Radno vrijeme radnika

SADRAJ Uvod ................................................................................................................................................... 2 1. Radni odnos.................................................................................................................................... 3 2. Osnovna prava i dunosti radnika .................................................................................................. 3 2. 1. Osnovna prava radnika ........................................................................................................... 3 2. 2. Osnovne dunosti radnika ...................................................................................................... 4 3. Radno vrijeme radnika ................................................................................................................... 6 3. 1. Puno radno vrijeme ................................................................................................................ 6 3. 1. 1 Raspored radnog vremena ............................................................................................... 6 3. 1. 2. Rad u smjenama ............................................................................................................ 7 3. 1. 3. Noni rad ....................................................................................................................... 7 3. 2. Nepuno radno vrijeme ............................................................................................................ 8 3. 3. Skraeno radno vrijeme ......................................................................................................... 8 3. 4. Preraspodjela radnog vremena .............................................................................................. 9 3. 5. Prekovremeni rad ................................................................................................................... 9 3. 5. 1. Obaveza rekovremenog rada .......................................................................................... 9 3. 5. 2. Duina prekovremenog rada ......................................................................................... 9 3. 5. 3. Lica kojima je zabranjen prekovremeni rad ................................................................. 10 4. Zakljuak ...................................................................................................................................... 11 Literatura .......................................................................................................................................... 12

Radno vrijeme radnika

Uvod
U prvom dijelu rada u govoriti o radnom odnosu kako se zasniva, zatim o osnovnim pravima i dunostima radnika koja su propisana Zakonom o radu Republike Srpske i Zakonom o zatiti na radu Republic Srpske. Zatim u u drugom dijelu rada prei na defnisanje radnog vremena I objanjenje svih oblika radnog vremena koji su propisani Zakonom o radu RS. Prije toga u napisati par uvodnih reenica kako bi materija bila to razumljivija. Radno pravo je samostalna nauna disciplina. Ono je po svojim naelima, i institutima samostalna grana prava. Ona je nastala iz graanskog prava. Predmet radnog prava su individualni i kolektivni radni odnosi. Radno pravo je grana pozitivnog prava koja podrazumeva primenu pravnih normi i naela sadranih u radnom zakonodavstvu.Radni odnos se uspostavlja radi zadovoljenja potreba vlasnika kapitala i vlasnika radne snage. Posebne vrste se u manjoj ili veoj meri, razlikuju od osnovnog oblika, ali imaju i odreenih slinosti sa njim. Ako je posebnim propisom regulisana pojedina vrsta radnog odnosa, primenjuje se on, a ne propis koji se odnosi na osnovni oblik. Ali, ako specijalnog propisa nema vai opti propis kojim se ureuje osnovna vrsta radnog odnosa. Tu vai pravilo o odnosu uopte i posebne pravne norme odnosno tzv. lex specialis derogat lege generalis. Prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa, odnosno po osnovu rada, ureuju se zakonom i posebnim zakonom, u skladu sa ratifikovanim meunarodnim konvencijama. Predmet radnog prava je uredjivanje prava i obaveza iz radnog odnosa, koji su regulisani zakonom u skladu sa ratifikovanim medjunarodnim konvencijama. Predmet radnog prava su individualni i kolektivni radni odnosi. Individualni se uspostavljaju izmedju zaposlenog i poslodavca a reguliu individualna prava obaveze. Kolektivni radni odnosi se uspostavljaju izmedju sindikata i poslodavaca a reguliu ostvarivanje i zatitu kolektivnih prava i odgovornosti.

Radno vrijeme radnika

1. Radni odnos
Radni odnos je odnos koji se zasniva na ugovoru o radu izmedju poslodavca i zaposlenog. To je pravni odnos izmedju pravnih subjekata. Sadrinu pravnog odnosa ine prava i obaveze njegovih subjekata. Radni odnos moe biti individualni i kolektivni. Kolektivni je pravom uredjen odnos izmedju poslodavca i veine zaposlenih radi utvrdjivanja i ostvarenja kolektivnih radnih prava. Radni odnos uspostavljaju dva pravna subjekta: zaposleni i poslodavac1. Zaposleni je fiziko lice koje je u radnom odnosu. Status zaposlenog se stie ispunjavanjem uslova utvrdjenih zakonom, a gubi se prestankom radnog odnosa. Poslodavac moe biti fiziko ili pravno lice i to se stie na nain propisan zakonom . Poslodavac moe biti privredno drutvo, poslovna banka itd. ili dravni organ. Kao fiziko lice poslodavac moe biti svaki preduzetnik koji za obavljanje svoje delatnosti mora imati registraciju. Sadrinu radnog odnosa predstavljaju prava i obaveze zaposlenog i poslodavca propisani zakonom. Ova prava i obaveze mogu biti individualna i kolektivna. Individualna su rasporeivanje poslova, radno vreme, odmori i odsustva itd. Kolektivna prava su sindikalno i korporativno udruivanje, kolektivno pregovaranje itd. Radni odnosi se uredjuju posebnim zakonom koji mora biti u skladu sa ratifikovanim medjunarodnim konvencijama. Radni odnosi u dravnim organima se uredjuju posebnim zakonom o dravnim slubenicima. Svi ovi zakoni moraju biti u skladu sa Ustavom i ratifikovanim meunarodnim konvencijama. Kolektivni ugovor i pravilnik o radu se zajedno zovu opti akti i njima se ne mogu dati manja prava ili utvrditi nepovoljniji uslovi rada od onih utvrdjenih zakonom. Ugovor o radu ima normativno dejstvo jer odredjuje sadrinu prava i obaveza svakog zaposlenog i svakog poslodavca.

2. Osnovna prava i dunosti radnika

To je jedno od ustavnih naela gde su graani jednaki u pravima i obavezama, prihvatio ga je i zakon o radu. Jednakost prava i obaveze se ogledaju u prihvaenim meunarodnim normama koje se odnose na zabranu diskriminacije u pogledu zapoljavanja i zanimanja. Prava i obaveze iz radnog odnosa nastaju s danom kad radnik, na osnovu ugovora o radu, stupi na rad kod poslodavca.

2. 1. Osnovna prava radnika

Osnovna prava zaposlenih su propisana zakonom , normativnim aktom i ugovorom o radu. Prema Zakonu o zatiti na radu Republike Srpske, pravo na zatitu imaju : lica koja su u radnom odnosu kod poslodavca, ukljuujui i javne slube
1

underi,B.: Radni odnosi, radno i socijalno pravo, Pravni fakultet Beograd, 2006. god. , str 84.

Radno vrijeme radnika

lica koja su na strunom osposobljavanju kod poslodavca bez zasnivanja radnog odnosa (volonteri) uenici i studenti koji su kod poslodavca na praktinoj obuci lica koja za vrijeme izdravanja kazne, vaspitne mjere ili mjere bezbjednosti obavljaju nareene poslove lica na profesionalnoj rehabilitaciji uesnici dobrovoljnih i javnih radova lica koja obavljaju djelatnost linim radom druga lica koja se po bilo kom osnovu rada nalaze u prostorijama i prostorima.2

Radnik ima pravo da odbije da radi ako mu zbog neispravnosti na objektima i na sredstvima rada, neposredno prijeti opasnost po ivot ili zdravlje. To pravo ima u sluaju ako neposredno prijeti opasnost po ivot ili zdravlje drugim licima. Moe odbiti da radi i zbog nepostojanja odgovarajuih mjera zatite na radu. Dok se ne obezbijede mjere i sredstva zatite na radu, radnik ima pravo na punu naknadu plate na teret poslodavca. Radnik je duan da odmah obavijesti poslodavca o postojanju ovih uslova i o odbijanju da radi. O tome je duan da obavijesti, prema potrebi, i nadlenog inspektora rada. Prema Zakonu o radu u institucijama Bosne i Hercegovine poslodavac moe zaposlenika da rasporedi na druge poslove dok se ne potvrdi da su preduzete mjere zatite na radu na zadovoljavajuem standardu.3 Pravo i dunost radnika je da se prije poetka rada upozna sa mjerama zatite izdravlja na radu na poslovima ili na radnom mjestu na koje je odreen, kao i da se osposobljava za njihovo sprovoenje Prema Zakonu o zatiti na radu Republike Srpske, lan 32. radnik ima pravo: da poslodavcu daje prjedloge, primjedbe i obavjetenja o pitanjima zatite i zdravlja na radu, da kontrolie svoje zdravlje prema rizicima radnog mjesta, u skladu sa propisima o zdravstvenoj zatiti. Pravo i dunost radnika koji radi na radnom mjestu sa poveanim rizikom je da obavi ljekarski pregled na koji ga upuuje poslodavac. Radnik je duan da radi na radnom mjestu sa poveanim rizikom, na osnovu izvjetaja slube medicine rada, kojim se utvruje da je zdravstveno sposoban za rad na tom radnom mjestu.

2. 2. Osnovne dunosti radnika

Obaveze poslodavca proizilaze iz ugovornog odnosa , kojim zaposleni poslodavcu prodaje svoju fiziku radnu snagu, intelektualnu sposobnost, vetinu i znanje za odreenu nadoknadu. Obaveza poslodavca je da tu istu nadoknadu isplauje zaposlenom u vidu zarade, da zaposlenom obezbedi uslove rada koji e mu osigurati zatitu zdravlja i ivota, da obezbedi sredstva i uslove za poslovanje pravnog subjekta.
2
3

Zakon o zatiti na radu, lan 4. Mirjani, : Radni odnosi, Pravni fakultet univerziteta u Banja Luci, 2004. god. str. 112.

Radno vrijeme radnika

Te obaveze poslodavca se reguliu zakonom, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu. Obaveza zaposlenih je da ispunjavaju radne obaveze profesionalno, efikasno, struno i sve u skladu sa potrebama i zahtevima struke i radnog mesta na kome je angaovan odnosno koje je preuzeo ugovorom o radu zasnivajui radni odnos. Prema lanu 97 Zakona o radu Republike Srpske dunost zaposlenog je da se na radu pridrava obaveza propisanih zakonom, kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu, i da svoje radne obaveze izvrava na nain kojim nee onemoguavati ili ometati druge radnike u izvravanju njihovih radnih obaveza. Za povredu radnih obaveza radnik je odgovoran poslodavcu, a ako je povredom radnih obaveza priinjena materijalna teta poslodavcu ili treim licima, ili je uinjeno krivino djelo ili prekraj, radnik je odgovoran materijalno, odnosno krivino i prekrajno. Prema lanu 97 Zakona o radu Republike Srpske teom povredom radnih obaveza smatra se takvo ponaanje radnika na radu ili u vezi sa radom kojim se nanosi ozbiljna teta interesima poslodavca, kao i ponaanje radnika iz koga se osnovano moe zakljuiti da dalji rad radnika kod poslodavca ne bi bio mogu. U skladu sa stavom 1. ovog lana, teom povredom radnih obaveza, zbog kojih poslodavac moe da jednostrano raskine ugovor o radu sa radnikom, smatraju se: odbijanje radnika da izvrava svoje radne obaveze odreene ugovorom o radu kraa, namjerno unitenje, oteenje ili nezakonito raspolaganje sredstvima poslodavca, kao i nanoenje tete treim licima koju je poslodavac duan naknaditi zloupotreba poloaja, sa materijalnim ili drugim tetnim posledicama po poslodavca odavanje poslovne ili slubene tajne namjerno onemoguavanje ili ometanje drugih radnika da izvravaju svoje radne obaveze, ime se remeti proces rada kod poslodavca nasilniko ponaanje prema poslodavcu, drugim radnicima i treim licima za vrijeme rada korienje alkoholnih pia ili droga za vrijeme radnog vremena neopravdan izostanak s posla u trajanju od tri dana u kalendarskoj godini davanje netanih podataka i dokaza o injenicama bitnim za zakljuivanje ugovora o radu nasilje na osnovu pola, diskriminacija, uznemiravanje i seksualno uznemiravanje radnika i mobinga, svako drugo ponaanje radnika kojim se nanosi teta interesima poslodavca ili iz koga se osnovano moe zakljuiti da dalji rad radnika kod poslodavca ne bi bio mogu. Ako radnik uini propust u radu ili u vezi sa radom koji se ne smatra teom povredom radnih obaveza u smislu stava 1. ovog lana, poslodavac e ga pismeno upozoriti na takvo ponaanje, pa ukoliko radnik, i pored tog upozorenja, ponovi isti ili drugi propust, takvo ponovljeno ponaanje smatrae se teom povredom radnih obaveza zbog koje poslodavac moe otkazati ugovor o radu.

Radno vrijeme radnika

3. Radno vrijeme radnika

Radno vreme je vreme koje zaposleni provede na radu i ono se odreuje zakonom ili optim aktom. Inae to je i vremenska obaveza trajanja dnevnog, nedeljnog i mesenog obraunatog rada zaposlenog. Prvo osmoasovno radno vreme je uvedeno u Sjedinjenim Amerikim dravama 1864.godine, pa zatim u Sovjetskom Savezu 1917.godine, da bi opta konferencija Meunarodne organizacije rada 1962.godine usvojila preporuku br 116 kojom je radno vreme skraeno na 40asovnu radnu nedelju.4

3. 1. Puno radno vrijeme

3. 1. 1 Raspored radnog vremena Puno radno vrijeme radnika iznosi 40 asova sedmino. Radnik moe zakljuiti ugovor o radu s punim radnim vremenom s jednim poslodavcem. Poslodavac je duan da vodi dnevnu evidenciju o prisutnosti radnika na radu. Poslodavac je duan da izvri raspored radnog vremena radnika najmanje za 30 narednih dana. Duan je da raspored oglasi na nain koji je pristupaan svim radnicima. Raspored punog radnog vremena se organizuje u okviru petodnevne ili estodnevne radne nedjelje kao: redovan rad ili rad organizivan u smjenama, kao dnevno ili nono radno vrijeme, ravnomjerno ili u turnusima, kao jednokratno ili dvokratno radno vrijeme.5

Radno vrijeme radnika koji rade na radnim mjestima i poslovima na kojima, i pored primjene odgovarajuih mjera i sredstava zatite na radu, postoji poveano tetno dejstvo uslova rada na zdravlje radnika, skrauje se srazmjerno tome tetnom dejstu, a najvie do 10 asova sedmino (radna mjesta s posebnim uslovima rada). O skraenju radnog vremena u smislu stava 1. ovog lana odluuje ministarstvo nadleno za poslove rada na zahtjev poslodavca, zainteresovanog radnika, inspektora rada ili sindikata, a na osnovu strune analize izdate od ovlaene naune ili stune organizacije.6

4 5

Paravina,D.:Radno pravo, Slubeni glasnik, Beograd, 2000. god. str. 159. Mirjani, : Radni odnosi, Pravni fakultet univerziteta u Banja Luci, 2004. god. str. 93. 6 Zakon o radu Republic Srpske, lan 41.

Radno vrijeme radnika

3. 1. 2. Rad u smjenama

Ako je kod poslodavca rad organizovan u smjenama, zamjena smjena vri se u rokovima i na nain odreen kolektivnim ugovorom, pravilnikom o radu i ugovorom o radu. Zamjena smjena se vri, po pravilu, tako da radnici ne rade nou neprekidno due od jedne radne nedjelje.7 Rad u smjenama se najee organizuje u industriji, i to u dvije ili tri smjene, s tim to prva smjena najee traje od 6:30 do 14:30 asova, druga smjena od 14:30 do 22:30 asa i trea od 22:30 do 6:30 asova narednog dana.

3. 1. 3. Noni rad Trajanje nonog rada je po pravilu, izmeu 22 asa i 6 asova narednog dana, ali se drugaije odreuje za pojedine kategorije radnika. Za radnike mlae od 18 godina, to je rad izmeu 20 asova i 6 asova narednog dana. Za ove radnike zaposlene u industriji traje od 19 asova do 7 asova narednog dana. Noni rad je u cilju zatite zabranjen za odreene kategorije radni-ka. Radnicima mlaim od 18 godina zabranjen je noni rad. Posloda-vac ini prekraj za koji prijeti novana kazna ako maloljetnom radniku odredi da radi nou. Izuzetno, radnici mlai od 18 godina mogu biti privremeno izuzeti od zabrane nonog rada u sluaju kada je potrebno da se otklone posljedice vie sile, havarije i zatite interesi Republike, na osnovu saglasnosti nadlenog inspektora rada. Trudnim enama, poev od estog mjeseca trudnoe zabranjen je noni rad, Noni rad je zabranjen i majci sa djetetom dojedne godine ivota.8

3. 1. 4. Sankcionisanje povrede pravila o radnom vremenu Zakonom o radu odreene su kazne za prekraje za poslodavca i odgovorno lice kod poslodavca: ako radniku odredi due puno radno vrijeme od propisanog ako ne izvri raspored radnog vremena radnika i ne vodi evidenciju o dnevnoj prisutnost radnika na radu ako radniku odredi da radi prekovremeno due od vremena propisanog ako odredi da radi prekovremeno radnik kome je prekovremeni rad zabranjen ako izvri preraspodjelu radnog vremena suprotno zakonu ako odredi da radi nou trudnoj eni poev od estog mjeseca trudnoe ili majci sa djetetom do jedne godine ivota9 Kazene odredbe iz lana 180. Zakona o radu Republike Srpskeza za ova djela predviaju novane kazne u iznosu od 1.000 do 10.000 konvertibilnih maraka.
7 8

Mirjani, : Radni odnosi, Pravni fakultet univerziteta u Banja Luci, 2004. god. str. 93. Isto, str. 93. 9 Isto, str. 94.

Radno vrijeme radnika

3. 2. Nepuno radno vrijeme

Poslodavac moe s radnikom da zakljui ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom. To je radno vrijeme krae od 40 asova nedjeljno. Radnik ostvaruje platu, kao i druga prava iz radnog odnosa, po pravilu, srazmjerno radnom vremenu. Kod nedjeljivih prava, kao to su prava koja se odnose na zatitu na radu, porodiljsko odsustvo, zatitu materinstva, zatitu invalida, mirovanje radnog odnosa i drugih, ovo pravilo se ne primjenjuje. Radnik moe da zakljui ugovor o radu s nepunim radnim vremenom sa vie poslodavaca i da na taj nain ostvaruje puno radno vrijeme. U pitanju je pravo radnika da istovremeno stupi u dva ili vie radnih odnosa. U tom sluaju se postavlja pitanje sporazuma radnika s tim poslodavcima o radnom vremenu, o nainu korienja godinjeg odmora i o drugim odsustvima s rada. Interes radnika da ostvari sva prava iz radnog odnosa i socijalnog osiguranja u punom obimu, lake je i racionalnije ostvariti kroz jo jedan, nego kroz vie radnih odnosa, kada ve to ne moe da ostvari kod jednog poslodavca. U institucijama Bosne i Hercegovine zaposlenik moe zakljuiti vie takvih ugovora, o emu poslodavac i zaposlenik zakljuuju pismeni sporazum. Zaposlenik to moe uiniti ukoliko to ne teti interesima poslodavca i ne stvara sukob interesa.10

3. 3. Skraeno radno vrijeme

Skraeno radno vrijeme se uvodi na radnim mjestima s posebnim uslovima rada. To su najee radna mjesta i poslovi na kojima i pored primjene odgovarajuih mjera i sredstava zatite na radu, postoji poveano tetno dejstvo uslova rada na zdravlje radnika. Poslovi sa posebnim uslovima rada su: poslovi sa poveanim rizikom od povreivanja, nastanka pro-fesionalnih oboljenja i oteenja zdravlja; specifini poslovi za koje se u cilju bezbjednosti i uspje-nijeg rada zahtijevaju posebne zdravstvene i psihofozike sposobnosti radnika; poslovi na kojima se i uz potpunu primjenu propisanih mjera zatite i zatitne opreme ne moe obezbijediti efikasna zatita na radu. Radno vrijeme skrauje se srazmjerno tetnom dejstvu. To je najvie 10 asova sedmino. Skraeno radno vrijeme je krae od punog radnog vremena, ali je u pogledu prava radnika izjednaeno s punim radnim vremenom. Radnik koji radi na radnom mjestu sa skraenim radnim vremenom ima sva prava po osnovu rada kao da radi s punim radnim vremenom. Po tome se razlikuje skraeno od nepunog radnog vremena. Radnik ima posebna prava kao to su uvean godinji odmor, uvea-nje plate, posebne mjere zatite na radu i druga prava, u skladu sa zakonom i optim aktom. Radnik kome se sta osiguranja rauna s uveanim trajanjem, po pravilu, nema pravo na skraenje radnog vre-mena.

10

Isto, str. 94.

Radno vrijeme radnika

O skraenju radnog vremena odluuje ministarstvo nadleno za pos-love rada na zahtjev poslodavca, zainteresovanog radnika, inspekto-ra rada ili sindikata. Odluka se donosi na osnovu strune analize izdate od ovlaene naune ili strune organizacije. Prema Optem kolektivnom ugovoru, poslodavac moe da pokrene postupak da se skrati radno vrijeme na radnim mjestima na kojima se i pored svih preduzetih mjera zatite na radu, proces odvija pod uslovima koji bitno tetno djeluju na zdravlje radnika.11

3. 4. Preraspodjela radnog vremena

Puno radno vrijeme na pojedinim radnim mjestima moe se preraspodijeliti ako priroda i potrebe posla to zahtijevaju. Radno vrijeme moe u jednom dijelu godine da bude due, a u drugom dijelu srazmjerno krae. Due radno vrijeme iz jednog dijela godine ne smatra se prekovremenim radom. Preraspodjelom punog radnog vremena moe se u jednom dijelu godine uvesti radno vrijeme najdue do 52 asa, a na sezonskim poslovima najdue do 60 asova sedmino. U toku kalendarske godine radno vrijeme ne moe da iznosi vie od 40 asova prosjeno u nedjelji. Preraspodjela radnog vremena nije mogua kod rada sa skraenim radnim vremenom, niti za radnike mlae od 18 godina.12

3. 5. Prekovremeni rad
3. 5. 1. Obaveza prekovremenog rada Prekovremeni rad se uvodi na zahtjev poslodavca kada nastupe odreene okolnosti ili prijeti njihovo nastupanje. U sluaju neplaniranog poveanja obima posla, otklanjanja posljedica vremenskih nepogoda, havarija na sredstvima rada, poara, zemljotresa, epidemija i drugih nesrea, radnik je duan da radi due od punog radnog vremena. Po pravilu, kolektivnim ugovorom se moe predvidjeti da poslodavac moe uvesti prekovremeni rad, radi obavljanja ili zavravanja poslova koji ne trpe odlaganje i koji se ne mogu u odgovarajuem roku obaviti u redovnom radnom vremenu u okviru punog radnog vremena radnika.13

3. 5. 2. Duina prekovremenog rada Prekovremeni rad ne moe trajati vie do 10 asova sedmino. Izuzetno, radnik moe dobrovoljno, na zahtjev poslodavca, raditi prekovremeno jo najvie do 10 asova sedmino. Radnik u toku kalendarske godine ne moe da radi prekovremeno vie od 150 asova.

11 12

Isto, str. 95. Isto, str. 96 13 Isto, str. 96

Radno vrijeme radnika

Ako potreba za prekovremenim radom traje vie od tri sedmice neprekidno ili vie od deset sedmica ukupno u toku kalendarske godine, poslodavac je duan da o tome obavijesti nadlenog inspek-ora rada. U institucijama Bosne i Hercegovine poslodavacje duan da obavijesti upravni inspektorat. Zakonodavac nastoji da ogranii i sprijei nepravilnu primjenu prekovremenog rada, motivisan prvenstveno visokom stopom nezaposlenosti. Nadleni inspektor moe da zabrani prekovremeni rad koji je uveden suprotno odredbama zakona. Fakultativno uvoenje prekovremenog rada van propisima predvienih sluajeva nije mogue.14 Za vrijeme prekovremenog rada, radniku se uveava plata. Uveanje plate je najmanje 30% u odnosu na platu za isti broj asova rada u redovnom radnom vremenu.

3. 5. 3. Lica kojima je zabranjen prekovremeni rad Prekovremeni rad je zabranjen: radnicima mlaim od 18 godina ivota, trudnim enama, majkama sa djetetom do tri godine ivota, samohranom roditelju ili usvojiocu djeteta mlaeg od est godina. Izuzetno, moe se odobriti da rade prekovremeno, osim za radnike mlae od 18 godina ivota. Za prekovremeni rad je potrebna njihova pismena saglasnost. Prema Optem kolektivnom ugovoru prekovremeni rad se ne moe odrediti ni za invalida sa 70% tjelesnog oteenja, kao i za radnika slabog zdravJva kome bi prekovremeni rad mogao pogorati zdravstveno stanje. U institucijama Bosne i Hercegovine trudnica ne moe raditi prekovremeno. Majka sa djetetom do tri godine ivota i samohrani roditelj sa djetetom do est godina ivota moe raditi prekovremeno, ako da pismenu izjavu o dobrovoljnom pristanku.15

14 15

Isto, str. 97. Isto, str. 97.

10

Radno vrijeme radnika

4. Zakljuak
Radni odnos se zasniva ugovorom o radu a prava, obaveze i odgovornosti iz tog radnog odnosa poinju da se primenjuju danom stupanja na rad zaposlenog. Radni odnos se, po pravilu, zasniva na neodreeno vreme. To je osnovni oblik radnog odnosa, ali, ne i jedini. Posebni oblici radnog odnosa su: radni odnos na odreeno vreme, radni odnos uz probni rad, pripravniki radni odnos, radni odnos za obavljanje poslova sa poveanim rizikom, radni odnos sa skraenim radnim vremenom, radni odnos za obavljanje poslova van prostorija poslodavca i radni odnos sa kunim pomonim osobljem. Da bi se proces rada, produktivnosti i zadovoljavanje interesa poslodavca i zaposlenog uspeno odvijao postoji potreba adekvatnog rasporeivanja istih a sve u cilju zapoljavanja radnika i primanja zarade kao i obezbeivanje funkcionisanja poslodaveve delatnosti. Rasporeivanje zaposlenih zavisi od vrste radnog odnosa i vremena rasporeivanja. Prilikom zasnivanja radnog odnosa ugovorom o radu se vri rasporeivanje zaposlenih na odreene poslove. Pre samog zasnivanja radnog odnosa u pregovaranju zaposleni i poslodavac utvruju koje e poslove ako doe do sporazuma zaposleni obavljati. U sluaju rasporeivanja novozaposlenog na koga se primenjuju odredbe Zakona o dravnim slubenicima mora se doneti poseban akt u formi reenja, kojim se odreuje radno mesto na koje se novozaposleni rasporeuje. Prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa ureuju se i kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu, a pravilnikom o radu, odnosno ugovorom o radu - samo kada je to zakonom odreeno. Odredbe zakona primenjuju se na zaposlene koji rade na teritoriji Republike Srpske, kod domaeg ili stranog pravnog, odnosno fizikog lica, kao i na zaposlene koji su upueni na rad u inostranstvo od strane poslodavca ako zakonom nije drukije odreeno. Odredbe zakona primenjuju se i na zaposlene u dravnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim slubama. Odredbe zakona primenjuju se na zaposlene strane dravljane i lica bez dravljanstva koji rade kod poslodavca na teritoriji Republike Srpske, ako zakonom nije drukije odreeno.

11

Radno vrijeme radnika

Literatura
1. Mirjani, : Radni odnosi, Pravni fakultet univerziteta u Banja Luci, 2004. god; 2. Paravina,D.:Radno pravo, Slubeni glasnik, Beograd, 2000. god: 3. underi,B.: Radni odnosi, radno i socijalno pravo, Pravni fakultet Beograd, 2006. god; 4. Zakon o radu Republie Srpske 5. Zakon o zatiti na radu Republie Srpske

12