Gyaneshwar Rashiphal 2011

ekeeMeke
Kkus ' oj jkf'kQy
2011
efJeMes<e Deeke<e&Ce
Meefve en kes DevegYetle Gheee
mehe& Meehe Deewj Gmemes cegefe
DebkeeW mes Je<e&Heue mJeeb peeefveS
ueeueefkeleeye kes oes<eefveJeejke eskes
kewmes peeveW efke Deehe Oeveer yeveWies
Deefj kewmes efJeeejW
efHeuce kes #es$e ceW kewefjej kes peesefle<e eesie
uesKeke
[e@. GcesMe hegjer %eevesej
yeer.Sme.-meer., Sce.S. (efnvoer), efJeeeJeeefjefOe,
peesefle<e ye=nmheefle, peesefle<e Yeemkej, peesefle<e cece&%e
: jCeOeerj ekeeMeve
jsueJes jes[(Deejleer nesue kes heers), nefjej-249 401
Heesve : (01334)226297
efJelejke
: jCeOeerj yegke Mee@he, jsueJes jes[, nefjej

Heesve : (01334)228510
hegmleke
: %eevesej jeefMeHeue 2011
uesKeke
: [e@0 GcesMe hegjer %eevesej
cegke
: G<ee Dee@Hemes efebme&, efouueer
esleeJeveer
hegmleke kes efkemeer Yeer DebMe kee hegveceg&Ce ee Heeseskee@heer kejves
kes efueS uesKeke SJeb ekeeMeke keer Devegceefle DeefveJeee& nw~
GYANESHWAR RASHIFAL 2011

(Rashi main chhipe rahsyon ko ujagar karke
nutan varsh ka subhashub batlaney wali sahyogi pustak)
WRITTEN BY :
DR. UMESH PURI 'GYANESHWAR'
ekeeMeke
jCeOeerj ekeeMeve, nefjej
PUBLISHED BY :
RANDHIR PRAKASHAN, HARDWAR(INDIA)
mehe&Meehe Deewj Gmemes cegefe
%eevesej jeefMeHeue 2011

Fme Je<e& kes Deeke<e&Ce
DebkeeW mes Dehevee Je<e&Heue mJeeb peeveW
mehe& Meehe Deewj Gmemes cegefe
meved 2011 kee eoMe ceeme kee jeefMeHeue
meved 2011 keer mebeeefvle, hetefCe&cee, DeceeJemee, elegLeea, SkeeoMeer,
ogiee&ceer, hebeke SJeb ecegKe leewnej
Meefve en kes DevegYetle Gheee
meved 2011 nsleg ueeueefkeleeye kes oes<e efveJeejke eskes
kewmes peeveWies efke Deehe Oeveer yeveWies?
Deefj kewmes efJeeejW?
efHeuce kes #es$e ceW kewefjej kes peesefle<e eesie
jeefMe
ces<e
Je=<e
efceLegve
keke&
efmebn
kevee
leguee
Je=efeke
Oeveg
cekej
kegbYe
ceerve
ev jeefMe
et es ees uee
F G S Dees
kee keer ket Ie
ner nt ns nes
cee ceer cet ces
es hee heer het
je jer js
lees vee veer vet
es ees Yee Yeer
Yees pee peer iee
iet ies iees mee
oer ot Lee Pe
(eLece De#ejevegmeej)
ueer uet ues uees Dee
Jee Jeer Jet Jes Jees
* kes kees n
[e [er [t [s [es
cees e er t s
<e Ce " hes hees
jes lee leer let les
ves vees ee eer et
Yet Oee Hee {e Yes
ieer Kee Keer Kes Ket
meer met mees mees oe
_e os oer ee eer
mete& jeefMe (DeJeefOe efvejeCe celeevegmeej)

13 Deewue mes 14 ceF& leke
15 ceF& mes 14 petve leke
15 petve mes 15 pegueeF& leke
16 pegueeF& mes 16 Deiemle leke
17 Deiemle mes 16 efmelecyej leke
17 efmelecyej mes 16 Deketyej leke
17 Dekeyej mes 13 veJecyej leke
14 veJecyej mes 14 efomecyej leke
15 efomecyej mes 13 peveJejer leke
14 peveJejer mes 13 HejJejer leke
14 HejJejer mes 13 ceee& leke
14 ceee& mes 12 Deewue leke
mehe& Meehe keer eee& Meeeere peesefle<e ceW efceueleer nw~ mehe& Meehe keee nw Deewj Fmemes kewmes cegefe heeeer
pee mekeleer nw~ keeuemehe& eesie kee Yee ueesieeW ceW Jeehle nw efpemekeer eee& Meeeere peesefle<e ceW veneR nw~ mehe&
Meehe keer eee& DeJeMe nw efpemekes efJe<ee ceW mecePeeves kee eeeme kejWies~
peesefle<e kes eceeefCeke evLeeW ceW keeuemehe& eesie keer eee& ve neskej mehe&eesie keer eee& nw~ Jejenefceefnj
jefele ye=nppeeleke kes veeYemeeesieeOeee kes Mueeske oes ceW mehe&eesie keer eee& gSA blds vuqlkj liZ;ksx D;k
gS\ liZ;ksx dh ifjHkk"kk bl izdkj gS mecemle DeMegYe en(mete&, cebieue, Meefve) kesv YeeJe ceW DeueieDeueie efmLele neW Deewj keesF& Yeer MegYe en kesv ceW ve nes lees mehe&eesie neslee nw~ Fmekes Heueevegmeej peeleke
efveo&eer, kebpetme, hejeeeer, oervenerve Je efvemmenee neslee nw~
blh izdkj ye=nlheejeMej nesjeMeeeced kes DeOeee eewjemeer kes Mueeske veew mes meesuen leke ceW Jejenefceefnj
ves mehe& Meehe keer eee& Dee" eesieeW ceW keer nw tksfd bl izdkj gSa
1.hebece YeeJe ceW jeng nes SJeb Gme hej cebieue keer ef nes~
2.hebecesMe jeng mes egle nes SJeb hebece efmLeefle Meefve hej ev keer ef nes~
3.heg$e keejke jeng mes egle nes, hebecesMe efveye&ue nes Deewj ueivesMe cebieue mes egle nes~
4.heg$ekeejke cebieue mes Deewj ueive jeng mes egle nes SJeb hebecesMe 6,8,12JeW YeeJe ceW efmLele nes~
5.yegOe hebecesMe(Je=<e ee kegbYe ueive nes) neskej cebieue kes veJeebMe ceW efmLele neskej cebieue mes egle nes Deewj
ueive ceW jeng Je iegefueke nes~
6.hebece YeeJe ceWs ces<e ee Je=efeke jeefMe DeLee&led Oeveg ee keke& ueive nes Deewj hebecesMe jeng ee yegOe mes
egle ee nes~
7.mete&, Meefve, cebieue, jeng, yegOe, ieg hebece YeeJe ceW efmLele neW Deewj hebecesMe Je ueivesMe efveye&ue nes~
8.ueivesMe ee heg$ekeejke ieg jeng mes SJeb hebecesMe cebieue mes egle nes~ Fve Dee"eWs eesieeW kes nesves mes
mehe&Meehe neslee nw Deewj Fme Meehe kes nesves hej mevleeve ee heg$e kee DeYeeJe jnlee nw~
eefo efkemeer kegC[ueer ceW Ge eesie efceueles neW lees mecePe ueW efke mehe& Meehe nw~ peye mehe& Meehe nes lees
Gmekee Gheee keee nes Deewj Gmemes kewmes cegefe heeeer peeS?
mehe& Meehe mes cegefe kewmes nes?
ye=nlheejeMej nesjeMeeeced kes DeOeee eewjemeer ceW mehe&Meehe keer Meeefvle Mueeske 17mes1 9 ceW yeleeeer ieF&
nw efpemekes Devegmeej mJeCe& keer veeie eeflecee yeveekej efJeefOe-efJeOeeve mes hetpee kejkes ieesoeve, Yetoeve, efleue,
mJeCee&efo oeve kejves hej veeiejepe keer Devegkechee mes kegue keer Je=ef nesleer nw~
nceejs DevegYeJeevegmeej v/kksfyf[kr mik; djus ls Hkh liZ'kki ls eqfDr feyrh gS
1. nefjJebMehegjeCe kee hee" kejves mes Yeer Fme mehe&Meehe mes cegefe efceueleer nw Deewj mevleeve ueeYe neslee nw~
2. efMeJe Dee&vee mes ee mebkeuhe meefnle eeueerme efove leke vebies heebJe efMeJeefuebie hej iebieepeue SJeb otOe
efceefele peue e{eves mes Yeer Fme Meehe mes cegefe efceueleer nw~
3. cetueer leefkeS kes veeres jKekej jeef$e ceW mees peeSb Deewj Deieues efove eele: meteexoe kes yeeo ceefvoj
ceW efleleeefueme efove leke efyevee veeiee e{eves hej DeMegYelee ceW keceer Deeleer nw~
4. Fmeer ekeej yenles heeveer ceW efleleeefueme efove leke keeseuee yeneves hej DeMegYelee ceW keceer Deeleer nw~
5. ieCesMe Je YewjJe Gheemevee kejves mes Yeer ueeYe neslee nw~
6. eewkes ceW yeveer henueer jeser meteexoe mes metee&mle kes ceOe keges kees Ske Je<e& ceW efleleeefueme efove leke
osves mes ueeYe neslee nw, uesefkeve Oeeve jKeW efke kegee heeueleg veneR nesvee eeefnS~
6 %eevesej jeefMeHeue 2011
mvesn-heeleer
mvesefnue yevOegDeeW,
Deehe meyekes efueS veJeJe<e& cebieueceeer nes~ Deeheves en hegmleke cee$e Deheveer ee
mJepeveeW kee jeefMeHeue peeveves kes efueS ee keer nw, Fmekeer Gheeesefielee peeveves nsleg
DeeF&S cetueYetle leLeeW kees peeveW
jeefMe keee nw?
DeekeeMeere eeefvleJe=e ceW he[ves Jeeues leejeW kee mecetn jeefMeee kes veece mes peevee
peelee nw~ keF& leejs Deewj ve#e$e efceuekej DeekeeMe ceb[ue ceW pees Deeke=efle efJeMes<e yeveeles
nQ, Gmekes Deveghe jeefMeeeW kes veece efveefele efkeS ieS nQ~ eleske jeefMe keer Deueie
efJeMes<elee Deewj cenJe neslee nw~ Deehekeer jeefMe kee mJeeceer en Deehekes peerJeve ceW DeefOeke
efeeeMeeruelee SJeb cenJe jKelee nw~ Yeejleere peesefle<e ceW jeefMe kee DeeOeej ev nw
Deewj heeeele peesefle<e ceW jeefMe kee DeeOeej mete& nw~ heeeele Deewj Yeejleere celeevegmeej
jeefMe ceW Devlej Deelee nw~ cetuele: jeefMe efveOee&jCe keer Yeejleere heefle DeefOeke met#ce
Deewj Jew%eeefveke nw~ etbefke evcee he=LJeer kee efvekelece en nw Deewj leereieeceer nesves kes
keejCe Ske jeefMe hej ueieYeie meJee oes efove jnlee nw~ peyeefke mete& keer efmLeefle Ske
jeefMe ceW Ske ceeme hee&vle jnleer nw~ Heuele: Ske ceen ceW GlheVe meYeer JeefeeeW keer Ske
ner jeefMe nesieer~ Dele: mete& heefle mes jeefMe efJeeej Delevle mLetue nw Deewj Fmekes
heefjCeece Yeer melelee kes efveke veneR nesles~
jeefMe efveOee&jCe kewmes kejW?
Deehe Deheves pevce veece kes eLece De#ejevegmeej Deheveer jeefMe efveOee&efjle kejW~ eefo
Deehekee pevce veece veneR nw lees yeesueles veece kes eLece De#ejevegmeej Deheveer jeefMe
efveOee&efjle kejW~ Deehekes heeme pevce efoveebke, mecee, mLeeve nw lees Deheveer pevce jeefMe
efkemeer efJeeve peesefle<eer mes efvekeueJee ueW~ eefo pevce mecee veneR nw lees Deehe Deheveer
pevce efoveebke mes mete& heefle mes Yeer jeefMe efveOee&efjle kej mekeles nQ~ meneelee kes efueS
he= leerve hej jeefMeeeced Debefkele kej efoee ieee nw~ pevce jeefMe, yeesueles veece keer
jeefMe SJeb mete& jeefMe DeLee&led Fve leerveeW jeefMeeeW kee Heue osKeW, efpeme jeefMe kee Heue
DeefOeke mele Ieefle nes cee$e Gmeer jeefMe eje Dehevee YeefJe<e peeveW~ eee: ev jeefMe
mes Mele-eefleMele Heue Ieefle neslee nw, peyeefke yeesueles veece keer jeefMe mes 30-40
leke Heue mele neslee nw~ eefo Deehekes heeme Meg pevce efoveebke, mecee Je mLeeve nw lees
efkemeer eesie peesefle<eer mes Deheveer pevcehe$eer yeveJee ueW~ pevcehe$eer Deehekes Yeerlej efheer
mecYeeJeveeDeeW SJeb hetJe& pevce kes keceeX kes HeuemJehe eehle Yeeie kee metevee-he$e nw~
peye Deehekees Deheves Yeerlej efheer mecYeeJeveeDeeW kee hetJee&vegceeve nes peeSiee lees GVeefle
efMeKej hej e{ves ceW Deemeeveer jnsieer~
jeefMeHeue kees Mele-eefleMele mJeeb hej Ieefle veneR ceevevee eeefnS keeeWefke Ske
jeefMe kes DemebKe peeleke nesles nQ efpevekeer eke=efle, Deeeg, kece& SJeb efJeeej Deeefo efYeVeefYeVe nQ~ jeefMeHeue efueKeles mecee en Oeeve jKee peelee nw efke Jees meJee&efOeke
ceveesJew%eeefveke Deewj JeJeneefjke nes~ eleske Jeefe kee peerJeve SJeb Yeeie Deueie-Deueie
neslee nw~ pevce mecee hej DeeOe=le pevcekegC[ueer ner mener SJeb Gefele Heue yelee mekeleer
nw, jeefMeHeue lees ieesej en kes DeeOeej hej DeYeer Je<e& kee MegYeeMegYe mLetue he mes
yeleelee nw~
mebJeled 2068 Meke 1933 kee mebJelmej efJeeej
meved 2011F&0 ceW veS mebJeled kee eejcYe ew$e Megkeue eefleheoe efove meesceJeej
efoveebke 3 Deewue kees 20.03 hej nesiee Deewj ces<e mebeeefvle (meewj) 14 Deewue ceW 12
Iebe 59 efceve hej eejcYe nesieer~ meewj ceC[ue ceW mecemle eneW kee ceefv$eceC[ue Fme
ekeej nesiee-jepee ev Je cev$eer ieg nw~ OeevesMe Mege nw~ veerjmesMe SJeb memesMe,
OevesMe Meefve nw~ cesIesMe, HeuesMe Je ogiexMe yegOe nw~ jmesMe ev nw~ meele eneW keer
efJeOeeve meYee ceW leerve heo MegYe eneW kees SJeb eej heo MegYe eneW kees eehle ngS nQ~ cesIe
veece esCe nw, jesefnCeer efveJeeme meceg ceW nw Deewj mecee efveJeeme ceeueer kes Iej ceW nw~
Deer Je<ee& nesieer Deewj keneR ceneJe=ef kes Deemeej yeveWies~ efJeece mebJeled 2068 keer
Je<e& eJesMe SJeb ces<eeke& kegC[ueer kes Devegmeej Fme Je<e& ~ Deece pevelee megKe-Meeefvle kee
DevegYeJe kejsieer~ Glheeove ye{siee~ Yetkeche, YetmKeueve, letHeeve peve eeke=efleke Glheele
mes peveOeve neefve kes Deemeej yeveWies~ jsueeeve ogIe&vee mes peveOeve neefve nesieer~ yeepeej
ceW Deveske Gleej-e{eJe osKeves kees efceueWies~ efJee heue hej Yeejle kee veece nesiee~
jepevewefleke nueeue meowJe keer lejn jnsieer~ he#e Je efJehe#e Ske otmejs hej eRekeMeer
kejves ceW ueies jnWies~ Yeeeej kee yeesueyeeuee jnsiee~ pevelee cebnieeF& kees ueskej hejsMeeve
jnsieer~ veS-veS wkeme kee yeesPe meYeer kees Pesuevee he[siee~
efJeeceer mebJeled 2068 kee eoMe jeefMe kee ueeYe efJeeej
efpeme jeefMe kee ueeYe Kee& osKevee nes Gme jeefMe kes meccegKe Debefkele ueeYe Je Kee&
kes DebkeeW kees hejmhej pees[kej Ske Iee oW Deewj efHej 8 kee Yeeie osves hej eefo Mes<e
1 yees lees ueeYe, 2 yees lees megKe, 3 yees lees og:Ke, 4 yees lees jesie ee
GheJe, 5 yees lees DeheeMe, 6 yees lees ceeve-mecceeve, 7 yees lees efJepee Je
ueeYe SJeb 0 yees lees neefve Je efevlee DeefOeke jns~ ceeve uees Je=<e jeefMe kee ueeYeKee& osKevee nw, Fme jeefMe kes meeceves Debefkele 8 Je 11kees pees[kej 1 Ieeee lees 18
%eevesej jeefMeHeue 2011 7
Deeee Deewj efHej FmeceW 8 kee Yeeie efoee lees ueefyOe 2 Je Mes<e 2 yeee~ 2 yeeves kes
keejCe Je=<e jeefMe Jeeues Jeefe kees mebJeled hee&vle megKe DeefOeke nesiee~ Fmeer ekeej Deve
jeefMeeeW nsleg osKevee eeefnS~ uesefkeve ieesej eneW kee efJeeej Yeer efevleve kee efJe<ee nw,
Gmekes efyevee ueeYe-Kee& kee efJeeej cee$e meeceeve mebkesle cee$e nw~
jeefMe ces<e Je=<e efceLegve keke& efmebn kevee leguee Je=efeke Oeveg cekej kegbYe ceerve
ueeYe 14 08 11 05 08 11 08 14 02 05 05 02
Kee& 02 11 08 08 02 08 11 02 11 05 05 11
Je<e& efJeJejCe SJeb enCe efJeeej

Yeejleere kewueC[j kes Devegmeej 1 peveJejer mes 3Deewue 2011 F&0 leke efJeece
mebJeled 2067 Deewj 4Deewue 2011 mes Je<ee&vle leke mebJeled 2068 jnsiee~ 21 ceee&
2011 leke Meekes mebJeled 1932 Deewj 22 ceee& mes Je<ee&vle leke Meekes mebJeled 1933
jnsiee~ efnpejer meved (cegefmuece) Je<e&hee&vle 1432 euesiee peyeefke 27veJecyej2011mes
1433 eejcYe nesiee~ meved 2011 ceW he[ves Jeeues enCe Fme ekeej nQ-4 peveJejer kees
KeC[eeme mete& enCe, 2petve kees KeC[ eeme mete&enCe, 16petve kees Keeeme ev
enCe, 1pegueeF& kees KeC[ eeme mete& enCe, 25veJecyej kees KeC[ eeme mete& enCe,
10efomecyej kees Keeeme evenCe ueiesiee~
ds3
pa5
'k- 6
jk- 9
8 Je<e& eJesMe
'k6
5
kegC[ueer
7
8
9
jk-
4
1
10
ces<eeke&
kegC[ueer
7
4
10
eac`12 lw11
cq'kq-
1
'kq- 11
12
pa- lwcq- c`- ea-
3 ds2
mee{s meeleer SJeb Meefve keer {wee efJeeej

Fme Je<e& Meefve en Je<ee&jcYe ceW kevee jeefMe ceW jnsiee Deewj 15 veJecyejd 2011
10.15 mes Je<ee&vle leke leguee jeefMe ceW YeceCe kejsiee~ Fme Je<e& efmebn hej leermejs ejCe
keer, kevee hej otmejs Je leermejs ejCe keer SJeb leguee hej eLece Je otmejs ejCe
keer, Je=efeke hej eLece ejCe keer Meefve keer mee{s meeleer jnsieer~ efceLegve Je keke&
hej elegLe&mLe SJeb kegcYe Je ceerve hej DecemLe YeeJe keer Meefve keer {wee Je<e&
hee&vle euesieer~ Fvekes efueS eskes SJeb Gheee Fme ekeej nQ lesue eghe[kej
meeyegve mes mveeve kejW~ lesue ceW Deheveer eee osKekej meeleeW efove kee Ske$e
lesue Ske efmekekes meefnle oeve kejW~ vebies heebJe ceefvoj peekej Deheveer Yetue
ceeve ueW~ leJee, efecee Je ueesns keer Debieer"er kee oeve kejW~ YewjeW peer keer
Gheemevee kejW~ keerkej keer oelegve kejW~ keeuee megjcee Jeerjeves ceW oyeeSb~
Mejeye yenles heeveer ceW yeneSb~ ye[eW kee DeeMeerJee&o ueW~
meHeuelee kes efueS Gheee kejW!
efkemeer Yeer #es$e ceW meHeuelee nsleg Gheee DeeJeMeke nw~ Gheee kee eelve(kece&) mes
meerOee mecyevOe neslee nw peesefke meHeuelee ceW hetCe& meneeke nw~ eee: Gheee(ueewefkeke SJeb
Meeeere) oes ekeej kes nesles nQ~ ueewefkeke Gheee mes leelhee& keee& kes efueS GheueyOe
meeOeve mes nw peyeefke Meeeere Gheee mes leelhee& jlve OeejCe, hetpee-hee", oeve Deeefo mes
nw~ ueewefkeke Gheee DemeceLe& nes peeles nQ leye Meeeere GheeeeW kee meneje uesvee ueeYeeo
yeve he[lee nw~ peesefle<eer YeeieJeeoer ve yeveekej eelve keer cenee yeleelee nw~ eelve
meeOekeeeeX ceW Yeeie kee DeJeuecye ueskej neLe hej neLe jKekej yew"Wies lees Deehekees
YeeieJeeoer ner kene peeSiee~ en Deehekes eje mJeeb keer Deeesielee efheeves kee mejue
Gheee cee$e nw~ eefo Deehe keg efJeMes<e kejvee eenles nQ lees efJeeve peesefle<eer kes meneesie
mes Deheveer Yeerlej efheer mecYeeJeveeDeeW kees peevekej Gvekes Deveghe eelveMeerue nes peeF&S
meHeuelee Deehekeer Peesueer ceW nesieer~jeefMeHeue kee en eewonJeeb Debke nw~ Fme Debke ceW
mehe&Meehe Deewj Gmemes cegefe, Fmekes Deefleefje DebkeeW mes Je<e&Heue, Meefve en kes DevegYetle
Gheee SJeb meved 2011 ceW Deehekeer jeefMe nsleg ueeueefkeleeye kes oes<e efveJeejke eskeeW
keer eee& kes meeLe-meeLe kewmes peeveW efke Deehe Oeveer yeveWies, Deefj kewmes efJeeejW, efHeuce
kes #es$e ceW kewefjej kes peesefle<e eesie Deeefo efJe<eeeW hej %eeve-Je=ef kejWies~
3 ceF& 2010
mecheke&-peesefle<e efvekesleve
Deehekee
1065/2,Meeeerveiej, cesj"-250 005(G0e0)
otjYee<e : 0121-765639, 4050465, ]9719103988
([e@0 GcesMe hegjer %eevesej)
E-mail:jyotishniketan@gmail.com
READ BLOG FOR MORE KNOWLEDGE :
http://jyotishniketansandesh.blogspot.com
http://jyotishniketana.blogspot.com
Devegece
meved 2011 F&0 ceW mebeeefvle, elegLeea, SkeeoMeer, eoes<e, DeceeJemee]
hetefC&ecee SJeb ceeefmeke ogiee&ceer
ceeme
peveJejer
HejJejer
ceee&
Deewue
ceF&
petve
pegueeF&
Deiemle
efmelecyej
Deketyej
veJecyej
efomecyej
mebeeefvle elegLeea SkeeoMeer eoes<e DeceeJemee

efoveebke efoveebke efoveebke efoveebke efoveebke
14
13
15
14
15
15
17
17
17
17
16
16
22
21
23
21
21
18
18
17
16
15
14
14
16,29
14,28
2,16
13,28
14,28
12,27
11,26
9,25
8,24
7,23
6,21
6,21
1,17,31
16
17,30,31
15,30
15,30
13,28
12,28
11,26
9,25
9,24
8,23
7,12
04
03
04
03
03
01
01
30
29
27
26
25
hetefC&ecee
efoveebke
ceeefmeke
ogiee&ceer
19
18
19
18
17
15
15
13
12
12
10
10
12
11
14
11
11
09
08
06
06
04
03
02
meved 2011 F&0 ceW hebeke eejcYe SJeb meceeefhle efoveebke

eejcYe
7 peveJejer
3 HejJejer
2 ceee&
30 ceee&
26 Deewue
23 ceF&
20 petve
meceeefhle
12 peveJejer
9 HejJejer
8 ceee&
4 Deewue
1 ceF&
29 ceF&
25 petve
eejcYe
17 pegueeF&
13 Deiemle
09 efmelecyej
07 Deketyej
03 veJecyej
30 veJecyej
28 efomecyej
meceeefhle
22 pegueeF&
19 Deiemle
15 efmelecyej
12 Deketyej
09 veJecyej
06 efomecyej
-
meved 2011 F&0 kes ecegKe leewnej

yemevle hebeceer 8HejJejer, ieg jefJeoeme peevleer 18HejJejer, ceneefMeJejeef$e 2ceee&, nesefuekee onve
19ceee&, yemevle veJeje$e eejcYe 4Deewue, eerogiee&ceer 11Deewue, jeceveJeceer 12Deewue,
ceneJeerj peevleer 16Deewue, eerhejMegjece peevleer 5ceF&, eer iebiee oMenje 11 petve, ieg hetefCe&cee
15pegueeF&, j#eeyevOeve 13Deiemle, mebke elegLeea 17Deiemle, eerke=<Cepevceeceer 2122Deiemle, ee eejcYe 13efmelecyej, Mejo veJeje$e eejcYe 28efmelecyej, eerogiee&ceer
4Deketyej, oMenje 6Deketyej, Mejo hetefCe&cee 11Deketyej, eer Jeeuceerefke peevleer
11Deketyej, kejJee eewLe 15 Deketyej, oerheeJeueer 26Deketyej, Yeeeotpe 28Deketyej,
iegveeveke peevleer 10veJecyej, eerYewjJeeceer 18veJecyej, efemeefceme 25efomecyej~ (mLeeve
Yeso kes keejCe efleefLe Ske efove Deeies-heers nes mekeleer nQ~)
mehe&Meehe Deewj Gmemes cegefe

mvesn-heeleer
meved 2011 F&0 ceW mebeeefvle, elegLeea, SkeeoMeer, eoes<e, DeceeJemee hetefCe&cee
ceeefmeke ogiee&ceer, hebeke eejcYe Je meceeefhle keeue SJeb ecegKe leewnej
Devegece
1. Deehekeer jeefMe ces<e : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
2. Deehekeer jeefMe Je=<e : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
3. Deehekeer jeefMe efceLegve : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
4. Deehekeer jeefMe keke& : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
5. Deehekeer jeefMe efmebn : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
6. Deehekeer jeefMe kevee : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
7. Deehekeer jeefMe leguee : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
8. Deehekeer jeefMe Je=efeke : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
9. Deehekeer jeefMe Oeveg : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
10. Deehekeer jeefMe cekej : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
11. Deehekeer jeefMe kegcYe : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
12. Deehekeer jeefMe ceerve : heefjee, eYeeJe SJeb owefveke jeefMeHeue
13. Deehekeer jeefMe kes meved 2011 nsleg ueeue efkeleeye kes eskes SJeb Gheee
14. DebkeeW mes Je<e&Heue mJeeb peeefveS
15. Meefve en kes DevegYetle Gheee
16. kewmes peeveW efke Deehe Oeveer yeveWies?
17. Deefj kewmes efJeeejs?
18. efHeuce kes #es$e ceW kewefjej kes peesefle<e eesie
4
5-8
Je
9
10
11- 21
22- 32
33- 43
44- 54
55- 65
66- 76
77- 87
88- 97
98-108
109-119
120-129
130-140
141-143
144-146
147-149
150-152
153-156
157-158
Deehe Yeer pees e f l e<eer yeve mekeles nQ !

Yeejleere peesefle<e hej Ske Je<eeae he$eeeej hee"eece kes efueS 50
0 kee ceveerDee@[&j Deheves hetCe& veece Je heles kes meeLe Yespekej
efJeJejefCekee SJeb DeeJesove he$e cebieeves nsleg efueKeW[e@0 GcesMe hegjer %eevesej, efveosMeke
peesefle<e efvekesleve, 1065/2, Meeeer veiej, cesj"-250 005

otjYee<e:0121-765639, mesueguej : 9719103988
e-mail : jyotishniketan@gmail.com
_
et
es
Deehekeer jeef M e : ces < e

heef j ee, eYeeJe
SJeb ow e f v eke jeef M eHeue
ees
uee ueer
uet
ues
uees
Dee
13 Deewue mes 14 ceF& leke

jeefMe ces<e keeueee keer eLece jeefMe nw~ en jeefMe DeefiveleJe,
Dee hekeer
leceesiegCe, ej mJeYeeJe SJeb cebieue en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe ces{e mebIe<e& kee heefjeeeke nw~
Deehekee mJeYeeJe SJeb JeefeJe
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehekee Kee Deewj efeeeke<e&ke mJehe, meeOeejCe
keo SJeb meeceeve megvoj cegKeeke=efle nesieer~ Deehe mhe DeefYeJeefe, mJelev$e he mes
keee& kejves keer Je=efe, DeeoMe& eefj$e SJeb vesle=lJe kes iegCe kes keejCe meceepe ceW Dehevee
JeefeJe efhee veneR heeles~ Deehe Deheves iegCeeW kes keejCe ner mJele: ueeskeefee nes peeles
nQ~ Deehe ceveeskeeb#ee hetCe& efkeS efyevee Deejece kees njece mecePeles nQ~ Deehekeer meHeuelee
kee cetuecev$e legjvle efveCe&e uesves keer #ecelee SJeb ue#e kees ef mes DeesPeue ve nesves osvee
nw~ Deehekee mJeYeeJe Deehekees hejmLe efevleve keer Dehes#ee efvepe efevleve kees yeeOe kejlee
nw~ keg meercee leke Deehekeer YeeJevee efJejefe SJeb lemLelee keer jnleer nw~ Deehe
peuoyeepe, DeefJeJeskeer SJeb keuhevee-Meefe keer Deuhelee kes keejCe Jeerj SJeb meenmeer nesles
nQ~ Deehe YeeJeelceke efkeesCe mes yesoo& SJeb ke"esj nQ~ Deefive leJe eOeeve nesves kes
keejCe Deehekeer eJe=efe eesOe kejvee, egveewleer osvee Deewj mJeerkeejves keer nw~ Deehe
eoekeoe heefjefmLeefleJeMe DeefJeJeske SJeb Devle&vo kes keejCe keF& ekeej keer yeeOeeDeeW kee
meecevee kejles nQ~ Deehe otmejeW hej Dee#eshe kejves mes veneR etkeles~ yeele meoe ceve ceW jKeles
nQ Deewj DeJemej heeles ner yeouee efueS efyevee veneR etkeles~ #ecee kejvee Deehekes mJeYeeJe
ceW veneR nw~ eefo keYeer #ecee kejvee Yeer he[s lees Thejer ceve mes kejles nQ~ Deehekes Me$eg
SJeb efJejesOeer ncesMee neefve hengBeeves kes efueS lelhej jnles nQ~ Deehe mJeYeeJe kes n"er SJeb
FeDeeW keer hetefle& kes efueS mebIe<e&Meerue jnles nQ~ Deehekeer jeveelceke eJe=efe mcejCe
kejeves hej ye{leer nw~ Deehekes peerJeve ceW heefjJele&veMeeruelee eefceke GlLeeve kes meeLe Deeleer
nw~ Deehe mJelev$e efJeeejOeeje kes Devegeeeer nQ leLee mJeeb kees meJee&sheefj mecePeles nQ~ Deehe
Deheveer efeeelceke Meefe kes yeue hej otmejeW kees MejCe oskej mebYeeuevee, Gvekee heeuevehees<eCe kejvee SJeb meneje osves ceW DeeCeere nQ~ Ske mLeeve hej efkes jnvee Deehekees
efekej veneR ueielee nw~ DeeheceW vesle=lJe Deewj leeie keer YeeJevee ket-ketkej Yejer nw~
Deehe DeefYeceeveer, Jeekeheg, Je=LeeefYeceeveer, eesOeer, Oeve meben kejves ceW Deefe, eCee
mecyevOe mes efeefvlele, heehekeceeX mes YeeYeerle Je veewkejeW mes $emle, meenmeer, kece&",
eefleYeeMeeueer SJeb eeefv$eke keeeeX ceW meHeue nesles nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehekes mJeYeeJe ceW efe[efe[eheve, peje-peje meer yeele
kees ueskej hejsMeeve nesves keer eJe=efe SJeb Je=LeeefYeceeve kejves keer nw~ Deehe elegj, leeefke&ke,
mheJeeoer SJeb vesle=lJe ceW efJeeeme jKeleer nQ~ Deehe peerJeve ceW meefeelee, DevegMeemeve SJeb
Jeeveyelee eenleer nQ~ Deehe meenmeer, heg<eesefele iegCeeW mes ege Je efkemeer keer
Deeueesevee ee erkee-efhheCeer hemevo veneR kejleer nQ~ efveYeeakelee SJeb efpeerheve kes
keejCe keYeer-keYeer Deehekes JeJenej ceW GoC[lee Dee peeleer nw~ Deehe Thej mes ke"esj
SJeb Devoj mes vece mJeYeeJe keer nesleer nQ~ otmejeW kees og:Ke osves keer Dehes#ee mJeeb og:Ke
menvee Gefele mecePeleer nQ~ mLetuelee Deehekes efueS neefvekeejke nw~ ieghle jesieeW keer
mecYeeJevee DeefOeke jnleer nw~ Deehe ceW eesOe kes keejCe eoekeoe efvegjlee, Pet"eheve
Deewj cejves-ceejves keer Ieeleke eJe=efe kes ue#eCe efieesej nesves ueieles nQ~ Deehe
YeceCeefee nQ, Ske peien efkekej jnvee Deehekees hemevo veneR nw~ Deehe heefle hej
Deele#e he mes Meemeve kejvee eenleer nQ~ ceeB yeveves kes yeeo Deehekeer Deeole ceW
mecehe&Ce keer YeeJevee Dee peeleer nw~ Deehe otjoMeea, yegefpeerJeer, mJelev$elee efee Je
mJeeefYeceeveer nQ SJeb otmejeW keer Deeueesevee kejvee Deehekes mJeYeeJe ceW neslee nw~ Deehe
Deer GheosMeke SJeb esjCee osves Jeeueer nesleer nQ~ Deehekees Deemeeveer mes yenkeeee ee
Hegmeueeee veneR pee mekelee~ ceneve keee& kejves ceW efe SJeb Meemeke Jeie& mes efce$elee
kejves ceW ceeefnj nesleer nQ~ jepeveerefle ceW nmle#eshe jKeleer nQ Deewj efJehejerle mewkeme kees
ceesefnle kejves SJeb mevleeve kees eenves Jeeueer nesleer nQ~ Demelelee Deewj efJeeemeIeele
hemevo veneR~ mheJeeefolee Yeeleer nw Deewj kece&" yevekej keg heeves ceW efe nw~ meben
veneR kej heeleeR, Kee& DeefOeke neslee nw~
Deehekes esce SJeb mewkeme mecyevOe kewmes neWies?
Deehekeer esce-le=<ee DeLeen nw~ Deehe esce kes DeYeeJe ceW eesOeer leLee Kes yeve peeles
nQ Deewj ceve ner ceve Iegles jnles nQ~ Deehekeer DekeKe[lee Deehekes esce mecyevOe kees
mLeeeer veneR jnves osleer~ Deehekees JewJeeefnke peerJeve ceW Deveske keef"veeF&eeW kee meecevee
kejvee he[lee nw~ Deehekee ces<e, efmebn, Oeveg jeefMe JeeueeW kes meeLe meJe&es mecyevOe yeve
he[lee nw~ efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes meneesie Deewj esce keer heefjhetCe&lee
kes keejCe es mecyevOe yeve he[lee nw~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe mes esce mecyevOe
"erke jnles nQ~ Deehekee keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes meecebpeme mLeeefhele
veneR nes heelee DeLee&led Fvemes Jeweeefjke celeYeso, Jeeo-efJeJeeo Je Demeneesie keer efmLeefle
jnves kes keejCe Devegketuelee veneR jn heeleer~ Deehekee leguee SJeb kecYe jeefMe JeeueeW kes
meeLe Glke= esce keer efmLeefle Jeeuee mecyevOe yeve he[lee nw~
Deehekeer JeJemeee SJeb keee& efeeeb kewmeer neWieer?
Deehe efeeeMeerue ceefmle<ke kes mJeeceer nesles nQ~ mebIe<e&jle jnves keer eJe=efe DeeheceW
nw~ cetuele: vesle=lJe kee iegCe eOeeve jnves kes keejCe Deehe eMeemeve mecyevOeer SJeb vesle=lJe
eOeeve keeeeX ceW efJeMes<e meHeue jnWies~ Deehe efJeMes<ekej Jeerjlee SJeb efJeMes<e ece Jeeues
keeeeX kees kejves ceW efe jKeles nQ~ Deehe meJex#eCe, efJeegle ceMeerveeW, hegefueme, mesvee SJeb
vesle=lJe eOeeve keeeeX ceW efJeMes<e meHeue jnWies~ Deehe mebie"vekeee&, vesle=lJe kejves Jeeuee
veslee, eJee&ke, peemetme, efJeeslee, megOeejke, oueeue, Fvmeheskej, hegefueme efJeYeeie,
veerueeceer keee&, meueenkeej, efvejer#eke, Yetefce, leebyee, ueesne SJeb ceMeervejer mecyevOeer
keeeeX ceW meHeue nes mekeles nQ~ Deehe efJeegle, Keefvepe, meercesC, keeseuee, Keefvepe lesue,
cew[erkeue mesj, Jeweke, DeeefleMeyeepeer, DeeegOe efvecee&Ce, Kesueketo, jbie-JeJemeee, Yetmecheefe, henueJeeve, Ieef[eeB, jsef[ees, sueerHeesve, lecyeeket, kewefcem, jbie JeJemeee
Deeefo keeeeX kees kejkes Oeve Deefpe&le kej mekeles nQ~
Deehekee mJeemLe kewmee jnsiee?
Deehe mJemLe Mejerj kes mJeeceer nesles nQ~ eefo ogIe&veeDeeW mes yeeles jnW lees yeerceej
Yeer kece he[les nQ~ Deehekees yeeuekeeue mes ner Meejerefjke ke, Hees[s-Hegvmeer, peueveekevee Deeefo mes ke Yeesievee he[lee nw~ cebieue ieesej ceW peye Yeer efveye&ue neslee nw lees
efvecve jesieeW kes ue#eCe efieesej nesves ueieles nQje-efJekeej, mebeeceke jesie, jeeehe,
ves$e jesie, mveeegefJeke ogye&uelee, Kegpeueer, yeJeemeerj, ieghlejesie, efhee pJej, le=<Cee,
peueve, Deumej, efveceesefveee, e@eHeee[, Mejerj kee keesF& Debie Yebie ee ner kee
tvee, peuevee, efJe<eee Yeespeve Keeves mes ke, pe"jeefive, Jeele jesie, ef oes<e,
pegkeece Deeefo~ Deehekees DeefOeke Keeve-heeve, G<Celee SJeb Demeblegefuele Deenej mesJeve mes
yeevee eeefnS~ Deehekees efJeeefceve meer Deewj eeserve ege Keee-heoeLeeX kee mesJeve kejvee
eeefnS~ mecemle ekeej keer njer meefypeeeB Deewj Meerleue JemlegSB Keevee ner Gefele nw~
eeCeeeece Deewj eesieemeve kejvee Deehekes mJeemLe kes efueS meJeexece nw~
meHeuelee kes efueS DeJeMe Oeeve oW!
Deehekeer jeefMe kee mJeeceer cebieue nw pees efke Deefive leJe eOeeve en nw~ Dele:
Deehekees eesOe mes yeevee eeefnS~ Oewe& Deewj menveMeeruelee Deehekeer eieefle ceW efJeMes<e
meneeke nw~ Deehe keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe Jeeues JeefeeeW ee efeeeW hej
efveYe&j ve jnW, es Deehekees neefve hengbee mekeles nQ~ efmebn jeefMe mes meleke& jnkej mecyevOe
yeveeSb~ Oeveg jeefMe mes meeceeve mecyevOe jnlee nw~ efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMeeeb
Deehekes efueS Glke= efce$e yeve he[leerr nQ~ Je=<e, kevee Je cekej jeefMeeeW mes Deehekes
mecyevOe ueeYeeo yeve he[les nQ~ Deehekeer jeefMe kes efueS jefJeJeej, meesceJeej, iegJeej Je
cebieueJeej MegYe efove nQ~ ueeue jbie Devegketue nw~ meJee n jeer kee cetbiee meesves keer
Debiet"er ceW pe[Jeekej Megkeuehe#e kes cebieueJeej kees Deveeefcekee Debiegueer ceW meteexoe kes
eLece Iebs kes Yeerlej cebieue cev$e mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~
cebieueJeej kee ele Je nvegceeve eeueermee kee hee" ee nvegceeve peer keer Gheemevee
MegYeHeueeo nw~ cebieueJeej kees iesnBt, cemetj, ieg[, ueeue Jee, leebyee, ueeue heg<he, kesmej
Je ueeue heoeLeeX kee oeve kejvee Yeer MegYeHeue oeeer nw~ ueeue ceeue meowJe hee@efke
ceW jKeW~ eeB eeR eeQ me: Yeewceees vece: cev$e kee 10,000 peehe kejvee
ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 9, 1, 2, 3 Debke MegYe, 6, 8
meeceeve SJeb 4, 5, 7 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer
MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~ Deehe eesOe, JeeoefJeJeeo, Deefle keecegkelee SJeb JeLe& keer egveewefleeeW mes mJeeb kees yeeeeWies lees peerJeve ceW
meHeuelee SJeb megKe keer eeefhle efveee ner kejWies~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg
ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee DeOeee 13 DeJeMe he{W~
vetleve Je<e& eieefle, eMe SJeb megKe-mece=ef ueeS!
ces<e jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejerr 2011
1-2keeeeX ceW DeeMeleerle meHeuelee, ceeveefmeke DeefmLejlee Deewj mevleeve keer
efevlee jnsieer~ 3-5ee$ee ceW meHeuelee, mecee DeMeeefvle Je GuePeve Jeeuee jnsiee~
ee$ee ceW keeJe, ceveesjbpeve keeeeX hej Jee nesiee~ esce mecyevOeeW ceW efvejeMee neLe
ueiesieer~ 6-7Goj efJekeej, Keeveheeve ceW hejnspe jKeW~ meHeuelee DeJeMe efceuesieer~
8-9keenjer kes keeeeX ceW efJepee nesieer~ efce$eeW Je efjMlesoejeW mes YeW nes mekeleer nw~
ee$ee kee keee&ece yeve mekelee nw~ 10-12meeceeefpeke meceejesneW ceW Yeeie ueWies~
Oeeefce&ke eJe=efe ye{sieer~ ee$ee megKecee jnsieer~ JeJemeee ceW ueeYe Deewj cenJe kes keee&
yeveWies~ 13-14heoesVeefle, megKe-mece=ef ye{sieer SJeb Me$eg hejeefpele neWies~ veS

DeJemej efceueWies SJeb veS mecyevOe yeveWies~ 15-17Jee DeefOeke nesiee~ Iejsuet
efpeccesoejer kes meeLe GuePeveW ye{Wieer~ 18-19ceeveefmeke hejsMeeveer ye{sieer~ Yeeie
meeLe osiee~ Deee|Leke efmLeefle megOejsieer~ 20-22Deheefjefele OeesKee os mekeles nQ~
JeJenekegMeue yeveW~ neefve G"eSbies~ 23-24mecee eefleketue nw~ meeJeOeeve jnW
neefve Je ees-ehes ueie mekeleer nw~ keece efHej Yeer yeveWies~ veS mecyevOe ueeYekeejer
efme nesies~ 25-26efJejesOeer <e[ev$e jeWies~ Deheves hejeS neWies~ Oeveneefve nesieer~
27-28eefleeesefielee ceW meHeuelee, mevleeve keer efevlee, helveer kees ke nesiee~
29-30Deee kece Je Kee& DeefOeke nesiee, ee$ee kejWies~ 31Yeeieoew[ Je
Meejerefjke efMeefLeuelee jnsieer~ ceve DeefmLej SJeb otpes neefve hengbeeves kee eeeme kejWies~
HejJejer 2011
1JeJemeee ceW Gleej-e{eJe, Yeeieoew[, Goj efJekeej nesiee~ mecee ve
nesiee~ 2-3yeeeW kees ke, ceelee kee mJeemLe {eruee SJeb mecemeeDeeW kes GuePeves
kee Yee nw~ 4-6heeefjJeeefjke neueele meeceeve jnWies~ eer-he#e mes ueeYe kee DeJemej
efceuesiee~ 7-8meHeuelee efceuesieer~ jepeueeYe, ceeve-mecceeve ye{siee~ Me$eg efveye&ue
neWies~ 9-11JeJemeee ceW megOeej nesiee~ veS keeeeX ceW ueeYe nesiee, meneesie
efceuesiee SJeb peuoyeepeer ceW neefve nesieer~ 12-13DemJemLe nes mekeles nQ~ keee& ceW
efJeIve he[siee~ yeeOee otj nesieer~ OeveueeYe nesiee~ 14-16mejkeejer Je Deoeueleer
keeeeX ceW efJepee nesieer~ ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ meefee jnW, DeefOekeejer meneelee kejWies~
17-18Keee& ye{siee~ keeeeX ceW efJeuecye nesiee~ keee& efJemleej Je eYeeJe ceW Je=ef
nesieer~ Des mJeemLe kee meeLe jnsiee~ kee Oeve Je meneesie efceuesiee, megDeJemej jbie
ueeSbies~ 19-20mJeemLe keer efevlee kejW~ ceeve-mecceeve ye{siee~ efJejesefOeeeW mes
meleke& jnW~ Deheves hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ 21-23Jeeheej ceW ueeYe Je
yeeOeeDeeW kes yeeJepeto keee& yevesiee~ ee$ee mes ueeYe nesiee~ 24-25JeJemeee ceW
ueeYe nesiee~ efce$eeW Je ueesieeW kes meneesie efceuesiee~ 26-27eefleeesefielee ceW
meHeuelee, jepeyeeOee DeeSieer~ Keee& ye{siee Je ee$ee Yeer nesieer~ 28veS DeJemej
efceueWies~ $e+Ce uesves keer meeseWies Je YetKeC[ kees ee kejWies~ mJepeve kes meneesie mes
YeefJe<e GppJeue nesiee~
ceee& 2011
1JeJemeee ceW Gleej-e{eJe, ueeYe-neefve keer efmLeefle yeej-yeej yevesieer~ esce ceW
DemeHeue neWies~ 2-3mevleeve Je ceelee kees ke, KeeeX ceW Je=ef SJeb mecemeeSb
ye{Wieer~ 4-5eer mes ueeYe SJeb heeefjJeeefjke neueele meeceeve jnWies~ DeeefLe&ke lebieer
kes keejCe $e+Ce ueWies~ 6-7mejkeej mes ueeYe, Me$eg hejeefpele neWies, JeJemeee ceW
ueeYe SJeb mevleeve keer GVeefle mes KegMe neWies~ 8-10yegpegieeX mes ueeYe efceuesiee,
DemJemLe nes mekeles nQ~ meefeelee yeeOeeDeeW mes yeeeSieer~ Kee& ye{siee, GVeefle nesieer~
11-13mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ eYeeJe Je ceeve-mecceeve ye{siee~
OeveueeYe nesiee~ 14-15jeeehe Je Goj efJekeej lebie kejsiee~ efJejeefOeeeW mes
meleke& jnW~ keesF& Dehevee efJeeemeIeele kej mekelee nw~ Kee& ye{siee~ 16-17megKemece=ef Je eMe kes ye{ves mes ceve emeVe nesiee~ veS keeeeX keer eespevee yeveeSiee~ Yeewefleke
megKe ceW Je=ef nesieer~ 18-20Deeeveke ee$ee kejWies~ keee& yeve peeves mes jenle
cenmetme kejsWies~ helveer kee meneesie efceuesiee~ 21-22keee& ceve ueieekej kejves mes
meYeer KegMe jnWies Je ueeYe DeefOeke nesves mes KegMeer nesieer~ 23-24peuoyeepeer mes
keesF& Jemleg Kees yew"Wies~ mJeemLe efyeie[ mekelee nw~ efhelee mes JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo
nesiee~ 25-26Kee& Je=ef mes efevlee ye{sieer Je DeeefLe&ke lebieer cenmetme kejWies~
mJepeve efvejeMe kejWies Je $e+Ce uesvee he[siee~ 27-28helveer ee ceelee kee mJeemLe
efyeie[ves mes ceve hejsMeeve nesiee~ Yeeieoew[ Deewj Kee& DeefOeke nesiee~ ee$ee Yeer nesieer~
29-30Jemlelee ye{sieer, MegYe meceeeej efceueves keer KegMeer nesieer Je Deemeheeme keer
ee$ee kejWies~ 31heefjJeej ceW KegMeer kee ceenewue yevesiee~ ceveesefJeveeso kes efueS ee$ee
kes meeLe Kee& Yeer Kegues ceve mes kejWies~
Dehewue 2011
1ceeveefmeke efevleeSb Je yegef ceW ceefueveleeSb DeeSbieer~ cesuepeesue mes keee& efvekeeue
ueWies~ 2-4DemebYeeefJele IeveeSb Ie mekeleer nQ~ Goj efJekeej lebie kejsiee~ ieefj
Yeespeve mes yeeW~ 5-6Deee Je mevleeve keer efevlee nesieer, uesveosve ceW meleke& jnW~ ee$ee
kej mekeles nQ~ 7-9Yeeieoew[ Je Jemlelee kes keejCe Lekeeve Je oo& cenmetme kejWies Je
Mejerj efve{eue nesiee~ 10-11Oeve kes uesveosve ceW Demevlegueve nesiee SJeb mevleeve kes
efueS $e+Ce ueWies~ Jeeheej ceW ceboe jnsiee~ 12-14veS DeJemej efceueWies~ keee&#es$e keer
efpeccesoeefjeeb ye{Wieer~ Me$eghe#e kecepeesj nesiee~ 15-16mecee eefleketue nw~ efJeJeeo
nesiee~ ceelenle Demeneesie oWies~17-18ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer, keee& mecheVe neWies~
yenve kes efJeJeen ceW efJeuecye nesiee~ OeveueeYe Yeer nesiee~ 19-20mevleeve mes KegMeer
efceuesieer~ helveer mes meneesie efceuesiee~ efveCe&e meese-efJeeejkej ueW~ keee& yeve peeSbies~
21-23hejer#ee Je mee#eelkeej ceW meHeuelee efceuesieer~ mecee neme-heefjneme mebie
yeerlesiee~ 24-25Yet-mecheefe kes ceeceues ceW GuePe mekeles nQ~ Yeeieoew[ mes mecePeewlee
nes peeSiee~ 26-27ceeveefmeke DeefmLejlee jnsieer~ esce-mecyevOeeW ceW hejsMeeveer Je
DemegefJeOee jnsieer~ ee$ee kejWies Je OeveueeYe nesves keer KegMeer nesieer~ 28-29ceveesefJeveeso
mebie mecee Jeleerle nesiee~ mevleeve kes efueS Yeeieoew[ Je Jemlelee jnsieer~ 30Jemle
jnWies~ OeveueeYe nesiee~ helveer kees ke nesiee~
ceF& 2011
1peesefKece hetCe& keeeeX ceW efe ye{sieer~ leveeJe nes mekelee nw~ Glmeen yevee
jnsiee~ 2-3efJejesOeer hejemle neWies, mebyebOeeW mes ueeYe nesiee~ 4-6meeceeefpeke SJeb
Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer~ keee& ceW efJemleej Je ueeYe nesiee~ Me$eg kecepeesj neWies~
7-8MegYe meceeeej efceuesiee~ veewkejer ceW GVeefle Je Jeeheej ceW megOeej nesiee~ mJepeve
meneesie oWies~ 9-11mJeemLe efyeie[siee, Jeenve megKe efceuesiee~ MegYe meceeeej mes
ceve emeVe nesiee~ mevleeve megKe ye{siee~ 12-13ee$ee ceW DemegefJeOee, ceveesyeue ceW
Je=ef SJeb keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 14-15ves$e efJekeej hejsMeeve kejsiee~ Iej
ceW keuesMe Je DeMeeefvle jnsieer~ 16-18ceefnuee kes meneesie mes ueeYe nesiee~
mecheefe kes ceeceues hejsMeeve kejWies~ kes keee& hetCe& neWies~ ceve emeVe jnsiee~ veS mecheke&
yeveWies~ 19-20Jeeheej ceW Gleej-e{eJe keer efmLeefle mes Demevleg jnWies~ eeemeeW
mes efmLeefle megOeej ueWies~ 21-22ueejer, mes Je Meseme& ceW Oeveneefve nesieer~ efce$eeW
mebie ee$ee ceW Kee& DeefOeke nesiee~ 23-24jeveelceke keeeeX ceW efe ye{sieer~
Deheves meneesie oWies Je kee Oeve eehle nes peeves keer KegMeer nesieer~ 25-26keeeeX
ceW yeeOeeSb SJeb #es$e Je eYeeJe Yeer ye{siee~ Jemlelee Deewj DeefOeke ye{ peeSieer~ MegYe
meceeeej efceuesiee~ 27-28jepeyeeOee nes mekeleer nw~ Yeeieoew[ DeefOeke jnsieer~
Deheves hejeS nes peeSbies~ 29-30Me$eg hejeefpele neWies~ veS efce$e yeveWies~ Jeeheej ceW
ueeYe nesiee~ Deheves meneesie oWies~ 31helveer kee meneesie jnsiee~ mevleeve keer GVeefle
mes KegMeer ye{sieer~ MegYe meceeeej efceueWies~
petve 2011
1Iejsuet JeeleeJejCe DeMeevle Je mesnle {erueer jnsieer~ 2mevleeve keer efevlee
jnsieer~ 3-5keejesyeejer neueele ceOece jnWies~ Yet-mecheefe kes efJeJeeo GuePeWies~ megKe
ceW keceer DeeSieer~ 6-7GVeefle efceue peeves keer KegMeer nesieer~ efJeMes<e keee& yeve peeves
mes efmLeefle cepeyetle nes peeSieer~ 8-10OeveueeYe Je ceveeskeecevee hetCe& nes peeSieer~
Iej ceW keesF& MegYekeee& keer eespevee yevesieer~ ceve emeVe jnsiee~ mevleeve megKe ceW Je=ef
nesieer~11-12OeveJe=ef nesieer~ Kee& ye{ves mes yepe efyeie[siee~ Demheleeue peevee
he[siee~ $e+Ce ues mekeles nQ~ 13-14efMe#ee ceW keeJeW DeeSbieer~ efJeJeeo mes yeeW
Jejvee neefve nesieer~ 15-16peuoyeepeer mes neefve nesieer~ keecekeepeer hejsMeeefveeeb
ye{Wieer~ 17-18yeeeW keer efevlee jnsieer~ cesue-cegueekeele mes keee& yeveWies~ ceeleeefhelee kees ke nesiee~ Yeeieoew[ DeefOeke Je Kee& DeefOeke nesiee~ 19-20efoveeee&
megKeod jnsieer~ ee$ee ceW DemegefJeOee nesieer~ keejesyeej ceW megOeej DeeSiee~ Deheves meneesie
oWies~ 21-22kees&-keenjer kes keeeeX ceW peerle nesieer~ efce$eeW mes YeW nesieer SJeb
mecee ceveesefJeveeso SJeb ceveesjbpeve mebie Jeleerle nesiee~ meefeelee mes ueeYe nesiee~ veS
mebyebOe keece DeeSbies~ 23-25YeeieeroejeW mes meeJeOeeve jnW efJeeemeIeele nes mekelee
nw~ oew[Oethe DeefOeke Je jepeyeeOee nesieer~ 26-27hejsMeeveer neLe ueiesieer~ ee$ee
ceW ke SJeb nesieer~ 28-30keeeeX ceW yeeOee, efce$eeW kee meneesie, Deheves hejeeeW
pewmee JeJenej kejWies~ DeJemej Je veS mecheke& YeefJe<e ceW ueeYe kejeSbies~ Deheves keece
DeeSbies~ Kee& ye{siee~
pegueeF& 2011
1-2MegYe keeeeX ceW eJe=efe nesieer~ Oeeefce&ke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ mejkeejer
kece&eejer hejsMeeve jnWies~ 3-5ee$ee mes ueeYe, eeeme kejves hej keece yeveWies Je ie=nmegKe efceuesiee~ 6-7mesnle {erueer jnsieer~ keeeeX ceW yeeOeeSb Je ceveeskeecevee hetCe&
nesieer~ 8-9eeflee ceW Je=ef nesieer~ OeveueeYe leLee Glmeen ye{siee~ MegYe meceeeej
efceuesiee~ 10-11DeveeJeMeke efJeJeeo mes yeeW~ veee JeJemeee DeejcYe kej
mekeles nQ~ ceefnuee mes ueeYe nesiee~ 12-13MegYe meceeeej efceuesiee~ eeflee ceW
Je=ef nesieer~ DeveeJeMeke efJeJeeo mes yeeves ceW ueeYe nesiee~ 14-15hejer#ee ceW
meHeuelee, cenJehetCe& keee& DeejcYe neWies~ Jeebefle ueeYe SJeb ee$ee megKeoeeer nesieer~
16-17keee&ieefle Devegketue jnsieer Je ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ Deeceeso-eceeso kes
meeOeve ye{Wies~ 18-20pees[eW ceW oo& nes mekelee nw~ helveer keer mesnle Kejeye nes
mekeleer nw~ ceeveefmeke leveeJe ye{siee~ 21-22Jeele jesie hejsMeeve kejsiee~ veS
mecheke& ueeYe oWies~ meeceeefpeke keeeeX ceW Yeeie ueWies~ 23-24meeceeefpeke eeflee Je
peerJeve-mlej ceW heefjJele&ve nesiee~ keejesyeej ceW ueeYe nesiee~ 25-27GVeefle nesieer~
veewkejer kes efueS mecee Devegketue nw~ meHeuelee efceuesieer~ ee$ee kejWies Je Deheves meneesie
oWsies~ 28-29ceveesvegketue ueeYe Je meHeuelee mes emeVeleeceeer JeeleeJejCe yevesiee~
mecee Devegketue nw, eeeme Yejhetj jKeW~ 30-31meJe&ekeej mes megKe, mece=ef SJeb
ueeYe nesiee~ ee$ee keer meeseWies~
Deiemle 2011
1Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ neefve mes cevemleehe nesiee, DeheveeW mes Demeneesie
efceuesiee~ 2-3ceebieefueke keee& nesiee~ ceeveefmeke leveeJe Yeer jnsiee~ mebke GlheVe
nesiee~ 4-5Devegefele keee& kejves kes keejCe ceeveneefve nesieer~ ee$ee kejveer he[sieer~
efce$e Je efJeemeveere OeesKee oWies~ 6-8keecekeepeer neueele megOejWies~ Me$eg meccegKe
veneR efke heeSbies~ uesveosve ceW meleke& jnW~ otpeeW hej DeebKe yevo kejkes efJeeeme ve kejW~
hejsMeeveer kee meecevee kejWies~ 9-10DeefleefLeeeW kes Deeves mes JeeleeJejCe emeVeleeceeer
yevesiee~ MegYemeceeeej efceuesiee~ 11-12JeJenej kegMeue yeveW DeveLee leveeJe Je
neefve keer efmLeefle yeve mekeleer nw~ meleke&lee MegYeHeueeo nw~ 13-14veewkejer hesMee
hejsMeeve jnWies~ JeLe& ceW efJeJeeo Je leveeJe keer efmLeefle yeve mekeleer nw~ mevleeve keer GVeefle
mes KegMeer nesieer~ 15-16Jeeheej ceW ueeYe nesiee~ mecceeve Je eMe keer efmLeefle mes
ceve emeVe nesiee~ 17-18owefveke keee&ieefle Devegketue jnsieer~ ceve emeVe SJeb
mecee ceveesefJeveeso mebie Jeleerle nesiee~ GVeefle heLe hej Deeies ye{Wies~ keejesyeejer neueele
megOejWies~ 19-21OeveueeYe mes keF& kes keee& yeve peeSbies~ Deheves meneesie oWies~
meePeeroejeW kee meneesie efceuesiee~ 22-23mJeemLe kes eefle meeJeOeeve jnW~ Me$eg
hejemle neWies~ eYeeJe ye{siee~ 24-26meneesieer efJejesOe kejWies~ yeeOeeSb Je DeeefLe&ke
lebieer mes hejsMeeveer nesieer~ Jeeo-efJeJeeo Je leveeJe keer efmLeefle yevesieer~ OeveueeYe nesiee~
27-28helveer keer yeerceejer kes keejCe Keee& nesiee~ mJepeve Je efce$e keece DeeSbies~
ee$ee eesie yevesiee~ 29-30veS keee& Je DeJemej efceueWies efpevemes ueeYe keer
mecYeeJevee ye{ peeSieer~ 31ee$ee ceW ueeYe, helveer kees ke, efhelee mes efJeJeeo nesiee~
efmelecyej 2011
1-2efJejesOeer ieefleefJeefOeeeW ye{Wieer Deewj Me$eg lebie kejWies~ jepe yeeOee nesieer~
3-4JeLe& keer Yeeieoew[ Je efvejeMee neLe ueiesieer~ efJeueeefmelee ye{sieer~ meesemecePekej keee& kejW~ 5-6mJepeve keece DeeSbies~ hejsMeeefveeeW mes yeeves kes efueS
Deeueme Je ueehenjJeener leepe oW~ 7-8mecee eefleketue nw~ keeeeX ceW GuePeves
ye{Wieer~ ie=n keuesMe Je DeMeeefvle nes mekeleer nw~ 9-10efJeee mes Deefe nesieer~
keejesyeej ceW megOeej nesiee~ DeepeerefJekee kes veS meeOeve yeve mekeles nQ~ efce$eeW mes cevecegeJe
nesiee~ 11-12efoveeee& meeceeve jnsieer~ helveer kee efJejesOe Je yeeeW keer
Deeveekeeveer mes ceve hejsMeeve jnsiee~ Skeekeerheve cenmetme kejWies~ 13-15
DeefOekeejer Jeie& mes ueeYe nesiee~ kes keee& hetCe& neWies~ mecee DeeVeo mes Jeleerle nesiee~
16-17Yeeieeroejer ceW ueeYe nesiee~ mJepeve keece DeeSbies~ Iej ceW keesF& MegYe keee&
keer eespevee yevesieer~ 18-19eelve mes ner yeeOeeSb otj neWieer~ Deheves jenle oWies~
OeveueeYe mes ceve emeVe nesiee~ ee$ee ceW ke nesiee~ 20-22eesOe mes keee&
efyeie[siee~ Jeenve ee kejves kee DeJemej eehle nesiee~ megKe-megefJeOee kee meeceeve ee
kejWies~ 23-25DeJekeeMe ceW mecee Jeleerle kejWies Je YeceCe kes efueS hene[er mLeeve
keer ee$ee kejWies~ Kee& ye{siee~ 26-27efeepeve mes cegueekeele Je efce$eeW mes ueeYe
nesiee~ peerJeve ceW veee Glmeen yevesiee~ ee$ee kejWies~ mevleeve keer KegMeer mes Petce G"Wies~
28-29eelve mes keejesyeej keer yeeOeeSb otj neWieer~ mJepeveeW mes YeW, Kee& ye{siee~
30helveer Je YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~

Deketyej 2011
1-2eieefle ve nesves mes ceve hejsMeeve jnsiee~ ceeveefmeke leveeJe Je Meejerefjke
efMeefLeuelee mes keee& ceW ceve veneR ueiesiee~ 3-4veS keee& ceW Oeve ueieeSbies~ hejer#ee
ceW meHeuelee efceuesieer~ ie=n megKe ceW keceer DeeSieer~ 5-6keecekeepe keer efmLeefle ceW
megOeej nesiee~ #es$e efJemleej mes keee& kee yeesPe Je Jemlelee ye{sieer~ heefjJeej kees mecee
veneR os heeSbies~ 7-8Deeeveke OeveueeYe Je GVeefle kes DeJemej efceue peeves mes ceve
emeVe nesiee~ 9-10Me$eghe#e kecepeesj nesiee~ OeveueeYe nesiee Je ceeve-mecceeve
ye{siee~ leerLe&-ee$ee nes mekeleer nw~ 11-12owefveke keee& ieefle Devegketue jnsieer~
meeceeefpeke eeflee ye{sieer~ yegpegieeX kee DeeMeerJee&o efceuesiee~ 13-14mJeeOeee ceW
ceve veneR ueiesiee~ hejer#ee veneR os heeSbies~ Jemlelee DeefOeke jnsieer~ Oeveneefve nes mekeleer
nw~ 15-17efce$eeW kee meneesie efceueves mes ueeYe ye{ peeSiee~ GVeefle mes mevlees<e
nesiee~ 18-19ueejer mes neefve Je efce$e kes OeesKee osves mes ceve ceW Demevlees<e jnsiee~
20-22JewJeeefnke mecyevOeeW ceW leveeJe GlheVe nesiee~ ieghle keee& leveeJe ceW [eue
mekeles nQ~ efhelee keer mesnle Kejeye nesieer~ 23-24veS mebke mes ceve hejsMeeve
jnsiee~ Yeeieoew[ mes jenle efceuesieer~ DeefOeke neefve mes yee peeSbies~ 25-26keg
cenJehetCe& keee& yevee ueWies~ MegYe meceeeej efceuesiee~ 27-29peerJevemeeLeer mes
ueeYe Je eeeme meeLe&ke neWies~ eeemeeW mes efmLeefle megOejsieer~ efJeueeefmelee ceW Oeve Jee
nesiee~ 30-31efce$eeW mes YeW Je ceve emeVe nesiee~ ceebieefueke keeeeX ceW Yeeie ueWies~
veJecyej 2011
1-2MegYe ueeYe ye{siee SJeb cesue-cegueekeele mes mecee Deevevo meefnle yeerlesiee~
3-4Menj mes otj peevee he[siee~ veS mecyevOe yeveWies Je efJehejerle heefjefmLeefleeeW kees
Yeer Devegketue yevee ueWies~ 5-6GlmeenJeOe&ke mecee nw~ owefveke keee& ieefle Devegketue
jnsieer~ veS mecyevOe ueeYe oWies~ 7-8es ueesieeW mes cegueekeele, JeJemeee-Je=ef
SJeb GVeefle kes DeJemej efceueWies~ ee$ee kejveer he[sieer~ 9-11keee&Yeej ye{ves mes
ceve DeMeevle, Mejerj LekeeJe cenmetme kejsiee~ mJepeve meneesie oWies~ ee$ee kejWies~
12-13mesnle {erueer jnsieer Je Oeve JeLe& ceW Kee& nesiee~ ceve ceW DeMeeefvle jnsieer~
14-16MegYe meceeeej efceueWies Je ie=nkeuen mes hejsMeeve jnWies~ peuoyeepeer mes
yeeW~ 17-18mecee meeLe osiee~ cenJehetCe& keee& yeve peeSbies~ veeer efveegefe keer
mecYeeJevee nw~ mLeeve yeouesiee~ 19-20Deee-ceeve-eeflee ceW Je=ef nesieer~
21-23oechele megKe ye{siee~ mJepeveeW Je efce$eeW mes Yejhetj meneesie efceuesiee~
24-25efce$e Je Devegpe kees ke nes mekelee nw~ DeeefLe&ke ceeceueeW keer efevlee
jnsieer~ mevleeve keer efevlee jnsieer~ 26-27efJejesOeer hejsMeeve kejWies~ keecekeepe

ceOece, meHeuelee efceuesieer hejvleg mevlees<e veneR nesiee~ 28-29Dehevee keee& mJeeb
kejves kee eeeme kejW~ otpeeW hej DevOeefJeeeme ve kejW Jejvee neefve nesieer~ 30eeeme
meeLe&ke neWies SJeb ueeYe nesiee~
efomecyej 2011
1heeefjJeeefjke keuesMe Je mecheefe mecyevOeer efJeJeeo ye{Wies~ Jeeheeefjke efmLeefle
eLeeJeled jnsieer~ 2-3meeJeOeeve jnW efkemeer <e[ev$e kes efMekeej nes mekeles nQ~ otpeeW
hej DeebKe yevo kejkes efJeeeme ve kejW~ 4-6efJejesOe ye{ves keer mecYeeJevee nw~ keee&
efyeie[ mekeles nQ~ PebPe mes otj jnW~ heeefjJeeefjke megKe ceW keceer SJeb DeMegYe meceeeej
efceuesiee~ 7-8veeer eespeveeDeeW hej keee& kejWies~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ ueeYe kes
Deemeej yeveWies~ 9-11Deheves OeesKee oWies, helveer mes efJeJeeo, keeeeX ceW keeJeW
Deewj mevleeve keer DeJe%ee hejsMeeve neWies~ 12-13cegkeocesyeepeer ceW Oeve Jee nesiee~
MegYeefevleke meneelee kejWies~ 14-15keee& #es$e ceW ye{esejer Je DeefOekeej ye{
peeves mes GejoeefelJe Je Jemlelee Yeer ye{sieer~ ueeYe kes DeJemej efceueWies~ meefee nes
peeSb~ 16-18Iejsuet efevlee meleeSieer~ mecePeewlee nes peeves mes efmLeefle ceW megOeej
DeeSiee~ ceve emeVe nesiee~ 19-20Oeve meben kes eeeme meeLe&ke neWies~ ue#e
eeefhle nes peeves mes ceve emeVe nesiee~ 21-22mejkeejer keeeeX mes ueeYe, ceeveneefve
kee Yee SJeb keee& #es$e ceW efJemleej nesiee~ 23-24Oeve mecyevOeer ceeceueeW ceW
meeJeOeeve jnW~ OeesKee nes mekelee nw, meeJeOeeve jnW~ 25-27Jeeheej ceW ceboe
jnsiee~ Me$eg lebie kej mekeles nQ~ Deeeveke ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ mJepeve keece
DeeSbies~ 28-29mejkeejer #es$e mes ueeYe SJeb hejer#ee Je eefleeesefielee ceW meHeuelee
efceuesieer~ 30-31keece yeveWies~ ueeYe ye{siee Deewj Deheves meneesie oWies~
Deeheves ces<e jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
2011 F&0 kee he{e~ eefo Debefkele %eeve kes DeeOeej hej Dehevee Deelce-efJeMues<eCe
efkeee Deewj efvepe oes<eeW kees otj kejkes meceeeveghe eelveMeerue jns lees Deehekee YeefJe<e
GppJeue nesiee keeeWefke Devegketue mecee ceW efkeS ieS keee& meHeue nesles nQ~
#
F
Deehekeer jeef M e : Je= < e

heef j ee, eYeeJe
S
Dees Jee
Jeer
Jet
Jes
Jees
15 ceF& mes 14 petve leke

hekeer jeefMe Je=<e keeueee keer otmejer jeefMe nw~ en jeefMe he=LJeer leJe,
jpeesiegCe, efmLej mJeYeeJe SJeb Mege en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe yewue mebIe<e& kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehekeer cetueYetle FeSB nQDeeJeeme, Yeespeve Deewj
Yeesie~ Deehe eefj$eJeeved, F&ceeveoej, efveece hej eueves Jeeues SJeb Dee%eekeejer nesles nQ~ Deehe
Delevle JeJenej kegMeue SJeb menveMeerue nesves kes keejCe peerJeve ceW Deeves Jeeueer eleske
keef"veeF& kees otj kejkes Dehevee ue#e eehle kej uesles nQ~ YeeJegkelee SJeb cenJekeeb#ee
Deehekee eOeeve iegCe nw~ Deehe Ske Des keueekeej Yeer nes mekeles nQ~ Yeeie mes DeefOeke
Deehe kece& hej efJeeeme jKeles nQ FmeerefueS DeepeerefJekee SJeb megKe keer eeefhle nesleer nw~
ceveeskeeb#ee hetCe& ve nesves hej ner Deehe efe[efe[s nes G"les nQ~ Deehe esce kes #es$e ceW hetCe&
JeJeneefjke nesles nQ~ Deehe DevegYeJeer SJeb meHeue ie=nmLeer nesles nQ~ eee: Deehe Deeueme SJeb
keee&-efvee kes DeYeeJe ceW DemeHeue nesles nQ~ Deehe Deenejefee, ueesYeer, keecegke SJeb
meebmeeefjke keeeeX ceW o#e nesles nQ~ Deehe keesF& Yeer keee& efyevee meeses-mecePe veneR kejles~ Deehe
Yeesieer, oeveer, heefJe$e JeJenej kejves Jeeues, elegj, eCee mecyevOe SJeb oechele peerJeve kes
eefle efpeccesoej, DeefYeceeveer, yeefue, Oeveer, lespemJeer SJeb mecheVe efce$eeW mes ege nesles nQ~
Deehekeer {-eefle%e SJeb efpeer ceeveefmekelee mes neefve nesves keer mebYeeJevee yeveleer nw~ Deehekeer
Meejerefjke keee&-kegMeuelee hej ner Deehekeer GVeefle-DeJeveefle efveYe&j nw~ Deehe elegj Deewj leke&
mebiele efJeJeske Meefe kes mJeeceer nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe efpeer nQ Deewj ceveceeveer kejvee eenleer nQ~ mele
kes efueS mebIe<e& kejves kees lelhej Je DeelceefveYe&j yeve mekeleer nQ, efkevleg Fmekes efueS mebIe<e&
kejvee he[siee~ Deehe YeeJegke nQ Deewj keueekeej ceve jKeleer nQ~ Deehe kegMeue ie=nCeer,
Dee
JeJenej kegMeue, menveMeerue SJeb n"er nesleer nQ~ Deehe efceleJeeer nesleer nQ Deewj
Deeeveke Ske$e Oeve eke kejkes otmejeW kees Deeee& eefkele kej osleer nQ~ Deehekee esce
menpe Deewj efve<kehe neslee nw~ Deehe efpeme hej efJeeeme kej uesleer nQ,Gme hej Dehevee
meJe&mJe efveeJej kejves kees lelhej jnleer nQ~ Deehe Deheveer eMebmee megveves keer Fgke
jnleer nQ~ keYeer-keYeer Deheveer efpe kes keejCe neefve G"eleer nQ~ Deehe JeeleeJejCe kes
Devegketue mJeeb kees {eue uesleer nQ~ Deehe Des-yegjs Jeefe mes keg ve keg meerKeves kees
lelhej jnleer nQ~ DeefleefLe kes Deeoj-melkeej ceW Kee& DeefOeke kejleer nQ~ Deehekees
eeke=efleke meewvoe& efee nw~ mebieerle Deewj efekej Keee-heoeLeeX keer Meewkeerve nQ~ Deehe
mecePeoej Deewj meeefnefleke leLee Deer hegmlekeW he{ves ceW efe jKeleer nQ~ efpeDees Deewj
peerves oes Deehekes peerJeve peerves kee efmeevle nw~ mJeYeeJe mes ueehejJeen Deewj Deejece
hemevo nQ~ kee&Je kees efveYeeves ceW heers veneR jnleer nQ~ YeceCe keer Meewkeerve Deewj Deer
efce$e nesleer nQ~ efce$e keer efvevoe megvevee Deehekees hemevo veneR nw~ Deehe heg<e hej Dehevee
hetCe& DeefOekeej eenleer nQ~ Deehe efpemekees eenleer nQ, Gmekes efueS meJe&mJe efveeJej kejves
kees lelhej jnleer nQ~ mJeeefYeceeve kees "sme ueieves hej eesefOele nes G"leer nQ Deewj JeeoefJeJeeo leke kej yew"leer nQ~ Deehe ie=nkeee& kejves ceW kegMeue nesleer nQ~ yeepeej ceW Jemleg
ee kejles mecee ceesue-YeeJe kejvee Deehekees hemevo veneR~ Keguekej Kee& kejves kes
keejCe yepe kes Devoj Kee& euee veneR heeleer nQ~ Deehe { esce heeves keer Fe jKeleer
nQ Deewj ceveesvegketue meeLe efceueves hej peerJeve Yej Ketye efveYeleer nw~ heeefjJeeefjke eeflee
kes efueS Kee& DeefOeke kejleer nQ~ Deehemes keesF& keee& yeuehetJe&ke veneR kejeee pee mekelee~
Deehe esce ceW hetCe& Deelce mecehe&Ce kes Fgke nesles nQ~ DeeheceW esce efveJee&n keer
efJehegue #ecelee nesleer nw~ Deehekeer mewkeme efJe<eeke Deekeeb#eeSB Yeer eyeue nesleer nQ~ Deehe
esce kes #es$e ceW hetCe& JeeJeneefjke nesles nQ SJeb Deheves GejoeefelJe kees hetCe&le: mecePeles
nQ~ Deehekees en helee eue peeS efke Decegke Deehemes ueeYe keceekej efkeveeje kej ieee
nw lees Deehe Deehes mes yeenj neskej meowJe kes efueS mecyevOe lees[ yew"les nQ~ Deehekee
keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW kes meeLe Glke= esce-mecyevOe yeve he[lee nw~
ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes Ketye heleer nw~ kevee Je cekej jeefMe JeeueeW mes
meeceeve esce-mecyevOe jnles nQ~ Deehekee efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes
neefve Deewj meowJe Fvemes celeYeso Je efJejesOe yevee jnlee nw~
Deehe meewvoe& kees efJeMes<e cenJe osles nQ, Deehekees keueelcekelee hemevo nw~ Deehe
keee& kees megefehetCe& {bie mes kejvee eenles nQ~ Deehe ueefuele keuee, Mejeye, jsmesjsv,
nesue, mebieerle, lesue, ve=le, ieeeve, keueekeej, DeefYeveslee, eb=ieej Je mepeeJe keer
JemlegSB, efe$ekeejer, keMeeroekeejer, js[erces[ Jee JeJemeee, yeeieJeeveer, cee[efuebie,
sueefjbie, efHeuce JeJemeee, HewMeve ef[peeF&vej, efJe%eeheve Sspevmeer, F$e Deeefo mes
mecyeefvOele keeeeX kees JeJemeee kes he ceW egvekej meefee neWies lees peerJeve ceW DeLe&
eeefhle Je mecceeve heeSbies~
Deehekeer jeefMe ceW ieesej ceW peye DeMegYe en Deeles nQ ee Mege en efveye&ue neslee nw
lees DeOeesefueefKele jesieeW kes ue#eCe efieesej nesves ueieles nQJeere& efJekeej, ves$e efJekeej,
cet$e efJekeej, cegKe jesie, heeb[g, ecesn, ieghle jesie, Jeere& keer keceer, mebYeesie ceW De#ecelee,
keece keer DeefOekelee kes keejCe mveeeefJeke ogye&uelee, eer peve jesie, ceOegcesn, Jeele SJeb
Mues<ce efJekeej, keeceevOelJe, MeerIe heleve, mJehve oes<e, Oeeleg #ee, keHe SJeb Jeeeg
efJekeej, keype SJeb keesyelee Deeefo~ Deehe ieefj SJeb Deefle Yeespeve kee mesJeve ve
kejW, veMee Deewj Yeesie kes Deeflejske mes eLee mecYeJe yeeW leYeer mJemLe jn mekeWies~
Deehekees mevlegefuele, eeserve Je efJeeefceve ege Yeespeve mecee hej kejvee eeefnS~ eyeea
ege heoeLe& ve KeeSb~ efJeeefceve S Deewj [er ege Keee heoeLeeX kee mesJeve kejvee
ueeYeeo nw leLee Yeeieoew[ SJeb efoceeieer keeeeX mes mJeeb kees yeeeSb~ mJeemLe kes efueS
Jeeeece hej Oeeve oW~ otOe DeefOeke mes DeefOeke efheSb, efekeveeF&, Ieer, cekeKeve lesueeefo
kee mesJeve kece kejW~ Meejerefjke ece DeefOeke ve kejW~ mecee-Demecee Yeespeve ve kejW~
iece& "b[er JemlegDeeW kees uesles mecee Oeeve jKeW~
Deehekes efueS Meejerefjke ece Gefele veneR nw~ ceeveefmeke ece kees DeefOeke cenJe oW~
Deehekees meowJe meleke& SJeb peeieke yeves jnvee eeefnS~ peerJeve kees JeJeefmLele jKeW~
keesjer YeeJegkelee SJeb keuhevee keer Dehes#ee eLeeLe&lee kees cenJe oW, leYeer Deehekee peerJeve
megKeer nes heeSiee~ Deehe menpe ner otmejeW hej efJeeeme ve kejW~ otmejeW kes iegCe-DeJeiegCeeW
kees hejKekej leoevegketue Gvemes JeJenej kejW~ Yeesie Deewj Ssee& kees DeefOeke cenJe ve
oW~ Deeueme Je efJeueeefmelee Deehekes efueS yeeOeke nw~ efkemeer Yeer keee& ceW GleeJeueeheve
Je peuoyeepeer "erke veneR nw~ JeLe& ceW mecee yeyee&o ve kejW~ F&<ee&, eesjeheve Deewj
heeefjJeeefjke Goemeervelee mes yeeW~ Deehekee keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes
Dee mecyevOe yeve he[lee nw~ ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes Deer efveYeleer nw~
efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes neefve SJeb DemegefJeOee jnleer nw~ kevee Je
cekej jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnlee nw~ Deehekes efueS yegOe, Mege SJeb
MeefveJeej MegYe efove nQ~ meHeso Je nukee veeruee jbie Devegketue nw~ 10 ee 20 mewv
kee nerje DeLeJee meJee Dee" jeer kee meHeso efpejkeeve huewefvece ee eeboer ceW pe[Jeekej
ceOeefcekee Debiegueer ceW Megkeuehe#e kes MegeJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej Mege
cev$e mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ MegeJeej kee ele SJeb ue#ceer peer
keer Gheemevee MegYeHeueeo nw~ MegeJeej kees eeJeue, efcemejer, otOe, meHeso Jee Je heg<he,
megievOe, oner, esle evove Deeefo heoeLeeX kee oeve kejvee Yeer MegYeHeue oeeer nw~ meHeso
ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~ eb eR eQ me: Megeees vece: cev$e kee 16,000
peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 4, 5, 6 Debke MegYe, 3,
7, 9 Debke meeceeve SJeb 1, 2 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer
MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~ Deehe Deeueme leeie kej
meleke&lee meefnle keee&jled jnWies lees efveee ner meHeuelee Deehekeer menOeefce&Ceer nesieer~ meved
2011 F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee DeOeee
13 DeJeMe he{W~
Je=<e jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Jeeheeefjke neueele yesnlej neWies~ OeveueeYe
nesiee~ 3-5DeeJesMe ceW ve DeeSb SJeb JeJenej kegMeuelee mes meHeuelee efceuesieer~ Jee
DeefOeke nesiee~ GojefJekeej nesiee~ 6-7ee$ee ceW ueeYe Je eefleeesefielee ceW meHeuelee
efceuesieer~ Me$eghe#e efveye&ue nesiee~ 8-9mLeeve heefjJele&ve kee Yee jnsiee~ Iej
KejeroWies~ Jeeheeefjke meHeuelee efceuesieer~ 10-12mecheefe kes efJeJeeo ceW GuePeveW
ye{Wieer SJeb eeemeeW kes yeeJepeto ceveesJeebefle meHeuelee veneR efceuesieer~ mesnle vejce SJeb
kepe& ye{siee~ 13-14mecee eefleketue nw~ DeMegYe meceeeej efceueves keer mecYeeJevee
nw~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ 15-17keef"ve heefjece kejvee he[siee~ ceveeskeecevee
hetCe& nesieer~ Lees[er meefeelee ueeYe keje osieer~ 18-19mecee Devegketue nw~ ee$ee
nesieer~ ueeYe nesiee SJeb veS DeJemej efceueWies~ 20-22ceveesJeebefle ueeYe nesiee,
yeeOeeSb otj neWieer~ meneesieer meeLe oWies~ 23-24Oeveceeve neefve, keejesyeej ceW
megOeej nesiee~ 25-26Jee keer DeefOekelee SJeb DeheveeW mes efJejesOe jnsiee~
meefeelee ueeYe kejeSieer~ 27-28heeefjJeeefjke megKe ceW keceer SJeb DeeJeeme
heefjJele&ve keer meeseWies~ 29-30ee$ee mes ueeYe, meeLeer meneesie oWies~ helveer keer
efevlee jnsieer~ 31megKe ye{siee~ MegYe meceeeej mebie ceveesefJeveeso nsleg ee$ee nesieer~
HejJejer 2011
1heefjJeej ceW hejsMeeveer mes cevemleehe, mevleeve kees ke, efce$e kes meneesie mes
meceeOeeve nesiee~ 2-3meefee nes peeSb, meHeuelee efceuesieer~ Kee& ye{ves mes DeeefLe&ke
lebieer nesieer~ 4-6DeeefLe&ke lebieer, Jee DeefOeke nesiee, ee$ee ceW meHeuelee SJeb
Deeeveke OeveueeYe nesiee~ 7-8mecee neme-heefjneme mebie yeerlesiee~ efeepeve mes
efceueve SJeb mJepeve mes meneesie efceuesiee~ 9-11ketveerefle kes eeesie mes keF& DeOetjs
keee& hetCe& nes peeSbies~ mecee Devegketue nw~ jepekeere keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~
12-13DeeefLe&ke efmLeefle megOejsieer~ DeMegYe meceeeej efceuesiee SJeb ee$ee nesieer~
14-16ie=n megKe efceuesiee~ efJejesOeer Meevle neWies~ hegjeves efce$e mes YeW nesieer~ Kee&
ye{siee~ 17-18keejesyeej ceW Gleej-e{eJe Je yeeOeeDeeW kes yeeJepeto OeveueeYe
nesiee~ cesue-efceueehe ye{siee~ meece meHeuelee efceuesieer~ veS DeJemej efceueWies~ ee$ee
kejWies~ 19-20keee& yeve peeSbies~ MegYe meceeeej efceuesiee pees GVeeflekeejke nesiee~
JeLe& kee efJeJeeo SJeb ee$ee kejveer he[sieer~ 21-23$e+Ce uesvee he[siee~ DeefOekeejer
meneelee kejWies~ efce$e meeLe oWies~ 24-25yegpegieeX Je helveer kee meeLe efceueves mes
GVeefle-ceeie& eMemle nesiee~ 26-27Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ peuoyeepeer ve kejW~
Deeueme es[ves hej ueeYe nesiee~ 28heefjJele&ve nesiee~ veS DeJemej efceueWies~ GVeefle
nesieer~ mJepeve meneesie oWies~
ceee& 2011
1uesveosve ceW meeJeOeeve jnW~ ee$ee ceW DemegefJeOee nesieer~ eeeme meeLe&ke neWies~
2-3efeepeve mes Deveyeve nesieer~ keejesyeej eLeeJeled jnsiee~ Goj efJekeej nes mekelee
nw~ 4-5Jee DeefOeke nesiee~ ceveesefJeveeso mebie mecee kesiee~ mJepeve mes YeW
nesieer~ 6-7eer mes ueeYe nesiee~ mecee meDeevevo Jeleerle nesiee~ kee keee& hetCe&
nesiee~ 8-10DevOeefJeeeme neefve osiee~ yeeOeeSb DeeSbieer hejvleg efvepe eeemeeW mes
efmLeefle mebYeeue ueWies~ Jee DeefOeke nesves mes ceve hejsMeeve nesiee~ peerJeve kees Ske veF&
efoMee oWies~ 11-13meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies, Oeeefce&ke efe ye{sieer~
GeefMe#ee keer meeseWies~ 14-15mejkeej mes OeveueeYe nesiee~ eMe ye{siee SJeb
mecceeve keer eeefhle nesieer~ 16-17Jeebefle ueeYe nesiee~ GeeefOekeeefjeeW mes
mecyevOe GVeefle kes DeJemej oWies~ 18-20eYeeJe yevee jnsiee~ veee mecheke& yevesiee
pees YeefJe<e ceW ueeYe osiee~ 21-22ieghle Me$eg hejsMeeve kejWies, meleke& jnW~ $e+Ce
ueWies~ meeelve ueeYe nesiee~ 23-24ee$ee kejWies, Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~
DeheveeW mes YeW nesieer~ 25-26eesOe mes keee& efyeie[ peeSbies~ Jeeheej ceW ueeYe
nesiee~ Me$eg hejsMeeve kejWies~ 27-28Deeeveke DeefleefLe kes Deeves mes ee$ee ue
peeSieer~ ve eenles ngS Yeer otpeeW kees Oeve osvee he[siee~ Jee ye{siee~ DeefLe&ke efevlee
meleeSieer~ 29-30mecee Devegketue nw, kes keee& hetCe& kej uesvee yesnlej nw~
31efce$eeW mes meneesies, veS keee& ceW efe, ee$ee kejWies Deewj helveer kee meneesie
efceuesiee~ Deeueme leeieW~
Dehewue 2011
1heeefjJeeefjke mecemeeDeeW kes efueS Yeeieoew[ kejWies~ mevleeve kes YeefJe<e kees ueskej
efeefvlele jnWies~ 2-4owefveke keeeeX ceW meHeue neWies~ eeemeeW mes mecemeeDeeW kee
meceeOeeve eehle kej ueWies~ ueejer ceW Oeveneefve nesieer~ Oeve kes DeheJee mes yepe efyeie[siee~
5-6Iej ceW DeMeeefvle Je Jeeo-efJeJeeo kee ceenewue jnsiee~ ee$ee ceW DemegefJeOee Je
Meejerefjke ke nesiee~ ueeYe kece nesiee~ 7-9mejkeejer keeeeX mes ueeYe, mJepeveeW mes
ueeYe SJeb efeepeve mes cesue-efceueehe nesiee~ 10-11efce$eeW mes meneelee, keggcye-Je=ef
Deewj yeeOeeSB otj neWieer~ 12-14mevleeve keer GVeefle mes emeVelee nesieer~ efeepeve mes
YeW nesieer~ 15-16veeer eespeveeDeeW kes efueS ee$ee kejveer he[sieer~ kee Oeve efceuesiee
hej Kee& nes peeSiee~ 17-18MegYe meceeeej efceuesiee~ JeeJemeeefeke ueeYe DeeMee kes
Deveghe nesiee~ 19-20veewkejer ceW GVeefle kes DeJemej SJeb MegYe keeeeX ceW efe ye{sieer~
21-23DeeJeeme mecyevOeer mecemee GlheVe nesieer~ JeLe& kee leveeJe Je Jeeo-efJeJeeo nes
mekelee nw~ Deheves efkeveeje kej peeSbies~ 24-25mesnle {erueer jnsieer~ $e+Ce uesvee
he[siees, eer mes ueeYe nes peeves mes jenle efceuesieer~ 26-27jepe mes ceeve-mecceeve SJeb
GVeefle kee meceeeej efceuesiee~ hegjmkeej Je YeW efceueves keer KegMeer nesieer~ 28-29Goj
efJekeej Je Meejerefjke efMeefLeuelee mes keF& keee& ke peeSbies~ efceueves Jeeues Deeles-peeles jnWies~
30 ceve DeefmLej SJeb ee$ee kejWies~ MegYe meceeeej efceuesiee~
ceF& 2011
1esce ceW efvejeMee neLe ueiesieer SJeb YeefJe<e keer efevlee meleeSieer~ mebIe<e& DeefOeke
kejvee he[siee~ 2-3KeeeX kes ye{ves mes yepe efyeie[siee~ keg KeeeX ceW keceer kejves
keer meeseWies~ 4-6efvejeMee SJeb Skeekeerheve cenmetme nesiee~ keeeeX ceW efJeIve DeeSbies~
7-8eesOe mes otj jnW Jejvee ceeve-mecceeve kees "sme Je neefve nesieer~ MegYekeeeeX ceW
efe ye{sieer~ 9-11ee$ee ueeYe osieer~ mJepeveeW mes mecyevOeeW ceW leepeieer Je eiee{lee
DeeSieer~ 12-13eYeeJe Je keee&#es$e ye{siee~ mJeemLe ceW ie[ye[ nesieer~
DeheJee Je JeLe& kee YeceCe nesiee~ Deeeveke Oeve efceuesiee~ 14-15efJeefMe
ueesieeW mes mecheke& ye{siee~ keejesyeej ceW ueeYe nesiee~ 16-18efoveeee& Devegketue
jnsieer~ Ske Jemle mee efove nesiee~ ceveesjbpeve keer meeseWies~ 19-20metPeyetPe mes
keee& yevee ueWies~ mJepeve meneesie oWies~ hej Deehe ceefnueeDeeW keer meneelee mes Ske
cenJe kee keee& yevee ueWies~ 21-22ee$ee megKeod jnsieer SJeb GVeefle kee meceeeej
efceuesiee~ ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ 23-24ceeveefmeke efevleeSb Je Iejsuet GuePeves
ye{Wieer~ heeefjJeeefjke keeeeX hej Jee nesiee~ 25-26Goj efJekeej mes hejsMeeve
neWies~ cegkeoceW ceW meHeuelee efceuesieer~ hegjeves efce$e meneesie oWies~ 27-28mebIe<e&
kejvee he[siee~ Yeeieoew[ mes Jeeheej ceW efJemleej kej heeSbies~ 29-30eceesMeve Je
Jeeheeefjke GVeefle mes ceve emeVe nesiee~ heefjJeej ceW megKe-mece=ef ye{sieer~ ee$ee kejves keer
meeseWies, hej ue mekeleer nw~ 31helveer Je YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~ mevleeve keer
efevlee Je Oeveneefve kee eesie nw~ cevemleehe nesiee~
petve 2011
1Jeeheej Je keeeeX ceW Gleej-e{eJe keer efmLeefle jnsieer~ ceve ceW DeMeeefvle jnsieer~
2peerJeve ceW veee cees[ DeeSiee~ hejsMeeveer ye{ mekeleer nw~ efmLeefle mes efveheves kes
efueS meeJeOeeve jnW~ 3-5efkemeer mes Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ JeLe& keer Yeeieoew[
kes yeeJepeto ee$ee kejveer he[sieer~ 6-7GVeefle kee DeJemej efceuesiee SJeb eYeeJe ye{ves
mes Jemlelee ye{sieer~ 8-10keenjer kes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ heefjece
DeefOeke nesiee~ 11-12keggcye ceW Je=ef nesieer~ mevleeve-megKe efceuesiee~ mecee
ceewpe-cemleer Yeje nw~ 13-14Iejsuet GuePeveW ye{ves keer efevlee nesieer SJeb efyeie[s
keee& yevee ueWies~ 15-16hene[er #es$e keer ee$ee meheefjJeej kejWies~ mecee DeeVeo
meefnle yeerlesiee~ meneesieer meneelee kejWies~ 17-18megKe-mece=ef ye{sieer~ efkemeer
PebPe ceW ve he[W~ Deeeveke ueeYe nesiee~ 19-20helveer kes meneesie mes ueeYe
nesiee~ meeceeefpeke keeeeX ceW efe ye{sieer~ Jeenve hej Jee nesiee~ 21-22efce$eeW Je
mJepeveeW kes meneesie mes efmLeefle keeyet ceW DeeSieer~MegYe meceeeej efceueWies Je KegMeer nesieer~
23-25peerJeve ceW mebIe<e& kes yeeJepeto ceeve-mecceeve Je eMe eehle nesiee SJeb
meHeuelee efceuesieer~ 26-27Me$eg hejemle neWies~ DemeHeuelee kee meeLe jnsiee~
DeMegYe metevee efceuesieer~ 28-30ee$ee, ueeYe SJeb DeeS kes veS meeOeve yeveWies~
emeVelee kee JeeleeJejCe yevesiee~
pegueeF& 2011
1-2ee$ee ceW megefJeOee Je yeeOeeDeeW mes cegefe efceuesieer~ keee& yevesiee hej Kee&
yengle nesiee~ 3-5veeer efveegefe keer eyeue mecYeeJevee nw~ efmLeefle Devegketue jnsieer~
ceeve-eMe keer eeefhle nesieer~ OeveueeYe nesiee~ 6-7cenJe kes keee& efvehe peeSbies~
emeVelee kee ceenewue jnsiee~ 8-9mevleeve kees ke nesves mes efeefvlele neWies~ Jee
DeefOeke nesiee~ Deheves neefve kejWies~ 10-11Me$eg hejsMeeve kej mekeles nQ~ Deee ceW
Je=ef kes meeOeve pegWies~ uesveosve ceW meleke& jnW~ 12-13efJeemeveere OeesKee os
mekeles nQ~ MegYe keee& hej Oeve Jee nesiee~ 14-15ceelee keer mesnle efyeie[ mekeleer
nw~ mLeeve heefjJele&ve keer DeeMebkee jnsieer~ DeeefLe&ke lebieer nesieer~ 16-17ueeuee mes
neefve nesieer~ Gus-meerOes keeeeX ceW GuePes jnWies~ meefeelee ye{eSb~ Goj efJekeej mes
hejsMeeve neWies~ 18-20DeOetjs keee& mes efevlee Je leveeJe ye{siee~ Lees[s eeeme Je
meneesie mes efmLeefle mebYeeue ueWies~ 21-22DeepeerefJekee keer mecemee nue nes
peeSieer~ meHeuelee efceuesieer~ veeer eespevee hej keee& nes mekelee nw~ veS-veS DeJemej
efceueWies~ 23-24JeLe& kee efJeJeeo nes mekelee nw~ Yeeieeroejer ceW neefve nesieer~ ueeYe
kes efueS Yeeieoew[ Je ee$ee kejveer he[sieer~ Deheves efkeveeje kej peeSbies~ efHej Yeer meefee
jnW~ 25-27peerJeve ceW veee cees[ DeeSiee~ Jeeheej kes efueS eefleketue mecee nw~
veS YeJeve kee megKe eehle nes mekelee nw~ 28-29Fe hetCe& nesieer~ efjMlesoejeW mes
meneelee efceuesieer~ ee$ee nesieer~ 30-31mecee meDeevevo, keeeeX ceW meHeuelee,
Deejece kejWies~ efkevleg Deeeveke ee$ee kejveer he[sieer~
Deiemle 2011
1veewkejer ceW leyeeoues mes efevlee ye{sieer~ veS DeJemej ueeYe kes veS eesle
KeesueWies~ 2-3efce$e Je meneesieer egieueer kejWies efpememes hejsMeeveer ye{sieer~ meHeuelee
keer mecYeeJevee kece nw~ JeJemeee ceW megOeej nesiee~ 4-5mevleeve kees ueskej KegMe
neWies~ MegYekeee& ceW Oeve Jee nesiee~ 6-8mecee Deevevo Je neme-heefjneme mebie
Jeleerle nesiee~ 9-10Oeve kes ceeceues ceW meesle jnW~ DeMegYe meceeeej efceue mekelee
nw~ ee$ee ueeYe osieer~ 11-12ie=n megKe ceW Je=ef nesieer~ megKe-megefJeOee kes meeOeve
pegWies~ 13-14veS mecheke& yeveWies~ keeeeX ceW keeJe DeeSieer~ hes efJekeej mes
hejsMeeve nes mekeles nQ~ Deejece kejves keer meeseWies~ 15-16Yeeieeroejer mes ueeYe
nesiee~ ceeveefmeke DeefmLejlee ye{sieer~ veee mebke Ke[e nes mekelee nw~ IeyejeSb veneR,
hejsMeeveer mes cegefe efceue peeSieer~ 17-18mecee eefleketue nw~ Oeve yeepeej ceW Hebme
mekelee nw~ 19-21efJeee kes efueS mecee Devegketue nw~ mecheefe kes keee& GuePe
mekeles nQ~ 22-23Fe hetCe& nesieer~ mecyevOeer keece DeeSbies~ efce$e OeesKee oWies~
OeveueeYe nesiee~ ee$ee kejWies~ 24-26efhelee kees ke Je ceelee mes ueeYe keer efmLeefle
yevesieer~ Deeueme kees leepe osves ceW ner ueeYe nw~ 27-28mecee Deevevo meefnle
yeerlesiee~ Iej ceW megKekeejer ceenewue yevesiee~ mejkeejer keeeeX mes ueeYe nesiee~ ee$ee Yeer
kejveer he[ mekeleer nw~ 29-30ueeYe nesiee~ Jemlelee ye{sieer~ Deheves OeesKee oWies,
meleke& jnW~ 31helveer Je YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~ efce$eeW mes meneesie efceuesiee~
ueeYe kes veS DeJemej efceueWies~
efmelecyej 2011
1-2keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ cenJe kes keee& hetCe& neWies~ efce$eeW mes cesue
ye{siee~ 3-4DeepeerefJekee keer mecemee nue nes peeSieer~ Keee& ye{siee~ eeeme
meeLe&ke neWies~ 5-6heefjJeej ceW ceebieefueke keee& nes mekelee nw~ owefveke keee& ieefle
Devegketue jnsieer~ Yeeieoew[ mes keee& mecheVe neWies~ meHeuelee efceuesieer~ $e+Ce cegefe
efceuesieer~ 7-8eYeeJe ye{siee~ Me$eg he#e kecepeesj jnsiee~ Goj efJekeej nes mekelee
nw~ 9-10Jeeheej meeceeve jnsiee~ ceveesjbpeve keeeeX hej Oeve Jee nesiee~
keee&ieefle Devegketue jnsieer~ DeefOekeejer mes ueeYe nesiee~ kees& kes keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ 11-12Me$eg Deehekes meeceves "nj veneR mekeWies~ keef"ve mecemee kee nue
efceue peeSiee~ 13-15ceelee ee helveer kees ke nesiee~ ee$ee ceW DemegefJeOee nesieer~
efJeJeeo mes otj jnW~ 16-17yegpegieeX kee DeeMeerJee&o efceuesiee~ keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ JeeJemeeefeke eespevee meHeue nesieer~ DeeJesMe ceW ve DeeSb, Jejvee neefve G"eveer
he[sieer~ 18-19mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ ee$ee nes mekeleer nw~
LekeeJe cenmetme kejWies~ 20-22ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ megKeod meceeeej
efceuesiee~ 23-25helveer mes Jeeo-efJeJeeo nesiee~ Deheves OeesKee oWies~ DeeMeevegketue
ueeYe veneR nesiee~ $e+Ce ye{siee~ 26-27Me$eg <e[ev$e jeWies~ efce$eeW kes meneesie mes
ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ keenjer kes keee& yeve peeSbies~ 28-29MegYe meceeeej
efceuesiee~ OeveueeYe keer KegMeer nesieer~ jepeueeYe nesiee~ 30YeeF& hejsMeeve kej mekeles
nQ~ DeheJee nesves mes ceve hejsMeeve nesiee~
Deketyej 2011
1-2JeLe& ceW FOej-GOej Ietcevee he[siee~ DemJemLe nes mekeles nQ~ Jee DeefOeke
nesiee~ 3-4eeemeeW mes meHeuelee efceuesieer~ heefjJeej ceW leveeJe nes mekelee nw~ mecheefe
kes efJeJeeo mes yeeW~ 5-6Deemeheeme keer ee$ee ueeYe osieer~ eefleeesefielee ceW meHeuelee
efceuesieer~ 7-8Jeenve hej Kee& nesiee~ yegpegie& kee mJeemLe efyeie[ mekelee nw~
Me$eghe#e kecepeesj nesiee~ keee& ieefle Devegketue jnsieer~ 9-10Jeeheej ceW ueeYe,
Deefee meceeeej efceue mekelee nw, keeeeX ceW efJeuecye nesiee SJeb Kee& ye{siee~ ee$ee
kejWies~11-12keef"ve heefjece mes meHeuelee efceuesieer~ Oeeefce&ke keeeeX ceW efe
ye{sieer~ 13-14mejkeejer kece&eejer hejsMeeve neWies~ veS DeJemej efceueWies~ FeSb
hetCe& neWieer~ 15-17MegYe keeeeX hej Oeve Jee nesiee~ meyemes Yejhetj meneelee
efceuesieer~ 18-19ie=n ceW hejsMeeveer kee JeeleeJejCe yeve mekelee nw~ Keee& ye{siee~
eeeme meeLe&ke neWies~ keee& yeveWies~ 20-22egefe eje kes keee& hetCe& neWies~
Yeeieoew[ kejveer he[sieer~ DeeMeevegketue ueeYe veneR nesiee~ 23-24ee$ee kejWies~
heefjJeej mebie meDeevevo mecee Jeleerle kejWies~ Deheves keece DeeSbies~ keee& yeveWies~ Kee&
Yeer kejvee he[siee~ 25-26mevleeve keer GVeefle mes emeVe nessWies~ OeveueeYe nesiee~
heefjJeej kes meneesie mes cenJehetCe& keee& yevee uesves ceW meHeue neWies~ 27-29Me$eg
<e[ev$e jeWies~ DeeJesMe ceW ve DeeSb Je Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ eeemeeW mes efmLeefle mebYeeue
ueWies~ 30helveer mes efJeJeeo SJeb mevleeve kees ke nesiee~ iegmmee ve kejW~
veJecyej 2011
1-2heefjefele mes OeesKee efceuesiee~ yeele kece Je Kee& DeefOeke nesiee~ Me$eg
<e[ev$e jeWies~ 3-4ceelee ee efhelee kees ke nes mekelee nw~ mJeeb Yeer DemJemLe nes
mekeles nQ~ ee$ee kee keee&ece j nesiee~ 5-6MegYe meceeeej mes Glmeen ye{siee~
oew[-Oethe DeefOeke nesves kes yeeJepeto ueeYe nesves mes efmLeefle megOejsieer~ efce$e mes YeW
ueeYeoeeer jnsieer~ 7-8mecee Devegketue nesles ngS Yeer keee& hetCe& nesves ceW yeeOeeSb Je
efJeuecye nesiee~ 9-11ueejer, mee Je Meseme& ceW Oeve ve nesiee~ Ge jeeehe
Je Goj efJekeej mes hejsMeeve jnWies~ 12-13veeer eespevee yevesieer~ keeeeX ceW
meHeuelee efceuesieer~ 14-16keee&#es$e ceW efJemleej nesiee~ Meejerefjke ke SJeb
yeeOeeSb Je Me$eg neefve kejeSbies~ meleke& jnW Je DeebKe yevo kejkes efkemeer hej efJeeeme ve
kejW~ 17-18Iejsuet GuePeveeW mes ceve hejsMeeve nesiee~ kee Oeve efceuesiee~ yeeOeeSb
otj neWieer~ 19-20efoveeee& megKeod jnsieer~ Jeeheeefjke meHeuelee efceuesieer~ yees
kee mJeemLe Kejeye nesiee~ 21-23ceeveefmeke leveeJe Je Jee ye{ves mes efevleelegj
neWies~ DeeefLe&ke efmLeefle megOejsieer~ 24-25Me$eg <e[ev$e jeWies~ Deee ceW keceer kes
Deemeej nQ~ OeveueeYe nesiee~ keeeeX ceW efJeuecye, Yeeieoew[ SJeb veS mecheke& yeveWies~ MegYe
meceeeej efceuesiee Je Deheves meeLe oWies~ efhelee keer mecheefe mes ueeYe nesiee~ ee$ee ceW ke
nesiee~ 26-27ee$ee kejWies~ efove ueeYeoeeer nw~ veS DeJemej efceueWies~ Deheves Je
efce$e keece DeeSbies~ jepeueeYe nesiee~ MegYe meceeeej efceueves mes Iej ceW GlmeJe kee
ceenewue yevesiee~ 28-29neefve nesves mes efevlee nesieer~ 30Jeeo-efJeJeeo nesiee
SJeb cevemleehe mes ceve DeefmLej nesiee~
efomecyej 2011
1ueeYe efveefele nw~ keejesyeejer keef"veeF&eeb kece neWieer~ mecee Devegketue jnsiee~
OeveueeYe nesiee efkevleg Kee& nes peeSiee~ 2-3eefleeesefielee ceW meHeuelee efceuesieer SJeb
ceeve-mecceeve ye{siee~ efJeJeeo ceW efJepee nesieer~ DeepeerefJekee kee meeOeve yevesiee~ mecheefe
kes efJeJeeo ceW ve he[vee ner esemkej nw~ 4-6ceveeskeecevee hetCe& nesieer~ JeJemeee ceW
Glmeenpeveke heefjCeece meeceves DeeSbies~ ceebieefueke keeeeX hej Jee nesiee~ Deheves
meneesie oWies~ 7-8Deeceeso-eceeso kes meeOeve yeveWies~ mecee meDeevevo Jeleerle
nesiee~ MegYe meceeeej efceuesiee~ ee$ee kejWies~ 9-11MegYe meceeeej efceuesiee~

cesuepeesue ye{siee~ DeefleefLe mesJee kee ceewkee efceuesiee~ veS mecyevOe veeer meese kees pevce
oWies peesefke YeefJe<e ceW GVeefle kejeesieer~ mevleeve keer GVeefle mes KegMeer nesieer~ veS efce$e
keece DeeSbies~ 12-13mJeemLe keer efevlee kejW~ keef"ve heefjece kejvee he[
mekelee nw~ LekeeJe kes yeeJepeto emeVe jnWies~ 14-15keee&#es$e keer efpeccesoeefjeeb
ye{Wieer~ Jeeheej ceW efJemleej SJeb Je=ef nesieer~ Jemle DeefOeke jnWies~ OeveueeYe nesves keer
KegMeer nesieer~ 16-18DeeleeefMele ueeYe nesiee~ GOeej kes efceueves keer mecYeeJevee
nw~ keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 19-20megKe-mece=ef kes meeLe-meeLe Kee& ceW Yeer
Je=ef nesieer~ mevleeve kes YeefJe<e keer efevlee nesieer~ OeveueeYe Yeer nesiee~ Kee& Deeeveke
ye{ peeSiee~ uesefkeve DeeefLe&ke lebieer meleeSieer~ 21-22JeJemeee ceW Deeeveke
Gleej-e{eJe DeeSbies~ mebIe<e& kes yeeJepeto efmLeefle megOeejves ceW meHeue neWies~ efJeJeeo mes
ceve hejsMeeve nesiee~ efJejesOeer neefve hengbeeSbies~ 23-24efJeJeeo kee efveCee& he#e ceW
nesiee~ kes Je efyeie[s keee& yeve peeSbies~ Deeeveke Peie[e nes mekelee nw~ yegef eelege&
mes efmLeefle megOeej ueWies~ ceecee Je ceelee mes efJeJeeo nesves mes cevemleehe nesiee~ ceve hejsMeeve
jnsiee hej otpeeW kes nmle#eshe mes meguen nes peeSieer~ 25-27helveer eje ee ee$ee
mes ueeYe nesiee~ Jee ye{ves keer efevlee nesieer~ mJepeve kes meneesie mes veS keee& ceW ueeYe
nesiee~ 28-29mecee eefleketue nw~ meleke&lee meefnle keee& kejW DeveLee Oeveneefve
Je Jeeo-efJeJeeo ceW he[ mekeles nQ~ Yeeieoew[ Je ee$ee Yeer kejveer he[ mekeleer nw~ DeefOeke
keece kece ueeYe keer efmLeefle mes ceve hejsMeeve jnsiee~ 30-31helveer kee meneesie
efceuesiee~ efce$e mes YeW nesieer~ Deeeveke OeveueeYe nesiee~ ceveesefJeveeso kes efueS Oeve Kee&
kejWies~ hegjeves efce$e mes YeW nesieer~
Deeheves Je=<e jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
GppJeue nesiee keeeWefke Devegketue mecee ceW efkeS keee& meHeue nesles nQ~
$
kee keer
Deehekeer jeef M e : ef c eLeg v e

heef j ee, eYeeJe
ket Ie *
kes keess ne
15 petve mes 15 pegueeF& leke

jeefMe efceLegve keeueee keer leermejer jeefMe nw~ en jeefMe Jeeeg leJe,
Dee hekeer
jpeesiegCe, efmJeYeeJe SJeb yegOe en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe kee
eleerke efe peg[Jeeb ceeveJe Deeke=efle nw pees yegefceee keer heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe n"erues mJeYeeJe kes YeeJegke SJeb cenJeekeeb#eer nesles
nQ~ Deehekee GsMe meebmeeefjke megKeeW keer eeefhle leLee Yeesie meeOeve pegeves kee neslee nw~ Deehe
heefjefmLeefle kes Deveghe mJeeb kees {eue uesles nQ~ Deehe Oewe&, JeJenejkegMeuelee SJeb
menveMeefe kes yeue hej keef"veeF& kees otj kejkes ue#e hee uesles nQ~ DeeheceW nj Ske mes nes[
uesves keer eJe=efe nw~ Deehe efceleJeeer, Jeekeheg, ke"esj, heefjeceer SJeb keeceeer[e ceW efvehegCe
nesles nQ~ Deehe heefjece kes Deveghe ner DeepeerefJekee SJeb megKe kes meeOeve pege heeles nQ~ Deehe
Yeeie mes DeefOeke kece& hej efJeeeme kejles nQ~ eleske efJe<ee kees peuoer meerKeles nQ Deewj peuoer
Yetue peeles nQ~ Deelcekesefvle nesves kes keejCe DeeheceW mJeeLe& keer YeeJevee eyeue jnleer nw~ Deehe
otmejs kes ceve keer Leen heeves Jeeues, ceOegj Jeeve yeesueves Jeeues, Keeves-heerves Deewj eer-emebie
keer eee& kejves Jeeues nesles nQ~ Deeueme Deehekeer Deekeeb#ee-hetefle& ceW yeeOeke yevelee nw~ yeeOeeSB
Deeves hej Deehekee mJeYeeJe Kee Deewj efe[efe[e nes peelee nw~ Deehe yeeueeJemLee ceW efJeMes<e
megKeer, ceOeeJemLee ceW DeuhemegKeer SJeb Je=eJemLee ceW meeceeve peerJeve Jeleerle kejles nQ~
Deehe Meevle, megKeer SJeb Yeesieer nesles nQ~ Deehe DevegYeJeer, menveMeerue, JeJeneefjke SJeb
meHeue ie=nmLeer nesles nQ~ Des efce$e, Meee%e, efJeveesoer SJeb ceeveefmeke keeeeX ceW o#e nesles
nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe DeefmLej ceveesJe=efe Jeeueer, heefjeceer, keee&o#e SJeb
elegj nesleer nQ~ Deehekees peerJeve ceW keF& Gleej-e{eJe osKeves he[les nQ~ heeefjJeeefjke mecemeeSB
peerJeve ceW yeveer jnleer nQ~ ceeve-mecceeve kes efueS cej-efceves kee mJeYeeJe neslee nw~ megKe heeves
keer ueeuemee nesleer nw Deewj og:Ke kee mJele: efvecev$eCe os yew"leer nQ~ Hetn[lee Deewj Deefee
Jeeve hemevo veneR kejleer nQ~ Deehekeer otjoefMe&lee SJeb mebIe<e& keer #ecelee megKe pegeves kees
lelhej jnleer nw~ Deehekes mejue mJeYeeJe SJeb yeeletveerheve kes keejCe ueesie Deehekees ieuele
mecePe yew"les nQ~ Deehekes mees efce$e yengle kece nesles nQ~ meeceeefpeke keeeeX ceW efe nesves kes
keejCe kegMeue ie=nCeer veneR yeve heeleer nQ~ esce kes ceeceues ceW o#e nesleer nQ Deewj keece-eer[e
keer Meewkeerve nesleer nQ~ otmejeW mes Des mecyevOe mLeeefhele kejkes Dehevee keee& efvekeeue uesleer
nQ~ mJeeefYeceeve kees "sme veneR ueieves osleeR~ DeJemejevegketue kee#e Deewj Jebie kejves mes veneR
etkeleer nQ~
Deehe Ske meeLe Deveske hesce mecyevOe kes Fgke jnles nQ~ FmeefueS esce kes mecyevOe
ceW DemeHeue jnles nQ~ Deehe mJeeb efveeJeeved ve nesles ngS Yeer Deheves escehee$e keer efvee
keer hejer#ee uesles nQ~ Deehekes efueS Ske he#eere Deeke<e&Ce keeo neslee nw~ Deehe mewkeme
kees DevegMeemeve ceW veneR yeeBOe heeles nQ~ mewkeme Je esce-mecyevOe ceW meHeuelee ve efceue heeves
kes keejCe ceeveefmeke he mes Demevleg jnles nQ~ Deehekee ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe
JeeueeW kes meeLe Glke= esce-mecyevOe SJeb JewJeeefnke peerJeve megKecee jnlee nw~ keke&,
Je=efeke SJeb ceerve jeefMe Yeer Deehekes efueS Devegketue jnleer nw~ Je=<e, kevee Je cekej
jeefMe JeeueeW mes efJejesOe jnlee nw~ Deehekee leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes meeceeve
mecyevOe jnles nQ~
Deehe yegefpeerJeer nQ Deewj efoceeieer keeeeX kees kejkes Deemeeveer mes DeepeerefJekee kecee
mekeles nQ~ ceewefueke keeeeX kees kejves keer Deehe ceW efe nw~ Deehe eespeveeSB yeveeves ceW
kegMeue nQ Deewj lelhej nes peeSB lees meHeuelee kes meeLe hetCe& kejves ceW Yeer me#ece nQ~ Deehe
meebmke=efleke SJeb jepeveerefleke #es$e ceW Yeer Deheveer efJeMes<eleeDeeW kee peeot peiee mekeles nQ~
Deehe efJeMes<ekej keueke&, GheosMeke, yeQefkeie, peesefle<e, meeefnefleke keee&, uesKeekeej,
ieefCele%e, [sjerHeece&, DeOeeheke, DevegJeeoke, uesKeke, mecheeoke, ekeeMeke, hegmleke
efJeeslee, mesumecewve, kewefcekeue, Dee@esceesyeeF&ue hee&me, he$ekeeefjlee, Jeke&Meehe, eeueke,
iewjepe, efMeuhe, Jekeeuele, eyevOeve, YeJeve efvecee&lee, efebefbie Deeefo keeeeX kees kejkes
peerJeve kees megKe-mece=ef kes heg<heeW mes cenkee mekeles nQ~
Deehe Meejerefjke ef mes heg SJeb Deehekee mJeemLe ceOece ner jnlee nw~ Deehekees
peerJeve ceW ceeveefmeke ece DeefOeke kejvee he[lee nw~ FmeefueS DeefOekeebMele: mveeeg
mecyevOeer jesieeW mes emle jnles nQ~ Deehekes mJeemLe kes efueS hetCe& efJeeece SJeb ienve
efvee Des Gheee nQ~ Deehekees Demevlegefuele Deenej, Je=Lee Yeeieoew[ SJeb efoceeieer keeeeX
keer DeefOekelee mes yeevee eeefnS~ Deehe ueehejJeener kes keejCe ner meoea-pegkeece Je Keebmeer
Deeefo mes hejsMeeve jnles nQ~ Deehekees ef$eoes<e(Jeele-efhee-keHe), ece& jesie, keCe& jesie,
Yeebefle, ieues ee veeefmekee kes jesie, mesefhke, yeewefke Demevlegueve, heerefueee, Kegpeueer,
ieghlejesie, Goj efJekeej, ceOegcesn, Jeeeg efJekeej, cevoeefive, mebenCeer, eseke, pe[lee,
JeeCeer oes<e, keg, oeo, he#eeIeele Deeefo jesieeW mes ke neslee nw~ Deehekees Keeveheeve ceW
meeJeOeeveer jKeles ngS mevlegefuele Deenej uesvee eeefnS~ njer meefypeeeB Je HeueeW kee jme
mJeemLe kes efueS DeeJeMeke nw~ Oetceheeve SJeb ceebmeenej kes mesJeve mes yeeW~ cee Je
oneR Deehekes efueS efnlekeejer nQ~ efJeeefceve [er, yeer leLee kewefuMeece ege Keee heoeLe&
DeJeMe ueW~ ceveesjbpeve Deewj efJeveesohetCe& peerJeve Jeleerle kejWies lees mJemLe jnWies~
Deehe Deheveer yegef kes meneesie mes ueeskeefeelee SJeb Oeve Deefpe&le kej mekeles nQ~
Deehe YeeJegkelee ceW ve yenW Deewj {lee mes Ske yeele hej Deef[ie jnkej eelveMeerue jnW,
meHeuelee Deehekes keoce etcesieer~ otmejeW keer cenee mecePeW~ iehhe cele nebefkeS~ Deefle
DeelceefJeeeme Deewj DevOeefJeeeme mes mJeeb kees yeeekej jefKeS~ GleeJeueeheve Deewj
peuoyeepeer keoeefhe ve kejW~ DeeJeMekelee mes DeefOeke Jee ve kejW~ efJeMes<e%e yeveves kee
eeeme kejW meJe&%e veneR~ Deehekee ces<e, efmebn, Oeveg keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe
JeeueeW mes Dee mecyevOe yeve he[lee nw~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe JeeueeW mes
DemegefJeOeeceeer mecyevOe jnles nQ, Fvemes JeJenejkegMeuelee kes yeue hej ner Gefele mecyevOe
yeve he[les nQ~ leguee Je kegcYe jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnlee nw~ Deehekes efueS
yegOe, jefJe SJeb Mege Jeej MegYe efove nQ~ meHeso, nje Je nukee veeruee jbie Devegketue
nw~ meJee eej ee meJee heebe jeer kee heVee meesves ceW pe[Jeekej keefveefkee Debiegueer ceW
Megkeuehe#e kes yegOeJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej yegOe cev$e mes DeefYeceefv$ele
kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ yegOeJeej kee ele ogiee& peer keer Gheemevee MegYeHeueeo
nw~ yegOeJeej kees cetbie, nje Jee, kehe&tj, Heue-Hetue SJeb njer JemlegDeeW kee oeve Gece
Heueeo nw~ nje ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~ yeeb yeeR yeeQ me: yegOeees vece:
cev$e kee 9,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 5, 1,
4, 6, 7 Debke MegYe, 3, 8, 9 Debke meeceeve SJeb 2 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~
eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~
Deehe Deeueme leepe kej eelve kejWies Deewj YeeJegkelee ceW veneR yenWies lees meHeuelee
keoceeW ceW ueeshees nesves ceW keoeefhe veneR efnekesieer~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW
nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee DeOeee 13 DeJeMe he{W~

efceLegve jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ ie=n ceW ceebieefueke keee& nesiee~ cesuepeesue mes keee&
yevee ueWies~ Deee kece Jee DeefOeke nesiee~ 3-5ee$ee kejWies~ mJepeveeW mes meneesie
efceuesiee~ eeeme meeLeke& neWies Je Gleej-e{eJe keer efmLeefle jnsieer~ ueeYe nesiee~ YeeF&eeW
mes meneesie efceuesiee~ 6-7Deelceyeue Je meenme yeveeS jKeves mes keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ keggcye ceW Demevlees<e kee JeeleeJejCe yeve mekelee nw~ 8-9heefjJele&ve keer
mecYeeJevee nw~ ee$ee mecYeJe nw~ 10-12Yet-mecheefe Deeefo kes Peie[eW ceW ve he[W~
Yeewefleke megKe meeOeve ye{Wies~ Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ ceeve-mecceeve ceW
Je=ef nesieer~ eieefle nesieer~13-14yeeOeeSb DeeSbieer hejvleg Deheves eeemeeW mes otj
kej ueWies~ mJepeve meeLe oWies~OeveueeYe mes keF& osveoejer egkelee kejWies~ ee$ee ke mebie
nesieer~ 15-17YeeieeroejeW mes Demevlees<e nesiee~ ie=n ceW keuesMe nes mekelee nw~
mJepeveeW mes hejsMeeveer ye{sieer~ 18-19Jeeo-efJeJeeo keer efmLeefle jnsieer~ efJeefMe
peveeW mes YeW nesieer SJeb keee& yevee ueWies~ 20-22owefveke keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ eMe ye{siee Je MegYe meceeeej efceueWies~ DeOetjs keee& hetCe& neWies~ mevleeve kee
megKe eehle nesiee~ 23-24Keee& DeefOeke nesiee SJeb ceeveefmeke leveeJe ye{siee~
ee$ee kejWies~ 25-26mJeemLe kee Oeeve jKevee nesiee~ Me$egDeeW kee Yee jnsiee~
Jemle jnWies~ MegYe meceeeej efceuesiee~ Jee DeefOeke nesiee~ 27-28ueeYe nesves keer
KegMeer nesieer~ ee$ee kejWies SJeb otpeeW kees meneesie oWies~ 29-30Deheves OeesKee oWies~
mevleeve keer efevlee jnsieer~ helveer kee mJeemLe {eruee jnsiee~ efce$e meneesie osiee~
31Kee& DeefOeke nesiee Deewj neLe lebie jnsiee~ ee$ee nesieer~
HejJejer 2011
1meece meHeuelee efceuesieer~ DeeefLe&ke efmLeefle meeceeve jnsieer~ uesveosve ceW
meeJeOeeve jnW~ 2-3efce$eeW mes leveeJe keer efmLeefle yevesieer~ heeefjJeeefjke eefleketuelee
jnsieer~ 4-6yevOegpeveeW kee meneesie efceuesiee~ MegYe meceeeej efceuesiee~ ee$ee ceW
DemegefJeOee Je neefve nesieer~ Meejerefjke ke mes ceve hejsMeeve jnsiee~ 7-8Jeeheej ceW
Gleej-e{eJe Je heeefjJeeefjke efJejesOe ye{siee~ Goj efJekeej, DeheveeW mes efvejeMee neLe
ueiesieer~ Jeeo-efJeJeeo nesiee~ 9-11hegjeves mecyevOe keece DeeSbies~ kes keee& yevee
uesves ceW meHeue neWies~ veS DeJemej efceueWies~ 12-13MegYe keeeeX ceW efe ye{sieer~
Oeeefce&ke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ 14-16heoesVeefle kee megDeJemej efceuesiee~
jepeueeYe SJeb veS mebyebOe ueeYeoeeer efme neWies~ 17-18efeepeve mes cesue nesiee~
espeve mes mecheke& yevesiee Je ueeYe nesiee~ 19-20cenJehetCe& Fe hetCe& nesieer~
Deee ceW Je=ef kes meeOeve megueYe neWies~ ees-ehes ee Meejerefjke ke SJeb Oeveneefve
nesieer~ 21-23$e+Ce uesvee he[siee~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer, hejvleg veeer
eespeveeDeeW ceW meHeuelee efceuesieer~ heefjJeej ceW KegMeer kee JeeleeJejCe yevesiee~ ceveesefJeveeso
kes efueS ee$ee kejWies~ 24-25mecheefe kes keeeeX ceW GuePe mekeles nQ~ Gefele
meueen mes GuePeve otj nesieer~ ee$ee ve kejvee yesnlej nw~ kes keee& hetjs nesves keer KegMeer
nesieer~ 26-27Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ keee& yeveWies~ veS mecyevOe YeefJe<e ceW
ueeYe keer Deeme peieeSbies~ ee$ee nesieer~ 28mJepeveeW mes YeW nesieer~ helveer kee
meneesie efceuesiee~ MegYe meceeeej efceuesiee~ Deee keer Dehes#ee Jee DeefOeke nesiee~
Ghenej efceueWies~
ceee& 2011
1efvepe eeemeeW mes meHeuelee efceuesieer~ Deelceyeue mess efyeie[s keee& yevee ueWies~
2-3efJeeee|LeeeW kees meHeuelee kes efueS keef"ve heefjece kejvee nesiee~ Jeeheeefjke
efmLeefle meeceeve jnsieer~ ee$ee ceW ueeYe nesiee~ 4-5Devegketue mecee nw~ mecheefe kes
keee& GuePe mekeles nQ~ veee keee& kejvee Gefele veneR nw~ Me$eg neefve hengbeeSbies~ uesveosve
kejvee he[siee~ 6-7Jeeheej ceW Gleej-e{eJe keer efmLeefle jnsieer~ heeefjJeeefjke efJejesOe
ye{siee~ 8-10mevleeve kees ueskej efevlee nesieer~ esce mecyevOeeW ceW efyeiee[ nesiee~
meHeuelee efceuesieer~ mejkeejer keeeeX ceW ueeYe kes Deemeej nQ~11-13MegYe meceeeej
mes n<eexuueeme nesiee~ meePesoejer ceW ueeYe nesiee~14-15hejsMeeveer Pesueveer he[
mekeleer nw~ efkemeer mes efJeJeeo nes mekelee nw~ uecyeer ee$ee kejveer he[sieer~ mLeeve heefjJele&ve
kee Yee jnsiee~ DeheveeW mes OeesKee nes mekelee nw~ 16-17JeJemeee ceW ceveesvegketue
ueeYe veneR nesiee~ efce$eeW mes mecheke& ye{siee SJeb mebMee otj neWies Je veeer eespeveeSb
yeveWieer~ DeefleefLe kes Deeves mes KegMeer nesieer~ 18-20hegjeveer yeerceejer lebie kejsieer~
ceeveefmeke leveeJe Je Jee ceW Je=ef nesieer~ 21-22mLeeve heefjJele&ve keer eyeue
mecYeeJevee nw~ ceeveneefve kee Yee jnsiee~ 23-24keeeeX ceW yeeOeeSb DeeSbieer~
heeefjJeeefjke efmLeefle eefleketue jnsieer~ 25-26owefveke keeeeX ceW heefjJele&ve kejvee
he[siee~ Oeveneefve nes mekeleer nw~ uesveosve ceW meesle jnW~ Me$eg <e[ev$e jeWies~ meleke& jnW~
27-28heeefjJeeefjke keuesMe mes leveeJe ye{siee~ 29-30meHeuelee efceuesieer~
GVeefle nesieer~ JeJemeeefeke eieefle mes ceve eHegefuuele nesiee~ 31veS mebyebOe yeveWies~
ee$ee kejveer he[sieer~

Deewue 2011
1efce$eeW Je mJepeveeW mes cevecegeJe nes mekelee nw~ MegYe meceeeej efceueves keer KegMeer
nesieer~ 2-4 mLeeve heefjJele&ve nes mekelee nw~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ ceelee kees
Meejerefjke ke nesiee~ 5-6mJeemLe kee Oeeve jKeW~ mebIe<e& kejvee he[siee~ ueeYe veneR
nesiee~ Me$eg neJeer nesves kee eeeme kejWies~ 7-9ee$ee ceW ke keer mecYeeJevee nw~
JeJemeee ceW leveeJe keer efmLeefle jnsieer~ ueeYe nes mekelee nw~ 10-11metPeyetPe mes keeeeX
kees yevee ueWies~ mevleeve keer efevlee meleeesieer~ DeMegYe meceeeej efceue mekelee nw~ Oewe& yeveeS
jKeW~ 12-14DeefLe&ke efmLeefle ceW Gleej-e{eJe kees Deheves eeemeeW mes mebYeeue ueWies~
15-16ceveesyeue ye{s jnves mes efvepe eeemeeW mes kes keee& hetCe& kej ueWies SJeb Hebmes Oeve
kees Yeer efvekeeue heeves ceW meHeue neWies~ 17-18efJeefMe peve kes mecheke& kes yeeo
OeveueeYe kes DeJemej DeefOeke efceueWies~ 19-20eesOe mes otj jnW DeveLee keee& efyeie[
mekeles nQ~ DeheJee ye{siee~ ieghle Me$eg hejsMeeve kejWies~ 21-23Yeeieoew[ ueieer
jnsieer~ GeeefOekeeefjeeW mes meneesie efceuesiee~ GVeefle mebie mLeeve heefjJele&ve keer mecYeeJevee
nw~ 24-25Oeveneefve nes mekeleer nw~ ceelee kees ke nesiee~ uesveosve kes ceeceues ceW
meleke& jnW~ 26-27hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ efce$eeW mes YeW mes ceve emeVe nesiee~
mecee meDeevevo yeerlesiee~ Deheves hejeeeW mee JeJenej kejWies~ 28-29ceeie& ceW yeeOeeSb
DeeSbieer~ efce$eeW mes meneesie efceuesiee~ Deheves ueeYe kejeSbies~ 30MegYe meceeeej
efceuesiee~ Deemeheeme keer ee$ee kejWies~
ceF& 2011
1Yeesie-efJeueeme keer eJe=efe ye{sieer~ esce mecyevOeeW ceW efvejeMee neLe ueiesieer~ Me$eg
<e[ev$e jeWies~ veS keee& keer eespevee yeveeSbies~ 2-3mJeemLe keer efevlee jnsieer~
mevleeve kees ke nesiee~ mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ ueeYe DeefOeke Deewj Jee
Yeer DeefOeke nesiee~ 4-6Me$eg <e[ev$e jeWies~ ee$ee kejWies~ JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo
nesiee~ 7-8kees& kes keeeeX ceW meneelee efceueves mes keece yeveves keer DeeMee ye{
peeSieer~ ie=n megKe ceW Je=ef nesieer~ 9-11ee$ee ceW ke SJeb keeeeX ceW yeeOee kee
eesie nw~ veS keeeeX ee DeJemejeW kes efceueves keer DeeMee yeveer jnsieer~ mJepeveeW mes meneesie
efceuesiee~ efce$e meneesie oWies~ 12-13efJeosMe ee$ee keer meese mekeles nQ~ eeeme
kejvee he[siee~ ceeve-mecceeve ceW Je=ef Je GejoeefelJe ye{Wies~ owefveke keee& ieefle
Devegketue jnsieer~ 14-15MegYe meceeeej efceuesiee~ DeebKe yevo kejkes nmlee#ej ve
kejW~ 16-18kegmebieefle mes yeeW Jejvee neefve nesieer~ DeheJee mes ceve hejsMeeve
nesiee~ DeeefLe&ke lebieer cenmetme kejWies~ Deheves efJeeemeIeele oWies~ 19-20ceefnuee
keer meneelee mes keF& keee& yeve peeSbies~ DeeefLe&ke efmLeefle megOeej nesiee~ mevleeve kee keee&
yeve peeSiee~ 21-22efce$e eje Oeve Jeeefheme ve kejves hej ceve hejsMeeve nesiee~
efmLeefle mebYeeueves kes efueS $e+Ce uesvee he[siee~ 23-24Yeeieoew[ Je Jee DeefOeke
nesiee~ YeeF&eeW mes meneelee efceue mekeleer nw~ ee$ee ceW ueeYe nesiee~ 25-26veS
mecyevOe yeveWies~ DeheveeW mes efvejeMee neLe ueiesieer~ 27-28cekeeve, Jeenve Je
mecheefe kes ceeceues GuePe mekeles nQ~ esce mecyevOeeW mes KegMe neWies~ efeepeve mes ueeYe
nesiee~ 29-30Deeeveke ee$ee Je DeheJee mes ceve hejsMeeve nesiee~ mJepeveeW kes
meneesie mes efevlee otj nesieer~ mevleeve kees MegYe meceeeej efceuesiee~ ee$ee kejWies Deewj
ee$ee ueeYeoeeke jnsieer~ 31veS mecyevOe yeveWies peesefke ueeYe kejeSbies~ yepe ve
efyeiee[W~ Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~
petve 2011
1cegkeoces mes ueeYe nesiee~ Oece& ceW efe ye{sieer~ mebIe<e& yevee jnsiee~ uecyeer
ee$ee keer eespevee yevesieer~ 2Jeeheeefjke ueeYe nesiee~ mJepeve neefve kejWies~ eeseefo
kee Yee nw~ ie=nmegKe ye{siee~ ee$ee kes efueS efvekeueWies~ ueeYe keer mecYeeJeveeSb yeveWieer~
3-5Jeeo-efJeJeeo mes yeeW Jejvee keee& efyeie[ mekelee nw~ veS mecyevOe keece
DeeSbies~ 6-7GLeue-hegLeue kee mecee nw~ leyeeouee nes mekelee nw~ 8-10Me$eg
kecepeesj neWies~ MegYe meceeeej efceuesiee~ Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Me$eg
kecepeesj jnWies~ 11-12mecee Deevevo meefnle yeerlesiee~ YeeF&-yevOeg mes meneesie
efceuesiee~ keesF& cenJehetCe& keee& yeve peeSiee~ 13-14Deee ceW Je=ef nesieer~
DemJemLe nes mekeles nQ~ Kee& ye{ves keer efevlee nesieer~ 15-16ceelee kees ke
nesves mes Demheleeue kee cegKe osKevee he[ mekelee nw~ Jee ye{ves mes $e+Ce uesvee he[siee~
17-18eeeme meeLe&ke neWies~ keee& #ecelee ye{sieer~ ueeYe efceuesiee~ yeewefke #ecelee
JeMe ceeve-mecceeve efceuesiee~ 19-20meHeuelee kes keF& DeJemej efceueWies~ ceelee keer
mesnle ceW megOeej nesiee~ 21-22keee& ceW ceve ve ueiesiee~ JeJemeee meeceeve
jnsiee~ 23-25ee$ee ceW Jeebveere ueeYe nesiee~ meeses keee& hetCe& neWies~ eer kee
meneesie efceuesiee~ 26-27JeeleeJejCe eefleketue jnsiee~ keejesyeejer neueele yesnlej
neWies~ 28-30efJeeemeIeele nesiee, Me$eg <e[ev$e jeWies, meleke& jnW~
pegueeF& 2011
1-2JeeleeJejCe eefleketue jnsiee~ eeseefo kee Yee nw~ Deefee Ievee Ie
mekeleer nw~ 3-5YeeF&eeW mes meneelee keer DeeMee ve kejW~ ee$ee ceW meleke& jnW~
efJeJeeneefo ceW efJeuecye nes mekelee nw~ veS heefjJele&ve keer DeeMee yevesieer~ helveer kees ke
nesiee~ 6-7he$eeeej mes ueeYe, ceveeskeecevee Deewj yeeOeeDeeW kes mebie meHeuelee
efceuesieer~ 8-9MegYe meceeeej efceuesiee~ kee Oeve efceueves keer eyeue mecYeeJevee nw~
MegYe keee& hej Oeve Kee& nesiee~ 10-11mJepeveeW kee meneesie efceuesiee~ Deheves
hejeS kee Yeso Kelece nesiee~ keee&#es$e ceW Je=ef nesieer~ ueeYe nesiee hej neefve Yeer nesieer~
12-13ceeveefmeke hejsMeeveer kekeejer nesieer~ DemJemLelee kes keejCe keee& ceW ceve
veneR ueiesiee~ DeheJee DeefOeke nesiee~ 14-15Devegefele keee& kes keejCe neefve
nesieer Je JeLe& kee PebPe yevesiee~ ie=n ceW keuesMe nes mekelee nw~ 16-17Demebcepeme
keer efmLeefle jnsieer~ eleske keee& keeJe kes efyevee veneR yevesiee~ Deee ceW keceer DeeSieer~
uesefkeve Oeve efveJee&n kes efueS GheueyOe nesiee~ 18-20ceve DeefmLej jnsiee~ eer
Je Iejsuet megKe ceW keceer nesieer~ Goj efJekeej mes hejsMeeve jnWies~ ee$ee nes mekeleer nw~
21-22cegkeoceeW ceW meHeuelee efceuesieer~ Deee-Je=ef, Me$eg hejemle neWies, OeveueeYe
Deewj ee$ee nesieer~ 23-24DeeMeeleerle ueeYe SJeb keee& yeve peeves mes ceve emeVe
nesiee~ Deheves hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ Kee& DeefOeke nesiee~ OeveueeYe mes ceve emeVe
nesiee~ 25-27ceelee kee DeeMeerJee&o ueW GVeefle nesieer~ efhelee kees ke nesiee~
JeeoefJeJeeo mes yeeW~ 28-29mecee eefleketue nw~ meleke&lee Je meeJeOeeveer mes keece
yevesiee~ JeeoefJeJeeo mes cevemleehe nesiee~ 30-31efJeosMe eJeeme kes DeJemej yeveWies~
Deheves meneesie oWies~ OeveueeYe nesiee~ ee$ee kejWies~ veS mebyebOe yeveWies~
Deiemle 2011
1Oeeefce&ke Je meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ leerLe&ee$ee keer meese mekeles nQ~
2-3ueesie heer" heers egieefueeeb kejWies~ ceeve-mecceeve ye{siee~ eeeme meeLe&ke neWies~
4-5meeses ngS keee& hetCe& neWies~ efkemeer ye[s DeefOekeejer kee meceLe&ve eehle nesiee~
6-8mevleeve megKe efceuesiee~ keesF& efJeMes<e ceveeskeecevee hetCe& nesieer~ 9-10Deee
meeceeve jnsieer~ Jee DeefOeke nesiee~ mecheefe kes keeeeX ceW meeJeOeeve jnW~ otpeeW hej
DeebKe yevo kejkes efJeeeme ve kejW~ 11-12keggcye kes efJeJeeoeW mes otj jnW~
Jeeheej ceW Gleej-e{eJe kee meecevee kejvee he[siee~ 13-14Deefee Ievee Ieefle
nes mekeleer nw~ mesnle {erueer jnsieer~ helveer kees Yeer ke nesiee~15-16owefveke
keee&ieefle Devegketue jnsieer~ meHeuelee efceueves keer KegMeer nesieer~ Kee& ye{siee Je ceeveefmeke
DeefmLejlee jnsieer~ 17-18veeer eespeveeSb yeveWieer~ ceveesyeue ye{siee~ oew[-Oethe mes
ueeYe Je Oeve keer Je=ef nesieer~ 19-21efveCe&e meese-mecePekej ueW Jejvee hejsMeeveer
ceW Hebme mekeles nQ~ Deheves OeesKee oWies~ 22-23jesceebme kes efueS mecee Devegketue
nw~ ueejer, mee Je Meseme& ceW Oeveneefve nesieer~ Deheves meneesie oWies~ ee$ee kejWies~
24-26efvekepeveeW mes cevecegeJe nesiee~ Iej ceW keeF& MegYekeee& nesiee~ JeeoefJeJeeo nesiee~ Yeeieoew[ Je ee$ee kejveer he[sieer~ 27-28keejesyeejer neueele
megOejWies~ eeeme meeLe&ke neWies~ 29-30efkemeer hej efJeeeme ve kejW~ nmlee#ej

meese-mecePe kej kejW~ Deheves ner OeesKee os mekeles nQ~ Oeveneefve nesieer~ 31helveer Je
YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~ Yeeieoew[ kejveer he[sieer~
efmelecyej 2011
1-2veeer efveegefe keer eyeue mecYeeJevee nw~ owefveke keee&ieefle Devegketue
jnsieer~ keee& yeve peeSbies~ 3-4mecee Devegketue nw~ DeJemej neLe mes ve peeves oW~
efhelee mes meneesie Je ueeYe efceuesiee~ 5-6veS keee& kejves kes efueS Devegketue mecee
nw~ Yeewefleke megKe-megefJeOee pegeSbies~ mevleeve keer efevlee jnsieer~ 7-8oes vecyej kes
keee& ceW Hebme mekeles nQ~ jepeoC[ nesiee~ keesF& Jeefe Deehekes ceve kees "sme hengbee
mekelee nw~ 9-10Keee& ye{siee~ eeeme meeLe&ke neWies~ uecyeer ee$ee nesieer~ meece
ueeYe nesiee~ 11-12Goj efJekeej hejsMeeve kejsiee~ efveJesMe meese-mecePekej kejW
Jejvee neefve nesieer~ 13-15helveer eje ueeYe nesiee~ ee$ee Yeer ueeYeoeeer jnsieer~
Oeve efkemeer kees oWies ee Hebme mekelee nw~ 16-17Jeeheej meeceeve jnsiee~ efJeJeeo
ceW GuePe mekeles nQ~ 18-19mevleeve keer efevlee jnsieer~ DeefOeke Yeeieoew[ kes
yeeJepeto keee& veneR yevesiee~ efvejeMe neWies hej efkemeer mes mecheke& nes peeves mes DeeMee keer
efkejCe ecekesieer~ 20-22keee& yeve peeves keer KegMeer nesieer~ Oeve yengle Kee&
nesiee~ keee& #ecelee ye{sieer~ Yeeieeroejer ceW neefve nesieer~ 23-25keeeeX ceW yeeOeeSb
Je Jeeo-efJeJeeo keer efmLeefle yevesieer~ kee Oeve efceue mekelee nw~ meefee jnW~ YeeF& mes
celeYeso neWies~ 26-27heefjJele&ve Je leyeeoues kee eesie yeve mekelee nw~ mLeeve
heefjJele&ve mes ceve hejsMeeve nesiee~ mevleeve kees ke nesiee~ ee$ee ceW yeeOee DeeSieer~ Jee
DeefOeke nesiee~ 28-29pees[eW ceW oo&, cet$e-efJekeej mes Deehe ee efhelee hejsMeeve nes
mekeles nQ~ keee& kes efueS otpes kees YespeWies~ DeefleefLeeeW kee mebie Deeveefvole kejsiee~
30Iejsuet JeeleeJejCe DeMeevle nes mekelee nw~ keeeeX ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ YeeF&
hejsMeeve kej mekeles nQ~
Deketyej 2011
1-2meHeuelee Je emeVelee kee JeeleeJejCe jnsiee~ 3-4efoveeee&
Demle-Jemle jnsieer~ Jee DeefOeke nesiee SJeb efJejesOeer hejemle neWies~ Deheves OeesKee oWies~
5-6Iejsuet JeeleeJejCe DeMeevle nes mekelee nw~ keeeeX ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ efJejeOeer
eeflee kees neefve hengbeeSbies~ 7-8mecee eefleketue nw~ ee$ee ceW ke nesiee~
ceeveefmeke leveeJe Yeer jnsiee~ efHej Yeer Glmeen yevee jnsiee Deewj Devlele: ueeYe Je Oeve keer
Je=ef nesieer~ 9-10efveCe&e meese-mecePekej ueW Jejvee hejsMeeveer ceW Hebme mekeles nQ~
Deheves OeesKee oWies~ 11-12jesceebme kes efueS eeeme meeLe&ke neWies~ Ghenej efceueves
keer mecYeeJevee nw~ mevleeve mes megKe efceuesiee~ Kee& ye{siee~ 13-14mebIe<e& kee
Devle megKeod jnsiee~ veewkejer kes efueS mecee Gece nw~ meheefjJeej ee$ee nesiee~ Meejerefjke
ke nesiee~ meeceeefpeke keeeeX ceW efe ye{sieer~ efJejesOeer <e[ev$e jeWies uesefkeve keg
efyeiee[ veneR heeSbies~ 15-17keee&ieefle Devegketue jnsieer~ mJepeveeW mes YeW nesieer~
OeveueeYe nesiee~ 18-19jepeyeeOee nes mekeleer nw, meleke& jnW Je meese-mecePe kej
keee& kejW~ Deeueme leeieW SJeb mebyebOeeW kee ueeYe G"eSb~ 20-22MegYe meceeeej
efceuesiee~ ceebieefueke GlmeJeeW ceW Meeefceue nesves kee DeJemej efceuesiee~ ee$ee kejWies~ 2324DeefmLejlee kee JeeleeJejCe yevesiee~ keee& ceW ceve veneR ueiesiee~ ceelenle DeJe%ee
kejWies~ Oeveneefve nes mekeleer nw~ 25-26mJeemLe kee efJeMes<e Oeeve jKeW~ Oeve
DeefOeke Kee& nesves mes yepe efyeie[siee SJeb DeLe& keer efevlee meleeSieer~ GVeefle kee
DeJemej efceuesiee~ 27-29ieghle Me$eg lebie kej mekeles nQ~ eeemeeW mes mecemee otj
nes peeSieer~ meleke&lee mes yee peeSbies~ meefee jnWies~ 30-31MegYeeMegYe oesveeW
ekeej kes Heue efceueWies~ Deeeveke ueeYe nes peeves mes ceve emeVe Je jenle cenmetme kejsiee~
veJecyej 2011
1-2keee&#es$e ye{siee~ Jemlelee Je eYeeJe Yeer ye{siee~ meece meHeuelee
efceuesieer~ DeeJesMe mes keee& efyeie[ mekelee nw~ JeJenejkegMeuelee Je Meevle jnkej keee&
yevee ueW~ 3-4JeJemeee ceW Gleej-e{eJe kee meecevee kejvee he[siee~ ee$ee nes
mekeleer nw hej yeeOee mes hejsMeeveer ye{sieer~ 5-6Oeeefce&ke SJeb meeceeefpeke keeeeX ceW
Yeeie uesvee he[siee~ efoveeee& meeceeve jnsieer~ eeemeeW mes ueeYe Je veS mecyevOe yeveWies~
7-8keejesyeejer neueele megOejWies~ efJeeeLeea Deheves ue#e kees heeves ceW meHeue neWies~
9-11heoesVeefle kee DeJemej efceuesiee~ efJejesOeer hejemle neWies~ Deejeshe Je DeheeMe mes
eeflee hej Deebe DeeSieer~ meeJeOeeve jnves hej ner yeeeJe jepeyeeOee mes yee mekeWies~
Oeveneefve nes mekeleer nw~ 12-13helveer mes Jeeo-efJeJeeo SJeb JeLe& keer Yeeieoew[
nesieer~ Kee& ye{siee~ 14-16ees-ehes Je DeMegYe meceeeej efceueves mes ceeveefmeke
leveeJe ye{siee~ uecyeer ee$ee kee eesie yevesiee~ meefeelee mes yeeOeeSb otj SJeb meHeuelee
efceuesieer~ 17-18DeYeer keer eeefhle nesieer~ mebIe<e& Meefe yeveer jnsieer~ Jeeheeefjke
neueele megOejWies~ ee$ee kejWies~ 19-20DeeefLe&ke lebieer cenmetme nesieer~ DeefmLejlee
kes keejCe hejsMeeveer nes mekeleer nw~ YeefJe<e keer efevlee jnsieer~ mevleeve keer efevlee jnsieer~
helveer kees ke nesiee~ 21-23DemJemLe nes mekeles nQ~ Kee& ye{siee~ mJepeve
meneesie oWies~ 24-25eeeme meeLe&ke neWies~ OeveueeYe nesiee~ efce$e kes meneesie mes
veee keee& kejWies~ ee$ee Yeer nes mekeleer nw~ 26-27DevOeefJeeeme ve kejW Jejvee
OeesKee KeeSbies~ yevOeg ner leveeJe kee keejCe yeveWies~ 28-29mJepeveeW mes cesue
nesiee~ veS mecyevOe yeveWies~ efce$e, heefjJeej SJeb veS ueesieeW kee meneesie efceuesiee~
30Deeeveke ee$ee kejveer he[sieer~ keeeeX ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ Kee& DeefOeke nesiee~
efomecyej 2011
1mLeeveevlejCe ee mLeeve heefjJele&ve kej mekeles nQ~ JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo nes
mekelee nw~ 2-3mecee Devegketue nw~ keee& yeve peeves mes ceve emeVe nesiee~ PebPeeW
mes cegefe mJeeb kes eeemeeW mes ner efceuesieer~ 4-6mJeemLe Kejeye nes mekelee nw~ yevee
yeveeee keee& efyeie[ mekelee nw~ efce$e meneesie oWies~ efeepeve mes YeW nesieer~ DeMegYe
meceeeej efceuesiee~ 7-8heefjCeece mevlees<epeveke veneR efceuesiee~ JeeleeJejCe DeMeevle
jnsiee~ 9-11JeJemeee keer yeeOeeSb otj neWieer Je $e+Ce kee Yegieleeve kejWies~ Jemleg
eesjer nes mekeleer nw~ efevlee kejWies~ 12-13mecee eefleketue nw~ mejkeejer Je
meeceeefpeke keeeeX ceW efmLeefle meg{ jnsieer~ ceeveefmeke leveeJe ye{siee~ Yeeieoew[ DeefOeke
nesieer~ 14-15meeceeefpeke Je Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer~ ceeve-mecceeve
efceuesiee~ 16-18Me$eg hejemle neWies, eMe, megKe-mece=ef ye{sieer~ veS keee& kees
kejves kee ceve yevesiee~ mebyebOeeW kee ueeYe G"eSb~ 19-20Keee& ye{siee SJeb
ceeveefmeke hejsMeeveer Yeer ye{sieer~ ee$ee kejveer he[sieer~ 21-22OeveueeYe nesiee~
meece meHeuelee efceuesieer~ kee keee& yeve peeSiee~ 23-24efJejesOeer Deehekee keg
veneR efyeiee[ mekeWies~ uesveosve ceW meeJeOeeveer yejleW~ Jejvee neefve nes mekeleer nw~ ee$ee keer
ve meeseW~ 25-27eer ee helveer mes efJeJeeo nesiee~ YeeF&eeW mes Deveyeve nes mekeleer
nw~ Deheves meneesie oWies~ 28-29mecePeewleeJeeoer Ke Deheveeves mes efmLeefle ceW
megOeej nesiee~ meefee jnW~ Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ DeheveeW kes meneesie mes yeeOee otj
nesieer~ 30-31OeveueeYe keer KegMeer nesieer~ mecee emeVelee mebie yeerlesiee~
Deeheves efceLegve jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue
meved 2011 F&0 kee he{e~ eefo Debefkele %eeve kes DeeOeej hej Dehevee Deelce-efJeMues<eCe
efkeee Deewj efvepe oes<eeW kees otj kejkes meceeeveghe eelveMeerue jnWies lees Deehekee YeefJe<e
%
ner
nt
Deehekeer jeef M e : keke&

heef j ee, eYeeJe
ns
nes
[e
[er
[t
[ss
[es
16 pegueeF& mes 16 Deiemle leke

hekeer jeefMe keke& keeueee keer elegLe& jeefMe nw~ en jeefMe peue leJe,
meleesiegCe, ej mJeYeeJe SJeb ev en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe keske[e ceveesYeeJe keer efJemle=lee kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe DeleefOeke YeeJegke, mebJesoveMeerue SJeb
heefjJele&veMeerue efJeeejeW Jeeues nQ~ Deehe Meejerefjke ece keer Dehes#ee ceeveefmeke ece kees
DeleefOeke cenJe osles nQ~ keef"ve heefjefmLeefle ceW Dekemej Ieyeje peeles nQ~ Deehe uecyeer
eespeveeSB yeveekej GvnW efeeeefvJele veneR kej heeles~ Deehe efveoxMeve osves ceW elegj nQ, neueebefke
mJeeb kejvee he[s lees eue peeles nQ~ Deehe heue Yej ceW eesefOele nes G"les nQ Deewj peuoer efheIeue
Yeer peeles nQ~ Deehekeer Gespevee eefleefnbmeke veneR nesleer nw, Deefheleg GmeceW Ske YeeJeveelceke
pJeej heeee peelee nw~ Deehe Jeeeeue, efceleJeeer, osMeesceer SJeb ceele=-Yee nesles nQ~ Deehekee
Mebkeeueg mJeYeeJe Deveeeeme efe[efe[e yevee oslee nw Deewj FmeceW Dehevee ner Deefnle kejles nQ~
Deehekees keef"ve heefjefmLeefle ceW eer mes meneelee efceueleer nw~ DeeheceW meeJe&peefveke leeie, mesJee
SJeb ceeveJelee nw~ Deehe Ske mees efce$e nQ Deewj megKe-og:Ke ceW meeLe osles nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe YeeJegke, mebJesoveMeerue, elegj, efJeeejMeerue SJeb
DeelceeMebmeke nesleer nQ~ keueelceke SJeb meewvoe&ege JemlegSB yeveeves ceW efvehegCe nesleer nQ~
efpe, eesOe SJeb n" kes keejCe Deheceeve Deewj neefve G"eleer nQ~ Deehekees eser-meer yeele Yeer
egYeleer nw Deewj ceve ceW leye leke Gmekees ueskej og:Keer jnleer nQ peye leke yeouee veneR ues uesleeR
nQ~ Deehe hej eesOe efpeleveer leerelee mes Deelee nw Gleveer leerelee mes Glej peelee nw~
Deehe eee: Ske lejHee esce kejles nQ~ Deehe Deheves kee&Je kee Oeeve jKeles nQ,
hejvleg otmejs he#e mes meneesie keer efyeukegue DeeMee veneR jKeles~ Deehekes efueS mewkeme keesF&
Dee
efJeefMe Jemleg ve neskej Iej-ie=nmLeer mes mecyeefvOele Ske leLe nw~ Deehe Iejsuet efevleeDeeW
kes keejCe mewkeme mecyevOeeW kees ve kej yew"les nQ~ esce kes ceeceues ceW Deehekees keesF& Yeer
yevOeve mJeerkeej veneR nw~ Deehe Yeespeve leLee mewkeme kees Ske mlej kee ceeveles nQ~ Deehe
esce kes ceeceues ceW DeefOeke YeeJegke nQ~ eee: esce kes #es$e ceW ceveesyeue keer Deuhelee kes
keejCe nej peeles nQ~ Deehekes efueS Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMeeeb meneesieer yeve
he[leer nQ~ efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe mes Ketye efveJee&n neslee nw~ Je=efeke Je ceerve
jeefMe JeeueeW mes meeceeve esce mecyevOe jnlee nw~ ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMeeeW mes
efJejesOe jnlee nw Deewj Fvekes meeLe JewJeeefnke ee esce mecyevOe keoeefhe Devegketue veneR jnlee
nw~
Deehe ceeveefmeke ece ceW DeefOeke efJeeeme jKeles nQ~ Deehekees keueelceke keeeeX ceW
efJeMes<e efe jnleer nw~ Deehe G<Ce SJeb Meerleue hese heoeLe&, megieefvOele heoeLe&, keueelceke
Je mepeeJe keer JemlegSB, keebe keer JemlegSB, peue JeJemeee, keefJe, HeeseseeHeer,
efe$ekeejer, Deiejyeeer, DeefYevee, veme&, oeF&, peewnjer, jlve-JeJemeee, DeOeeheke,
oeMe&efveke, keLeekeej, Gheveemekeej, kewefcem, Jekeeuele, hebef[le, DeLe&Meeeer, pepe,
veeefJeke, eeleeeele, tefjpce, efebefmeheue, eOeeveeOeeheke, DeefYeevlee, cewkesefveke,
huecyej, ieghleej, Hegkej JemlegDeeW kee efJeeslee, pesuej, Deehejsj, ceMeerve eeueke,
peesefle<eer, ieefCele%e, Jee-JeJemeee, eFefhem, ceMeerve eeueke, peesefle<eer, ieefCele%e,
eFefhem, ceMeerve eeueke, cegveerce, msMevejer kee JeJemeee, mesumecewve Deeefo keeeeX
kees kejkes ueeYe keceekej megKe-Ssee& kee peerJeve efyelee mekeles nQ~
Deehe eee: ogye&ue Mejerj kes mJeeceer nesles nQ~ efoKeves ceW mLetue Mejerj hejvleg
Deevleefjke ef mes ogye&ue nesles nQ~ DeefOekeebMele: Goj efJekeej, heeeve-efeee ceW
ie[ye[, ceeveefmeke ogye&uelee SJeb peueesoj jesie mes hejsMeeve jnles nQ~ Deehe hej kegb"e Deewj
ceeveefmeke Gsie neJeer nes peelee nw~ evcee kes efveye&ue jnves hej efvee jesie(veeRo ve
Deevee, veeRo ceW euevee), Deeueme, Meerle-pJej, Deeflemeej, keHe efJekeej, efheke,
heerefueee, Deefe, cevoeefive, je efJekeej, peueesoj, heeC[g, keeceuee, heerveme, eerpeve jesie, efee keer LekeeJe, vehegbmekelee, peue mes Yee, ecesn, ceeveefmeke jesie,
ceuesefjee Deeefo jesie nesles nQ~ Meerle iegCe SJeb ej jeefMe eYeeefJele kejleer nw~ FmeefueS
ceve kees Skeee jKekej ceeveefmeke efmLejlee mes yeeW~ heeeve-Meefe kees mevlegefuele Deenej
mesJeve mes "erke yeveeSb~ emeVelee Deewj mevlegefuele Deenej mesJeve mes mJemLe jn mekeles nQ~
ceebme, ieefj Yeespeve SJeb eheer eerpeeW mes yeefeS~ veceke Deehekes efueS ueeYeeo veneR
nw, kece mesJeve kejW~ efJeeefcevme yeer mes ege Keee-heoeLe&, Heue SJeb njer meefypeeeB
Keeveer mJeemLeJeOe&ke nQ~
Deehekees YeeJegkelee mes yeevee eeefnS~ otmejeW keer vekeue kejvee, Deeueesevee
kejvee, nbmeer G[evee, efoKeeJee kejvee SJeb JeLe& mecee ve kejvee Deer DeeoleW veneR
nQ~ Deehe JeJenej kegMeue yeefveS Deewj Deefle YeeJegkelee mes mJeeb kees yeeekej jKeW, leYeer
GVeefle kej mekeWies~ Deehekeer Je=efeke SJeb ceerve jeefMe mes leye leke efveYeleer nw peye leke
Ske otmejs kee mecceeve kejles nQ~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe JeeueeW mes Dee
mecyevOe yeve he[lee nw~ efceLegve, leguee Je kegcYe jeefMe JeeueeW mes Devegketuelee ner jnleer
nw~ ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes keoeefhe veneR yeveleer nw~ Deehekes efueS meesce,
yegOe SJeb jefJe Jeej MegYe efove nQ~ meHeso, nje Je nukee nukee veeruee Je eerce jbie
Devegketue nw~ meJee n jeer kee meee ceesleer ee meJee Dee" jeer kee evceefCe eeboer
ceW pe[Jeekej lepe&veer Debiegueer ceW Megkeuehe#e kes meesceJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes
Yeerlej ev cev$e mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ meesceJeej kee ele
SJeb efMeJe peer keer Gheemevee meowJe MegYeHeueeo nw~ meesceJeej kees esle Jee, eeJeue,
eeboer, Ieer, ceesleer, meHeso heg<he, kehe&tj SJeb meHeso JemlegDeeW kee oeve ueeYekeejer nw~
meHeso ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~ eeb eeR eeQ me: evcemes vece:-Fme cev$e
kee 11000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 1, 5 Debke
MegYe, 3, 6, 8, 9 Debke meeceeve SJeb 4 Je 7 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe
Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~ Deehe
otmejeW keer vekeue ve kejW, Deeueesevee keoeefhe ve kejW SJeb efoKeeJee Yeer ve kejW~ YeeJegkelee
leepe kejkes mecee keer cenee kees mecePeW Deewj eelveMeerue jefnS, efHej osefKeS
meHeuelee Deehekes efmej kee leepe yeveleer nw ee veneR~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg
ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee DeOeee 13 DeJeMe he{W~
keke& jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2keejesyeej ceW Je=ef nesieer SJeb Fe hetCe& nesieer~ Jee DeefOeke nesiee~
DemJemLelee jnsieer~ keF& keeeeX ceW efJeuecye nesiee~ 3-5efJejesOe kee meecevee kejvee
he[siee~ GuePeveW kece neWieer~ meeeeme meHeuelee efceuesieer~ 6-7keggcye ceW

Demevlees<e jnsiee~ DeeJesMe Je eesOe mes efmLeefle efyeie[ peeSieer~ Jeeo-efJeJeeo nesiee~
Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ 8-9efeepeve mes mecheke& yevesiee SJeb MegYeefevlekeeW kee
meneesie efceuesiee~ YeefJe<e keer efevlee meleeSieer~ 10-12metPeyetPe mes meYeer keee&
hetCe& kej ueWies~ keee&#es$e ceW efJemleej nesiee~ Me$eghe#e kecepeesj nesiee~ efkemeer ye[s
DeefOekeejer mes YeW nesieer~ 13-14efveCe&e meese-mecePekej ueW Jejvee neefve nesieer~
keef"veeF&eeW kes meeLe keee& hetCe& neWies~ 15-17keejesyeejer Gleej-e{eJe Deeles
jnWies, DeefLe&ke efevlee SJeb efhelee kee meneesie efceuesiee~ 18-19mejkeejer keee&
hetCe& neWies~ efeepeveeW mes YeW Je OeveueeYe nesiee~ 20-22mecee Devegketue nw~
keee& yeve peeSbies~ heefjJeej mebie mecee Dee yeerlesiee~ 23-24mJepeve OeesKee
oWies~ JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo nesiee~ 25-26Iej ceW keesF& ceebieefueke keee& nes
mekelee nw~ efJejesOeer eeflee kees "sme hengbee mekeles nQ, meleke& jnW~ $e+Ce osvee he[
mekelee nw~ 27-28neefve nesieer~ efce$e meneesie oWies~ DeefleefLe Dee peeves mes ceenewue
megKecee nesiee~ 29-30Deee kece Jee DeefOeke~ DeheveeW mes cesue Je Me$egDeeW mes
Yee Jeehle nesiee~ 31ee$ee kejWies~ Jeeo-efJeJeeo SJeb cevemleehe nesiee~ DeheveeW mes
OeesKee SJeb keuesMe nesiee~ DeheJee DeefOeke nesiee~
HejJejer 2011
1meeLeer kes yenkeeJes mes neefve nesieer~ otpeeW kes nmle#eshe mes hejsMeeveer ye{sieer~
2-3mJeemLe kee efJeMes<e Oeeve jKeW~ DeeefLe&ke lebieer jnsieer~ efJejesOeer <e[ev$e
jeWies~ 4-6veeer eespevee ceW hewmee meese-mecePekej ueieeSb~ eefleeesefielee ceW
meHeuelee efceuesieer~ DemJemLe jnWies Deewj keeeeX ceW efJeIve Deewj ceeveefmeke hejsMeeveer nesieer~
7-8mecheefe kes efJeJeeo mes otj jnW~ ee$ee ceW ke nesiee~ mJepeve efvejeMe kejWies~
veS keee& keer meeseWies~ Jeeheej kes cevoe nes peeves keer efevlee jnsieer~ kee Oeve eehle
nesiee~ 9-11owefveke keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ JeJemeee ceW megOeej nes peeves mes
emeVelee nesieer~ 12-13mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Oeve-meben kes
eeeme meeLe&ke neWies~ Jee DeefOeke nesiee~ 14-16hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~
Deeeveke MegYe meceeeej efceuesiee~ ceveesefJeveeso kes efueS Kee& nesiee~ mevleeve keer GVeefle
nesieer~ 17-18GVeefle kee DeJemej efceuesiee~ oechele peerJeve megKecee jnsiee~
19-20 Yeeieeroejer ceW DeebefMeke ueeYe keer mecYeeJevee nw~ efce$eeW mes meneesie
efceuesiee~ 21-23keeeeX ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ efevlee ye{sieer~ mesnle kee Oeeve
jKeW~ 24-25heefjJeej mes otjer ye{sieer hej Yeeieesoe Yeer nesiee~ keejesyeejer neueele
yesnlej neWies~ ceveesefJeveeso hej Kee& nesiee~ 26-27keeeeX ceW ceve ueiesiee~ efJekeeme
eespeveeSb yeveWieer~ megKe-Meeefvle efceuesieer~ 28mecheke& mes efJeMes<e keee& yevesiee~

DeefOekeejer Jeie& mes ueeYe nesiee~ OeveueeYe nes peeves keer KegMeer nesieer~
ceee& 2011
1Jee DeefOeke nesiee~ eeemeeW mes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Jeeheej ceW
yeeOee mes ceve DeMeevle nesiee~ 2-3Deee ceW Je=ef nesieer hejvleg efHej Yeer Oeve keer
keceer Keuesieer~ hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ 4-5veS mecyevOe yeveWies~ peerJeve
meeLeer mes megKe efceuesiee~ mevleeve megKe mes emeVe neWies~ efce$e efueee Oeve Jeeefheme kej
peeSbies~ 6-7ee$ee mes ueeYe nesiee~ helveer kee meneesie efceuesiee~ mevleeve kes YeefJe<e
keer efevlee meleeSieer~ 8-10Yeefce ee Jeenve kee meewoe kej mekeles nQ~ efJeJeeo mes
otj jnvee yesnlej nw~ 11-13keee& Je=ef nesves mes DeefOeke Jemle nes peeSbies~ keee&
hetjs veneR neWies~ Goj efJekeej mes lebie neWies~ Oeveneefve nes mekeleer nw~ 14-15oeJele
ceW peeves kee keee&ece yevesiee~ mecee efJehejerle nw~ meleke& jnW~ DeMegYe meceeeej efceuesiee~
16-17mJepeve mes YeW ueeYeoeeke jnsieer~ mJepeve meneesie oWies~ MegYe meceeeej
efceuesiee~ 18-20efyeie[s keee& yeveWies~ Yeeieoew[ DeefOeke kejveer he[sieer~ ueeYe Yeer
nesiee~ 21-22MegYe meceeeej efceueWies~ Deee ceW Je=ef nesieer~ GVeefle kee DeJemej
efceuesiee~ KegMe jnWies~ 23-24ceeveefmeke leveeJe nesiee~ De]HeJeeneW kes eefle
meeJeOeeve jnW~ metPeyetPe mes efmLeefle ceW megOeej nesiee~ 25-26Deheves meneesie oWies~
mecePeoejer mes ueeYe Deewj keee&#es$e keer efmLeefleeeb Devegketue neWieer~ 27-28Deheves
OeesKee oWsies~ ceve ceW ceeetmeer nesieer~ Deeeveke ee$ee kejveer he[sieer~eeeme kejles jnW
DeYeer keer eeefhle nesieer~ 29-30neefve DeefOeke ueeYe kece nesiee~ Meejerefjke ke
nes mekelee nw~ 31ceve ceW efevlee jnsieer~ ee$ee Deeeveke kejWies~ Kee& nesiee~
Dehewue 2011
1keeeeX ceW yeeOeeSb, uesveosve ceW meeJeOeeveer yejleW, hewmee [tye mekelee nw~ efce$e keece
DeeSbies~ 2-4Jeeheeefjke neueele megOejWies~ kee Oeve eehle nesiee~ mevleeve keer
meHeuelee mes ceve emeVe nesiee~ ceeve-mecceeve ye{siee~ heefjJeej ceW Jeeo-efJeJeeo Je keuesMe keer
efmLeefle yevesieer~ 5-6keenjer kes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ mecee Devegketue Je
megKe-mece=ef keejke nw~ Yeesie-efJeueeme keer eJe=efe ye{ mekeleer nw~ mJepeveeW mes YeW nesieer pees
ueeYeoeeke jnsieer~ 7-9hejsMeeveer mJeeb ceesue ueWies~ DemJemLe nes mekeles nQ~ Keeveheeve
ceW ueehenjJeener ve yejleW~ efhelee kees ke nesiee~ Oeveneefve keer mecYeeJevee nw, uesveosve ceW
meleke& jnW~ 10-11mecee Deevevoceeer yeerlesiee~ MegYekeeeeX hej Jee nesiee~ uesefkeve
ceve Goeme jnsiee~ 12-14Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer~ Deee Devegketue nesieer~
ee$ee kej mekeles nQ~ 15-16eleske #es$e ceW GVeefle nesieer~ ceeve-eeflee ye{sieer~
17-18Jeeheej ceW ueeYe efceuesiee~ heoesVeefle keer DeefYeuee<ee hetCe& nesieer~ hejer#ee ceW
meHeuelee efceuesieer~ ceeveefmeke hejsMeeveer Je Yeeieoew[ DeefOeke jnsieer~19-20Oeve Je
ceeve keer neefve nes mekeleer nw~ Devegefele keee& mebke ceW [eue mekeles nQ~ Deeueme mes neefve
nesieer~ yesewveer kee JeeleeJejCe jnsiee~ mJepeve efkeveeje kej ueWies~ 21-23keee& yeve
peeves keer KegMeer nesieer~ OeveueeYe mes jenle efceuesieer~ 24-25Jemlelee ye{sieer~
Yeeieoew[ DeefOeke kejveer he[sieer~ kes keee& hetCe& nesbies~ 26-27Jee DeefOeke nesiee~
ee$ee Yeer kej mekeles nQ~ mevleeve keer efevlee jnsieer~ 28-29Yeeieoew[ DeefOeke nesiee~
keece yeve peeves keer KegMeer nesieer~ 30mJepeveeW mes YeW nesieer~ uecyeer ee$ee Deeeveke
kejveer he[sieer~ kepe& uesvee he[siee~
ceF& 2011
1hejeece ye{siee Je eMe Je=ef nesieer~ kee Oeve eehle nesiee~ peuoyeepeer mes
keee& efyeie[Wies~ 2-3DeeefLe&ke ueeYe mes mevlees<e nesiee~ keee& yevesiee~ efkemeer PebPe
ee Jeeo-efJeJeeo ceW ve he[W~ 4-6efveCe&e meese-mecePekej ueW Jejvee hejsMeeveer ceW
Hebme mekeles nQ~ heeefjJeeefjke megKe ye{siee~ 7-8eesOe mes yeeW~ efce$e meneesie veneR
oWies~ meefee jnW~ 9-11megKeeW ceW Je=ef nesieer~ veewkejer kes efueS MegYe mecee nw~
mejkeejer keee& hetCe& neWies~ MegYe meceeeej efceuesiee~ efhelee Je efce$eeW mes meneelee efceuesieer~
12-13DeveeJeMeke Jee nesiee~ efkemeer peefue mecemee kes efceueves keer
mecYeeJevee kece jnsieer~ Jeeheeefjke hejsMeeefveeeW kes keejCe Yeeieoew[ Je Jemlelee jnsieer~
14-15efce$e Je heefjJeej kes ueesie yesyeele veejepe neWies~ mecemee kee meceeOeeve efceue
peeves keer KegMeer nesieer~ Kee& ye{siee~ DeheJee mes yeeW~ 16-18ceefnuee eje
ueeYe nesiee~ ee$ee ueeYeoeeer jnsieer~ Jee DeefOeke, ceelee kee DeeMeerJee&o efceuesiee~
19-20ee$ee eesie yevesiee~ ueeYe Je YeefJe<e kes eefle meesle jnWies~ DeeefLe&ke
neueele eLeeJeled jnWies~ keg efoveeW ceW ueeYe nesves Jeeuee nw~ 21-22efJeJeeo mes otj
jnW~ mJepeve mes DeueieeJe Je Peie[e nes mekelee nw~ peerJeve ue#e efveOee&efjle kejWies~
Oeveneefve nesieer~ 23-24Glmeen yevee jnsiee~ veS DeJemej efceueWies~ mJepeve mes
YeW Dee DeJemej eoeve kejsieer~ efce$eeW mes meneesie efceuesiee~ 25-26heefjJeej
meefnle mecee meDeevevo Jeleerle kejWies~ MegYe meceeeej efceueWies~ 27-28emeVelee
Je Yeesie-efJeueeme keejer mecee nw~ ee$ee Yeer kej mekeles nQ~ 29-30efeepeveeW kes
meneesie mes keece yeve peeSiee~ 31MeerIe Ske veF& eespevee hej keee& kejWies pees
Delevle ueeYe osieer~ mevleeve kes keee& yeve peeSbies~ efJeJeeo mes yeeW~
petve 2011
1Goj efJekeej nes mekelee nw~ mevleeve kees meHeuelee Je hejer#ee ceW Des Debke
efceueWies~ 2DeeefLe&ke efmLeefle ceW megOeej nesiee~ efyeie[s keee& yeveWies~ meeJeOeeveer kes
keejCe neefve mes yee mekeWies~ 3-5Iej kee JeeleeJejCe leveeJe hetCe& jnsiee~ keee& ceW
keeJe kes yeeJepeto meHeuelee efceuesieer~ 6-7mecee eefleketue nw~ Deheves hejeeeW
pewmee JeJenej kejWies~ ees-ehe ueie mekeleer nw~ O8-10Jeeheeefjke ueeYe Je
meHeuelee mes ceve emeVe nesiee~ kee Oeve efceuesiee~ 11-12mecee Devegketue nw,
MegYe meceeeej efceuesiee SJeb DeefOekeebMe mecee emeVelee jnsieer~ 13-14JeJemeee
Gece jnsiee~ meneesefieeeW kes keejCe ceveesJeebefle meHeuelee hee ueWies~ OeveueeYe nesiee~
efce$e meneesie oWies~ 15-16ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ Deee mes DeefOeke Jee nesiee~
efce$e efJeeemeIeele kej mekeles nQ~ 17-18ieghle efevlee meleeSieer~ keeeeX ceW efJeuecye
nesiee~ eesOeJeMe keuen Je leveeJe keer efmLeefle jnsieer~ 19-20meceerhe keer ee$ee
ueeYe osieer~ YeeF&eeW kee meneesie efceuesiee~ keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ hejeece ye{siee~
21-22yeeOee Je mLeeve heefjJele&ve kee Yee jnsiee~ Jeenve hej Kee& nesiee~ Jemlelee
ye{ peeSieer~ 23-25Deefee Ievee Ie mekeleer nw~ meeJeOeeve jnves hej
hejsMeeefveeeW mes yee mekeles nQ~ jepeyeeOee nesieer~ kepe& ye{siee~ 26-27mebIe<e& kes
meeLe meHeuelee Yeer efceuesieer~ OeveueeYe nes mekelee nw hej Kee& Yeer nesiee~ ceelee kees ke
nesiee~ 28-30Me$eg hejemle neWies~ Deheves OeesKee oWies~ ceve hejsMeeve jnsiee~ $e+Ce
ye{siee~ peerJeve keer Demle-Jemlee hejsMeeve kejsieer~
pegueeF& 2011
1-2#es$e efJemleej mes emeVelee nesieer~ veS mecheke& yeveWies~ meHeuelee Glmeen
yeveeS jKesieer~ 3-5heeefjJeeefjke megKe efceuesiee~ eeseefo kee Yee nw~ ee$ee kee
eeseece yeveeSbies~ eeeme meeLe&ke neWies~ GVeefle nesieer~ 6-7esceer-hesefcekee kee efceueve
nesiee~ ceveesefJeveeso mebie mecee yeerlesiee~ De%eele Yee yevee jnsiee~ 8-9efJeefYeVe
yeeOeeDeeW kes yeeJepeto Deee kece Je Kee& DeefOeke nesiee~ he$eeeej mes ueeYe keer DeeMee
yebOesieer~ 10-11Me$eg efevlee kee keejCe yeveWies~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ mJeeb kes
mJeemLe kees ueskej hejsMeeveer ye{sieer~ 12-13mejkeej mes Oeve Je ceeve-mecceeve keer
eeefhle nes mekeleer nw~ DeLe& keer ef mes mecee mevlees<epeveke nw~ 14-15eeeme
meeLe&ke neWies~ Deheves OeesKee oWies~ GOeej ceW efoee Oeve [tyeves kee Yee nw~ $e+Ce uesvee
he[siee~ Kee& ye{siee~ 16-17DeYeer keer eeefhle nesieer~ Deeue mecheefe kes
efJeJeeo ceW ve he[W~ veS mecyevOe yeveWies~ 18-20meYeer keee& Deemeeveer mes yeve
peeSbies~ veS efce$e yeveWies pees YeefJe<e ceW ueeYe kejeSbies~ mejkeejer Je eeF&Jes keeeeX ceW
meHeuelee efceuesieer~ 21-22ee$ee kekeejer nesieer~ Jeeo-efJeJeeo Je OeesKee nes
mekelee nw~ Yeeieoew[ DeefOeke kejveer he[sieer~ 23-24DeeMeeleerle meHeuelee efceuesieer~
Lees[s eeeme mes DeefOeke ueeYe nesiee~ 25-27DeJemej yengle efceueWies~ OeveueeYe
nesiee~ 28-29DeheveeW mes cesue-efceueehe ye{siee~ heeme keer ee$ee Deewj DeheveeW kee
meneesie efceuesiee~ Kee& keer efevlee nesieer~ 30-31kes keee& hetCe& nes peeves keer
KegMeer nesieer~ ceveesjbpeve kes efueS Oeve kee Jee kejWies~ KegMe jnWies~
Deiemle 2011
1veewkejer-hesMee kees mebIe<e& kejvee he[siee~ keF& Gleej-e{eJe DeeSbies~ he$eeeej
mes ueeYe keer DeeMee peiesieer~ 2-3efJeeeLeea Deheves ue#e kees hee mekeWies~ JeJemeee
ceW ueeYe nesiee~ heefjJeej mebie heeme keer ee$ee kejWies~ veS mecyevOe yeveWies~ veS keee& keer
meeseWies~ 4-5eYeeJe Je DeefOekeej kes meeLe-meeLe Jemlelee ye{sieer~ veS DeJemej Je
mecyevOeeW kes keejCe YeefJe<e kes DeJemej efoKeWies~ 6-8otjoefMe&lee keece DeeSieer~
DeeS kes meeOeve yesnlej neWies~ MegYe keeeeX hej Oeve Jee nesiee~ efce$e kee meneesie
efceuesiee~ 9-10Fe hetefle& ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ Deheves hejeeeW pewmee JeJenej
kejWies~ 11-12Me$eg neefve kej mekeles nQ meesle jnvee ueeYeoeeer jnsiee~ ceelee kees
ke nesiee~ 13-14meece meYeer keee& hetCe& kej mekeWies~ GVeefle kes Deveske DeJemej
efceueWies~ 15-16heefjJeej ceW megKe keer Je=ef nesieer~ Oeve kee uesveosve meesemecePekej kejW~ mevleeve keer GVeefle mes ceve emeVe nesiee~ ee$ee mes ueeYe nesiee~ MegYe
meceeeej efceuesiee~ 17-18Goj efJekeej mes ke nesiee~ efce$eeW kes Deeeemeve
Heueeo neWies~ JeJemeee ceW ueeYe nesiee~ Me$eg <e[ev$e kej mekeles nQ~ meleke&lee mes neefve
veneR nesieer~ 19-21mecee Devegketue jnsiee~ ueeYe nesiee SJeb lJeefjle efveCe&e uesves
mes YeefJe<e ceW ueeYe keer cee$ee ye{ peeSsieer~ 22-23ceelee kees ke nesiee~ Jeenve
megKe efceuesiee~ Deheves meneesie oWies~ 24-26hejsMeeveer nesieer~ keeeeX ceW yeeOee
Deeves kes yeeJepeto Yeer efvejeMe veneR neWies~ meefee jnWies SJeb GVeefle kee ceeie& eMemle
kejves ceW meHeue neWies~ 27-28YeceCe mes emeVelee Je ueeYe keer cee$ee mevlees<epeveke
jnsieer~ 29-30mecee Dee yeerlesiee~ efce$e meneesie oWies~ ceveesefJeveeso kes efueS
ee$ee kejWies~ Jee DeefOeke nesiee~ 31helveer Je YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~
efmelecyej 2011
1-2otjJeleea #es$e kes emleeJe kee keee& DeejcYe nes mekelee nw~ owefveke
keee&ieefle eLeeJele jnsieer~ 3-4keejesyeejer efmLeefle yesnlej nesieer~ meYeer ceveesjLe hetCe&
neWies~ 5-6heefjece JeLe& veneR peeSiee~ ueeYe nesiee~ Mejerj DemJemLe nes mekelee
nw~ 7-8eeeme mes eieefle nesieer~ ceelenleeW kee hetCe& meneesie efceuesiee~ ee$ee kejWies~
keesF& cenJehetCe& GheueefyOe hetCe& nesieer~ ee$ee kejWies hej ueeYeoeeer veneR jnsieer~ eeefhle Je
eeeme meHeue neWies~ 9-10JeeefCepe kes efueS Devegketue mecee nw~ Jee keer
DeefOekelee jnsieer~ Oeve DeeJeMekelee Devegmeej Deelee-peelee jnsiee~ mevleeve kenvee veneR
ceevesieer, Deheves ceve keer kejsieer~ 11-12heeefjJeeefjke megKe ceW Je=ef nesieer~ efce$eeW
mes meneelee efceuesieer~ 13-15eYeeJeMeeueer mecheke& mes keee& yeve peeSbies~ mevleeve
keer efevlee jnsieer~ Deheves OeesKee oWies~ ceve ceW efvejeMee nesieer~ JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo
nesiee~ 16-17Yet-mecheefe kes ceeceues ceW ve he[W~ GeeefOekeejer emeVe neWies~
18-19keee&#es$e Je eYeeJe ye{siee~ heefjJeej ceW leveeJe kes yeeo Meeefvle Je megKe
efceuesiee~ mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~
20-22Me$eg mes meleke& jnves keer DeeJeMekelee nw~ Jeeheeefjke efJeJeeo nes mekeles
nQ~ Kee& DeefOeke nesves keer efevlee nesieer~ $e+Ce Yeer ueWies~ 23-25leerLe&ee$ee keer
meese mekeles nQ~ Oeve Je jepeueeYe nesiee~ ee$ee kejWies~ 26-27uecyeer ee$ee kee
eesie yevesiee~ heefjJeej mebie meDeevevo mecee Jeleerle nesiee~ Jemlelee ye{ mekeleer nw~
28-29JewJeeefnke mecyevOeeW ceW leveeJe keer DeeMebkee nw~ Deeies ye{ves kes efueS mecee
Devegketue nw~ $e+Ce ueWies~ 30helveer Je YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~ Kee& DeefOeke
nesves keer efevlee nesieer~ otpes neefve hengbeeSbies~
Deketyej 2011
1-2keeF& efyeie[e keee& yevesiee~ eYeeJe ye{siee~ efJejesOe keer mecYeeJevee nw~
Jeeheeefjke GVeefle nesieer~ 3-4Deee mes Jee DeefOeke nesiee~ MegYeefevlekeeW kee
meneesie efceuesiee~ 5-6eeeme mes megKe Je Deevevo eehle nesiee~ Meejerefjke ke keer
mecYeeJevee nw~ DeeefLe&ke ceeceueeW keer efevlee jnsieer~ DeeJesMe ceW Deeves mes efmLeefle Kejeye
nes mekeleer nw~ 7-8MegYe meceeeej mes keejesyeejer neueele yesnlej neWies~ keesF& veee
keee& eejcYe ve kejW Jejvee neefve nes mekeleer nw~ Oeve Hebme mekelee nw~ 9-10efkemeer
cenJehetCe& metevee mes leveeJe ye{siee~ YeefJe<e keer efevlee jnsieer~ esce mes efvejeMee neLe
ueiesieer~ 11-12DeefOekeejeW ceW ye{esejer nesieer~ Jeeheej, veewkejer ceW ueeYe nesiee~
13-14Me$eg hejemle neWies~ heefjece mes Deee ye{sieer~ veS keee& keer meeseWies~ Kee&
ye{siee~ 15-17efyevee meeses-mecePes keesF& keee& ve kejW~ efvejeMee neLe ueiesieer~
efkemeer hej efJeeeme ve kejW~ DeMegYe meceeeej mes ceve hejsMeeve jnsiee~ keF& ekeej keer
yeeOeeDeeW kee meecevee kejvee he[siee~ 18-19Yeeie meeLe osiee~ uecyeer ee$ee
meHeue jnsieer~ 20-22JeJemeee ceW efJemleej nesiee~ meHeuelee kee megDeJemej
mJele: efceuesiee~ meeceeefpeke keeeeX ceW Jemle jnves mes ceeve-mecceeve Je eMe ye{siee~
23-24mesnle efyeie[ mekeleer nw~ Goj efJekeej Je Keebmeer-pegkeece lebie kej mekelee
nw~ 25-26ee$ee eesie yevesiee~ Deheves hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ meYeer keeeeX
ceW efJeuecye nes mekelee nw~ 27-29mecee Devegketue nw, Deeueme ve kejW~
meefeelee mes yengle keg hee mekeWies~ 30-31Deejece kejves keer meeseWies hej kej
veneR heeSbies~ Yeeieoew[ mes LekeeJe nesieer~
veJecyej 2011
1-2otmejeW hej efveYe&j ve jnW~ DeeefLe&ke mebke Dee mekelee nw~ mesnle kee hetCe&
Oeeve jKeW~ 3-4Deeueme Je ueehenjJeener mes neefve Je ceeveneefve kee Yee nw~ OeesKes
mes yeeW~ eeeme mes OeveueeYe Je GVeefle kee ceeie& eMemle nesiee~ Kee& Je=ef keer efevlee
nesieer~ 5-6MegYe keeeeX kes efueS Oeve keer JeJemLee kejveer he[sieer~ DeeefLe&ke lebieer
nesieer~ Oeve Hebme mekelee nw~ neefve kes Deemeej nQ~ 7-8veS DeJemej efceueWies~
eespeveeSb veF& yeveWieer hej Gme hej keee& kejves keer DeYeer veneR meeseWies~ DeLe& Dee[s
DeeSiee~ 9-11JeJemeee ceW megOeej DeeSiee~ Goj ke mes ceve hejsMeeve jnsiee~
12-13he$eeeej mes ueeYe ceeie& eMemle nesiee~ hejer#ee, mee#eelkeej Je Deve keeeeX
ceW meHeuelee kee eesie nw~ ee$ee mes ueeYe nesiee~ 14-16efJeee mes ueeYe, efveceeCe&
keee& keer Fe keg mecee kes efueS leeie oW~ meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~
17-18keeeeX ceW efJeuecye, mLeeveevlejCe kee Yee SJeb peerJeve ceW efvejeMee Iej kej
peeSieer~ 19-20mebIe<e& kejves keer Meefe ye{sieer, eejcYe ceW yeeOee Je hejsMeeveer kes
yeeJepeto keee& yeve peeSiee~ Deheves meneesie oWies~ 21-23DeefOekeejer Jeie& mes
meneelee efceuesieer~ veF& efveegefe ee mLeeveevlejCe mecYeJe nw~ DeepeerefJekee mecyevOeer
mecemee meguePe peeSieer~ OeveueeYe nes peeves keer KegMeer nesieer~ 24-25keeeeX ceW
efJeuecye nesiee SJeb mecee neme-heefjneme mebie yeerlesiee~ 26-27Oeeefce&ke keeeeX ceW
efe ye{sieer~ mebIe<e& kes Ghejevle meHeuelee efceuesieer~ 28-29mJepeve mes YeW veS
keee& kes DeJemej osieer~ 30ceeveefmeke leveeJe nesiee hejvleg ceeve-eeflee keer efevlee
Yeer meleeSieer~
efomecyej 2011
1esceer-hesefcekee kee efceueve nesiee~ ceeveefmeke megKe-Meeefvle kes meeLe-meeLe ie=n
megKe Yeer efceuesiee~ 2-3efJeMes<e keee& yevesiee~ veewkejer ceW eceesMeve nes mekelee nw~
4-6ueeske-JeJenej mes Jeeheej ceW heee&hle ueeYe nesiee~ meHeuelee kes Des DeJemej
efceueWies~ Jee DeefOeke nesiee~ 7-8Oeve-meben kes eeeme meeLe&ke neWies~ ceveesJeebefle
keee& hetCe& neWies~ 9-11efkemeer mes veee heefjee Glmeen ye{eSiee~ keejesyeejer
neueele Des yeveWies~ emeVelee kee JeeleeJejCe yevesiee~ DeeJesMe ceW Deeves mes keee& efyeie[
mekelee nw~ mJepeveeW mes meneesie efceuesiee~ ueeske-JeJenej mes keF& kes keee& yevee heeves
ceW meHeue neWies~ 12-13GVeefle kee MegYe DeJemej efceuesiee~ jepeueeYe nes mekelee
nw~ eefleefle ueesieeW mes YeW nesieer Deewj Gvekeer Deewj mes veS keee& kejves kee DeJemej
efceuesiee~ 14-15Kee& Je=ef mes ceve hejsMeeve jnsiee~ Deeeveke kee Oeve efceue
peeves mes keF& keee& hetCe& nes peeSbies~ heg$e kees yeenj peevee he[siee~ ceve hejsMeeve jnsiee~
mesnle kee efJeMes<e Oeeve jKeW~ 16-18efeepeveeW mes YeW keer mecYeeJevee nw~ Oeve
meben keer mecYeeJevee nw~ veee keee& veee DeJemej Je ueeYe keer efoMee efveOee&efjle nes peeves
mes ceve emeVe nesiee~ 19-20Glmeen Je Meefe ye{sieer SJeb keeeeX ceW meHeuelee kes
Deveske DeJemej efceueWies~ OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~ 21-22ueejer
mes ueeYe keer DeeMee ve kejW~ efJejesOeer GYejWies~ mevleeve he#e mes efvejeMee neLe ueiesieer~ ceve
ceW DeefmLejlee jnsieer~ 23-24efce$eeW Je efjMlesoejeW mes meneelee efceuesieer~ Glmeen,
Meefe Je keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ ceveeskeecevee hetCe& nesieer~ Dekemceeled Oeve ueeYe
nesiee~ 25-27ee$ee kejWies~ Deheves efkeveeje kej peeSbies~ jepe mes ueeYe keer
mecYeeJevee nw~ efce$e Jeeoe oskej efveYeeSbies veneR efpememes mecee hej hejsMeeveer ye{sieer~ $e+Ce
ueWies~ 28-29efvekepeveeW kes efJeeemeIeele mes ceve ceW efevlee Je leveeJe nes mekelee
nw~ efeepeve kees ke mes Kee& ye{siee~ Goj efJekeej mes Meejerefjke efMeefLeuelee jnsieer~
mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 30-31OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe
efceuesiee~ MegYe meceeeej kes efceueves mes ceve emeVe nesiee~
Deeheves keke& jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
2011F&0 kee he{e~ eefo Debefkele %eeve kes DeeOeej hej Dehevee Deelce-efJeMues<eCe efkeee
Deewj efvepe oes<eeW kees otj kejkes meceeeveghe eelveMeerue jnWies lees Deehekee YeefJe<e
^
cee
ceer
Deehekeer jeef M e : ef m eb n
heef j ee, eYeeJe
cet
ces
cees
er
ss
17 Deiemle mes 16 efmelecyej leke

jeefMe efmebn keeueee keer heebeJeeR jeefMe nw~ en jeefMe Deefie> leJe,
Dee hekeer
meleesiegCe, efmLej mJeYeeJe SJeb mete& en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe efmebn veee SJeb Meefe kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe mJeeefYeceeveer, mJelev$elee hesceer, mheJeeoer, Goej
SJeb DeelceefJeeemeer nQ~ Deehekeer eke=efle iecYeerj nw leLee Deheves GejoeefelJe SJeb kee&Je kee
iecYeerjlee mes efveJee&n kejles nQ~ Deehe eYeglJeMeeueer nQ leLee vesle=Je kes efyevee peer veneR mekeles~
Deehe heefjeceer SJeb mebIe<e&Meerue nesves kes keejCe mJeeb kees heefjefmLeefle kes Devegmeej {eue uesles
nQ~ Deehe Deheveer yeeleeW mes otmejeW kees eYeeefJele kejves ceW hetCe& me#ece nQ~ Deehe mJeeLeea DeJeMe
nQ, efkevleg megKe-og:Ke ceW meneesieer Yeer yeve he[les nQ~ Deehekeer eJe=efe DeefOekeej, Meefe SJeb
JewYeJe keer Deesj jnleer nw~ otmejeW hej DeefOekeej SJeb Gve meyekees Dehevee mecePe yew"vee Deehekes
og:Ke kee keejCe nw~ Deehekes peerJeve ceW efJeee kee eesie ceOece mlejere nesiee efkevleg yeewefke
eefleYee efJeue#eCe nesves kes keejCe Ge Deewj yeewefke Jeie& ceW efJeMes<e mecceeve hee mekeWies~
mJepeveeW mes efJejesOe SJeb Jeeo-efJeJeeo keer Deveskeeveske efmLeefleeeB yeveWieer efpememes eoekeoe
Deheceeve, cevemleehe, Je Meejerefjke ke nesiee~ Deehe yeeOeeDeeW Je hejsMeeefveeeW keer hejJeen
veneR kejles, Deefheleg {lee mes Gvekee cegkeeyeuee kejkes Gvekees otj kejkes ue#e heeves kees
lelhej jnles nQ~ eefo jeef$e ceW pevce nw lees meeceeefpeke keeeeX kees kejves ceW efe jKeWies Je Oeve
kee DeefOekeebMe Yeeie FvneR keeeeX ceW Jee kejWies~ eefo efove kee pevce nw lees kegue kee veece
jesMeve kejWies Deewj eleske ekeej kes megKe-Ssee& kes meeOeveeW mes ege SJeb GVeefle kes meJeexe
efMeKej hej hengBe kej ner oce uesves keer eJe=efe nesieer~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe mebIe<e&Meerue, DevegMeemeve efee, Deer efce$e SJeb
ie=nkeee& ceW o#e nesleer nQ~ heefle Deewj heg$e hej DebkegMe jKekej GvnW mJesevegmeej eueeleer nQ~
Deehe meeceeefpeke SJeb Oeeefce&ke keeeeX ceW DeeCeere jnleer nQ~ Deehekes yeleeS efyevee keesF&
Deehekes ceve keer yeele veneR peeve mekelee~ Deehekeer YeeJegkelee, Mebkeeueg mJeYeeJe SJeb Keguekej
Kee& kejves keer Deeole mes Deveske mecemeeSB Deehekes meccegKe Deeleer nQ, efpeve hej Deehe mebIe<e&
kes yeeJepeto keeyet hee uesleer nQ~ Deehe oeeueg, mJeeefYeceeveer, Jeekeheg SJeb mJelev$elee esceer
nesleer nQ~ Deehe peerJeve kees keueelceke {bie mes peervee eenleer nQ~ Deehekees efpeleveer peuoer eesOe
Deelee nw Gleveer peuoer Glej Yeer peelee nw~ Meeve-Meewkele Deewj ceeve-ceee&oe kes efueS cejefcevee Deehekeer Deeole nw~ Deehe {-efveeeer SJeb heefjece kes yeue hej meHeuelee hee ner uesleer
nQ~
Deehe esce kes #es$e ceW mevosn kes keejCe DemeHeue jnles nQ~ Deehekeer eer Jeie& mes
eefleketuelee jnleer nw~ uesefkeve efHej Yeer Deheveer Yeesie eJe=efe kes meeOeve pege uesles nQ~
Deehekeer Deesj efJehejerle efueieeR DeefOeke Deekeef<e&le neslee nw Deewj Deehekes esce peeue ceW Hebme
peelee nw~ Deehe jesceebme kes #es$e ceW DeefOeke efeeeMeerue jnles nQ Deewj hetCe& le=efhle keer
Deekeeb#ee jKeles nQ~ Heuele: Ske hesce-hee$e kees es[kej otmejs keer Deesj ye{les jnles nQ,
FmeerefueS meHeue esceer veneR yeve heeles nQ~ Deehe Oeve mes DeefOeke esce kees cenJe osles nQ~
Deehekee efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW kes meeLe es esce-mecyevOe yeve
he[lee nw~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe JeeueeW kes meeLe Dee efveJee&n neslee nw~ ces<e
leLee Oeveg jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe yeve he[lee nw~ Deehekee keke&, Je=efeke
SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes efJejesOe jnlee nw, Fvemes ceOegj mecyevOe veneR yeve heeles nQ~
Deehe vesle=Je-eOeeve keeeeX ceW efJeMes<e meHeue nes mekeWies~ Deehe eens veewkejer kejW ee
JeJemeee pees Yeer kejWies Ge mlej ceW ner kejWies~ Deehe ess heo mes Ge heo leke
hengBeves kees lelhej jnWies~
Deehe kehe[e, ke=ef<e ee ke=ef<e mecyevOeer JemlegSB, msMevejer, eee, keeiepe, Deveepe,
lecyeeket, Heue, efeefkelmeke, kewefcem, hegefueme, leeefv$eke, efJeegle, meueenkeej,
Jekeeuele, peJeenejele, eMeemeke, veslee, mewve ee jepe efJeYeeie, efJe%eeve, êbmehees&,
cev$eer, jepekeere mesJee, efmeiejs kecheveer, kewverve, heMegheeueve, kemeeF&Keevee,
Keeb[meejer, efmevescee, HeeseseeHeer, er0Jeer0, Jeee ev$e, DeeJeeme efvecee&Ce, jepeveerefle%e,
Mesej yeeskej, Fbpeerefveej, uesKeke, efveosMeke, eMeemeke, efMe#eke, efebefmeheue,
Glheeoke, mesumecewve Deeefo keeeeX kees kejkes Oeve Deewj Keeefle Deefpe&le kej mekeWies~
eleske keee& ceW jeveelcekelee SJeb vetlevelee kees efJeMes<e cenJe oWies lees ueeYe Deewj veSveS mecyevOe yeveWies efpememes JeeJemeeefeke GVeefle nesieer~

mJemLe Mejerj nesves kes keejCe yeerceej kece he[les nQ~ mete& kes efveye&ue nesves hej Mejerj
ceW efhee efJekeej, Dehemceej(efceieea), G<Ce pJej, Mejerj ceW peueve, oe jesie, ves$e
efJekeej, ece& efJekeej, je efJekeej, #ee, Deeflemeej, efee ceW Jeekeguelee, efmej oo&,
Deefive, Mee SJeb kee mes ees, efJe<e efJekeej, keesKe ceW heer[e, DeefmLe megefle, yesve
nwcejspe, efceeeoer yegKeej, heer" oo&, mhevove, vee[er jesie, IegveeW ceW metpeve ee oo&
keeueje, heeieueheve, Yeeefvle Deeefo jesieeW kes ue#eCe efieesej nesves ueieles nQ~ Deehekees
eesOe, Meefe mes DeleefOeke keee& Deewj YeeJegkelee ceW yenves mes cete& Deewj efmej ee meerves
ceW oo& neslee nw pees MeerIe otj Yeer nes peelee nw~ Deehekees mJeemLe kes efueS veMeerues heoeLeeX
kes mesJeve Je Demeblegefuele Yeespeve mes yeevee eeefnS~ je keer Meglee Deewj menpe jeeJeen hej efJeMes<e Oeeve osvee eeefnS~ efvele efveece mes Jeeeece kejW~ mevlegefuele Deenej
ueW~ eesOe SJeb leveeJe keer efmLeefle mes yeeW~ efJeeefcevme S Je [er ege leepeer meefypeeeB,
[êF&-et, veeRyet, mevleje, Meno, cekeKeve Deewj heeueke Deeefo Keee heoeLeeX kee mesJeve
mJeemLe JeOe&ke nw~ tle keer yeerceeefjeeB mes yeekej jnW~
Deehekees DeleefOeke eesOe mes yeevee eeefnS~ Deehekeer Mebkeeueg eJe=efe Deehekes yengle
ye[er neefve kee keejCe yeve peeleer nw~ Deehe mheJeeoer lees yeveW hejvleg yeele kees Fme {bie
mes kenW efke otmejeW kees Deefee ve ueies~ JeLe& kee peesefKece ve ueW Je ogmmeenme efoKeevee
"erke veneR nw~ efpeer ve yeveW, JeLe& ceW De[vee "erke veneR nw~ mJelev$e efJeeejeW kes hees<eke
yeveW, uesefkeve mJeseeeefjlee kees keleF& eee ve oW~ Deehekeer Je=<e, efceLegve, kevee,
leguee, cekej SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes Deer efveYeleer nw~ ces<e SJeb Oeveg jeefMe
JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnles nQ~ keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes meowJe
efJejesOe jnlee nw, Fvemes yeekej jnW ee meleke&lee hetCe& JeJenej kejW~ Deehekes efueS jefJe,
meesce, cebieue Je ieg Jeej MegYe efove nQ~ megvenjer Je ueeue jbie MegYe nw~ meJee eej ee
meJee heebe jeer kee ceeefCekee meesves ee leebyes ceW pe[Jeekej Deveeefcekee Debiegueer ceW
Megkeuehe#e kes jefJeJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej mete& cev$e mes DeefYeceefv$ele
kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ mete& kees peue Dehe&Ce SJeb jefJeJeej kee ele meowJe
ueeYekeejer nw~ jefJeJeej kees iesnBt, ieg[, ueeue heg<he, ueeue evove, leebyee SJeb ueeue
JemlegDeeW kee oeve kejvee Gece Heueeo nw~ ueeue ceeue meowJe hee@efke ceW jKeW~
eB eR eQ me: metee&es vece: cev$e kee 7,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW
meneeke nw~ Deehekes efueS 2, 3, 9 Debke MegYe, 5 Debke meeceeve SJeb 4, 6, 7
Je 8 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW
jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~ Deehe Mebkeeuet eJe=efe leepe kej SJeb eesOe mes
yeekej es keee& kejves kes efueS lelhej nes peeF&S, GVeefle kes ej mJele: Kegueles eues
peeSBies~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee
kee DeOeee 13 DeJeMe he{W~
efmebn jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2DeeefLe&ke lebieer, ceeveefmeke hejsMeeveer SJeb efkemeer mes Peie[e nes mekelee nw~
3-5Jeeheej ceW GVeefle SJeb efkeS ieS eeeme meHeue neWies~ efce$e keece DeeSbies~ keee&
yeve peeSbies~ 6-7ceveeens keee& yeve peeSbies, DeheJee nesiee, emeVeefee jnWies SJeb
meHeuelee kee ceeie& eMemle nesiee~ 8-9Deheves hejeeeW pewmee JeJenej kejWies, mJepeveeW
Je efce$eeW mes cevecegeJe nesiee SJeb Kee& ye{siee~ 10-12Deehe efyeie[s ngS Je DeOetjs
keee& hetCe& kej heeves ceW meHeue neWies~ mecee ceveesefJeveeso mebie yeerlesiee SJeb ie=n megKe Yeer
ye{siee~ 13-14meceerhe keer ee$ee ueeYeoeeke keeeeX Je eefleeesefielee ceW meHeuelee
efceuesieer~ 15-17Iejsuet efevlee, keee& ceW ceve veneR ueiesiee efHej Yeer Yeeieoew[ kejveer
he[sieer~ Jeenve kee ee-efJeee keer meeseWies~ Kee& ye{siee~ mevleeve kees ke nesiee~
Deheves meneesie oWies~ 18-19keee&#es$e ye{siee Je mevlegef Yeer nesieer~ Me$eg kecepeesj
neWies Je owefveke keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 20-22ceeve-mecceeve ye{siee SJeb Me$eg
cegnB keer KeeSbies~ DeMegYe meceeeej efceue mekelee nw~ mJeemLe kes eefle meeJeOeeve jnW,
Meejerefjke ke mebYeeefJele nw~ 23-24mJepeve Me$egDeeW meMe JeJenej kejWies, JeLe&
kee leveeJe ye{siee SJeb keesF& Deefee Ievee Ie mekeleer nw~ 25-26efce$eeW mes cesueefceueehe Yeer kej mekeles nQ~ efJeJeeo mes yeevee esemkej nw~ jepeyeeOee SJeb DeheJee
DeefOeke nesiee~ 27-28Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer, meceerhe keer ee$ee Je veS
mebyebOe yeveWies~ veF& eespeveeDeeW hej keee& kejves keer meeseWies~ 29-30OeveueeYe kes
DeJemej efceueWies~ veS cekeeve Kejeroves keer meeseWies~ 31mLeeveevlejCe kee Yee nesles
ngS Yeer eefleeesieer keeeeX ceW meHeue jnWies~ efce$e keece DeeSbies~ DeheveeW mes meneesie
efceuesiee~ heefjJeej ceW ceveesefJeveeso kee JeeleeJejCe jnsiee~
HejJejer 2011
1mecee emeVelee mebie yeerlesiee SJeb efeepeveeW mes ceve-cegeJe otj nesiee~ veS
mecyevOe yeveWies~ 2-3Deee keer Dehes#ee Jee ye{siee SJeb Jeeheeefjke keef"veeF&
ye{sieer~ 4-6Jemlelee ye{sieer SJeb ceveeener Jemleg keer eeefhle nesieer~ mJepeveeW mes
meneesie SJeb ee$ee mes ueeYe nesiee~ 7-8otmejeW hej DevOeefJeeeme ve kejW, Yetmecheefe kee keee& GuePe mekelee nw~ mes mes yeekej jnW Jejvee neefve nesieer~ Deheves
efvejeMe kejWies~ 9-11keejesyeej ceW Je=ef nesieer SJeb Fe hetCe& nesieer~ OeveueeYe
nesiee~ 12-13eYeeJe ye{siee SJeb Me$eghe#e kecepeesj nesiee~ Jemlelee Yeer ye{sieer~
14-16Jeeo-efJeJeeo mes otj jnW SJeb jepeyeeOee Yeer nes mekeleer nw~ Oeveneefve mes
ceve hejsMeeve nesiee SJeb DeheveeW kes efJeeemeIeele mes cevemleehe nesiee~ Me$eg yeeOee
hengbeeSbies~ 17-18Deeeveke ee$ee kejveer he[ mekeleer nw SJeb DeeefLe&ke lebieer
cenmetme nesieer~ 19-20ees-ehes ueie mekeleer nw, efce$e meneelee oWies SJeb Kee&
ye{siee~ mevleeve kenvee veneR ceevesieer~ efhelee eje ueeYe SJeb keeeeX ceW meHeuelee SJeb JeLe&
kee leveeJe ye{siee~ 21-23Peie[e, efJeJeeo SJeb ceeveefmeke keuesMe kee Yee nw,
mepeielee mes efmLeefle Devegketue yevee mekeWies~ ceve hejsMeeve jnsiee~ 24-25DeMegYe
meceeeej efceuesiee~ eeemeeW mes efmLeefle keeyet ceW DeeSieer~ efce$eeW mes meneesie efceuesiee~
efeepeve mes YeW nesieer~ 26-27Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ helveer mes meneesie efceuesiee~
mJepeve efJejesOe kejWies~ Deee kece Kee& DeefOeke nesiee~ GVeefle kes efueS hejsMeeve jnWies~
28ee$ee, Yeeieoew[, keeeeX ceW osjer nesieer~ Kee& DeefOeke nesiee~
ceee& 2011
1mJepeve mes YeW nesieer~ efhelee mes ueeYe SJeb efce$eeW kes meneesie Je kee Oeve
efceue peeves mes n<e& nesiee~ 2-3keejesyeej ceW Je=ef nesieer SJeb Fe hetCe& nesieer hejvleg
Meejerefjke LekeeJe cenmetme nesieer~ 4-5yegpegie& keer efevlee SJeb ee$ee ceW keeJe
DeeSieer~ Oewe& jKeves mes yeeOee MeerIe otj nesieer~ otmejs keece DeeSbies~ 6-7mJeemLe
ceW ie[ye[, peesefKece hetCe& keeeeX ceW efe ye{sieer~ ogmmeenme ve kejW~ Oeve neefve nes
mekeleer nw~ 8-10efveCe&e uesves mes hetJe& hejeceMe& ues ueW~ efJeJeeneefo keer yeeOee otj
nesieer~11-13keeeeX ceW meHeuelee, eMe-ceeve ceW Jeef SJeb veS mecyevOe yeveWies~
ee$ee nesieer~ 14-15ee$ee SJeb mejkeejer keeeeX kes kejves mes ueeYe nesiee~ ee$ee
kejveer he[sieer~ 16-17ueehejJeener SJeb Deeueme mes keee& efyeie[ mekelee nw~
jepeyeeOee DeeSieer~ 18-20Jeeheeefjke yeeOee mes efevlee hejvleg veS mecyevOe
YeefJe<e ceW ueeYe oWies~ 21-22leerLe&ee$ee ee Oeeefce&ke GlmeJe ceW Meeefceue nesvee
he[siee, OeveueeYe nesiee~ efce$eeW kee meneesie SJeb mJepeveeW mebie mecee Jeleerle nesiee~
23-24Deeievlegke ueeYekeejer jnWies~ Lees[s ece mes DeefOeke ueeYe nesiee~ helveer mes
veeWke-PeeWke nes mekeleer nw~ 25-26Jee keer DeefOekelee mes efevlee nesieer~ efmej ceW
oo& SJeb ceeveefmeke leveeJe jnsiee~ 27-28kes keee& hetCe& neWies, eeeme peejer jKeW
SJeb DeMegYe meceeeej mes efevlee ye{sieer~ 29-30keejesyeejer eespeveeDeeW ceW Je=ef kes
meeLe-meeLe mecemle keee& yeve peeSbies~ 31ceveesefJeveeso kes efueS ee$ee kejWies~ MegYe
mevosMe efceuesiee~
Dehewue 2011
1Jeeheeefjke mecyevOe yeveWies SJeb heeefjJeeefjke cevecegeJe otj nesiee~ kee Oeve
efceuesiee~ 2-4yeeOee otj nesieer SJeb keee& yeveves Je MegYe meceeeej mes emeVelee nesieer
SJeb ueeYe Yeer nesiee~ 5-6mJeemLe ceW ie[ye[ nes mekeleer nw~ ee$ee SJeb mejkeejer
keeeeX mes ueeYe SJeb veF& eespeveeSb yeveWieer~ Kee& DeefOeke nesiee~ 7-9ueehejJeener mes
keee& efyeie[ mekelee nw~ jepe yeeOee nes mekeleer nw~ veS heefjee mes ueeYe keer DeeMee
nesieer~ meefee jnW~ 10-11OeveueeYe, efmLeefle eLeeJele SJeb Keeueer ve yew"W~
meefeelee veS mecyevOe yeveeSieer~ GVeefle kes DeJemej efceueWies~ 12-14GojefJekeej
ee mJeemLe kes efyeie[ves mes hejsMeeve jnWies~ JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo nesiee Je helveer kee
meneesie efceuesiee~ 15-16mJepeveeW mes efceueves kee n<e& SJeb ceveesjbpeve kes efueS
meefee neWies~ 17-18ceeveefmeke leveeJe otj nesiee, oechele-megKe ye{siee SJeb
mJepeve efJejesOe kejWies~ MegYe meceeeej mes ceve emeVe nesiee~ 19-20mLeeveevlejCe
keer mecYeeJevee, OeveueeYe, efJeMes<e eeeme meeLe&ke neWies~ 21-23Meemeve-meee mes
ceeve-mecceeve efceuesiee, cenJe kes keee& yeve peeSbies~ 24-25Kee& DeefOeke nes
peeves SJeb ceeveefmeke leveeJe kes ye{ peeves mes efevlee nesieer~ ueeYe kes Deemeej yeveWies~
26-27Goemeervelee otj nesieer, he"ve-hee"ve ceW efe ye{sieer SJeb ceveesjbpeve kes
efueS meefee neWies~ Deejece kejWies~ 28-29mJepeveeW mes efceueves kee n<e& nesiee~
30oechele-megKe ye{siee~ OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~
ceF& 2011
1MegYeeMegYe Heue efceueWies, JeLe& kee leveeJe SJeb yeeOeeDeeW mes efevlee ye{sieer~
2-3Yeewefleke megKe-meeOeveeW ceW keceer DeeSieer SJeb Goj efJekeej nesiee~ ie=nkeuesMe
nesiee~ 4-6KeeeX ceW Je=ef nesieer, Jeenve kee ee-efJeee SJeb ceveeskeeb#ee hetCe&
nesieer~ ceveesjbpeke keeeeX ceW ceve ueiesiee~ 7-8keejesyeejer DeheeMe ee ceeveneefve kee
Yee nw, efce$eeW mes Jeeo-efJeJeeo Yeer nes mekelee nw~ 9-11DeepeerefJekee kee meeOeve
peg[ mekelee nw~ keejesyeej ceW megOeej ee Je=ef kee eesie nw~ 12-13ie=n-keuesMe,
mevleeve kees ke SJeb eesOeJeMe yevelee keee& efyeie[ mekelee nw~ efove Devegketue SJeb
keee&ieefle "erke jnsieer~ 14-15heefjefele ee efce$eeW mes ueeYekeejer emleeJe efceue
mekelee nw~ GVeefle, eMe Je ceeve-mecceeve ye{siee~ Deeeveke hegjeves efce$e mes YeW nesieer~
16-18Jeeheej ceW megOeej, efce$eeW Je mJepeveeW mes cesue-efceueehe nesiee~ MegYe meceeeej
efceuesiee~ 19-20ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ OeveueeYe nesiee~ ceveesefJeveeso
kejWies~ 21-22Deeue mecheefe kes efJeJeeo mes otj jnW keeeWefke Peie[e nes mekelee
nw~ meleke&lee jnW, efJeeemeIeele nesiee~ jepeyeeOee mes hejsMeeve jnWies~ 23-24jepe
mes ueeYe, DeeefLe&ke lebieer SJeb meceerhe keer ee$ee mes ueeYe keer efmLeefle yevessieer~ DeebKe cetbokej
efJeeeme keoeefhe ve kejW~ Me$egDeeW mes meeJeOeeve jnW~ 25-26efyevee efJeeejs nmlee#ej
ve kejW~ Jeeheej meeceeve jnsiee, mecee ceveesjbpeke keeeeX mebie yeerlesiee~ ueeYe nesiee~
27-28mecee Devegketue nw, meefee jnW Je Deeueme kees heeme ve Hekeves oW~ ke
mes hejsMeeve jnWies~ otpeeW keer meueen mes ueeYe nesiee~ 29-30Jeeheeefjke GVeefle
SJeb Fe hetCe& nesieer~ 31mebyebefOeeeW mes cesue-efceueehe, Jeeheeefjke GVeefle Je ueeYe
nesiee~ OeveueeYe nesiee~
petve 2011
1hejeece-Je=ef, keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 2OeveueeYe nesiee~ mevleeve
megKe efceuesiee~ 3-5Jeeheeefjke ueeYe Je veewkejer ceW Fevegketue heefjJele&ve Je
heeefjJeeefjke efmLeefle Devegketue nesieer~ 6-7mee, ueejer, Mesej Je Ieg[oew[ ceW
Oeveneefve Je esce-mecyevOe hejsMeeve kejWies~ 8-10Deeeveke ee$ee kejWies, OeveueeYe
mes mevlees<e SJeb JeeJemeeefeke heefjefmLeefleeeW ceW heefjJele&ve DeeSiee~ Meejerefjke ke nesiee~
11-12Yeeieeroejer mes ueeYe SJeb ie=nmegKe ceW ye{esejer nesves mes ceeveefmeke emeVelee
nesieer~ 13-14mecee eefleketue nw, keeeeX ceW efJeuecye, helveer mes veeWke-PeeWke SJeb
DeMegYe meceeeej efceuesiee~ ee$ee kejWies~ Jeeo-efJeJeeo nesiee~ 15-16Yeeieoew[
efve<Heue, Oeve Deelee-peelee jnsiee, yejkele meceehle, ceeveefmeke DeefmLejlee SJeb Meejerefjke
LekeeJe cenmetme kejWies~ DeheJee nesiee~ 17-18Jeeo-efJeJeeo Je ue[eF& Peie[e
nes mekelee nw~ efce$e meneesie efceuesiee~ Kee& ye{siee Je Oeveneefve mes ceeveefmeke DeefmLejlee
nesieer~ 19-20mJeemLe efyeie[ mekelee nw~ helveer kee hetCe& meneesie Je heeefjJeeefjke
megKe efceuesiee~ 21-22mecee meeLe osiee, kee keee& yeve peeSiee SJeb veS mecheke&
yeveves keer KegMeer nesieer~ 23-25meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies, Oeeefce&ke keeeeX
ceW efe ye{sieer~ 26-27DeeMeevegketue ueeYe nesiee SJeb ceveesefJeveeso kes efueS Kee&
nesiee SJeb heeme keer ee$ee Yeer kejveer he[ mekeleer nw~ 28-30helveer kee hetCe&
meneesie, mevleeve kees ke SJeb keggcye mes keuesMe nes mekelee nw~ ee$ee eesie yevesiee~
pegueeF& 2011
1-2JeLe& keer efevlee, YeeJevee ceW yenves mes keeeeX ceW efJeuecye nesiee SJeb
yeeOeeDeeW mes hejsMeeve neWies~ 3-5yeeOeeDeeW kes yeeJepeto keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~
heeefjJeeefjke hejsMeeveer mes ceeveefmeke leveeJe SJeb KeeeX ceW Je=ef mes neLe lebie nesiee~ kepe&
ueWies~ 6-7mecee eefleketue nw, DeefOeke Yeeieoew[ ee keesF& Deefee Ievee Ie
mekeleer nw~ 8-9meeceeefpeke keeeeX ceW efe ye{sieer SJeb efkemeer mes OeesKes kes keejCe
neefve Yeer nes mekeleer nw~ 10-11leerLe& ee Oeeefce&ke ee$ee kej mekeles nQ~ veS mecheke&
kes keejCe efJekeeme keer veF& eespeveeDeeW hej keee& nesiee peesefke GVeefle kejeSiee~ mevleeve
keer GVeefle nesieer~ 12-13efmLeefle Devegketue jnsieer SJeb ueeYe mes ceve emeVe Je efce$eeW
kes meneesie mes kee keee& yeve peeSiee~ 14-15mevleeve megKe Je efeepeveeW mes YeW
SJeb GVeefle nesves mes KegMeer nesieer~ Jeeheeefjke megOeej, Jee DeefOeke SJeb ceeveefmeke
hejsMeeveer ye{ves mes cevemleehe nesiee~ 16-17eeeme meeLe&ke neWies, veS mecheke& kee
ueeYe efceuesiee SJeb meHeuelee mes JeeleeJejCe n<e&ceeer yevesiee~ Deeeveke Oeve keer eeefhle
nesieer~ ee$ee nesieer~ 18-20eer Je efce$eeW kes meneesie mes keee& yeve peeSbies SJeb
Jeeheeefjke megOeej mes ueeYe nesiee~ 21-22Deejeshe ueieves mes ceeve neefve SJeb hejer#ee
ceW meHeuelee efceueves mes ceeveefmeke megOeej nesiee~ 23-24Jee DeefOeke nesves mes
DeeefLe&ke lebieer cenmetme nesieer~ heefjJeej ceW keesF& DemJemLe nes mekelee nw, meleke& jnW
DeveLee neefve nes mekeleer nw~ 25-27ee$ee, mJepeveeW mes YeW SJeb Gvekes meneesie
mes keee& yeve peeSiee~ 28-29mecee Devegketue nw, meYeer keee& engBceKeer GVeefle
oWies~ DeJemejevegketue meefee jnW~ 30-31GVeefle kee ceeie& eMemle nesiee SJeb veS
DeJemej efceueWies~ DeheveeW mes meneesie efceuesiee~ Jee ye{siee~
Deiemle 2011
1mebyebefOeeeW mes cesue-efceueehe nesiee, Jeeheeefjke GVeefle Je meePesoejer ceW ueeYe
nesiee~ 2-3Jeeo-efJeJeeo, peuoyeepeer Je eesOe mes yeeW~ yeeOeeSb Dee mekeleer nQ~
4-5DeYeer efmeef Je efeepeve mes YeW nesves mes ceve emeVe jnsiee~ ceveesjbpeke keeeeX
hej Oeve Jee nesiee~ heefjJeej ceW emeVelee kee JeeleeJejCe Jeehle jnsiee~ hegjmkeej kes
efceueves keer KegMeer nesieer~ 6-8mecee Devegketue nw, efce$eeW Je mJepeveeW kes meneesie mes
keece yeve peeSiee~ 9-10DemJemLelee, eeseefo kee Yee jnsiee~ yesJepen JeeoefJeJeeo Yeer nes mekelee nw~ 11-12eelve Je eeemeeW mes ceveesvegketue ueeYe nesiee~
otj keer ee$ee kejWies~ 13-14Oeveneefve Je OeesKee mebYeeefJele nw meese-mecePekej
uesveosve kejW~ $e+Ce ues mekeles nQ~ 15-16keece yeveles-yeveles efyeie[ peeSiee~
kee Oeve efceue mekelee nw~ efJeJeeo mes yeeW~ ee$ee nes mekeleer nw~ 17-18Deee
ceW keceer nesles ngS Yeer DeeS kes meeOeve yeveWies~ ee$ee mes ueeYe Je Kee& ye{siee~ Deheves
hejeS pewmee JeJenej kejWies~ 19-21owefveke keee& ieefle meeceeve, GojefJekeej Je
JeLe& keer efevlee meleeesieer~ Deejece kejves keer meeseWies~ 22-23kee Oeve
efceuesiee, Yeewefleke megKe-meeOeveeW ceW Je=ef nesieer~ ceveesjbpeve ceW mebueive nes peeSbies~ $e+Ce
efceue peeSiee~ 24-26DeefJeeeme Je Mebkee kes keejCe efmLeefle efyeie[sieer Je
ie=nmegKe ceW keceer Deeesieer~ 27-28keeeeX ceW yeeOee, DeMegYe meceeeej efceues Je
Yeeieoew[ DeefOeke kejveer he[s~ 29-30Lekeeve Je Deeueme mes Yejhetj efove nw~
peerJeve mes ceve Gee nesiee~ Deejece kejWies~ keee& ceW efJeuecye nesiee~ mJepeve meneesie
oWies~ 31OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~ YeeF& hejsMeeve kejsiee~ Jee
DeefOeke nesiee~
efmelecyej 2011
1-2DeeF& kee yeouee yegjeF& mes efceuesiee~ efJejesOeer hejsMeeve kejWies Je
Yeeieoew[ kejveer he[sieer~ 3-4keejesyeej ceW Je=ef nesieer SJeb DeYeer keer eeefhle
nesieer~ 5-6ee$ee Je Kego kes eeemeeW mes keF& keee& yeve peeSbies Je OeveueeYe Yeer
nesiee~ 7-8eYeeJe ye{siee, GVeefle kee DeJemej efceuesiee Je efce$eeW eje ueeYe nesiee~
9-10efce$eeW Je mJepeveeW mes ceve-cegeJe nesiee Je JeLe& keer yeeOeeSb DeeSbieer~ helveer
mes kenemegveer nesieer~ 11-12meece meHeuelee Je heefjJeej ceW KegMeer kee ceenewue
yevesiee~ 13-15keee& ceW ceve veneR ueiesiee Je eceeoJeMe DeJemej neLe mes efvekeue
peeSiee~ 16-17Oeveneefve Je OeesKee mebYeeefJele nw meese-mecePekej uesveosve kejW~
18-19Deee ceW keceer, Yeeieoew[ Je espeveeW mes YeW nes peeves mes ueeYe nesiee~
eefleeesefielee ceW meHeuelee Je YeJeve ee-efJeee keer eespevee yevesieer~ ueeYe kes Deemeej
ye{Wies~ 20-22owefveke keee& ieefle meeceeve, GojefJekeej Je JeLe& keer efevlee
meleeesieer~ 23-25ee$ee SJeb megKe-meeOeveeW ceW Je=ef Je veS mebyebOe yeveWies~ veS Iej
Kejeroves keer meeseWies~ 26-27DeefJeeeme Je Mebkee kes keejCe ie=nkeuesMe Je Oeve keer
keceer Deeesieer~ 28-29keeeeX ceW yeeOee, Kee& DeefOeke Je DeMegYe meceeeej
efceueWies~ 30OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~ ee$ee kejWies~
Deketyej 2011
1-2veewkejer ceW yeeOee ee heefjJele&ve keer mebYeeJevee nw~ 3-4DeOetjs keee&
hetCe& neWies Je jepekeeeeX mes ueeYe nesiee~ 5-6mecee eefleketue jnsiee, mJeemLe
efyeie[ mekelee nw~ ceeveefmeke leveeJe Je Jee DeefOeke nesiee hejvleg eeemeeW mes efmLeefle
Devegketue nesieer~ 7-8keee&#es$e ceW efmLeefle meg{ nes peeves mes neueele megOejWies Je
eeeme meeLe&ke neWies~ 9-10Jee ye{siee SJeb OeveueeYe kes DeJemej DeeSbies~ ee$ee
nesieer~ 11-12efce$eeW kes meneesie mes yeveles keee& yeveWies~ JeeJemeeefeke efmLeefle
yesnlej nesieer~ 13-14heeefjJeeefjke GuePeveeW kes keejCe hejsMeeve jnWies~ efkemeer Yeer
keee& ceW ceve veneR ueiesiee~ 15-17keee&ieefle Devegketue nes peeSieer~ efeepeve keer
eleer#ee Kelce nesieer SJeb Yeeieoew[ ye{ peeSieer~ 18-19Goj-efJekeej mes lebie jnWies
SJeb kees&-keenjer kes keee& hetCe& neWies~ mecee Deevevoceeer yeerlesiee~ Iej kee ceenewue
emeVeleeceeer nes peeSiee~ 20-22efJejesOeer hejsMeeve kejWies,mepeie jnW~ eeseefo kee
Yee nw~ Oeveneefve nesieer~ 23-24keejesyeejer neueele meeceeve jnWies~ JeeJemeeefeke
neefve kee Yee ceve ceW jnsiee~ Deheves ueeYe kejeSbies~ 25-26efJeMes<e eeemeeW mes
keee& yeve peeSbies SJeb jepekeeeeX mes ueeYe nesiee~ 27-29efeepeve efJeeesie mes
cevemleehe, ee$ee ve eenkej Yeer kejveer he[sieer SJeb mLeeveevlejCe kee Yee jnsiee~ efJejesOeer
neefve hengbeeSbies~ 30-31efeepeve efJeeesie mes cevemleehe nesiee SJeb mLeeveevlejCe
kee Yee yevee jnsiee~ Kee& ye{siee~
veJecyej 2011
1-2mecee Devegketue, keeeeX ceW meHeuelee Je DeYeer-efmeef mes ceve emeVe
jnsiee~ 3-4ye[e Jee Pesuevee he[siee SJeb kejes Je KeeDees Jeeueer efmLeefle nw, Keeueer
ve yew"W~ 5-6eesOe Je Jeeo-efJeJeeo mes yeeW Je ee$ee ueeYe osieer~ JeeJemeeefeke
leeuecesue mes ueeYe, Oeeve keggcye Je Oeve-mecheefe hej kesefvle jnsiee~ 7-8ee$ee
ueeYeoeeer SJeb yegefyeue mes ceeve-mecceeve efceuesiee~ kes keee& yeve peeves keer KegMeer
nesieer~ 9-11eer he#e mes ueeYe SJeb efeepeve mes YeW nesieer~ mevleeve keer GVeefle
nesieer~ MegYe meceeeej efceuesiee~ 12-13eelve keer Dehes#ee ueeYe kece nesiee SJeb
owefveke keee&ieefle Devegketue jnsieer~ 14-16Jeeheej ceW lespeer mebYeeefJele, ueejer Je
mee mes yeeW Jejvee neefve nesieer~ 17-18ie=n-megKe efceuesiee, meneesieer GVeefle
kejeSbies~ efJeefMe peveeW mes mecheke&, Deeceeso-eceeso kes meeOeve pegWies SJeb yegpegieeX mes
DeeMeerJee&o efceuesiee~ 19-20keee& #es$e ceW megOeej, Yeeieoew[ SJeb cegkeoces ceW peerle
keer mebYeeJevee yevesieer~ 21-23Jee DeefOeke nesves mes yepe efyeie[siee~ JeeoefJeJeeo mes cevemleehe nesiee~ Deejece keer meeseWies~ 24-25DeefOekeejer emeVe
neWies,mevleeve kee megKe efceuesiee~ eefleketue efmLeefleeeb yeveWieer SJeb DeefOeke Kee& nesiee~
mJepeve efJeeemeIeele kejWies~ ceve og:Keer nesiee~ 26-27MegYeeMegYe efceefele Heue Je
eelve meeOe keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 28-29keejesyeej ceW Je=ef, ee$ee eesie
SJeb Fe hetCe& nesieer~ 30heefjJeej kee meneesie efceuesiee~
efomecyej 2011
1mebIe<e& Je Yeeieoew[ kes Ghejevle meHeuelee efceuesieer~ mJeeb kes eelve meeLe&ke
neWies~ 2-3he$eeeej eje ueeYe nesiee~ otpeeW hej efveYe&j ve jnW DeveLee neefve nesieer~
Deheves keee& mJeeb kejW leYeer meHeuelee efceuesieer~ 4-6mecee ueeYekeejer, mee#eelkeej
ceW meHeuelee efceuesieer~ he[esefmeeeW mes mecyevOe megOejWies~ Jee DeefOeke nesiee~ otj keer
ee$ee kejveer he[sieer~ 7-8mLeeveevlejCe kee Yee jnsiee~ ee$ee ceW ke Je neefve
mebYeeefJele~ 9-11veS DeJemej Je veS ueesieeW mes heefjee nesiee~ veee keee& kejWies~
12-13mecee Devegketue Je ueeYeoeeer nw~ Deheves keece DeeSbies~ efce$e mes Deveyeve
nes mekeleer nw~ 14-15veS DeJemej efceue mekeles nQ~ meefee jnW Deewj mecee kees
neLe mes cele peeves oW~ Deheves hejeS mee JeJenej kej mekeles nQ~ 16-18ee$ee
ueeYekeejerr nesieer~ heefjefele OeesKee oWies Je cevemleehe jnsiee~ DeeJesMe mes yeeW DeveLee
keuesMe ye{siee~ Kee& ye{siee~ 19-20leerLe&ee$ee kejWies Je efhelee mes meneelee
efceuesieer~ ceve emeVe jnsiee~ 21-22DeeefLe&ke lebieer Je Yeeieoew[ mes ceeveefmeke Je
Meejerefjke LekeeJe nesieer~ 23-24ueeYe, megKe Je ceveeskeecevee hetCe& nesves mes
emeVelee nesieer~ 25-27JeJemeee keer Deesj Oeeve DeefOeke jnsiee~ Yeeieoew[
nesieer~ ceboe mes efevlee nesieer~ 28-29mebIe<e& kes heeele kes keee& hetCe& neWies~ MegYe
meceeeej efceuesiee~ 30-31efkeS ieS eeeme HeueerYetle neWies~ efce$e kes meneesie mes
keece yeve peeSiee~ MegYe meceeeej efceuesiee~ DeheveeW kes meneesie mes ee$ee kee keee&ece
yeveeSbies~
Deeheves efmebn jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
2011F&. kee he{e~ eefo Debefkele %eeve kes DeeOeej hej Dehevee Deelce-efJeMues<eCe efkeee
Deewj efvepe oes<eeW kees otj kejkes meceeeveghe eelveMeerue jns lees Deehekee YeefJe<e
&
es
hee
Deehekeer jeef M e : kevee

heef j ee, eYeeJe
heer
het
<e
Ce
"
hes
hees
17 efmelecyej mes 16 Deketyej leke

jeefMe kevee keeueee keer "er jeefMe nw~ en jeefMe he=LJeer leJe,
Dee hekeer
jpeesiegCe, efmJeYeeJe SJeb yegOe en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe kee
eleerke efe kevee nw peesefke eLeeLe& keee& mes mecyeefvOele nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe meJe&iegCe mecheVe nQ~ Deehe mJeeLe& SJeb Yeesie keer
eJe=efe kes keejCe DeefOeke eeflee eehle veneR kej heeles~ Deehe mJeYeeJe mes ceOegj SJeb JeJenej
kegMeue nesles nQ~ otmejeW mes Dehevee keece efvekeeuekej GvnW cenJenerve mecePe yew"les nQ~ Deehe
ceeveefmeke he mes GVele leLee efJeheefeeeW ceW yegef-eelege& mes meeHe yee efvekeueles nQ~ Deehekees
Hetn[lee efyeukegue hemevo veneR nw~ Deehe Mebkeeuet mJeYeeJe SJeb efJeeeme keer keceer kes keejCe
keF& hejsMeeefveeeb G"eles nQ~ Deehekee mJeYeeJe mhe ve neskej jnmeceeer neslee nw~ cetuele:
Deehe peerJeve kees JeJeneefjkelee ceW peervee eenles nQ~ Deehe peerJeve ceW meYeer ekeej kes DevegYeJeeW
kees eehle kejvee eenles nQ~ Ske mLeeve hej efkes jnvee Deehekees efekej veneR ueielee nw~
meebmeeefjke SJeb meeceeefpeke keeeeX ceW efJeMes<e efe jKeles nQ~ Deehe meowJe Yeeweflekelee mes
DeOeelce keer Deesj Deemej nesles nQ~ ceveesvegketue JeeleeJejCe yeveeves ceW elegj nesles nQ~ meyemes
mecheke& ye{ekej efHej meerefcele kej uesves ceW me#ece nQ~ Deehe Meewkeerve Deewj Deheveer ner ceewpecemleer kes esceer nesles nQ~ Deehekeer mcejCe Meefe SJeb ceeveefmeke o#elee yengle leer#Ce SJeb Degle
nesleer nw~ Deehe mJeYeeJe mes [jheeske nesles nQ~ efoKeeJes mes Ie=Cee kejles nQ Deewj eeej mes otj
jnvee ner hemevo nw~ ceve ceW nerve YeeJevee Deeleer nw efkevleg keYeer Ieceb[ kes keejCe otmejeW ceW
oes<e {tb{les nQ ee Deeueesevee kejves ueieles nQ~ Deehe osKeves ceW efJevece, meewce SJeb lespemJeer
nesles nQ~ efkemeer kees hejsMeeveer ceW osKe kej efeefvlele nes G"les nQ~ efce$eeW kee meneesie hetCe&le:
veneR efceue heeSiee~ heeefjJeeefjke megKe efceuesiee, efkevleg GejoeefelJe Deehe hej DeefOeke jnsiee~
Deiej Deehe eer nQ lees Deehe efJeveeMeerue SJeb JeJenej kegMeue nesleer nQ~ Iej
ceWhejlev$elee kee JeeleeJejCe hemevo veneR kejleer nQ~ Deehekee mJeYeeJe meeoe nw~ meYeer ekeej
kee megKe SJeb meewYeeie eehle kejleer nQ~ Deehe megvoj, Skeevle efee, mejue SJeb keueekeewMeue ceW efvehegCe nesleer nQ~ Deehe ieesheveerelee ceW efJeeeme jKeleer nQ~ efvejLeke& keeeeX ceW mecee
DeefOeke Kee& kejleer nQ~ Oewe& kee Dee[cyej keg DeefOeke kejleer nQ~ heeefjJeeefjke
GejoeefelJe DeefOeke neslee nw~ peerJeve ceW mevlegueve Deewj JeJemLee yeveeS jKeleer nQ~ Iejyeenj meJe&$e mecceeefvele nesleer nQ~ Deehekee ve keesF& Me$eg nw Deewj ve keesF& efce$e~ Me$eg neefve veneR
hengbeeles Deewj efce$e ueeYe veneR kejeles~ Mebkeeueg SJeb DeefJeeemeer eJe=efe kes keejCe hejsMeeve
jnleer nQ~ nerveYeeJevee JeMe Ieceb[er yevekej otmejeW keer Deeueesevee kejves ueieleer nQ~ Deehe
peerJeve kees JeJeneefjkelee kes meeLe peervee eenleer nQ~ eee: Deer efce$e, helveer SJeb ceelee
nesleer nQ~ Deehe kece&", heeke SJeb ueefuele keuee ceW efvehegCe nesleer nQ~ Deehekees Hetn[lee keleF&
hemevo veneR nw~ Deehekeer Deeole nwotmejeW mes keece efvekeeuekej GvnW cenJenerve mecePe
yew"vee~
DeeheceW esce kes meeLe GejoeefelJe keer YeeJevee jnleer nw~ Deehe otmejeW kees emeVe
kejves ceW emeVelee kee DevegYeJe kejles nQ~ Deehe Deheves mes DeefOeke Deeeg keer Deesj
Deekeef<e&le nesles nQ~ Deehe leeie kes yeoues leeie eenles nQ~ Deehe Gvcege esce kees hemevo
kejles nQ~ Deehekee keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes ceOegj esce-mecyevOe jnlee
nw~ ces<e, efmebn Deewj Oeveg jeefMe JeeueeW kes meeLe Deer efveYeleer nw~ efceLegve, leguee SJeb
kegcYe jeefMe JeeueeW mes meowJe efJejesOe jnlee nw~ cekej SJeb Je=<e jeefMe JeeueeW mes meeceeve
mecyevOe jnlee nw~
Deehekee ceefmle<ke ceewefuekelee DeLee&led eLeeLe&hetCe& keeeeX kees kejves ceW efe jKelee
nw~ Deehe efoceeieer keeeeX ceW efJeMes<e meHeue nes mekeles nQ~ Deehe Fvpeerefveej, Jeeheejer,
DeOeeheke, oueeue, ceveesJew%eeefveke, uesKeke, mecheeoke, cegvMeer, efueefheke, ieefCele%e,
Deew<eefOe Jesee, jmeeeve%e, peesefle<eer, mebie"vekeee&, [ekej, mebJeeooelee, he$ekeej,
ekeeMeke, veslee, keueekeej, keejeriej, hesvj, esme, hebef[le, keefJe, kecheesefpej,
mesumecewve, ueskeejj, hee&ve efJeYeeie, Jekeerue, Jewe, kehe[e efceue Deeefo keeeeX kees
kejkes Oeve Deefpe&le kejkes megKe-mece=ef mebie peerJeveeeheve kej mekeles nQ~
eee: Deehekee Mejerj mLetue neslee nw~ Deehe Deefveeefcele efoveeee& SJeb
meceeDemecee Yeespeve Keeves kes keejCe hes mecyevOeer jesieeW mes emle jnles nQ~ Deehekees
ef$eoes<e(Jeele-efhee-keHe), ece&, keCe&, Yeeefvle, ieues ee veeefmekee jesie, mesefhke,
yeewefke-Demevlegueve, heerefueee, Kegpeueer, ieghle jesie, ceOegcesn, Jeeeg-efJekeej, cevoeefive,

mebenCeer, eseke, pe[lee, JeeCeer mecyevOeer jesie, keg, oeo, he#eeIeele, heer" kee oo&
Je pees[eW kee oo& Deeefo jesieeW mes hejsMeeve nesles nQ~ Deehe ceeveefmeke ece keer Dehes#ee
Meejerefjke ece kees Yeer cenJe oW~ Yeespeve mevlegefuele SJeb mecee hej ueW~ Lees[e Jeeeece
kejW ee eele: ee mebOee mecee mewj kejW~ Mejerj kes mJeemLe hej Oeeve oW keeeWefke Fmeer
hej Deehekeer GVeefle efveYe&j nw~ njer meefypeeeb Je HeueeW kee jme Deehekes mJeemLe nsleg
DeeJeMeke nw~ Oetceheeve Je ceebmeenej kes mesJeve mes yeeW~ cee SJeb oner Deehekes efueS
mJeemLeJeOe&ke nQ~ efJeeefcevme [er, yeer Je kewefuMeece ege Keee heoeLe& DeJeMe ueW~
ceveesjbpeve Deewj efJeveesoceeer peerJeve Jeleerle kejWies lees mJemLe jnWies~
Deehekees DeleefOeke mJeeLe& mes yeevee eeefnS~ efvepe ueeYe kes meeLe-meeLe otpeeW kes
ueeYe kees Yeer cenJe oWies lees GVeefle kes Deveske DeJemej efceueWies~ efJeMes<e%e yeveves kee
eeeme kejW~ otmejeW keer cenee mecePeW Deewj JeLe& efkemeer keer efKeuueer ve G[eSb~ iehhe
cele nebefkeS, GleeJeueeheve Deewj peuoyeepeer mes yeekej jnW~ Deefle DeelceefJeeeme SJeb
DevOeefJeeeme mes mJeeb kees yeeekej jefKeS~ YeeJegkelee ceW ve yenkej {efveeeer yevekej
eelve kejWies lees meHeuelee Deehekes keoce etcesieer~ Deehekeer efceLegve, leguee SJeb kegcYe
jeefMe JeeueeW mes veneR yeveleer, eee: Jeeo-efJeJeeo ner jnlee nw~ Je=<e SJeb cekej jeefMe
JeeueeW mes mebIe<e& keer efmLeefle jnleer nw~ keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes Dee
mecyevOe jnlee nw~ ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe Jeeues Deehekes efueS meewYeeieMeeueer jnles
nQ~ Deehekes efueS jefJe, yegOe Je Mege Jeej MegYe efove nQ~ nje Je heeruee jbie MegYe nw~
meJee eej ee meJee n jeer kee heVee meesves keer Debiet"er ceW pe[Jeekej keefvekee Debiegueer
ceW Megkeuehe#e kes yegOeJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej yegOe cev$e mes DeefYeceefv$ele
kejkes OeejCe kejvee MegYeHeueeo nw~ ue#ceer keer Gheemevee Oeve ueeYekeejer nw~ yegOeJeej
kee ele meowJe ueeYekeejer nw~ yegOeJeej kees cetbie, nje Jee, kehe&tj, Heue-Hetue SJeb njer
JemlegDeeW kee oeve osvee Gece Heueeo nw~ nje ceeue meowJe hee@efke ceW jKeW~ yeeB
yeeRb yeeQ me: yegOeees vece: cev$e kee 9,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke
nw~ Deehekes efueS 5, 1, 4, 6, 7 Debke MegYe, 3, 8, 9 Debke meeceeve SJeb 2 Debke
DeMegYe Heueeo nw~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee&
kejWies lees ueeYe nesiee~ eefo Deehe Deeueme, efvepe mJeeLe&, JeLe& mecee iebJeevee,
Deeueesevee Je egieueKeesjer Deeefo mes yeeWies lees peerJeve ceW megKe SJeb meHeuelee keer eeefhle
kej mekeWies~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj
Gheee kee DeOeee 13 DeJeMe he{W~

kevee jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2kes keee& hetCe& neWies SJeb meeceeve yeeOeeDeeW kes yeeJepeto JeJemeee
Devegketue jnsiee~ 3-5DeefOeke Jemle jnWies SJeb mJepeveeW Je efce$eeW mes cegueekeele mes
ceve emeVe jnsiee~ 6-7Jee keer DeefOekelee, Yeeieoew[ SJeb heefjefmLeefleeeb eefleketue
jnWieer~ 8-9YeefJe<e kees ueskej efeefvlele jnWies SJeb mepeielee mes eefleketuelee kees
Devegketue yevee ueWies~ 10-12ee$ee mes ueeYe SJeb yeeOeeDeeW kes otj nesves kee ceeie&
eMemle nesiee~ 13-14ee$ee ceW yeeOee, efeepeve mes cegueekeele SJeb megmeceeeej
efceueves mes emeVelee nesieer~ 15-17efJejesefOeeeW mes meleke& jnW, ee$ee nes Je GVeefle
efceues~ 18-19mecee Devegketue nw Lees[s mebIe<e& kes yeeo efmLeefle Devegketue nesieer~
20-22DeefOekeej #es$e ye{siee, efce$eeW mes meneelee efceuesieer SJeb keee& yeveles-yeveles
efyeie[siee~ 23-24 eefleefle ueesieeW mes cesue-cegueekeele kes yeeo ueeYe kee
Deeeemeve efceuesiee~ 25-26ceeve-mecceeve ye{siee SJeb Me$eg cegnB keer KeeSbies~
Deee|Leke lebieer mes efevlee ye{sieer hej OeveueeYe mes efmLeefle megOej peeSieer~ helveer kees ke
nesiee~ 27-28ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer, efce$e meneesie efceuesiee SJeb ceveesefJeveeso mebie
mecee yeerlesiee~ 29-30GVeefle-heLe eMemle nesiee, mJepeveeW kes meneesie mes ceve
emeVe nesiee~ 31mJeemLe efyeie[ mekelee nw, mepeie jnW~ heeefjJeeefjke leveeJe ee
Jeeo-efJeJeeo nesiee~ Kee& ye{siee hej OeveueeYe nesiee~
HejJejer 2011
1Jeeheeefjke Je mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer, ee$ee nes mekeleer nw~
peuoyeepeer mes yeeW~ 2-3mecee Devegketue nw, Deee-Je=ef SJeb heeefjJeeefjke-megKe kes
meeLe veS DeJemej efceueWies~ 4-6ieghle efevlee meleeSieer, mJepeveeW mes cesue-cegueekeele
SJeb ee$ee ceW neefve nes mekeleer nw~ 7-8meece meHeuelee SJeb keggcye ceW Demeblees<e
kee JeeleeJejCe yevesiee~ eer megKe ceW keceer, efJeJeeo mebYeeefJele SJeb mJeemLe efyeie[ mekelee
nw~ 9-11mecee ceveesefJeveeso mebie yeerlesiee SJeb owefveke keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~
12-13meceerhe keer ee$ee ueeYeoeeer, Iejsuet efevlee SJeb keece kes eefle efe kece
nesieer~ 14-16Jeeo-efJeJeeo mes yeeW, jepeyeeOee nesieer~ 17-18ceeveefmeke
leveeJe ye{siee, DeMegYe meceeeej mes JeefLele neWies SJeb heeefjJeeefjke keuesMe mes cevemleehe
nesiee~ 19-20ueeYe kece Je neefve DeefOeke nesieer~ Jeeheeefjke efevlee ye{sieer~

Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ 21-23efoveeee& eLeeJele jnsieer, ceve Gee jnsiee hejvleg
OeveueeYe nes mekelee nw~ heefjJeeefjke meneesie Je efce$eeW kes mecheke& mes keF& keee& yeve
peeSbies~ 24-25Peie[e, efJeJeeo SJeb ceeveefmeke keuesMe kee Yee nw, mepeielee Je
yeewefke yeue mes meceeOeeve efceue peeSiee~ 26-27 Jemle jnvee ueeYeoeeer nw~
Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ YeefJe<e GppJeue efoKeeF& osiee~ 28ee$ee kejWies~
heefjJeejpeveeW mes meneesie efceuesiee~ Deeeveke ueeYe mes KegMeer nesieer~ kes keee& yeve
peeSbies~
ceee& 2011
1OeveueeYe, meHeuelee, GVeefle efceueves mes n<e& SJeb DeelceefJeeeme ye{siee~ ee$ee
nesieer~ 2-3Yeeieoew[, Jemlelee, ceeveefmeke efevlee, kepee&, jesie SJeb Deve Deveske
yeeOeeDeeW mes ceve hejsMeeve jnsiee~ 4-5DeefLe&ke lebieer kes keejCe kepe& uesvee he[siee SJeb
Demle-Jemle efoveeee& jnsieer~ 6-7Lees[e eeeme Je meleke&lee mes keee& yeve peeSiee
SJeb efeepeve mes YeW nesieer~ veS keee& kees kejves ceW neefve nes mekeleer nw~ Jeeo-efJeJeeo
mes yeeW Jejvee ie=n-keuesMe nes mekelee nw~ 8-10kees&-keenjer kes keeeeX ceW
meHeuelee, jepeueeYe SJeb Me$eg he#e kecepeesj nesiee~ 11-13JeJemeee ceW ueeYe Je
veewkejer heoesVeefle kes DeJemej eehle neWies~ 14-15ee$ee mLeefiele nesieer SJeb
YeeieeroejeW mes mecyevOe efyeie[Wies~ 16-17efJeosMe ee$ee keer eespevee yevee mekeles nQ~
yeeOeeDeeW mes ceve $emle nesiee SJeb efhelee mes meneelee efceuesieer~ 18-20efMe#ee keeeeX
ceW mebueive neWies~ ie=n ceW MegYe keee& kejves kee Deeeespeve nes mekelee nw~ Deheves meneesie
oWies~ 21-22Meemeve-meee mes ceeve-mecceeve efceuesiee, cenJe kes keee& yeve peeSbies~
23-24DeepeerefJekee keer mecemee nue nesieer~ mevleeve megKe efceuesiee~ efevlee otj
nesieer~ 25-26Yeeieoew[ DeefOeke, ueeYe kece SJeb Jemlelee DeefOeke jnsieer~
Yeeieoew[ DeefOeke nesves mes Mejerj efMeefLeue jnsiee~ Deejece keer meeseWies~ Keeueer ve yew"W~
27-28ceeveefmeke leveeJe ye{siee SJeb Meejerefjke ke mebYeeefJele nw~ jepe mes ueeYe
nesiee~ 29-30OeveueeYe nesiee~ efhelee kees ke nesiee~ ceve ceW efevlee jnsieer~ Kee&
DeefOeke nesiee~ cevemleehe nesiee~ 31efce$e OeesKee osiee~ ee$ee kejveer he[sieer~
Dehewue 2011
1DeefLe&ke lebieer, ceeve-neefve SJeb DeefOeke Jemlelee mes LekeeJe nesieer~ keee& yeve
peeSiee SJeb megKe-Meeefvle Yeer ye{sieer~ 2-4peuoyeepeer ve kejW~ Jejvee neefve nesieer
Deewj ceve hejsMeeve jnsiee~ Deheves OeesKee oWies~ 5-6efJeee mes ueeYe SJeb ueefuele keuee
Je ieeeve-Jeeove ceW efe mes ceve ceW veF& Tpee& kee met$eheele nesiee~ veF& eespevee SJeb veS
keee& kejWies~ 7-9efce$eeW Je YeeF&eeW kes meneesie mes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ ee$ee
kejveer he[sieer~ 10-11efJeMes<e keee& yeve peeSiee, DeeJeeme mecemee meguePesieer SJeb
Iejsuet efJeJeeo mes cevemleehe nesiee~ 12-14ceeveneefve mes ceve hejsMeeve nesiee SJeb
Lees[s eeeme mes efyeie[s keee& yeve peeSbies~ 15-16eMe ye{]siee, efJejesOeer nleeMe
neWies SJeb Deee ceW megOeej nesiee~ 17-18Yeeieeroejer ceW ueeYe veneR nesiee Je Jeeheej
ceW efmLeefle meeceeve jnsieer~ Iej kee JeeleeJejCe emeVeleeceeer nesiee SJeb Kee& ye{siee~
19-20keecekeepe keer efmLeefle efveye&ue nesieer SJeb efJejesOeer yeueJeeve neWies~ efyeie[s
keee& yeveWies Je MegYe meceeeej efceuesiee Deewj eefleeesefielee ceW Yeer meHeuelee efceuesieer~ mJepeve
keece DeeSbies~ 21-23mecee Devegketue nw, megKe-Meeefvle jnsieer, meeceeefpeke GlmeJeeW
ceW Yeeie ueWies SJeb ceveeskeeb#ee hetefle& mes ceve emeVe nesiee~ 24-25Deuhe eeemeeW mes
eMe efceuesiee~ mecee neme-heefjneme mes Jeleerle nesiee~ 26-27Yeeieoew[, Kee&
ye{ves keer efevlee nesieer~ ee$ee nesieer~ 28-29mecee eefleketue nw, meleke& jnW~
helveer kes meneesie mes keee& yeve peeSiee~ 30peje meer DemeeJeOeeveer neefve kejeSieer~
Kee& ye{siee, ee$ee nesieer~
ceF& 2011
1Oewe& Je menveMeeruelee yeveeS jKeW ueeYe DeJeMe nesiee~ meeceeve yeeOee kes yeeo
meHeuelee efceuesieer~ 2-3mJeeb kes eeeme meHeue neWies SJeb helveer mes Jeeo-efJeJeeo
mebYeeefJele nw~ ee$ee mes ueeYe, hejer#ee ceW meHeuelee SJeb meceerhe keer ee$ee kejveer he[
mekeleer nw~ 4-6mLeeve heefjJele&ve nes mekelee nw~ DeYeer eeefhle nesves mes keee&
Deemeeveer mes yeveWies~ veS keee& mes ueeYe nesiee~ 7-8mebIe<e& kes yeeJepeto ceveesJeebefle
meHeuelee efceuesieer~ ceve emeVe jnsiee~ 9-11mJepeveeW mes ceve-cegeJe SJeb Jeeheeefjke
keeeeX ceW yeeOeeDeeW kee meecevee kejWies~ $e+Ce ueWies~ heeme keer ee$ee kejWies~ YeeF& mes efJeJeeo
nesiee~ 12-13eeseefo ueie mekeleer nw~ JeLe& kee Peie[e ee Jeeo-efJeJeeo nes
mekelee nw~14-15ee$ee eesie yevesiee~ neefve nesieer ee mJeemLe efyeie[ mekelee nw~
16-18mepeielee mes DeMegYe efmLeefle mes yee mekeWies Je veS mebyebOe yeveWies~ efMe#ee keer
meeseWies~ 19-20heefjefele ee efce$eeW mes ueeYekeejer emleeJe efceue mekelee nw~ eMe Je
ceeve-mecceeve ye{siee~ ee$ee kejsies~ 21-22Jeeheeefjke GVeefle, keeeeX ceW meHeuelee
SJeb efce$eeW kee meneesie efceuesiee~ 23-24mecee Devegketue nw~ ceebieefueke keee& hej
Oeve Jee nesiee~ 25-26ceeveefmeke leveeJe, mJeemLe {eruee SJeb helveer kee meneesie
efceuesiee~ Keeve-heeve ceW Oeeve jKeW keeeWefke Goj efJekeej nes mekelee nw~ Meejerefjke ke
nes mekelee nw~ 27-28eesOeJeMe Jeeo-efJeJeeo SJeb keee& efyeie[siee Je Kee& ye{siee~
mJepeve mes YeW nesieer Je veS mecyevOe yeveWies~ eeeme meeLe&ke neWies SJeb cesue-cegueekeele mes
keee& yeveWies~ 29-30veF& eespeveeDeeW hej keee& nesiee SJeb jepeueeYe mebYeeefJele nw~
31meleke& jnW Deheves ee efce$eeW mes OeesKee nesiee~ OeveueeYe nesiee~
petve 2011
1hejeece-Je=ef, keeeeX ceW meHeuelee SJeb hejer#ee-eefleeesefielee ceW meHeuelee
efceueves keer emeVelee nesieer~ 2Jeeheeefjke ueeYe Je veewkejer ceW Fevegketue heefjJele&ve Je
heeefjJeeefjke efmLeefle Devegketue nesieer~ 3-5mee, ueejer, Mesej Je Ieg[oew[ ceW
Oeveneefve nesieer~ Jee ye{siee~ 6-7Deeeveke ee$ee kejWies, JeeJemeeefeke
heefjefmLeefleeeW ceW heefjJele&ve DeeSiee~ veee keee& kejWies~ OeveueeYe nesiee~ efJeJeeo mes yeeW~
8-10Yeeieeroejer mes ueeYe SJeb ie=nmegKe ceW ye{esejer mes KegMeer nesieer~ kepe& ueWies~
11-12mecee eefleketue nw, keeeeX ceW efJeuecye, helveer mes veeWke-PeeWke SJeb DeMegYe
meceeeej efceuesiee~ ee$ee nesieer~13-14Yeeieoew[ efve<Heue, Oeve Deelee-peelee
jnsiee, yejkele meceehle, ceeveefmeke DeefmLejlee SJeb Meejerefjke LekeeJe cenmetme kejWies~
15-16Jeeo-efJeJeeo Je ue[eF& Peie[e nes mekelee nw~ Oeveneefve, ceeveefmeke
DeefmLejlee nesieer~ 17-18mJeemLe efyeie[ mekelee nw~ JeLe& keer yeeOee Dee mekeleer
nw~ DeeefLe&ke lebieer nesieer~ 19-20mecee meeLe osiee, kee keee& yeve peeSiee SJeb
veS mecheke& yeveves keer KegMeer nesieer~ DeheveeW kee meneesie efceuesiee~ efce$e Yeer meeLe oWies~
21-22meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies, eMe ye{siee SJeb Oeeefce&ke keeeeX ceW efe
ye{sieer~ OeveueeYe nesiee~ veS DeJemej efceueWies~ 23-25DeeMeevegketue ueeYe nesiee
SJeb ceveesefJeveeso kes efueS Kee& nesiee SJeb heeme keer ee$ee Yeer kejveer he[ mekeleer nw~
26-27helveer kee hetCe& meneesie, mevleeve kees ke SJeb keggcye mes keuesMe nes
mekelee nw~ JeeoefJeJeeo mes yeeW~ 28-30ue#e eehle kejves ceW meHeue neWies~
MegYemeceeeej efceuesiee~ efce$e meneesie oWies~ Oeveneefve nesiee~ Kee& ye{siee~
pegueeF& 2011
1-2JeLe& keer efevlee, YeeJevee ceW yenves mes keeeeX ceW efJeuecye nesiee SJeb
yeeOeeDeeW mes hejsMeeve neWies~ 3-5yeeOeeDeeW kes yeeJepeto keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~
mecee eefleketue nw, DeefOeke Yeeieoew[ ee keesF& Deefee Ievee Ie mekeleer nw~ Kee&
DeefOeke nesiee~ 6-7meeceeefpeke keeeeX ceW efe ye{sieer SJeb OeesKes kes keejCe neefve nes
mekeleer nw~ 8-9leerLe& ee Oeeefce&ke ee$ee kej mekeles nQ~ veS mecheke& kes keejCe veF&
eespeveeDeeW hej keee& mes GVeefle nesieer~ 10-11efmLeefle Devegketue, ueeYe Deewj efce$eeW
kes meneesie mes kee keee& yevesiee~ 12-13mevleeve megKe Je efeepeveeW mes YeW SJeb
GVeefle nesves mes KegMeer nesieer~ 14-15eeeme meeLe&ke, veS mecheke& mes ueeYe SJeb
meHeuelee mes JeeleeJejCe n<e&ceeer yevesiee~ ee$ee kejWies~ 16-17eer Je efce$eeW kes
meneesie mes keee& yevesiee~ MegYe meceeeej efceuesiee~ OeveueeYe nesiee hej meeLe ceW Kee& Yeer
nesiee~ 18-20Deejeshe ueieves mes ceeveneefve SJeb hejer#ee ceW meHeuelee mes ceeveefmeke
megOeej nesiee~ 21-22Jee DeefOeke, DeeefLe&ke lebieer Je heefjJeej ceW keesF& DemJemLe
nes mekelee nw, meleke& jnW, neefve nes mekeleer nw~ efkemeer hej DeebKe yevo kejkes efJeeeme ve
kejW~ 23-24ee$ee, mJepeveeW mes YeW SJeb Gvekes meneesie mes keee& yeve peeSiee~
mecee Devegketue nw, meJe&keee& yeveWies~ ueeYe nesiee~ 25-27DeJemejevegketue meefee
jnW~ hegjeves efce$eeW mes YeW nesieer~ GVeefle kee eesie yevesiee~ 28-29Jeeheeefjke
megOeej, Jee DeefOeke SJeb ceeveefmeke hejsMeeveer mes cevemleehe nesiee~ OeveueeYe Yeer nesiee~
mJeemLe "erke veneR jnsiee~ mesnle kee Oeeve jKeW~ 30-31heeefjJeeefjke hejsMeeveer mes
ceeveefmeke leveeJe SJeb KeeeX ceW Je=ef mes neLe lebie nesiee~ GVeefle-ceeie& eMemle nesiee, veS
DeJemej efceueWies~
Deiemle 2011
1Lees[s eeeme mes DeepeerefJekee-mecemee meceehle nesieer~ GVeefle kee meeOeve
pegsiee~ 2-3Me$eg-hejeYeJe ee kees&-keenjer kes keee& ceW meHeuelee SJeb Goj
efJekeej nes mekelee nw, Keeve-heeve kee efJeMes<e Oeeve jKeW~ 4-5mebIe<e& kejvee he[siee
SJeb Kee& ye{ves keer efevlee meleeSieer~ 6-8yeewefke keeeeX ceW efe ye{sieer, keee&
yeveWies Je DeYeer-eeefhle nesieer~ ee$ee ceW yeeOee Je efJeuecye nesiee~ efevlee mes ceve hejsMeeve
nesiee~ 9-10GVeefle kes DeJemej efceueWies Je keee& yeve peeves keer emeVelee nesieer~
11-12Me$egDeeW Je efJejesefOeeeW keer efevlee jnsieer, ceeveneefve Je ee$ee ceW neefve ee ke
mebYeeefJele nw~ 13-14mejkeej mes Oeve Je ceeve-mecceeve keer eeefhle nesieer, emeVelee
ye{sieer~ 15-16uesveosve ceW meeJeOeeveer jKeW, efJeeemeIeele ee "ieer nes mekeleer nw~
Deheves OeesKee oWies~ mLeeveevlejCe nes mekelee nw~ 17-18efeepeve mes YeW nesieer SJeb
Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer Je Jemlee DeefOeke jnsieer~ mJepeveeW kes keejCe ueeYe nesiee Je
kes keee& yeveWies~ Deheveseb mes meleke& jnW~ 19-21efoveeee& eLeeJele jnsieer~
otjoefMe&lee Je lJeefjle efveCe&e mes ueeYe ye{siee~ 22-23efeepeve kes DemJemLe nesves
mes cevemleehe SJeb mJeeb kees Goj-efJekeej Pesuevee he[ mekelee nw~ 24-26ueeYe keer
efmLeefle yevesieer, mebIe<e& nesiee Je veS mecheke& yeveWies~ 27-28Jemle jnWies SJeb pees
efceuesiee GmeceW mevlees<e jnsiee~ 29-30ee$ee nesieer, Jee ye{siee efkevleg ueeYe Yeer
nesiee~ 31ee$ee nesieer, Jee ye{siee efkevleg ueeYe Yeer nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~
efmelecyej 2011
1-2Jeeheej Je meePesoejer mes ueeYe nesiee~ Jeenve megKe efceuesiee~ mevleeve keer
GVeefle nesieer~ 3-4DeMegYe meceeeej efceuesiee, keeeeX ceW efJeuecye SJeb Yeesie-efJeueeme
ye{siee~ 5-6emeVelee kee JeeleeJejCe jnsiee SJeb heoesVeefle kee DeJemej efceue mekelee
nw~ MegYe meceeeej efceuesiee~ kee Oeve eehle nesiee~ 7-8Jeeheeefjke ueeYe, keee&#es$e
ceW efJemleej SJeb Deeeveke keee& keer eieefle ke peeves mes cevemleehe nesiee~ Goj efJekeej
mebYeeefJele nw~ 9-10keeeeX ceW efJeuecye mes hejsMeeveer ye{sieer SJeb Yeeieoew[ mes keee&
yeve peeSbies~ Kee& DeJeMe nesiee~ 11-12heeefjJeeefjke ceeceueeW kes keejCe leveeJe
jnsiee SJeb Oeve kes uesveosve ceW meleke&lee yejleW~ otpeeW hej efkeee ieee DevOeefJeeeme
hejsMeeveer ceW [eue mekelee nw~ 13-15ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer Je meeses keee& yeve
peeves kes keejCe emeVelee kee ceenewue yeve peeSiee~ 16-17mecheefe kes efJeJeeo mes
otj jnW, ee$ee kes keejCe ueeYe SJeb jeveelceke keeeeX kes efueS Yeeieoew[ kejveer he[sieer~
18-19kee Oeve efceuesiee SJeb jepe ueeYe nesiee~ efkeS ieS eeeme meHeue neWies~
20-22efce$eeW eje efoS ieS Deeeemeve Heueeo neWies~ keee&#es$e ye{siee SJeb GojefJekeej mebYeeefJele nw~ YeeieeroejeW kes keejCe neefve nesieer SJeb cevemleehe nesiee~ peerJeve
efvejLe&ke ueiesiee~ 23-25Jeeheej keer efmLeefle meeceeve jnsieer~ efJejesOeer ye{Wies SJeb
Me$eg neefve hengbeeSbies~ 26-27ceeveefmeke DeefmLejlee SJeb Lekeeve, leveeJe Je
DemJemLelee jnsieer~ 28-29Deveeeeme meneje efceueves mes DeefmLejlee nsieer~ veS
mecheke& yeveWies~ ueeYe nesiee Deewj kes keee& hetCe& neWies~ 30ee$ee nesieer, Jee ye{siee
efkevleg ueeYe Yeer nesiee~ veS keee& keer hejsKee leweej nesieer Deewj MeerIe Gme hej keee&
eeuet nes peeSiee~
Deketyej 2011
1-2DeeefLe&ke lebieer SJeb efvejeMee kes JeeleeJejCe ceW ekeeMe keer efkejCe efoKeeF&
os peeves mes Oewe& Je efJeeeme ye{siee~ 3-4mJepeve efJeeesie, efJejesOeer hejsMeeve kejWies
SJeb DeMegYe meceeeej efceuesiee~ 5-6keee& yeveWies, efmLeefle ceW megOeej nesiee SJeb kes
Oeve keer eeefhle nesieer~ 7-8Meejerefjke ke nesiee hej eeeme meeLe&ke neWies SJeb kee
Oeve efceuesiee~ 9-10GVeefle kes DeJemej efceueWies SJeb ee$ee mes ueeYe nesiee~ JeLe& keer
yenme mes yevee-yeveeee keee& efyeie[siee~ Ghenej efceuesiee~ 11-12he$eeeej eje
ueeYe SJeb ceveesjLe hetCe& neWies~ Goj-efJekeej nes mekelee nw~ 13-14mevleeve hej
Jee nesiee, jeeehe mes Meejerefjke ke ye{ mekelee nw~ hetJe& ceW efkeS heefjece kee Heue
efceue peeSiee~ 15-17Me$eghe#e kecepeesj nesiee~ efoveeee& Jemle jnsieer SJeb
jepehe#e mes ueeYe nesiee~ 18-19yeeOeeSb otj neWieer, helveer kee meneesie SJeb megKeJe=ef mes ceve emeVe nesiee~ 20-22efJejesOeer Meevle neWies, Jeeheej ceW ueeYe nesiee SJeb
Deemeheeme keer ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ 23-24DeefleefLe kes Deeves mes Iej kee
JeeleeJejCe emeVeleeceeer nesiee~ mepeie jnW eeseefo ueieves kee Yee nw~ Deejece kejvee he[
mekelee nw~ 25-26Jemlelee jnsiee, JeLe& keer yeeOee Dee peeves SJeb Jeeo-efJeJeeo
mes ceve DeMeevle jnsiee~ 27-29Oeeefce&ke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ oeve-Oece& kes
keejCe ceve emeVe SJeb Tpee&Jeeved jnsiee~ ee$ee kejWies~ 30-31DeheveeW kes meneesie
mes efyeie[e keee& yevesiee SJeb ceveesefJeveeso kes efueS meefee neWies~
veJecyej 2011
1-2efhelee ee ceelee kees ke nesiee~ mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~
Deheves meneesie oWies~ 3-4ie=n mecyevOeer mecemee nue nesieer~ Jee DeefOeke nesves mes
DeeefLe&ke lebieer jnsieer~ 5-6efce$e ueeYe kejeSbies, cenJe kee keee& yevesiee Je efce$e
meneesieer yeveWies~ 7-8keee& yeveWies Je efmLeefle ceW megOeej nesves mes veS keee& kee eejcYe
nesiee~ ceeveefmeke leveeJe otj nesiee~ 9-11Oeve-mecheefe SJeb ie=n keeeeX ceW mecee
Jeleerle nesiee~ peceehetbpeer Kee& nesieer~ 12-13efeepeve mes YeW nesieer~ Jeeheej ceW
megOeej nesiee SJeb hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ 14-16Jeenve hej Jee nesiee SJeb
ceelee keer efevlee jnsieer~ 17-18ee$ee ueeYeoeeer jnsieer SJeb veS mecheke& yeveWies pees
YeefJe<e ceW ueeYeoeeer meeefyele neWies~ 19-20efJeYeeieere hejer#ee ceW meHeuelee,
OeveueeYe Je efce$eeW mes meneesie efceuesiee~ 21-23GVeefle kee DeJemej efceuesiee~ Jee
DeefOeke kee og:Ke nesiee~ 24-25eesOe mes yeeW Jejvee neefve nesieer~ Deefvee keer
efmLeefle ceW Deieuee efove veerjme yeerlesiee~ eYeg megefcejve kejW ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ veMes
mes yeeW~ 26-27DeheveeW kee meneesie, jepeYee SJeb ceeveefmeke efevlee nesieer~
28-29mecee eefleketue nw, meleke& jnW~ meefee jnWies lees keF& keee& Deeeveke yevee
ueWies~ 30Jeenve meeJeOeeveer mes eueeSb Jejvee ees-ehes mes ke nesiee~ helveer kes
meneesie mes keee& yevee ueWies~
efomecyej 2011
1ceveeskeeceveeSb hetCe& SJeb efeepeveeW mes cevecegeJe nesiee~ Kee& nesiee~ efJeJeeo mes
yeeW~ 2-3MegYe meceeeej efceuesiee SJeb keee& yeeOeeDeeW kee yeeJepeto yeve peeSbies~
DemJemLe nes mekeles nQ~ 4-6DeeefLe&ke lebieer cenmetme kejWies~ Oeve kesiee veneR~ kepe&
ueWies~ efce$e meneesie kejWies~ 7-8Jeeheeefjke GVeefle nesieer SJeb eeemeeW kee heefjCeece
efceueves kes Deemeej efieesej nesves ueieWies~ 9-11keee& egefe mes yevee ueWies SJeb
OeveueeYe keer KegMeer nesieer~ ee$ee ueeYeoeeke jnsieer~ 12-13mLeeve heefjJele&ve
nesiee~ ceve jeveelceke keeeeX ceW ueiesiee~ ueeYe nesiee~ Deheves meneesie oWies~ peuoyeepeer
vegkemeeve kejeSieer~ 14-15ueejer, Mesej Je mes mes yeeW Jejvee neefve nesieer~
mesnle kee Oeeve jKeW~ 16-18jepeyeeOee MeerIe otj nesieer SJeb efJeefMepeveeW mes YeW
nesieer~ 19-20ee$ee ceveesvegketue nesieer SJeb ceebieefueke GlmeJe ceW Meeefceue
neWies~21-22heefjece mes keee& yeveWies SJeb owefveke keee&ieefle Devegketue jnsieer~

DeMegYe meceeeej efceuesiee~ uecyeer ee$ee kej mekeles nQ~ 23-24ceeve-mecceeve Je
eYeeJe ye{siee SJeb DeepeerefJekee keer mecemee nue nesieer~ MegYe meceeeej efceuesiee~ efJeJeeo
mes cevemleehe nesiee~ 25-27efJeosMeeW mes mecheke& yeve mekelee nw~ nJeeF& ee$ee kee
DeJemej efceue mekelee nw~ 28-29MegYekeee& kes efueS meefee jnWies SJeb mLeeeer
ueeYe kes keF& DeJemej efceueWies~ Deehekees veS keee& Je veS mecyevOe mes ueeYe nesiee~
Deehekees megvenje DeJemej eehle nesiee~ 30-31GVeefle SJeb keee&#es$e ceW megOeej nesiee
SJeb DeefmLejlee mes ceve hejsMeeve jnsiee~ uesefkeve eeemeeW mes efmLeefle megOeej ueWies~ Deehekee
mecee Devegketue Deeves Jeeuee nw~
Deeheves kevee jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
!
je jer
Deehekeer jeef M e : leg u ee

heef j ee, eYeeJe
js
jes
lee
leer
let
less
17 Deketyej mes 13 veJecyej leke

jeefMe leguee keeueee keer meeleJeeR jeefMe nw~ en jeefMe Jeeeg leJe,
Dee hekeer
jpeesiegCe, ej mJeYeeJe SJeb Mege en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe lejepet mevlegueve kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe efceuevemeej, Oewe&Jeeved SJeb veeeefee nesles nQ~ Deehe
peerJeve kees JeLe& veneR ieJeebles nQ~ Meeefvleefee SJeb veweflekeleeJeeoer nesves kes keejCe meeceeefpeke
keeeeX ceW DeleefOeke efe jKeles nQ~ Deehekes ceve keer Leen heevee Deemeeve veneR nw~ Deehe
metPeyetPe Deewj meJeexece efveCe&e Meefe kes yeue hej meHeuelee eehle kejles nQ~ Deehe meoeeejer,
oeeueg Deewj mevlegefuele ceeveJe-esce kes hegpeejer nQ~ Deehekee ie=nmLe peerJeve megKecee jnlee nw~
eee: Des efce$e Deewj meJeexece heefle meeefyele nesles nQ~ DeeheceW otj keer meeseves keer #ecelee
efJeeceeve nw~ Deehe eer Jeie&, keuee, ve=le SJeb mebieerle kes esceer, yeeeW kees efJeMes<e efee,
eefleefle SJeb ueeskeefee Jeefe nesles nQ~ DeeheceW eleske keee& kees Meg kejves ceW
efneefkeeen nesleer nw~ efJehejerle mewkeme kes ceesn ceW he[kej JeefLele jnles nQ~ Deehe
meneesefieeeW keer jee hej DeefOeke Yejesmee kejles nQ~ mejkeejer veewkejer ee mecheke& mes jepe ceW
Gejesej GVeefle ee ueeYe heeles nQ~ keYeer-keYeer mJeeLe&-hetefle& kes efueS ue, kehe SJeb OeesKes
leke keer meese yew"les nQ~ n"Oeefce&lee SJeb efpe neefve kee keejCe yeveleer nww~ efveCe&e uesves ceW
DemeceLe& jnles nQ Deewj otmejeW kes meneesie kes efyevee keee& veneR kejles nQ~ ueefuele keueeDeeW ceW
efJeMes<e DeefYeefe nesleer nw~ ceveesjbpeve kes Meewkeerve leLee Ketyemetjle nesles nQ~ efJehejerle eesefve
kes eefle menpe Deeke<e&CejKeles nQ~ jefleefee SJeb Deelcejefle kes keejCe eewve jesieeW mes Yeer emle
nesles nQ~ eesOeeJesMe ceW Deheveer leLee Iej keer neefve kej yew"les nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe hejeeceer nesles ngS Yeer megKe kes eefle Goemeerve jnleer
nQ~ Deehekee ve keesF& Me$eg neslee nw ve keesF& efce$e, meyekees Ske ef DeLee&led meceeve YeeJe mes
osKeleer nQ~ og SJeb keheer ueesieeW mes mecyevOe veneR jKevee eenleer nQ, Gvemes efkeveeje kej
uesleer nQ~ mebkeeseJeMe DeYeeJeeW mes ve keesF& efMekeeele jKeleer nQ Deewj ve efkemeer mes Gvekee efpee
kejleer nQ~ peerJeve ceW keF& Gleej-e{eJe osKeves he[les nQ~ meeceeefpeke keeeeX ceW efJeMes<e efe
jKeleer nQ~ efoJee mJehve Deewj keuhevee keer efvele GBeer G[eveW Yejleer nQ~ mevlegefuele peerJeve,
meewvoe& SJeb mJelee mes ueieeJe jKeleer nQ~ mebieerle SJeb ueefuele keueeDeeW ceW efJeMes<e efe
jKeleer nQ~ Deehe kegMeue ie=nCeer, megvoj SJeb megmJeYeeJe kes keejCe meyekee ceve ceesn uesleer nQ~
Deehe Meeefvle SJeb veeeefeee SJeb mejue mJeYeeJe keer nesleer nQ~ Deehekees OeesKee osvee Deemeeve
veneR nw~ eyevOe mecyevOeer keeeeX ceW meHeue jnleer nQ~ Deehekeer keLeveer-kejveer ceW Devlej veneR
neslee nw~
Deehe esce kees iecYeerjlee mes uesles nQ~ Deehe oeeueg SJeb JeJeefmLele ueesieeW keer Deesj
Deekeef<e&le nesles nQ~ Jewmes lees Deehe esce kes efueS esce kejles nQ, hej keYeer-keYeer esce ceW
DeeoMe& {bt{ves ueieles nQ~ Deehe esceeYeeJe ceW peerJeve kees veerjme mecePeles nQ~ Deehe Ssmes esce
hee$e keer Deesj Deekeef<e&le nesles nQ peesefke Deehekees Deewj Deehekeer pejleeW kees mecePe mekes~
Deehekee ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes Glke= Deewj eiee{ esce-mecyevOe yeve
he[lee nw~ keke&, Je=efeke Je ceerve jeefMe JeeueeW mes Yeer Deer efveYeleer nw~ kegcYe Deewj
efceLegve jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnles nQ~ Deehekee Je=<e, kevee Je cekej
jeefMe JeeueeW mes keleF& veneR heleer Deewj meowJe efJejesOe jnlee nw~
Deehe eleske keee& kees megefehetCe& {bie mes kejvee eenles nQ~ Deehe meewvoe& kees
efJeMes<e cenJe osles nQ SJeb eleske keee& ceW keueelcekelee hemevo kejles nQ~ Deehe Mejeye,
jsmesjsC, nesue, mebieerle, lesue JeJemeee, ve=le, ieeeve, keueekeej, DeefYeveslee,
e=bieej Je mepeeJe keer JemlegSb, DeeYet<eCe, keueelceke Je efMeuhekeejer mes mecyeefvOele
JemlegSb, efe$ekeejer, keMeeroekeejer, js[erces[ Jee, yeeieJeeveer, cee@[efuebie, sueefjbie,
efHeuce, HewMeve ef[peeF&vej, efJe%eeheve Spesvmeer, F$e, ueefuele keuee, Jekeerue, hesêsefueece
heoeLe&, mepe&ve, Kesue JemlegSb, YeJeve efvecee&Ce, efKeueewves, vekekeeMeer, hesvj, hueeefmke
Geesie, yeskejer, HeeseseeHeer, [evmej, GodIees<eke, ceefojeuee, Dee@esceesyeeFue heeme&,
eeleeeele, jemeeeefveke Jemleg, ece[s kee meeceeve Deeefo keeeeX kees JeJemeee kes he ceW
egvekej meefee neWies lees peerJeve ceW efJeMes<e GVeefle Je mecceeve kes DeefOekeejer yeveWies~
Deehe eee: mJemLe ner jnles nQ~ peye-peye ieesej ceW Mege ee Deve metee&efo en
efveye&ue neskej Deehekeer jeefMe hej DeeSbies lees Jeere& efJekeej, ves$e jesie, cet$e jesie, cegKe
jesie, heeC[t, ecesn, ieghle jesie(Jeere& ceW keceer, mebYeesie ceW De#ecelee, keece kes Deeflejske
kes keejCe mveeeefJeke ogye&uelee, eer peve jesie), ceOegcesn, Jeele Je Mues<cee efJekeej,
keeceevOelJe, MeerIe heleve, mJehveoes<e, Oeeleg #ee, keHe Je Jeeeg efJekeej SJeb keesyelee
Deeefo jesieeW kes ue#eCe Mejerj ceW efieesej neWies~ Deehekees mevlegefuele Deenej uesvee
eeefnS~ Yeesie Deewj efJeueeefmelee kes Deeflejske mes mJeeb kees yeeevee eeefnS~ ieefj SJeb
eyeea ege Deenej mes mJeeb kees yeeekej jKevee eeefnS~ Meejerefjke ece DeefOeke ve kejW~
iece& Je "b[er JemlegSb uesles mecee meeJeOeeveer yejleW~ eeCeeeece SJeb Kegueer nJee ceW nuevee
mJeemLeJeOe&ke nw~ efJeeefcevme S [er Je meer ege Keee heoeLeeX kee mesJeve DeefOeke kejW~
Je=Lee Yeeieoew[ SJeb efoceeieer keeeeX mes mJeeb kees yeeeSb~ veMeerues heoeLeeX kee mesJeve ve
kejvee ner efnlekej nw~
Deehe efneefkeeen Deewj Deeueme leepe kej meefee nes peeFS~ otmejeW hej
DeeBKe cetbokej efJeeeme ve kejW~ keesjer keuhevee Je YeeJegkelee mes mJeeb kees yeeekej jKeW~
otmejeW kes efueS meneesieer yeveW, efkevleg Gvemes henues heefjJeej keer pejleeW kees Yeer hetCe&
kejW~ JeLe& ceW mecee yeyee&o ve kejW~ Deeueme Deewj efJeueeefmelee kees keleF& cenJe ve oW~
mJeeb efveCe&e uesves kee eelve kejW~ meneesefieeeW hej efveYe&j jnves keer Dehes#ee DeelceefveYe&j
yeveves keer keesefMeMe kejW~ Deehekee ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes Dee mecyevOe
yeve he[lee nw~ keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe Yeer meneesieer meeefyele nesleer nw~ kegcYe
SJeb ceerve jeefMe meeceeve jnleer nw~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe mes Me$egJeled mecyevOe
jnles nQ Deewj meowJe efJejesOe yevee jnlee nw~ Deehekes efueS Mege, yegOe Je Meefve Jeej
MegYe efove nQ~ meHeso Je nukee veeruee jbie MegYe nw~ yeerme mewv kee nerje ee meJee Dee"
jeer kee meHeso efpejkeeve eeboer ceW pe[Jeekej ceOeefcekee Debiegueer ceW Megkeuehe#e kes
MegeJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej Mege cev$e mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe
kejvee ueeYeeo nw~ meHeso JemlegDeeW kee oeve SJeb MegeJeej kee ele meowJe ueeYekeejer nw~
MegeJeej kees eeJeue, efcemejer, otOe, meHeso Jee Je heg<he, megievOe, oner, esle evove
Deeefo JemlegDeeW kee oeve kejvee Gece Heueeo nw~ meHeso ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~
eB oeR eQ me: Megeees vece:-Fme cev$e kee 16,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee
hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 4, 5, 8 Debke MegYe, 3, 7, 9 Debke meeceeve
SJeb 1 Je 2 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees
Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~ eefo Deehe Deheves peerJeve ceW iegCeeW keer
Je=ef Deewj DeJeiegCeeW ceW keceer ueeSbies lees meHeuelee Deewj ceeve-mecceeve DeJeMe efceuesiee~
eefo Deehe Deeueme leepe kej kece&jle neWies~ DeelceefveYe&j yeveves kee eeeme kejWies,
efJeueeefmelee Deewj Yeesie kes Deeflejske mes yeeWies SJeb meneesefieeeW hej DeefOeke efveYe&j veneR
jnWies lees efveee ner meHeuelee Deehekes keoceeW ceW ueeshees nesieer~ meved 2011 F&0 kes
GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee DeOeee 13 DeJeMe
he{W~
leguee jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2heeefjJeeefjke megKe efceuesiee~ Deheves eeeme mJeeb kes efueS hejsMeeveer yeveWies~
Kee& ye{siee~ 3-5DeMegYe meceeeej efceuesiee, jepekeere keee& yevesiee~ Me$eg hejsMeeve
kejWies~ mJepeve meneesie oWies~ 6-7keee&#es$e ye{siee, ee$ee nesieer, meHeuelee
efceuesieer~ 8-9emeVelee kee JeeleeJejCe jnsiee~ Me$eg he#e efveye&ue nesiee~ keee&
mejuelee mes yeve peeSbies~ 10-12ee$ee mes ueeYe SJeb eeeme meeLe&ke neWies~
efeepeve mes YeW nesieer Deee kes veS eesle yeveWies~ 13-14veS meceeeej SJeb veF&
eespeveeDeeW kee met$eheele nesiee~ 15-17n<e& ye{siee~ hejer#ee ee mee#eelkeej ceW
meHeuelee efceuesieer~ Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer~ efkemeer efvecee&Ce keee& ceW Jemle nesvee
he[siee~ 18-19YeefJe<e keer efevlee, leveeJe Je Yeeieoew[ mes heefjhetCe& efoveeee&
jnsieer~ 20-22mecee Devegketue nw~ DeeefLe&ke efmLeefle megOejsieer SJeb Meejerefjke ke
nesiee~ 23-24Deveeeeme meneje efceueves mes DeefmLejlee nsieer~ mecheefe mecyevOeer
keeeeX ceW Jemle nesvee he[siee~ 25-26GVeefle, ceeve-eeflee SJeb Yeewefleke megKemeeOeve ceW Je=ef nesieer~ 27-28metPeyetPe mes keee& yevee ueWies~ KegMeer kee ceenewue
yevesiee~ mJepeveeW mes YeW nesieer~ 29-30eesOe mes yeeW Jejvee neefve nes mekeleer nw~
Kee& ye{Wies~ 31efJejesOeer hejsMeeve kejWies, Goj-efJekeej Je Oeve-neefve nesieer~ mevleeve
megKe efceuesiee~ helveer kee meneesie efceuesiee~
HejJejer 2011
1DeJekeeMe hej jnWies SJeb Deee kes eesle heefjJeefle&le nesiee~ Kee& DeefOeke
nesiee~ ee$ee kejWies~ 2-3MegYe keeeeX ceW mebueie> jnWies~ Oeeefce&ke efe ye{sieer~ Jee
DeefOeke nesiee~ 4-6mecee Devegketue nw, meefee jnW, keee& hetCe& nesves kee Gheege
mecee nw~ ueeYe efveefele nw~ 7-8Oeveneefve ee Kee&-Je=ef nesieer~ ceeveefmeke leveeJe
ye{siee~ OeveueeYe Yeer nesiee~ 9-11mecheefe SJeb Oeve kes ceeceues ceW meleke& jnW
keeeWefke "ieer ee efJeeemeIeele nes mekelee nw~ kee Oeve eehle nesiee~ 12-13egefe
mes keee& yevee ueWies~ efkemeer eer eje ueeYe nesiee~ mevleeve kees ke nesiee~ otpeeW keer
meneelee ueWies~ 14-16ye[s-yegpegieeX keer efevlee jnsieer~ Deheves meneesie oWies~ Kee&
kejWies~ 17-18Deveeeeme meneje efceueves mes DeefmLejlee nsieer~ mJepeve meneesie
oWies~ 19-20Deveeeeme meneje efceueves mes DeefmLejlee nsieer~ mee, ueejer Deeefo
ceW Oeveneefve, DemeeJeOeeveer 21-23Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer, mJepeveeW mes
meneesie efceueves keer DeeMee ye{sieer~ Goj efJekeej hejsMeeve kejsiee~ 24-25helveer
kee meneesie SJeb heeefjJeeefjke megKe ceW Je=ef nesieer~ Jeenve KejeroWies~ OeveueeYe mebYeeefJele
nw~ 26-27ee$ee mLeefiele nesieer~ JeLe& kee leveeJe ye{siee SJeb keee& DeOetjs jnWies~
28yegpegieeX kee DeeMeerJee&o efceuesiee SJeb yeeOeeSB otj neskej GVeefle kee ceeie& eMemle
nesiee~ ee$ee mes ueeYe nesiee~ efce$e mes YeW nesieer~
ceee& 2011
1DeOetjs keee& mecheVe neWies, ee$ee ceW yeeOee SJeb mevleeve kee mJeemLe efyeie[siee~
2-3Goj-efJekeej, eYeeJe ye{siee, Jeeheej ceW ueeYe SJeb veF& eespeveeSb yeveWieer~
ees-ehes ueie mekeleer nw~ 4-5DeefLe&ke efmLeefle megOejsieer, ceveesyeue ve tves oW
keeeeX ceW meHeuelee DeJeMe efceuesieer~ 6-7Jeeo-efJeJeeo mes yeeW, mLeeveevlejCe kee
Yee yevee jnsiee SJeb mJeemLe kee Oeeve jKeW~ ee$ee nesieer~ 8-10Devegketue mecee
nw, Jeeheeefjke ueeYe nesiee~ Jeenve ee-efJeee kejWies~ Oeveneefve mes ceve hejsMeeve nesiee~
11-13esce-mecyevOeeW kes keejCe mecemee DeeSieer~ JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo Je ee$ee
kejveer he[ mekeleer nw~ 14-15heoesVeefle kes DeJemej eehle neWies ee efkemeer ekeej
mes ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ MegYe meceeeej efceueves mes emeVe neWies~ ceveesvegketue GVeefle
nesieer~ 16-17Jeeheeefjke ueeYe SJeb kes keee& hetCe& nesves kes DeJemej eyeue neWies~
meefee jnW~ 18-20keenjer kes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer SJeb Jee DeefOeke
nes peeves keer efmLeefle ceW DeeefLe&ke lebieer cenmetme nesieer hejvleg ceve ceW keee& yeve peeves keer
KegMeer Yeer nesieer~ 21-22mecee Devegketue nw, ee$ee Yeer kej mekeles nQ SJeb efJejesOeer
ieefleefJeefOeeeb ye{Wieer~ Deheves hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ efJeJeeo mes yeevee esemkej
nw~ 23-24heeefjJeeefjke megKe ceW keceer DeefOeke Jemlelee kes keejCe DeeSieer~
Skeekeerheve cenmetme nesiee~ 25-26efkemeer yegpegie& kee mJeemLe efyeie[ mekelee nw,
eeheuetmeeW mes otj jnW Jejvee efmLeefle ee meeKe ceW keceer Dee mekeleer nw~ ceveeskeeceveeSb hetCe&
neWieer Je Jee ye{siee~ 27-28mecee Devegketue nw, meefee jnW Deewj cenJe kes
mecemle keee& yevee ueW~ 29-30Jemlelee ye{sieer SJeb meYeer keee& kejves kee ceve
kejsiee~ 31meceeeYeeJe cenmetme nesiee~ OeveueeYe nesiee~ mevleeve megKe efceuesiee~
Dehewue 2011
1meYeer keee& mecheVe neWies, ceveeskeecevee hetCe& nesieer SJeb GVeefle kee ceeie& eMemle
nesiee~ 2-4yeeOeeSb otj neWieer, eeeme meeLe&ke neWies SJeb DeheJee nes mekelee nw~ efce$e
mes ue[eF& nesieer~ 5-6veS mecheke& yeveWies, veF& eespeveeDeeW kee met$eheele nesiee SJeb
emeVelee nesieer~ 7-9Jeeheeefjke GVeefle nesieer SJeb ceelee keer efevlee meleeesieer~ mevleeve
kees ke nesiee~ 10-11Jeeo-efJeJeeo nes mekeles nQ SJeb ceveeskeeceveeSb hetCe& neWieer Je
ceeveefmeke Yece ye{siee~ 12-14owefveke keee&ieefle Devegketue jnsieer~ Jeeheej kee emeej
nesiee SJeb Goj-efJekeej mes Meejerefjke ke nesiee~ 15-16Yeewefleke megKe-meeOeveeW keer
Je=ef nesieer SJeb OeveueeYe ee kee Oeve eehle nesiee~ 17-18DeMegYe meceeeej efceue
mekelee nw, ceeveefmeke leveeJe SJeb JeLe& keer Yeeieoew[ nesieer~ 19-20yeveles keee&
efyeie[Wies SJeb neefve nes mekeleer nw, meleke& jnW~ 21-23uecyeer ee$ee kee keee&ece
yevesiee pees YeefJe<e kes efueS ueeYekeejer nesieer~ yeewefke efJekeeme nesiee SJeb mJepeveeW mes
meneesie efceuesiee~ 24-25Jeeheeefjke efmLeefle ceOece jnsieer SJeb ueeYe kee JeeleeJejCe
yevesiee SJeb meeKe ceW Je=ef nesieer~ 26-27Oeve kes efueS Yeeieoew[ kejveer he[sieer SJeb
egveeJe ceW efJepee eer efceuesieer efpememes GVeefle ceeie& eMemle nesiee~ Jee DeefOeke nesiee~
28-29ceeve ye{siee~ helveer mebie ceveesefJeveeso keer eespevee yeveeSbies~ 30ee$ee
nesieer~ ke efceuesiee, meeJeOeeve jnW~ DeheveeW kee meneesiee efceuesiee~ Kee& DeefOeke nesiee~
ceF& 2011
1Oeve Je ceeve neefve kee Yee jnsiee SJeb Deemeheeme efJehejerle heefjefmLeefleeeb GlheVe
neWieer~ 2-3DeheJee mes hejsMeeve neWies SJeb DeeefLe&ke lebieer cenmetme kejWies~ mevleeve
kes efkemeer keee& ceW hejsMeeveer nesieer~ 4-6Oeve mecyevOeer ceeceues efvehe peeSbies~ veS
DeJemej efceueves keer KegMeer nesieer~ Iejsuet efJeJeeo Je keuesMe kes keejCe megKe ceW keceer,
leveeJe Je yesewveer jnsieer~ 7-8mecee keer yeyee&oer nesieer SJeb megKe ceW keceer DeeSieer
Deewj Deheceeve kee Yee nesiee~ 9-11kes Oeve keer eeefhle nesieer~ keee&#es$e keer
efpeccesoeefjeeb ye{Wieer~ 12-13JeJemeeefeke Jee ye{ peeves keer efevlee nesieer SJeb
mevleeve kees ke nesiee~ 14-15mJepeveeW mes cesueefceueehe nesiee SJeb meeceeefpeke
GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies Deewj MegYekeeeeX ceW efe ye{sieer~ 16-18pees[eW kee oo& Je
Goj-efJekeej nesiee~ Me$eg hejemle neWies~ 19-20efoveeee& meeceeve jnsieer SJeb
meeceeefpeke eMe ye{ves keer efmLeefle yevesieer~ 21-22keee&#ecelee ye{ peeves mes ceve
ceW Glmeen nesiee SJeb hetCe& peesMe mes keee& hetCe& kejves ceW Jemle nes peeSbies~ ee$ee kejWies~
23-24Oeveeieceve nesiee hej meeLe-meeLe Keee& nes peeSiee efpememes ceve DeMeevle
nesiee~ veF& eespeveeDeeW hej efce$eeW kee meneesie efceuesiee~ 25-26eesOe ve kejW Jejvee
yevelee keee& efyeie[ peeSiee SJeb OeveueeYe veneR nesiee~ 27-28ees-ehes ueie
mekeleer nw SJeb Meejerefjke he mes DemJemLe cenmetme kejWies~ 29-30efeepeveeW keer
DeefYeuee<ee hetCe& nes peeves keer KegMeer nesieer~ 31JeeoefJeJeeo mes cevemleehe nesiee~ efce$eeW
kee meneesie efceuesiee~ OeveueeYe nesiee~
petve 2011
1mecemee kee nue nes peeSiee, OeveueeYe SJeb JeLe& kee ceeveefmeke ke nesiee~
2leveeJe cenmetme kejWies~ Yeeieoew[ nesieer~ yenve keer efevlee nesiee~ DeheveeW mes efJeJeeo
nesiee~ 3-5OeveueeYe kes meeLe-meeLe cesuepeesue ye{siee SJeb kes keee& hetCe& neWies~
6-7Me$eghe#e efveye&ue nesiee SJeb cegkeoces ee keenjer kes keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ MegYe meceeeej efceueWies SJeb mecheefe kes efJeJeeo otj nes peeSbies~ ceve emeVelee mes
Petce G"siee~ 8-10ee$ee ceW DemegefJeOee SJeb Yetefce mecyevOeer keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ DeMegYe meceeeej efceue mekelee nw~ 11-12DeepeerefJekee kes #es$e ee
JeJemeee ceW hejsMeeveer DeeSieer SJeb ceve yesewve jnsiee~ 13-14keeeeX ceW yeeOeeSb
DeeSbieer Deewj eeemeeW mes Devlele: meHeuelee efceue peeSieer~ ee$ee ceW neefve nesieer~ Deheves
meneesie oWies~ 15-16Meejerefjke he mes DemJemLe cenmetme kejWies~ mLeeveevlejCe
kee Yee jnsiee, JeeoefJeJeeo SJeb DeheJee mes ceeveefmeke leveeJe jnsiee~ Kee& ye{ves mes
efevlee nesieer~ 17-18ee$ee ceW Yeeieoew[ SJeb Jemlelee jnsieer SJeb DeYeer keee& kes
ve yeveves mes ceve hejsMeeve jnsiee~ 19-20mecee Devegketue nw eeeme kejles jnW,
DeeefLe&ke ueeYe kes DeJemej efceueWies~ 21-22mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle
nesiee SJeb efeepeveeW mes YeW nesieer~ Deheves meneesie oWies~ OeveueeYe SJeb ee$ee kee eesie
nw~ 23-25Lees[s eeeme mes DeefOeke ueeYe nesiee SJeb GVeefle nesieer~ meHeuelee Je
eMe-ceeve ceW Je=ef nesieer~ 26-27efJejesOeer <e[ev$e jeWies, DemJemLe jnWies~
28-30eeeme meeLe&ke neWies SJeb MegYe meceeeej efceueves keer KegMeer nesieer~ keee&
yeveves keer KegMeer nesieer~ ceveesefJeveeso hetCe& JeeleeJejCe yevesiee~ efJeueeefmelee hej Kee& kejWies~
Deejece keer meeseWies~
pegueeF& 2011
1-2mJepeveeW SJeb efce$eeW kes meneesie mes ceeve Je eMe keer eeefhle nesieer SJeb
GVeefle kes DeJemej efceueWies~ 3-5ueeYe keer efmLeefle meg{ nesieer, jeveelceke keeeeX
ceW ceve ueiesiee SJeb ee$ee mes DeeMeevegketue ueeYe nesiee~ 6-7mevleeve keer efevlee
jnsieer SJeb Goj efJekeej mes hejsMeeve nes mekeles nQ~ 8-9keee&#ecelee SJeb meeLe-meeLe
Deee ye{sieer~ DeeefLe&ke meHeuelee mes mevlees<e nesiee~ 10-11keesF& Yeer efveCe&e
meese-mecePekej ueW DeveLee neefve kee Yee nw~ DeeJesMe ceW ve DeeSb Jejvee yevee-yeveeee
keee& efyeie[siee~ 12-13ie=n-keuesMe mes cevemleehe jnsiee SJeb Jeekeguelee Je

ceeveefmeke DeefmLejlee mebie mecee Jeleerle nesiee~ 14-15DeMegYe meceeeej efceue
mekelee nw SJeb keee& ceW efJeuecye nesiee~ keesF& cenJehetCe& keee& efJeMes<e eeemeeW mes yeve
peeSiee~ 16-17eeeme ue#e yeveekej kejW, DeefOeke ueeYe nesiee~ mecee
Devegketue nw DeJemej neLe mes ve efvekeueves oW~ 18-20mevleeve megKe efceuesiee~
OeveueeYe SJeb meHeuelee kee ceeie& eMemle nesiee~ helveer mebie emeVelee mebie efove keWies~
ceveesvegketue keee& yeve peeSbies~ 21-22keg yesewveer nesieer hejvleg Devlele: efmLeefle
megOej peeSieer~ keeeeX ceW eieefle mes ceveesyeue ye{siee~ Goj efJekeej mes ke nesiee~
JeJemeee eLeeJeled jnsiee~ 23-24Oeve kece kesiee SJeb Ssmeer efmLeefle ceW keesF&
egefe keece DeeSieer~ elegjlee mes neefve ueeYe ceW yeoue peeSieer~ 25-27mecheefe
SJeb Oeve mecyevOeer hejsMeeveer ye{sieer~ kepe& ueWies~ efce$e meneesie oWies~ 28-29YeeF&yevOeg meneelee kejWies SJeb he[esefmeeeW mes mecyevOe megOejWies~ efvejeMe ve neW eeemeeW mes
efmLeefle ceW megOeej kej mekeWies~ Jee DeefOeke nesiee~ 30-31ceelee kee DeeMeerJee&o
uesvee GVeeflekeejke jnsiee~ efJeJeeo mes yeevee esemkej nw~ veS keee& kejves keer meeseWies~
Deiemle 2011
1esce-mecyevOeeW mes ceve emeVe jnsiee SJeb #es$e efJemleej mes GVeefle ceeie& eMemle
nesiee~ 2-3DeJemejevegketue meefee nes keee& MeerIe yevee uesvee Gefele nw~ mecee
eefleketue Deeves Jeeuee nw~ 4-5mevleeve kes efkemeer keee& mes ceve emeVe nesiee~ JebMeJe=ef SJeb DeefYeuee<ee hetCe& nes peeves mes heefjJeej ceW KegMeer kee JeeleeJejCe jnsiee~ MegYe
meceeeej efceuesiee~ 6-8DeeefLe&ke eieefle SJeb Jeeheeefjke meHeuelee SJeb veewkejer ceW
heoesVeefle Je Me$eg kegee jeWies hej Deehekes meccegKe veneR efke heeSbies~ 9-10ee$ee
mes ueeYe, cesnceeveeW kes Deeves mes JeeleeJejCe emeVeleeceeer yevesiee~ 11-12keeeeX ceW
efJeuecye Je efJejesOe kee meecevee kejvee he[siee, uesefkeve efevlee ve kejW~ Jee DeefOeke
nesiee~ 13-14DeefOekeejer meneelee kejWies, meHeuelee efceuesieer SJeb JeLe& keer
efevlee ve kejles ngS meefee jnvee ner ueeYeeo nw~ mJepeve meeLe oWies~ peerJeve meeLe&ke
ueiesiee~ 15-16JeJemeee Je DeepeerefJekee mecyevOeer mecemeeDeeW kee nue efceue
peeves mes DeeMeeleerle ueeYe nesiee~ 17-18kee Oeve efceuesiee SJeb veS mebyebOe Je
heefjefeleeW mes cesue-cegueekeele nesieer~ 19-21JeLe& kee Kee& nesiee, veS mechekeeX mes
ueeYeceeie& eMemle nesiee~ 22-23Meejerefjke DemJemLelee cenmetme kejWies~ eeeme mes
meYeer keee& yeveves keer mecYeeJevee yevesieer~ 24-26YeeF&eeW Je efce$eeW kee meneesie
efceuesiee SJeb efhelee mes Jeweeefjke celeYeso yeveWies~ efJeeeefLe&eeW kees keef"ve heefjece kejvee
he[siee~ 27-28Jeenve ee-efJeee kej mekeles nQ SJeb Deemeheeme keer ee$ee kej
mekeles nQ~ 29-30ceelee mes ueeYe, efhelee mes Jeeo-efJeJeeo SJeb GVeeflekeejer eeeme
meeLe&ke neWies SJeb lJeefjle efveCe&e ueWies~ ee$ee kejWies~ 31heeefjJeeefjke peerJeve ceOegj
jnsiee, emeVe jnWies~ efce$eeW kee meneesie efceuesiee~
efmelecyej 2011
1-2heeefjJeeefjke peerJeve ceOegj jnsiee, emeVe jnWies hejvleg Deeeveke eesOeJeMe
JeeleeJejCe efyeiee[ ueWies~ 3-4keee&ieefle Devegketue jnsieer SJeb efce$eeW Je heefjJeejpeveeW
kes efueS mecee efvekeeueWies~ 5-6ee$ee kej mekeles nQ, ogefJeOee ceW jnWies Je hejsMeeve
jnWies~ yeeOeeSb otj neWieer Je ceve emeVe nesiee~ 7-8Yeeie meeLe osiee SJeb Jeeheej
ceW lespeer DeeSieer~ 9-10Fe hetCe& nesieer, ie=nmegKe efceuesiee SJeb keesF& MegYekeee&
yevesiee~ Deeeveke OeveueeYe nes mekelee nw~ ceveesefJeveeso kee JeeleeJejCe yevesiee~ efce$e mes
Ghenej efceueves keer KegMeer nesieer~ 11-12heeefjJeeefjke megKe ye{siee SJeb Yeewefleke
megKe-meeOeveeW kee ueeYe nesiee~ keesF& MegYekeee& yeve mekelee nw~13-15Keex ye{
peeSbies, Deeeveke keesF& keee& efyeie[ peeSiee SJeb mJeemLe Yeer {eruee jnsiee~ efmLeefle
megOeej ueWies~ 16-17meenme, ceveesyeue SJeb eeeme mes keeeeX ceW meHeuelee kee eesie
nw~ mejkeej mes Oeve Je ceeve-mecceeve keer eeefhle nes mekeleer nw~ mevleeve kes keee& yeve
peeves keer KegMeer nesieer~ 18-19DeeJesMe ceW Deeves mes yeeOee DeeSieer, ceefnueeDeeW
eje meneelee efceuesieer~ Yetefce Je mecheefe kes efJeJeeoeW mes otj jnW~ DeYeer-eeefhle nes
mekeleer nw~ 20-22JeJemeee ceW ueeYe nesiee SJeb GVeefle kee ceeie& eMemle nesiee~
Jemle jnW~ 23-25oechele mecyevOe megOejWies, efkemeer hetJe& heefjefele mes YeW nesieer
pees YeefJe<e ceW ueeYeoeeer jnsieer~ 26-27owefveke keee&ieefle Devegketue jnsieer~ keee&
ceW Jemlelee ye{ mekeleer nw~ DeefOeke ece kejvee he[siee~ 28-29efJejesefOeeeW kes
<e[ev$e efJeHeue neWies, ceeve-mecceeve ye{siee SJeb Lees[e leveeJe ye{ mekelee nw, hejvleg
MeerIe efmLeefle megOejsieer~ 30heeefjJeeefjke peerJeve ceOegj jnsiee, emeVe jnWies hejvleg
Deeeveke eesOeJeMe JeeleeJejCe efyeiee[ ueWies~ efce$eeW kee meneesie efceuesiee~
Deketyej 2011
1-2Iej ceW cesnceeveeW kee DeeJeeieceve jnsiee~ JeJemeee Je meePesoejer kes efueS
mecee MegYe nw~ 3-4ee$ee nes mekeleer nw, Yeeieoew[ efve<Heue jnsieer Je ceve hejsMeeve
jnsiee~ 5-6mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer hejvleg keesF& Deefee Ievee Ie
mekeleer nw~ 7-8ceveesefJeveeso mebie mecee yeerlesiee SJeb mJepeveeW mes mecyevOe megOejWies~
9-10Yeewefleke megKe-meeOeveeW ceW Je=ef nesieer SJeb mecee ceveesvegketue euesiee~ ee$ee
Deeeveke kejveer he[ mekeleer nw~ 11-12DeheJee Je JeLe& keer hejsMeeveer nesves hej
Yeer efmLeefle Devegketue yeve peeSieer~ helveer kee mJeemLe eYeeefJele nesiee~ Kee& ye{siee~
13-14DeepeerefJekee keer mecemee nue nes peeSieer SJeb keggcye ceW veS meome keer
Je=ef nesieer~ 15-17mee#eelkeej Je hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ ueeYe keer efmLeefle
Yeer yevesieer~ 18-19mecheefe mecyevOeer mecemee SJeb ceelee keer efevlee Je ee$ee
kejveer he[sieer~ 20-22MegYe meceeeej efceueves mes emeVe neWies SJeb ceveesjbpeve keeeeX
hej Oeve Jee nesiee~ 23-24eYeeJe ye{siee, mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ Me$eg he#e efveye&ue nesiee~ GVeefle kes Deveske DeJemej efceueWies, meeceeefpeke eMe
ye{siee~ 25-26heeefjJeeefjke megKe ceW keceer DeeSieer, mesnle efyeie[sieer, ceeveefmeke
leveeJe Je Jee ye{siee~ 27-29DeefLe&ke efmLeefle meyeue nesieer~ eeeme meeLe&ke
neWies~ DeheveeW mes meleke& jnW, neefve nesieer~ efce$e mes meneesie efceuesiee~ 30-31ueeYe
keer DeeMee peeiesieer SJeb veS DeJemej efceueWies~ Kee& ye{siee~ ceveesefJeveeso kes efueS ee$ee
kejWies~
veJecyej 2011
1-2MegYe keeeeX hej Jee nesiee, ee$ee kee eyeue eesie nw SJeb Oeeefce&ke keeeeX
ceW efe ye{sieer~ 3-4mecee Devegketue nw, OeveueeYe Je meHeuelee efceuesieer~ ee$ee
kejWies~ 5-6efeepeve mes YeW nesieer SJeb heoesVeefle kee DeJemej efceuesiee~ ee$ee
nesieer~ 7-8hejsMeeveer ye{sieer, DeheJee SJeb mesnle efyeie[sieer~ 9-10Oevemecheefe SJeb ie=n keeeeX ceW mecee yeerlesiee Je ueeYe nesiee~ efJeJeeo mes yeevee esemkej nw~
9-11ceeveefmeke efevlee Je Deefvee hejsMeeve kejsieer~ eeeme meeLe&ke kej heeSbies~
12-13MegYe meceeeej efceueWies, meHeuelee efceuesieer hejvleg DeheveeW kes Demeneesie mes
hejsMeeve jnWies~ 14-16Devegketue mecee nw meefee jnW~ efce$e kes meneesie mes keee&
yevee ueWies~ 17-18efJeee mes ueeYe, efveceeCe& keee& keer Fe keg mecee kes efueS
leeie oW~ 19-20mebIe<e& kejves keer Meefe ye{sieer, eejcYe ceW yeeOee Je hejsMeeveer kes
yeeJepeto keee& yeve peeSiee~ 21-23Jeeheej ceW eieefle nesieer, DeefOekeeefjeeW mes
meneesie efceuesiee SJeb efvekepeveeW mes ceve-cegeJe Je ie=n-keuesMe nesiee~ neefve mes
cevemleehe nesiee~ 24-25keeeeX ceW efJeuecye nesiee SJeb ceeveefmeke leveeJe ye{siee~
26-27keeeeX ceW efJeuecye, mLeeveevlejCe kee Yee SJeb peerJeve ceW efvejeMee Iej kej
peeSieer~ 28-29DeeOeelce ceW efe ueWies~ 30Oeeefce&ke keeeeX ceW efe
ye{sieer~ ee$ee nesieer~ efce$e meneesie efceuesiee~
efomecyej 2011
1DeefOekeejer Jeie& mes meneelee efceuesieer~ mLeeveevlejCe mes DeepeerefJekee mecyevOeer
mecemee meguePesieer~ 2-3GVeefle kee DeJemej efceuesiee~ efhelee eje Oeve Je mecheefe
kee ueeYe nesiee SJeb FeSB hetCe& neWieer~ 4-6JeeCeer ceW keglee ve ueeSB Jeeo-efJeJeeo
ee yevee-yeveeee keece efyeie[ mekelee nw~ 7-8Goj efJekeej mecYeeefJele nw~ kegcye
ceW Jeeo-efJeJeeo Je DeMeeefvle nesieer~ 9-11elegjlee Je mecePeoejer mes ceeceuee
meguePeeves kee eeeme kejW efmLeefle Devegketue yevee mekeWies~ 12-13mecheefe kee
efJeJeeo hejsMeeve kejsiee~ Jeeheej ceW ueeYe nesiee~ mevleeve kes Deeves keer KegMeer nesieer~
DeeJeeme heefjJele&ve kejWies~ 14-15YeefJe<e kees ueskej efeefvlele jnWies~ Meejerefjke
ke nes mekelee nw~ ueeYe kes Deveske DeJemej efceueWies~ 16-18Jeeheeefjke efmLeefle
ceW megOeej kes ue#eCe efoKeves ueieWies~ 19-20keesF& cenJe kee keee& yevesiee~
jepeyeeOee otj nesieer~ 21-22heeefjJeeefjke megKe efceuesiee, meese-efJeeej Je veF&
eespeveeDeeW hej keee& kejves ceW DeefOeke mecee Jeleerle nesiee~ 23-24keeeeX ceW
yeeOeeSB DeeSBieer, uesefkeve MegYekeeeeX ceW eJe=efe ye{sieer~ 25-27meeceeefpeke Je
Oeeefce&ke GlmeJeeW ceW Jemle jnWies SJeb ceve ceW mLeeveevlejCe kee Yee jnsiee~ efevlee ve
kejW~ 28-29keesF& MegYe meceeeej Yeer efceue mekelee nw~ 30-31ueeYe kes
DeJemej efceueWies SJeb mecee Yeer Devegketue nw meefee jnves ceW ner ueeYe nw~
Deeheves leguee jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
2011 F&0 kee he{e~ eefo Debefkele %eeve kes DeeOeej hej Deelce-efJeMues<eCe efkeee Deewj
efvepe oes<eeW kees otj kejkes meceeeveghe eelveMeerue jns lees Deehekee YeefJe<e GppJeue
nesiee keeeWefke Devegketue mecee ceW efkeS keee& meHeue nesles nQ~
(
lees vee
Deehekeer jeef M e: Je= e f eke

heef j ee, eYeeJe
veerr
vet
ves
vees
ee
eer
et
14 veJecyej mes 14 efomecyej leke

jeefMe Je=efeke keeueee keer Dee"JeeR jeefMe nw~ en jeefMe peue leJe,
Dee hekeer
leceesiegCe, efmLej mJeYeeJe SJeb cebieue en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe efyeg jnme kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe DeelceefJeeemeer, mJeseeejer, DeJemejJeeoer,
efceleJeeer SJeb Oeve meben kejves ceW elegj nesles nQ~ eee: Deehe ieghle he mes og<kece& kejves
Jeeues leLee ogefevleeSB heeueves Jeeues nesles nQ~ Deehe OeesKee osves Jeeues kee yeKMeles veneR nQ Deewj
efvepe mJeeLe& kes efueS otmejeW kee vegkemeeve kejves ceW Yeer veneR etkeles nQ~ otmejeW kes jnme
peevekej ueeYe G"eles nQ~ Deehe Ieceb[er Deewj F&<eeueg nesles nQ~ Deehekeer meHeuelee kee cetue
cev$e Deehekeer yegefceee, elegjlee, kece&Celee SJeb DeYetlehetJe& Oewe& ner nw~ Deehe DeefOekelej
Deeueme Deewj Deefveeefcelelee kes keejCe DemeHeue nesles osKes ieS nQ~ Deehe Mebkeeueg,
DeuheYee<eer, mebkeeseer SJeb jnmeceeer nesles nQ efpememes ueesie Deehekes ceve keer Leen veneR hee heeles
nQ~ DeeheceW Deelce-efveev$eCe keer #ecelee efJeefMe he ceW nesleer nw~ cetuele: Deehe jepeveerefle
Deewj meeceeefpeke keeeeX ceW meHeue efme nesles nQ~ Deehe vesle=Je ceW efvehegCe SJeb meenefmeke keeeeX
kes eCeslee nesles nQ~ efJe%eeve Deewj ceveesefJe%eeve mecyevOeer efJe<eeeW ceW efJeMes<e efe jKeles nQ~
Deehe Deheves eje efkeS ieS Deeee&peveke keeeeX mes eefkele kejves ceW meceLe& nesles nQ~ kegue
efJejesOeer SJeb efyevee yeeOee kes keesF& keee& mecheVe veneR kej heeles nQ~ Deehe Des-yegjs eleske
Jeefe kes meeLe mecePeewlee hetCe& JeJenej jKeles nQ~ Deehe uekeerj kes Hekeerj Deewj heefjJeej kes
heeueve-hees<eCe ceW mebueive jnles nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe n"er, efveYeeake SJeb mJeseeeefjCeer nesleer nQ~ Deehe
mJeeLeea SJeb OeesKee osves JeeueeW kees yeKMeleer veneR nQ~ otmejeW kees efce$e yeveekej Gvekes efoue kee
Yeso peevekej ueeYe G"eves mes veneR etkeleer nQ~ Deheves mJeeLe& kes efueS otmejeW kes vegkemeeve leke
keer hejJeen veneR kejleer nQ~ Deehe { efveeeer Deewj Oece& hej DevOeefJeeeme jKeleer nQ~ Deehekee
ie=nmLe peerJeve meeceeve neslee nw~
jepeveerefle SJeb meeceeefpeke keeeeX ceW meHeue nesleer nQ~ ceve kes eefleketue yeeleeW kees efkemeer
ve efkemeer yeneves eueves keer keesefMeMe kejleer nQ~ Deehe keuheveeMeerue, elegj SJeb veewkejerJeJemeee Deeefo kes efueS efeefvlele jnleer nQ~ Deehekees efkemeer kes efveev$eCe ceW jnvee hemevo
veneR nw~ eee: hejeshekeej lees kejleer nQ, efkevleg keg mele yeesueves kes keejCe ueesie peuo
veejepe nes peeles nQ~ otmejeW kes Yeso peeveves ceW ceeefnj SJeb SkeevleJeeme efee neslee nw~
GleeJeueeheve, Deeueme Deewj Deefveeefcelelee ner Deehekeer DemeHeuelee kes cetue keejCe nQ~
Deehekes efkeesCe ceW mewkeme jefnle esce kee keesF& cetue veneR nw~ Deehe Deheveer
FeSB otmejeW hej ueeoves kee eeeme kejles nQ efpememes keYeer-keYeer esce ceW DemeHeue nes
peeles nQ~ eefo Deehe Deheves keecegke mJeYeeJe hej efveev$eCe jKeW lees esce kes #es$e ceW meHeue
efme nes mekeles nQ~ Deehekee Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe JeeueeW kes mebie Dee
efveJee&n neslee nw~ efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW kes meeLe Yeer ceOegj mecyevOe
jnles nQ~ ceerve SJeb keke& jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe yeve he[lee nw~ Deehekee
ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe mes efJejesOe SJeb keglee jnleer nw~
Deehe Glmeener, Jeekeheg, mheJeeoer SJeb heefjeceer nesles nQ~ Deehe [e@kej, peemetme,
DevegmebOeeve, Keefvepe, Fvpeerefveeefjbie, jepeveerefle%e, "ie, peeotiej, hegefueme, mesvee,
oeMe&efveke, ueIeg Geesie, ke=<eke, Jeeheejer, pepe, Jekeerue, keeseuee, Keefvepe lesue,
jsef[ees, Ieef[eeb, cewef[keue mesj, jbie-JeJemeee, meercesC, veceke SJeb Keefvepe heoeLeeX
mes mecyeefvOele JeJemeeeeW ceW meHeue nes mekeles nQ~
meePesoejer keleF& jeme veneR DeeSieer, kejW Yeer lees meese-mecePekej kejW Deewj
meePeeroejeW mes meleke&lee hetCe& JeJenej jKeW~ en peeve ueW efke Deehe Gve #es$eeW ceW meHeue
nes mekeles nQ efpeveceW Meefe Deewj heefjece kes meeLe-meeLe DevegmebOeeve keer DeeJeMekelee Yeer
nes~ GleeJeueeheve, Gefivelee SJeb Gespevee mes yeekej JeJemeee ceW efe jKeWies lees ueeYe
ner nesiee~
meeceevele: Deehe peveve jesieeW(ieghle) SJeb je efJekeej mes hejsMeeve jnles nQ~ Deehekeer
DemJemLelee, Deefveeefcele efoveeee& Deewj efJe<ee Jeemevee keer DeefOekelee kes keejCe nw~
Deehe heeeve mebmLeeve, peveve, mebeeceke jesie, Deeueme, Glmeennervelee, efJemce=efle,
Deefveeefcelelee, keeceeJesie, Jeere&oes<e, mJehveoes<e, jeeeJe, neefve&ee, ceeefmeke Oece& keer
Deefveeefcelelee Deewj ke(eer kees), keype, keesyelee, vepeuee, ieef"ee, meefVeheele,

yeJeemeerj, efuekeesefjee, etcej Deeefo jesieeW mes hejsMeeve nes mekeles nQ~ Hees[e-Hegvmeer,
peuevee-kevee, Deece yeele nw, meleke& jnW~
efoveeee& efveeefcele jKeW~ mebece jKeW Deewj keeceeJesie mes yeeW~ ece keer DeefOekelee
mes yeeW~ Keee heoeLe& efJeeefceve S meer Deewj F& ege ner KeeSb~
Deehekeer ceeveefmeke DeefmLejlee, GleeJeueeheve, Deefle YeeJegkelee Deewj eesOe mes yeevee
eeefnS~ peye leke Deehe Ieceb[, peueve, [en Deewj F&<ee& keer eJe=efe kee leeie veneR
kejWies leye leke meHeuelee Deehekee DevegmejCe veneR kejsieer~ Deehekee Je=<e, efceLegve,
kevee, leguee, cekej SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes Dee mecyevOe jnlee nw~ ceerve Je
keke& jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnlee nw~ ces<e, efmebn Je Oeveg jeefMe JeeueeW
mes efJejesOe Je keg mecyevOe ner yeve he[les nQ, ueeYe keer efmLeefle eenkej Yeer veneR yeve
he[leer nw~ Deehekes efueS jefJe, meesce ieg Je cebieue Jeej MegYe efove nQ~
ueeue jbie MegYe nw~ meJee n jeer kee cetbiee meesves ee leebyes ceW pe[Jeekej Deveeefcekee
Debiegueer ceW Megkeuehe#e kes cebieueJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej cebieue cev$e mes
DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~
cebieueJeej kee ele meowJe ueeYekeejer nw~ nvegceeve peer keer Gheemevee ueeYeeo nw~
cebieueJeej kees iesnBt, cemetj, ieg[, ueeue heg<he, ueeue evove, leebyee SJeb ueeue JemlegDeeW
kee oeve kejvee Gece Heueeo nw~ ueeue ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~ eeB eeR
eeQ me: Yeewceees vece: cev$e kee 10,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke
nw~ Deehekes efueS 1, 2, 3, 9 Debke MegYe, 6, 8 Debke meeceeve SJeb 4, 5 Je 7
Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej
keee& kejWies lees ueeYe nesiee~
Deehe Deheves peerJeve ceW iegCeeW keer Je=ef Deewj DeJeiegCeeW ceW keceer ueeSbies lees meHeuelee
Deewj ceeve-mecceeve efceuesiee~ Deehe eesOe, Ieceb[, GleeJeueeheve, Demebece SJeb F&<ee& keer
eJe=efe kees leepe kej meceeeveghe eelveMeerue nes peeSbies lees meHeuelee Deehekee
DevegmejCe kejves ceW uesMecee$e Yeer veneR efnekesieer~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW kes
efueS ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee DeOeee 13 DeJeMe he{W~
Je=efeke jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2meefee jnWies, efee Jemleg Je Oeve kee ueeYe SJeb ceeve-mecceeve ye{siee~
3-5ee$ee ueeYekeejer jnsieer, Jeeheeefjke efmLeefle meeceeve SJeb efkemeer GlmeJe ceW ee
MegYekeee& ceW Yeeie ues mekeles nQ~ 6-7keeeeX ceW efJeuecye, efee ceW Goemeer hejvleg
hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ 8-9JeLe& kes Dee[cyej mes yeeW~ efmLeefle Deehekes
Devegketue jnsieer SJeb keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ #es$e ceW efJemleej nesiee Deewj DeefOekeej
ye{siee~ 10-12keecekeepe ceW megOeej, ceeve-mecceeve ceW Je=ef nesieer~ efceueves-pegueves
Jeeues SJeb DeOeervemLe kece&eeefjeeW kee meneesie efceuesiee~ 13-14keee& #es$e kee
efJemleej nesiee SJeb cenJe kes keee& yeve peeSbies~ Yeewefleke megKe-meeOeve ye{Wies~ ueeYe kes
DeJemej efceueWies~ 15-17megKe ye{siee, Jeenve ee-efJeee keer eespevee yevesieer
SJeb eYeeJe Yeer ye{siee~ 18-19keee&ieefle Devegketue jnsieer SJeb heeefjJeeefjke
mecemeeSB Yeer meguePe peeSbieer~ Jeeheeefjke efmLeefle Gece jnsieer uesefkeve Ssmee leYeer nesiee
peye mecheefe kes efJeJeeo mes otj jnWies~ 20-22ee$ee ueeYekeejer jnsieer, eefleeesefielee
ee hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ 23-24DeeJeeme heefjJele&ve kes efJe<ee ceW meeseWies
SJeb Jeenve hej Jee nesiee~ 25-26ueejer-mee mes ueeYe keer DeeMee veneR nw~
Oeve Hebme mekelee nw~ otpes neefve hengbeeSbies~ 27-28cenJehetCe& keeeeX ceW
DeveeJeMeke efJeuecye nesiee~ 29-30mJepeveeW mes YeW kee n<e& nesiee~ jesieeW mes
cegefe efceuesieer, OeveueeYe SJeb heeefjJeeefjke KeeeX ceW Je=ef nesieer~ efce$e meeLe oWies~
31mJepeveesW mes YeW nesieer SJeb ee$ee kee keee&ece yeveeSbies~ ueeYe nesiee~
HejJejer 2011
1keeeeX ceW yeeOeeSB, JeJemeee ceW Deeeveke ceboe SJeb Gleej-e{eJe osKeves
he[Wies~ ceeveefmeke leveeJe Yeer ye{siee~ 2-3mejkeejer kece&eeefjeeW kes efueS mecee
hejsMeeveer Jeeuee nw SJeb efveeefcele keeeeX ceW efJeuecye nesiee~ 4-6eeeme meeLe&ke neWies~
ee$ee eesie yevesiee SJeb ceveesjLe efme neWies~ 7-8efeepeveeW Je mebyebefOeeeW mes cevecegeJe nesiee~ mevleeve kees ueskej efeefvlele jnWies~ 9-11FeDeeW keer hetefle& mecYeJe
veneR nw~ mJepeve kee meneesie efceuesiee~ 12-13DeheJee nesiee, Meejerefjke ke
kes keejCe Demheleeue peevee he[ mekelee nw~ eeeme meeLe&ke neWies SJeb Yeewefleke megKemeeOeveeW ceW Je=ef nesieer~ 14-16ie=n-megKe ye{siee, helveer kee meneesie SJeb ee$ee
ceW ueeYe nesiee~ Jeeheeefjke efJekeeme nesiee, hejer#ee Je mee#eelkeej ceW meHeuelee, SJeb
yeewefke efJekeeme nesiee~ 17-18otmejeW kes hejeceMe& mes keee& efyeie[ mekeles nQ~
Deuhe ueeYe mes mevlees<e kejvee he[siee~ 19-20Iejsuet GuePeve kes keejCe hejsMeeveer
ye{sieer~ mJeemLe kee Oeeve jKeW~ owefveke keee&ieefle Devegketue jnsieer, MegYe meceeeej SJeb
OeveueeYe nesiee~ 21-23Deemeheeme keer ee$ee kejWies, Me$eg he#e kecepeesj nesiee SJeb
efJejesOeer eMebmee kejWies~ neefve nes mekeleer nw~ 24-25Me$eg <e[ev$e jeves kee
eeeme kejWies hej meHeue veneR neWies~ Jeeheej eLeeJele jnsiee~ Jee DeefOeke nesiee~
26-27DeMegYe meceeeej efceuesiee, Deveske hejsMeeefveeeb lebie kejWieer, eeemeeW mes
efmLeefle ceW megOeej nesiee~ 28efce$eeW Je mJepeve mes efJejesOe Je efJeJeeo kes yeeo cevecegeJe
nesiee~ DeeMee kes efJehejerle heefjCeece efceuesiee~ efce$eeW kee meneesie efceuesiee~
ceee& 2011
1ceve ceW DeefmLejlee, mevleeve keer efevlee SJeb Jeeheej ee veewkejer ceW Gleeje{eJe osKeves he[Wies~ 2-3keee& keWies, keesF& OeesKee os mekelee nw SJeb ee$ee kejveer
he[ mekeleer nw~ 4-5eeemeeW mes efmLeefle Devegketue yevee mekeWies~ Oeve meese mecePekej
oW~ Jemlelee ye{sieer, keee& efmeef nesieer SJeb neueele Devegketue yeveWies~ 6-7mJeemLe
{eruee jnsiee, ceeveefmeke leveeJe Je jeeehe Yeer ye{ mekelee nw~ MegYe meceeeej efceuesiee,
eeeme mes ueeYe SJeb JebMe-Je=ef nes mekeleer nw~ 8-10Yet-mecheefe ee kejWies SJeb
Jeenve yeoueves keer meeseWies~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ 11-13Jeeheej ceW efe
ye{sieer, veS keee& keer meeseWies~ jeveelceke keee& kejWies SJeb mevleeve keer GVeefle mes
emeVelee nesieer~ 14-15ee$ee mLeefiele kejveer he[sieer, Jeeheej ceW ueeYe SJeb DeheveeW
mes celeYeso ye{Wies~ 16-17Me$eg efveye&ue neWies, jespeieej SJeb keecekeepe keer efmLeefle
megOejsieer~ efJejesOeer Meevle neWies, heefjJeej ceW emeVelee kee ceenewue yevesiee~ cebieuekeee&
kejves keer eespevee yevesieer~ 18-20heefjJeej ceW Jeeo-efJeJeeo mes Meeefvle Yebie nesieer,
eeseefo kee Yee SJeb ceve hejsMeeve jnsiee~ 21-22ee$ee kejWies SJeb Yeeieoew[ Je
Jemlelee mes keF& keee& yevee uesves ceW meHeue neWies Je kee Oeve efceuesiee~ mJepeve meneesie
oWies~ 23-24YeefJe<e kes eefle mepeielee ye{sieer, keesF& efee Jemleg Kees mekeleer nw~
25-26Me$eg neefve hengbeeves kee eeeme kejWies hejvleg meHeue veneR neWies~ Deehe
meleke& jnW Deewj efkemeer kees Oeve ve oW~ 27-28mecee Deevevoceeer Jeleerle nesiee
SJeb helveer kee mJeemLe {eruee nes mekelee nw~ 29-30mecee eefleketue Je Jemle
jnWies~ 31ee$ee kej mekeles nQw~ ueeYe Je MegYemeceeeej mes KegMeer nesieer~
Dehewue 2011
1JeJemeee ceW Gleej-e{eJe keer efmLeefle jnsieer~ keee& yeveles-yeveles efyeie[ peeSbies~
2-4 hejsMeeveer,Jemlelee Je Yeeieoew[ ye{sieer~ Jeeheej ceW Yeer lespeer kes ue#eCe efoKeeF&
oWies~ hegjeveer mecemeeDeeW kee efvejekejCe nes peeSiee~ 5-6Yetefce ee Jeenve mecyevOeer
meewoe kej mekeles nQ~ ie=n-keuesMe ee Jeeo-efJeJeeo mes cevemleehe nesiee~ 7-9ceve ogefJeOee
ceW jnsiee, ee$ee ceW DemegefJeOee nesieer SJeb ceve ceW efvejeMee Iej kej peeSieer~ Kee& ye{ves keer
efevlee nesieer~ 10-11mecee Devegketue nw meefee nes peeSb ueeYe nesiee SJeb GVeefle kee
ceeie& eMemle nesiee~ 12-14Jeeheej ceW lespeer kes Deemeej nQ SJeb Deeceeso-eceeso kes
meeOeve ye{Wies~ 15-16kees&-keenjer kes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer SJeb DeefOekeebMe
mecee ceveesjbpeve ceW Jeleerle nesiee~17-18ee$ee eje ueeYe nesiee~ ie=n-megKe ceW Je=ef
nesieer~ GlmeJeeW ceW Meeefceue nesves mes mecee ceveesefJeveeso mebie Jeleerle nesiee~ oeJele kes efueS
ee$ee kejWies~ 19-20JeLe& kee Jeeo-efJeJeeo Je keuesMe hejsMeeve kejsiee efpememes ceve ceW
leveeJe SJeb KeeeX kes ye{ peeves mes efeefvlele neWies~ 21-23mJepeveeW kes Demeneesie mes
yeeOeeSb ye{ peeSbieer SJeb ceveesvegketue meHeuelee Yeer veneR efceueves kes keejCe ceve hejsMeeve
jnsiee~ 24-25Deheves hejsMeeve kejWies~ ee$ee ceW yeeOee Je neefve keer mebYeeJevee yeveleer
nw~ 26-27 MegYekeeeeX kees kejves keer Deesj eJe=e neWies~ leerLe&ee$ee ee Oeeefce&ke mLeue
peeSbies~ 28-29 efmLeefle Devegketue jnsieer SJeb DeYeer keer eeefhle nesieer~ ee$ee Yeer
nesieer~ 30OeveueeYe, jepeueeYe SJeb cesuepeesue ye{siee~
ceF& 2011
1mecee Devegketue nw DeeefLe&ke efJekeeme nesiee SJeb meYeer kee meneesie eehle
nesiee~ 2-3Deee-Je=ef, ceveeskeecevee keer hetefle& SJeb mevleeve kee megKe efceuesiee~
jepeyeeOee mes ceve hejsMeeve jnsiee~ 4-6MegYe meceeeej efceuesiee, efJejesOeer hejsMeeve
kejves kee eeeme kejWies~ 7-8Keex ye{Wies SJeb Oeve kece kesiee~ yejkele ke peeves
mes hejsMeeve neWies~ 9-11Glmeen ye{siee SJeb eeeme kejves mes kes keee& hetCe& neWies~
12-13Deeueme mes yeves yeveeS keee& efyeie[ mekeles nQ~ ee$ee ceW yeeOee kes heeele
meHeuelee efceuesieer~ 14-15OeveueeYe, SJeb cesuepeesue ye{siee~ veewkejer ceW
mLeeveevlejCe kee Yee nesiee~ 16-18hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer SJeb yeewefke
keeeeX ceW ueeYe nesiee~ DeMeeefvle kee JeeleeJejCe yeve mekelee nw SJeb Jeeo-efJeJeeo Yeer
nesiee~ 19-20mJepeveeW Je efeepeveeW mes cegueekeele nesieer SJeb efkemeer kees Oeve
meese-mecePekej oW~ 21-22ueejer-mee Deeefo mes ueeYe veneR nesiee, oew[Oethe
ueieer jnsieer SJeb JeJemeee ceW veF& eespeveeDeeW mes efJekeeme nesiee~ Me$eg neefve oWies,
meleke&lee mes neefve yeee ueWies~ 23-24DeepeerefJekee kes veS meeOeve yeveWies SJeb Me$eg
efveye&ue neWies~ GVeefle kes keF& DeJemej efceueWies~ 25-26mLeeveevlejCe kee Yee,
ee$ee kejWies SJeb Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer~ 27-28Dekemceeled Oeve efceuesiee~
veF& eespeveeSb yeveWieer Deewj Gve hej keece eejcYe nesiee~ kepe& uesves keer meeseWies~ Jemlelee
ye{sieer~ 29-30mecee Devegketue nw SJeb meYeer keee& yeve peeSbies~ Deheves meneesie
oWies~ 31meneesie eehle nesiee~ keece yevesiee Je ee$ee nesieer~ peerJeve ceW DeJemejeW keer
keceer veneR jnsieer~ efce$e kes meneesie mes mevleeve kee keee& yeve peeSiee~ ie=n ceW KegMeer
kee ceenewue yevesiee~ efJeJeeo mes yeeWies lees keee& yeve peeSiee~
petve 2011
1Jeeheej ceW heee&hle ueeYe nesiee, kes keee& hetCe& neWies SJe 2mecee
Devegketue nw~ 3-5efJeuecye mes keee& yeveWies, Oeve kece efkesiee SJeb MegYe meceeeej
efceueves kes meeLe-meeLe Jeeheej ceW meeceeve yeeOeeSb DeeSbieer~ hejer#ee ceW meHeuelee kes
Deemeej yeveWies~ 6-7Deeueme ye{siee Je heefjJele&ve keer mecYeeJevee hejsMeeve kejsieer~
meHeuelee efJeuecye mes efceuesieer~ 8-10Yet-mecheefe kes keeeeX ceW GuePeve ye{sieer~
mevleeve he#e mes efvejeMee nesieer~ 11-12Me$eg Deehekes meccegKe efke veneR heeSbies~
Yeeieoew[ kes yeeJepeto keee& yeve peeves mes KegMeer nesieer~ YeefJe<e ceW nesves Jeeues OeveueeYe
mes emeVelee ye{sieer~ 13-14efJeee eeefhle kee eesie nw efMe#ee kes #es$e ceW meHeuelee
eehle kej mekeles nQ~ 15-16veewkejer ceW ueeYe ee GVeefle nesves mes ceve emeVe nesiee~
17-18kes keee& yeve peeSbies SJeb ie=nmLe megKe ye{siee~ Jeeo-efJeJeeo Je DeeJesMe
mes yeeW Jejvee neefve kee meecevee kejvee he[siee~19-20Yeeieeroejer ceW neefve nesieer
SJeb cenJe kes keeeeX kes efueS Devegketue mecee veneR nw, eefo kejvee nw lees mepeielee mebie
kejW~ 21-22otj keer ee$ee nes mekeleer nw SJeb yengle uecyes mecee mes kes keee&
hetCe& neWies~ mJeemLe efyeie[ mekelee nw~ Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer SJeb mJeemLe kee
efJeMes<e Oeeve jKeW~ 23-25ceve emeVe nesiee keeeWefke efeeJej mes YeW pees nes
peeSieer~ 26-27DeefOekeejeW ceW keceer DeeSieer SJeb DeOeervemLe kece&eeefjeeW mes
meneesie efceuesiee~ 28-30efce$eeW Je meneesefieeeW kes meneesie mes ueeYe nesiee~ JeLe&
kes keeeeX ceW mecee ve nesiee SJeb Deeeveke ee$ee kejveer he[sieer pees YeefJe<e ceW keece
DeeSieer~ OeveueeYe SJeb MegYekeee& hetjs neWies~
pegueeF& 2011
1-2efkeS ieS keeeeX kes heefjCeece Glmeenpeveke neWies~ efkemeer hej
DevOeefJeeeme ve kejW Jejvee hejsMeeveer ye{ mekeleer nw~ 3-5hejeece ceW Je=ef,
ceefnuee kes meneesie mes ueeYe SJeb megKe ceW Je=ef nesieer~ 6-7Deeueme ye{siee,
heefjJele&ve keer mebYeeJevee yevesieer SJeb yeeOeeDeeW kes yeeo keee& yeve peeSiee~ Jee ye{siee~
8-9neefve Yeer nes mekeleer nw mepeie jnW~ Jeeheeefjke efmLeefle eLeeJele jnsieer SJeb
egefe mes keee& yevee ueWies~ Me$egDeeW mes meleke& jnW neefve hengbeeves kee eeeme kejWies~ owefveke
keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 10-11ceeveefmeke leveeJe mes jenle efceuesieer SJeb
Jeenve megKe kee ueeYe nesiee~ 12-13ee$ee ceW Meejerefjke ke nes mekelee nw,
meeJeOeeve jnW~ 14-15heeefjJeeefjke efevlee SJeb keuesMe mes cevemleehe jnsiee~
efJejesOeer <e[ev$e jeWies~ 16-17efkemeer kee Deheceeve ve kejW, Yeeie eyeue jnsiee~
efJeMes<e Fe hetCe& nesieer~ 18-20MegYe meceeeej efceuesiee SJeb mevleeve kes keeeeX
ceW eieefle nesieer~ OeveueeYe SJeb keee& yeveWies~ 21-22mLeeveevlejCe kee Yee SJeb
keeeeX ceW efJeuecye kee meecevee kejvee he[siee~ eefleketue mecee nw Deewj efkemeer hejsMeeveer
ceW Hebme mekeles nQ~ 23-24keee& hetCe& neWies, OeveueeYe SJeb ee$ee keceeer nesieer~
25-27OeveueeYe, jepeueeYe SJeb cesuepeesue ye{siee~ Jeeheej ceW megOeej nesiee~
28-29Jemle jnvee ueeYeoeeer jnsiee~ mJepeve Je efce$eeW mes YeW nesieer pees
ueeYeoeeer jnsieer~ 30-31hejer#ee ceW meHeuelee SJeb MegYe meceeeej efceuesiee~
Deiemle 2011
1Iejsuet GuePeveeW kes keejCe hejsMeeveer kee JeeleeJejCe yevesiee~ neueele ceW
heefjJele&ve DeeSiee~ 2-3JeJemeee keer efmLeefle eLeeJele yeveer jnsieer~ esce mecyevOe
yeves jnWies SJeb Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 4-5GVeefle nesves keer eyeue
mecYeeJevee nw, eeeme peejer jKeW~ 6-8Jemlelee ye{sieer, DeefleefLe kes Deeves keer
eyeue mecYeeJevee nw SJeb heeefjJeeefjke megKe ceW Je=ef mes ceve emeVe nesiee~ Iej KejeroWies~
9-10mecee JeLe& keer meese-efJeeej ceW yeerlesiee, Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ jepe
mes ueeYe nesiee~ 11-12keef"veeF&eeb ye{Wieer hejvleg efvejeMe ve neW eeemeeW mes keee&
yeve peeSbies~ eesOe mes yeeW Jejvee neefve nes mekeleer nw~ 13-14kes keee& hetCe& nes
peeSbies SJeb cenJe kee keee& yevee heeves ceW meHeue neWies~ 15-16veS Jeeheeefjke
mecyevOe yeveWies peesefke YeefJe<e kes efueS ueeYeoeeke neWies~ oeve kejWies~ ogDeeDeeW mes keee&
yevee ueWies~ 17-18ue#e leke hengbeves ceW meHeue neWies SJeb Jee keer DeefOekelee
mes efeefvlele neWies~ veS mecyevOe yeveWies~ 19-21eeeme meeLe&ke neWies SJeb esefceeeW
kes efueS mecee Devegketue nw~ 22-23efveCe&e meese-mecePekej ueW DeveLee
hejsMeeveer ceW Hebme mekeles nQ~ efJeJeeo SJeb eesOe mes yeevee ner esemkej nw~ Oeveneefve
nesieer~ 24-26heefjJeej ceW ceebieefueke keee& neWies SJeb ceveesjLe efme neWies~ Iej ceW
JeeleeJejCe mvesnceeer yevesiee~ mee#eelkeej ceW meHeue neWies~ 27-28GVeefle kes meeLe
mLeeveevlejCe mecYeJe nw~ Iej kee Oeeve jKeW~ Goj efJekeej nes mekelee nw~ Dee@hejsMeve
kejevee he[ mekelee nw~ 29-30mee Je ueejer ceW neefve SJeb ee$ee kejWies~ Jee
ye{siee~ 31mecee Devegketue nw,meYeer kee meneesie eehle nesiee~ Deejece keer meeseWies~
efmelecyej 2011
1-2ceeveefmeke leveeJe, Jeeheeefjke efmLeefle ceOece SJeb mevleeve mes hejsMeeveer
jnsieer~ 3-4Oewe& mes keece ueW SJeb keef"veeF&eeW kee meecevee kejW~ keesF& MegYe
meceeeej efceue mekelee nw~ 5-6Yeeieeroejer ceW ueeYe ve kes yejeyej, ceelee, SJeb
Jeenve keer efevlee jnsieer~ 7-8mecee Devegketue nw, eeemeeW mes keee& yeve peeSbies~
helveer kes meneesie mes Ske keee& yeve peeves keer KegMeer nesieer~ 9-10kes keee& hetCe&
nesves mes ceve emeVe nesiee~ OeveueeYe, efhelee kees ke SJeb Jeeheeefjke GVeefle nesieer~
mevleeve kes keee& ceW yeeOee Deeves kee og:Ke nesiee~ 11-12OeveueeYe SJeb FjeoeW ceW
cepeyetleer GVeefle kee ceeie& eMemle kejsieer~ 13-15keef"ve mecemee kee meceeOeeve nes
peeSiee SJeb JeJemeeefeke meHeuelee efceuesieer~ mJepeveeW mes YeW nesieer pees ueeYeoeeer efme
nesieer~ 16-17Oeve-ceeve neefve nes mekeleer nw SJeb mJeemLe Yeer {eruee jnsiee~ Deee
mes DeefOeke Jee, mJeeb kes eeemeeW mes keee& yevee heeves ceW meHeue neWies~ jepe mes ceeve
efceuesiee~ 18-19megKe-mece=ef Je hejeece ye{siee~ mJeeb kes eeeme meeLe&ke,
DeefOekeej ye{siee~ 20-22heeefjJeeefjke mecemeeDeeW kes meceeOeeve ceW Jemle jnWies,
MegYemeceeeej efceueWies~ 23-25Ghenej efceueWies Je efce$eeW mes cesuepeesue ye{siee~
26-27heeefjJeeefjke keuesMe mes ceve hejsMeeve jnsiee, keeeeX ceW DeveeJeMeke efJeuecye
nesiee~ 28-29keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer, OeesKee nes mekelee nw~ Me$eghe#e
kecepeesj nesiee~ 30Deheves hejeeeW mee JeJenej kejWies~ ee$ee nesieer~
Deketyej 2011
1-2veewkejer ceW GVeefle Je mLeeve heefjJele&ve kes mebkesle nQ~ keeeeX ceW yeeOeeSb
DeeSbieer SJeb Jeeheej ceW megOeej nesiee~ 3-4veF& eespeveeDeeW hej keee& nesiee,
he[esefmeeeW SJeb meneesefieeeW mes cesue-efceueehe nesiee~ 5-6heeefjJeeefjke megKe ye{siee,
Deheves efJeeej otpeeW hej ve LeesheW Jejvee Jeeo-efJeJeeo keer efmLeefle yevesieer~ 7-8mecee
eefleketue nw mepeie jnW Jejvee hejsMeeveer ceW Hebme mekeles nQ~ 9-10leveeJe mes jenle,
ee$ee nesieer SJeb efmLeefle YeeieJeOe&ke jnsieer~ 11-12Me$eg efveye&ue neWies, Yeewefleke
megKe meeOeve ye{Wies SJeb heoesVeefle nesieer Je OeveueeYe nesiee~ 13-14Me$eg <e[ev$e
jeWies, Jeenve hej Jee nesiee, eeeme meeLe&ke neWies~ 15-17jepe mes ueeYe SJeb
ceeve-mecceeve efceuesiee~ Jemle DeefOeke jnWies~ 18-19uesveosve ceW meeJeOeeveer jKeW
Jejvee "ieer ee neefve nes mekeleer nw~ cevemleehe nesiee~ 20-22MegYe meceeeej
efceueWies, hetJe& ceW oer ieF& hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ 23-24Deee kes meeOeve
kece neWies, Jeeheeefjke leveeJe ye{siee~ Kee& yengle nesiee~ 25-26$e+Ce Yeer ueWies~
JeJemeee ceW ueeYe nesiee, me@ke ceekex ceW Oeve ueiee mekeles nQ~ Oeve kes uesve-osve ceW
meeJeOeeveer yejleW~ 27-29Kee& ye{siee, meeceeefpeke cesuepeesue Je owefveke keeeeX ceW
meHeuelee efceuesieer~ 30-31Deee-Je=ef, ee$ee Je GVeefle, mJepeveeW mes meneesie
efceuesiee~
veJecyej 2011
1-2Meejerefjke DemJemLelee mecYeJe nw~ JeJemeee ceW Gleej-e{eJe DeeSbies~
meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ 3-4veS mecheke& yeveWies SJeb kes keee& hetCe&
neWies~ uecyeer ee$ee nesiee, meHeuelee mes KegMeer nesieer~ 5-6jepekeere keeeeX ceW
meHeuelee efceuesieer~ Me$eg kecepeesj neWie~ 7-8Oeve-mecheefe SJeb ie=n keeeeX ceW mecee
Jeleerle nesiee Je ueeYe nesiee~ 9-11meece YeeieesVeefle nesieer~ heefjJeej ceW emeVelee
kee JeeleeJejCe yevesiee~ 12-13mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle nesiee~ megKeeW ceW
Je=ef nesieer~ 14-16efkemeer mecemee mes hejsMeeve neWies~ mesnle "erke ve jnsieer~
17-18Jee DeefOeke nesiee SJeb efce$eeW mes meneesie ueWies~ 19-20efJejesOeer
Meevle neWies SJeb heefjJeej ceW KegMeer kee JeeleeJejCe yevesiee~ ceebieefueke keee& kejeves keer
meeWesies~ 21-23efJeJeeo mes yeevee esemkej nw~ ueeYe ceeie& DeJe nesiee~
24-25DeMegYe meceeeej efceueves mes leveeJe SJeb keesF& Deefee Ievee Ie mekeleer
nw~ otpeeW hej efJeeeme ve kejW~ 26-27mJepeveeW mes efJeeemeIeele Je efce$eeW mes
meneesie efceuesiee~ 28-29heeefjJeeefjke efevleeSB meleeSbieer 30DeeefLe&ke lebieer
nesieer~ neefve Yeer nes mekeleer nw~
efomecyej 2011
1ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ efyeie[s keee& yeveWies SJeb DeOetjs keee& hetCe& neWies~
2-3eeeme ner keece kees efyeiee[ oWies~ ee$ee mLeefiele nesieer~ 4-6meHeuelee
efceuesieer SJeb Jeeheej ceW efJemleej SJeb Kee& Je=ef mes lebieer cenmetme kejWies~ 7-8veF&
eespevee hej keee& nesiee SJeb Glmeen ye{siee~ 9-11ceeve-mecceeve ye{siee hejvleg
Jeeo-efJeJeeo mes hejsMeeveer ye{sieer~ 12-13peuoyeepeer mes keee& efyeie[ peeSiee~
efJeJeeo mes yeeW~ 14-15Jeeheeefjke efmLeefle ceW megOeej nesiee SJeb efce$eeW mes meneelee
efceuesieer~ 16-18ee$ee eje ueeYe SJeb keggcye mecyevOeer efJeJeeo ceW GuePe mekeles
nQ~ 19-20ceve ceW DeefmLejlee mes Goemeer Je heeefjJeeefjke keuesMe mes cevemleehe nesiee
Je efkemeer keee& ceW ceve veneR ueiesiee~ 21-22ueejer-mee Deeefo mes ueeYe veneR
nesiee~ Meejerefjke he mes DemJemLe jnWies~ 23-24ee$ee mes ueeYe,ceveesJeebefle
ueeYe Je DeMegYe meceeeej Yeer efceuesiee~ 25-27Deheves hejeeeW pewmee JeJenej
kejWies~ leveeJe Je ie=n-keuesMe nesiee~ 28-29Jee ye{siee, ee$ee nesieer Je DeJemej
efceueWies~ 30-31mJepeve otj neWies~ OeveueeYe nesiee~ efJeJeeo mes yeeW~
Deeheves Je=efeke jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue
meved 2011 F&0 kee he{e~ eefo Debefkele %eeve kes DeeOeej hej Dehevee Deelce-efJeMues<eCe
)
ess
ees
Deehekeer jeef M e : Oeveg

heef j ee, eYeeJe
Yee
Yeer
Yet
Oee
Hee
{e
Yes
15 efomecyej mes 13 peveJejer leke

jeefMe Oeveg keeueee keer veewJeeR jeefMe nw~ en jeefMe Deefive leJe,
Dee hekeer
meleesiegCe, efmJeYeeJe SJeb ieg en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe kee
eleerke efe OevegOe&j ue#e kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe oeMe&efveke efJeeejeW kes Oeveer SJeb F&ej ceW DeemLee
jKeles nQ~ Deehe DeJemejevegketue keee& kejves Jeeues Deewj ue#e eeefhle kes efueS mebIe<e&jle jnles
nQ~ Deehekeer Jemlelee jeveelceke keeeeX ceW jnleer nw~ Deehe Oeve mes DeefOeke mecceeve SJeb
ueeskeefeelee kees cenJe osles nQ~ peerJeve kes eleske #es$e ceW DeeCeere leLee ceeveJe efnle
meJeexheefj mecePeles nQ~ Deehekeer eJe=efe Yeewefleke Oejeleue mes G"kej DeeOeeeflceke mlej keer
Deesj Deemej nesleer nw~ Deehe mJeYeeJe mes menveMeerue Je Gece OeejCee Jeeues neskej Yeer
ef{Jeeefolee kees es[ veneR heeles~ Ske DeeOeej hej veneR jnles FmeefueS peerJeve ceW DemegefJeOee
DevegYeJe kejles nQ~ Deehe Oeeefce&ke SJeb meeceeefpeke keeeeX ceW Jemle jnles nQ~ eer Jeie& Deehemes
efJeMes<e eYeeefJele jnlee nw leLee Deehekeer meneelee kes efueS lelhej jnlee nw~ Deehekeer meHeuelee
kee cetue cev$e efkemeer Yeer keee& kees DemecYeJe ve mecePevee nw~ ue#e kees meowJe Oeeve ceW jKevee
ner Deehekeer meHeuelee kee jnme nw~ Jeeoe kejkes efveYeevee Deehekees veneR Deelee nw~ Deehe
Des GheosMeke SJeb YeefJe<e Jeee yeve mekeles nQ~ Oece&, oMe&ve, mebieerle Deewj keeJe kes #es$e
ceW Deheveer eesielee kes yeue hej efJeefMe mecceeve Deefpe&le kejles nQ~ %eeve eeefhle keer ueeuemee
DeLeen nw, FmeefueS peneB mes efpeme he ceW efceues enCe kej uesles nQ~ Deheveer eesielee hej yengle
efJeeeme jKeles nQ Deewj keYeer-keYeer Deefle DeelceefJeeeme kes keejCe ner neefve G"eles nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe yegefceeve, mebJesoveMeerue, Oegve keer hekekeer SJeb
oeeueg nesleer nQ~ efJeheefe ceW Ieyejeleer veneR nQ~ Deheves ceOegj JeJenej Deewj Deeke<e&ke JeefelJe
kes yeue hej meyekee ceve ceesn kej Dehevee keece efvekeeue uesleer nQ~ Deehekeer efe Oeeefce&ke SJeb
meeceeefpeke keeeeX ceW DeefOeke jnleer nQ~ es keee& kejves ceW kegMeue, %eeveJeleer SJeb heefle keer
efJejesefOeveer nesleer nQ~ eer Jeie& mes F&<ee& Deewj [en kejleer nQ~ heefle keer efHepetueKeeea Deewj
Meewkeerve efcepeepe kees ueskej efeefvlele jnleer nQ~ peerJeve mes nj Jee Demevlees<e jnlee nw~ Deehe
efpeer, heefjJeej kee vesle=Je kejves Jeeueer, yeele-yeele ceW leke& kejves Jeeueer, ceOegjYee<eer Deewj
eMe heevee eenleer nQ~ megKeer peerJeve peerves keer ueeuemee ceW mebIe<e&jled jnleer nQ~ Deeeveke
megKe-ogg:Ke mes eYeeefJele neskej efvejeMe nes peeleer nQ~ jeveelceke keeeeX kees kejves ceW mebueive
jnleer nQ~
Deehe Skeeefvleke esce kes Fgke nesles nQ leLee Gme hej hetCe& DeefOekeej jKeles nQ~
Deehe Ske meeLe Ske mes DeefOeke JeefeeeW mes esce kej mekeles nQ~ mewkeme kes eefle Deehekee
Ke efJeveesohetCe& jnlee nw~ Deehe DeeoMe& esceer yeveves kes Fgke nesles nQ~ FmeerefueS
efJeueeefmelee ee efJeueemeer Jeefe kees hemevo veneR kejles nQ~ Deehekees esce kes efyevee peerJeve
Metve mee eleerle neslee nw~ Deehekee efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes Dee
esce-mecyevOe yeve he[lee nw~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe JeeueeW kes meeLe Deer
efveYeleer nw~ ces<e leLee efmebn jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe yeve he[lee nw~ Deehekee
keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes Me$egJeled mecyevOe DeLee&led efJejesOe ner jnlee nw~
Deehe meceepe ceW DeeoMe& mLeeefhele kejvee eenlee nQ~ Deehe efoceeieer keeeeX ceW efJeMes<e
meHeue jnWies~ heefjece mes otj veneR Yeeieles nQ~ Deehe efJeMes<ele: DeOeeheke, efMe#ee
mecyevOeer keee&, keevetve%e, Oece&, KeieesueMeee, peesefle<eer, Fvmeheskej, GheosMeke,
hebef[le, oeMe&efveke, pepe, efeefkelmeke, DeefYeveslee, Jeeheejer, keueekeej, efKeuee[er,
keveHewkeMevejer, pevejue mesj, Iejsuet-JemlegDeeW keer ogkeeve, eeejke, meceepemesJeer,
jepeotle, keLeeJeeeke, hegjesefnle, heeojer, ceewueJeer, meceer#eke, jepeveerefle%e, mecheeoke,
ekeeMeke, Jewe, ieghleej, meceepeMeeeer, efce"eF&, efmevescee, js[erces[ Jee, eesieeYeemeer,
efpeueeOeerMe Deeeefo keeeeX kees kejkes Oeve Deefpe&le kej mekeles nQ~ eelveMeerue neskej
osefKeS meHeuelee Deehekes neLe nesieer~
eee: Deehekee Mejerj mJemLe ner jnlee nw Deewj jesie Yeer kece ner nesles nQ~ ieesej ceW
ieg en kes efveye&ue nesves Deewj Deve eneW mes DeMegYe mecyevOe nesves hej Mejerj ceW
efvecveefueefKele jesieeW kes ue#eCe efoKeeF& he[ves ueieles nQieef"ee, keefJeele, meefvOeJeele,
keQmej(HesHe[s kee), keHe-efhee-Jeele pevejesie, IegveeW hej metpeve, eke=le, ceppee Je
je-efJekeej, efnmerefjee, cete&, yeove oo&, keCe& jesie, ueerJej Je Goj efJekeej Deeefo~
Meejerefjke mJeemLe kes efueS efvecve yeeleeW kees JeJenej ceW ueeSbDeenej keer
Deefveeefcelelee mes yeeW~ heewefke SJeb mevlegefuele Deenej kee mesJeve kejW~ DeefOeke
efoceeieer keee& ve kejW~ eele: Kegues ceW nueW~ jeef$e kees leece-hee$e ceW jKee ngDee
peue eele: Keeueer hes heerSB~ "b[er-iece& JemlegDeeW kees uesles mecee keg mecee kee
Devlej jKeW~ Lees[e mee Jeeeece ee eesieemeve kejves mes Mejerj ceW mHetefle& jnsieer Deewj
jesie heeme veneR HekeWies~ ceve kees Skeee kejves kes efueS Oeeve ueieeSB, Fmemes
efoceeieer ece kejvee menpe nes peeSiee~
Deehekees Deheves DeeoMeeX kees JeeJeneefjke Oejeleue hej ueeves leLee keuhevee-Meefe
kees efJekeefmele kejves kee eeeme kejvee eeefnS~ mepeie leLee mejme keuhevee Deewj
JeJeefmLele keee& heefle mes ner megKe mecheVelee eehle nes mekeleer nw~ Deehekeer meHeuelee
kee cetuecev$e efkemeer Yeer keee& kees DemecYeJe ve mecePevee nw~ { FeMeefe SJeb
DeelceefJeeeme kes meeLe keee& kejles jefnS meHeuelee Deehekees DeJeMe efceuesieer~ Deehekeer
efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes Deer efveYeleer nw~ Je=<e, kevee SJeb cekej
jeefMe JeeueeW mes Yeer ceOegj mecyevOe jnles nQ~ ces<e SJeb efmebn jeefMe JeeueeW mes meeceeve
mecyevOe jnles nQ~ keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes keYeer veneR heleer nw Je
meowJe efJejesOe jnlee nw~ Deehekes efueS jefJe, meesce, cebieue Je ieg Jeej MegYe efove nQ~
heeruee, nukee Deemeceeveer Je nukee Oeeveer jbie MegYe nw~ meJee eej jeer kee hegKejepe meesves
ee leebyes ceW pe[Jeekej lepe&veer Debiegueer ceW Megkeuehe#e kes iegJeej ceW meteexoe kes eLece
Iebs kes Yeerlej ieg cev$e mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ mete&
Gheemevee Gece Heueeo nw~ iegJeej kee ele meowJe ueeYekeejer nw~ iegJeej kees keebmee,
eves keer oeue, Keeb[, Ieer, heeruee Jee, heeruee heg<he, nuoer, hegmleke, Iees[e, heeruee Heue
Deeefo JemlegDeeW kee oeve kejvee MegYeHeueeo nw~ heeruee ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~
eeB eeR eeQ me: iegJess vece: cev$e kee 7,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW
meneeke nw~ Deehekes efueS 1, 2, 3, 9 Debke MegYe, 4, 7, 8 Debke meeceeve SJeb
5 Je 6 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~
eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe
nesiee~ eefo Deehe Deheves Devoj iegCeeW keer Je=ef Deewj DeJeiegCeeW ceW keceer ueeSBies lees
meHeuelee Deewj ceeve-mecceeve efceuesiee~ Deehe mJeYeeJe kes oesnjsheve, Deefle DeelceefJeeeme
SJeb otmejeW keer Deeueesevee kejves mes yeeWies lees peerJeve ceW megKe-mece=ef Deehekes oeceve ceW
nesieer~ meved 2011F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee

Oeveg jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2JeJemeee meeceeve jnsiee, eieefle keer mecYeeJevee kece nw SJeb keeeeX ceW
yeeOee DeeSieer~ 3-5YeefJe<e keer efevlee SJeb mevleeve kees ke nesiee~ ceeveefmeke
DeefmLejlee jnsieer~ 6-7mecee eefleketue nw, Jeekeguelee ye{sieer SJeb DemJemLe nes
mekeles nQ~ 8-9yeewefke efJekeeme nesiee hejvleg mLeeveevlejCe kee Yee jnsiee~ ee$ee
Yeer kejWies~10-12hejsMeeveer mes jenle SJeb keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ efce$eeW kee
meneesie efceuesiee~ jepeyeeOee keer efevlee jnsieer~ 13-14DeMegYe meceeeej
efceuesiee, DeheJee ye{siee SJeb eeemeeW mes yeeOeeSB otj neWieer~ 15-17meHeuelee
efceuesieer, mLeeve heefjJele&ve, Oeve kes uesveosve ceW meeJeOeeve jnW~ 18-19Jeenve Je
YeJeve kee meewoe kej mekeles nQ~ veS DeeJeeme kees ueskej Yeeieoew[ Je hejsMeeveer jnsieer~
20-22efoveeee& Jemle jnsieer, keg DemegefJeOee Yeer cenmetme kejWies~ kes Oeve kees
heeves kes efueS yesewve jnWies hejvleg meHeue veneR neWies~23-24ee$ee kej mekeles nQ,
Lekeeve cenmetme kejWies Je Deeueme Je eceeo meleeSiee~ 25-26Jeeheej meeceeve
jnsiee~ mevleeve kees ke Je efeepeveeW mes cevecegeJe nesiee~ 27-28eeemeeW mes
Jeeheeefjke neueele megOejWies~ kee Oeve efceue peeves mes keF& kes keee& hetCe& nes peeSbies~
29-30eYeeJe Je #es$e efJemleej mes emeVelee nesieer~ Jeeheej ceW helveer ee eer kee
meneesie efceuesiee~ 31ee$ee kejveer he[sieer, DeheveeW mes cevecegeJe nesiee~ cet$e efJekeej
Je pees[eW ceW oo& keer mecYeeJevee ye{sieer~ mJeemLe kes eefle hejsMeeve neWies~
HejJejer 2011
1mecee eefleketue nw meeJeOeeve jnW~ helveer Je mJepeveeW mes Jeeo-efJeJeeo nes
mekelee nw~ 2-3ie=nmLe megKe ceW keceer DeeSieer, ye[eW kes mJeemLe kees ueskej efevlee
nesieer~ yeves yeveeS keee& efyeie[ peeves mes cevemleehe nesiee~ 4-6Jeeheej ceW ueeYe,
GejoeefeJe ye{sWies~ ceveeener meHeuelee efceueves mes emeVe neWies~ 7-8mJepeveeW Je
efeepeveeW mes cesuepeesue ye{siee~ mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle nesiee~ efhelee kee
mJeemLe efyeie[ mekelee nw~ 9-11Goj-efJekeej Je Yeeieoew[ mes Yejhetj mecee nw~
DeJemej efceueWies GvnW neLe mes efvekeueves cele oW~ 12-13ee$ee kej mekeles nw~
Oeveneefve nes mekeleer nw, meeJeOeeve jnW~ meefee jnW~ 14-16mecheefe kee efJeJeeo
GuePesiee SJeb hejsMeeveer Yeer ye{sieer~ Oeve keer lebieer jnsieer~ $e+Ce uesvee he[ mekelee nw~
17-18eefleeesefielee ceW meHeuelee Je mee#eelkeej kee heefjCeece he#e ceW peeSiee~
MegYe meceeeej efceueves keer emeVelee nesieer~ 19-20veS mecyevOe yeveWies~ meHeuelee
efceuesieer SJeb Deemeheeme keer ee$ee Yeer kejveer he[ mekeleer nw~ 21-23neueele
meeceeve jnWies~ efkejeS kee cekeeve Keeueer kejves kee veesefme efceue mekelee nw~ efce$eeW kee
meneesie efceuesiee~ OeveueeYe Yeer nesiee~ 24-25Je=Lee efJeJeeo mes yeeW, hegjeves
mecyevOe efyeie[ mekeles nQ~ Deejeshe Je DeheeMe kee Yee nesiee~ 26-27Oeveneefve
mebYeeefJele nw, DeebKe yebo kejkes efkemeer kees Oeve ve oW~ 28Oeveneefve mebYeeefJele nw,
DeebKe yebo kejkes efkemeer kees Oeve ve oW~ efJeJeeo mes yeeW~
ceee& 2011
1eesOe ye{s, ieghle efevlee SJeb DemeHeue eespevee Je DeheeMe kee Yee jnsiee~
2-3mecee eefleketue nw, mevleefle kees ke SJeb Jee DeefOeke mes ceve hejsMeeve nesiee~
4-5efmLeefle ueeYekeejer jnsieer~ cenJe kes keee& yeve peeSbies~ 6-7heg$e megKe
eehle nesiee~ mecee DeeVeo mebie yeerlesiee SJeb JeJemeee ceW Yeer efmLeefle megOejves mes KegMeer
nesieer~ 8-10ee$ee kee eesie nw, eelve kejves hej kee keee& yeve peeSiee~ eeeme
meHeue neWies~ 11-13mJepeveeW mes Deveyeve SJeb eer kees ke nes mekelee nw~ JeeoefJeJeeo mes yeevee ner yesnlej nw~ 14-15jepehe#e mes ueeYe SJeb helveer kees veewkejer
efceue mekeleer nw~ DeJemejeW neLe mes ve peeves oW~ Deeueme mes yeeW~ 16-17mecheefe
mecyevOeer efJeJeeo GuePe mekeles nQ~ Jeenve ee-efJeee kejWies~ 18-20jeveelceke
keeeeX kees kejves ceW efe ye{sieer~ Meejerefjke ke mecYeeefJele nw SJeb eleer oo& Je Goj
efJekeej keer mecYeeJevee nw~ 21-22Jeeheeefjke GVeefle, ueejer veneR ueiesieer~
ceveesjbpeke keeeeX hej Jee nesiee~ efJejesOeer yeeOeeSb Ke[er kejWies SJeb Me$eg neefve henbgeeves
kee eeeme kejWies~ 23-24mecee eefleketue nw, Jeeheej ceW Jeebefle ueeYe keer
DeeMee veneR nw~ ceve ceW DeefmLejlee nesieer~ 25-26meleke&lee mes keee& yeve peeSiee~
meeJeOeeve jnW Deheves OeesKee os mekeles nQ~ 27-28DeMegYe meceeeej efceue mekelee
nw~ Deeeveke ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ 29-30DeeefLe&ke lebieer cenmetme nesieer
SJeb yeveles-yeveles keee& efyeie[ peeves mes og:Ke nesiee~ 31ee$ee nes mekeleer nw~
Dehewue 2011
1mLeeveevlejCe kee Yee SJeb heefjJele&ve keer efmLeefle yevesieer SJeb efce$eeW kee meneesie
efceuesiee~ ceveesvegketue ueeYe nesiee SJeb ceeveefmeke DeefmLejlee jnsieer SJeb leerLe&ee$ee kee
keee&ece yeve mekelee nw~ 2-4mecee eefleketue nw, keee& DeOetjs jn mekeles nQ~ meece
meHeuelee efceuesieer~ ieuele meueen mes yeves yeveeS keee& efyeie[ mekeles nQ~ 5-6efyevee
meeses-mecePes keg ve kejs Oeve neefve nes mekeleer nw ee keee& efyeie[ mekelee nw~ 7-9eer
mes ueeYe nesiee, JeJenej mes keF& keee& hetCe& kej heeves ceW meHeue neWies~ 10-11Jeeheej
ceW ceboe jnsiee SJeb Oeve mecyevOeer keee& yeve veneR heeSbies~ $e+Ce kee yeesPe ye{lee peeSiee SJeb
DeMegYe meceeeej mes ceve hejsMeeve nesiee~ 12-14Deeeveke ueeYe mes ceve emeVe nesiee
SJeb GVeefle kee ceeie& eMemle nesves mes YeefJe<e ceW ueeYe nesiee~ 15-16efce$eeW mes
cesuepeesue ye{siee~ ceveesefJeveeso kes efueS Kee& kejWies~ 17-18mevleeve Deheves eeeme
ceW meHeue nes peeSieer SJeb $e+Ce kee Yegieleeve nes peeves mes ceve emeVe nesiee~ kewefjej keer efevlee
nesieer~ 19-20mecheefe ee ceW ueeYe keer mecYeeJevee DeefOeke nw SJeb Yeeieeroej mes neefve
nes mekeleer nw, meleke& jnW~ 21-23keg Oeve efce$eeW kees $e+Ce kes he ceW osvee he[
mekelee nw~ ceveesjbpeke keeeeX ceW ueeYe nes mekelee nw SJeb DeeefLe&ke efmLeefle meeceeve jnsieer~
24-25DeefleefLe kes Deeves mes Iej kee JeeleeJejCe DeeVeoceeer jnsiee~ mecee DeeVeo
meefnle Jeleerle nesiee~ keg veee kejves keer eespevee Yeer yevesieer~ 26-27ee$ee nes
mekeleer nw SJeb yeeOeeSb otj nes peeves mes keF& keee& yeveWies~ mJepeveeW mes meneesie efceuesiee~
nesiee~ 28-29mevleeve keer GVeefle mes emeVelee nesieer~ YeeF&eeW mes meneesie efceuesiee~
30efJeJeeo mes yeeW~ Oeve ueeYe nesiee, ee$ee kejWies~ YeefJe<e Gece vepej Deeves ueiesiee~
ceF& 2011
1DeJemej neLe ceW DeeSbies ueeYe keceeSb~ DeeefLe&ke neueele yesnlej neWies~ Kee&
ye{siee~ 2-3ceveeskeeb#ee hetefle& kes meeLe-meeLe mLeeve Yeer heefjJeefle&le nes mekelee nw~ veF&
peien ceve veneR ueiesiee~ helveer kees ke nesiee~ 4-6heeefjJeeefjke keeeeX hej Keee&
ye{siee~ mJeemLe kee Oeeve jKeW~ keesF& ieghle efevlee leveeJe ye{eSieer~ 7-8JeLe&
kee Jeeo-efJeJeeo Je ie=nkeuesMe mes ceve hejsMeeve jnsiee SJeb OeveueeYe nesiee~ YeeF& keer
ee$ee kes efueS meneesie oWies SJeb Oeve heeme ceW veneR efkesiee~ 9-11Jeeheeefjke
neueele megOejWies SJeb mJepeveeW Je efce$eeW mes YeW nesieer peesefke YeefJe<e kes efueS ueeYeoeeke
jnsieer~ 12-13esce mecyevOeeW kees ueskej hejsMeeve jnWies hejvleg hejer#ee ceW meHeuelee
efceuesieer~ Goj efJekeej mes hejsMeeveer nesieer~ 14-15meHeuelee kes megDeJemej meccegKe
DeeSbies~ Devegketue mecee nw~ ueeYe Je eMe oesveeW eehle neWies~ 16-18mLeeve
heefjJele&ve nes mekelee nw SJeb ee$ee ceW DemegefJeOee jnsieer~ 19-20yegpegie& kes mJeemLe
keer efevlee jnsieer~ Oeeefce&ke GlmeJe ceW Yeeie ueWies SJeb keee& ieefle meeceeve jnsieer~
DeeefLe&ke lebieer nesieer~ 21-22Oeveneefve nes mekeleer nw meleke& jnW~ Deefee meceeeej
efceue mekelee nw~ Yeeie kee Gue-Hesj euesiee~ meleke& jnW~ 23-24efmLeefle
Devegketue yevesieer~ emeVelee kee JeeleeJejCe yevesiee~ meHeuelee kee meeLe jnsiee~ OeveueeYe
nesiee~ 25-26Deheves meneesie oWies~ yevOegDeeW mes cesue-efceueehe nesiee~ MegYe
meceeeej efceuesiee~ 27-28ee$ee kejveer he[sieer~ Jemlelee jnsieer~ ueeYe keer efmLeefle
yevesieer~ 29-30ie=nkeuesMe Je cevemleehe mes ceve hejsMeeve jnsiee~ hej efkemeer ekeej
efmLeefle megOeej ueWies~ 31Jemlelee jnsieer~ Oeveneefve nesieer~
petve 2011
1efJejesOeer meefee neWies Je neefve hengbeeves kee eeeme kejWies~ ieghle keee& mebke
ceW [eue mekeles nQ~ 2kegmebieefle mes yeeW Jejvee PebPe ceW Hebme mekeles nQ~ Yeeie meeLe
veneR osiee~ Jee ye{siee~ 3-5eeeme meeLe&ke neWies~ eesOe mes keee& efyeie[ peeSiee
ee Jeeo-efJeJeeo keer efmLeefle yevesieer~ ees-ehes ueie mekeleer nw~ 6-7Jeeo-efJeJeeo
mes yeeW Je ueeYe DeeMeeDeeW kes efJehejerle nesiee~ ee$ee ueeYe kejeSieer~ veS mecyevOe
yeveWies~ 8-10ueejer ceW Oeve JeLe& peeSiee, Jeenve kee ee-efJeee kej mekeles
nQ SJeb ceveesjbpeve keeeeX hej Oeve Jee nesiee~11-12DeeefLe&ke efmLeefle ceW megOeej keer
mecYeeJevee nw~ cegkeoceW ceW peerle nesieer SJeb mejkeejer keee& yeve peeSbies~ DeefleefLe kes Deeves
mes KegMeer nesieer~ 13-14Jeeo-efJeJeeo Je DeeJesMe mes yeevee, Jejvee neefve nesieer~
Kee& ye{siee~ 15-16Goj efJekeej hejsMeeve kejsiee SJeb helveer kee meneesie Je ie=nmegKe ye{siee~ Deheves meneesie oWies~ 17-18Deefee meceeeej efceuesiee ee eesehes mes ke nesiee~ DeefOekeebMe mecee Yeeieoew[ ceW iegpejsiee~ Oeve kee DeheJee nesiee~
yepe efyeie[siee~ 19-20MegYe mevosMe eehle nesves mes yeesefPeuelee otj nesieer Je keee&
ceW ceve ueieves ueiesiee~ OeveueeYe nesiee~ 21-22mJepeveeW Je heefjpeveeW kes ceOe
mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle nesiee~ veF& eespeveeDeeW hej keee& nesiee pees ueeYeoeeer
jnWieer~ GVeefle kes Deemeej yeveWies~ 23-25meHeuelee Je emeVelee mebie efove Jeleerle
nesieW~ 26-27veS DeJemej efceueWies~ GvnW heke[vee ner yesnlej nesiee~ efce$eeW mes cesue
nesiee SJeb ee$ee kejveer he[sieer~ 28-30ee$ee kejveer he[sieer~ Jemlelee jnsieer~
efJeJeeo mes cevemleehe nesiee~ MegYemeceeeej efceuesiee~
pegueeF& 2011
1-2eeeme meeLe&ke neWies Je megKe-mece=ef ye{sieer~ keee&ieefle Devegketue jnsieer~
3-5mecheefe mecyevOeer keeeeX ceW meleke& jnW, OeesKee nes mekelee nw~ ee$ee eje ueeYe
nesiee~ kee Oeve eehle nesiee~ 6-7 efeepeve mes Deveyeve nes peeves mes ceeveefmeke
leveeJe ye{siee~ 8-9veS mecyevOe yeveWies~ JeJemeee keer efmLeefle eLeeJele jnsieer SJeb
mevleeve megKe ye{siee~ 10-11ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ Lees[er Yeeieoew[ kes
yeeo keee& yeve peeves mes ueeYe nesiee~ YeeF&eeW mes lekejej nes mekeleer nw~ ees ueiesieer~
12-13mebIe<e& kee meecevee kejvee he[ mekelee nw~ eYeeJe ye{siee hej ueeYe veneR
nesiee~ 14-15cevecegeJe keer mecYeeJevee nw~ YeeF&-yeefnve keeJe hewoe kejWies~
OeveueeYe kee DeJemej efceuesiee~ ee$ee nes mekeleer nw~ 16-17keee& ceW efJeuecye
Deewj efJeIve DeeSbies~ heefjece kes yeeJepeto ceveeener meHeuelee neLe veneR ueieWieer~
Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ mJepeve mes YeW nesieer~ 18-20oechele megKe ceW keceer
DeeSieer~ meHeuelee kes ceeie& ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ meneesie mes efmLeefle megOejsieer~ Kee&
ye{siee~ 21-22Meejerefjke ke mebYeeefJele nw~ Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ JeLe&
kee leveeJe yevesiee~ 23-24uecyeer ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ keesF& ueeYe mevleeve
kees efceueves keer mecYeeJevee nw~ heefjJeej ceW meYeer emeVe jnWies~ 25-27GVeefle nesieer~
efce$eeW Je Iej-heefjJeej kes meneesie Je MegYe meceeeej efceueves keer KegMeer nesieer~ ueeYe Yeer
efceuesiee~ 28-29yeerceej he[ mekeles nQ~ JeLe& ceW FOej-GOej YekeWies~ efove
Devegketue nw, kee keee& hetCe& nesiee SJeb efmLeefle ceW megOeej nesiee~ 30-31nej-peerle
ueieer jnleer nw, efevlee ve kejW~ veS Glmeen meefnle hegve: peg peeSb YeefJe<e mJele: veS
jemles Keesue osiee~
Deiemle 2011
1keee&ieefle Devegketue jnsieer SJeb megKe-mece=ef ye{sieer~ MegYe meceeeej efceuesiee
SJeb ee$ee mes ueeYe nesiee~ 2-3ceelee kees ke nesiee~ helveer mes efJeJeeo nesiee~
mevleeve keer efevlee nesieer~ 4-5esce ceW efvejeMee efceuesieer SJeb eefleeesieer hejer#eeDeeW
ceW meHeuelee efceuesieer~ OeveueeYe Yeer nesiee~ meneesie Deewj esce mes kes keee& hetCe& neWies
SJeb ueeYe ceeie& eMemle nesiee~ 6-8eesOe mes yeeW Jejvee keee& efyeie[ mekelee nw~
meefee jnves hej ueeYe keer mecYeeJevee mJele: yeve peeSieer~ 9-10Yeeieoew[ ueieer
jnsieer SJeb keesF& ceebieefueke keee& yeve mekelee nw~ yeerceejer hejsMeeve kejsieer~ yeveles-yeveles
keee& efyeie[ peeSiee~ 11-12Oeve eeefhle veneR nesieer~ helveer mes Jeeo-efJeJeeo
nesiee~ Oeeefce&ke Je meeceeefpeke keeeeX ceW Yeeie ueWies~ 13-14mecee meDeeVeo
Jeleerle nesiee~ mLeeveevlejCe kee Yee Jeehle jnsiee~ 15-16veF& eespevee ee
efveegefe nes mekeleer nw~ mevleeve mes ceve emeVe jnsiee~ mJepeveeW kes mebie cesue-efceueehe
nesiee~ 17-18ceeveefmeke leveeJe jnsiee~ efmLeefle eefleketue yevesieer SJeb Deheves OeesKee
oWies~ meleke& jnW efJejesOeer kegee jeWies SJeb neefve Je Meejerefjke ke hengbee mekeles nQ~
19-21Deheves efkeveeje kejWies~ efevlee ye{sieer~ 22-23mJeeOeee Je
jeveelceke keeeeX ceW yeeOee henbgesieer~ OeveueeYe nesiee~ ee$ee kejves keer meeseWies~ MegYe
meceeeej efceuesiee~ Deheves meeLe oWies~ 24-25Yeeieoew[ DeefOeke nesieer hejvleg keee&
efHej Yeer veneR yeve heeSiee~ YeefJe<e kees ueskej hejsMeeve jnWies~ 26-28GVeefle kee
DeJemej efceuesiee SJeb OeveueeYe Je cesue-efceueehe nesves mes keF& veS DeJemej efceueWies~ eeeme
meeLe&ke neWies Je megKe-mece=ef ye{sieer~ Kee& ye{siee~ 29-30-keee&ieefle Devegketue
jnsieer~ ee$ee kejWies peesefke ueeYeoeeke jnsieer~ 31yegpegieeX kee DeeMeerJee&o efceuesiee
SJeb efMe#ee ceW yeeOee DeeSieer~
efmelecyej 2011
1-2yegpegieeX kee DeeMeerJee&o efceuesiee SJeb efMe#ee ceW yeeOee DeeSieer~ ee$ee Yeer
kejveer he[ mekeleer nw~ 3-4kes keeeeX ceW ieefle DeeSieer SJeb mecee ceveesjbpeve mebie
Jeleerle nesiee~ mJeeOeee ceW efe ye{sieer~ 5-6keeeeX ceW keeJe SJeb heefjece keer
DeefOekelee mes Mejerj efMeefLeue jnsiee~ helveer keer efevlee jnsieer~ 7-8ueehejJeener
Deefnle keje mekeleer nw~ DeeefLe&ke lebieer nesieer SJeb ie=nkeuesMe nesiee~ 9-10DeefOeke
ece Je Yeeieoew[ kes yeeJepeto keee& veneR yeveves mes leveeJe nesiee~ 11-12veewkejer
ee Jeeheej ceW GVeefle SJeb keee&#es$e ceW megOeej mes ceve emeVe nesiee~ 13-15Fe
hetCe& nesieer~ efce$e meneeke efme neWies~ efoveeee& Jemle jnsieer~ eefleeesefielee ceW meHeuelee
kes meeLe-meeLe mecceeve Yeer efceuesiee~ 16-17oew[-Oethe jnsieer SJeb jespeieej
mecyevOeer keeeeX ceW Jemle jnWies~ heefjJeej kee meneesie efceuesiee~ 18-19egefe mes
keee& kejWies lees meHeuelee efceuesieer~ KeeeX ceW Je=ef nesves keer efevlee nesieer~ Lees[s eeeme
mes efevlee otj nesieer~ 20-22ceelee he#e keer efevlee jnsieer SJeb Jeeheej ceW megOeej
nesiee~ 23-25ee$ee nesieer~ ueeYe nesiee~ mecee heefjJeej kes mebie emeVelee mes
Jeleerle nesiee~ 26-27JeLe& kes Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ jepe yeeOee SJeb cegkeoceeW
ceW Hebme mekeles nQ~ meefeelee mes ee DeJemej neLe mes veneR efvekeueWies~ 28-29efce$eeW
eje oer ieF& meneelee mes DeYeer efceuesiee~ megKe-mece=ef ye{sieer~ 30efMe#ee ceW
yeeOee DeeSieer~ efce$e meneesie mes keece yevee ueWies~
Deketyej 2011
1-2keeeeX ces yeeOeeDeeW kes yeeo meHeuelee efceuesieer~ kee Oeve eehle nesiee~
ceveeWkeeb#ee hetCe& nesieer~ 3-4mLeeveevlejCe kee Yee jnsiee~ mecyevOeeW kee ueeYe uesves ceW
meHeue veneR neWies~ 5-6meece Jeeheeefjke ueeYe nesiee~ Me$eg lebie kejWies~ Deheves
meneesie oWies~ 7-8leerLe& mLeeveeW keer ee$ee kej mekeles nQ~ mecee meDeeVeo Jeleerle
nesiee~ 9-10OeveueeYe nesiee~ efkeS ieS eeeme meeLe&ke neWies~ 11-12cenJe
kee keee& yevesiee~ GVeefle kes eeeme meHeue nes peeSbies~ ee$ee kejWiess~ 13-14Jee
ye{siee SJeb Me$eg neefve hengbeeves kee eeeme kejWies meleke& jnW~ 15-17ueeYe kece Je
hejsMeeveer DeefOeke nesieer~ otpeeW keer peceevele uesves mes hejsMeeveer ceW HebmeWies~ 18-19ee$ee
yeej-yeej nesieer~ ueeYe efceuesiee~ kes keee& hetjs neWies~ 20-22ceeveefmeke leveeJe
ye{siee~ veee Jeenve ee kejWies~ 23-24meneesefieeeW mes Deveyeve SJeb efJekeeme ceeie&
DeJe nesiee~ Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer~ 25-26meceeeveghe meefee nes peeSb
ueeYe nesiee~ Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ 27-29mecePeewleeJeeoer Ke jKeW mecemee

meceeOeeve mJele: nes peeSiee~ 30-31eeemeeW mes ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ otpeeW kes
meneesie mes keF& keee& yevee ueWies~
veJecyej 2011
1-2yeeOeeSb kece neWieer SJeb ie=nmLe megKe efceuesiee~ 3-4heefjece mes
JeJemeee ceW Je=ef nesieer~ ie=n ceW ceebieefueke keee& nesiee~ 5-6oew[Oethe ueieer jnsieer~
keee& kesiee SJeb efJeJeeneefo ceW efJeuecye nesiee~ 7-8Oeve ueeYe nesves keer KegMeer nesieer~
9-11DeMegYe meceeeej efceueves mes ee$ee legjvle kejveer he[sieer~ mevleeve kees hejer#ee ceW
meHeuelee efceuesieer~ 12-13Jeeheej SJeb keee&#es$e ceW efJemleej nesiee~ Jemlelee mes
meceeeYeeJe Keuesiee~ 14-16mecee neme-heefjneme mebie yeerlesiee~ heefjJeeefjke megKeeW ceW
Je=ef nesieer~ 17-18Pet" mes yevee yeveeee keee& efyeie[siee~ meceeefpeke keeeeX ceW Yeeie
ueWies~ 19-20meece JeJemeee ceW Je=ef keer mecYeeJevee kece nw~ mepeielee ueeYe
kejeSieer~ 21-23YeefJe<e keer efevlee jnsieer~ eelve meeLe&ke neWies~ otmejs meneesie
oWies~ 24-25efkemeer keer ieejver ve oW~ efJeeeme kejves hej OeesKee Je neefve
G"eSbies~26-27efvejeMee otj nesieer SJeb efmLeefle meeceeve nes peeSieer~ GVeefle nesieer~
28-29Me$eg kegee jeWies SJeb neefve hengbeeves kee eeeme kejWies~ 30meeJeOeeveer
mes neefve mes yeeWies~ ee$ee kejWies~
efomecyej 2011
1Peie[s Je kees&-keenjer mes otj jnW~ uecyeer ee$ee nesieer~ 2-3mecee
eefleketue nw, eeemeeW mes neueele Devegketue yeveWies~ 4-6Me$eg kegee jeWies SJeb neefve
hengbeeSbies~ mJepeve hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ 7-8mejkeejer keeeeX kes efueS
MegYe mecee nw, eeeme mes meHeuelee efceuesieer~ 9-11Oeveneefve, Jeeo-efJeJeeo SJeb
DeheJee mes hejsMeeve neWies~12-13DeOeeve ceW efe ye{sieer Je mecee megKeod
yeerlessiee~ Yet-mecheefe kes efJeJeeo mes yeeW~14-15Deheves OeesKee oWies~ efHej Yeer keee&
yeveWies~ 16-18veewkejer kes efueS efkeS ieS eeeme meeLe&ke neWies~ hejees keece
DeeSbies~ 19-20meese-efJeeej kej kejW Jejvee PebPe ceW HebmeWies~ jepeyeeOee
mebYeeefJele nw~ 21-22Me$eg ees hebngee mekeles nQ~ Skeekeerheve, DeefmLejlee Je
keee& ceW ceve ve ueiesiee~ 23-24mecee eefleketue nw, meleke&lee mes ner efmLeefle megOeej
heeSbies~ 25-27eeeme meeLe&ke neWies Je megKe-mece=ef ye{sieer~ keee&ieefle Devegketue
jnsieer~ ee$ee nesieer hej keoeeke jnsieer~ 28-29mecee eefleketue nw, meeJeOeeveer
mes neefve yeesieer~ efce$e meneesie oWies~ 30-31ee$ee kejWies peesefke ueeYeoeeke
jnsieer~ ceebieefueke keee& nesiee~ helveer Je heefjJeej kee meneesie efceuesiee~
Deeheves Oeveg jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
GppJeue nesiee keeeWefke Devegketue mecee ceW efkeS keee& meowJe meHeuelee efoueeles nQ~
Jeemleg DeeOe= l e ef v ecee& C e meg K e-mece= e f keejke nw !

DeeJeemeere, Jeeheeefjke, Deeweesefieke, Heece& neTme,
Dehee&cesvdme, efmevescee, Demheleeue, nesue Deeefo
kee efvecee&Ce kej jns nQ, lees Jeemleg meueen
kes efueS efceueW
*
[e@. GcesMe hegjer %eevesej
eMeevle ieeseue
peesefle<e efvekesleve
1065/2, Meeeer veiej
cesj"-250 00
otjYee<e - 0121-765639
mesueguej - 9719103988
372/2, peeie=efe efJenej

cesj"-250 005
mesueguej-9319304180
10
@
Yees
pee
Deehekeer jeef M e : cekej

heef j ee, eYeeJe
peer
iee ieer Kee Keer Kes Ket
14 peveJejer mes 13 HejJejer leke

jeefMe cekej keeueee keer omeJeeR jeefMe nw~ en jeefMe he=LJeer leJe,
Dee hekeer
leceesiegCe, ej mJeYeeJe SJeb Meefve en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe DeeOee Yeeie ce=ie Mes<e Yeeie ceueer kee Deekeej nw peesefke ece kee
heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe iecYeerj, Goemeerve, heefjeceer SJeb eespeveeye {bie
mes keee& kejves Jeeues nesles nQ~ Deehe Oewe&Jeeved, efJeeejJeeved SJeb cenJeekeeb#eer nesles nQ~
Deehekeer meHeuelee kee cetuecev$e Deehekeer jeveelcekelee SJeb otjoefMe&lee nw~ eee: Deehe
JemeveMeeruelee Je DeheJee kes keejCe Deee|Leke mebkeeW mes petPeles nQ~ Deehe mJeeLeea mJeYeeJe
SJeb ueehejJeener kes keejCe DemeHeuelee SJeb Dehekeerefle& kes efMekeej nesles nQ~ Deehe Deheves
efmeevleeW SJeb yeeleeW kees meJeexheefj ceeveles nQ, FmeerefueS efkemeer kes efJeeemeer SJeb Deelceere veneR
yeve heeles nQ~ eee: Deehe ie=nmLe peerJeve mes Demevleg jnles nQ~ Deehekes peerJeve ceW Deveske yeej
GlLeeve-heleve Deeles nQ~ efpeccesoejer ye{ves hej Keerpeles nQ Deewj kelejeves keer keesefMeMe kejles nQ~
ceveve kejles nQ Deewj jnmeJeeoer nQ~ ueesYe ceW Deekej ieuele keece kejles nQ~ otmejeW keer efvevoe
SJeb Deeueesevee kejles nQ efpemekes keejCe efce$eeW, efyejeojer ee meceepe eje yeefn<ke=le efkeS
peeles nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeeheceW F&<ee& SJeb eeflemheOee& keer YeeJevee meJeexheefj nesleer nw~
Deehe mJevo eke=efle keer nesleer nQ, Deehekees mJeeb hej DebkegMe menve veneR neslee nw~ Deehe
otjoMeea, efJeeejMeerue SJeb cenJekeeb#eer eer nQ~ eleske #es$e ceW Deeies jnvee eenleer nQ~ Deehe
otmejeW kee Gheneme G[eleer nQ Deewj Fme keesefMeMe ceW mJeeb Gheneme kee hee$e yeve peeleer nQ~
efJehejerle efuebieer(heg<e) kees Deheveer yeeleeW mes cetKe& yeveeves ceW elegj nesleer nQ~ Deehekees Deevleefjke
heefjJesMe keer Dehes#ee yeee JeeleeJejCe DeefOeke efee neslee nw~ ie=nmLe peerJeve ceW yeeOeeDeeW kee
meecevee kejvee he[lee nw~ Deehe Deheveer eespevee kes Devegmeej peerJeve peervee eenleer nQ~ efvepe
heefjece kes yeue hej DeelceefveYe&j jnves keer keesefMeMe ceW ueieer jnleer nQ~ JeHeeoej, peuoyeepe,
Deefle YeeJegke SJeb keuheveeefee nesleer nQ~ otmejeW kee Ghekeej efve[j neskej kejleer nQ~ efJeesner
peveeW kes eefle etjlee hetCe& JeJenej jKeleer nQ, uesefkeve efHej Yeer peesefKece mes yeekej jnleer nQ~
otmejeW keer efvevoe Deewj F&<ee& kes keejCe otmejeW kees Ie=Cee kee hee$e yeveleer nQ~ peerJeve ceW Deveske
yeej Gleej-e{eJe Deeles nQ~
DeeheceW esce keer YeeJevee eyeue nesleer nw~ Deehe esce kes ceeceues ceW DeleefOeke
meeJeOeeveer yejleles nQ~ Oeeve kees esce mes ye[e veneR ceeveles nQ~ Deehekee esce efvece&ue leLee
Ge YeeJeveeDeeW mes hesefjle neslee nw~ esce kes DeYeeJe ceW Deehe keecegke yeve peeles nQ~
Deehekee keke&, Je=efeke Je ceerve jeefMe JeeueeW kes meeLe es esce-mecyevOe yeve he[lee
nw~ ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW kes meeLe Deer efveYeleer nw~ Je=<e SJeb kevee
jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnlee nw~ efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe JeeueeW mes
keYeer veneR efveYeleer nw, meowJe efJejesOe yevee jnlee nw~
Deehe efmeevleJeeoer, jnmeceeer, Deeueeseke SJeb leke& osves ceW ceeefnj nesles nQ~
Heuele: Deehe Jew%eeefveke, MeesOe mebmLeeve, hegjeleJe efJeYeeie, ieghleej mesJee, jepeveerefle,
cev$eer, hegpeejer, heeojer, DeesPee, leeefv$eke, Fvpeerefveej, ueewnej, peemetme, ueIeg Geesie,
mhesej hee&me, ef[muejer, meesHe ef[^bke, oeMe&efveke, yeercee, esme(efeefbie), Oeeleg
JeJemeee, hewêsue, lesue, oueeueer, Yetefce ee-efJeee, jlve JeJemeee, yeeieJeeveer,
pebieueele efJeYeeie, hegefueme, cegieeaheeueve, efmeiejs, keeseuee, efKeuee[er, kecheesefpej,
Hewkeêr, mee, cegCe, "skesoejer, ceMeervejer Deeefo keeeeX ceW mes keeF& keee& eeve kejkes
kejW, Oeve Deewj meHeuelee Deehekeerr nesieer~
Deehekee Mejerj ogye&ue leLee DeMee neslee nw~ eee: Meerle SJeb Jeeeg keer DeefOekelee
kes keejCe Meerle jesie, efveceesefveee, pJej, meefVeheele, IegveeW ceW oo&, lJeee jesie Deeefo mes
emle nesles nQ~ DeleefOeke Deejece kes keejCe Yeer Mejerj ceW efMeefLeuelee SJeb DemJemLelee
jnleer nw~ Deehekees Deheves mJeemLe kee efJeMes<e Keeue jKevee eeefnS~ Meerle SJeb Jeeeg
GlheVe kejves Jeeueer JemlegDeeW kes mesJeve mes yeevee eeefnS~ Deeueme kees leeieW leLee
Meejerefjke efMeefLeuelee otj kejves SJeb heglee kes efueS Jeeeece kejW~ Deenej ceW
Deefveeefcelelee ve yejleW~ meowJe mevlegefuele Deenej ner ueW~ Deehekees efJeeefceve yeer, meer SJeb
ueewn leJeeW mes ege Keee heoeLeeX kee mesJeve kejvee eeefnS~ Yeespeve mecee hej SJeb
mevlegefuele kejvee eeefnS~ ieefj Yeespeve mes yeeW SJeb njer Meeke-meefypeeeB Deewj jmeerues
HeueeW kee mesJeve kejW~ Mejeye SJeb veMeerueer JemlegDeeW kes mesJeve mes mJeeb kees yeeekej
jKeW~
Deehekeer jeefMe kee mJeeceer Meefve nw peesefke Jeeeg leJe eOeeve en nw~ Deehekees
Deeueme, ueeuee, mJeeLe&, DeleefOeke Jeeeeuelee, Deeueesevee SJeb DeheJee mes yeevee
eeefnS~ ve eesOe kejW Deewj ve keYeer peuoyeepeer kejW~ ueehejJeener lees meowJe neefvekeejke
nw~ Deehe JemeveMeeruelee, efHepetueKeeea SJeb ueehenjJeener kes keejCe DeefOekelej peerJeve
ceW $e+Ce SJeb DeeefLe&ke mebIe<e& keer efmLeefle kee meecevee kejles nQ~ Deehekees JemeveeW,
SkeevleJeeme SJeb efe[efe[s mJeYeeJe mes yeevee eeefnS~ Deehekee keke&, Je=efeke SJeb
ceerve jeefMe JeeueeW mes es mecyevOe yeve he[lee nw leLee Gvemes ueeYe neslee nw~ ces<e, efmebn
SJeb Oeveg jeefMeeeb Yeer Devegketue jnleer nQ~ Je=<e SJeb kevee jeefMe meeceeve jnleer nw~
efceLegve, leguee SJeb kegcYe jeefMe mes keYeer efveYeleer veneR nw, FmeefueS Fvemes meeJeOeeveer
Je meleke&lee hetCe& JeJenej kejW~ Deehekes efueS Meefve, Mege Je yegOe Jeej MegYe efove nQ~
keeuee, heeruee Je meHeso jbie MegYe nw~ Deehe keeuee, meHeso, nefjleheerle jbie kees efkemeer ve
efkemeer he ceW DeJeMe egveW~
meJee eej jeer kee veeruece meesves ceW pe[Jeekej ceOeefcekee Debiegueer ceW Megkeuehe#e kes
MeefveJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej Meefve cev$e mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe
kejvee ueeYeeo nw~ MeefveJeej kees ueesne, G[o, kegueLeer, lesue, keeuee kehe[e, keeuee
Hetue, kemletjer, Ke[eTB Deeefo JemlegDeeW kee oeve kejvee Gece Heueeo nw~ MeefveJeej kee
ele meowJe ueeYekeejer nw~ MeefveJeej kees mejmeeW kes lesue ceW eee osKekej Ske efmekekes
meefnle oeve kejvee Gece Heueeo nw~ keeuee ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~ eeB
eeR eeQ me: Mevees vece: cev$e kee 23,000 peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke
nw~ Deehekes efueS 8, 4, 5, 6 Debke MegYe, 3, 7 Debke meeceeve SJeb 2 Je 9 Debke
DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee&
kejWies lees ueeYe nesiee~
eefo Deehe Deheves peerJeve ceW iegCeeW keer Je=ef Deewj DeJeiegCeeW ceW keceer ueeSbies lees
meHeuelee Deewj ceeve-mecceeve efceuesiee~ Deehe Deeueme, ueeuee, mJeeLe& SJeb Jeeeeuelee
kes meeLe-meeLe Deeueesevee mes yeeWies lees peerJeve ceW meHeuelee SJeb megKe keer eeefhle kej
mekeWies~ meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee

cekej jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2Goj efJekeej nes mekelee nw, mevleeve megKe efceuesiee SJeb efevleeSb ye{Wieer~
3-5Oewe& mes keece ueW Jeeo-efJeJeeo Je PebPe ceW ve he[W~ DeeefLe&ke efmLeefle megOejsieer~
6-7mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee SJeb YeeieeroejeW mes ueeYe SJeb eesOe Je Jeeo-efJeJeeo
mes yeevee esemkej nw~ 8-9mecee eefleketue nw, meeJeOeeve jnW~ ee$ee ve kejW lees
Dee nw~ 10-12keeeeX ceW efJeuecye nesiee~ Deefee meceeeej efceuesiee~ mevleeve
kees ke nesiee~ FeSb DehetCe& jnWieer~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~ DeheJee DeefOeke
nesiee~ 13-14Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ ee$ee nesieer~ efce$e meneelee
kejWies SJeb DeepeerefJekee keer mecemee nue nesieer~ 15-17mecee eefleketue nw~
ceeveefmeke leveeJe ye{siee~ Oeveneefve nesieer~ 18-19Jee DeefOeke jnsiee~ Me$eg peesj
heke[Wies SJeb helveer ee eer mes ueeYe nesiee~ 20-22heefjJeej ceW Demeblees<e jnsiee~
ceeve-mecceeve efceuesiee Je meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ 23-24ee$ee eje
ueeYe nesiee~ heefjece jbie efoKeeSiee SJeb keejesyeejer efmLeefle megOejsieer SJeb mJepeve
meneelee kejWies~ 25-26mLeeve heefjJele&ve, keg ueeYe, mecemeeSb meguePeWieer~
ceeve-mecceeve ceW keceer DeeSieer~ 27-28mecee eefleketue nw, eeeme peejer jKeW
ueeYe keer efmLeefle yeve peeSieer~ 29-30YeefJe<e keer efevlee SJeb heefjJeej ceW JeeoefJeJeeo keer efmLeefle jnsieer~ 31ee$ee kejWies, ueeYe nesiee~ veS mecyevOe yeveWies~ Jemle
jnWies~ Deheves meneesie oWies~
HejJejer 2011
1mebIe<e& kejvee he[siee, keeeeX ceW yeeOeeSb DeeSbieer~ heeefjJeeefjke keuesMe nesiee~
ceve hejsMeeve jnsiee~ 2-3Me$eg efveye&ue neWies, meece keee& yeveWies SJeb mejkeejer keeeeX
ceW meHeuelee efceuesieer~ 4-6mJeemLe kes eefle peeieke jnW~ peceevele ve oW Jejvee
heleevee he[siee~ Jee DeefOeke nesiee~ 7-8DeefleefLe kes Deeves mes eespevee ceW
efJeuecye nesiee~ keee& mLeefiele neWies Deewj OeveueeYe keer KegMeer nesieer~ 9-11helveer
mes ceeveefmeke ke ee Jeeo-efJeJeeo nesiee~ efJejesefOeeeW kes meefee nes peeves mes yeeOeeSb
ye{Wieer~12-13he$eeeej eje ueeYe efceuesiee~ OeveueeYe Je DeYeer keer hetefle& nesieer~
14-16Deoeueleer keeeeX ceW ueeYe nesiee~ efce$e meneelee kejWies~ DeepeerefJekee keer
mecemee nue nesieer~ veS DeJemej efceueves keer KegMeer nesieer~17-18meYeer FeSb
hetCe& neWieer~ mJeemLe ceW ie[ye[ nes mekeleer nw~ 19-20mecee eefleketue nw~
ceeveefmeke leveeJe, Oeve-ceeve keer neefve nesieer~ ee$ee nesieer~ 21-23Jee DeefOeke
nesiee~ Me$eg <e[ev$e jeWies~ heefjece mes efmLeefle megOejsieer~ 24-25keggcye ceW
Demevlees<e kee JeeleeJejCe yevesiee~ MegYe meceeeej efceueves mes jenle efceuesieer~ mevleeve keer
GVeefle mes emeVe neWies~ 26-27ee$ee kejWies~ keejesyeej ceW megOeej nesiee SJeb YeeF&yevOeg meneelee kejWies~ 28mecemeeDeeW kee meceeOeeve nes peeSiee~ meneesie mes keF&
keee& yeve peeSbies~ eeemeeW mes ueeYe keer efmLeefle yevesieer~
ceee& 2011
1yeeOeeSb otj neWieer SJeb heeefjJeeefjke megKe ye{siee~ eesOe mes yeeW Jejvee JeeoefJeJeeo Je neefve nesieer~ 2-3ee$ee ceW DemegefJeOee jnsieer~ ceve ceW ogefJeOee jnsieer
efpememes efveCe&e veneR ues heeSbies~ efJejesOeer keee& efyeiee[ves kee eeeme kejWies~ meleke& jnW~
4-5Oeeefce&ke keeeeX ceW Yeeie ueWies~ efMe#ee kes efueS efkeS ieS eeeme meeLe&ke neWies~
6-7mecee Devegketue nw, YeeieesVeefle nesieer~ meHeuelee efceueves keer KegMeer nesieer~
OeveueeYe Yeer nesiee~ 8-10ue#e eehle nesiee~ mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ kes keee& hetCe& neWies~ 11-13Oeve eehle nesves mes DeYeer keer hetefle&
nesieer~ efceueves-pegueves Jeeues OeesKee oWies efpememes ceve kees ke nesiee~ DeefmLejlee mes yeeW~
14-15uesveosve ceW meeJeOeeveer jKeW~ hejsMeeveer nes mekeleer nw~ GOeej Jeeheme ve
efceueves keer mecYeeJevee nw~ mecheefe kes efJeJeeo hejsMeeve kej mekeles nQ~ DeOetjs keee& jnves
hej ceve hejsMeeve jnsiee~ 16-17mecee Devegketue nw~ efce$eeW mes meneelee efceuesieer~
ee$ee ceW megefJeOee Je ueeYe nes mekelee nw~ DeefYeuee<ee hetCe& nesieer~ veS mecyevOe yeveWies~
18-20jeveelceke keeeeX ceW Jemle jnWies SJeb ceelee kes DeeMeerJee&o mes keesF& keee&
yeve peeSbies~ efce$eeW kes keejCe efevlee ye{sieer~ Oeveneefve nesieer~ 21-22veS esce
mecyevOe yeveWies~ he{eF& ceW yeeOee DeeSieer SJeb mebIe<e& mes meHeuelee efceuesieer~ YeeF& meneesie
oWies~ 23-24kees&-keenjer kes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Oeve DeefOeke Jee
nesiee Deewj Deefee meceeeej efceuesiee~ 25-26GejoeefeJe ye{Wies~ mesnle kee
Oeeve jKeW Jejvee ke G"eSbies~ Me$eg efveye&ue neWies~ Deheves hejeS neWies~ GVeefle kee ceeie&
eMemle nesiee~ 27-28mJepeveeW kes efJejesOe kee meecevee kejvee he[siee~ ee$ee Je
Oeve kes DeheJee mes LekeeJe Je ceeveefmeke leveeJe cenmetme kejWies~ 29-30ee$ee
eesie yevesiee~ Kee& mes ceve hejsMeeve nesiee~ DeefOeke Yeeieoew[ mes efmLeefle megOejsieer~
31Deee kece nesieer~ heeme keer ee$ee kejWies~ mJepeve meneesie oWies~ peerJeve ceW veee
heve ueeves kes efueS veF& eespeveeDeeW hej keee& kejWies~
Dehewue 2011
1mJeYeeJe ceW efe[efe[eheve, Iej ceW DeMeeefvle SJeb JeLe& kes Jeeo-efJeJeeo mes
cevemleehe nesiee~ 2-4Glmeen ceW keceer, keee& ceW ceve veneR ueiesiee Je Meejerefjke ke
efceuesiee~ meneesie mes keF& keee& yeve peeSbies~ 5-6JeJemeeefeke meHeuelee, OeveueeYe
SJeb ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ 7-9Devegefele keee& kejves mes mebke ceW HebmeWies,
DeheJee Je efce$eeW mes hejsMeeveer nesieer~ heeefjJeeefjke megKe ceW keceer DeeSieer~ efce$e OeesKee oWies~
10-11ceelee-efhelee kees ueskej efeefvlele neWies, efJeJeeo peesj heke[Wies Je ee$ee mebYeJe nw~
12-14Jeeheej ceW emeej, Goj efJekeej, OeveueeYe SJeb keee&ieefle Devegketue nesves mes
ceve emeVe jnsiee~ ceveeener Jemleg efceueves keer KegMeer nesieer~ GVeefle kes keF& DeJemej efceueWies~
15-16Oeve Kee& nesiee~ mJepeve mes cesueefceueehe nesiee~ ee$ee nesieer~ MegYe meceeeej
efceuesiee~ meyekee meneesie efceuesiee~ 17-18DeMegYe meceeeej efceuesiee~ yeveles keee&
efyeie[ves kee og:Ke SJeb GeefMe#ee nsleg keF& eespevee yeveWieer~ Kee& ye{siee~ ueeYe Yeer nesiee~
19-20GVeefle kee DeJemej efceuesiee, DeefmLejlee ye{sieer SJeb ceve veneR ueiesiee~ keg
yeesue mes keee& efyeie[siee~ 21-23ee$ee ceW meeJeOeeve jnW Jejvee keg Kees yew"Wies~ keee&
efyeie[ peeves kee og:Ke nesiee~ 24-25efJeosMe ee$ee kee eeeme kej mekeles nQ~ eYeeJe
ye{siee, OeveueeYe SJeb mJepeveeW kee meneesie efceuesiee~ 26-27emeVelee Je ceveesefJeveeso
kes efueS Ietceves peeSbies~ Deheves meneesie oWies~ ee$ee "erke jnsieer~ 28-29veS keee&
kejWies~ yegef eelege& mes ueeYe nesiee~ 30efce$eeW mes meneesie efceuesiee,eYeeJe ye{siee,
OeveueeYe mes ceve emeVe nesiee~
ceF& 2011
1Oeve Je ceeve neefve kee Yee Je Deveske efJehejerle heefjefmLeefleeeb hewoe neWieer~
mebIe<e& mes IeyejeSb veneR~ 2-3Deee mes Jee DeefOeke nesiee~ Meejerefjke ke mes ceve
hejsMeeve nesiee~ ee$ee kejWies~ 4-6Iejsuet efJeJeeo megKe ceW keceer, leveeJe Je yewesveer
ueeSiee~ Deheceeefvele nesles-nesles yee peeSbies~ mecee keer yeyee&oer nesieer SJeb $e+Ce ueWies~
peerJeve ceW KegefMeeeb DeeSbieer~ 7-8keeeeX ceW Jemle neWies~ eYeeJe Je GejoeefelJe
ye{siee~ KeeeX ye{ves mes ueeYe kece nesiee~ 9-11yegef eelege& mes ueeYe nesiee~
mevleeve kes efkeS keeeeX mes veeree osKevee he[siee ee Gvekes efueS Yeeievee he[siee~ Deheves
meneesie oWies~ 12-13mJepeveeW mes cesueefceueehe nesiee SJeb veF&-veF& eespeveeDeeW kee
met$eheele nesiee~ Glmeen ye{siee, keee&#ecelee ye{ peeves mes cegveeHee Yeer ye{ peeSiee~
14-15Deeeveke kee Oeve efceuesiee, ee$ee kejWies~16-18GVeefle kee ceeie&
eMemle nesiee, eYeeJe ye{siee~ ee$ee SJeb mJepeveeW kes meeLe cesuepeesue ye{siee~ veS
DeJemej efceueWies~ jepeueeYe nesiee~ 19-20efeepeveeW keer DeefYeuee<ee hetCe& nesieer
SJeb OeveueeYe kes meeLe-meeLe Keex Yeer ye{Wies~ 21-22eesOe mes otj jnW Jejvee
yevee-yeveeee keee& efyeie[siee~ mJeemLe vejce jnsiee~ 23-24Oewe& yeveeSb jKeW Deewj
meefee jnW~ efmLeefle mebYeue peeSieer~ Demeneesie SJeb yeeOee kes keejCe DemeHeuelee
efvejeMe kejsieer~ 25-26ee$ee Je veS mecyevOeeW mes ueeYe nesiee~ keF& keee& yeve
peeves mes KegMeer nesieer~ 27-28Oeveeieceve kes meeLe-meeLe ceveesefJeveeso kee
JeeleeJejCe yevesiee~ ee$ee megKeod jnsieer~ 29-30heefjJeej ceW emeVelee kee ceenewue
yevesiee~ meyekes meneesie mes ceebieefueke keee& efvehe peeSiee~ 31veS mecyevOe yeveves
mes KegMeer nesieer~ ceveesefJeveeso kes efueS KeeSbies~
petve 2011
1Oeveeieceve Je efce$eeW kes meneesie mes mecemeeDeeW kee meceeOeeve nes peeSiee~
2mecheefe kes efJeJeeo otj neWies SJeb MegYe meceeeej efceueves keer KegMeer nesieer~ cesueefceueehe mes De[eveW otj neWieer~ 3-5jepeyeeOee otj nesieer SJeb Me$eghe#e efveye&ue
nesiee~ ee$ee ceW DemegefJeOee nesieer~ 6-7Yetefce mecyevOeer keeeeX ceW ueeYe nesiee~ DeMegYe
meceeeej efceueves mes yewesveer nesieer~ 8-10Jeeheej eLeeJele, veewkejer ceW hejsMeeveer,
KeeeX ceW Je=ef SJeb Yeeieoew[ kee keesF& veleerpee veneR efvekeuesiee~ ceve DeMeevle jnsiee~
11-12mLeeveevlejCe Je heo kes eYeeefJele nesves kee Yee jnsiee~ keeeeX ceW yeeOeeSb
DeefmLejlee ueeSieer~ 13-14mecee Devegketue nw pees Yeer kejWies Gmemes YeefJe<e ceW
ueeYe nesiee~ mecee neme-heefjneme Je ceveesefJeveeso mebie yeerlesiee~ 15-16ee$ee
megKeo Je meeLe&ke jnsieer~ DeheveeW mes YeW ueeYe kejeSieer~ yesewveer kee JeeleeJejCe yevesiee
SJeb ceeveefmeke keuesMe meleeSiee~ 17-18helveer mes efJeJeeo SJeb yeeeW hej
veejepeieer nesieer efpememes Iej kee JeeleeJejCe DemegefJeOeeceeer nesiee~ 19-20efJejesOeer
<e[ev$e jeWies Je DemJemLelee cenmetme kejWies~ meleke& jnW Deewj DeebKe yevo kejkes otpeeW
hej efJeeeme ve kejW~ 21-22uesveosve ceW meeJeOeeve jnW Je Deee ceW keceer nesieer~
Devegketuelee kes efueS eeeme kejW Je peeve-heneeve Je yegef kee eeesie kejW leYeer ceeie&
efceuesiee~ 23-25keesF& keee& efce$eeW kes eeeme mes yeve peeSiee~ mecemeeDeeW kee
meceeOeeve efceue peeSiee~ 26-27mJepeve OeesKee oWies hejvleg efce$e kes meneesie mes
yeeOee ue peeSieer~ OeveueeYe hej Jee Yeer nesiee~ 28-30DeheveeW kes meneesie mes
keesF& keee& yevesiee~ ee$ee meHeue nesieer~ efce$e meneesie oWies~
pegueeF& 2011
1-2eeeme mes keee& yeveWies Je megKe-mece=ef efceuesieer~ keee&ieefle Devegketue
jnsieer~ mecheefe mecyevOeer keeeeX ceW OeesKee nes mekelee nw~ 3-5ee$ee eje ueeYe,
efce$eeW kes meneesie mes cenJe kee keee& yevesiee~ 6-7Deeeveke ueeYe, kes keee&
hetCe& neWies, ee$ee kejWies~ ceve ceW peesMe Je Glmeen nesiee~ kee Oeve efceuesiee, JeJemeee
eLeeJele jnsiee~ 8-9eYeeJe ye{siee SJeb DeefOekeej #es$e ye{ peeves mes Jemlelee Yeer
ye{sieer~ heefjJeej kes ueesie veejepe neWies~ OeveueeYe nesiee~ mecee Devegketue nw, meefee nes
peeSb~ 10-11Oeveneefve, cevecegeJe Je Jeeo-efJeJeeo kes keejCe keee& Deke
peeSbies~ yevOegpeve yeeOeeSb hewoe kejWies~ 12-13keee& ceW efJeuecye SJeb efJeIve
DeeSbies~ eeeme JeMe DeOetjs he[s keee& hetCe& kej mekeWies~ 14-15Oeveneefve kee Yee
nw~ meleke&lee mes neefve mes yee mekeWies~ oechele megKe ceW keceer, Kee& DeefOeke nesiee~
16-17DemeHeuelee mes efvejeMee Je leveeJe keer efmLeefleJeMe ees-ehes ueie mekeleer
nw~ 18-20efJeefMe peve mes YeW nes peeves mes keee& yeve peeSiee~ veS esce mecyevOe
yeveWies~ ye[eW keer yeerceejer keer efevlee jnsieer~ 21-22e$eJe=efe efceueves kee eesie nw~
otj keer ee$ee YeefJe<e kes efueS Gece jnsieer~ 23-24jepeyeeOee nes mekeleer nw~
DeebKe yevo kejkes efkemeer hej efJeeeme ve kejW, Deheves ner OeesKee oWies~ meese-mecePekej
keee& kejW~ 25-27YeeF&-yevOegDeeW mes efJejemele ceW ke, yeeOee Je keuesMe efceueves
keer mecYeeJevee nw~ 28-29Keex ye{ peeves mes DeeefLe&ke lebieer nesieer~ kepee& ueWies~
30-31DeYeer eeefhle mes KegMeer nesieer~ yeeeW keer GVeefle Je keee& mecee hej yevee
ueWies~ veS keee& keer eespevee yeveeSbies~
Deiemle 2011
1eefleeesefielee hejer#ee Je mee#eelkeej ceW meHeuelee efceuesieer~ Keeueer ve yew"W~
DeepeerefJekee kes veS meeOeve yeveWies~ 2-3megDeJemej efceueWies pees GVeefle kee ceeie&
eMemle kejWies~ meefeelee yeveeS jKeW~ 4-5MegYe meceeeej efceuesiee Je ceelee kees
ke nesiee~ meneesie Je esce mes kes keee& hetCe& neWies~ 6-8ueeYe ceeie& eMemle nesiee
SJeb DeeefLe&ke efmLeefle ceW megOeej DeeSiee~ 9-10eesOe Je Jeeo-efJeJeeo mes yeeW Jejvee
keee& efyeie[ peeSiee~ Yeeieoew[ mes keF& keee& hetCe& nes peeSbies~ $e+Ce egkeeves keer KegMeer
nesieer~ 11-12Iej ceW ceebieefueke keee& nes mekelee nw~ mJepeveeW mes YeW nesves keer
KegMeer nesieer~ 13-14mJeemLe efyeie[ mekelee nw~ yeves yeveeS keee& efyeie[Wies~
efevlee mes leveeJe ye{siee~ Deheves hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ 15-16Oeve Hebme
peeSiee~ helveer veejepe nesieer~ meeceeefpeke Je Oeeefce&ke keeeeX ceW Yeeie ueWies~ mLeeveevlejCe
kee Yee jnsiee~ Deheves veejepe neWies~ 17-18mecee emeVelee mebie Jeleerle nesiee~
OeveueeYe nesiee~ ee$ee Yeer kej mekeles nQ~ 19-21efevlee cege nes peeSbies~ veeer
efveegefe nesieer SJeb mevleeve keer GVeefle mes emeVe neWies~ 22-23efmLeefle eefleketue
yevesieer~ ceeveefmeke leveeJe ye{siee~ OeveueeYe Yeer nesiee~ 24-26ee$ee nesieer SJeb
efce$eeW mes efceues OeesKes mes ceve hejsMeeve jnsiee~ Kee& DeefOeke nesiee~ mevleeve kes keee& mes
ke nesiee~ 27-28OeveueeYe nesiee, ee$ee eesie yevesiee, Deheves hejsMeeve kejWies,

kee keee& hetCe& nesiee~ 29-30Meejerefjke ke mebYeeefJele nw, meleke& jnW JeLe& kee
Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ 31Jee ye{siee~ veS keee& eejcYe kejWies, meneesie
efceuesiee, Oeve Yeer efceuesiee~
efmelecyej 2011
1-2DeOeeve ceW yeeOee, yegpegieeX kee DeeMeerJee&o SJeb keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ ee$ee kejveer he[sieer~ 3-4kes keeeeX ceW ieefle, mJeeOeee ceW efe ye{sieer~
mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle nesiee~ 5-6heefjece keer DeefOekelee mes Meejerefjke
efMeefLeuelee SJeb keeeeX ceW yeeOee mes ceve hejsMeeve nesiee~ Kee& nesiee~ 7-8Meejerefjke
DemJemLelee mes efevlee ye{sieer~ keeeeX ceW efJeuecye, ceve hejsMeeve jnsiee~ Deheves hejeeeW
pewmee JeJenej kejWies~ 9-10Deee ye{sieer Je DeeefLe&ke meHeuelee mes mevlees<e nesiee~
ee$ee kejWies~ 11-12veeer efveegefe ee heoesVeefle nesieer, meefee jnW DeeMeevegketue
ueeYe nesiee~ 13-15meese-efJeeejkej kejsW Jejvee neefve nesieer~ Me$eg hejeYeJe Je
ueeYe ceeie& eMemle nesiee~ veS mecheke& mes ueeYe nesiee~16-17Deee kece Kee&
DeefOeke, JeLe& keer Yeeieoew[ Je yeeOeeDeeW mes ceve hejsMeeve jnsiee~ 18-19Yeeie
meeLe osiee~ Deee ceW Je=ef nesieer~ 20-22meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~
ceeveefmeke leveeJe Je Keee& ye{siee~ 23-25heeefjJeeefjke megKe ceW Je=ef nesieer~ ee$ee
kejveer he[sieer peesefke DemegefJeOeepeveke jnsieer~ 26-27Jeeheej ceW ueeYe SJeb helveer
keer GVeefle mes emeVe neWies~ 28-29eefleeesefielee ceW meHeuelee, efce$eeW kes meneesie mes
keee& yevesiee~ 30DeheJee, ee$ee, ke mes hejsMeeve neWies~
Deketyej 2011
1-2Deehekeer Yeeieoew[ mes mevleeve keer GVeefle nesieer SJeb kes keee& yeve
peeSbies~ mesnle efyeie[sieer~ 3-4OeveueeYe, eYeeJe ye{siee SJeb kees&-keenjer kes
keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 5-6ie=nmLe megKe efceuesiee~ keee&#es$e ceW efJemleej nesiee
Je Jeeheeefjke ueeYe nesiee~ mesnle efyeie[ mekeleer nw~ 7-8mJepeve hejeeeW pewmee
JeJenej kejWies SJeb efJejesOeer <e[ev$e jeWies~ 9-10mebIe<e& kee meecevee kejvee he[
mekelee nw~ 11-12veS DeJemej efceueWies~ DeMegYe meceeeej efceueves mes Yeer ceve
hejsMeeve jnsiee~ 13-14ee$ee ueeYe osieer Je meYeer keee& mejuelee mes yeve peeSbies~
DeheveeW kee meneesie efceuesiee~ 15-17Iejsuet keuen hejsMeeve kejsieer~ ceeveefmeke
leveeJe, jeeehe Je Jee ye{ves keer efevlee nesieer~ 18-19OeveueeYe Je heefjJeej
kee meneesie efceuesiee~ Deemeheeme keer ee$ee kejWies~ 20-22megKe-meeOeveeW ceW Je=ef
nesieer~ efce$eeW kes meneesie mes keF& keee& yevee uesves keer KegMeer nesieer~ 23-24ee$ee
eje ueeYe nesiee Je keF& DeJemej efceueWies pees ueeYe kejeSbies~ 25-26Yet-mecheefe
kes keeeeX ceW GuePeveW ye{sieer~ cenJe kes keee& yeve peeSbies~ 27-29mecee hej
efkemeer mes YeW ve nes heeves mes ceve hejsMeeve jnsiee~ efmejoo& nesiee~ 30veS mecheke&
yeveWies Je veF& eespeveeDeeW hej keee& nesiee~ kes keee& hetCe& nes peeves kee n<e& nesiee~
veJecyej 2011
1-2Deee Devegketue jnsieer hej Oeve keer keceer cenmetme nesieer~ mJepeveeW mes YeW
nesieer~ efhelee keer mesnle {erueer nesieer~ 3-4Me$eg kee hejeYeJe nesiee SJeb veewkejer
mecyevOeer keee& yeve peeSbies~ 5-6Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer SJeb leerLe&ee$ee Yeer
nes mekeleer nw~ Kee& ceW Je=ef nesieer~ 7-8efJeee ceW ceve veneR ueiesiee~ OeveueeYe Je
Kee& ye{siee~ efce$eeW mes cesue nesiee~ 9-11mecee Devegketue nw kes keee& yeve
peeSbies~ eeeme meeLe&ke neWies~ 12-13ceeveefmeke leveeJe Je Iejsuet GuePeveeW mes
jenle efceuesieer~ DeheveeW kee meneesie efceuesiee~ 14-16Jeeheeefjke GVeefle nesieer~
MegYe meceeeej efceueWies~ Deheves meneesie oWies~ 17-18keggcye ceW Demevlees<e nesles
ngS Yeer efce$e Je YeeF&-yevOeg meneelee kejWies~ GeeefOekeejer mes efceueWies~ egefe mes keee&
yeve peeSiee~ ie=n-megKe efceuesiee~ 19-20eesOe ve kejW Jejvee yevee-yeveeee keee&
efyeie[ peeSiee~ Jeenve kee ee-efJeee nesiee~ 21-23YeJeve yevee mekeles nQ~
Goj efJekeej nes mekelee nw~ Keeve-heeve ceW hejnspe jKeW~ ee$ee eesie yeve mekelee nw~
24-25egefe mes keee& yevee mekeles nQ~ Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer~ Yeeieoew[
DeefOeke nesieer~ 26-27JeLe& kee leveeJe, helveer mes celeYeso SJeb Deheves hejeS pewmee
JeJenej kejWies~ Deee mes DeefOeke Jee nesiee~ ee$ee kejWies~ Oeveneefve mecYeJe nw~
28-29keee& yevee ner ueWies~ meHeuelee mes ceve emeVe nesiee~ ee$ee Je mJepeve mes
YeW nesieer~ mevleeve keer GVeefle mes ceve emeVe nesiee~ 30MegYe meceeeej efceueves mes
KegefMeeeb ceveeSbies~ ee$ee Yeer kej mekeles nQ~
efomecyej 2011
1mecee Devegketue nw~ helveer mes veeske-PeeWke nes mekeleer nw~ efce$e veee meceeeej
oWies~ 2-3mevleeve keer efevlee, mecheefe mes ueeYe, DeefOeke efJeeeme mes OeesKee nesiee~
Oeve kee Jee DeefOeke nesiee~ 4-6GVeefle kes DeJemej efceueWies, Deee ceW Je=ef Je
eMe efceuesiee Je kee Oeve eehle nesiee~ veS DeJemej efceueWies~ 7-8ueejer mes
ueeYe, Keee& ye{siee SJeb Deeeveke keesF& GuePeve Dee peeSieer~ 9-11efJeueeefmelee
ceW mecee Jeleerle kejWies~ eeeme meeLe&ke neWies~ efoee GOeej Jeeheme efceueves keer DeeMee
veneR nw~12-13meece Je Yeeieoew[ mes keee& yevee ueWies~ veS mecyevOe yeve peeves
keer KegMeer nesieer~ DeheveeW mes Jeeo-efJeJeeo nesiee~ 14-15DeOetjs keee& hetCe& neWies Je
mejkeejer keeeeX mes ueeYe nesiee~ mJepeve meneesie oWies~ 16-18efkejeSoej ee efce$e
mes efJeJeeo mecYeJe nw~ Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Jeeheeefjke eeeme meeLe&ke
neWies~ 19-20MegYe meceeeej efceue peeves mes kee keee& hetCe& nesves keer mebYeeJevee
yeve peeSieer~ JeJemeee kee cevoe otj nesiee~ 21-22Me$eg neefve kee eeeme kejWies
hej meHeue veneR neWies~ jepeyeeOee mes cegefe efceuesieer~ Deee ye{sieer Je Deee kes veS
meeOeve yeveWies~ 23-24otmejs ueeYe G"ekej efkeveeje kej peeSbies~ otpeeW kee keece
kejW hej Dehevee Yeer Oeeve jKeW~ 25-27efJejesOeer Meevle neWies~ ie=n Je Jeenve megKe
efceuesiee~ 28-29mJepeve keece DeeSbies SJeb efce$e meneesie oWies~ ee$ee ueeYeoeeke
jnsieer~ Jemle jnW GVeefle kee DeJemej efceuesiee~ Goj efJekeej nesiee~ 30-31DeOetjs
keee& hetCe& neWies Je mejkeejer keeeeX mes ueeYe nesiee~ DeepeerefJekee keer mecemee nue nesieer~
veS keee& keer meeseWies~ ceelee-efhelee mes ueeYe nesiee~ YeeF&eeW kee Yeer meneesie efceuesiee~
Deeheves cekej jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
11
+
iet
ies
Deehekeer jeef M e : keg cYe

heef j ee, eYeeJe
iees
mee
meer
met
mes
mees
oe
14 HejJejer mes 13 ceee& leke

jeefMe kegcYe keeueee keer ieejnJeeR jeefMe nw~ en jeefMe Jeeegg leJe,
Dee hekeer
leceesiegCe, efmLej mJeYeeJe SJeb Meefve en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe
kee eleerke efe Ie[e veee %eeve kee heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe iecYeerj, Goej SJeb { mJeYeeJe kes nesles nQ~ Deehe
ue#e leke hengbekej ner meebme uesles nQ~ Deehe ceeveJe mesJee ceW lelhej jnles nQ~ efkevleg efce$e kes
JeJenej mes og:Keer jnles nQ~ Deehekee esce Skeevleceeer SJeb ie=nmLe peerJeve DemegefJeOeeceeer
neslee nw~ Deehe Deheves eeemeeW mes ner megKe Yeesieles nQ~ Deehe meowJe keg veee kejves ceW Jemle
jnles nQ~ Deehe efvejeMe nesvee veneR peeveles nQ~ DeeheceW vesle=lJe kee iegCe heeee peelee nw,
FmeerefueS meceepe Deehekes keeeeX keer eMebmee kejlee nw~ Deehekeer kece&"lee Deehekees ngvejcebo
yevee osleer nw~ Deehe DeelceeMebmeke nesles nQ~ Deehekee mJeeLe& Deehekees efJeeemeIeeleer yeveelee nw~
Deehekes DevegmevOeeve kes HeuemJehe meceepe kees keg vetleve ceeie&oMe&ve efceuelee nw~ Deehe
meies-mecyeefvOeeeW kees KegMe jKeves kee eeeme kejles nQ~ Deehe mJeYeeJe kes mejue SJeb cegnBHe
nesles nQ~ Deehe pejle mes peeoe meesekej keee& kejles nQ, FmeerefueS MeerIe meHeuelee veneR
efceueleer nw~ Deheveer efpeccesoejer kees mecePeles nQ~ leuueervelee kes keejC ner efmLejlee Deewj
efkeeTheve nw~ efJeefe$elee lees Deehekes mJeYeeJe ceW yemeer nw~ ceeveJelee jie-jie ceW nw~
Deiej Deehe eer nQ leesyeeeW mes efJeMes<e ueieeJe jnlee nw~ Deehe ye[s Deewj mecheVe
heefjJeej Jeeueer Deewj heefleefeee nesleer nQ~ ceeve-mecceeve mes ege Gece mJeYeeJe Jeeueer SJeb
Me$egnvlee nesleer nQ~ Deehe Meevle, ieYceerj, meenmeer SJeb Oewe&Jeeved nesleer nQ~ Deehe mJeYeeJe keer
mejue Deewj cegBnHe nesleer nQ~ Deheves GejoeefelJe kees hetCe&le: mecePeleer nQ~ Deehekees
efesjeheve SJeb JeLe& kes nBmeer-cepeeke Demee nQ~ Deehe esce keer YetKeer nesleer nQ~ Deehekee
ie=nmLe peerJeve meeceeve leYee efvepe eeemeeW mes megKeer neslee nw~ Deehe pejle mes peeoe
meesekej keee& kejleer nQ, FmeerefueS MeerIe meHeuelee veneR efceue heeleer~ Deehekees keueelcekelee
hemevo nw~ Deehe Goej oeer leLee F&ej hej hetCe& DeemLee jKeleer nQ~ Deehe nmlekeuee ceW
eJeerCe, YeeJegke leLee heef$eelee nesleer nQ~ esce kes #es$e ceW meHeue SJeb Deheves JeJenej mes og:Keer
nesleer nQ~
Deehekee esce keuhevee eOeeve neslee nw~ Deehe Deheves escehee$e mes Mejerj keer Dehes#ee
ceeveefmeke Oejeleue hej mecheke& yeveeS jKevee eenles nQ~ efJeJeen Deehekes efueS Ske
mecemee nw keeeWefke eleske mecee Deehe veJeervelee keer leueeMe ceW jnles nQ~ Deehe meYeer
jnmeeW kees efheekej jKeles nQ~ Deehekee esce Skeevleceeer SJeb ie=nmLe peerJeve
DemegefJeOeeceeer neslee nw~ Deehekes ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes Des esce
mecyevOe jnles nQ~ keke&, Je=efeke SJeb ceerve jeefMe JeeueeW mes Deer efveYeleer nw~
efceLegve SJeb leguee jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnles nQ~ Je=<e, kevee SJebb cekej
jeefMe JeeueeW mes efJejesOe yevee jnlee nw~
Deehe lekeveerkeer, efoceeieer Deewj jnmeceeer keeeeX ceW efJeMes<e meHeue nes mekeles nQ~
Deehe DevegmevOeevekeee&, uesKeke, he$ekeej, jepeveerefle%e, veslee, mebieerlekeej, keueekeej,
<e[ev$ekeejer, Fvmeheskej, peemetme, leebef$eke, vesle=lJekeee&, "skesoejer, ceMeervejer mecyevOeer
keee&, ueIeg Geesie, peesefle<eer, efebefbie esme, HeeTBv[êr, lesue, Fvpeerefveej, keueke&,
eFefhem, mwvees, kechetj, uewye-DeefmmW, Jeemlegkeuee, jmeeeve%e, ueesne, eee,
ke=ef<e, keeseuee, lesue(Keefvepe), DevegJeeoke, HeeseseeHeer, etHe jer[j, ceveesJew%eeefveke
Deeefo keeeeX kees kejkes efJeMes<e meHeue nes mekeles nQ~
Deehe yeefue Mejerj kes mJeeceer nesles nQ~ uesefkeve Deehekes heeBJe leLee Iegves ogye&ue
nesles nQ~ hes, iegox leLee ceppee-levleg Yeer DeMee jnles nQ~ Deehe DeefOekelej heeBJe ceW
ceese, hes kes jesieeW, je keer Deuhelee, iewefm^ke ^yeue, Kegpeueer, jeefJekeej, lJeee
jesie, Meerle efJekeej, oe jesie, heeieueheve, iebpeeheve, DeheIeele Deeefo jesieeW ee efJekeejeW
mes hejsMeeve jnles nQ~ Deehekees mJeemLe kes efueS efveeefcele heewefke SJeb mevlegefuele Deenej
uesvee eeefnS~ Deehekees efJeeefcevme yeer, meer ueewn leJeeW mes ege Keee-heoeLeeX kee mesJeve
kejvee eeefnS~
Deehekees Deefle YeeJegkelee, ceeveefmeke DeefmLejlee SJeb Deeueme mes yeevee
eeefnS~ Deehe mheJeeoer lees nQ efkevleg keF& yeej ve kenves Jeeueer yeele Yeer ken
peeles nQ~ keesF& Yeer yeele meese-mecePekej kenW~ Deehekeer neefve kee keejCe Deehekee
eesOe SJeb peuoyeepeer nw~ Deehekee ces<e, efmebn, Oeveg, keke&, Je=efeke SJeb
ceerve jeefMe JeeueeW mes Dee mecyevOe jnlee nw~ efceLegve SJeb leguee jeefMe JeeueeW
mes meeceeve mecyevOe jnles nQ~ Je=<e, kevee SJeb cekej jeefMe JeeueeW mes meowJe
Me$egJeled mecyevOe jnlee nw, Fvemes yeekej jnW ee meleke&lee hetCe& JeJenej kejW~
Deehekes efueS Meefve, yegOe SJeb Mege Jeej MegYe efove nQ~ keeuee, nje Je meHeso
jbie MegYe nw~ meJee eej jeer kee veeruece meesves ceW pe[Jeekej ceOeefcekee Debiegueer
ceW Megkeuehe#e kes MeefveJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej Meefve cev$e
mes DeefYeceefv$ele kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ MeefveJeej kees ueesne, G[o,
kegueLeer, lesue, keeuee kehe[e, keeuee Hetue, kemletjer, Ke[eTB Deeefo JemlegDeeW
kee oeve kejvee Gece Heueeo nw~ MeefveJeej kee ele meowJe ueeYekeejer nw~
MeefveJeej kees mejmeeW kes lesue ceW eee osKekej Ske efmekekes meefnle oeve kejvee
Gece Heueeo nw~ keeuee ceeue meowJe heeefke ceW jKeW~ Deehe Deheves kehe[eW
ceW nukee veeruee, keeuee, nje, meHeso jbie kees efkemeer ve efkemeer he ceW
DeJeMe eeesie kejW~ eeB eeR eeQ me: Mevees vece: cev$e kee 23,000
peehe kejvee ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 8, 4, 5, 6
Debke MegYe, 2, 7 Debke meeceeve SJeb 1, 2, 9 Debke DeMegYe Heueoeeer
nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies
lees ueeYe nesiee~ eefo Deehe Deheves peerJeve ceW iegCeeW keer Je=ef Deewj DeJeiegCeeW
ceW keceer ueeSBies lees meHeuelee Deewj ceeve-mecceeve Deehekees efceuesiee~ Deehe eesOe,
GleeJeueeheve, cegBnHe nesvee, Mebkeeueg mJeYeeJe SJeb ueehejJeener kees leeie oWies
lees peerJeve ceW meHeuelee SJeb megKe keer eeefhle kej heevee menpe nes peeSiee~
meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee
kegcYe jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2ie=n keuen mes ceve ceW GLeue-hegLeue jnsieer~ ceeveefmeke DeefmLejlee Je
Yeeieoew[ DeefOeke kejveer he[sieer~ 3-5ceeve-mecceeve ye{siee~ mevleeve keer meHeuelee
mes KegMeer nesieer~ MegYe meceeeej efceuesiee~ 6-7helveer mes Jeeo-efJeJeeo nesiee SJeb ieues
ee Goj mecyevOeer jesie mes hejsMeeve jnWies~ 8-9meePesoejer ceW efJeJeeo GlheVe nesiee
SJeb JeJemeee ceW heefjJele&ve nesiee~ 10-12yeeOeeDeeW kes yeeo meHeuelee efceuesieer~
peerJevemeeLeer kee mJeemLe efyeie[siee~ 13-14Yeewefleke megKe-meeOeveeW keer Je=ef
nesieer~ Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer~ 15-17efkemeer efvecee&Ce keee& ceW Jemle neWies~
mJepeve meneesie oWies~ keejesyeejer neueele megOejWies~ 18-19Fevegketue ueeYe SJeb
MegYeefevlekeeW kes meneesie mes GVeefle nesieer~ ogIe&vee nes mekeleer nw, meeJeOeeve jnW~ helveer
keer efevlee jnsieer~ 20-22Deee ye{sieer hej Keee& Yeer ye{siee~ Me$eg neefve hengbeeves
kee eeeme kejWies~ 23-24efkemeer mes OeesKee efceueves keer Gcceero nw~ heeefjJeeefjke
keeeeX hej Oeeve kesefvle jnsiee~ Kee& DeefOeke nesiee~ 25-26Deee kes meeOeveeW
ceW keeJe ee ceboe nesiee~ efeepeve mes mecheke& ye{siee~ efhelee kees ke nesiee~ yeeOeeSb
DeeSbieer~ 27-28keejesyeejer neueele meeceeve neWies SJeb Glmeen yevee jnsiee~ Jemle
jnWies~ 29-30efJeee kes #es$e ceW De[eves DeeSbieer~ Yeeieoew[ Je Deve eeeme mes
yeeOeeSb otj kej ueWies~ 31Kee& ye{siee~ Deveeeeme ee$ee nesieer~ mJepeve mes YeW
nesieer~ efce$e kee meneesie efceuesiee~
HejJejer 2011
1Iej ceW megKe-megefJeOee ye{sieer~ peerJeve ceW heefjJele&ve nes mekelee nw~ Kee& Je=ef
mebYeeefJele nw~ 2-3mevleeve kee meneesie efceuesiee SJeb ueejer, mee Je Meseme& ceW
neefve keer mebYeeJevee nw~ 4-6eer mes mecheke& nesves hej ueeYe nesiee~ oew[Oethe ueieer
jnsieer SJeb keee& yeve veneR heeSbies~ 7-8mecheefe kes efJeJeeo GuePeWies SJeb eeseefo
kee Yee nw~ DeeJesMe ceW ve DeeSb veneR lees yeveer yeveeF& yeele efyeie[sieer~ mejkeejer keeeeX
ceW meHeue neWies~ OeveueeYe nesiee~ 9-11Meevle jnW, Deheves ue[ves kee eeeme
kejWies~ mecePeewlee Jeeoer Ke jKeves hej efmLeefle mebYeue peeSieer~ 12-13egefe mes
keee& yevee ueWies~ efkemeer eer eje ueeYe nes mekelee nw~ 14-16ye[s-yegpegieeX keer
efevlee jnsieer~ Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ mecheefe kes keeeeX ceW GuePe mekeles nQ~ Jeenve
KejeroWies~ 17-18$e+Ce ueWies~ mee, ueejer Deeefo ceW Oeveneefve, DemeeJeOeeveer
JeMe ee$ee ceW neefve ee OeesKee nes mekelee nw~ 19-20Jeeheeefjke efmLeefle megOejsieer,
mJepeveeW mes meneesie efceueves keer DeeMee yeueJeleer nesieer~ Goj efJekeej hejsMeeve kej
mekelee nw~ 21-23helveer kee meneesiee SJeb heeefjJeeefjke megKe ceW Je=ef nesieer~
Jemle jnW~ 24-25ee$ee mLeefiele kejveer he[ mekeleer nw~ JeLe& kee leveeJe ye{siee
SJeb keee& DeOetjs jnWies~ 26-27yegpegieeX kee DeeMeerJee&o efceuesiee SJeb yeeOeeSB otj
nesves kee ceeie& eMemle nesiee~ DeheveeW mes meneesie efceuesiee~ 28Oeveneefve kes meeLe-
meeLe jepeyeeOee Yeer nesieer~ leveeJe jnsiee~ efce$e OeesKee oWies~ mJepeve efJejesOe kejWies~
ceee& 2011
1esce mecyevOe efyeie[Wies SJeb heeefjJeeefjke megKe ceW keceer DeeSieer~ ee$ee kejveer
he[ mekeleer nw~ 2-3mJeemLe Je ceeve-mecceeve keer efevlee kejW~ OeveueeYe nesiee~
4-5efveCe&e meese-efJeeejkej ueW Jejvee hejsMeeveer kee meecevee kejvee he[ mekelee nw~
Oeveneefve nes mekeleer nw~ 6-7ceve DeMeevle jnsiee~ helveer mebie Jeeo-efJeJeeo nesiee~
Iej mes otj peeves kee ceve kejsiee~ ee$ee eesie yevesiee~ 8-10DeOeeve kee DeJemej
efceuesiee Je otpeeW kes meneesie mes keee& yeve peeSbies~ 11-13keee& heefjJele&ve keer
Fe hetCe& nesieer~ ee$ee ee veF& eespevee kes efueS Yeeieoew[ kejveer he[sieer~ Kee& DeefOeke
nesiee~ 14-15keeeeX ceW yeeOeeSb, Deee ceW keceer SJeb Jee ceW Je=ef mes efevlee
nesieer~ 16-17otpeeW hej efJeeeme ve kejW~ otpeeW kes Yejesmes es[s ieS keee& neefve
kejWies~ 18-20mejkeejer keeeeX ceW Jeebefle meHeuelee efceuesieer~ ves$e efJekeej lebie kej
mekelee nw~ 21-22veee heefjee ueeYekeejer jnsiee~ Jeenve kee meewoe nesiee~
efyeie[s keee& hetCe& neWies~ veS DeJemej efceueWies~ 23-24Yeewefleke megKe-meeOeveeW ceW
Je=ef nesieer~ heeefjJeeefjke megKe efceueves mes emeVe neWies~ 25-26meeJeOeeve jnW neefve
nes mekeleer nw~ he{eF&-efueKeeF& ceW efe veneR jnsieer~ 27-28ees-ehes ueie
mekeleer nw~ efce$e meneesie oWies~ ceveesefJeveeso kes efueS Kee& kejWies~ 29-30mJepeveeW
mes YeW nesieer SJeb efkemeer yeele kees ueskej Jeeo-efJeJeeo nesiee~ 31mJeemLe Je ceevemecceeve keer efevlee kejW~ Deeeveke OeveueeYe nesiee~
Dehewue 2011
1mLeeve heefjJele&ve SJeb ie=n-keuesMe mes ceve DeMeevle jnsiee~ DeeefLe&ke lebieer jnsieer~
kepe& ueWies~ 2-4Deehemeer efJeeeme ceW Keeme Dee peeves mes Yeeieeroejer t mekeleer nw~
ee$ee ceW ke nesiee~ Deheves OeesKee oWies~ 5-6efJeJeeo Je Peie[s mes otj jnW~ OeveueeYe
nesiee~ 7-9keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ veewkejer Je JeJemeee ceW GVeefle kes DeJemej
efceueWies~ 10-11YeeieesVeefle nesieer, kee keee& hetCe& nesiee Je GOeej ceW efoee Oeve
Jeeefheme efceue peeSiee~ 12-14efoveeee& megKeod jnsieer~ megKe-mece=ef ye{sieer~ veS
keeeeX kee met$eheele nesiee~ 15-16Deee mes Jee DeefOeke nesiee~ eeeme mes meYeer
keeeex ceW meHeuelee efceuesieer~ 17-18ceve DeefmLej jnsiee~ uesveosve kes ceeceues ceW
meleke& jnW~ Me$eg <e[ev$e jeWies~ yeeOeeDeeW kes yeeJepeto ue#e eeefhle nes peeves keer KegMeer
nesieer~ 19-20ee$ee kejWies Je keF& veS keeeeX ceW nmle#eshe kejves mes ueeYe Je=ef nesieer~
efeepeve mes YeW nesieer~ OeveueeYe nesiee~ 21-23Deeceeso-eceeso kes meeOeve ye{Wies~
mJepeveeW mes cesue nes peeves mes hegjevee efJeJeeo meceehle nes peeSiee~ Oeve ueeYe nesiee~ mJepeve
mes YeW nesieer~ 24-25Yeeieeroejer t mekeleer nw~ helveer mes efJeJeeo mecYeeefJele nw~
Oeveneefve nesieer~ DeefmLejlee Dee[s DeeSieer~ keee& ceW ceve veneR ueiesiee~ ueehenjJeener mes neefve
nesieer~ 26-27 mJeemLe kee Oeeve jKeW~ peerJeve ceW heefjJele&ve keer mecYeeJevee nw~
Jeeo-efJeJeeo mes yeevee Gefele nw~ 28-29otpeeW hej DeebKe yevo kejkes efJeeeme ve
kejW~ mJepeve meneesie oWies~ 30hegjeves efce$e mes YeW nesieer~ Deeeveke ke efceuesiee~
ceF& 2011
1mecee eefleketue nw meeJeOeeve jnW hejsMeeveer ye{ mekeleer nw~ Oeveneefve nesieer~
2-3yegpeg&ieeW keer mesnle keer efevlee jnsieer~ veeer mecemee Ke[er nes mekeleer nw~ mepeie
jnW~ 4-6Deee ceW Je=ef nesieer~ jepekeere keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ eMe Je ceeve
ye{siee~ 7-8oechele megKe ceW ye{esejer nesieer~ mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle
nesiee~ 9-11kkegmebieefle mes neefve Je ceeveefmeke DeefmLejlee mes cevemleehe nesiee~
meenme Je Oewe& yeveekej jKeW~ 12-13meece meHeuelee efceuesieer~ mJepeve OeesKee
oWies~ Jeeo-efJeJeeo mes hejsMeeve neWies~ Jee DeefOeke nesiee~ 14-15Jemle jnWies,
mJepeve lebie kejWies~ heefjJeeefjke meneesie mes OeveueeYe nesiee~ 16-18#es$e efJemleej
mes ceve emeVe nesiee~ ee$ee ueeYekeejer jnsieer~ veeer eespeveeSb ueeYe oWieer~ ceve ceW
DeefmLejlee jnsieer~19-20efeepeveeW mes cegueekeele nesieer~ mecee ceveesjbpeve mebie
yeerlesiee~ 21-22helveer mes veeWke-PeeWke nesieer~ meHeuelee efceueves keer KegMeer nesieer
SJeb Deehemeer celeYeso otj neWies~ 23-24eYeeJe Je DeefOekeej oesveeW ye{Wies~ Me$eg
hejemle neWies~ Deee kes meeOeve ye{Wies~ 25-26ee$ee ceW hejsMeeveer Je keeeeX ceW
yeeOeeSb DeeSbieer~ efce$eeW SJeb mJepeveeW kee meneesie efceuesiee~ 27-28Oeeefce&ke keeeeX
ceW efe ye{sieer~ efJejesOeer Deheves eeemeeW ceW DemeHeue neWies~ JeeoefJeJeeo mes yeeW~
Yeeieoew[ nes mekeleer nw~ jepeyeeOee SJeb Oeveneefve nesieer~ 29-30DeheJee nesiee~
efeepeve efJeeesie nesiee~ ee$ee kejWiess~ eeeme mes efmLeefle megOeej ueWies~ 31JeeoefJeJeeo mes yeeW SJeb mecePeewleeJeeoer Ke DeheveeSb~ megOeej mes ceve emeVe nesiee~
ceveesefJeveeso keer meeseWies~
petve 2011
1Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 2DeepeerefJekee kes meeOeve kees pege
ueWies~ 3-5kee Oeve efceue peeves mes keF& keee& yeve peeSbies~ MegYe keee& hej Jee
nesiee~ helveer kee mJeemLe efyeie[siee~ 6-7mevleeve keer efevlee jnsieer~ efJeefMe peve
mes mecheke& nesiee efpeme keejCe keee& yeve peeSiee~ 8-10keee& Je DeefOekeej ceW
Je=ef mes Jemlelee Je Deee ye{sieer~ efkemeer keee& kes efueS $e+Ce ueWies~ DeeefLe&ke lebieer
jnsieer~ 11-12mecee ceveesefJeveeso mebie yeerlesiee~ Deeeveke efkemeer Yeer keejCe JeMe
DeheveeW mes Jeeo-efJeJeeo nesiee~ 13-14DeeJesMe ceW ve DeeSb Jejvee keee& efyeie[
peeSiee~ efJeeeme kees "sme ueiesieer~ Oeve Hebmeves keer Gcceero nw~ ee$ee keer eespevee
yevesieer~ keeeeX ceW eieefle nesieer~ 15-16Me$eg efveye&ue neWies Je efeepeve mes cegueekeele
nesieer~ Oeve keer eeefhle nesieer~ 17-18meeJeOeeve jnW OeesKee nes mekelee nw Deewj Oeve
Hebme mekelee nw~ ee$ee neefveeo jnsieer~ 19-20mecee eefleketue nw, keeeeX ceW
efJeuecye nesiee~ DemJemLe nes mekeles nQ~21-22Deefee Ievee Iesieer ee DeMegYe
meceeeej efceue mekelee nw~ 23-25YeeF& hejeeeW pewmee JeJenej kejWies~ ie=n ceW
leveeJe ye{siee~ OeveueeYe nesiee~ Yet-mecheefe kee ueeYe nesiee~ veS keee& kes kejves keer
meeseWies ee veS mecheke& yeveWies~ 26-27ee$ee ueeYekeejer Je yegpegieeX kee DeeMeerJee&o
Je eYeeJe ye{siee~ 28-30ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ Deheves hejeeeW mee JeJenej
kejWies~ ee$ee nesieer~ Oeve osvee he[siee~ $e+Ce ueWies~ Deee keer Dehes#ee Jee DeefOeke
nesiee~
pegueeF& 2011
1-2ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ veee keee& eejcYe nesiee~ Deee, efJeueeefmelee Je
Kee& ye{Wies~ 3-5meece ueeYe nesiee~ mecheefe kes efJeJeeo mes otj jnvee ner yesnlej
nw~ ee$ee kejWies SJeb DeeefLe&ke ueeYe nesiee~ 6-7eefleeesefielee ee mee#eelkeej ceW
meHeuelee efceuesieer~ he$eeeej mes ueeYe Je DeheveeW mes meneesie efceuesiee~ 8-9eer mes
ueeYe, hejeece Je=ef SJeb jesceebme ceW efe ueWies~ ee$ee kee DeJemej yevesiee, hej peeSbies
veneR~ 10-11Jeeheej ceW metPeyetPe mes ueeYe nesiee~ jesceebme kes efueS mecee
Devegketue nw~ 12-13hejeece ye{siee~ efoveeee& Devegketue nw~ keee&ieefle
ueeYeoeeke efme nesieer~ 14-15mLeeve heefjJele&ve keer mecYeeJevee nw~ Me$eg Deehekes
meccegKe "nj veneR mekeWies~ 16-17Deee ye{sieer Je ee$ee nesieer~ Deheves meneesie
oWies~ 18-20keeeeX ceW efJeuecye Je Jemlelee kes yeeJepeto Skeekeerheve cenmetme
kejWies~ ueeske-JeJenej mes OeveueeYe nesiee~ 21-22megKe-mece=ef ye{sieer~ mevleeve
megKe efceuesiee~ 23-24Lees[er yeeOee DeeSieer hej otj nes peeSieer~ Deejece keer Yeer
meeseW~ 25-27FehetCe& nesieer~ Deheves ueeYe kejeSbies~ efJejesOeer neefve kejeSbies~
Yeeieoew[ Je Jemlelee mes keece yevesiee~ 28-29Keee& ye{siee~ meese-mecePe kej
keoce ye{eSb~ 30-31efeepeve keer eeo DeeSieer Deewj Jen legjvle Dee Oecekesiee~
veF& eespeveeDeeW kee met$eheele nesiee~ efJeJeeo mes yeeW~
Deiemle 2011
1heefjece SJeb eeemeeW mes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ eesOe mes keee&
efyeie[Wies~ JeJemeee Je veewkejer ceW hejsMeeveer nesieer~ 2-3Meejerefjke ke mecYeeefJele
nw~ Goj efJekeej SJeb cet$e jesie lebie kej mekelee nw~ 4-5OeveueeYe SJeb Devegketue
mecee kes keejCe GVeefle Je ee$ee eesie yevesiee~ 6-8Iejsuet keejCeeW mes ceve hejsMeeve
jnsiee~ mecheefe kes keee& GuePeWies~ 9-10ceelee keer efevlee meleeSieer~ Jeenve hej
Kee& nesiee~ keejesyeej ceW megOeej nesiee~ Deheves OeesKee oWies~ 11-12veS esce
mecyevOe yeveWies~ efyeie[s Je DeOetjs keee& hetCe& neWies,Me$eg hejsMeeve kejWies Je mecee eefleketue
nw mepeielee mes ner keee& yevee heeSbies~13-14eeseefo ueie mekeleer nw~ hegjeveer
yeerceejer hejsMeeve kejsieer~ MegYe keee& ceW efJeuecye nes mekelee nw~ 15-16Deee kece
nesieer Je Kee& yengle nesiee~ efJeeeefLe&eeW kes efueS mecee Devegketue nw~ 17-18ceevemecceeve ceW Je=ef nesieer~ keeeeX ceW meHeuelee Je OeveueeYe nesiee~ 19-21efce$eeW kee
meneesie efceuesiee~ ee$ee kejveer he[ mekeleer nw~ heefjJeej ceW megKe-Meeefvle kee ceenewue
yevesiee~ Kee& ye{siee~ 22-23heoesVeefle kee DeJemej efceuesiee~ Me$eg lebie kejWies~
mJepeve OeesKee osves kee eeeme kejWies~ 24-26Jee keer DeefOekelee jnsieer Je
jeeehe ye{siee~ Demheleeue peeves keer veewyele Dee mekeleer nw~ 27-28eeeme
meeLe&ke neWies~ Oeve kes uesveosve ceW meleke& jnW~ MegYe keeeeX ceW Kee& kejWies~ veMes mes yeeW~
29-30hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ GeeefOekeeefjeeW mes YeW nesves mes kee keee&
hetCe& nesiee~ 31hejer#ee ceW meHeuelee efceuesieer~ Jeenve ee kejWies~
efmelecyej 2011
1-2mecheefe Je ie=n keeeeX hej Oeeve kesefvle jnsiee~ Jemlelee DeefOeke jnsieer~
3-4keggcye ceW DeMeeefvle, Oeveneefve, keef"ve keee& egefe mes efvekeeue ueWies~ ee$ee
kej mekeles nQ~ 5-6efMe#ee kes #es$e ceW meHeuelee efceuesieer SJeb jeveelceke keeeeX ceW
efe ye{sieer~ 7-8Jeeheeefjke GVeefle nesieer Je Deee ye{sieer~ neueele ceW megOeej
nesiee~ YeeF&eeW mes meneelee efceuesieer~ 9-10keee& ceW ceve veneR ueiesiee SJeb Goj
efJekeej hejsMeeve kejsiee~ 11-12cenJehetCe& keee& yeveWies, eYeeJe ye{siee SJeb keee&
#es$e ceW efJemleej nesiee~ 13-15peerJeve ceW veee heefjJele&ve nesiee~ yeveles keee&
efyeie[Wies SJeb OeesKee efceue mekelee nw~ meleke& nes peeSbies~ 16-17DeMegYe
meceeeej Je OeveueeYe efceuesiee~ ee$ee ceW DemegefJeOee nesieer~ 18-19Oeeefce&ke keeeeX
ceW ceve ueiesiee~ leerLe& ee$ee kej mekeles nQ~ OeveueeYe nesiee~ veewkejer ceW yeeOee SJeb
DeJekeeMe uesves keer meeseWies~ Jee DeefOeke nesiee~ 20-22DeefOekeejer meneelee
kejWies~ keee& yeve peeSbies Je yeeOee otj nesieer~ 23-25Jee keer DeefOekelee mes
yepe efyeie[siee~ mJeemLe kees ueskej hejsMeeve neWies~ eeeme meeLe&ke neWies~ ueeYe ye{siee
SJeb Yeeie meeLe osiee~ meHeuelee efceuesieer~ 26-27helveer keer efevlee jnsieer~
Yeeieoew[ kes Deveghe ueeYe nesiee~ 28-29hejer#ee ceW meHeuelee SJeb megKe-meeOeve
ye{Wies~ GVeefle nesieer~ ee$ee kejWies Deewj veS DeJemej efceueWies~ 30hejer#ee ceW
meHeuelee SJeb megKe-meeOeve ye{Wies~ mevleeve keer GVeefle mes ceve emeVe nesiee~ mJepeve
meneesie mes kes keee& hetCe& nes peeSbies~ mecheefe efJeJeeo efveheeSbies~
Deketyej 2011
1-2Gleej-e{eJe keer efmLeefle yevesieer~ mLeeve ee JeJemeee ceW heefjJele&ve nesiee~
3-4Iejsuet GuePeveW ye{Wieer~ kes keee& hetCe& neWies~ DeeefLe&ke efmLeefle meg{ nesieer~
efJeJeeo mes yeevee esemkej nw~ 5-6mevleeve keer efevlee jnsieer~ keecekeepe ceW ceve
veneR ueiesiee~ oew[Oethe ueieer jnsieer~ 7-8keeeeX ceW efJeuecye nesiee~ DeefmLejlee jnsieer
Je Jeekeguelee ye{sieer~ 9-10keee& Deke peeSbies SJeb neefve kee Yee meleeSiee~
Oeeve Je eesie ceW efe ye{sieer~ Meejerefjke ke meleeSiee~ 11-12metPeyetPe mes
ueeYe nesiee Je efce$e meneelee kejWies~ meeceeefpeke keeeeX ceW efe ye{sieer~ OeveKee& DeefOeke
nesiee~ 13-14peesefKece ve ueW Meejerefjke ke nes mekelee nw~ $e+Ce uesvee he[siee~
efeepeve mes mecheke& ueeYeoeeer jnsiee~ 15-17keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ MegYe
keeee&W ceW Jee SJeb keecegkelee ceW Je=ef nesieer~ 18-19DeeefLe&ke efmLeefle megOejsieer~
mejkeejer keeeeX mes ueeYe nesiee~ eeeme meeLe&ke neWies~ $e+Ce ueWies~ mecheefe KejeroWies~
20-22ceveesyeue ye{siee,Jeeheeefjke GVeefle nesieer~ 23-24ceebieefueke keee&
hej Jee nesiee~ efJeJeeneefo keer yeeOeeSb otj neWieer~ Me$eg efveye&ue neWies~ GVeefle kee DeJemej
efceuesiee~ 25-26JeJemeeefeke mecyevOeeW ceW efJemleej nesiee~ eefleeesefielee ceW
meHeuelee efceuesieer~ 27-29meYeer kee meneesie efceuesiee~ ceeveefmeke leveeJe
meleeSiee~ Jeenve kee ee-efJeee nesiee~ 30-31Jee nesiee, mevleeve megKe
efceuesiee~ mJepeveeW mes YeW nesieer~
veJecyej 2011
1-2keecekeepe "erke nesles ngS Yeer ceeveefmeke leveeJe jnsiee~ OeveueeYe nesiee~
3-4mLeeveevlejCe kee Yee,hes ceW ie[ye[ nesieer~ Me$eg <e[ev$e jeWies meeJeOeeve
jnW~ 5-6Me$eg kecepeesj neWies, Dehevee eYeeJe ye{e ueWies~ efJejesOeer neefve hengbeeves ceW
meHeue neWies~ 7-8eefleketue nw, efce$eeW kes meneesie mes efmLeefle mebYeeue ueWies~ efJeJeeo
mes yeeW~ 9-11mJeemLe hej Oeeve oW~ mecheke& ye{Wies~ Jeeheej ceW Je=ef nesieer~
ee$ee ueeYe osieer~ mecee neme-heefjneme mebie yeerlesiee~ 12-13DeheveeW mes YeW veS
DeJemej osieer~ OeveueeYe nesiee~ jepe yeeOee, Deee kece Jee DeefOeke SJeb ceeveefmeke
leveeJe Je efmejoo& hejsMeeve kejsiee~ 14-16oechele megKe ceW keceer DeeSieer~
keecekeepeer GuePeveW ye{Wieer SJeb neefve yeee ueWies~ 17-18meece ueeYe Je neueele
Devegketue yeveWies~ ueeYe nesiee~ 19-20YeJeve yeoueWies ee GmeceW heefjJele&ve
kejeSbies~ JeJemeee ceW efJemleej ee veF& eespeveeDeeW hej keee& kejWies~ kee Oeve eehle
nesiee~ 21-23ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer Je DeelceefJeeeme ye{ peeves mes ueeYe ceeie& Yeer
eMemle nesiee~ 24-25efJeJeeo ceW peerle nesieer~ keggcye ceW keuesMe nes mekelee nw~
26-27efoveeee& megKeod jnsieer~ DeOeelce ceW efe Je Oeeve Deeefo ceW mebueive
neWies~ 28-29ee$ee kejWies, cesueefceueehe ye{siee SJeb OeveueeYe nesiee~ Jee nesiee~
30helveer kes meneesie mes ueeYe SJeb ceelee kee mJeemLe Kejeye jnsiee~
efomecyej 2011
1Meejerefjke ke, Oeve Je ceeve neefve nes mekeleer nw~ mJepeve OeesKee oWies Je efce$e
keece DeeSbies~ Yeeieoew[ mes keee& yevee ueWies~ 2-3efmLeefle meeceeve, veewkejer ceW
mLeeveevlej nes mekelee nw~ JeJemeeefeke ee$ee kejWies~ 4-6mecee Devegketue nw~
megKe-mece=ef ye{sieer SJeb keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ OeveueeYe nesiee~ 7-8veS
keee& efceueWies pees YeefJe<e ceW ueeYe kejeSbies~ MegYe meceeeej efceuesiee~ efce$e meneesie oWies~
9-11OeveueeYe nesiee~ mevleeve keer GVeefle nesieer SJeb Deeceeso-eceeso kes meeOeve
ye{Wies~ 12-13oechele megKe ye{siees,Deeeveke OeveueeYe SJeb DeepeerefJekee keer
efevlee otj nesieer~ 14-15ee$ee mes ueeYe SJeb veewkejer ee Jeeheej ceW GVeefle SJeb
hejeshekeej kejWies~ 16-18helveer mes efJeJeeo nesiee~ efkevleg keeeeX ceW meHeuelee
efceuesieer~ 19-20mLeeve Je DeeJeeme heefjJele&ve keer mecYeeJevee nw~ otpeeW kes meneesie
mes keee& yeve peeSbies~ 21-22DeheveeW mes YeW KegMeer kee ceenewue yeveeSieer~ Kee&
ye{siee~ ee$ee keer meeseWies~ 23-24JeJemeee ceW GVeefle, efeepeveeW mes YeW mes
emeVelee Je Goj efJekeej nes mekelee nw~ ee DeefOeke nesiee~ 25-27efJeueeefmelee
mes yeeW, keeeeX ceW efJeuecye mes efKeVelee nesieer~ mJeemLe efyeie[siee~ mevleeve keer efevlee
nesieer~ 28-29OeveueeYe, GVeefle kes DeJemej kees heke[ ueW ueeYe nesves Jeeuee nw~
30-31mLeeveevlejCe ue peeSiee~ Jeeheeefjke ueeYe ye{siee~ efce$e meneesie oWies~
keggcye ceW keuesMe nes mekelee nw~ cevemleehe mes ceve hejsMeeve jnsiee~
Deeheves kegcYe jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
12
*
oer
ot
Deehekeer jeef M e : ceer v e

heef j ee, eYeeJe
Le
Pe
_e
os
oer
ee
eer
14 ceee& mes 12 Deewue leke

jeefMe ceerve keeueee keer yeejnJeeR jeefMe nw~ en jeefMe peue leJe,
Dee hekeer
meleesiegCe, efmJeYeeJe SJeb ieg en mes eYeeefJele nesleer nw~ Deehekeer jeefMe kee
eleerke efe peue eer[e ceW jled oes ceefueeeb nQ pees ke=hee, keCee SJeb cees#e keer
heefjeeeke nw~
Deiej Deehe heg<e nQ leesDeehe mebkeeseer, heefjeceer SJeb F&ceeveoej nQ~ Deehekeer
DeeefLe&ke efmLeefle Oeerjs-Oeerjs Devegketue nesleer nw~ Deehe efjMlesoejeW mes otj jnves kee eeeme kejles
nQ~ Deehekees ie=nmLe peerJeve kee hetCe& megKe efceuelee nw~ Deehe F&ej hej DeemLee jKeves Jeeues,
hejehekeejer Deewj esjke nesles nQ~ Deehekee eeeme peve-keueeCe Deewj ceeveJeesheeesieer keeeeX kees
kejves kee neslee nw~ Deehe mJeYeeJe mes Devleceg&Keer efkevleg otmejeW keer mesJee kejves ceW hetCe& lelhej
jnles nQ~ Deehe jnmeceeer efJe<eeeW ceW efe jKeles nQ Deewj Deeeflceke Megef kes efueS meowJe
lelhej jnles nQ~ Deehe otmejeW kes efueS esjCee-eesle nQ Deewj Deehekee ue#e Deeeflceke Keespe
SJeb cees#e kee jnlee nw~ kegue efceueekej Deehe DeeoMe&Jeeoer SJeb meodie=nmLeer nesles nQ~ Deehekeer
meHeuelee kee cetue cev$e Deehekeer yegefceee, DeelceefJeMues<eCe keer eJe=efe SJeb kece&"lee nw~
Deehe otmejeW mes ceveesJew%eeefveke JeJenej kejkes GvnW Dehevee yevee uesles nQ~ Deehekee keesF&
efveefele mJeYeeJe veneR neslee Deefheleg mecee kes Devegmeej Deouelee-yeouelee jnlee nw~ otmejeW
kes Deeeemeve kes efyevee keece kejves keer Deeole veneR nw~ Deehekees jepe mes eeflee, efeeeW
eje mecceeve Deewj meceepe eje hetpes peeles nQ~ Deehekes ieghle Me$eg Yeer nesles nQ~ Deehekee ue#e
ceeveJelee keer mesJee Deewj hejceeLe& nw~ Oece&-kece& ceW efe jKeles nQ Deewj ceeveJeere mebJesoveeDeeW
kes eefle hetCe& menevegYetefle jKeles nQ~
Deiej Deehe eer nQ leesDeehe kegMeue ie=nCeer nQ Deewj otmejeW mes ceveesJew%eeefveke
JeJenej kejvee peeveleer nQ~ DeeheceW DeLe& mebee keer YeeJevee eyeue nesleer nQ~ esce kes #es$e ceW
mejue SJeb efve<kehe JeJenej jKeleer nQ~ Deehe DeeoMe& helveer, ceeB SJeb es efce$e meeefyele
nesleer nQ~ eleske keee& kees efvehegCelee mes kejvee Deehekee mJeYeeJe nw~ Deehe Deheveer yegefceee,
DeelceefJeMues<eCe keer eJe=efe SJeb kece&"lee kes yeue hej megKeod peerJeve Jeleerle kejleer nQ~
YeueeF& kes keee& ceW hetCe& lelhej jnleer nQ~ es keeceeW kes efueS efpe Yeer kejleer nQ~ meercee Deewj
ceee&oe kes Devoj DeJemejevegketue Deheves efJeeej eke kejleer nQ~
mebieerle esceer, meowJe mJelev$elee eenves Jeeueer Deewj hejceeLe& kes efueS peerleer nQ~
heefleefeee, meceepe ceW eeflee heeves Jeeueer Je yevOeg-yeevOeJeeW keer efnlew<eer nesleer nQ~ ieg Yee
SJeb Ge efMe#ee eehle kejves Jeeueer nesleer nQ~ eeeme kejW lees uesKeve mes eMe Deewj Oeve Deefpe&le
kej mekeleer nQ~ otmejeW keer mesJee kejves ceW lelhej SJeb Oece& ceW efJeeeme jKeleer nQ~
Deehe jesceebefke, efJehejerle efuebieer kes eefle YeeJegke leLee mJelev$e mJeYeeJe kes nesles nQ~
Deehekees esce jefnle peerJeve DeOetje ueielee nw~ uesefkeve esce Deehekes efueS emeVelee ve
neskej GejoeefelJe yeve peelee nw~ esce SJeb efJeJeen kes efJe<ee ceW hetCe&le: JeefeJeeoer nQ~
Deehe esce SJeb mewkeme kes #es$e ceW eee: YeeJegkelee kes efMekeej yeve peeles nQ~
Deehekee keke& jeefMe kes eefle cee$e Meejerefjke Deeke<e&Ce jnlee nw~ Je=efeke jeefMe
mes meeceeve esce mecyevOe yeve he[lee nw~ ces<e, efmebn SJeb Oeveg jeefMe JeeueeW mes meowJe
eefleketuelee keer efmLeefle jnleer nw~ Je=<e, kevee, cekej, efceLegve, leguee SJeb kegcYe
jeefMe JeeueeW kes meeLe esce Je JewJeeefnke peerJeve meowJe megKecee SJeb meHeue yeve he[lee
nw~
Deehe cenJeekeeb#eer, Ge mlej kes keee& kejves Jeeues, Meg efJeeej Meefe mess ege
SJeb meleJeeoer nesles nQ~ Deehe esjCeemheod SJeb efMe#ee hetCe& JeJemeeeeW kee ner eeve kejles
nQ~ Deehe meceepe megOeejke, uesKeke, veslee, eeejke, GheosMeke, heeojer, hebef[le,
keueekeej, jmeeeve%e, kewefcekeue SJeb Deew<eefOe efvecee&Ce Je efJeee, eesieer, efeefkelmeke,
ekeeMeke, veeeeOeerMe, otleeJeeme, peesefle<e, DeOeeheve, mebeej efJeYeeie, peue heefjJenve
efJeYeeie, Kepeebeer, SkeeGvsC, msvees, mebJeeooelee, he$ekeej Deeefo keeeeX ceW efJeMes<e
meHeue jnles nQ~ Deehekees FvneR keeeeX ceW mes keesF& keee& egvekej DeepeerefJekee Deefpe&le
kejveer eeefnS~
meeceevele: Deehekee Mejerj mJemLe jnlee nw~ efHej Yeer heewefkelee hetCe& Deew<eefOeeeW kee
mesJeve kejvee meJeexece nww~ Deehekees DeefOekelej je efJekeej, oe jesie, Goj
efJekeej,heebJeeW mes hemeervee efvekeuevee, Meerlejesie SJeb ceeveefmeke GleeJeueer kes keejCe
yesewveer, keHe efJekeej, eF&HeeF&[, efnmerefjee, mebeeceke jesie, ece& jesie, pegkeece,
eyeea e{vee, efvelecye SJeb hewj ceW heer[e, cete&, keCe& jesie Deeefo nesles nQ~
Deehekees ieefj Deewj DeefOeke Yeespeve mes yeevee eeefnS~ Yeespeve mevlegefuele SJeb
mecee hej ueW~ mJeemLe kes efueS DeefOeke efoceeieer ece Deewj Deenej keer Deefveeefcelelee
mes yeevee eeefnS~ Deehekee mJeemLe Deenej SJeb efoceeieer ece kes mevlegueve mes ner
Devegketue jnsiee~
Deehekeer jeefMe kee mJeeceer ieg nw peesefke DeekeeMe leJe eOeeve nw Deewj jeefMe peue
leJe eOeeve nw~ Deehekees ceeveefmeke DeefmLejlee, GleeJeuesheve SJeb Deefle YeeJegkelee mes
yeevee eeefnS~ meese-mecePekej, efyevee met#ce efJeMues<eCe efkeS keesF& efveCe&e ve ueW~
Deehekeer Mebkeeueg eJe=efe neefve kee keejCe yeve peeleer nw~ yesyeele Mebkee ve kejW, DeebKeeW
osKeer yeele hej ner efJeeeme kejW~ Deehekeer Je=<e, kevee, efceLegve, cekej, leguee SJeb
kegcYe jeefMe JeeueeW mes Deer efveYeleer nw Deewj Fvemes ceOegj mecyevOe yeveevee ueeYeeo
jnlee nw~ keke& Je Je=efeke jeefMe JeeueeW mes meeceeve mecyevOe jnles nQ~ ces<e, efmebn SJeb
Oeveg jeefMe mes Me$egJele mecyevOe jnles nQ Deewj meowJe efJejesOe yevee jnlee nw~ Deehekes efueS
jefJe, meesce, cebieue Je ieg Jeej MegYe efove nQ~ heeruee jbie MegYe nw~
meJee eej jeer kee hegKejepe meesves ee leebyes ceW pe[Jeekej lepe&veer Debiegueer ceW
Megkeuehe#e kes iegJeej ceW meteexoe kes eLece Iebs kes Yeerlej ieg cev$e mes DeefYeceefv$ele
kejkes OeejCe kejvee ueeYeeo nw~ mete& kees peue Dehe&Ce SJeb iegJeej kee ele meowJe
ueeYekeejer nw~
iegJeej kees keebmee, eves keer oeue, Keeb[, Ieer, heeruee kehe[e, heerues Hetue, nuoer,
hegmleke, kesuee, heerueer JemlegDeeW kee oeve kejvee Gece Heueeo nw~ heeruee ceeue meowJe
heeefke ceW jKeW~ eeB eeR eeQ me: iegJes vece: cev$e kee 19,000 peehe kejvee
ceveeskeeb#ee hetefle& ceW meneeke nw~ Deehekes efueS 1, 2, 3, 9 Debke MegYe, 4, 7, 8
Debke meeceeve SJeb 5 Je 6 Debke DeMegYe Heueoeeer nQ~ eefo Deehe Fve DebkeeW keer
MegYeeMegYelee kees Oeeve ceW jKekej keee& kejWies lees ueeYe nesiee~
eefo Deehe Deheves peerJeve ceW iegCeeW keer Je=ef Deewj DeJeiegCeeW ceW keceer ueeSbies lees
meHeuelee Deewj ceeve-mecceeve efceuesiee~ Deehe GleeJeuesheve, YeeJegkelee, Dee[cyej SJeb keg
Deeueesevee mes yeeW leYeer peerJeve ceW meHeuelee SJeb megKe-Meeefvle keer eeefhle kej mekeWies~
meved 2011 F&0 kes GheeeeW nsleg ueeueefkeleeye kes eskes Deewj Gheee kee
DeOeee 13 DeJeMe he{W~

ceerve jeefMe kee owefveke jeefMeHeue
peveJejer 2011
1-2DeeefLe&ke efmLeefle efevleepeveke jnsieer~ ceebieefueke keee& ceW efJeuecye nesiee~
3-5mevleeve kees ke nesiee~ keF& keee& meHeuelee mebie hetCe& kej ueWies~ DeheJee mes
ceve hejsMeeve nesiee~ 6-7ueejer-mee Je Meseme& Deeefo ceW Oeveneefve nesieer~ efeepeve
mes YeW nesieer~ 8-9kes keee& yeveWies~ keee&#es$e ceW efJemleej nesiee~ mejkeejer keeeeX
mes ueeYe SJeb Me$eg efveye&ue neWies~ MegYe meceeeej efceuesiee~ 10-12keenjer kes
keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ eMe Je DeeVeo eehle nesiee~ mecee Devegketue nw~ meefeelee
ye{eves hej ueeYe nesiee~ Deheves meneesie oWies~ 13-14DeMegYe meceeeej efceue
mekelee nw~ JeLe& keer Yeeieoew[ nesieer~ ee$ee ceW DemegefJeOee SJeb DeheveeW mes celeYeso neWies~
15-17meeceeefpeke keeeeX ceW mebueive jnWies~ jepeueeYe nesiee~ veS mebyebOe yeveWies~
18-19DeYeer keee& yeve peeSiee~ Iej mes otj jnvee he[ mekelee nw~ KeeeX ceW
Je=ef nesieer~ helveer mes Jeeo-efJeJeeo nes mekelee nw~ 20-22mJeeb kes efkeS keee&
yeve peeSbies~ otpeeW kees efoS keeeeX ceW efJeuecye SJeb megKeeW ceW Je=ef nesieer~ OeveueeYe mes
KegMeer nesieer~ 23-24ie=nmLe megKe ye{siee~ ee$ee ceW meHeuelee efceuesieer~ mJepeve mes
YeW nesieer~ veS DeJemej efceueWies~ 25-26Oeve kee DeeJeeieceve efyeie[siee~ yeele
kece nesieer~ DeeJesMe ceW ve DeeSb~ mecePeewlee Jeeoer Ke jKeW~ 27-28ee$ee mes
ueeYe, efJeJeen kee emleeJe efceuesiee~ hejeece ceW Je=ef SJeb efeepeveeW mes YeW nesieer~
29-30efce$eeW mes meneesie SJeb Me$eg hejemle neWies~ jepeueeYe SJeb veS DeJemej
efceueWies~ veS heefjJele&ve ueeYeoeeer neWies~ 31ceveesefJeveeso kes mebie mecee Jeleerle
kejWies~ Deheves meneesie oWies~ efce$e mes YeW Je veS keee& keer eespevee yevesieer~
HejJejer 2011
1DeeefLe&ke GuePeveW ye{Wieer SJeb Meejerefjke ke nesiee, Deheves OeesKee oWies~
mepeie jnW~ 2-3DemJemLelee mes keee& veneR kej heeSbies~ esce mecyevOe efyeie[Wies~
uecyeer ee$ee kejWies~ 4-6Me$egDeeW mes meeJeOeeve jnW~ he{eF& ceW efJeIve he[siee~
mejkeejer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ 7-8efJejesOeer hejsMeeve kejWies~ ie=n-keuesMe nes
mekelee nw~ megKe ceW keceer DeeSieer~ 9-11YeueeF& kee yeouee yegjeF& mes efceuesiee~
keesF& DeMegYe Ievee Ie mekeleer nw~ ceeve-mecceeve ye{siee~ 12-13JeJemeee
{bt{ves ceW meHeuelee efceuesieer~ ueeYe nesiee hejvleg peuoyeepeer neefve kejeSieer~ veS ueesieeW
mes YeW nesieer~ 14-16GlmeJe ceW peeves kee keee&ece yevesiee~ esefceeeW kes efueS
ceewpe-cemleer kee mecee nw~ JeJemeeefeke efevleeSb ye{sieeR~ 17-18Devegefele keee&
neefve kejWies~ DeMegYe meceeeej efceuesiee~ 19-20Oeeve heeefjJeeefjke GuePeveeW ceW
GuePesiee~ leveeJe keer efmLeefle jnsieer~ 21-23DemLeeeer ueeYe nesiee~ Oeve kes
ceeceues ceW keesF& OeesKee os mekelee nw~ 24-25mecee Devegketue nw~ efkeS ieS eeeme
meeLe&ke neWies~ 26-27DeeefLe&ke efmLeefle ceW megOeej nesiee~ efce$e meneesie oWies~ ee$ee
kee keee&ece yevesiee~ Deheves meneesie oWies~ 28veS keece kejves keer meeseWies~
peuoyeepeer mes neefve nesieer~ ee$ee kejveer he[sieer~
ceee& 2011
1veewkejer ceW hejsMeeveer, JeJemeee Je mevleeve kes efueS Yeeieoew[ kejveer he[
mekeleer nw~ 2-3YeefJe<e keer efevlee meleeSieer~ DeefmLejlee kee JeeleeJejCe yevesiee~
Deee|Leke meHeuelee mes mevlees<e jnsiee~ 4-5mecee eefleketue nw~ Peie[e nes mekelee
nw~ ie=nmLe megKe ceW keceer DeeSieer~ heefjefele OeesKee oWies~ 6-7ceve Goeme jnsiee~
DeJekeeMe uesvee he[ mekelee nw~ Oeeefce&ke keeeeX ceW Meeefceue neWies~ 8-10OeveueeYe,
eYeeJe ye{siee, efJeJeeneefo ceW efJeuecye nesiee~ Yeeieoew[ mes keee& yevee ueWies~ jepeyeeOee
Dee mekeleer nw~ 11-13keeeeX ceW yeeOeeSb, Jemlelee, Me$eg hejsMeeve kej mekeles nQ~
mLeeveevlejCe nesiee~ 14-15efevlee Deewj Jee ye{siee~ helveer kee mJeemLe
efyeie[siee~ efeepeveeW mes cevecegeJe nesiee~ 16-17Devegefele keee& hejsMeeveer ceW
[eue mekeles nQ~ mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle nesiee~ 18-20efce$e mebie Yeuee
keee& kejWies~ meeceeefpeke GlmeJeeW ceW Yeeie ueWies~ 21-22ee$ee ceW DemegefJeOee Je
neefve nesieer~ mJepeve mes YeW nesieer~ 23-24mecee Devegketue nw~ eelveMeerue jnW
ueeYe DeJeMe nesiee~ 25-26MegYe meceeeej efceuesiee~ helveer kee hetCe& meneesie
efceuesiee~ PebPe mes yeeves ceW Deheves meneesie oWies~ 27-28YeefJe<e GppJeue
efoKeeF& osiee~ keF& DeJemej efceueWies~ mecee meDeevevo yeerlesiee~ 29-30mecee
eefleketue nw~ mepeie neskej meefee jnW ueeYe DeJeMe nesiee~ 31ee$ee kejveer he[
mekeleer nw~ veS mecyevOe yeveWies~
Dehewue 2011
1ie=n keuesMe nesiee~ mLeeve heefjJele&ve, Oeveneefve, Yeeieeroejer tsieer~ ee$ee keer
meeseWies~ 2-4ee$ee ceW ke nesiee~ efJeJeeo Je Peie[s mes otj jnW~ JeLe& ceWW leveeJe ye{siee~
kee Oeve efceuesiee~ 5-6veewkejer Je JeJemeee kes efueS mecee Devegketue nw~ keeeeX ceW
GVeefle Je meHeuelee kee eesie nw~ 7-9YeeieesVeefle nesieer~ kes keee& hetCe& neWies~
OeveueeYe nesiee~ efoveeee& megKeod jnsieer~ DeOetjs keee& hetCe& nesves keer KegMeer nesieer~ Oeeefce&ke
keeeeX ceW efe ueWies~ 10-11Deee mes Jee DeefOeke nesiee~ eeeme mes meYeer keeeeX ceW
meHeuelee efceuesieer~ ceve emeVe jnsiee~ 12-14uesveosve kes ceeceues ceW meleke& jnW~ keee&
keer ieefle efMeefLeue nesieer~ Yeeieoew[ DeefOeke kejveer he[sieer~ 15-16yeeOeeDeeW kes
Ghejevle ue#e hetCe& kejWies~ ee$ee ceW neefve Je DemegefJeOee nesieer~ ees-ehes Yeer ueie mekeleer
nw~ 17-18ceelee keer Fe hetCe& nes peeves keer KegMeer nesieer~ MegYe keee& ceW efJeuecye
nesiee~ ceve DeefmLej jnsiee~ mJepeve OeesKee oWies~ 19-20efoveeee& Devegketue jnsieer~
Deeceeso-eceeso kes meeOeve megueYe neWies~ 21-23eefleeesefielee Je mee#eelkeej ceW
meHeuelee efceuesieer~ mejkeejer keeeeX kes efueS mecee Devegketue nw~ ueeYe keer efoMee eMemle
nesieer~ 24-25OeveueeYe nesiee~ DeheveeW mes meneesie efceuesiee~ efveke keer ee$ee kejveer
he[sieer~ veS mecyevOe yeveWies~ 26-27Jeeo-efJeJeeo Je keuen mes yeeves kee eeeme kejW
DeveLee ceeveefmeke ke nesiee~ 28-29mecyevOe efyeie[Wies, efce$eeW mes efJeJeeo SJeb
Oeveneefve nesieer~ 30mJeemLe kee efJeMes<e Oeeve jKeW~ ceveesefJeveeso kes efueS eeeme
kejWies~ ee$ee Yeer kej mekeles nQ~
ceF& 2011
1peerJeve ceW heefjJele&ve nesiee~ mJeemLe efyeie[siee~ keeeeX ceW meHeuelee mes efJeMes<e
ueeYe nesiee~ 2-3mejkeejer keeeeX kes efueS mecee Devegketue nw~ eefleeesefielee hejer#ee
ceW mevleeve kees meHeuelee efceuesieer~ 4-6veeer mecemee Ke[er nes mekeleer nw~ efJeJeeo
mes yeeW~ 7-8yegpegie& keer mesnle keer efevlee meleeSieer~ Deee ceW Je=ef nesieer~ neueele
megOejWies~ 9-11jepekeee& Je Meemeve mes meneesie efceuesiee~ ceeve-mecceeve Je oechele
megKe ceW Je=ef nesieer~ 12-13kegmebieefle Je yegjs keeeeX kee yegje veleerpee meeceves Deeves
mes heleeJee nesiee~ eer Je mevleeve kees ke nesiee~ 14-15meece meHeuelee
efceuesieer~ Jeeo-efJeJeeo ceW mebkeese kejW~ #es$e efJemleej nesiee~ ee$ee ueeYekeejer nesieer~
16-18heefjJeej mes meneesie efceueves kes keejCe yengle efoveeW mes kee keee& hetCe& nes
peeves mes OeveueeYe nesiee~ 19-20veeer eespeveeSb ueeYe oWieer~ efeepeve mes
cegueekeele nesieer~ ee$ee ceW ueeYe nesiee SJeb MegYe meceeeej efceuesiee~ 21-22ie=nmegKe cesW keceer DeeSieer~ Deheves meeLe es[Wies~ helveer mes JeLe& keer veeske-PeeWke nesieer~
23-24oyeoyee Je DeefOekeej ye{ peeves keer KegMeer nesieer~ MegYe meceeeej efceuesiee~
25-26DeheveeW kes meneesie mes KegMeer kee JeeleeJejCe yevesiee~ Kee& ye{siee SJeb
$e+Ce Glejsiee~ 27-28Me$eg hejemle neWies Je Deheves cekemeo ceW veekeeceeeye neWies~
Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer~ 29-30ee$ee ceW hejsMeeveer Je DemegefJeOee nesieer~
efJejesOeer keeJeW GlheVe kejWies~ eeeme meeLe&ke neWies~ 31meHeuelee efceuesieer~ ee$ee
kejWies pees ueeYe kejeSieer~ Kee& ceW keceer ueeSb~

petve 2011
1DeepeerefJekee keer mecemee nue nes peeSieer~ veS keee& kejWies pees YeefJe<e ceW
ueeYe kejeSbies~ 2Deoeueleer keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ Yeeieoew[ DeefOeke nesieer~
3-5MegYe keeeeX hej Oeve Jee nesiee~ $e+Ce Yeer uesvee he[ mekelee nw~ leerLe&ee$ee
kej mekeles nQ~ 6-7Iej ceW keuesMe nes peeves mes DeMeeefvle kee JeeleeJejCe yevesiee~
kee Oeve efceue peeves keer KegMeer nesieer~ 8-10keee&#es$e ceW Je=ef nesieer~
efJeefMepeve mes YeW nes peeves mes YeefJe<e ceW ueeYe keer efmLeefle yevesieer~ Deeeveke efce$e mes
YeW nes peeves mes KegMeer nesieer~ 11-12DeeJesMe ceW keee& efyeie[ mekelee nw~ Jewmes
mecee neme-heefjneme mebie Jeleerle nesiee~ yeele kece nesieer~ 13-14MegYe meceeeej
efceue peeves mes KegMeer kee JeeleeJejCe yevesiee~ ceve mJeeOeee ceW ueiesiee~ keeeeX ceW eieefle
nesieer~ 15-16Yeeieoew[ mes keee& yevee heeves ceW meHeue neWies~ Jeeheej ceW Oeve ve
ueieeSb~ 17-18hesceer-esefcekee mes YeW nesieer~ Goj efJekeej nes mekelee nw~ Me$eg
kecepeesj he[Wies~ OeveueeYe nesiee~ 19-20Me$eg hejemle neWies~ efJejesOeer Meevle neWies~
OeveueeYe nesiee~ DeheveeW kes meneesie mes keee& yevesiee~ 21-22mecee eefleketue nw
meleke&lee meefnle keee& kejW Je Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ keesF& Deefee Ievee Ie mekeleer nw~
DemJemLe Yeer nes mekeles nQ~ 23-25YeeF&-yevOeg Je efce$e hejeeeW pewmee JeJenej
kejWies~ hegjeveer yeerceejer hejsMeeve kejsieer~ ie=n ceW leveeJe ye{siee~ Oeeefce&ke keeeeX ceW efe
ye{sieer~ 26-27ceelee-efhelee kee meneesie efceuesiee~ OeveueeYe nes peeves mes keF&
keee& yevee mekeWies~ 28-30ee$ee ueeYe osieer~ veS mecyevOe yeveWies~ eYeeJe Je
DeefOekeej ye{ves mes Jemle neWies~ jepeueeYe nesiee Je meefeelee ueeYe kejeSieer~
GeeefOekeeefjeeW mes megmecyevOe yeveWies~
pegueeF& 2011
1-2ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~ keeeeX ceW DeeMeeleerle meHeuelee efceuesieer~ veS keee&
kees kejves keer eespevee yeveeSbies~ 3-5megKe-mece=ef ye{sieer~ Deee mes Jee DeefOeke
nesiee~ efJeueeefmelee keer Deesj eJe=efe ye{sieer~ 6-7heefjece mes meHeuelee efceuesieer~
mecheefe kes efJeJeeo ceW ve he[W Jejvee neefve G"eSbies~ Goj efJekeej ee Ge jeeehe
hejsMeeve kej mekelee nw~ 8-9he$eeeej eje ueeYe nesiee~ eefleeesefielee Je mee#eelkeej
ceW meHeuelee efceuesieer~ YeeF&eeW mes meneesie efceuesiee~ 10-11eer mes ueeYe nesiee~
hejeece ye{siee~ mecheefe kes efJeJeeo GuePe mekeles nQ~ 12-13jesceebme kes efueS
mecee Devegketue nw~ kegke=leeW mes yeeW Jejvee JeLe& kes PebPe ceW Hebme peeSbies~ veMes kee
leeie kejW~ 14-15efyeie[s Je DeOetjs keee& hetCe& neWies~ mejkeejer keeeeX ceW ueeYe
nesiee~ DeefleefLe kes Deeves keer mecYeeJevee nw~ 16-17Me$eg Deheves eeemeeW ceW meHeue
veneR neWies~ ceelee kee mJeemLe Kejeye nesiee~ Jeeheej ceW eieefle Je keee& yeve peeves keer
emeVelee nesieer~ 18-20heefjJeej ceW ceveesefJeveeso hetCe& JeeleeJejCe yevesiee~ veS
mecyevOe yeveeves he[Wies, en mecyevOe YeefJe<e ceW ueeYeoeeer efme nesiee~ ceebieefueke keee&
ceW Meeefceue neWies~ 21-22keeeeX ceW efJeuecye, Skeekeerheve SJeb DeMegYe meceeeej
efceue mekelee nw~ 23-24ee$ee kejveer he[sieer SJeb keee& yeve peeSiee~ ueeYe nes
peeves mes Yeewefleke megKe-meeOeveeW ceW Je=ef nesieer~ 25-27ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer~
mJepeveeW kee meneesie efceuesiee~ Keee& ye{siee~ helveer kee mJeemLe efyeie[siee~ megKemece=ef ye{sieer hej ceve ceW Glmeen veneR nesiee~ 28-29Me$egDeeW kes <e[ev$e mes
yeeeJe nesiee~ efJeJeeo meguePee ueWies~ veS keee& keer meeseWies~ 30-31DeheveeW kes
meneesie mes KegMeer nesieer~ helveer Je heefjJeej kes meneesie mes keee& yeve peeSiee~
Deiemle 2011
1JeLe& efJeJeeo Je meece eeemeeW mes keeeeX ceW meHeuelee efceuesieer~ eesOe mes keee&
efyeie[Wies~ 2-3DeheeMe, pees[eW kee oo& SJeb cet$e jesie hejsMeeve kejsiee~ veewkejer ceW
DemegefJeOee Je hejsMeeveer cenmetme kejWies~ 4-5efce$eeW Je DeefOekeejer kes meneesie mes
hejsMeeveer mes cege nes mekeWies~ GVeefle ceeie& eMemle nesiee~ 6-8keuesMe kes keejCe
ceve hejsMeeve jnsiee~ mecheefe kes keee& GuePe mekeles nQ~ ceelee kee mJeemLe efyeie[siee~
9-10Jeenve hej Jee nesiee~ keejesyeej ceW megOeej nesiee~ efyeie[s keee& hetCe& neWies~
11-12Me$eg kecepeesj neWies~ DeefleefLe kes Deeves mes JeeleeJejCe KegMeer kee SJeb helveer
mes mecyevOe mJele: megOej peeSbies~ 13-14Goj efJekeej lebie kejsiee~ mecee
eefleketue nw~ meleke& jnW~ 15-16eeseefo Je Meejerefjke ke nes mekelee nw~
efJeeeefLe&eeW kes efueS mecee Devegketue nw~ 17-18MegYekeee& ceW efJeuecye nesiee~
ceeve-mecceeve ye{siee~ Fe hetCe& nesieer~ efce$eeW kes meneesie mes meHeuelee SJeb OeveueeYe
nesiee~ 19-21heefjJeej ceW megKe Meeefvle kee ceenewue yevesiee~ mecee neme-heefjneme
mebie Jeleerle nesiee~ Jee DeefOeke nesiee~ 22-23Jee keer DeefOekelee mes yepe
efyeie[siee~ jeeehe mes hejsMeeve neWie~ 24-26eeeme meeLe&ke neWies~ mJeemLe ceW
megOeej nesiee~ Me$eg mes mebIe<e& kejvee he[siee~ 27-28uesveosve ceW meleke& jnW Jejvee
neefve nesieer~ ee$ee kejveer he[sieer~ 29-30Goj efJekeej, efmejoo& SJeb keee& ke
peeSbies~ Deejece kejWies Deewj efHej Yeeieoew[ Je eeeme mes keee& yevee ueWies~ 31Goj
efJekeej, efmejoo& SJeb keee& ke peeSbies~
efmelecyej 2011
1-2Oeeve mecheefe Je ie=nkeeeeX hej kesefvle jnsiee~ Oeve yeepeej ceW Hebme
mekelee nw~ 3-4Jeeheeefjke Oeve [tye mekelee nw~ keggcye ceW DeMeeefvle Je
Jeeo-efJeJeeo keer efmLeefle jnsieer~ egefe mes efmLeefle megOeej ueWies~ 5-6ee$ee ueeYekeejer
jnsieer~ keg jeveelceke keee& kejWies efpememes Deehekees eMe Je ceeve efceuesiee~ YeefJe<e ceW
DeLe&ueeYe nesves keer mecYeeJevee ye{sieer~ 7-8neueele ceW megOeej, Deee ye{sieer Je
Jeeheeefjke GVeefle Je efJemleej nesiee~ 9-10veewkejer ceW DeefOekeej ye{ peeves mes ueeYe
Je keee& oesveeW ye{ peeSbies efpememes Jeefeiele keeeeX kes efueS mecee veneR efvekeeue
heeSbies~ 11-12cenJehetCe& keee& yeve peeves mes ceve emeVe nesiee~ peerJeve ceW veee
cees[ DeeSiee~ yeveles-yeveles keee& efyeie[siee ee GveceW efJeuecye nesiee~ 13-15Oeve
meese-mecePekej oW OeesKee nes mekelee nw~ DeMegYe meceeeej efceue mekelee nw~ ee$ee ceW
DemegefJeOee nesieer~ 16-17Oeeefce&ke keeeeX ceW efe ye{sieer~ ceefvoj peeSbies~
leerLe&ee$ee kejWies~ 18-19Jeenve eesjer nes mekelee nw~ ogIe&vee nes mekeleer nw Deewj
Oeve Kee& nesiee~ 20-22keeeeX ceW meHeuelee,OeveueeYe Deewj DeefOekeejer meneelee
kejWies~ Jee DeefOeke Je mJeemLe vejce jnsiee~ 23-25hejer#ee ceW meHeuelee,
megKe-meeOeve ye{Wies SJeb OeveueeYe nesiee~ 26-27DeefOekeej #es$e ye{siee, GVeefle mes
KegMe neWies~ Kee& ye{siee~ heefjJeej kes meneesie keee& yevesiee~ 28-29ee$ee nesieer~
OeveueeYe nesiee~ Me$eg <e[ev$e jeWies hej efve<Heue jnWies~ meeJeOeeveer MegYe Heueoeeer nw~
30ee$ee nesieer~ hej ceve DeMeevle jnsie~ keece yeveves keer KegMeer nesieer~
Deketyej 2011
1-2mLeeve Je JeJemeee ceW heefjJele&ve nesiee~ Iejsuet GuePeveW ye{Wieer~ kes
keee& hetCe& neWies~ 3-4OeveueeYe Je keee& yeve peeves mes DeeefLe&ke mecheVelee cenmetme
kejWies~ 5-6mecee Devegketue nw meYeer keee& yeve peeSbies~ DeefmLejlee SJeb keeeeX ceW
efJeuecye nesiee~ Yeeieoew[ mes ceve hejsMeeve nesiee~ 7-8Oeveneefve, keeeeX ceW yeeOee
SJeb efce$e kes keejCe keee& yeve peeSiee~ DeeefLe&ke lebieer cenmetme kejWies~ kepe& uesvee
he[siee~ 9-10metPeyetPe mes ueeYe nesiee~ meeceeefpeke Je Oeeefce&ke keeeeX ceW Yeeie
ueWies~ 11-12Meejerefjke ke nes mekelee nw~ ogmmeenme mes hejsMeeveer ceW Hebme mekeles
nQ~ meleke&lee ueeYekeejer nw~ 13-14keeeeX ceW meHeuelee keer eyeue mecYeeJevee nw~
efeepeveeW mes YeW nesieer~ OeveueeYe nesiee~ 15-17Kee& Je efJeueeefmelee kes meeOeve
ye{Wies~ eeeme meeLe&ke neWies~ 18-19ceveesyeue ye{siee~ Jeeheej ceW GVeefle kes
DeJemej efceueWies~ 20-22ceebieefueke keee& hej Jee nesiee~ Yeewefleke megKe ye{siee~
23-24heefjJele&ve nesiee~ eefleeesefielee hejer#ee ceW meHeuelee efceueves mes KegMeer nesieer~
25-26ee$ee ueeYeoeeke, ceeveefmeke leveeJe otj nesiee SJeb Jeenve ee kejWies~
27-29efove Devegketue nw~ efkeS ieS eeeme meeLe&ke neWies~ MegYe meceeeej
efceuesiee~ 30-31efeepeve efJeeesie, ceeveefmeke DeefmLejlee SJeb cevemleehe nesiee~

veJecyej 2011
1-2ceeveefmeke leveeJe otj nesiee~ keece-keepe "erke euesiee~ Oeveneefve nes
mekeleer nw~ 3-4mLeeveevlejCe nesiee~ keeF& efee Jemleg Kees oWies~ Goj efJekeej nesiee~
5-6Me$eg kecepeesj neWies~ meHeuelee efceuesieer~ keee& efyeie[ peeSbies~ heeefjJeeefjke
efevlee meleeSieer~ 7-8Jeeheej Je=ef nesieer, veS mecheke& yeveWies~ mJeemLe hej
efJeMes<e Oeeve oW~ 9-11ee$ee mes ueeYe, eieefle Je meHeuelee mes ceve emeVe jnsiee~
12-13mecee eefleketue nw~ jepeyeeOee, Deee ceW keceer Jee DeefOeke SJeb
ceeveefmeke leveeJe nesiee~ 14-16oechele peerJeve og:Keod jnsiee~ keecekeepeer
GuePeveW ye{Wieer~ 17-18meece ueeYe ye{siee~ neueele Devegketue neWies~ veS
mecheke& keece DeeSbies~ 19-20keee& yeoueves keer meeseWies~ Menj yeoueves keer
eespevee yeveeSbies~ mecheefe ee-efJeee kejWies~ 21-23veS mecyevOe YeefJe<e ceW
ueeYeoeeer jnWies~ kee Oeve efceueves keer KegMeer nesieer~ 24-25ue#e eehle nesiee~
he$eeeej mes ueeYe Je MegYe meceeeej efceuesiee~ hejer#ee ee mee#eelkeej ceW meHeuelee
efceuesieer~ 26-27keggcye ceW keuesMe nesiee~ Jeeo-efJeJeeo mes yeeW~ Oeveneefve kes
Deemeej nQ~ 28-29Jeeheej ceW Je=ef, Deemeheeme keer ee$ee Je MegYe meceeeej
efceuesiee~ 30emeVelee kee ceenewue yevesiee~
efomecyej 2011
1Oeve-ceeve keer neefve nesieer~ Meejerefjke ke nesiee~ 2-3efmLeefle meeceeve
jnsieer, veewkejer ceW leyeeouee Je JeeJemeeefeke ee$ee nesieer~ 4-6Me$eg neefve hengbeeves
kee eeeme kejWies~ meleke&lee mes yee mekeWies~ 7-8Deeeveke OeveueeYe mes megOeej SJeb
ceve emeVe nesiee~ veS DeJemej efceueWies~ 9-11veeer efveegefe ee veS keece ceW ueeYe
nesiee~ megKe-mece=ef ye{sieer~ 12-13mevleeve kee megKe eehle nesiee~ Deeceesoeceeso kes meeOeve ye{Wies~ 14-15oechlee megKe ceW Jeef, peerJeve ceW Deeceesoeceeso mebie mecee yeerlesiee~ efevleeSb otj neWieer Je meYeer keee& yeve peeSbies~ ceve ceW
emeVelee nesieer~ 16-18ee$ee mes ueeYe, Deheves meneesie oWies~ heefjJeej ceW MegYe
meceeeej mes KegMeer ye{sieer~ 19-20ceebieefueke keee& kejves keer leweejer kejWies~
efhelee mes Jeweeefjke kejeJe nesiee~ 21-22DeeJeeme heefjJele&ve keer mecYeeJevee nw~
hejeshekeej kejssWies SJeb oeve osves mes eMe efceuesiee~ keeeeX ceW meHeuelee SJeb Goj efJekeej
mes hejsMeeve neWies~ 23-24JeJemeee keer efmLeefle yesnlej nesieer~ mevleeve keer GVeefle
mes ceve emeVe jnsiee~ 25-27veewkejer ceW GVeefle SJeb efce$eeW kes meneesie mes veS
keee& ceW neLe [eueWies~ 28-29Kee& ye{s]iee~ OeveueeYe, ceveeskeeb#ee hetCe& nesieer SJeb
veS DeJemej meeceves DeeSbies~ ee$ee nesieer~ 30-31Deheves meneesie oWies~ Yeeieoew[
nesieer hej ueeYe Yeer nesiee~
Deeheves ceerve jeefMe kee heefjee, eYeeJe SJeb yeejn ceeme kee owefveke jeefMeHeue meved
2011 F&0 kee he{e~ Fme %eeve kes DeeOeej hej Dehevee Deelce-efJeMues<eCe efkeee Deewj
efvepe oes<eeW kees otj kejkes meceeeveghe eelveMeerue jnWies lees Deehekee YeefJe<e GppJeue
nesiee keeeWefke Devegketue mecee ceW efkeS keee& meHeue DeJeMe nesles nQ~
peesefle<e efvekesleve mevosMe

iet{ efJeeeDeeW kee iet{eLe& yeleeves Jeeuee efnvoer ceeefmeke
peesefle<e, Jeemleg, eesie, mebmke=efle, lev$e-ev$e-cev$e, DeOeelce
SJeb Jesoeefo iet{ efJeeeDeeW kee iet{eLe& yeleeves ceW meceLe& heef$ekee
kee meee cetue Fmekee mJeeOeee, ceveve-efevleve SJeb JeJenej
nw!
DeJeefOe
Ske Je<e&
oes Je<e&
leerve Je<e&
meomelee Meguke
250/- 0
500/- 0
700/- 0
peesefle<e efvekesleve, 1065/2, Meeeerveiej, cesj" (G.e.)-250 005 (G.e)

13 Deehekeer jeef M e
_ # $
% ^ &
! ( )
@ + *
ueeueef k eleeye
Deew j
es kes -Gheee
ved 2011 F&0 ceW veJeen Deehekeer jeefMe hej pees DeMegYe eYeeJe [eue jns nQ,
Gvemes yeeves kes efueS ueeueefkeleeye kes en oes<e efveJeejke eskes Deewj GheeeeW
kees Deheveer jeefMe kes Devegmeej egvekej kejWies lees peerJeve keer yeeOeeDeeW,
hejsMeeefveeeW Deewj DeJeveefle mes yee mekeWies~
ces<e jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. 10 efkeuees keee keeseuee yenles heeveer ceW yeneSb~ 2. nuoer ee kesmej kee
efleueke eefleefove ueieeSb~ 3. cebefoj ceW 10 yeeoece e{ekej 5 yeeoece Iej Jeeefheme ues
DeeSb Deewj mebYeeue kej jKe oW~ 4. jele ceW otOe ve heerSb~ 5. esheer henveW~ 6. eeueeueve "erke jKeW~
Je=<e jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. eeboer kes ueess ceW eeboer kee eewkeesj gke[e [euekej iebieepeue YejW Deewj
meteexoe kes yeeo eefleefove peue kece nesves hej hetje kejW~ 2. Oece&mLeue ceW veeefjeue oeve
kejW~ 3. jeef$e ceW otOe ve efheSb~ 4. eefleefove cebefoj peekej osJelee kes oMe&ve kejW~
5. eeue-eueve "erke jKeW~ 6. efmej {kekej jKeW~
efceLegve jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. DeebKeeW keer oJeeF& oeve kejW~ 3. pesye ceW kebee jKeW~ 4. eefleefove otOe ceWs
Debiet"e [tyeeskej etmeW~ 5. meeOet kees oeve oW~ 6. eves keer oeue oeve kejW~ 7. Oece&
keer heeuevee ee eefleefove osJelee kes oMe&ve kejW~
keke& jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. Iej ceW cetefle& mLeeefhele ve kejW~ 2. keeues cegKe Jeeueer ueeue jeer heerues kehe[s ceW
yeebOekej heeme ceW jKeW~ 3. vebies hewj cebefoj peekej Deheveer ieueefleeeW keer ceeHeer ceebieW~
4. 24kewj kee Meg meesves kee uuee lepe&veer Debiegueer ceW OeejCe kejW~ 5. kesmej kee
me
efleueke ueieeSb~
efmebn jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. heerheue keer mesJee kejW~ 2. eeboer kes "esme neLeer mes eefleefove ieueefleeeW keer
ceeHeer ceebieW~ 3. kevee keer mesJee kejW~ 4. eefleefove cebefoj peekej Deheveer ieueefleeeW
keer ceeHeer ceebieW~ 5. ueesns keer ueeue ieesueer jbiekej hee@efke ceW jKeW~ 6. eeboer kes yele&ve
ceW Meno Yejkej Iej hej jKeW~ 7. yeeefjMe ceW veneSb~
kevee jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. ieCesMe Gheemevee kejW~ 2. kevee keer mesJee kejW~ 3. eeboer kes leeyeerpe ceW
meeyegle eeJeue Yejkej ieues ceW meHeso Oeeies ceW OeejCe kejW~ 4. ueeue jbie kee Hetue
peceerve ceW oyeeSb~ 5. 30eece eves keer oeue efyevee veeiee leerve efove yenles heeveer ceW
yeneSb~ 6. keoeefhe Pet" ve yeesueW~
leguee jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. eves keer oeue oeve kejW~ 2. hegjesefnle kee DeeMeerJee&o ueW~ 3. kesmej kee
efleueke ueieeSb~ 4. oes jbie mes DeefOeke jbie kee kecyeue oeve kejW~ 5. efceer kes Ie[s
ceW peue Yejkej jKeW~ 6. ieCesMe Gheemevee kejW~ 7. Oece& kes veece hej evoe ve ueW~
8. ceebme, Mejeye Je hej eer mes yeeW~
Je=efeke jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. keveeDeeW keer mesJee kejW~ 2. ye[eW kee Deheceeve ve kejW~ 3. kesmej kee
efleueke ueieeSb~ 4. eeboer kes leeyeerpe ceW meeyegle eeJeue Yejkej heerues ee ueeue Oeeies ceW
efhejeskej ieues ceW OeejCe kejW~ 4. eeboer kes ueess ceW eeboer kee eewkeesj gke[e [euekej
iebieepeue YejW Deewj meteexoe kes yeeo eefleefove peue kece nesves hej hetje kejW~ 7. heerleue
kes ueess ceW iebieepeue Yejkej jKeW~ 8. Mejeye ve heerSb~
Oeveg jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. ogiee& Gheemevee kejW~ 2. ueeue e keer Lewueer ceW ceeser meeQHe Yejkej meesles
mecee leefkeS kes veeres jKeW~ 3. nuoer kee efleueke ueieeSb~ 4. eeue-eueve "erke
jKeW~ 5. hejeerieceve mes yeeW Je Mejeye ve heerSb~ 6. Iej kes efheJee[s efKe[keer ee
jesMeveoeve ve ueieeSb~ 7. eves keer oeue oeve kejW~ 8. kevee keer mesJee kejW~
cekej jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. meebhe kees otOe efheueeSb~ 2. kesmej kee efleueke ueieeSb~ 4. Meg meesves kee
uuee OeejCe kejW~ 5. eves keer oeue cebefoj ceW oeve kejW~ 6. hee@efke ceW eewkeesj eeboer
kee gke[e jKeW~ 6. eefleefove eeboer kes "esme neLeer mes ieueefleeeW keer ceeHeer ceebieW~
7. kevee keer mesJee kejW~
kegcYe jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee

1. eefleefove ceefvoj peekej osJelee kes oMe&ve kejW~ 2. meteexoe kes yeeo heerleue kes
ueess ceW iebieepeue Yejkej jKeW Deewj eefleefove Gmes kece nesves hej hetje kejW~
3. kesmej kee efleueke ueieeSb~ 4. heerheue keer mesJee kejW~ 5. ieues ceW ceeuee ve OeejCe
kejW~
ceerve jeefMe nsleg eskes Deewj Gheee
1. kesmej kee efleueke ueieeSb~ 2. veeefjeue yenles heeveer ceW yeneSb~ 3. kegee
heeueW~ 4. kesmej ee nuoer yenles heeveer ceW yeneSb~ 5. 300 eece eves keer oeue
eefleefove leerve efove yenles heeveer ceW yeneSb~ 6. keHeve kee oeve kejW~ 7. heerheue keer mesJee
kejW~
Gheee kejles mecee Oeeve jKeW !
Fme DeOeee ceW ueeueefkeleeye kes pees eskes Je Gheee yeleeS ieS nQ, Gvekees
Deuhelece 40 SJeb DeefOekelece 43 efove leke efyevee veeiee kejW~ eskee ee Gheee efove
ceW meteexoe kes Ghejevle SJeb metee&mle mes hetJe& kejW, jeef$e ceW keoeefhe ve kejW peye leke efke
Gmekes meeLe keesF& efoMee-efveo&sMe ve efoee ieee nes~ Gheee efkemeer Yeer efove mes eejcYe kej
mekeles nQ~ Gheee efkemeer kes efueS keesF& Yeer kej mekelee nw, uesefkeve Jener kej mekelee nw
efpemekee Gme Jeefe mes je kee mecyevOe nes~
Deehe ueeueefkeleeye kes Delevle eYeeJeer eskes SJeb Gheee kejkes Deeves Jeeueer
yeeOeeDeeW, hejsMeeefveeeW SJeb ke mes yee mekeles nQ~ mecee hej efkeee ieee Gheee Deetke
Deewj MeerIe Heueoeeer neslee nw~

nw!
DeJeefOe
Ske Je<e&
oes Je<e&
leerve Je<e&
meomelee Meguke
250/- 0
500/- 0
700/- 0

14
1 2 3
4 5 6
7 8 9
Deb k eeW mes

Je<e& H eue
mJeeb
peeef v eS !
eeW kes eje Deehe Dehevee Je<e&Heue mJeeb %eele kej mekeles nQ, Fmekes
Dee heefueSDebkDeehekees
Je<eeke %eele kejkes Gmekee peerJeveebke mes kewmee mecyevOe nw; en
%eele kejvee he[siee~
peerJeveebke, Je<eeke, ceemeebke SJeb efoveebke kewmes %eele kejW?
peerJeveebke %eele kejves kes efueS Deheveer hetCe& pevceefleefLe efueKekej Gmekes eleske
Debke kee eesie kejkes cetueebke (Basic Number) %eele kej ueW, ener Deehekee
peerJeveebke nw~ peerJeveebke kee met$e Ske Fme ekeej nwpeerJeveebkepevce efoveebke
pevce ceemepevce Je<e&~
GoenjCe kes he ceW ceeve uees efkemeer peeleke kee pevce efoveebke 5 peveJejer 1990
nw~ Ge met$eevegmeej
peerJeveebke 41199024246(ueIegece eesie)~
Fme ekeej peeleke kee peerJeveebke 6 ngDee~
Deye Je<eeke %eele kejves kes efueS DeOeesefueefKele oes efveeceeW kees Yeueer-Yeebefle keb"mLe
kej ueW-1.peerJeveebke Deehekes eLece Je<e& kee Je<eeke nw~ 2.Deieues Je<eeX kee Je<eeke Je<e&
heefjJele&ve kes keejCe heefjJeefle&le nes peeSiee~ FmeefueS Deehe S<e Je<eeX kee Je<eeke %eele
kejves kes efueS efvecve met$e kee eeesie kejWmet$e 2 Je<eekepeerJeveebkeJele&ceeve Je<e&(Fme met$e ceW Deueie-Deueie
jeefMe kee ceeve eeflemLeeefhele kejkes Fvekes eesie kee ueIegece Debke %eele kej
ueW, Jener Je<eeke nesiee)~
ceeve ueerefpeS Ge Jeefe kes Jele&ceeve Je<e&(2011) kee Je<eeke %eele kejvee nw~
Fmekes efueS meJe&eLece nce Gme Jeefe kee peerJeveebke %eele kejWies, keeeWefke peerJeveebke
Gmeke eLece peerJeve Je<e& kee Je<eeke nw (osefKeS efveece veb01)~ peerJeveebke mhe kejves
keer efJeefOe kes Devegmeej Gme Jeefe kee peerJeveebke 6 nw~
S<e Je<eeX kes efueS Deehe Je<eeke kes met$e ceW Je<e& heefjJele&ve kejkes Je<eeke %eele kej
mekeles nQ~ Je<e& 2011 kes efueS met$e veb0 2 kes DevegmeejJe<eeke peerJeveebke
Jele&ceeve Je<e&
Je<eeke 6201110(ueIegece eesie)~
Dele: mhe nw efke 5.1.2011 mes 31.12.2011 leke 1 kee eYeeJe jnsiee~
Deye Deehe Je<e&Heue %eeve eeced eje Deheves peerJeveebke kee Je<eeke mes mecyevOe
efJeMues<eCe kejkes osKeW~ Deiej Je<eeke Me$eg Debke nw lees Je<e& Yej efevleeDeeW Deewj
yeeOeeDeeW kee meecevee kejvee he[siee, Je<eeke mece nw lees Je<e& meeceeve jnsiee
SJeb Je<eeke efce$e nw lees Je<e& Dee Jeleerle nesiee~ GoenjCe ceW peerJeveebke 6 kes
efueS Je<eeke 1 Me$eg nw~ Dele: Je<e& 2011 kee Je<e& Me$eg nesves kes keejCe DeMegYe Heue
osiee ee efevleeDeeW mes Yeje nesiee~
Je<eeke eje Deehekees en %eele nes ieee efke Deehekee Je<e& kewmee Jeleerle nesiee? Deye
Deehe Deewj met#celee mes Je<e&Heue kee DeOeeve kejvee eenles nQ lees eleske ceeme hej efkeme
Debke kee eYeeJe jnsiee, en %eele kejW~ Deehekes Jele&ceeve peerJeve Je<e& kes efkemeer Yeer ceeme
hej efpeme Debke kee eYeeJe jnsiee, Jees Gme ceeme kee ceemeebke nesiee~ ceemeebke mes Deehe
en peeve peeeWies efke keewve mee ceeme kewmee Jeleerle nesiee~
ceemeebke %eele kejves kee met$e Fme ekeej nwmet$e 3 ceemeebke
Je<eekeJele&ceeve ceeme keer ece mebKee(Fme met$e ceW Deueie-Deueie jeefMe kee
ceeve eeflemLeeefhele kejkes Fvekes eesie kee ueIegece Debke %eele kej ueW, Jener
ceemeebke nesiee)~ Ge GoenjCe kes Jele&ceeve Je<e& 2011 kes eLece ceeme kee ceemeebke
efvecve ekeej nesiee~ met$eevegmeej ceemeebke 112(ueIegece eesie)~ Deehe Je<eeke kee
ceemeebke kes meeLe Je<e&Heue %eeve eeced eje efJeMues<eCe kejW~ eefo ceemeebke Je<eeke
kee efce$e nw lees ceeme Devegketue, Me$eg nw lees eefleketue SJeb mece nw lees meeceeve
Jeleerle nesiee~ Ge GoenjCe ceW Je<eeke 1 kes efueS ceemeebke 2 efce$e nw, Dele: ceeme
Devegketue Jeleerle nesiee~
Fmeer ekeej met$e 4 kes eeesie mes efoveebke %eele kej mekeles nQmet$e 4 efoveebke
ceemeebkeJele&ceeve efoveebkeJeej keer ece mebKee
(Fme met$e ceW Deueie-Deueie jeefMe kee ceeve eeflemLeeefhele kejkes Fvekes
eesie kee ueIegece Debke %eele kej ueW, Jener efoveebke nesiee)~
peerJeveebke
Je<eeke
ceemeebke
veeceebke
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Je<e&Heue %eeve eeced

Je<eeke/ceemeebke/efoveebke/veeceebke
1
efce$e
efce$e
efce$e
Me$eg
mece
Me$eg
Me$eg
Me$eg
efce$e
efce$e
efce$e
mece
Me$eg
efce$e
mece
Me$eg
mece
mece
efce$e
efce$e
efce$e
mece
Me$eg
Me$eg
mece
mece
efce$e
Me$eg
Me$eg
mece
efce$e
efce$e
efce$e
Me$eg
efce$e
Me$eg
efce$e
Me$eg
mece
efce$e
efce$e
efce$e
efce$e
mece
mece
Me$eg
Me$eg
mece
efce$e
efce$e
efce$e
mece
efce$e
mece
Me$eg
Me$eg
mece
Me$eg
efce$e
efce$e
efce$e
efce$e
Me$eg
efce$e
Me$eg
mece
efce$e
efce$e
efce$e
mece
efce$e
Me$eg
efce$e
efce$e
efce$e
Me$eg
Me$eg
mece
Me$eg
mece
efce$e
Ge Jeefe kee 6.1.2011 efove ieggJeej kee efoveebke %eele kejles nQ~ met$eevegmeej
efoveebke 265134(ueIegece eesie)~
Jeej keer ece mebKee kes efueS jefJeJeej mes MeefveJeej leke 1, 2, 3, 4 Deeefo 7 leke
eceMe: peeveW~
ceemeebke mes efoveebke kee mecyevOe Me$eg nw lees efove eefleketue, efce$e nw lees
Devegketue SJeb mece nw lees efove meeceeve Jeleerle nesiee~
Ge Jeefe kee efoveebke 4 ceemeebke 2 kes efueS Me$eg nw, FmeefueS 6.1.2011 kee
efove eefleketue nw~
Deehe efkemeer Yeer pevceefleefLe kee Je<e&Heue ieCevee kejkes Devegketue mecee kes Deveghe Je<e&
Yej kee keee&ece efveOee&efjle kejkes GVeefle heLe hej Deemej nes mekeles nQ~
15
%
g
+
Meef v e en
kes Deveg Y et l e
Gheee
efve DeMegYe nes lees keee kejW? en eleske Jeefe kes efueS jnme yevee ngDee
nw~ Fmekes %eeve kes efueS Gmes FOej-GOej Yekevee he[lee nw~ eneb Meefve
keer DeMegYelee mes yeeves kes efueS keg Gheee os jns nQ pees DevegYetle nQ eefleefove Ske keesjer ceW mejmeeW kee lesue [euekej GmeceW Deheveer eee osKekej
meeleeW efove kee lesue Ske meermeer ceW Ske$e kejW Deewj MeefveJeej kees Ske efmekekes meefnle
heef[es kees oeve ceW oW~ n mehleen leke kejW~
eefleefove veneves mes hetJe& mejmeeW kee lesue Mejerj hej eghe[kej veneles mecee meeyegve
mes ge oW~ en n mehleen leke efyevee veeiee kejW~
meele mehleen leke eleske MeefveJeej kees yevojeW kees ieg[ Deewj evee efKeueeSb~
meele MeefveJeej vebies heebJe ceefvoj peekej Ske veeefjeue Je meele yeeoece efuekeeW
meefnle e{eSb~
MeefveJeej kees Kewj keer ueke[er ueekej Deheves Iej ceW iee[kej Gme hej lesue
e{eSb~ en meele mehleen leke kejW~
cebieue Je Meefve Jeej kees oef#eCecegKeer nvegceeve keer cetefle& hej ecesueer kes lesue ceW
efmevotj kee eesuee ieues mes veeres-veeres leke e{eSb~
keerkej keer oeletve kejves mes Yeer Meefve keer DeMegYelee otj nes peeleer nw~
Me
eoMe YeeJe ceW Meefve kee Gheee

henues Meefve nes lees Jeerjeves ceW megjcee oyeeSb ee ye[ kes Je=#e keer pe[ ceW otOe
[euekej ieerueer efceer kee efleueke ueieeSb~
otmejs Meefve nes lees vebies heebJe ceefvoj peekej Deheveer Yetue keer ceeHeer ceebie ueW~ ee
meebhe kees otOe efheueeSb~
leermejs Meefve nes lees DeebKeeW keer oJeeF& oeve kejvee ueeYeeo nw~
eewLes Meefve nes lees ceueer, keewDee, cepeotj ee efveOe&ve keer heeuevee kejW Deewj
jeef$e ceW otOe ve efheSb~ Mejeye kee oJee keer lejn mesJeve ueeYekeejer nw~
heebeJes Meefve nes lees ceefvoj ceW ome yeeoece e{ekej GmeceW mes heebe yeeoece Iej
ueekej jKe ueW FvnW Keevee veneR nw~
"s Meefve nes lees n yeeoece ee veeefjeue yenles heeveer ceW yeneSb~ keeuee kegee
heeueW~ meebhe kees otOe efheueeSb~
meeleJeW Meefve nes lees hejeerieceve mes yeeW Je Mejeye ve heerSb~ Iej ceW Meno kee Yeje
yele&ve jKeW~
Dee"JeW Meefve nes lees heeme ceW eeboer jKeW Deewj Mejeye ve heerSb~
veewJeW Meefve nes lees Meefve keer JemlegDeeW kee oeve kejW~ Iej kes efheJee[s jesMeveoeve,
ej ee efKe[keer ve ueieeSb~
omeJesW Meefve nes lees heerleue kes yele&ve ceW iebieepeue Yejkej ueeSb Deewj Iej ceW jKeW~
Mejeye keoeefhe ve heerSb~
ieejnJeW Meefve nes lees mejmeeW kee lesue SJeb Mejeye kees peceerve hej efiejeSb~ efceer
kes Ie[s ceW peue Yejkej Iej ceW jKeW~
yeejnJeW Meefve nes lees oef#eCe- hetJe& keesves ceW yeveer DebOesjer kees"jer ceW yeeoece jKeW~
ee ueeuejbie kee Hetue peceerve ceW oyeeSb~
en Oeeve ceW jKeW eefo Deehekee Meefve MegYe nw lees es Gheee ve kejW~ mee{s meeleer,
kebke Meefve, Meefve keer {wee eue jner nw leYeer es Gheee kejW DeveLee ve kejvee ner
yesnlej nw~
Fve DevegYetle eesieeW kees Heefuele kejles mecee eeesie ceW uee mekeles nQ~
1. efJepeve kes Devegmeej Meefve leguee jeefMe kee ueive ceW nes lees peeleke efJeeve
Je eLece esCeer kee efJeeeLeea neslee nw~
2. Meefve-ev keer egefle eewLes YeeJe ceW nes lees peeleke MewMeJeeJemLee Deesj
efkeMeesjeJemLee ceW Ieesj efJeheoeDeeW mes hejsMeeve jnlee nw~ Meefve YeefJe<e ceW efJeeere
neefveeeb kejelee nw~ eefo ev leermejs YeeJe ceW nes Deewj Meefve eewLes YeeJe ceW nes lees Yeer
ener Heue efceuelee nw~ efkevleg Jeefe eegjlee Deewj cenee heelee nw eefo ev efceLegve
Deewj Meefve keke& jeefMe ceW nes~
3. mete&-Meefve keer egefle Jeeheeefjke mJeYeeJe, kej DeemLee, mece=ef, eeege&
leLee eefleYee kees {tb{ efvekeeueves ceW Deetke ef kes eesleke nw~
4. ev-Meefve keer egefle peeleke kees efMeefLeuelee Deewj Ske efJevece oeMe&efveke
efkeesCe oslee nw~

5. keke& jeefMe ceW Meefve-ev keer egefle keg jesie leke os mekeleer nw~
6. ueive ceW Meefve efhele= megKe ceW keceer ueelee nw Deewj peeleke oeo kes jesie mes
Yeer heeref[le nes mekelee nw~
7. Meefve Oeveg ee ceerve jeefMe ceW efmLele nes lees peeleke keer Je=eJemLee Meeefvle mes
Jeleerle nesleer nw~ Gmekeer ce=leg Jesovee jefnle Deesj Deeeveke nesleer nw~ Jen Jekeerue Je
pepe Yeer nes mekelee nw~ Gmes jepekeere mecceeve Yeer efceue mekelee nw~
8. Meefve-jeng keer egefle leermejs, "s Je omeJeW Iej kes Deefleefje efkemeer Yeer YeeJe
ceW nes lees DeMegYe Heue efceuelee nw~ mehlece YeeJe ceW Meefve-jeng keer egefle nesves hej Meefve
ceejke yeve peelee nw~
9. Jeeeg leJe keer jeefMe kee Meefve Je ieg efkemeer ve efkemeer he ceW "s Je omeJeW
YeeJe mes mecyeefvOele nes lees peeleke Jekeeuele ee pepe yevekej DeepeerefJekee keceelee nw~
10. Meefve veewJeW ee omeJeW efmLele nes lees peeleke kees Jees meye keg efceue peelee
nw pees Jen eenlee nw~ ieesej Meefve veewJeW ee omeJeW YeeJe ceW Deelee nw lees peeleke Deheveer
Oeve-mecheefe Deheves heefjJeej kes meomeeW kees ueewe oslee nw ee oeve kej oslee nw~
11. Meefve eoMesMe nes lees peeleke kees $e+Ceer yevee oslee nw~ YeeF&eeW Je eer he#e
mes neefve kejelee nw Deewj JeJemeee ceW yeeOee hengbeelee nw~ Meefve OevesMe neskej ueive ceW
yew"s lees peeleke eejcYe ceW YeeieJeeved leLee Mes<e Deeeg ceW oefj nes peelee nw~ JeJemeee,
YeeF& Je eer he#e mes eneb Yeer efevlee oslee nw~
16
kew mes peeveW
ef k e Deehe
Oeveer yeveW i es
cheefe DeLee&led Oeve ee DeeefLe&ke ueeYe keer een efkemes veneR nesleer nw~ Deepe
efyevee Oeve kes keesF& keece veneR yevelee nw~ Deye en efJeeej Deehe Deheveer
kegC[ueer mes kej mekeles nQ~ en efJeeej kewmes neslee nw, Fmekeer mejue eee&
eneb yeleueeles nQ~ Deehe Deheveer, Deheves heefjefele, mevleeve ee efkemeer keer Yeer kegC[ueer
meeceves jKekej efJeeej kej mekeles nQ~
Oeve kes efueS kegC[ueer kes keg efJeefMe YeeJeeW hej efJeMes<e Oeeve osvee eeefnS~ es
YeeJe nQ-henuee, otmeje, heebeJeeb, veewJeeb Je ieejnJeeb YeeJe, FveceW efmLeefle en, Fve YeeJeeW
hej he[ves Jeeueer efeeb Je Fvekes mJeeceer en hej efJeMes<e Oeeve osvee eeefnS~
DeeefLe&ke ueeYe nsleg keg efJeMes<e efmLeefleeeW kee nesvee DeeJeMeke nw~ ueive Je
ueivesMe cenJehetCe& efyevog nQ~ peerJeve ceW keg Yeer eehle kejves kes efueS Des mJeemLe
kee nesvee DeleeJeMeke nw keeeWefke yegje mJeemLe efveOe&velee kee keejCe nes mekelee nww keee&
ceW Skeeelee keer Deuhelee Je Deve ogYee&ie DemJemLe nesves kes keejCe Dee mekeles nQ~
efkemeer Yeer ekeej kes efJeeej mes hetJe& eneW keer MegYeeMegYelee, yeueeyeue,
Gve hej Deve eneW keer efeeb Deeefo kee efJeeej meceke {bie mes kej uesvee
eeefnS~
keesF& Yeer en <esMe, DecesMe, eoMesMe, ceejkesMe mes ee egle nes lees
hetCe&le: Heue osves ceW DemeceLe& jnlee nw~
es ome egefleeeb YeeJesMeeW keer pees Oevekeejke nQ1. ueivesMe Je efleeresMe
2. ueivesMe Je hebecesMe
3. ueivesMe Je veJecesMe
4. ueivesMe Je SkeeoMesMe
me
5. efleeresMe Je hebecesMe,
6. efleeresMe Je veJecesMe,
7. efleeresMe Je SkeeoMesMe,
8. hebecesMe Je veJecesMe,
9. hebecesMe Je SkeeoMesMe,
10. veJecesMe Je SkeeoMesMe
es egefleeeb kegC[ueer ceW nes lees OeveueeYe kes DeJemej Deeles nQ~
Deye es DeJemej keye DeeSbies peye Fve egefle keejke eneW keer ceneoMee, Devleo&Mee,
elevleo&Mee DeeSiee DeLeJee es en pevce kegC[ueer Je ieesej ceW yeueJeeve neWies~
efJe<Ceg SJeb ue#ceer Oevekeejke nQ!
kesv YeeJe efJe<Ceg Je ef$ekeesCe YeeJe ue#ceer kes nesles nQ~
ev-cebieue eesie Oevekeejke nw efpemeceW Oeve Glheeove keer #ecelee nesleer nw~
hetJe& keefLele ome egefleeeb Oevekeejke nesleer nQ, FveceW mLeeve heefjJele&ve, egefle Je ef
keg Yeer nes mekeleer nw hejvleg en yeueer nesves eeefnSb Je Gvekees hees<eke oMee-Devleo&Mee
Yeer efceueveer eeefnS~
es ome eesie Yeer Oevekeejke nQ eefo GvnW hees<eke oMeeSb efceue peeSb1. ces<e ueive ceW mete& hebece nes SJeb ieg SkeeoMe YeeJe ceW nes ee ieg Mege ee
hebecesMe kes meeLe veJece YeeJe ceW nes~
2. kegbYe ee Je=<e ueive ceW yegOe hebecesMe neskej mJejeefMe ceW nes SJeb cebieue ev kes
meeLe SkeeoMe YeeJe ceW egefle yeveeS~
3. efceLegve ee cekej ueive ceW Mege mJejeefMe ceW nes Deewj yegOe Meefve kes meeLe
SkeeoMe YeeJe cesW egefle kejs~
4. kevee ueive ceW Meefve hebece Je ev SkeeoMe YeeJe ceW efmLele nes~
5. leguee ueive ceW Meefve hebece Je mete& SkeeoMe YeeJe ceW nes~
6. efmebn ee Je=efeke ueive ceW ieg heebeJeW Je ev-yegOe keer ieejnJeW egefle nes~
7. ceerve ueive ceW ev hebece Je Mege SkeeoMe ceW nes~
8. keke& ueive ceW ieg-Mege ee ieg-cebieue keer egefle veJece YeeJe ceW nes~
9. efmebn ueive ceW hebbecesMe ieg mJejeefMe SJeb SkeeoMesMe SkeeoMe YeeJe ceW ev
kes meeLe egefle kejs~
10.ueivesMe kee ueive ceW efmLele nesvee Oevekeejke nw~
Deve Oevekeejke eesie
kegC[ueer ceW eefo es 7 Oevekeejke eesie Yeer neW lees meesves ceW megneiee nes mekelee nw-
1. ces<e ee Je=efeke ueive ceW ieg Je ev kes meeLe cebieue keer ueive ceW egefle nes~
2. Je=<e ee leguee ueive ceW yegOe Je Meefve kes meeLe Mege keer ueive ceW egefle nes~
3. efceLegve ee kevee ueive ceW ev Je ieg kes meeLe yegOe keer ueive ceW egefle nes~
4. keke& ueive ceW ieg Je cebieue kes meeLe ev keer ueive ceW egefle nes~
5. efmebn ueive ceW cebieue Je ieg kes meeLe mete& keer ueive ceW egefle nes~
6. Oeveg ee ceerve ueive ceW yegOe Je Mege kes meeLe ieg keer ueive ceW egefle nes~
7. cekej ee kegcYe ueive ceW yegOe Je Mege kes meeLe Meefve keer ueive ceW egefle nes~
en Oeeve jKeW Ge 27 eesieeW ceW mes efpeleve DeefOekeeefOeke eesie kegC[ueer ceW neWies
Glevee yeueer Oevekeejke eesie nesiee~ eesie HeueerYetle leYeer neslee nw peye eesiekeejke eneW
keer oMeevleo&Mee Deeleer nw~
Ge efJeMues<eCe Deehe efkemeer keer Yeer kegC[ueer ceW kejkes en peeve mekeles nQ efke
Deehe Oeveer yeveWies ee veneR~

nw!
DeJeefOe
Ske Je<e&
oes Je<e&
leerve Je<e&
meomelee Meguke
250/- 0
500/- 0
700/- 0

17
Deef j
kew mes
ef J eeejW ?
efj mes leelhee& ke mes nw~ Deefj kewmes efJeeejWb-en efJeeej Deehe kes efoceeie
ceW Deelee nesiee~ keesF& Yeer ke veneR heevee eenlee nw~ Deefj efJeeej kes efueS
kegC[ueer kee DeOeeve kejvee eeefnS~
mJeemLe mebyebOeer MegYeeMegYe efJeeej iecYeerjlee mes le=leere, he, Dece SJeb eoMe
YeeJe Je Fvekes mJeeefceeeW kee ueive Je ueivesMe kes meeLe nesvee eeefnS~
kegC[ueer kee vekeejelceke he#e Yeer cenJehetCe& neslee nw~ mJeeYeeefJeke he mes heehe
en Meefve, cebieue, jeng, kesleg Deewj mete& nwb~ ev Je yegOe en heehe eneW kes eYeeJe ceW
heeheer yeve peeles nQw~ MegYe en Jeeer neW lees Deheveer MegYelee Kees osles nQ~ efJeMes<eleee leye
peye heehe eneW eje nesles nQ~
yeeuekeeue kees ev eYeeefJele kejlee nQ!
ev eefo heehe eYeeJe ceW nw lees peeleke kes yeeuekeeue kes efueS Delevle
Deefjkeejke mebkesle nw~ ev en "s, Dee"JeW ee yeejnJeW YeeJe ceW efmLele nes ee ev
hej heehe eYeeJe nes lees egJee Je Je=eJemLee kes efueS Yeer Deefjkeejke mebkesle nw~
meeceevele: Fme ekeej kes efJeeej kes keeue efveOee&jCe nsleg oMee Je ieesej kee efJeeej
efJeMes<e he mes kejvee eeefnS~ Deefj efJeeej ceW ceejke eneW Je Gvekeer oMeeDeeW Je
ieesej hej efJeMes<e Oeeve osvee eeefnS~
Dee mJeemLe SJeb Deeeg kee efJeeej
Des mJeemLe Je Deeeg kes efJeeej ceW Fve oes leLeeW hej efJeMes<e Oeeve osvee
eeefnS1- kesv YeeJeeW ceW MegYe en efmLele neW~
2- leermejs, "s Deewj ieejnJeW YeeJe ceW heehe en efmLele neW~
De
kegC[ueer hej efJeeej kejles mecee Fve vkB leLeeW hej efJeMes<e Oeeve osvee eeefnS1- keee MegYe en kesv ceW nQ~
2- keee leermejs, "s Deewj ieejnJeW YeeJe ceW heehe en nQ~
3- keee ueivesMe Je ev "s, Dee"JeW SJeb eoMe YeeJe ceW lees veneR nQ~
4- keee ueive heehe heeref[le nw~
5- keee ueivesMe heehe heeref[le nw~
6- keee ev heehe heeref[le nw~
7- keee oMee-Devleo&Mee ogYee&ie ee jesie mes cegefe kee mebkesle os jner nw~
8- keee ieesej ceW heehe en DeMegYe efmLeefle ceW nw~
9- peeleke keer eejefcYeke oMee-Devleo&Mee peeleke kes peerJeve kee eejcYe jesie ee
yegjs mJeemLe kes meeLe kej jner nw~
hetJe& keefLele leLeeW kes Deefleefje Fve eej cetueYetle efmeevleeW kees meowJe eeo jKeW1.ueivesMe "s, Dee"JeW ee yeejnJeW YeeJe ceW nes SJeb Gme hej DeMegYe ee ceejke
en keer ef nes~
2."s, Dee"JeW Je yeejnJeW YeeJe kes mJeeceer DeMegYe YeeJe ceW efmLele neW~ eefo Ssmee
neslee nw lees Jes kegC[ueer kes MegYe eesieeW kees ve kej osles nQ~
3.oes MegYe en kegC[ueer ceW DeMegYe efmLeefle ceW nQ lees Jes kegC[ueer keer MegYelee kees
ve kej osles nQ~
4.ueivesMe Je ev jeefMe kes mJeeceer efkeme veJeebMe jeefMe ceW efmLele nQ Deewj Gvekee
mJeeceer en keewve nw, en Yeer MegYe nesvee eeefnS~
Fve eej efmeevleeW hej DeeOeeefjle <ees[Me eesie yeleuee jns nQ peesefke Heue keLeve ceW
Deefj efJeeej kes efueS Delevle Gheeesieer nQ~
ueive Je ueivesMe mes yeveves Jeeues n Deefj eesie
n Deefj eesie cetuele: mJeemLe ceW efJekeej ee Deekeefmceke ce=leg ee OeesKes mes
nlee Deefo kes Deefj efJeeej ceW eeesie efkeS pee mekeles nQ~ ;s fuEu gSa
1-ueivesMe eoMe ceW SJeb eoMesMe ueive ceW ceejke eneW mes egle ee nes lees
Deefjkeejke nesleer nw Deewj Deve efmLeefleeeb Yeer eefleketue nQ lees ce=leg kee keejCe yeve
peeleer nbw~
2-ueivesMe <e ceW SJeb <esMe ueive ceW ceejke eneW mes egle ee nes lees
Deefjkeejke neslee nw~
3-ueive ceW kesleg-ev keer egefle nes, ueivesMe Dece YeeJe ceW ceejke eneW mes egle
ee nes lees Deefjkeejke nesleer nw, eneb leke Oeveer ee jepee Yeer kebieeue nes peelee nw~
4-ueivesMe etj eneW mes egle neskej <e, Dece ee eoMe YeeJe ceW nes Deewj ceejke
en mes nes lees Delevle Deefjkeejke neslee nw, en eesie Yeer Oeveer ee jepee kees
kebieeue yevee mekelee nw~
5-veJecesMe ee oMecesMe kes Deefleefje keesF& Deve etj en ceejke en kes meeLe
ueive ceW egle nes lees neefve nesleer nw~
6-ueivesMe mete& ee Meefve ee eoMesMe mes egle nes SJeb Gme hej keesF& Yeer MegYe ef
ve nes lees en eesie Yeer Deefjkeejke nw~
<esMe, DecesMe Je eoMesMe mes yeveves Jeeues eej Deefj eesie
vewmeefie&ke etj en kes meeLe <esMe, DecesMe Je eoMesMe kees Yeer etj en mecePevee
eeefnS~ en Ske meeceve Deefj efmeevle nw efke
1-<esMe, DecesMe Je eoMesMe keer hejmhej egelf e ee ef nes lees Deefjkeejke
neslee nw~
2-<esMe, DecesMe Je eoMesMe ee ceejke en mes keesF& Yeer en ee egle nw
Deewj Gme hej hebecesMe ee veJecesMe keer ef veneR he[leer nw lees Yeer etj en mecePevee
eeefnS~
3-hebecesMe Deewj veJecesMe eefo <esMe Je eoMesMe kes meeLe egle neW Je ceejke eneW
mes egle Je neW lees Deefjkeejke nesles nw~
4-eefo efkemeer Yeer YeeJe kee mJeeceer yeejnJeW, "s ee Dee"JeW YeeJe ceWb efmLele nw
Deewj etj ee ceejke eneW kes DeMegYe eYeeJe ceW nw lees Jen Deefjkeejke neslee nw~
efleere YeeJe mes yeveves Jeeues eej Deefj eesie
1-ev-cebieue oesveeW kee Ske meeLe efleere YeeJe ceW nesvee Deefjkeejke nw~ Fmekes
efJehejerle eefo Meefve otmejs Je yegOe Dee"JeW efmLele nes lees Oeve keer Je=ef nesleer nw~
2-eefo mete& otmejs YeeJe ceW Meefve mes nes lees ogYee&ie keejke neslee nw~ eefo
otmejs YeeJe kee mete& Meefve mes ve nes lees Oevekeejke neslee nw~ peyeefke eneb MegYe en
Deefjkeejke nesles nwb~
3-MegYe en ieg, Mege Je yegOe eoMe YeeJe ceW efmLele nesb lees en eesie Oeve eeefhle
ceW yeeOeke neslee nw~
4-ev Je yegOe eoMe YeeJe ceW nes lees oeefje keejke nesles nQ~
veJeebMe eje yeveves Jeeues oes Deefj eesie
1-eefo ev jeefMe veJeebMe mJeeceer ceejke eneW kes meeLe ee ceejke YeeJe (oes, leerve,
meele, Dee") ceW nes lees oefjlee keejke neslee nw~
2-eefo ueive kee veJeebMe mJeeceer eoMe YeeJe ceW nes Deewj ceejke eneW ee DeMegYe
eneW mes nes lees oefjlee keejke neslee nw~

vfj"V dkjd ;ksxksa dk /;ku ls fo'ys"k.k djuk pkfg,A vfj"V dkjd
xzgksa dh n'kkUrnZ'kk esa Qy feyrk gS ;k vfj"V feyrk gSA
efkemeer Yeer kegC[ueer kee mecemle efkeesCeeW mes Jeeheke DeOeeve peye leke ve kej
efueee peeS Heue keLeve keer Deesj eJe=e nesvee Devegefele nw~
Ske Ssmee owJe%e pees Devlejelcee keer megvelee nw Jees Dehevee efveCe&e megveeves mes hetJe&
kegC[ueer kee Oewe& meefnle mecegefele Je meceke DeOeeve kejsiee SJeb efyevee mecePes keg
veneR kensiee~

nw!
DeJeefOe
Ske Je<e&
oes Je<e&
leerve Je<e&
meomelee Meguke
250/- 0
500/- 0
700/- 0

18
ef H euce kes
#es $ e ceW
kew ef j ej kes
pees e f l e<e ees i e
uce kes #es$e ceW peekej DeepeerefJekee Deefpe&le kejvee keewve veneR eenlee nw? Jeneb
eMe, Oeve Deewj efJeosMe ee$ee Deemeeveer mes nes peeleer nw~ eMebmekeeW kee Deheej
peve-mecetn osKekej keewve veneR eensiee efke efHeuce kes #es$e ceW peeS uesefkeve
meYeer efHeuce kes #es$e ceW meHeue veneR nes heeles nQ~ pees peerJeve ceW Deheveer efMe#ee ceW
DemeHeue jnles nQ Jes Yeeiekej cegcyeF& eues peeles nQ Deewj Je<eeX mebIe<e& kejles jnles nQ~ eneb
ve lees Gvekeer DeeJeMekelee nesleer nw, ve Yeeiekej Deevee efHeuceeW ceW eJesMe kee Gece
lejerkee nw~ efkemeer Yeer kewefjej ceW meHeuelee heeves kes efueS Ske eespevee Deewj Gme eespevee
hej mener {bie mes keee& kejves hej ner meHeuelee efceueleer nw~ peye leke Deehekees en veneR
helee nesiee efHeuceer kewefjej keee nw Deewj efHeuce ueeF&ve keee nesleer nw? Ske efHeuce
yeveeves ceW heeeme mes Yeer DeefOeke ueesieeW keer DeeJeMekelee he[leer nw pees Deheveer-Deheveer
keuee kes ceeefnj nesles nQ Deewj Gvekes efkeS eeemeeW kes HeuemJehe en yeve heeleer nw~
fQYe esa Hkh fofHkUu {ks=k gSa&fQYe fuekZ.k ls ysdj vfHku; rd esa
laxhrdkj] xk;d] lEiknd] funsZ'kd vkfnA fQYe esa rduhdh {ks=k ds izR;sd
i{k ds fo'ks"kK gksrs gSa tksfd vPNh fQYe fuekZ.k esa lgk;d gksrs gSaA muds
fcuk fQYe cu ikuk lEHko ugha gSA os ijns ds ihNs ds yksx gksrs gSaA vc
rks ehfM;k vR;Ur lf; gks x;k gS blfy, os Hkh ijns ds ihNs ds yksx ugha
jgsA mUgsa Hkh uke feyuk 'kq# gks x;k gSA
efHeuce kes #es$e ceW meHeuelee kes eesie
fQYe ds {ks=k esa lQyrk ikus ds fy, ;gka dqN ;ksx ns jgs gSa] bUgsa viuh
dqaMyh esa nsf[k, vkSj muds vuq:i viuk fQYe {ks=k pqfu,A Fme #es$e ceW
meHeuelee efoueeves Jeeues nl eesie Fme ekeej nQ-1- oMecesMe kee veJeebMe mJeeceer eefo
Mege nes lees peeleke DeeYet<eCe, megiebefOele heoeLe&, megKe JewYeJe keer yengcetue meeceeer,
efHe
efe$ehe, veeke ee efLeesj eje ueeYe heelee nw~ 2- mete&, ev Je cebieue kee mebyebOe
oMece YeeJe Je oMecesMe mes nes lees peeleke jepeveslee, yeQke DeefOekeejer, keueekeej,
ieeeke ee Jeee ev$e Jeeoke neslee nw~ 3- oMece YeeJe ee oMecesMe mes Mege kee egefle
ee ef mebyebOe nes lees peeleke DeefYeveslee, vele&ke ee mebieerle%e neslee nw~ 4- cebieue yeueer
neskej MegYe YeeJeeW mes ef ee egefle mebyebOe kejs lees peeleke Oewe&, meenme Je heefjece
meefnle ue#e eeefhle keer Deesj Deemej jnlee nw~ efHeuce keueekeejeW ceW le=leere YeeJe,
le=leeresMe ee cebieue keer Yetefcekee DeJeMe jnleer nw~ 5- yegOe Je Mege yeueer neskej
henues, omeJeW ee ieejnJeW YeeJe mes mebyebefOele nes lees peeleke DeefYevee kes #es$e ceW
meHeuelee heelee nw~ 6-henues ee heebeJes YeeJe kee yeueer neskej MegYe YeeJe ceW efmLele nes
ee MegYeen mes egle Je nes lees efHeuce #es$e ceW meHeuelee efceueleer nw~ 7- kegb[ueer
ceW cebieue, Mege Je yegOe kee yeueer nes lees peeleke kees efHeuce #es$e ceW meHeuelee efceueleer
nw~ 8- heebeJee YeeJe ceveesjbpeve kee nw, eefo hebecesMe oMece YeeJe ceW nes ee oMecesMe
heebeJes YeeJe ceW nes lees efHeuce kes #es$e ceW meHeuelee efceueleer nw~ 9- keg owJe%e MeefveMege, Mege-ueivesMe ee Mege-ev keer egefle kees ee kegb[ueer ceW ceeuJee eesie kees
efHeuce #es$e ceW meHeuelee kee cegKe keejCe ceeveles nQ~ 10- Mege eefo yeueer neskej
hebece, oMece ee Fvekes mJeeefceeeW mes mebyebOe kejs lees efHeuce kes #es$e ceW meHeuelee
efceueleer nw~
lw- 7 6
eads- cq-
4
5
2
3 c`-
jk-
11
'k-
'kq- 9
10
pa-
1
12
;gka ueeskeefee veeeke MeenKe Keeve keer dqMyh ns jgs gSaw ftudk pevce
02.11.1965 kees 2.30 yepes efouueer ceW ngDee Lee~ budh kegb[ueer ceW oMecesMe Mege
Je hebecesMe iegg kee hejmhej ef mebyeOe nw peesefke peeleke kees efHeuce #es$e ceW
meHeuelee eoeve kejlee nw~ Fmeer ekeej YeeiesMe cebieue kee oMece Je ueeYe YeeJe mes
ef mebyebOe SJeb ueeYesMe Je OevesMe kee hejmhej YeeiesMe mes egefle mebyebOe DeepeerefJekee kes
#es$e ceW meHeuelee Je GVeefle oskej eMemJeer yeveelee nw~
Je<e& Heue efJeeej

Je<e& kegC[ueer mJeeb yeveekej Dehevee Heue peeveves kes efueS [e@. GcesMe hegjer
%eevesej jefele Fme hegmleke kees DeJeMe he{W~ Fmekes eje Je<e& kee mechetCe& Heue
Deehe mJeeb peeve mekeWies Je Deve JeefeeeW kee Je<e&Heue yevee mekeWies~
Demeueer ueeueefkeleeye kee mejue DeOeeve

Got&-Heejmeer Yee<ee ceW efueKeer ieeer peesefle<e keer Deveghece ueeueefkeleeye kee mejue
DeOeeve Deehekees peesefle<e HeeHe efmeKeeSiee~ Fmes Deehekes efueS mejue efkeee nw
[e@. GcesMe hegjer %eevesej ves~
veJeen Gheemevee Je enoes<e kes Gheee

eefme peesefle<eeeee& [e@. GcesMe hegjer %eevesej ves Fme hegmleke ceW eneW keer
Gheemevee efJeefOe Deewj Deve meeOeveeW keer eee& keer nw efpememes Deehe veJeeneW kes
Mees<eCe mes yeekej DeelceefJeeeme meefnle Gve hej Meemeve kejW~ Fmes he{kej enoes<e
kes Gheee peevekej Gvemes cegefe heeSb~
ueeueefkeleeye kes Degle eskes SJeb Gheee

ueeueefkeleeye kes Degle eskes SJeb Gheee mejue, memles Deewj MeerIe eYeeJeer nQ~
Fvekees mejue {bie mes mecePee jns nQ, Deehekes efee uesKeke [e@. GcesMe hegjer
%eevesej~ Fmes he{kej ueeYe G"eSb~
Deehekeer jeefMe keee kenleer nw?

[e@. GcesMe hegjer %eevesej jefele Fme hegmleke ceW mes egefveS Deheveer jeefMe Deewj
he{ ueerefpeS keee efhee nw Deehekes Devoj~
[e@. GcesMe hegjer %eevesej eje jefele mechetCe& ueeueefkeleeye Deewj nmlejsKee %eeve veeceke hegmleke
Deehekees YeefJe<e peeveves kee mejue Je Deveghece ceeie& efoKeueeesieer~ hegmleke he{kej HeeHe
peesefle<e meerefKeS~
mechetCe& ueeueefkeleeye Deewj nmlejsKee %eeve
eeeerve Yeejleere Heefuele Meee

eefo Deehe peesefle<eer yevekej kegC[ueer kes jnmeeW kees Keesue uesvee eenles nQ lees
Jejenefceefnj ke=le ye=nppeelekeced hej DeeOeeefjle [e@. GcesMe hegjer %eevesej ke=le
Fme hegmleke kees DeJeMe he{W~
ceevemeeiejer Yeejleere peesefle<e kee Heefuele ceneevLe
Heefuele%e yevevee eenles nQ ee kegC[ueer kee Heue peevevee eenles nQ lees
[e@. GcesMe hegjer %eevesej eje JeeKee keje ieee Yeejleere peesefle<e kee
Degle SJeb Deveceesue evLe DeJeMe he{W~
Yeejleere ceveer<eer Megeeeee& ke=le-Megeveerefle

keeueee keer meerceeDeeW mes hej Meemeveheer YeJeve keer veeRJe kees heg kejves Jeeuee
veerefleevLe~ JeeKee, eeve SJeb mecheeoved kee Yeej G"eee nw [e@. GcesMe hegjer
%eevesej ves~
efJeekecee& ekeeMe
Jeemleg efheleecen eje jefele evLe pees YeJeve efvecee&Ce eje megKeer yeveeves ceW me#ece nw~
he{kej ueeYe DeJeMe G"eSB~ efJeekecee& ke=le efJeekecee& ekeeMe hej DeeOeeefjle
[e@. GcesMe hegjer %eevesej ke=le Fme hegmleke kees DeJeMe he{W~
Yeejleere JeemlegMeee
Jeemlegkeuee keer hejsKee mes ueskej YeJeveefvecee&Ce ceW Fmekeer Gheeesefielee kes yeejs ceW
yelee jns nQ [e@. GcesMe hegjer %eevesej~ Jeemleg %eeve eje meHeuelee heeves kes efueS
en Deveceesue evLe DeJeMe he{W~
Jeemlegkeuee Deewj YeJeve efvecee&Ce
eeeerve Yeejleere Jeemleg kes mecyevOe ceW Ske mechetCe& evLe efpemeceW mLeehele-keuee hej
efJemle=le ekeeMe [euee ieee nw~ Deveske jsKeeefe$eeW mes ege [e@. GcesMe hegjer
%eevesej kee en evLe meJeexheeesieer nw~
jCeOeerj ekeeMeve nefjej

Gyaneshwar Rashiphal 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Gyaneshwar Rashiphal 2011

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gyaneshwar Rashiphal 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ekeeMeke

Kkus ' oj jkf'kQy

: jCeOeerj yegke Mee@he, jsueJes jes[, nefjej

: %eevesej jeefMeHeue 2011

: [e@0 GcesMe hegjer %eevesej

: G<ee Dee@Hemes efebme&, efouueer

GYANESHWAR RASHIFAL 2011

DR. UMESH PURI 'GYANESHWAR'

jCeOeerj ekeeMeve, nefjej

RANDHIR PRAKASHAN, HARDWAR(INDIA)

mehe&Meehe Deewj Gmemes cegefe

%eevesej jeefMeHeue 2011

mete& jeefMe (DeJeefOe efvejeCe celeevegmeej)

6 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 7

Je<e& efJeJejCe SJeb enCe efJeeej

mee{s meeleer SJeb Meefve keer {wee efJeeej

8 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 9

mebeeefvle elegLeea SkeeoMeer eoes<e DeceeJemee

meved 2011 F&0 ceW hebeke eejcYe SJeb meceeefhle efoveebke

meved 2011 F&0 kes ecegKe leewnej

mehe&Meehe Deewj Gmemes cegefe

Deehe Yeer pees e f l e<eer yeve mekeles nQ !

peesefle<e efvekesleve, 1065/2, Meeeer veiej, cesj"-250 005

12 %eevesej jeefMeHeue 2011

Deehekeer jeef M e : ces < e

13 Deewue mes 14 ceF& leke

%eevesej jeefMeHeue 2011 13

14 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 15

yeveWies~ 13-14heoesVeefle, megKe-mece=ef ye{sieer SJeb Me$eg hejeefpele neWies~ veS

16 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 17

18 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 19

20 %eevesej jeefMeHeue 2011

30helveer Je YeeF& hejsMeeve kej mekeles nQ~

%eevesej jeefMeHeue 2011 21

jnsieer~ mevleeve keer efevlee jnsieer~ 26-27efJejesOeer hejsMeeve kejWies~ keecekeepe

Deehekeer jeef M e : Je= < e

15 ceF& mes 14 petve leke

%eevesej jeefMeHeue 2011 23

24 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 25

26 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 27

28 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 29

30 %eevesej jeefMeHeue 2011

%eevesej jeefMeHeue 2011 31

32 %eevesej jeefMeHeue 2011

nesiee~ MegYe meceeeej efceuesiee~ ee$ee kejWies~ 9-11MegYe meceeeej efceuesiee~

34 %eevesej jeefMeHeue 2011

Deehekeer jeef M e : ef c eLeg v e

15 petve mes 15 pegueeF& leke

%eevesej jeefMeHeue 2011 35

36 %eevesej jeefMeHeue 2011

vetleve Je<e& eieefle, eMe SJeb megKe-mece=ef ueeS!