Campus Zomergem Bovenbouw SL Dreef 47 9930 ZOMERGEM Vak: CHEMIE nr. labotafel: . Naam: . Nr.: .. 4 WETENSCHAPPEN Practicum .

. Resultaat: Samengewerkt met: Titel: ONDERZOEK VAN KOOLSTOFDIOXIDE (OVUR) Datum: .... /

VEILIGHEID
Tijdens het practicum chemie worden de richtlijnen zoals vermeld in het laboreglement strikt opgevolgd (een kopie van dit reglement zit dus in je schrift chemie)! Het is ook belangrijk om te weten met welke stoffen je werkt, wat de gevaren zijn van deze stoffen en wat je moet doen als je per ongeluk toch met deze stoffen in aanraking zou komen. Daarom is het belangrijk om de R- en S-zinnen op voorhand te kennen. Voor het begin van het practicum zoek je deze dus op en je handelt ernaar tijdens het practicum. Je overleest het practicum grondig op voorhand en maakt waar nodig reeds de berekeningen of zoekt molaire massas op. Uiterlijk 1 week na het practicum dien je het verslag in. Dit verslag is een ingevulde versie van deze bladzijden, bijgevoegd een lijst met R- en S-zinnen van gebruikte stoffen en eventueel aangevuld met grafieken of uitleg bij berekeningen waar nodig. VERGEET NIET GRONDIG JE ZELFEVALUATIEFORMULIER IN TE VULLEN !

Doel van de proef

Aantonen, voorkomen en gebruik van koolstofdioxide. Tijdens dit practicum ga je via eigen onderzoek na welke reacties achtereenvolgens plaatsvinden. Je zal zelf een methode uitstippelen om telkens na te gaan welke stoffen gevormd worden. ORIENTEREN (Onderzoeksvraag) Wat gebeurt er als we CO2-gas door een oplossing van kalkwater laten borrelen?
Deelvragen: Wat is kalkwater? Welke soort oplossing is dit? Hoe kan je dat aantonen? CaO opgelost in water. Dit is een basische oplossing. CaO lost matig op in water en daarbij ontstaat een hydroxide. CaO + H2O Ca(OH)2 Met een indicator (FT of broomthymolblauw.

Hoe kan ik CO2 gas bereiden? Noteer kort welke producten je kunt gebruiken. Met maagzout (NaHCO3) en azijn (CH3COOH)

practicum: Onderzoek van koolstofdioxide

Hoe kan ik ervoor zorgen dat het ontstane CO 2 gas door het kalkwater borrelt? Maak een tekening van deze opstelling. Je moet dit doen in een afgesloten erlenmeyer. Daarop direct een stop plaatsen met een rubberen darm erdoor. Aan de ander kant van de darm zit ook een doorboorde stop die dan op de erlenmeyer geplaatst kan worden waar het kalkwater in zit.

Formuleer een hypothese wat er zal gebeuren als je CO 2 door gewoon water laat borrelen. (Denk aan een vroeger practicum). Hoe zou je kunnen aantonen welke stof gevormd wordt. Dit experiment zal je uitvoeren als controle-experiment voor het experiment met CO2 door kalkwater. CO2 reageert met water tot vorming van een zuur (CO 2 + H2O H2CO3) Je zou dit kunnen aantonen met een indicator (vb. methyloranje of broomthymolblauw)

Formuleer een hypothese wat er zal gebeuren als je CO2 door het kalkwater laat borrelen. Hoe zou je kunnen aantonen dat er wel degelijk een reactie optreedt? Er wordt dus eerst een zuur gevormd. Dat zuur zal reageren met het hydroxide tot vorming van een zout en water. H2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2 H2O Je kan dit aantonen door voor de reactie een indicator toe te voegen. Als je vb. fenolftalene toevoegt aan kalkwater kleurt het paars. Daarna laat je er CO 2 door borrelen dat met H2O reageert tot een zuur. Dat zuur zal dan reageren met het hydroxide en zo zal de oplossing meer neutraal worden waardoor de paarse kleur zal verdwijnen.

VOORBEREIDEN
Hoe kan je je hypothese met eenvoudige experimenten controleren? (zie ook Orinteren) Door gebruik van indicatoren. Beschrijf je werkwijze. Doe dit volgens een stappenplan. Noteer ook steeds het materiaal dat je nodig hebt voor elk experiment. Stap 1: Hoe maak je kalkwater? - Vouw een filtreerpapier in 2 en dan nog eens in 2. Open het filtreerpapiertje zoals een koffiefilter en zorg dat het juist past in een trechter. - Maak het filtreerpapier vochtig met gedestilleerd water zodat het mooi in de trechter aansluit. - OPGELET! Maak geen opening in het filtreerpapier met bv. een spatel! - Zet de trechter op een erlenmeyer en stop een lucifer tussen de erlenmeyer en de trechter zodat lucht uit de erlenmeyer kan ontsnappen. - Breng een mespunt CaO op het filtreerpapier en giet er VOORZICHTIG (zodat er geen CaOpoeder omhoog stuift !) water bij met de spuitfles. - Vang het filtraat op in de erlenmeyer en sluit af met een stop. - Voeg aan dit filtraat een weinig Fenolftalene en noteer je waarneming.

practicum: Onderzoek van koolstofdioxide

Stap 2: Maken van de opstelling voor beide experimenten - Neem twee erlenmeyers - Neem twee doorboorde stoppen - Steek een rubberen slang van gepaste diameter door deze doorboorde stoppen - Controleer of alles mooi luchtdicht afgesloten is. Stap 3: Bereiding van CO2 (dit gebeurt onmiddellijk in stap 4 en 5) Breng een koffielepel maagzout in een DROGE erlenmeyer van 100 ml. Giet VOORZICHTIG 10 mL azijn erbij via een maatcilinder van 10 mL. Sluit de erlenmeyer ONMIDDELLIJK af door middel van een rubberen stop met de rubberen darm en zorg ervoor dat het uiteinde van de darm tot in het (kalk)water reikt! TIP: om te zorgen dat er geen CO2 ontsnapt kan je een klem plaatsen op de rubberen darm of kan je de darm dubbel plooien.

Stap 4: CO2 gas door gewoon water - Stel de opstelling klaar uit stap 2 - In de ene erlenmeyer zit het gewoon gedestilleerd water. - In de andere erlenmeyer bereid je het CO2 gas en voer je dit uit zoals beschreven in stap 3. Zorg ervoor dat het andere uiteinde van de darm in het water zit.

Stap 5: CO2 gas door kalkwater - Stel de opstelling klaar uit stap 2 - In de ene erlenmeyer zit nu kalkwater. - In de andere erlenmeyer bereid je het CO 2 gas en voer je dit uit zoals beschreven in stap 3. Zorg ervoor dat het andere uiteinde van de darm in het water zit. -

UITVOEREN + VERKLAREN
Voer de experimenten uit en noteer je waarnemingen. Schrijf ook telkens de bijhorende reactievergelijking. Ga ook na of je hypothese bevestigd werd. Stap 1: Maken van kalkwater waarneming: Het kalkwater kleurt roze-paars. Verklaring: Dit is omdat er een hydroxide gevormd werd. CaO is matig oplosbaar in water en een metaaloxide reageert met water ter vorming van een hydroxide. reactievergelijking: CaO + H2O Ca(OH)2 Stap 4: CO2 gas door gewoon water Waarneming: Wanneer het azijn bij het bakpoeder gegoten wordt, begint het mengsel te bruisen. Toegevoegde indicator in gewoon water is broomthymolblauw. Dit kleurt lichtblauw (tussen blauw en geel, beetje groenig). Wanneer er CO2 gas door het water gaat kleurt de oplossing geel. Verklaring: lichtblauwe kleur van broomthymolblauw is omdat gewoon water redelijk neutraal is. Het omslaggebied van BTB ligt tussen 6,0 en 7,6 (eronder = geel, erboven = blauw) De oplossing verandert dus van kleur omdat er een zuur gevormd wordt. reactievergelijking: CO2 + H2O H2CO3

practicum: Onderzoek van koolstofdioxide

Stap 5: CO2 gas door kalkwater Waarneming: De oplossing met kalkwater is roze-paars. Wanneer er CO2 gas door het water gaat wordt de oplossing langzaam kleurloos. Er ontstaat ook een troebele oplossing. Verklaring: De oplossing is roze-paars omdat er een hydroxide (Ca(OH)2) in kalkwater zit. Daarna wordt de oplossing kleurloos omdat CO2 met water reageert tot een zuur. Dat zuur reageert met het hydroxide tot vorming van een slecht oplosbaar zout (CaCO 3). reactievergelijking: H2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2 H2O

REFLECTIE + VRAGEN - Welke praktische moeilijkheden heb je ervaren tijdens de uitvoering van het experiment?

- Vergelijk jouw waarnemingen met die van een collega-onderzoeker (of van een publicatie, of van een leerboek). Waar is er overeenstemming, waar zijn er verschillen?

UITBREIDING: Gebruik van koolstofdioxide

Benodigdheden: beker 250 mL spatel theelichtje zonder schaaltje houtspaander of lucifer azijn bakpoeder lucifers

Uitvoering: - Neem een glazen beker van 250 mL. - Plaats het theelichtje in de beker. - Strooi rondom het kaarsje in de beker een laagje bakpoeder. - Steek het kaarsje aan met een houtspaander. - Giet voorzichtig wat azijn langs de binnenwand. - Observeer wat er gebeurt. Waarneming: Het mengsel begint te bruisen en de vlam dooft uit. Verklaring: De molaire massa van CO2 is groter dan die van O2 en dus blijft CO2 onderaan in de beker. Parafine (een alkaan) reageert enkel met O2 (= verbrandingsreactie). Als er geen O2 meer aanwezig is dan zal er geen verbranding meer optreden en dooft de vlam. Besluit: Koolstofdioxide kan worden gebruikt als blusmidel Wordt deze stof hier ook echt voor gebruikt? Kijk even na en vermeld welke stof aanwezig is in het brandblusapparaat in het chemielokaal.

practicum: Onderzoek van koolstofdioxide