Lidhja

ORGAN I LIDHJES S HOXHALLARVE T SHQIPRIS Viti II Nr 3 (11) e premte 22 shkurt 2013 / 12 Rebiul Ahir 1434

Dhuna n familje nj fenomen negativ i dukshm i shoqris s sotme dhe familjes moderne
Nga Sokol Kondakiu
ga frytet e zhvillimit dhe emancipimit t sotm modern Shqipria po prballet me nj fenomen shum negativ n shoqri, krimi dhe dhuna, krimi n familje dhe jasht saj. sht br gati normale t dgjojm do dit n edicionet e lajmeve kronikn e zez, e cila sht br pjes e rndsishme e ktyre edicioneve, si dhe debateve t shumta npr studiot televizive. sht folur shum pr dhunn n familje, dhunn kundr fmijve dhe grave, vrasjeve dhe vetvrasjeve t shumta, t cilat tanim jan br normale pr ne. Vet kronika e zez tashm duhet vn n pikpyetje, sepse po ndihet pesha e saj n ndrgjegjen ton sociale. Madje pr kt duhet hapur nj debat m vete, a duhet ti jepet kaq rndsi asaj sa i jepet apo jo? Televizioni dhe rrjetet sociale po rezultojn si mjete t efektshme pr edukimin masiv t popullsis, prandaj duhet shikuar me shum vmendje edhe ky fenomen ndikues. Fakti q n shoqrin ton ndodh dhe sht shtuar s teprmi nj fenomen i till sht tregues, se shoqria shqiptare lngon dhe vuan nga shum drejtime, t cilat nganjher njerzit m t dobt i on drejt dhuns n prgjithsi, drejt vrasjes apo edhe vetvrasjes. Nse do t shikojm m n thelb do t vrejm se motivet e dhuns jan xhelozia, tradhtia, vjedhja, imoraliteti, stresi, varfria e tejskajshme etj. N studiot televizive diskutohet gjer e gjat rreth ktyre fenomeneve me pasion nganjher flitet edhe me keqardhje, por e gjith vmendja prqendrohet tek politika dhe forca politike n pushtet, se nuk ka br sa duhet pr t ndalur kt fenomen.

Shpesh her i vihet faji edhe policis s shtetit, q n fakt nuk jan edhe pa faj. Mirpo ne si shoqri kemi nevoj pr nj pakt social, dhe modelet e duhura ku duhet t mbshtetemi. Modelet t cilat po na serviren pr t zgjidhur kt problem jan ligjet e Perndimit, ku garantohen t drejtat dhe t sigurojn jetn. N fakt nuk jan simptomat e smundjes ato q duhet t na bjn neve prcaktimin e diagnozs, por shkaqet q i shkaktojn kto simptoma, pra duhet ta thellojm analizn ton, se pse ndodhin kto fenomene n shoqrin ton, e cila m par, edhe pse jo n kt stad zhvillimi arsimor e teknologjik, nuk i ka pasur kto fenomene, e jo m me kto shifra t frikshme t krimit brenda familjes, apo edhe dhuns ndaj femrs.

Ndrkaq ne nga Perndimi kemi huazuar vetm modelet e hidhura dhe jo ato t puns me korrektsi, e pr nj jet t qet familjare. Ne si popull n origjine kemi nj kultur lindore islame dhe si t till n vitet para-komuniste, dhe si pasoj edukata fetare ka qen ajo mbizotruesja n masen e popullit ka e bnte m t leht jetn me rregullat fetare, t cilat kishin n thelb t drejtn, dhe mbrojtjen e njeriut, mbase jo me garantuesin shtet, por nprmjet zakoneve dhe parimeve fetare dominuese. sht e vrtete se nuk ka pasur krime t shumta, e as dhun brenda familjes sa sot, ku ne mendojm se jemi m mir se sa para 60 vjetsh. N fakt sht Feja Islame ajo e cila garanton me forcn e parimeve t saj dhe ligjeve t saj mbrojtjen dhe sigurimin e jets, pasuris, dhe

nderit t njerzve, sepse kto jan prej pes qllimeve t shenjta pr t cilat ka ardhur Feja Islame. Largimi nga besimi dhe parimet e tij hyjnore bn q njeriu ta humb rrugn e drejt, at rrug t ndriuar nga Krijuesi i Tij thot Allahu n Kuran: At q Allahu e udhzon n Islam ai vrtet sht i udhzuar, dhe kush largohet pr t nuk do t gjesh udhzues. N nj vend t panjohur dhe mbushur plot rreziqe dokush nga ne ka nevoj pr udhzues, q t gjej rrugn e duhur, e cila nuk ka rreziqe dhe vshtirsi. Kjo bot n t ciln jetojm i ngjan pak a shum shembullit t lartprmendur, nse nuk do t kemi besim tek Allahu i Madheruar dhe n Kuranin Famlart ligjet e t cilit rregullojn dhe garantojn nj jet m t qet dhe t lumtur n kt bot, si dhe shptim n at tjetrn. Pr t gjitha fenomenet dhe shkaqet q na ojn deri n kt pik ka folur dhe i ka trajtuar Allahu i Madheruar n Kuran, dhe nse nuk do ti bindemi Atij, dhe nuk do ti zbatojm kto parime, ather nuk do t jemi t mbrojtur dhe t garantuar, sepse kemi marr nj rrug, e cila nuk e dim se ku do t na shpjer n fund. Fundi sht stres, smundje, dhun, vrasje, vetvrasje, grabitje, prdhunime etj., etj. Pr sa tham Allahu i Madhruar thot: E kush largohet nga prkujtimi ai do t jetoj nj jet t vshtir e n Diten e Gjykimit do ta ringjallim t verbr, do t thot: Zoti im prse m ringjalle t verbr, kur un kam qen me shikim?... I thot: Ashtu si ti i harrove argumentet tona, po ashtu sot ne do t harrojm ty. E lusim Allahun e Madhruar pr udhzim n Islam pr t gjith pr t gjetur shptimin dhe lumturin e humbur.

Fq 4 / disa faktor q ndikuan n deprtimin e islamit n trojet shqiptare

Nga Emrim Koi

Fq 5 / Rruga drejt vendtakimit te dy deteve

Nga Neki Kaloshi

Fq 6 / Pastrimi i parave dhe qndrimi i islamit ndaj saj Fq 7 / Familja qeliza baz e shoqris
Nga Xhemal Balla

Lidhja

/ Nr. 3 /

22 shkurt 2013

Fetva /

Rreth dhuns n familje

4. Divorci duhet t kryhet sipas rregullave t prcaktuara nga sheriati dhe ashtu si i prcakton ai (divorc i kthyeshm, ndars i madh ose i vogl, koha kur ai kryhet) dhe duhet t konsiderohet si hallalli m i urryer tek Allahu. S katrti: Akademia konfirmon se: 1. N nivelin familjar: a. Rruga e zhvillimit shoqror duhet t kaloj nprmjet edukimit fetar b. N ndrtimin e familjes duhet t theksohen parimet baz t fes, si sht bashkpunimi, dashuria, dhembshuria, mshira, qetsia, bamirsia dhe sjella e mir mes dy bashkshortve. c. Dialogu duhet t jet baza e zgjidhjes s problemeve t brendshme familjare. 2. N nivelin institucional dhe shtetror: a. zhvillimi i kurseve dhe seminareve pr ndrgjegjsimin e rreziqeve q mbart dhuna n familje si dhe edukimi i metods s dialogut si metod baz. b. Institucioneve edukative u del si detyr tu msojn njerzve sesi trajtohen shtjet e dhuns n familje, t fardo forme ato qofshin...
Burimi: http://www.fiqhacademy.org.sa Akademia e Fikhut Islam n Mek Sesioni i tret / vendimi i par Data: 30/04/1400h ose 18/03/1980 e.s.

Akademia Ndrkombtare e Fikhut Islam Vendimi 180 (6/19)

Rreth dhuns n familje

Asambleja e Akademis Ndrkombtare t Fikhut Islam, e dal nga Organizata e Konferencs Islamike, e mbledhur n sesionin e saj t nntmbdhjet, n Emiratin e Sharikas t shtetit t Emirateve t Bashkuara Arabe, n datat 1-5 Xhumadil Ula 1430 (26-30 Prill t 2009) pasi mori n shqyrtim studimet q i jan paraqitur Akademis n lidhje me temn e dhuns n familje, pasi dgjoi diskutimet q u zhvilluan rreth tems, pasi solli n kujtes parimet baz dhe t patjetrsueshme t fes, t cilat synojn forcimin e shtyllave t familjes mbi bazn e dashuris dhe dhembshuris, ligjrimin e dispozitave t cilat prmbushin qndrueshmrin dhe qetsin e familjes dhe se largimi nga kjo rrug on n prhapjen e dhuns n familje, vendosi si m posht: S pari: koncepti i dhuns n familje Me dhun n familje kuptojm veprime ose fjal t ashpra dhe t vrazhda q nj individ i familjes ushtron ndaj nj pjestari tjetr t familjes, t cilat i shkaktojn familjes ose nj individi t saj dme fizike ose kuptimore. Kjo sjellje sht e ndaluar (haram), sepse ajo bie ndesh me objektivat e fes islame pr mbrojtjen e jets dhe shndet mendor, si dhe sht n kundrshtim me rrugn hyjnore q bazohet tek sjellja e mir dhe dashamirse. S dyti: N kndvshtrimin islam, nuk konsiderohen dhun dhe as diskriminim situatat e mposhtme: a. Prmbajtja ndaj dispozitave t fes q rregullojn marrdhniet bashkshortore. b. Paralajmrimi dhe refuzimi i formave joislame t martess. c. Ndalimi i prdorimit t mjeteve kontraceptive pr ata q nuk jan martuar, sipas normave q lejon Islami. d. Ndalimi i abortit, me prjashtim t rasteve emergjente shndetsore t prcaktuara fetarisht. e. Fajsimi i deviancave seksuale. f. Ndalimi i gruas nga ana e burrit t saj pr t udhtuar vetm, me prjashtim t rasteve kur udhtimi bhet me lejen e tij dhe prmbushen kriteret fetare. g. E drejta fetare q u njeh t dy bashkshortve pr t ruajtur nderin dhe prmbushur nevojn seksuale mes tyre edhe n rastet kur dikush prej tyre nuk ka dshir. h. Mbajtja nga ana e gruas e rolit t saj kryesor si nn dhe kujdestare e shtpis bashkshortore dhe e burrit si prgjegjs pr detyrimet e mbarvajtjes familjare. i. Kujdestaria e tutorit, e njohur fetarisht, ndaj vajzs s virgjr n rast martese. j. Ajo q ka prcaktuar feja islame n lidhje me trashgimin dhe testamentin. k. Divorci q kryhet n prputhje me kriteret e prcaktuara fetare. l. Poligamia e bazuar n ruajtjen e drejtsis (sociale). S treti: Rruga islame pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve bashkshortore Gjat trajtimit t mosmarrveshjeve bashkshortore dhe n veanti mosbindjes dhe sjelljes s keqe nga ana e bashkshortes duhet t kihen parasysh kriteret e mposhtme fetare: 1. Shmangia e sharjeve, ofendimeve dhe prmimit. 2. Kur burri e trajton problemin vet me bashkshorten, ai duhet ti prmbahet metods fetare norm, duke e nisur me kshillimin m pas me bojkotin dhe n fund me rrahjen e padhunshme, e cila n fakt qndron m afr paralajmrimit sesa veprimit konkret, por natyrisht prdorimi i ktij mjeti nuk sht ai q kshillohet, sepse Profeti (alejhi salatu ue selam) ka thn: M t mirt n mesin tuaj nuk rrahin dhe vet ai gjithashtu nuk ka rrahur asnjher ndonj grua. 3. Kur situata bhet problematike dhe acarohet s teprmi ather krkohet ndrhyrja e dy njerzve t tjer pr t arbitruar zgjidhjen e problemit.

Kufizimi i lindjeve
Asambleja e Akademis s Fikhut Islam, mori n shqyrtim temn e kufizimit t lindjeve ose si quhet ndryshe n mnyr eufemike planifikimi familjar dhe pasi diskutoi dhe shkmbeu idet rreth ksaj shtje vendosi njzri si m posht: Nisur nga fakti se feja islame nxit n shtimin e pasardhsve musliman, n prhapjen e tyre dhe i konsideron ata si nj mirsi e madhe e Zotit pr krijesave t Tij, fakt i cili provohet n mjaft tekste islame: nga Libri i Allahut dhe Suneti i Profetit, t cilat provojn se kufizimi i pasardhsve apo ndalimi i shtatznis bie ndesh me natyrshmrin e lindur njerzore, n t ciln Allahu i ka krijuar njerzit, si dhe bie ndesh edhe me kodet islame q Allahu ka zgjedhur pr krijesat e Tij, nisur dhe nga fakti se propaganduesit e kufizimit t lindjeve apo ndalimit t shtatznis jan njerz q synojn t komplotojn kundra muslimanve, duke dashur t paksojn numrin e tyre n trsi dhe n veanti numrin e popujve t dobt dhe atyre arab e musliman, pr ta pasur m t leht kolonizimin e vendeve t tyre dhe skllavrimin e atyre q mbeten dhe pr t prfituar nga pasurit natyrore t vendeve islame, nisur dhe nga fakti se nj praktik e till i ngjan veprimeve t kohs s injorancs para-islame dhe mbshtetet mbi mendimin e keq pr Allahun, si dhe synon dobsimin e strukturs islame, q prbhet nga nj shumsi gursh njerzor t lidhur mes tyre, nisur nga t gjitha kto Asambleja e Akademis s Fikhut Islam vendosi njzri se: Nuk lejohet kufizimi i lindjeve n mnyr absolute. Nuk lejohet ndalimi i shtatznis, nse kjo vjen nga synimi pr t shptuar nga varfria, sepse Allahu i Plotfuqishmi sht Ai q i furnizon krijesat Nuk ka krijes t gjall n tok q t mos e ket furnizimin e prshtatur nga Allahu, apo edhe pr shkaqe t tjera t cilat nuk kan pesh n kndvshtrimin islam. Pr sa i prket rasteve individuale pr shtyrjen e shtatznis apo ndalimin e tyre, pr shkak t dmit t sigurt, si pr shembull n rastet kur gruaja nuk lind n mnyr normale, por detyrohet t lind me operacion pr nxjerrjen e fmijs, n t tilla raste nuk ka pengesa fetare (pr aplikimin e ndalimit apo shtyrjes s shtatznis). Ky gjykim, pr shtyrjen e shtatznis, vlen edhe pr raste t tjera t justifikuara fetarisht ose nga ana mjeksore, t cilat prcaktohen nga nj mjek i besueshm musliman. Madje ka raste kur ndalimi i shtatznis sht i detyruar, nse provohet realisht se kjo e dmton nnn, kur vihet jeta e saj n rrezik, fakt ky q duhet t provohet me raport mjeksor nga mjek t besueshm musliman. Ndrsa pr sa i prket kufizimit t lindjeve apo ndalimit t shtatznis n mnyr t prgjithshme: n gjykimin islam ato nuk lejohen, pr arsyet q prmendm m sipr. Por, m e rnd se kjo sht gjynahu n rastet kur njerzit detyrohen me imponim t veprojn n mnyr t till, ndrkoh q n t njjtn koh shpenzohen pasuri t pallogaritshme n garn botrore t armatimit, me t cilat synohet shkatrrimi dhe supremacia globale, n vend q kto pasuri t shpenzohen pr zhvillimin ekonomik dhe nevojat jetike t popujve.
Burimi: http://www.themwl.org/Fatwa/default.aspx?d=1&cidi=80&l=AR&cid=13

Gazeta Lidhja - e prtrejavshme

Bordi botues: Justinian Topulli Genc Plumbi Mustafa Trniqi Redaktor prgjegjs Roald A. Hysa

LIDHJA HOXHALLARVE T SHQIPRIS

Unaza e Re, Rruga: Teodor Keko mbi Alfa Bank, Tirane-Shqiperi lidhjahoxhallareve@yahoo.com Tel & Fax: +355 (0)48320160 http://www.lidhjahoxhallareve.com

Nr. 3 / 22 shkurt 2013

/ Lidhja

Oazi i shpirtit / Froni i qiellit dhe froni i toks

Nga Ibn Kajim el-Xheuzije
pr Allahun. Zemra sht froni (arshi) i shembullit m t lart, q sht pikrisht njohja e Tij, dashuria pr T dhe dshira pr tu afruar me T. Allahu i Lartsuar thot: Pr ata q nuk besojn n Botn e Prtejme, sht prcaktuar shembulli i m t keqes, ndrsa Allahut i prket Shembulli m i lart dhe Ai sht i Gjithfuqishmi, m i Urti Gjithgjykues. (Nahl, 60), sht Ai, i Cili e fillon krijimin, pastaj do ta prsris at dhe kjo sht shum e leht pr T. Atij i takon shembulli m i lart n qiej dhe n tok. Dhe Ai sht i Gjithfuqishmi, m i Urti, Gjithgjykues. (Rrum, 27), dhe Allahu thot gjithashtu: Asgj nuk i shmbllen Atij. (Shura, 11). Njohja, dashuria dhe dshira pr t qen pran Allahut sht nj prej shembujve m t lart, q lartsohet n zemrn e besimtarit dhe sht fron pr t. Nse zemra nuk sht m e pastra, m e mira dhe m e largta nga do e keqe, ajo nuk mund t bhet vend i prshtatshm pr t qndruar shembulli m i lart n t, ndaj n t qndron shembulli m i ult, q sht dashuria dhe varsia e zemrs pas ksaj bote, dhe ksodore, kjo zemr do t bhet vendi m i ngusht, m i errt dhe m i largt nga lumturia dhe prkryeshmria. Kshtu do t kemi dy zemra, nj zemr e cila bhet fron pr Allahun (njohjen dhe dashurin pr T), e n t ciln do t ket jet, drit, ngazllim, hare, lumturi dhe do gj t mir, por n ann tjetr do t kemi nj zemr, e cila sht br fron i shejtanit, dhe n t do t gjesh ngushtsi, errsir, vdekje, trishtim, ankth dhe stres. Nj njeri i till do t jet i piklluar pr t shkuarn e tij, i merakosur pr astet q jeton dhe n ankth pr at q e pret n t ardhmen. Transmetohet nj hadith nga Profeti (salAllahu alejhi ue selem), n t cilin thuhet: ''Kur drita hyn n zemr, ajo hapet dhe zgjerohet.'' Shokt e tij e pyetn: 'Dhe si dallohet kjo o i Drguari i Allahut?' Ai tha: ''Dashuria pr botn e prjetshme, urrejtja pr botn mashtruese dhe prgatitja pr vdekjen, para se ajo t vij.''(1) Drita q futet n zemr, vjen si ndikim i shembullit m t lart, ndaj dhe ajo hapet dhe zgjerohet, e nse n t nuk ka njohje dhe dashuri pr Allahun, ather n t do t ket vetm errsir dhe ngushtsi. Marr nga el-Feuaid fq. 36-37. (1) Ky hadith transmetohet nga Hakimi 4/311 dhe t tjer, por nuk sht autentik (hadith daif ); shih 'Ed-Daifetu' t shejh Albanit nr. 965.

rijesa m e prsosur, m fisnike, m madhshtore, m e ndritur, m e larta n vend e pozit dhe m e madhja sht Arshi (froni) i Allahut, ndaj dhe Allahu i Madhruar u lartsua mbi t. Krijesat e tjera, sa m afr Arshit q t jen krijuar, aq m fisnike, t ndritshme dhe t prsosura jan n krahasim me t tjerat, q ndodhen m larg, pr kt arsye Xheneti i Firdeusit

sht xheneti m i lart, m i miri dhe m i ndritshmi, sepse ai sht m pran Arshit, e Arshi sht atia e tij. do gj, sa m larg tij t ndodhet, aq m e errt dhe e ngusht sht n krahasim me t tjerat, prandaj dhe m i poshtmi i t poshtmve sht vendi m i keq dhe m i ngusht dhe larg do t mire. Allahu i ka krijuar zemrat dhe i ka br ato vendnjohjen e Tij; n to vendoset dashuria

Frenimi i mllefit dhe falja ndaj njerzve

Me emrin e Allahut t Lartsuar. Allahu thot: q frenojn mllefin, q u falin (t keqen) njerzve, e Allahu i do bamirsit. Ali Imran 134. Gjithashtu Allahu ka thn: Ti je i but ndaj atyre vetm nga mshira e Allahut, por sikur t ishe i ashpr dhe zemrfort do t iknin prej rrethit tnd. Prandaj faljau dhe lutu t jen t falur dhe konsultohu me ata n pun. Ali Imran 159. Muhamedi alejhi selam ka thn: Kush e prmban hidhrimin e tij, Allahu ia mbulon t metat, dhe kush prmban mllefin e tij, edhe pse ka mundsi t hakmerret, Allahu ia mbush zemrn me shpres Ditn e Gjykimit. Silsile Sahihah e shejh Albanit-Allahu e mshiroft-. Njeriu n kt jet t dunjas sht n sprov, sado q mundohet t jet i drejt n raport me njerzit dhe t shptoj nga e keqja e tyre n fjale dhe vepr, le t jet i qndrueshm pr shkak t divergjencave t njerzve. Muhamedi alejhi selam ka thn: Njerzit jan si metalet e arit dhe argjendit. Muslimi. Ka mundsi t gjej ftohje prej shokut, apo ashprsi dhe vrazhdsi n fjalt e fqinjit, e q prej ksaj nuk ka shptuar askush, e sikur t shptonte, do t shptonte Muhamedi alejhi selam, i cili ishte i but, i qet, i mshirshm, i afrt me njerzit, bujar, por megjithat edhe ai hasi n: keqtrajtim, izolim, largim, gurzim, saq i rrodhi gjak nga dy kmbt e tij t ndershme. Kur i shkon atij Meleku i Kodrave dhe i thot: -Nse dshiron do ti bashkoj atyre dy malet,- ndrsa i Drguari i Allahut i prgjigjet: -Shpresoj q Allahu t nxjerr nga palca e tyre pasardhs, q do ta adhurojn Allahun nj t vetm, duke mos i br shok.- Buhariu dhe Muslimi. Kjo nuk sht gj tjetr pos praktikim i fjals s Allahut, ku thot: Ti merri me t mire, urdhro pr vepra t mira dhe hiqu nga injorantt!- Araf 199. Po ashtu rasti i beduinit, q e kishte kapur t Drguarin e Allahut pr rrobash, duke e trhequr me forc, saq kishte ln shenja n qafn e t Drguarit, duke i thn: -M dhuro nga pasuria e Allahut q ti zotron. Islami na nxit n pajtimin mes armiqve, dhe n kt rast ka lejuar edhe gnjeshtrn, pr shkak t realizimit t interesave t prgjithshme: largon zilin, urrejtjen, armiqsin dhe derdhjen e gjakut, e n vend t saj mbjell: dashurin dhe butsin, paqen, sigurin. E gjith kjo bhet duke falur dhe frenuar mllefin, e me kt arrihet nj mirsi e madhe dhe mnjanohet nj e keqe e madhe. Vllezr t nderuar: le t ruhemi nga sprovat, qofshin ato sprova t cshtjeve t ksaj bote, apo sprova pr t cilat nuk di askush tjetr pos Allahut. O Allah, ne krkojm mbrojtje nga sprovat, ato t dukshmet dhe t padukshmet. Amin. Prshtati: Valdet Kamberi

Tre hadithe t vyera nga profeti yn i dashur Muhamedi alejhis-salatu ue selam

Nj burr shkoi tek Profeti (alejhis-salatu ue selam) dhe i krkoi leje pr t shkuar n xhihad, ndrsa Profeti (alejhisslatu ue selam) i tha: A i ke t dy prindrit gjall? Po- u prgjigj ai. Ather Profeti (alejhis-salatu ue selam tha: Shko bje xhihadin tek ata t dy! Buhariu dhe Muslimi. N nj transmetim tjetr tregohet, se ai njeri kishte ardhur tek Profeti (alejhis-salatu ue selam), q t krkonte leje pr xhihad, por i kishte ln t dy prindrit duke qar. Ather Profeti (alejhis-salatu ue selam) i tha: Shko tek ata t dy dhe bji t qeshin ashtu si i bre t qajn! Xhihadi m i mir sht fjala e vrtet prpara nj prijsi zullumqar. Ebu Davudi.

Lidhja

/ Nr. 3 /

22 shkurt 2013

analiz / disa faktor q ndikuan n

deprtimin e islamit n trojet shqiptare

Nga Emrim Koi
jurmt e para t Islamit n Ballkan, sidomos n trojet iliroarbrore, i hasim q n mesjet me intensitet m t fuqishm dhe n pjesn e par t kohs s re me intensitet maksimal. Prkatsisht, shenjat dhe gjurmt e muslimanve t par n Ballkan shpien n periudhn kur popujt e sllavve t jugut ende i prkisnin religjionit t tyre sllav, apo n kohn kur filluan t kristianizohen. Shkenctari boshnjak M. Haxhijahiq pohon se nse kjo sht e sakt, e mendojm se pr kt ekzistojn dshmi, ather shfaqja e Kristianizmit te sllavt e jugut, ose te pjesa m e madhe e tyre, nuk sht m e vjetr nga shfaqja e Islamit. Pr m tepr disa grupe t sllavve t jugut, q me ardhjen n Ballkan ende nuk kan qen t kristianizuar - nuk kan qen larg nga ajo q eventualisht ta pranojn edhe Islamin. Ktyre kontakteve u kan paraprir ato t mhershmet. N mbshtetje t shum fakteve historike, gjuhsore e arkeologjike, shkenctart kan prfunduar se kan ekzistuar kmbime intensive t vlerave kulturore ndrmjet viseve jugore ilire dhe pellgut t Egjeut t Lindjes s Afrme. N kontaktet e hershme t popujve tan n Ballkan me popujt musliman kan determinuar kushtet natyrore - gjeografike q i posedonin viset iliro-arbrore dhe viset e tjera ballkanike, q me mijvjear kan pasur lidhje me vendet mesdhetare, posarisht me Lindjen e Afrme. Rrugt toksore t ashtuquajtura transballkanike onin drejt Lindjes. Rruga e njohur e mndafshit, q lidhte Evropn - Ballkanin - dhe Persin e Kinn, por edhe rrugt detare, kan mundsuar q ushtarakisht, politikisht, ekonomikisht, si edhe n lmin e kulturs t ken kontakte reciproke me Lindjen e Afrme e t Mesme. Kto lidhje bheshin prmes Detit Mesdhe, atij Adriatik dhe Detit Egje me luginn e Vardarit. Faktort kryesor q ndikuan q kultura e qytetrimi islam t deprtojn, t mishrohen dhe t krijojn tradit shumshekullore n kto vise jan t llojllojshm dhe donjri, pak a shum, ka luajtur rol t caktuar n suksesin e deprtimit t Islamit n kto troje. 1. Faktori fetar N historiografin shqiptare, por edhe ballkanike, faktori fetar sht shprfillur n shqyrtimin dhe analizat rreth prhapjes s fes islame te ne dhe n bot. Si rezultat t ksaj gjendjeje kemi injorimin e ktij faktori, ndonse ky trthorazi, mund t vrehet n raportet e relatorve kristian, kronistve apo udhprshkruesve t ndryshm. Para s gjithash ky faktor konsiston n at se Islami pr her t par n histori i solli gjinis njerzore nj koncept t plot mbi Krijuesin dhe mbi krijesn. Ai nuk e ndan jetn, por e kupton si t

vlefshme e t bashkuar, q e rregullon jetn n trsi. Islami, nprmjet Kuranit dhe tradits profetike ofron rrugzgjidhje cilsore, si pr nevojat shpirtrore ashtu edhe pr ato materiale, sidomos n pikpamjen gjithprfshirse mbi botn, duke ofruar monoteizm t pastr, legjislacion gjithhapsinor dhe gjithkohor (sheriatin) etj. Kt po e ilustrojm me fjalt e nj udhtari nga shkenctart anglez: Islami, vrtet sht feja q pastron tokn prej idhujve. E ndalon flijimin e njeriut dhe ngrnien e mishit t tij. U garanton t drejta femrave, e kufizon poligamin... i forcon lidhjet familjare. Robi dhe i robruari bhen nj prej antarve t familjes, u hapin atyre shum rrug e dyer pr shptim dhe liri. Moralin e prgjithshm e pastron me forcn e themeleve t tij, si namazi, zekati, nderimi i mysafirit dhe siguria e udhtarit... Parin e mson se kan detyra sikurse populli ... Kto jan nj pjes nga begatit e shumta q gjithmon e prcjellin Islamin me rastin e pushtimit t popujve t paqytetruar. Gjat historis, e sidomos deri n kohn e Muhamedit a.s., koncepti i monoteizmit kishte degraduar thellsisht. Kjo gjendje mbretronte edhe n trevat ballkanike, sidomos n ato iliro-arbrore. 2. Faktori moralo-etik Ideali i edukimit dhe i mirsjelljes ka qen dhe ka mbetur fort i shprehur n t perceptuarit islam t shoqris, q ka ln gjurm t thella edhe n kulturn e tij shpirtrore e materiale. Morali i individit ndrtohet dhe dshmohet n bashksi, ku individi e pohon dhe e manifeston besnikrin e vet Allahut dhe amanetin e pranuar ta zbatoj n vete, n familje, n rreth m t ngusht (xhemat) dhe bashksi m t gjer, heterogjene sipas prejardhjes dhe bindjeve. Motoja q pr muslimant paraqet nj simbol Jepi prparsi vllait tnd para vetes, hap nj kapitull t ri n raportet njerzore, q konsiston se muslimant do gj e mbshtesin n dashuri, harmoni, drejtsi, barazi dhe solidarizim reciprok. Kurani refuzon kriteret e tjera jostabile dhe pagane, si racn, ngjyrn ose gjuhn dhe vendos nj kriter jasht barrierave hapsinore e kohore - kriterin e takvallkut (devotshmris).

Islami v n veprim nj postulat shum me rndsi: Urdhresa pr t mir dhe ndalesa e s keqes. Ky element i ri e ka br muslimanin fuqi kreative, q nuk ndalet vetm n pyetjet e besimit, moralit ritual dhe personal, sepse aksioni sht pjes e fes, dhe se Zotit nuk i intereson vetm n ka beson dikush, por edhe ka vepron ai. N ann tjetr, pr shkak t refuzimit t Jezusit nga hebrenjt, Kristianizmi ka humbur legjislacionin hyjnor, q do t administronte shtjet jetsore t bots. Ungjilli u nda nga Torahu, dhe kshtu Kristianizmi mbeti vetm n pikpamje shpirtrore e emocionale. Ndeshja e ktyre dy msimeve normalisht q ndikoi aq sa gjendja t zbutet n favor t Islamit. 3. Faktori kulturorshkencor Islami sht fe q nuk i njeh mitologjin dhe bestytnit. Msimet e tij jan t rndsishme dhe mbarbotrore. Islami i drejtohet arsyes dhe vetdijes njerzore. Allahu ia bri njeriut obligim t par msimin dhe prdorimin e lapsit, kurse pr kriter vendosi devotshmrin. Dijetart lartsohen n nivele t larta. N themel t ktyre parimeve, kultura dhe qytetrimi islam me sukses veprojn plot 14 shekuj. Ata nuk kan rrnuar, si vepruan mongolt n Bagdad dhe t krishtert n Spanj, kryqtart n Lindjen e Afrt, romakt n trojet e Mbretris Ilire e n Greqin antike, por kan absorbuar shum t arritje pozitive t kulturave e qytetrimeve m t hershme, i kan mbrojtur nga harresa e zhdukja ato, si fjala vjen filozofin greke etj. Ndarjen n dituri fetare dhe jofetare Islami e njeh, i jep rndsi t rangut t par dijes fetare, dhe n t njjtn koh nuk i anashkalon dijet shkencore. Muhamedi a.s. thot: Kush del nga shtpia pr shkak t krkimit t dituris, konsiderohet se sht n rrugn e Allahut, derisa t kthehet nga rruga. (Tirmidhiu). Ky hadith vrtet q ka si qllim dijen fetare, por nuk do t thot q prjashton dijet e tjera. Pra kjo tregon qart se dija,kultura, shkenca, mirkuptimi, toleranca, barazia para Zotit kan qen faktor kryesor n islamizimin e popullit ton.

4. Faktori politikoekonomik Qarqe t ndryshme keqdashse jan prpjekur q ta reduktojn Islamin n fe emocionesh e shtjesh private, duke e zhveshur nga do element politikoekonomik. Prezentimi i ktyre elementeve dhe implikimi i tyre n prditshmri sht etiketuar me shprehje nga m ekstremet. sht dshiruar t arrihet nj far baraspeshe ndrmjet Kristianizmit dhe shum religjioneve t tjera, q n doktrinn e tyre nuk e posedojn kt segment si n Islam. Faktori politiko-ekonomik n Islam z fill n katr parime kryesore: 1. Parimi i par i sistemit politik islam sht q pushteti suprem i shtetit i prket Zotit, kshtu q Islami e siguron drejtsin unike dhe sht kundr marrjes s vendimeve tendencioze arbitrare e t ngjashme. 2. Parimi i dyt i sistemit politik islam sht q t gjith njerzit jan t barabart para ligjit, sikurse edhe para Zotit. Ksaj i nnshtrohet edhe personaliteti m i lart n shtetin islam halifi. Rasti i Aliut r.a. sht tipik, pastaj i emirit Amr ibn Asit me hebreun para Omerit r.a. etj. 3. Parimi i tret i sistemit politik islam sht, q t gjitha punt me rndsi t prgjithshme i jan besuar Allahut, kurse sunduesi sundon n suaza t urdhrave t Zotit dhe udhzimeve t T Drguarit a.s., e pr t mirn e prgjithshme. 4. Parimi i katrt i sistemit politik islam sht q t gjitha punt shtetrore t vendosen me marrveshje, madje duke e dgjuar edhe mendimin e qytetarve. Me kt rast nuk do t flasim pr lirit ve e ve, si liria e t shprehurit, e mendimit, e lvizjes, e drejta pr pun, e drejta aktive e pasive n zgjedhje, e drejta pr shkollim etj., sepse do t na onte shum larg. 5. Faktori shoqror Kontaktet e muslimanve me popujt ballkanik, kristian e pagan, gjetn nj situat tejet t rnd shoqrore. Kritere t vetme ishin forca, shtypja e shfrytzimi, si individual ashtu edhe ai institucional. Sundimi i vazhdueshm i fuqive t ndryshme kishte krijuar kaos shoqror: romakt, bizantint, bullgart, sllavt, serbt. N ann tjetr, muslimant e par n Ballkan solln nj botkuptim tjetr pr shoqrin. Islami i refuzon kriteret artificiale, jo t drejta dhe e nxjerr njerzin nga mituria n madhori. N ann tjetr, nprmjet namazit, agjrimit, zekatit, haxhit e shtyllave t tjera n vazhdimsi krijon ndjenjn e barazis shoqrore. Islami ka vn rregulla edhe n aspektin e lidhjeve t mira farefisnore dhe fqinjsore, por ndalon nepotizmin, kurse ndihmesn pa kriter t t afrmit e konsideron injoranc.

Nr. 3 / 22 shkurt 2013

/ Lidhja

histori /

Palestina dhe fillimi i ers islame

e kalifve, t krishtert palestinez gzuan pr shekuj t tr paqe e begati. Hebrejt, gjithashtu, filluan t lulzojn. Akademia e Tiberias, ku traditat gojore hebraike qen mbledhur n Talmudin, tashm mund t transferohej n Jeruzalem. Ktu jeta intelektuale hebreje u b m e fort dhe influencuese: Testamenti i Vjetr Hebraik u hodh n letr prfundimisht n versionin e tij (Mazoretik), dhe poema t mrekullueshme liturgjike t njohura si piyyutim u kompozuan. Shum Hebrej u ngritn n pozita t larta t fuqishme, si Manaseh ben Hazra, q u b guvernator i Damaskut. (sht interesante t vrehet se n t njjtn koh, nj i Krishter, Isa ibn Nestorius ishte kryeministr). Turbullira m e madhe n gjith kt peisazh n 950 e.r., kur Niqifor Fokasi i Bizantit pushtoi Palestinn. Sipas Rapaportit, ai theri banort, dogji shtpit, preu pemt frutore dhe i shiti burra e gra si skllevr. Mund t thoje me plot gojn q Vendet e Shenjta u kthyen n shkrettir nga duart e t krishterve. Me kt prjashtim dhe ndonj tjetr, periudha e hershme Islame mund t konsiderohet si periudha m me fat e Palestins. 1) Hipostazi term me t cilin nnkuptohet bashkimi i natyrs njerzore me at hyjnore n personin e Jezu Krishtit (Isa a.s.), prej t krishterve. 2) Ikonoklazma Ikonathyes, lvizje q e prshkoi Perandorin Bizantine dhe arriti t zyrtarizohej prreth nj shekull t tr, rreth viteve 700-800 t ers son. 3) Anatema Mallkim, kishrim.

638 e.r., kur muslimant hyn n Palestin, ishte nj pushtim i leht si e prshkruan historiani arab Baladhuri. Ishte nj lirim sepse nuk ishin arabt q po vinin, por Islami. Arabt kishin qen aty pr m tepr se tre mij vjet: Amoritt, Kananitt e t tjer me origjin dhe kishin migruar nga Gadishulli Arabik. N 638-n nj val e re migrantsh prej Arabie solli Islamin. Muslimant nuk e konsiderojn Islamin si nj besim midis t tjerve, por si prmbushjen e mesazhit hyjnor tashm t zbuluar. N Librin e Zbuless t Islamit ne lexojm urdhrin q pason: Thuaj: Ne i kemi besuar Allahut, edhe asaj q na u zbrit neve edhe asaj q i sht zbritur Ibrahimit, Ismailit, Isakut, Jakubit dhe pasardhsve. Edhe asaj q i sht dhn Musait dhe Isait, edhe asaj q u sht zbritur t gjith pejgamberve nga Zoti i tyre. Ne nuk bjm kurrfar dallimi n mes tyre dhe ne vetm Atij i jemi dorzuar. (Kurani, 3:84). Kshtu q Islami iu shfaq hebrejve n Palestin si trashgimtar i Ibrahimit dhe i Musait, dhe t Krishterve si Jezusi i ndershm jo si hipostaza greke e Nikeas - por si nj i Drguar i Zotit, si nj profet, nj apostull, dhe nj Mesih, i lindur nga nj virgjresh: Mesihu Isa, bir i Merjemes, ishte vetm i drguar i Allahut. Ishte fjal e Tij (bhu) q ia drejtoi Merjemes dhe ishte frym (shpirt) nga Ai. E krahasuar me intolerancn e perandorve bizantin, ardhja e Islamit ngjau si nj lirim pr Hebrejt dhe t Krishtert heretik, ose e thn me fjal t tjera, pr pothuajse t gjith popullsin e asaj zone prvese pr pushtuesit Greko-Bizantin. Kjo sht arsyeja q kur Muslimant hyn Palestin e Siri, ato u mirpritn nga masat si lirimtar. Tashm populli ishte i prgatitur fetarisht pr monoteizmin e pastr Islam, q i njihte Abrahamin, Moisiun dhe Jezusin si t drguar t Zotit dhe si pararends t profetit t fundit Muhamed. Kronikani hebre Bar Hebreus thrriste: Zoti i drgoi Arabt t na lironin nga Romant. Ne shptuam nga mizoria e Grekve, dhe urrejtja e tyre pr ne. Fanatizmi shtyps i perandorve na ndihmon neve t kuptojm pse fati i ktij vendi u ndryshua kryekput n betejn vendimtare t Jarmukut m 20 gusht 636. Edhe prpara betejs nj rebelim i kishte ndar m dysh Arment e Krishter me ushtrin perandorake. N kulmin e betejs, Siriano-Arabt e Krishter u trhoqn, kshtu q pushtuesit Grek u gjendn duke luftuar t vetm dhe u shpartalluan totalisht. Ushtrit Muslimane mbrritn n Damask pa incidente t mtejshme. N Jeruzalem patriarku ortodoks Sofroni krkoi paqe me kusht q Kalifi Omer ibn Hatabi t vinte vet n qytet dhe ti garantonte personalisht pikat e paqes. Historiant arab na tregojn q Kalifi duke hyr n Jeruzalem me thjeshtsin dhe modestin m t madhe nuk e pranoi ftesn e Patriarkut pr tu falur n nj nga kishat e qytetit. Kishte frik, shpjegoi ai, se mos Musliman tepr t zellshm mund ta

prdornin kt si nj pretekst pr t ngritur nj xhami n vend t kishs pr t prkujtuar kalimin e tij. T vetmit ata q duhej t largoheshin nga Palestina ishin ish-pushtuesit grek. Kalifi nxorri nj proklamat, ku i thrriste t gjith Popujt e Librit (Hebrejt, Krishtert dhe Muslimant) t bashkoheshin. Ai garantonte sigurin e t gjith banorve dhe t pronave t tyre dhe kmbngulte n respektin e duhur pr murgjrit e krishter: Mos i bezdisni ata q jetojn t trhequr nga bota, kshtu q ata t mundin t vazhdojn t prmbushin betimin e tyre. Rapaporti e prmbledh situatn kshtu: Na duhet t pranojm q, n fillimet e Mesjets nj proklamat e till, e cila n trsi sht me respekt nga Trupat Muslimane sht shum e moderuar. Ata ishin dukshmrisht t drejt dhe tolerant. As perandort e Bizantit as peshkopt e Kishs nuk kishin shprehur ndonjher ndjenja t ktilla n emr t dikujt q predikonte nj besim t dashuris. Nj dokument si proklamata e Kalifit (thirrja e kalifit Omer, sh.p.) duhet t ket br nj prshtypje t thell jo vetm n Hebrejt por edhe te t Krishtert. T part kishin psuar shtypjen, ndrsa t pasmit ishin persekutuar nga shteti i Kishs pr pikpamjet e ndryshme fetare. T gjith ata, prve ksaj, kishin qen nn varsin e zgjedhs s nnpunsve civil dhe ngarkesn e taksave t rnda. Politika e Kalifve ishte ishte aq liberale saq t krishter si Mensur ibn Sarjun dhe m pas djali dhe nipi i tij (sot i njohur si Shn Gjon Damaskeni), ushtruan funksionin e Kontrollorit Kryesor t Financave. Secili nga kta burra u b figura e dyt m e lart n qeverisjen muslimane. Kjo prbn nj kontrast godits me fanatizmin e perandorve t krishter bizantin. Kur Shn Gjon Damaskeni, n kohn q ikonoklazma 2 nuk mund t ndalohej, shkruajti nj libr pr tu admiruar teologjik pr ikonat, perandori

bizantin mblodhi 338 peshkop n nj koncil t mbajtur m 754 e.r. Objekti i ktij koncili ishte t nxirrte dnimin brutal t mpasm pr Damaskenin: Anatema mbi at! q e ka tradhtuar Krishtin dhe q prhap idealet muhamedane. Anatema mbi armikun e Perandoris, doktorin e mosbesimit, adhuruesin e imazheve. I sigurt n territoret muslimane Shn Gjon Damaskeni ishte n gjendje t vazhdoj msimet e tij. N fakt ai ishte n gjendje t lir q t pohonte pikpamjen e tij t debatueshme kundra Islamit, duke mbrojtur tezn e Trinis dhe duke proklamuar refuzimin e tij pr ti njohur Muhamedit statusin profetik. Nn sundimin

Marr nga libri Palestina- grup autorsh

VERaNdaT OSMaNE N QaBE NUK dO T PRiShEN

ashm jan t sigurt Portikt (verandat) osman prreth Qabes, vendit t shenjt pr botn islame. N kt proces, kan qen efektive jo vetm prpjekjet e autoriteteve m t larta t Arabis Saudite, por edhe ato t shoqris civile. Verandat osmane t cilat jan t mbyllura lart por q pjesa e prparme mbetet e hapur, vihen re shpesh n arkitekturn osmane dhe sidomos npr xhami. Shembulli m prestigjioz i verandave sht prreth vendit t shenjt pr myslimant, Qabes. Kto veranda q ishin n rrezik pr shkak t restaurimeve n kuadr t projektit t zgjerimit, tashm jan t sigurta. Ato nuk do t shemben, dhe mbrohen me kujdes nga ana e kompanis turke q ka siprmarr restaurimin. N kt proces, efektive kan qen jo vetm sugjerimet e Presidentit Gyl dhe Kryeministrit Erdoan me autoriteteve m t larta t Arabis Saudite, por edhe ato t shoqris civile. Burimet prkatse n lidhje me kt tem theksojn se sjellja e verandave n Turqi nuk bhet fjal. Ato do t mbrohen n vendin ku ndodhen.

Lidhja

/ Nr. 3 /

22 shkurt 2013

Rruga drejt vendtakimit te dy deteve

Nga Neki Kaloshi
Allahu xh.sh. thot n Kuranin e Tij Famlart: 65. Dhe gjetn nj prej robrve Tan, t cilit i patm dhuruar mshir prej Nesh dhe i kishim msuar nga ana Jon dije. 66. Musai i tha atij: A mund t t pasoj ty, q t m msosh edhe mua dika prej dituris s drejt q t sht dhn ty? 67. Ai u prgjigj: Ti nuk mund t durosh dot me mua! 68. E si mund t durosh (pa pyetur) para dikaje pr t ciln nuk di asgj? 69. (Musai) tha: Do t m gjesh t durueshm, n dasht Allahu e nuk do t t kundrshtoj pr asgj. 70. (Hidri) i tha: Nse vjen pas meje, mos m pyet pr asgj, derisa t ta shpjegoj un! Prej ktyre ajeteve ka vrtet shum msim pr kdo q krkon t marr dije dhe t veproj me t. Dija sht nj prej vetive m t larta q e zbukuron njeriun dhe e ngre at n grad t larta tek Allahu xh.sh. Zoti thot n Kuran: Me t vrtet njerzit q i friksohen m shum Allahut jan dijetart. Kjo vjen si rezultat i dijes s tyre mbi madhshtin e Allahut, si rezultat i dijes mbi cilsit e Tij t larta dhe mirsit e Tij t pafundme ndaj robrve t Tij, por vjen edhe si rezultat i dijes mbi dobsit e tyre si krijesa. Pra frika ndaj Zotit vjen mbi baz t dijes s njeriut n dy drejtime: Dija ndaj fuqis s Zotit, dhe dija ndaj mangsis nejrzore. Dija e njeriut n kt rast i bn t qart atij kontrastin e madh midis krijeses dhe Krijuesit. Vetm kshtu njeriu arrin t kuptoj vrtet nevojn e madhe q ka pr Krijuesin e tij, dhe vetm kshtu ai i nnshtrohet Atij plotsisht. N t vrtet kuptimi i fjals musliman sht, i nnshtruar. Dhe nnshtrimi vjen pikrisht kur robi kupton kt kontrast krijes-Krijues. Por, rruga pr tek dija sht e vshtir dhe krkon q njeriu t jet i pajisur me nj sr cilsish dhe vlerash. Imam Shafiu citon msuesin e tij t thot: Dija sht drit dhe Allahu nuk ua jep dritn atyre q nuk din ta vlersojn. Nj ndr cilsit m t rndsishme q i bn t mundur njeriut t arrij dijen sht durimi. Me durim ktu kuptojm nj sr elementsh: durimi n przgjedhjen e njerzve nga e merr dijen, durimi n preokupimin dhe sakrificat pr ta marr dijen (sakrifikimi i kohs, mundit, privimit nga dshirat madje edhe nga shum prej nevojave t njeriut), durimi pr t qen i vmendshm ndaj msimit, durimi pr ta ruajtur dijen pasi e ke marr at (durimi pr t rezistuar ndaj harress), durimi pr ta zbatuar at q mson , durimi pr tua transmetuar at t tjerve si dhe durimi pr ta mbrojtur dijen nga cdo gj q e prish at, sic mund t jen idet e gabuara, sulmet e injorantve, etj. Dija sht dhurata m e madhe q Allahu i jep besimtarit, por q njeriu t arrij tek kjo duhen nj sr kushtesh. Cdo mirsi q Allahu ua jep robrve t tij ka nevoj pr kushtet e veta. Ka nevoj pr koh, pr mund, pr sakrifica dhe bereqeti ka nevoj q t piqet deri sa t mbrrij tek nejriu. Dija sht si fara q mbillet n tok dhe ajo ka nevoj pr kohn dhe kushtet e saj, deri sa t jap frutet e veta. Gjat ksaj kohe, njeriu duhet t kujdeset pr t, t prpiqet, t sakrifikoj q pema e tij t rritet e sigurt deri n kohn kur ajo sjell bereqetin e saj. Nuk ka rrug t shkurtra dhe t menjhershme pr kt. Kto jan ligjet e Zotit dhe njeriu duhet tu nnshtrohet atyre, nse dshiron t ket sukses n kt jet dhe n tjetrn. Profeti a.s. thot: Zoti m edukoi mua dhe e prsosi edukimin tim. Si e prsosi Allahu edukimin e Profetit a.s.? Q n vegjli ia pastroi zemrn nga mkatet. Allahu i Lartsuar thot: A nuk ta pastruam ne gjoksin tnd?. E dyta, duke e ruajtur Profetin e Tij nga mkatet q prpara shpalljes. E treta, duke i drguar atij msuesin m t mir, Xhibrilin a.s. E katrta, duke i ln atij nj interval kohor prej 23 vjetsh. E pesta, duke ia prshtatur dijen n raport me situatat e krijuara gjat jets s tij. Dhe i gjith mesazhi i Profetit a.s. fillon me fjaln lexo dhe prfundon me Sot plotsova pr ju fen tuaj dhe plotsova pr ju mirsin Time. Pra mesazhi ka filluar me leximin dhe sht prsosur gradualisht deri n momentin e fundit, kur misioni profetik i Muhamedit a.s. prmbushet krejtsisht. E gjith kjo koh ka kaluar nprmjet nj kalvari t gjat sakrificash, mundimesh, prpjekjesh, n t cilat Profeti a.s. ka dshmuar se qe m i durueshmi i t duruarve. Me kaq sa tham deri m tani mund t kuptojm se humbja e durimit sht ajo cka privon robin nga dija. Humbja e durimit bn q njeriu ta vjel pemn e tij, pa u pjekur frutet ende, dhe si rrjedhim ato nuk japin bereqet, por dm. E gjith kjo vjen nga nj sifat shum i keq q ka njeriu, nxitimi. Nxitimi prish gjith mundin e br pr arritjen e t mirs. N kt mnyr njeriu as e arrin bereqetin, por ndrkoh e cdo dm prpjekjen. Nj fjal e urt thot: nxitimi as nuk e arrin prfundimin dhe as e kursen kurrizin. Ndrsa nj tjetr: Kush e krkon dicka para kohe, ndshkohet me mosrealizimin e saj. Profeti a.s. na kshillon: Nxitimi sht prej shejtanit. Me nj fjal, shejtani prpiqet t q me an t nxitjes s nxitimit tek besimtart tua prish veprat atyre. N rastin konkret, nprmjet nxitimit, shejtani i privon besimtart nga dija, duke synuar ti lr ata n errsir. Shum dijetar kan thn se nj dije e mbetur pr gjysm nuk sht dije. Ajo sjell vetm ngatrresa midis njerzve dhe i corodit ata. Nj ndr robrit m t dashur tek Allahu, i cili ka pasur privilegjin t bisedoj drejtprdrejt me Allahun, sht Musai a.s. Allahu i Lartsuar thot n Kuran: Dhe Allahu i folli Musait, fjal bindse. Duke qen n kt pozit Musai a.s. mendoi se ishte neriu m i ditur n tok, dhe n nj bised q pati me popullin e tij, e pohoi kt. Pr kt pohim, Allahu i Lartsuar i trhoqi vmendjen. E urdhroi q t marr rrugn pr tek nj njeri m i ditur se ai, t cilin as Musai nuk e dinte se ekzistonte. Dhe kjo rrug ishte e gjat dhe e mundimshme. Vendtakimi i tij me Hidrin ishte vendtakimi i dy detrave, nj skaj i largt dhe i mundimshm pr tu prshkuar. Pas gjith ktij mundimi, Musai a.s. e humbi rrugn dhe u desh t orientohej nprmjet peshkut. Pasi arriti tek Hidri, Musai u prball me skepticizmin e Hidrit, i cili iu shpreh se dyshonte nse ai do t ishte i durueshm. Ndrkoh, Musai, i vendosur pr tia dal mban msimit. Ai iu shpreh Hidrit: Dhe dasht Zoti, do t m gjesh nga durimtart. Dhe kshtu nis nj tjetr rrug e Musait a.s., ajo e krkimit t dijes prej Hidrit. Gjat ktij udhtimi, msuesi, bri disa veprime q pr Musain binin ndesh me arsyen e tij e cila ishte e kufizuar n nj sfer tjetr nga ajo e Hidrit. Kjo bri q Musai t ndrhynte duke shprehur habine me sjelljen e tij, gj q e bri t shfaq mosdurimin etij. Msuesi e toleroi n rastin e par. E toleroi edhe n t dytin. Pas rastit t tret, ku dhe vet Musai u bind pr dobsin e tij, pr mungesn e durimit, kur edhe e mori mesazhin binds prej Krijuesit t tij, se vrtet paska njerz edhe m t ditur se ai, u kthye tek populli i tij. Profeti Muhamed s.a.v.s.: Zoti e mshiroft Musain. Sikur t kishte duruar edhe pak, Hidri do ti msonte edhe shum gjra t tjera t vlefshme. Kjo ngjarje sht dshmi e mnyrs me t ciln Allahut xh.sh. e ndihmoi t drguarin e Tij, pr tu kultivuar me kujdesin pr t qen i matur n cdo vendim q ndrmerr, si dhe pr t peshuar cdo fjal dhe pr t mos shprehur kurr asgj t nxituar dhe pr t ciln nuk ka njohuri. *Ky shkrim eshte nje hutbe e mbajtur gjate faljes se xhumase ne Xhamine e Laprakes

Pastrimi i parave dhe qndrimi i islamit ndaj saj

llahu e ka krijuar njeriun me nj natyr q e plqen pasurin dhe kt t fundit Allahu e ka br zbukurim pr jetn e dynjas. Pr kt arsye Allahu i Lartsuar ka urdhruar q pasuria t ruhet dhe e ka renditur at n nj nga pes domosdoshmrit e jets, ka ndaluar q ajo t shprdorohet apo q t cnohet prmes vjedhjes, marrjes me dhun apo mashtrimit. Pr t arritur kt qllim Islami ka vendosur ndshkime nga m t ndryshmet. Allahu i Lartsuar ia ka br t leht njeriut rrugt e fitimit t pasuris dhe e ka nxitur at t punoj, e ka ndaluar q ta fitoj at nga rrug t ndaluara dhe e ka krcnuar, se do ta prball at me ndshkime n kt bot dhe n tjetrn. Nj pasuri t till Allahu e ka konsideruar t kot dhe n kt prkufizmin prfshihen t gjitha ato pasuri q burojn nga harami, si sht kamata, vjedhja, rrmbimi, rebelimi etj. Nj krcnim i fort n Kuranin Famlart bhet edhe pr ngrnien e pasuris s jetimit padrejtsisht apo dhe pr vepra t tjera t ngjashme me t. Para me nj fjal, n pasurin e kot prfshihet do pasuri q vjen nga ngrnia e pasuris s njerzve padrejtsisht dhe nga tejkalimi i kufijve q ka vendosur Allahu n veprimet pasurore. Etapat e pastrimit t parave Pastrimi i parave t pista kalon n disa etapa, ku s pari sht vendosja e tyre n nj numr llogarie n t ciln vendosen shuma parash n formn e llogarive npr banka, n institucione financiare ose blerja e aksioneve n pasuri t patundshme. Ky veprim kryhet n koh t ndryshme dhe nga persona t ndry-

shm. Etapa e dyt sht ajo e mashtrimit dhe e krijimit t tymnajs, ku krijohen disa veprime t ndrlikuara financiare me qllim humbjen e gjurmve dhe pamundsin e ndjekjes s burimit t parave. Etapa e tret sht ajo e przierjes, n t ciln kryhet rikthimi i parave t pista n treg nprmet kanaleve ekonomike apo transfertave t mbuluara nga investime dhe projekte financiare, q i japin pamjen normale dhe t pastr ktyre parave. Pastrimi i pasuris n sipas legjislacionit islam Pasi njohm disa nga burimet e pasuris s ndaluar, le t njohim shkurtimisht mnyrat dhe format e pastrimit t pasuris n Islam: Pasurit e fituara hallall dhe n mnyr t lejuar pastrohen duke nxjerr ato t drejta pasurore t detyrueshme, masn e t cilave e ka prcaktuar Islami, ashtu si i ka br t detyrueshme Allahu a.xh. dhe si i ka sqaruar i Drguari i Tij, profeti Muhamed a.s. a- Nxjerrja e zekatit sipas llojit t pasuris, nisabit (kufiri minimal i mass pr zekat) dhe prqindjes s detyrueshme q duhet nxjerr. b- Zekati i Fitrit. c- Detyrime t tjera pasurore q i detyron i pari vendit mbi t pasurit prve zekatit. d- Shpagimet e detyrueshme, si jan ato t betimit, vrasjes gabimisht apo me dashje, prishjes s agjrimit n Ramazan etj. e- Zotimet q muslimani ia ngarkon vetvetes. f- Sadekaja, vakfet, dhurata, amanetet pas vdekjes, t drejtat e fqinjsis dhe t mikut etj.

g- Shpenzimet e detyrueshme, si jan shpenzimet pr familjen, prindrit, pagat e puntorve etj. Qndrimi i Islamit ndaj larjes s parave t pista dhe mnyra e shpagimit t tyre Pak m lart bm t qart faktin, se Islami e ndalon dhe e penalizon do prpjeke apo proces, q kryhet pr pastrimin e parave, duke u prpjekur q kto pasuri haram t pastrohen prmes disa veprimeve bankare apo investimeve me qllimin e vetm pr tiu shmangur legjislacionit n fuqi dhe pr t fshehur burimet e tyre t vrteta para syve t njerzve. Prve faktit q Islami e ndalon gnjeshtrn, mashtrimin dhe falsifikimin, pastrimi i parave e on m tej kt krim, duke i shtuar edhe krime t tjera. Ky lloj pastrimi nuk bn gj tjetr vese i bn kto para edhe m t pista se ishin. Pr kt arsye pjesa m e madhe e legjislacioneve vendore dhe ndrkombtare prkojn me legjislacionin islam prsa i prket penalizimit dhe konsiderimit t ksaj vepre si nj krim. Bazuar mbi kt t vrtet, nuk lejohet q muslimani t jet pjes e ktij krimi dhe as t bashkpunoj me t. Prsa i prket pastrimit legjitim t parave t pista, ky proces mund t realizohet n disa forma, ndr to mund t prmendim kthimin e pasuris s marr n mnyr t ndaluar tek i zoti, nse njihet ose duke i korigjuar marrveshjet e parregullta. Nse prejardhja e tyre vjen nga rrmbimi apo mashtrimi, ather ato pasuri duhet ti kthehen t zotit, e nse shitja sht e parregullt, ather marrveshja e shitblerjes duhet t korigjohet, e nse vjen nga kamata, ather pasuria duhet pastruar duke ia

nxjerr shtesn e kamats pr t varfrit apo n shrbime publike pr muslimanet, e nse vjen nga mashtrimi dhe vjedhja, ather le tia kthej t zotit, e nse nuk mundet, le t pendohet dhe ti jap fjaln Allahut se nuk do t kthehet prsri. Efektet negative t pastrimit t parave mbi shoqrin 1- Prhapja e kriminalitetit prmes veprimtarive kriminale, si sht droga, korrupsioni ekonomik dhe politik. 2- Deformimi i aktivitetit ekonomik prsa i prket fitimit dhe konkurencs, si dhe rrnimit t siprmarrjeve t ndershme. 3- Prhapja e organizatave kriminale dhe prfshirja e tyre n aktivitetet ekonomike dhe jetike t vendit. 4- Shkaktimi i dmeve t pallogaritshme pr sistemin bankar prmes depozitimit dhe trheqjes s parave, n mnyr t papritur dhe t shpejt. 5- Nxjerrja e biznesmenve dhe tregtarve t ndershm nga tregu prmes shkatrrimit t biznesit t tyre dhe falimentimit nga konkurenca e pandershme. 6- Cenimi i imazhit t institucioneve shtetrore duke inkurajuar krijimin e institucioneve dhe siprmarrjeve kukulla pas t cilave fshihen aktivitete jolegjitime. 7- Ngritja e njerzve me t ardhura jo t ligjshme n majn e piramids sociale dhe ulja e pozits sociale t siprmarrsve t ndershm, duke krijuar nj anomali n vlern e puns, studimit dhe fitimit t prvojs dhe krijimi i shembujve negativ n fitimin e pasuris.

Nr. 3 / 22 shkurt 2013

/ Lidhja

Familja qeliza baz e shoqris

Nga Xhemal Balla amilja sht baza e shtimit t llojit njerzor, me t ciln fillon e mbaron jeta individuale e secilit. N familje do individ duhet t gjej qetsi e ngrohtsi, sepse ajo sht ngritur mbi bazn e dashuris t sinqert dhe mirkuptimit reciprok q siguron jetes t lumtur. Sipas islamit familja qndron mbi bazn e lidhjeve t forta t partnerve bashkshortor pr t rritur dhe edukuar fmij me moral t pastr e t orientuar drejt n jet. Megjithat, sot n saj t liris dhe t drejtave t njeriut, jeta e tyre po ndryshon dhe po priret gjithmon drejt jets s lir private, duke u shkputur nga edukata familjare dhe pastrtia e saj morale. N saj t ksaj lirie edhe bashkshortt, burr e grua, po priren pr t br jet t pavarur, duke u dhn pas pasioneve t shfrenuara gj q ka uar e po on gjithnj e m shum drejt shkatrrimit t familjes. Tradhtia bashkshortore sht kryesisht viktim e realitetit social, q po shkel mbi traditn, fen, moralin, mbi parimet e dashuris dhe t drejtave dhe detyrave reciproke. Ky fenomen ka sjell shtimin e shkurorzimeve jo vetm nga iftet e rinj, por edhe nga radht e atyre t moshs mesatare, fmijt e t cilve jan n mosh delikate. Natyrisht ky sht nj fenomen serioz pr shoqrin, sepse pasojat jan shum t rnda pr fmijt q mbeten jetim. Kthimi i vetdijes islame n familje krijon premisa t shndosha pr rritjen e prgjegjsis q prindrit kan ndaj fmijve, por njkohsisht edukon edhe fmijt me frymn e dashuris dhe respektit ndaj prindrve, sidomos kjo kur prindrit kan arritur moshn e pleqris. Gruaja po privohet shum her nga roli i saj pr t cilin sht krijuar, pr prkujdesjen dhe rritjen e fmijve, duke ia ln ata kujdestarve q marrin pr shrbime n shtpi. Madje ka nga ato gra q m shum jan dhn pas mbajtjes s qenve dhe kujdesit ndaj tyre, duke i nxjerr edhe n shtitje, duke mos llogaritur rrezikun q mbartin ata pr shndetin e njeriut. Mjeku psikiatr, Dr. Xhorxh Meli thot: Shum pengesa psikologjike tek t rinjt jan shkaktuar nga kujtimet e fmijris s hershme, pr t cilat fajin e mbartin nnat e tyre. Gnjeshtra dhe mosrespektimi i rregullave paraqiten tek t rinjt, t cilt nuk e kan patur prkujdesjen e nns. N realitetin e sotm shum nna po i braktisin fmijt, sepse i kan me lidhje jashtmartesore dhe asnjri nuk merr prsipr rritjen dhe kujdesin ndaj tyre. Ata rriten n shtpit e fmijve jetim, por mbeten jasht edukats familjare dhe pa nj shtpi q t ndrtojn jetn e tyre. Dashuria pr nnn sht kaq e madhe sa i bn shum prej tyre q n mosh madhore t vihen n krkim t nns edhe se mund t jen vet me fmij. Mjaft prekse e t dhimbshme kan qen rastet e trajtuara n emisionin televiziv Njerz t humbur. Pr shkak t mungess s kujdesit t prindrve, shum fmij i jan nnshtruar vetmis, q shpeshher

vjen me pasoja. Tek fmij t till mungon dashuria dhe miqsia reciproke n mes antarve t shoqris, sepse u ka humbur ajo lidhje shpirtrore q i jep gjallri jets s tyre. Vetm kthimi i vlerave shpirtrore n familjet tona, nprmjet kthimit t besimit tek Zoti, do t bj t mundur shmangien nga kto fenomene negative q po lulzojn n shoqrin ton. Familja sht nj institucion Hyjnor, origjina e s cils t on deri n krijimin e iftit t par njerzor, q shumoi shoqrin njerzore. Si e till ajo mbetet baz pr shtimin e llojit njerzor. N Kuran thuhet: O ju njerz, kujtohuni pr detyrn q kini ndaj Zotit tuaj, i cili ju krijoi nga nj ift i vetm dhe n nj vend tjetr thuhet: Krijimi i mashkullit dhe i femrs dhe raporti i tyre martesor, i prshkruar nga siguria, dashuria dhe mirkuptimi reciprok jan prshkruar si shnja t Zotit. Institucioni i familjes dhe ai i martess jan prshkruar si praktika t profetve. Muhammedi, paqja e bekimi i Zotit qoft mbi t, thot: Martesa sht pjes e praktiks sime jetsore dhe kushdo q i largohet praktiks sime jetsore, nuk sht nga ne. Institucioni i familjes luan nj rol mjaft t rndsishm n shoqri. Familja sht njsia themelore e ksaj shoqrie. Ajo organizohet n mnyr t till q mund t sillet si nj shoqri e vogl. Rreth nj e treta e normave juridike q prfshihen n Kuran i referohen familjes dhe prcaktojn rregullat e funksionimit t saj. Pozita e barabart e sekseve sht prcaktuar nga vet Zoti i madhrishm, i cili krijoi si mashkullin edhe femrn, t barabart pr shtimin e llojit njerzor, por t barabart dhe n jetn e prditshme, n familje e n shoqri. N Kuran thuhet: Bashkshort, ju jini pr njri tjetrin si nj veshje. Ktu theksohet qart se n mes t bashkshortve duhet t ekzistoj nj lidhje e fort, n unitet, q prbn trajtimin e barabart n mes tyre. Kurani ka prcaktuar bukur se burri e gruaja jan si veshje e njri tjetrit. Dihet q veshja e zbukuron at q e vesh dhe t dy zbukurojn njri tjetrin. Roli i familjes mbetet i paplotsuar, n se nuk realizon rritjen e fmijve t vet, me edukat t shndosh, me arsim e kultur duke prfshir edhe kulturn islame. Prindrit duhet t synojn rri-

tjen dhe formimin e personalitetit t tyre t shndosh, si nga ana fizike edhe nga ana mendore e shpirtrore, pr ta br at t aft si qytetar, por dhe pr mbrojtjen e vendit t tij. Nga ana tjetr edhe fmijt kan detyrime ndaj prindrve t tyre. N Kuran thuhet: Silluni mir ndaj prindrve, ndaj t afrmve, ndaj jetimve, t varfrve, ndaj fqinjve. Nj sjellje e till ka pasoja pozitive jo vetm brnda familjes, por prohet edhe n shoqri. Sipas islamit, respekti i fmijve ndaj prindrve duhet t vazhdoj edhe pas ndrrimit jet t tyre, duke u lutur pr ta, q shpirti i tyre t gjej qetsi pran Zotit t madhrishm. Q t realizojm nj detyr t till ndaj fmijve, prsri baz mbetet familja. Profeti Muhammed, paqja e bekimi i Zotit qofshin mbi t, thot: Ju q t gjith jeni kujdestar dhe q t gjith do t prgjigjeni pr at q u sht dhn n ruajtje (prkujdesje, Buhari). Tek fmijt nuk ka ndikim vetm familjar, por edhe faktor t tjer t mjedisit social e kryesisht mediat, q mund t sjellin shum pasoja negative n se nuk kontrollohen mir emisionet e tyre. Po kshtu n mjediset shoqrore, n rrug e kudo ndeshemi me fenomene t ndryshm si sharje, fyerje, fjalor banal, munges respekti ndaj m t moshuarve e sjellje t tjera t paplqyeshme. Pr t prballuar me sukses kt ndikim negativ, familja ka rolin dominues nprmjet ndrhyrjeve aktive pr t br sqarimet e nevojshme mbi dallimin e s mirs nga e keqja dhe pr t mos i ln t bhen viktim e ktyre ndikimeve t kqia. Si prindrit edhe fmijt kan t drejtat e lirit e tyre, por kto liri e kto t drejta, kan edhe detyrime. Ajo duhet kontrolluar e drejtuar jo vetm n shtpi, por edhe jasht saj. T edukosh nj fmij t shndetshm fizikisht, mendrisht e shpirtrisht sht detyr e shenjt. Megjithat jemi dshmitar t rasteve mosprfillse t fmijve ndaj prindrve, nuk i respektojn, i ofendojn, nuk i ndihmojn, madje edhe raste ekstreme t prdorimit t dhuns ndaj tyre. Zoti n Kuran thot: Ne e urdhruam njeriun tu bj mir prindrve t vet, meqnse nna e vet e mbart me vshtirsi dhe me vshtirsi e lind. Pra, nna, fmijn e vet e ka mbartur nnt muaj si pjes e

pandar e trupit t saj dhe e ka ushqyer me t njjtin ushqim. Pastaj e lind dhe e rrit me vshtirsi duke sakrifikuar do gj pr t. Ndjenjat e saj jan shum t ndjeshme dhe t ngrohta pr fmijn, sado i madh q t jet. Kt e vrteton edhe nj hadithe e profetit a.s. q e transmeton Ebu Hyrejreja i cili thot: Erdhi nj njeri tek pejgamberi i Zotit dhe e pyeti : -Kush ka m shum merit q ti kushtohet kujdes i plot? -Nna - tha profeti a.s. -Po pastaj kush vjen pas radhs? -Prsri Nna - tha Profeti a.s. -Pastaj kush vjen ? -Prsri Nna dhe pastaj vjen babai tha i drguari i Zotit (Buhari-Muslim) Familja duhet t ruhet e shndosh dhe t mos preket shenjtria e saj, veanrisht e nns. Pr fat t keq kjo po dhunohet m shum sot, n kushtet e reja t prparimit e zhvillimit demokratik t shoqris. Pr kt i duhet kthyer vetdijes islame dhe msimeve t islamit, i cili i luftoi q n themel t gjitha t kqiat dhe nnmimet ndaj personalitetit t femrs. N Kuran ka nj kapitull t veant q emrtohet En-Nisa dhe q flet kryesisht pr femrn, mbi rolin e saj n trashgimi, mbi lirin e saj pr t krijuar familje dhe detyrat e saj si bashkshorte, si nn dhe si pjestare e shoqris. Islami i ka dhn femrs vendin e merituar n shoqri. N kt kuadr parashikohen edhe masa ndshkimore n qoft se ajo shkel ligjet dhe normat e prcaktuara pr t. Martesa e ligjshme bazohet n normat islame dhe ka pr qllim ruajtjen e individit, familjes dhe shoqris nga prishja e moralit. Nprmjet martess s ligjshme, sipas dispozitave t jurisprudencs islame, bashkshortt ndihmohen pr formimin e familjes, e cila mbart mbi vete t ardhmen e shoqris. Martesa e shpton shoqrin nga smundjet e shumta, t cilat vijn kryesisht si pasoj e mosprfilljes s normave t moralit islam dhe tradhtis bashkshortore e n veanti prostitucioni, i cili ka sjell pasoja t rrezikshme n shoqrin e sotme me smundjen vdekjeprurse t SIDA-s, q pr fat t keq ka hyr edhe n vendin ton. Pr kt n nj familje t shndosh i duhet prer rruga ktij fenomeni, sepse vetm n familje partnert gjejn knaqsi, rehati e lumturi s bashku me fmijt e tyre t cilt ua shtojn dashurin, shpresn dhe angazhimin pr ti edukuar e frymzuar n rrugn e drejt deri sa t bhen zotr t vetes dhe t njohin t drejtat e prgjegjsit n kt bot provizore. Edukata dhe morali n familje jan faktort m t rndsishm, nprmjet t cilve kultivohet miqsia dhe qetsia shpirtrore, sidomos n mes burrit dhe gruas. Profeti a.s.thot: M i miri prej jush sht m i sjellshmi n familjen e tij (Tirmidhiu). N nj hadith tjetr thuhet: Vrtet besimin m t plot e ka ai besimtar q ka moralin m t lart dhe sillet mir me familjen e tij (Tirmidhiu).

Lidhja

/ Nr. 3 /

22 shkurt 2013