Beyaz Yaynlar: 8 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Nossrat Peseschkian Kitabn zgn Ad Oriental Stories as Tools in Psychotherapy Springer-Verlag Berlin

Heidelberg, 1986 ngilizce'den eviren: Hrol Flolu Yayna hazrlayan: Ferma Lekesizaln (c) Nossrat Peseschkian (c) Bu kitabn tm yayn haklar Beyaz Yaynlar'na aittir. Yaynevimizden yazl izin alnma n veya tamamen alnt yaplamaz, hibir ekilde kopya edilemez, coaltlamaz ve yaynlanamaz. Birinci Basm: ubat 1998/istanbul ISBN: 975-8261-06-1 Kapak Tasarm: Zehra Ylmaz Cilt: Gven Mcellithanesi Basm: Kurti Matbaaclk Yayn ve Datm: BEYAZ YAYINLARI Caalolu Yokuu, Cemal Nadir Sok. Eser Han No:5/4-5 Caalolu/STANBUL Tel: (212) 522 38 68 - 69 Faks: (212) 522 38 70 Nossrat Peseschkian DOU HKAYELERYLE PSKOTERAP 100 rnek Vakada Eitim ve Kendi Kendine Yardm ngilizce'den eviren: Hrol Fsl olu BEYAZ YAYINLARI --NOSSRAT PESESCHKAN Nossrat Peseschkian, M.D., nroloji ve psikiyatri uzmandr. 1933 ylnda ran'da domutur v 954'den beri Almanya'da yaamaktadr. Psikoterapi eitimini Almanya, svire ve Amerika Bi rleik Devletleri'nde yapmtr. Uluslararas bir eitmen olan Dr. Peseschkian Amerika Birleik Devletleri, Hawai, Kana da, Yeni Zelanda, Avustralya, Papua Yeni Gine, Kenya, Japonya, Hindistan, Brezil ya, svire, Avusturya ve Almanya'nn eitli niversitelerinde konumalar yapmtr. Almanya Tp Birlii, Srekli Tp Eitimi Akademisi'nde profesrdr ve 1969'dan beri Wiesbaden'de Psi osomatik Tp, Psikoterapi ve Aile Terapisi arlkl alan bir merkezi vardr. --evirenin nsz Bu eviriyi gerekletirmemin temel nedeni Prof. Dr. N. Peseschkian'n Pozitif Psikotera pi ve Pozitif Aile Terapisi yaklamn Trkiye'ye sunulmas srecini balatmakt. Atlan bu an sonra dilek ve beklentim bu srecin alana ilgi duyan kiilerin katklar ile devam et mesi. Kitapta sunulan, psikoterapi ve gnlk yaamda kolaylkla kullanabileceimiz ierik bizlerin yabancs olmad hatta birok yerinde bizim diyebileceimiz lde de bildik bir ierik. B yazlan Trke'ye evirmek olarak tanmladm evirmen sorumluluum iinde bu eviriyi dei n ve eksiltmeden yaptm. Dileim bu almann, okuyucular hikyeleri kullanma olasln s alayan bir yolculua karmas. Son olarak, yukarda belirttiim dilekte bulunmam o-lanakl klan Y. Do. Dr. Ayegl Flo r Grol Flolu'na, Y. Do. Dr. H. Grkan Tekman'a, Dr. Reyhan Bilgi'e, Dr. Sibel Kazak'a Mevhibe Kayaba Uzun'a sonsuz teekkrlerimi sunmak istiyorum. Y. Do. Dr. Hrol Flolu O.D.T.. Uygulamal Psikoloji Anabilim Dal retim yesi Tccar ile Papaan Doulu bir tccar bir papaan satn alm. Bir gn hayvan yadanl devirmi. Tccar buna o asna bir yumruk indirmi. Daha nce ok zeki gzken papaan o andan itibaren konuamaz olmu aki tyler dklm ve papaan kabak kalm. Bir gn sahibinin iyerindeki kitaplkta dururke l bir mteri girmi. Mterinin grnts papaan ok heyecanlandrm. Kanatlarn rpara konumaya balam ve yle demi: "Senin de mi yadanl devirdin diye kafana vurdular ve btn salarn dkld?" (Mevlna) "3*

:. t NDEKLER nsanln birlii iin Hikyeler Listesi..........................................................ii nsz.......................................................................xi I. Blm: Hikyelerin Teorisine Giri Denemeyi Gze Alma Cesareti...................................3 Ortadou'nun Halk Psikoterapisi................................5 Binbir Gece Masallar..................................................8 Pozitif Psikoterapi......................................................12 Kltrleraras Psikoterapi..........................................27 Psikoterapide Ara Olarak Hikyeler........................31 Hikyelerin levleri...................................................33 Okuyucu in Kurallar...............................................45 Hikyelerin Kaynaklar..............................................49 Ortadou Edebiyatndaki En Gzde Karakter..........51 Kendini Kefetme......................................................54 II. Blm: Uygulamada Hikyeler Meseller......................................................................59 Doktorlarn aknl ve Umut.................................80 Cinsellik ve Evlilik...................................................105 Psikoterapide Hikyeler..........................................137 zerinde Dnlecek Hikyeler...........................190 Biyografik zetler..................................................203 Kaynaka..............................................................205 Hikyeler Listesi NSZ Herey Ayn Anda Olmaz Erteleme 5 Kk Altn Heykel 8 Bilgi Hazinesi 12 Yaamn ki Yn 16 Ona Elini Uzat 24 Bir Damda ki Ayr Dnya 27 Yarm Gerek 31 Peygamber ve Uzun Kaklar 33 Tehdit 43 Doru Fiyat 45 ehir Kaps ile Az Arasndaki Fark 49 Karga ile Papaan 51 Kusursuz Deve 54 Allah'a nan ve Deveni Salam Bala 59 Hurma Yiyici 60 Alim ile Deve Srcs 61 Doru Szl Hrsz 63 Doru Dua 64 Ferisi ile Vergi Toplaycs 64 Kendi Gzndeki omak 65 Gne Telll 66 Gne Saati zerindeki Glge 67 retmen ile Bahvan 69 Ruh ile Beden Arasndaki liki 69 Krizin Yaratt Olanak 71 Hz. Sleyman'n Adaleti 74 Gelecekteki Adalet 76 GelecekteKi awi" HekMPeyganteden Ayran Necbr? Yakutun Mucizesi 80 Paylalan znt 82 Sihirbaz 84 77

stek D 86 Kime nanacaksn? 88 Doktor Hereyi Bilir 90 Dolayl Tedavi Yollar 91 Hekimin Bilgelii 92 Halifenin "yilemesi" 95 Uygun Tedavi 99 A Diyen B de Demeli 100 Mutlu Adamn Gmlei 102 Karn Ackan Kaftan 104 Ziyaretiler ile Fil 105 Gezginin Hikyesi 108 ki Eli Olmann Talihi 113 Kirli Yuva ki Arkada ve Drt Kadn Evlilik iek Gibidir Yanl Karlatrma Demir Her Zaman Kat Deildi Elli Yllk Kibarlk Tohumun Srr Sere-Tavus Gerei Grme Cesareti Teekkr Etmenin Nedeni Evet Diyen Adamn ntikam yi rnek Yn Sakal Pahal Tutumluluk Uzun Sakaln Srr nsan ve Sz Patlcann Ua Cam lahit Karga ile Tavus Hibir Usta Gkyznden Zembille nmiyor Sen Hereye Kadirsin! Kk Yl nceki Kadar GdytuTi Tedavi Edilen Delzyon Akll Hakim Bir Baka Uzun Program Altn adr ivileri Herkes in Doru Olan Yapmann Zorluu Lam Temizleyicisi ile Aktar 191 Kii Kendinde Olann Sahibidir 192 Unutmamak in Uyar 193 Temizliin dl 193 Ebedi Hayata likin 194 Paylalan Sorumluluklar 194 Ustann Erdemi 195 Ge Kalan ntikam 196 196 Gnein Karanlk Taraf . yi Ticaret 197 nsanlar Tanmann Teori ve Pratii 198 ncinin Deeri 201 Kibar Hoca 201 117 120 ' 123 126 128 130

190

132 133 137 139 143 148 151 152 156 158 161 163 166 169 171

175 177 182 183 187

Bir insana bir balk verirseniz onu sadece bir defa doyurursunuz. Ona balk tutmay retirseniz, o kendini mr boyu doyurabilir. : (Dou deyii) Bir Alman veya Amerikal akam evine geldiinde huzur ve sessizlik ister. Bu en azndan genelde byledir. Sanki, "Beni rahatsz etmeyin. Bu kadar altktan sonra, bu benim hakkm, der gibi televizyonun nne geer, aln teriyle kazanlm birasn yudumlar ve gazetesini o a koyulur. Dou'da insanlarn dinlenme tarzlar farkldr. Bir adam eve geldiinde, karsnn oktan dav olduu misafir, akraba veya i arkadalarn karsnda bulur. Adam onlarla sohbet ederken, " afir tanrnn bir armaandr" dsturunu dorularcasna kendini dinlenmi hisseder. Demek ki, enme deiik anlamlara gelebilir. Dinlenmenin ne olduunu belirten kesin bir tanm yoktu r. nsanlar rendikleri ekilde rahatlar ve rendikleri de kendi aileleri veya ait oldukla r sosyal evrede det haline gelmi olan eylerdir. xu Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Bo vakit ve dinlenme gibi det, alkanlk ve deerlerin de birok boyutu vardr. Bu, bir bo un dierinden daha iyi olduu anlamna gelmekten ok, farkl deer sistemlerinin birbirine s leyecek ok eyleri olduu anlamna gelir. Bir kltrde gelien tutumlarn, farkl kltrdeki a yarar olabilir. Bu kitabn oluumundaki temel itici g, kltrleraras yaklamdr. Geen raras perspektife dayanan yeni bir psikoterapi ve kendini eitme kavram gelitirdim. Kl trleraras bak asna kendi kltrleraras durumum (Almanya ve ran) nedeniyle ilgi duydu de, Ortadou hikayeleriyle ilgilenmemin nedeni, bu hikyelerin kaynak ve iletiim arac olmalar yannda, uzmanlk alanm olan psikoterapide de birer ara olmalaryd. Dier bir ned Ortadou'nun bilgelie ve sezgiye dayal dnceleri ile Ba-t'nn yeni psikoterapi yntemle asndaki ilikiydi. Neeli karakterleri, fantaziye, sezgiye ve akldla yaknlklaryla bu hikyeler, modern plumlarnn aklc ve teknolojik modelleriyle tam bir ztlk iindedir. Modern endstri toplu rnn baar ynelimleri bu hikyelerin zyle eliir. Bu toplumlarda baarya ncelik veril ilikilerinin kalitesi ikinci plana itilmitir. Akl ve zek, fantazi ve sezgiden daha d eerlidir. Fakat biz, tarihsel ve kltrel olarak belirlenen bu dengesizlii, altmz ya bazlar farkl tarihsel ve kltrel erevede gelimi olsalar bile (kltrlerarasnn bal l ve dnce kalplarn katarak sorgulayabiliriz. almalarmda kltrleraras boyutun evre maya, kltrleraras sorunlarn ieriklerini sistematikle-tirmeye ve bunun atmalarn orta ki nemini nsz xi gstermeye altm. Bunlarn yannda, atma-merkezli terapi iin bir kavram gelitirmek gi da vard. Farkl psikoterapi yntemleri, saladklar yarara gre ksa sreli terapi iinde ebilirdi. Bir Bahai olarak bu giriimin birok sorunu beraberinde getirdiini biliyorum. Fakat, corafi uzaklklar bir tarafa braklrsa, bu tr giriimlerin zorunlu olmasa bile faydal ol inanyorum. Gnmzde, yanl anlamalara ramen, farkllklarn azalmas ynnde umutlu bir aullah bunu, nemi bu almada tekrar tekrar ortaya kacak olan u dizeyle aklar: "Sizler aacn yapraklar, bir daln meyvalarsnz." Terapist ile hasta arasnda bir arac olarak kullanlabilen hikyeler nemli bir yardm kayn

adr. Hikyeler hasta iin zdeleme zemini oluturur. Ayn zamanda koruyucu da o-lur. Has yle ilikilendirerek kendi atma ve arzulan hakknda konuur. Hikyeler zellikle diren no rnda deerini gsterir. Hastaya veya onun kavramlaryla deerlerine dorudan kar gelmek ye e, balangta, daha ok bir oyun nitelii tayan, duru noktasnda bir deiiklik neririz. lii, sonunda, hastann bakalaryla olan ilikisinde tek tarafl kavramlarn grmesi ve onl iden yorumlayp geniletmesine olanak tanr. Herey Ayn Anda Olmaz Hasta, retmen, anne-baba ve psikoterapistin kendisine zaman zaman yardm edebilecek hikyelerden bir tanesi hoca ile seyis hikyesidir. 'ttmm

XV xiv Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Hoca vaaz vermek istedii salona girmi. Salon, n srada oturan seyis dnda bomu. Konuu ma konusunda dnen hoca sonunda seyise sormu: "Buradaki tek kii sensin. Sana gre konuma m, yoksa konumamal mym?" Seyis cevap vermi: "Hoca, ben basit bir insanm, bu konulardan anlamam. Fakat ahra gelseydim ve btn atlarn kap bir tanesinin kaldn grseydim, yine eslerdim." Bu szlere hak veren hoca duaya balam. ki saatin zerinde konumu durmu, dua onra kendini mutlu hissetmi, dinleyicisinin de vaazn ok iyi olduunu onaylamasn isteyer ek sormu: "Vaazm nasl buldun?" Seyis cevap vermi: "Sana daha nce basit bir adam olduum ve bu konulardan pek anlamadm sylemitim. Gene de eer a-hra gelip biri dnda tm at , onu beslerdim ama elimdeki yemin hepsini ona vermezdim." (Dou Hikyesi) Hoca ile seyis hikyesi, eitim ve terapide yaanan sorunlar gsteriyor. Birden, ya ok az ya da ok fazla veriyorsunuz. ki durumda da insann geliimi dikkate alnmyor. Ben hikyele de, mitoslarda, mesellerde ve kavramlarda, insann kendisini tanyp atmalarn zmesine acak fantazi ve sezgiye daha fazla yer olduunu gryorum. Hikyelerin "psikoteraptik" ilevi bu kitabn temasn olu-turur. Daha nceki Gnlk Yaam pisi ve Pozitif Psikoterapi adl kitaplarmda, ksmen dncelerimi rneklemek ksmen de ps terapi yntemi olarak hikye ve meselleri zaten kullanmtm. Okuyucularmn tepkileri ve has alanma ilikin gzlemlerim, bu hikyelerin eitimde, kendi kendine yardmda ve psikoterapi de neler syleyebileceine ilikin bende bir merak uyandrd. Fakat amacm, hikyelerin ada aratrmak yerine, hangi atma ve rahatszlkta sorunun zmne yardmc olabildiini bel nla, hikyelerin ilala tedaviyle ortak ynlerinin olduu konusundaki grm netleti. Uygun n ve ekilde kullanldnda, bir hikye nsz teraptik abann merkezi olup tutum ve davranlarda deiiklie neden olabilir. Ancak yanl , itenliksiz bir biimde ve ahlk dersi gibi verildiinde, tehlikeli sonulara yol aabilir . Hikyelerle ilgilendiim ve bu kitaptakileri derlediim sekiz ylda tekrar tekrar grdm ki, hikyelerde macerac ve derinliklerine varlamaz bir yn var. Tandk ve bildik dnce, fik istekler birden yeni bir k altnda grnyor. Daha nce yabanc gelen dnceler de artk ye balyor. te hikyelerin en nemli ilevlerinden birisi olarak saydm ey, bak as . Okuyucularmn da bu yeni bak alarnn macerasna katlabilmesini ve hikyelerden zevk ediyorum. Bazen, bilimden, matematikten ve insan bilincinin gelimesine yardmc olan bilgiye da yal tartmalardan uzak duramayz. Fakat bazen de ruhumuzun haz duyup canlanmas iin iire ve hikyelere gereksinimimiz olur. (Sadi) Elinizdeki kitabn birinci blm hikyelerin kavramsal erevesini ana hatlaryla vermektedi Bu blmde, Pozitif Psikoteraptnin. dncelerinden yola karak, hikyelerin insan ilikiler zellikle sorun zme ve psikoteraptik durumlardaki ilevlerini belirlemeye altk. kinc kyelerin pratie uygulanmasyla ilgilidir. Hikyelere bak asnn erevesini byk ld inci blmde deiik dinlerdeki mesellerin pedagojik anlamlarm aratrdk. Terapist ile hast rasndaki iliki, bunun hikyelere ive hikayelerdeki tarihsel aklamalara yansmas, ikinci I mn ieriini oluturmaktadr. nc ve drdnc blmler, terapide hikyelerin kullanmn

. XVI Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Burada nce cinsellik ve iliki soamlarn tartyor, daha sonra bir mozayie benzer biimde rahatszlklar, terap-tik sorular ve atmalar gzden geiriyorum. Wiesbaden'deki psikoteraptik alma grubu ve Hassen Tp Birlii Srekli Eitim Akademisi'nd enimle birlikte alan birok meslektam, hikyelerin kullanmna ilikin kendi gzlemlerin a getirdiler. Birok hastam da hikyelere tepkilerini benimle paylaarak bu kitabn oluma sna katkda bulundu. Burada hikyeleri tartan ve onlarn pedagojik uygulamalarn gerekle psikoteraptik alma grubunun retmenler blmn zellikle belirtmek isterim. Ayrca bu k ler getiren arkada ve meslektalarma da teekkr etmek isterim. Tabii sunduklar nerileri enim kullanma eklimden onlar sorumlu deildir. Meslektalarm Dieter Schn ile Hans Deidenbach'a, kitabn hazrl ve dzeltmelerindeki yar emli katklarndan dolay mteekkirim. Sekreterlerim Mrs. Krieger, Mrs. Kirsch ve Mrs. Ho fmann, samimiyet, ilgi ve gvenilir-likleriyle bana yardmc oldular. Kendi kltrleraras d eneyimleriyle kz kardeim Rezwan Spengler ve erkek kardeim Houchang Peseschkian bana birok fikir verdiler. eviriyi yapan Mrs. Martha Rohlfing'e (ikago) iten teekkrlerimi iletmek isterim. Eim Manije, birok Ortadou hikyesi atasz ve -ran'da yaayan halam Mrs. Berdjis'in rnek rdurduu halk psikoterapisi yntemlerinin toplanmasnda en byk yardmcmd. Oullarm Hamit wid de bu sre iinde Ortadou hikyeleri konusunda uzmanlatlar. Nossrat Peseschkian I. BLM: HKYELERN TEORSNE GR DENEMEY GZE ALMA CESARET Kral maiyetini nemli bir grev iin snamak istemi. Birok gl ve akll adam etrafnda t onlar bugne kadar grp grecekleri en kocaman kapnn nne getirerek syle sylemi: "Siz r, benim bir sorunum var ve hanginizin bunu zebileceini grmek istiyorum. Burada kral hmdaki en byk ve en ar kapy gryorsunuz. Hanginiz bunu aabilirsiniz?" Saray mensupl ar aamayz der gibi balarn sallam. Dierleri, evresindekilere gre daha akll sayla akndan incelemi, fakat onlar da aamayacak-lann kabul etmiler. Bu akll insanlar byle s ince sarayllar sorunun zlemeyecek kadar zor olduunda fikir birliine varmlar. Sadece b vezir kapnn yanna giderek onu yle bir gzden geirmi ve elleriyle yoklam, Dou Hikayeleriyle Psikoterapi amak iin eitli yollar denemi, en sonunda kuvvetle yklendiinde ar kap alm. Mee l deilmi ve amak iin deneme istei ve yreklilikle davranma cesaretinden baka bir ey g iyormu. Kral vezire yle sylemi: "Sadece grdn ve iittiine bal kalmadan, kendi gc ve denemeyi gze aldn iin saraydaki grevi sen alacaksn." Son yllarda ok sayda (ounluu ran'a ait) mitos, masal ve hikye topladm. Bu mitoslar, insanlar arasndaki yanl anlamalara k tuttuklar, bu sorunlarn neden ve sonularn a pladm. Dou hikyelerine bavurmam temelde ok nemli bir ey deil. Dou ve Bat mitoslary i ortak kklere sahip. Ne var ki, tarihsel ve politik gerginlikler sonucu birbirle rinden ayrlmlar. Hikye, peri masal, destan, mitos ve mesellerin ocuklar ilgilendirdiini dnrz. Hikye gn ge-milik vardr. Bat hikyeleri anlatan bir nine de Dou'nun profesyonel masalclar gemie aittir. Bunun nedeni, hikyelerin akl, mantk ve baar ilkelerinden ok sezgi ve fa ziyle ilikili olmas olabilir. Hikyeler uzun sre geleneksel birer eitim arac olarak kul lanlmtr. Deerlerin, ahlki grlerin ve rnek davranlarn insanlarn bilincine aktar n de ara olmulardr. Elendirici zellikleri bu amaca ok uygundur. Hikyeler en ac dersi e tatlandran ve ilgin klan bir kak eker gibidir. Hikayelerdeki "ahlk" deiik ekillerde ifade edilmektedir. Baz hikyelerde bu apak ortad en, bazlarnda gizli veya imal ekilde verilir. ORTADOU'NUN HALK PSKOTERAPS Erteleme lm cezasna arptrlan adam, yalvararak yargcn ayaklarna kapanm. Fakat ne yarg adam doruluk pay bulabilmi, ne de ortada adamn susuzluunu belirtecek bir ahit varm. Yarg gibi ka-tym. Tm yalvarlar sonusuz kalnca, adam son isteinin yerine getirilmesini i arg lme yaklaan insana son bir iyilik yapmann kolay olduunu dnm. Hepsinden te, h gibi, yanl sonulanacak bir karar karsnda insan rahatlatan en iyi yol merhamettir. Yar

"stein nedir?" diye sormu. Cevap, "Efendim, tek isteim iki blml bir dua okumak," olmu arg bir cmertlik ifadesi taknarak adamn isteini kabul etmi. Fakat adam yargca korkulu erle bakm. Dudaklarndan hibir kelime kmam. Yargcn sabr 6 Dou Hikayeleri yle Psikoterapi tam ve sert bir ekilde sormu, "Duay neden okumuyorsun?" Adam, "Efendim, kendimi gvende hissetmiyorum. Ben duam bitirmeden nce celladn korkun klcnn kafam ko-parmayacan k edebilir?" demi. Yarg evresindekilere dnm ve "Tamam, Allah ve peygamberler nnde yemi rim ki duan bitirmeden nce sana bir ey olmayacak, " demi. Bunun zerine adam dizlerini n zerine km, ban Dou'ya evirmi ve duasn okumaya balam. Fakat duasnn birinci n ayaa kalkm ve duasna devam etmemi. Yarg kzarak, "Bu ne demek? Adaletin klcn im mi hissetmek istiyorsun?" demi. Adam cevap vermi, "Efendim, idammdan nce iki blml dua okuyabileceime dair Allah'a yemin ettiniz. Birinci blm bitirdim ve imdi ikinci blm ii irmi be sene beklemeye karar verdim." Dou lkelerinde hikyeler uzun yllar hayat dersi vermek amacyla kullanlmtr. Hikyeleri vi mutluluk ve elenceyle yorulmutur. ou zaman hikyeleri halka ulatran hikayeci ve der r, bu ekilde gereksinim duyulan bilgiyi ve zdelemeleri salam, hayatn glkleriyle m sanlara yardmc olmulardr. Hikyelerin bir ksm Kuran'dan gelen dini syleyilerden, bir dorudan insan ilikileriyle ilgili konulardan oluur. Hikyeler iyi t verme ve kat yapt sunma ilevini yerine getirir. Cuma gnleri Mslman lkelerinde tatil olduu iin, insanlar lukla perembe akamlar kahvehanelerde, hikye anlatmak zere zel olarak dzenlenen meknla ya da geni aile toplantlarnda biraraya gelirdi. Ortadou'nun Halk Psikoterapisi 7 Hikyelerin bazlar anlatlr, bazlar ark gibi sylenir, bazlar dramatize edilirdi. Bu ular canlanan dinleyiciler, dinledikleri hikyelerle alayp onlarla glerdi-Bildiim kadar la bu, eskiden erkeklerle kadnlarn -tabii peeyle sk sk rtnm olarak- birlikte katl l olayd. BNBR GECE MASALLARI Kk Altn Heykel Kraln biri, bir gn komu kraln ve halknn zekiliini, muhakeme gcn denemek istemi. Bu ayn grn ve arlkta kk altn heykel gndermi. Kraln yapaca, hangi heykelin d Kral meclisini toplayarak heykellere bakm, fakat aralarnda en ufak bir fark bulamam. l kenin en akll insanlar bile kk heykel arasnda bir fark olmad konusunda garanti v Krallnda heykellerin farklln deerlendirecek yetenekte kimsenin olmamasnn utanc kr yna olmu. Tm lke bu olaya katlm, ellerinden geleni yapmlar. Tam btn umutlarn ka ekken, gen bir adam hapishaneden Binbir Qece Masallar 9 haber gndermi. Heykeller arasndaki fark belirliyebilece-ini, yeter ki incelemesine iz in verilmesini iletmi. Bunun zerine kral gen adam sarayna getirtmi ve heykelleri ona v ermi. Gen adam heykelleri dikkatle incelemi ve heykelin de kulaklarnda kk bir delik nu grm. ncelemesine devam ederek bu kk deliklere ince gm tel sokmu. Birinci heykel ykelin azndan, ikincide kulandan, ncde de gbeinden km. Bu durum karsnda bira nlar sylemi: "Yce kralm, bu bilmecenin cevabnn ak bir kitap gibi karnzda durduunu dnyorum. B kitab okumaya almamz gerekiyor. Grdnz gibi, her insann birbirinden farkl olmas g de farkl. Birinci heykel, bize hemen dar frlayp duyduklarn syleyen insanlar hatrl i heykel, sylenenler bir kulandan girip, dierinden kanlara benziyor. nc heykel ise arn kendine saklayan ve ona gre davranan kimseler gibi. Hkmdarm, bu zellikleri gz n undurarak heykellerin deerine karar verebilirsiniz. Hangisini srda olarak istersini z? Hibir eyi kendine saklayamayan m? Szlerinize sabun kp kadar deer vermeyeni mi? Y erinizi gvenilir biimde saklayan m?" demi. Halk terapisinin bir unsuru olan hikyeler, i atmalarla, psikoterapi bilimsel bir disi plin haline gelmeden ok nce ilgilenmitir. Hikyelerin yaamdaki sorunlarla mcadelede nas kullanldna, kelimenin en geni anlamyla, 10 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Binbir Qece Masallar 11

nasl psikoterapi olarak kullanldna ilikin saysz rnek vardr. Bu rneklerin belki en i, ana erevesini akl hastas bir hkmdar nasl tedavi edebileceini gsteren bir hikyen uu Binbir Gece Masallaradr. Bu ana ereveye iki deiik adan baklabilir. Birincisi, has ltan akll ehrazat tarafndan baaryla tedavi e-dilmitir. kincisi, hikyelerin ierikler en, onlardan sonular karp iselletiren dinleyici ve okuyucular iin hikyeler birer teda ir. Dier hikyeler de ister Do-u'dan, ister Avrupa'dan, isterse dier kltrel blgelerden elsinler, ayn ekilde ilev grr. Hikyeler, peri masallar, mitoslar, kssadan hisseler, meseller, sanat eserle ri, iirler, fkralar vb. sanat iin sanat (l'artpourt l'art) deerleri dnda halk pedagoji i ve terapisinin aralardr. Psikoterapinin gelimesinden ok nce insanlar bu aralar kull rak birbirlerine yardmc olmulardr. Btn bunlar u soruyu sormama neden oluyor-. Bunlar d ygusallk dnda deeri olmayan ocuka samalklar veya nostaljik vr zvr olarak bir tar ine, kendi kendine yardmda ve atmalarn tedavisinde bilinli ve a-mal olarak kullanlam Tp pratiim, seminerlerim ve derslerimde, hastalara ve dinleyicilere ulaanlarn zellikl e mesel ve Dou hikyeleri olduunu grdm. Benim iin bunlar dildeki imgeler. Kavramay sal ve anlay gsterme yeteneinin gelimesine yardmc oluyorlar. Birok insan soyut psikoterapi teori ve kavramlaryla karlanca byk bir yk altna girmi uyor. Sadece uzmanlar arasndaki bir olay olmad, tersine hastaya, yani uzman olmayana ulaan bir kpry temsil ettii iin terapinin anlalr olmas ok nemlidir itolojik hikyelerle, yani szel imgeyle desteklenebilir. Bunlar manevi, insani ve s osyal ierik ve olaylarla yakndan ilikili olmann yannda, olas zmler sunarlar. Mitoloj k, bilinli olarak kullanldnda, hastann kendi dnyasndan olmad ve zayflklarnn a ekete geirmedii iin, hastalarn, atmalarna kar yeni tutum gelitirmelerine yard . Bunun farkna varmak, teraptik srete kavraya yardmc olduu iin, mitolojik hikye ve isseleri olduu kadar meta-forik dnceyi de psikoterapi srecine dahil etmemi salamtr.

POZTF PSKOTERAP Bilgi Hazinesi iftinin traktr bozulmu. Dier iftilerin ve arkadalarnn tamir abalar sonu vermemi iin bir usta armaya karar vermi. Usta gelmi ve traktrn motorunu kontrol etmi, konta kapan kaldrm ve hereyi dikkatlice kontrol etmi. Kontrolnn sonunda eline bir eki a bir yerine vurmu. Vurmasyla birlikte motor sanki bozulmam gibi yeniden almaya balam t ifti, ustann istedii paray renince ok fkelenmi ve "Ne, tm yaptn ekile bir d n mi elli tuman istiyorsun?" demi. Usta cevap vermi, "Canm arkadam, bir tuman sadece e ile vurua istedim, nereye vurmam gerektiini bilmem ise sana krk dokuz tumana patlyor. " Iran paras, (.n.) 13 Pozitif Psikoterapi 1968 ylndan beri Pozitif Psikoterapi olarak adlandrdm yeni bir psikoterapi (farkllama alizi) ve kendi kendine yardm anlay zerinde alyorum. Bu yntemin ilke ve teknikleri if Psikoterapi: Yeni Bir Yntemin Teori ve Pratii adl kitabmda ayrntl biimiyle anlatl ada zetle deineceim. Pozitif Psikoterapinin boyutu vardr: a) Pozitif balama noktas, b) erie uygun yntem, c) Be evreli pozitif psikoterapi. a) Pozitif Balama Noktas "Pozitif psikoterapi" kavram kltrleraras dnceyi yanstr. Orijinal anlamna (Latince m) uygun olarak "pozitif1, "olgusal" ve "verili" anlamna gelir. Olgusal ve verili olan sadece hastalk, rahatszlk ve sorun zmedeki baarszlklar deildir. Olgusal ve va iinde, her insann sahip olduu, yeni, farkl ve belki daha iyi zmler retmesini salayan nek ve potansiyeller de vardr. Bizler bu nedenle, atma, rahatszlk ve semptomlarn ge eneksel anlamlarna saplanp kalmadk. Bunun yerine, sorunlarn tm deerlendirmelerini di kkate alp onlar yeni bir bak asyla grmeye altk. zellikle hastann beraberin , onunla mcadele etme yeteneini de getirdiini aklda tutmak ok nemli bir noktadr. Bu ko uda hastaya yardmc olmak terapistin grevidir. Pozitif balama noktasnda, hastaya o ana kadar bilincin ufkunun tesinde 14 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi bulunan alternatif olaslk ve zmleri iletme abas da vardr. Bu alternatif ve zmler v

ya hapsol-mamza neden olan dnce modellerinin dnda dnmemizi ve bak amz deiti veya bir arkadamz sadakatsizlik yaptnda, emrimizde hepsinin kendi sonucunu dourduu " miz" vardr. "Adalet" ve "erefimiz" iin tabanca veya bak kullanabiliriz. zntlerimizi a le gmebilir, daha iyi bir dnya bulmak iin ila alabilir, intikammz kendimiz sadakatsizl k ederek alabiliriz. Hatta, ounlukla bilind olarak fiziksel tepkide bulunabilir, sorun u "hastala ka'la zmeye alabiliriz. Ayrca, kavray ve igr kazanmak iin tartm Benzer bir yntem hastal anlamak iin de uygulanabilir. Frijiditeyi rnek olarak alalm. B rahatszl sadece "cinsel soukluk" veya "orgazm olamama" olarak gren ift, dier "poziti anlamlar dikkate ald takdirde, olay daha farkl yaayacaktr. rnein, muhtemel alternatif anlamlarn bir tanesi u olabilir: Frijidite kiinin vcuduyla hayr demesinin bir yoludur. Bu yeni anlamn etkisi basit bir kelime oyununun tesinde dir. Getirilen bu yorum, kadnn kendini anlamas, bu sorunun ilikileri zerindeki etkisi ni grmesi ve sonuta tedaviye karar vermesiyle ilikilidir. Pozitif balama noktas, tp, p sikoterapi ve ayn zamanda potansiyel hasta asndan, yeni dnce yollar aan bir kataliz Hikyeler bize bu yeni yollarla dnme srecinin rneklerini verir. Mantksal dncenin do Pozitif Psikoterapi 15 ounlukla sorunlardan kurtarmaz. Aslnda paradoks gibi gelebilir, ama o tr dnce genellik e sorunu daha da arttrr. Dier taraftan, hikyeler beklenmeyen, artc, fakat ayn zaman k" ve "pozitif" zmler sunar. Manta ve geree uymasa bile atmalarmzn kafesinden de ulmamz salar. Aadaki hikye, pozitif yaklamla neyi anlatmak istediimizi aklamaktad Sadece psikolojik rahatszl olann deil, genel olarak hasta bir insann durumu, birok y hikyedeki uzun sre tek baca zerinde duran adama benzer. Hikye yledir: Tek baca zer n adamn bir sre sonra kaslar kaslr ve arl eken bacak armaya balar. Fakat arya ir. Olaan d pozisyon, kiinin tm kas sistemini gerginletirir ve kasar. Sonunda ar day hale gelir ve adam yardm iin barr. Yardm ars zerine birok kimse adamn yardmna gelir. Adam tek baca zerinde durmaya , yardmc olmak iin gelenlerden birisi bacaa masaj yapmaya balar. Bir bakas kaslan boy kaslarn gevetmeye alr. nc yardmsever ise adamn dengesini kaybetmek zere oldu tek olsun diye kolunu uzatr. Olay kalabalk iinde seyredenlerden birisi, a-damn ayakta durabilmesi iin iki eliyle kavramasn nerir. Bilge bir yal, bacaklar olmayan bir insan gre daha iyi durumda olduunu syler. Bir dieri, adamn kendisini ty olarak hayal etmesi ni ve ne kadar ok bu hayale younlarsa, acsnn o kadar azalacan dile getirir. Bir ba i yal adam, "Zamanla zm bulunur," der. Sonunda S::: *ff4<$>i$ 16 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi izleyenlerden birisi adama yaklar ve sorar: "Neden bir bacann stnde duruyorsun? Dieri de uzat ve zerine bas. Biliyorsun, bir bacan daha var." b) erie Uygun Yntem Yaamn ki Yn Bir tekneye sahip olmakla gururlanan hoca kasabann retmenini Hazar Denizi'nde geziy e davet etmi. Teknenin tentesinin altnda bir ey yapmadan oyalanan retmen, hocaya sorm u: "Hava bugn nasl olacak?" Hoca rzgrn ynn kontrol etmi, gnee bakm ve yzn bu "Eer bana soruyorsan, bugn olacak frtnal." Bu cevapla irkilen retmen yzn asm ve e ifadeyle, "Hoca, sen hi gramer bilmez misin? Bugn olacak frtnal, denmez. Bugn frtnal cak, denir," demi. Hoca bu paylanmaya sadece omuz silkmi ve "Neden gramer renecekmiim ?" diye cevap vermi. retmen bu cevap karsnda iyice arm ve yle sylemi: "Gramer ayatnn boa getiini gsterir." Bu konumalar olurken, tam hocann tahmin ettii gibi gky h bulutlar olumu, kuvvetli rzgr dalgalan kamlam ve tekne bir ceviz kabuu gibi sallan balam. Dev dalgalar tekneyi suyla doldurmu. Hoca retmene sormu: "Yzme biliyor musun?" en cevap vermi: "Neden yzme renecekmiim?" Bu cevap zerine mutluluktan az kulaklarna hoca cevap vermi: "O halde imdi tm yaamn boa gitmi durumda, nk tekne her an batabi Pozitif Psikoterapi 17 Terapi almalarm ile daha sonra gnlk yaamda (dikkat etmeye baladktan sonra) ok sk g bir ey var: Avrupal, Doulu ve Amerikal hastalarmn semptomlar, zaman iinde tekrarlanan vranlara dayanan atmalarla ilikili. Genelde rahatszla neden olan eylerin byk olay Tersine, ounlukla tekrarlana tekrarlana duyarllk veya "zayflk" oluturan kk eyler,

otansiyel atmalara dnyor. Eitim ve teraptik alanlarda potansiyel atma ve geliims ak gsterilen eyler, ahlk, etik ve din alanlarnda normatif anlamda bir erdem olarak y eniden ortaya kyor. Biz bu grnen davran alanlarn snflamaya, atma ve yeteneklerin nemli boyutlarn ta acak bir envanter karmaya altk. "Gerek Yetenekler" olarak adlandrdmz bu alanlar i rlabilir. Bir grupta (ikincil yetenekler) baar ynndeki psikososyal normlar vardr: Daki klik, dzen, temizlik, itaat, kibarlk, drstlk, sadakat, adalet, hrs/baar, tutumluluk, ilirlik ve kesinlik. Dier grupta (birincil yetenekler) ise duygulara ynelik katego riler vardr: Sevgi, sabr, zaman, rnek alma, gven, iliki, cinsellik, umut, inan, birlik . Gerek yetenekler, sosyalleme srecinde sosyokltrel deerlerle ve bireysel geliimin kendi e zg -zellikleriyle ekillenir. Bunlar, dnceler olarak insann kendi benliini alglama yerleir ve onun evresini alglay, sorunlaryla mcadele edi tarzn belirler. Gerek yet ki drt yolla etkisini gsterir: Pozitif Psikoterapi

19 1. duyular yoluyla (kiinin bedeniyle ilikisi), 2. mantk yoluyla, 3- gelenek yoluyla, 4. sezgi ve fantazi yoluyla (baknz, Pozitif Psikoterapi). , Bu dnceler bir anlamda davranlarmzn dmen-cisidir. rnek olarak "tutumluluk" ve "hrs nekleriyle ilgili kavram ele alalm: Bir ey biriktirirsen, bir eyin olur; bir eyin var sa o zaman bir eysin. nsan bu dnceyi benimserse, bu kavram onun yaantsn ve davranl . Bedenine kar tutumunu, yeme alkanlklarn, zevklerini, gereksinimlerini karlamasn, eini, dier insanlarla ilikilerini, fantazilerini, yaratclm ve sonunda geleceini bel . Dahas, dier dncelerle birlikte geni bir yelpazeye yaylan bireysel olaslklarn bel n, "Biriktirilen bir kuru, kazanlan bir kurutur," "Benim iin nemli olan mesleki baardr," "Dier insanlara sadece kendi karlarm gerekletirmeleri iin gereksinim du "Duygular sama, peri masallar ocuka" gibi. Bu biimiyle dnceler duygularla ok yakndan i-likilidir ve bir atma durumunda saldrg ygya yol aabilir. Bir kimse hrsa/baarya veya tutumlu olmaya ok nem verirken, baka bir dzenlilie, dakiklie, i-likiye, adalete, kibarla, vb. nem verebilir. Bu normlarn heps n durum, grup ve toplumca belirlenen arlklar vardr. Bu farkl deer yaklamlar, kiini avranlarnda ve bakalaryla ilikilerinde eliebilir. Sonuta bu elimeler uyumsuzlua y nein, bir kiinin 20 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Pozitif Psikoterapi 21 "yaamna hayat veren dzensizlii", yaamnda ok fazla dzene gereksinim duyan bir bakas az bir sorun olabilir. Byle bir durumda, kii, farkl deer sistemi ve onun sonularyla ba kma yerine partnerini deitirmeyi tercih edebilir. Gerek yetenekler pozitif terapi asndan ok nemlidir. Biz, muhtemel atma alanlar ile kapasitesini test edip durumunu farkllatrmada ona yardmc olmak zere, gerek yetenekler istesinden, Farkllama Analizi Envanteri'nden (FAE) yararlanrz. Bylece artk stres, atma veya hastalk hakknda genel terimlerle konumamza gerek kalmaz n yerine atma tepkisinin hangi durumda, kiminle ve hangi ierikte meydana geldiini bel irleyebiliriz. Kocas akamlar eve ok ge gelen kadnn srekli ikayet ettii ar kayg lma korkusunun tesinde eyler gsterir. rnein, gerek yeteneklerden "iliki"yle ilgili ola ilir. Kadnn tepkileri "dakiklik" ile balantl da olabilir. Bu yaklam atmann koulla udan ilgilenmemizi salar. Hikyelerde gerek yetenekler deiik biimlerde ortaya kar. Struvovelpete gibi pedagojik li hikyeler, genelde itaat, kibarlk ve dzen gibi bireysel normlar yanstrken, baka hik er bu normlara kar gelip okuyucuyu yabanc ve olaand dncelerle yzletirir. Gerek y ikincil yetenekler (baar) ve birincil yetenekler (duygular) olarak gruplanmas beyin aratrmalarndan elde edilen verilerle desteklenmitir. Bu almalar beynin iki yarsnn, iki hemisferin bilgiyi iki farkl sistemle ilediini gsterir. Sol hem sfer mantksal, analitik dnce | ve iletiimin szel ksmndan sorumludur. Dier bir ifadey ol hemisfer bir yerde baar ynelimli ikincil yetenekleri ierir ve kavray ile akl temsil

eder. Daha az baskn olan sa hemisfer ise, btncl dnce ve kavray, metaforik yaklam, e az sansrl balantlardan sorumludur. Sa hemisfer duyguyla ynlenen birincil yetenekleri idare eder. Yani, sezgi ve fantazinin "yeri"dir. Bu hipoteze dayanarak hikye ve mitoslarn psikoterapide kullanm yeni bir deer tar: Kiinin var olan yaklamlarnda yap nen deiiklikler ancak sezgi ve fantazinin serbest braklmasyla gerekleir. Akl ve mant bana sorunlarn stesinden gelemediinde, bu yol tera-ptik olarak nem kazanr. Kii fant ular ve hikyelerin szel imgeleri iinde dnmeyi renir (Watzlawick ve ark. 1969). Gnlk yaantdan kesitler, gerek yetenekler ile onlarn etkileri arasndaki dinamik ilikiy terebilir. Bir deneme olarak siz okurlar, aadaki senaryonun gidiatn belirleyen yetenek leri bulmaya alabilirsiniz. Krk yanda evli bir iadam trende gitmektedir. Gazetesinin ekonomi sayfasn okumakta ve z man zaman pencereden kayp giden manzaray seyretmektedi. Ksa bir molada kompartmann kap alr ve ieri gen bir kadn girer. Kadn, tad olduka byk bir seyahat antasn bav dam gazetesini bir tarafa brakarak ayaa frlar ve "Yardmc olabilir miyim?" Pozitif Psikoterapi 23 22 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi diyerek haval bir ekilde antay rafa koyar. Kadn ieri girdii andan itibaren onun cazibe ine kaplmtr. Fakat zellikle, kadnn gsterili bir ekilde bacak bacak zerine atarak o d anda, ona hayran olduunu fark eder. Birden genletiini hisseder ve kadnn yardmnda ndisine glmsemesi onu kendinden geirir. Artk gazetesinin ekonomi sayfas ilgisini ekm ez. Kadna bakmak iin sk sk gazetesini indirir, salarnn rengine bakar, gzlerinin ekl rengi onu fena halde cezbeder. Baklarnn kadnn boynuna kaydn fark e-der. Bir yandan tesine younlamaya almaktadr. Fakat kendini korunmasz ve izleniyormu gibi alglar. Bu de kafasndan ok farkl dnceler gemekte ve bu dnceleri durduramamaktadr. Bu kadndan holandm. Karm onunla karlatrdmda... "Karm" szc ksa bir sre iin nlar ona ok aktm. Fakat daha sonra birbiri ardna sorunlar kt. gdsel olarak, geen disine romantik olma ans tanmadn hatrlamtr. Kars, kendisine ilgi gstermediinde r acelecilik iinde olduundan ikayet ederek, srtn dnp uyuyormu gibi yapmtr. Tam bu ki kadna gz kaynca birden yutkunur. Parfmnn kokusunu hissettiinde, kadnn kendi lrt ettii hissine kaplr. Ve u dnce kafasna yerleir-. Bu kadn mutlaka tanmalym. etmezsem karm hibir ey fark etmez. Bir anlamda dei toku yapsam nasl olur? Fakat bu ken isi iin kolay bir dnce deildir. Bunu gerekten yapabilir miyim? ocuklarm ne olacak? Akrabalarm ne der? Oysa byle ekici bir kz arkadala i arkadalarm etkileyebili Hepsi onun gibi birine sahip olmak ister. Birden ocukluundaki bir olay hatrlar: Babasnn bir baka kadnla ilikisi olduunu ren amaktadr. Bu anyla birden sarslr. Fakat kendini bu olumsuz dncelerden abuk kurtarr. da ok ey baardm ve bir eyler olmay hak ettim. Gn iinde, dnda btn bu sorumlulukla , karna bir glck ver (yoksa ask suratl olur), ie git, dzgn ve hatasz ol, i arkada rna tekme vuracakken arkadaa davran. Btn gn binlerce nemsiz eye kz. Btn bunlar b eceleri kars onu azarlamaktadr. Karsnn sesini neredeyse o an bile duyar: "Benim iin hi amann yok. Beni ihmal ediyorsun. Sen ocuklarna bile gerek bir baba olamadn." Karsnda ran bu muhteem yarat tanmak iin bu kadar yeterli deil de nedir... Kpek gibi yaadkt bunu hak ettim. u sama tereddtlerim olmasayd. Gazetesini kucana koyar, boazn temizle abildiince cazibeli bir ekilde gler... Ancak hibir ey syleyemez. Durumu fazla zorlamaz ve pencereden dar bakar. Tren yavalamtr, kadn kalkar. Adam yard uzanmadan kadn antasn alr, gler ve "Hoakaln," der. Tren istasyonda durur. Bizim ia peronda gen bir adama doru kotuunu grr. Kucaklarlar. adam gazetesini alr ve "Ucu ye mrldanrken, bir yandan da borsa haberlerini okumaya devam eder. Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Pozitif Psikoterapi 25 c) Be Evreli Pozitif Psikoterapi Ona Elini Uzat Kuzey ran'da adamn biri batakla dm. Vcudunun batakla saplanmasna karn ba hen ardm istiyormu. Yalvarlarn duyan birisi zavall adama yardm etmeye karar vermi ve "El ana uzat, seni bataklktan kurtaracam, " diye seslenmi. Fakat amura iyice saplanan ada m yardm iin yalvarmann dnda kendine yardm edilebilmesi iin bir ey yapamyor mu. Bu dm edecek adam birka defa daha, "Elini bana uzat," diye seslenmi. Fakat her seferin

de ald cevap, yardm iin perian bir seslenimi. Tam bu srada birisi ortaya km ve " ana elini asla uzatamayacak. Sen elini ona uzatmalsn. Ancak o zaman onu kurtarabil irsin, " demi. Pozitif Psikoterapi'de hikyeler geliigzel kullanlmaz, be evreli terapi erevesinde sei {Pozitif Psikoterapi, 1977). Bu terapiyi gndelik hayattan bir rnekle gstermek iste rim. Bize kaba davranan birisine kzdmzda kendimizi kt hisseder, ondan ak ak ikaye kusurlar hakknda dedikodu yaparz. Birden o insan birok yetenei, olumlu yan olan bir k olarak deil, sadece bize hakaret eden kaba bir insan olarak grrz. Olumsuz yaantlar bi zim o insanla ilikimize baskn kt iin, dier olumlu zellikleriyle uramayz. Sonuta ve atmalar ykc olmaya devam eder, iletiim kstlanr. Bu olaylar zinciri zamanla psikolojik ve psiko-somatik rahatszlklara yol aabi lir. Ancak bu olay bir balang noktas olarak deerlendirerek aadaki tedavi plannn ev izleyebiliriz: 1. Gzlem ve Tanmlama: Olay, zntnn neden yaand, buna kimin neden olduu ve ne zama bi bulgular ierecek ekilde ve tercihan yazl olarak ortaya konur. 2. Envanter. Farkllama Analiz Envanteri (FAE) kullanarak hasta ile partnerinin el etirilen ynlerinin yannda olumlu zelliklerini gsteren davranlarn belirleriz. Bu eki nelleme yapma eilimlerini nleyebiliriz. 3. Destekleme. Gvene dayal bir iliki oluturmak iin, kabul edilebilir bulduumuz ve ol umsuz nitelenen -zelliklere denk den bireysel zellikleri glendiririz. 4. Szelletirme. Suskunluu veya atma yznden konumada ortaya kan bozukluu ortadan ele iletiim adm adm gelitirilir. Bu iletiim negatif zellik ve yaantlar gibi, poziti ik ve yaantlar da ierir. 5. Amalarn Geniletilmesi: Bak asnn nevrotik darl bilinli olarak yklr. Kii nir. Ayn zamanda, belki daha nce dnmedii yeni hedefler oluturmay renir. Yani tedavi el ve iice gemi iki boyuta dayaldr. Birincisi, terapist ile hasta arasndaki ilikinin landa olduu psikoterapi; ikincisi, hastann yakn evresiyle ilikisinde teraptik ilerin s rumluluunu ald kendi kendine yardm. 26 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Bunlar farkllatrmaya dayal analitik psikoterapinin baz nemli evreleridir. Biz bu evre lere dayanan yntemi kullanarak evlilik atmalar, sorunlar renme, depresyon, fobi ve ci l rahatszlklara ilikin gzlemleri biraraya getirip sindirim sorunlar, kalp ve dolam rah tszlklar, romatizma arlar ve astm gibi psikosomatik ikayetlerle ilgili vakalarla al tli psikopatoloji ve izofreni tedavilerimiz oldu. altmz vakalardaki baar oran, genelde ksa bir sre iinde (alt ile on seans arasn emenin olduunu gsterdi. Bir yl sonra yaplan izlemelerde, terapide salanan baarnn o larda devam ettiini saptadk. zellikle nevrotik ve psikosomatik rahatszlklarda ok iyi s onular elde ettik. Bu sonular, Pozitif Psikoterapi'nin, dier alldk psikoterapi biimle le karlatrldnda, iyi bir alternatif olduunu gstermitir. KLTRLERARASI PSKOTERAP 4 Bir Damda ki Ayr Dnya Bir yaz gecesi aile yeleri evlerinin damnda uyuyor-larm. Anne, olu ile gelininin (zor katland) birbirine sarlp uyuduklarm grnce ok rahatsz olmu. Bu duruma dayanamayara andrm ve barm: "Bu scakta nasl birbirinize sarlarak yatabiliyorsunuz? Bu j salks i." Damn bir kesinde ise kz ve hayranlk duyduu damad birbirinden en az yarm metre uz uyuyormu. Anne onlar yavaa uyandrarak, "Yavrularm, bu serin havada nasl bu ekilde ay r yatarsnz? Neden birbirinizi stmyorsunuz?" demi. Bunu duyan gelin oturmu ve yksek b sle dua eder gibi unlar sylemi: "Allahm, sen nelere kadirsin! Bir damda bu kadar deike iklim." * Kltrleraras Psikoterapi 29 Gnmzde, kltrleraras zorluklar -zel yaamda, alma hayatnda ve politikada- gittike kazanyor. Toplumsal gelimenin var olan ekli kltrleraras sorunlarn zmnn gelecein nden birisi olacan gsteriyor. Eskiden deiik kltrden insanlar birbirlerinden byk uza ayrlr ve ancak olaand durumlarda biraraya gelirken, gnmzde ulalan teknik dzey il rn fazlasyla arttrd. Sadece sabah gazeteyi amakla bile kendi yaam alanmzdan kp di plarn sorunlaryla karlamaktayz. Karlatmz bu olaylar genellikle kendi yetime e

. Gerilik, saflk, vahet veya kaytszlk gibi kendi varsaymlarmz dorultusunda, onlar e e, lanetlemeye veya onlarla alay etmeye haznzdr. Biz kltrleraras srete, belli bir kltr iin geerli olan kavram, norm, deer, ilgi, bak n kalplaryla ilgileniriz. Tam bu noktada kltrleraras sre asndan bir tehlikeyle karlarz: Kltrleraras sr an", "Irakl", "Doulu," "talyan", "Fransz erkei" vb.) kalplam fikirlere ve nyargya bilir. Bu nedenle, tipoloji, soyutlama ve istatistiki ilikilerle ilgili kltrleraras tanmlarn, istisnalara olanak tandn ve bireysel duruma, tarihsel gelimelere bal olar edilebileceini daima aklmzda bulundurmalyz. Bu anlamda paradokslar her zaman olasdr ve e bir paradoksla karlaabiliriz. Dakiklik, dzen ve kesinlie ok nem veren bir "Prusyal adoulu" olabilecei gibi, Dou'nun ortamna

30 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi kolay uyum salamak zere toleransl ve dakiklik konusunda olduka gevek davranan bir "Or tadou Prusyals" da olabilir. Ayn ekilde, kiinin kendi kltr ve eitim evresi sonucunda gelitirdii kltrel sistem b ra baka sistemlerle atabilir. Yani, kltrleraras sorunun temelindeki ilke, insan iliki i ve i atmalar srecinin ilkesi haline gelmekte, bu nedenle de psikoterapinin nesnesi olmaktadr. PSIKOTERAPDE ARA OLARAK HKAYELER Yarm Gerek Hz. Muhammed ile ilgili u olay anlatlr: Peygamber ve bir arkada konuma yapmak zere bir hre gitmiler. Bir sre sonra retisinin hayran olanlardan birisi Hz. Muhammed'e gelmi ve "Efendim, bu ehirde samalktan baka bir ey yok. Yaayanlar ok inat. Kimse bir ey r ez. Bu dikkafallardan hibirini deitiremezsiniz, " demi. Peygamber kibarca, "Haklsn," d ye cevap vermi. Daha sonra topluluun iinden baka birisi peygambere yaklam ve byk bir nle, "Efendim, ok iyi bir ehirdesiniz. nsanlar don retinin zlemiyle kalplerini sizin inize aacak," demi. Hz. Muhammed yine kibarca glm ve ayn eyi sylemi: "Haklsn." 32 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Peygamberin bu szlerini duyan arkada hayrette yle sylemi: "Ama efendim, ilk adama da, nun tam tersini iddia eden adama da hakl olduunu sylediniz. Siyah ve beyaz birarada olmaz ki." Hz. Muhammed yle cevap vermi: "Herkes dnyay olmasn istedii ekilde grr. iki adam olduklar gibi kabul etmeyeyim? Birisi kty, dieri iyiyi gryor. Bunlardan biri in yanl yolda olduunu iddia edebilir misin? Zaten hem buradaki hem baka yerlerdeki i nsanlar ayn zamanda hem iyi hem de kt deiller mi? Adamlarn hibirinin syledii yanl d alnzca eksikti." Hikyelerin ok deiik ilevleri olabilir. Biz sadece hikayelerdeki dncelerin ortaya k bir de onlarn eitsel, teraptik anlamlaryla ilgili ilevleri zerinde durduk. Bu nedenle , daha nce belirttiimiz gibi, atmalarn odak noktalarn oluturan drt alanla, yani ki ni; baars/kariyeri; dier kii ve gruplarla ilikisi (iliki/gelenek); sezgisi, fantazisi e gelecekle ilikisiyle snrl kaldk. Bir yanl anlamay nlemek iin, bilinli olarak kendimizi Dou hikyelerinin psikososyal i le snrladmz belirtmeliyim. Yani, psikoterapideki belli durumlarda veya buna benzer ili lerdeki rol zerinde durduk. Dolaysyla, hikyelerin sadece bir ynyle altk. Hikyeler la, rnein onlara birer sanat eseri, anlam sadece psikolojik yorumlarla aklanamayan mi nyatrler olarak bakmay okuyuculara braktk. HKYELERN LEVLER Peygamber ve Uzun Kaklar Ortodoks bir dindar lyas Peygamber'e gelmi. Cennet ve cehennem konularna byk ilgi duy an ve yaamn ona gre ekillendirmeyi amalam olan adam lyas Peygamber'e sormu: "Cehenn de? Cennet nerede?" Bunlar sylerken bir yandan da ona yaklam, fakat lyas Peygamber cev ap vermeden adamn elinden tutmu ve onu karanlk yollardan geirerek saraya getirmi. Ssl emir bir kapy geerek bazlar mcevherlerle donanm, bazlar kilimlere sarnm zengin v nlarla dolu byk bir odaya girmiler. Odann ortasnda, atein stnde byk bir orba kazan m. Yava yava kaynayan kazandan odaya ok gzel bir kokt yaylyormu. Kazann etrafnda bo gzlerle ?&$& 34

Dou Hikayeleriyle Psikoterapi bakan insanlar orbadan paylarn almak zere beklei-yorlarm. Ilyas Peygamber ile birlikte gelen adam insanlarn kendileri kadar byk kaklarn grnce ok arm. Kak, demirden zim bir sap ve ucunda da kk, tahta bir tutacaktan oluuyormu. A insanlar, kazann etraf itiip kakarak orbadan paylarn almaya alyorlar, ancak hibiri bunu baaramyormu. k ok zormu. Ayrca kan sap ok uzun olduu iin en kuvvetli adam bile ka azna ka a arsz olanlar orba ieyim derken, kollarn, yzlerini yakyor veya orbay dierler erine dkyormu. Dahas birbirlerine baryor, kavga ediyor ve alklarn gidermek iin gereken kaklarla birbirlerine vuruyorlarm. lyas Peygamber yanndaki adam kolundan tutarak, "te bu, cehennem," demi. Daha sonra o o dadan ayrlmlar ve bir sre sonra arkalarndaki cehennemi barlan duymaz olmu Karanlk yollardan geerek yaptklar uzun yolculuktan sonra baka bir odaya girmiler. Bu oda daha nceki odann benzeriymi, ortada orba kazan, etrafnda dev kaklaryla insanlar akat buradaki insanlar iyi beslenmi grilnyorlarm. orbaya dalan kak seslerinin dnda kin, mutlu bir mrldanma duyulmaktaym. orbay her zaman iki kii birlikte yiyorlarm. B a kaba sokuyor ve eine yedi-riyormu. Eer kak bir kii iin ok ar olursa, dier ik c oluyormu. Bu ekilde herkes kavga d olmadan, bar iinde orbasn yiyebilmekteymi. Hikyelerin levleri 35 Bir kii yeteri kadar yediinde dierinin sras geliyormu, lyas Peygamber yanndaki adama yle sy-'lemi: "te bu da, cennet!" Hikyeler iki ayr grup oluturur: a) var olan normlar pekitiren, b) var olan normlar greceli hale getiren. Btn kartlklarna ramen, bu iki ama birbirini dlamaz. Birincisi, hikyenin verdii "d okuyucunun bunun zerinde dnmesine baldr. kincisi, bireysel normlarn greceletirilme deiiklik," deerlerden bamsz olarak gereklemez, aksine kiinin sahip olduu deerlerl ir. Bunun tersi de dorudur. Var olan normlara nem vermek, dier bak alarnn sorguland dedildii anlamna gelir. nsan etkileiminde, yaantsnda ve bunlarn dnce dzeyinde il kyelerle yzlemeyle balantl belli sreler vardr. Biz bu sreleri hikyelerin "ilevle nmlyoruz. Ayna levi: Hikayelerdeki imge zenginlii, hikyelerin ieriini egoya yaknlatnr ve okuyu bu imgelerle daha kolay zdelemesine yardmc olur. Kii gereksinimlerini hikyeye yansta ir ve hikyenin anlamn o anki psikolojik durumuna uygun olarak oluturabilir. Bu tepki ler kendi bana teraptik almann nesnesi haline gelebilir. Hasta, hikye ile balant ku endisi, atmalar, istekleri hakknda konuabilir. Hikyelerin kavranmas ve kabul has fantazi ve anlarna ynelmeyle 36 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi kolaylatrabilir. Gnlk yaamdan uzaklklaryla, hikyeler, bilinli olarak kullanldklar hastaya atma-laryla mesafeli bir iliki iinde olmas konusunda yardmc olabilir. Bylec tk hastalnn kurban olmaktan kar. atmasna ve zaten atmalarla dolu allm z ir. Hikye, yanstan ve yanstlan bir ayna haline gelir. Model levi: Hikyeler birer modeldir. atma durumlarn yeniden ortaya koyar ve olas z lar. rnein, atmann zm iin yaplan bireysel giriimlerin sonularn gsterirler. H lle birlikte alarak renmeyi desteklerler. Fakat bu model kat bir model deildir. Var ol n durumla ilgili birok olas yorum ve balanty ierir. Hikyeler duygu ve dnceleri-mizd nd zmleri karmak ve bunlar atmalarmza uygulamak iin deneme ortamlar yaratrla Arac levi: Hastalar temel dnceleri ve kiisel mitolojileri iin yksek bir bedel isterl oru veya yanl, bir biimde bu dnceler sonuta var olan atma ile uzlamalarna yardm eyen kii yardm sandalna binmesine yardmc olan can simidini karmaktan nasl korkarsa, h a da kendisini bir atma girdabna sokmasna karn yaam boyunca kulland dnceleri te kar. Bu durum, zellikle hasta, terapistin kendisine daha iyi veya en azndan eit lde bi r ey sunacandan emin olmadnda geerlidir. Hasta bir yandan teraptik sreci engelleyen, e yandan aka sap-tanabildiinde, atmaya ulamay salayan, diren ve savunma mekanizmal bilir. Hikyelerin levleri 37 Diren, sessizlik, yorgunluk, seansa gelmemek gibi tutumlarn yansra vakit almas ve pah al olmas gibi yorumlarla ifade edilen terapinin deeri hakknda pheleri de iine alan de

biimler alabilir. Bu tr diren, teraptik srele alabilir. Elbette bu alma hastann h bilir. Terapistin yanl dncelere, dirence ve savunma mekanizmalarna cepheden hcumu, gen llikle ayn younlukta bir cephe savunmas dourur. Terapi ortamnda, terapist ile hasta arasndaki yzleme, bu iki farkl cephe arasnda arac ummunda olan hikyelerin varlyla yumuar. Bu, hastaya gsterilen saygnn bir iaretidir v n narsist isteklerine hitap eder (kr. R. Battegay, 1977). Seanstaki konumann konusu , konumadan dolay semptomatik davran gsterme olasl olan hasta yerine hikyenin kahra yolla boyutlu, hasta-hikye-terapist sreci balar. Hikye bir filtre ilevi grr. Hasta ikye, en azndan geici olarak onu atma ykl savunma mekanizmalarndan kurtaran bir s , hikyeyle ilgili ifade ve yorumlaryla, hikyenin aracl olmadan aa kmas ok zor o eril-. Bu filtre ilevinden evlilik hayat ve ocuk yetitirme konularnda da yararlanlabil ir. Hikyenin model olma zellii sayesinde ee, onda saldrgan davranlar yaratma riski ta n birtakm bilgiler verilebilir. Ayrca hikyeler kiiye, normalde kendinde bulunmayan i letiim ekliyle kendini ifade etme ans da salar. Depo Etkisi: mgeleri nedeniyle hikyeler, kolayca korunup farkl durumlara uygulanabi lir. Benzer durumlar hikyeleri akla getirsin veya getirmesin, onlarn yaratt 38 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi sorular kurcalama gerei dosun veya domasn, hikyeler hastann gnlk yaantsnn tedavi . Hasta deiik durumlarda hikyeyi farkl yoamlayabilir. Kii hikye ile ilgili, kendi mito ojisini farkllatrmasna yardmc olan, yeni kavramlar oluturabilir veya asl anlam geli ir. Bu anlamda hikye bir depo gibidir. Kiiyi uzun sre etkiler ve onu terapistten bamsz latrr. Gelenein Tayclar Olarak Hikyeler. Gelenek ne anlama gelirse gelsin -kltr, aile, topl ya bireyin kendi deneyimleri sonucunda oluan bireysel gelenek- hikyeler gelenei tar. Yani hikye, kiinin o anki yaantsnn tesinde dnce ve armlar iletir. Kuaktan ku zaman ayn gibi gzkmelerine karn aslnda dinleyene bal olarak yeni ve belki de bilinme anlamlar kazanr. Dikkatimizi hikyelerin ieriine ve sunduu dncelere ynelttiimizde, k davran ve atmaya yatknln kendine zg geleneini oluturan tutum ve davran kalp Klasik psikoterapi kavramlar, hikyelerimizle karlatrlabilecek tarihsel mitolojiler ie . Bunun bir rnei Oedipus kompleksidir. Oedipus'un hikyesi geleneksel modellerden kartl mtr ve temelde otoriteye (anne baba otoritesine) kar olan davran iin kullanlan bir m r-dur. Bu metafor daha sonra Oedipus kompleksiyle ilgili psikanalitik teori ve p ratie uygulanmtr. Kltrleraras Tayclar Olarak Hikyeler. Geleneklerin tayclar olan hikyeler bu yn dir. Kltrn kabul edilen kural, kavram ve davran Hikyelerin ilevleri 39 normlarn yanstrlar. Bu ierikler, tartlan kltrel grubun yesi olan kiiler iin bile ranti oluturur. nk kltrce kabul edilen zmler nerir. Farkl kltrden hikyeler ise n kural ve kavramlar hakknda bilgi verir; deiik dnce modelleri gsterir ve kiinin kavr deer ve zmler repertuarn zenginletirmeyi salar. Yalnz bunun olabilmesi baka bir srece baldr. Bu sre yabanc dnce ve davranlara d i eylerin saldrgan ve tehlikeli olarak alglanmasna yol aan duygusal engellerin ortada n kaldrlmas srecidir. Bu duygusal engel, anlama ve kabul karsnda hemen bir savunma olu rur. Fakat gnmzde nyargnn var olan olumsuzluklar kltrleraras hikyelerle alabilir killerini renebilir ve belki kendi iin benimseyebilir. Bu arada unutulmamaldr ki, hiky eler sadece toplumun o an iin kabul edilmi biimlerini yanstmaz. Farkl zamanlarda geiyo r olsalar bile, dncelerini uyararak, var olan fikirlere meydan okuyarak ve yeni bil inmeyen kavramlar sunarak kiinin muhakeme gcn gelitirirler. Regresyona Yardm Olarak Hikyeler. Hikyelerin anlatld ortam, kuru, soyut veya terapist le hasta arasnda byk uurumlarn olduu bir ortam deildir. Tersine, genelde akln, do rliinin olduu bir ortam sz konusudur. Byle bir ortam ise sezgi ve fantazi ekillendirir . Bizim baar odakl toplumumuzda, fantaziye dn regresyon, yani daha nceki geliim evrel ne dnme anlamna gelir. Hikyelerle ilgilenirken, daha az 40 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi tipik Batl bir yetikin gibi davranrm. Daha ok da bir ocuk veya standart baar normlar tazi dnyasna girmesine izin verilen bir sanat gibi olurum. Teraptik ereve iinde, hik yetikinlerin edinmi olduklar davran kalplarn bir kenara brakarak eski zamanlarn ze

e veren dnce ve tutumlarn denemelerine olanak tanr. Kii, hikyeleri, zerinde fazla d da anlamak ister. Hikyeler fantaziye, metaforik dnceye, fantastik ierie, korkusuz ve e ngelsiz tepki vermeye ve hayranlk duygularna kaplar aar. Yani, bir anlamda yaratclk i ir. Ayn zamanda gereklik ve haz arzusu arasnda aracdr. Hikyeler kiisel isteklere, yak e uzak amalara kpr oluturur, topyalara, gerein alternatiflerine var olma olana tanr nceki geliim dnemlerine dn, hikayelerdeki temalarla ynlenir. Balangta az olmakla be belli lde regresyona, bylece zayf egolu hastalarn bile dalmadan teraptik srece bal lanak tanr. Bu balamda, zellikle bilgilendirici olacana inandm bir deneyimi anlatmak iyorum. Bir psikiyatri kliniinde manik hastalar ile izofren, depresif ve nevrotik hastalarn birarada bulunduu kark bir psikoteraptik grubu ynetiyordum. Gruba, amaca uygun olarak , canl, fakat iyi kontrol edilebilen bir grup aktivitesi oluturan mitolojik hikyele rle baladk. Bu hikyelerin yardmyla zor ulalabilen hastalar bile byk o-randa katlm i. Bu uygulama analitik psiko-terapinin fazla uygulanmad bir klinikte gerekleti. Grup ta Hikyelerin ilevleri 41 yaanan duygularn kontrol edilebilirlii nceden net ekilde bilinemedii iin, genelde anal tik yntemler sorunlu olabilmektedir. Kart-Dnceler Olarak Hikyeler. Terapist hikyeleri sunarken yerleik bir teori ortaya ko z. Terapistin yapt, hastaya kabul veya reddedebilecei bir kart-kavram sunmaktr. Bu sr bilgi bilinli olarak yeni veya bildik duruma uygulanr. Bu, tabii, keyfi bir biimde yaplr. Bilgi tek tarafl olarak atmaya mdahale eder. Bu nedenle hikyeler, insan ileti in, kavramlarn dei toku edildii zel bir eklidir. Aadaki, eski ran edebiyatndan al konuma buna rnek olarak gsterilebilir. ile eken bir baba oluna yle t vermi: "Ah olum, her zaman 'her iek farkl kokar' a r ve kadnln o zengin ve hissizletirici iekleriyle her trl zevki tadarm dncesini bu szlere, "Baba, sen kadnlarn cennetlik yzlerini grmemisin. Gzlerin onlarn siyah sa dalmam, baklarn ene-lerindeki gamzeden zevk almam; sen dnceler iinde kaybolarak oturmam, aktan sarho olup uykuya dalmam, frtnal ryalarla uyanmamsn," diyerek ce v Olunun bu szleriyle dnmeye zorlanan baba yle sylemi: "Sevgili olum, sen ekmek ve z bir masa grmemisin. Bir kadnn sertliini, ocuklarn alamalarn, bir kede borlarn klenmedik misafirlerin gelmesinin ne demek olduunu bilmiyorsun." 42 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Bu konumadan baba ile oul arasnda yakn bir ilikinin olduunu anlyoruz. Aralarndaki far arn ortak noktalarnn olduunu da hissediyoruz. Hi kimse deiikliin birdenbire, daha do ifadeyle "imdi, burada" olmasn bekleyemez. Hikyede bilgi baba-oul arasnda gidip geldi , deiik alardan anlald ve sonunda ikisinin de pozisyonlar netleti. Fakat nce bilgin arn dncelerine uyup uymadn veya iki taraftan birine kendi dncelerini deitirtmeni madn grmek iin bu bilginin snanmas gerekir. Kii yeni gryle geici olarak veya de r. Ayrca hangi ksmlar kabul edeceine, hangi ksmlarn gerei daha iyi anlamada ona yar ve uygulamann olanakszl yznden hangilerini eleyeceine karar verir. Dier bir deyile nsann da yeni bilgiden sonular karabilmesi iin zamana ihtiya vardr. Psikoterapide kart-dnceler reete gibi sunulur. Hastaya kart dnceyle almas dev ann hikye okumas, hakknda dnmesi veya anladn yazmas eklinde olabilir. Terapist b kapal bir ekilde verebilir. Yani, hikyenin mcadeleye davet zellii, hastann kart d esini salayabilir. Kart dncenin biimi, durum ve artlara bal olarak deiebilir. Ki tekrar ve iirsel imgeyle veren hikyelerden; "hikyenin mesaj"nm verilmek istenen dnceyi etledii ksmlardan; dnceyi ifade eden atasz ve deyilerden veya hastann sunmak zorund ye dorudan bir cevap olarak ortaya kan "ekilsiz" kart dnceler arasndan bir tanesini r. Hikyelerin levleri 43 Bak Asnn Deiimi: Hikyelerimizin ou yaln tanmlamann tesine geer ve grsel yan rsine evrilmi bir deneyimi ierir. Okuyan veya dinleyenler, fazla bir abaya gerek kal madan kendilerine de artc gelen ve "Grdn m!" eklinde tepkilere neden olan bir gr lar. Tehdit Bir gn hocann eei alnm. Hoca fkeyle pazara komu ve yksek sesle barm: "Eeimi

tirsin." Kafas kzm, krmz bir yz ve boynundaki imi damarlarla barmaya devam etmi geri almazsam, yapmamam gereken bir ey yapacam." evredeki insanlarn btn bu olanlardan korktuu belli oluyormu. Fakat birden eek ortaya km. Hi kimse onu kimin getirdiini g alabalk sorunun gzel bir ekilde zlmesinden mutlu olarak dalm. Yal bir adam ise ho rmu: "Bana syle, eer eeini geri almasaydn, yapmaman gereken neyi yapacaktn?" Hoca ceva vermi: "Ne yapabilirdim? Yeni bir eek alacaktm. Syle bakalm, sahip olduum a-zckparay bunu yapmak akll bir ey olur muydu?" Bu hikyenin birinci ksm zdelemeyi destekler, fieinin alnmasyla hoca hakszln ku bir ekilde ve hereye gc yeten insan fantazisiyle tepki verir. "Eer... ok kt bir ey k." Bizim iin, adalet hakkndaki kendi dncelerimize dayanarak, hocann tehdidini anlayp naylamak ok kolaydr. 44 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Fakat ayn zamanda, kt bir olayn, dncemizde canlandrabileceimiz ho olmayan sonular Bu da bizde gerginlie neden olur. Hoca bu gerginlii, durumu yeni bir bak asyla deerle rerek beklenmedik bir ekilde zer. Adalet istei birden tutumluluk gds arkasnda solar. as, yeni eek ok pahalya mal olacaktr. Kt olay, bakalarna ynelik bir saldrganlk e ersine, var olan tutumluluk standartlar ile hocann maddi durumu arasndaki uyumazlk ol arak ortaya kyor. Bu kaynak deiiklii artan gerginlii azaltyor. Rahatlam olarak, gl kahkahayla tepki veriyoruz. Kendimizi tehdit edici durumdan uzaklatryoruz. Bu yer deitirme sreci birok hikyede olur. Okuyucu veya dinleyiciye, bak as deiikliini h i bak as temel kavramlarla ilgilidir. Hikyelerde sunulan ekliyle kart dnceler, bak as deiikliini, olaand kavram kler. Fakat bu srete, hastann atmalarna karn tutmaya devam ettii bak asna geri k nemli deildir. Bak as deiikliinde baka bir zellik daha sz konusudur: Bildik du ir adan grlmeye balar ve bylece farkl bir hal alrlar. Bazen sorunu zmek iin gerekl lnzca daha fazla bak as deiikliidir. 8 OKUYUCU N KURALLAR Doru Fiyat Kral Anoscbinvan tebasyla birlikte topraklarnda dolarken, dalarda, derme atma kk bir kulbesinin bile olmad ssz bir alana gelmi. Kraln as feryat etmi: "Soylu sultanm drmak iin buradaym. Fakat erzak depomuzda bir tuz zerresi bile yok. Ve tuzsuz yemein tad ok kt olur. Sultanm, ben ne yapacam?" Anoscbinvan cevap vermi: "En yakn kasabay Orada tuz satan bir tccar bulacaksn. Fakat doru fiyatn demeye dikkat et ve normalinden bir kuru bile fazla verme." A krala cevap vermi: "Soylu sultanm, bu dnyadaki herkesde daha fazla paraya sahipsiniz. Tuza biraz fazla deseniz ne olur? O biraz fazlalk s izin iin nedir ki?" Kral bu szler zerine ciddi bir ekilde bakm ve cevap vermi: "Dnyad hakszla asl yol o 9 HKYELERN KAYNAKLARI ehir Kaps ile Az Arasndaki Fark Dou 'da bir zamanlar bilgeliinin lkesini bir gne gibi aydnlatt, zeks ve zenginlii ulaamad bir kral yaarm. Bir gn vezir zgn bir yzle kendisine gelmi ve "Yce sulta eki en a-kll, en yce, en gl insansnz. Yaammzn ve lmmzn efendisisiniz. lkede duydum, biliyor musunuz? Her yerde insanlar size krediyor. Fakat baz insanlar sizi n hakknzda ok kt konuuyorlar. Alay ediyor ve akll kararlarnz eletiriyorlar. En g sizin gibi bir hkmdarn lkesinde byle bir bakaldr nasl olabilir?" demi. Sultan hog le cevap vermi: "Krallmdaki her insan gibi sizler iin neler yaptm biliyorsun. Yedi kontrolmde. Benim ynetimimdeki bu lkeler geliti 50 ve zenginleti. Bu yedi lkedeki insanlar beni adaletimden dolay seviyor. Tamamen hak lsn. Birok ey yapabilirim. ehirlerimin dev kaplarn kapattrabilirim. Fakat yapamayaca var. Tebamn azn kapatamam. Asl nemli olan baz insanlarn benim hakkmda kt eyler s l, benim iyi eyler yapmam." Bu kitaptaki hikyelerin bazlar klasik Dou edebiyatndan alnm olup, Hafz, Sadi, Mevln in Etassami ve dierleri tarafndan (bkz. biyografik zetler, s.202-204) uyarlanmtr. Bu h ikyeler, Bat'da bir lde, tbbi tarih, Dou aratrmalar ve edebi almalar yoluyla bil . Kitaptaki dier hikyeler ise halk hikyeleridir. Bu hikyeler szel olarak aktarlm, fak mdiye kadar hemen hi kimse onlar yazma gayretinde bulunmam, psikoterapiye veya sosya

l yaama uygulamamtr. Bu tr hikyelerin bazlar Bat'da da ayn biimlerle bilinmektedir unlarn niye anlatldklarn, insanlarn bunlara niye gldklerini veya hayret ettiklerini b eden bunlar anektod veya fkra olarak kabul etmektedir. 10 ORTADOU EDEBYATINDAK EN GZDE KARAKTER Karga ile Papaan Papaan ile karga ayn kafesteymi. Zavall papaan siyah tyl canavarn varlndan ok rah ve "Ne kadar kt bir siyah renk, ne biimsiz ey, ne kadar sradan bir yz ifadesi. Bir ins an gne doarken byle bir eye baksa, tm gn kararr. Hibir yerde senden daha iren bir da olamaz," diye syleniyormu. ok garip gelebilir, ama karga da papaann varlndan ikayetiymi. zgn ve karamsar e kendini bu zevksiz, ok renkli arkada ile biraraya getiren kaderden dert yanarken yle sylyormu: "Niye bu kt talih beni buldu? Niye ans yldzm beni terk etti? ttye m im byle bir karanlkla son buldu? Bir ibahe duvarnda baka bir kargayla oturmak, ortak e y52 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Ortadou Edebiyatndaki En zde Karakter 53 lerimizden zevk almak ve mutlu olmak kim bilir ne gzel olurdu!" (Sadi) Birok hikye mizahi olduundan, dinleyenler iin ka-rakterler ve onlarn kaderleriyle zdel ek daha az ac verir. Bu, ayn zamanda dinleyicinin stnlk duygusu his-setmesini de salar . Kahramann belirgin zellikleri hik-yede n plana karlr, dier zellikler ksaca yok s k yanllk kiinin hikyeyi anlamasna yardmc olma-snn yannda, hikyenin amac iin de g dengesizlik ve farkllama olmadan, hikyenin amac etkisini kaybeder. Dar grllk sonucu rotik dengesizlik ve hikyeler arasndaki iliki aklk kazanr. Genel bir ifadey-le, kendi osyokltrel sistemimizde kabul edilmi greceli deerlere dar bir bak asyla baktmzd arnn gznde komik olabiliriz. Birok Dou hikyesinde "kahraman" prototipi hocadr. Genellikle eeiyle lkeyi dolaan halk izidir. Baz ok ilgin gezici vaizler fkralar, ironi duygular ve sakar davranlaryla ha gi ve dikkatini toplad iin, hoca ran folklornde popler bir figr haline gelmitir. yi n rnei olmad, terbiye ve nezaket kurallarna uy-madii iin aka sylenemeyen birok sylenir veya hocann merkezi rol oynad hikye-lerde ortaya kar. ran halk iin hocann pasnn krallk toplumlarndaki saray dalkavuuna benzer bir ilevi vard. Bir karikatr olar doruluu ve bilgelii ounlukla abartl bir ekilde sunar ve bunlar hikyeyle akann tesine tard. Bu sre iinde tarihi modeller vardr. Sekiz yz yl nce, efsanevi el Reitln yakn akrabas olan nl air ve sosyal eletirmen Behll, kendine deli denmesini bul etmi ve bu ekilde soruturmadan uzak, soytar klah altnda halk eitmeye yardmc ol Hoca, akalar aktaran kimse ve dar grlln rnei olarak, kiinin egosunun bir paras o e kendinde hissettiklerini veya kiiliinin dlanan ksmlarn ona atfeder. Bylece kendi i sini yeniden kazanr: Bu mantksz eyleri syleyen ben deilim, benim iimdeki hoca. Onun is ini vererek kendimi, benliimin tehdit edici ieriinden koruyorum. Dinleyici, dnce ve bak alarndaki deiiklikler a-raclyla, en azndan deneme dzey ehlikeli veya en azndan net olmayan dncelere ynelmeye zorlanr. Dolaysyla kendi dnc duygu ve deneyim dzeyinde geniletir. Sonu olarak, benzer yntemler tutum ve davranlarn eraptik deiimine balamak iin uygundur. i Kendini Kefetme 55 11 KENDN KEFETME Kusursuz Deve Yllar nce drt alim Kaunr llerinde bir kervanla yolculuk ediyormu. Akamlar ate etraf ruyor, deneyimleri hakknda konuuyorlarm. Drdnn de develere hayranl varm. Develeri allerine ayor, glerini takdir ediyor ve sabrlarn anlalamaz buluyorlarm. lerinde lem ustalaryz. Bu hayvan vmek ve onurlandrmak iin yazalm veya izelim," demi. Bu szl r sylemez bir parmen kd alp ya lmbasyla aydnlanan adra girmi. Birka dakika so mi. Ktta dinlenme pozisyonundan kalkmaya hazrlanan bir deve iziliymi. Hem de o kadar g l izilmi ki, insan canl olduunu dnebilirmi. Daha sonra bir bakas adra girmi ve b nunkisi, develerin kervana saladklar yararlarn ksa bir anlatmym. -'nc olarak adra giren alim ise

m. En son drdnc adan adra girmi ve dier arkadalarn kendini rahatsz etmemeleri k m. Birka saat sonra ate snm, adrn dndakiler toktan uykuya dalm. Fakat lo ad onoton bir ark geliyormu. Arkadalar onu dr-idnc gn de ikinci ve nc gndeki gibi Alaaddin'in arkasndan kapanan kayalar gibi, Iadr drdnc alimi saklam. Sonunda beinci girii alm ve alkanlarn alkan lesiye yortulmu halde, morarm gzler ve km sert sakalla kaplym. Yorgun \admlarla ve yznde yeil limon yemi gibi bir ifadeyle Sdi ine yaklam. Canndan bezmi bir halde bir to-\mar parmen kdn halya atm. Birinci flerle u yazhym, "Kusursuz deve, veya I bir deve nasl olmal..." Birok eyde olduu gibi, hikyeler, kssadan hisseler ive peri masallaryla ilikilerimiz de nme sonucu kurulmutur. Onlar sevmeyi, reddetmeyi veya onlara aldr-mamay reniriz. Hikye ere kar olan tutumumuzu anlamamza yardmc olacak baz sorular yle sralayabiliriz? - Size hikyeyi kim okudu veya anlatt (baba, anne, kardeler, bykanneler, bykbabalar, ha a, yuva retmeni, vb.)? 56 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Hikyelerin size anlatld durumlar hatrlayabiliyor musunuz? Kendinizi nasl hissettiniz? Hikye ve masallar hakknda ne dnyorsunuz? Hangi hikye veya masal kendiliinden aklnza geliyor? En beendiiniz yazar kim? Hangi kavram veya ataszlerinin sizin iin nemi var? ou insann hikyelerle olan ilikisinin temelini peri masallar veya kssadan hisseler olu maz. Onlar hikyeleri daha ok dini mesel ve ncil hikayeleriyle ilikilendirir. nsanlarn bazs hikayelerdeki hayal gc esini tercih eder, ancak bazs da onlara derine yerlemi sizlik veya duygusal bir antipatiyle yaklar. Fakat bu tepki bazen tek bana hikyeye ka r gelitirilen tepkiden ok, hikyenin dinsel armlarna kar gsterilen tepkidir. Dini mesellerin anlamlaryla ilgili baz rnekler II. B-lm'n birinci ksmnda verilmitir. II. BLM: UYGULAMADA HKYELER 1 s 1 MESELLER nsanlarn ve meleklerin diliyle konuuyorsam, ama sevgim yoksa, grltl bir an veya nla zilden baka bir ey deilim. (I Korint 13:1) Allah'a nan ve Deveni Salam Bala Mminler Hz. Muhammed'i dinlemek iin toplanmlar. Bir adam onu zellikle dikkatli, kendi ni vererek dinlemi, inan ve evkle dua etmi ve akam olduunda peygamberden ayrlm. Fak nz fazla uzaklamadan koarak geri gelmi ve heyecanl bir sesle barm: I "Pey r efendimiz! Bu sabah sizi, Allah 'in peygambe-\rini dinlemeye devemle geldim. F akat gryorum ki deve \gitmi. Grnrlerde yok. Peygamber efendimiz, devem I kayboldu. B u mu ilahi adalet? Bu mu manamn dl? 60 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Meseller 61 Bu mu dualarma teekkr'''" Hz. Muhammed bu aresiz szleri dinlemi ve yumuak bir glmsem cevap vermi: "Allah'a inan ve deveni salam bala." Dinlerin dili imgelerin dilidir. Hemen hemen tm din kitaplar, Allah'n emir ve yasak larn dorudan ve ak bir biimde belirtmekten kanr. Bu kitaplar, dili yaln olup kesinl nanstan vazgeilen hukuk kitaplaryla k-yaslanamaz. Dini kitaplarda tebih, mesel ve szel imgelerin kullanlp kullanlmamas ya da anlatlann bir model olarak sunulup sunulmamas h ir eyi deitirmez. Birok yerde hikye, kssadan hisse ve mitolojilerde bulunanlara benzer anlatm aralar buluruz. Hikyeler ahlki, felsefi ve dini mesajlar iletmenin uygun aralardr. Dini mesellerde bil e taklit edilecek ya da caydrclk grevi gren modeller sunulur. Bunlar, inanana yesi old dini evrede ne ekilde davranmas gerektii ynnde somut bilgiler verir; hangi modeli ken dine rehber olarak alacan gsterir. Hz. Muhammed'in damad Hz. Ali'yi anlatan aadaki hi Kuran'clan alnmtr. . ^ Hurma Yiyici Bir kadn, kk oluyla bilge Hz. Ali'ye gelmi ve yle demi: "Olumun ciddi bir rahatszl

an akama kadar hurma yiyor. Ona hurma vermezsem, barp aryor. Ben ne yapacam? Ne olu yardm et." Hz. Ali ocua efleatle bakm ve yle demi: "Benim iyi kalpli kadnm, imdi yarn ayn saatte gel." Ertesi gn kadn ve olu tekrar Hz. Ali'nin nne gelmiler. Byk usta ocuu kucana oturtmu, kendisiyle bir arkada gibi konumu ve sonunda elindeki ar alrken yle sylemi: "Evldm, daima ll ol. Hayatta tad gzel olan baka eyler d nne ve ocuu gndermi. Buna aran kadn sormu: "Byk usta bunu niye dn sylemedin? Niy culuu yeniden yaptk?" Hz. Ali cevap vermi: "Benim iyi kalpli kadnm, dn oluna bugn sy i ayn inaydrclkla syleyemezdim. nk dn benim de canm hurma istiyordu." Hemen hemen tm dinler belli bir alanda uzmanla ynelmilerdir. Hahamlar Eski Ahit'in ret lerini iletenlerdi, kilise pederleri ve Roma Katolik papazlar Yeni Ahit'in retmenle ri oldular. slamda, imamlar ve daha alt dzeyde hocalar dini bilgileri rettiler. Dier taraftan, dinlerin kutsal kitaplar, bu retileri anlamann sadece erdemli kiilere z olmadn vurgular. Yani, hi kimse bakalarndan daha stn deildir. Bu yazlarn hepsi, yoluyla, herkesin dinin ieriini anlayabileceini ifade etmektedir. Hz. sa, ocuu, dini geree, safsataya yer vermeden kendi abasyla yaklaan insann sembol olarak kullanmtr. Aadaki hikye Bab'm (Bahai dinin habercisi) mridi Babi hakknda anlatlmtr: Alim ile Deve Srcs l geen bir kervanda ok iyi eitim alm bir vaiz varm. Bu kii yle bilgeymi ki, yan andklarla ykl yetmi deve gtryormu. Sandklarda sadece 62 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Meseller 63 ti: & gemiin ve bugnn bilgilerini ieren kitaplar varm. Bu kitap yk ise vaizin kafasnda ta anla kovadaki bir damlaya benzemekteymi. Bir de kervana elik eden ve son peygamberin geldiine inand bilinen zavall bir deve sr rm. Beklendii gibi vaiz bir gn deve srcsn arm ve "Benim lkedeki ve tm dnyada kadar nl olduumu biliyorsun. Grdn gibi, yetmi deve bilgilerimin sadece bir ksmn ta ur da sen, yrtk prtk elbiseler iindeki basit deve srcs, akademi bitirmek bir tarafa, a yazmay bile renmemi, okula bile gitmemi birisi, hangi cesaretle son peygamberin gel diine inanabiliyorsun?" demi. Deve srcs zarif beyefendinin nnde tevazuyla durmu, hrmetle eilmi ve yle sylemi: zrunuza gelip yetersiz szcklerimi size sylemeye hibir zaman cesaret edemezdim. Fakat siz istediniz. Ne dndm size kk bir rnek vererek gstermeye alacam. Efendim, a e inciyle kyaslya-bileceim esiz bir bilgi hazinesinin sahibisiniz. Bu inciler o kada r deerli ki, ok gzel dzenlenmi kutu iinde, yumuak kadife kumalara sarl olarak sakla nun yannda, benim bilgim sradan, lde zerine bastmz talar gibi. Ama bir de gnein y al edin. Gne bize nlarn yollar. Efendim, size sorum u: Gnein nlarn, parklakl izin kadifelere hapsolmu deerli incileriniz mi, yoksa benim yolun kenarnda duran acn acak talarm m?" ster kutsal kitaplara ait olsun ister onlarla ilikili olarak sylenmi ve iletilmi olsu n, hikyeler peygamberlerin dini dncelerini aklama ilevini grr. Musevilikte, Hristiy lamda ve Bahai dininde de geerli olan Hz. Musa'nn on emri, hikyelerle rneklendirilmi ve daha anlalr hale getirilmitir. Bunlar "Yapmayacaksn..." eklindeki soyut emirlerin t sinde, inanann gerek dnyasna gir-|mislerdir. Burada ayn zamanda dini dncelerle ilgili -jdagojik gerekler de vardr. Hz. Ali'yle ilgili aadaki hikye, bir lde "almamalsn" dir. Hikye bu emre uymayanlarn veya ait olduklar grubun standart norm ve yasaklarn ine enlerin tedavisine balang olarak da kullanlabilir. Doru Szl Hrsz Namuslu, bilge adama, bir gn hrszlk yaparken yakalanan gen birini getirmiler. Fakat ha lk, hrsz genliinden dolay yasalarn gerekli grd kadar ar cezalandrmay istemiyor hrszln ktln ve ac sonunu gstererek, genci bu yanl davrantan vazgeirmesini klentisinin tersine adam hrszlk hakknda tek sz hile sylememi. Hrszla yumuak bir ek p gvenini kazanm. Tek istei gen adamn daima doru szl olacana sz vermesiymi. Gen tulduu dncesi iinde, hemen bunu yapacana sz vererek, rahatlam bir biimde evine dn boyunca, almakla ilgili dnceler ay glgeleyen bulutlar gibi aklna gelmi. Yeni bir hr evin yan kapsndan gizlice 64 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi

karken bir dnceyle sarslm: "Eer yolda birisi beni durdurur ve ne yaptm sorarsa n eim? Yarn ne syleyeceim? Doru szl olmak iin verdiim sz tutarsam, hereyi itiraf et . Bunun sonucu olarak da hak ettiim cezadan kurtulamam." Gen adam btn alkanlklarna ka u szl olmaya altka, hrszlk yapmak ona ok zor gelmeye balam. Doru szllnn salam. Doru Dua Bahai dininin kurucusu Bahaullah'n olu Abdlba-ha, bir aile tarafndan yemee davet edil mi. Evin hanm tm iyi niyetiyle yemek piirmedeki ustaln gstermek istiyormu. Fakat y ofraya getirdiinde onu yakt iin zr dilemi. Yemek yanm, nk kadn yemek pierken g lar okuyormu. Ab-dlbaha dosta glmsemi ve yle sylemi: "Dua etmen ok gzel. Fakat bi efer mutfaktayken yemek kitabndan dua oku." Yrekten inanan bir dindarn aka alglayabilecei gibi, bu hikye din ile gnlk yaam ara terir. Gnlk yaam ile din arasndaki farkllklarla ilgilidir. Uygun bir ekilde, dinsel da grllk ve ahlk dnyasnn ruhani kurallaryla yzlemekten doan psikolojik rahatszlk Ferisi ile Vergi Toplaycs Hz. sa bu meseli kendilerinin drst olduma inanan ve bakalarn kk gren insanlara s Meseller 65 Birisi Ferisi, dieri vergi toplaycs olan iki adam mabede dua etmeye gitmiler. Ferisi ayakta durmu ve kendi kendine dua etmeye balam-. "Tanrm, krler olsun, ben dier insan ibi hara, adaletsiz, sahtekr, hatta u vergi toplaycs gibi deilim. Haftada iki defa o arm, btn sahip olduklarm iin aar vergisi veririm." Bu arada uzakta duran vergi toplayc lerini hi yukar kaldrmadan gsn dverken, "Tanrm, bu gnahkrna merhametli ol," diye Sizlere sylyorum, dieri yerine bu adam evine temiz olarak dnecek: Kim kendini yceltir se, alalacak ve kim kendini alaltrsa, ycelecek. (Luke 18: 9-14) Bu hikye dorudan mesel ya da didaktik para olarak kullanlmtr. Bu trlerden Yeni Ahit't vardr. Somut bir durumla ilgili soruyu ortaya attktan sonra, mmin ve dinleyiciler mesel eklindeki hikyeyle kar karya kalrlar. Bu meseller o dnemin gnlk olaylarndan akterleri, rol ve nemi o dnemde belirgin olan kimselerden oluur. Bunun bir rnei, ayn z amanda hem vergi toplaycs hem polis olan yetkilidir. Kendi Gzndeki omak Yarglanmak istemiyorsan, sen de yarglama. Verdiin yarg ile yarglanr, yaptn deerlendirme ile deerlendirilirsin. Niin kardeini de kendi gzndeki oma grmezsin? Veya kendi gznde omak varken kardeine nasl, "senin ," dersin? Sen, ikiyzl insan, nce kendi 66 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi gzndeki oma kar ki, daha iyi grebilesin. Ondan sonra kardeinin gzndeki p karm (Matta ncili, 7: 1-5) Bu ayetteki gibi, metaforlarn birok anlam vardr. Metaforlann sunduu imgeler, szn syle lerinden daha fazlasna sahiptir. Kiinin kendi gzndeki omak rnei, sosyal ve bireysel ha gereksinimini vurgulamann yansra yanstmann (projeksiyon), yani bireysel gereksinim v e sululuk duygularn iletmenin ok gzel bir anlatmdr. Bu ayet, ayn zamanda ister terap ter yargcn rol anlamnda olsun, kiinin einin, arkadann veya hastalarnn sorunlarna endi sorunlarna bakmas buyruunu da ierir. Bakasnn gzndeki p grmeden nce kendi g-zmzdeki oma grmemiz buyruu, bir anlam esyonel etiini oluturur. Eitimi srecinde kii, hastalarn tedavi etmeden nce kendisi ps terapi-den geer. Gne Telll Kmesteki horoz o kadar hastaym ki hi kimse onun ertesi gn tebileceim tahmin etmiyorm eki dier hayvanlar, efendileri terek gnei armad takdirde, gnein domayacan d ald gibi, hepsi gnein horozun tmesiyle doduuna inanyormu. Ertesi gn gne onlar n kaldrm. Horozun ok hasta olmasna Meseller 67 ve tmek iin gcnn olmamasna karn, gne domu ve hibir e;y onun seyrini etkileyemem (ran Masal-Abdlbaha) nsann tanryla olan ilikisi sadece tebih ve imgelerle anlatlabilir. Evreni kontrol eden gcn varln ispata alan matematiksel formller bile eninde sonunda tebihten ibaretti

ar, bilinmeyene ve tannmayana birka adm daha yaklama abasn ifade eder. Gne Saati zerindeki Glge Dou'da bir kral bir gn halkn mutlu etmek istemi. Halk saatin ka olduunu bilemedii i yolculuundan dnte onlara gne saati getirmi. Getirdii hediye kralhndaki insanlarn mi. Halk artk gnn deiik zamanlarn ayrt etmeye ve zamann ayarlamaya balam. Dakik r ve retken olarak zenginlemiler ve yaam dzeyleri ykselmi. Kral ldnde, halk ona o larn nasl ifade edebileceklerini dnmeye balam. Sonunda, gne saati kraln cmertli imgesi olduu iin, onun evresine altn kubbeli gzel bir tapnak ina etmeye karar vermile Fakat tapnak bittiinde ve kubbe gne saatinin stnde ykseldiinde, gne nlar artk mu. Gne saati kapanm ve halka zaman gsteren glge yok olmu. Bunun sonucunda insanlar lik, gvenirlik ve retkenliklerini kaybetmiler. Herkes kendi bildii ekilde hareket etm i. Sonunda krallk km. Meseller 69 Bu Dou halk hikyesi, tebih olarak kullanmtr. Zerdt'n izleyicileri iin gerei etenekleriyle ilgili grlmtr. Bir baka metafor-da, insann yeteneklerinin karsnda ola ler, aynann stn karartan kire benzetilir. Fakat yukardaki hikyede btn bunlar tapnak o ak yeniden yazlmtr. Bir sonraki rnein gsterecei gibi, Abdlbaha insan yeteneklerinin kli zelliini, benzersizlik kavramyla geniletir. retmen bahvana benzetilirken, insan v uk da birer bitki olarak gsterilir. retmen ile Bahvan Bir retmen eitli bitkilere bakan bir bahvan gibi alr. Bir bitki gnei, dieri seri ; biri akarsu kysn, dieri orak da tepesini sever. Biri kumlu toprakta geliirken, die reketli topraklarda geliir. Hepsinin kendine en uygun bakma ihtiyac vardr; yoksa son u baarsz olur. (Abdlbaha) Burada, beden ile ruh arasndaki ilikinin Bahaullah tarafndan yaplan tanmn vermek uygun olur: Ruh ile Beden Arasndaki liki "Biliyor musun ki insan ruhu ok ycedir ve bedenle akln tm zayflklarndan bamszdr. H nn zayflk belirtisi gstermesi ise ruh ile beden arasna giren engellere baldr. Ruh hi edensel rahatszlktan etkilenmez. Lmbann n dn. Etrafna konan bir eya 'r-, 70 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Meseller 71 lmbann aydnlna engel olabilir, ama n kendisi azalmayan gcyle aydnlatmaya devam insann bedenine ac veren her hastalk ruhun kendinde olan kuvvet ve gc gstermesine eng eldir. Ancak hastalk bedeni terk ettiinde, o, stnln, dnyadaki hibir gte olmayan e recektir. Her saf, arnm ve kutsanm ruh mthi bir gce sahip olacak ve artan bir mutlulu sevinecektir. "allklar altna gizlenen bir lmbay dn. Ik vermeye devam etmesine karn aydnl i . Ayn ekilde bulutlarla kaplanm gnei dn. Gerek k kaynanda bir deiiklik olmad uunu izle. nsan ruhu bu gnee, dnya zerindeki herey de insan bedenine benzetilmen. D ngel ikisinin arasna girmedike, beden, btnlyle ruhun n yanstmaya ve onun gcyl edecektir. Fakat ikisinin arasna bir engel girdiinde, n parlakl azalm gibi olacak "Yine, tamamen bulutlarn arkasna gizlenmi gnei dn. Iyla dnya aydnlanmaya devam byk bir azalma olmutur. Bulutlar datmad takdirde gne olanca gcyle aydnlatamayaca bulutlarn olmas veya olmamas, hibir ekilde gnein parlakln etkileyemez. nsann ru ydnlatan ve varlnn devamn salayan gnetir ve byle kabul edilmelidir. "Bir de meyvann aata nasl olutuunu dn. A-a paralara blnse bile meyvann en ufak nlalamaz. Ortaya ktnda ise esiz gzellik ve mthi mkemmelliiyle kendini gsterir. Hatta baz meyvalar gelimelerinin en son noktasna kopanldktan sonra ular." (Bahaullah'n Yazlarndan Semeler, s.153) Krizin Yaratt Olanak Bir zamanlar yllardr sevdiinin ayrlk hasretini eken, uzak olmann ateinden harap olan k varm. Akn kanununa gre, kalbi sabrsz, bedeni ruhunun yorgunuy-mu. Sevdii olmad amsz ve kendini tketen bir ey olarak gryormu. Gnlerce onun zleminden huzursuz, acsn

usuz kalm. Bedeni bitkinmi, ac ekiyormu ve kalbinin szmyla alayp duruyormu. Bir fin lk varl iin binlerce hayat verebilirmi. Fakat istei olmam. Doktorlarn bu ak hastas in getirecei yardmdan baka yapabilecekleri, verebilecekleri bir ila yokmu. Artk, dostl ar kendisiyle dostluk etmez olmu. Sonunda zlem aac umutsuzluk meyvasn vermi ve umutlarnn atei kle dnm. Bir gece, d anamayarak evinden km ve pazar yerine doru yola koyulmu. Birden bir beki onu takip etm ye balam. Beki takip ederken, o komaya balam, daha sonra dier bekiler de biraraya g ve yorgun adamn tm ka yollarn kapatmlar. Tkenmi haldeki adam tm gcyle bararak kendi kendine inlemi: "Kesin, beni ok yakndan takip eden bu beki ya benim Azrailim, lm meleim; ya da bir zorba ve bana ktlk yapmaya alyor." Akn okuyla kalbi kan al lan Meseller 73 **.*;*

tamaya devam etmi. Sonunda bir bahe duvarna gelmi, anlatlamayan arlanyla ok yksek ra trmanm ve hayatn unutarak kendini baheye atm. Ve orada sevdiini elinde bir lmba ile kaybettii yzn ararken grm. Kalbi tutsak k isine baktnda derin bir i ekmi, ellerini havaya kaldrm ve alayarak yle dua etmi: sen bekiye mutluluk, zenginlik ve uzun hayat ver. O bu zavally ynlendiren Cebrail ya da hayat veren srafil'di. Aslnda adamn szleri doruymu, nk bekinin grnrdeki zalimliinde birok gizli adalet skenin arkasnda ne kadar merhamet yattn grm. fkesiyle, aknn lnde sevdiinin de bu a yol gstermi ve yalnzln karanln tekrar biraraya gelmenin ile aydnlat dirmi, ruhu kalbin doktoruna gtrm. k ileriyi grebilseydi, batan bekiyi takdir eder, o-nun adna dua eder ve bu zalimlii b adalet olarak deerlendirebilirdi. Fakat iin sonu ondan gizlendii iin batan szland ve yet etti. Dier yandan, bilginin bahesinde yolculuk edenler, sonu balangta grebildikler i iin savata bar ve kzgnlkta kardelii grr. Bu Vadideki yolcularn durumuna benzer, Vadide gezenler sonu ve ba bir olarak grr. Hat ta ne ba ne sonu grr ve ne "ilk"e ne "son"a ahit olurlar. (Bahaullah, Yedi Vadi, 1975, s.14) 74 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Meseller 75 "Yolcunun toz topraktan cennetlik vatanna yolculuunun yedi aamas olduu sylenir. Bazlar una Yedi Vadi, bazlar da Yedi ehir, der. Ve yolcu benliinden kurtulmadan, bu aamalar g emeden, ne yaknlk ve birlikteliin okyanusuna ulaabilir, ne de esiz araptan iebilir." (Bahaullah, Yedi Vadi, s.4) Hz. Sleyman'n Adaleti ki fahie kraln huzuruna gelmi ve nnde durmu. Kadnlardan birisi, "Ab hkmdarm, bu ka ayn evde oturuyoruz ve o evdeyken bir ocuk dnyaya getirdim. Benim doumumdan otuz gn s onra bu kadn da doum yapt. Bizler yalnzdk, evde bizimle beraber kimse yoktu. Ve bu ka dnn olu gece ld, nk stne yatmt. Gece yars uyand ve hizmeti kadn uyurken ben i koynuna koydu. Kendi l olunu da benim kucama verdi. Sabah ocuumu doyurmak iin uyand bein lm olduunu grdm. Fakat dikkatle baknca bir de ne greyim, o benim dourduum oc demi. br kadn ise, "Hayr, yaayan ocuk benim, len ocuk seninki," demi. Birinci hemen len ocuk seninki, yaayan benimki" demi. Bu ekilde kraln nnde iddialamlar. Kral, " aayan benim olum, seninki ld; dieriniz, hayr senin olun ld, yaayan benim olum, diy bir kl getirin, " demi. Hemen krala bir kl getirilmi. Ve kral yle devam etmi: "Ya ye bln ve yansn biriniz, yansn dieriniz akn." Yaayan ocuun annesi kalbi olu iin yandndan krala, "Ah, yce verin ve ldrmeyin," diye yalvarm. Dieri ise, "O ne benim ne senin olacak, bln onu," d mi. Bu konumadan sonra kral cevabn vermi: "ocuu birinci kadna verin ve onu ldrmeyin nnesi o," demi. Kraln verdii bu karan duyan tm Museviler ona hayran olmular. nk onun let datmak iin Allah'n erdemine sahip olduunu-anlamlar. (I Krallar 3: 16-28) Musevilerin kutsal kitaplarndan birisi olan Eski Ahit, ilk bakta sraillilerin atalarnn soyaac ve ilgin bir tarih kitab gibi gzkr. Fakat olaylarn anlatm ile sadece tarihs

veya ahlki ve etik emirlerin sralanmasndan te imge ve meseller ierir. Dahil edilen h er olay birok ynden bugnn insan iin nemli^ve bilgilendiricidir. Hatta halk psikoterapi i anlamnda da etkili olabilir. Bunun en gzel rnei, Hz. Sleyman'n adaletidir. Bu rnek gnceldir ve boanma ile ocuk vesayeti kararlarnda hl geerlidir. Kat bir ekilde hakkn bulmasn savunan yerine, ocuu ve ei iin fedakarlkta bulunabilen kii sorumluluu tam r. Bertolt Brecht, Hz. Sleyman'n adaletindeki temay modern ekliyle ele almtr. Fakat feoda Kral Sleyman' szc olarak kullanmak yerine, akll hakim Azdak' kullanmtr. Brecht ayr e, annelerin ocuu kendi tarafna ekme abalan eklinde gerekleen kavgay kullanmtr. 76 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Hz. Sleyman'n adaletinde sadece ima edilen ve kavga eden taraflardan birisinin iyi lik ve annelik duygularyla nlenen ocuun ortadan ikiye blnmesi durumu, herhangi bir boa ma halinde sk sk ocuklarn yaantlar ve duygu dnyalarnda gereklemektedir. Anneleriyle bir yrek ve beden olan ocuklar, sululuk duygusu veya adalet istemiyle b abalarnn karsna kartlyor. ten paralara blnyorlar. Btn bu gzlemler ok iyi d an'n verdii hkm anne kalbini tanmay ve bir kadnn isteklerini ortaya koyabilme yetene erektirmektedir. Acaba Hz. Sleyman bugn ok sk grdmz gibi, iki tarafn da kendi hakla ar kiiyi hi dnmeksizin savunduklar bir durumda nasl tepki verirdi? Gelecekteki Adalet Hoca vaaz veriyormu: "Yoksulluk iinde yaayanlar mbarektir. Bu dnyada elbise alamad i dolaanlar, br dnyada en pahal elbiseleri giyecektir." Yrtk prtk elbiseleri iinde k e a gzlerle bakan yoksul bir dama dnm ve yle sylemi: "Sen benim iyi dostum, komum m, br dnyada daha nce hi dokunma frsat bile bulamadn kumalarla giyineceksin. Fakat a bir koulla sylyorum: br dnyada yanna geldiimde ve senden bir ey istediimde, senin lduumu unutmayacaksn." Yoksul ve hakszla uram insana br dnyada hak vaat ediliyor. Fakat bu bile bireysel m Meseller 77 I ?. deil. Hocann dilenciye verilen sadaka gibi sunduu u-mudun adama bir yarar yok. Sadec e kiinin kendi sululuk duygusunu ve sorumluluklarn azaltarak, kendi kurtuluunu gvencey e alyor. Hoca yoksul adama aln giderecek bir dilim ekmek veya para vermiyor. O, sadece umut douran baz szckler veriyor. Hekimi Peygamberden Ayran Nedir? Bir gn bni Sina'ya ok sayg duyan bir rencisi yaklam ve yle sylemi: "Byk usta, ili insanndan daha akllsn. Sen bir felsefeci; fiziki, air ve astrologsun. Gnmz bilim gerekli olandan daha fazlasn biliyorsun. Neden peygamberliini ilan etmiyorsun? Emin im, binlerce insan seni ve senin szlerini dinler. Gryorsun, Hz. Muhammed sadece bir deve srcsyd, bilim deneyimi yoktu, ama szleri milyonlarn kulana ulat." bni Sina, "Zaman gelince bunun nedenini sana aklayacam. Sadece sabrl ol," diye cevapl Bir sonraki k, en yal insann bile hatrlayabildiinden daha souk bir k olmu. bni Si tyormu. Ayn odada onu sorgulayan rencisi de varm. Gece, a-teten kuruyan bni Sina bir m souk suya mhta-m. Oda arkadana, "ok susuzum. Bana dardan bir bardak su getirir m ye sormu. Buz gibi souk havada dar gitme dncesi rencinin battaniyesinin altna iyice girmesine olmu ve yle cevap vermi: "Hayr stad, tm doktorlar senin durumundaki insana souk suyun hir olacanda hemfikir." l 78 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi bni Sina'nn susuzluu daha da artm. Dili kurumu bir ekilde seslenmi: "Git, bana biraz getir. Benim hastalm iin souk bir ey en iyi ilatr." Ne var ki ustasnn isteini yerine getirmek iin dar kp emedeki buzu krma dncesi en diken etmi. Israrla souk sudan daha kt bir ey olamayacan iddia ediyormu. Fakat n ni Sina sadece souk suyun zdrabm dindireceinde srar-hym. ki adam sonuta tm gece bu Sabaha kar minarenin tepesinden, inananlar peygamberin emrettii gibi kendilerini tem izlemeye, ynlerini Mekke'ye evirmeye ve namaz klmaya aran mezzinin sesi duyulmu. bni 'nn rencisi battaniyesini bir tarafa a-tarak yataktan frlam ve odann dna km. e

destini alm. Daha sonra seccade zerinde sabah namazn klmak, duasn okumak zere eilmi Gen adam namazn bitirdikten sonra bni Sina ona yle sylemi: "Sevgili dostum, bana, niy eygamberliimi ilan etmediimi sormutun, hatrlyor musun? Bugn sana cevabn vermek istiyo . Gryorsun, sadece bir deve srcs olan Hz. Muhammed, bizden yz yldan daha nce yaa in hl seni scak yatandan kartacak gc ve kudreti var; senin souk su ile ykanman ve etmeni salayan gce hl sahip. Beni stadn olarak grdn halde btn gece boyunca bir ba sana yalvardm, ama tm szlerim etkisiz kald. te bu, btn bilgeliime karn asla peygam diasnda olmama nedenlerimden biridir." Meseller 79 Yukarda belirtilenlere ek olarak, bu hikye bir eyi ok ak biimde belirtir: Hasta ne kad r gvenirse gvensin, bir terapist sadece peygamberlere zg olan karizmaya bavuramaz. i t DOKTORLARN AKINLII VE UMUT Yakutun Mucizesi eyh kahvede, halifenin ark sylemeyi yasakladn aklam. Bunu duyan bir dervi o kada nde bir eyler dmlenmi. Sonunda ok ciddi bir hastala yakalanm. Deneyimli bir hekim h tana arlm. Fakat, hastann nabzn dinleyen, gerektii ekilde muayene eden hekim, oku plarndaki bilgilere, hatta yllarn deneyimine ramen hastal aklayamam. Dervi son nefesini vermi. Hekim bilgi ahyla cesedi am ve derviin en ok ac hissetti kut kadar krmz, byk bir para bulmu. Daha sonralar hekim maddi skntya dt bir z n ele geerek en sonunda halifenin olmu. O da ta yzne takm. Doktorlarn aknl ve Umut 81 Bir gn halife yzk parmanda iken ark sylemeye balam. Fakat annda vcudunda en ufak mamasna karn kaftan kan krmzsna dnm. aknlkla, yakutun kzgn ya gibi srayp dn izlemi. Bunun zerine halife tek tek, hekime ulancaya kadar tan eski sahiplerini im artk bu bilinmeyeni aklayabilecek du-rumdaym. (Mevlna) Eski Doulu doktorlar, daha ok zengin snflara hizmet vermekle beraber, rolleri ayn zam anda dini hkmlerle ilikilendirilebilen yardmseverlii de ieriyordu. Birok muayenehanede "Perembe leden sonralar (kutsal cuma gnnden bir gn nce) yardma gereksinimi olan has bedava tedavi edilir," yazs bulunurdu. Bu ifade ayn gelenei tayan baz merkezlerde bug de vardr. Hekim birok rol ve grevi kendinde birletirmitir. O-nun almas bugnn doktorlarmnki g bir alanla snrl deildi. Bu alma, tehise ynelik idrar testi, nabz saym gibi lm katli muayenesinin yannda bugnk psikosomatik tbb hatrlatan teraptik konuma ve deerle eleri de ierirdi. Eski ran'n air ve yazarlar, nl doktorlarn almalarndan vgyle sz ederken, arlata lklaryla da alay ederlerdi. Tabii ki sekin ve zengin [hastalar iyi, deneyimli dokto rlara daha kolay ulaabiliyordu. Fakat hikye dizileri ve didaktik eserlere benzer ya zlardan, 82 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi masraflarn karlayamayanlarn bile cret demeden hekimin bilgeliinden faydalanp ve onda s kartabileceini renmekteyiz. Bu hikyeleri anlayabilmek iin, o dnemde yaananlar dikkate almak gerekir. Sultan, kral , hkmdar ve eyh, feodal kurallarn uygulayclaryd. uras gerektir ki, dokto da saygnl yksek olmasna karn, ayn saray grevlisi, asker veya vali gibi hizmet verme Buna paralel olarak, doktor oradan oraya dolap mal veya becerilerini satmak iin uraan tccar gibiydi. Dahas, hastann arlarnn dini kurallarla uyumunu salamak ve ilgelikle balant kurmak doktorun greviydi. Bunun sonucunda, yaanan bir hakszlk nedeniy le Allah'a kzgn- i lk duyulduunda da doktora bavurulabilirdi. V Paylatlan znt Kpr kpr olan ve belki yz kere bir yanndan br yanna dnen kocasna kadn yle syle arn Allah'n yeni bir gn. Sen byle huzursuzken, ben de uyuyamyorum."Kocas cevap verir: Ah hanm, sende de bendeki sorunlar olsayd. Birka ay nce bir kt imzaladm ve yarn sz parann denmesi gerekiyor. Ben bir zavallym! Biliyorsun ki hi param yok ve yine biliy orsun ki borlu olduum komu, konu para olunca bir akrepten daha zehirli olabilir. Du

rum byleyken nasl uyuyaym?" Ve bu arada hl dnp durmaktadr. Karsnn sakinletirme ve rdm etme abalarnn hibiri sonu vermez. Kadn, "Yarna kadar bekle; yarn hereyl Doktorlarn aknl ve Umut 83 farkl olabilir, belki para bulabiliriz," diyerek onu yattrmaya alr. Adam ise, "Hibir yda etmez, hereyimi kaybettim," diye inler. Sonunda karsnn sabr taar. Dama kar ve kom seslenir: "Biliyorsun, kocamn sana yarn demesi gereken borcu var. Sana bilmediin bir eyi sylemek istiyorum. Kocam yarn borcunu deyemeyecek." Kadn gelecek cevab beklemeden yatak odasna koar ve "Eer ben uyuyamyorsam, komum da uyuyamamal," der. Kadn, kocas y an bana ekip kayg iinde dileri birbirine vururken, tam bir meydan okuma havasnda yata rer. Bir sre sonra kar kocann nefeslerinden baka bir eyin duyulmad bir sessizlik haki lur. (ran Hikyesi) Doktorlar tarafndan uygulanmayan halk psikoterapi-sinde, kurnazlk ve hnerin ar bast y ler kullanlr. Yukardaki rnekte olduu gibi, insan eitli yollarla einin, rakibinin, var an norm ve sosyal glerin, hatta kendi korkularnn stesinden gelmeye alabilir. Bu ba-a hikyedekine benzer rahatlamalar yaanr. Kadn kendisi ve kocasna, kendi anlad ekilde a i yerine getirerek yardm etmitir. "Eer ben sorunlarm yznden uyuyamyorsam, neden br " eklindeki bu bireysel adalet anlay, tabii ki sorunu zmez, borlar bu k ekilde denme kat o da borlu olduu insana aresizlik iinde teslim olmadn hissettirir. Artk alacakl borlu olandan daha iyi durumda deildir. 84 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Doktorlarn aknl ve Umut 85 Sihirbaz Hoca bir gn karsna fndk almak istemi, nk kars ona fndkla "fesenjan" yemeini i. Hoca en sevdii yemei beklemenin verdii mutlulukla elini kavanozun iine daldrm ve b elle alabilecei en fazla fnd avulam. Fakat elini kavanozdan karmak istediinde, eli dar zorlad ve evirdiyse de elini kavanozdan kurtaramam. Normalde yapmayaca eyleri yapm am, inlemi, sylenmi. Fakat hibir eyin faydas olmam. Hatta karsnn kavanozu alp b onu vermemi. Hocann eli kavanozun aznda skp kalm. Yeni birka giriimden sonra kom erkes nlerinde oynanan bu oyunu byk bir dikkatle izlemi. Komulardan birisi soruna yle ir gz atm ve hocaya bu olayn nasl olduunu sormu. Ackl bir ses ve aresizlik inlemele oca olay anlatm. Komusu, "Sylediklerimi aynen yaparsan, sana yardm ederim," demi. Hoca cevap vermi: "Beni bu berbat kavanozdan kur-tarabilirsen, sz veriyorum, syledii n h erseyi yapacam." Bunun zerine adam, "O zaman kolunu kavanozun iine iyice sok," d emi. Elini kurtarmak isterken iyice iine sokmas istei hocaya biraz garip gelmi, fakat syle neni yapm. Komu devam etmi: "imdi elini a ve tuttuun fndklar brak." Bu istek hocay ok zm. ii yemek iin istedii halde brakmak zorundaym. steksizce kendine yardm eden komusunun sylediini yapm. Adam daha sonra da, "Elini kapa ve yavaa kavanozdan kar," demi. Hoca syleneni yine yapm, elini kapam ve kolayca elini kavanozdan kartm. Fakat o kada lu olmam. "Elim imdi serbest, ama fndklar nerede?" diye sylenmi. Tam bu srada komusu nozu alm, yan yatrm ve hocann istedii kadar fnd kartm. Hoca gzleri falta gi ilde seyretmi ve "Sen bir sihirbazsn," demi. (ran Hikyesi) Psikoterapide, eski Dou'daki psikoteraptik uygulamalardan gnmze ok ey deiti. sel s uzursuz davranlar tanma becerisi gittike sistematikleti ve bilimsel bir ereveye oturt u. renmenin ilevleri farkllat, kiiliin z ve dinamiklerinin sosyal evre iinde oldu du. Fakat en azndan bir adan, terapistin rol temelde deimedi. Terapist bugn de, sihirbazn bilinmez, doast ve mistik olan kontrol edebilen imajn ta anlamda rntgenin insan vcudunu gstermesi gibi, ruhun karanlklarna aydnlatabilir. Bu, terapist iin onur verici gibi grnse de, terapi srecini engelleyici bir faktrdr. Beklen en dzelme birden olmazsa, hayal krklklar oluur. Teraptik olarak tabii ki byle bir tep anlalabilir ve savunma mekanizmas, diren veya hereye kadir "Baba" gereksinimi olarak ele alnabilir. Buna karn, 86 Dou Hikayeleriy

le Psikoterapi birok potansiyel hastann bilincinde oluan ekliyle sihirbaz-terapist, halk arasndaki i majyla psikoterapi iin bir sorundur. , stek D Beyaz sakall, dileri dklm bir eyh hekime gelmi ve ikayeti olmu: "nsanlarn yardm t. Uykuya ok zor dalyorum. Uyur uyumaz da bir rya beni kskvrak ele geiriyor. Dmde h kapsna geliyorum. Kadnlar bahenin iekleri, aacn elmas ve cennetin hurileri gibi ora . Zorla avluya giriyorum. Ben girer girmez de gizli bir koridorda kayboluyorlar. " Hekim kalarn atm, dikkatle dnm ve sonunda sormu: "Herhalde seni bu de kar kor ila vermemi istiyorsun, deil mi?" Hayretler iinde kalan eyh barm: "Hayr, kesinlikle. Tek isteim, dmde gizli yolun ka i, kadnlar benden kaamasn." ocuklar, "Dler uykudaki filmlerdir," der. Bu basit tanmda byk bir gereklik pay var Dte olaylar kendi seyrini takip eder, deneyim ve olaylar yle bir gerekleir ki, d g dn kahraman m yoksa sadece izleyicisi mi olduu konusunda kararszla der. Fizyoloji, ir dnemine balar. Dn ne anlama geldii konusunda eitli grler vardr-. Gelecein tah in sindirilmesi, bilinaltnn dili. Son gr psikanalizin temel ilgisidir ve u varsayma d nr: Uyankken, Doktorlarn aknl ve Umut 87 dnceler bastrlr ve bir tarafa itilir, kontroln daha az olduu uykuda ise bastrlan d sembollerin kisvesi altnda ortaya kar. Bu semboller, yorumcuyu temsil ettikleri ierie gtrr. Sembollerin dsel dili neyse, ona gre, kiinin gzleri nne bazen d sresince nra unutulan, bazen de saatler, gnler hatta yaam boyu akl kurcalayan eylem, ekil ve hikyeler gelir. Dlerin anlamlar nadir olarak ak veya nettir; daha ok yorumlara ve kiinin dten ne anl Sosyal ilikilerde nasl birbirimize hikyeler anlatyorsak, dlerde de kendimize hikyeler anlatrz. Fakat balangta bunlarn nereden kaynaklandn veya sonularn bilemeyiz. San iddetli tepki gsterebileceimiz veya paylaabileceimiz, bunun sonucunda sevineceimiz sz er sylemesi gibidir. Belki mantkla belirlenmi gnlk yaantmzda nemi gzard edilen fan miz, dte kendine bir zm ortam ve frsat bulur. Sonu olarak dler, kiiliimizle ok r; kendi bildikleri ekilde gerei yanstan ve gerein kiisel anlamna ulamamz salayan itolojilerdir. Psikanaliz ile derinlik psikolojisi, d bilinaltna giden kral yolu ivia regid) olarak isimlendirir. Bunun teraptik olarak gereklemesi, hastann elverdii lde dleri tartm yklemesi ve terapistin bu srete dleri aklayarak onu desteklemesiyle salanabilir. . D; terapist ile hasta arasnda oluan teraptik ortam |levini grr. Dler temelde n kendi tarihesiyle 88 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi ilgilidir. Benzer ilev, kltr ve gruplarn birinden dierine iletilen hikyelerinde de var dr. Fakat bunlarda ortak olarak oluturulan tarihe sz konusudur. Bu nedenle, d ile hiky , bireysel mitoloji ile ortak mitoloji arasnda izgi izmek zordur. Bunun bir nedeni, grubun veya kltrn hayatnda rol oynayan birok eyin, ayn zamanda kiinin ; kendi dene lerinin olumasnda da rol oynamasdr. - : kinci neden ise, grup yelerinin ortak gelene kleri iin hem benzer hem farkl tema ve motifleri ska kullanmalardr. Kime nanacaksn? ifti hocaya, "Eeini bu leden sonra bana dn verebilir misin?" diye sormu. Hoca, "Canm dostum, gerek duyduun her zaman sana yardma hazr olduumu bilirsin. Kalbim eeimi sana vermemi ok istiyor, benim sadk dostum. Tarlann -rnlerini eve benim eeiml ni grmek beni sevindirir. Ancak, ne var ki, eeim u anda baka birisinde," diye cevap v ermi. Hocann bu itenlii karsnda ifti hocaya teekkr ederek, "Pekl, eeini veremesen b szler yeter. Tanr seninle olsun, asil, kibar ve akll hoca," demi. Ancak ifti saygyla cann karsnda eildii srada, ahrdan tyleri diken diken eden bir anrma sesi gelmi. i lk iinde bakm ve sonundu kukulu bir ekilde sormu: "Ben ne duydum? Eein orada, eein duydum." Poktorlarn aknl ve Umut

89 Hoca kzgnlktan kpkrmz bir ekilde barm: "Seni fnankr, kime inanyorsun, hocaya m ptal anrmalarna m?" Birok insan, hasta, hatta doktor olaylara at gzlyle bakar. Rahatszlklarn sadece belli denlerinin ortaya karlabileceine inanr. Dier nedenler ve hastaln temelleri dikkate a Uzun bir sre psikosomatik de genel alma alannn dndayd. Bu snrlayc yaklam som a desteklendi. Sosyal, zihinsel ve fiziksel alanlar arasnda varolan ilikiler gzard e dildi. hayatndaki sorunlar, sevilen bir kimsenin lmnden sonra yaanan anormal yas, ail iinde devaml yaanan skntlar rahatszlklarn kabul edilemez nedenleriydi. Sadece fizik emptomlar tedavi edilirdi, ama uygun ilaladn kefedilmesiyle birlikte psikolojik s emptomlar tedavi pdilmeye baland. Dier taraftan, tam tersi yndeki dog-natik yaptrmlar a grdk. Psikoterapiyi yalanlamamak /e zihinsel sorunlarn transferini nlemek iin, hast alarn ektikleri dayanlmaz aclar azaltacak olsa bile, baz insan-ar, ila kullanmndan t n uzak durdular. eitli yaklamlardan birini veya bu yaklamlarn ortak noktalarn kabul etmeden nce her kkatli bir ekilde gzlenmeli, dinlenmeli ve kendi zelliklerine gre deerlendirilmelidir . Kime inanaca, byk lde, hastalk hakknda bilgilendirilme ve teraptik aralarn anla a sahip olan hastaya braklmtr. Dolaysyla, bize gre, doktorlarn psikoterapi eitimi g gerekmemekle beraber, psikoterapinin yararlar ve snrlarn bilmeleri nemlidir. 90 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi ' Doktorlarn aknl ve Wmut 91 Bylece hastalarn bir an nce en uygun terapiye ynlendirebilirler. Bu gereklilik, psiko somatik bir hastann, yani fiziksel : rahatszl psikolojik nedenlere bal olan bir has ann psiko-terapide uzmanlam bir kiiyi bulmasnn alt yla mal olduu durumlar aklmzd uzda daha da acildir. Kiinin kendini teraptik tedaviyle snrlandrmas, sonuta hastann "hereye gc yeten" bi sahip olma arzusuyla eliir. Hastalarn doktorlarna olan gveniyle beraber, gnmzde dokt n hereyi bilme beklentisi de vardr. Doktor profesyonel snrllklarn kabul ederse, hasta nu bir zayflk iareti olarak yorumlar. Birok hasta veya hasta yakn aadaki hikyede an de bir doktor ister. Doktor Hereyi Bilir Bir adam ok ar bir hastalktan yatyor ve lmnn yakn olduunu hissediyornu. Korku i ann doktorunu arm. Doktor hastay ok iyi muayene etmi; yarm saatten fazla dinlemi, ann gsne dayam, onu nce yz st, daha sonra yan yatrm, bacan, bedenini kaldrm in bir ekilde kadna yle sylemi: "Ne yazk ki haberler kt! Kocan iki gndr -l." O a ban aknlk iinde kaldrm ve kaygl bir ekilde mrldanm: "Hayr canm, ben h sna bir yumruk indirmi ve fkeli bir ekilde, "Kes sesini, doktor bir uzman, ondan daha iyi mi bileceksin?" demi" (ran Hikyesi) Hasta, hem hastalk hem salk potansiyeline sahiptir. Terapist, hastann hastalk ve sal eme grevini stlenir. Hastann hastala duyarlln etkileyebilir. Fakat ayn zamanda sa lini de harekete geirip dengeleyebilir. Bu grev, nleyici tp ve psikolojik saln balc Dolayl Tedavi Yollar bni Sina, Kral Nuhe-Samani'nin saray doktoru olarak saraydaki trene katlm. Saray grevl isi kadn byk bir meyva kab getirmi. bni Sina'ya bir para meyva vermek iin eildiinde r donlamam ve ac iinde barm. Meer, lumbagosu tutmu. Kral, bni Sina'ya serte bak i emretmi. bni Sina iter ie paniklemi, bir sre dnm. Btn ilalarn evde brakt n ndaym. Bu dnceyle kadnn gmleine sarlm. Kadn korkudan kendini geri atm ve y iyice bzlm. Kral, bni Sina'nn bu kaba davranna kzm. Fakat daha bir ey syleme r hareketle elini kadnn eteinin iine atm ve i amarn indirmeye alm. Kadn uta mak iin kenara kam, ite o anda sanki bir mucize olmu ve tm arlar gemi. En ufak bi dorulmu. bni Sina mutlu bir ekilde ellerini ovuturmu ve "ok gzel, ona bile yardm ed im," demi. Teknik ve teorik zayflklarna karn -ya da belki onlar sayesinde- eski hekimlerin mdahal eleri ok ustacadr. Bu hikyedeki mizah pay bir tarafa, bni Sina'nn davran reticidir 92 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi fi

Diyelim ki bni Sina, lumbagosu olan hastann rahatszlnn, daha fazla ar ekme korkusu li bkk durumda kalmas nedeniyle arttn biliyordu. Byle bir durumda, kaslmay masaj ve k tedavi yntemleri kullanarak nleyebilirdi. Fakat durum acildi. Bir hekim ve ayn za manda sanatn hemen gstermesi istenen bir sanatyd. Bu nedenle deiik bir yol seti. Stratejisini, kalabalk nnde cinsel tacize urayan bir kadnn utan duyacan bilerek olu klnn bir kesinde, namusun, dier insanlarn nnde tehir edilme korkusunun ve cinsel tab kadn hareketsiz klan daha fazla ac duyacam korkusundan kuvvetli olaca dncesi vard Hikyenin gsterdii gibi, bni Sina'nn tahmini doruydu. Onun, davranla birlikte bedeni e lemek zere psiko-sosyal normlar kullanma yolu sosyal-psikosomatik tedavinin bir rnei dir. Hekimin Bilgelii Sultan en iyi uaklarndan birisiyle gemideymi. Daha nce hi gemi yolculuu yapmam, asln cuu olarak kyy bile grmemi olan uak, geminin bo durumdaki karn ksmnda oturuyor, ba itriyor ve feryat ediyormu. Herkes ona anlayl davranyor ve korkularn gidermeye aly onlarn yardm uan korku dolu kalbine deil, sadece kulaklarna ula-yortnu. Kral ua ayanamaz hale gelmi. Mavi bulutlar altnda mavi sulardaki yolculuk Doktorlarn aknl ve Umut . 7^ onun iin zevk olmaktan km. O an bilge hekim, krala yaklap yle sylemi.- "Yce sulta e onu sakin-letirebilirim." Sultan bir an bile tereddt etmeden izin vermi. Hekim, d enizcilere ua denize atmalarn emretmi ve denizciler de bunu seve seve yerine getirmi. k nce suya batm, daha sonra hava almak iin suyun yzne km, gemiye tutunmu ve kendis r gverteye almalar iin yalvarm. Gemiciler de onu sandan yakalayarak ekmiler. Uak o tibaren bir kede sessizce oturur olmu. Artk hi kimse onun azndan en ufak bir korku sz am. Bundan ok memnun olan sultan hekime "sormu: "Btn bu olanlarda nasl bir bilgelik gi li?" Hekim cevap vermi: "O, denizin tuzunu hi tutmamt ve sudaki tehlikenin ne kadar byk old nu bilmediinden, geminin gl tahtalarnn stnde olmasnn ne harikulade bir ey olduunu rdu. Sadece tehlikeyle kar karya kalan bar ve huzurun deerini bilebilir. Sizler, hibi aman yiyecek sknts ekmeyenler, kr ekmeinin tadn bilemezsiniz. Sizin gzel bulmadn Sevdii yannda olan adam ile onun gelmesini bekleyen adam arasnda fark vardr." (Sadi) Eski Dou hikyelerinin psikosomatik tp bilgisini i-ermesi -sistematik olmamasna karn- m dernliin tek habercisi deildir. Bu hikyeler son yllarda ncelikle form ve bilimsel sis tematiklik kazanan teraptik srecin balangcn da gsterir. Bugn zellikle kaygnn tedav 494 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi kullanlan sre, davran deiikliidir. Sz edilen sre, davrann renmeye dayal old ptik ortamda "renmenin ortadan kaldrlabilecei" dncesine dayanr. Bu renme ve renmemenin ortadan kaldrlmas i-likisi gnlk yaantmzda vardr. unu bi yaratacak durumlardan kanmak kaygmz arttrabilir. Davran deiikliinde, nevro oks adm adm sistematik duyarszlatrmayla nlenir. Ama, durum veya nesnenin her z man olumsuz deneyimlerle elemesinin gerekmediinin farkna varmaktr. Eski kayg terapisi nei, Sadi'nin anlatt, hekimin bilgeliine dayanan hikyede bulunabilir. Onun zamannda ka g sadece hekimlerin ilgilendii bir konu deildi. Kayg temelde insann -zyle ilgili felse i bir sorundu ve insann bilinmeyenle ilikisine verdii tepki olarak kabul ediliyordu . Doulu filozoflar temel kayglar diye isimlendirdikleri farkl kaygdan sz ederler: 1. Gemi kaygs: Adaletsizliklerin yklendii, tedavi iin balama ve zrn gerekli old 2. Bugn kaygs: Yalnzlk eklinde kendini gsteren, sosyal ortamn terk edilmesi ve sade hayat srmekle kurtulunan kayg grubu; 3- Gelecek kaygs: Anlamszlk ve amaszlk eklinde kendini gsteren, are olarak duann g grubu. Doktorlarn aknl ve L/mut 95 Gnmzdeki psikoterapide de bu temel kayg vardr. Gemi ve bugn korkusu tarihsel olara kayglar olarak kabul edilir. Gelecek korkusu ise dierlerinden farkl biimde varolu ko rkusu olarak kabul edilir. Kaygnn sistematikletirilmesi ile ondan kartlan retilerin dinsel-kltrel temellere da anlalabilecei, hatta insann asl gzlenebilen zelliklerinden daha ok bu temellere ynl

sylenebilir. Balama esas olarak st dzeyde duyarlk iin gerekli bir ahlki deerdir. Sa ndini reddetmeye yol amyorsa, genel olarak belli lde igry gerektirir. Bu nedenle Haf emitir-. "nsanlar bakalar hakknda hereyi bilirlerse, daha kolay ve itenlikle balarl Yalnzlk ilac olarak ilecilik, "lm korkusundan dolay intihar etmek" gibi mantk d g kasndaki dnce udur: Gnll olarak ilecilie dnen, bunda evresi ve dininin de kabul e gren kii yalnzlk korkusundan kolayca uzaklaabilir. ilecilik ayn ekilde kamak, dier ardan duyulan korkuya tepki anlamna da gelebilir. Dua ve meditasyon, gelecek kork usunun aresi olarak yllardr nerilmektedir. Bunlarn gven ve umut verdikleri dnlr. F istei kiiyi gelecek iin aktif nlemler almaktan alkoyuyorsa, bu yntemler aksyor demekti . Halifenin "yilemesi" Kral ciddi bir hastala yakalanm. Onu iyiletirmek iin gsterilen abalarn hibiri sonu Sonunda 96 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi konsltasyon yapmas iin nl doktor Rasi'ye bavurmular. nce btn geleneksel yntemleri ma baarl olamayan Rasi, sonunda kraldan en iyisi olduuna inand yntemi kullanabilmek i zin istemi. aresizlik iindeki kral izin vermi. Rasi kraldan hizmetine iki at verilme sini istemi. En hzl, en iyi arap atlan kendisine getirilmi. Ertesi gn erkenden kalkan Rasi, kraln Bahara 'daki nl "Joze Mullan" kaplcasna getirilmesini emretmi. Kral hare edemedii iin sedyeyle tanm. Rasi kraldan soyunmasn istedikten sonra tm uaklara kap labildiince uzaklamalarn emretmi. nce tereddt eden uaklar, kraln da hekimin syledi o-naylamas zerine geri ekilmiler. Rasi atlan kaplcann giriine balatm. Yannda alan rencilerinden birinin yardmyla e scak suyu hzl bir ekilde stne dkm. Ayn zamanda hastann vcut ssn arttmc s ar olup bittikten sonra Rasi ile rencisi giyinmiler. Rasi kraln nnde dikilmi ve birden ona hakaretler yadrmaya balam, lanetler okumu. Kral akna dnm ve zellikle aresiz de hak etmedii hakaret ve kabalktan dolay kahrolmu. Derken kral kprdam. Rasi bunu gr ak krala yaklam ve onu ldrmekle tehdit etmi. Korkan kral, kendini korumaya alm ve orkusu ona birden kalkp kaacak gc vermi. O anda da Rasi oday hzl bir ekilde terk etm cisiyle atlara atlayarak oradan uzaklam. ; Doktorlarn aknl ve Umut 97 Bitkin den kral kendini kaybetmi. Tekrar kendine geldiinde ise kendini daha iyi hiss ediyor ve hareket edebiliyormu. Eakat hl kzgnm, bu yzden uaklann arm, giyinmi an halk krallann hastalndan kurtulmu olarak griince ok sevinmiler. Bir hafta sonra, krala hekimden bir mektup ulam. Mektupta unlar yazhym: "Hekim ol rak rendiim hereyi denedim. Bir sonu alamaynca, yapay olarak vcut snz ykselttim lendirerek vcudunuzu hareket ettirme gc verdim. y.lemeye baladnz griince de cezan ak iin ehri terk ettim. O aresiz durumunuzda hakszlk yaptmn, kaba davrandmn, hak in farkndaym ve btn bunlardan dolay beni yakalatmamanz rica ediyorum." Bunlar duyan k kalbini bir minnet duygusu kaplam ve kendisine teekkr edebilmek iin hekimi saraya da vet etmi. Duygusal katlm harekete geirmek tpta ok eski bir yntemdir. nl ranl doktor Rasi'nin 0-923), dier katklarnn yannda, "psikoterapi" szcn ilk kullanan kii olduu sylenir Halifenin tedavisi kelimenin gerek - anlamnda "ka-tarsiz" deildi. Tedavi, duyguyu e ngelleyen bir engelin ortadan kalkmasyla salanmad. Tersine, duygunun olumas nce Rasi'n in tehdit ve hakaretleriyle saland ve tedavide itici g olarak kullanld. Rasi gerekli k oullar hazrlamt: Halife kendisine, plak ve yardma muhta bir ekilde braklmalyd. tedavi kanlmaz olarak ifte baarszlk olacakt. Birincisi, kraln yardm arsn Doktorlarn aknl ve Umut 99 duyan uaklar zamanndan nce, g kullanarak teraptik gelimeleri nleyebilir ve buna bal da kral tedaviyi salayan kkrtlma durumuna gelemeyebilirdi. kincisi, Rasi'nin kendi ha yat tehlikeye girebilirdi. Hikye ok eski olmakla beraber, ada psikoterapi-deki bir sorunu ortaya koyar: Hastalarm halife gibi, mttefikleri, aile yeleri, arkadalar ve doktorlaryla sarlmtr ve hastala daki bu kiiler, gvensizlik nedeniyle, tedavi sreci krize neden olduunda veya kendi grl rine uygun dmediinde tedaviye mdahale etmekten ekinmezler.

Uygun Tedavi Gl hkmdar Kerimhan hastalktan yataa dm. Btn doktorlar onun fkesinden korkyorm birisi, yumuak bir zorlama ve etkili tehditlerin yardmyla korkan bir doktoru Kerimh an'n yatana getirmi. Gl sesiyle Kerimhan kkremi ve yle demi: "Sen her yerde iyi b larak biliniyorsun. Gster bakalm hnerini. Yalnz kimin nnde olduunu unutma." Hekim kral ikkatle muayene etmi. Muayenenin sonunda, "Size bir tek ey yardm edebilir. Lavman iin gerekli olan eyler h azrlansn," demi. Kral, "Ne, lavman m? Kim iin?" diye barm. Kraln korkutucu bak altnda, "Hnkrm, lavman benim iin," demi. Kral bunun zerine izi o andan itibaren durumunda bir iyileme olmu. Artk ne zaman hastalansa, hekimi lavm an olmas iin armaya balam. il i! 100 Dou Hikayeleriyl e Psikoterapi Akam sabaha kadar hasta adamn yatann ucunda oturdu ve alad. Ertesi sabah o ld, ama h yaamaya devam etti. (Sadi) Eski Dou'da, doktorluk kolay deildi. Doktorun creti genelde baarya balyd. Tedavide ha yapt zaman bunun intikam alnrd. Dahas, doktorlar salk alannda hizmet veren herkesi arla kar karyayd. Bir anlamda deiik riskler arasndan seim yapma durumundaydlar. bn ya Rasi gibi en iyi doktorlar bile byk hkmdarlarn hizmetkrlar olarak efendilerinin her trl kaprisine maruz kalrlard. Hastalarn hayatlar iin kayglanmann yannda, kendi haya de kayglanmalar gerekiyordu. A Diyen B de Demeli retmenin snfta bir ocukla sorunu varm. retmen, "A, de," diyormu, ocuk kafasn kal sallyor ve dudaklarn birbirine yaptryormu. retmen bir gn yine sabrla balam ve uksun, ltfen A de. Bu, sana zarar vermez," demi. Ama ocuktaki tek cevap bo bir bak olm u. Birka baarsz denemeden sonra retmenin en sonunda sabr tam ve "A de, A de." diye cuun cevab sadece "h... h... hh" olmu. Bunun zerine retmen ocuun babasn arm i istemiler. Sonunda ocuk pes etmi ve herkesi artarak net ve gzel bir A sesi karm. pedagojik Doktorlarn aknl ve L/mut 101 baar karsnda arm ve barm, "Maallah, ne kadar mkemmel! imdi de B de." Fakat ak kk yumruunu masaya vurmu ve yle demi, "Bu kadar yeter. A dediimde bana ne olaca m. Peinden B dememi, daha sonra btn alfabeyi tekrar etmemi, daha sonra okumam, yazma m ve a-ritmetik yapmam isteyecektiniz. Bandan beri bunun ii A demek istemiyordum!" ocuk ne istediini bildii, davrannn sonularn grebildii iin yetikinlere gre iyi ranlarnn sonucunu dikkate alma yeteneinin, kendi-liindenlie kar olsa da, faydal old lar az deildir. Eer iki iersem, verdii zevkin dnda benim iin sonular nelerdir? Kar metres edinirsem, ne tr sonulara katlanmalym? ok yersem, sonular nelerdir? Politik vey dinsel dncelerden herhangi birini seersem, sonucu ne olur? Tp da, A dedikten sonra bunun sonularn kabul etme durumuyla yz yze kalr. Teorik dnc enimsediimizde bir tercih yapyoruz. Baz hastalklarn doutan olduunu kabul etmek farkl y, sonradan olduunu kabul etmek daha farkl bir eydir. rnein, depresyon ve izofreniyi e ndojen formlar arasnda kabul edersek, en uygun terapi ila tedavisi olacaktr. Tersin e, rahatszlklarn asl belirleyicisinin psikososyal nedenler olduunu varsayarsak, ilk t ercihimiz psikososyal terapi, evre terapisi, aile terapisi vb. olacaktr. 102 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Tehis ile terapi eitleri arasndaki iliki, somatik tpta olduka dolayszken, psikosomati , psikiyatri ve psikote-rapide alnacak temel kararlar vardr. Bu kararlar henz bilim sel dzeyde yeterince aklanamad iin, inan ve kiisel yarg konularndaki tartmaya b aktadr. ' , Mutlu Adamn Gmlei Halife, ipek yatanda lmcl bir hastalktan yatyormu. lkenin tm hekimleri etrafnda to lifeyi tek bir eyin iyiletirebilecei konusunda anlamlar. Bann altna mutlu bir adam koymak gerekiyormu. Mutlu bir adam bulmak iin her ehre, kasabaya, kye haberciler gnde

rili. Ancak habercilerin sorduklar her insan znt ve kaygyla kendini yiyip bitirmekteym i. Sonunda haberciler btn umutlarn kaybetmiler, ne var ki tam bu srada srsn gderk k syleyen bir obana rastlamlar. "Mutlu musun?" diye sormular. oban, "Benden daha mutl bir insan olacan hayal bile edemem," diye, glerek cevap vermi. Haberciler, "O zaman bize gmleini ver," diye yalvarmlar. Ancak obann zerine giyecek b r gmlei bile yokmu. Haberciler durumu hemen halifeye iletmiler ve bu ackl haber halife yi dncelere itmi. gn gece kimsenin yanna gelmesine izin vermemi. Sonunda, drd an ve kymetli talarn halkna datm ve efsanenin anlattna gre o andan itibaren t a kavumu. (Dou Hikyesi) Doktorlarn aknl ve Umut 103 Bu hikyedeki doktorlar sihiri ara olarak kullanmak istiyorlar ve mutlu adamn gmlei de bu ie yaryor. ronik bir biimde, burada gmlek, mutlu olmaya gc yetecek zengin nsann gmlei deildir. Hikye didaktik bir zellie sahiptir ve ayn zamanda aka belli o t anlamllk tamaktadr. Bu hikye, bir taraftan fakir insan sonunda zengin insanlara yuka an bakabilen, gerek zengin insan olarak tanmlarken, dier taraftan yattrc bir zellie ip: Sosyal eitsizlik karsnda zlme, unutma ki senin de dllendirilecein birok eyin v ki yorum da doktorlarn, tedavinin yannda ideolojik unsurlar da ara olarak kullanabil eceini gsterir. Bu ise kt veya itiraz edilebilir bir ey deildir. nemli olan, dar gr ek iin doktorun felsefi ve ideolojik varsaymlarn farknda olmasdr. Zenginliin ounlukla kendine zg bir tarz vardr: Salad prestijin, gerekli kld ro att sekinlik veya zenginliin zen isteyip ocuk gibi gelimesinin salanmasn ngren y etik. Bu ekilde insann kimliinde, duygularnn, aklnn ve in-cinebilirliinin bir ta al ve ekonomik durumunun ona ykledii karakter zrhnn dier tarafta olduu bir yarlma olu Baz insanlara yapay gelebilecek bu yarlma ile rnein tutumluluk, baar gds, hatta ili ksinimi gibi baz zellikler nemle vurgulanr. En azndan ayn sosyo-ekonomik snf iindek anlar ilgilendirdii kadaryla. Ancak, baka zellikler bir tarafa itilir ve nemsenmez. fisi 104 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Aadaki Dou hikyesinde erdem iin bir lde gerekli olan sesini karmama ve ironik prot erine, hocann kurnazln gryoruz. Hoca tm hakaretlerine karn, zppe toplulua ikinci la onlarn gzn aar, yani boay boynuzlarndan tutmu olur. Karn Ackan Kaftan Hoca ehrin ok saygn bir kiisi tarafndan verilen bir partiye her gnk sade ve basit kaft nn giyerek gitmi. Etrafnda kadife ve ipekten enfes elbiseler cirit atyormu. Dier kon klar hocann elbisesine kmseyen bir edayla bakmlar. Onu yok saym, burun kvrm ve ma eem yemeklerden ona vermemiler. Bunun zerine hoca eve dnm, en iyi kaftann giymi ve p e geri gelmi. Bu haliyle halifeden daha asil grnyormu. Herkes onunla ilgilenmi, onunla konumaya can atm. En azndan bilge laflarndan bir iki kelime kapmaya almlar. Sanki onun iin hazrlanm. Drt bir yandan insanlar en lezzetli yiyecekleri ona sunmu. Eakat ho ca sunulan yiyecekleri yemek yerine kaftannn kollarna doldurmu. aran, ayn zamanda mer anan insanlar onu soru yamuruna tutmular: "Hoca, ne yapyorsun? Neden verdiklerimiz i yemiyorsun?" Bu arada hoca yiyecekleri kaftanna doldurmaya devam etmi ve sakin b ir ekilde cevap vermi: "Ben drst bir adamm ve doruyu sylemek gerekirse, sizin konuksev rliiniz bana deil, kaftanma. Onun iin de kim hak ediyorsa, o yemeli." CNSELLK VE EVLLK Ziyaretiler ile Fil Gece, karanlk bir odaya gsteri iin bir fil getirilmi. Eili grmek isteyen halk akn akn ri dolmu. Karanlk yznden gelen ziyaretiler fili grememi, dolaysyla dokunarak onun ha bilgi sahibi olmaya almlar. ok byk olduu iin her ziyareti ancak hayvann bir para yor ve hissettii eylere gre onu tarif ediyormu. Bacan tutan ziyareti onu gl bir s iini tutan ziyareti onu sivri ulu bir nesne olarak tanmlam. Kulan tutan ise onun bir azeden farksz olduunu iddia etmi. Elini srtnda dolatran da filin bir yatak kadar dz o nu sylemi. (Mevlna) 106 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi u

Elli yandaki bir ii evliliindeki sorunlar ve mesleinde yaad zorluklar nedeniyle ted elmiti. Daha ilk seansta onu rahatsz ettii belli olan bir sorundan sz etmeye balad, "K auuk, rugan veya plastikten yaplm yamurluk giyen kz veya kadn grdmde cinsel olarak . Karm sadece parlak siyah seksi elbiseler giydiinde onu kadn gibi grebiliy ordum. Karm bunu kabul etmiti, ben de ona ngiltere'den kauuk ve rugan kyafetler geti rtmitim. Fakat karm bir sreden beri bunlar giymek istemiyor. O andan itibaren evlilii miz iyi gitmiyor." Bu vakay ele alrken, tedaviyi, bu isteklerin ardnda yatan fetiizme getirmek ve tm sor ularla cevaplar "kauuk giysi-ler"le ilikilendirmek mantkl olabilirdi. Ne var ki, "poz itif psikoterapi" yaklam nda, bu vakaya farkl yaklatm. Karsyla olan ilikisinde, cinsel isteklerini kabul etmesi dnda hibir eyin harekete geirmedii dikkatimi ekti. B edenle zellikle yetimesinin temellerini oluturan dncelerle ilgilendim. Sorunu anlama v e aklamada yardmc olabilecek birok net ipucu vard. "Evde asl olan her zaman temiz ve becerikli olma-mzd. Annem her zaman, 'Erkek klk kyaf eti ile kabul grr ve ruhuna gre hareket eder,' derdi. Bu beni ok etkilemiti. Bugn bile benim iin kravat takmayan, tra olmayan ve dzgn giyinmeyen insanlar kabul etmek ok zor dur." Hasta, "dzgn giyim" isteini cinsellie bile tam ve bu dnceye yle balanmt liinden bylenme yerine, kauuk elbisenin d Cinsellik ve Evlilik 107 zelliinden etkileniyordu. Fantaziye ak olduunu fark ettiim iin, ilk seansmzda ona "Z tiler ile Fil" hikyesini anlattm. Hasta bu hikye hakknda derin derin dnd. Bana sk sk onu dndn syledi. Fakat d esi iin birka hafta gemesi gerekti. "Karm parlak siyah seksi kyafetler iinde grme ist bu istee saplanm ylesine glyd ki onun kiilii gittike ikinci planda kald. Aslnd rtk grmyordum bile. Bir lde seksi elbiselerin asks haline gelmiti. Ziyaretilerin fi ece bir parasn grmeleri ve onu beklentileri dorultusunda ekillendirmeleri gibi, karmn nim gzmde kaybolmutu." Hasta, tedavisi iin gerekli olan stratejiyi belli bir tarzda kendi oluturdu. Bu st ratejinin zellikleri bir anlamda a-malarnn uzantsyd: arkadalaryla ilikisinde, ki e grmeyi istiyordu, sadece nezaketin formel kurallarna ballklar veya kravat takp takma alar -nemli deildi; karsn sadece seksi kyafet olarak deil, olduu gibi kabul etmeyi i rdu. Hasta o andan sonra karsn, evresini, i arkadalarn ve meslektalarn yeni bir g enedi. Bu onun iin o ana kadar bilinmeyen bir lkeye yolculuk gibiydi. Sk sk seanslarmz a geldi ve yeni keiflerini anlatt: Patronuna kendi fikirlerini sylemek ona iyi geli yordu ve hibir zararn grmemiti, daha nce sadece i dzeyinde ilikiye girdii arkadala canl ve uyarc konumalar yapyordu. Ayrca karsnda ne 108 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi tr fiziksel zellikler bulabildiinden, hangi zelliklerine hayran olduundan ve son zama nlarda gelitirdikleri ortak zevklerden sz etti. Pozitif sre anlamnda, fetiizmi ve hedoniste vcudu saran kauuk elbise taknts ikinci kald. Yani, sorunun tedavi yolu almt. Fetiizm, tpk buzdann grnen ksm gibi, da un su stndeki ksmyd. Gezginin Hikyesi ran mistisizmi, sonsuz bir yolda yryen gezginden sz eder. Bu yolcu her trl ykle ykly da ar bir kum torbas varm; byk su kab yanndan sarkyormu. Sa elinde garip ekilli inde iri bir kaya paras tayormu. Boynunda ypranm bir ipin ucunda eski bir deirment nyormu. Ayak bileklerindeki pasl zincirlere bal arlklar tozlu topraklarda srklyor yar rm bir balkaban dengede tutmaya alyormu. Att her admda zincirler tkrd erlemekte ve kt talihinden, kendini tketen yorgunluktan yaknmaktaym. le scanda b astlam. ifti sormu: "Yorgun yolcu, niye bu iri kaya parasn kendine yk ediyorsun?" Gezgin cevap vermi-. "ok sama, fakat daha nce fark etmemitim." Bunun zerine kayay atar k kendini daha hafif hissetmi. Cinsellik ve Evlilik 109 Uzun sre yoluna devam ettikten sonra yeniden bir iftiye rastlam ve o da sormu: "Yorgun yolcu, syle bana, niye bandaki yar rm bal kaba ile kendine eziyet ediyor ve niye lar ayaklarnda srk-lyorsun?" Gezgin cevap vermi: "yi ki bunu sylediniz. Kendime ne yaptmn farknda deildim." Zinci

zm ve bal kaban yolun kenarndaki hendee frlatm. Yine kendini daha hafif hissetmi aldka tekrar yorgunluk bastrm. Tarladan gelen bir baka ifti kendisini aknlk iinde izlemi ve "uvalda kum tayorsun rde tayabileceinden ok daha fazla kum var. Sanki Kavir l'n gemeyi planlamsn gibi e yapacaksn? Nasl olsa yol boyunca uzun sre sana elik edecek temiz bir dere akyor," d emi. Bunu duyan gezgin su kabnn azn am ve iindeki ac suyu yola boaltm. Srt an ce, bir ukuru doldurmu. Btn bunlardan sonra dalgn dalgn durmu ve batmakta olan gnee na ulaanlar gnein son klarym. yle bir kendine baktnda boynundaki ar deirment esine bu tan neden olduunu fark etmi. Hemen gevetmi ve nehire, atabildii kadar uzaa f m. Sonunda yklerinden kurtulmu bir ekilde akamn serinliinde kalacak bir yer bulmak z oluna devam etmi. Cinsellik ve Evlilik 111 Elli bir yanda depresyon geiren bir hastam, tedavisi srasnda, Gnlk Yaamn Psikoterapi imli kitabm o-kumaya balad. Sk sk yapld zere, kitabn sonundan okumaya balad ve i"ni okudu. Bir sonraki seansta hasta ok canl, hayat doluydu. Yk olarak grd birok tec ve alkanlktan sz ederek gitgide couyordu: "Yetiirken nasihat olarak sylenen bir sz 'T mlu oll'du. O nasihat bugn bile aklmdan kmaz. Tutumlu olmaya alrken yle eyler yapy tutumluluk sonunda bana ok pahalya mal oluyor. Bir rnek vereyim: liimden bir ey almak n bodruma gider, fakat paradan tasarruf etmek iin sadece merdivenin klarn yakarm. Yar ranlk iliimde aranr, ama aradm bulamam. Sonunda yakar ve aradm hemen buluru ayb ve hayal krklna neden oluyor. Hatta, 'Dikkatli ol ve gvenliini dn' ilkesi de b ir yktr. El ilerinde becerikli olmama karn oturup bir dolap yapmam. nk hep bir eyler nl gideceinden korkarm. Devaml ertelerim ve bu erteleme de sorumluluk hissetmeme nede n olur. Bir sre sonra karar verir, ie balar ve baarrm. Ar gvenlik ihtiyacmn ve bi ma veya bozma korkumum neredeyse gezginin bandaki yar rm bal kabana benzediini his . Yine de bu streslerin bazlaryla sadece kendi abamla ba ettim ve bununla gurur duyu yorum. Mali ykn ok zor kaldrdm iin annemle babam ev yaptrmam istemiyordu. Devaml i yolu se,' diyorlard. Benim ise cesaretim vard ve verdiim emekle birlikte karmn yardm ar amacmza ulamamz salad. imdi Cinsellik ve Evlilik 113 ev tamamland ve borlarn hepsi birka ipotek demesi dnda bitti. Yine de ykleri, boynum ta ve zincirler gibi hl tayorum. Hikyedeki gezgin gibi bunlarn farkna vardm ve artk mak istiyorum." ki Eli Olmann Talihi eyh dnyadaki en byk ansa sahipmi, nk iki kars varm. Kendini ok mutlu hissettii birbirinin ayns olan iki tane altn kolye alm. Eleriyle geirdii gzel saatlerden sonra ra hediye olarak vermi. Ne var ki, eyh kolyeleri verirken, elerinden birbirlerine b unu sylememeleri konusunda sz alm. Fakat hibir dnyevi zevk skntsz olmaz. Bir gn re kskanlk duygular iinde kvranan eler gelmi ve onu soru yamuruna tutmular: "Tm erkek mkemmeli, syle bize, hangimizi daha ok seviyorsun?" "Canlarm, ikinizi de hereyden ok seviyorum," diyerek eyh kendini yumuak bir ekilde sav unmaya alm. "Hayr, hayr," diye kadnlar kar kmlar ve "Hangimizin senin sevginin daha fazlasna sa uunu bilmek istiyoruz, " diye srar etmiler. eyh, "Fakat yavrularm, niye mutsuzluk aryorsunuz? kiniz de kalbimdesiniz," demi. Demi, ama kadnlar bundan da tatmin olmam. "Bizden kurtulamazsn. Haydi syle, kim kalbinin kraliesi?" diye sormular. Elerinin bunaltc sorularna dayanamayan eyh, ses tonunu yumuatp fsldayarak, "Kesin o bilmek isti- yorsanz, size syleyeceim. Altn zinciri kime verdiysem, 114 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Cinsellik ve Evlilik 115 I en ok onu seviyorum," demi. Bunun zerine iki kadn da birbirine zafer kazanm insan edas la bakm. Artk ikisi de mutluymu. (ran Hikyesi) Tamamen kendini brakm, alamakta ve titremekte olan krk bir yandaki bir akademisyen ofi

ime gelmiti. Konumamzn balangcnda, tekrar tekrar, "Yaamaya dayanamyorum. lmek istiy -diyordu. Daha sonra u aklamay yapt: "Ani kayg ve huzursuzluk ataklarndan rahatszm, rum tansiyonumun aniden dmesine neden oluyor. Her an olabildii ve hibir belirti gster medii iin bende byk bir gvensizlik yaratyor. Fiziksel yetilerimde azalma var. Huzursuz luk duygusu, zellikle arabayla krmz kta beklerken birdenbire ok kuvvetli bir biimde or. Beklemek benim iin ok zor. Her tr bekleme odasndan uzak durmaya alyorum." Hastada daha sonra kalp dzensizlikleri oldu. Hemen yaplan klinik muayenede organik bozukluun bir nedeni bulunamad. Dzensizlik, hasta klinikteyken, leden sonra 2'de baly r ve akam 10'da kendiliinden bitiyordu. Hasta klinikten bir hafta sonra taburcu ol du, ama durumu grnr ekilde ktlemiti. yle anlatyordu: "Yalnz olmay tercih ediyorum. Ani olaylardan (kap almas, habersiz ziy ti, kt haber vb.) ok rahatsz olurum. Giderek yatak yerine ofisimi (kendi iim var) terc ih ediyorum. Dnceye dalyor ve birden hayatn anlamn dnmeye balyorum. Daha fazla b mek istiyorum." Uzun sre kendisinden bu trden kalplam ifadelerin dnda bir ey alamadm. Fakat, yava olduu ve k yolu bulamadndan sz etmeye balad. atmas yle zetlenebilirdi: Evl de baarl olan bu hasta, baka bir kadnla tanm. imdi onunla kars arasnda karar ver kalm. ansszl o ki, kars ve ocuklaryla ilikisi uzun sredir iyi gidiyormu. Bu ge rk etmesini kolaylatracak geerli bir nedeninin olmadn gsteriyormu. Sadakata ok nem veren ve sadakatsiz bir evlilii kabul etmeyen kars, bu ilikiyi renmi ir karar vermesini istemi. atmas ona ok ac veriyordu. Boanmalarnn ailesi, kendisi, lar, akrabalar, meslei ve gelecei zerindeki etkilerini dnyordu. Ayn zamanda, kz ar nem veriyor, onu zmek istemediini, bunun kendini de zeceini dnyordu. Bu sorun art leriyle onu gece gndz megul ediyordu. Hatta kendisi dnmediinde de kars veya kz arka ayordu. Tm tartmalar mantksal srasn kaybedip kafasnda hzla dnyordu. Btn hayat daklanmt. Yardm isteine karn youn bir karamsarlk iindeydi. yle anlatt-. "Haftala dndm. Bana uygun gelen zmler aradm, ama faydas olmad. Arkadalarm, olay bildikler ihatlerde bulundular. Fakat bu duygularm hi mi hi etkilemedi. Kendim gibi duygularm d a kark." 116 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Hasta ar depresifti ve intihar riski tayordu. Nasihat vermek veya zm nermekten ok, sonsuz dncelerinden kurtulmasn salamak amacyla ona, "ki Eli Olmann Talihi" hikyesi . Hikyeyi dinleyen hasta glmeye balad, ban hafife sallad ve "ki ee sahip olmann tal en de dnrdm. Uykuya dalmadan nce iki kadn tarafndan martlmann nasl olduunu haya i. O ve ondan sonraki seansta, niye byle bir istei olduu, eini seerken ne tr ller ku kz arkadann ne tr zellikleri olduu konularn konutuk. Bu konumalar srasnda, daha derinde yatan psikodi-namik temel ve ierikle de ilgilendi k. Bu konumalar yaantsna bir dzen getirmesine ve bamsz karar vermesine yardmc oldu. erdii bilgiye gre, sonunda, "mutlu olmann" ikisiyle birlikte olanakl olmadn grerek k ailesini semiti. Fakat terapinin amac bu somut karar deildi. Aslnda bu kararla hasta gerek atma ve sada atin zel anlamndan uzaklamt. Onun yerine, atmann kiilikle ilgili dier alanlar el bu atmalarn temelindeki nedenlere bal olarak da psikosomatik sorunlar gelimiti. Psikoterapi uygulamalarnda, birliktelik ile evlilik, bazen ahlki deerler ve doru dav ran normlarnn zorunlu kldndan ok farkl biimlerde gzkr. Sanki evlilik, sadakat v ia edilen eyler deildir. Olan ve olmas gereken arasndaki farkllk, ilikilerde felakete Cinsellik ve Evlilik 117 neden olan durumun temeli ve koullar bilindiinde, belirgin hale gelir. Bu koullar, k iinin sadece i dnyasyla, bilinaltyla, kontrol edilemeyen gemiiyle veya sadece d ger sosyal, ekonomik ve toplumsal ilikilerle snrl deildir. Tersine, daha ok i ve d dny aki yakn ilikidedir. Nietzsche evliliin kt ynn kadn gzyle anlatr. yle yazar: "Bir evlilii bitirmek, r yalan yaamaktan yedir. Nitekim bir kadn yle der: Belki evlilii ben bitirdim, ama evlil ik beni oktan bitirmiti." Kirli Yuva Bir gvercin devaml yuva deitiriyormu. Yuvada zamanla gelien koku ona dayanlmaz geliyor u. Akll, yal ve deneyimli bir gvercinle konuurken zgn bir ekilde bundan ikayet etm

dinleyen gvercin ban birka defa sallam ve yle demi; "Her yuva dei-tiriinde asln iyorsun. Seni rahatsz eden koku yuvadan deil, senden geliyor." Tannm, baarl bir gazeteci, kendisi de psikotera-ptik sorunlarla ilgilenen bir doktor a kadamn tavsiyesi zerine bana geldi. Gazeteci olduka atletik grnml, ince, uzun, adale ve hastalarda nadir olarak grnen bir kendine gven havas tayordu. Hemen konuya girdi: Alt defa evlenmiti. Son ei de birok defa boanmt. Fakat imdi profesyonel yardm arad ortaya kmt. Kars ar derecede kskant ve tek bana kmasna asla izin vermiyordu snrlanm 118 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi hissediyordu. Karsnn davranlar onun hem i hem zel yaamn engellemekteydi. Kskanl t bir fantazisi olmadn kabul etmek onun iin zor deildi. Karsnn kskan olmak iin ye i vard. yle syleyerek bitirdi: "Tekrar hr olmak ve hr olduumu hissetmek istiyorum." Daha nceki evlilik ve boanmalarn konutuk. imdiki kars, tpk onun gibi, onunla evlene iin kocasndan boanmt. Kendisinin boanma nedeni, karsnn onu snrladn hissetmesi kadnn ak fikirli tutumu ona ok cazip gelmiti. Gazeteci iin durum akt: Sorun eleri er seferinde doru kadn bulamadn anlyordu. Bana yle geliyor ki, teraptik yardm aram , bilinaltnda kendine, yannda duracak ve karsn terk etmek iin kullanaca psikolojik h re destek olacak bir taraftar aramasyd. Dier yandan, hastann durmadan tekrarlayan so runu gz ard edilemezdi. Bu nedenle kendisini kirli yuva hikayesiyle yz-letirdim. Gaz eteci arm grnd. Bir sre sessiz kald ki, bu hikyenin onu etkilediini gsteriyordu. rnn altndaki haly ekmitim, o ana kadar yzlemeye cesaret edemedii, onu rahatsz eden okunmutum. Sonunda yle dedi: "Hikyeyi niye bana anlattn tahmin edebiliyorum. Ben pis an kuum, yuva da elerim. Evliliimi kiminle kurarsam kuraym, bir sre sonra skntlardan koku yaymaya balyorum. Ben hep elerimin hatal olduunu dndm. imdi niye bu kokudan s olduumu renmek istiyorum." Bu soru bundan . Cinsellik ve Evlilik 119 (sonraki konumalarmzn temasn oluturdu. Hasta anne-babasyla ilgili i mcadelesini anl as sirk sahi-biymi ve bu yzden devaml yolculuk yapyorlarm. Bu yolculuklara anne hi ka d iin, hasta babasnn kz arkadalar olan "yedek anne'lerle karlayormu. Bu sk yer l ortamn, hastann gznde bamsz ve serbest yaamn bir rnei olduu anlalyordu. y meslek olarak sirk hayatna yakndr. Burada zgrlm var ve kendimi ilgilendiim konulara ikle yabanc kiilere, onlarn gelenek ve sorunlarna verebilirim." Sevilmek iin byle davrandndan, fakat yaknlktan korktuu ve kand iin de bu duruml biimde katlandndan sz ettik. Hasta ile sadece bir seans yaplabildi. nk ii onun dz oterapi grmesine engeldi. Bu nedenle byle ksa sreli tedaviyle somut bir ilerleme sala ma ans olduka azd. Yine de konumalarmzn, zellikle kirli yuva hikyesinin hasta zeri isi devam etti. Haftalar sonra beni arad, seans ve hikye hakknda sk sk dndn syle ilgili sorunlar yeni boyutlar kazanmt. Gazetecinin sorunu elerinde aramas ve atmada kendi sorumluluunu kabul etmemesi, psikot erapide deiik ekillerde karmza kan bir psikolojik direntir. Durum, atma ierikler erine bakalaryla ilgili olduu eklinde yaplan bir yanstmay gstermektedir. Bu, insann nu korumak iin atmalar genelletirmesine yol aar. 120 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi nsan atmalarndan kamak ister, fakat onlar, ykn srtlam bir eek gibi her yere ve iyle birlikte tar. Konuyla ilgili olarak Wilhelm Busen bir keresinde yle demitir: "Ye r gzel, zaman uygun. Yal apkn yine orada." Bu artlar altnda, yani nemli olan ile olma kartrld, gerek sorun ile karlatrldnda ok kk olan atmalarla uramakta in kendine yardmc olmas bazen olanakszdr. Sadi bu durumu yle aklamtr: "eyh devam orasyonu ve yeniden dzenlenmesiyle meguldr. Byle yaparak, saraynn temelden balayarak kt durumda olduunu ve duvarlarda atlaklarn olutuunu grmezlikten gelir." i 'i iki Arkada ve Drt Kadn "ki ee sahip olmak ne gzel," diye haykrm kahvede nargile ien iki arkadatan birisi. En szlerle iki iein ok farkl kokabileceim anlatm ve bunu yaamann gzelliini vm. B ann gzleri bym, "Arkadam herhalde cennette. Niye ben de onun gibi iki kadnn baln diye dnm. Bir sre sonra ikinci bir kadnla evlenmi. Dn gecesinde onunla yata pa

de kadn kzgn bir ekilde onu reddetmi. "Uyumama izin ver. lk karna git. Yedek teker olm k istemiyorum. Ya ben, ya o," demi. Bunun zerine adam teselli bulmak iin dier karsna g itmi. Fakat yanna yatmak istediinde, kadn sylenmi: "Hayr, benimle olamazsn. kinci bi le evlendiysen ve ben sana yetmiyorsam, derhal ona geri git." Adama Cinsellik ve Evlilik 121 evini terk etmek ve uyuyacak yer bulmak iin yakndaki bir camiye gitmekten baka yapa cak ey kalmam. Camide dua ediyor pozisyonunda uyumaya alrken arkasnda birisinin boaz lediini duymu. ararak arkasna dnm. Yeni gelen kii iki eli olmann ne kadar gzel o arkadandan bakas deilmi. Hayret iinde, "Niye buraya geldin?" diye sormu. Adam, "Karlarm yanlarna yaklamama izin vermiyorlar. Bu durum haftalardr devam ediyor, " diye cevap vermi. Bu cevap zerine yeni evlenen adam, "O halde neden bana iki kadnla yaamann ok harika o lduunu syledin?" demi. Dieri utanarak cevap vermi: "Bu camide kendimi ok yalnz hissedi ordum ve bir arkadam olsun istedim." Psikoanaliz, geerli nedenler yznden, terapistin zel yaamnn ve dier hastalarla olan te ik almalarnn seansta konuulmamasn nerir. Dier taraftan, hemen hemen tm hastalar te el yaamn renmeye ve onunla zdelemeye ocuksu bir gereksinim duyar. Bu eilim bazen yan sorunlara yol aar. Oturduu yeri deitiren, otuz iki yandaki bir ekonomist, grup terapisi iin bana geldi. B u kii daha nce bir sre bireysel terapi grm. Gaip almas srecinde bir bayan hasta, k katsizliinden nasl yaralandn anlatmaya balad. Baz gaip yeleri, zellikle evli kadn ne girerken, ekonomist unlar syleyerek kart 122 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi durum ald: "Ben de evliyim ve uzun sredir bir kz arkadam olsun istiyorum. Evliliin sk yaantsndan gerek bir kopmann ok harika olacan dnyorum." (Grup hu-zursuzlati; e izdi, baz kadnlar glmeye balad, dierleri iddetle protesto etti. Konuyu ortaya getiren asta ise sessizdi.) Grup ile adam arasnda aadaki konuma geti. ye : Byle hissetmene ne neden oldu? Karnla sorunlarn m var? Adam : Aslnda iler yolunda. Tabii her zaman, kavga ettiimiz sradan eyler var. Fakat beni asl rahatsz eden karmn hemen hemen patolojik l n olmas. Bayan ye : Karn aldatmann doru olduunu dnmyorum. Adam : Niin aldatmayaym? Son terapistimin de kz arkada vard ve bu benim zerimde byk etki yapt. Bu noktadan sonra rastgele cinsel ilikinin art ve eksileri zerinde tartma balad. Ne ol uunun dorudan yorumu yerine, onlara sadece iki eli olmann yararlar hikyesini anlattm. Hikye grupta iki eyi salad. Birincisi katlanlar sakin-leti. kincisi de taklit, zdele sadakat kavramlarn tartma ortamn hazrlad. Cinsellik ve Evlilik 123 Evlilik iek Gibidir Evlilikten yorulan kimseler sk sk teraptik yardm a-rar. Tekdzelik gnlk yaantlarna g bu tekdzelik hemen bereyin, hatta sevecenliin, cinselliin ve iten konumann sradanla neden olur. Eler ounlukla bu duruma umutsuzluk, depresyon ve pes etmilikle yaklar. li in sorunlu olma olgusuna dayanarak iki insann gerekten birbirine uymadklar sonucuna varlr. Kar tarafa sylenecek bir ey yoktur. Kii ne kadar ok iliki isterse istesin sad el yalnzlk ve bolukla karlar. Benzer durumda olan, krk yandaki bir bayan hasta ile aramda u konuma gemiti. Hasta m eksikliinden, evliliindeki tekdzelikten ve ayrca yaratclk ve istek asndan kendi e lerinden yaknyordu. Hastaya, kpe iei gibi gzel bir saks ieine sahip olsa, ne yapac Terapist: Bu iee nasl bakarsn? Hasta, soru ile evlilii arasnda nasl bir iliki olduunu anlamam olmann aknl iin le bir ieim olsayd, dzenli olarak sulardm," dedi. iekleri seviyordu ve bu soru zerin di ciddi dnd. Biraz sonra, "Alt ay veya bir sene sonra saksy deitirir, yeni toprak k Bu arada gbre ekleyebilirim. Ve yeterli k a-labilmesi iin pencere kenarna koyarm," diy devam etti. Bu noktada hastay durdurdum ve sordum: "Peki, evliliin iin ne yapyorsun?"

<& S Cinsellik ve Evlilik 125 Sorum kadn grnr ekilde irkiltti. Kadnn, ieklere gsterdii duyarl, sevgi dolu ilgi gsterdii sevgisizlik arasndaki fark anladn grdm. Bu dnceyle, "Eer evliliim i ve kururdu, " dedi. Hasta, iek rneini evliliine transfer etmeye balamt. "Her gn bi z iin birazck daha bir eyler yapabilseydik, belki birbirimize hoa gidecek szler sy-les eydik veya en azndan birbirimizin baarlarn kabul etseydik, bu evliliimiz iin su olurdu " dedikten sonra, u-zun bir sre orada oturdu ve dnd. Daha sonra yle syledi: "Aslnda mi de ok ihmal ettim. Kabul etmeliyim ki bir sredir ne yeni bir elbise, ne yeni bi r sa modeli, ne de makyaj ilgimi ekiyor. Akas, kocam iin gzelleme isteini yok. Ayn la eim iin de doru. Oysa byle bir ey evliliimiz iin gbre olurdu." Daha sonraki seanslarda hasta sk sk iek rneine dnd. Kendisinin ve kocasnn bir ly lerini evde tecrit ettiklerini belirtti. Bir yolculuun kendileri iin "saksnn deitirilm esi" olabileceini dnd. Misafir ve arkadalar saksnn topram oluturabilir ve bu, tecr aryla sosyal iliki kurmadaki glklerini ortadan kaldrabilirdi. Buna benzer konumalar hastada dzelme olduunu gsteriyordu. Artk evliliini mutsuz olarak deerlendirmiyordu. iek metaforunu kullanarak, genel duygularn rnekler ve tanmlar yolu la somutlatrabiliyordu. Durumu artk ok umutsuz deildi. ift imdi evliliklerini daha iyi anlayabiliyor ve ilikilerini koruma ynnde alabiliyordu. 126 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Yanl Karlatrma Bir gn doktora ok iddetli arlar olan, lecek durumda bir ayakkab tamircisi gelmi. Dok dam dikkatle muayene etmi, ama yardmc olacak bir ila bulaman, m. Hasta kaygl bir ek rmu: "Beni kurtaracak bir ey yok mu?" Doktor ayakkab tamircisine cevap vermi: "Ne yazk ki, nerebileceim hibir ey yok." Bunu duyan adam yle sylemi: "Eer bir yol kalmadysa, son bir isteim var. ki kilo kuru ulye, bir litre sirke ve bir piirme kab istiyorum." Doktor umursamazlk iinde omuzlarn silkmi ve "Bunun bir faydasnn olacan zannetmiyoru sen olacana inanyorsan, dene," demi. Doktor gece boyunca adamn lm haberini beklemi. F t ertesi sabah doktorun aknlna karn ayakkab tamircisi hl hayat-taym. Doktor notl gn aresiz durumdaki bir ayakkab tamircisi geldi. Fakat iki kilo fasulye ve bir lit re sirke onu hayata dndrd." Ksa bir sre sonra, doktorun lmcl bir hastala yakalanan terziye yardm etmesi gerekmi. asta iin de doktor zm yolu bulamam. Drst bir insan olarak bunu terziye aklam. Has yalvarm: "Fakat hibir tedavi yolu bilmiyor musunuz?" Bunun zerine doktor bir an dnm ve yle demi: "Hayr, ama ksa bir sre nce bir ayakk enzer ikayetlerle bana gelmiti. ki kilo fasulye ve bir litre sirkeden ifa bulmutu." Cinsellik ve Evlilik 127 "Tamam, baka tedavi yolu yoksa, ben onu deneyeceim, " diye cevap vermi terzi. Fasul yeyi sirke ile yemi ve ertesi gn lm. Bunun zerine doktor notlarna yle yazm: "Dn b zi geldi, onun iin yapacak bir ey yoktu. Sirke ile iki kilo fasulye yedi ve ld. Ayak kab tamircisine iyi gelen, terziye gelmedi." Hepimiz kendimiz iin baz eylerin dierlerinden daha kolay olduunu, baz eylerle dierler en daha fazla ilgilendiimizi ve hepimizin farkl yetenekleri olduunu kefederiz. Kendi mizi ve bakalarn alglamamz gibi, toplumdaki birok ey karlatrmalarla tanmlanm ol z ayn deiliz. nsanlarn birok ortak ynleri olmasna karn nemli farkllklarmz da va Otuz iki yandaki bayan gazeteci, kadnlar iin yaplan grup terapisinde bir defasnda u e de yaknd: "Benim cinselliimde bir bozukluk var. Normal deilim. Frijit olduumu dnyoru Grup yeleri gazeteciyi ilgiyle dinledikten sonra ilerinden birisi, Bayan T, doal bi r ekilde sordu: "Byle dnmenize neden olan nedir?" Hasta, "Bu duygum her zaman vard. Fakat zellikle kz arkadamla yaptm bir konuma sonun rk ettim. Bir dergide kan orgazm zerine bir makale hakknda konuuyorduk. Her sevimesind e nasl kendini cennette hissettiini, nasl zevkten bardn ve orgazmn onun iin ne kad tecrbe olduunu anlatt. Bazen bir an nce evde olmak istiyormu. Gnde veya drt defa s apt oluyormu. Ona kyasla benim fazla bir duygu yaadm yok. i

128 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Bayan T: "Senin iin orgazm nasl bir ey?" Hasta: "u ana kadar sadece kocamla sevitim. Haftada hemen hemen iki defa birlikte oluruz. Benim iin zevksiz deil. Drst olmak ger ekirse, elenceli bile. Fakat nedense muazzam bir tecrbem olmad. Orgazma benzer duyg ular yayorum, hatta bazen bir birliktelikte birden fazla oluyor. Yalnz bunlarn kz ark adamn gerek orgazmlaryla kyaslanabileceine inanmyorum." Terapist olarak hastann szlerini aklamaya almadm. Bunun yerine tm gruba, "Yanl Kar ini anlattm. Hikyeden sonra ortam ok canland. Bir hasta cinsellikten hi zevk almadn . Krk dokuz yandaki bir kadn dncesini u szlerle belirtti: "Benim yamda seks artk Benim iin kocam ile huzur iinde yaamak ve birbirimiz iin var olduumuz duygusuna sahip olmak daha nemli." Birden grup iinde, herkesin olaylar kendine gre yaad ve herkesin kendi sorun, sonu ve rularyla yorulmu olduu netleti. Grup tartmas "kendine zglk" temas etrafnda geli ilgili tecrbe ve fantaziler paylald. Demir Her Zaman Kat Deildir Genellikle cinsel ilikide yaananlar etkileyen cinsel bozukluklarla ilgili olarak sk sk u ikayeti duyarm: "Biz tamamen farkl insanlarz, birbirimiz iin doru seim deiliz. in evlilik sorunlaryla ok yakn ilikisi vardr. Ayrca bu dnce gelime kavramnn tersi er: "Aynlk bizi hareketsizletirir. Bizi retken yapan ise ztlktr." (Goethe) Cinsellik ve Evlilik 129 "Birbirimize uygun deiliz," ifadesi batan ilikinin kopmasn ifade ederken, gelime ilkes i buna engel olmay hedefler. nsanlar katlam savunmalarn amaya, yllarca varolan nya eerlendirmelerini sorgulamaya alr. Bu akln kart olarak yle bir eletiri getirilir: "Sorunlar yllardr var ve imdi m asla deimez." Benzer dnceleri ifade eden bir hastann tedavisinde aadaki rnei verdim. rnek onu ok neriyle ilikisini yeniden deerlendirmesini salad. Masamdaki dkme demir heykeli gsterer ek, "u demir parasna bak. Gri, sert, souk ve sivri kseli. Istldnda bu zelliklerini . Artk gri, sert, souk ve sivri ulu deildir. Kar gibi beyaz, sv, scak ve ekilsizdir. i, bir lde atein zelliklerini almtr," dedim. Hasta anlattklarm, kocasnn "sivri ulu" davranlarnn deimez kiilik zellikler olma ve hastaya bal olarak deiebilecei eklinde anlad. Kocas, ii yznden karsna istedi zaman a-yrmaktayd. O da buna ikayet ve ak reddetmelerle tepki veriyordu. Bunun sonucu nda adam zaman zaman baka partnerler aram, ar tutumlulukla eini bunaltm ve onu gitti a sk ihmal etmeye balamt. Yaananlar verdiim rnee uygularsak: Demir soumutu. Onu t iin stlmalyd. Bu, kadnn terapide almas gereken bir konuydu. 130 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Elli Yllk Kibarlk Yal bir ift uzun yllar sonra evliliklerinin altn yln kutluyormu. Kahvalt yaparken k lli yl boyunca hep kocam dndm ve ekmein kabuklu ksmn ona verdim. Sonunda bugn bu t mak istiyorum." Ve ekmein kabuklu ksmna ya srm, dier ksmn kocasna vermi. Tahmini ocas ok mutlu olmu, onun elini pm ve yle demi: "Sevgilim, bana gnn en byk mutlul lli yl boyunca ekmein en ok sevdiim yumuak ksmn yiyemedim. Hep ok sevdiin iin o k masn istedim." Kendimiz iin hedefler oluturmak yerine bazen bakalarnn bizim iin oluturduu hedefleri imseriz: "Ben her zaman kocamn istedii ekilde davranrm." Kendimizi, eimizin istek ve d leri olarak tahmin ettiimiz eylere brakrz. Bu ekilde kendi yapacaklarmzdan vazgeer v di gereksinimlerimizi gerekesiz olarak ihmal ederiz. Bu kibarlk, kendi gereks inim ve isteklerimizin susturulmas, sadece yanl anlamalara neden olmaz, ayn : zam anda rol paylamn da kstlar ki, zamanla bu bir yke ve zgrln snrlanmasna dn Aada, depresyon, kayg, mide, barsak ve dolam sorunlar yznden tedavi grm, krk b kendi ifadelerini bulacaksnz. "Ben her zaman dier insanlara -kocama, ocuklara, anne-babalara, akrabalara, tandklar a, komulara, vb.- saygl oldum. Herkes iin uygun olan yapmay istedim. Fakat hep sorunlu ilikiler yaadm. En bata, karar verme 131 Cinsellik ve Evlilik

sorunum vard. Her zaman bir karar vermeden nce u sorular sorardm: 'Bakalar ne diyecek? 'Onlar iin uygun mu?' 'Onlar ne dnecek?' 'Mennun oldular m?' Bir karar vermisem ve birisinin buna katlmadn grrsem, hemen vazgeer ve hi yapmay istemediim eyleri yapa ve sululuk duygusundan rahatsz olurdum. Etrafm-daki anlamazlklar beni ok rahatsz eder i. Tamamen bakalarnn gr ve iyi dileklerine bamlydm. Dahas, altndan kalkamayacam Ev ileri alamayacak bir engel olurdu. Sonunda pes ettim, cesaretimi kaybettim ve i lala tedavi edilen kayg ve depresyona yenildim. Kendimi umutsuz hissettiimde yataa dtm Fiziksel ve duygusal olarak tekrar iyiletiimde ise herey yeni batan balad. Durumum kt iinde, kayg ve depresyon iin ila alyordum. Yava yava melankolik olduumu ve bu ilalar dan yapamayacam hissetmeye baladm. ler iyi gitmediinde, kocam mutlu edecek bir ey y beni azarladnda, konumak yerine hemen pes ediyordum. Kendi kendime, 'Bo ver. Bir anl am yok,' diyordum. Kendime gvenimi giderek kaybettim. Beni cesaretlendirecek hibir e y yoktu; herey benim iin aynyd. "mitlerimi kaybettiim zamanlarda kendimi kurtarmay hi denemiyordum. Tersine, daha fa zla yapamayacak duruma gelinceye kadar devam ediyordum. Bu iten gelen bir zorlama gibiydi. imden bir ses, 'Yapmalsn,' dieri de 'Yapamyorum. Daha fazlasn istemiyorum,' yordu. imde vahi mcadeleler oluyordu. Kendimle, ikayetlerim ve sorunlarmla o kadar meg l olmaya balamtm ki, baka bir ey dnemez olmutum. 132 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi "Terapide, gzmdeki perdeler dt. Birden hr o-labileceimi fark ettim. Bunu baarmak bana Ancak imdi, bunca yl ne kadar bask altnda olduumu grebiliyorum." Elli iki yandaki bir kadn, yetikin olundan ayrlnca byk kayglar yaamt. Ayaklarn kaydn sylemiti. "Bazen bouna yaam olduum duygusuna kaplyorum. Bu duygu, imdiki yor. Hayatta neleri baardm ve oluma gerekten ne ifade ediyorum? Bana ok ender uruyor." Bu szlerle kadnn dncesi aka ortaya kmt: "Artk olum (ocuklarm) yanmda olma im." Bu fikre kar gr olarak hastaya ksa bir hikye anlattm: Tohumun Srr Tohum, kendi sayesinde byyen aa iin kendini sunar. Dardan grnte tohum kaybolur, fa -lan tohum, aacn iine, dallarna, ieklerine ve meyva-larna yerlemitir. Tohumun varl edilmeseydi, ne dallar, ne iekler ne de neyvalar olurdu. (Abdlbaha) Hasta bu mitolojiyi vg olarak, yaptklar iin verilen bir paye olarak kabul etmiti. Kend ini feda eden ve kendi yapmak istediklerinden vazgeen, fakat sonuta olunun bamsz ve mu tlu bir hayat yaamasn baaran kendisiydi. Cinsellik ve Evlilik 133 Baarlarnn takdir edilmesi hastaya iyi geldi. Kiisel baarlarnn kabul grmesi ve grd n olabildikten sonra, adm adm yaamnn tek ve baskn nedeninden, yani olundan, bu konudak saplantsndan kurtulmaya balad. Bu kurtulu artk onun iin sadece olumsuz bir sre, ann rolyle elien bir sre deildi. Yeni ilgi ve hedeflere giden yolda atlan bir admd. Sere-Tavus Bir sere, tavus gibi olmak istermi. Byk kuun gururlu yrynden, dik bandan, kuyruu rktan ok etkilenirmi! "Ben de onun gibi olmak istiyorum. Herkes bana hayran olmal," diyormu. Derin bir nefes alarak gsn iirmi, kuyruk tylerini kaldrm ve tavus gibi ye alm. Heri geri sendelemi, ama mthi gurur duymu. Yalnz bir sre sonra, bu normal en byk bir aba olduunu fark etmi. Boynu, ayaklar acm ve en kts dier kular, ii gzellikleriyle kanaryalar ve aptal rdekler, hepsi sere-tavusa glm. Bir sre sonra bu du um sere iin dayanlmaz olmu. "Bu oyunu artk sevmiyorum. Tavus olmaktan yoruldum. Tekrar sere gibi olmak istiyor um," diye dnm. Fakat tekrar sere gibi komaya alnca bunu baaramam. Her zamanki g olduu yerde ani zplaylarla zplyormu. Bunun dnda baka bir ey ya-pamyormu. te 134 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Bir iadamnn krk yandaki, ranl kars, Avapa yolculuu srasnda bana geldi. Daha nc a muayene ve tedavi grd depresyon, uyku bozukluu ve barsak sorunlarndan yaknyordu. "Erken uyanyorum, ama saat 10'a kadar yataktan kmyorum. Kendimi ok yalnz hissediyor v e devaml kendime neden erken kalkmam gerektiini soruyorum. Hepsinden te, ocuklarm artk yok. Davetleri kabul etmiyorum. Evde oturmay tercih ediyorum. Hibir neden yokken

alamaya balyor ve kendimi tutamyorum. Eskiden farkl olarak artk banyo yapmyor, sam ve kyafetime zen gstermiyorum. ok gerginim. Telefon aldnda, neredeyse kalp krizi ge m. Hemen frlyorum ve 'Bu, Amerika'daki olum,' diye dnyorum. Kocam bana kar ok anlay en bilmiyorum, gn getike ondan uzaklayorum." Hasta, ocuk annesiydi ve en kk olunun on alt yandayken kendisinin de zorlamasyla Amerika'ya gnderilmesinden beri bu semptomlardan ikayetiydi. Konumalarmz dnp dolap aki en nemli rol modeli ve rakibi olduu her adan belli olan kz kardeine geliyordu. Kz arde bir diplomatla evliydi ve bu nedenle Amerika dahil birok lkeyi ziyaret ediyord u. Hasta iin yolculuk byk bir istekle benimseyecei ideal yaam eklinin rnei haline gel , ama kocas yznden ran'a bal kalmt. Byk olu Almanya'da, kk olu da Amerika'da birlikte Beverly Hills'de yayordu. Bu en kk oul iin anne Cinsellik ve Evlilik 135 yle sylyordu: "Dier oullarmdan ok farkl. Hali tavr, ev hayatn elenceli ve ho bi " Yurt dndaki iki olu hastaya yolculuk yapmas iin yeterli neden oluturuyordu. Amerika' aki olunu ay, Almanya'daki olunu iki ay sreyle ziyaret etmiti. imdi Almanya'daki olu lk iznini ve daha sonra ald cretsiz bir ay iznini, onu bir doktordan dierine gtrerek lanan ofr haline gelmiti. Ziyaretten dolay, olu bu ekildeki bir anne sevgisini anlayamayan Alman ei arasnda anl amazlklar km. Btn isteklerinin karlanmasna karn hasta mutsuzdu. Ne Amerika, ne d entilerini karlayabilmiti. Kz kardei gibi olma isteinden kaynaklanan atma umduu gib Durumunu doru tanmlamasna karn, hastaln organik nedenlere balamaya devam ediyordu. e olan atmasnn anahtar rol oynadna gittike daha ok inandm iin ona sere-tavus h Hastann hikyeden olumsuz etkilendii belli oluyordu. Hemen konumay olunun niversitede y d sorunlara evirerek, hikyenin ierdii dncelerden uzak durmaya alt. Bir sonraki seansn banda bana unu sordu: "O hikyeyi anlatarak ne sylemek istediniz?" yle cevap verdim: "Siz hikyeyi nasl anladnz?" Kadn: "Hikyeyi sevmedim. Houma giden bir ey olduunu dnmyorum. Kendimi tavusu taklit 136 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi isteyen ve sonunda sadece hoplayan sere-tavus yerine koydum... Tavus kz kardeim, be nse sere.... Ben her zaman kardeime hayran oldum ve onu taklit ettim." Birka dakika sonra yle devam etti: "ok kibar ve sevecen bir kocam var. Maddi durumum uz ok iyi. Kardeim kadar zengin deiliz, ama birok eyi yapabiliriz. Drst olmak gerekirs , Amerika'da bulunduktan sonra kardeimin gerekten mutlu olduundan emin deilim." Hasta, kz kardeine benzeme ve onun yaptklarm baarma urunda kendini ar yorduuna dair daha fazla igr kazand. Tedavisi, kriz tedavisi olduu iin yalnz seans devam etti. F bu dzeyde bir terapi daha youn allabilirdi. Terapinin devam yerine geecek olan kendi dine yardm amacyla, hayattaki amalarn geniletme konusuyla ilgilendik. Sonusuz bir iste olan kardei gibi olma arzusu dnda, bu kadnn ne tr ama ve istekleri vard? En bata, eitimi ve o-lumsuz sosyal koullarda yaayan ocuklarn durumlarnn dzeltilmesi gibi toplu l kayglar vard. Sistematik olarak var olan eitli olanaklar gzden geirdik. Bugn de de den yazmalarmzda onun almalarn ve yeni alanlardaki baarlarn duyuyorum. Hatta bu lgisini ekmeyi bile baarabilmi. PSIKOTERAPDE HKAYELER Gerei Grme Cesareti Hz. Muhammed gizlenir ve herkes onu ararken, kaynbiraderi Hz. Ali onu kurtarmann b ir yolunu bulmu. Peygamberi byk bir sepetin iine saklam. Daha sonra bu ar yk ban dengede tutmaya alr bir biimde ehir kapsndaki muhafzlarnn arasndan geiyormu. Ta lar, "Sepette ne var?" diye sert bir ekilde sormu. Hz. Ali, "Muhammed Peygamber," diye cevap vermi. Bu gerei, zekice yaplan bir kstahlk olarak yanl yorumlayan muhafzl e Hz. Ali'yle sepetin iindeki Hz. Muhammed'in gemesine izin vermiler. Hz. Ali'nin bu kk hilesi -kendini inanlmaz ve olanaksz olduu iin gerekle savunmas- g sonular 138 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi dourabilecei durumlarda hl kullanlmaktadr. Ayn ey, bugnk konumuna karn, gemitek inin imajyla lekelenen psikiyatri ve psikoterapi iin de geerlidir. Birok evrede anali st, iyi yaamn paras olarak ve "benim analistim" unvanyla belli bir statye sahip olduu alde, psikiyatri ve psikoterapi hakkndaki grler bugn de an olduka gerisindedir. Bu n

e, birok hasta terapiste gittiini gizler. Normal d, atma dolu veya hasta olarak g ten korktuklar iin hibir ey aklamazlar. Terapiste gitmenin kariyerleri asndan zararl an ekinirler. Bu sorun zellikle orta sosyoekonomik snfta ok gze batar. ok nl bir hakim, bir keresinde beni verdii partiye davet etmiti. ok nceleri bana olu ilgili sorunlarna yardm etmem iin gelmiti. Birok adan partideki durum olduka gergin Dier davetlilerin hepsi savc, hakim ve a-vukatt. Sadece ben terapisttim. Eski hast am olan ev sahibi, bu gerginlii partide her an her yerde tayordu. Paltomu alrken yle s lyordu: "Dierleri bunu nasl karlayacak, merak ediyorum." Bir ekilde meslektalarnn bi asta-hekim ilikimizi anlayacaklarndan ve olumsuz tepki gstereceklerinden korktuunu h issettim. Bu korku onda gzle grlr bir , rahatszlk yaratmt. Ben kendi amdan, eski h durumu kendi kendine zmesi gerektiini dnyordum. Kendine kurduu aka belli olan kapa kurtulacan grmek istiyordum. Hz. Ali'nin hikyesini bilmeden, o-nun doruyu syleme cesar ti stratejisini kulland. Kolumdan tutarak beni, "Dr. Peseschkian, psikiyatristim, " diye tantt. Psikoterapide Hikyeler 139 Partideki insanlar elenmi grnyordu. Ben hakimi drstlk ve itenliinden dolay vdm bazlar glmeye balamt. Bu ekilde verdii bilgi, meslektalar arasnda sr olarak ak larak kazanabilecei ciddiyeti kaybetmiti. Psikoterapiyi aka kabul etmesinin baka sonul r da oldu. Hakim ve savclar iin oluturulan kendini tanma grubuna katld ve hukukta psik loji ve psikoterapinin daha fazla kullanlmas dncesinin kuvvetli bir savunucusu oldu. Hakim, Hz. Ali'nin taktiini kullanarak ilk bakta mantkla elien bir zm bulmutu. Mant rak hakim, sonuta kendisine zarar verebilecek bilgileri sakla-malyd. Fakat bunun iin psikoterapiyle ilikisini reddetmeye devam etmesi gerekecekti. Bylece gerginlik so nsuza kadar devam edecekti. "Cref'i, doruyu syleme cesareti, bak asn -yani oyunun ku rn- deitirerek sorunu zmesini salad. Bu da misafirlerin artc tepki gstermesine akime mutluluk getirdi. Teekkr Etmenin Nedeni Adamn birisi arkadana sormu: "Paraya ihtiyacm var. Bana yz tuman bor verebilir misin?" Arkada, "Param var, ama sana vermeyeceim. Bunun iin de bana teekkr et," diye cevap ver mi. Bu cevap zerine dier adam kzgn bir ekilde sylenmi: "Parann olmasn ve bana vermek is i anlayabilirim. Fakat bunun iin minnettar olmam sadece anlalmaz deil, ayn zamanda ta m bir aalama." 140 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Dieri cevap vermi: "Cann arkadam, benden para istedin. yle diyebilirdim, 'Yarn gel.' si gn geldiinde ise yle diyebilirdim: 'zr dilerim, bugn de veremem; yarn deil, br e o gn bana gelseydin, o zaman da yle diyebilirdim: 'Hafta sonu gel.' Bu ekilde zama n doluncaya kadar veya en azndan baka birisi sana para verinceye kadar seni oyalay abilirdim. Fakat bu arada bakasn bulamayabilirdin, nk bana gelmekle o kadar megul ol caktn ve benden paray alacana o ka- ' dar gvenecektin ki bakasn aramayacaktn. Halb en drste sana para veremeyeceimi sylyorum. Bylece baka bir yere bakabilir ve ans eneyebilirsin. Bana teekkr et." Krk sekiz yanda bir ranl mhendis, Almanya'da renci olan kardeinin tavsiyesi zerine ldi. Adam alt yldr kolit benzeri bir mide rahatszl ekmekteydi. Dier semptomlar orta remiyordu. Genelde, psikoterapistin odasnda olmaktan pek memnun deildi. atmalarndan ko numad. Onun yerine, lkesinde ve darda tedavi edilemeyen kolite benzer mide arlar z durdu. lk grmemizde olas atma nedenlerinden sz ettik: bedeni, kariyeri, baarlar ve fantazileri. yle grnyordu ki, hasta bedenini, zellikle midesini yaadklarnn merke koymutu. Bunu daha ilk grmemizde gzlemlemitim. Konular bir ekilde onun iin atma ya rahatsz edici olduunda yzn acyla buruturarak, elini midesinin stne koyuyordu. En b esleki durumuydu. Bu kayg, her ynyle Psikoterapide Hikyeler 141 yaad atmay belirliyordu. niversiteden diplomal mhendis olarak mezun olduktan sonra brikaya girmi ve genelde "pratik oku" diye bilinen durumla karlam. Alannda olduka iy asna karn, i arkadalaryla iyi geinemiyormu. Zorluklarn sebebi aka yaanan tartm e, hasta olduka pop-lermi. Fakat baz huzursuzluklar yaamaya balam. Bir grev verildi i sylenmeden kabul edermi. Bir arkadana yardm etmek gerekirse, hemen yardma ko-arm.

nin tavsiyeye ihtiyac olsa, hemen yetiirmi. Birisi onu azarlarsa, sadece glermi. Biri si ona kaba, haksz veya keyfi davranrsa, bunu nemsemezmi. Bu tr hareketleri dar vurma iine atm. Hatta kendi ailesinde bile uzlatrc ve atmalar yumuatan kimseymi. yi amanki verici rolnden memnun olmakla birlikte, tm evresinden zerine ylan yk ve grevl iin iin rahatszd. Bu yk, bir yk hayvannn sabry-la, iinde tketilmekteydi. Teraptik konumamz ok verimli olmad. Kendini rolyle yle zdeletirmiti ki, rol ile a aklk koyamyordu. Bu nedenle onunla hayat felsefesi hakknda konutum. Hi dnmeden ve tam r inanla bana Sadi'nin szlerini aktard: Birisi seni zerse, zntye dayanmasn ren; feragat ve balayclkla sululuktan arn Bu dnce hastann yk, atmalar ve stresinin byk ksmn aklyordu. Kurtulmak isted 142 Dou Hikayeleriyl e Psikoterapi reddedilme korkusu, kibarl, kendi isteklerinin bastrlmas, bakalarn dnmesi, drst , hepsi onun iin Sadi'nin szlerinde billurlamt. Daha sonraki konumalarda, Sadi'den yap n alntnn adamn dier insanlarla ilikilerinde yaad sorunlarn ekirdeini olu- ' tur r grld. Bak asn deitirmeye ' balamas iin ona yine Sadi'den, var olan dnces dnce aktardm: ki ey ruhumuzu karartr; konuacakken susmak, susacakken konumak. Birinci dncenin tesine geilerek, kibarln anlam, drstl de iine alacak ekilde g eansmz bu noktada bitti. Bir hafta sonraki, yeni balayan seansta ise hasta, kendisi bu dnce ve kart dncenin getirdiklerini sorgulamaya balamt. Ayn zamanda ocuklu ini de anlatt. Youn bir i atma yaad besbelliydi. Bu atmay yle aklad: "Bili insanlar kramam." Burada yine, sululuk duygusu ve bakalarnn takdiri ile dostluunu kaybetme korkusunu, h erkese iyi davranma gereksinimini ve zerine ald tm sorumluluklar gerekletirmenin olan ln kabul etmemesini aa vuruyordu. Seansn sonunda ona, "Teekkr Etmenin Nedeni" hiky dim. lk bata, hasta bu deve itiraz etmek ister gibiydi. Birka defa yutkundu, fakat ok iyi bilinen kibar tavr iinde yine Psikoterapide Hikyeler 143 de bir ey sylemedi. Tepkisi, gecikmi-davran patlamas gibi bir sonraki seansta geldi. B enden ve psikoterapiden yaknd, bard, masay yumruklad ve kollarn saa sola savurdu. B nda daha nce grmediim davranlard. Sanki engel kalkm, saldrganl ve kzgnl bana emediini grmek istiyor gibiydi. Bu duygusal patlamadan sonra hasta ok dosta davrand ve zr diledi. Birden kendini kayb ettiini ve elinden hibir ey gelmediini syledi. lk aknlktan sonra, olumsuz duygular meden ifade edebildiini grmekten mutlu oldu. Alt haftaya -Almanya'da kald sreydi- yaylan sekiz seansta asl sorunu zerinde altk e, semptomlar azalmasna karn tekrar ediyordu. Sanki bedeni, bilincinde ve deneyimind e baardklarn yava yava tamamlyordu. Eve dndkten alt hafta sonraki ilk mektubunda, a sorununun kalmadn yazd. Hereyi yiyebildiini ve iinde kendini olduka iyi hissettiin tiyordu. Sonuta baarl bir tedaviydi ve yle devam etti. Kimsenin iine yaramayan dnceleri dile getir-mektense, hibirini sylememen ve dilsiz olm an daha iyidir. (ran Atasz) Evet Diyen Adamn ntikam Bir zamanlar adamn birisinin bahesinde, ok gzel bir tavus yayormu. Kendini ona adayan ahvan iin 144 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi bu gzel yaratk zel bir mutluluk kaynaym. Dier taraftan, agzllk ve kskanlkla do inden devaml tavus kuuna bakyor ve bir bakasnn kendinden daha gzel tavus kuuna sahip asn kabul edemiyormu. Bu kskanlk iinde tavus kuuna ta atyormu. Bir gn bahvan bu Ancak tavus kuu komuda rahat huzur brakmam. Komu bir sre sonra en azndan bir yavru di vus kuu verip veremeyeceini sorarak bahvana ya ekmeye balam. Bahvan bunu ilke olar mi. Sonunda baka aresi kalmayan komu, akll ev sahibine saygyla, en azndan bir tavus k umurtasna sahip olup olamayacan sormu. Bunu bir tavuun altna koyup kulukaya yatmasn akm. Ev sahibi bu istek zerine, bahvana tavus kuu yuvasndan bir yumurta alarak komuya rmesini sylemi. Bahvan syleneni yapm. Fakat bir sre sonra komu gelmi ve adama dert

yumurtada bir gariplik var. Tavuklarm haftalarca zerinde oturdu, ama tavus kuu kmad." Daha sonra, fkeyle evine dnm. Ev sahibi bahvan arm ve sormu: "Komuya yumurta v vus kuu kmad?" Bahvan cevap vermi: "Yumurtay piirmitim." Bu cevab duyan adam ak akalm. Bahvan zr diler bir ses tonuyla yle devam etmi-. "Siz bana tavus kuu yumurta i sylemitiniz. Fakat piirip piir-mememi sylememitiniz..." Sosyal ilikiler, insanlarn istekleri dorultusunda veya dnda, tek bir dzen veya birden dzenle biimlenir. Psikoterapide Hikyeler 145 Sosyal ortaklk, geni bir alan iinde eit roller halinde veya aadan yukarya doru yapl r. Yani, st ve alt dzeni oluturmak zere blnebilirler. nsanlar bu ilikileri otorite, i t ve disiplin gibi kavramlarla tanmlar. Otoritenin nasl onaylanaca veya onaylanp onaylanmayaca sorusunun yannda, ona nasl tep verdiimizi sorgulamamz da nemlidir. Psikoanalizde, evladn babasn ldrmesini koulsuz i ve otoriteye bakaldr eklinde sembolize eden yaklamn dnda, saylamayacak kadar ok t Bu tepkiler, younluu ve otorite krizinin eidine gre farkllk gsterir. Belirleyici olan ngi ucun -itaat veya itaatsizlik- n planda olduudur. Uyumlu ve itaatkar davran kadar cretkar ve otorite kart davran da ar ve yaam boyu sren atmaya tepkidir. taatsi r insann davrann tanmlasa da, kiinin gvenebilecei bir otoriteye gereksinimi vardr. aftan, grnrde itaatkar ve uyumlu grnmesine karn, otoriteyle gizli ve sessiz bir kriz i de olan, youn i isyan yaayan kimseler de vardr. Bu kriz ve i isyanlar genellikle gari p davranlarla ortaya kar. Babasnn iyerinde alan, yirmi bir yandaki Peter S. bu sorunu yle anlatt: "Bir sreden beri kendimi sorumluluk alma konusunda gittike daha gsz hissetmeye baladm. k abuk yorulduum iin iimin gereklerini yapmakta zorlanyorum. Dikkat yeteneim ok azald endimden memnun deilim ve bakalarna kar saldrgan c i av anyorum. Babam beni sk sk az . Grnrde bu t.vrlar umursamayp katlanyorum, ama iin iin anne-babama kar olumsuz tu 146 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi iinde olduumu hissediyorum. Fiziksel ikayet olarak da ba arlarm iyice sklat. ou z i ok yor-gun ve hibir ey yapamayacak gibi hissediyorum. Bu za-yflklarm, beni rahatlatm sa da deiik hilelerle gizleme-ye alyorum." (lk grmeden bir blm) Hastann ar kibarlk eklinde ortaya kan itaati, kendi i-radesini bastrma ve babasnn tesine uyma bici-ininde aklanabilir. Babasnn olu zerinde mutlak bir oto- ritesi vard; azndan hasta yle hissediyordu. Kendisine ok f! fazla gelse bile, babasnn verdii tm g leri kabul etmiti. 0 "Hile" tek kurtuluuydu. Cevap veremedii i mektuplarn"" kaybetmi, mli telefon konumalarn not etmeyi "unut-'* mu", yaplacaklar yapmayp, mteri istekler arlama-; mt. Mesleki eksikliklerinin tek zr, "ten bunaldm. Yaplacak ok fazla ey n deilim," demekti. Bu gr aslnda psikoteraptik tedaviden ok mesleki eitim gereksinimine iaret edebilirdi. kat hastann terapiyi kendinin semi olmas da ortadayd. Besbelli, almalaryla ilgili ya ereksinim duymu ve bir i deiikliinin gerek zm olabileceini dnmemiti. Aslnda b a olabileceine inanmt. Terapiye baladnda, bu dnceler zincirinin henz bil nu kavramas iin biraz hazrlk yaplmas gerekiyordu. Ona tavus kuu yumurtas ve komunun ini anlattm. nc seansmzn sonuna gelmi, rahat, dosta bir ortam oluturmutuk. O h iteyle ilgili olmas ve kiinin otoriteyle nasl ba edebileceini gstermek iin anlattm. Psikoterapide Hikyeler 147 Peter S. nce surat ast, ama sonra gld ve unlar syledi: "Babam herhangi bir mektupla ve a telefonla ilgilenmem gerektiini syler. Syleneni, haliyle kendime gre yapyorum. Bana gre o andan sonra mektup veya telefon olmu bitmi bir vazifedir ve babamdan bir kez daha kurtulmu olurum. te komik olan bu. Gerekte mesleimi seviyor, fakat babamdan grev veya emir aldmda sanki kilitleniyorum. Vitesimi boa alyor ve bir santim bile ileri h areket etmiyorum." Terapist: "Baban bu dikkatsizliinin anlamn fark etti mi?" Peter S.: "Zannetmiyorum. Sadece gvenilmez, dzensiz, dikkatsiz, tembel ve belki ap tal olduumu dnyor. Otoritesine kar geliyor olduumu fark etmiyor olabilir. Beni sksa hereye evet derim. Hepsinden nemlisi, beni dnmeden direktifler vermesine kzyorum." "Kibarlk-drstlk" sorunu erevesinde gerek atmay sistematik bir ekilde inceledik. B

basnn itaat talebini hasta iin bir atmaya dntrmt. Pasif direncinin kart kavram plamayacan ve neden yaplamayacan anlat." Bu yolla, atma, uygun olmayan ocuka ks ann daha kolay kontrol edebilecei somut tartma alanna tand. Bu da, hastaya babasnn i karsnda kontrolsz olmad hissini verdi; kendi istek ve gereksinimlerini ceza grecei kusu olmadan dile getirebilirdi. Ayn zamanda, temel atmalarn ve atmalarnn gemiin Bylece babasyla ilikisinde, savunucu-mazoiste 148 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Psikoterapide Hikyeler 149 tutumu benimsemesinin nedenini zd. Bunun yannda drstlk ve akln nndeki engelleri yi rnek Hoca kzn bayatn tehlikelerinden korumak istiyormu. Zaman geldiinde ve kznn gzelli lgunlua eri0indt: onu karsna oturtarak dnyann alaklk ve ktlklerini anlatm. yl sana syleyeceklerimi asla unutma. Btn erkekler tek bir ey ister. Erkekler ok kurnazdr . Her an kapan kurmaya alrlar. Onlarn arzularnn batana gittike nasl daha ok batt Sana mutsuzlua giden yolu gstereceim. Erkek nce senin en gzel zelliklerine baylr ve a hayran olur. Daha sonra seni dar bir yere davet eder. Sonra evinin nnden geerken cek etini almak istediini syler. Kendisiyle ieri gelmeni ve oturman ister. Sana ay ikram eder. Beraber mzik dinlersiniz ve uygun zaman gelince de birden kendini senin stne atar. Bu ekilde kirletilmi olursun, tabii bizler de kirletilmi oluruz. Ailemiz kirl etilmi olur ve temiz ismimize kara leke srlr. " Kz babasnn bu szlerini kafasna yerletirmi. Bir sre sonra babasna gelmi, gururla g sylemi: "Baba sen peygamber misin?" Nasl tm olacaklar nceden bildin? Tam sylediin gib i. nce benim gzelliime hayran oldu. Daha sonra kma teklif etti. Sonra sanki rastlantym ibi onun evinin yanndan getik. Oradan geerken, zavall adam ceketini unuttuunu fark et ti. Ve orada yalnz bekleyemeyeceimden, beni evine davet etti. Kibar davran rnei olarak, bana ay ikram etti ve hoa vakit geirtmek iin mzik u noktada, bana sylediklerini dndm. Olacaklar tamamen biliyordum. Eakat grdn gibi s bir evladm. Zamann geldiini hissettiimde, kendimi onun zerine attm ve ben onu, onun a nnesini, babasn, ailesini, ismini ve itibarn lekeledim." Krk sekiz yandaki bir tccar, bir dergide Pozitif Psikoterapi adl kitabmla ilgili bir y azy okuduktan sonra bana gelmiti. Sorunu temelde otorite krizi, kuak fark, zsayg at hlki deerlerle ilgili tereddtleriydi. Kendisi iin deil, kendine znt veren kz iin g dia etti. Kz Susanna liseden sonra niversiteye devam etmek iin hemen baka bir ehre git mi. Adam bu fikri benimseyememiti ve hl tatl bir ekilde Susi diye ard kznn im savunmasz bir biimde yaadn kabul edemiyordu. Syledikleri hep ayn noktaya, kendi konumunun kzn ktlklerden korumak iin daha yeterli noktasna gelip atyordu. yle sylyordu: "Hayatmda ktleri de olmak zere ok deneyimi enleri ok dikkatsiz, serbest ve sonular dnmyorlar. Tehlikenin nerede yattn biliyo mi? Kzm olaylar benim deneyimlerime gre deerlendirebilse, kendini ve bizi birok znt eden kurtarabilir." Hasta tedavi iin Ruhr blgesinden gelip gidiyordu. Bu nedenle t edavi baz temel alanlara odaklanmt. Hatta bata hastann kompulsif zellikleri bir taraf brakld. 150 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Hasta ar koruyuculukla tm tehlikeleri uzaklatrmak, dnceleri sorgulandnda, bana likelerden uzak durmak istiyordu. phesiz, bastrlm ve uzun sreli tedavi gerektiren oldu youn cinsel-saldrgan drtleri vard. Bu sre iinde bu drtlerin bilincinde olmadndan baka yollar denemek zorunda kaldm. Ona grnte ok ilgili ve iten ie tasalanan babann "yi rnek"i anlattm. Hasta byk bir ilgiyle dinledi. Hikyenin sonunda ok olmu bir yz ifadesi taknd ve glme ad. Hocayla zdeletii ve bak asndaki ani deiikliin onu, hikyenin kahraman gibi . Birden ben sormadan, kendi ailesindeki durumu anlatmaya balad ve babasnn oteritesi altnda ne kadar ac ektiini belirtti. Babasnn tutumu yleymi: "Su dadan yukar doru sam, yukar doru akar." Hikye ve hikyenin kendi durumuna uyarlanmasyla ar koruyuculuu kl ortadan kalkt. Bilinsizce yerine getirmeye alt kendi kuann grev edindii er, aile iinde otoriteyi koruma, kendi isteklerini ocuklarna yanstma, yetikin kzndan b le itaat talep etme ve kendisinin babalk rollerinin ortadan kalkmas anlamna gelen b amszl engellemeydi.

Bu dnceleri daha sonraki konumalarmzda inceledik. Hasta sanki bir keif yolculuundayd a nce bilinmeyen ilikileri grebildike, buna ok aryordu. Btn bunlar, tam bir tedavi etiini gstermekten uzakt, ama atmalaryla yzleebiliyor ve bunlarn Psikoterapide Hikyeler 151 kzyla ilikisindeki etkilerini grebiliyordu. Bana yazd bir mektupta hl hikaye ve onun syla megul olduunu, kendini ok daha fazla eletirdiini anlatyordu. Yn Sakal Pazardaki bir kuma ve iplik dkknnda, kadnn biri kocasna dikmek istedii bir palto iin uzun ve dikkatle yn kumalar inceliyormu. En ok nem verdii ey kuman saf koyun ynn sym. 'Tccar, "Bu ahane kuma al," demi, bir yandan kuma topunun kalitesine vgler ya an bu kuma iinde kendini yle iyi hissedecek ki melekler tarafndan cennete tandn zan ," diye devam etmi. Bu szler zerine kadn incelemeyi brakm. Sadece bir konuda emin olma istiyormu. Tccara, "Bunun saf ynden yapldna yemin edebilir misin?" diye sormu. "Tabi btn peygamberler adna yemin ederim ki bu," derken, bir yandan da elini kumatan ekmi, u zun beyaz sakaln okamaya balam ve devam etmi, "tamamen saf ynden yaplmtr." "Artk kocamn syledii hibir eye inanmyorum. Hereyi istedii gibi arptyor." Bu szle torla evli olan, kendisi de doktor, krk be yandaki Alman bir kadn tarafndan sylendi. Y knmalar srekli, hep tekrarlanan bir olay anlatmakla bitiyordu: Kocas evden, ou memleke lisi olan misafirlerle ayrlyordu. Onlarla genellikle tren istasyonu gibi deiik yerle re gidiyor ve saatlerce darda kalyordu. "Her seferinde erken dneceini syler." Hasta bu na ok ierliyordu. Yaknmalarndan ayn zamanda 152 Dou Hikayeleriyl e Psikoterapi "Dou yaam eklini" sulad anlalyordu. Zaten hasta, kocasnn sorunlarn bu yaam ek yn sakal hikyesini verdim ve okumasn rica ettim. } Hikye kadn gldrd. "Kocam doktor olmasna karn kolayca bir kuma tccar olabilirdi. F deilim. Bir ey syledim mi benim iin kesindir." Bu szlerden sonra artk kltieraras s ye balamtk. Yn sakal hikyesi, kadnn kocasnn dnce sistemini daha iyi anlamasna y Pahal Tutumluluk Adam -rvet suundan hakimin nne gelmi. Herey adamn sululuunu gsterdii iin hakime baka bir ey kalmam. Adama ceza olarak, bir tanesini seebilecei seenek sunmu. Sul --man demek, ya elli kere kamlanmak ya da be kilo soan yemek durumundaym. Adam, "Bu ke inlikle ok zor olmayacak," diye dnm ,U soana sarldnda. Fakat s yarm kiloya yakn nra kalan soanlara baktnda tiksinmi. Gzleri sulanm ve yanaklarndan yalar akmaya ba hkeme, beni soanlardan kurtar. Elli kamy tercih ederim," diye yalvarm. Aklnca kurnazl parasn kurtarabileceine inanyor-mu. Zaten a gzllyle nlym. Mbair hrszn s at mbairin gl giints ve krba onu titretmi. Srtna inen her krbata daha fazla b nra feryat figan etmi. "Bana acyn. Beni bu krbalardan Psikoterapide Hikyeler 153 kurtarn," demi. Hakim ban sallam. Bu ekilde parasn korumak iin krbac tercih eden zay da tadan adam yalvarm: "Ne olur yz tuman dememe izin veriyi." Krk iki yandaki hasta tedavide gittike savunucu bir hale gelmiti. Seanslar iptal ettiy se de rahatszlklar yznden gelmeye devam etti. Rahatszl kayg ve depresyondu. Daha Fa naliz Envanteri'ni alrken, para konusunda ok tutumlu olduunu farkederek armtm. Para ak hizmetleri almyor ve "ok pahalya gelecei ve faydas olmayaca iin" evine misafir dav etmiyordu. Savunuculuu nedeniyle kard baz seanslarmz iin, "Yapacak ok iim vard unuttum," gibi eyler sylyordu. Konu tutumlulua geldii anda sihir bozuldu. Szckler azndan dkld, "Buna uzun sredir d m. Psikoterapi iin, aile doktoruma dediimden daha fazlasn dyorum. Ona tedavi iin sek yldr gidiyorum. Psikoterapiye bu kadar deyemem..." Hasta psikoterapi iin ok nemli bi r ey yapmt: Onu neyin rahatsz ettiini aklamt. lk bakta, syledikleri yle ikna ediciydi ki, insan te-*; rapiyi brakmay dnebilirdi. aftan, para konula nun z deildi. Hastann yeteri kadar paras vard. Olmasayd bile, harca alar kolaylatrmann birok yolu bulunurdu. Eletirisi, psikoterapi ve kendi atmasyla i ir semptom olarak gzkyordu. Tutumluluu nemsemesi P 156

Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Psikoterapide Hikyeler 157 Uzun Sakaln Srr Bilgisi ve muhteem beyaz sakalyla nl bir bilgin bir akam st iraz'n dar sokaklarnda iinde kaybolmuken, kendisiyle alay eden bir sucu kalabalyla karlam. Grubun iindek r adam sonunda ne km, ban eerek bilgini selamlam ve yle sylemi: "Byk usta, b diaya girdik. Ltfen bize syle, gece uyuduunda sakaln nerede duruyor!' Yorgann stnde mi yoksa altnda m?" Bilgin, dncelerinden syrlm, aknlk iinde bakm ve kibarca ceva m. Hi dnmedim. Dikkat edeceim. Yarn beni burada ayn saatte bekleyin. Size o zaman syl ceim." Bilgin gece olup yatana yattnda, uyuyamadn fark etmi. Alnn krtrp sakaln ko i? Altna m? Ancak bellei cevap veremiyor-mtts. Sonunda bir deneme yapmaya karar ver mi. Sakaln yorgann stne koymu ve uyumaya alm. Fakat bir i huzursuzluu onu sarm ozisyon mu? Eer don\ pozisyonsa neden hl uyuyamyor? Bu dnceyle sakaln yorgann alt at bunun da faydas olmam. Uykusu yine gelmemi. "Bu ekilde olamaz," sonucuna varm ve sa aln tekrar yorgann stne karm. Btn gece bu ekilde mcadele etmi -sakal nce yorgann stnde, sonra altnda- bir an bile am. Ertesi akam gen sucuya yaklam ve yle sylemi: "Gen arkadam, her zaman bu muh i ir ve her defasnda tatl uykudan zevk alrdm. Fakat batta sorduun andan itibaren artk uyuyamyorum. Soruna cevap vermem olanaksz, bilgeliimin grkemi, soylu yaammn iareti olan sakalm artk bana nclat. Bundan sonra bir daha onunla kendimi rahat hissedebilecek miyim, bilmiyorum. " Krk bir yandaki bir teknisyen, kompulsif davran ve dncelerinin tedavisi iin gelmiti ce iki defa psikiyatri-psikoterapi kliniinde tedavi grmt. "Daha fazla dayanamyorum. Uykusuzluk ekiyorum. evremde bir ey deiirse, bu beni son der ece huzursuz ediyor. Herey altm dzen iinde olmal. Bunun garip olduunu hissediyorum, rm yatak rtsn deitirdiinde bile uyuyamyorum. Kalkp tekrar eskilerini rtmem gerekiy enim akl hastas olduumu sylyor. Kesinlikle byle olmasn istemiyorum, ama elimden bir lmiyor." Hastann hatrlayabildii kadaryla, babas ok mkemmeliyeti, titiz ve dzensizlie ml olmayan biriymi. Odasn toplamamsa, akamn yedisinde yataa girmek zorunda kalrm arda fantazilere dalar ve babasndan intikam almay hayal edermi. Bir seansta olduka u mutsuzdu. Pek normal olmayan, ackl bir sesle yle dedi: "Tamamen deliyim. Araba bile sremiyorum. Geen hafta yanllkla koltuun duruunu deitirdim ve imdi nerede olmas ge ilemiyorum. leri geri oynatyorum, ama tam olmuyor. Kendimi arabada hi byle gvensiz hi ssetmemitim." Hasta iin kontrol edemedii davranlar n plandayd ve bilincini tamame I 158 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi kaplamt. Teraptik diyalogumuzun dorudan amac, kontrol edemedii davranlarna ir uzaklk oluturmakt. Ona bu amala, "Uzun Sakaln Srr" hikyesini anlattm. Beklenmedik e hasta glmeye balad ve hikyeyle kendi durumu arasnda iliki kurdu. "O adamn sorunu da benimkiyle ayn. Akll biri olmasna karn rahat ettii bir an bile yok." Daha sonraki bir eansta, hasta bu adam hakknda ok dnmek zorunda kaldn syledi. Kendisi de aryordu iin araba srmek kolaylamt. "Onu ok dndm: ne doru veya arkaya doru oturma, saka tte mi olduuna benziyordu." Hikyenin yardmyla hasta kendi durumuna benzer durumu can landrabilmi ve bu, ona en azndan araba srerken ok yardmc olmutu. nsan ve Sz Hocadan evkli ve gl bir vaaz dinledikten sonra ar- : kada sormu: "Hocalarn en ycesi sn?" Hoca soruyu soran gen adama bakm ve cevap vermi: "G- ,,: nete senden daha ok gm uruttum. Yamn bir gizli- . ligi yok. Krk yandaym." Yirmi yl sonra ikisi tekrar karlam. Hocann salar beyazlam, sakal ise unla benekle Arkada sormu: "Hocalarn en ycesi, seni grmeyeli ok oldu. imdi ka yandasn?" Hoca cevap vermi: "Sen ey merakl adam, hereyi bilmek istiyorsun. Krkmdaym." Psikoterapide Hikyeler 159 aran arkada, tekrar sormu: "Nasl olur? Yirmi yl nce sorduumda da ayn cevab vermi lamaz."

Hoca bu szlere kzgn bir ekilde cevap vermi: "Neden doru olmasn? Yirmi yln ne nemi v a o zaman krkmdaym demitim ve hl yle sylyorum. Benim iin tek bir ey nemlidir: ns Genelde toplum, zelde bireyin yaad grup, zamana bamldr. Talep ve beklentiler deieb , kentleme ve farkllama sreci). evredeki deiikliklerin sonularndan o evrede yaayan etkilenmemesi o-lanakszdr. Kiilere yklenen veya kendi kendilerine oluturduklar rol bek lentileri, evrenin gereksinimleriyle deiebilir. Kiinin yaad deiim ve gelimeler temeldeki tarihsel, kltrel ve sosyal olaylarla birli r. Ancak psikoterapi genel temadan ok bireyin deiebilme kapasitesiyle ilgilenir. "U yum" szc gnmz dnyasnda sorgulanan bir szcktr ve "deiime uyabilme yetenei" gibi rilmelidir. Bu deime yetenei, terapi iin zorunlu kouldur. Demek istediimi dahiliye ve endokrinoloji dalndan bir rnekle aklamak istiyorum. Ar aktif tiroidden rahatsz bir hasta, souk havalarda bile ksa kolla dolaabiliyordu. Ba lar donarken, o rahatsz olmuyordu. Bunun fiziksel aklamas ar aktif tiroid ile hastan abolizmasnn hzlanmas ve yksek s oluturmasyd. Hasta zellikle yaz scanda rahatsz szl uyum zorluu eklinde ortaya kyordu. 160 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Salkl insann vcudu deiik slara uyum salayabilirken, hastann durumunda bu yetenek o mt. evredeki s deiikliine kar ok duyarlyd. Nevrotik hastann durumu da bu tr uyum zorluklarna benzer. Sorun yaratan, s deiiklikler yerine, sosyal dnyadaki davran ve beklentilerdeki deiikliklerdir. Bu nedenle, kompul sif kiiler ya da dzenlilii yaamdaki en nemli faktr olarak kabul edenler, dzen sistemin eki deiikliklere uymada zorluk ekecektir. Belli bir dzen iindeyken kompulsif hasta ol duka uyumludur. Bu dzene mdahale edildiinde ve baka dzen fikirleri ortaya ktnda i in uyum yetenei ve esneklii ar zorlanr. Yeni durumla ba edemez. Kayg, panik, sald veya fiziksel ikayetlerle tepki verir. Otuz dokuz yandaki, koroner ve dolam sorunla r, kronik kabzl ve uyku bozukluu olan bir kadn hastann syledikleri bunlara bir rnek r: "Odam temizlemezsem, 'Bu sizi artk sevmiyorum' demekti. Bu bende panik yaratyord u. Ayrntlar zerinde o kadar ok duruyorum ki, ocuklarm ve kocamla aramda atmalar k be yandaki bir ekonomist ise yle demiti: "Hereyi srayla yapmay renmitim. Hereyi lyd. nce dilerimi fralamak, sonra ykanmak, daha sonra tra olmak, giyinmek, kahval asasna oturmak, iki bardak kahve imek, gazete okumak ve en son tuvalete gitmek . Bu sra aksarsa, tamamen kontrolm kaybediyorum; barsaklarm rahatszlanyor ve sonuta ybediyorum." Psikoterapide Hikyeler 161 i! Byle kat tutumlar kriz zamanlarnda sorgulanabilir. Fakat sadece bak asn deitirmekl deiim salanamaz. Birok durumda, duygusal kriz beraberinde kuvvetli duygusall, i ph hayal krklklarn ve cesaret kaybn getirir. nsann dncesini deitirmek, hatta geici bir ynelim bozukluu o kadar korkun gelir ki, le herhangi bir ar ucu kabul eder. Kendisini pheden, daha iyi bir ifadeyle aresizlikte n korumak iin, karakter tutarll ve sadakat olarak kabul ecilen katla kayar. Davranl emek iin phelerini arttracak bilgileri yok sayar. Patlcann Ua Eski Dou'nun gl bir hkmdar patlcan yemeyi ok severmi. Yer yer, doyamazm. Hatta te diince gzel patlcan piirmek olan bir ua varm. Hkmdar patlcan ve ve bitiremezmi ir sebze bu. Ne kadar mkemmel tad var. Ne kadar gzel gzkyor. Patlcan dnyadaki en iyi Bu szlere uak, "Tamamen haklsnz," diye cevap verirmi. Ayn gn, hkmdar a gzllkle o kadar ok patlcan yemi ki, sonunda hastalanm. Midesi a ibi his-sediyormu. Yedii btn patlcanlar tekrar gn na kmak istiyor gibiymi. nle lcan yok. Bu cehennem yemeini artk grmek istemiyorum. Dncesi bile beni hasta ediyor. P tlcan bildiim en kt sebze." Bu szlere de uak, "Tamamen haklsnz," diye cevap vermi. 162 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Hkmdar bunu duyunca arm, "Bugn, patlcann ne kadar gzel olduunu sylerken, bana ha i ne kadar kt olduunu sylyorum, yine bana katlyorsun. Bu da ne demek oluyor, byle''"' cevap vermi.-"Hnkrm, ben patlcann deil, sizin uanzm." te size akll bir uak. Sarayda oynamas gereken rol biliyor. Otoriteyi tanr, tehlikenin

reden geleceini bilir ve kendi karlarna zarar gelmeyecek biimde davranr. Kraln mantks rtmedii gibi, patlcann savunuculuunu da yapmaz. Davran pratik ve amaca yneliktir. Tab birok kimse kendini yanstmad iin onu eletirebilir. Yirmi yedi yandaki bir ii psikoterapiye tesadfen balamt. Mide sorunlarndan rahat iiye, aile doktoru bu rahatszln temelinde psikolojik nedenler o-labileceini sylemi erapinin balarnda mesleinden, zellikle patronuyla sorunlarndan sz etti. Ne zaman bir proje gelitirse, patronu reddedermi. "O ne isterse yapabilir, ama ben yapamam," d iyordu. Gerekten yapabilecei hereyi yapm. Bo zamanlarnda bile akam ge saatlere kadar modeller gelitirmeye alm. Fakat dncelerinin her sabah reddedilmekte kalmayp, ayn olarak deerlendirildiini fark etmi. Kazanma ve mesleki baarya ok nem veren hasta i , iteki bu durum gittike dayanlmaz olmu. Ak bir ekilde tepki veremedii iin vcuduyla veriyordu. Mide arlar patronunun hakszlna kar bir protestoydu. Psikoterapide Hikyeler 163 Burada vakann temel atmas ve psikodinamiine girmeyeceiz. Asl amac hastann ektikler mak o-lan krize mdahaleyi incelemek bizim iin daha nemlidir. Hastadaki atmann nedenler ne profesyonel kayglar, ne hrs, ne de irkette etkili olma gereksinimi ve bu dnceyi ha yata geirme isteiydi. Hastann terapisinde iki nokta nemliydi: eitli uralarnn arkas tuttuu beklenti ile otoriter patronunun onun psikolojik durumunu dikkate almamas. Bu anlamda, "Patlcann Ua" hikyesi hastaya kart bir dnce sundu. Bir model deildi, tipik tepkilerinin farkna varmasn, onlar daha farkl grmesi ve uzlamasn salayan bir u. Cam Lahit Bir Dou kralnn dnyada hereyden ok sevdii, byleyici bir kars varm. Onun gzellii an onunla birlikte olmak istermi. Fakat bir gn gzel kars aniden lm ve kral byk bir yapayalnz kalm. "lm onun gzelliklerinden yaam alm olsa bile, asla, asla sevgili ka tmeyeceim," diye haykrm. Karsn cam bir lahit iinde sarayn en byk odasna yerletir ile ondan ayr olmamak iin yatan da yanna koymu. lm karsna olan bu yaknlk onun t uzuruymu. O yl ok scak bir yaz yaanyormu. Sarayn serinliine karn kadnn vcudu yava yava b sre sonra kadnn asil yznde ter kabarcklar olumu. Gzel yznn rengi deimi ve gn gisi yznden kral bunun 164 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi farkna varmam. Bir sre sonra rmenin kt kokusu btn oday kaplam. Hibir uak kap uzatamyormu. Kral bile, arlaan vicdanyla, yatan baka odaya tam. Btn pencerele n kokusu onu takip etmi. Hibir gl-ya bu kokuyu bastracak kuvvette deilmi. Sonra krall esi olan yeil kua alm ve burnuna sarm. Fakat fayda etmemi. Btn uak ve arkadalar Hl ona elik etmeye devam edenler ise yalnzca etrafnda vzldayan iri siyah sineklermi. Sonunda kral bilincini kaybetmi. Hekim, salna kavuturmak iin onu muhteem bir baheye rmi. Kral kendine geldiinde, taze bir esinti hissetmi. ieklerin kokusu yava yava duyul rn uyandrm. emelerin alts kulana mzik gibi gelmi. Kral byle bir ortamda, sev hissetmi. Birka gn sonra tekrar salna ve canllna kavumu. Dalgn bir ekilde gl salnda ne kadar gzel olduunu ve cesedinin gnden gne ne kadar kt hale geldiini hat cam lahitin zerine koymu ve uaklarndan karsn gmmelerini istemi. (ran Hikyesi) Krk drt yandaki kalifiye ii bir kadn, aile doktorunun istei zerine n grme iin g yas iindeydi. Yirmi seans devam eden tedavinin bayd ve benim iin de hasta iin de zor bir mcadeleydi. Kadnn . durumunu aklamak iin nce ilk grmesinden baz blmleri a Psikoterapide Hikyeler 165 "Salkl ve normal olan kocamn birden akl hastas olup intihar etmesinden sonra umutsuzlu n eiine geldim. Dayanlmaz acyla on bir yllk evliliimiz sresince ona kt davrandm uyorum. Onu ok azarladm ve kk eyler iin ok bardm. nanyorum ki daha yumuak huylu n onun rahatszln veya en azndan bu rahatszln ok ciddi bir hal almasn nleyebilir "Hem zlyor hem de ok gen len kocama acyorum. Bu acma hissi lmden duyduum zntden endimi ldrmeyi dndm itiraf etmeliyim. Beni nleyen, kendimi bakmakla sorumlu hissett nemin varl." Terapinin banda kadn devaml yle sylyordu: "Acaba kocama kar davranlarm onu hasta ni ldrmesine mi neden oldu?" Aklna her geldiinde, bu soruyu sormak iin beni arayabili

yordu. Benzer ekilde, sorunuyla ilgili olarak aile doktoruyla, komularyla ve daha nceden ta nd herkesle konutuunu rendim. evresine sknt veren bu yardm araylar sonunda t i. Gittike daha yalnz kalmt. Akll, mantkl konumak olanakszd. Hasta hereyin en iy , kendinden yaknma ile sululuunun kalpyargsal kabul dnda her trl ig-ry reddedi lumsuz prognozu gsteriyordu. Fakat, adm adm, kompulsif hareketlerini azalttk. Srekli depresif dnceleri zerinde durmak yerine, kocasna ilikin zaman iinde gelitirdii imaj maya 166 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi yardmc olmaya altm. Bu onun iin zor oldu. len kocasnn olumlu zelliklerini cokuyla , ama o-lumsuz konular geldiinde kendini geri ekiyordu. Ona kar fkesinin aa kmasn onun eksikliklerini kendi yetersizlik ve sululuk duygusuna eviriyordu. yle eliyordu : "Ona yeteri kadar para vermedim. Kendimin daha ok hak ettiini syledim. Uzun sre on unla sevimeyi reddettim. Onun gereksinimlerine kar duyarszdm." Daha sonralar bu szleri biraz yumuatt. Her zaman unu eklerdi: "Ona yaptklarm gerekten yapmak istemiyordum. Her zaman zr dilerdim. Kzmamasn rica , ederdim." Bu noktada okumas iin aadaki hikyeyi verdim. Karga ile Tavus Sarayn bahesinde, bir siyah karga portakal aacnn dalna tnemi. Bahenin ok iyi bakla e bir tavus gururla dolayormu. Karga ac bir lk atm ve yle sylemi: "Kim bu gar rmesine izin verebilir? Etrafta yle gururlu dolayor ki, sanki sultan. Hele o ok irkin ayaklan yok mu! Tyleri de mavinin en kt tonu! yle bir rengi asla tamazdm. Kuyruunu b fok gibi tayor." Bu szlerden sonra susmu ve sessizce cevap beklemi. Tavus bir sre bir y sylememi, fakat sonra melankolik bir glmsemeyle konumaya balam, "Bence hakszsn. H lediin kt eyler yanl anlamalara dayanyor. Gururlu olduumu sylyorsun, ama bam yl ve omuz tylerim yle kalkyor ki, ift Psikoterapide Hikyeler 167 ene boynumun eklini bozuyor. Aslnda herey olabilirim, ama gururlu asla. irkin zellikle rimi ve ayaklarmn derisinin krk ve ksele gibi olduunu biliyorum. Aslnda bu beni o ka ahatsz ediyor ki, bu yzden irkin ayaklarm grmemek iin bam dikletiriyorum. Sen beni kt taraflarm gryorsun. yi taraflarma ve gzelliime gzlerini kapatyorsun. Fark etme n dediin eyler insanlarn bende hayran olduu eyler." (P. Etessami) Hasta iin bu hikye kendini ynlendiriinin bir rneiydi. Kargann, tavusun olumlu zellikl ni yok saymas gibi, hasta da kocasnn hata, atma ve duyarl olduu konular reddettiini ti. Tedavinin bu evresinde bana yazd mektupta unlar anlatyordu: "Aslnda olumlu -zelli rim yerine, olumsuzluklarma arlk vermiim. Gemie ilikin iyi bir belleimin olmas beni kocamn olumsuzluklarn grmekte zorlanyorum. Ama ben de gerekten o kadar kt deildim." er hastann kendini iinde bulunduu ksr dngden karabilmesinin balang noktasyd. Gemite kalan atmalarn ve kendini sulamalarn kompulsif tekrarndan, tedavinin yeni evr getik. Hasta kendi gemiini, anne-babasyla olan ilikisini ve kocasndan beklentilerini anlatt. Hastann mesleki baarsna karn, hl yardma muhta kk kz roln oynad an ol, bu anne-kz ba tarafndan belirlenmiti. Koca davetsiz misafirdi ve iki kadn da onun endi 168 tutumluluk, dzenlilik, cinsellik ve iliki dncelerine uymasn istemiti. Buna karn a az olmutu. Hasta ounlukla davac roln oynamt. Karsnn ar di-' rendii anlalan ve boyun een taraft. atmalar yar bilinli olarak, kadnn sululuu kabul ; etmeye yat buluyordu. Bu, hastann atmalarla mcadele mekanizmas iinde iyi iliyordu. zerinde youn allan envanter evresinden sonra reddetme dnemi ald ve hasta, sululuk a bunun nedenlerinin farkna vardktan sonra, kendi gereksinimlerini ve ilgilendii eyl eri ifadeye balad. Amalarn geniletti. lk bata olanaksz gibi grlen dzelmeye karn aman len kocasn nostaljik olarak idealize etme biiminde eskiye dnyordu. Kocasnn sevdi lardan ayrlmas o nun iin neredeyse yeni bir yas nedeniydi. Bu ayrlmaya sululuk duygul ar, kayg ve i zlmelerle tepki gsterdi. Bir seansta bu zorluklardan sz etti. Kendisinin nefret ettii, ne var ki kocasna ait baz mobilyalar verme dncesini aklndan geirmi, fakat bir trl kendini toparlayp bun Ona "Cam Lahit" hikyesini anlattm. Hasta hemen hikyeden etkilendi. ryen vcudun anlatl

onu derinden etkiledi. Hikye ona daha nce kabul edemedii fkeyi hatrlatt-. rme ve ayr ifade bulan fke. Yetitirilme tarz ve annesiyle olan ilikisi yznden kopmann kt ve ce drlacak bir davran olduu dncesini gelitirmiti. Bu hikyeyle, dolayl olarak kopman ulamak iin iyi olabileceini kavranmasna alld. Psikoterapide Hikyeler 169 Hibir Usta Gkyznden Zembille nmiyor Bir sihirbaz, sultann huzurunda sanatn gsteriyor ve izleyicilerin hayranln kazanyorm tan da hayranlk iinde barm: "Allahm, bana yardmc ol, nasl bir mucize, nasl bir cin Fakat vezir syledikleriyle sultann dncelerini blm: "Sultanm, hibir usta gkyznden ez. Sihirbazn sanat onun alkanlk ve pratiinin sonucu." Sultan kalarn atm. Vezirinin kendisine katlmamas sihirbazn gsterisinden ald zevk i hor grerek barm: "Seni nankr adam. Nasl bu becerinin pratikten geldiini iddia edebi sin. Yetenein ya vardr ya yoktur. Senin zaten beraberinde zindana gtrecein hibir yeten ein yok. Orada benim szlerimi dnrsn. Ama orada yalnz olmayacaksn, kendi trnden bir hcre arkadan olacak." Birinci gnden balayarak, vezir danay kaldrp zindann kulesinin merdivenlerini kartmaya am. Aylar gemi. Dana byyp gl bir kz olmu ve her gn pratik yapmaktan dolay vezi Bir gn sultan hcredeki adam hatrlam ve getirilmesini istemi. Onu grdnde, sultan o llahm bana yardm et, bu ne mucize, bu ne cinlik." kz kollarmda tayan vezir daha nce syledii szlerle cevap vermi: "Sultanm, hibir u bille inmez. Balaychnz ile bana bu hayvan verdiniz. Gcm, alkanlmn ve alm 170 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Kral, sihirbazda bakalarnda olmayan esiz ve mkemmel becerilere sahip birisini grmek i stiyordu. Sihirbazn baarlarn gerek balantlarndan koparp onu idealletirmiti. yle bir sz vardr: nsanlarla ya iliki kurabilirsin, ya da kuramazsn. Ya sorunlar zec neklere sahipsin, ya da deilsin. Ya anslsn, ya da deilsin. Bu kesin "ya o ya u" yakla r insann ya belli yeteneklerle doduu ya da onlara asla sahip olamayaca dncesinin teme ir. Hikyemizdeki vezir, bu "ya o ya u" koulunu nc bir olaslkla karlar. Ona gre si t alkanl ve pratiinin sonucudur. Bu ekilde, "ya o ya u" kalb gerekte insann yet ve zamann bu amaca ulamak iin kullanmaya hazr olduunda, hereyi baarabilecei dnces irir. Vezir bu varsaym kendi rneiyle ispatlar. Bir aile terapisi vakasnda tedavi yle bir aamaya gelmiti ki, ailenin esas hasta konu mundaki yesi psikoteraptik gzetim altnda kendi evresinde "terapist" olarak grevlendiri lebilirdi. Otuz sekiz yanda bir ii olan hasta, zellikle bakalarna gre daha az baarma nei, yaratcl ve bamszl olmasndan yaknyordu. Otuz iki yandaki kars da onu b "Bakalarnn yaptklarna bak. Sen onlar asla yapamazsn." Bu "Sen asla yapamazsn," cm hastann hemen hemen tm yaamn etkisi altna almt. Bana yle syledi: "Annem her zama baaran, okulunu bitiren ve niversiteye giden kimselere hayrand. Bana rnek olarak gste rilen hep bunlard. Bunlar benim yaklaamadm modellerdi." Psikoterapide Hikyeler 171 Hasta sanatla, zellikle resimle ilgiliydi. Karsyla beraber sergilere gitmi, sanatlara hayranlk duymu, ama kendisi hibir ey izmemi. Terapide eline fra alp bir resim kursun olma cesaretini gelitirdi. Bu fikri beenmeyen kars ise unlar syledi: "Resim yapmay p esyonellere brakmalsn. Sen bir deha deilsin." Fakat hasta bunun cesaretini krmasna izi n vermedi. Dahas, ilk baarsndan sonra karsnda da kara kalem deneme istei olutu. Alt ay kadar sonraki kontrolde kars yle syledi: "nsanlardaki yetenekler hakknda hibi rim yoktu. Kocam benim ok houma giden eyler iziyor. Eskiden oturma o-danuzn duvarlarnd a Chagall, Franz Marc ve Picasso'nun kopyalan varken, imdi onlar kocamn yapt orijinal resimlerle deitirdik. Benim yaptm bir resmi de ereveleyip ast. Sanrm, bu deneyim ik de kendine gvenini yerine getirdi ve bizi baka deneyler yapma konusunda kkrtt." Bizlere yle geliyor ki, herkesin hereyi yapmas olanaksz. Fakat nemli olan bu deil. nem i olan gelimeleri iin yer ve zaman ayrdmzda, birok beceri gelitirebildiimiz. Sen Hereye Kadirsin! slami bir mezhebin sempatizan olduu sylenen bir adam, cemaatinin dini liderine, hem falc hem de gaipten haber vermekle nl eyhe gelmi. Ona yle sylemi.-"eyhim, karm ham arm kz ocuu douracak. Sana yalvaryorum, Tanr'ya dua et, onun inayetiyle bana oul evla er."

Psikoterapide Hikyeler 173 eyh cevap vermi, "Git, biraz kavun, ekmek ve peynir al. nananlarmn karn doysun ki, sen in iin dua okuyabilsinler. " "Sz veriyorum, alacam," demi adam. Daha sonra gitmi ve eyhin istedii hereyi alm. Yemekten sonra, inananlar dua etmi. Hatta eyh ona doru eilme ltfunda bulunarak, "Emin ol, erkek evladn olacak ve on yana geldiinde bize katlacak," demi. Ne var ki, adamn kars bir kz ocuu dnyaya getirmi. Ama ocuk ok irkinmi. Adam ok aknm, "Dualarn vaat ettiklerini getirmedi. Erkek ocuumun olacan sylemitin. imdi i rkin bir kz ocuum var, " demi. eyh cevap vermi: "O zaman bana getirdiin yiyecekler gerek bir inan ve iyi niyetle hazr lanmam. Eer iyi niyetin ve tm kalbinle yapsaydn, yemin ederim, erkek ocuun olurdu. Fak t kz olmasna karn emin ol ki, sana erkek ocuktan daha fazla mutluluk ve kazan getirece k. Kznn saygn bir bilgin olacan kestirebiliyorum." Bu szlerle avunan adam gitmi. ki ay sonra kz ocuu lm. Adam tekrar eyhe gitmi ve yle sylemi: "Aman eyhim, kz das olmad." eyh cevap vermi-. "Sana, kznn erkek ocuktan daha fazla ey getireceini sylemitim. E yd, kalbi dnyann btn irkinliklerinden sklacakt. Onun iin lmesi iyi oldu." 174 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi eyh bunu sylediinde, inananlar ayaa kalkp kendilerini eyhin ayaklarna atm. Ve hep b e sylemiler: "Yce eyh, Allah sana salk versin. Biz daima aciz kullarnz. Aslnda sen h kadir olansn. Nefesinde yaam gc var ve varln bir peygamberden farksz!" (eyh Behai) Dnceler gerekle uyumadnda, ounlukla gerekler dnceye uydurulur. Bu tr diren ve ir ve ou zaman onlar yenmek olanakszdr. yle bir eilim vardr-. "Hata yapm olamam. A syledikleri her zaman dorudur. Doktorumun syledii dorudur. Sen ne sylersen syle, ben aklym." Bu hakl olma oyunu istendii kadar genilet ilebilir; eitime, evlilie, meslee, bilime, politikaya ve dine uyarlanabilir. Dncenin kendisi gerekten korunur, nk gerek ya ola sz kabul edilir ya da dnceye gre yeniden yorumlanr. Bu tepki, insan ilikilerinde tek b r gerein olmadn gsteriyor. Tersine, kendi dnce ve tutumlarmz ile filtre k algladmz birok gerek var. Yalnz dnceler, gerein salad tm kontrollerden m oluur; dnceler geliemez. Bu durumda iletiim karlkl olma zelliini kaybeder. Bir e anlatmt: "Kauuk bir duvara ta frlatmak gibi. Talar devaml geri geliyor." Benzer ekilde, birok insan ve hasta dnceleriyle oynar. Tartma yoluyla bunlarla mcadel tmek ok zor, bazen tamamen olanakszdr. Byle insanlarn kendi dnceleri dndaki herey ir cevaplar vardr. Psikoterapide Hikyeler 175 Krk Yl nceki Kadar Glym yal arkada oturup genliin gzellikleri ve yalln zorluklarndan konumaya balam im ayam istediklerimi yapmyor. Eskiden taz gibi koardm. imdi ayaklarn beni yle send r ki, birini brnn nne zor atyorum." kincisi cevap vermi: "Haklsn, genliimde gcmn lde kaybolan su gibi akp gittiini k zaman geti ve zaman iinde biz de deitik." ncs, sradan bir vaiz olan ve arkadalarndan daha din gzken hoca ban sallayp y izleri anlamyorum, yakndnz eyleri ben yaamyorum. Ben krk yl nceki kadar glym. anamam. "nann ki yle, " diye srar etmi hoca. Ve yle devam etmi: "Daha dn bunun kan kiden beri odamda byk meeden yaplm bir sandm var. Krk yl nce onu kaldrmay denem Aklma dn onu tekrar kaldrmak geldi. Btn kuvvetimle kaldrmak istedim, ama yine baarama . Bu bir eyi doruluyor, hl krk yl nceki kadar glym." Alkolik bir hastann meslei ve ailesiyle ilgili byk sorunlar vard. "Naslsn?" diye sord a her zaman ayn cevab aldm: "Deiiklik yok." Bu soru-cevap oyunu bir I ritel halin i almt. Birisinin kendisini deitiremediini I grmenin onun iin bir zevk oldu lenimindeydim. Ne zaman terapi seansnda bu konuyu asam, hasta konumak-I tan kanrd. B r gn yine ayn rimelden sonra, "Krk Yl I nceki Kadar Glym" hikyesini anlattm. Psikoterapide Hikyeler 1 77 Hikye sembolik olarak alkolik hastann gerekleri reddetmesi ve kendini gereki olmayan

iddialarna kaptrmasn yanstyordu. Hasta, kahramanla zdelemeyi hemen baarmt. Hiky siz gibi deerlendirilebilecek, semptomatik bir etkisi oldu. Hasta "Deiiklik yok," b iimindeki basmakalp cevabn bir yana brakt. Bunun yerine, gerek durumu daha farkl eki nlatmay denedi. Kral Amirnuhe Samani ldnde, limlere, bel olarak kabul ettikleri bni Sina'ya kar gizl ittifak yapma olana km. Bunun sonunda, bni Sina iin Gorgan ehrini terk edip Dailami edanna ait Rey ehrine tanmaktan baka seenek kalmam. Rey, Kral Madzdeldowleh tarafnda iliyormu. Kral ar melankoli ve anorek-siadan rahatstzm. bni Sina deiik bir yntem ku k krala yardm edebilmi. Eski ran airi Nizami bu tedaviyi u ekilde anlatr: Tedavi Edilen Delzyon Bir hkmdar insan olduunu tamamen unutarak, bir inek olduuna inanmaya balam. Bu nedenle inek gibi ses kartp yalvaryormu: "Gelin, beni gtrn, kesin ve etimi kullann." Hibir or ve gelen btn yiyecekleri geri gnderiyormu. "Niye beni otlaa gtrmyor-sunuz?" diye s yormu. Hibir ey yemedii iin devaml kilo kaybetmi ve neredeyse bir iskelet halini alm Psikoterapide Hikyeler 179 Artk hibir yntem veya ila fayda etmedii iin tleri alnmak zere bni Sina arlm. sini kesmek iin kasabn gelecei, etini paralayp insanlara yemeleri iin dataca haberi ilmesini istemi. Bunu duyan hasta adam ok mutlu olmu ve zlemle lm beklemeye balam. nen gnde bni Sina hkmdara yaklam. Kasap ban sallam ve mthi bir sesle, "Kesece e barm. Hkmdar, kasabn kurban edilecek hayvann nerede oluduunu anlamas iin 'm' d emir vermi: "Hayvan buraya getirip balayn ki ban kesebileyim." Fakat ba sallamada plarn genelde yaptklar gibi varolan et ve ya anlamak zere hayvann bel ve midesini kont ol etmi. Daha sonra ise yksek bir sesle barm, "Hayr hayr, bu hayvan kesilecek kadar o n deil. ok zayf, onu gtrn ve imanlatp getirin. Uygun kiloya geldiinde, tekrar gelec andan itibaren hasta adam nne sunulan hereyi, bir an nce kesilmek umuduyla yemi. Kilo alm, durumunda gzle grillr bir dzelme olmu ve bni Sina'nn tedavisiyle tekrar sal Bir zamanlar, rahatszlna nce paranoid halsinasyonlu psikoz, daha soma kronik delzyon t isi konmu, elli bir yanda bir bayan hastam vard. Bana unlar sylemiti: "nce seslendil hep yle seslenirlerdi ki, hep onu dnrdm, sonra daha erken bir vakitte, Ren kuaduunda ao Tse-tung'u ve Vietnam'dan Profesr Chap'i bamn stne kaldrr ve eytan, eytan diye rd. Ben kontrol ettim, gerekten yle olmal. Daha sonra Vietnam sava yznden lk 180 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi la bardlar. Vietnam'da bombalar iki katna kardlar, her gn bombalar yayordu. H arrlard. Bu ok uzun yllar nceydi. Nasl bir dehet olduunu bilemezsiniz. Beni ameliya stne koydular -ne kadar sk olduunu bilmiyoaim. ocuuma yaplan ameliyatlar, ocuk iken mezarlktaki babam, kocamn ameliyat edilii... te bu nedenle mahkemeye gitmek istiyoru m. Onlara kar sekiz defa dava atm. Yaptklar tek ey bana psikiyatrist gndermek oldu. B ntlar aleyhlerine, tam bir bahane, onlar dava ettim, i mahkemesinde bir avukat buld um, fakat bilmiyorum, umuyorum ki artk iler yoluna girer. Hayatmn bundan sonraki ksmnd a aptal, sarho, kahrolas Katolikler tarafndan bask grmek istemiyorum. Onlar dindar ban azlar, alakgnll kyafetleri iinde dindar insanlar, kilisede her pazar benim yanmda diz ler. Bilseydim onlar ldrrdm. Bize evde sylenen vaaz buradakinin ayns: Ac ve btn ha anr tarafndan gnahlarmz slah etmek iin gnderildi. ocuklar bile doutan gnahkr ve rak demeliler. Durduun yer oras, kilisedeki aptallarn yan. Annem orada otuar ve dua ed er. Ben oradayken, niye dua ettiini sordum. Yiyecekler iin teekkrler. Senin iin halle dildi, ama o hl sessizce dua eder. Onun kalp krizi geirmesine neden oldular. Kalbin e ok fazla vurdular. Yrmeye ve konumaya balamadan nce, benim ocuuma da bunu yaptlar, boyunca. imdi hepsi kaybetmek zere. Umarm dava hemen grlr ve aslrlar. sterlerse yz deli olduumu sylesinler, W.....'deki insanlar buna asla i.^nanmaz, kesinlikle inanmazlar..." "' Psikoterapide Hikyeler 181 Bu metin ilk bakta kark grnse bile, bundan ok somut deneyimler kartlp gelitirile ki, kark szck dzenini yok sayarak ve deneyimleri oluturan temel kurallara younlaarak i bir yandaki hastann sylediklerinin temelinde ar adalet istei yatmaktayd. Adalet bi umda meslekle, bir baka durumda dinle, daha sonra seks, insanlk, politika, doktorl ar, anne-babas, ocuklar, kocas vb. ile ilikiliydi. "Adalet" onun ana temasyd ve bu tem etrafnda eitli "adalet" deneyimleri toplanmt. Sanki gerek tarafndan kontrol edilmeye

ir "adalet program" kendi srecini takip ediyordu. Hastann gemii incelenirse ve gerek yetenekleri dikkate alnrsa, birbirinden kopuk szler bir anlam kazanr. zetle belirtmek gerekirse, hasta btn bu kurum ve insanlardan hakszlk grdne inanyordu ve gerekten yle olmutu. imdi bu hakszlklar dile getirmek iin "k u"nu kullanyordu. Farkllama Analiz Envanterimiz (FAE) yardmyla psikososyal drtlerinin ratrlmasnda, gerek yeteneklere ilikin sorulara tamamen mantkl ve tutarl cevaplar ver adece repertuar tkendiinde, "adalet program" tekrar devreye girdi. Delzyonlarn biimlen irdii anlatmlarna bakldnda, olanaksz gibi grnmesine karn, FAE hastann olduka fa mgesi kazanmasn salad. Hastann dnyann adaletsiz olduuna ilikin inanc sarslmaz olmakla birlikte, kuruntusunu a adm krmay baarabildik. Tabii dorudan kar gelmeyi kaldramazd. Onu tedavi eden bir ps rapist olarak, hemen o adaletsiz 182 Dou Hikayeleriy le Psikoterapi dnyann bir yesi grlebilirdim. Bu nedenle tedavi, atma alanlarnn ve onlarla ilgili a zlik durumlarnn analizi yoluyla oldu. Onun deneyimlerinin dnyasnda yer almay denedim. Ancak, bu ekilde onlar anlayabilir ve bunu hastaya yanstabilirdim. bni Sina da buna benzer bir ey yapmt. Bu yntem modern psikoterapide de, rnein Benedetti (1976) tarafn dile getirilmitir. te yandan, gerek olmayan dncelerin inatl halsinasyonlu hastay ve onun syledikle orlatrr. Bunun sonucunda hastann ve onun dnyasnn tecrit edilmilii artar. Teraptik s ze ne kadar garip gelirse gelsin, hastann deneyim ve dnceleriyle zdelemek ok nemlidi lnz hasta ile tam bir zdeleme zorluklar dourur, bazen terapist iin rktc o-labilir. aftan, zerinde durulan ierikle ilgili ksmi bir zdeleme ise ok yararldr. Hasta sadece dnce sisteminin sorgulandn hissettiinde kzgn ve olumsuz tepki verdi. F dalet" ile ilgili hikyeyi anlattktan sonra kuruntularna glebilmeyi ve onlarla kendis i arasna mesafe koyarak konumay baarabildi. Akll Hakim ok zgn grnen bir kadn, gezici hakime gelmi ve bir adamn kendisini zorla ptnden i dn yle barm: "Sizden adalet istiyorum. Siz suluyu cezalandnncaya kadar huzur bulmaya nu sizden istiyorum. Bu benim hakkm." Kadn bu szleri Psikoterapide Hikyeler 183 sylerken hiddetle ayan yere vurmu ve hakime kzgn bir bak frlatm. Hakim uzun sre al bir davranla karlamsn. Adam seni zorla ve istein dnda pm. Bu nedenle adale ararm u, sen de zor kullanarak, o istemese de, onu peceksin." Sonra mbaire dnerek, cez asnn verilmesi iin adamn getirilmesini istemi. Hasta, hikyeyi falta gibi alm gzleriyle dinledi ve espriye kahkahayla gld. Onun ii dahil olmak kolayd, nk oradaki adalet kavram da cinsel ierikliydi. Daha sonraki seansl arda da hasta hikye hakknda konutu. Adalet hakkndaki tartma ne zaman kritik bir noktay a gelse, hasta hikye ile arasnda kpr kuruyordu. Grnen oydu ki, hikye ile iliki kurmak stann "adalet yanlsa-mas"n incelemeyi daha dayanlr hale getirmekteydi. Bir Baka Uzun Program Bir tccarn yz elli devesi ve her isteini yerine getiren krk ua varm. Bir akam arka endisiyle birlikte olmas iin davet etmi. Btn gece bir trl sakin-leememi ve devaml s zorluklar ve i kouturmasndan sz etmi. Trkistan'daki servetini, Hindistan 'daki gayri nkullerini anlatm, mcevherlerini gstermi ve unvanlarndan bahsetmi. "Oh, Sadi," diye i i ve yle sylemi: "Yaknda yeni bir yolculuum, var. Bu yolculuktan dndkten sonra hak e tatili yapacam. Bunu hereyden ok istiyorum. in'de ok kymetli olduu iin ran kkrdn lacam in 184 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi vazolarn Romanya'ya gtrmek istiyorum. Gemim daha sonra Koma mallarn Hindistan'a gtrec ve oradan ald Hindistan eliini Halep'e gtrecek. Oradan da Yemen'e ayna ve cam ihra ed an'a kadife getireceim." Bit szlerden sonra, zgn bir yz ifadesiyle, kendisini hayretl er iinde dinleyen Sadi'ye unu belirtmi: "Ondan sonra hayatm huzura ve en byk gayem ola dnce dnyasna ulamaya adayacam." (Sadi) Krk sekiz yandaki, yz alan olan byk bir fabrikann sahibi iadam, iki ocuunu ter

di, Dikkat eksiklikleri, okul sorunlar olduunu ve kendilerinin bu duruma ok zldn sy aknmalarnda hakl olsa bile, adamn ifadeleri bende ocuklarn kendi sorunlarn gizlemek llanyor izlenimi yaratt. Kaygl ve tedirgin grnyordu. Bu izlenimim ocuklar konumay hakknda konumaya baladmz an doruland. Sanki f alm gibiydi. Youn duygulu kon k devam ederken, kendisinden, sorunlarndan ve durumunun grnen umutsuzluundan sz ett i. Szlerini kendisinin de terapiye katlmak istediini syleyerek bitirdi. Yeri ge ldiinde, ekonomik baarsndan sz ettii halde, devaml "Kimse benimle ilgilenmiyor. Hib y baaramadm," diyordu. Tabii bu szler, alak gnlllk grnts iinde kendisiyle vnen baarl bir adamn cilv doru olsa bile, hastann tanmlad duygusal kriz yeteri kadar ciddi gzkyordu. Fabr hereye sfrdan Psikoterapide Hikyeler 185 balayan babasndan kalm. Hayat felsefesi, "nsan alm teriyle kazanlm ekmek yemeli," ek ymi. Hasta aslnda baka bir meslei semek, mimar olmak istiyormu. Fakat babas engellemi aba ocuklarna btn bunlar onlar iin yaptn, fabrikay sadece onlar iin kurduunu sy abasnn mirasn devam ettirme eklindeki ahlki retiden bir trl kurtulamad ortayd. den, daha hasta kendini irkette yetiti-remeden lm. Bu nedenle kendini tam anlamyla haz his-setmeksizin, irketin tm sorumluluklarn alm ve onlar yerine getirme ykn stlenm le paylat srece iler kontrolndeymi. Fakat kardei bir trafik kazasnda ldkten sonra hepsi kendisine kalm. Aklnda babasnn oluturduu rnekle zerine ar yk alm. irketi babas gibi ynetebile uzman personeli kovmu, onlarn sorumluluklarn da yklenmi ve kendinden giderek daha ok beklemi. Bu baarma saplants zel yaantsna da yansm. Hereyi ite bitiremedii iin akbuzlar, i dokmanlar getirerek, evde almaya balam. Ne var ki, hem ailesinin istekle atmaya hem de iten geri kalmaya balam ve birden farkl davranr olmu. le uramakt gitmemeye balayp yataktan kmaz olmu. Derin derin dnmeye balam, ok duyarl bir ha et, babas veya kardei hakknda en ufak bir sz edildiinde, ok kuvvetli duygusal ataklar biiminde tepki veriyormu. Gzyalarn zor tutarak yle sylyordu: "kmazdaym, ne yapac Tamamen bittim." 186 Dou Hikayeleriyl e Psikoterapi Hastann irketi bytmek ve deeri milyonlarca dolan bulan yeni binalar yapmak iin tam bu zaman semesi ilginti. Aslnda iten emekliye ayrlmak, huzur ve sknetin tadn karmak lduunu, fakat bir gn ocuklarna kalacak aile mlkn arttrmay bir bor bildiini syleye adoksu aklamaya alt. ok net olan ztlklar henz hasta iin ok ak deildi. Bu neden istan kitabnda anlatt "Bir Baka Uzun Program" hikyesini aktardm. Bu hikye aslnda bir katrd, hastaya zdrap veren ar tempoyu, hareketlilii ve tutarszl gzel bir ekilde Hikyede kendini hemen tand. Bu, konusu hrs, baar, baba etkisi ve kendine ykledii ar luk olan birok konumann balangcyd. Adm adm, hastann babasyla zdelemesinin ve id rdii dncelere ulamak iin gsterdii umutsuz abann yaratt sorunlara yaklatk. Faka bir yandan da kar kyordu. nk hastann babas hakkndaki dnceleri katyd ve imdi siyeti olarak ocuklarn irkete kar sorumlu olduklar konusunda ikna etmeye alyordu. a "hikyedeki tccar gibi" sk sk, kendisi olma ans vermedii ve kendi hayatm yaamasna tanmad iin irketten nefret ettiini vurguluyordu. Terapinin amac, grevleri datmakla hastay i yknden kurtarmak ya da ii klterek ve d yntemleri uygulayarak organizasyon sorunlarn zmek deildi. Ama, hastann atmasnn, iindeki Psikoterapide Hikyeler 187 mcadelesinin", youn duygusal bamllklarnn farkna varmasn salamakt. Uzun sre tera ii, hastadaki baba imajn bana transfer etme, kararlar bana verdirme ve sorumluluklar bana ykleme giriimleri oldu. Ancak hasta, giderek i, baar gds ve kendi kiisel ge nimleri arasndaki farkllklar grmeye balad. Amalarn geniletilmesi, ierikle t ve daha nce reddedilen yeteneklerin aratrlmasn ieren terapinin son evresinde, bu sr de gsterdii gelimeyi, tabii dolayl olarak gsteren bir hikye anlattm. Altn adr ivileri Mutluluu kendinden vazgeme, umudu cennet olan bir dervi, gnn birinde serveti bildii, grd her eyi a-an bir prensle karlam. Soylunun adr dinlenmek a-mactyla ehrin d etli bir kumatanm, hatta adm tutan iviler bile som altndan-m. Sade hayat srmeyi savu

ervi, prense dnya varlklarnn, altn adr ivilerinin anlamszl ve insan abasnn so r araba laf etmi. Dier taraftan da kutsal yerlerin ne kadar lmsz ve grkemli olduunu s mi. Tevekkln en byk mutluluk olduunu belirtmi. Prens byk bir ciddiyet ve dikkatle di Derviin elini tutmu ve yle sylemi: "Benim iin szlerin le gneinin parlakl ve a erinlii gibi. Dostum, benimle gel, kutsal yerlere yolculukta bana elik et." Bu szle rden sonra prens bir kez bile geriye bakmadan, yanna para veya uak almadan yola ko yulmu. Psikoterapide Hikyeler 189 Dervi bu duruma arm, prensin arkasndan komu ve barm: "Prensim, gerekten kutsal onusunda ciddi misiniz? Eer ciddiyseniz, gidip hac cbbemi almam iin beni bekleyin." Prens yumuak bir ekilde glerek cevap vermi; "Ben servetimi, atlarm, altnlarm, adr ahip olduum hereyi braktm. Senin ise zavall bir cbbe iin geri gitmen gerekiyor." Dervi ine aknlk iinde sormu; "Prensim, ltfen bana aklayn, nasl btn servetinizi, hatta kaftannz almadan gidebilirsiniz?" Prens yava, ama anlalabilir bir ses tonuyla yle sylemi: "Biz altn adr ivilerini to albimize deil." I ZERNDE DNLECEK HKYELER Bu blmde baz hikyeleri yorumlamadan veriyorum. Okuyucu bu hikyeleri kendi yorumlayabi lir, sylenmek isteneni bulmaya alabilir ve yorumlarn ei, ailesi veya dier insanlarla laabilir. Bylece iki eyi fark edecektir. Birok adan yorumlarn birbirine benzediini; ndan birok dncenin bak asna gre farkl alglandn. Yorumlarn okuyucunun kendi d r olduu oranda, hikyeler hakkndaki konumalar ve bunlarn yorumlar bir kendini tanma y olabilir. Herkes in Doru Olan Yapmann Zorluu Gnn scanda bir baba, olu ve eeiyle Kean'n tozlu sokaklarnda ilerliyormu. Baba ese ise hayvann peinden gidiyormu. Yoldan geen biri, "Zavall zerinde Dnlecek Hikyeler 191 ocuk, kk bacaklaryla eee yetimeye alyor. Hem ocuun perian halde kotuunu gr mbel tembel oturuyorsun? Pes vatta!" demi. Babaya bu szler ok dokunmu ve ilk kede eekt n inerek olunu bindirmi. Fakat bir baka yolcu sesini ykselterek yle sylemi: "Rezalet! vall babas yannda yrrken, kk velet orada sultan gibi oturuyor."Bu szler de kk oc kasna oturmasn istemi. Bir sre sonra ise onlar gren peeli kadn, "Byle ey hi grd ne eziyet, zavall hayvanck!" demi. Bu eletiriye hedef olan baba ve oul birbirine bakm, hibir ey sylemeden eekten inmiler. Fakat henz birka adm atmamlar ki, bir yabanc on leyerek alay etmi: "Tanrya krler olsun, ben bu kadar aptal deilim. Siz ikiniz eekten f ydalanmak yerine niye yryorsunuz?" Baba bir avu dolusu saman eein azna uzatrken, bir i de olunun omuzuna koymu ve yle sylemi: "Ne yaparsak yapalm, beenmeyen birisi kt. iz kendimiz neyin doru olduuna karar vermeliyiz." Lam Temizleyicisi ile Aktar Yaam boyunca ehrin lam pisliini temizleyip evredeki bo alanlara dken bir lam temiz bir gn pazara gelmi. Bu adam zaman iinde ii gerei lamn o feci kokusuna alm. Rahat hrin lam depolarnda cesurca dolaabilir ve burnunu tkamadan en derin lam hendeini boa lirmi. Daha nce kimsenin pazarda grmedii bu adam, pazarn sokaklarnda dolarken, 192 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi bir tccarn gl kokular satt aktar dkknna gelmi. Herkesin ok gzel bulduu koku ona li gelmi ki, dm baylm. Tm ayltma giriimleri sonu vermemi. nsanlar kendinden ge da toplanm ve ne yapacaklarn dnmler. Bir hekim adamn mesleini stndeki elbiseden bir avu amur olarak adamn burnuna tutmu. Birden, sanki sihirli bir denek demi gibi la emizleyicisi gzlerini am. zleyenler bu mucize karsnda hayretler iinde bakakalmlar. kim soukkanl bir ekilde yle sylemi: "Adam gl kokusunu bilmiyordu. Onun kokusu baka m en yaplmt. Varlk hakknda hibir ey kefetmemi bir insan varln ne olduunu nasl bi (Sadi) Kii Kendinde Olann Sahibidir Bir mmin camide dizlerinin zerinde dua ediyormu. Yaknndaki biri onun ok gzel, ustaca y plm sivri ulu ayakkablarna vurulmu. Adam byle bir ayakkabya sahip olmann ne ho ola davrana gemek genelde sanlandan daha kolaydr. Adam hemen dua edene arkadan yaklam ve

lana fsldam; "Ayakkabyla okunan dualarn Tan-r'nn kulana gitmediini bilmiyor musu ara vermi ve ayn yumuaklkla fsldam: "Olsun duam duyulmasa bile, en azndan ayakkabl a." zerinde Dnlecek Hikyeler 193 Unutmamak in Uyar ran 'in scak blgelerinde, su hayattaki en kymetli eylerden biriymi. zel su depolarnda planr ve genelde byk testilerle uzak yerlere tamrm. Bir baba olunu su almaya gndermi irken yle sylemi: "Olum, u testiyi al ve bize biraz su getir, ama testiyi drmemeye v u dkme-meye dikkat et." Bu szlerden sonra elini uzatp olunun yanana esasl bir amar ko rmu. ocuun gzleri yala dolmu, ama testiyi yine de sk sk kavram ve su deposuna git bir eldlde sormu: "Niye ocua vurdun? Hibir ey yapmad." Baba yle cevap vermi: "amar mamas iin bir uyar. Artk hayat boyunca ii su dolu bir testiyi drmeyecektir. Onu test dktan sonra amar-lasaydm, ne faydas olacakt?" Temizliin dl Adamn ev ilerinde ar titizliiyle tannan bir kars varm. Evdeki her toz zerresini ko ekten, her mobilya parasn, hatta bir kede duran topraktan yaplm tkrk hokkasn par a iyi yapacak bir ey yokmu. Fakat btn bu ev ileri iinde kendini tamamen ihmal ediyormu Bunun sonucunda etrafta ok perian ekilde dolayormu. Bir gn kocas uzun bir yolculuk s nda eve dndnde, yolculuk boyunca yuttuu tozlardan boazn temizlemek iin tkrme gerek ymu. Etrafa tkrebilecei kirli bir ke bulmak iin bakm. Fakat herey temizlikten prl Bu durumda karsnn yzne tkrmekten baka yapabilecei bir ey kalmam. 194 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Ebedi Hayata likin Hz. Muhammed'in doduu yllarda, insanlarn "Adil" diye isimlendirdikleri Kral Anoschirv an lkesini dola-yormu. Gneli bir bayrda, saygdeer yal bir adamn iki bklm al yaklam ve onun bir yllk fideler diktiini grm. Kral, "Burada ne yapyorsun?" diye so m, "Ceviz aac dikiyorum," diye cevap vermi. Kral aknlk iinde yine sormu: "Sen olduk iye yeilliini gremeyecein, glgesinde dinlenemeyecein ve meyvasn yiyemeyecein fideler iyorsun?" Yal adam yukar doru bakm ve yle sylemi: "Bizden nce gelenler ektiler ve nlarn rnlerini topladk. imdi biz ekiyoruz ki, bizden sonra gelenler toplayabilsin." Paylalan Sorumluluklar "Daha fazla dayanamyorum. Yapmam gereken da kadar i var, kmldayamayacak durumdaym. Sab ah erken kalkmal, evi toparlamal, hallar sprmeli, ocuklara bakmal, pazar alverii y yemei iin en sevdiin yemei piirmeli ve dahas akam senin gnln ho tutmalym." te kleri bunlarm. Adan bir yandan yedii tavuun budunu dilerken, bir yandan da yle demi: "Bunun nesi kt kadnlar senin yaptklarn yapar. unu kabul etmelisin. Ben btn sorumluluklar tarken, s ce evde oturuyorsun. " zerinde Dnlecek Hikyeler 195 Kadn yaknm: "Ah, bana biraz yardm edebilsen." Adan alak gnlllkle sonunda u zm ki hereyden sorumlu olurken, kendisi ev dndaki ileri yapacakm. Bu i blm iftin uzu te mutlu yaamasn salam. Gnn birinde adam arkadalaryla alverie ktktan sonra kahvede oturmu, halinden memnun e nargilesini iiyormu. Birden komusu koarak gelmi ve heyecanl bir ekilde barm: "Ac vin yanyor." Adam nargilesini imeye devam ederek alacak bir ilgisizlikle yle sylemi: "Ltfen, bunu syle, nk evde olan herey iin son sz eim syler. Ben sadece dardaki ilerden soruml Ustann Erdemi Bir renci gre sanatn renmek iin ok tannm bir gre ampiyonuna gitmi. Yllarca olunacak yetenekle alm. Bir gn ustasna sormu: "Usta, bana retecein baka bir ey "retebileceim hereyi rendin," demi usta. Bu szler gen greiyi ok gururlandrm v en iyi grei olduunu, hatta nl ampiyonu bile yenebileceini sylemeye balam. Sonund ee karar vermi. Binlerce insan ikisi arasydaki ma seyretmeye gelmi. Uzun ve ortada gid n bir gre sonunda usta rencisini artc bir oyunla tua getirmi. 196 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Nefesi kesilen renci, "Garip. Senden hereyi rendim. Beni nasl bilmediim bir oyunla yen

in?" diye sormu. ampiyon cevap vermi: "Gen dostum, doru, sana retebileceim hereyi rettim. Fakat sade umaray bugne kadar kendim iin sakladm." (Sadi) Ge Kalan ntikam Bir adam kyller tarafndan kurumu su, deposuna atlarak cezalandrlm. Adamn hakszlk bylece adaleti kendi elleriyle tecelli ettirmi. ukurun kenarnda durup onu tkrk yamuru tutmular. Bir ksm da sokaktan aldklar amuru atm. Birden adama bir ta rastgelmi. Ada ban kaldrm ve ta atan adama sormu: "Dier insanlarn hepsini tanyorum. Fakat sen de , bana ta atabileceini dnyorsun?" ukurun kenarnda duran adam cevap vermi-. "Ben yirmi yl nce ktlk ettiin kiiyim." Sulu bunun zerine sormu: "Bunca zaman neredeydin?" Adam cevap vermi-. "Bunca zaman t a kalbimde tadm. imdi seni bu perian halde bulunca elime aldm." Gnein Karanlk Taraf Bir lim her gn Hz. Muhammed'i ziyaret ediyormu. Bir gn peygamber onu yanna ekmi ve y emi: "Her gn buraya gelme ki, sevgimiz byyp gelisin." zerinde Dnlecek Hikyeler 197 Daha sonra da u olay anlatm: lime bir gn sormular, "Gne ok heybetli ve mkemmel, fa llikle seven birisini hibir zaman duymayz." lim cevap vermi: "Gne zerimizde her gn pa r ve biz onu sadece kn barmza basarz. nk artk bulutlarn arkasndadr." yi Ticaret Bedevi kumda tembelce ve cretle yatan devesine sopayla vururken, "Ayaa kalk, Badma zhab, ahlksz yaratk, " diye barm. "Allah adna yemin ederim ki, szlerimi bir daha din sen, seni pazarda bir tumana satacam, deersiz yaratk," demi. Fakat aradan bir gn bile gemeden Bedevi tembel hayvan tekrar dvmek zorunda kalm. Adam bir kez yemin ettii iin s erine getirmesi gerekmi. Kendisiyle, deveyle ve Allah ile tarta tarta hayvan pazara sa tmaya getirmi. Alelacele verdii sze piman, olmu. Bir deve iin bir tuman ok azm. Yz satacama yemin etmeliydim, diye dnyormu. Fakat birden kendini kurtarmann bir yolu ak gelmi. Fvine komu ve yal, yar kr kedisini alm. Kediyi deveye balam ve pazarda ba bir tumana. Ahali gel, al bunu. Bunun gibi bir fiyat bir daha bulamazsnz. Bir tuma na deve." lgilenen birisi ktnda ise Bedevi kurnazca yle sylemi: "Devenin deeri bir akat onu yalnzca bu kediyle birlikte satacam ve kedi doksan dokuz tuman ediyor." Be devi akama kadar yanndaki pahal ekiyle birlikte deveyi vm. Etrafnda kalabalk insan gr toplanm ve Bedevi'nin kurnazlna glmler, ama kimse deveyi almak istememi. O 198 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi akam Bedevi evine deve ve kedisiyle mutlu bir ekilde dnm. Kendi kendine unlar sylemi veyi bir tumana satmaya yemin ettim. Szm tutmak iin hereyi yaptm, fakat insanlar fikri mi sevmedi. Yeminim gereklemedii iin asl onlar cezalandrmak, Allahsz cimriler!" nsanlar Tanmann Teori ve Pratii Bilgi ve erdem susuzluu eken bir gen adam, d grnten insanlarn karakterini karan b l olan fizyonomi alm. Alt yl sren almalar Msr'da gereklemi ve bu durum kend eride bulunmasna neden olmu. Fakat sonunda snavlarn byk bir baaryla tamamlayarak, gu e mutlulukla lkesine dnm. Yolda grd herkese bilimsel gzle bakyor ve bilgisini geni karlat herkesin yz ifadesini okuyormu. Bir gn yznde alt zelliin birden izleri olan bir a-dama rastlam. Bu zellikler unlarm k, kskanlk, hrs, agzllk, cimrilik ve dncesizlik. "Allahm, ne kadar canavarca bir bir eyi daha nce ne grdm ne de duydum. Teorimi burada deneyebilirim," demi gen adam. O byle dnrken, yabanc ok dosta, kibar ve alak gnll tavrlarla kendisine yaklam i eyh, ok ge oldu ve br kasaba ok uzakta. Benim kulbem kk ve karanlk, ama sizi kol ya tarm. Sizi bu akam misafirim olarak grirsem, benim iin byk bir eref olur ve varl utlu eder!" zerinde Dnlecek Hikyeler 199 Buna aran yolcu kendi kendine dnm, "Ne kadar artc! Bu yabancnn szleri ile kor byk fark var." Bunun farkna varmak kendisini iyice korkutmu. Gemi alt ylda rendikl phe etmeye balam ve baz eylerden emin olmak iin yabancnn davetini kabul etmi. Ada ay, kahve, meyva sulan, pasta ve nargileyle martm, kibarlk, ilgi ve iyilie bomu. sahibi bizim yolcuyu orada tutmay baarm. Sonunda lim ev sahibinin kibarlna kar gel

e kesin olarak yolculuuna devam etmeye karar vermi. Ayrlma zaman geldiinde, ev sahibi bir zarf uzatm ve yle sylemi: "Efendim hesabnz. " Buna ok aran lim, "Ne hesab? knndan ekilme hzyla ev sahibi birden gerek yzn gstermi. Kalarn sert bir ekild e barm, "Bu ne yzszlk! Yerken ne dnyordun;' Btn bunlarn bedava olduunu mu?" m birden kendine gelmi. Hibir ey sylemeden zarf am, bir de ne grsn, yedii ve yemed misli fiyatla yazlm. Kendinden istenen parann yarsna bile sahip deilmi. Zorunlu olara tndan inmi ve onu ev sahibine vermi. Daha sonra elbiselerini karm ve yola koyulmu. Or n uzaklarken, sevinle kendinden gemi gibi her admda hoplayp zplyormu. Uzaktan ise duyuluyormu: "Tanrm krler olsun, Tanrm krler olsun, alt yllk almalarm bo de (Abdlbaha) zerinde Dnlecek Hikyeler 201 ncinin Deeri Bir horoz yerde gkkua gibi renkleri olan bir inci grm. Hrsla zerine atlm, toprakt aya alm. Ancak bit parlayan nesnenin pirin tanelerinin prensesi olmadn anlaynca, o m. ncinin ne olduunu anlamaya alm, fakat baaramam. Bunun zerine inci dile gelmi enmi: "Ben parlak ve deerli bir inciyim. ahane bir kolyeden kazayla bu baheye dtm. Hi yerde, hibir okyanusta benim gibi ahane bir inci daha yoktur. Sadece rastlant beni senin ayaklarna itti. nsanlar beni denizdeki kum gibi grmezler. Bana akln gzyle baksa ydn, binlerce hayran olacak ey ve gzellik grrdn. "Bu szler karsnda horoz gururla t ni bir pirin tanesiyle deiecek birisi olsayd, hemen deiirdim." (P. Etessami) Kibar Hoca ok saygdeer bir eyh yine byk bir len vermi. ehrin tm ileri gelenleri davet edilmi edilmemi. Gelgelelim hoca sudaki balk gibi, kendi evindeymicesine davetliler arasnda grlm. Hayrete den bir arkada onu bir kenara ekmi ve yle sylemi: "Burada ne ii edilmedin!" Hoca byk bir nezaketle cevap vermi: "Ev sahibi grevini bilip beni armam bile, ben niye kibar bir misafir olma grevimi yerine getirmeye-yin?" BYOGRAFK ZETLER Abdlbaha (1844-1921): Bahaullah'n en byk olu, babas tarafndan retisinin resmi szcs lmitir. Babasyla beraber srgn edilmi ve 1908 ylna kadar hapsedilmitir. yllk Ms zey Amerika'ya yapt yolculuk srasnda Bahai dinini yaym ve zamann nemli kiileriyle i mutur. Hz. Ali C6OO-66D: Fatma'yla yapt evlilik ile Hz. Muhammed'in damad olmutur. ldrlmesi, ndisini ilk imam (Hz. Muhammed'in vekili) olarak kabul eden iiler ve Snnilerin ayrl masna neden olmutur. ran Mslmanlarnn ou iidir. Anowschirwan (530 dolaylarnda): Sasanilerin en byk kral kabul edilir ve en ok adaleti yle nldr. Hkmdarl dneminde Kalile ve Dimne hikyeleri (klliyesi) Hindistan'dan ran mi ve Pahlvvi diline evrilmitir. bni Sina (980-1037): Bir asilzade olan bni Sina, hekim, felsefeci ve diplomattr. Bi rok felsefe ve tp kitab yazmtr. zellikle Tp Kanunu kitab Avrupa'da tbbn gelimesin lmutur. Bab (1819-1850): iraz'da domutur. Kitab Mukaddes'teki vahiylere dayanarak yeni bir p eygamberin habercisi olduunu iddia etmitir. Bahai dininin mjdecisidir. Dini iddiala r nedeniyle hapsedilmi ve Tebriz'de idam edilmitir. Bu, yirmi bin kadar Babi'nin (B ab muridleri) ldrld kymn balangcn oluturmutur. Bahaullah 0817-1892): Bab'n ncs olduu Bahai dininin kurucusudur. Sonunda Akka ehrinin hapishanesine srgne gnderilmitir. Srgn yirmi drt yl srmtr. Bu sre zarfnda mesa la belgede inancnn temellerini anlatmtr. 204 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Behaedine Ameli (575 dolaylarnda): eyh Behai olarak bilinir; felsefeci, hekim ve ai rdir. Dier kitaplarna ek olarak en sevilen mesel kolleksiyonu, fabllarla sosyal e letiri yapt Fare ve Kedi'dir. Hz. sa (Hristiyan takmminin balangc}. Hristiyanln k Otuz yl boyunca Nasra'da yaad. Daha sonra gezgin vaiz ve mucizeler yaratcs olarak de yerleri dolat. Gnahkr olduu ve politik tehlike grld iin armha gerildi. Yeni Ahit esajlarn ierir. Etassami, Parunn (1906-1941): ranl yazar Yusuf Etassami'nin kzdr. rinde birok sosyal olayla ilgili grlerini yanstmtr. Kadnlarn tannmalar ve eit ha e etmitir. Amac insanlarn karar verme becerilerinin gelitirilmesidir. Hafz (1320?-1389?): Sadi'den sonra en mehur ran'l air kabul edilir. Yaam iraz'da gei

. En nl almas Goethe'nin Weststliches Diuan'm etkileyen Hafz Divan'du. Moollarn inde hikyeleri ran kltrnn arac olmutur. Hz. Muhammed (570-632): slam dininin kurucus Grevi 610'da vahiy yoluyla gelmitir. Vahiylerinin temelinde Tanr'nn teklii vardr. Mek ke'de grd zulm nedeniyle Medine'ye gmtr. retileri Kuran'da aklanmtr. Mevlna (1248-1317): Tasavvufulan ve ran dilini kullanan airlerin piridir. Tam ad Mevl Celleddin Rum olduu iin hikayelerinin birou Rum ad altnda toplanmtr. Mesnevi kita n iir ierir. "Yakutun Mucizesi" adl hikye Mesnevi ems'e atfedilmitir. Rasi (850-923): Yunan ve Arap tbbini birletiren en nl hekimlerden birisidir. Kendisini teoriyle snrlam ak yerine iek hastal, kzamk ve safrata gibi hastalklara ilikin gzlemlerini yazm 300): ran, Hindistan, Arabistan ve Ku/.ey Afrika'y dolat krk yl sren yolculuklarnda ri ieren Glistan (iek Bahesi) en nemli kitabdr. iir ve ataszleri ran folklorunun b mu ve gnlk yaama katklar nedeniyle nem kazanmtr. Hocalarn hocas olarak bilinir. Hz. Sleyman (M.. 972-929): Davud'un olu, srail'in nc kraldr. Kralln gcn en s uds'te yaptrd Yahudi tapnayla mehurdur. Ataszleri Kitab, Neideler Neidesi ve Bil . Sleyman'a atfedilmitir. KAYNAKA ngilizce Baha'ul'llah: Gleanings from the Writings of Baha'n'Hah. -------Seven Valleys, 1975. Fromm, E., Escape from Freedom, New York. 1941. -------"The Oedipus Complex and the Oedipus Myth," 1949. in: Anshen, R.N., The Family: Jtsfunctions andDestiny. New York, 1949. Gifford, E. W., Mohave and Yuma ndians, akt. R. Wood, World of Dreams; An Anthology. New York, 1947. James, W., The Dilemma of Determinisms, ilk basm 1884. Jung, C.G., Momories,Dreams, Reflections. New York, 1963. Peseschkian, N., in Search of Meaning. A Psychotherapy of Small Steps. Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo, 1985. ------ Psychotherapy of Eveyday Life. Training in Partnership and SelfHelp. Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo, 1986. ------- Positive Family Therapy. The Family as Therapist. Berli n, Heidelberg, New York, Tokyo, 1986. -------Positive Psychotherapy. Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo. -----Positive Psychotherapy in Psychosomatics. Berlin, Heidelberg, New York. Almanca Abdu'l Baha, Beantwortete Fragen. Frankfurt, 1962. Ackerknecht, E. H., Geschicht e derMedizin. Stuttgart, 1955. Andrae, T., Islamische Mystiker. Stutttgart, 1960 . Battegay, R., Narzismus und Objektbeziehungen: ber das Selbst zum Objeck. Bern, 1 977. 206 Dou Hikayeleriyle Psikoterapi Benedetti, G., Der Geisteskranke als Mmensch. Gltingen, 1976. Daschti, A., lberHafis, Tcheran, 1958. Etcssami, P., Divan (Gesamtwerk). Teheran, 1954. Fetscher, I., Wer hat Dornrschen wachgekBt DasMarchenverunrrbuch. Frankfurt, 1972. Freud, S., Der Witz und seine Beziehng zum UnbeumBten, Gesammelte Werke, Bd. VI. Frankfurt, 1973. Fromm E., Marchen, Mythen and Trame. Zrich, 1957. Ghowharin, S., Biographie ber Avicena (persisch). Teheran, 1953. Goeppert, S., "Vom Nut/en der Psychoanalyse fr die Literaturkritik." Confinia psychiat, 20:95-107, 1977. Meves, Chr., Erziehen underzahlen: ber Kinder und Marchen. Berlin, 1971. Meyer-Steineg, Th., Sudhoff, K., Geschichte derMedizin im berblick Jena, 1921. Movvlana, Massnavi, Gesamtmerk. Teheran, 1960. Peseschkian, N., Positive Psychotherapie: Theorie und Praxis einer nenen Methode. Frankfurt, 1977. -------Schatten af der Sonnenuhr, Erziehung, Selbsthfe Psychotherapie,

Wiesbaden, 1974. ------Psychotherapie des Alltagslebens: Training z Partnerschaftserziebmg und Selbshilfe. Frankfurt, 1977. ------Af der Suche nach Sinn. Frankfurt, 1983------ Positive Familientherapie. Eine Behandlmgsmethode der Zukunft. Frankfurt, 1980. Saadi, Gholesten (persisch). Teheran, 1953Sager, C. J., Kaplan, H. S. (Hrsg.): Handbuch der Ebe-Famien-und Gmppentherapie, 3- Bd. Mnchen, 1973Schntgen, W., "DieKalifen mdibreArzte". Naturheilkunde, Heft 4, April, 1978. Towhidipour, M. (Hrsg.), Maus und Katze von Scheich Behai Teheran, 1958. Watzlawick, P., Beavin, j. H., Jackson, D.D., Menschliche Kommunikation: Formen, Strungen, Paradoxien. Bern, 1969------ Weakland, J.H., Fisch, R., Lsungen, zur Theorie und Praxis menschlichen Wandels, Bern. 1974. Wolpe, J., Praxis der Verhaltenstherapie. Bern, 1972. DZN Abdlbaha, 67, 69, 132, 199, 202 adalet. 5. 17, 43, 59, 73-76. 83, 181-183 adalet, Hz. Sleyman'n, 74. 75. 76 ahlk, hikyeler, 4. 17. 60, 64 aile terapisi. 101, 170 ala yl tepki. 44 Ali, Hz.. 60. 63. 137. 138, 139, 202 amaca ynelik davran, 162 Andrae, 204 Ano\vschirwan, 202 Anshen, 204 Azdak. 75 B liab, 61. 202 Badmazhab. 197 balayclk. 141 Iialaullah. .<dii. 64. 69. 71, 73. 74, 202 bak asnn deiimi. xv. 35, 43, 44. 139, 142, 150, 151 baar normlar. 40 baar yetenekleri, 19. 20 Battegay. 37. 204 Beavin , 205 Behaedinc Ameli, 203 Behai, eyh. 174, 204 Benedetti. 182, 205 benlik algs. 17 , 22 benzersizlik, 69 beyin hemisferleri. 21 boanma, 75. 76, 118 Brccht. Bertolt. 75 Busch. VVilhelm, 120 cepheden hcum, 37 atma-merkezli terapi, xiii atmalar, 24. 30. 160 atmalarn odak noktas, 32 D Daschti. 205 davran deiiklii. 93 Deidenbach. H.. xvi depresyon. 26. 101, 111, 123. 13 0-134 diren, xiii, 36-39. 85, 145. 154, 174 duyular. 20. 103, 128 duygusal katlmn harekete geirilmesi. 97 duyular. 19 envanter, 17, x,s Kski Ahit, 61, 75 ^tessami, 167, 201, P05 evlilik sorun];,,., 128~ evlilik, tekdzelik, 123 Farkllama Analiz Knvanteri, 25, 153. 18 Fatma, 106, 202 >M2 Fetiizm, 108 Fetscher, 205 Fisch, 205 Freud, 205 Fromm, F., 204, 205 gelenek iletimi, 38 gerek, savunma olarak. 137 Ghovvharin. 205 Gilord, K. W., 204 Goeppert, S., 205 Goethe, 203 H Hafz, 50, 95, 203 halk psikoterapisi, xvi Harun el Reit, 53 hastalk-salk potansiyeli. 91 hedef oluturmak, 25. 130 hrs yetenekleri, 17. 19. 186 hikyeler kart kavramlar. 41 hikyeler, ilevleri. \iv. ., 6, 32, 35, 37; gruplar, 32, 35, 88; arac ilevi. 36; ayna ilevi, 35; model ilevi, 36; regresytjna yardm. 39; depo etkisi, 37; gelenek il l 181 38; kltry ydm. 39; 37; gelenek ileticileri. ieraras, ileticiler, 38 Hoca, xiv,

16. 43, 53, 76, 84, 88, 104. 148, 158, 159, 201. ix bni Sina, 77, 91, 100, 177, 182. 202 ila tedavisi. 101 lyas peygamber, 33, 34. 35 imgcler-meseller, 60, 67 intihar, depresyon, 95. 116. 165 sa, Hz... 61. 64. 203 iyi rnek, 148, 150 Jackson, D.. 206 James, W., 204

208 JUK. C. G.. 205 kanma, 94 kahraman prototipi, 52 kart kavramlar, 147 Kaplan, 205 kayg terapisi, 94 kendi gven kayb, 117, 171 kendi kendine yardm. 10, 13. 136 kendini reci, 95 kendini tanma, 139. 190 Kerimhan, 99 kibarlk. 17, 20, 146. 199 Korint, 59 kriz, 136, 145. 161, 184 Kuran, 6, 60. 203 kltrleraras, problem, xii, 29, 30; tanmlar, 29; yaklam. xii Lichtunberi*, 15t I.ukc, 65 M MadzdekloNvleh. 177 mantk. 4, 19. 21, 95 meseller, 10, 61. 65. 75, vi metafor. 38 Mevkna, Mesnevi, 36 mizahi, 52 model, ilevi, hikyeler. 36 iMuhammed, Hz.. 31. 32, 59, 60, 77, 78, 137. 194, 196, 202, 203 N Nietzschc, 117 Nizami. 177 Nuhe-Samani, 91 O Oedipu.s kompleksi. }8 otorite. 145, 149 zdeleme. xiii, 122, 182 P param >d halsinasyonlu psikoz, 179 pasif diren, 147 Peseschkian. N Dou Hikayeleriyle Psikoterapi psikosomadk, 26. 81. 89, 93. 102. 116 R pozitif psik -Mo.ssr.ir, vi. 205 terapi. 13, 206; basl -'s. 13; boyutlar. 13; evrelei'24 unu nokIiasi, 95. 96. 97. 99, 100. 203 rasgele cinsel iliki, 122 regresyon, 39 ruh beden ilikisi, 69, 70, 85 ryalar, 41 sadakat, 17, 116. 122. 161 Sadi. xv, 50, 52. 93. 94. 100, 120, 141. 142, 183. 184. 186, 192, 196, 203 . Sager, 205 Saman, Amirnuhe, 117 Schn, xvi Schntgen. 205 ses karmama, 104 sistematik duyarszlatrm 94 sonularn, 4. 36, 87, 101 sosyal eitsizlik, 103 Szelletirme, 25 Sleyman, 74, 75. 76, 203, vii T

taklit, 60, 122. 135 tehdit, 44, 53, 96, 97 temel kayglar, 94 terapist, sihirbaz. 84, 85, 86 Towhidipour, 205 tutumlar. 163 tutumluluk, 17, 19. 44. 103, 111, 154 U uyum, 3, 159, 160 W Wat/.!awick, 21, 205 Weakland. 205 NK'olpe. 205 W'ood, K.. 205 yalnzlk, 95. 123 yanl karlatrma, 126 1?8 yaratclk, 40, 123 yas, patolojik, 164 yetenekler, gerek, 17, 20, 21 zenginlik, 73 Zerdt, 69 ztlk, XII. Arka kapak yazs: NossratPeseschkian Nossrat Peseschkian, kltrleraras yaklama dayanan Pozitif Psikoterapi'nin kurucusudur. almalar kltr ve hastalk arasndaki ilikinin ve on sekiz farkl kltrdeki kltrel k nmesini iermektedir. Yazarn Pozitif Psikoterapi modeli, psikodinamik ve davran terapin in sentezi olan ve atmalarn, sorunlarn pozitif ynlerine arlk veren bir yaklamdr. klam, hastann kendini alegorik imgeler arasnda tanyarak kendine gven oluturabilecei eri ve fabllar ile sunar. Dou Hikayeleriyle Psikoterapi -100 rnek Vakada Eitim Ve K endi Kendine Yardm - kiinin atmalar zme potansiyeleni glendiren fantezi ve sezgiye ni bir yaklam sunar. DENZYILDIZI YKS Bir adam okyanus sahilinde yry yaparken, telala denize bireyler atan birine rastlar. B iraz daha yaklanca bu kiinin sahile vurmu denizyldzlarn denize atmaya altn farkeder ve"Niin bu denizyldzlarn denize at r Topladklarn hzla denize atmaya devam eden kii, "Yaamalar iin" yantn verince, ada ama burada binlerce denizyldz var. Hepsini atmanza imkan yok. Sizin bunlar denize at manz neyi farkettirecek ki? " der. Yerden bir denizyldz daha alp denize atan kii, "Bak onun iin ok ey farketti." karln verir. BEYAZ YAYINLARI "Kyya Vurmu Hereyi" yaa ISBN 975-5 .915-8261-06-1 BEYAZ YAYINLARI Tel : 0(212) 522 38 68-69 Faks; 0(212) 522 38 70