SSCB Devlet naat

naat normlar ve kurallar SNiP 2.03.01-84 Beton ve betonarme SNiP II-21-75 ve SN 511-78 konstruksyonlar

bu normlar, en ok 50C ve en az eksi 70C scaklklarn sistematik etkiler altnda alan eitli amal binalarn ve yaplarn beton ve betonarme konstruksyonlarnn projelendirmesi iin geerlidir. Normlar, ar, ince taneli, hafif, hcreli ve gzenekli betonlardan, ayrca gerilmi betondan da hazrlanm beton ve betonarme konstruksyonlarn projelendirmesi iin talepleri tespit ediyor. bu normlarn vaziyeti ST SEV 384-76ya uygundur. bu normlarn talepleri hidroteknik yaplarn, kprlerin, ara tnellerin, toprak seti altndaki borularn, oto yollarn ve uak alannn kaplamalarnn beton ve betonarme konstruksyonlar iin, armoimentolu (armatr ve imentodan oluan) konstruksyonlar, ayrca en az 500 ve en ok 2500 kg/m3 olan orta younluktaki betonlardan, betonpolimerlerden ve polimerbetondan, kireli, crfl ve kark buruklu (onlarn hcreli betonda kullananlardan hari), all ve zel buruklu, zel ve organik betonlardan ve byk gzenekli yapl betonlardan hazrlanm konstrksyonlar iin geerli deildir. letmenin zel artlarnda (sismik etkilerde, yksek rutubetli artlarnda beton ve betonarme konstrksyonlara andrc etki seviyeli ortamlarda v.s.) almas iin tahsis edilen beton ve betonarme konstruksyonlarn projelemesinde uygun normatif dokmanlarla sunulan ilave taleplere riayet etmek gerekiyor. Beton younluunun gstericilere gre ST SEV 1406-78e uygun olarak beton snflar kabul edilmitir. ST SEV 1565 79a uygun olarak ibu normlarda kabul edilen genel harf iaretleri 5 Nolu klavuzlu ekte aklanacaktrlar. 1. GENEL TALMATLAR GENEL VAZYETLER ST SEV 1406-78e uygun olarak, beton ve betonarme konstruksyonlar projeletirmesinde ve llerin belirtilmesinde, malzemelerin seiminde, hesapla her trl snrl durumlarn ortaya kmasndan talep edilen gvenlikle salamlamaldr. Yapsal zmleme kararlarn seimi, onlarn inaatn kesin artlarnda kullanlmasnn teknik ve ekonomik maksada uygunluuna gre yaplmaldr ve aadaki yollar ile ulalan malzeme, enerji ve iilik sarfiyatlarnn ve inaat fiyatnn azami indirilmesini hesaba katmaldr:

etkili inaat malzemeler ve konstrksyonlarn kullanm; konstrksyon arlnn azaltlmas; malzemelerinin fiziki ve mekanik zellikleri daha ok kullanlmas; lokal inaat malzemelerin kullanlmas; esas inaat malzemelerin ekonomik sarfiyat ile ilgili taleplerinin uygulamas. Bina ve yaplarn projelendirilmesinde bina ve yaplarnn tmnn ve iletme ve inaatn tm etaplarnda ayr konstruksiyonlarn gerekli dayankllk, diren ve uzaysal sabitlilik salayan konstruksiyon emalar kullanmaldr. Sklebilir (prefabrik) konstruksiyon elemanlar ihtisaslam irketlerde mekanizmalatrm retim artlarna uygun olmaldr. Sklebilir konstruksiyon elemanlar seildiinde, yksek dayankl beton ve armatrden hazrlanm zellikle nceden gerginlemi konstruksiyonlar, ayrca kullanlmas dier normatif evraklarn taleplerle snrlamayan hafif ve hcreli betondan hazrlanm konstruksiyonlar ngrmelidir. retim ve nakliye artlar ve montaj mekanizmalarn yk kaldrma kapasitesi mmkn olduu kadar izin veriyorsalar sklebilir konstruksiyon elemanlarn bytlmesi maksada uygundur. Yekpare (monolit) konstruksiyonlar iin, envanterli kalbn, ayrca bytlm uzaysal armatrl karkaslarn kullanmasna izin veren tevhit edilmi lleri gz nne almaldr. Sklebilir konstruksiyonlarda nemli dikkatini balantlarn dayanklla ve uzun mrlne vermelidir. Elemanlarn balant ve dm konstruksiyonlar muhtelif yapsal ve teknolojik tedbirlerle salam g iletmesini, kavak yeri blgesinde elemanlarn dayanklln, ayrca konstruksiyon betonun kavanda ilaveden serilmi betonla balantsn salamaldr. Beton elemanlar aadakilerde kullanlyor: a) zellikle, 3.3. paragrafta belirtilen, deerleri amayan boylama gcnn ufak eksantriklikler olduunda sktrlmaya alan konstruksiyonlarda; b) Ayr durumlarda, byk eksantriklikle alan konstruksiyonlarda, ayrca bklebilen konstruksiyonlarda, eer onlarn tahribi ekipman (bitiik temelde yatan elemanlar, v.s.) salamlna ve insan hayatna tehlike vermiyorsa. Not: Konstruksiyonlar betonlu olarak incelenmektedir, eer onlarn dayankll iletme srasnda tek betonla salanlyorsa. D havasnn hesapl k scakl, SNiP 2.01.01-82ye (SNiP naat Normlar ve Kurallar) uygun olarak inaat blgesi ile ballkta olup en souk be gnlk havasnn ortalama scakl olarak kabul edilmektedir. Hesapl teknolojik scaklklar projelendirme greviyle tespit edilmektedir.

evre hava rutubeti, stlan binalardaki odalarn i hava nispetli nemlilii olarak veya SNiP 2.01.01-82ye uygun olarak inaat blgesiyle ballkta olup en scak ayndaki d havasnn ortalama nispetli nemlilii olarak tespit edilmektedir. bu normlarda, inaat konstruksyonlarn projelemesinde kullanlmas gereken esas deerler harf iaretler olarak, ayrca harf iaretlere, ST SEV 156579la tespit edilen endeksler kabul edilmitir.

GENEL HESAP TALEPLER Beton ve betonarme konstruksiyonlar normal iletmeye yararlna (ikinci grubun snrlama durumlar) ve tayc konstruksiyonlara (birinci grubun snrlama durumlar) gre hesap taleplerini yerine getirmelidir. a) Birinci grubun snrlama durumlarna gre hesap konstruksiyonlar aadakilerle salamaldr: - gevreklikli, dvlkl veya dier karakterli tahribat (ykma) (tahribat ncesi knstruksiyonun gereken durumlarda bklmeyi katarak dayanklk hesab); - Konstruksiyon formunun dayanklk kayb (ince duvarl v.s. konstruksiyonlarn dayanklk hesab) veya onun pozisyonu (dayanak duvarlarn kayma ve devirme hesab; gmlm veya yer altndaki pompa odalarn, rezervuarlarn v.s. suyun zerine kma hesab); - yorulmal tahribat (devalarca tekrarlayan yklerin - hareketli veya pulsasyonlu: vin altndaki kirilerin, raylarn, dengesiz makinelerin doramal temelin ve demelerin v.s., etkisi altnda bulunan konstruksiyonlarn dayankllk hesab); - g faktrlerin ve d evrenin olumsuz mterek etkiler altndaki tahribatlar (andrc evresinin periyodik veya srekli etkiler, sral dondurma ve eritmenin hareketi, yangnn etkileri v.s.). b) kinci grubun snrlama durumlarna gre hesap konstruksiyonlar aadakilerle salamaldr: - atlaklarn oluumu, ayrca onlarn devaml veya olduka gl allar (eer iletme artlarna gre atlan oluumu veya atlan srekli al kabul edilmiyor); - ar yer deiimi (eimlerin, meyil ve evirme derecesi, titreimin). Konstruksyonlarn tamamen snrlama durumun, ayrca onun ayr elemanlarn hesab, genelde, tm devre (hazrlama, nakliye, inaat, iletme) iin yaplmaktadr, bu arada hesap emalar kabul edilen statik kararlarna (yapsal zmlemeye) uygun olmaldr. Eer betonarme konstruksyonlarnn kullanlmas tecrbeli deneme veya pratik esasnda, onlardaki atlaklarn al izin verilen deerleri

amad ve iletme periyotta konstruksiyonlarn katl yeterlidii tespit edilmise atlaklarn al ve deformasyon hesabn yapmamaya izin veriliyor. Yklerin ve etkilerin deeri, yk salamlk katsaylar, birletirme katsaylar, ayrca yklerin srekli ve geicilere ayrlmas SNiP II-6-74in taleplerine uygun olarak kabul etmelidir. Yk deerlerini, SSCBnin Devlet naat makamyla onaylanan Konstruksyonlarn projelemesinde bina ve yaplarn sorumluluk seviyesini hesaplama kurallarna gre kabul edilen amaca gre salamlk katsaysna arpmak gerekmektedir. kinci grubun snrlama durumuna gre hesapta n grlen ykler 1.16 ve 1.20 paragraflara uygun olarak kabul etmelidir. Bu arada uzun sreli yklere SNiP II-6-74te anlatlan ksa sreli yklerin tam deerinin ksm da aittir, hesaba alnan ksa sreli yk ise uzun sreli yknde gz nne alnm ebadna azaltlm olarak kabul etmek gerekmektedir. Birletirme katsaylar ve yk indirme katsaylar ksa sreli yklerin tam deerlerine aittir. SNiP 2.01.01-82ye uygun olarak IV-A iklim blgesinde almas iin niyetlenen, gne radyasyonundan korunmayan konstruks,yonlar iin hesaplarda scaklk iklim etkileri de gz nne almaldr. Beton ve betonarme konstruksiyonlar iin onlarn yanmazl SNiP II-2-80nin taleplerine uygun olarak salamaldr. Sklebilir konstruksiyon elemanlarnn kaldrma, nakliye veya montaj srasnda ortaya kan g etkisine hesaplandnda, eleman arlndan gelen yk aadakilere eit olan dinamiklik katsays ile birlikte kabul etmelidir: - nakliye srasnda ........................................... 1,60 - kaldrma ve montaj srasnda ........................ 1,40 Gsterilen dinamiklik katsaylar iin tespit edilen dzenle kantlanm en dk deerleri kabul etmeye izin veriliyor, fakat bu deerler 1,25ten dk olmamaldr. Sklebilir yekpare konstruksiyonlar, ayrca tayc armatrle yekpare konstruksiyonlar, konstruksiyonlarn aadaki iki alma dnemi iin, dayanklla, atlaklarn oluumuna ve deformasyona gre hesaplanmaldr: a) kullanlacak konstruksiyon yerine serilmi betonun nceden tayin ve belirlenen dayanklla ulamasndan nce ibu dnemde konstruksiyonun inaat sresindeki hareket eden betonun arlnn ve dier yklerinin etkisine; b) kullanlacak konstruksiyon yerine serilmi betonun nceden tayin ve tespit edilen dayanklla ulatktan sonra ibu dnemde konstruksiyonun inaat ve iletme sresindeki hareket eden yklerine; Statik adan belli olmayan konstruksiyonlarda yklerden ve zorunlu yer deiiminden (scakln deiiminden, betonun nemliinden, dayanaklarn yer

deiiminden dolay v.s.) oluan gerilimleri (gler), ayrca statik adan belli olan konstruksiyonlarda oluan gerilimleri, onlarn deformasyon emasna gre hesaplandnda, genelde, beton ve armatrn esneksiz deformasyonunu ve atlak mevcudunu sayarak tespit etmek gerekiyor. Betonarmenin esneksiz zelliklerini iermeyen hesap metotlu konstruksiyonlar iin, ayrca betonarmenin esneksiz zellikleri ieren hesabn ara dnemlerde statik adan belli olmayan konstruksiyonlardaki gerilimleri onlarn dorusal esnekliliin niyetiyle tespit etmesine izin veriliyor. Konstruksiyonlarn (veya onlarn ksmlarnn) atlama direncine, kullanlacak armatrn eidinden ve konstruklsiyonlarn alma artlaryla ballkta uygun olan kategorinin talepleri sunulmaktadr: a) 1. kategori atlaklarn oluumunu izin verilmiyor; b) 2. kategori atlaklarn, enine gre snrl, sreksiz almna acrc1 izin veriliyor, fakat onlarn daha sonraki salam kapatlmasn (sktrlmasn) salamak artyla; c) 3. kategori - atlaklarn, enine gre snrl, sreksiz almna acrc1 ve sreli almna acrc2 izin veriliyor. atlaklarn sreksiz alm olarak devaml, uzun sreli ve ksa sreli yklerin mterek hareketinden dolay oluan alm anlamaldr; sreli alm olarak sadece devaml ve uzun sreli yklerin mteri hareketinde oluan alm anlamaldr. Betonarme konstruksiyonlarn atlak direncine olan talep kategorileri, ayrca andrc olmayan evre artlarnda atlak almnn izin verilen snrl geniliinin deerini bu ekilde verilmitir, yani: konstrukisyonlarn geirimsizliini snrlandrmak iin 1 Nolu tabloda; armatrn salamln temin edilmesi iin 2 Nolu tabloda. atlaklarn oluumu, onlarn alm veya kapanmasna gre betonarme konstruksiyonlarn hesabnda dikkate alnan iletme ykleri 3 Nolu tabloya gre kabul edilmelidir. atlak direnci 2. ve 3. kategori taleplerine uymas gereken konstruksiyonlarda veya onlarn ksmlarda 3 Nolu tabloda belirtilen yklerin altnda atlaklar olumuyorsa, bu konstruksiyon atlaklarnn sreksiz almas ve kapanmas (2. kategori iin) veya atlaklarn sreksiz ve srekli almas (3.kategori iin) ile ilgili hesab yaplmamaktadr. Betonarme konstruksiyonlarnn atlak direncine ait belirtilen talep kategorileri elemann uzamasna eksenine normal ve eimli atlaklara da aittir.

Uzamasna atlan almasn engellemek iin konstruktif (statik) tedbirleri kabul etmelidir (uygun apraz aramatr tesis etmeli), nceden gerilmi elemanlar iin belirtilenden baka, ilk ekim srasnda betonda sktrc gerilimlerin deerlerini snrlandrmal (1.29.paragrafa bkz.). 1 Nolu Tablo Konstruksyonlarn geirimsizliini snrlayan betonarme konstruksiyonlarn atlak direncine olan talep kategorileri ve atlak almn izin verilen snrl genilii acrc1 ve acrc2

Konstruksiyonlarn alma artlar

1. Aadaki kesitler olduunda sv ve gazlarn basncn kavrayan elemanlar: tamamen ekilmi (gerilmi) 1. kategori 1 ksmen sktrlm 3. kategori; acrc1 = 0,3 acrc2 = 0,2 2. Taneli cisimlerin kavrayan elemanlar basncn 3. kategori; acrc1 = 0,3 acrc2 = 0,2

Konstruksiyonlar genel olarak nceden gerilmi olarak yaplmaldr. zel esaslarda bu konstruksiyonlar nceden germesiz yapmaya izin veriliyor, bu durumda onlarn atlak direncine 3. kategori talepleri uygulanyor. 2 Nolu Tablo Armatrn salamln salayan betonarme konstruksiyonlarn Konstruksiyonun iletme atlak direncine olan talep kategorisi ve atlak almnn izin artlar verilen snrl genilii acrc1 ve acrc2, mm

1. Kapal mekanda

A-V ve A-VI A-I, A-II, A-III, ve A- ubuklu snflar; IV ubuklu snflar; tel ap 3,5 mm ve B-I ve Bp-I telli daha fazla olan Bsnflar II, Bp-II, K-7 ve K-19 telli snflar 3.kategori 3.kategori acrc1 = 0,4 acrc1 = 0,3 acrc2 = 0,3 acrc2 = 0,2 3.kategori acrc1 = 0,2 acrc2 = 0,1 2.kategori acrc1 = 0,2

Tel ap 3,0 mm ve daha az olan B-II, Bp-II, ve K-7 telli snflar 3.kategori acrc1 = 0,2 acrc2 = 0,1 2.kategori acrc1 = 0,2

2. Ak havada, ayrca su 3.kategori alt sularn seviyesinden acrc1 = 0,4 yksek veya alak topraKlarda acrc2 = 0,3 3. Toprak alt sularn deien seviyesi olduunda topraklarda 3.kategori acrc1 = 0,3 acrc2 = 0,2

2.kategori acrc1 = 0,1

Not: 1. Armatr snflamasn 2.17. paragrafta bkz. 2. Halatlarda d kat teli anlatlmaktadr. 3 Nolu Tablo
Betonarme konstruksiyonlarn atlak direncine olan taleplerin kategorileri Hesapta kabul edilen ykler ve yk salamlk katsaylar f atlak oluumuna gre f > 1,0 * olduunda devaml, uzun sreli ve ksa sreli atlak almna gre sreksiz --srekli ------f = 1,0 olduunda devaml, uzun sreli --atlak kapamasna gre

1 2

f > 1,0 * olduunda devaml, f = 1,0 uzun sreli ve ksa sreli olduunda (atlaklarn sreksiz almn devaml, uzun ve kapatlmasn kontrol iin sreli ve ksa bu hesap yaplmaktadr) sreli f = 1,0 olduunda devaml, uzun sreli ve ksa sreli Ayn (atlaklarn sreksiz almn kontrol iin bu hesap yaplmaktadr)

f = 1,0 olduunda devaml, uzun sreli

* f katsays dayankllk hesaplamasndaki gibi kabul ediliyor. Not: 1. Uzun sreli ve ksa sreli ykler 1.12. paragraftaki taleplere gre kabul ediliyor.

2. atlaklarn alm hesaplamasnda zel ykler sadece atlaklarn mevcudu feci durumuna getiriyorsa hesaba katlmaktadr. Ankrajsz armatrl nceden gerilmi elemanlarn ularnda gerilimin gei blgesinin boy snr iinde (2.29. paragrafa bkz.) f = 1,0 katsays ile birlikte hesaba katlan devaml, uzun sreli ve ksa sreli yklerin altnda atlak olumasna izin verilmiyor. Bununla birlikte gerilimin gei blgesinin boyuna gre armatrdeki ncelik gerilimler sfrdan azami hesap ebatlarna dorusal ykselen olarak kabul ediliyor. bu talebi, kesitin arlk merkez seviyesine gre boyunda kenarn nceden ekme gcnn hareketinden dolay gerilmesine kadar yerleik kesit ksm iin hesaba almamaya izin veriliyor, eer de bu ksmda ankrajsz gerilmi armatr yoksa. Eer n gerilmi elemanlarnn iletme ykleri altnda ekilmi blgesinde, hesaba uygunlukta, imalat, nakliyat ve inaat sralarnda uzamasna eksene normal gelen atlaklar oluuyorsa, iletme srasnda gerilmi eleman blgelerinin atlak direncinin azalmasn, ayrca onlarn eriliinin ykselmesini hesaba katmak gerekmektedir. ok defa tekrarlanan yklerin etkisine dnlm elemanlar iin bunun gibi atlaklarn olumasna izin verilmiyor. Tama kabiliyeti gerilmi blge betonunda atlaklarn olumas ile (4.9. paragrafa bkz.) bir anda tkenmesiyle nitelenen betonarme zayf donatlm elemanlar iin, boyuna gerilmi armatr kesitinin alan dayankllk hesabna gre talep edilenden en az % 15e bytlmelidir. Betonarme konstruksyonlarn elemanlarnn bkk yerleri aadaki taleplere gre tespit edilen izin verilen snrl deerleri amamaldr: a) teknolojik (vinlerin, teknolojik tesisatlarn, makinelerin v.s. normal almas); b) konstruktif (statik) (deformasyonu snrlayan komu elemanlarn etkisi; tayn ve tespit edilen meyillerin dayanma gerei v.s.); c) estetik (konstruksiyonlarn yararl ile ilgili insanlarn izlenimleri). zin verilen snrl bkk yerlerin deerleri 4 Nolu tabloda verilmektedir. Deformasyon hesab aadaki snrlar ierisinde yaplmas gerekmektedir: teknolojik veya konstrukstif taleplerle devaml, uzun sreli ve ksa sreli yklerin hareketlerine; estetik taleplerle devaml ve uzun sreli yklerin hareketine. Bununla birlikte f = 1,0 olarak kabul ediliyor.

Devaml, uzun sreli ve ksa sreli yklerin hareketi altnda kirilerin veya plakalarn bkk yeri tm durumlarda araln 1/150 ve konsol uuunu (hareketini) 1/75ni amamaldr. zin verilen snrl bkk yerlerin deerlerini inaat kaldrmn yksekliine kadar bytlebilir, eer bu durum teknolojik veya konstruktif taleplerle snrlamyorsa. Komu elemanlarla bal olmayan plakalar, demeler, merdiven sahanlklar v.s. iin oynaklk ilave denemesini yapmak gerekmektedir: ylan yk ekinin elverisiz emas olduunda ksa sreli hareketli ylan yknden 1000 H oluan ilave bkk yeri 0,7 mmden fazla olmamaldr. 4 Nolu Tablo Konstruksiyon elemanlar 1. Aadaki vinler olduunda vin altndaki kiriler: Manuelli Elektrikli 2. Aadaki aralklar olduunda dz tavanl demeler ve kaplama elemanlar (4.pozisyonda gsterilenlerden hari), m: l<6 6 l 7,5 l > 7,5 3. Aadaki aralklar olduunda kaburgal tavanl demeler ve merdiven elemanlar, m: l<5 5 l 10 l > 10 4. Aadaki aralklar olduunda retim amal zray binalarn kaplama elemanlar, m: l<6 6 l 10 l > 10 5. Aadaki aralklar olduunda asmal duvar paneller (yzeyinden hesaplandnda), m: l<6 6 l 7,5 l > 7,5 zin verilen snrl bkk yerleri l/500 l/600

l/200 3 cm l/250

l/200 2,5 cm l/400

l/150 4 cm l/250

l/200 3 cm l/250

4 Nolu tabloda alnan iaretler: l kirilerin ve plakalarn aral; konsollar iin l deeri iki misli konsol uuuna eittir. Not: 1. ve 5. pozisyondaki izin verilen snrl bkk yerler teknolojik ve konstruktif taleplerle artlandrlmtr; 2 4. pozisyondakiler ise estetik taleplerle artlandrlmtr. Sktrc boyuna gc etkisine beton ve betonarme elemanlarnn dayankll hesaplanrken, hesapta ngrlmeyen faktrler ile artlanan tesadfen eksantriklik ea dikkate almaldr. Eksantriklik ea her durumda da elemann boyunun veya yer deiiminden dolay saptanm kesitlerinin arasndaki araln 1/600den az kabul edilmelidir ve kesit yksekliinin 1/30dan az kabul edilmelidir. Bundan baka da, sklebilir elemanlarda tekil edilmi konstruksiyonlar iin konstruksiyon trnden, montaj eklinden v.s. bal olan elemanlarn karlkl yer deime imkann dikkate almak gerekmektedir. Statik adan belirlenmesi mmkn olmayan konstruksiyonlarn elemanlar iin belirtilen kesitin nispeten arlk merkezinin boyuna g eksantriklik deeri e0 konstruksiyonun statik hesabndan elde edilen eksantriklie eit kabul ediliyor, fakat eadan az olmamal. Statik adan belirlenebilen konstruksiyon elemanlarnda e0 eksantriklii konstruksiyonlarn statik hesabna veya tesadfen belirlenmekte olan eksantrikliklerin tutar olarak bulunuyor. Genelde scaklk ekilme yerleri arasndaki mesafeler hesap ile tespit edilmelidir. NCEDEN GERLM KONSTRKSYONLARIN PROJELEMESNDE UYGULANAN LAVE TALEPLER n gerilimler sp, ayrca sp gerilen armatrde - S ve S n gerilim deerlerinin izin verilen sapmalar p hesaba alnarak, ubuk ve tel armatrleri iin aadaki artlar yerine getirilmesini salayarak tespit etmelidir: sp + p Rs, ser; sp - p 0,3 Rs, ser; (1)

Armatrn mekanik yoluyla ekilmesinde p deeri 0,05 spye eit kabul ediliyor, elektrotermik ve elektrotermomekanik yollarda ise aadaki formle gre belirleniyor: 360 p = 30 + -------------; (2)

l burada p MPa olarak; l ekilmekte olan ubuun boyu (mesnetlerin d kenarlarnn arasndaki aralk), m

Armatrn otomatikletirilen ekiminde 360 saysnn deeri (2) formlde 90a deitiriliyor. con1 ve con1 gerilimlerin deerleri ekimin mesnette bitiinde kontrol edilen S ve S gerilen armatrnde sp ve sp ye eit kabul ediliyor (1.23. paragrafa bkz.), ankraj deformasyon ve armatr srtnme kayplar kesilerek (1.25. paragrafa bkz.). Donmu betona aramtr ekilirken ekim gcnn eklendii yerde kontrol edilmekte olan S ve S gerilen armatrnde gerilme deerleri , uygun olarak, sp ve sp gerilimlerin hesapl kesitini aadaki formllere gre salanmas kayduyla con2 ve con2 ye eit kabul ediliyor: P Peop ysp con2 = sp (-------- + --------------) ; (3) Ared Ired P Peop ysp 'con2 = sp (-------- + --------------) ; Ared Ired

(4)

(3) ve (4) formllerinde: sp , sp n gerilim kayplar hesaba alnmadan belirleniyorlar; P, eop sp , sp deerlerinde (8) ve (9) formllere gre n gerilimin kayplar hesaba alnarak belirleniyor; ysp , ysp - 1.28. paragraftaki ile ayn; = Es / Eb. Kendine gerilmi konstrksiyonlardaki armatrlerin gerilmeleri betondaki gerilimlerle (kendine gerilim) dengeli artlarda h0esaplanlyor. Betonun konstrksiyondaki kendine gerilimi betonun kendine gerilmesi markasna gre Sp donatlama katsays, betonda armatrn (eliin) yerleimi (tekli-, ikili-, ve l donatlma) hesaba alnarak ve

de gereken durumlarda konstrksiyon konulurken betonun yzey sznts ve bzlmesinden kaynaklanan kayplar hesaba alnarak belirleniyor. Not: B7,5 B12,5 snfl hafif betonlardan yaplm konstrksiyonlarda con1 ve con1 deerleri uygun olarak 400 ve 550 MPay amamaldrlar. nceden gerilmi elemanlarn hesabnda armatrn n gerilme kayplar hesaba katlmaldr. Armatrler mesnetlere ekilirken aadakiler dikkate alnmaldr: a) ilk kayplar ankrajlarn deformasyonundan, armatrn eici nesnelere srtnmesinden, armatrde gerilimin gevemesi, scakln dnden, ekil deformasyonlarndan (armatrn formlara ekilmesinde), betonun abuk bzlmesinden; b) ikinci kayplar betonun yzey sznts ve bzlmesinden; Armatr betona ekilirken aadakiler dikkate alnmaldr: c) ilk kayplar ankrajlarn deformasyonundan, armatrn kanal duvarlarna veya konstrksiyon betonunun yzeyine srtnmesinden; d) ikinci kayplar armatrde gerilimin gevemesinden, betonun yzey sznts ve bzlmesinden, armatr sarmlarnn altnda betonun ezilmesinden, bloklarn arasndaki birleme yerlerinin (dilitasyon yerleri) deformasyonundan (bloklardan oluan konstrksiyonlar iin). n gerilimli armatrn kayplarn 5 Nolu tabloya gre belirlemelidir, bununla birlikte konstrksiyonlar tasarlanrken kayplarn toplamn 100 MPadan az kabul etmemelidir. Kendine gerilmi elemanlarn hesabnda sadece betonun kendine gerilimi ve ortamn nemliliine gre beton markasna ballkta betonun yzey sznts ve bzlmesinden kaynaklanan n gerilimlerin kayb hesaba alnmaldr. 5 Nolu tablonun 8. ve 9. pozisyonlarna gre n gerilimin kayplar tespit edilirken aadaki talimatlar hesaba alnmaldr: a) konstrksiyonun konulmas nceden belli olan srelerde kayplar l katsaysna arpmaldr, bu katsay aadaki formle gre tespit ediliyor: 4t l = --------------, (5) 100 +3t burada t beton ekim gnnden itibaren betonun bzlmesinden kaynaklanan kayp belirlendiinde saylan zaman ,gn; ve beton dkm bitirilen gnden itibaren yzeyinin

szntsndan kaynaklanan kayp tespit edildiinde saylan zaman, gn; b) Hava rutubeti %40tan aa olduunda iletme iin niyetlenen konstruksiyonlar iin kayplar %25e bytlmelidir, fakat SNiP 2.01.01-82 uygunlukta IVA iklim blgesinde iletimi iin niyetlenen ve gne radyasyonundan korunmayan ar ve kk taneli betondan hazrlanm konstruksiyonlar iin belirtilen kayplar %50e bytlmelidir; c) Kaybn tespit edilmesi iin, imento kalitesi (nevi), betonun ierii, konstruksiyonlarn hazrlama ve iletme v.s. artlar belli ise, tespit edilen dzende artlandrlm daha kesin metotlarn kullanmasna izin veriliyor. 5 Nolu Tablo Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler 1. Armatr geriliminin gevemesi: armatrn mekanik gerilmesinde : a) tel armatr mesnetlere A. lk kayplar sp (0,22 ---------- - 0,1) sp Rs, ser 0,1sp-20 betona

--

b) ubuklu armatrn elektrotermik ve elektrotermo mekanik gerilmelerinde : c) tel armatr d) ubuklu

--

0,05 sp 0,03 sp Burada sp kaypsz kabul ediliyor, MPa.

---

Eer de hesaplanan kayp deerleri olumsuz ise, onlar sfra eit kabul etmelidir. Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler mesnetlere 2.Scakln dleri B15- B40 snf betonlar iin betona

(beton stlanda gerilim gcn duyucu stma ve yapm blgesinde gerilen armatrn (donatmn) scaklnn farkll)

3. ekme tehizatlarn yannda yerleen demirin deformasyonu

1,25t B45 ve daha yukar snf betonlar iin 1,0t, Burada t stlan donatm ile gerilim gcn kabul edici hareketsiz mesnetlerin (stma blgesi dndaki) scaklklarnn arasndaki fark, C. Kesin veriler olmad takdirde t = 65C kabul ediliyor. Gerilen donatmn termo-ilem srasnda scaklk dnden gelen kayplar dengeleyici deere ekiminde, bu deer sfra eit kabul ediliyor. l ------- Es, l
burada l - 2 mm eit olarak kabul edilen preslenmi ronde-lalarn ekilmesi, kenarlardan kan ularn ezilmesi v.s.; l = 1,25 + 0,15d formle gre tespit edilmekte olan envanter kentlerde ubuklarn yer deitirmesi burada d - ubuk ap, mm; l gerilmekte olan ubuk boyu (stand veya kalbn mesnedinin d kenarlar arasndaki aralk), mm. Gerilmenin elektrotermik metodunda demir deformasyonundan kaynaklanan kayplar hesapta dikkate alnmyor, nk onlar armatrn dolu uzunlatlmasnn deeri tespit edildiinde hesaba katlmtr.

---

l1 + l2 ----------------- ES, l burada l1 1 mm eit olarak kabul edilen elemann beton ve demir arasnda yerleen rondelalarn ve contalarn ekilmesidir; l2 - 1 mm eit olarak kabul edilen bardak tipli demirlerin, mantarl kalbn, demir somunlarn ve kepelerin deformasyonu l - gerilmekte olan ubuk (eleman) boyu, mm.

Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler 4. Armatr srtnmesi: mesnetlere betona

a) kanal duvarlarna veya konstruksyon betonunun yzeyine

--

1 sp (1 - ------------), e + burada e normal logaritmalar taban; - 6 nolu tabloya gre tespit edilen katsaylar - gerilmi tehizattan hesaplamakta olan kesitine kadar blgenin boyu, m; - armatr eksen dnnn toplam derecesi, rad; sp- kayp hesaba alnmadan kabul ediliyor.

b) erilen tertibatlara

1 sp (1 - ------------), e

--

burada e normal logaritmalar taban; - 0,25 eit olarak kabul edilen katsaylar - armatr eksen dnnn toplam derecesi, rad; sp- kayp hesaba alnmadan kabul ediliyor. Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler 5. n gerilen betonarme mesnetlere l ------------ Es , betona --

konstruksiyonlarn hazrlamasnda elik formun deformasyonu

l burada aadaki formllere gre tespit edilen katsay: armatrn gerilmesi kriko ile yapldnda n-1 = ----------; 2n armatrn gerilmesi elektomekanik metotla sarma mekanizma ile yapldnda (gcn %50si ykle gerekletirmektedir) n-1 = ----------. 4n n gerilmesi ayn zamanda olmayan ubuk grubun says; l - kalp deformasyon hesabndan tespit edilen, g hareketinin hattna (izgisine) gre mesnetlerin yaknlamas P; l- mesnetlerin d kenarlar arasndaki mesafe.
Kalbn konstruksiyonu ve hazrlama teknolojisi ile ilgili bilgiler olmad taktirde onun deformasyonu srasnda ortaya kan kayplar 30 MPaya eit olarak kabul edilmektedir. Gerilmenin elektrotermik metodunda kalb deformasyonundan kaynaklanan kayplar hesapta dikkate alnmyor, nk onlar armatrn dolu uzunlatlmasnn deeri tespit edildiinde hesaba katlmtr.

Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler 6. Hzl akan yzey sznts aadaki betonlar mesnetlere bp betona

iin: a) doal sertleen betonun

------ olduunda Rbp bp 40 -------; Rbp bp ------ > olduunda Rbp bp 40 + 85 (--------- - ), Rbp burada: ve = 0,25+0,025 Rbp olarak kabul edilen, fakat 0,8den fazla ve = 5,25 0,185 Rbp, fakat 2,5ten fazla ve 1,1den aa olmayan katsaylar; bp ibu tablonun 1-5 pozisyonlara gre kayplarn katarak S ve S uzunlamasna armatrnn arlk merkezin Hafif beton iin, nakledici (transmisyon) dayankl 11 MPa ve aa olduunda, arpan 40 yerine arpan 60 kabul etmek gerekmektedir.

---

b) s muamelesine urayan Kayplar ibu tablonun 6a --beton iin pozisyondaki formllere gre tespit ediliyor, fakat oluan sonucu 0,85 eit olan katsaysna arpmaldr. Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler mesnetlere betona B. kinci kayplar

7. Aadaki armatrn gerilme geveklii: a) tel b) ubuklu ---

sp (0,22 ---------- - 0,1) sp Rs, ser 0,1sp-20 (ibu tablonun 1.pozisyonunun aklamalarna bkz.)

---

8. Beton ekilmesi (bzlmesi) (1,26.paragrafa bkz.)

Doal sertleen betonu

Hava basnc olduunda s muamelesine urayan beton

Betonun sertleme artlarna bamsz olarak

Aadaki ar snflardan: a) B35 ve daha dk 40 35 b) B40 50 40 c) B45 ve yukar 60 50 Aadaki ufak taneli gruplardan: Kayplar, ibu tablonun 8a,b d) A pozisyonlara gre tespit ediliyor, fakat 1,3 eit olan katsayya arpmaldr. e) B Kayplar, ibu tablonun 8a, pozisyona gre tespit ediliyor, fakat 1,5 eit olan katsayya arpmaldr. Kayplar, ibu tablonun 8a, pozisyona gre doal sertleen ar betonu gibi tespit etmelidir.

30 35 40

40

50

f) C

40

Aadaki ufak taneli dolgu olduunda hafif beton iin: g) youn h) gzenekli Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler

50 45 40 70 60 50 Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa, mesnetlere betona

9. Aadaki betonlarn yzey sznts (1,26 paragrafa bkz): a) youn ufak taneli dolgu olduunda ar veya hafif betonun sp/Rbp 0,75 olduunda 150 sp/Rbp; sp/Rbp > 0,75 olduunda 300 ( sp/Rbp 0,375), burada sp - ibu tablonun 6.pozisyondaki gibi, fakat ibu tablonun 1-6 pozisyonlara gre kayplar katmaldr; katsay: 1,00 eit olan - doal sertleen beton iin; 0,85 eit olan hava basnc olduunda s muamelesine urayan beton iin. b) aadaki ufak taneli gruplu betonu iin A

Kayplar, ibu tablonun 9 a pozisyondaki formllere gre tespit etmelidir, fakat elde edilen sonucu 1,3 eit olan katsaysna arpmaldr. Kayplar, ibu tablonun 9 a pozisyondaki formllere gre tespit etmelidir, fakat elde edilen sonucu 1,5 eit olan katsaysna arpmaldr. Kayplar, = 0,85 olduunda ibu tablonun 9 a pozisyondaki formllere gre tespit etmelidir. Kayplar, ibu tablonun 9 a pozisyondaki formllere gre tespit etmelidir, fakat elde edilen sonucu 1,2 eit olan katsaysna arpmaldr. 70 0,22 dext --burada dext konstruksiyonun d ap, cm Armatr gerilme zamannda n gerilim kaybn deeri, MPa,

C c) gzenekli ufak taneli dolgu olduunda hafif betonu iin

10. Spiral veya halka eklindeki armatrlerin sarm (kandal) altnda betonun ezilmesi (konstruksiyon ap 3 me kadar) Armatr n gerilimi kaybna yol aan faktrler

mesnetlere

betona

11. Bloklarn arasndaki kavak yerlerin (sokrasnn) ekme deformasyonu

---

n l ---------- Es, burada n ekilen armatrn boyuna gre armann (tehizatn) ve konstruksiyon balant yerlerin says l betonla doldurulmu, 0,3 mm eit olarak kabul edilen ve kuru birletirilmi, 0,5 mm eit olarak kabul edilen kavak yerlerin ekmesi. l ekilen armatrn boyu, mm.

Not: 1. ekilmekte olan armatrn S n gerilmesindeki kayplar S armatr gibi tespit edilmektedir. 2. Kendinden gerilmi konstruksiyonlar iin betonun bzlmesinden ve yzey szntsndan ortaya kan kayplar deneysel belgelere gre tespit edilmektedir. 6 Nolu Tablo Kanal veya yzey Armatr srtnmesinden kayplar tespit edilmesi iin katsaylar (5nolu tablonun 4.pozisyona bkz.) Armatr aadaki eklinde olduunda Halat ve huzme Periyodik profilli eklinde ubuk eklinde 0,0030 0 0,35 0,55 0,40 0,65

1. Kanal: metal yzeyli Sert kanal oluturucu ile oluturan beton yzeyli Esnek kanal oluturucu ile oluturan beton yzeyli

0,0015

0,55

0,65

2. Beton yzeyi 0 0,55 0,65 Armatrdeki n gerilim deerini aadaki formle gre tespit edilmesi gereken armatrn gerilme doruluk katsays sp ile birlikte hesaba katmaldr: sp = 1 sp. (6)

Art iareti n gerilimin olumsuz etki verdiinde kabul edilmektedir (yani, konstrksiyonun iinin belirtilen etabnda veya elemann incelenmekte olduu alannda n gerilim tama kabiliyetini azaltyor, atlaklarn olumasna yardm ediyor vs ), eksi iareti ise olumlu etki verdiinde.

p 1 sp = 0,5 -------- (1 + ----------), sp np

(7)

fakat 0,1den az olmama artyla kabul edilmektedir; burada p, sp 1,23. paragrafa bkz.; np - eleman kesitinde ekilmekte olan armatrn ubuklarn says. Armatrn n gerilim kayplarn tespitinde, ayrca atlaklarn al ve deformasyonu ile ilgili hesaplamalarda sp deeri sfra eit olarak kabul etmeye izin veriliyor. nceden gerilmi konstrksiyonlarn hesabnda uygulanmakta olan beton ve armatrdeki gerilmeler, ayrca betonun nceden ekme gc aadaki talimatlar hesaba alnarak tespit edilmektedir:, Elemann boyuna eksenine normal gelen kesitlerdeki gerilimler elastik malzemelerin hesabndaki kurallara istinaden belirleniyorlar. Bununla birlikte, kanallarla, oluklarla vs ile hafiflemesi hesaba alnan beton kesitini kapsayan, ayrca armatr ve betonun elastikiyet modlleri oranna arplan tm uzunlamasna (gerilen ve gerilmeyen) armatrn kesitini kapsayan kesit kabul edilmektedir. Eer de beton kesitinin paralar eitli snftaki ve cinsteki betonlardan yaplmsa, onlar beton elastikiyet modllerinin oranna gre bir snfa veya bir cinse getiriyorlar. n ekim gc P ve onun belirtilen kesitin (1.izim) arlk merkezine nispeten eklerinin eksantriklii eop aadaki formllere gre tespit edilmektedir: P = sp Asp + sp Asp - s As p As ; spAspysp + sAsys spAsp ysp sAsys eop = -------------------------------------------------- , P (8)

(9)

burada s , s betonun bzlmesi ve yzey szntsndan kaynaklanan germeyen armatrdeki gerilmeler, uygunlukta S ve S; ysp , ysp , ys , ys belirtilen kesitin arlk merkezinden uygun olarak S ve S gerilen ve gerilmeyen armatrlerdeki edeer glerin eklendii noktaya kadarki aralklar.

1. izim. Betonarme elemann enine kesitinde armatrdeki n gerilim gcnn emas. Erili gerilmekte olan armatrde sp ,ve sp deerlerini uygun olarak, cos ve cosye arpyorlar, burada ve elemann uzunlamasna eksenine armatr eksen eiminin alardr (incelenmekte olan kesit iin). sp ,ve sp gerilimleri aadaki zamanlarda kabul ediliyorlar: a) beton ekimi srasnda birinci kayplar hesaba alnarak; b) elemann iletilmesi srasnda birinci ve ikinci kayplar hesaba alnarak. sp ,ve sp gerilimleri aadakilere saysal eit kabul ediliyorlar: - beton ekimi srasnda 5 Nolu tablonun 6. pozisyonuna gre abuk gelen yzey szntlar dolay gerilimlerin kaybna; - elemann iletilmesi srasnda 5 Nolu tablonun 6., 8. ve 9. pozisyonlarna gre betonun bzlmesi ve yzey szntsndan kaynaklanan gerilimlerin kaybnn tutarna. n ekim srasnda betondaki ekme gerilimleri bp 7 Nolu tabloda belirtilen deerleri amamaldr (betonun iletici direnci Rbp ksmlarnda).

7 Nolu Tablo Kesitin gerilmi durumu n ekim srasnda betondaki ekme gerilimleri Armatrn betonun iletici direnci bp / Rbp ksmlarnda, fakat gerilme aadakilerden fazla olmamaldr: metodu D havann hesapl k scaklnda, C - 40 ve yukar - 40tan dk ekme srasnda merkezi merkez d merkezi merkez d

1. D yklerin hareketinde Mesnetlere gerilimler klyor veya Betona deimiyor. 2. D yklerin hareketinde Mesnetlere gerilimler byyorlar. Betona

0,85 0,70 0,65 0,60

0,95* 0,85 0,70 0,65

0,70 0,60 0,50 0,45

0,85 0,70 0,60 0,50

* Gerilim iletme alannn boyundan lp az olmayan (2.29. paragrafa baknz) boyda donatlama hacimsel katsays > % 0,5 olan (5.15. paragrafa baknz) gayri armatr ve elik destek detaylarn mevcudunda, ekim gcn yava yavatan ileterek imal edilmekte olan elemanlar iin bp/Rbp =1,00 deerini kabul etmeye izin veriliyor. Notlar: 1. bu tabloda belirtilen bp/Rbp deerlerini sudan doymu durumdaki beton iin havann hesapl scakl eksi 40 C az olmad takdirde 0,05e az kabul etmelidir. 2. D havanon hesapl k scakl 1.8.paragrafn talimatlarna uygunlukta kabul ediliyor. 3. B7,5-B12,5 snf hafif betonlar iin bp/Rbp en ok 0,30 kabul edilmelidir. bp gerilimleri, 5 Nolu tablonun 1.-6. pozisyonlarna gre n gerilimlerin kayplar hesaba alnarak betonun kenardaki ekilmi fiberinin seviyesinde ve armatr geriliminin bire eit netlik katsays sp olduunda tespit ediliyor. 1.30. Beton ekme gerilimlerinin regle edilmesi, onlarn iletilmesi srecinde ngrlen nceden gerilmi konstrksiyonlar iin (rnein rezervuarlarda, TV kulelerinde reaktrlerde), gerilmekte olan armatr betonla kavranmasz kabul ediliyor, bununla birlikte armatr pastan (korozyondan) korumak iin etkileyici tedbirleri ngrmek gerekmektedir. Armatrn betonla kavramas yaplmayan nceden gerilmi konstrksiyonlara 1. kategori atlak direncinin talepleri uygulanmaldr.

BETONUN DORUSAL (LNEER) OLAMAYAN ZELLKLER HESABA ALINMASIYLA DZLEM VE MASF KONSTRKSYONLARI HESAPLAMANIN GENEL VAZYETLER 1.31. Dzlem konstrksiyonlarnn (kiri-duvar, deme plaklar tipindeki) ve masif konstrksiyonlarn birinci ve ikinci grup snrl durumlara gre hesabn, fiziki dorusalszlk , anizotropi gz nne alnarak hesaplanan gerilimlere (glere), deformasyonlara ve yer deiimlere gre, ihtiyac olan durumlarda ise yzey sznt, arzalarn toplanmas (uzun sreli srelerde) ve geometri dorusalszlklara (genel olarak ince duvarl konstrksiyonlar iin) gre yapmaldr. Not. Anizotropi eitli ynlerde niteliklerin benzersizlii (burada mekanik). Ortrotropi - anizotropinin bir grn nitelik simetrisinin tane bir birine dikey doru dzlemi. 1.32. Fiziksel dorusal olmayan, anizotropi ve yzey szntsn, kendi arasnda gerilimi ve deformasyonu balayan tespit edilen oranlarda, ayrca malzemenin atlakla dayanma ve salamlk artlarda hesaplamak gerekmektedir. Bununla birlikte ayrmak gerekiyor ki, eleman deformasyonlamann iki dnemi vardr atlaklarn oluumundan nce ve sonra. 1.33. atlak oluumundan nce beton iin kural olarak, ekim ve gerilimde deformasyonlamann heterojenliini ve delitasyon etkisinin ynlenmi gelimeni hesaba almaya yardm edici dorusal olmayan ortotrop modeli kullanlmaldr. Belirtilen faktrlerin meydana gelmesini ortalama hacmine gre hesaba katc betonun ezotrop (eynlk) gibi modelini kullanmaya izin veriliyor. Betonarme iin bu dnemde armatrn ve evreleyen betonun eksen deformasyonlarnn ortaklndan kaynaklanmak gerekmektedir, zel demir (ankraj) temin edilmemi armatrn u alanlar hari. Armatrn kabartma tehlikesinde onun snrl sktrc gerilimlerini snrlandrmaldr. Not: Delitasyon bir ok mikroatlaklarn gelimesi, ayrca byk uzunlamal atlaklarn gelimesi ile artlanan, sktrmadaki nesne hacminin bymesi.

1.34. Betonun dayankllk artlarnda eitli yndeki alanlar zere gerilimlerin bileimini hesaba almaldr. Dolaysyla onun ikili ve l eksen sktrmasna direnci birli sktrmadaki dayankll ayor, sktrma ve gerilmenin kombinasyonunda ise onlarn birisinin hareketindekine gre az olabilir. htiyac olan durumlarda gerilim hareketinin sreklilii dikkate alnmaldr. atlaksz betonarmenin dayankllk art biletirici malzemelerin salamlk artlarndan kaynaklanarak iki bilekenli ortam gibi tekil edilmelidir. 1.35. atlak oluma artlar olarak iki bilekenli elemanlarnn dayankllk artlar kullanmaldr. ortamn beton

1.36. atlak olumasndan sonra aadaki faktrleri hesaba alarak g veya gerilimlerinin yer deiiminden dolay ballnn dorusal olmayan ekillerindeki genel grnl anizotrop nesnesinin modelini kullanmaldr: - atlaklarn armatre eim alar ve atlaklarn kesiim emalar; - atlaklarn alm ve onlarn kenarlarnn yerdeiimi; - armatrn katl: eksensel atlaklar arasnda beton bloklar veya izgileri ile balanmasn hesaba alnarak; - tanjant atlaklarn kenarnda beton temelinin elastikiyeti ve uygun olarak armatrde atlaklarda eksen ve evre gerilimleri hesaba alnarak; - betonun katl: atlaklarn arasnda eksen glerine ve yer deiimine (kesien atlaklarn emas iin indiriliyor); atlaklarda atlak kenarlarnn balantlar hesabna onlarn eni yetirince kk olduunda eksen glerine ve yer deiimine; - atlaklarn arasnda betonun ve armatrn eksen deformasyon ortaklnn ksmen bozulmasnda. atlakl armatrsz elemanlarn deformasyonlama modelinde sadece atlaklarn arasndaki beton katl hesaba alnyor. Eimli atlaklar meydana geldii durumlarda betonun eimli atlaklar zere deformasyonlama zelliklerini hesaba almaldr. 1.37. atlak alm geniliini ve onlarn kenarlarnn karlkl yer deitirilmesini eitli yndeki ubuklarn, onlarn kesitii atlak kenarlarna nispeten yer deitirmesinden kaynaklanarak tespit etmelidir, fakat bu yer deiimlerin ortak olma artlarn yerine getirildiinde atlaklarn arasndaki mesafeler hesaba almaldr. 1.38. atlakl dzlem ve hacimsel elemanlarn dayankllk artlar aadaki ncllere gre esaslamaldr:

- kabul ediliyor ki, tahribatlar armatrn, genel olarak armatr ubuklarna eri yerleen daha tehlikeli atlaklar zere byk lde uzatlmas ve atlaklarn arkasnda (rnein, atlak zere plaklarn sktrlm blgesinde) veya atlaklar arasnda beton bloklarnn veya izgilerinin ufaltlmas sonucunda olumaktadr; - betonun sktrmaya derinci dikey ynde gerilimlerin olumasndan dolay azalyor, bu gerilim ekilmi armatr ile balanma glerinden, ayrca atlaklarn kenarnda armatrn boyuna yer deiiminden meydana gelmektedir; - beton dayankll tespit edildiinde atlaklar oluma emalar ve atlaklarn armatre eim akslar hesaba alnyor; - donatm ubuklarnda, kural olarak, onlarn eksenine gre ynlenmi normal gerginlik hesaba alnyor; ubuklarn kendi ynn deitirmedii kabul edilerek atlak yerlerde (saplama etkisi) donatmn teet gerilimlerini hesaba almaya izin veriliyor. - Bozulma atlanda onu kesici tm ubuklarn gerilmenin hesapl direncine ulat kabul ediliyor (ak noktas olmayan donatm iin gerginlikler deformasyon hesab srecinde kontrol edilmelidir). Betonun eitli blgelerindeki salamln ondaki gerginliklerin ift bileenli ortamn bilekende olduu gibi deerlendirmeli (atlaklardaki gerginlikler, donatm ile betonun eksen deformasyon ortaklnn ksmen bozulmas hesaba alnarak belirlenmekte olan atlaklar aras donatmdaki belirtilen gerginlikler hari). 1.39. Yeterli plastik deformasyonlar dayanabilme kabiliyetli betonarme konstrksiyonlar iin tama kabiliyetini snrl denge metodu ile belirlemeye izin veriliyor. 1.40. Konstrksiyonlar salamlk, deformasyon, atlak olumas ve almas balca elemanlar metodu ile hesaplandnda konstrksiyonu yapc tm balang elemanlar iin salamlk ve atlak dayankllk artlar kontrol edilmelidir, ayrca konstrksiyonun ar yer deiimlerinin meydana gelme artlar da kontrol edilmelidir. Salamlk snr deerlendirildiinde baz balca elemanlar bozulmu gibi tahmin etmeye izin veriliyor, eer bu konstrksiyonun ilerleyen bozulmasna neden olmazsa ve incelenmekte olan ykn hareket sresi bittikten sonra konstrksiyonun yararl saklanrsa veya yeniden yaplmas mmkn olursa. BETON VE BETONARME KONSTRKSYONLAR N MALZEMELER

2.

BETON bu normlarn taleplerine uyarak projelendirilmekte olan beton ve betonarme konstrksiyonlar iin GOST 25192-82ye uygun konstrksiyon betonlarn ngrmelidir. 2200dan 2500 kg/m3 kadar orta younluktaki ar ; 1800 kg/m3ten daha yukar orta younluktaki kk taneli; hafif youn ve gzenekli yapl; otoklav ve otoklav olmayan sertlemedeki hcreli; zel beton gerici . Beton ve betonarme konstrksiyonlar, onlarn alma artlar ve amalarna ballkta projelendirildiinde beton kalitesinin gstericilerini belirlemek gerekmektedir, buna esas olanlar: sktrmaya diren snf B; eksen gerilmesine diren snf Bt (bu niteliin nemli olduu durumlarda belirleniyor ve retimde kontrol ediliyor); soua dayankllk markas F (slatlm durumda dondurma ve eritmenin deitirilmi etkisi altnda bulunan konstrksiyonlar iin belirlenmelidir); su geirmezlik markas W (su geirimi snrlayc talepler uygulanan konstrksiyonlar iin belirlenmelidir); ortalama younluk markas D (yapsal taleplerden baka s izolasyon talepleri uygulanan konstrksiyonlar iin belirlenmelidir); gerici betonun kendi kendini germe markas Sp (kendiliinden gerilen konstrksiyonlar iin belirlenmelidir, eer de bu nitelendirme hesapta kullanlyorsa ve retimde kontrol ediliyorsa). Notlar: 1. Sktrma ve eksen gerilim direnlerine gre beton snflar 0,95 salamll ile betonun garantili dayankllna cevap veriyorlar, Mpa. 2. Kendiliinden gerilen betonun markas, =0,01 uzunlamasna donatlma katsaysnda betonun genilemesinden meydana gelen betondaki ncelik gerilimin deerini temsil etmektedir, MPa . 2.3. Beton ve betonarme konstrksiyonlar iin aadaki snfl ve markal betonlar ngrmek gerekmektedir: a) skma direncine gre snflar: ar beton B3,5; B5; B7,5; B10; B12,5; B15; B20; B25; B30; B35; B40; B45; B50; B55; B60; gerici beton B20; B25; B30; B35; B40; B45; B50; B55; B60;

2.1.

2.2.

a) b) c)

d) e) f)

aadaki gruplara ait kk taneli beton: A doal sertleme veya kumda hava basnc altnda s ilemi yaplm, tanelik modl 2,0dan yukar olanlar B3,5; B5; B7,5; B10; B12,5; B15; B20; B25; B30;B35; B40; B- doal sertleme veya kumda hava basnc altnda s ilemi yaplm, tanelik modl 2,0 ve daha az olanlar B3,5; B5; B7,5; B10; B12,5; B15; B20; B25; B30; C otoklav ilemi yaplm olanlar B15; B230; B25; B30; B35; B40; B45; B50; B55; B60; ortalama younluuna gre aadaki markalar olan hafif beton: D800, D900 B2,5; B3,5; B5; B7,5; D1000, D1100 B2,5; B3,5; B5; B7,5; B10; B12,5; D1200, D1300 B2,5; B3,5; B5; B7,5; B10; B12,5; B15; D1400, D1500 B3,5; B5; B7,5; B10; B12,5; B15; B20; B25; B30; D1600, D1700 B5; B7,5; B10; B12,5; B15; B20; B25; B30; B35; D1800, D1900 B10; B12,5; B15; B20; B25; B30; B35; B40; D2000 B20; B25; B30; B35; B40; ortalama younluuna gre aadaki markalar olan hcreli beton: otoklav: otoklav olmayan: D500 - B1; B1,5 D600 - B1; B1,5; B2; B2,5; B1; B1,5; D700 - B1,5; B2; B2,5; B3,5 B1,5; B2; B2,5; D800 - B2,5; B3,5; B5; B2; B2,5; B3,5; D900 - B3,5; B5; B7,5; B3,5; B5; D1000- B7,5; B10; B12,5; B15; B7,5; B10; D1200- B10; B12,5; B15; B10; B12,5; ortalama younluuna gre aadaki markalar olan gzenekli beton: D800, D900, D1000, D1100, D1200, D1300, D1400 - B2,5; B3,5; B5; B7,5; - B3,5; B5; B7,5.

Sktrma direncine gre ara snf betonlar B22,5 ve B27,5yi B25 ve B30 snf betonlara gre imento tasarrufunun yaplabilmesi ve konstrk-siyonlarn dier teknik-ekonomik gstericilerini indirilmesi artnda kullanmaya izin veriliyor; b) eksen gerilimine direncine gre snflar: ar, - Bt0,8; Bt1,2; Bt1,6; Bt2;

gerici, kk taneli ve hafif betonlar

- Bt2,4; Bt2,8; Bt3,2;

c) soua dayankllna gre markalar: ar, - F50; F75; F100; F150; gerici, - F200; F300; F400; F500; kk taneli ve hafif betonlar - F25; F35; F50; F75; F100; F150; F200; F300; F400; F500 hcreli ve gzenekli betonlar - F15; F25; F35; F50; F75; F100; d) su geirmezlie gre markalar: ar - W2; W4; W6; W8; W10; W12; kk taneli ve hafif betonlar gerici beton iin betonun su geirmezlik markas W12den aa temin edilmemektedir ve projede gsterilmeyebilir. e) ortalama younlua gre markalar: hafif beton - D800; D900; D1000; D1100; D1200; D1300; D1400; D1500; D1600; D1700; D1800; D1900; D2000; hcreli beton - D500; D600; D700; D800; D900; D1000; D1100; D1200; gzenekli beton - D800; D900; D1000; D1100; D1200; D1300; D1400; f) kendiliine gerilmesine gre markalar: gerici - Sp0,6; Sp0,8; Sp1; Sp1,2; Sp1,5; Sp2; Sp3; Sp4. Notlar: 1. bu normlarda hafif beton ve gzenekli beton terimleri youn yapl hafif beton ve gzenekli yapl betonu (gzenekleme seviyesi %6dan daha yukar) belirtmek iin kullanlmaktadr. 2. Kk taneli beton grubu (A, B, C) konstrksiyonlarn uygulama projelerinde belirtilmelidir 2.4. Skma ve eksen gerilimine direncine gre snfna uygun betonun ya projelendirmede konstrksiyonlarn yklerle yklenmesinin gerek srelerine, ina etme slubu, betonun sertleme artlarna istinaden belirleniyor. Bu verilerin yokluunda beton snf 28 gn yanda tesis ediliyor.

Sklebilir konstrksiyon elemanlarnda diren deerini GOST 13015.0-83 standartlarna ve kesin grnl konstrksiyonlara ait standartlara uygunlukta belirlemelidir. 2.5. Betonarme konstrksiyonlar iin aadakileri kullanmaya izin verilmiyor: - skma diren snf B7,5ten aa olan ar ve kk taneli betonlar; - skma diren snf bir katls iin B3,5tan ve ift katls iin B2,5tan aa olan hafif betonlar. Skma diren snf betonlar aadaki gibi kullanma tavsiye ediliyor: - ok defa tekrarlanan yklerin etkisine gz nne alnm ar ve hafif betonlardan yaplm betonarme elemanlar iin B15ten aa olmamaldr; - ar, kk taneli ve hafif betonlardan yaplm betonarme skm ubuklu elemanlar iin B15ten aa olmamaldr; - ar yklenmi betonarme skm ubuklu elemanlar iin (rnein byk vin yklerini kabul edici kolonlar iin ve ok katl binalarn alt katlarnn kolonlar iin ) B25ten aa olmamaldr. 2.6. Ar, kk taneli ve hafif betonlardan yaplm ilk gerilen elemanlar iin gerilmi donatmn (armatrn) bulunduu beton snfn, gerilen donatmn cinsine, apna ve 8 Nolu tabloda belirtilenlerden az olmayan ankraj tesisatlarnn mevcuduna gre kabul etmelidir. Betonun geirme dayankll Rbp en az 11 Mpa belirleniyor, A-VI snf ubuk donatmda, K-7 ve K-19 snf donatm halatlarnda, ayrca kan ular olmayan ubuk demirleri iin en az 15,5 Mpa belirleniyor. Geirme dayankll ayrca, kabul edilen betonun en az %50i olmaldr. ok kere tekrarlanan ykn etkisi gz nne alnan konstrksiyonlar iin, 8 Nolu tabloda belirtilen asgari beton snf deerleri, apna bal olmadan A-IV snf ve 10-18 mm apl A-V snf gerilen tel donatmlarnda bir seviyeye ykseltilmelidir, yani 5 Mpaya, betonun geirme dayanklln da uygunlukta ykseltilmelidir. Konstrksiyonlarn baz eitleri projelendirildiinde, 8 Nolu tabloda belirtilenin yerine, betonun geirme dayankll indirilerek, asgari beton snfnn bir seviyeye tespit edilen dzene gre esasl indirilmesine izin veriliyor. Notlar: 1.Betonun geirme dayankll Rbp (betonun skma momentindeki dayankll) devlet standartlarna uyarak 0,95 salamll ile belirleniyor.

2.Is izolasyon fonksiyonunu yerine getirici bir katl,bitiik konstrksiyonlar projelendirmsinde betonun nispeten skma ebad bp/ Rbp en ok 030 olduunda A-IV snf gerici donatm apn, B7,5 B12,5 hafif beton snflarnda en ok 14 mm olarak kullanmaya izin veriliyor. Bununla birlikte betonun geirme dayankllk oran Rbp beton snfnn %80den az olmamaldr. 8 Nolu Tablo Gerilmekte olan donatmn cinsi ve snf 1. Tel donatm snflar: B-II (ankrajl) Bp-II (ankrajsz) ap,mm: 5 mm kadar 6 mm ve daha yukar K-7 ve K-19 2. ubuk donatm (ankrajsz), ap, mm: 10 mmden 18 mmye kadar, snflar: A-IV A-V A-VI 20 mm ve daha yukar, snflar: A-IV A-V A-VI

Beton snf aadakilerden az olmamaldr:

B20 B20 B30 B30

B15 B20 B30 B20 B25 B30

Not: Donatm snflar 2.17.paragrafta belirtilmitir. zel deney esas olmadan, kk taneli betonu ok defa tekrarlanan ykn etkisi altnda bulunan betonarme konstrksiyonlarda ve B-II, Bp-II, K-7 ve K-19 snf tel donatml aral 12 mden yukar olan nceden gerilmi konstrksiyonlarda kullanmak yasaktr.

2.7.

Konstrksiyonun yivlerinde ve yzeylerinde bulunan gerilme donatmnn betonla kavramn salamak ve korozyondan (pastan) korumak iin kullanlmakta olan kk taneli betonun skma dayankll snf B12,5tan az olmamaldr, kanal enjeksiyonalar iin B25ten az olmamaldr. 2.8. Sklebilir betonarme konstrksiyon elemanlarnn birleme yerlerinin bititirilmesi iin beton snfn balant elemanlarn alma artlarna ballkta, fakat 87,5ten alak olmayarak belirlemelidir.

2.9.

Beton ve betonarme konstrksiyonlarn soua dayankl ve su geirmezlie gre beton markalar, onlarn iletim rejimine ve inaat blgesindeki d havann k hesapl scaklnn deerine ballkta aadaki gibi kabul edilmelidir: - bina ve yaplarn konstrksiyonlar iin (stlan binalarn d duvarlar hari) 9 Nolu tabloda belirtilenden az olmamaldr; - stlan binalarn d duvarlar iin 10 Nolu tabloda belirtilenden az olmamaldr.

2.10. letim ve montaj srasnda d havann olumsuz scaklklarnn etkisi altnda bulunacak sklebilir konstrksiyonalr elemanlarn brleim yerlerini yekpare yapmak iin soua dayankll ve su geirmezlii balant elemanlar iin kabul edilenden dk olamayan proje markal betonlar kullanmaldr. Betonun normatif ve hesapl nitelikleri 2.11. Betonun normal direnci prizmalarn eksen skmasna (prizma direnci) Rbn olan diren ve eksen gerilimine olan direntir Rbtn. Birinci Rb, Rbt ve ikinci Rb,ser , Rbt,ser gruplarnn snrl durumu iin betonun hesapl direnci, 11 Nolu tabloya gre genel beton cinsleri iin kabul edilmekte olan normatif direnlerin betonun skma bc ,veya gerilim bt salamllk katsaylarna blnmesi ile belirlenmektedir. 2.12. Betonun normatif direnci Rbn (yuvarlatma ile) betonun skma dayankllk snfna ballkta 12 Nolu tabloda gsterilmitir. Betonun gerilime olan normatif direnci Rbtn, betonun skma dayankll kontrol edilmedii takdirde 12 Nolu tabloya gre betonun skma dayankllk snfna ballkta kabul ediliyor.

Betonun gerilmeye dayankll retimde kontrol ediliyorsa betonun eksen gerilimine direnci Rbtn, betonun eksen gerilimine garantili dayankllna (snfna) eit kabul ediliyor. 2.13. Betonun hesapl direnci Rb, Rbt, Rb,ser, Rbt,ser (yuvarlatma ile) betonun skma dayankll ve eksen gerilim dayankllna ballkta : birinci grubun snrl durumu iin 13. ve 14. tablolarda, ikinci grup iin 12. tabloda gsterilmitir. Birinci grubun snrl durumu iin betonun hesapl direnleri Rb ve Rbt , betonun alma artlar, betonun zelliklerini, etkinlik sresini, ykn ok defa tekrarlanmasn, konstrksiyonlarn alma artlarn ve srelerini, hazrlanma slubunu, eksen lsn vs hesaba katc bi katsaylarna arpma yoluyla indiriliyor (veya ykseltiliyor). alma artlar bi katsaylarnn deerleri 15 Nolu tabloda belirtilmitir. kinci grubun snrl durumu iin betonun hesapl direnleri Rb,ser ve Rbt,ser betonun alma artnn katsays ile hesaplanyor bi = 1,0, 4.10-4.12. paragraflarda belirtilen durumlar hari. Hafif betonlarn ayr grnleri iin tespit edilen dzende onaylanm dier hesapl diren deerlerini kabul etmeye izin verilmektedir. Notlar: Hesaplarda 2.3.paragrafa istinaden skma direncine gre ara beton snflar kullanldnda, 12., 13. ve 18. tablolarda gsterilen nitelik deerleri dorusal interpolasyonla kabul edilmektedir. 2.14. Skm ve ekmede betonun balang esneklik (elastiklik) deeri E b 18 Nolu tabloya gre kabul edilmektedir. Gne radyasyonundan korunmam , SNiP 2.01.01-82ye gre IVA iklim blgesinde alacak konstrksiyonlar iin 18 Nolu tabloda belirtilen Ebyi 0,85 katsaysna arpmaldr. Hem dondurma hem eritme altnda bulunan betonlar iin 18 Nolu tabloda belirtilen Eb deerlerini 17 Nolu tabloya gre kabul edilmekte olan alma artlar katsays b6ya arpmaldr. imento eidi, beton ierii, hazrlama artlar (rnein santrifj beton) vs veriler mevcut olduunda tespit edilen dzende onaylanan Eb dier deerlerini kabul etmeye izin veriliyor. 9 Nolu Tablo Konstrksiyonun alma artlar Beton markas, en az

rejim nitelii

soua dayankll su geirmezliine gre na gre d havann hesapl bina ve yaplarn konstrksiyonlar k scakl, C iin (stlan binalarn d duvarlar hari) sorumluluk seviyeleri
I II III I II III

1. Deitirilen dondurma ve eritme: a) sudan doymu durumda (rnein, daimi buzluk blgelerinde topran eriyen tabakasnda bulunan konstrksiyonlar) Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar . Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar . Eksi 5 ve daha yukar. F300 F200 F150 W6 F200 F150 F100 W4 F150 F100 F75 F100 F175 F50 W2 W4 W2 W2 -

b) arasra sudan doyma artlarnda (rnein hava etkilerine srekli etkilenen toprak zeri konstruksiyonlar)

Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar . Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar . Eksi 5 ve daha yukar.

F200 F150 F100 W4 F100 F75 F75 F50 W2 -

W2 -

F50 F35*

F50 F35* F25*

Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa F150 F100 c) hava-nemlilik durumu ve eksi 40a kadar . artlarnda arasra sudan doyma Eksi 5ten aa ve F75 F50 olmadnda ( rnein evre eksi 20ye kadar . havasnn srekli etkisi altndaki Eksi 5 ve daha F50 F35* fakat hava keltmelerden yukar korunmu konstrksiyonlar) F35* F25* 2. 0 C'den aa scakln arasra etkisi:

F75 F35* F25 F15**

W4 -

W2 -

a) sudan doymu durumda (rnein, toprak iinde veya su altnda bulunan konstrksiyonlar)

Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar . Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar . Eksi 5 ve daha yukar. Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar . Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar . Eksi 5 ve daha yukar.

F150 F100 F75 F75 F50 F35* F50 F35* F25* F35 F25* F75 F50 F35* F25* F35* F25* F15** F25* F15** F50 F35*

b) hava-nemlilik durumu artlarnda arasra sudan doyma olmadnda ( rnein inaat ve montaj dneminde stlan binalarn i konstrksiyonlar)

* Ar ve kk taneli betonlar iin soua dayankllk markas normlar yaplmyor. ** Ar, hafif ve kk taneli betonlar iin soua dayankllk markas normlar yaplmyor. Notlar: 1. Su temini ve kanalizasyon konstrksiyonlar iin, ayrca kazklar ve kazk klflar iin betonun soua dayankllk ve su geirmezlik markalarn uygun normatif belgelerin taleplerine gre belirlemelidir. 2. D havann hesapl k scakl 1.8.paragrafn talimatlarna gre kabul ediliyor. 2.15. Dorusal scaklk deformasyon katsays bt eksi 40dan art 50C kadar betonun cinsine gre aadakilere eit kabul ediliyor: - ufak youn dolgulu ar, kk taneli betonlar ve hafif betonlar iin 1x10-5 C-1; - hcreli ve gzenekli iin 0,8x10-5 C-1;

10 Nolu Tablo Konstrksiyonun alma artlar Istlan binalarn betondan yaplm d duvarlarnn soua dayankllna gre

betonun asgari markas hafif, hcreli, gzenekli ar, kk taneli Odann i havasnn nispeten nemlilii int, % d havann hesapl Binalar iin sorumluluk seviyesine gre k scakl, C snflar
I II F75 F50 F35 F25 III F50 F35 F25 F15* I F200 F100 F75 F50 II F150 F75 F50 III F100 F50 -

int > 75

Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar. Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar. Eksi 5 ve daha yukar. Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar. Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar. Eksi 5 ve daha yukar. Eksi 40tan aa. Eksi 20den aa ve eksi 40a kadar. Eksi 5ten aa ve eksi 20ye kadar. Eksi 5 ve daha yukar.

F100 F75 F50 F35

F75 F50 F35 F25 F50 F35 F25 F15*

F50 F35 F25 F15* F35 F25 F15* -

F35 F25 F15* F25 F15* -

F100 F50 F75 -

F75 F50 -

F50 -

60 < int < 75

int < 60

* Hafif betonlar iin soua dayankllk markas normu belirtilmiyor. Notlar: 1. Ar, kk taneli ve hafif betonlardan konstrksiyonlarn buhar-su izolasyonu mevcut olduunda , bu betonlarn ibu tabloda belirtilen soua dayankllk markalarn bir seviyeye indirmelidir. 2. D havann hesapl k scakll 1.8.paragrafn talimatlarna gre kabul edilmelidir. 11 Nolu Tablo

Konstrksiyonlarn snrl durumlarnn hesab iin ekme ve gerilmede beton salamlk katsays bc ve bt Betonun cinsi bc Ar, gerici, kk taneli, hafif ve gzenekli Hcreli birinci grubun betonun dayankllk snf belirtilende 1,5 1,3 ikinci grubun bc ve bt

1,3

1,0

1,5

2,3

1,0

Dolgularn mineraloji bileimi, imento sarf, betonun sudan doyma seviyesi, soua dayankll vs hakknda verilerin mevcut olduunda btnin tespit edilen dzende kantlatrlm dier deerlerini kabul etmeye izin veriliyor. 50C dk hesapl scaklk iin bt deerleri deney verilerine gre kabul ediliyor. 2.16. Betonun uzamasna deformasyonunun balang katsays (Puasson faktr) betonun her beton cinsi iin 18. tabloda belirtilen Eb deerlerinin 0,2ne eit kabul edilmelidir, betonun kayma modl G ise 0,4e eit. ARMATR (DONATIM) 2.17. Betonarme konstrksiyonlarnn takviyesi (demir konulmas) iin devlet standartlarnn taleplerine uygun veya tespit edilen dzende onaylanm teknik artlarn taleplerine uygun ve aadaki grnlerin birisine ait armatr kullanlmaldr: ubuklu elik armatr: a) scak hadde dz A-I snf, periyodik profilli A-II, A-III, A-IV, AV, A-VI snflar; b) termik ve termo-mekanik kuvvetlendirilmi - periyodik profilli AtIII, At-IV, At-V, At-VI; telli elik armatr: c) armatrl souk ekilmi tel:

- normal Bp-I snf periyodik profilli; - yksek dayanml dz B-II snf, Bp-II snf periyodik profilli; d) demir halatlar spiral yedi telli K-7 snf, on iki telli K-19 snf. Balama bilezikleri ve paralar iin, kural olarak, 2. zorunlu eke istinaden uygun markalardaki karbonsal hadde elik kullanlmaktadr. Betonarme konstrksiyonlarnda dier grnteki armatrleri kullanlmaya izin veriliyor, inaat endstrisinin iletmelerinde ekilerek kuvvetlendirilmi A-IIIc snf armatr dahil. Ayrca konstrktif armatr olarak B-I snf normal dz teli kullanmaya izin verilmektedir. 14 Nolu Tablo Betonun eksen gerilimine dayankllk snfnda birinci grubun snrl durumu iin betonun hesapl direnci Rbt

Diren eidi

Beton

Bt0,8 Ar, gerici, ufak taneli ve hafif

Bt1,2

Bt1,6

Bt2,0

Bt2,4

Bt2,8

Bt3,2

Eksen gerilimi

0,62 6,32

0,93 9,49

1,25 12,7

1,55 15,8

1,85 18,9

2,15 21,9

2,45 25,0

Not: izgi stnde MPa olarak deerleri, izgi altnda ise kgs/cm2 deerleri gsterilmitir 15 Nolu Tablo Betonun alma artlar katsaysnn uygulanmasn salayan faktrler Betonun alma artl katsays artl iaretler Rakaml deerler b1 16.tabloya bkz.

1. ok defa tekrarlanan ykler Betonun alma artlar katsaysnn uygulanmasn salayan faktrler

Betonun alma artl katsays

artl iaretler 2. Yk etkisinin devamll: a) srekli, devaml uzun sreli, ksa sreli yklerin hesabnda, iletme dneminde hareket devamllnn toplam az olan devaml olmayan ykler hari (vin ykleri, ara ykleri, rzgar ykleri, imalat, nakliye ve inaat srasnda meydana gelen ykler vs.), ayrca kc, kabarc, devaml donmu topraklarn deformasyonundan meydana gelen zel ykler hesaplanrken doal sertleen ve s muamelesi yaplm ar, kk taneli ve hafif betonlar : betonun salamln gelitirmeye uygun konstrksiyonlarn iletilmesi artlarnda (rnein suyun altnda, slak toprakta veya evre hava nemliliinin %75ten yksek olduunda) dier durumlarda hcreli ve gzenekli betonlar iin b) iletme artlarna bal olmadan ksa sreli (devaml olmayan hareketli) yklerin incelenmekte olan birleimleri hesaplandnda veya tm betonlar iin ngrlen 2a pozisyonunda belirtilmedik zel ykler1 hesaplandnda. 3. Dikey ekilde betonlama (beton katnn ykseklii 1,5 mt daha yukar) aadaki betonlar iin: Ar, kk taneli, hafif beton Hcreli ve gzenekli beton b4

Rakaml deerler

b2

1,00

0,90 0,85 1,10

b3

0,85 0,80

4. Betonun direncine iki eksenli gerilimin skma-germe etkisi 5. En byk kesit ebad en az 30 cm olan yekpare beton direklerinin ve betonarme kolonlarnn betonlamas. 6. Deitirerek dondurma ve eritme Betonun alma artlar katsaysnn uygulanmasn salayan faktrler

4.11. paragrafa baknz

b5 b6

0,85

17 Nolu tabloya baknz Betonun alma artl katsays

artl iaretler 7. SNiP 2.01.01-82 istinaden IV A iklim blgesinde gne radyasyonundan korunmam konstrksiyonlarnn iletilmesi b7 8. Konstrksiyonun balang ekim dnemi: a) tel armatrl : hafif beton iin dier beton eitleri iin b) ubuklu armatrl: hafif beton iin dier beton eitleri iin 9. Beton konstrksiyonlar 10. Yksek direnli betondan yaplm beton konstrksiyonlar, b9 katsays hesaba katldnda

Rakaml deerler

0,85

b8

1,25 1,10 1,35 1,20

b9 b10

0,90 (0,3 + ) < 1 ( deerini 3.12. paragrafta baknz) 1,00 0,85 nterpolasyona gre

11. Hcreli betonun nemlilii, %: 10 ve daha az 25ten yukar 10dan yukar, fakat 25ten az deil 12. Diki kalnl eleman ekseninin en kk lsnn 1/5den az olduunda ve 10 cmdan az olduunda sklr elemanlarn birleme yerlerinin yekpare yaplmas iin beton
1

b11

b12

1,15

Uygun normatif dokmanlarn talimatlarna gre zel yklerin hesaplanmasyla ilgili i artlarnn ilave katsays kabul edildiinde (rnein: sismik ykler hesabnda), b2 = 1,0 kabul ediliyor. Notlar:1. 1,2,6,7,9 ve 11. pozisyonlara gre betonun alma artlarnn katsaylar Rb ve Rbt hesapl direnler tespit edilende hesaba alnmaldr,4. pozisyona gre Rbt tespit edilende, dier pozisyonlara gre ise sadece Rb tespit edilende. 2. ok defa tekrarlanan ykn altnda bulunan konstrksiyonlar iin b2 katsays salamlk hesab yaplrken, b1 ise dayankllk hesabnda ve atlaklarn oluumu hesabnda hesaba katlmaldr.

3. Konstrksiyonlar balang ekimi srecinde hesaplanrken b2 katsays hesaba alnmyor. 4. Betonun alma artlarnn katsaylar bir birine bamsz uygulanmaldr, ancak bununla birlikte onlarn arpm 0,45ten az olmamaldr. 16 Nolu Tablo Beton Rutubete gre betonun durumu Doal nemlilik Sudan doymu Doal nemlilik Sudan doymu ok defa tekrarlanan ykte ve aadakilere eit olan devrin asimetrik katsays pb olduunda betonun alma artl katsays b1 0-0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,75 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 1,00 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 0,95 1,00 0,60 0,70 0,80 0,85 0,90 0,95 1,00 0,45 0,55 0,65 0,75 0,85 0,95 1,00
min,,

1. Ar 2. Hafif

b, min 16 Nolu tabloda pb = ------------, burada b,, b,,max

b,,max uygun olarak, 3.47.

paragrafn talimatlarna gre tespit edilmekte olan yk deiim devri snrlar iinde betondaki azami ve asgari gerilimler. 17 Nolu Tablo Aadaki betonlar iin sra ile dondurulduunda ve eritildiinde beton alma artlarn katsays b6 Ar ve ufak Hafif ve taneli gzenekli 0,70 0,85 0,90 0,95 0,90 1,00 0,80 0,90 1,00 1,00 1,00 1,00

Konstruksiyon iletme artlar

D havann k scakl, C

Sra ile dondurulma ve eritme: a) sudan doymu durumunda Eksi 40 dereceden dk Eksi 20den eksi 40a kadar Eksi 5ten eksi 20e kadar Eksi 5ten ve yukar

b) ara sra sudan doymu artnda

Notlar: 1. D havann hesapl k scakl 1.8. paragrafn talimatlarna istinaden kabbul edilmektedir. 2. 9 Nolu tabloya istinaden talep edilenle karlatrldnda betonun soua dayankllk markas alyorsa, ibu tablodaki katsaylar amann her seviyesine uygunlukta 0,05e ykseltilebilir, fakat birden byk olamazlar. (2.17.paragrafn devam) Sanay tarafndan benimsenmekte olan armatrn yeni grnlerinin kullanlmas tespit edilen dzende onaylamaldr. Notlar: 1. bu normlarda armatr snflarnn iaretleri armatr eliine ait yrrlkte olan Devlet Standartlarna istinaden kabul edilmitir ve ST SEB 1406-78 tekrar incelendiinde kesinletirilecektir. 2. Gerilim altnda korozyon atlaklamaya dayankll yksek olan termik ve termomekanik kuvvetletirilmi ubuklu armatr snflar iaretlendirilirken K harfi ilave ediliyor (rnein, At-IVK); kaynakl iin C (rnein, At IVC); kaynakl ve gerilim altnda korozyon atlaklamaya yksek direnli iin C ve K harfleri (rnein, At VCK). Daha sonra, eer hesap iin termik veya termomekanik ubuklu armatrn kesin grnn belirtmeye ihtiya duyulmuyorsa, scak haddeli armatrn uygun snflarnn iaretleri kullanlmaktadr: rnein, A-V snf altnda uygun snftaki armatrlerin tm eitleri gz nne alnmaktadr, yani A V, At-V, At VCK (bkz. 1 Nolu mecburi ek). 3. Scak haddeli ubuk armatrn iaretlenmesinde c harfi ekim ile kuvvetlendirilmi armatr iin kullanlyor, A IIIc, d harfi ise zel amal armatr iin kullanlmaktadr, Ad II. 4. bu normlarda ksaltlmas iin aadaki terimler kullanlmaktadr: ubuk eitli aptaki, grnteki ve profildeki armatr iaretlemek iin, rulo eklinde veya ubuk eklinde teslim edilmesine bal olmadan; ap( d ), eer zel aklamas yoksa ubuun nominal apn anlatmaktadr. 2.18. Armatr eliinin seimini konstruksiyon tipine, n gerilimin mevcuduna, ayrca bina ve yapnn 2.19. 2.24. paragraflarda belirtilenlere istinaden inaa edilme ve iletme artlarna ballkta yapmaldr. 2.19. Betonarme konstruksiyonlarnn (2.20. paragrafta belirtilenler hari) gerilmeyen armatr olarak:

ncelik olarak kabul edilmeli: a) A III snf ubuklu armatr; b) Bp I snf 3 5 mm apl armatr teli (kaynakl alarda ve karkaslarda); kullanlmaya izin veriliyor: c) A II ve A I snf ubuklu armatr enine armatr iin, ayrca yanay armatr olarak, eerde gerilmeyen armatrn dier grnlerini kullanmak mmkn olmuyorsa; d) At IVC snf termomekanik kuvvetlendirilmi ubuklu armatr kaynakl karkas ve alarn uzunlamasna armatr iin; e) A V, A VI snf ubuklu armatr, ayrca A IV snf scak haddeli armatr rgl karkas ve alarn yanay i armatr iin. n gerilimi olmayan konstruksiyonlarda A V ve A VI snf armatr sktrlm olarak kullanlabilir, n gerilimli konstruksiyonlarda ise sktrlm ve gerilmi olarak kullanlabilir. A III, Bp I, A II ve A I snf germeyen armatr kaynakl karkas ve kaynakl alarn grnnde kullanlmas tavsiye ediliyor. 2.20. Gazlarn, svlarn ve taneli cisimlerin basnc altnda bulunan germeyen armatrl konstruksiyonlarda: ncelik olarak kabul edilmeli: a) A II ve A I snf ubuklu armatr; kullanlmaya izin veriliyor: b) A III snf ubuklu armatr; c) Bp I snf armatr telini. 2.21. n gerilimli betonarme elemanlarn gerilmekte olan armatr olarak: boyu 12 metreye kadar olduunda ncelik olarak kabul edilmeli: a) At IV ve At - V snf termik ve termomekanik kuvvetlendirilen armatr; kullanlmaya izin veriliyor: b) B II, Bp II snf armatr telini ve K 7 ve K 19 snflar armatr halatlar; c) A VI, A V, A IV snf scak haddeli armatr; d) A IIIc snf ubuklu armatr; boyu 12 metreden yukar olduunda ncelik olarak kabul edilmeli:

B II, Bp II snf armatr telini ve K 7 ve K 19 snflar armatr halatlar; f) A VI, A V snf scak haddeli armatr; kullanlmaya izin veriliyor: g) A IV, At IVC ve A IIIc snf scak haddeli ve termomekanik kuvvetlendirilmi armatr. e) Not: B7,5 B12,5 snf hafif betondan yaplm nceden gerilmi konstruksiyonlarn demir takviyesi iin ncelik olarak A IV snf ubuk armatrn kullanmaldr. 2.22. Gazlarn, svlarn ve taneli cisimlerin basnc altnda bulunmakta olan nceden gerilmi elemanlarn gerici armatr olarak: ncelik olarak kabul edilmeli: a) B-II, Bp-II snf armatr telini ve K-7 ve K-19 snf armatr halatn; b) A V ve A VI snf ubuklu armatr; kullanlmaya izin veriliyor: c) A IV ve A IIIc snf ubuklu armatr; ypratc ortamn etkisi altnda ncelik olarak A IV snf scak haddeli armatr ve At VIK, At VCK, At IV K snf termomekanik kuvvetlendirilmi armatr kullanmaldr. 2.23. Hesaba gre tesis edilen armatr iin elik cinsi ve markas seiminde, ayrca ek paralar iin haddelenmi elik seiminde konstruksiyonlarn iletilmesinin scaklk artlar ve 1. ve 2. mecburi eklere gre onlarn yklenmesinin nitelii hesaba almaldr. Hesapl k scakl eksi 40C aa olan iklim blgelerinde yln souk mevsiminde inaat montaj ileri gerekletirilirken, sadece stlan binalarda kullanlmas izin verilen armatrl konstruksiyonlar imal edildii sralardaki tama kabiliyeti, 0,7 indirici katsayl armatrn hesapl direncinden ve f = 1,0 ykleme salamlk katsayl yk hesabndan kaynaklanarak temin edilmelidir. 2.24. Sklebilir betonarme elemanlar ve beton konstruksiyon elemanlarnn montaj (kaldrc) halkalar iin Ac II snf 10GT markal ve A I snf VSt3sp2 ve VSt3ps2 markal scak hadde armatr elii kullanlmaldr. Eer hesapl k scakl eksi 40C aa olduunda konstruksiyonlarn montaji mmkn ise, montaj halkalar iin VSt3ps2 markal elii kullanmay izin verilmiyor.

ARMATRN NORMATF VE HESAPLI NTELKLER 2.25. Armatrn normatif direnci Rsn iin en az kontrol edilen ibu deerler kabul edilmektedir: - ubuklu armatr, yksek dayankllkl tel ve armatr halatlar iin elastikiyet haddi, fizik veya artl (kalc nispi uzamas %0,2 uygun olan gerilimlerin deerine eit); - normal armatr tel iin ekme gcnn kesitin nominal alanna oran gibi belirlenen, krlmaya geici direncin 0,75e eit gerilimler. Armatrn belirtilen nitelikleri armatr elii ile ilgili Devlet Standartlarnn veya Teknik artlara uygunlukta kabul ediliyor ve en az 0,95 olaslk ile garanti ediliyor. ubuklu ve tel armatrlerin genel grnleri iin R sn normatif direnci 19 ve 20 Nolu tablolarda gsterilmitir. 19 Nolu Tablo ubuklu armatr AI A II A III A IV AV A VI A - IIIc 20 Nolu tablo Aadaki snflardaki telli armatrler Armatr ap, mm kinci gruplarn Rs,ser, Mpa (kgs/cm2) snrl durumlar iin gerilimlere normatif direnci Rsn ve gerilimlere hesapl (limit) direnci Rs,ser, MPa (kgs/cm2) 410 (4200) 405 (4150) 395 (4050) 1490 (15 200) 1410 (14 400) 1335 (13 600) 1255 (12 800) 1175 (12 000) 1100 (11 200) kinci gruplarn Rs,ser, Mpa (kgs/cm2) snrl durumlar iin gerilimlere normatif direnci Rsn ve gerilimlere hesapl (limit) direnci Rs,ser, MPa (kgs/cm2) 235 (2400) 295 (3000) 390 (4000) 590 (6000) 785 (8000) 980 (10 000) 540 (5500)

Bp I

B II

3 4 5 3 4 5 6 7 8

Aadaki snflardaki telli armatrler

Armatr ap, mm

kinci gruplarn Rs,ser, Mpa (kgs/cm2) snrl durumlar iin gerilimlere normatif direnci Rsn ve gerilimlere hesapl (limit) direnci Rs,ser, MPa (kgs/cm2)

Bp - II

K-7 K 19

3 4 5 6 7 8 6 9 12 15 14

1460 (14 900) 1370 (14 000) 1255 (12 800) 1175 (12 000) 1100 (11 200) 1020 (10 400) 1450 (14 800) 1370 (14 000) 1335 (13600) 1295 (13 200) 1410 (14 400)

2.26. Armatrn gerilime olan hesapl direnci Rs birinci ve ikinci gruplarn snrl durumlar iin aadaki formle gre tespit ediliyor: Rsn Rs = -----------, (10) s burada s - 21 Nolu tabloya gre kabul edilen armatr salamlk katsaysdr. 21 Nolu Tablo Armatr Aadaki snfl ubuklu armatrler: A I, A II Aadaki apnda, mm A-III: 68 10 - 40 A IV, A V A VI A IIIc uzanma ve gerilme kontrol ile A IIIc sadece uzanma kontrol ile Aadaki snfl telli armatrler: Bp I B II, Bp II K 7, K - 19 Snrl durumlara gre konstruksiyonlar hesaplanrken armatr salamlk katsays s Birinci grubun kinci grubun 1,05 1,10 1,07 1,15 1,20 1,10 1,20 1,10 1,20 1,20 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00

ubuklu ve telli armatrn genel grnleri iin armatrn gerilime olan hesapl direnci (yuvarlakl), birinci grubun snrl durumlarna gre konstruksiyonlarn hesabnda 22 ve 23 Nolu tablolarda gsterilmi olup, ikinci grubun snrl durumlarna gre hesaplarda ise 19. ve 20. Nolu tablolarda belirtilmektedir. 2.27. Birinci grubun snrl durumlarna gre konstruksiyonlarn hesabnda kullanlan armatr sktrma hesapl direnci Rsc, armatr ile beton balantsnn mevcudunda armatrn gerilme hesapl direncine R se eit kabul ediliyor, fakat 400 MPadan (veya 330 MPa skma srasndaki hesaplarda) fazla olmama kaydyla; A IIIc snf armatr iin belirtilen deerler uygun olarak 200 ve 170 MPaya eit kabul edilmektedir. ubuklu ve tel armatrlerin genel grnleri iin armatrn sktrmaya hesapl direnlerinin deerleri uygun olarak 22 ve 23 Nolu tablolarda gsterilmitir. Betonun hesapl direnci i artlar katsays b2 = 0,9 (15 Nolu tablonun 2.pozisyonuna bkz.) hesaba alnarak kabul edilmekte olan ar, kk taneli ve hafif betonlardan yaplm konstrksiyonlar hesaplanrken, 5.22. paragrafn uygun statik talepleri yerine getirilmesi kaydyla Rsc deerlerini, MPa, ibu snfl armatrler iin eit kabul etmeye izin veriliyor: A-IV, At-IVK...............................................................................450 At IVC, A V ve At V, A VI ve At VI ..........................500 B II, Bp II, K 7, K 19 ......................................................500 Beton ile armatrn balants olmad taktirde Rsc = 0 kabul ediliyor. 22 Nolu Tablo Aadaki snfl ubuklu armatr Birinci grubun snrl durumlar iin armatrn hesapl (limit) direnler, MPa (kgs/cm2) Gerilmeye Uzunlamasna Enine (bilezik ve Sktrmaya Rsc Rs erilmi ubukllar) Rsw 225 (2300) 175 (1800) 225 (2300) 280 (2850) 225 (2300) 280 (2850) 355 (3600) 365 (3750) 510 (5200) 285* (2900) 290* (3000) 405 (4150) 355 (3600) 365 (3750) 400 (4000)

AI A II Aadaki aplarda A-III: 68 10 40 A IV

Aadaki snfl ubuklu armatr

Birinci grubun snrl durumlar iin armatrn hesapl (limit) direnler, MPa (kgs/cm2)

Aadaki snfl ubuklu armatr

Birinci grubun snrl durumlar iin armatrn hesapl (limit) direnler, MPa (kgs/cm2)

AV A VI A IIIc uzanma ve gerilme kontrol ile A IIIc sadece uzanma kontrol ile

680 (6950) 815 (8300) 490 (5000) 450 (4600)

545 (5550) 650 (6650) 390 (4000) 360 (3700)

400 (4000) 400 (4000) 200 (2000) 200 (2000)

* Kaynakl karkaslarda A III snf armatrden yaplm bilezikler iin, onlarn ap uzunlamasna ubuklarn apndan 1/3 az olduunda, Rsw 255 MPa eit kabul ediliyor (2600 kgs/cm2) 2.28. Birinci grubun snrl durumlar iin armatrn hesapl direnleri, yorgunluktan tahribat tehlikesini, kesitte gerilimin eit olmaya dalm, balama artlar, evre betonun dk dayankll v.s., veya akmn limit snrlarnda daha yksek gerilimlerinde armatrn almasn, imalat artlar ile ilgili elik zelliklerinin deimesini v.s. hesaba alan i artlar katsaysna si arpma yoluyla indiriliyor (veya ykseltiliyor). kinci grubun snrl durumlar iin armatrn hesapl direnleri R s,ser s= 1,0 ile hesaba katlyor. Enine armatrn hesapl direnleri Rsw (bilezikler ve bkml ubuklar) Rse gre s1 ve s2 alma art katsaylarna arpma yoluyla indiriliyor: a) armatr snfna ve grnne bal olmadan incelenmekte olan kesitin boyuna gre armatrde gerilim dalmnn eitsizliini hesaba alan s1 = 0,8 katsaysna; b) A III snf ap uzunlamasna ubuk aplarndan 1/3 az olan ubuklu armatrler iin ve kaynakl karkaslardaki Bp I snf tel armatrleri iin kaynak birleik yerinin krlganl tahribat olasln hesaba alc s2 = 0,9 katsaysna. Enine armatrn (bilezikler ve bkml ubuklarn) sktrmaya hesapl direnleri Rsw alma artlar katsaylar s1 ve s2 hesaba alnarak 22 ve 23 Nolu tablolarda gsterilmitir.

23 Nolu Tablo
Aadaki snfl telli Armatr ap, armatrler mm Birinci grubun snrl durumlar iin armatrn hesapl (limit) direnler, MPa (kgs/cm2) Gerilmeye Sktrmaya Uzunlamasna Enine (bilezik ve bkml Rsc Rs ubuklar) Rsw

Bp I B II

Bp II

K7

K 19

3 4 5 3 4 5 6 7 8 3 4 5 6 7 8 6 9 12 15 14

375 (3850) 270 (2750); 300*(3050) 375 (3850) 365 (3750) 265 (2700); 295*(3000) 365 (3750) 360 (3700) 260 (2650); 290*(2950) 360 (3700) 1240 (12 650) 990 (10 100) 400 (4000) 1180 (12 000) 940 (9600) 400 (4000) 1110 (11 300) 890 (9000) 400 (4000) 1050 (10 600) 835 (8550) 400 (4000) 980 (10 000) 785 (8000) 400 (4000) 915 (9300) 730 (7450) 400 (4000) 1215 (12 400) 970 (9900) 400 (4000) 1145 (11 700) 915 (9350) 400 (4000) 1045 (10 700) 835 (8500) 400 (4000) 980 (10 000) 785 (8000) 400 (4000) 915 (9300) 730 (7450) 400 (4000) 850 (8700) 680 (6950) 400 (4000) 1210 (12 300) 965 (9850) 400 (4000) 1145 (11 650) 915 (9350) 400 (4000) 1110 (11 300) 890 (9050) 400 (4000) 1080 (11 000) 865 (8800) 400 (4000) 1175 (12 000) 940 (9600) 400 (4000)

* rgl karkaslarda kullanma durumlar iin. Bundan baka, Rs, Rsc, Rsw hesapl direnleri uygun durumlarda 24 27 Nolu tablolara uygun olarak armatrn alma art katsaylarna arpmaldr. 2.29. Gerilimleri iletme blgesinin boyu lp apasz gerilen armatr iin aadaki formle gre belirlemelidir: sp lp = (p --------- + p)d, Rbp

(11)

burada p ve p 28 Nolu tabloya gre kabul edilmektedir.

24 Nolu Tablo
Armatr alma art katsaysn kullanmasna Armatr nitelii neden olan faktrler 1. apraz glerin apraz (enine) hareketine armatrn almas 2. apraz glerin apraz hareketi altnda armatrn kaynakl bitiik yerlerinin mevcudu 3. ok kere tekrarlana yk Uzamasna ve enine Armatr snf Snfa gre bamszdr A III ve Bp I Armatr alma art katsays artl Rakaml deeri iaretler 2.28 paragrafa bkz.

s1 s2
2.28 paragrafa bkz.

4. Ykn ok kere tekrarlanmas altnda kaynakl bitiik yerlerin mevcudu 5. apasz armatr iin gerilim iletim blgesi ve gerilmeyen armatrn balanma blgesi Uzamasna (yanay) gerilmekte olmayan Ayn

Snfa gre bamszdr Armatrn kaynak A I, A II, balantlar A - III, A IV, mevcudunda A-V uzamasna ve enine Uzamasna ve Snfa gre bagerilmekte olan mszdr

s3 s4

25 Nolu tabloya bkz. 26 Nolu tabloya bkz.

s5

lx/lp lx/lan

5.pozisyonundaki formlde: lx gerilimlerin iletilme blgesinin bandan incelenmekte olan kesite kadar aralk lp,lan gerilim iletme blgesinin boyu ve armatrn balanma blgesinin boyu (2.29. ve 5.14. paragrafa bkz.)

6. Yksek dayanml Yanay gerilmi armatrn akcln artl haddinden daha yukar gerilimlerdeki almas 7. B7,5 ve daha alak snf apraz hafif betondan yaplm elemanlar 8. . B7,5 ve daha alak Yanay sktrlm snf hcresel betondan yaplm elemanlar apraz 9. Hcresel betondan Yanay sktrlm yaplm elemanlarda armatrn koruyucu kaplamas

A IV, A V, A VI, B II, Bp-II, K 7, K 19 A I, Bp - I Snfa gre bamszdr Ayn

s6

3.13.paragraftaki talimatlara uygunlukta

s7 s8

0,8

s9

190+40B -------------- 1 Rsc 25B -------- 1 Rsc 27 Nolu tabloya bkz.

Not: 1. bu tablonun 3. ve 4. pozisyonlara gre s3 ve s4 katsaylar sadece mukavemet gc hesaplarnda hesaba katlmaldr; kaynakl bitiik yerleri olan armatrler iin belirtilen bu katsaylar ayn zamanda hesaba katlmaldr. 2. ibu tablonun 5. pozisyonuna gre s5 katsays hesapl diren Rsten baka da armatrn n gerilimi sp iin uygulanmaldr. 3. bu tablonun 8. pozisyonunda gsterilen formllerde Rsc ve Rsw deerler MPa olarak verilmitir; B deeri 2.2. paragrafa bkz. Rbp deerine, gerekende, b2 hari betonun alma artlar katsays uygulanmaktadr. 11. formldeki sp deeri aadakilere eit olarak kabul edilmelidir: o elemanlarn salamlk hesabnda Rs ve sp deerlerini en byne; o elemanlarn atlak direnci hesabnda - sp deerine. Burada sp 5 Nolu tablonun 1-5 pozisyonlarna istinaden ilk kayplar hesaba katlarak kabul edilmektedir. B grubu ufak taneli betondan yaplm elemanlarda ve gzenekli ufak dolgulu hafif betonlardan yaplm beton elemanlarda ( B7,5 B12,5 snflar hari) p ve p deerleri 28 Nolu tabloda gsterilenlere aykr olarak 1,2 kere ykseltiliyor. Periyodik profilli ubuklu armatrler iin ekme gcn betona annda iletildiinde ) p ve p deerleri 1,25 kere ykseliyorlar. ubuk ap 18 mmden fazla olduunda glerin anndaki iletilmesine izin verilmiyor. Tm snflarn periyodik profilli ubuklu armatrleri iin lp deeri 15dden az olmama kaydyla kabul edilmelidir. Gerilimin iletilme blgesinin balangc ekme gcnn betona annda iletimi durumunda tel armatrler iin (Bp II snf tkama boyuna gre i apal yksek dayankl tel hari) eleman kenarndan 0,25lp uzaklkta kabul ediliyor. 25 Nolu Tablo Aadakilere eit olan devrin asimetrik katsays ps ile ykn bir ok Armatr snf tekrarlamas olduunda armatrn alma art katsays s4 -1,0 -0,2 0 0,2 0,4 0,7 0,8 0,9 1,0 AI 0,41 0,63 0,70 0,77 0,90 1,00 1,00 1,00 1,00 A II 0,42 0,51 0,55 0,60 0,69 0,93 1,00 1,00 1,00 Aadaki apta A III, mm: 68 0,33 0,38 0,42 0,47 0,57 0,85 0,95 1,00 1,00 10 40 0,31 0,36 0,40 0,45 0,55 0,81 0,91 0,95 1,00

Armatr snf AV A VI Bp II B II
Aadaki apta K 7, mm:

Aadakilere eit olan devrin asimetrik katsays ps ile ykn bir ok tekrarlamas olduunda armatrn alma art katsays s4 -1,0 -0,2 0 0,2 0,4 0,7 0,8 0,9 1,0 ----0,27 0,55 0,69 0,87 1,00 ----0,19 0,53 0,67 0,87 1,00 -----0,67 0,82 0,91 1,00 -----0,77 0,97 1,00 1,00 ---------------0,56 -----0,71 -----0,85 0,41 0,46 0,77 0,68 0,63 0,94 0,66 0,73 0,92 0,84 0,77 1,00 0,84 0,93 1,00 1,00 0,96 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00

6 ve 9 12 ve 15 14 mm apndaki K 19 Bp I
Uzatma ve gerilme kontrol ile A IIIc: Sadece uzatma kontrol ile A IIIc:

s,min 25 Nolu Tabloda kabul edilen iaretler:ps= ---------, s,max burada s,min ve s, max 3.47 paragrafa uygun olarak tespit edilen ykn deiimin snrl devirde armatrdeki azami ve asgari gerilimler. Not: Gerilmeyen armatrl ar betondan yaplm bklen elemanlarn hesabnda uzunlamasna armatr iin aadakiler kabul ediliyor: Mmin 0 ---------- 0,20 olduunda ps = 0,30; Mmax Mmin 0,20 < ---------- 0,75 olduunda Mmax Mmin ---------- > 0,75 olduunda Mmax Mmin ps = 0,15 + 0,8 --------; Mmax Mmin ps = --------, Mmax

burada Mmin, Mmax ykn deiimin snrl devirde elemann hesapl kesitinde azami ve asgari bkc momentler

26 Nolu Tablo Armatr snf Kaynakl Aadakilere eit olan devrin asimetrik katsays ps ve balantlarn ykn bir ok tekrarlamas olduunda armatrn gruplar alma art katsays s4 0 0,90 0,65 0,25 0,90 0,60 0,20 ------0,2 0,95 0,70 0,30 0,95 0,96 0,25 ------0,4 1,00 0,75 0,35 1,00 0,65 0,30 0,95 0,75 0,30 0,95 0,75 0,35 0,7 1,00 0,90 0,50 1,00 0,70 0,45 0,95 0,75 0,35 0,95 0,75 0,40 0,8 1,00 1,00 0,65 1,00 0,75 0,60 1,00 0,90 0,70 1,00 0,80 0,50 0,9 1,00 1,00 0,85 1,00 0,85 0,80 1,00 0,90 0,70 1,00 0,90 0,70 1,0 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00

A I; A II

A - III A IV AV Scak haddeli

1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3

Not: 1. bu tabloda verilen kaynak balantlarn gruplar, mukavemet glerine sahip olan konstruksiyonlar iin kabul edilen aadaki tipleri iermektedir: 1. Grup kavak yerli 3 Nolu mecburi ekin 6. pozisyonuna ge; 2. Grup travers eklindeki 1.pozisyonuna gre, kavak yerli 5., 8., 9. pozisyonlara gre, ayrca 10. 12. ve 25. pozisyonlara gre 1,0 eit olan ubuk aplarnn orannda tm balantlarda (3 Nolu mecbur eke bkz.); Tli - 4 Nolu mecburi ekin 5. ve 7.pozisyonlara gre. 3. Grup travers eklindeki 2. ve 4. pozisyonuna gre, kavak yerli 3 Nolu mecburi ekin 13. 26. pozisyonlara gre; .); Tli - 4 Nolu mecburi ekin 1. 4., 6., 8., ve 9.pozisyonlara gre. 2. Tabloda verilen s4 deerleri 20 mm apndaki armatr iindir. 3. ubuklarn ap 22-32 mm olduunda s4 katsaysnn deerini % 5e azaltmaldr, 32 mmden fazla olduu taktirde bu katsay deerini % 10 azaltmaldr. 4. Mukavemet gl olarak hesaplanan konstruksiyonlarda 3 Nolu mecburi ekin 3. ve 27. pozisyonlarndaki balantlar, ayrca 4 Nolu mecburi ekin 10. 14. pozisyonlarndaki balantlar kullanmaya izin verilmiyor.

27 Nolu Tablo Koruyucu kaplama 1. imento polistrolli, lateks mineralli 2. aadaki armatr aplar ile imento bitumlu (souk), mm: 6 ve yukar 6dan az 3. Bitum silikatl (scak) 4. Bitum killi 5. ist bitumlu, imentolu Aadaki armatr olduunda alma art katsays s9 Dz Periyodik profilli 1,0 1,0

0,7 0,7 0,7 0,5 0,5

1,0 0,7 0,7 0,7 0,5

28 Nolu Tablo
apasz kullanlan gerilmekte olan armatrn gerilim iletme blgesinin uzunluu tespit edilmesi iin katsay

Armatr eidi ve snf

Armatr ap, mm Snfa gre bamsz 5 4 3 15 12 9 6 14

p 1. Snfa gre bamsz ubuklu periyodik profilli 2. Yksek dayankl armatr teli periyodik profilli Bp-II snfnda 3. Aadaki snfl armatr halat K7 0,25 1,40 1,40 1,40 1,00 1,10 1,25 1,40 1,00

p 10 40 50 60 25 25 30 40 25

K 19

Not: B7,5 B12,5 snf hafif betonlardan yaplm elemanlar iin p ve p deerleri ibu tabloda gsterilenlere aykr olarak 1,4 kere ykseltilmelidir. 2.30. Armatrn elastikiyet modln deerleri Es 29 Nolu tabloya gre kabul edilmektedir.

29 Nolu Tablo Armatr snf A I, A II A III A IV, A V, A VI A IIIc B II, Bp II K 7, K 19 Bp - I Armatr esneklik modl Es 10-4, MPa (kgs/cm2) 21 (210) 20 (200) 19 (190) 18 (180) 20 (200) 18 (180) 17 (170)

3. BRNC GRUBUN SINIRLI DURUMLARINA GRE BETON VE BETONARME KONSTRUKSYON ELEMANLARININ HESABI BETON ELEMANLARININ DAYANIKLILIK HESABI 3.1. Beton elemanlarnn dayankllk hesab kendi uzunlamasna eksenine normal gelen kesitler iin yaplmaldr. Elemanlarn alma artlarna bal olarak onlar gerilmi blge betonunun direnci hesaba alnmadan, ayrca hesaba alarak hesaplanmaktadrlar. Gerilmi blge betonunun direnci hesaba alnmadan 1.7a paragrafta belirtilen dmerkez sktrlm elemanlarn hesab yaplmaktadr, yani snrl duruma ulama sktrlm betonun tahribat ile nitelendii kabul edilmektedir. Betonun sktrma direnci Rbye eit, kesitin sktrlm blgesinin artl sklm blge (2 Nolu ema) ksmna gre eit dalm gerilimlerle artl temsil edilmektedir, gelecekte betonun basnl blgesi olarak ksaca atlandrlacaktr.

2 Nolu ema. Dmerkez sktrlm, dayankll gerilmi blge betonunun direnci hesaba alnmadan hesaplanan beton elemannn uzunlamasna eksenine normal gelen kesitte gcn ve gerilim erisinin emas.

Gerilmi blge betonunun direnci hesaba alnarak 1.7b paragrafta belirtilen elemanlarn, ayrca konstruksiyon iletilmesi artlarna (su, korni, parapet v.s. basnlar altndaki elemanlar) gre atlak oluumuna izin verilmeyen elemanlarn hesab yaplmaktadr. Bununla birlikte snrl durumun ulalmas gerilmi blge betonunun tahribat ile nitelendii kabul edilmektedir (atlaklarn olumasyla). Snrl gler aadaki ncllerden kaynaklanarak tespit edilmektedir (3 Nolu ema):

3 Nolu ema. Dmerkez sktrlm, dayankll gerilmi blge betonunun direnci hesaba alnarak hesaplanan beton elemannn uzunlamasna eksenine normal gelen kesitte gcn ve gerilim erisinin emas. o Kesitler deformasyondan sonra dz kalyorlar; o Betonun kenar gerilmi elyafnn azami nispi uzamas 2 Rbt/Eb eittir; o Sktrlm blgenin betonundaki gerilimler betonun elastikiyet deformasyonu (baz durumlarda ise elastikiyet olmayan deformasyonlar) hesaba alnarak tespit edilmektedirler; o Gerilmi blge betonundaki gerilimler eit dalm olup, Rbtye eittirler. Eimli atlaklarn meydana gelme olasl olan durumlarda (rnein U ve T kesitlerin elemanlar apraz glerin mevcudunda), (141) ve (142) artlarna gre beton elemanlarnn hesab yaplmaldr ve ikinci grup snrl durumlar iin betonun hesapl direnleri Rb,ser, Rbt,seri birinci grubun snrl durumlar iin betonun hesapl diren deerleri Rb ve Rbt ile deitirmelidir.

Ayrca, 3.39. paragrafn talimatlarna uygunlukta lokal yk (ezilme) hareketine gre elemanlarn hesab yaplmaldr. DIMERKEZ SIKITIRILMI ELEMANLAR 3.2. Dmerkez sktrlm elemanlarn hesabnda, 1.21. paragrafn talimatlarna uygunlukta belirlenmekte olan yanay gcn tesadfen eksantriklii ea dikkate alnmaldr. Elemanlarn esneklii l0/i > 14 olduunda yanay gc dmerkezlii dzleminde bkk yerlerin tama kabiliyetlerine olan etkiyi e 0 deerin katsaysna arpma yoluyla hesaba katmak gerekmektedir (3.6. paragrafa bkz.). Eksantriklik dzleminde yanay gcn hesabnda e 0 deeri tesadfen eksantriklik deerine eit kabul ediliyor. Yanay g eklenme eksantrikliklerinde e0 bkk yerleri hesaba alnarak aadaki aan durumlarda dmerkez sktrlm beton elamanlarnn kullanmna (1.7b paragrafta ngrlen durumlar hari) izin verilmiyor: a) yk bileiklerine bal olarak: genel bileikte ................................................... 0,9y zel bileikte ..................................................... 0,95y b) betonun grnne ve snfna bal olarak: B7,5tan daha yukar snfl ar, ufak taneli hafif betonlar iin y 1dir; Betonun dier grnleri ve snflar iin y-2dir. (burada y kesitin arlk merkezinden betonun azami sktrlm elyafna kadar aralk, cm). Dmerkez sktrlm beton elemanlarnda 5.48. paragrafta belirtilen durumlarda statik armatr n grmek gerekmektedir. Dmerkez sktrlm beton elemanlarnn hesab (2 Nolu emaya bkz.) aadaki arta gre yaplmaldr: N Rb Ab, (12)

3.3.

3.4. 3.5.

burada Ab betonun sktrlm alan olup, onun arlk merkezi d glerin eit deerli ekleme noktasyla denk gelme artndan belirlenmektedir. Dik drtgen kesitli elemanlar iin Ab aadaki formle gre tespit edilmektedir: 2e0 Ab = bh (1 - --------) (13) h

letme artlarna gre atlak oluumuna izin verilmeyen dmerkez sktrlm beton elemanlar, (12) artna gre yaplan hesaba bal olmadan gerilmi blge betonunun direnci hesaba alnarak (3 Nolu ema ve 3.1. paragrafa bkz.) aadaki arta gre kontrol edilmelidir: Rbt Wpl N --------------eo r

(14)

Dikdrtgen kesit elemanlar iin (14). art aadaki grne sahiptir: 1,75 Rbt bh N -------------------6 eo ---------- h

(15)

1,76 paragrafta belirtilen dmerkez sktrlm elemanlarn hesab (14) ve (15) artlara gre yaplmaldr. (12)-(15) formllerde: (19) formle gre tespit edilen katsay; aadaki betona eit olarak kabul edilen katsay: ar, ufak taneli, hafif ve gzenekli .................. 1,00 hcresel otoklav ................................................ 0,85 hcresel otoklavsz ............................................ 0,75 Wpl kenar gerilmi elyaf iin kesit diren momenti, aadaki formle gre yanay gcn yokluu tahmini ile tespit edilen gerilmi betonun elastikiyet olmayan deformasyonlar hesaba alnarak: 2Ib o Wpl = ------------ + Sbt; (16) h-x r kesitin arlk merkezinden gerilmi blgeden daha ok uzaklam ekirdekli noktaya kadar, aadaki formle gre belirlenen aralk: W r = ------; A - 4.5. paragrafa bkz.

(17)

Sfr hattnn durumu aadaki arta gre tespit ediliyor: (h x) Abt Sb 0 = ------------------2 3.6.

(18)

Eik yerin uzunlamasna g eksantrikliin deerine e0 olan etkisini hesaba alc katsaysnn deerini u formlle belirlemelidir: 1 = -----------, N 1 - -----Ncr

(19)

burada Ncr - aadaki formlle belirlenmekte olan artl kritik gtr: 6,4 EbI 0,11 Ncr = ----------------- (------------- + 0,1) l l20 0,1 + e (20). formlde : l - ykn elemann snrl durumdaki bkk yerine olan uzun sreli etkisini hesaba alc ve aada belirtilenlere eit katsay: Ml l = 1 + ---------, M
fakat 1 + dan ok deil,

(20)

(21)

burada 30 Nolu tabloya gre betonun grnne ballkta kabul edilen katsaydr; M - devaml, uzun sreli ve ksa sreli yklerin etkisinden kesit kenarnn nispeten gerilmi veya daha az sktrlm momenti; Ml devaml ve uzun sreli yklerin etkisinden kesit kenarnn nispeten gerilmi veya daha az sktrlm momenti; l0 - 31 Nolu tabloya gre tespit ediliyor; e - e0/h eit, fakat en az aadakiler gibi kabul edilen katsay

l0 e,min = 0,5 0,01 ------ - 0,01Rb; h burada Rb - Mpada. 30 Nolu tablo Beton 1. Ar 2. Kk gruplarda: taneli, A B C 3. Hafif: suni byk dolgulu ve ufak dolgulu: youn gzenekli doal dolgularda 4. Gzenekli 5. Hcreli: otoklav otoklav olmayan aadaki 1,3 1,5 1,0

(22)

katsays (21). Formlde 1,0

1,0 1,5 2,5 2,0 1,3 1,5

Not: Kk taneli betonun gruplar 2,3. paragrafta belirtilmitir. 31 Nolu tablo Duvar ve direklerin dayanm karakteristii 1. st ve alt direkli: a) direk yer deiiminin ebadna bamsz iki uta mentee olduunda b) bir ucun ksldnda ve aadaki binalar iin desteklerin yer deiimi srasnda: ok aralkl binalar bir aralkl binalar

Dmerkez sktrlm beton elemanlarnn hesapl boyu l0

1,25 H 1,50H

Duvar ve direklerin dayanm karakteristii 2. Serbest duranlar

Dmerkez sktrlm beton elemanlarnn hesapl boyu l0 2,00H

31 Nolu tabloda kabul edilen iaret: H deme plann kalnl hari, kat snr iinde direin (duvarn) boyu veya serbest duran konstrksiyonun boyu. Eer, tam yklemeden ve devaml ve uzun sreli yklerin toplamndan gelen eici momentler (veya eksantriklik) deiik deere sahipseler, o zaman 0,1/h aan tam ykn eksantrikliinin mutlak deerinde e0, l = 1,0 kabul ediliyor; eer bu art salanmyorsa, l deeri aadakiye eit kabul ediliyor: e0 l = l1 + 10 (1 - l1) ---------, burada l1 (21). formle gre tespit h ediliyor ve M , arlk merkezi aralndan devaml ve srekli yklerin hareketinden ekilmi veya asgari sktrlm kenar kesitine kadar devaml, uzun sreli ve ksa sreli yklerin hareketinden gelen uzunlamasna g N nin arpmna eit kabul ediliyor. 3.7. Beton konstrksiyon elemanlarnn lokal (yerel) sktrma (ezilme) hesab 3.39. ve 3.40. paragraflarn talimatlarna uygunlukta yerine getirilmelidir. ELEN ELEMANLAR 3.8. Eilen beton elemanlarnn hesab (bkz. 3.ema) u arta gre yaplmaldr: M < RbtWpl , (23) burada - 3.5. paragrafn talimatlarna gre kabul edilmekte olan katsay; Wpl (16). formle gre tespit ediliyor; dikdrtgen eksenli elemanlar iin Wpl aadakye eit kabul edilmektedir: bh2 Wpl = ---------3,5 (24)

BETONARME ELEMANLARIN DAYANIKLILIK HESABI 3.9. Betonarme elemanlarnn dayankllk hesab bu elemanlarn uzunlamasna eksene normal olan kesitler iin, ayrca betonarme elemanlarna eilmi en tehlikeli ynl kesitler iin yaplmaldr. Bkc momentlerin mevcudunda ekilen blgede mmkn olan ynlerin en tehlikelisinde spiral atlak ile snrlanm dzlem kesitlerinin dayanklln kontrol etmelidir. Bunlardan baka da, elemanlarn lokal yk hareketinin (ezilme, kopma, basma ) hesabn yapmaldr. ELEMANIN UZUNLAMASINA EKSENNE NORMAL OLAN KESTLERN DAYANIKLILIK HESABI 3.10. Elemann uzunlamasna eksenine normal olan kesitteki snrl gleri aadaki koullara gre belirlenmelidir: - betonun gerilime direnci sfra eit kabul ediliyor; - betonun sktrmaya direnci Rbye eit gerilimlere ve betonun skm blgesinde edeer dalm gerilimlerle temsil edilmketedir. - armatrdeki deformasyonlar (gerilimler)betonun sktrlm blgesinin yksekliine ballkta, n gerilim deformasyonlar (gerilimleri) hesaba alnarak belirleniyor (bkz. 3.28. paragraf) ; - armatrdeki ekme gerilimleri gerilime hesapl diren Rsten fazla olmayarak kabul ediliyor; - armatrdeki sktrc gerilimler sktrmaya hesapl diren R scden fazla olmayarak kabul ediliyor. 3.11. Elemann uzunlamasna eksenine normal olan kesitlerin hesab, harici g kesitin simetri ekseninin dzlemine hareket ettiinde ve armatr belirtilen dzleme dikey gelen eleman kenarlarnda toplandnda, dengenin uygun artlarndan belirtilen betonun skm blgesinin nispeten ykseklik deeri = x/h0 ile betonun skm blgesinin nispeten ykseklii R (bkz. 3.12. paragraf) arasndaki orana ballkta yapmaldr. Bu oranda armatr i artlarnn katsaylar hesaba alnarak, elemann snrl durumu ekilen armatrde hesapl diren Rsye eit gerilimle ayn zamanda oluyor, s6 katsays hari (bkz.3.13. paragraf). 3.12. R deeri aadaki formlle tespit ediliyor: R = ------------------------------, sR 1+ -------- (1 - --------) sc, u 1,1 (25)

burada aadaki formle gre belirlenmekte olan, betonun sktrlm blgesinin karakteristii = - 0,008Rb, (26)

burada beton iin aadakilere eit kabul edilen katsaydr: ar beton iin...............................................................0,85 kk taneli beton iin (bkz. 2.3. paragraf) gruplar: A ...................................................................................0,80 B ve C ...........................................................................0,75 hafif, hcreli ve gzenekli beton iin ...........................0,80 Otoklav ilemli ar, hafif ve gzenekli betonlar iin katsays 0,05e iniyor; Rb Mpada; sR - armatrdeki gerilim, Mpada, armatrn aadaki snflar iin kabul ediliyor: A-I, A-II, A-III, A-IIIc, Bp-I Sr = Rs - sp A-IV, A-V, A-VI Sr = Rs + 400- sp - sp; B-II, Bp-II, K-7 ve K-19 Sr = Rs + 400- sp, burada Rs armatrn alma artlarnn uygun katsaylar hesaba alnarak s, armatrn gerilime hesapl direnci, s6 (bkz. 3.13. paragraf); sp sp < 1,0 katsaysnda kabul ediliyor; sp- 3.28. paragrafa baknz; sc, u - basnl (skm) blge armatrnde snrl gerilim, b2 > 1,0 olduunda (bkz. 15 Nolu tablonun 2. pozisyonu) 400 Mpaya eit kabul ediliyor, ar, kk taneli ve hafif beton elemanlar iin ise, eer b2 < 1,0 katsays hesaba alnyorsa, 500 Mpaya eit kabul edilmektedir. Sktrma srasnda elemanlar hesaplandnda sc, u deeri 330 Mpaya eit kabul ediliyor. (25). formllere gre tespit edilmekte olan R deerlerini hcreli beton elemanlar iin en ok 0,6 kabul etmelidir. 3.13. A-IV, A-V, A-VI, B-II, Bp-II, K-7 ve K-19 snf yksek dayankllkl armatrl betonarme elemanlarnn dayankllk hesabnda < R art yerine getirildiinde armatrn hesapl direnci Rs aadaki formlle belirtilen s6 katsaysna arpmaldr (bkz. 24 Nolu tablonun 6.pozisyonu) s6 = ( 1) (2 -------- - 1)< , (27) R

 u snf armatrler iin kabul edilen katsaydr: A-IV ...........................................................................1,20 A-V, B-II, Bp-II, K-7 ve K-19 ...................................1,15 A-VI ...........................................................................1,10 Merkez gerilim durumu iin, ayrca armatrde yklerin bilekelerinin arasnda bulunan uzunlamasna gcn dmerkez gerilimi iin s6 deeri eittir. 0,9Mmax aan (burada Mmax azami hesap momentidir) eimli momentli elemanlarn blgesinde kaynakl ek yerleri mevcut olduu takdirde, s6 katsaysnn deeri A-IV ve A-V snf armatrleri iin en ok 1,10, A-V snf iin ise en ok 1,05 kabul edilmelidir. s6 katsaysn aadaki elemanlar iin hesaba almamaldr: - ok defa tekrarlanan yk hareketi hesaba alnmlar; - aralksz skk yksek dayankllkl tellerle donatlmlar; - ypratc ortamda iletilmekte olanlar. 3.14. D glerin hareketi altnda basnl blgede veya sktrma srasnda bulunan ve betonla balanmas mevcut olan gerici armatr iin hesapl basn direnci Rsc (3.15, 3.16, 3.20, 3.27. paragraflara baknz) (sc, u - sp) ye eit olan sc gerilimle deitirilmelidr, Mpa, fakat Rscdan fazla deil, burada sp sp > 1,0 katsaysnda belirleniyor, sc, u - 3.12. paragrafa baknz. burada DKDRTGEN, T, U VE HALKALI KESTN ELEN ELEMANLARI 3.15. 3.11. paragrafta belirtilen dikdrtgen kesitlere ait eilen elemanlarn hesab (4. ema), x = ------- < R olduuna aadaki artlarda yaplmaldr: h0 M < Rbbx (h0 0,5x) +RscAs (h0 - a) , (28) bununla birlikte, basnl blge xin ykseklii u formlle belirleniyor: RsAs - RscAs = Rbbx. (29)

4. ema. Eilmekte olan betonarme elemann yanal eksenine normal gelen kesitteki glerin ve gerilimlerin erisinin emas, dayanklk hesabnda

3.16. Basnl blgede omuzlar bulunan kesitlerin hesabnda = x/h 0 < basnl blgenin snrlarnn durumuna ballkta yaplmaldr: a) eer snr omuz zere geiyorsa (5,a ema) , yani u art yerine getiriliyorsa RsAs < Rbbfhf + RscAs, (30) hesap, 3.15. paragrafn talimatlarna uygunlukta genilii bf olan dikdrtgen kesitteki gibi yaplyor; b) eer de snr kaburgada geiyorsa (5, b ema), yani (30). art yerine getirilmiyorsa, hesap, u arta gre yaplmaldr: M<Rbbx (h0 0,5x) + Rb (bf b) hf (h0 - 0,5hf) + RscAs (h0 a),

(31)

bununla birlikte betonun basnl blgesinin ykseklii x aadaki formlle belirleniyor: RsAs - RscAs = Rbbx + Rb (bf b) hf . (32)

5. ema. Eilmekte olan betonarme elemann kesitinde basnl blge snrnn durumu a omuzda; b kaburgada Hesapta kullanlan bf deeri , kaburgann her tarafndan sarkacak omuz eninin, elemann aralnn en ok 1/6s olmas kaydyla, fakat aadakilerden fazla olmamas kaydyla kabul edilmektedir: a) enine kaburgalar mevcudunda veya hf < 0,1h kta yanay kaburgalarn arasndaki mesafe; b) enine kaburgalarn olmadnda veya aralarndaki mesafe yanay kaburgalara gre fazla olduunda, ve hf < 0,1h 6 hf ; c) omuzlarn konsollu aslmalarnda: hf>0,1h ise ................................................................................6 hf 0,05h < hf < 0,1 h 3 hf

hf< 0,5 h ise ..sarkmalar hesaba alnmyor 3.17. Eilmekte olan elemanlarn dayankllk hesabnda x < h0 artna uymaldr. Gerilen armatrn kesit alan statik dncelerden dolay veya ikinci grubun snrl durumlar hesabndan dolay, x < h0 artn yerine getirmek iin talep edilenden daha byk kabul edilmise, hesab genel durumlarn formlne gre yapmaldr (bkz. 3.28. paragraf). (29). veya (32). formllere gre elde edilen x > h0 deeri ise, (28). ve (31). artlara gre hesaplamaya izin veriliyor,ancak basnl blge ykseklii bunlara uygunlukta aadaki formllerle tespit edilmelidir: sAs RscAs = Rbbx; (33) sAs RscAs = Rbbx + Rb (bf b) hf, 0,2 + burada s = ------------------------------------------------Rs , sp 0,2 + + 0,35 -------- (1 - -------) Rs burada (34)

(35)

= x/h0 (x Rs deerlerinde hesaplanlyor, armatr alma artlarnn uygun katsaylar dikkate alnarak) ; sp = sp > 1,0 katsays olduunda belirleniyor.

B30 ve daha alak snf betondan yaplm A-I, A-II, A-III ve Bp-I snf armatrl elemanlar iin x >h0 ise (28). ve (31).artlardan da hesap yapmaya izin veriliyor, onlarda x = h0 deeri oturtarak. 3.18. Halkal kesitin eilen elemanlarnn hesab, evre uzamasna edeer dalm armatrl (yanay ubuklarn says 6dan az olmadnda ) d ve i yaraplar r1/r2 > 0.5 orannda, 3.21.paragrafn talimatlar gerei dmerkez sktrlm elemanlarda olduu gibi yaplmaldr, (41) ve (42) formllerde yanay g deeri N = 0 kabul edilmelidir ve (40).formle Ne0 yerine eilme momentinin deeri M konulmaldr. DKDRTGEN VE HALKALI KESTLERN DIMERKEZ SIKITIRILMI (BASINLI) ELEMANLARI 3.19. Dmerkez basnl elemanlarn hesabnda 1.21.paragraf taleplerine uygunlukta tesadfen balang eksantriklik hesaba alnmaldr, ayrca 3.24.paragrafn talimatlarna istinaden bkk yerin onlarn tama yeteneine etkisi hesaba katlmaldr. 3.20. 3.11.paragrafta belirtilen dmerkez basnl elemanlarn dikdrtgen kesitlerinin hesabn yle yapmaldr:

a) = x/h0 < ise (6.ema) aadaki artta Ne < Rbbx (h0 0,5 x) + RscAs (h0 a ) , (36)

bununla birlikte basnl blgenin ykseklii u formlle tespit ediliyor: N + RsAs RscAs = Rbbx; (37)

6. ema. Dmerkez basnl betonarme elemann yanay eksenine normal gelen kesitte glerin ve gerilim erisinin emas, dayankllk hesabnda b) = x/h0 > ise (36).arta gre, fakat bu durumda basnl blgenin ykseklii aadaki gibi tespit ediliyor: - B30 ve daha dk snf betondan yaplm A-I, A-II, A-III snf armatrl elemanlar iin u formle gre: N + sAs RscAs = Rbbx, burada 1 - x/h0 s = 2 ------------ - 1 Rs ; 1 - (38)

(39)

- B30dan yukaru snf betondan yaplm, A-IIIten daha yukar (gerici ve gerici olmayan) armatrl elemanlar iin (66) ve (67).formllerden veya (68).formlden. 3.21. Halkal kesitin dmerkez sktrlm elemanlarnn hesab, evre uzamasna edeer dalm armatrl (yanay ubuklarn says 6dan az olmadnda ) d ve i yaraplar r1/r2 > 0.5 orannda, aadaki koullardan yaplmaldr: sin cir Ne0 < (RbArm + RscAs, totrs) ----------- += RsAs, tot szs , (40)

bununla birlikte betonun basnl blgesinin nispeten alannn ebad u formlle belirlenmelidir N + (sp + 1Rs)As, tot cir = -------------------------------- . (41) RbA + (Rsc + 2R2)As, tot Eer de, (41).forml hesabyla elde edilmi cir < 0.15 ise, (40). arta, aadaki formlle tespit edilmekte olan cir deeri ekleniyor: N + (sp + sRs)As, tot cir = -------------------------------- , (42) RbA + Rsc As, tot bununla birlikte s ve zs deerleri cir = 0,15 kabul edilerek (43) ve (44), formlle belirleniyorlar. (40) - (42) formllerde: rm d ve i yaraplarn yar tutardr; rs armatr ubuklarn arlk merkezinden geen evrenin yarap; As,tot - tm yanay armatrn kesit alan; s aadaki formle gre tespit edilen katsay: s = 1 2 cir; (43)

zs aada formle gre tespit edilen, armatrde edeer gerilen blgesinden kesitin arlk merkezine kadar aralk: zs = (0,2 + 1,3 cir) rs (44)

fakat rsten fazla olmama artyla kabul ediliyor; sp katsay sp>1,0 olduu taktirde tespit edilmelidir; 1 - aadaki formle gre tespit edilen katsay: sp 1 = r - ----------, (45) Rs burada r aadaki snf armatrler iin eit olarak kabul edilen katsay: A I, A II, A III ..............................1,0 A IV, A V, A VI, B II, Bp II, K 7 ve K 19 ........................1,1

2 aadaki formle gre tespit edilen katsay: 2 = 1, (46)

burada deeri aadakine eit olarak kabul ediliyor: = 1,5 + 6Rs 10-4, Rs ise MPa olarak verilmitir. Eer (43) formle gre hesaplanan deer s 0 ise, 1=2=0 olduunda (41) formle gre elde edilen, s = 0 ve cir deeri (40) artna koymaldr. 3.22. Dolay donatlama ile ar ve ufak taneli betondan hazrlanm dz kesitin elemanlarn hesabn 3.20. ve 3.28. paragrafa uygun olarak yapmaldr, fakat hesaba beton kesitinin sadece a ve spiralin kenar ubuklaryla snrlanm bir ksmn katmaldr Aef , ve (36)-(38), (65) ve (66) hesap formllerine Rb, yerine betonun prizma dayanklln Rb,red koymaldr, yksek dayanml armatrde ise Rsc deerinin yerine Rsc,red deerini koymaldr. l0 /ief dolay donatml elemanlarn elastiklii al dolay donatlanda 55i, spirallide 35i amamaldr, burada ief kesitin hesaba katlan ksmnn eylemsizlik yarapdr. Rb,red deeri aadaki formllere gre belirlenmektedir: a) Kaynakl apraz alar ile donatlamada: Rb,red = Rb + xy Rs,xy, burada Rs, xy a armatrlerinin hesapl direnci; nx Asx lx + ny Asy ly xy = ------------------------ , Aefs (49) (48) (47)

burada nx Asx lx - bir yndeki ubuklarn says, enine kesitin alan , ve a ubuunun boyu (kenar ubuklarn ekseninde sayarak); ny Asy ly ayns, ancak baka ynde; Aef a konturu iindeki beton kesitinin alan; s alarn arasndaki mesafe; aadaki formle gre belirlenen dolay

donatlamayn etkililik katsays: 1 = ----------------- , 0,23 + xyRs, xy burada = --------------------; Rb + 10 Rs, xy, Rb MPada. Kk taneli betondan yaplm elemanlar iin katsaysnn deerini birden fazla kabul etmemelidir. ubuklu an uzunluk birimine kesitinin alan bir ve dier ynde 1,5 kereden ar farkl olmaldr.; b) Spiral veya halkal armatr ile donatlama yaplrken: 7,5 e0 Rb, red = Rb + 2cirRs, cir (1 -------------) , def burada Rs, cir - armatrn spirale hesapl direnci; cir aadakiye eit olan donatlama katsays: 4As,c,r cir = --------------- , defs burada (53) (50)

(51)

(52)

As,c,r spiral armatrn enine kesitinin alan; def spiral ii kesit ap; s spiralin aral; e0 yanay g ekleminin eksantriklilii (bkm yeri etkisi hesaba alnmakszn)

(49) ve (53) formllere gre belirlenmekte olan donatlama katsaylarnn deerlerini kk taneli betondan yaplm elemanlar iin en ok 0,04 kabul etmelidir. Ar betondan yaplm dolay donatml kaynakl alardan oluan , AIV, A-V ve A-VI snflar yksek dayankllkl yanay armatrn sktrmaya hesapl direnci Rsc,red ibu formllere gre tespit ediliyor: 1 + 1 Rs -------2

-1

Rsc Rsc,red = Rsc ----------------------------------------------Rs 1 + 1 -------- - 1 Rsc ve Rsten fazla kabul edilmiyor. (54).formlde : 8,5 Es 1 = ------------------Rs 103 As,tot Rb = 0,8 + ---------- 1 - ------Aef 100

(54)

(55)

burada

burada

- armatrn u snflarna eit kabul edilen katsaydr: A-IV .......................................................................10 A-V ve A-VI...........................................................25

As,tot yanay yksek dayankllkl armatrn kesit alan; Aef - (49) formldeki ile ayn aklama; Rb - Mpada deeri en az 1,0 kabul ediliyor ve A-IV snf armatrde .............................................................1,2 A-V ve A-VI snf armatrde .................................................1,6dan fazla olmamaldr. Basnl blgenin nispeten snrl deeri dolay donatml kesitler iin tespit edildii durumlarda, (25) formlne aadakiler ekleniyor: = 0,008Rb +2 0,9 , burada (59)

- 3.12. paragrafn taleplerine gre kabul edilen katsay; 2 - 10 eit katsay, fakat 0,15ten fazla kabul edilmiyor, burada a ve spiraller iin (49) ve (53). formle gre belirlenen donatlama katsaylar xy veya cir. (25).formlde sc, u yksek dayankl armatrl elemanlar iin aadakilere eit kabul ediliyor: sc, u = (2+8,5 ) Es * 10-3, (57) fakat A-IV snf armatr iin en ok 900 Mpa, A-V ve AVI snflarn

armatr iin en ok 1200 Mpa kabul ediliyor. Dolay donatml elemanlarn tama kabiliyetine bkk yerin etkisi hesaba alndnda 3.24. paragrafn talimatlarndan yararlanmaldr ve a ubuklar ile snrlanm veya spiral iinde bulunan kesit ksmnn eylemsizlik momenti belirlenmelidir. (58) formle gre elde edilmi Ncr deeri l0 1 = 0,25 + 0,05 ------------ 1,0 katsaysna arpmaldr, burada cef cef beton kesitinin incelenen ksmnn yksekliine veya apna eittir, e,min tespit edildiinde (22) formln sa tarafnn ikinci yesi l0 0,01 ------------ 2 cef ile deitirilmelidir,

l0 burada 1 = 0,1 ------------ -1 1,0 . cef Dolay donatm, ibu paragrafn talimatlarna istinaden tespit edilen elemann tama kabiliyeti (Aef ve Rb,redi hesaba katarak), onun A tam kesitine gre ve betonun hesapl diren deeri Rbnin dolay armatr hesaba alnmadan belirlenen tama kabiliyetini at artnda hesapta ngrlmelidir. Bundan baka da, dolay donatm yapm 5.24. paragrafn statik taleplerine uygun gelmelidir. 3.23. Dmerkez sktrlm, dolay donatml elemanlarn hesabnda 3.22. paragrafn talimatlarna gre dayankllk hesabyla birlikte betonun koruyucu tabakasnn atlak direncini salayacak hesab yapmaldr. Hesap 3.20. veya 3.28. paragrafn talimatlarna istinaden, hesapl yklerin iletme deerlerine (f =1,0) gre yaplmaldr, ve betonun tm kesit alan hesaba alnarak, ikinci grubun snrl durumlar iin hesapl direnler Rb,ser ve Rs,ser ve de armatrn sktrmaya hesapl direncini Rs,ser deerine eit kabul etmelidir, fakat 400 MPadan fazla deil. Basnl blgenin nispi yksekliinin snrsal deeri belirlendiinde (25) ve (69).formllerde sc,u = 400 MPa kabul ediliyor, (26).formlde ise 0,008 katsaysn 0,006ya deitiriyorlar. Elastikiyet etkisi hesaplandnda 3.24. paragrafn talimatlarn kullanmaldr ve e deerini (22).formle gre tespit ederek 0,010Rbyi 0,008 Rb,sere deitirmelidir.

3.24.

Dmerkez sktrlm elemanlar hesaplanrken bkm yerinin onlarn tama kabiliyetine etkisini, kurallar olarak, konstruksiyonlar deformasyonu yaplm emaya gre hesaplama yoluyla hesaba katmaldr (1.15. paragrafa bkz.) Konstuksiyonlarn hesabn deformasyonu yaplmam emaya gre yapmaya da izin veriliyor, bu durumda l0 /i >14 elastikiyetinde eleman bkm yerinin onun dayankllna etkisi hesaba alnmaldr, elemann dayankll (36), (40) ve (65). artlarda eon katsayya arpma yoluyla tespit edilmelidir. Ayrca, (19). formldeki artl kritik g bulunmas iin aadaki eit kabul edilmektedir: 6,4 Eb I Ncr = ------------ -------l2o burada l 0,11 -------------------- + 0,1 + Is e 0,1 + -----p

(58)

lo - 3.25. paragrafn talimatlara gre kabul ediliyor; e 3.6. paragrafn taleplerine gre kabul edilen katsay; l (21). formle gre tespit edilen katsaydr, bununla birlikte M ve Ml momentleri basnl blgeyi snrlayan ve tam ykn ve devaml ve srekli yklerin hareketinden dolay azami gerilmi veya asgari sktrlm (komple sktrlm kesitte) armatr ubuunun merkezi zere geen paralel hattn eksenine oranl tespit ediliyor. Eer, srekli ve devaml yklerin hareketinden ve tam ykn hareketinden gelen bkc momentler (veya eksantriklikler) farkl deere sahipler ise, 3.6. paragrafn talimatlar dikkate alnmaldr. p - armatrn n geriliminin elemann sertliine etkisini hesaba alan katsaydr; gerici armatr ile kesitin dengeli ekiminde p aadaki formle gre tespit ediliyor: bp eo p = 1 + 12 --------- ----------, (59) Rb h

burada

bp katsay sp < 1,0 olduunda tespit ediliyor. Rb beton alma artlarnn katsaylar hesaba alnmadan kabul ediliyor;

(59). formlde eo/h deeri en ok 1,5 kabul edilmelidir. = Es/Eb. B grubu ufak taneli betondan yaplm elemanlar iin (58). formle 6,4 deeri yerine 5,6 deeri konulmaldr. Dzlemden bkc hareketin momenti hesaplanrken yanay gcn eksantriklii eo tesadfen eksantrikliin deerine eit kabul ediliyor (1.21. paragrafa bkz.). 3.25. Dmerkez sktrlm betonarme elemanlarnn hesapl boyunu lo, dorama konstruksiyonlar elemanlar iin olduu gibi tespit etmek tavsiye ediliyor, bu durumda elemann, belirtilen eleman iin en uygun olmayan yk yerleimindeki deformasyonu yaplm durumu hesaba alnmaldr ve malzemenin elastik olmayan deformasyonlar ve atlaklarn mevcudu dikkate alnmaldr. Daha sk rast gelinen konstruksiyonlarn eleman iin hesapl boy l o aadakilere eit kabul etmeye izin veriliyor: a) deme konstrksiyonlar aadaki gibi olan, aralklar en az iki adet olan ok katl binalarn kolonlar iin ve sert olarak dnlen kirilerin ve kolonlarn balant yerlerinde sklr .........................................................H yekpare................................................... 0,7H burada H kat yksekliidir (balant yerlerin arasndaki mesafe); b) kendi dzleminde sert (yatay gleri iletici) demelerin tayc konstrksiyonlar menteeli destekli olan bir katl binalarn kolonlar iin, ayrca kprler iin 32. tabloya gre; c) kirilerin ve kemer elemanlar iin 33. tabloya gre.

Merkezi gerilmi elemanlar 3.26. Merkezi gerilmi betonarme elemanlarnn kesitlerini hesaplanrken aadaki art yerine getirilmelidir: N Rs As,tot, (60) burada As,tot, - tm yanay armatrn kesit alan. Dikdrtgen kesitin dmerkez gerilmi elemanlar 3.27. 3.11. paragrafta belirtilen dmerkez gerilmi elemanlarn dikdrtgen kesitlerinin hesab N yanay gcn durumuna ballkta yaplmaldr: a) Eer N yanay g aadaki artlara gre S ve S armatrlerde yklerin edeeri arasnda eklenmise (7 Nolu ema,a):

Ne RsAs (h0 a),

(61)

b) eer yanay g (kesici kuvvet) N, donatdaki e hareketli glerin S ve S arasndaki mesafenin snrlar aadaki artlara gre dnda ise (7 Nolu ema,b) Ne Rbbx (h0 0,5x) + RscAs(h0 a), (63)

basnl blgenin ykseklii x ibu formle gre tespit edilmektedir: Rsas - RscAs N = Rbbx (64)

Eer de (64) formle gre yaplan hesaptan elde edilen deer x > Rh0 ise, (63).arta x = Rh0 deeri konuluyor, ve burada R 3.12. paragrafn talimatlarna gore tespit edilmelidir. Hesabn umumi hali (eitli kesitlerde, evre artlarnda ve her trl donatda) 3.28. Umumi halde kesitlerin hesab (8 Nolu ema) aadaki arta gre yaplmaldr: M (RbSb siSsi) , (65) bununla birlikte parantezin nndeki art iareti dmerkez sktrma ve bklme iin kabul edilip, eksi iareti gerilim iin kabul edilmelidir. (65). Formlde: M bklen elemanlarda kesitin basnl blgesini snrlayan, dz hatlara dikey dzleme d kuvvet momentlerinin projeksiyonu (izdm); dmerkez sktrlm ve gerilmi elemanlarda kesitin basnl blgesini snrlayan dz hatlara paralel N yatay kuvvetin momenti olup : - dmerkez sktrlm elemanlarda maksimum gerilmi veya minimum sktrlm yanay donat ubuu kesitinin arlk merkezi zere geiyor; - dmerkez gerilmi elemanlarda belirtilen dz hattan maksimum uzaklam sktrlan blge noktas zere geiyor; Sb gsterilen eksenlere gerekli olana nispeten betonun sktrlan blgesi kesit alannn statik momenti, ayrca bklr elemanlarda eksen durumu dmerkez kesitlerdeki gibi kabul ediliyor;

Ssi - gsterilen eksenlere gerekli olana nispeten kesici armatrn i-ubuunun kesit alannn statik momenti; si ibu paragrafn talimatlar gerei tespit edilmekte olan kesici armatrn i-ubuundaki gerilme.

7 Nolu ema. Dmerkez ekilmi betonarme elemann yanay eksenine, dayankllk hesabnda normal gelen kesitte glerin ve eimlin emas. a- N yanay kuvvet armatrde eit hareketli glerin S ve S arasnda bulunmaktadr; b- N yanay kuvvet armatrde eit hareketli glerin S ve S arasndaki snrdan uzakta bulunmaktadr.

8 Nolu ema. Betonarme elemann yanay eksenine umumi halde normal gelen kesitte glerin ve eimlin emas, dayankllk hesabnda I-I eme momenti hareket dzlemine paralel olan dzlemdir, veya yanay glerin eklenme noktalar ve i sktrc ve ekici kuvvetler e hareketi zere geen dzlemdir; 1 sktrlm armatrde ve basnl blge betonunda kuvvetlerin e hareketinin eklendii nokta; 2 ekilmi armatrde betonunda kuvvetlerin e hareketinin eklendii nokta. Basnl blge x ykseklii ve gerilim si aadaki denklemin ortak zmyle belirlenmektedir: RbAb - siAsi N = 0 sc, u si = ----------- (------ - 1) + spi i 1- ----1,1 (66)

(67)

(66) denklemde N nndeki eksi iareti dmerkez sktrlm elemanlar iin kabul ediliyor, art iareti ise dmerkez gerilmi elemanlar iin kabul ediliyor. Bunlardan baka da, erili bklmede basnl blgenin snrlarn durumunu tespit etmek iin i ve d momentlerin hareket dzlemine ilave paralellik artlarn yerine getirme talep ediliyor. Erili dmerkez sktrmada veya gerilmede d yanay (kesici) gcn, beton ve armatrdeki sktrc gcnn bilekeni ve gerilmi armatrdeki gcn bilekeninin (veya betondaki sktrc glerin e hareketlisi, d kesici g, ve tm armatrdeki glerin bilekelerinin ) birleme yerleri bir dz hatta yerleik olma art yerine getirilmelidir (Bkz . 8 Nolu ema). Eer de (67). formle gre elde edilen si deeri A-IV, A-V, A-VI, B-II, Bp-II, K-7 ve K-19 snfl armatrleri iin Rsi deerini ayorsa, si gerilimini aadaki formle uygunlukta belirlemelidir: si = eli - i + (1 ) ----------------------- Rsi. eli - Ri

(68)

Eer de (68). formle gre elde edilen armatrdeki gerilim, s6 katsaysn hesaba almadan Rsiyi ayorsa , (65) ve (66) artlarna Rsiye eit olan si deeri ekleniliyor ve alma artlarnn uygun katsaylar hesaba katlyor, s6 katsays dahil olmak zere (3.13. paragrafa bkz.). si gerilimi hesapl formllere (67) ve (68) formullerle elde edilen deeri ile kullanlyor, bu durumda aadaki artlarn yerine getirilmesi lazmdr: tm durumlarda Rsi si - Rsci; nceden gerilmi elemanlar iin si sci, burada sci - armatrdeki (donatdaki) gerilim olup, sc.u ebadna indirilmi spi n gerilime eittir (3.12. ve 3.22. paragraflara bkz.). (66) (68) formllerde: Asi yanay donatnn i ubuunun kesit alan; spi - ubuun yerleimine ballkta belirlenen sp katsaysnda kabul edilen yanay donatnn i ubuunda n gerilme; i betonun sktrlm blgesinin nispeten ykseklii olup, x i = -------- eit olmaktadr, burada h0i, incelenmekte olan i donat h0i ubuk kesitinin ve sktrlan blgeyi kesitin maksimum uzaklaan noktasna kadar snrlayan paralel dik hattn arlk merkezinden geen eksenden aralktr (8 Nolu emaya bkz.); betonun sktrlm blgesinin (26) veya (56) formle gre tespit edilen karakteristiidir; Ri , eli sktrlm blgenin nispeten ykseklii, incelenmekte olan ubukta gerilimin elde edilmesini salyor ve uygunlukta Rsi ve Rsi eittir; Ri , eli deerleri aadaki formle gre tespit edilmektedir: Ri (eli) = ----------------------------------, s,Ri (eli) 1 + --------------- ( 1 - -------) sc,u 1,1 (69)

burada : s,Ri = Rsi + 400 - spi - spi, Mpa, Ri tespit edildiinde; s, eli = Rsi - spi , Mpa, - eli tespit edildiinde; sc,u - baknz 3.12 ve 3.22.paragraflar. spi deeri ve katsays aadakilere gre tespit edilmektedirler: A-IV, A-V, A-VI snftaki donatlarn mekanik, otomatik, elektromekanik ve elektrotermomekanik n gerilme metotlarnda u formllere gre: spi spi = 1500 ----------- - 1200 0 ; Rsi

(70)

spi = 0,5 --------- + 0,4 0,8; Rsi -

(71)

A-IV, A-V, A-VI snftaki donatlarn n geriliminin dier yntemlerinde, ayrca gerilimin her hangi bir metotlarnda spi = 0 deerinde B-II, Bp-II, K-7 ve K-19 snflardaki armatrler iin , katsay =0,8dir.

(70) ve (71) formllerinde spi , sp < 1,0 katsaysnda kabul edilmekte olup, 5 Nolu tablonun 3-5 pozisyonlarndaki kayplar dikkate alnmaldr. Not: i endeksi donat ubuunun sra numarasdr. 32 Nolu tablo
Birkatl binalarda kolonlarn hesaplanan uzunluu l0, dzlemde onlarn aadaki hesaplamalarda estakat apraz doramasna eksene dikey veya estakat dikeyine eksenine paralel veya apraz mevcudunda yokluunda

Bina ve kolonlarn karakteristii

doramasna Vinalt kirilerin mevcudunda kolonlarn vinaltndaki (alt) ksm Vinalt kirilerin mevcudunda kolonlarn vinstndeki (st) ksm Bina kolonlarn vinaltndaki (alt) ksm

kolon veya balama mesnetlerin enine sras dzlem ile balln 0,8 H1 1,2 H1

Kesilen Kesilmemi

1,5 H1

Vinlerden gelen ykleri hesaba aldnda

1,2 H1 2,0 H2

0,8 H1 1,5 H2

0,8 H1 2,0 H2

Kesilen Kesilmemi Bir aralkl ok aralkl

Kprl vin ile

2,0 H2 1,5 H

1,5 H2 0,8 H1

1,5 H2 1,2 H

Binalar

Vinlerden gelen ykleri hesaba Vinalt almadnda kirilerin mevcudunda kolonlarn vinstndeki (st) ksm Bina kolonlarn alt Basamakl ksm kolonlar

1,2 H

0,8 H1

1,2 H

Kesilen Kesilmemi Bir aralkl ok aralkl

2,5 H2

1,5 H2

2,0 H2

2,0 H2 1,5 H

1,5 H2 0,8 H

1,5 H2 1,2 H

1,2 H

0,8 H

1,2 H

Kprl vinsiz

Kolonlarn st ksm Binalarn devaml kesitinin Bir aralkl kolonlar ok aralkl

2,5 H2

2,0 H2

2,5 H2

1,5 H

0,8 H

1,2 H

1,2 H

0,8 H

1,2 H

Bina ve kolonlarn karakteristii

Birkatl binalarda kolonlarn hesaplanan uzunluu l0, dzlemde onlarn aadaki hesaplamalarda estakat apraz doramasna eksene dikey veya estakat dikeyine eksenine paralel veya apraz mevcudunda yokluunda

doramasna

kolon veya balama mesnetlerin enine sras dzlem ile balln 0,8 H1 1,5 H1

Kesilen Vin ile Estakat Boru hatt altna Aralkl yaplar ile kolonlarn balamasnda Vin alt kiriler mevcudunda Kesilmemi Menteeli

2,0 H1

1,5 H1

0,8 H1

H1

2,0 H

2,0 H

Sertli

1,5 H

0,7 H

1,5 H

32 Nolu tabloda kabul edilen iaretler: H uygun dzlemde temelin st ksmndan yatay konstrksiyona (kiri veya kiri alt, ara takozlar) kadar kolonun tam ykseklii; H1 vin alt kolon ksmnn temel zerinden vin alt kiriin altna kadar ykseklii; H2 kolon kenarndan uygun dzlemdeki yatay konstrksiyona kadar kolonun vin zere ksmnn ykseklii. Not. Kprl vinleri olan binalarda kolon stne kadar balant nevcut ise, kolonun vin zerindeki hesapl boyu kolonlarn yanay sra ekseninin dzleminde H2ye eit kabul edilmektedir.

33 Nolu tablo Elemanlarn ad 1. Kiri elemanlar: a) st kiri aadaki hesaplarda: kiri dzlemleri: at kirileri ve kemerlerin elemanlarnn hesapl boyu l0

e0 < 1/8h1 olduunda e0 > 1/8h1 olduunda kiri dzlemlerinden: k oluu altndaki alan iin (oluk eni 12 m ve daha yukar ise); dier durumlarda. b) gergi kollar ve direkler aadaki hesaplarda: kiri dzlemlerinde kiri dzlemlerinden: b1/b2 < 1,5 olduunda b1/b2 > 1,5 olduunda 2. Kemerler : a) kemer dzleminde hesap yaplrken: menteeli iki menteeli menteesiz b) kemer dzleminden hesap yaplrken (eitli)

0,9l 0,8l

0,8l 0,9l

0,8l 0,9l 0,8l

0,580L 0,540L 0,365L L

33 Nolu tabloda kullanlan iaretler: l birleen nokta merkezlerinin arasnda elemann boyu, kiriin st kemeri iin ise , kiri dzleminden hesap yaplrken onun baland noktalarnon arasndaki mesafe; L - kemerin kendi geometrik eksenine gre boyu; kemer dzleminden hesap yaplrken kemerin dzlemden baland noktalarnn arasndaki boyu; h1 st kemerin kesit ykseklipi; b1b2 st kemer ve kemer direinin ( gergi kollarnn) eni.

Elemann yanay eksenine eimli kesitlerin dayankllk hesab 3.29. Betonarme elemanlarnn eksenin eimine gre hesab dayankllk salamas iin yaplmaldr:

o eimli atlaklarn arasndaki eimli izgisine gre apraz kuvvetinin hareketine (3.30. paragrafa bkz.); o eimli atlana gre apraz kuvvetinin hareketine (3.31. 3.33. paragrafa bkz.); o yk ve mesnet arasndaki sktrlm eimli izgisine gre apraz kuvvetinin hareketine (kolonlarn ksa konsollar iin; 3.34. paragrafa bkz.); o eimli atlana gre eimli momentin hareketine (3.35. paragrafa bkz.) 3.30. Eimli atlaklarn arasndaki eimli izgisine gre dayanklln salamas iin apraz kuvvetinin hareketine betonarme elemanlarnn hesab aadaki arttan karlmaldr: Q 0,3w1 b1 Rb bh0. (72)

Elemann yanay eksenine normal olan bileziklerin etkisini sayan w1 katsays aadaki formle gre tespit ediliyor: w1 = 1 + 5 w, fakat 1,3 fazla olmamaldr, Es burada = ----------, Eb Asw w = ------------. bs (73)

b1 katsay aadaki formle gre tespit ediliyor: w1 = 1 Rb, (74)

burada aadaki betonlar iin eit olarak kabul edilen katsay: ar, ufak taneli ve hcresel ............................ 0,01 hafif ................................................................. 0,02 Rb MPa olarak verilmitir. Eimli atlaa gre dayankllk salamas iin apraz kuvvetinin hareketine apraz armatrl betonarme elemanlarn hesab en tehlikeli eimli kesitine gre aadaki arttan kartmaldr: Q Qb + Qsw + Qs,inc. (75)

3.31.

9.ema. apraz kuvvet hareketine dayankllk hesabnda betonarme elemann yanay eksenine eimli kesitteki glerin emas. (75). arttaki Q apraz kuvveti incelemekte olan eimli kesitinden bir tarafta yerleen d ykten tespit edilmektedir. Betonla kavrayan apraz gc Qb aadaki formle gre tespit edilmektedir: b2 (1 + f + n ) Rbt bh20 Qb = ------------------------------------, (76) C burada c elemann yanay eksenine gelen en ok tehlikeli eimli kesitinin projeksiyon boyu.

Beton eidinin etkisini sayan b2 katsays aadaki betonu iin eit olarak kabul edilmektedir: o ar ve hcresel .................................. 2,00 o ufak taneli ........................................... 1,70 o ortalama younluuna gre ve aadaki markalara gre hafif: D 1900 ve en ok ..................... 1,90 D 1800 ve aadaki ufak dolgu olduunda en az: youn dolgulu ................. 1,75 gzenekli ......................... 1,50 T ve U elemanlarndaki sktrlm raflarn etkisini sayan f katsays aadaki formle gre tespit ediliyor: (bf b) hf f = 0,75 -------------------, (77) b h0 fakat 0,5ten fazla olmamaldr.

Bununla birlikte, bf katsay b + 3hften fazla olmadan kabul ediliyor, apraz donat ise rafa balanmaldr. Yanay kuvvetlerin etkisini hesaba alv n katsays, aadaki formllere gre belirleniyor: - yanay sktrc kuvvetlerin hareketinde: N n = 0,1 -----------(78) Rbt bh0 fakat en ok 0,5; - n gerilmi elemanlar iin (78) formlne N yerine n ekme gc P konuluyor; yanay ykn hareket momentlerine deerleri ile benze eilme momentleri oluturuyorsalar yanay sktrc glerin pozitif etkisi hesaba alnmyor; - yanay ekme kuvvetlerin hareketinde: N n = - 0,2 -----------Rbt bh0

(79)

fakat mutlak ebadna gre en ok 0,8; 1 + f + n deeri her durumda en ok 1,5 kabul edilmektedir. (76). Formle gre hesaplanan Qb deeri en az b3 (1 + f + n) Rbtbh0 kabul ediliyor. b3 katsays: ar ve hcreli beton iin ...................................0,6 kk taneli beton iin.......................................0,5 kabul ediliyor orta younluk markasnda hafif beton iin: D 1900 ve daha fazla .......................................0,5 D 1800 ve daha az ...........................................0,4 kabul ediliyor. apraz armatrl betonarme elemanlarnn hesabnda ayrca, bileziklerin arasndaki, mesnet ve eim arasndaki ve eimlerin arasndaki alanda dayankllk salanmaldr. Qsw ve Qs,inc apraz gleri, snrl glerin elemann yanay eksenine normal gelen projeksiyon tutar olarak tespit edilmelidir ve uygun olarak riskli eimli atla kesici bilezik ve bklmelerde. Elemann yanay eksenine riskli eimli atlan projeksiyon boyu c 0 Qb + Qsw + Qs,inc in minimumundan tespit edilmektedir, burada Qb deerine c yerine c0 konulmaldr; elde edilen c0 deeri en ok 2h0 kabul ediliyor ve c deerinden fazla kabul edilmiyor ve de c >h0 ise, h0den az kabul edilmemelidir.

Bilezik eklindeki ve elemann yanay eksenine normal gelen ve incelenmekte olan eimli eksenin snrlar iinde srekli aral olan apraz donatl elemanlar iin, c0 deeri aadaki formle gre tespit edilen Qb + Qswnin minimumuna uygundur b2 (1 + n + f) Rbt bh20 c0 = -------------------------------------- , qsw burada qsw Rsw Asw = --------------------- . s (80)

(81)

Benzer elemanlar iin apraz g Qsw aadaki formle gre belirleniyor Qsw = qsw c0. (82) Bununla birlikte hesaba gre tesis edilen bilezikler iin aadaki art yerine getirilmelidir b3 (1 +n +f) Rbtb qsw -------------------------------- . (83) 2 Ayrca, apraz donat 5.26 5.28. paragraflarn taleplerini de yerine getirmelidir. 3.32. apraz donatsz betonarme elemanlarnn apraz kuvvet hareketine hesab, eimli atlak zere dayankllk salamlatrmak iin maksimum tehlikeli eimli kesite gre aadaki artlara gre yaplmaldr. b4 (1 +n ) Rbtb h20 Q -------------------------------, (84) C burada (84) artn sa ksm en ok 2,5 Rbtb h0 ve en az b3 (1+n) Rbtbh0 kabul ediliyor. b4 katsays beton iin aadaki gibi kabul ediliyor: ar ve hcreli beton iin ..................................................1,5 kk taneli beton iin .....................................................1,2 orta younluk markasnda hafif beton iin: D 1900 ve daha fazla .......................................................1,2 D 1800 ve daha az ...........................................................1,0 b3 ve n katsays ve de Q ve c deerleri (84).artta 3.31.paragrafn

talimatlarna gre tespit ediliyor. apraz glerin hareket eden alannda normal atlaklarn olmadnda, yani (124) art yerine getirilermek iin Rbt,ser Rbt ye deitirildiinde, elemann dayankllnn ykselmesini (141) artndan hesaplayarak Rbt,ser ve Rb, ser Rbt ve Rbye deitirilmesi ile hesaba alnmasna izin veriliyor. 3.33. Eimli sktrlm kenarl betonarme elemanlarnn apraz kuvvetin hareketine hesab (10 Nolu ema), eimli atlak zere dayankll salayabilmek iin 3.31. ve 3.32. paragraflarn talimatlarna uygunlukta gerekletiriliyor. Bununla birlikte, incelenmekte olan eimli kesitin snrlar iinde i ykseklii olarak hesaba unlar ekleniyor: apraz donatl elemanlar iin h0in azami deeri, apraz donatsz elemanlar iin - h0in orta deerini.

10 Nolu ema. Eimli sktrlm kenarl betonarme kirilerin hesab iin ema 3.34. Kolonlarn betonarme ksa konsollarnn apraz hareketlere olan hesab (l 0,9 h0; 11 Nolu ema), eimli sktrlan hatta dayankllk salayabilmek iin yk ve mesnet arasnda aadaki koullarda yaplmaldr Q 0,8 w2 Rb bb sin , (85) burada (85) artn sa ksm en ok 3,5 Rbt bh0 ve en az (84).artn sa ksm gibi kabul edilmelidir; - hesapl sktrlm hattn yataya eim asdr. Eimli sktrlm hat lb aadaki formle gre tespit edilmektedir. lb = lsup sin (86) burada lsup konsol k uzamasna yk alann boyu. lsup belirlenirken konstrksiyonun konsola dayanmnn (eitli emalarndaki yklerin zelliini (konsol knda

yerleik serbest dayanm veya kenetlenmi kiriler; konsol kna apraz yerleik kiriler, vs.).

11 Nolu ema. Ksa konsollar hesaplamak iin ema. konsol yksekliine gre yerlemi bileziklerin etkisi w2 katsays u formle gre tespit ediliyor w2 = 1 + 5 w1 , E burada = --------- ; Eb Asw w1 = ---------- ; bsw (87)

Asw bir dzlemde bileziklerin kesime alan; sw bileziklerin arasndaki normale (dik izgi) gre llen aralk. Bununla birlikte yatay bilezikler ve yata 45 ada eimli bilezikleri hesaba almaldr. Ksa kolon konsollarnn apraz donatm 5.30. paragrafn taleplerini yerine getirmelidir. 3.35. Betonarme elemanlarn eme momentinin hareketine hesab (12 Nolu ema), eimli atlak zere dayankll salamak iin riskli eimli kesitte aadaki kouldan yaplmaldr M Ms + Msw + Ms,inc. (88)

(88) kouldaki M momenti incelenmekte olan eimli kesitin momentin hareket dzlemine dikey eksene nispeten bir tarafnda bulunan ve edeer glerin basnl blgede eklenme noktas zere geici d ykten belirleniyor. Ms, Msw ve Ms,inc momentleri ayn eksene nispeten yanay donatdaki, bilezik ve bkmlerdeki glerden kaynaklanan ve eimli kesitin ekilmi kesitini kesici momentlerin toplam gibi belirleniyorlar. Eimli kesiti kesici donatdaki gler tespit edildiinde, onun eimli kesitin br tarafndaki ankraj (balanmas) hesaba alnmaldr. Eimli kesitin basnl blgesinin ykseklii, basnl blgedeki betondaki ve eimli kesitin ekim blgesini elemann yanay eksenine kesici donatdaki glerin projeksiyon dengesi koullarndan tespit ediliyor.

12 Nolu ema. Eim momentinin hareketine dayankll hesaplanrken, betonarme elemann yanay eksenine eimli kesitteki glerin emas. Eimli kesitlerin momentin hareketine hesaplar yanay donatnn bkld veya koptuu yerlerde yaplyor, ayrca konsollarn serbest kenarlarnda ve kirilerin mesnet yan blgelerinde. Bundan baka da, momentin hareketine eimli kesitlerin hesab elemann eklinin (konfigurasyonunun) kesin deimi yerlerinde (kesme vs.) yaplmaktadr. Elemanlarn mesnet yan alanlarda eimli kesitin gerilmi blgesini kesici yanay donat ile kabul edilen Ms momenti aadaki formlle belirleniyor Ms = Rs As zs , (89)

burada As eimli kesiti kesici yanay donatnn kesit alan; zs yanay donatdaki bileke yklerden basnl blgedeki bileke yklere kadar aralk. Yanay donatda ankraj (balant) yerlerin yokluunda, donatnn gerilim hesapl direnleri Rs, onun eimli kesiti kesici yerlerinde 24 Nolu tablonun 5. pozisyonuna istinaden indirilerek kabul ediliyor. Hcreli betondan imal edilmi konstrksiyonlarda yanay donatdaki gler hesaba gre belirlenmelidir, ancak mesnet yan alanlardaki apraz ankrajlarn ii hesaba alnmaldr. Elemann uzunlamasna eksenine normal gelen, incelenmekte olan eimli kesitin gerilmi blgelerinin snrlar iinde dengeli aralklar olan bileziklerile yerine getirilen Msw momenti aadaki formle gre belirleniyor c2 Msw = qsw ------------- , (90) 2 burada qsw - elemann boyunun birimine bileziin gc, (81) formle gre belirleniyor. c - elemann yanay eksenine azami riskli eimli kesit projeksiyonun boyu. Uzaysal kesitlerin (eimli bkme alan elemanlarn) dayankllk hesaplar 3.36. Gcn uzaysal kesitlerini hesaplanrken aadaki ncllere dayanarak tespit etmelidir: - betonun gerilime direnci sfra eit olarak kabul edilmektedir; - uzaysal kesitinin sktrlm blgesi elemann yanay eksenine ada yerleen dzlem olarak artlanmaktadr, betonun sktrlmaya direnci ise sktrlm blgede eitdengeli datlm gerilimler Rb sin2 ile alrtlandrlmaktadr; - incelemekte olan uzaysal kesitin gerilmi blgesini kesici yanay ve apraz donatdaki ekici gerilimler hesapl direnlere eit kabul ediliyor, yani uygunlukta Rs ve Rswye; - basnl blgede bulunan donatdaki gerilim, gerilmeyen donat iin Rscye eit kabul ediliyor, gerilen donat iin 3.14. paragrafn talimatlarna gre kabul ediliyor. Dikdrtgen kesitinin elemanlar 3.37. Eimli bkme elemanlarn hesabnda aadaki koul yerine getirilmelidir: T 0,1 Rb b2 h, (91)

burada b, h uygunlukta eleman kenarnn kk ve byk ebatlardr. Bununla birlikte Rb deeri B30dan yukar snftaki betonlar iin B30 snfndaki beton iin gibi kabul ediliyor. 3.38. Uzaysal kesitlerinin dayankllk hesab (13 Nolu ema) aadaki koullardan yaplmaldr: 1+w 2 T Rs As --------------- (h0 0,5 ) (92) q +

13. ema. Dayankllk hesabnda eimli bkme alan betonarme elemann uzaysal kesitindeki glerin emas. Basnl blgenin ykseklii x aadaki kouldan tespit ediliyor: Rs As - Rsc As = Rb b h. (93)

Hesap uzaysal kesitin basnl blgesinin 3 adet hesapl yerleim emas iin yaplmaldr: 1. ema elemann eimden skm kenarnda (14. ema, a); 2. ema eim momentinin hareket dzlemine paralel gelen elemann kenarnda (14.ema, b); 3. ema - elemann eimden gerilmi kenarnda (14. ema, c)

14. ema. Uzaysal kesitin basnl blgesinin yerleim emas a - elemann eimden skm kenarnda; b - eim momentinin hareket dzlemine paralel gelen elemann kenarnda; c - elemann eimden gerilmi kenarnda. (92) ve (93) formllerde: As, As ibu hesap emasnda gerilmi veya basnl blgelerde yerleen yanay donatnn apraz kesit alan; b,h basnl blgeyi snrlayan hata paralel veya dikey eleman kenarlarnn ebatlar; b = ----------; (94) 2h + b c = --------; b

(95)

burada c basnl blgesini snrlayan hat projeksiyonun boyu, elemann yanay eksenine; hesap sralayn yaklamla belirtilen ve en ok 2h + b kabul edilen en ok tehlikeli c deeri iin yaplyor. (92). formlde, harekette bulunan gler T, M ve Q arasnda oran niteleyen ve q deerleri aadaki gibi kabul ediliyor:

eim momenti mevcut olmadnda = 0 1. emaya gre hesap yapldnda = ----T M

q = 1; q = 1;

2. emaya gre hesap yapldnda = 0

M

q = 1 + ------ ;
2T

Qh

3. emaya gre hesap yapldnda = - ----T

q = 1;

Bkm momenti T, eim momenti M ve apraz g Q elemann yanay eksenine normal gelen ve uzaysal kesitin basnl blgesinin arlk merkezi zere geen kesitte kabul ediliyorlar. Yanay ve apraz donat arasndaki oran niteleyici w katsaynn deeri aadaki formlle belirleniyor:

Rsw Asw b w = ------------- ------, Rs As s

(96)

burada Asw kenar yannda bulunan bileziin incelenmekte olan hesap emas iin gerilmi olan bir ubuunun kesit alan; s - yukarda gsterilen bileziklerin arasndaki mesafe, Bununla birlikte w deerleri aadakiler gibi kabul edilmektedirler: fakat en az 0,5 w,min = -------------------1 + M/2w Mu ve en ok M w, max = 1,5 (1 - ---------), Mu burada

(97)

(98)

M 2.ema iin sfra eit kabul edilen; 3. ema iin eksi iareti ile kabul edilen eim momentidir; Mu elemann normal kesiti ile kabul edilmekte olan snrl eim momentidir.

Eer (96) formle gre saylm w deeri w, minden az ise, o zaman (92) ve (93) formllerine eklenilen RsAs glerinin deerleri w/w,min oranna arplr. Aadaki koul yerine getirildii takdirde T 0,5 Qb, (99)

2.emaya gre hesabn yerine aadaki kouldan hesap yaplyor 3T Q Qsw + Qb - ------. (100) b (99) ve (100) formllerde: b eim dzlemine dikey olan kesit kenarnn enidir; Qsw , Qb - 3.31. paragrafn talimatlarna uygunlukta belirlenmektedirler. Yklerin lokal hareketine betonarme elemanlarnn hesab Lokal sktrma hesab 3.39. Lokal sktrma (ezme) hesabnda apraz donatsz elemanlar iin aadaki koul yerine getirilmelidir: N Rb, loc Aloc1, burada (101)

N lokal ykten gelen yanay sktrc kuvvet; Aloc1 - ezilme alan (15.ema); ezilme alannda lokal ykn datm zelliine bal olan ve aadakilere eit katsaydr:

o ykn dengeli datmnda .............................1,0 o ykn dengesiz datmnda (kirilerin, lentolarn larnda): ar ufak taneli, hafif betonlar iin ............. 0,75 hcreli beton iin ........................................ 0,50 Rb,loc aadaki formle gre tespit edilen, betonun ezilmeye hesapl direnci: Rb,loc = b Rb, (102) burada b 1,0;

B25ten dk snf beton iin = 1,0; Rbt B25 ve daha yukar snf betonlar iin = 13,5 ---------; Rb; b = 3Aloc2 /Aloc1, fakat aadaki deerlerden fazla olamamaldr: o 15 a,c,d,f, i emalara gre yk eklenmesinde ve aadaki beton iin : ar, ufak taneli ve hafif snf betonlarda : B7,5ten yukar .......................................2,5 B3,5; B5; B7,5 ........................................1,5 hcreli ve hafif B2,5 ve daha dk snf betonlarda ............................................ 1,2 o 15 b,e,h emalara gre yk eklenmesinde beton snfna bal olmadan .................................................................. 1,0 Rb, Rbt beton konstruksiyonlar iin gibi kabul ediliyorlar (15 Nolu tablonun 9. pozisyonuna bkz). Aloc2 3.40 paragrafnn talimatlarna uygunlukta tespit edilen ezilmenin hesapl alan. 3.40. Aloc2 hesapl alanna ezilme alan oranna simetrik gelen alan ilave edilmektedir (15 Nolu emaya bkz.). Bununla birlikte, aadaki kurallar yerine getirilmelidri: - elemann tm enine lokal yk gelende b, hesapl alana lokal yk snrndn her tarafna boyu en ok b olan alan ilave ediliyor (15,a Nolu emaya bkz.); - elemann tm enine lokal kenar ykte Aloc2 hesapl alan Aloc1 ezilme alanna eittir (15,b Nolu emaya bkz.); - kirilerin ularnn dayanma yerlerindeki lokal yklerde, hesapl alana kiriin oturtma derinliine eit olan ve kirilere eklenen aralklarn ortalarnn arasndaki mesafeden byk olmayan boylu alan ilave ediliyor (15,c Nolu emaya bkz.); - eer de kirilerin arasndaki mesafe elemann ikili enini ayorsa, hesapl alann boyu kiri eninin ve elemann ikili eninin toplam olarak tespit ediliyor (15,d Nolu emaya bkz.); - elemann kesine lokal kenar yk geldiinde (15,e Nolu emaya bkz.) Aloc2 hesapl alan Aloc1 hesapl alanna eittir; - elemann eni ve boy ksmna eklenen lokal yk olduunda hesapl alan 15 f emasna uygunlukta kabul edilmektedir. Belirtilen tipteki birka ykn mevcudunda hesapl alanlar iki komu ykn bulunduu

noktalar arasndaki araln ortasndan geici hatlarla snrlanmaktadrlar; - duvar k (yarm stnler) veya T kesitinin iki blm arasnn snrlarndaki lokal kenar ykte, Aloc2 hesapl alan Aloc1 ezilme alanna eittir (15,h Nolu emaya bkz.); - karmak formdaki kesitleri iin hesapl alan tespit edildiinde, yklenen ksm ile ilikisi gereken gvenlikte salanlmam ksmlar hesaba alnmamaldr (15,i Nolu emaya bkz.).

15 Nolu ema: Betonarme elemanlarn lokal sktrmaya hesabnn emas a - elemann tm enine gre lokal ykte; b - elemann tm enine gre kenar lokal ykte; c,d kirilerin ularnn dayand yerlerdeki lokal yklerde; e elemann kesine lokal kenar ykte; f elemann en ve boyunun bir ksmna eklenen lokal ykte; duvar kma snrlarnda kenar lokal ykte; h duvar kma yerinin snrlarnda bulunan kenar lokal yklerde; i karmak formdaki kesitlerde; 1- ezilme alan; 2- ezilmenin hesapl alan; 3 dolay donatlama hesapta (104) formle gre yaplan al donatlama minimal blgesi.

belirtilen tipteki birka ykn mevcudunda hesapl alanlar iki komu ykn bulunduu noktalar arasndaki araln ortasndan geici hatlarla snrlanmaktadrlar; duvar k (yarm stnler) veya T kesitinin iki blm arasnn snrlarndaki lokal kenar ykte, Aloc2 hesapl alan Aloc1 ezilme alanna eittir (15,h Nolu emaya bkz.); karmak formdaki kesitleri iin hesapl alan tespit edildiinde, yklenen ksm ile ilikisi gereken gvenlikte salanlmam ksmlar hesaba alnmamaldr (15,i Nolu emaya bkz.).

Not: Mesnet derinlii hesabnda hesaba alnan,kirilerden, lentolardan ve dier eime alan elemanlardan gelen lokal ykler Aloc1 ve Aloc2 tespit edilirken en ok 20 cm kabul edilmelidir. 3.41. Kaynakl a grnndeki dolay donatl ar betondan yaplm elemanlarn lokal sktrma hesabnda ibu koul yerine getirilmelidir: N Rb, red Aloc1 , (103)

burada Aloc1 - ezilme alandr; Rb,red lokal sktrma hesabnda betonun kullanlan prizma dayankll olup, aadaki formle gre tespit edilmektedir Rb,red = Rb b + xy Rs,xy s , (104)

burada Rs,xy , , xy 3.22. paragraftaki aklama ile ayndr. b = 3 A loc2 / A loc1 , fakat en ok 3,5; A loc1 s = 4,5 3,5 ------------- , A ef (106) (105)

burada A ef - dolay donatlama a konturunun iindeki beton alandr ve kenar ubuklarna gre A loc1 < A ef < A loc2 art yerine getirilmitir. Basarak krma (ezme) hesab

3.42. Plak konstrksiyonlarn (apraz donatsz) snrlanan alansa edeer dalm kuvvetlerin hareketinden baslarak krlma hesab, aadaki koullardan yaplmaldr F Rbt um h0 , (107) burada F basarak krc kuvvet; beton iin aadakilere eit kabul edilen katsaydr: ar beton iin ....................................................1,0 ufak taneli ..........................................................0,85 hafif ...................................................................0,80 um kesitin i ykseklii snrlar ierisinde piramidin st ve alt temelini perimetre deerlerinin ortalama aritmetii. um ve F belirlendiinde baslarak krlmann iramidin yan yzeyinde olduu tahmin ediliyor, bunun en az esas olarak basarak ezici kuvvetin hareket alan hizmet ediyor, yan kenarlar ise yata 45 ada eilmi bulunuyorlar (16,a Nolu ema). F basarak ezici kuvvet baslarak ezilme piramidine hareket edici kuvvete eit kabul edilmektedir, ancak basarak ezme piramidinin byk temeline eklenmi (gerilen donat yerleiminin dzlemine gre saylrsa) ve baslarak ezilmeye diren ykleri haritir. Eer de dayanma emas yleyse ki, baslarak ezilme sadece yan kenarlar 45 asnda eilmi piramidin yzeyinde oluuyorsa (rnein: kazk elemanlar, 16,b ema) , (107).koulun sa ksm baslarak ezilme bilfiil piramit iin h0/ce arpa yoluyla belirleniyor. Bununla birlikte, tama kabiliyet deeri c = 0,4 h0da piramide uygun gelen deerden ok kabul edilmiyor, burada c basarak krc piramidin yan kenarna ait yatay projeksiyonun boyudur.

16 Nolu ema. Betonarme elemanlarn baslarak krlma hesab iin emalar. a basarak krc piramidin yan kenarlarnn 45 asnda eiminde; b basarak krc piramidin yan kenarlarnn 45 asndan daha yukar eiminde;

Basarak krc piramidin snrlar iinde plak dzlemine normal bilezikler tesis edildiinde, hesap aadaki kouldan yaplmaldr: F Fb + 0,8 Fsw , (108) fakat en ok 2 Fb. Fb gc (107) eitsizliinin sa ksmna eit kabul ediliyor, Fsw olsa basarak krc hesapl piramidin yan kenarlarn kesici bilezikler ile kabul edilen tm apraz glerin tutar olarak aadaki formlle tespit ediliyor: Fsw = Rsw Asw, (109)

burada Rsw A I snf donatya uygun deeri amamaldr. apraz donat hesabnda Fsw deeri 0,5 Fbdan az olmamaldr. Bilezikler snrl alanda toplanm yk yaknnda yerletiklerinde st temelli piramidin basarak krmasna ilave hesap yaplyor, bu piramid apraz donatl ksm kontrne gre (107) koula uyarak yerleiktir. apraz donat 5.29. paragrafn taleplerine yerine getirilmelidir. Kopma hesab 3.43. Betonarme elemanlarnn alt kenarnda veya kesitinin ykseklii snrlarnda bulunan yklerden kopma hesab (17 Nolu ema) aadaki kouldan yaplmaldr:

17.ema. Betonarme elemanlarnn kopma hesab iin ema. hs F (1 - --------) Rsw Asw; (110) h0 burada F koparc kuvvet; hs koparc kuvvetin elemana iletme seviyesinden yanay donat kesitinin arlk merkezine kadar uzaklk;

 Rsw Asw kopma blgesinin uzamasna ilave tesis edilen bileziklerin kabul ettii apraz glerin tutar olup, aadakiye eittir: a = 2 hs + b, (111) burada b koparc kuvvetin iletim alannn eni. hs ve b deerleri koparc ykn elemana eklenme artlarna ve niteliine ballkta tespit edilmektedirler (konsol zere, yan elemanlar zere v.s.). Temel atma detaylarn hesab 3.44. elik temel atma detaylarn dz elemanlarna T eklinde kaynak yaplan apalarn, temel atma detay simetrisinin bir dzleminde yerleen statik yklerden gelen normal ve yerdeitirici glerin eici moment hareketine hesab (18.ema) aadaki formle gre yaplmaldr: Qan 2 1,1 N an + (--------)2 Aan = -------------------------------- , (112) Rs

18.ema. Temel atma detaylarna etkide bulunan glerin emas. burada Aan en ok gerilmi sradaki apalarn apraz kesitinin toplam alan; Nan apalarn bir srasndaki en ok ekme gc olup, aadakiye eittir: M N Nan = --------- + ---------; (113) z nan

Qan - apalarn bir srasna gelen yerdeitirici g olup, aadakiye eittir: Q 0,3 Nan Qan = -------------------; (114) nan Nan - apalarn bir srasndaki en ok sktrc g olup, aadaki formle gre tespit ediliyor: M N Nan = --------- - ---------; z nan (112) (115) formllerde: M, N, Q temel atma detayna etkide bulunan moment, normal ve yer deitirici glerdir; moment tm apalarn arlk merkezlerinden geerek plan d kenar dzleminde bulunan eksene nispeten belirleniyor; nan - yerdeitirici gcn yne uzamasna apa sralarnn says; eerde apalarn tm srasna yerdeitirici kuvveti Q edeer iletilmiyorsa, yerdeitirici g Qan tespit edildii anda en ok drt apa sras hesaba katlyor; z - apalarn kenar sralarnn arasndaki mesafe; - B12,5 B50 snf ar ve ufak taneli beton iin ve B12,5 B 30 snf hafif beton iin 8 25 mm apl demir ubuklarnda tespit edilen katsay olup, aadaki formlle bulunmaktadr: 4,75 3 Rb = ------------------------------- , (1 + 0,15 Aan1) Rs

(115)

(116)

fakat en ok 0,7 kabul edilmektedir; B50 snftan daha yukar ar ve ufak taneli beton iin B50 snf beton iin gibi kabul ediliyor, B30dan daha yukar snf hafif beton iin B30 snf iin gibi, burada Rb, Rs - MPada; Aan1 - daha ok gerilmi srasnn demir ubuunun alan, cm2;

 - beton iin aadakilere eit kabul edilen katsaydr: ar ................................... 1,0 ufak taneli gruplar: A ....................................... 0,8 B ve C ............................... 0,7 hafif .................................. pm/2300 (pm betonun ortalama younluu, kg/m3); - aadaki formle gre belirlenen katsaydr: 1 = --------------, 1+ fakat en az 0,15 kabul edilmelidir; Nan burada Nan > 0 olduunda (sktrma mevcudunda) = 0,3 --------; Qan N Nan 0 olduunda (sktrma yok) = 0,6 --------; Q eerde apalarda ekim gleri yoksa katsays 1e eit kabul ediliyor. Dier sralardaki apalarn kesit alan en ok gerilen sradaki apann kesit alannn eit kabul edilmelidir. (113) ve (115) formllerde normal kuvvet N temel atma detayndan ynlenmi ise pozitif saylyor (18 Nolu emaya bkz.), ve ona ynelik ise negatif saylmaktadr. Normal gler Nan ve Nan ve yer deitirici gler Qan (113) - (115) formllere gre hesaplandklarnda negatif deer aldklar takdirde, (112) (114) ve (117). formllerde onlar sfra eit kabul ediyorlar. Bundan baka da , eer Nan negatif deeri elde ediyorsa (114).formlde Nan = N kabl ediliyor. Temel atma detay yapnn st ksmnda (beton imalatnda) yerletii anda katsays %20 indiriliyor, Nan deeri ise sfra eit kabul edilmektedir. 3.45. 15den 30 a kadar ada st ste kaynak yaplan apal temel atma detaylarnda, eimli apalar yer deitirici kuvvetlerin hareketine ( Q > N olduunda, burada N yer deitirici kuvvetdir) aadaki formle gre hesaplanyor

(117)

Q 0,3 Nan Aan, inc = --------------------- , (118) Rs burada: Aan, inc eimli apalarn (ankraj) apraz kesitinin toplam alandr; Nan - 3.44. paragrafa bkz. Bununla birlikte, = 1,0 olduunda (112) formle gre hesaplanan ve (114) formle gre belirlenen yer deitirme kuvvetinin 0,1 e eit Qan deerlerinde normal apalar tesis edilmelidir. 3.46. Kaynakl temel atma detaylarn konstrksionlar kendilerine kaynak yaplan elemanlar ile birlikte, kabul edilmi hesap emasna uygunlukta ankraj ubuklarnn ie katlmasn salamaldrlar. Temel atma detaylarnn ve onlarn kaynakl birleme yerleri SNiP II-23-81e uygunlukta hesaplanlyor. Levhalar ve profilli sa yer deitirme kuvveti hesabnda kabul ediliyor ki, onlar menteeyle normal demir ubuklarna balanmlardr. Ayrca, T eklinde apalarn kaynatld hesapl temel atma detaynn t levha kalnl aadaki kouldan kontrol edilmelidir: Rs t 0,25 dan -------, (119) Rsq burada dan hesaba gre talep edilen demir ubuunun ebaddr; Rsq eliin kesilmeye hesapl direnci olup, SNiP II23-81 gre kabul edilmektedir. Demir ubuunun dzeltilmesinde levhann byk blgesinin ie katlmasn salayan kaynakl birleme yerlerin tipleri kullanldnda, ve uygun esaslama yapldnda bu kaynakl birleme yerler iin (119).koulun dzedilmesi mmkndr. Levha kalnl kaynak ile ilgili teknoloji talepleri de yerine detirmelidir. BETONARME ELEMANLARININ MUKAVEMET GC HESABI 3.47. Betonarme elemanlarnn mukavemet gc hesab beton ve donatdaki gerilimlerin,16. ve 25. tabloya uygunlukta kabul edilen alma artlar katsaylar b1 ve s3 arplan, donatnn kaynakl birleme yerlerinin mevcudunda ise ayrca alma art katsays s4e (26 Nolu tabloya

bkz) arplan uygun hesapl direnler ile karlatrma yoluyla yaplyor. Beton ve donatdaki gerilimle elastikiyet nesne (gsterilen kesitlere gre) iin gibi d kuvvetleri ve n sktrma gc Pin hareketinde hesaplanlyor. Betonun skm blgesindeki elastikiyet olmayan deformasyonlar betonun elastikiyet modl indirilerek hesaba katlyor ve betonun donatya eklenme katsaylar B15, B25, B30, B40 ve daha yukar snf betonlar iin 25, 20, 15 ve 10a eit kabul ediliyor. Eer (140) koul yerine getirilmiyorsa, ondaki Rbt,ser deeri Rbtye deitirildiinde gsterilen kesitin alan betonun gerilmi blgesi hesaba katlmadan tespit ediliyor. 3.48. Elemann yanay eksenine normal gelen kesitlerin mukavemet gc hesaplar aadaki koullardan yaplmaldr: sktrlm beton iin b,max Rb; ekilmi donat iin s,max Rs; (121) (120)

burada b,max, s,max - sktrlm betonda ve ekilmi donatda maksimal normal gerilimlerdir: Sktrlm beton zere kontrol edilen blgede, ok defa tekrarlanan ykn hareketinde ekme gerilimlerin olumasndan kanmaldr. Sktrlm donatnn mukavemet gc hesaplanlmamaktadr. 3.49. Elemann yanay eksenine eimli kesitlerin mukavemet gc hesab bu arta gre hesaplanmaldr ki, belirtilen kesitin arlk merkezi seviyesinde harekette bulunan genel ekme gerilimlerin edeeri, elemann uzunlamasna gre apraz donat ile tamamen kabul edilmelidir, eer de onda alma art katsaylar s3 ve s4 (25 ve 26 Nolu tablolara bkz.) arplan Rs dirence eit gerilim mevcut olduunda. apraz donat ngrlmeyen elemanlar iin (141) ve (142) koullarnda betonun hesapl direnleri Rb,ser ve Rbt,ser alma artlar katsays b1 (16 Nolu tabloya bkz.) arplan hesapl direnler Rb ve Rbtye deitirildiinde 4.11. paragrafn talepleri yerine getirilmelidir.

4.

BRNC GRUBUN SINIRLI DURUMLARINA GRE BETONARME KONSTRUKSYON ELEMANLARININ HESABI ATLAK OLUUMUNA GRE BETONARME ELEMANLARININ HESABI

4.1.

Betonarme elemanlar atlaklarn oluumuna gre: elemann yanay eksenine normal; elemann yanay eksenine eimli olarak hesaplanyor. Elemann yanay eksenine normal gelen atlaklarn oluma hesab

4.2.

Eimli, gerilmi ve dmerkez sktrlm betonarme elemanlar iin yanay eksenine normal gelen kesitlerle kabul edilen gler, atlak oluumunda aadaki durumlara istinaden tespit ediliyorlar: kesitler deformasyondan sonra dz kalyorlar; betonun gerilmi kenar elyaf nn en ok nispeten uzamas 2 Rbt,ser/Ebye eittir; basnl blgedeki betonun gerilimi (eer mevcutsa) betonun elastikiyet veya elastikiyet olmayan deformasyonlar hesaba alnarak tespit edilmektedir, bu durumda elastikiyet olmayan deformasyonlarn mevcudu ekirdekli aralk rin azaltlmasyla hesaba alnmaktadr (4.5. paragrafa bkz.); ekilmi blge betonundaki gerilimler eit datlm ve R btiser ebadna gre eittirler; gerilmeyen donatdaki gerilimler, evre betonunun deformasyon artlarna ve betonun yzey sznts ve bzlmesinden kaynaklanan gerginliklere cevap verici gerilimlerin cebirsel toplamna eittir; gerilmeyen donatdaki gerilimler onun n geriliminin (tm kaytlar hesaba alnarak) ve evre betonunun deformasyonunun artna cevap verici gerilimin cebirsel toplamna eittir; bu paragrafn talimatlar ok defa tekrarlanan glerin etkisi altnda bulunan elemanlar iin geersizdir (4.10. paragrafa bkz.).

4.3.

n gerilimli apasz donats olan elemanlarn kesitleri tarafndan kabul edilmekte olan gler gerilim ileti blgesinin boyunda lp belirlendiinde (2.29. paragrfa bkz) atlak oluumu hesabnda, sp ve sp donatsnda n gerilimlerin azalmas 24 Nolu tablonun

5.pozisyonuna gre s5 katsaysna arpma yoluyla hesaba alnmaldr. 4.4. n gerilimli merkezi-sktrlm betonarme elemanlarn N kuvveti ile merkez ekimindeki hesab aadaki kouldan yaplmaldr N Ncrc (122)

burada Ncrc - atlak oluumunda elemann yanay eksenine normal gelen kesit tarafndan kabul edilen g olup, aadaki formle gre tespit ediliyor: Ncrc = Rbt, ser (A + 2 As) + P. 4.5. (123)

Bklen, dmerkez sktrlm, ayrca dmerkez ekilmi elemanlarnn atlak oluum hesab aadaki koulldan yaplyor: Mr Mcrc, burada (124)

Mr - atlak oluumunu kontrol edilen ve incelenmekte olan kesitin bir tarafnda sfr hatta paralel eksene nispeten yerleen ve ekilmi blgeden daha ok uzaklaan ekirdek noktas zere geen d kuvvetlerin momenti; Mcrc - atlak oluumunda elemann yanay eksenine normal gelen kesit tarafndan kabul edilen moment olup, aadaki formle gre tespit ediliyor: Mcrc = Rbt, ser Wpl Mrp, (125)

burada Mrp - Mr iin tespit edilen eksene nispi g momenti P; moment iareti dnme ynne gre tespit ediliyor (art - Mrp ve Mr momentlerin dnme ynleri kart ise; eksi ynleri denk geliyorsa). P gc aadakiler iin ele alnyor: - n gerilmi elemanlar iin d sktrc kuvvet gibi; - n gerilimsiz yaplan elemanlar iin (8) formle gre tespit edilen d ekme kuvveti gibi, gerilmeyen donatda s ve s gerilimleri say asndan 5 Nolu tablonun 8.pozisyonuna gre betonun yzey kaymasndan gelen kayplarn deerine eit kabul ediliyor (mesnete ekilen donatlarddaki gibi).

Mr deeri aadaki formllere gre belirleniyor: - bklen elemanlar iin (19,a Nolu ema) Mr = M;

(126)

- dmerkez sktrlm elemanlar iin (19,b Nolu ema) Mr = N (e0 - r); (127) - dmerkez ekilmi elemanlar iin (19,c Nolu ema) Mrp = N (e0 + r). (128)

Mrp deeri aadakilere gre belirleniyor: - d yklerin hareketinden ekilmi, fakat n sktrma gcnn hareketinden sktrlm kesitin blgesinde atlak oluumu hesabnda (19 Nolu emaya bkz.), aadaki formlere gre: Mrp = P (e0p + r); (129)

- n sktrma gcnn hareketinden ekilmi kesitin blgesinde atlak oluumu hesabnda (20 Nolu ema) aadaki formle gre: Mrp = P (e0p - r). (130)

19.ema. D yklerin hareketinden ekilmi, fakat n sktrma gcnn hareketinden sktrlm kesitin blgesinde elemanna yanay eksenine normal gelen atlaklarn oluum hesabnda elemann apraz kesitindeki glerin ve gerilim erisinin emas. a bklmede; b dmerkez sktrmada; c dmerkez ekilmede; 1 ekirdek noktas; 2 gsterilen kesitin arlk merkezi.

(127) (130) formllerde: rgsterilen kesitin arlk merkezinden atlak oluumu kontrol edilen, ekilmi blgeden en ok uzaklatrlan ekirdek noktasna kadar aralk. r deeri aadaki elemanlar iin tespit ediliyor: - eer aadaki koul yerine getiriliyorsa, dmerkez sktrlm, n gerilmi bklebilir, ayrca dmerkez ekilmi elemanlar iin NP (131) aadaki formle gre: Wred r = ----------; Ared

(132)

- dmerkez ekilmi elemanlar iin, eer de (131) koul yerine getirilmiyorsa, aadaki formle gre: Wpl r = ----------------------------; (133) A + 2 (As + As); - donatnn n gerilimi olmadan yerine getirilen, bklebilir elemanlar iin aadaki formle gre: Wred r = ----------; Ared (132) ve (133) formllerde: b = 1,6 - ---------, Rb, ser fakat 0,7den az ve 1,0dan fazla olmadan kabul ediliyor.

(134)

(135)

20. ema. n sktrma gcnn hareketinden ekilmi kesit blgesindeki elemann yatay eksenine normal gelen atlak oluumunun hesabnda elemann apraz kesitindeki glerin ve gerilim erisinin emas. 1 ekirdek noktas; 2 gsterilen kesitin arlk merkezi.

4.6.

b incelenmekte olan kesit zere elastikiyet nesne iin hesapland gibi n gerilim gleri ve d yklerden sktrlm betondaki maksimal gerilimdir; Wpl 4.7. paragrafn talimatlarna istinaden belirlenmektedir; Es = ---------. Eb Birleme yerlerinde yaptrc kullanlmadan yaplmakta olan paralar halindeki ve blok halindeki konstrksiyonlarn birlemeli kesitleri iin, onlarn atlak oluum hesab yaplrken (birleme diki yerlerinin almaya balamas) (123) ve (125) formllerdeki Rbt,ser deeri sfra eit kabul ediliyor. Basnl blgede balang atlakl alan elemanlarrnn atlak oluumu hesaplanrken (1.18. paragrafa bkz) (125) formle gre belirlenen d ykn hareketinden ekilmi blge iin M crc deerini Mcrc = Mcrce indirmelidir. burada katsays aadaki formle gre belirleniyor: 0,9 = (1,5 - --------) (1 m), (136) bununla birlikte negatif deerler elde edildiinde o sfra eit kabul ediliyor. (136).formlde: m (168) formle gre balang atlakl blgeler iin tespit ediliyor, ancak en az 0,45 kabul ediliyor; y As = ----------- -------------, hy As + As fakat en ok 1,4; burada:

(137)

4.7.

y belirtilen kesitin arlk merkezinden d ykten dolay ekilmi betonun kenar elyafna kadar aralk. A-V snf tel donat ve ubuklu donat ile donatlan konstrksiyonlar iin (137) formle gre elde edilen deeri %15 indirilmelidir. Kenarda bulunan ekilmi elyaf iin belirtilmekte olan kesitin diren momenti Wpl (ekilmi betonun elastikiyet olmayan

deformasyonlar hesaba alnarak), yanay kuvvet Nin ve n gerilim kuvveti Pnin yokluu tahmin edilerek aadaki formle gre tespit edilmektedir: 2 (Ibo + Is0 + Is0) Wpl = ------------------------------- + Sb0. (138) hx Sfr hattn durumu aadaki kouldan belirlenmektedir: (h x) Abt Sbo + Ss0 - Ss0 = -----------------. (139) 2 4.8. n gerilmi elemanlarla donatlm konstrksiyonlarda (rnein kiriler), n gerilmi elemanlarda atlak oluumunda kesitler tarafndan kabul edilen gler belirlenirken, n gerilimin etkisi dndaki betonun ekilmi blgesinin kesit alan hesapta ngrlmemelidir. 4.9. Tama kabiliyeti atlak olumas ile ayn zamanda bitme imkan kontrol edilirken (1.19. paragrafa bkz.) atlak oluumunda kesite kabul edilen g (123) ve (125) formllere gre tespit ediliyor ve sp = 1,0 katsaysnda Rbt,ser deeri 1,2 Rbt,ser e deitiriliyor. 4.10. atlak oluum hesab ok defa tekrarlanan yk hareketi altnda ibu kouldan gerekletiriliyor Rbt,ser, burada (140)

bt 3.47. paragrafn talimatlarna istinaden belirlenmi, betondaki azami normal ekme gerilimidir. Betonun gerilime hesapl direnci Rbt,ser (140) formle, 16 Nolu tabloya gre kabul edilmekte olan sp alma art katsays ile beraber ekleniliyor Elemann yanay eksenine eimli atlaklarn olumasnn hesab 4.11. Elemann yanay eksenine eimli atlaklarn olumasyla ilgili hesap aadaki kouldan gerekletirilmelidir mt b4 Rbt,ser, burada (141)

b4 betonun alma katsays olup (15 Nolu tablo), aadaki formle gre tespit edilmektedir

1 - mc / Rbt,ser, b4 = ---------------------, 0,2 + B fakat en ok 1,0;

(142)

burada - beton iin aadakilere eit kabul edilen katsaydr: ar ...................................................................0,01 kk taneli, hafif ve hcreli ...........................0,02 B betonun sktrmaya dayankllk snf, Mpa. deerini en az 0,3 kabul etmelidir. Betondaki genel ekme ve genel sktrma gerilimlerin deerleri mt ve mc aadaki formle gre belirlenmektedir mt (mc) x + y = ----------------- 2 x - y (--------------)2 + 2xy, 2 (143)

burada x elemann yanay eksenine dikey alandaki betonda d yklerden ve n sktrma gcnden kaynaklanan normal gerilim; y elemann yanay eksenine paralel alandaki betonda mesnet reaksiyonlarnn, bileke kuvvetlerin ve dalm yklerin lokal hareketinden, ayrca bileziklerin ve bklm ubuklarn n gerilmesi sonucunda sktrma gleri; xy bklm ubuklarn n gerilmesi sonucunda sktrma glerinden ve d yklerden betondaki evre gerilimi x, y ve xy gerilimleri elastikiyet nesnesine olduu gibi kabul ediliyor, elemann plastik durumu iin formllere gre belirlenen bkme momentinin hareketinden dolay evre gerilimleri hari. x, ve y gerilimleri (143) formle art iareti ile konuluyor, eer de onlar ekici ise, ve eksi iaretiyle konuluyor, eerde sktrc ise. mc gerilimi (142) formlde mutlak ebadna gre kabul ediliyor. (141).koulun kontrol incelenmekte olan kesitin arlk merkezinde ve T ve U kesit elemanlarnn duvarlarna sktrlm raflarn birletii yerlerde yaplmaldr. apasz n gerilmi donatl elemanlar hesaplanrken, n gerilim sp ve sp nin gerilim iletme blgesi lp uzamasna (2.29. paragrafa bkz), 24 Nolu tablonun 5.pozisyonuna uygunlukta inmesi hesaba alnmaldr.

4.12. ok defa tekrarlanan ykn hareketinde atlak oluma hesab 4.11. paragrafn talimatlarna istinaden yaplmaldr, bununla birlikte betonun hesapl direnleri R bt,ser ve Rb,ser 16 Nolu tabloya gre kabul edilmekte olan b1alma art katsaysyla birlikte kullanlyor. ATLAK AILIMINA GRE BETONARME ELEMANLARININ HESABI 4.13. Betonarme elamanlar : elemann yanay eksenine normal; elemann yanay eksenine eimli olan atlak almlarna gre hesaplanmaktadrlar. Elemann yanay eksenine normal atlak almlarna gre hesap 4.14. Elemann yanay eksenine normal olan atlak almnn eni , a crc, mm, aadaki formle istinaden belirlenmelidir s 3 crc = l --------- 20 (3,5 100 ) d, (144) Es burada ibu elemanlara aadaki gibi kabul edilen katsaydr: eilir ve dmerkez sktrlm ...........................1,0 ekilmi ................................................................1,2. l aadaki ykler hesaba alndnda bunun gibi kabul edilen katsaydr: ksa sreli ykler ve devaml ve uzun sreli yklerin sreksiz hareketleri ................................................1,00 beton konstrksiyonlarna ok defa tekrarlanan yk, ayrca devaml ve uzun sreli yklerin srekli hareketi: ar : doal nemlilikteki .................. l = 1,60 -15 sudan doymu durumda ......................................1,20 sudan doyurma ve kurutma tekrarlandnda..... 1,75 ufak taneli, gruplar: A ..........................................................................1,75 B...........................................................................1,50 C...........................................................................1,50 hafif ve gzenekli ....................en az...................1,50 hcreli ..................................................................2,50 l deeri ufak taneli, hafif, gzenekli ve hcreli betonlar iin sudan doymu durumlarnda 0,8 katsaysna arplr, sulama ve kurutma devrinde ise 1,2 katsaysna arplr;

 aadakilere eit kabul edilen katsaydr: periyodik profilli ubuk donatda..........................1,0 dz ubuklu donatda ...........................................1,3 periyodik profilli tel donatlarda ve halatlarda..... 1,2 dz donatda ........................................................ 1,4 s kenar sra donat ubuklarndaki gerilim S veya (n gerilim mevcutsa) 4.15.paragrafn talimatlarna uygunlukta belirlenen harici ykn hareketinden gerilimlerin artdr; donat kesit alan Sin betonun kesit alanna oranna (alma ykseklii h0 olduunda ve raflarn sktrlm sarkmalar hesaba alnmakszn) eit kabul edilen kesit donatlama katsaysdr, fakat en ok 0,02; d donat ar, mm. atlak oluumlarna 2.kategori talepleri uygulanmal elemanlar iin, atlak alm eni devaml, uzun ve ksa sreli yklerin l = 1,0 katsaysndaki toplam hareketinden tespit edilmelidir. atlak oluumlarna 3.kategori talepleri uygulanmal elemanlar iin, atlak alm eni devaml, uzun sreli yklerin l > 1,0 katsaysndaki hareketlerine gre tespit edilmelidir. Sreksiz atlak almnn eni, l = 1,0 katsaysnda tespit edilen sreli almn ve ksa sreli yklerin hareketinden gelen en almlar artnn toplam olarak belirlenmelidir. (144) formle gre tespit edilen atlak almn eni aadaki durumlarda dzeltilmelidir: a) eer de e0,tot 0,8h0da bklr, dmerkez sktrlm, dmerkez ekilmi elemanlarnn kenar srasnn donat ubuunun S arlk merkezi, azami ekilmi elyaftan a2 > h aralktan uzakta ise, acrc deeri aada belirtilene eit ve en ok 3 kabul edilen a katsaysna arpma yolu ile ykseltilmelidir: a2 20 -------- - 1 h a = ----------------------(145) 3 a) ar ve hafif betondan yaplm bklebilir ve dmerkez sktrlm elemanlar iin 0,008 ve Mr2 < M0 olduunda tm yklerin sreksiz hareketi nedeniyle atlak almnn enini, Mcrc momentinde acrc = 0 deeri ile ve ibu paragrafn talimatlarna gre hesaplanm M 0 = Mcrc + bh2 Rbt,ser momentindeki acrc arasnda dorusal interpolasyona uygunlukta belirlemeye izin verilmektedir. Burada = 15 / , fakat en ok 0,6dr.

Bununla birlikte, devaml ve uzun sreli yklerin hareketinden kaynaklanan srekli atlak alm eni, tm yklerin hareketinden bulunan acrc deerinin ibu orana arpma yolu ile belirlenmelidir: l1 (Mr1 M rp) / (Mr2 Mrp ) , burada l1 = 1,8 l Mcrc
---------------

, fakat en az l.

Mr2 burada , - (144) formldeki gibi ayndr; Mr1, Mr2 - devaml, uzun sreli ve tm yklerin hareketlerine uygunlukta Mr momentleri (4.5. paragrafa bkz.);

c) B 7,5 ve daha dk snfl hafif ve gzenekli betondan yaplm elemanlar iin acrc deeri %20 ykseltilmelidir. 4.15. ekilmi donatdaki (veya gerilimlerin art) gerilimler s aadaki formllere gre bu elemanlar iin tespit edilmelidirler: merkez-ekilmiler iin N-P s = ---------------; (146) As bklebilenler iin M P (z esp) s = ----------------------- ; (147) As z dmerkez sktrlm ve dmerkez ekilmiler iin e0,tot 0,8 h0 olduunda: N (es z) P (z esp) s = ------------------------------; (148) As z Dmerkez ekilmi elemanlar iin e0,tot < 0,8 h0 olduunda s deeri (148). formle gre tespit ediliyor ve z = z s kabul ediliyor (burada zs donatlarn arlk merkezleri S ve Sarasndaki mesafedir). n gerilimli donatsz yaplan elemanlar iin n sktrma gcnn deeri P sfra eit kabul etmeye izin verilmektedir. (148).formlde art iareti dmerkez gerilimde, eksi iareti ise dmerkez sktrmada kabul edilmektedir.

Yanay ekme kuvveti N donatnn arlk merkezleri S ve S arasnda bulunduunda es deeri eksi iareti ile kabul edilmektedir. (147) ve (148) formllerde: z donat kesitinin arlk merkezi S alanndan atlak zerinde kesitin sktrlm blgesindeki edeer glerin eklenme noktasna kadar aralkolup, 4.28.paragrafa uygunlukta belirleniyor. ekilmi donat birka sra halinde bklebilir, dmerkez sktrlm ve dmerkez ekilmi elemanlarn kesit yksekliine gre yerletiinde e0 tot 0,8 h0 olduunda (147) ve (148) formllere gre s deeri aada belirtilene eit n katsaysna arplmaldr: h x a2 n = ---------------; h x a1 burada (149)

x = h0 ; deeri (161) formle gre tespit edilmektedir; a1, a2 tm donat kesitinin arlk merkezinden S betonun en ok ekilmi elyafnn kenar ubuk srasna kadar aralk. s + sp gerilim deerleri , ok sral ekilmi donatda ise n s + sp Rs,ser i amamaldr. Sktrlm blgede balang atlaklar mevcut olan elemanlarn alanlarnda (1.18. paragrafa baknz), n sktrma gcnn deeri P aadaki formle istinaden belirlenen P ebadna indirmelidir P = P, burada (136).formle uygunlukta tespit edilmelidir. 4.16. Sktrlm blgede balang atlaklarn derinlii (1.18. paragrafa baknz) en ok 0,05 h0 olmaldr. hcrc deeri ibu formle gre tespit edilmektedir hcrc = h (1,2 + m) h0. (151) (150)

Balang atlakl blge iin deeri (161). formle gre tespit edilmektedir, m deeri ise (168). formle gre.

Elemann yanay eksenine eimli atlaklarn alm hesab 4.17. Elemann yanay eksenine eimli atlaklarn alm eni, yanay eksene normal gelen bileziklerle donatld takdirde, aadaki formlle belirlenmelidir: 0,6 sw dw acrc = l ------------------------------------------, (152) dw Es --------- + 0,15 Eb (1 + 2 w) h0 burada l - aadakiler hesaba alnanda eit kabul edilen katsaydr: ksa sreli ykler ve devaml ve uzun sreli yklerin sreksiz hareketleri ................................................1,00 beton konstrksiyonlarna ok defa tekrarlanan yk, ayrca devaml ve uzun sreli yklerin srekli hareketi: ar : doal nemlilikteki ...................................................1,50 sudan doymu durumda ..........................................1,20 sudan doyurma ve kurutma tekrarlandnda..........1,75 ufak taneli, hafif, gzenekli, hcreli (144) formldeki aynd (144) formldeki gibi ayn; dw bileziklerin ap; Es = --------; Eb Asw w = ----------. bs

Bileziklerdeki gerilimler ibu formle gre tespit edilmektedirler: Q Qb1 sw = ------------------------ s; Asw h0 sw gerilim deeri Rs,seri amamaldr; burada Q ve Qb1 Rbt Rbt,sere deitirildiinde (84) koulun uygun olarak sa ve sol ksmlardr, bununla birlikte b4 katsays 0,8e arplyor.

(153)

ncelenmekte olan apraz kuvvetlerin hareket ettii blgede normal atlaklarn mevcut olmadnda, yani eer de (124) koulu yerine getirildii takdirde, (141) koula gre apraz g Qb1in yksekliini hesaba almaya izin veriliyor. Rbt,ser ve Rb,ser hesapl direnler B30 snf betonuna uygun gelen deerleri amamaldrlar. B7,5 ve daha dk snf hafif betonlardan yaplm elemanlar iin (152) formle gre hesaplanan acrc deeri %30 ykseltilmelidir. Eimli atlaklarn srekli ve sreksiz almnn eni tespit edildiinde yklerin hareketinin devamllna dair 4.14.paragrafn talimatlar hesaba alnmaldr. ATLAKALARIN KAPANMASI LE LGL BETONARME ELEMANLARIN HESABI 4.18. Betonarme elemanlar: - elemann yanay kesitine normal gelen; - elemann yanay kesitine eimli atlaklarn kapanmas (skmas) ile ilgili hesaplanmaldrlar. Elemann yanay kesitine normal gelen atlaklarn kapanmasnn hesab 4.19. Elemann yanay eksenine normal gelen atlaklarn devaml ve uzun sreli yklerin hareketi altnda gvenli kapanmasn salamak iin ibu talepler yerine getirilmelidir: a) S gerilmekte olan donatda devaml suzun sreli ve ksa sreli yklerin hareketlerinden dolay tersinmez deformasyonlar meydana gelmemelidir ve buda aadaki artn yerine getirilmesiyle salanmaktadr: sp + s 0,8 Rs,ser, (154)

burada s - (146) (148) formllere gre tespit edilen d yklerin hareketinden gerilmekte olan donatda S gerilim bymesi. b) Devaml, uzun ve ksa sreli yklerin hareketinden gerilmi blgede atlakl elemann kesiti, elemann harici yklerle ekilmi kenarnda en az 0,5 MPa olan sktrmann normal gerilimleri b devaml ve uzun sreli yklerin hareketi altnda skm kalmaldr, bununla birlikte b ebad, harici yklerin hareketinden ve n

sktrma gcnden elastikiyet nesneye olduu gibi tespit edilmektedir. 4.20. Sktrlm blgede balang atlaklar olan eleman blgeleri iin (1.18. paragrafa bkz.), sp deeri (154). formlde 1 eit olan katsaysna arpmaldr, b gerilimin tespitinde P ebat ise 1,1 (1- ) eit olan katsaysna arpmaldr, fakat 1,0dan fazla olmamaldr; burada deeri 4.6. paragrafn taleplerine gre tespit ediliyor. Elemann yanay kesitine eimli atlaklarnn kapanmasnn hesab 4.21. Elemann yanay kesitine eimli atlaklarnn gvenli kapatlmasn salamak iin, devaml ve uzun sreli yklerin hareketinde, incelenmekte olan kesitin arlk merkezi seviyesinde 4.11. pargrafn taleplerine gre tespit edilen betondaki iki genel gerilimler sktrc olmaldr ve boyuta gre en az 0,5 MPa olmaldr. Belirtilen talimat nceden gerilimli apraz donat (bilezikler veya bklm ubuklar) yardmyla salanmaktadr. BETONARME KONSTRUKSYONLARI ELEMANLARININ DEFORMASYONLARA GRE HESABI Betonarme konstruksiyon elemanlarnn deformasyonlar (bklmler, dnme alar) inaat mekaniinin formllere gre hesaplamaldr ve 4.23.-4.30. paragraflarn talimatlarna istinaden onlara ait erilik deerlerini tespit etmelidir. Betonarme elemanlarnn erilik ve deformasyon boyutlar onlarn balang durumlarndan hesaplanlp balyor. Yani, durumdan sktrmaya kadarki n gerilim mevcut olduunda. Kendiliine gerilmi elemanlarn balang erilii yanay donatnn beton kesitine ve beton skturma boyutuna nispeten durumu ve ierii hesaba alnarak tespit edilmektedir. 4.23. Erilik aadakiler iin tespit edilmelidir: a) ekilmi blgede elemann yanay eksenine normal gelen atlaklar olmayan eleman alanlar iin, - bitiik nesneye olduu gibi; b) ekilmi blgede elemann yanay eksenine normal gelen atlaklar olan eleman alanlar iin, - betonun skm blgesinin kenar elyafnn ve yanay ekilmi donatnn elemann kesitinin i yksekliine ortalama deformasyonunun farkllk oran gibi. 4.22.

Eer de atlaklar devaml, uzun ve ksa sreli yklerin hareketi altnda olumuyorlarsa veya eer de onlar devaml, uzun ve ksa sreli yklerin hareketi altnda kapal iseler, elemanlar veya elemanlarn alanlar ekilmi blgede atlaksz incelenmelidir. Bununla birlikte ykler hesaba ykleme salamlk katsays f = 1,0 ile katlmaldr. ekilmi blgede atlaksz alanlardaki betonarme elemanlarnn erilii hesab 4.24. Yanay eksene normal atlaklarn olumayan alanlarnda, bklebilir, dmerkez sktrlm ve dmerkez ekilmi elemanlarn eriliinin tam boyutu aadaki formlle tespit edilmelidir 1 1 1 1 1 ------ = (------)1 + (-------)2 (-------)3 (------)4, (155) r r r r r 1 1 burada (---)1, (---)2 r r - ksa sreli (1.12. paragrafn talimatlarna uygunlukta tespit edilen) ve ve srekli ve uzun sreli yklerden meydana gelen erilik olup, aadaki formllere gre tespit edilmektedir:

1 M (------)1 = ---------------------; r b1 Eb Ired (156) 1 M b2 (------)1 = ---------------------, r b1 Eb Ired burada M eim momentinin dzlemine normal gelen ve i ncelenmekte olan kesitin arlk merkezinden geen eksene nispeten uygun olan d ykn (ksa sreli, uzun sreli) momenti; b1 betonun ksa sreli yzey szntsn hesaba alan ve betonlar iin aadaki gibi kabul edilen katsaydr: youn fak dolgulu ar, kk taneli, hafif, ayrca hcreli (ar ve hcreli betonlardan

yaplm iki katl n gerilmi konstrksiyonlar iin)..................................................................0,85 gzenekli ufak dolgulu hafif , gzenekli betonlar iin ..................................................................0,70 b2 atlaksz elemanlara betonun uzun sreli yzey szntsnn etkisini hesaba alan ve 34 Nolu tabloya gre kabul edilen katsaydr; 1 ( ---- )3 - n sktrma kuvveti Pnin ksa sreli r hareketinden elemann bklmesi ile artlanan erilik olup, aadaki formlle tespit edilmektedir: 1 P eop (----)3 = -----------------------; r b1 Eb Ired

(157)

1 ( ---- )4 - n sktrma kuvvetinden meydana r gelen betonun bzlmesi ve yzey sznts sonucunda elemann bklmesi ile artlanan erilik olup, aadaki formlle tespit edilmektedir: 1 b - b (----)4 = -----------------------; r h0

(158)

burada b,b n sktrma gcnden dolay bzlme ve yzey szntsndan meydana gelen , ekilmi yanay donatnn arlk merkezi seviyesinde ve betonun kenar sktrlm elyafnda aadaki formllere gre tespit edilen betondaki nispeten deformasyonlardr: b b = --------; Es b b = -------. Es

(159)

b deeri , ekilmi blge donats iin 5 Nolu tablonun 6,8 ve 9. pozisyonuna gre betonun bzlmesi ve yzey szntsndan kaynaklanan n gerilimin kayp tutarna say asndan eit kabul

ediliyor, b deeri ise gerilmi donat iin aynsdr, eer de bu donat betonun kenar sktrlm elyafn seviyesinde bulunuyorsa. 34 Nolu tablo Yk hareketinin sreklilii Betondan yaplm konstruksiyonlar iin betonun srekli yzey szntsnn atlaksz eleman deformasyonuna etkisini hesaba alc katsay b2 Ar, hafif, gzenekli, hcresel (hcresel ve ar betondan yaplm iki katl n gerilen konstruksiyonlar iin) 1. Sreksiz hareketi 2. evre havasnn aadaki nemlilii olduunda srekli hareketi, %: a) 40 75 b) 40tan aa 1,0 Aadaki gruptaki ufak taneli A B C

1,0

1,0

1,0

2,0 3,0

2,6 3,9

3,0 4,5

2,0 3,0

Notlar: evre havasnn nemlilii 1.8. paragrafn talimatna uygunlukta kabul edilmelidir. 2. Kk taneli betonun gruplar 2.3. paragrafta gsterilmitir. 3. Beton sudan doyurulmas ve kurutulmas sralayn yapldnda b2 deerini ykn srekli hareketinde 1,2 katsaysna arpmaldr. 4. evrenin hava nemlilii %75ten yukar olduunda ve beton sudan doymu haliyle dkldnde, ibu tablonun 2a pozisyonuna gre b2 deerini0,8 katsaysna arpmaldr. 1 1 P eop b2 Bununla birlikte, (----)3 + (----)4 toplam en az ------------------r r b1 Eb Ired kabul ediliyor. 1 1 n gerilimsiz elemanlar iin erilik deeri (----)3 ve (----)4 r r sfra eit olarak kabul etmeye izin veriliyor.

4.25. Sktrlm blgede balang atlakl elemanlarn erilii tespit edildiinde (bkz. 1.18. paragraf), (156) ve (157) formllere gre tespit edilen deerler 1 1 1 (------)1 , (-------)2 ve (---------)3, %15e r r r 1 ykseltilmelidir, (158) formle gre tespit edilen deer (------)4 ise r %25e ykseltilmelidir. 4.26. ekilmi blgede normal atlaklarn meydana geldikleri alanda, incelenmekte olan yk altnda bu atlaklar kapanyorsa, (155) formldeki erilik deerleri 1 1 1 (------)1 , (-------)2 ve (---------)3, %20ye r r r ykseltilmelidir. ekilmi blgede atlaklar olan alanlarda betonarme elemanlarnn eriliini tespit etmek 4.27. ekilmi blgede elemann yanay eksenine normal gelen atlaklarn olutuu alanlarda dikdrtgen, T ve U (kutu) kesitli, e0, tot 0,8h0 bklebilir, dmerkez sktrlm ve de dmerkez ekilmi elemanlarnn eimlilii aadaki formle gre tespit edilmelidir: 1 M s b ----- = ----------- --------- + -------------------r h0 z Es As (f + ) bh0 Ebv Ntot - --------h0 burada s -----------, Es As

(160)

M - momentin hareket dzlemine normal eksene nispeten momenttir ve donat kesit alannn arlk merkezinden S geici, incelenmekte olan kesitin bir tarafnda bulunan tm harici kuvvetlerden ve n sktrma gc Pden kaynaklanan momenttir. z - donat kesit alannn arlk merkezi Sden sktrlm blgede atlak zerindeki bileke glerin eklendii noktaya kadar aralk olup, 4.28. paragrafn talimatlarna gre tespit edilmektedir. s atlakl alanda ekilmi betonun iini hesaba alc ve 4.29. paragrafn talimatlarna gre tespit edilen

katsaydr; b betonun sktrlm kenar elyaf deformasyonlarnn atlakl alann uzamasna dengesiz dalmn hesaba alc katsaydr ve aadaki gibi kabul edilmektedir: B7,5tan daha yukar snf ar, ufak taneli ve hafif betonlar iin .......................................................0,9 B7,5 ve daha alak snf hafif, gzenekli ve hcreli beton iin ..........................................................0,7 Betonun snf ve cinsine bal olmadan, ok defa tekrarlanan yklerin hareketi iin yaplm konstrksiyonlar iin .........................................1,0 f (164). formle gre tespit edilen katsaydr; 4.28. paragrafn talimatlarna uygunlukta tespit edilen betonun sktrlm blgesinin nispeten yksekliidir; sktrlm blge betonunun elastik-plastik durumunu nitelendirici ve 35 Nolu tabloya istinaden kabul edilen katsaydr; Ntot- N yanay kuvvet ve n sktrma gc Pnin bilekesi (dmerkez sktrmada N kuvveti eksi iareti ile kabul edilmelidir). Donatnn n gerilimi olmadan yaplmakta olan elemanlar iin P gcn sfra eit kabul etmeye izin veriliyor. 4.28. Sktrlm blgedeki balang atlakl alanda bulunan elemanlarn erilii tespit edilirken (1.18. paragrafa bkz.), P deeri (150). Formle gre tespit edilen P boyutuna indirilmelidir. 35. Nolu tablo Yk hareketinin sreklilii Aadaki betondan yaplm konstruksyonlar iin sktrlm blgede betonun elastik plastik durumunu karakterize eden katsay v
ar, hafif betonlar gzenekli betonlar aadaki gruptan oluan ufak taneli A B C hcresel betonlar

1. Sreksiz hareketi 2. evre havasnn aadaki nemlilii olduunda srekli hareketi, %:

0,45

0,45

0,45

0,45

0,45

0,45

a)40 75 b) 40tan aa

0,15 0,10

0,07 0,04

0,10 0,07

0,08 0,05

0,15 0,10

0,20 0,10

Notlar: evre havasnn nemlilii 1.8. paragrafn talimatna uygunlukta kabul edilmelidir. 2. Kk taneli betonun gruplar 2.3. paragrafta gsterilmitir. 3. Beton sudan doyurulmas ve kurutulmas sralayn yapldnda v deerini ykn srekli hareketinde 1,2 katsaysna blmelidir. 4. evrenin hava nemlilii %75ten yukar olduunda ve beton sudan doymu haliyle dkldnde, ibu tablonun 2a pozisyonuna gre v deerini 0,8 katsaysna blmelidir. Ar betondan yaplm bklr ve dmerkez sktrlm elemanlar iin Mcrc < Mr2 < (Mcrc + bh2 Rbt,ser) olduunda Mr2 momentten gelen erilii, Mcrc momentinde 4.24- 4.26 paragraflarn talimatlarna istinaden dz elastik nesne iin gibi tespit edilen ve ibu paragrafn talimatlarna uygunlukta Mcrc + bh2 Rbt,ser momentinde tespit edilen erilik deerlerinin arasnda dorusal interpolasyon ile tespit etmeye izin veriliyor. katsays 4.14b. paragrafn talimatlarna istinaden devaml ve uzun sreli yklerin srekli hareketi hesaba alndnda deeri iki kere azaltlarak kabul ediliyor. 4.28. deeri aadaki formle gre hesaplanlyor: 1 1,5 + f = ---------------------------- ---------------------------, 1 + 5 ( + ) es, tot + ------------------11,5 -------- 5 10 h0

(161)

fakat en ok 1,0 kabul ediliyor. (161).formln sa tarafnn ikinci says iin st iaretler sktrc gte , alt iaretler ise Ntot ekici gte kabul ediliyor (4.27. paragrafa bkz.). (161). formlde : beton iin aadakilere eit kabul edilen katsay: ar ve hafif .............................1,8 ufak taneli ................................1,6 hcreli ve gzenekli ................ 1,4 M = -----------------------; bh20 Rb,ser

(162)

hf = f (1 - -------); 2h0 (bf b) hf + ------- As 2v f = ------------------------------------; bh0

(163)

(164)

es,tot donat kesitinin arlk merkezi Se nispeten kuvvet eksantriklilii Ntot; M momentine uygundur (4.27. paragrafa bkz) ve aadaki formle gre tespit edilmektedir M es.tot = ---------. Ntot z deeri aadaki formle gre hesaplanlyor hf ----------- f + 2 h0 1 - --------------------------- . 2 (f + )

(165)

z = h0

(166)

Dmerkez sktrlm elemanlar iin z deeri en ok 0,97es,tot kabul edilmelidir. Dikdrtgen kesitli ve T kesitli rafl elemanlar iin ekilen blgede (163) ve (166) formllere hf yerine 2a deeri veya hf = 0 konuluyor, yani S donatnn mevcut olduunda veya yokluunda. Basnl (sktrlm) blgede raf olan kesitlerin hesab hf < ---------- olduunda eni bf olan dikdrtgen gibi yaplyor. h0 bf rafn hesapl eni 3.16. paragrafn talimatlarna uygunlukta tespit ediliyor.

4.29. Ar, ufak taneli, hafif betondan yaplm elemanlar iin ve hcreli ve gzenekli betondan yaplm iki katl n gerilimli konstrksiyonlar iin s deeri aadaki formle gre tespit edilmelidir 1 2 m s = 1,25 ls m - --------------------------------, (3,5 1,8 m) es,tot / h0 (167)

fakat en ok 1,0, bununla birlikte ibu husus kabul edilmelidir es,tot / h0 1,2 / ls. Donatnn n gerilimi olmadan yaplan bklmeyen elemanlar iin, (167).formln sa ksmndaki son yeyi sfra eit kabul etmeye izin veriliyor. (167).formlde: ls ykn hareketinin devamlln hesaba alc ve 36 Nolu tabloya gre kabul edilen katsay; es,tot (165).formle baknz; Rbt, ser Wpl m = --------------------, Mr + Mrp 168)

fakat en ok 1,0; burada Wpl (138). formle baknz; Mr, Mrp 4.5.paragrafa baknz, bununla birlikte olumlu moment olarak S donatda gerilim oluturan momentler kabul ediliyor. 36 Nolu tablo Yk hareketinin sreklilii 1. Aadaki armatr olduunda sreksiz hareketi a) ubuklu: dz, periyodik profilli b) telli 2. Srekli hareketi (armatrn eitine bal olmadan) Aadaki beton snf olduunda ls katsays B 7,5tan yukar B 7,5tan aa

1,0 1,1 1,0 0,8

0,7 0,8 0,7 0,6

Hcreli betondan yaplm bir katl konstrksiyonlar iin (n gerilimsiz) s deeri ibu formle gre hesaplanmaldr M = 0,5 + l --------, Mser burada Mser (169)

ikinci grubun snrl durumlar iin beton ve donat hesapl direnlerinden elemann kesitiyle etkisi altnda olan moment l aadakilere eit olan katsays: ykn sreksiz hareketinde periyodik profilli donat iin ........................................ 0,6 ayns, dz donat iin ........................ 0,7 ykn srekli hareketinde donat profile ballkta olmadan ....................................... 0,8 Dayanklla hesaplanan konstruksiyonlar iin s katsaysnn deeri her durumlarda 1,0a eit olarak kabul edilmektedir. 1 4.30. ekilen blgede atlakl alan iin tam erilik ------ aadaki formle gre tespit edilmektedir: r 1 1 1 1 1 ------ = (------)1 - (-------)2 + (-------)3 (------)4, r r r r r 1 ( ---- )1 r 1 (-----)2 r 1 (-----)3 r 1 (-----)4 r

(170)

burada:

- tm ykn sreksiz hareketinden oluan, 1.20. paragrafn talimatlarna gre deformasyon hesab yaplan erilik. - srekli ve devaml yklerin sreksiz hareketinden oluan erilik. - srekli ve devaml yklerin srekli hareketinden oluan erilik. - n sktrma gcnden kaynaklanan betonun bzlmesi ve yzey sznts sonucunda elemann bklmesine artlanan ve (158) formle gre

4.25.paragrafn talimatlarna uygunlukta tespit edilen eriliktir. 1 1 1 (------)1, (-------)2 (--------)3 erilii (160).formle gre tespit ediliyor, r r r bununla birlikte : 1 1 (------)1, (-------)2 ykn sreksiz hareketine cevap verici ve r r deerlerinde hesaplanlyor, 1 (------)3, ise ykn srekli hareketini temsil edici s ve deerlerinde r hesaplanlyor. Eer de : 1 1 (------)2, (-------)3 deerleri olumsuzsa, sfra eit kabul edilmelidir. r r Bkm yerlerin tespit edilmesi 4.31. Eilme deformasyonundan artlanan fm bkm yeri u formle gre tespit edilmektedir: 1 l _fm = Mx (------)x dx, (171) 0 r ___ burada Mx x eksenindeki eici moment olup, bkme yeri tespit edilen aralk boyunca x kesitinde elemann bilinmeyen yer deitirmesi ynnde bulunan bir tek kuvvetin etkisinden kaynaklanyor; 1 (----)x bkme yeri tespit edilen ykten dolay x kesitinde r elemann tam eriliidir; 1 ------ deerleri (155) ve r (170) formllere istinaden atlakl ve atlaksz alanlar iin tespit ediliyor; 1 ---- deeri erilik diyagramna r uygunlukta kabul ediliyor. Donatnn n gerilimi olmayan, eici momentin iaretini deitirmedii her alanda atla olan srekli kesitin eilebilir

elemanlar iin erilii azami gerilmi kesit iin hesaplamaya izin veriliyor ve bunu eici moment deerlerine orantl deien benzer alann dier kesitleri iin kabul edilebilir.

21 Nolu ema. Srekli kesitin betonarme elemanlar iin eici moment ve eriliin diyagram. a ykn yerleim emas; b eici momentlerin diyagram; cerilik diyagram. l 4.32. Eilebilir elemanlarda ------- < 10 olduunda apraz kuvvetlerin h onlarn bklmesine etkisini hesaba almaldr. Bu durumda tam bkme yeri ftot eme deformasyonu fm ve yer deitirme deformasyonu fq ile artlanan bkme yerlerinin tutarna eittir. 4.33. Yer deitirme deformasyonu fq ile artlanan bklen yer aadaki formlle tespit edilmelidir l _ Fq = Qx x dx, (172) 0 _ __ burada Qx - bklme yerinin belirlendii kesitte birtek kuvvetin bilinmeyen yer deitirme ynne hareketten, x kesitindeki apraz kuvvet; x - aadaki formle uygunlukta tespit edilen yer deitirme deformasyonu 1,5 Qx b2 x = --------------------- crc G b h0 burada

(173)

Qx - x kesitinde harici yk etkisinden kaynaklanan apraz kuvvet; G - beton yer deitirme modl (2.16.paragrafa bkz); b2 betonun srekli yzey szntsn hesaba alc katsay olup, 34 Nolu tabloya istinaden kabul edilmektedir; crc atlaklarn yer deitirme deformasyonuna etkisini hesaba alc katsaydr ve unlara eit kabul edilmektedir: elemann uzunlamasna alanlarda,

elemann yanay eksenine normal ve eimli atlaklarn yok yerinde 1,0e; elemann yanay eksenine sadece eimli atlaklarn mevcut alanlarnda 4,8e; elemann yanay eksenine sadece normal veya sadece eimli atlaklarn olduu alanlarda ise ibu formle gre kabul edilmelidir : 3 Eb Ired 1 crc = ---------------- (------)x Mx r

(174)

1 burada Mx, (----)x - d ykten gelen moment ve bklen yerin r belirlendii ykten x kesitindeki tam erilik. 4.34. Kalnl 25 cmden kk olan (kontura gre dayananlar hari) yekpare, dz alarla donatlm, ekilmi blgelerinde atlaklar olan plaklar iin (171) formle istinaden hesaplanan bklen yer deerleri, en ok 1,5 kabul edilen ibu katsayya arplacaktr, burada h0- cmde: h0 (-------------)3 h0 -0,7 4.35. Bir sral donatl elemanlarn hesab (22 Nolu ema) sonlu elemanlar metodu ile (veya dier matematik metotlar ile) hesaplandnda, (160).denklemin yerine fizik ballklarn ibu grnteki simetrik sistemini kullanmaya izin veriliyor: 1 -------- = B11 M + B12 N; r

(175)

0 = B12 M + B22 N,
burada _ M = Mact + Peop; N = Nact P; 1 b s B11 = ------------ ---------------------- + --------- ; (zs + zb)2 (f + ) b h0 Eb v Es As (176) (177)

(178)

1 s z b b z s B12 = ------------ ---------- - ---------------------- ; (zs + zb)2 Es As (f + ) b h0 Eb v

(179)

1 b zs2 s z b 2 B11 = ------------ ---------------------- + --------- ; (zs + zb)2 (f + ) b h0 Eb v v=2v Es As

(180)

(181)

0 - y ekseni uzamasna uzaltmalar veya ksaltmalar; Mact - incelenmekte olan kesitin bir tarafnda, y eksenine nispeten bulunan harici (d) kesici kuvvet; Nact - y eksenin seviyesinde eklenen d kesici kuvvet olup, gerilimde art iareti ile kabul edilmektedir; zs, zb - y ekseninden gerilmi donatda ve sktrlm betonda e hareketli glerin eklenme noktasna kadar aralktr; - 4.28. paragrafn talimatlarna istinaden tespit edilmelidir; v - 35 Nolu tabloya istinaden kabul edilen katsaydr; f - (164) formle gre kesitin sktrlm blgesinde yerleen donat hesaba alnmadan tespit edilen katsaydr; s - 4.29. paragrafn talimatlarna istinaden tespit edilmelidir; b - 4.27. paragrafn talimatlarna istinaden tespit edilmelidir. Hesap emasnn rahatl nedeniyle y ekseni, kesitin alma snrlar yksekliinde yerleiyor. Eer de y ekseni sktrlm blgenin kesit alannn arlk merkezinden yukarda bulunuyorsa, zb deerini olumsuz kabul etmelidir.

22 Nolu ema. Defpormasyon hesaplarnda elemann yanay eksenine normal gelen, bir sra donatl kesitteki gerilim diyagramnn ve

glerin emas. (176).formldeki ikinci ye iin eksi iareti P gc y ekseninden altta bulunduu takdirde kabul edilmelidir; eer de P gc y ekseninden altta bulunuyorsa art iareti kabul edilmelidir. (177) formldeki birinci ye iin art iareti ekme gcnde, eksi iareti ise Nact sktrc gte kabul edilmelidir. 4.36. Donatnn ok sral yerleiminde elemanlar hesaplanrken (23 Nolu ema) aadaki grnteki fizik ballklarn genel sistemini kullanmaldr: 1 M = D11 ----- + D12 0 ; r (182) 1 N = D12 ----- + D22 0 ; r burada Esi n k 2 D11 = ---------- Asi z si + Esj Asj z2sj + (f + 1) i=1 j=1 si
~

bh0 Eb v ---------------- z2b ; b D11 =

n

(183)

i=1

Esi k ---------- Asi zsi + j=1 si

~

Esj Asj zsj + (f + 1)

bh0 Eb v ---------------- zb ; b Esi k ---------- Asi i + Esj Asj + (f + 1) j=1 si

~

(184)

D11 =

i=1

bh0 Eb v ---------------- ; b

(185)

i yanay ekilmi donat ubuunun sra numaras; j ayns,ancak sktrlm donat iin; kesitin sktrlm blgesinin nispeten ykseklii olup, x = ---------- eittir; h01 f (164) formle gre S donat hesaba alnmadan hesaplanlyor; zsi, zsj i ve j donatnn arlk merkezinden y eksenine kadar aralk. (184) formlde zsi, zsj, zb deerleri y ekseninden altta bulunuyorlarsa olumlu (pozitif) kabul ediliyorlar. Aksi durumda onlar olumsuz iaretle kabul etmelidir.

23 Nolu ema. Defpormasyon hesaplarnda elemann yanay eksenine normal gelen, ok sra donatl kesitteki gerilim diyagramnn ve glerin emas. ve si deerlerini (183) (185) ballklar iin 4.28 ve 4.29.paragraflara gre tespit etmeye izin veriliyor, bu durumda hesap formllerinde h0 h01e deitirilmelidir, Fa ise h 0i 1,3 x Fai ---------------- ile deitirilmelidir ( tespit edildiinde ), h 0 1,3 x h 0 m ise mi = m ------- ile deitirilmelidir. h 0i 5. KONSTRUKTF (STATK) TALEPLER 5.1. Beton ve betonarme konstrksiyonlarn projelendirilmesinde, beton ve donatnn uzun zamanl ve ortak iini talep eden imal edilme artlarn kolaylatrmak iin ibu blmde izah edilen statik taleplerin yerine getirilmesi gerekmektedir.

Eleman kesitlerinin asgari lleri 5.2. Harekette olan glerin ve snrl durumun uygun gruplarnn hesabna gre tespit edilen beton ve betonarme elemanlarna ait kesitlerin asgari lleri ekonomik taleplere uyarak , kalp ekillerinin ve donatlama tevhit edilmesi ihtiyac dikkate alarak, ayrca konstrksiyonun yapm teknolojilerinde kabul edilen artlara istinaden belirlenmelidir. Bundan baka da, betonarme konstrksiyon elemanlarnn kesit lleri, donatnn kesitte yerleimi adan tm talepleri yerine getirilecei ve donat ankraj salanlarak kabul edilmelidir (betonun koruyucu kat, ubuklarn arasndaki uzaklk vs). Yekpare plaklarn kalnl , mm, en az aadakiler gibi kabul edilmelidir: demeler iin .................................................................40 konut ve topluluk binalarn kat ara demeleri iin.........50 retim binalarn kat ara demeleri iin...........................60 B7,5 ve daha alak snf hafif betondan yaplm plaklar iin ........................................................70 Sklebilir plaklarn minimal kalnl betonun koruyucu katnn talep edilen kalnl ve donatnn plak kalnl zere yerleim artlarndan tespit edilmelidir (5.4-5.12.paragraflara baknz). Dmerkez skm elemanlarnn kesit lleri yle kabul edilmeli ki, onlarn plastiklii l0/i her ynde, kural olarak aadakileri amamaldr: ar, kk taneli ve hafif betondan yaplm betonarme elemanlar iin .................................................200 bina elemanlar olan kolonlar iin .....................................120 ar, kk taneli ve hafif ve gzenekli betondan yaplm betonarme elemanlar iin ...................90 hcreli betondan yaplm betonarme elemanlar iin .......70 Betonun koruyucu tabakas 5.4. donats iin betonun koruyucu tabakas konstrksiyonun iinin tm srelerinde donatnn beton ile ortak iini salamaldr, ayrca donatn d hava, scaklk ve buna benzer etkilerden korumaldr. Yanay i donats iin (gerilen ve gerilmeyen, mesnede ekilen), koruyucu betonun kat kalnl, mm, kural olarak, ubuun veya halatn apndan az olmamaldr ve aadakilerden dk olmamaldr: kalnl, mm:

5.3.

5.5.

5.6.

100e kadar .....................................................10 100den yukar ................................................15 duvar ve plaklarda; ykseklii, mm: 250den az ......................................................15 250 ve daha ok...............................................20 kiri ve kaburgalarda; kolonlarda.......................................................20 temel kirilerinde............................................30 temellerde: sklr/para halindeki...................................30 beton hazrl mevcut olduunda yekpare temellerde .........................................35 beton hazrl mevcut olmadnda yekpare temellerde .........................................70 B7,5 ve daha dk snfl hafif ve gzenekli betondan yaplm bir katl konstrksiyonlarda koruyucu tabakann kalnl en az 20 mm, d duvar panolar iin ise (yapl tabakas hari) en az 25 mm olmaldr. Hcreli betondan yaplm bir katl konstrksiyonlarda koruyucu tabakann kalnl her durumda bile en az 25 mm kabul edilmelidir. apraz, datm ve konstruktif donat iin betonun koruyucu kat belirtilen donatnn apndan az olmamaldr, ve mm: elemann kesit ykseklii en az 250 mm olduunda .............10 elemann kesit ykseklii en az 250 mm olduunda ve daha ok olduunda ...........................................................15 B7,5 ve daha dk snfl hafif ve gzenekli betondan, hcreli betondan yaplm elemanlar iin kesit yksekliine bal olamadan apraz donat iim betonun koruyucu tabakasnn kalnl en az 15 mm kabul ediliyor. n gerilmi elemanlarn ularnda betonun koruyucu tabakasnn kalnl gerilimlerin iletilen blgesi uzamasnda (2.29. paragrafa baknz) aada belirtilenden en az: A-IV, A-IIIc snfl ubuklu donat iin .....................................2 d; A-V, A-VI snfl ubuklu donat iin .........................................3 d; donat halatlar iin....................................................................2 d olmaldr (burada d mmde). Ayrca, elemann boyunun belirtilen blgesindeki betonun koruyucu tabakasnn kalnl tm snftaki ubuklu donatlar iin en az 40 mme olmaldr ve donat halatlar iin - en az 20 mm olmaldr.

5.7.

Ankrajl germe donat ve ankrajsz germe donat iin mesnet yan kesitte betonun koruyucu tabakasn, aadaki durumlarda, aralktaki kesitteki gibi kabul etmeye izin verilmektedir: a) mesnet glerinin toplanm iletilmesi olan n gerilmi elemanlar iin, elik mesnet detay ve dolay demirin mevcut olduunda (kaynakl apraz alar ve yanay donatn kapsayc bilezikler) 5.61. paragrafn talimatlarna gre; b) LEP mesnetlerinde, plaklarda, panellerde ularda 5.61.paragrafla ngrlen ilave apraz donatsnn konulmas kaydyla (kapank bilezikler veya kutu ekilli kaynakl alar). 5.8. Betona ekilen ve kanallarda bulunan gerici yanay donatl elemanlar iin eleman yzeyinden kanal yzeyine kadar aralk en az 40 mm ve en az kanal enine gre kabul edilmelidir; ayrca, belirtilen bu aralk elemann yan kenarlarna kadar kanal yksekliinin en az yars kadar olmaldr. Germe donats eleman kesitinin oluunda veya dnda yerletiinde, sonraki ilemler veya baka yntemler ile tekil edilen betonun koruyucu katnn kalnl en az 20 mm kabul edilmelidir. 5.9. Mamuln uzamasna veya enine ynelik tam donat ubuklarnn, a veya karkaslara serbest ekil verilmesi iin bu ubuklarn ular eleman kenarndan, mamuln ebatlarna uygunlukta: 9 m kadar 10 mmye; 12 m kadar 15 mmye, 12 mden yukar -20 mmye karlmaldr. 5.10. Halkal veya kutulu kesitli ii bo elemanlarda yanay donat ubuundan betonun i yzeyine kadar aralk 5.5 ve 5.6.paragraflarn talimatlarna uymaldr. DONATI UBUKLARININ ARASINDAK ASGAR ARALIKLAR 5.11. Kesitin yksekliine ve enine gre donat ubuklarnn arasndaki ktaki (veya kanal katlarn arasndaki) aralklar donatnn betonla ortak iini salamaldrlar ve beton harcnn dklmesi ve sktrlmasnn rahat yaplabilmesi hesaba alnarak belirlenmelidir; n gerilmi konstrksiyonlar iin ayrca betonun lokal sktrlma seviyesi ve germe ekipmanlarn ebatlar (kriko, kskalar vs) hesaba alnmaldr. Vibratr makinelerin tipleri ile imal edilen elemanlarda elemanlarn donat ubuklarnn arasndan serbest geilmesi salanlmaldr veya beton katksn sktrc vibratr ularnn geebilmesi salanlmaldr. 5.12. Yanay gerilmeyen donatnn veya mesnede ekilen germe donatsnn baz ubuklarnn arasndaki, ayrca komu dz kaynakl karkaslarn

yanay ubuklar arasndaki, ktaki aralklar ubuklarn azami apndan az kabul edilmemelidir, ve de : a) eer de ubuklar beton dkmnde yatay veya eimli durumda iseler en az : alt donat iin - 25 mm, st donat iin 30 mm; alt donat yksekliine gre iki sradan ok yerleiyorsa, yanay ynde ubuklarn arasndaki aralk (alt iki sra hari) en az 50 mm olmaldr; b) eer de beton dkmnde ubuklar dikey durumda iseler en az 50 mm; beton dolgusunun blmlere ayrlmasnn sistematik kontrol yapldnda bu aralk 35 mmye kadar azaltlabilir, ancak bununla birlikte dolgu malzemesinin en byk lsnn yarm katndan az olmamaldr. Daha skk artlarda donat ubuklarn ifter (aralarnda mesafe brakmadan) koymaya izin veriliyor. Betona ekilen germe donatl elemanlarda (srekli donatl konstrksiyonlar hari olmak zere), donat kanallar arasndaki ktaki aralk, kural olarak, kanaln apndan az olmamaldr ve genel olarak en az 50 mm olmaldr. Not: Peryodik profilli ubuklarn arasndaki ktaki aralk nominal apa gre kaburga ve kaldrmlar hesaba alnmadan kabul edilmelidir. GERLMEYEN DONATININ DONATILMASI (ANKRAJI) 5.13. Peryodik profil ubuklar: ayrca kaynakl karkas ve alarda kullanlan dz ubuklar kancasz yaplyor. rgl karkaslarn ve alarn ekilmi dz ubuklar ise kanca veya halkalarla tamamlanmaldrlar. 5.14. ekilmi ve sktrlm donatnnyanay ubuklar elemann eksenine normal gelen kesite balanmaldrlar, ve orada onlar tam hesapl direnle, en az lan uzunlamasna hesaba alnmaldr ve aadaki formlle tespit edilmelidir: lan = (an Rs -------- + an) d, Rb

(186)

fakat en az lan = and, burada an, an, ve an deerleri , ayrca izin verilen minimal lan deerleri 37 Nolu tabloya gre tespit ediliyor. Bununla birlikte dz donat ubuklar kancal bitmelidirler veya ek yeri uzamasna kaynatlm apraz donatya sahip olmaldrlar. Rb ebadna betonun i artlar katsaylarn kullanmak oluyor, b2 hari.

B gruplu ufak taneli betondan yaplm elemanlar iin (186) formle gre tespit edilen lan deerleri ekilmi betonu iin 10 dye kadar, sktrlm betonu iin ise 5 dye kadar bytmelidir. Ankraj yaplan ubuklar kesit alannda, dayankllk hesabyla talep edilenin aksine yedekle konulmu olduu takdirde ve (186) formlle hesaplanan hesapl dirente lan ankrajn boyunu, donat kesitinin hesapla talep edilen ve bilfiil alanlarnn oranna arparak azaltmaya izin veriliyor. Eer de hesaba gre ankraj yaplmakta olan ubuklarn uzamasna atlaklar oluuyorsa , ubuklar betonun sktrlm blgesine, (186) formle gre tespit edilen lan boyuna balanlmaldr. Belirtilen talepleri yerine getirmek imkansz olduu takdirde, yanay ubuklarn ankrajn uygulamak iin tedbirler ngrlmelidir, yani ubuklarn incelenmekte olan kesitte tam hesapl direnleri ile birlikte (dolay donat eklenmesi, ankraj levha ubuklarnn veya ekleme paralarnn ularna kaynatlmas, ankraj ubuklarn bklmesi) . Bununla birlikte lan deeri en az 10 d olmaldr. Ekleme detalylar iin ibu zellikler hesaba alnmaldr. Gerilmi veya sktrlm betona balanan ekleme paralarn ekme ankraj ubuklarnn boyu bc bc ----------- > 0,75 olduunda veya -------- < 0,25 Rb Rb olduunda (186) formle gre tespit etmelidir ve 37 Nolu tablonun 1b pozisyonuna istinaden an, an, ve an deerleri kullanmaldr. Burada bc - betondaki sktrc gerilimler olup, ankraj ubuuna dikey hareket etmektedir ve ykleme salamlk katsays f = 1,0 olduunda srekli haraket edici yklerden belirtilen kesitteki elastikiyet malzeme iin tespit edildii gibi belirlenmelidir. ekme ve yer deitirme glerin ekleme detaylarn ankraj ubuklarna etkisinde (186) formln sa ksm aadaki formle istinaden tespit edilmekte olan katsaysna arplmaldr: 0,3 = --------------------------------- + 0,7 1 + Q an1 / Nan1 burada Nan1 , Q gleridir.
an1

(187)

ankraj ubuundaki ekme ve yer deitirme

Dolaysyla, ankraj ubuklarnn boyu ibu paragrafn taleplerine uygunlukta lan n minimal deerlerinden az olmamaldr.

A-I snf dz donatlardan yaplm ankrajlar sadece onlarn ularnda levha, ba ve apraz topuzlar grnnde kuvvetlendirmeler mevcut olduunda kullanmaldr. Bu ankrajlarn boyu betonun ezilmesi ve kopartlmas hesabyla tespit edilmektedir. Belirtilen elikten yaplm ankrajlar konstruktif detaylarn ularnda kancal kullanmaya izin veriliyor. 37 Nolu tablo Gerilmeyen donatnn ankraj tespiti iin katsay Gerilmeyen donatnn alma artlar an 1. Donatnn balanmas: a) ekilmi betonda 0,70 ekilen b) sktrlm 0,50 betonda sktrlm veya ekilmi 2. st ste donat balama yerleri: a) ekilmi betonda 0,90 b) sktrlm be- 0,65 tonda Periyodik profilli an lan an en az Dz an an an en az lan

11 8

20 12

250 200

1,20 0,80

11 8

20 15

250 200

11 8

20 15

250 200

1,55 1,00

11 8

20 15

250 200

5.15. Mesnet kenar dna karlan tm yanay donat ubuklarnn ankrajn salayabilmek iin, bklebilir elemanlarn serbest kenar mesnetlerinde aadaki talepler yerine getirilmelidir: a) eer 3.32. paragrafn artlar yerine getiriliyorsa, ekilmi ubuklarn serbest mesnet kenarnn iine karlmas en az 5 d olmaldr; b) eer 3,32. paragrafn talepleri yerine getirilmiyorsa, ubuklarn serbest mesnet kenarnn iine karlmas en az 10 d olmaldr; Donatnn hesapl direncinin azald kenar serbest mesnetteki ankraj blgesinin boyu lan, (24 Nolu tablonun 2.28.paragrafna baknz), 5.14. paragrafn talimatlarna ve 37 Nolu tablonun 16.pozisyonuna istinaden tespit edilmektedir.

Dolay donat mevcut olduu takdirde, ankraj blgesinin boyu an katsaysnn 1 + 12 v deerine blnmesi ve an katsaysnn 10 b /Rb katsaysna azaltma yoluyla indirilmektedir. Burada v donatlamann hacimsel katsays olup aadaki gibi tespit edilmektedir: kaynakl alarda .............................(49) formle gre (baknz 3.22. paragraf); evreleyici bileziklerde .................... aadaki formle gre: Asw v = ---------------, 2 as burada Asw - eleman kenarlarnda yerleen evreleyici bileziin kesit alandr; her durumda bile v deeri en ok 0,06 kabul edilmektedir. Betonun mesnetteki sktrma gerilimi b mesnet reaksiyonunun elemann dayand alana blme yoluyla tespit ediliyor ve en ok 0,5 Rb kabul ediliyor. Dolay donatlama elemann dikine kenarndan mesnete yakn normal atlaa kadar ankraj blgesinin uzamasna datlmaktadr. ubuklarn mesnetin i kenarna karlma boyu ibu paragrafla talep edilenin aksine azaltlyor, eer de lan < 10 d ise ve lana eit kabul ediliyorsa, fakat en az 5d olmaldr. Bu durumda, ayrca ubuk ularnn gvenli ankraj yaplm elik ek paralara kaynatlmasnda , yanay donatnn hesapl direnci mesnet alannda indirilmesi yaplmamaldr. ELEMANLARIN YANAY DONATILMASI 5.16. Betonarme elemanlarnda yanay donatnn kesit alan 38 Tabloda belirtilenden az olmamaldr. Kesit izgisine gre muntazam yerlemi yanay donatl elemanlarda , ayrca merkez-ekilmi elemanlarda tm yanay donatnn minimal kesit alan 38 Nolu tabloda gsterilen boyutlardan iki kere byk kabul edilmelidir. Dmerkez sktrlm elemanlarda , tama kabiliyetleri hesapl eksantriklik annda %50den az kullanlan S ve S donatlarnn minimal ierii, elemann plastikliine bal olmadan 0,05e eit kabul edilmelidir.

38 Nolu tablonun talepleri elemann nakliyat ve imalat srasndaki hesabna gre tespit edilen donatlamaya geersizdir; bu durumda donatnn kesit alan sadece dayankllk hesab ile tespit edilmektedir. Eer de hesaba gre elemann tama kabiliyeti ekilmi blge betonunda atlak olumasyla bir zamanda tkeniyorsa, zayf donatl elemanlar iin 1.19.paragrafn talepleri hesaba alnmaldr. 38 Nolu tablo Betonarme elemanlarnda yanay donatnn minimal kesit alan, beton kesitinin % alan

Donatnn alma artlar 1. Kesici kuvvetin kesitin alma ykseklii snrlar dnda yerletii anda bklebilir ve dmerkez ekilmi elemanlarda S donats 2. Kesici kuvvetin S ve S donatlarnn arasnda bulunduunda dmerkez ekilmi elemanlarda S ve S donatm 3.dmerkez sktrlm elemanlarda S, S donatm, yani: l0 / i < 17 17 l0 / i 35 35 < l0 / i 83 l0 / i > 83

0,05

0,05

0,05 0,10 0,20 0,25

Notlar: ibu tabloda gsterilmekte olan donatnn minimal kesit alan, dikdrtgen kesitin geniliinin veya T (U) kesit kaburgasnn eninin kesitin alma ykseklii h0 arpmna eit olan betonun kesit alanna aittir.Kesit izgisine muntazam yerlemi yanay donatl elemanlarda , ayrca merkez-ekilmi elemanlarda minimal donatlama belirtilen boyutu beton kesitinin tam alanna ait olmaktadr. Donat kesit alannn plak veya panel izgisine gre plak dzleminde eilme hesabnda konulduu takdirde ibu paragrafn talepleri hesaba alnmamaktadr.

5.17. Sktrlm elemanlarn yanay ubuklarnn ap, mm, aadaki beton iin unlar amamaldr: Ar ve ufak taneli B25ten dk ........................... 40 Hafif ve gzenekli aadaki snfl: B12,5 ve dk ....................................................... 16 B15 B25 .............................................................. 25 B30 ve yukar ........................................................ 40 Hcresel snf: B10 ve dk ......................................................... 16 B12,5 B15 ...........................................................20 Hafif betondan yaplm A-IV ve daha dk donatl, bklebilir elemanlarda, yanay ubuklarn mmsi aadaki snf betonlar iin unlar amamaldr: B 12,5 ve daha dk ...........................................16 B 15- B25 .............................................................25 B30 ve daha yukar ..............................................32 Daha yksek snfl donatlar iin ubuklarn snrl aplar tespit edilen dzende onaylatlmas gerekmektedir. B 10 ve daha dk snftaki hcreli betondan imal edilmi bklebilir elemanlarda yanay donatnn ap en ok 16 mm olmaldr. 5.18. Dorusal dmerkez sktrlm elemanlarda yanay donatubuklarnn eksenlerinin arasndaki mesafeler eim dzlemine dikey gelen ynde kabul edilmelidirle, fakat en ok 400 mm olmaldr. Eim dzleminin ynnde ise - en ok 500 mm kabul edilmelidir. 5.19. Kesici kuvvetin kullanlan eksantrikliinde tama kabiliyetleri en az %50 kabul edilmekte olan dmerkez sktrlm elemanlarda , ayrca hesaba gre donatnn gerek olmayan , ekilmi donat miktar ise %0,3i amayan yerlerde elastiklii l0/i < 17 olan elemanlarda (rnein: denizliklerde), 5.18, 5.22 ve 5,23 paragraflarn talimatlarna uygunlukta talep edilen eim dzlemine paralel kenarlarda yanay ve apraz donatnn konulmamasna izin veriliyor. Eim dzlemine dikey gelen kenarlara gre donatolama kaynakl karkaslar ve alar ile kalnl en az 50 mm olan beton koruma tabakas ve yabnay donatnn en az iki ap ile yaplmaktadr. 5.20. 150 mmden yukar kirilerde mesnet kenarnn br tarafna karlmakta olan yanay i ubuklarnn says iki adetten az olmamaldr. Eni 150 mm olan sklebilir, paralar halindeki panellerin, deme kaplamalarnn kaburgalarnda, kaburgal demelerde vs, mesnete kadar bir adet yanay i ubuunun getirilmesine izin veriliyor.

Plaklarda mesnet kenarndan karlan ubuklarn arasndaki aralk 400 mmyi amamaldr, bununla birlikte, bu ubuklarn kesit alan plan 1 m enine, en byk eici moment hesabna gre tespit edilen ubuklarn aralktaki kesit alannn en az 1/3 i olmaldr. n gerilmi ok boluklu (yuvarlak boluklu ) ar betondan yaplm , ykseklii 300 mm ve daha kk plaklarda, mesnet kenarndan karlan germe donatsnn arasndaki aral 600 mm kadar bytmeye izin veriliyor, eer de plan yanay eksenine normal gelen kesitler iin (125) formle gre tespit edilmekte olan atlak oluma momenti Mcrc deeri , ykleme gvenlik katsays f = 1,0 ile kabul edilen d yk momenti deerinin en az %80i oluturuyorsa. Kesitsiz plaklarn kaynakl rulo alar ile donatlmasnda mesafe mesnetlerinin yannda tm alt ubuklar st blgeye geirmeye izin veriliyor. Plak aralnn orta ksmndaki ve mesnet zerindeki (stteki) i ubuklarn eksenlerinin aral plak kalnl 150 mm kadar olduunda en ok 200 mm; plak kalnl 150 mmden yukar olduunda en ok 1,5h olmaldr. Burada h plak kalnldr. 5.21. Kesit ykseklii 700 mmden yukar olan eilir elemanlarda, yan kenarlarda konstruktif yanay ubuklar ngrlp, onlarn araso ykseklie gre en ok 400 mm olmaldr, kesit alan ise elemana gre bu ubuklarn arasndaki araln yksekliine eit beton kesitinden en az %0,1 olmaldr; enine gre ise eleman kaburgasnn eninin yarsna eit olmaldr, fakat en ok 200 mm. ELEMANLARIN APRAZ DONATILMASI 5.22. Yannda yanay donat konulan tm betonarme elemanlarn yzeylerinde apraz donat da ngrlmelidir ve bu apraz donat kenar yanay ubuklar kapsamaktadr. Ayrca, her elemann yzeyinde apraz ubuklarn arasndaki mesafe en ok 600 mm olmaldr ve de eleman kenarnn iki kat ykseltilen eninden byk olmamaldr. Merkez yerleimli gerilen yanay donatl (rnein, kazklarsa) dmerkez sktrlm elemanlarda apraz donatnn konulmas talep edilmemektedir, eer de apraz kuvvetlerin hareketine diren bir tek beton ile salanlyorsa. apraz donatn eilebilir elemanlarn ince kaburgal kenarlarnda (eni 150 mm ve daha dk) konulmamasna izin verilmektedir. Bu elemanlarn eni uzamasna sadece bir adet yanay ubuk veya kaynakl karkas yerlemektedir.

Dmerkez sktrlm dorusal elemanlarda, ayrca eilebilir elemanlarn sktrlm blgesinde hesapta dikkate alnan skm yanay donatnn mevcut olduunda bilezikler ibu aralklarda ngrlmelidirler: ar, ufak taneli, hafif ve gzenekli betondan yaplm konstrksiyonlarda: Rsc 400 Mpa olduunda - en ok 500 mm ve en ok : rgl karkaslarda - 15 d, kaynakl karkaslarda - 20 d; Rsc 450 Mpa olduunda - en ok 400 mm ve en ok: rgl karkaslarda - 12 d, kaynakl karkaslarda - 15 d; Hcreli betondan yaplm elemanlarda kaynakl karkaslarda - en ok 500 mm ve en ok 40d (burada d sktrlm yanay ubuklarn asgari ap, mm).

Bununla birlikte, apraz donat konstrksiyonu sktrlm ubuklar onlarn her ynde yanay kabarmasndan balanmasn salamaldr. Dmerkez sktrlm elemanlarn i demirinin st ste kaynaksz konulan yerlerinde bilezikleri arasndaki mesafe en az 10 d olmaldr. Eer de hesaba gre talep edilen elemann yanay donat S ile doyurulmas %1,5ten daha yukar ise , ayrca elemann tm kesitleri sktrlm ise ve S ve S donat ile doyma %3ten yukar ise, bileziklerin arasndaki mesafe en ok 10d ve en ok 300 mm olmaldr. bu paragrafn talepleri yerine getirilmesi kontrol edildii anda, hesapla ngrlmeyen yanay sktrlm ubuklar dikkate alnmamaldr, eer de bu ubuklarn aplar 12 mmyi amyorsa ve betonun koruyucu katnn yarsndan fazla deilse. 5.23. Dmerkez sktrlm elemanlarda rgl bileziklerin konstrksiyonu (yaps) yle olmaldr ki, yanay ubuklar bileziklerin bklme yerlerinde yerlemelidir (en az birden sonrak), bu bklme yerleri ise eleman kenarnn enine gre en ok 400 mm uzaklkta yerlemelidirler. Kenar eni 400 mmden ok olmadnda ve bu kenarda yanay ubuklarn says 4ten fazla olmad takdirde tm yanay ubuklar bir bilezik ile kapsamaya izin verilmektedir. Dmerkez sktrlm elemanlar dz kaynakl karkaslar ile donatldnda, iki adet kenar karkaslar ( bir birinin karsndaki kenarda bulunanlar) bir biri ile dzlem karkasn oluturmak iin balanmaldrlar.

Bunun iin, karkas dzlemlerine normal gelen elemann kenarlarnda apraz ubuklar konulmaldr ve bu ubuklar karkaslarn ke yanay ubuklarna kontak kaynak ile kaynatlmaldr, veya karkas dzlemlerine normal gelen elemann kenarlarnda bu ubuklar balayc saplama konulmaldr. Saplamalar dz karkaslarn apraz ubuklarndaki gibi aralklarda bulunmaldrlar. 5.24. Hesapta kaynakl a tipindeki veya gerilmeyen spiral veya halkal donat grnndeki dolay donatlama (ap 14 mmden fazla olmayan A-I, A-II ve A-III snf donatlarndan ve Bp-I snf donatdan yaplm) ile hesaba alnan dmerkez sktrlm elemanlarda aadakiler kabul edilmelidir: a hcrelerinin lleri - en az 45 mm, ancak eleman kesitinin kk tarafnn en ok ve 100 mmden fazla olmamaldr; spiral ap veya halkalarn ap 200 mmden fazla olmamaldr; a aralklar en az 60 mm, fakat ancak eleman kesitinin kk tarafnn en ok 1/3 ve 150 mmden fazla olmamaldr; spiral veya halka aral - en az 40 mm, fakat eleman kesitinin apnn en ok 1/5i ve 100 mmden fazla olmamaldr; Alar ve spiraller (halkalar) tm yanay i donatsn kapsamaldrlar. Dmerkez sktrlm elemanlarn ular kuvvetlendirildiinde, dolay donatlmann kaynakl alar dikine kenarda , boyuna gre en az drt a miktarnda konulmaldr(elemann dikine kenarndan saylmaya balanrsa), eer de yanay donat dz ubuklardan yaplmsa en az 20 d ve de periyodik profil ubuklarndan yaplmsa - en az 10 d. Dmerkez sktrlm dorusal elemanlarn rgl karkaslarndaki bileziklerin ebatlar en az 0,25d ve en az 5 mm kabul edilmelidir. Burada d yanay ubuklarn en byk apdr. Bklen elemanlarn rgl karkaslarndaki bileziklerin ap, mm, kabul edilmelidir ve en az : eleman kesitinin ykseklii 800 mm eit veya daha az yksekliklerinde ............................................ .5 ayns, fakat 800 mmden yukar ..........................................8 Kaynakl karkaslarda ve kaynakl alarda apraz ve yanay ubuklarn oran, uygun normatif belgelere uygunlukta kaynak artlarna istinaden tespit edilmelidir.

5.25.

5.26.

Ykseklii 150mmden yukar olan kirili konstrksiyonlarda, ayrca ykseklii 300 mmden daha yukar olan ok boluklu plaklarda (veya benzer sk kaburgal konstrksiyonlarda) apraz donat konulmaldr. Dz plaklarda ykseklie bal olmadan, ykseklii 300 mmden az olan ok boluklu plaklarda (veya benzer sk kaburgal konstrksiyonlarda) ve ykseklii 150 mmden az olan kirili konstrksiyonlarda apraz donatsnn konulmamasna izin veriliyor. Bununla birlikte 3.32.paragrafn talimatlarna uygunlukta hesabn talepleri yerine getirilmelidir. 5.26. paragrafta belirtilen kirili ve plakl konstrksiyonlarnda apraz donat aadaki yerlerde konuluyor: muntazam dalm yklerin altnda eit mesnet yan alanlarda araln ne , toplanm yklerde mesnetten en yaknda bulunan yke kadar arala, fakat en az araln ne, aralklar: eleman kesitinin ykseklii h 450 mmye eit veya az olduunda ....................... en ok h /2 ve en ok 150 mm ayns, 450 mmden yukar ................. en ok h /3 ve en ok 500 mm araln dier ksmnda eleman kesitinin ykseklii h 300 mmden yukar olduunda aral en ok h ve 500 mmden yukar olmayan apraz donat konulmaldr.

5.27.

5.28.

apraz kuvvetleri karlamak iin ngrlm apraz donat, ularnda kaynak yapma yoluyla gvenli bir ankraja sahip olmaldr veya balant ve bileziklerin eit salamlln temin edecek yanay donatn kapsamaldr. Basarak ezilme blgesinde bulunan plaklardaki apraz donat en ok 1/3 h aralkla ve en ok 200 mm konuluyor, bununla birlikte apraz donatnn konulaca blgenin eni 1,5 hden az olmamaldr (burada h plak kalnldr). Belirtilen donatnn ankraj 5.28. paragrafn taleplerine uymaldr. Kolonlarn ksa konsollarnn apraz donats yatay veya 45 ada bileziklerle yaplmaldr. Bileziklerin aralklar en ok h/4 ve en ok 150 mm olmaldr (burada h konsolun yksekliidir). Bklmeli eimi karlayan elemanlarda rgl bilezikler kapanm olmaldr ve ularnda gvenli ankraja sahip olmaldrlar, kaynakl

5.29.

5.30.

5.31.

karkaslarda ise , iki yndeki tm apraz ubuklar kedeki yanay ubuklara kaynatlmaldrlar ve kapal bir kontur oluturmaldrlar. Bununla birlikte balantlarn ve bileziklerin eit dayankll salanlmaldr. DONATI VE EKLEME PARALARIN KAYNAKLI BALANTILARI 5.32. Dz ve peryodik profilli scak haddeli elikten yaplm donatlar, termik kuvvetlendirilmi elikten yaplm At-IIIC ve At-IVC snf donatlar ve normal demir teli, ayrca ekleme paralar kural olarak, ubuklarn kendi aralarnda ve dz elemanlar ile kontak kaynak, noktal ve bitiik kaynakla balanmasnda kullanmak iin imal edilmektedirler. Ark kaynann - otomatik ve yarm otomatik kullanlmasna ve 5.36.paragrafn talimatlarna uygunlukta manuel kaynak kullanlmasna izin veriliyor. ekimle kuvvetlendirilmi A-IIIc donatnn birleik balant yerleri kuvvetleninceye kadar kaynatlmaldr. ubuklu termik kuvvetlendirilmi At-V ve At-VI snf donatlarn , yksek dayankllkl demir tellerinin ve demir halatlarn kaynakl balantlarna izin verilmiyor. Kaynakl balant tipleri ve donatlarn ve ek paralarn kaynatlma metotlar iletme artlarna , eliin kaynak zelliine, retici fabrikann teknik-ekonomik gstericilerine ve teknoloji imkanlarna gre, devlet standartlar ve normatif belgelerin kaynakl donat ve betonarme konstrksiyonlarnn ekleme paralar ile ilgili talimatlarna uygunlukta tespit edilmelidir (baknz mecburi ek N3 ve N4). Fabrika artlarnda elik demir alar, karkaslar ve baz ubuklarn uzunlamasna balantlar imal edildiinde zellikle noktal ve u uca kaynan kullanmaldr, ekleme detaylarnn imalatnda ise - T balantlar iin toz altnda otomatik kaynak, bindirmeli (st-ste) balantlar iin kontak projeksiyon kayna kullanlmaldr. Donat mamulleri ve sklr betonarme konstrksiyonlarnn montaj srasnda ilk nce , balant kalitesinin kontroln ve kalitesini salayabilen kaynan yarm otomatik yntemleri kullanlmaldr. Gereken kaynak makinesinin yokluu takdirde fabrika ve montaj artlarnda ha eklindeki, u uca, bindirmeli ve T eklindeki donat ve ek ek detaylarnn balantlar yaplabilir. Bunun iin 3 Nolu ve 4 Nolu mecburi eklerde ve de kaynakl demir ve ek detaylarna ait

5.33.

5.34.

5.35.

5.36.

normatif belgelerde gsterilen ark ve manuel kaynak metotlar kullanlmaldr. Ark kaynan A-III snfl 35 GS markal i donat ubuklarnn ha eklindeki balantlarnda kullanmaya izin verilmemektedir. Dayankllk iin kaynakl balantlar manuel ark kaynak yoluyla yapldnda, karkaslarda ve alarda, yanay ve apraz donat ubuklarnn baland yerlerde (kancalar, contalar vs) ilave konstruktif elemanlar ngrmelidir. GERLMEYEN DONATININ BNDRMEL (KAYNAKSIZ) BALANTILARI 5.37. Gerilmeyen i donatsnn st ste balantilar kaynakl ve rgl karkaslarn vede alarn birletirilmesinde kullanlyor, bununla birlikte i donatsnn ap 36 mmden fazla olmamaldr. donat ubuklarnn st ste balantlarn bkelebilir ve dmerkez gerilmi elemanlarn ekilen blgesinde ve donatnn tam kullanlan yerlerinde yerletirmek tavsiye edilmiyor. Bunun gibi balantlar kesiti tam gerilmi dorusal elemanlarda (rnein ark ekimlerinde) kullanmaya, ayrca A IV ve daha yukar snf ubuklu donatnn kullanld tm durumlarda kullanmaya izin verilmiyor. Gerilmi veya sktrlm i donatsnn, ayrca alma ynnde kaynakl alarn ve karkaslarn balant yerleri knt boyuna (bindermeye) l (186) formle ve 37 Nolu tabloya gre tespit edilen lan boyutundan az olmaldr. Kaynakl karkaslarn ve alarn balant yerleri, ayrca rgl karkaslarn ve alarn gerilmi ubuklarnn kaynaksz st ste balant yerleri, kural olarak, dalm olarak yerlemelidirler. Bununla birlikte bir yerden balanan veya l kntsnn boyundan az aralkta balanan i ubuklarnn kesit alan, periyodik profilli ubuklarda gerilmi donat genel kesit alannn en ok %50si; dz ubuklarda ise en ok %25i olmaldr. Baz ubuklarn, kaynakl alarn ve karkaslarn datlmasz balantlar konstruktif donat yaplanda (hesapsz), ayrca donatnn en ok %50 kullanld alanlarda izin veriliyor. A I snf scak haddeli dz elikten yaplm i donatsnn yn zere kaynakl alarn balantlar yle yaplmaldr ki, gerilmi blgede balanlan her bir ada bindirme boyunda an tm yanay ubuklarna kaynatlm en az 2 adet apraz ubuk yerlemelidir (24 Nolu ema).

5.38.

5.39.

5.40.

Buna benzer balant tipleri donatnn tm grnlerinden i ubuklar bir tarafl yerleimi olan kaynakl karkaslarn st ste balanmas iin kullanlmaktadr. A II ve A III snf i donatsnn yn zere kaynakl alarn balant yerleri bir veya iki balanlan alar snrlar ierisinde apraz ubuksuz yaplmaktadr (25 Nolu ema).

24 Nolu ema. Dz ubuklardan yaplm i donats yn zere st ste bindirmeli (kaynak kullanlmadan) kaynakl alarn balant yerleri. a) Bir dzlemde bulunan apraz ubuklarda; b) , c) ayns, fakat farkl dzlemlerde.

25 Nolu ema. Periyodik profilli ubuklardan yaplm i donats yn zere st ste bindirmeli (kaynak kullanlmadan) kaynakl alarn balant yerleri. a) Balant yaplan bir an balant snrlar iinde apraz ubuksuz; b) Ayns, fakat balant yaplan iki adet ada. 5.41. olmayan ynde kaynakl alarn balantlar st ste ve kntl olarak yaplmaldr (an kenar i ubuklarnn arasnda sayarak): datm (apraz) donat ap 4 mm olduunda .............. 50 mm. (26 Nolu ema a. ve b.) ayns, fakat 4 mmden daha yukar ............................... 100 mm (26 Nolu ema a. ve b.)

 donatsnn ap 16 mm ve daha yukar olduunda i olmayan yndeki kaynakl alar bir birisine skk yerletirmeye izin veriliyor, bunun iin balant yeri zel balant alar ile kapatlyor ve bu balant alar her tarafa datm donatsnn en az 15d ve en az 100 mm olarak kartlyor (26 Nolu ema.c)

26 Nolu ema. Datm donats yn zerindeki kaynakl alarn balant yerleri. a) ubuklarnn bir dzlemde yerlemesiyle st ste balant; b) Ayns, fakat i ubuklarnn farkl dzlemlerde yerlemesiyle; c) Bir birine sktrlan balant ve ilave balant ann konulmas. olmayan yn zere kaynakl alar biri birine sktrarak, bindimesiz ve ilave balant alar kullanmadan yerletirmeye aadaki durumlarda izin veriliyor: iki adet karlkl dikey ynde kaynakl izgili alarn yerletirilmesinde; balant yerlerde datm donatsnn yn zere ilave konstruktif donatsnn mevcut olduunda. SKLEBLEN KONSTRUKSYON ELEMANLARININ BALANTILARI 5.42. Sklebilen konstruksiyonlarn betonarme elemanlarnn baland anda bir elemandan dier elemana gelen gler balant yaplan i donats, elik ekleme detaylar, beton ile doldurulmu dikiler ve beton kontrplak zere veya (sktrlm elemanlar iin) direk balanan elemanlarnn beton yzeyleri zere gemektedir. n gerilmi elemanlarnn balanmas, ayrca su geirmezlik talepleri uygulanan konstruksiyonlarn balanmas, kural olarak, gerici imentolu beton ile gerekletirilmelidir.

5.43.

5.44.

Sklebilen konstruksiyonlarn sert balantlar, kural olarak, elemanlarn arasndaki dikilerin beton ile doldurulmas yolu ile yekpare yaplmaldr. Eer, elemanlarn imalatnda yzeylerin bir birisine youn bititirilmesi salanlyorsa (rnein: balanan bir elemann kenarnn dier elemann kenar iin kalp olarak kullanlmasnda), balant zere sadece sktrma gc iletiliyorsa, balant yerleri kuru yapmaya izin veriliyor. Germe glerini karlayc elemanlarn balant yerleri aadaki gibi yaplmaldr: a) elik ekleme para detaylarnn kayna; b) donat kntlarn kayna; c) donat halat ve vida ubuklarnn balant elemanlarnn kanal veya oluklar zere geirilmesi ve daha sonra diki yerleri ve kanallar imentolu har veya ufak taneli beton ile doldurularak gerilmesi; d) ubuklu donatdan yaplm balant detaylarnn kullanlmas ile elemanlarn statik polimer harlar ile yaptrlmas. Sklebilen konstruksiyonlarn eleman balant yerleri projelendirildiinde yle bir ekleme para balantlar ngrlmelidir ki, onlarda ksmlarnn bklmesi, ayrca beton kopmalar olmamaldr. Ek para detaylar betona ankraj ubuklar yardmyla saplanmaldrlar veya elemanlarnn i donatsna kaynatlmaldrlar. Ankrajl ek para detaylar, kural olarak, zellikle A II ve A III snf donatdan imal edilmi ankraj ubuklar ile T veya st ste kaynatlm ayr ayr levhalardan (kebentlerden veya profil elikten) olumaldrlar. Ek para detaylarnn ankraj ubuklarnn boyu ekme kuvvetlerinin onlara hareketinde 5.14.paragrafn talimatlara istinaden tespit edilen lan boyutunda az olmamaldrlar. Ankraj ubuklarnn boyu ubuk ularndan ankraj levhalarnn veya scak yntem ile, A I ve A II snf donatlar iin en az 2d apl ve A III snf donats iin en az 3d apl ankraj ularn taklmas artyla ksaltlabilir. Bu durumlarda ankraj ubuunun boyu betonun kopma ve ezilme hesabna gre tespit ediliyor ve en az 10 d kabul ediliyor (burada d ankrajn boyudur, mm). Eer de, gerilimi duyan ankrajlar elemann eksenine normal yerleiyorlarsa ve onlarn uzamasna elemana hareket eden genel glerden gelen atlaklar oluabiliyorsa, ankraj ular kaynakl levhalar veya kan ualar ile kuvvetlendirmelidir.

5.45.

Preslenmi ek para detaylar kuvvetlendirilmesi yaplm ankrajlardan (rnegin: dairesel kntlar) ve levha (kaynakl detaylara benzer) fonksiyonunu yapc alanlarda olumaldrlar. Preslenmi ek para detaylar, kural olarak, kalnl 4-8 mmlik ubuk elii ile yle projelendirmelidir ki, ubuk yapmnda atklar minimal olamaldr. Detay ubuk ankraj ve levhalarn dayanklla gre hesaplamaldr. Detay ankrajnn dayankll betonun atlama, kopma ve ezilme hesabna gre kontrol edilmelidir. Ek para detaylarna ait levha kalnl 3.46. paragrafn talimatlarna uygunlukta ve kaynak taleplerine istinaden tespit ediliyor. Kaynak teknolojisine bal olarak levha kalnlna ankraj ubuunun apna olan oran 4 Nolu mecburi ekin taleplerine uygunlukta kabul ediliyor. 5.46. Balants yaplmakta olan dmerkez sktrlm elemanlarnn u ksmlarnda (rnein: sklebilen kolon ularnda) 5.24. paragrafn talimatlarna uygunlukta dolay donat konulmaldr. AYRI KONSTRUKTF TALEPLER 5.47. kme dikileri, kural olarak, binalarn (yaplarn) heterojenli temel topraklarnda (kme v.s.) inaa edilmelerin durumlarnda yklerin annda deiebilen yerlerinde n grlmelidir. Eer de, belirtilen durumlarnda kme dikileri n grlmyorsa, temel yeterli derecede sertlik ve dayanklla sahip olmaldr ve zerinde bulunan konstruksiyonlarn bozulmasn engellemelidir veya bu amaca ynelik hizmette bulunan zel konstruksiyona sahip olmaldr. Srekli beton ve demir beton konstruksiyonlarndaki kme dikileri, ayrca scaklk kme dikileri bitiik gerekletirmelidir, yani konstruksiyonu temel debine kadar kesmelidir. Betonarme karkaslarda scaklk-kme dikileri, dikii temel zerine kararak ikili kolon kullanma yoluyla gerekletirilmelidir. Beton temellerinde ve bodrum duvarlarnda scaklk-kme dikilerinin arasndaki aral stte bulunan konstruksiyonlar iin kabul edilen dikilerin arasndaki arala uygunlukta kabul etmeye izin veriliyor. Beton konstruksiyonlarda aadaki yerlerde konstruktif donat n grlmelidir: a) eleman kesit llerini annda deitii yerlerde; b) duvar yksekliinin deitii yerlerde (en az 1 m alanda);

5.48.

c) her katn k oluu zere ve k oluu altnda bulunan beton duvarlarda; d) dinamik yk etkisi altnda bulunan konstruksiyonlarda; e) dmerkez sktrlm elemanlarnn asgari gerilmi kenarnn yannda, eer de, elastik nesne iin gibi kabul edilen kesitteki azami gerilim 0,8 Rbyi ayorsa, asgari gerilim ise 1 MPadan az veya ekici olduunda, bununla birlikte donat katsays en az % 0,025 kabul ediliyorsa. bu paragrafn talepleri nakliyat ve montaj srasnda kontrol edilmekte olan sklebilen konstruksiyon elemanlarna geirsizdir, bu durumda gerekli donatlama dayanklk hesabna gre tespit edilmelidir. Eer hesaba gre elemann dayankll gerilmi blge betonunda atlak olumasyla ayn zamanda tkendii tespit edilmise, zayf donatml elemanlar (gerilmi betonun ii hesaba katlmadan) iin 1.19. paragrafn talepleri hesaba alnmaldr. Betonun gerilmi blge direnci hesaba alnarak yaplm hesaba gre donat talep edilmedii taktirde ve tecrbeye gre bunun gibi elemanlarnn donatsz nakliyatnn ve montajnn mmkn olduu ispat edilmi ise konstruktif donat n grlmemelidir. 5.49. Donatm yerleiminin projedeki vaziyetine uygunluu zel tedbirler ile salanlmaldr (ufak taneli betondan yaplm rondela, plastik fiksatr v.s. konulmas). Betonarme plaklarda, panellerde v.s. bulunan byk ll oluklar kesiti i donatsnn (ayn yndeki) kesitinden az olmayan ilave donat ile evrilmelidir, bu i donats plak hesabna gre srekli gibi olmaldr. Sklebilen deme elamnlarnn projelendirildiinde onlarn arasnda beton ile doldurulacak dikiler n grlmelidir. Dikilerin eni onlarn kaliteli doldurulmasn salama artna gre tespit edilmelidir ve kesit ykseklii 250 mm kadar olan elemanlar iin en az 20 mm, daha yukar ykseklii olan elemanlar iin ise en az 30 mm olmaldr. Sklebilen konstruksiyon elemanlarnda onlarn kaldrld zaman tutulabilmesi iin nesneler: envanter, montaj, vidali halkalar, elik borulu kiri delikleri, donat ubuklardan yaplm sabit montaj halkalar v.s. n grlmelidir. Kaldrma halkalarn 2.24. paragrafn taleplerine uygunlukta scak haddeli elikten yaplmaldr.

5.50.

5.51.

5.52.

N GERLM BETONARME ELEMANLARIN PROJELENDRLMES LE LGL LAVE TALMATLARI 5.53. n gerilmi elemanlarda, kural olarak, periyodik profilli elik kullanlmas, kanallarn, oluklarn ve yivlerin imentolu har veya ufak taneli beton ile doldurulmas yoluyla donatnn beton ile gvenli balanmasnn salamaldr. Statik adan belli olmayan n gerilmi konstruksiyonlarn inaat etme emalarn ve metodlarn yle seilmesi tavsiye ediliyor ki, n gerilim oluturulduu anda konstruksiyonda onlarn iini ktletiren ilave glerin meydana gelme imkan kaldrlmaldr. Donat geriliminden sonra yekpare yaplan geici diki veya menteelerin yaplmasn izin verilyor. Sklebilen-yekpare betonarme konstrksiyonlarnda ngerilmi elemanlarn konstrksiyonun kullanm yerinde bulunan beton ile saplanmas ve de onlarn u alanlarnn ankrajlarsalanlmaldr. Elemanlarn apraz yndeki ortak ileri , bunlardan baka da , uyugun tedbirler ile (apraz donatnn konulmas veya elemanlarn apraz ynde n gerilmesi ile) salanmaldr. Elemann yanay ubuklu ksmnn gerilmesiz kullanmaya izin veriliyor, eer de atlak dayankll ve deformasyon hesabnn talepleri yerine getiriliyorsa. n gerilmi elemanlarn germe donat ankrajlar altndaki ve de ekme tesisatlarnn dayand yerlerdeki yerel kuvvetlendirilmesini ek para detaylarn konulmas veya ilave apraz donat konulmas, ayrca bu alanlarda elemann kesit ls bytlmesi ile yapmak tavsiye ediliyor. Elemann dikine kenarnda ilave germe veya germeyen apraz donat ngrlmelidir, eer de germe yanay donats st ve alt kenarlarda bulunuyorsa. Gerici apraz donats yanay donat geriliminden nce, mesnet kesitinin gerilme blgesindeki tm yanay donat geriliminin en az %15e gerilmelidir. Gerilmeyen apraz donat ularnda ek para detaylarna gvenli bir ekilde kaynakla saplanmaldr. Bu donatnn kesiti, dayankllk hesabna gre tespit edilmekte olan

5.54.

5.55.

5.56.

5.57.

5.58.

mesnet kesitinin alt blgesinde bulunan yanay gerilme donatsnda, mukavemet gcne dnlen konstrksiyonlarda en az %20, mukavemet gcne dnlen konstrksiyonlarda en az %30 gcn karlama kabiliyetinde olmaldr. 5.59. Demet grnnde yerleik tel donatlarda, ayr teller veya tellerin gruplar arasnda (demet iinde spiral yerletirilmesi, ankrajlarda ksa ekler vs) demet telleri arasndan imento harcnn veya ufak taneli betonun geebilecek llerinde aralklar ngrlmelidir . Kaburgal veya boluklu elemanlarda germe donats (ubuklu veya halat), kural olarak, her elemann kaburgasnn ekseninde yerlemelidir. Bu kuraln istisnas 5.20.paragrafta belirtilmitir. ngerilmi elemanlarn ularnda ilave apraz veya dolay donat (donatnn tm yanay ubuklarn kapsayan kaynakl alar, 5- 10 cm aralkl bilezikler vs) alann en az 0,6 lp boyunda ngrlmelidir, B7,5B12,5snftan yaplm hafif betondan yaplm elemanlarda ise alann en az lp boyunda 5 cm aralkl (2.29. paragrafa bkz) ve de ankrajsz donatl elemanlar iin en az 20 cm yaplmaldr, ankrajlarn mevcut olduunda ise bu ankrajlarn iki boyuna eit alanda yaplmaldr. Donat ularnda ankrajlarn konulmas betona ekilen donat iin zorunludur, ayrca betonla yeterli saplamas olmadnda (dz tel, ok katl halatlar) mesnete ekilen donat iin zorunludur. Bununla birlikte, ankrajlar tm alma srelerinde donatnn betona gvenli balanmasn salamaldrlar. Germe i donats olarak periyodik profilli yksek dayankllkl donat teli , bir kat rgl donat halat, mesnete ekilen scak haddelenmi ve termik kuvvetlendirilmi periyodik profilli donat kullanld takdirde, germe ubuklarnn ucunda, kural olarak ankrajlarn konulmas talep edilmemektedir.

5.60.

5.61.

1 Nolu EK Mecburi DONATILI ELN GENEL GRNLER VE ONUN BETONARME KONSTRUKSYONLARDA KULLANIM ALANI (HESAPLI SICAKLIA VE HAREKET EDEN YKLERN KARAKTERNE BALILIKLI OLARAK)
Yk olduunda konstruksiyon iletim artlar Dinamik ve ok defa tekrarlanan Istlan binalarda
Hesapl scaklnda, 0C, stlmayan binalarda ve ak havada
Eksi 30dan dk eksi 40a kadar ve dahil Eksi 40tan dk eksi 55e kadar ve dahil Eksi 55ten dk eksi 70e kadar ve dahil Ekis 30a kadar ve dahil

Donat ap, mm

Donat nn snf

elik markas

Istlan binalarda

Eksi 30dan dk eksi 40a kadar ve dahil

Eksi 40tan dk eksi 55e kadar ve dahil

Dz, scak haddeli, ubuklu, GOST 5781-82 ve GOST 38071 Scak haddeli, ubuklu, periyodik profilli, GOST 5781-82

A-I

A-II

St3sp3 St3ps3 St3kp3 VSt3sp2 VSt3ps2 VSt3kp2 VSt3Gps2 VSt5sp2 VSt5ps2 18G2S 10GT 35GS 25G2S 32G2Rps

A-II A-III

6-40 6-40 6-40 6-40 6-40 6-40 6-18 10-40 10-16 18-40 40-80 10-32 6-40 6-8 10-40 6-22

+ + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + +

+ + + +1 +1 + + +1 + + +1 +1

Eksi 55ten dk eksi 70e kadar ve dahil

Ekis 30a kadar ve dahil

Donatnn grnleri ve onun kalitesini tanzim edici evraklar

Statik

Hesapl scaklnda, 0C, stlmayan binalarda ve ak havada

+1 + +1 +1 +1 + + +1 -

+ + + + + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + +1 + + + + + +

+ + + +1 +1 + + +1 + + +1 +1

+ + + + + +1 -

+ +1 +1 + -

ubuklu termomekaniki kuvvetlendiril- At-IIIc mi periyodik profilli GOST 10884-81 Scak haddeli, ubuklu, periyodik profilli, GOST 5781-82

BSt5ps; BSt5sp

10-22

A-IV A-V A-VI

10-18 10-22 10-32 20X2G2SR 10-22 20X2G2TA 10-22 22X2G2R 10-22

80s 20XG2S 23X2GT

+ + + + + +

+ + + + + +

+ + + + +

+2 + +2 +2 +2

+2 +2 +2 +2 +2

+ + + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+2 + +2 +2 +2

+2 -

Donat ap, mm

Donat nn snf

elik markas

Istlan binalarda

Eksi 30dan dk eksi 40a kadar ve dahil

Eksi 40tan dk eksi 55e kadar ve dahil

Eksi 55ten dk eksi 70e kadar ve dahil

Istlan binalarda

Eksi 30dan dk eksi 40a kadar ve dahil

Eksi 40tan dk eksi 55e kadar ve dahil

ubuklu termomekaniki At-IVC kuvvetlendirilmi periyodik At-IV K profilli GOST 10884-81 At-V ubuklu termomekaniki kuvvetlendirilmi periyodik At-VCK profilli GOST 10884-81 At-VI At-VIk Periyodik profilli sradan armatr teli GOST6727-80 Yksek dayankl armatr teli GOST 7348-31 Armatr halatlar, GOST 13840-68 Armatr halatlar, TU 14-4-22-71 ubuklu, ekim ile kuvvetlendirilmi, periyodik rpofilli Sradan dz armatr teli GOST6727-80 Bp - I

25G2S 10GS2 20XGS2 08G2S 20GS 20GS2 10GS2 08G2S 20XGS2 20GS 20GS2 20XGS2 ----

10-28 10-18 10-18 10-18 10-28 10-28 10-28 10-28 10-28 10-28 10-28 10-16 3-5

+ + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + +

+2 + + + + + + + +2 +2 + + +

+2 +

+ + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + + + + + +

+ + + + + + + + +2 +2 + + +

+2 + + + + + + + + + +

B-II Bp-II

---

3-8

K- 7

6-15

+ + +

+ + +

+ + +

+ + -

+ + +

+ + +

+ + +

+ + -

+ + -

K-19

---

14

A-IIIc

25G2S

20-40

35GS B-I

20-40

Eksi 55ten dk eksi 70e kadar ve dahil

Ekis 30a kadar ve dahil

Ekis 30a kadar ve dahil

Donatnn grnleri ve onun kalitesini tanzim edici evraklar

Statik

Yk olduunda konstruksiyon iletim artlar Dinamik ve ok defa tekrarlanan

Hesapl scaklnda, 0C, stlmayan binalarda ve ak havada

Hesapl scaklnda, 0C, stlmayan binalarda ve ak havada

+ +

+ + -

1 2

Sadece rgl karkaslarda ve alarda kullanmasna izin veriliyor. ll boyun tam ubuklar grnnde kullanmaldr.

Not: 1. Tabloda + iareti izin verildiini anlatyor, - iareti ise izin verilmiyor. 2. Hesapl scaklk 1.8. paragrafn talimatlarna dayanarak kabul edilmektedir. 3. bu tabloda ykleri dinamik olarak kabul etmelidir, eer konstruksiyonlarn dayankllk hesabnda bu yklerin pay statik ykleri 0,1 ayorsa; ok defa tekrarlanan ykler donat alma artlar katsays s3 < 1,0 olan yklerdir (25 Nolu tabloya bkz.). 4. Tablodan gsterilenden byk apl scak haddeli ve termomekanik kuvvetlendirilmi donatnn kullanm alan, ibu tabloda gsterilenen benzer olduu esasland taktirde uygun snf ve markal elik donat iin kabul edilmelidir.
2 Nolu EK

Mecburi BETON VE BETONARME KONSTRUKSYONLARININ EK DETAYLARI N KARBONLU ELN KULLANIM ALANI Ek detaylarnn zellikleri 1. Aadaki yklerin gcne hesaplanan: a) statik b) dinamik ve ok defa tekrarlanan 2. Konstruktifli (g etkisine hesaplanmadk) Hesapl scaklk, C Eksi 30a kadar ve dahil Eksi 30dan eksi 40a kadar ve dahil elik markas Haddeleme elik markas Haddeleme GOST380kalnl, mm GOST380kalnl, mm 71e gre 71e gre

VSt3kp2 VSt3ps6 VSt3Gps5 VSt3sp5 BSt3kp2 VSt3kp2

4-30 4-10 11-30 11-25 4-10 4-30

VSt3ps6 VSt3ps6 VSt3Gps5 VSt3sp5 BSt3kp2 VSt3kp2

4-25 4-10 11-30 11-25 4-10 4-30

Not: 1. Hesapl scaklk 1.8. paragrafn talimatlarna gre kabul ediliyor. 2.Zayf alml eliin kullanmnda, mesela 10G2S1, 09G2S, 15XSND markal, ayrca eksi 40C hesapl scaklk olduunda elik marka ve ek detaylarn elektrotlarn seimi SNiP II-2381in taleplerine gre elik kaynakl konstruksiyonlar gibi iin yapmaldr. 3. Belirtilen markal eliin hesapl direnci SNiP II-23-81e gre kabul ediliyor.

3 NOLU EK MECBUR DONATININ KAYNAK BALANTILARIN GENEL TPLER Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas I. Ha eklindeki Kaynak 1. ki ubuun kontak nokta yerleri Yatay, (kondkt rlerde dikey olabilir)
Kaynak ubuklarn elik srasnda ap, mm armatrn ubuklarn snf ve durumu

lave talimatlar

6 - 40 10 50 6 40 10 22 10 28 3-5 3-5 6 40 10 50 6 40 10 22 10 28

markas AI A II A III At IIIC At IVC BI Bp - I AI A II A III At IIIC At IVC AI

ubuun kk apnn byk apa oran 0,25 1,00 olmaktadr.

2. Ayns, ubuklu

Ayn

Orta ubuun apnn kenardaki benzer byk ebatl ubuklarn birine oran en az 0,5 olmaldr.

3. Manuel ark kaynakl noktal 10 40 tutma ile. Yanay ve 10 28 dikey 10 18 10 32 10 28 10 22 10 28 4. Balama yerinin mecburi ekillendirilmesi ile manuel ark kaynakl Dikey

Olumsuz scaklk artlarnda sadece A-I A-II (VSt5ps2) ve Ac-II snftaki elik Ac II donatdan kaynakl A III (25G2S) balanan yerleri At IIIC kullanmaya izin At IVC veriliyor.
A-II (VSt5sp2)

14 40

AI A II A - III

Balant yerlerin durumu. Kaynak envanter ekillerde yaplyor.

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas

Kaynak ubuklarn elik srasnda ap, mm armatrn ubuklarn snf ve durumu

lave talimatlar

markas

II. Kavakl Kaynak 5. Kontak kavakl

Yanay

10 40 10 80 10 40 10 22 10 22 10 28 10 22 10 - 14

Kk ubuun kk AI apnn ubuun bA II yk apna oran 0,85A III 1,00 olmalmaktadr. At IIIC Byk apl ubuun A IV n stlmasn saAt IVC layan zel cihaz kulAV lanld taktirde uA - VI buk aplarnn oran en az 0,30 olmasna izin veriliyor. A II A III At IIIC A IV At IVC A-V AI A II A III

6. Ayn, daha sonra mekaniki ilemeli

-//-//-

10 80 10 40 10 22 10 22 10 28 10 - 22

---

7. Banyolu yar otomatik kaynak tozu altnda 8. Banyolu bir elektrotlu. 9. Toz telli yar otomatik 10. Banyolu yar otomatik kaynak tozu altnda 11. Banyolu bir elektrotlu. 12. Toz telli yar otomatik

Yatay

20 40

Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr. Kaynak envanter ekillerde yaplyor.

Dikey 20 40

AI A II A III

Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr. Kaynak envanter ekillerde yaplyor. Kk apl ubuk stte.

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas

Kaynak ubuklarn elik srasnda ap, mm armatrn ubuklarn snf ve durumu

lave talimatlar

markas

13. Banyolu yar otomatik kaynak tozu altnda 14. Toz telli yar otomatik 15. Banyolu bir elektrotlu. 16. Banyolu yar otomatik kaynak tozu altnda 17. Banyolu bir elektrotlu. 18. Banyolu yar otomatik kaynak tozu altnda elik kenetdayanak zere 19. Banyolu bir elektrotlu elik kenet-dayanak zere. 20. Yar otomatik ak ark kaynakl plak halita yaplm telli kenet boyunduruk zere (SODGP)

Yanay

32 - 40

A - III

Kaynak envanter ekillerde yaplyor.

-//-//-

32 - 40

A - III

Ayn

-//-//-

20 - 32

AI A II A III

Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr.

-//-//-

20 40 20 80 20 40 20 22 20 - 28

Kk ubuun kk AI apnn ubuun bA II yk apna oran 0,5A III 1,00 olmalmaktadr. At IIIC Termik ve termomeAt IVC kanik olarak kuvvetlendirilmi donat 4d ye kadar uzatlm kenet - boyunduruk zere kaynaklamaldr

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas 21. Banyo dikili elik kenet boyunduruk zere

Kaynak ubuklarn elik srasnda ap, mm armatrn ubuklarn snf ve durumu

lave talimatlar Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr. Termik ve termomekanik olarak kuvvetlendirilmi donat 4d ye kadar uzatlm kenet - boyunduruk zere kaynaklamaldr Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr. 36 80 mmlik apl ubuklarn balantlarn manuel ark kaynan elik kenet-boyunduruk zere yapmaldr, termik ve termomekanik olarak kuvvetlendirilmi donat 4d ye kadar uzatlm kenet boyunduruk zere kaynaklamaldr Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr. Termik ve termomekanik olarak kuvvetlendirilmi donat 4d ye kadar uzatlm kenet - boyunduruk zere kaynaklamaldr

markas

-//-//-

AI A II A III At IIIC At IVC

22. Yar otomatik toz telli ok kat dikili elik kenetboyunduruk zere. 23. Manuel ark kaynakl ok kat dikili elik kenetboyunduruk zere. 24. Yar otomatik ak ark kaynakl plak halita yaplm telli kenet boyunduruk zere (SODGP)

Dikey

20 40 20 80 20 40 20 22 20 28

AI A II A III At IIIC At IVC

-//-//-

20 40 20 80 20 40 20 22 20 - 28

AI A II A III At IIIC At IVC

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas

Kaynak ubuklarn elik srasnda ap, mm armatrn ubuklarn snf ve durumu

lave talimatlar

markas AI A II A III

25. Manuel ark kaynakl ok dikili ilave teknolojik elemansz 26. Manuel uzunlamasna dikili ark kaynakl yuvarlak boyundurukla

-//-//-

3 20 40 20 80 20 40 10 40 10 80 10 40 10 22 10 22 10 28 10 22 10 - 14 10 40 10 25 10 25 10 - 22

Kk ubuun kk apnn ubuun byk apna oran 0,51,00 olmalmaktadr.

Dikey ve yanay

AI A II A III At IIIC A IV At IVC AV A - VI

III. st ste Kaynak 27. Manuel uzunlamasna dikili ark kaynakl

Ayn

A IV ve A V snf donatlarn balantlarn kark boyundurukla yapmak gerekmektedir. A-I, A-II, A-III snf donatlar iin iki tarafl dikili balantlarn kullanmasna izin veriliyor. AI A-I, Ac-II, A-III snf A II ve 10 GT markal A III donatlar iin iki At IIIC tarafl dikili balantlarn kullanmasna izin veriliyor.

4 NOLU EK MECBUR DZ UBUK ELEMANLARIYLA UBUKLU DONATI KAYNAK BALANTILARIN GENEL TPLER Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas
Kaynak ubuk ubuklarn elik srasnda apna dz ap, mm armatrn ubuklarn ubuk snf ve durumu elemannn markas kalnlk minimal oran

lave talimatlar

I. T Kaynak 1. Otomatik kaynak tozu altnda oturtma elektrod malzemesiz 2. Manuel kaynak tozu altnda oturtma elektrod malzemesiz 3. Yar otomatik CO2 ortamnda 4. Manuel silindirli balant ile

Dikey

0,50 0,55 0,65 0,65 0,75 0,65

8 40 10 25 28 40 8 25 28 40 10 - 18

AI A II A III At - IIIc

--

0,75 -//-

8 16 10 16 8 - 16

AI A II A III

--

-//-

0,50 0,50 0,55 0,55 0,50 0,65 0,75 0,75

12 25 12 25 12 25 12 - 18 8 40 10 40 8 40 10 - 18

AI A II A III At - IIIc AI A II A III At - IIIc

-//-

O2 otramnda yar otomatik kaynann ve silindirli balant ile manuel kaynann kullanlmas sadece kapal masa tipli ekleme paralar iin tavsiye ediliyor

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas

Kaynak ubuk ubuklarn elik srasnda apna dz ap, mm armatrn ubuklarn ubuk snf ve durumu elemannn markas kalnlk minimal oran

lave talimatlar

5. Rlyefli kontakl

Dikey

0,40 0,50

10 20 10 - 20

A I; A II A - III

ubuklu donatnn dz eleman kalnlnn 0,40 ve 0,50ye eit olan ubuk apna asgari orannda eleman kalnl 4 mmden az olmamaldr Ayns, 0,30 ve 0,40a eit olan orannda

6. CO2 ortamnda yar otomatik

-//-

0,30 0,40 0,40

10 36 10 36 10 - 18 8 25 10 25 8 25 10 - 18

AI A II A III At IIIc AI A II A III At - IIIc

7. Kaynak
tozu altnda otomatik kaynak sertlik elemann (rlyefe) zere oturtma malzemesiz

-//-

0,40 0,40 0,50 0,50

Ayns, 0,40 ve 0,50ye eit olan orannda

8. Bir elektrotlu banyolu

Yanay

0,50

16 - 40

AI A II A III

Kaynak envanter ekillerde yaplyor

9. Manuel ok katl balantla rla ark kaynakl

Yanay
(iki ubukta bir yanay yzeyde yerleiyor)

0,50

32 - 40

A III

Ayns

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas

Kaynak ubuk ubuklarn elik srasnda apna dz ap, mm armatrn ubuklarn ubuk snf ve durumu elemannn markas kalnlk minimal oran

lave talimatlar

10.
Kaynak tozu altnda otomatik kaynak oturtma malzemesiz ubuklu donatnn dz elemanna asnda

Dikey
( = 25-85)

0,50 0,55 0,65 0,64 0,50 0,55 0,65

8 16 10 16 8 16 10 16 18 25 18 25 18 - 25

AI A II A III At IIIc AI A II A III

--

Dikey
( = 60-85)

--

11. Ayns, ubuklu donatnn dz elemann ucuna asnda II. st ste Kaynak 12. Tek rlyefe gre kontakl 13. ki rlyefe gre kontakl

Dikey
( = 5-25)

0,50 0,55 0,65 0,65

8 16 10 16 8 16 10 - 16

AI A II A III At - IIIc

--

Yanay

0,30

6 14 10 14 6 14 10 - 14 6 16 10 16 6 16 10 - 16

AI A II A III At - IIIc AI A II A III At - IIIc

-//-

0,30

0,30a eit olan orannda ubuklu donatnn dz eleman kalnl 4 mmden az olmamaldr. Ayns. ki rlyefe gre yerine getirilen kaynakl balantlarn d14 mm olduunda, eer de tesadf momentlerin kaynakl balant yerine etkisinin olaca biliniyorsa, kabul edilmelidir.

Balant tipi, kaynak metd ve konstruksiyon emas

Kaynak ubuk ubuklarn elik srasnda apna dz ap, mm armatrn ubuklarn ubuk snf ve durumu elemannn markas kalnlk minimal oran

lave talimatlar

14. Manuel ark kaynakl di yan yz balantl

Yanay ve dikey

0,30

10 40 10 22 10 28 10 - 22

A I; A II; A III. At IIIc; A IV. At IVc; AV

0,30a eit olan orannda ubuklu donatnn dz eleman kalnl 4 mmden az olmamaldr.

5 NOLU EK KLAVUZ GENEL HARF ARETLER Elemann apraz kesitinde etkilerden ve d yklerden gelen g M N Q T - erilme momenti; - yanay kuvvet; - apraz kuvvet; - bklme momenti. n gerilmi elemann nitelikleri P - n sktrma gc olup, (8) formle gre donatda elemann incelenmekte olan srecine uygun ngeriliminin kaybn hesaba alyor; - beton skmasndan nce (donat mesnete ekildiinde) S ve S germe donatsnda n gerilimler yada elemann incelenmekte olan srecine uygun donatda n gerilim kayb hesaba alarak 1.23. ve 1.28. paragraflarn talimatlarna gre tespit edilen d fiilen veya artl kuvvetlerin eleman etkisine gre betondaki n geriliminin boyutunun azaltma momentindeki n gerilimler. - elemann incelenmekte olan i srecine uygun donatdaki n gerilim kaybnn hesaba alnmas ile 1.28. ve 1.29. paragraflarn talimatlarna istinaden tespit edilen, n sktrma srasnda betondaki sktrma gerilimleri; - 1.27. paragrafn talimatlarna gre tespit edilen donatnn gerilmesinin doruluk katsays. Malzemelerin nitelikleri - birinci ve ikinci grup snrl durumlar iin betonun eksen sktrlmasna hesapl direnleri; - birinci ve ikinci grup snrl durumlar iin betonun eksen gerilimine hesapl direnleri; - betonun ezilmeye hesapl direnci olup, (102) formle gre tespit edilmektedir;

sp,sp

bp

sp

Rb, Rb,ser Rbt, Rbt,ser Rb, locr

Rbp Rs, Rs,ser Rsw Rsc Eb Es

- 2.6. paragrafn talimatlara uygunlukta tespit edilen betonun iletkenlik dayankll; - birinci ve ikinci grubun snrl durumlar iin donatnn gerilime hesapl direnleri; - 2.28. paragrafn talimatlarna uygunlukta tespit edilen apraz donatnn gerilime hesapl direnci; - birinci grubun snrl durumu iin donatnn sktrmaya hesapl direnci; - sktrma ve gerilimde betonun balang elastikiyet modl; - donatnn elastikiyet modl. Elemann apraz kesitinde yanay donat yerleim nitelikleri

- yanay donatnn iareti: a) d yklerin hareketinden dolay ekilen blgede bulunan kesitin sktrlm ve ekilmi blgesi mevcud olduunda; b) kesitin asgari sktrlm kenarnda bulunan d yklerin hareketi altnda tam sktrlm kesitte; c) d yklerin hareketi altnda tam ekilmi kesitte: kesitin daha ok ekilmi kenarnda yerleen dmerkez ekilmi elemanlar iin; elemann tm apraz kesitinde merkez gerilmi elemanlar iin; - yanay donat iaretleri: a) skm blgede yerleen d yklerin hareketi altnda sktrlm ve ekilmi kesit blgesinin mevcut olduunda; b) kesitin daha ok sktrlm kenarnda yerleen d yklerin hareketi altnda tam sktrlm kesitte; c) kesitin asgari ekilmi kenarnda yerleen d yklerin hareketi altnda dmerkez ekilmi elemanlarnn tam ekilmi kesitinde.

Geometrik nitelikleri b bf, bf h hf, hf a, a h0, h0 x - dikdrtgen kesitinin eni; T ve U kesitinin kaburgasnn eni; - ekilmi ve sktrlm blgelerdeki T ve U kesitinin raf eni; - dikdrtgen, T ve U kesitlerinin ykseklii; - sktrlm ve ekilmi blgelerindeki T ve U kesitlerinin raf ykseklii; - S ve S donatdaki e hareketli glerden en yakn kesit kenarna kadar aralk; - h - a ve h - aeit olan kesitinin i ykseklii; - betonun sktrlm blgesinin ykseklii; x - ------- eit olan betonun sktrm blgesinin nispeten h0 ykseklik; - elemann boyuna gre llen bileziklerin arasndaki aralk; - 1.21. paragrafn talimatlarna gre tespit edilen ve belirtilen kesitin arlk merkezine nispeten yanay kuvvet N eksantriklilii; - 1.28. paragrafn talimatlarna gre tespit edilen ve belirtilen kesitin arlk merkezine nispeten n sktrma gc P eksantriklilii; - belirtilen kesitin arlk merkezine nispeten e hareketli yanay kuvvetinin N ve n sktrma gcnn P eksantriklilii; - yanay kuvvet N eklenme noktasnda donatdaki S ve Se hareketli glere kadar aralk; - yanay kuvvet N ve n sktrma gc P eklendii noktadan donat kesit alannn S arlk merkezine kadar aralk;

s e0

e0p

e0,tot

e, e

es, esp

l l0

- elemann aral; - sktrc yanay kuvvetin hareketi altndaki elemann hesapl boyu; l0 deeri 32 Nolu tabloya ve 3.25. paragrafa gre kabul ediliyor; - kesitin arlk merkezine nispeten elemann apraz kesitinin eylemsizliin yar ap; - elik donat ubuklarnn nominal ap; - gerilmeyen ve gerilen donat kesitinin alan S ve S; n sktrma gc P tespit edildiinde gerilmeyen donatnn kesit alan S ve S; - donatnn gerilim ksmnn kesit alan S ve S; - dzlemde elemann yanay eksenine normal gelen eimli kesiti kesici bir dzlemde yerleen bileziklerin kesit alan; - dzlemde elemann yanay eksenine normal gelen eimli kesiti kesici bir dzlemde yerleen bklm ubuklarn kesit alan; - donat kesit alan Sin elemann apraz kesit alanna bh0 oran olarak tespit edilen donat katsays, sktrlm ve ekilmi raflarn kntlarnn hesab hari; - apraz kesitteki tm betonun alan; - betonun sktrlm blgesinin kesit alan; - betonun ekilmi blgesinin kesit alan; - 1.28. paragrafn talimatlara uygunlukta tespit edilen, incelenmekte olan elemann kesit alan; - beton ezilme alan; - sfr hatna nispeten betonun sktrlm ve ekilmi blgesine uygunlukta kesit alanlarnn statik momentleri; - sfr hatna nispeten donat kesit alanlarnn S ve S statik

d As, As

Asp, Asp Asw As, inc

A Ab Abt Ared Aloc1 Sb0, Sb0 Ss0, Ss0

momnetleri; I - eleman kesitinin arlk merkezine nispeten beton kesitinin eylemsizlik momenti; - arlk merkezine nispeten elemann incelenmekte olan kesitinin eylemsizlik momenti, 1.28. paragrafn talimatlara gre tespit edilmektedir; - eleman kesitinin arlik merkezine nispeten donat kesit alannn eylemsizlik momenti; - sfr hatna nispeten beton sktrlm blgesinin kesit alannn eylemsizlik momenti; - sfr hatna nispeten donatlar S ve S kesit alanlarnn eylemsizlik momenti; - 1.28. paragrafn talimatlarna istinaden elastik malzeme iin gibi tespit edilen kenar ekilmi elyaf iin elemann incelenmekte olan kesitinin diren momenti.

Ired

Is Ib0 Is0, Is0

Wred

NDEKLER
1. GENEL TALMATLAR

Genel Vaziyetler Genel Hesap Talepler nceden Gerilmi Konstrksiyonlarn Projelemesinde Uygulanan lave Talepler Betonun Dorusal (Lineer) Olamayan zellikleri Hesaba Alnmasyla Dzlem ve Masif Konstrksiyonlar Hesaplamann Genel Vaziyetleri
2. BETON VE BETONARME KONSTRKSYONLAR N MALZEMELER

Beton Betonun normatif ve hesapl nitelikleri Armatr (Donatm) Armatrn Normatif Ve Hesapl Nitelikleri 3. BRNC GRUBUN SINIRLI DURUMLARINA GRE BETON VE
BETONARME KONSTRUKSYON ELEMANLARININ HESABI

Beton Elemanlarnn Dayankllk Hesab Dmerkez Sktrlm Elemanlar Eilen Elemanlar Betonarme Elemanlarn Dayankllk Hesab Elemann Uzunlamasna Eksenine Normal Olan Kesitlerin Dayankllk Hesab Dikdrtgen, T, U Ve Halkal Kesitin Eilen Elemanlar Dikdrtgen Ve Halkal Kesitlerin Dmerkez Sktrlm (Basnl) Elemanlar Merkezi Gerilmi Elemanlar Dikdrtgen Kesitin Dmerkez Gerilmi Elemanlar Hesabn Umumi Hali (eitli Kesitlerde, evre artlarnda Ve Her Trl Donatda) Elemann Yanay Eksenine Eimli Kesitlerin Dayankllk Hesab Uzaysal Kesitlerin (Eimli Bkme alan Elemanlarn) Dayankllk Hesaplar Dikdrtgen Kesitinin Elemanlar Yklerin Lokal Hareketine Betonarme Elemanlarnn Hesab Lokal Sktrma Hesab Basarak Krma (Ezme) Hesab Kopma Hesab

Temel Atma Detaylarn Hesab Betonarme Elemanlarnn Mukavemet Gc Hesab

4. BRNC GRUBUN SINIRLI DURUMLARINA GRE BETONARME KONSTRUKSYON ELEMANLARININ HESABI

atlak Oluumuna Gre Betonarme Elemanlarnn Hesab Elemann Yanay Eksenine Normal Gelen atlaklarn Oluma Hesab Elemann Yanay Eksenine Eimli atlaklarn Olumasnn Hesab atlak Almna Gre Betonarme Elemanlarnn Hesab Elemann Yanay Eksenine Normal atlak Almlarna Gre Hesap Elemann Yanay Eksenine Eimli atlaklarn Alm Hesab atlakalarn Kapanmas le lgili Betonarme Elemanlarn Hesab Elemann Yanay Kesitine Normal Gelen atlaklarn Kapanmasnn Hesab Elemann Yanay Kesitine Eimli atlaklarnn Kapanmasnn Hesab Betonarme Konstruksiyonlar Elemanlarnn Deformasyonlara Gre Hesab ekilmi Blgede atlaksz Alanlardaki Betonarme Elemanlarnn Erilii Hesab ekilmi Blgede atlaklar Olan Alanlarda Betonarme Elemanlarnn Eriliini Tespit Etmek Bkm Yerlerin Tespit Edilmesi
5. KONSTRUKTF (STATK) TALEPLER

Eleman Kesitlerinin Asgari lleri Betonun Koruyucu Tabakas Donat ubuklarnn Arasndaki Asgari Aralklar Gerilmeyen Donatnn Donatlmas (Ankraj) Elemanlarn Yanay Donatlmas Elemanlarn apraz Donatlmas Donat Ve Ekleme Paralarn Kaynakl Balantlar

Gerilmeyen Donatnn Bindirmeli (Kaynakl) Balantlar Sklebilen Konstruksiyon Elemanlarnn Balantlar Ayr Konstruktif Talepler 1 Nolu EK Mecburi Donatl eliin Genel Grnleri Ve Onun Betonarme Konstruksiyonlarda Kullanm Alan (Hesapl Scakla Ve Hareket Eden Yklerin Karakterine Ballkl Olarak)
2 Nolu EK

Mecburi Beton Ve Betonarme Konstruksiyonlarnn Ek Detaylar in Karbonlu eliin Kullanm Alan 3 Nolu EK Mecburi Donatnn Kaynak Balantlarn Genel Tipleri 4 Nolu EK Mecburi Dz ubuk Elemanlaryla ubuklu Donat Kaynak Balantlarn Genel Tipler 5 Nolu EK Kilavuz Genel Harf aretleri