Deter Jan Lar

www.kimyamuhendisi.
com
PROJE
YILDIZ TEKNK NVERSTES KMYA-METALURJ FAKLTES KMYA MHENDSL BLM
www.kimyamuhendisi.com
DETERJAN TEKNOLOJLER MEHMET AL YILMAZ 99051032 2003
DERS: KMYASAL TEKNOLOJLER PROJE YNETCS: Prof.Dr. Sabriye PKN PROJE DNEM: 2003/Bahar
1.GR................................................................................................................................................................4 2.TARHES.....................................................................................................................................................5 3. DETERJAN HAM MADDELER..................................................................................................................6 3.1.YZEY AKTF MADDELER (SURFAKTANLAR)..............................................................................6 3.1.1.Surfaktanlarn Snflandrlmalar ......................................................................................................7 3.2.KPK DZENLEYCLER..................................................................................................................8 3.3.YARDIMCILAR (GLENDRCLER)...............................................................................................8 3.4.KATKI MADDELER..............................................................................................................................8 4.TOZ DETERJANLAR ..................................................................................................................................10 4.1.BLEMNDE BULUNAN HAMMADDELER VE FONKSYONEL GREVLER........................10 4.1.1. Likit Hammaddeler..........................................................................................................................10 4.1.2. Solid Hammaddeler.........................................................................................................................11 4.2. TOZ DETERJAN RETM..................................................................................................................13 4.2.1.Slfonasyon nitesi .........................................................................................................................13 4.2.2.Atomizasyon nitesi........................................................................................................................13 4.2.3.Paketleme nitesi.............................................................................................................................14 5. SULPHUREX TESS (SULFONASYON ).................................................................................................15 5.1. KISALTMALAR....................................................................................................................................15 5.2. PROSESN TANITIMI..........................................................................................................................15 5.3. TESSN ALIMASI...........................................................................................................................16 5.3.1. Hava Kurutma..................................................................................................................................16 5.3.2. SO2 Ve SO3 retimi.......................................................................................................................17 5.3.3. Slfonasyon.....................................................................................................................................18 5.3.4. Atk Gaz Artma .............................................................................................................................19 5.4. GVENL......................................................................................................................................20 6.ATOMZASYON TESS..............................................................................................................................22 6.1. TANIMLAR...........................................................................................................................................22 6.2. PROSESN TANIMI..............................................................................................................................22 6.3. TESSN ALIMASI...........................................................................................................................22 6.3.1. Slurry Yapm..................................................................................................................................22 6.3.2. Scak Hava retimi.........................................................................................................................23 6.3.3.Atomizasyon.....................................................................................................................................23 6.3.4. Toz Tutma Sistemleri......................................................................................................................23 6.3.5. Pompalarn Soutma Sistemleri......................................................................................................23 7. TOZ DETERJAN KARITIRMA TESS...................................................................................................25 7.1.PROSESN TANIMI...............................................................................................................................25 7.2.POST DOSNG NTES.......................................................................................................................25 7.2.2. Parfm Dozaj Sistemi......................................................................................................................25 7.2.4. Enzim Tipping Ve Dozaj Sistemi....................................................................................................25 7.2.5. Dner Mikser...................................................................................................................................26 7.2.6. Elekler..............................................................................................................................................26 7.2.7. Fludser (Haval Kartrc).............................................................................................................26 7.2.8. Dolum Makinalari Besleme Bandlar..............................................................................................27 7.2.9. Galley Sampler Cihazlar.................................................................................................................27 7.3. HAVALANDIRMA SSTEMLER.......................................................................................................27 7.4. REWORK SSTEM..............................................................................................................................27 8. TOZ DETERJAN AMBALAJLAMA TESS..............................................................................................29 8.1. PROSESN TANIMI..............................................................................................................................29 9. SONU..........................................................................................................................................................30 10. KAYNAKLAR............................................................................................................................................32 11.EKLER.........................................................................................................................................................33
1.GR
Deterjan terimi bilimsel olarak hem sabunlar ve hem de sentetik deterjanlar kapsar, fakat yaygn kullanmnda, yalnzca sentetik temizleme bileikleri amalanr. A.B.D. Gmrk Komisyonunun deterjanlarla ilgili raporlarnda, daha geni bir snf oluturan sentetik organik bileikler, yzey aktif maddeler bal altnda yer almaktadr. Ykama maddeleri pazarnda deterjanlar sabunlardan daha byk bir paya sahiptirler. Sabun ve deterjanlarn retim proseslerinde olduu kadar, bileimlerinde ve etkilerinde de nemli farkllklar vardr. Sabunlar, sert veya asit sularda keltiler meydana getirirler ve bu nedenle bu tip sular iin uygun deillerdir, halbuki deterjanlar byle bir saknca oluturmazlar. Ayrca, yaygn kullanm olan sabunlar, kimyasal bileim ynnden biraz deiiklik gsterirlerse de, esas itibariyle eitli ya asitlerinin sodyum veya potasyum tuzlardr. Dier yandan deterjanlar, her biri temizlemede ayr bir grev yapan, pek ok maddenin ok kompleks bir karmdr. Yzey aktif maddeler veya surfaktanlarla ilgili modern kavram, sabunlar, deterjanlar, emlsifiyanlar, slatc maddeleri ve girme (penetrasyon) maddelerini kapsamaktadr. Btn bunlar, birbirleriyle temasta olan iki faz arasndaki yzey tabakasnn zelliklerini deitirerek, aktiftiklerini srdrrler. Yzey aktif maddelerin pekou, molekln bir ucunda suyu eken (hidrofilik) ve dier ucunda suyu iten (hidrofobik) bir grup bulundururlar. Deterjanlar, kirleri uzaklatrmada etkin olan bu zelliklere, fazlasyla sahiptirler.
2.TARHES
amar ykamada, uzun yllar sabun ve soda(Na 2 CO 3 ) temizlik maddesi olarak kullanlmtr. Artan dnya nfusu ve daha temiz, daha yumuak daha parlak amar ykama istei deterjann bulunmasnda itici gc oluturmutur. 1925-1934 yllar arasnda Disodyumfosfatn (Na 2 HPO 4 .12H 2 O) amar ykamadaki etkisi anlalarak
kullanlmtr. 1934te Sodyum tripolifosfatn (Na 5 P 3 O 10 ) suyun sertliini giderici ve kiri amardan kopararak, bnyesine balama zellii grlmtr. Bylece her geen yl deterjann etkilerini arttrc ilave katk maddeleri konularak insanolunun daha temiz daha yumuak ve daha parlak amar ykama isteine zm gelitirilmitir. 1960 ve 1970'lerde deterjanlarn bileimleri, evreyi koruma dncesiyle, hzl deimelere uramlardr. Deterjanlardan kaynaklanan (sularla srklenen) fosfatlar, gl sularnda trifikasyona (eutrophication) neden olmak da ve bu nedenle ,deterjanlara fosfatlarn katlmas, baz lkelerde yasaklanm bulunmaktadr. Deterjan endstrileri tarafndan taknlan tavr, atk su ilem nitelerinde zel ilemlerle, atk sulardan fosfatlarn uzaklatrlabilecei seklindedir; ayrca fosfatlarn zehirli olduu konusu da yeterince ispatlanmamtr ve bunlarn yerine baka maddelerin konulmas da pek istenen bir zm yolu deildir. Sabun ve deterjan endstrileri ve bunlar donatanlarn kar karya geldikleri muazzam bir grev, yeni malzemelerin evre zerindeki etkilerinin aratrlmasdr. Bu karmak problemin zlmesinden nce, ok sayda aratrmann yaplmas gerekmektedir.
3. DETERJAN HAM MADDELER

Byk hacimlerde yzey aktif organik bileikler veya surfaktanlar (yzey aktif maddeler (surface-active agents) teriminin ksaltlm ekli) sabun ve deterjan retiminde kullanlrlar. Lineer alkil benzen sulfonat (LABSA) ve ya alkol slfat, bunlara rnek olutururlar ve yz milyonlarca kilo retilirler. Ayn durum, sabunlarn ana maddesi olan, ya asidleri iin de dorudur. Bu amala oleum, sud kostik, eitli sodyum fosfatlar ve rn arlnn % 3 veya daha azn oluturan, ok saydaki katk maddelerin byk blm satn alnr.
3.1.YZEY AKTF MADDELER (SURFAKTANLAR) Bu maddeler, suda veya sulu bir zeltide zndkleri zaman, yzey gerilimini etkileyen (ounlukla azaltan) herhangi bir bileiktir. Ayn ekilde, iki sv arasndaki yzeyleraras gerilimi de etkilerler. Sabun byle bir maddedir, fakat bu terim daha ok byk molekll alkil slfat veya sulfonatlarn sodyum tuzlar gibi organik trevler iin kullanlr. Sabun ve deterjanlarn surfaktanlar, ayn ekilde yzey gerilimini azaltarak, ykama ileminin temizleme ve kpk oluturma grevini yerine getirirler. Temizleme ilemi, (1) sabun veya deterjan zeltisi ile ykanacak maddenin yzeyini ve kirleri slatmak, (2) kirleri yzeyden uzaklatrmak ve (3) kiri kararl bir zelti veya sspansiyon (deterjan) ierisinde tutmak gibi, ilemlerden oluur. Ykama suyuna katlan sabun ve deterjanlar, suyun slatma zelliini artrr; bu nedenle su, kuma ve kirlere daha kolay girer. Bundan sonra kirin uzaklatrlmas balar. Temizleme zeltisinin her bir molekl, uzun bir zincir olarak dnlebilir. Zincirin bir ucu hidrofilik (suyu seven) ve dier ucu hidrofobik (suyu sevmeyen veya kiri seven)'dir. Bu molekllerin kiri seven ular, bir kir paracna ynelir ve onu epeevre sarar. Ayn zamanda suyu seven ular, moleklleri ve kir paracn kumadan uzaklatrp, su ierisine tar. amar makinasnn mekanik kartrmas ile bu ilemler birletii zaman, bir sabun veya deterjann kiri uzaklatrma, onu sspansiyon ierisine alma ve kumaa tekrar yapmasn nleme grevleri tamamlanm olur.
3.1.1.Surfaktanlarn Snflandrlmalar Pek ok maddede hidrofobik ksm, 8-12 karbondan oluan, dz veya ok az
dallanm bir hidrokarbondur. C 12 H25, C 9 H19 .C 6 H4 rneinde olduu gibi, belirli baz bileiklerde karbon atomlarnn bir ksmnn yerini, bir benzen halkas alabilir. Hidrofilik fonksiyonal grup ok deiik olabilir. CSO 3 veya SO 3rneklerinde
olduu gibi anyonik, N(CH3) 3 + veya C5H5N+ rneinde olduu gibi katyonik, N + (CH3) 2 (CH2)2COO- rneinde olduu gibi anyonik ve katyonik, N(CH3) 2 O rneinde olduu gibi semipolar veya (OCH2CH 2 )nOH rneinde olduu gibi iyonik olmayan (noniyonik) bir yapda olabilir. Petrolden elde edilen lineer alkil benzen sulfonatlar ile, hayvansal ve bitkisel yalardan elde edilen slfatlarn oluturduu anyonik snf, en yaygn kullanlan bileiklerdir. Dier rnekler alkilbenzen-eter slfonat, ya alkolu-etilen oksid slfat, alkil gliserin-eter sulfonat, izotionatm alkil esterleri ve metilalkil lauratlardr. Son konu edilenler, genel olarak, daha yeni uygulamalarda kullanlrlar; rnein, zellikler isteyen ve yksek fiat denmesini gerektiren yerlerde, trimetilalkilamonyum sv ve ubuklar halinde halojenrler, en kullanlrlar. Sabun da anyonik katyonik surfaktanlardr. antistatik ve karakterdedir. Setiltrimetilamonyum bromrn bir rnek oluturduu kuarterner yaygn Dialkildimetilamonyum klorr, kumalar iin katyonik bir yumuatcdr. Deterjan gcnn genel olarak zayf olmasna karn, iyi bir kaydrc, mikrop ldrc etkiye sahiptir; fakat, evlerde kullanlmaya uygun bir deterjan deildir. znmeyen bir kelti vermek zere birletikleri iin, anyonik ve katyonikler birlikte kullanlamazlar. Ayn nedenle katyonik deterjanlar sabunla birlikte kullanmak uygun deildir. Alkil betainler, ift iyanlular iin (anyonikkatyonik) rnek olutururlar; dimetilalkilamin oksidler semipolar; ya alkollerinin etilen oksid kondensatlar, noniyonik surfaktanlarn moleklsel yapsn gznne sererler. Bunlar, en stn kir uzaklatran tiptir ve daha ok, emlsifiyan madde olarak kullanlrlar; fakat, kpk oluturma zellikleri dktr. Bu nedenle, otomatik amar ve bulak ykama makinalar iin yararldrlar. Bu fonksiyonal gruplarn hidrofilik karakteri, iyonikten noniyonie gre azalr. Organik deterjanlarla ilgili aratrmann ok byk bir bolm, son yllarda gerekletirilmitir. Yeni surfaktanlarn sentez edilmeleri, aadaki reaksiyonlarn bir sonucudur.
3.2.KPK DZENLEYCLER Surfaktan ile birlikte ok kez bir kpk dzenleyici ya bir dayankllatrc (stabilizr) veya tutucu (suppresr) kullanlr. Bu kimyasal maddeler yaygn kimyasal ilikiye sahip deillerdir ve ok kez, belirli surfaktanlar iin zeldir. Stabilizr surfaktan sistemlere rnek olarak laurik etanolamid-alkilbenzen sulfonat ve lauril alkolalkil slfat gsterilebilirler. Kpk tutucular (koruyucular) genel olarak hidrofobik maddelerdir; bunlarla ilgili birka rnek, uzun zincirli ya asidleri, silikonlar ve hidrofobik noniyonik surfaktanlar.
3.3.YARDIMCILAR (GLENDRCLER) Yardmclar, deterjan gcn kuvvetlendirirler, sodyum tripolifosfat gibi kompleks fosfatlar, bunlarn en yaygn kullanlanlardr. Bunlar; suyun sertliine neden olan kalsiyum ve magnezyum iyonlarn tutan (balayan), su yumuatclardan farkldr. Ykama suyundaki kirlerin kuma yzeyine kelmelerini nlerler. Kompleks fosfatlarla hazrlanm uygun bir formlasyon, iyi bir temizlemenin anahtardr ve deterjanlarn byk geliimlerinde, surfaktanlarla ibirlii yapmlardr. Polifosfatlar (rnein, sodyum tripolifosfat ve tetrasodyum pirofosfat) surfaktanlarla ibirlii yaparlar ve bu nedenle fiat (maliyeti) drrler. Ayrca deterjanlarn etkilerini artrrlar. Deterjanlarn herkes tarafndan hzl bir ekilde kabul, polifosfatlarn glendirici etkisinden kaynaklanmtr. Surfaktanlar, kpk dzenleyiciler ve glendiriciler(yardmclar) deterjan formlasyonunun esasn olutururlar. Bunlarla birlikte az miktarda (% 3 veya daha az) katk maddelerine de gerek duyulur.
3.4.KATKI MADDELER Sodyum silikat gibi anma nleyiciler (korozyon inhibitrleri), metal ve ykayc paralarm, mutfak malzemelerini ve tabaklar, su ve deterjanlarn kt etkilerinden korurlar. Ykanan maddelerden uzaklatrlan kirlerin, temizlenen maddenin yzeyine oturmalarn nlemek iin karboksimetil selloz (antidepozitr) kullanlr. Alman gm gibi malzemelerin korunmas ve ayrca korrozyon inhibitrlerine yardmc olmak zere, benzotriozol gibi kararma (donuklama) nleyiciler kullanlr. Kumalara parlaklk veren maddeler, fluoresant boyalardr. Bunlar, ltraviyole grnr a
dndrme yeteneine sahip olduklar iin, kumalar daha parlak gsterirler. Bu amala kullanlan iki organik boyar madde vardr; bunlardan biri sodyum 4(2H-nafto [1,2-d] triazol-2-yl) stilben-2-sulfonat ve dieri disodyum 4,4'-bis (4-anilino-6-morfolinoS-triazin-2-ylamino)-2,2'-stilben disulfonat'tr. ivitler, kumalarn sararma eilimini nleyerek, beyazlklarm iyiletirirler. Bu amala kullanlan maddeler, uzun bir sredir kullanlmakta olan ivitden (ultramarin mavisi), yeni organik boyar maddelere kadar, eitlilik gstermektedir. Evlerde kullanlan deterjanlar iin imdi pek yaygn kullanlmayan antiseptik (antimikrobial) maddeler, karbanilidler, salisilanilidler ve katyoniklerdir. Peroksijen-tip aartclrt, amarhanelerde kullanlan deterjanlara katlrlar, fakat A.B.D.'de kullanm snrlanmtr. Peroksijen-tip aartc bulunduran deterjanlar, Avrupa lkelerinde yaygndr. Buna karn Avrupa lkeleri, hipoklorit tip aartclar pek yaygn kullanmazlar. Avrupallarn yksek scaklkta ykamalar nedeniyle, birinci tip daha etkilidir. Parfm yaygn olarak kullanlr, bileimi ve kokusu ok eitlilik gsterir. Sabun ve deterjan endstrileri, A.B.D.'deki en byk parfm tketici endstrilerdir. Renklendirme, belirli baz zellikleri ortaya koyma ve dikkat ekme iin kullanlr.
10
4.TOZ DETERJANLAR
4.1.BLEMNDE BULUNAN HAMMADDELER VE FONKSYONEL GREVLER Toz deterjan imalatnda kullanlan Likit ve Solid hammaddelerin karmdan elde edilen amura Slurry ad verilir.Bu bileimdeki hammaddeler ve fonksiyonlar aada zetlenmitir; 4.1.1. Likit Hammaddeler Slfonik Asit(LAB-HSO 3 ) Kkrdn SO 3 'e dntrlmesinden sonra Linear Alkyl Benzene (LAB) ile reaksiyona sokularak slfatasyonu ile elde edilen ve LABSA olarak tanmlanan deterjann ana aktif maddesidir. Sud Kostik (%47)(NaOH) Slfonik asit sud kostik ile muamele edilerek yapsndaki Na + ile ntrallemesi salanr. Sodyum Silikat Alkali(Na 2 O.2SiO 2 ) Ykama maddelerinin formlnde ok nemli oynar. Ntrailze edilen LABSA Sodyum Silikat Alkali ile reaksiyona sokulur. Deterjandaki fonksiyonlar ise ok nemlidir. Silikatlar suyu. kelek meydana getirerek yumaatrlar. Bu kelekler kuman dokularnda birikmezler ve suyun hareketi ile kolaylkla suda asl kalrlar. Silikatlar kirlerin suya sspansiyon halinde gemesini salayp, tekrar kumaa kelmelerini nlerler. Bu ilemin, silikatn kuma tarafndan adsoblanarak kirler ile kuma arasnda ince bir film meydana getirerek saland iddia edilmektedir. Bu silikat tabakas durulamada kolaylkla atlmaktadr. Bunun dnda gerek sistemde gerekse amar makinelerinde (paslanmaz elik ve aliminyum zerinde) oluacak korozyonu engeller. Ayrca deterjanda bullder etkisi yaparak tozun akkanln salar. Likit hammadde olarak az kpren deterjanlarda bir de ilaveler nonionic madde kullanlr. Bu, az kpren bir yzey aktif madde olup, toza yumuaklk verir. Nonionicler(LS7 ve LS3) Likit hammadde olarak az kpren deterjanlarda nonionic madde kullanlr. Bu, az kpren bir yzey aktif madde olup, toza yumuaklk verir.
11
Ya asitleri Kostik ile ntralletikden sonra sabun zellii gsterir. Temizleme zellii olmas aktif madde olmas yannda kpk kesici zellikleri ile matik tr deterjanlarda tercih edilirler. Sokalon CP5 Kimyasal yap olarak bir polimerdir. Kristal suyu balama zellii dnda Fosfat gibi davranr. Yani suyu yumuatma zellii vardr. 4.1.2. Solid Hammaddeler Fosfat Fosfatlarn sertlii meydana getirilen polivalent metal iyonlarn yaplarna balayarak suyu yumuatma ve bir de alkalinite zellikleri vardr. Buna ilaveten metallerin suda erimeyen tuzlarn da zc gleri vardr. rnein daha nceki ykamadan veya ilemden kuma liflerinde kalan ve suda znmeyen kalsiyum sabunlan fosfatlar tarafndan zlrler. Ayrca fosfatlarn deterjanlara temizleyici ynde katklar vardr. Son olarak balk, toprak gibi znmeyen maddeleri paralayarak su iinde sspansiyon halinde kalmasn salayp tekrar topaklanmalarn nledikleri de bilinmekledir. SCMC Tetra Sodyum Tuzu Grevi; deterjann bulunduu ortamda sklen kirleri toplayp, tekrar amara yapmasn engellemektir. EDTA Grevi polivalent iyonlar molekllerinin iinde balayarak bu iyonlarn etkisini kaldrmak ve etkisiz hale getirmektir. Yani bu madde, hammaddelerden ve sistemden gelen ar metal iyonlarn tutarak suda znebilen bir kompleks oluturur. Optik Parlatclar(photine ve tinopal) amarlarn gne nda daha canl ve parlak grnmeleri amacyla ilave edilen oksijen bazl maddelerdir. Klor bulunan ortamda paralanarak aktivitelerini kaybederler. Bazen yanl olarak aartc etkileri olmad halde optik aartclar da denir. Bunlar kuman dokular tarafndan absorblanrlar, fakat durulama srasnda kmazlar. Bunlarn grnmeyen UV nlan, spektrumun mavi tarafndan grnebilir nlara evirme zellii vardr. Dokularda bulunan sarlklar bu mavi klar tamamlayarak onlarn daha beyaz ve parlak
12
grnmesini salar. Bu ilem eskiden kullanlan ivitle yaplan.ileme benzer. Onda da dokular tarafndan absorblanan mavi boyalar stlerine gelen sar nlar emerek yanstmyorlard. Bylece kuma beyaz grnyordu. Ancak optik parlatclarda, stne gelenden daha ok k yanstld iin amarlar ivite gre ok daha beyaz ve parlak grnmekledirler. Sodyum Slfat(Na 2 SO 4 ) Deterjann dansitesini artrmak ve azaltmak amacyla dolgu maddesi olarak kullanlr. Toplam deterjan iinde alkalinite etkisi nedeniyle optik parlatc maddelerin korunmas gibi bir ilevide vardr. Slurry'nin kurutulmasyla oluan base powder'a post-dosing ilemiyle dier fonksiyonel hammaddeler ilave edilir. Bunlar aada belirtilmitir; Polyvinyl Pyrollidone Powder (PVP) Colormatik tr deterjanlarda leke karma amal kullanlan bir hammaddedir. ok az miktarda bile etkilidir. Sodyum Perborat(mono ve tetra)( NaBO 3 .H 2 O / NaBO 3 .4H 2 O): Oksijen aa karan maddelerin en bilinenidir. Eriyik iinde sodyum perboratn etkisi hidrojen peroksit gibidir. Yksek scaklklarda serbest oksijen aa karrken ki bunun da aartma zellii vardr. amar ykamada ortama aktif oksijen vererek iyi bir beyazlatma salar. Mono perborat dk scaklklarda daha fazla performans gsterir. TAED (Tetra Acetyl Ethylene Diamine) Perborat katalizleyerek aktif oksijenin aktivitesini arttrp dk scaklklarda bile aktif oksijen vermesini salar. EDTMP ACID (Ethylene Diamine Tetra Methyl Phosphonic Acid) Ortamda hala istenmiyen ar metal iyonlar mevcut ise bunlarn TAED'i bozmasn engellemek iin ilave edilen bir hammaddedir. Enzim Organik yapl kirleri (kan, irin vs.) ve yal kirleri zmek iin amaca uygun enzim tipleri kullanlr. Kirleri paralayarak temizlenmesine yardmc olurlar. Canl saylabilecek yapda molekllerdir. 50 derecenin zerindeki scaklklarda lrler solunum yoluyla alndnda baz kiilerde astm benzeri hastalklara neden olabilirler. Kullanmlar srasnda gerekli nlemler alnmaldr. Antifoam(EAG)
13
Matik tr az kpren deterjanlarda, kprmeyi engellemek iin, kpk kesici olarak ilave edilen bir hammaddedir. Mavi/Yeil Tanecikler Dolgu maddesi iin; ok kpren deterjanlarda fosfat, az kpren deterjanlarda karbonat; boyar maddesi optik parlatc olan mavi/yeil renkli, hem fonksiyonel hem de estetik amal ilave edilen bir hammaddedir. Sodyum Karbonat(Na 2 CO 3 ) yi bir Alkalinite salaycdr. Sudaki Mg ve Ca iyonlarn Magnezyum ve Kalsiyum Karbonat olarak ktrerek suyu yumuatr, bu ilemden sonra da solsyonun pH 'n 9'un zerinde tutarak yksek bir alkalinite salar. Repel-o-Tex lk ykamadan sonra amarn yzeyini bir film tabakas gibi kaplayarak amara kirlerin ve lekelerin yapmasn engelleyici bir zellii vardr.
4.2. TOZ DETERJAN RETM Yukardaki hammaddelerin Slfonasyon, Kule ve Paketleme nitelerindeki reaksiyon ve karmlar sonucunda deterjan retilmektedir. Bu nitelerin daha ayrntl incelemeleri aadaki blmlerdedir. 4.2.1.Slfonasyon nitesi 1. nitedeki maddelerin reaksiyonu sonucu slfonik asit teekkl etmektedir. 2. nitedeki maddelerin ise kartrma tanknda belirli oranlarda kartrlmalar sonucu pasta elde edilmektedir. 4.2.2.Atomizasyon nitesi nitedeki maddeler belirli oranlarda kartrlarak elde edilen amur halindeki karm 15 katl bina yksekliindeki kulenin stnden ieri tanecikler halinde pskrtlr. Kulenin alt ksmndan giren scak hava ile karlaan bu tanecikler kule dibine dene kadar kuruyarak toz halindeki deterjann ana maddesini olutururlar.
14
4.2.3.Paketleme nitesi Kulede elde edilen bu tozun iine belirli miktarda amara beyazlk salayan sodyum perborat ile ho kokuyu salayan parfm ilave edilerek otomatik dolum makinelerinde paketlere doldurulurlar. Bylece, kullancya sunulan toz deterjan hazrdr.
ekil 4 1 Granl halindeki ar i deterjanlarnn retimi iin, basitletirilmi akm diyagram.
15
5. SULPHUREX TESS (SULFONASYON )

Deterjan retimi ana madde olan Lineer Alkil Benzen Slfonik Asit'in retimi ile balar.
5.1. KISALTMALAR
LAB
: Lineer Alkil C H
12 23
Benzen[(CH3)2CH.CH2.CH(CH3).CH2.CH(CH3)CH(C2H5).C6H5)]
LABSA : Lineer Alkil Benzen Slfonik Asit HSO 3 C 12 H 23
ESP
: Elektro Statik Precipitator
SULFONASYON tesisinde deterjanlarn ana aktif maddesini oluturan LABSA retilmektedir.
5.2. PROSESN TANITIMI Sulfonasyon tesisi "SULPHUREX" ad verilen proses prensiplerine gre alr. "Sulphurex" prosesi ise eitli organik maddelerin gaz halinde SO 3 ile sulfonasyon ve sulfotasyon yapld bir prosesdir. -SO 3 elementel kkrdn katalitik oksidasyonu ile elde edilir. -Sulphurex prosesi ile dz zincirli veya dallanm alkil benzenlerin, doal veya sentetik gaz alkollerinin, etoksile alkollerin ve genellikle deterjan sanayinde kullanlan btn hammaddelerin sulfonasyon ve sulfotasyonunu gerekletirmek mmkndr. Ayrca, bu proses ile alkil benzenlerin, ya alkolleri, etoksile alkoller, toulen veya ksilen ile birlikte sulfonasyonu da yaplabilir( Co-sulfonasyon ).
16
Slfonasyon tesisi, srekli bir alma ister yani srekli dur kalk eklindeki bir retim tesisde korozyona ve byk enerji kayplarna neden olur. Korozyon daha ok asitli maddeleri tayan borularda gzlenir ve bu da kaaklara neden olup hem evre iin hemde firma iin zararlara yol amaktadr.
5.3. TESSN ALIMASI SULFONASYON tesisinin ana retim prensipleri ve aamalar aada verilen ana baslklar halinde incelenebilir. 1. Hava kurutma 2. SO 2 /SO 3 retimi 3. Sulfonasyon 4. Atk gaz artma 5.3.1. Hava Kurutma Kkrdn yaklmasnda ve SO 3 retiminde kullanlan hava iindeki nemin -70C 'den daha dk bir "Dew Point" verecek ekilde alnmas gerekmektedir. Bunun nedeni sistem ierisinde dolaan havadaki nem orann minimize ederek oleum oluumunu engelleyerek; alma verimini, retim kalitesini ve atk gaz kalitesini artrmaktr. Tesiste bulunan hava kompresr ile atmosferden alnan hava, filtre edilerek soutma grubuna gnderilir. Hava kompresr ok dk bir basnla (yaklak 0.3 atm.) almaktaysa da bu basn havann sadece SO3 retim nitesi boyunca deil, Sulfonasyon nitesinden (sulfonatrlerden) gemesine yeterlidir. Hava soutma grubuna gnderilen hava, burada +2, +3C civarnda bir scakla getirilir. Hava soutma grubu; bir ierisinde 20C de su dolaan soutucu ksm birde ilerinde 0C' den dk scaklkl %50 etilen glikol/ %50 su karmnn dolat eanjrlerden meydana gelmektedir. Hava soutma grubu, proses havas iindeki rutubeti iklim artlarna bal olmakszn younlatrabilecek ekilde dizayn edilmitir. Hava, soutma grubundan sonra silikagel kurutucusuna gelir. Silikagel kurutucu, biri alrken dieri rejenere edilebilen iki blmeden oluur. Bir blmenin rejenerasyondan alma durumuna geii (veya tersi) Silikagel'in doyuma ulamasna bal olarak
17
hesaplanm sabit zaman aralklarnda yaplr. Kkrdn yanmasndan ve SO 2 'den SO 3 'e dnmnden kan snn bir ksm Silikagel rejenerasyonu iin kullanlr. Silikagel kurutma grubu iki blmeden oluan s yaltml dikey silindirik bir kuledir. ki silikagel tabakas, A ve B, metal zgaralar zerine yerletirilmi olup alt ve stlerinde hava giri ve k iin boluklar braklmtr. Her iki blmede de silikagel seviyesi ile ayn seviyede birer gzetleme penceresi vardr ve pencerelerin nne silikagelin rutubet alma kapasitesini gsteren bir miktar renkli (indikatr) silikagel doldurulmutur. Bu ekilde rengi mavi olan yeni rejenere edilmi silikagelin pencerelerden gzlenebilir. 5.3.2. SO2 Ve SO3 retimi Kuru hava, kkrt yakma frnna gnderilir ve burada erimi kkrdn yanarak SO 2 ye dnmesi salanr. Kkrt eritme grubu, aralarnda filtreler bulunan ok blmeli bir eritme tank ve zel dozaj pompasndan olumaktadr. Kkrdn bir dozaj pompasyla hassas miktarlarda kkrt frnna pompalanabilmesi iin eritilmesi gerekir. Erimi kkrdn akkanl 148-151C scaklklar arasnda en fazla olup bu scaklk aralnn altnda ve stnde akkanlk azalarak dozaj pompasnn almasn gletirir ,hatta imkansz klar. Kkrdn eritlmi halde tutulmas 5 At lk buhar kullanlarak gerekletirilir. Kkrt eritme tank tesisin bir gnlk ihtiyacn karlayabilecek kapasiteye sahip ise de tanka 4 saatte bir kkrt beslenmesi tankta ki kkrt seviyesinde byk oynamalarn olmamas iin gereklidir. Kkrt eritme tank ift stma sistemi ile donatlmtr, blgelerin iindeki serpantinler ve tankn dibine kaynatlm yarm tpler. Normal artlarda sadece serpantinlerin buhar alr. Dipteki yarm tpler tankn temizlenmesi srasnda kullanlr. Kuru hava kkrt yakma frnna gnderilir ve burada erimi kkrdn yaklarak kkrt dioksite dnmesi salanr.Reaksiyon mekanizmas aadaki gibidir S + O2 SO2 renginin rutubet aldka pembeye dnm
Kkrt frnn 660 10 C scaklkta terkeden SO 2 + hava karm bir hava soutmal yatay eanjr ile 450 10 C a soutulur ( U eanjrnde 500C soutulur) ve bu scaklkta kataliz kulesine girerek burada kkrt trioksite, SO 3 , dntrlr.
18
Kataliz kulesi ok katl olup her katta vanadyum pentaoksit katalizr kullanlr. Kataliz katlar arasnda SO2 nin SO 3 e dnmesinden aa kan snn alnd hava soutmal yatay eanjrler bulunur. Her hangi bir yanc maddenin O 2 ile birlemesi bir yanma reaksiyonudur. Her yanma reaksiyonunun sonucunda da mutlaka s aa kar. Kataliz kulesinden kan SO 3 hava soutmal dikey eanjr vastasyla 50C civarnda soutulur ve bu scaklkta sulfonatrlere girer. Eanjrlerde 200Cdan daha yukar scaklklara snan soutma havas silikagel rejenerasyonunda ve kulede scak hava jeneratrnde girdi olarak kullanlr. Tesis ilk devreye alnrken kataliz bir ilk stma grubu yardmyla verimli bir SO 3 dnm iin gerekli scakla getirilir.Reaksiyon mekanizmas aadaki gibidir. SO2 + 1/2 O2 5.3.3. Slfonasyon Slfonasyon prosesinin temel prensibi, slfolanacak olan hammaddenin SO 3 gaz ile stokiyometrik oranlarda kartrlmasdr. Slfonasyon nitesi deiik kapasiteli ve biri dierinden daha aada olacak ekilde kademeli olarak dizilmi ok sayda sulfonatrden meydana gelmitir. Genellkle iletmelerde slfonasyon nitesi deiik kapasiteli kademeli olarak dizilmi 7 adet sulfonatr , 1 adet maturatr ve 1 adet stabilizatrden meydana gelmitir. ( Slfonasyon ilemi 4 nolu sulfonatrde tamamlanr.5-6-7 nolu sulfonatrler dinlendirme iin kullanlmaktadr.). Sulfolanacak hammadde bir sulfonatrden dierine tama yoluyla geer ve SO 3 gaz sulfonatrler arasnda belirli oranlarda paylatrlr. Bir sulfonatre giren SO 3 gaz sulfolanacak hammadde iince yksek hzl kartrclarla datlr. Reaksiyon ss soutma serpantinleri ve ceket soutucularla emilir. Hammaddenin kademeli olarak yerletirilmi sulfonatrler iinde tama ile ak ve SO 3 gaznn her sulfonatre belirli oranda verilii, sulfonasyon derecesinin her sulfonatrde belli bir seviyeye ulamasn temin eder ve bu sayede kan rn kalitesi ve tesis verimlilii garantilenmi olur. SO3
19
LAB'n sulfonasyonunda, sulfolanm rn son sulfonatrden olgunlatrma (maturatr) reaktrne geer ve burada sulfonik asit iinde znm SO 3 gaznn LAB ile sulfonasyon reaksiyonu tamamlamas salanr. Slfonik asit maturatrden stabilizatr reaktrne geer ve burada ilave edilen az miktarda su ile mevcut slfonik asit anhidritleri hidrolize edilerek asidin stabilizasyonu salanr. Bu son iki aama mamul kalitesi ve atk gaz kalitesi asndan olduka nemli aamalardr. Ayrca kalite kontrol almalar iin rnek istendii zaman slfonatrlerdeki vanalar vastasyla rahatlkla rnek alnabilmektedir. 5.3.4. Atk Gaz Artma Sulfonatrlerde reaksiyona girmeyen gaz ve havadan oluan karma ATIK GAZ denir Atk gaz temizlendikten sonra atmosfere verilir . Atk gaz temizleme nitesi teknolojinin en son salad olanaklarda kullanlarak evreyi kirletebilecek btn maddelerin optimum olarak artlmasn salayacak ekilde dizayn edilmelidir. Baca gaz artma sistemi asada belirtilen nitelerin kombinasyonundan olumutur. 1.Siklon ve Demister 2.Elektro Statik Precipitator(ESP) 3.Wet Scrubber 4.Candle Filters 5.3.4.1. Siklon ve Demister Reaktrden gelen atk gaz bir siklon ve bir demisterden geirilerek gaz ile birlikte srklenen/tanan slfonik asit zerreciklerinin ayrlmas salanr. Bu ilemden sonra atk gazn iinde kalan partikller 10 mikron civarndadr. Kolloid snfna giren bu partikller, teknolojinin en son aamas olan ESP (Elektro Statik Precipitator) sistemi yardmyla gazdan ayrlabilir. ESP den geen gazn iinde hibir partikl kalmamtr. 5.3.4.2. Elektrostatik Precipitatr Slfonasyon tesislerinde yasal ve genel uygulama asndan n grlen ve pratikte uygulanan atk gaz temizleme sistemi alkali solusyon ile gazn ters akm prensibine (wet scrubber) gre muameleye sokulmasdr. Ancak bu sistem muameleye girmemi olan SO 3 ve asit mistlerini tam olarak ayramad iin, zellikle mistlerden ve artlmayan SO 3 den dolay baca klarnda youn bir beyaz duman kmaya devam eder. Reaksiyona
20
girmeyen SO 2 , SO 3 ve asit mistlerinin tam olarak artlabilmesi mmkn olabilmektedir. ESP'nin alma prensibi yledir: erisinde asl (kolloidal) partikl (asit mistleri, su, vb.) bulunan gaz unidirectional yksek voltajl bir elektrostatik alandan geirilir. Gei srasnda partikller iyonize olur ve zt ykl elektrotlar tarafndan ekilerek toplanr ve gazdan ayrlrlar. Toplanan bu partikller yksek klett li ve dk yzdeli bir asit oluturmaktadr.. Slfonasyonda kan ve geri kazanlmas en nemli olan ESP asidir. ESP de tutulan ve yaklak miktar 4 kg/saat olan kt kaliteli bu asit ESP cihaznn altndaki gnlk toplama tanknda toplanr. Buradan Eski pasta Gnlk tankna baslr. Burada biriktirilen asit daha sonra ntralletirilerek slurry yapmnda maksimum kullanm miktar % 2 yi gemiyecek ekilde rework olarak kullanlr 5.3.4.3.Wet Scrubber ESP'den sonra SO 2 nin SO 3 e dnm srasnda gazn iinde kalan % 0.6 oranndaki SO 2 ve slfolama reaksiyonundan arta kalan SO 3 gazlarn temizlemeye gelmitir. NaOH solsyonu ile yamurlama yaplan bir kolon iinde (wet scrubber) ters ak salanarak gaz SO 2 ve SO 3 'den ntralize edilerek kontroll bir ekilde temizlenir. Scrubber ierisinde zel bir porselenden yaplan rusching halkalar dizilmitir. Bu halkalar gaz ve kostikli suyun optimum sre ve maksimum yzey alannda temasn salayacak ekilde dizayn edilmitir. Gaz/sv temasnn ve ntralizasyon ileminin tamamlanmas sirkle eden kostikli suyun pH'nn takibi ile salanr. 5.3.4.4. Candle Filters En son aamada gaz kolondan ktktan sonra 2 adet seri bal ince fiberglas dolgulu filtreden geirilip srkledii su alnr ve atmosfere verilir. Candle filtrelerin amac, scrubber'den kan gazn srklemi olduu svy tutmaktr 5.4. GVENL Sulfonasyon tesisinde karlalan kimyasal maddelerin zellikleri : LAB (Linear Alkyl Benzene) LAB kendine has kokolu berrak bir likittir. Suda zlmez, eter ve aromatik hidrokarbonlarda ok kolay znr. Zehirli olmayp, cilt ile temas ettiinde su ve sabun ile ykanarak uzaklatrlr. Parlama scakl bir hayli yksek olup, 148-150C, kolay alev
21
alabilen (inflammable) zcler snfna girmez. Bu nedenle yangn nleyici olarak standart nlemler yeterlidir. Kkrt Genellikle kullanlan kkrt toz veya ince taneler halinde kat olarak gelir ve %99-99.5 saflktadr. Kkrdn erime scakl 120C olup kendiliinden alevlenme scakl 232C dir. Yandnda ok zehirli ve tehlikeli bir gaz olan SO 2 yi verir. Kkrt ile ilgili olarak alnacak nlemler muhtemel alev kaynaklarndan ve yksek scaklklardan uzakta stoklamak ve standart yangn sndrme nlemlerini akmaktr. Kkrt Dioksit - SO 2 Kkrdn erimi halde iken kkrt frnnda fazla hava ile yaklmasndan kkrt dioksit SO 2 elde edilir.. SO 2 renksiz, keskin kt kokulu, zehirli biz gazdr. SO 2 kaa halinde beslenmesi derhal durdurulmal ve ortamda SO 2 gaz olduu srece uygun filtre ile donatlm gaz maskesi taklmaldr. Kkrt Tri Oksit - SO3 SO 2 nin kataliz kulesinde dnm (konversiyonu) ile elde edilen mavimsi renkli, karakteristik keskin kokulu ve zehirli bir gazdr. Bu gazn kamas halinde uygun gaz maskesi taklarak kaan yeri bulunur ve nlenir. Bu ilemin ok uzun srmesi halinde tesis durdurulur. Oleum Tesisteki safszlklardan dolay rengi grimsi olan younluu yksek bir svdr. Suda yksek s vererek zlr, hayli korozif olup hava ile temas ettiinde SO 3 gaz verir. Oleumun depolanmasnda ve tanmasnda byk dikkat gsterilmelidir. Deri veya gzle temas halinde bol miktarda %10 luk borik asit zeltisi ile ykanmaldr. Oleum ile ilgili tm ilerde mutlaka koruyucu gzlk ve eldiven kullanlmal, ani SO 3 kmalarna karda gaz maskesi taklmaldr. Kostik Soda Genellikle kostik %40 - 45 lik sulu zelti olarak kullanlr. Kostik soda son derece yakc bir madde olup cilt ile temas ettii zaman tedavisi ok uzun srebilen yanklara sebep olabilir. Bu madde ile ilgili ilerde mutlaka koruyucu gzlk ve eldiven kullanlmaldr. Cilt ile temas etmesi halinde bol su ile ykanmaldr. Sulfonik Asit (LABSA)
22
LABSA kahverengi - koyu krmz renkli, hayli viskoz bir svdr. Dier asitler gibi yakc olmamakla beraber cilt ile temas etmemesi iin gereken nlemler alnmal ve cilt ile temas etmesi halinde bol su ve sabun ile ykanmaldr.
6.ATOMZASYON TESS
6.1. TANIMLAR NSD SD :ok kpren deterjanlarda kullanlan baz toz
: Az kpren deterjanlarda kullanlan baz toz
6.2. PROSESN TANIMI Atomizasyon tesinde, Sulfonasyon tesisinin ana retim maddesi olan
LABSA'dan faydalanlarak deiik formlasyonlara gre baz tozlar retilir.
6.3. TESSN ALIMASI 1. Slurry yapm 2. Scak hava retimi 3. Atomizasyon 4. Toz tutma sistemleri Deaj edilen tozu artan sistemler retim ortamn havasn filtre eden sistemler 5. Pompalarn soutma sistemleri
6.3.1. Slurry Yapm Sulfonasyon'da retilen LABSA Atomizasyon tesisinin gnlk tanklarna baslr. Slurry yapmna giren dier hammaddelerle birlikte elektronik tartm sistemlerinde tartlr. Likit hammaddeler likit dengeleme kab yoluyla tez hammaddelerde ana solid helezonu yardmyla turbo miksere oradan da Maturatre tama yoluyla aktarlr. Buradan slurry filtre edilerek deairater'e (slurry havasn alan vakum sistemi) gnderilir. indeki hava
23
emilerek dansitesi ykselen slurry Yksek Tazyik Pompalar yardmyla nozullara pompalanr. 6.3.2. Scak Hava retimi Doal gazn yaklmas ile oluan scak hava 400-450 C scakla kadar seyreltme fannn bast hava ile seyreltilir. Bu ilem aamasnda. LABSA retim prosesinde gaz soutma ilemi srasnda yan rn olarak elde edilen 200 C scaklktaki havada da kullanlarak enerji tasarrufu yaplr. 6.3.3.Atomizasyon Nozullar ile pskrtlen slurry, scak hava jeneratrnde retilen ve kulenin altndan sisteme verilen scak hava yardmyla kurutulur. Kuruyan toz bir band yardmyla airtift'e (hava akm ile tozun tama sistemi) verilir. Bir filtre sistemiyle toz ve hava ayrlr. Toz NSD stok silolarna ynlendirilir. Kulenin stnden emilen su buharyla doygun hava, 6 adet kuru siklon ve iki adet ya siklon ile iindeki toz artldktan sonra atmosfere verilir. 6.3.4. Toz Tutma Sistemleri 6.3.4.1.Dearj Edilen Tozu Artan Sistemler Airlift toz seperatr: Atomizasyon Siklon Sistemleri: 6 adet kuru siklon ile bunlarn tutamad tozlarda artacak 2 adet ya siklondan olumaktadr. Bu sistemde kuru siklonda tutulamayan tozlar nozullardan su pskrtlerek tutulmaktadr. Buradan kaynaklanan saatte yaklak 650-700 kg su da tekrar annda base deterjan retiminde kullanlmaktadr. 6.3.4.2. retim Ortamn Havasn Filtre Eden Sistemler Bu sistemler retim ortamndaki tozumay bertaraf etmek amacyla altrlmaktadr. Tozuma olan her katta modler tipte torba filtreli bu sistemler kullanlmaktadr. 6.3.5. Pompalarn Soutma Sistemleri Atomizasyon ksmnda iki ayr soutma sistemi vardr. Her ikisinde de kapal devre temassz olarak soutmada su kullanlr. 6.3.5.1. Vakum pompalar soutma sistemi : Artlarak kazanlm snayi atk su kullanlr. Sinayi atk su tanklarndan gelen su vakum pompalarnda soutma amal kullanldktan sonra, nce bir ara tanka daha sonra da tekrar sinayi atk su tankna geri
24
pompalanarak srekli sirkle edilir. 6.3.5.2. YTP Homojenetik ve Hammer Miller pompalanr soutma sistemi : Bu sistem de bir ara tankda bulundurduu suyu kullanarak soutmay gerekletirir. Girdiler: Toz ve sv hammaddeler Doal gazn yaklmas ile elde edilen scak hava Su: Bu ksmda kullanlan proses suyu artma tesisinde srekli kimyasal da artlan ve
kazanlan atk proses suyudur. Buhar: Buhar kazan dairesinde retilir. Istma amal kullanlr. Temassz olarak stma yaplr. Kondense olan buhar tekrar kazana dner.
25
7. TOZ DETERJAN KARITIRMA TESS

7.1.PROSESN TANIMI Toz deterjan hazrlama ksmnda Atomizasyon ksmnda retilen Deterjan baz kullanlarak zerine dier deterjan katk maddeleri ilave edilir ve paketleme iin deterjan tozu retilir. Toz Deterjan Hazrlama ksmn aadaki balklar altnda inceleyebiliriz. 1. Post dosing nitesi 2. Havalandrma sistemleri 3. Rework sistemi 7.2.POST DOSNG NTES Post dosing nitesi ana ksmlar ve aklamalar : 1. Toz tama bandlar 2. Parfm dozaj sistemi 3. Tartm bandlar 4. Enzim Tipping ve dozaj sistemi 5. Dner mikser 6. Elekler 7. Fluidiser 8. Dolum Makina besleme bandlar 9. Havadaki toz ve enzim konsantrasyonu lmleri iin numune toplayan sistemler (Galley sampler Cihazlar) 7.2.2. Parfm Dozaj Sistemi Deterjan parfmlerinin dozajlama nitesidir. Dozaj pompas yardmyla dose edilen parfm, basnl hava yardmyla dner mikserin iine plverize edilir. 7.2.4. Enzim Tipping Ve Dozaj Sistemi Deterjan retiminde kullanlan enzimler, baz alerjik reaksiyonlara ve buna bal akcier hastalklarna neden olabilmektedir. Bu nedenlerden dolay, enzimin gnlk stok silosuna beslenmesi de son derece modern ve son teknolojinin rn olan bir sistemle (VITALAIR
26
ENZYM BOOTH) yaplr. Besleme odasnn zerinden odann iine hava sirklasyonu vardr. sten verilen bu hava alt ksmdaki kaba - ince ve Hepa filtreler vastasyla tekrar emilir. Hepa filtreler zellikle ok ince enzim tozlarn tutabilecek ekilde yaplmtr, Enzim tutma kapasiteleri % 99.97 'dir. Emilen havann her sefer % 10 'u blf edilir. Bu jlem saatte 700 kere tekrar etmektedir. Bu sirklasyonu salayan fann kapasitesi 9000 m
3
/saattir. Filtrelerin tkanp tkanmad basn sensrleri vastasyla kontrol edilir. Dolan
filtre bir naylon torbaya alnr. Az skca kapatlr ve p yakma frnnda yaklr. Bu sistemden oda ierisine yaylmas muhtemel enzim tozlar gibi bir risk hi beklenmemesine ramen tm enzim besleme mddetince odada olumas muhtemel tozlar galley sampler denilen cihazlar vastasyla toplanmakta ve laboratuarda, havada bulunan toz ve enzim miktarlar ok hassas olarak analiz edilerek kontrol altnda tutulmaktadr. Tm bu korumalara ramen yine de enzim besleyen personelin ok zel tam yz maskeleri ve eldivenler ile de kiisel korumalar salanmaktadr. Oda iine dklmesi muhtemel enzim tozlan iince yine hepa filtre ihtiva eden bir vakumlu temizleyici de hazr tutulmaktadr. Buradan beslenen tozlar birbirine uymayan iki ayr kapakla ayrlm borular vastasyla 3. kattaki iki ayr enzim silosuna beslenir. Bu silolarn altnda bulunan ve tamamen korunmal loss in weight tartm sistemi ile nce enzim geciktirme bandna daha sonra da kartrma bandna ulaarak enzim dose edilmektedir. 7.2.5. Dner Mikser Enzim hari dier deterjan tozlarna ve katk maddelerine bir n karma salar. Parfmler deterjan tozlarna burada ilave edilir. 7.2.6. Elekler Enzim hari dier deterjan tozlar ve hammaddeleri burada elenerek homojenize edilirler. 7.2.7. Fludser (Haval Kartrc) Tm deterjan tozlan ve katk madeleri en son aamada haval kartrcdan geer. Basnl hava yardmyla kartrma yaplr. Verilen bu basnl hava bir fan yardmyla stten emilir. Basma fan bir cam korumal oda ile kapatlmasna ramen burasda potansiyel bir grlt kaynadr.
27
7.2.8. Dolum Makinalari Besleme Bandlar Fluidiser'da karan toz 5 adet toz. datm, borularndan dolum makinalar besleme bandlarna dklr. stleri toz szdrmaz branda rtler ile kapal olan bu bandlarla dolum makinalar gnlk besleme silolarna ular. 7.2.9. Galley Sampler Cihazlar Atomizasyon ve Toz Deterjan Hazrlama blm katlarnda personel alan her yerde havadaki toz ve enzim konsantrasyonu hassas olarak takip edilmektedir. Sonular da her ay tablolar halinde; gvenlii ve ii sal ile ilgili ksmlara iletilmektedir. Tm personel ilan panolarnda bu sonulardan haberdar edilmektedir. Cihazlarn altrld yerler Dozajlamada deiimli olarak iki yerde Tipping nitesinde Bozuk ama istasyonunda ; Toz deterjan paketleme ksmnda da ayn tip cihazlar altrlmaktadr. Bu ksm incelenirken cihazlarn yerleimleri de incelenecektir.
7.3. HAVALANDIRMA SSTEMLER Atomizasyon ksm anlatlrken detaylar verilen kaset tipi toz emme sistemlerinden burada da kullanlmaktadr. Bundan baka, Tipping Odasnda, Enzim tartm bandndan ve Enzim geciktirme bandndan enzimli tozu emen Wet Scrubber sistemi de kullanlmaktadr. Bir fan yardmyla emilen enzimli toz wet scrubber'e gnderilmekte burada scak su ile yamurlama yaplan bir sistemle toz ykanmakta, kan atk da bulunan enzim halama tanknda deaktive edilerek atk su artma tesisine gnderilmektedir. Bu fan devrede deilse alan ikaz edilerek enzim beslemesine msade edilmemektedir.
7.4. REWORK SSTEM Toz deterjan Hazrlama tesisinde maml kalitesini etkilemeyecek oranda kpren
deterjanlarda, kpren recyle tozlar, kprmeyenlerde kprmeyen recyle tozlar % 10
28
orannda bitmi rnle kartrlr. Recyle rnlerin dozajlamas tartm band ile yaplr. 3m3 lk recyle silosu mevcut olup siloya recyle rnler manuel beslenir. Ayn zamanda Toz deterjan Dolum hatlarnda bulunan toz emme sisteminin dn bu siloya baldr.Genel olarak recyle tozlar, bozuk veya hasarl ambalajl olan rnler ile kimyasal ve fiziksel yaps uygun olmayan rnlerden oluur.Bu tr rnler ambalajlanm ise bozuk kesme istasyonunda jumbolara maml eidine gre snflandrlarak kesilir ve calaskal yardmyla manuel olarak siloya beslenir. Dardan iade olarak gelen veya retim esnasnda oluan recyle tozlar jumbolarda saklanr,jumbo zerine ilgili tozun cinsini belirten tantm etiketi aslr ve retimde belirtilen oranlarda yedirilir
29
8. TOZ DETERJAN AMBALAJLAMA TESS

8.1. PROSESN TANIMI Bu ksmda; toz deterjan hazrlama ksmnda retilen deterjanlar ambalajlanmaktadr. Bu toz; karton ve naylon torba dolumu yapan makinelerde paketlenerek kolilenir, otomatik paletleme makinalarnda paletlendikten sonra depolara sevk edilir. Enzimli tozlarnda paketlendii bu departmanda alanlarn salna ynelik sistemler bulunmaktadr; Ambalajlama makinalarndan tozlar emen HIGHVAC sistemi : Emilen tozlar evvela siklonlarda iri taneli tozlar brakr. nce taneli tozlar jet filtrede (torba tip filtre) toz havadan ayrtrlr. Buradan kazanlan tozlar iade silosuna oradan da toz mamullere ilave edilmektedir. Fluidiser basma fannn emii de Paketleme makinelerinin havalandrlmasnda kullanlmaktadr.Buradan kazanlan tozlarda fiuidiser'e verilerek geri kazanlmaktadr. Ana havalandrma sistemi : Ambalajlama ksmnn havas bu sistemle saatte 8 defa deitirilmektedir. Emme ve basma sistemleri o ekilde dengelendirilmitir ki Toz Deterjan Paketleme ksm (dardan gelen kirli havay almasn diye) hafif basnda tutulmaktadr. Bu sistemin havasda yukarda bahsi geen galley sampler cihazlar ile kontrol edilmektedir.
30
9. SONU
Deterjan zelliine sahip yzey aktif maddeler, *Anyonik *Katyonik *Noniyonik *Amfoterik olmak zere 4 temel grupta incelenir. Bunlarn arasnda en ok kullanlan deterjanlar anyonik olanlardr ve bu grupta: -Alkil aril sulfonatlar -Uzun zincirli ya alkol slfatlar -Olefin sulfat ve sulfonatlar -Sulfate monogliseridler -Sulfate eterler -Sulfo suksinatlar -Alkan sulfonatlar olarak snflandrlabilirler. Bu snflarn iinde en yaygn olan alkil aril sulfonatlar olup, dnyada kullanlan deterjanlarn %60 n olutururlar. Adndan da anlatlaca gibi bu gruba benzen halkasna balanm alifatik zincirler esas tekil ederler. Gnmzde bu amala en ok kullanlan hammadde ksaca LAB denen maddedir. "Linear Alkyl. Benzene" kelimelerinin ba harflerinden oluan bir LAB ngilizce ksaltmadr ve dz
zincirli alkil benzenleri tanmlar. LAB petrol rnlerinden elde edilir ve slfonasyon reaksiyonu sonucu deterjan aktif maddesi olan LABSA'a (Linear alkil benzen sulfonat) evrilir, Getiimiz yllarda lkemizde de zerinde geni tartmalar alan LAB/DDB olay aslnda dz zincirli alkil gurubu tayan LAB ile dallanm zincirli alkil grubu tayan BAB (Branched Alkyl Benzene) arasndadr. Bilimsel almalar her iki maddenin de insan salna zararl herhangi bir zellii bugne kadar bulunamamtr. Ancak aratrmalar LAB' n BAB a (gncel deyimiyle DDB'ye) oranla biolojik olarak kanalizasyon sularnda ve bunlarn akt nehir, deniz gibi yerlerde daha hzl bozulduunu belirlemi ve evreye daha az zararl olduunu vurgulanmtr. Bu nedenle Trkiye dahil birok lkede LAB kullanlmas mecburi tutulmutur, DDB kullanm yasaklanmtr. Son yllarda yaplan aratrmalarda LABn paralanmas srasnda toksik bir etki gsterdii ve balklarn lmelerine neden olduu belirlenmitir avantaj paralanma sresinin ok abuk oluu ve DDB nin gsterdii gllerde trifikasyona neden olma etkisini gstermemesidir.
31
LAB/DAB tartmasnda olduu gibi deterjanlarn evre zerine kt etkisi olan dier zellikleri ve formlndeki bileikler bugn detayl olarak incelenmekte ve tartlmaktadr. Hemen btn rnlerde olduu gibi deterjanlarnda evre zerinde baz kt etkilerinin olabilecei aktr. nemli olan bu kt zellikleri giderici deiiklikleri aratrp bulmak ve uygulamaktr. Bu konuda yeterli ar-ge altyapsna sahip ciddi firmalar gerekli aratrmalar yaparak evre ve insan salna azami dikkati gstermektedir. Bu konuda irketler kadar devlete ve tketicilere de nemli grevler dmektedir. Speklasyondan uzak tutarl tartmalara katlmak ve bilinli davranmak her tketicinin grevidir ve devlet bu yolda tketicileri doru olarak bilgilendirmeli ve korumaldr. Unutulmamaldr ki deterjanlar insanlarn ve evrelerinin temizliinde ok nemli rol oynayarak insanl pisliin getirdii salgn hastalklardan korumakta, daha temiz ve gvenli bir yaam vermektedir. Yalan yanl speklatif nedenlerle deterjanlarn bu hayati fonksiyonundan vazgemek hibir bilinli tketicinin arzusu olamaz.
32
10. KAYNAKLAR
R. NORRS SHREVE ve JOSEPH A. BRINK, JR. (1985), Kimyasal Proses Endstrileri(ATALTA, .) YILMAZ, Mehmet Ali Kimya Mhendislii letme Staj Notlar(2002) Unilever A.. letme Bilgileri
33
11.EKLER
34

Deter Jan Lar

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Deter Jan Lar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

www.kimyamuhendisi.

YILDIZ TEKNK NVERSTES KMYA-METALURJ FAKLTES KMYA MHENDSL BLM

DETERJAN TEKNOLOJLER MEHMET AL YILMAZ 99051032 2003

3. DETERJAN HAM MADDELER

ekil 4 1 Granl halindeki ar i deterjanlarnn retimi iin, basitletirilmi akm diyagram.

5. SULPHUREX TESS (SULFONASYON )

LABSA : Lineer Alkil Benzen Slfonik Asit HSO 3 C 12 H 23

: Elektro Statik Precipitator

SULFONASYON tesisinde deterjanlarn ana aktif maddesini oluturan LABSA retilmektedir.

: Az kpren deterjanlarda kullanlan baz toz

LABSA'dan faydalanlarak deiik formlasyonlara gre baz tozlar retilir.

7. TOZ DETERJAN KARITIRMA TESS

deterjanlarda, kpren recyle tozlar, kprmeyenlerde kprmeyen recyle tozlar % 10

8. TOZ DETERJAN AMBALAJLAMA TESS

You might also like