UNIVERZITET U BEOGRADU

MATEMATIKI FAKULTET
Seminarski rad iz Metodike nastave matematike II
Tema : Podudarnost i primena
podudarnosti
Profesor:
Student:
Prof. dr Zoran Lui Avdija
Ibrahimovi
SEMINARSKI RAD
Broj indeksa : 412/06
April. 2008.god.
2
SEMINARSKI RAD
1. UVOD
Jedan od osnovnih pojmova u geometriji je podudarnost geometriskih figura. U
Euklidovim ''Elementima'' podudarnost se objasnjava preko kretanja. Euklidova sedma
aksioma glasi ''i ono sto se moze poklopiti, jednako je medju sobom''. Opisno receno dve
figure su podudarne (kongruentne) ako se nekim ''premestanjem'' mogu dovesti do
poklapanja. Proizilazi da se podudarnost moze definisati ukoliko je uvedeno kretanje kao
jedan od osnovnih pojmova i ustanoviti aksiome koje utvrdjuju osnovna svojstva i ulogu
kretanja u geometriji. Takav prilaz pojmu podudarnosti nalazi se u knjigama poznatih
matematicara Peana (Giuseppe Peano, 1858-1932) i Sura (Friedrch Schurr, 1856-1932).
Postoji i drugaciji pristup gde treba odstraniti pojam kretanja i poci od
podudarnosti kao osnovnog pojma nezavisno od kretanja i utvrditi aksiome koje pri tome
dolaze u obzir. Od ovog stanovista polazi Pasch (Novija geometrija 1882.), Veronese
(Elementi geometrije 1891.), Hilbert (Osnove geometrije 1899.).

Geometrija je prvobitno predstavljala zemljomerstvo a merenje se zasniva na
posebnim relacijama tacaka u prostoru. Osnova merenja je pojam rastojanja izmedju dve tacke
A i B, a to je pozitivan broj. Merenje proizvoljne, jednom fiksirane duzi koja se uzima
za jedinicu i tu duz zovemo jedinicna duz bilo je poznato najstarijim civilizacijama. Mera
duzi tj. njena duzina se izrazava racionalnim brojem (razlomkom). Taj broj pokazuje koliko
se puta jedinicna duz ili neki njen deo sadrzi u datoj duzi. Dugo se smatralo da je ta
definicija duzine duzi ispravna. Pre 2500 godina grcki matematicari su pronasli da postoje
tzv.nesamerljive duzi, tj.otkrili su da se duzina proizvoljne duzi nemoze izraziti
racionalnim brojem. Na primer dijegonala kvadrata cija je stranica jedan nemoze se izraziti
racionalnim brojem.

Izometrijskim transformacijama moemo da definiemo relacije podudarnosti bilo kojih
figura u tom prostoru. Relacije podudarnosti, kao osnovna relacija bie najpre opisanana skupu
parova, tj. dvolanih skupova taaka, a zatim podudarnost uvodimo kao relaciju mau sloene
geometrijske figure.
Grupu aksioma pududarnosti ine sledee etiri aksiome:
AKSIOMA 1: Podudarnost je relacija ekvivalencije na skup svih parova taaka
prostora E
3
.
Ovom aksiomom istiemo refleksivnost, simetrinost i tranzitivnost podudarnost parova
taaka.
3
SEMINARSKI RAD
Drugim reime vai:
1
O
refleksivnost
( )( ) ( ) B A B A B A , , ,
;
2
O
simetrinost
( )( ) ( ) ( ) ( ) B A D C D C B A D C B A , , , , , , ,
;
3
O
tranzizivnost
( )( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) F E B A F E D C D C B A F E D C B A , , , , , , , , , , ,
;
AKSIOMA 2: Ako su A, B i A
1
date take, takve da je A
a
poetna taka neke
poluprave a
1
postoji tano jedna taka B
1
, takva da je ( ) ( ) B A B A , ,
1 1
.
AKSIOMA 3: Neka su A, B, C i A
1
, B
1
, C
1
take, takve da je A-B-C i A
1
-B
1
-C
1
,
tada je ( ) ( ) B A B A , ,
1 1
i ( ) ( ) C B C B , ,
1 1
onda je i ( ) ( ) C A C A , ,
1 1
. (sl. 1)
Sl. 1.
AKSIOMA 4: Ako su A, B, C tri nekolinearne take i A
1
, B
1
take ivice a
1
poluravni
a
1

1
, takve da je ( ) ( ) B A B A , ,
1 1
, tada u otvorenoj poluravni
1
postoji tano jedna taka
C
1
, takva da je ( ) ( ) C A C A , ,
1 1
i ( ) ( ) C B C B , ,
1 1
. (sl. 2)
4
A
B
C
A
1
B
1
C
1
SEMINARSKI RAD
Sl. 2
2. PODUDARNOST TROUGLOVA
Definicija. Trougao ABC podudaran je trouglu (oznaka: ABC )
ako i samo ako AB = , BC = , CA = , A = , B = , C =
.
2.1.STAVOVI PODUDARNOSTI
Stav SSS. Dva trougla su podudarna ako i samo ako su stranice jednog trougla jednake
odgovarajucim stranicama drugog:

ABC AB = BC = CA = .
Dokaz: Ako je ABC , tada po definiciji postoji izometrija koja
trougao ABC preslikava na trougao , pa je AB = , BC = , CA = .
Obrnuto, neka su ABC i trouglovi kod kojih je AB = , BC = ,
CA = . Prema teoremi u ravni trougla , sa one strane prave sa koje je tacka
, postoji tacno jedna tacka , takva da je AC = i BC = sl. 3. Kako je vec AC =
i BC = , sledi da je = , pa su (A,B,C) i ( ) dve trojke tacaka, o
kojima govori teorema. Prema tome, postoji izometrija ravni, takva da je (A) = , (B) =
, (C) = , tj. postoji izometrija koja trougao ABC prevodi na trougao , pa su ova
dva trougla podudarna.
5
A
B
C

A
1
B
1
C
1

1
a
1
SEMINARSKI RAD
Slika 3.
Stav SUS. Dva trougla su podudarna ako i samo ako su dve stranice jednog trougla i
ugao zahvacen njima jednaki odgovarajucim stranicama u uglu drugog trougla:
ABC BC = CA = .
Dokaz. Iz podudarnosti trouglova ABC i sledi, kao u prethodnoj teoremi, da
je AB = , BC = , CA = , a otuda je i .

Obrnuto, neka je AB = , CA = i i , tj. BAC= . Zbog
jednakosti ovih uglova postoji izometrija , koja prevodi na i (A) = . Kako je CA =
i AB = ,to su , A, B, C i trojke tacaka , takvih da je i BC = .
Zbog toga prema prethodnoj teoremi, sledi da je ABC .
Slika 4.
Stav USU. Dva trougla su podudarna ako i samo ako imaju jednaku po jednu
stranicu i oba odgovarajuca ugla nalegla na na tu stranicu:
ABC CA = .
Stav SSU. Dva trougla su podudarna ako i samo ako su dve stranice i ugao
naspram jedne od njih u jednom trouglu jednaki sa dve odgovarajuce stranice i uglom u
drugom trouglu, a uglovi naspram druge stranice u oba trougla su iste vrste (oba ostra ili
oba prava ili oba tupa):
6
SEMINARSKI RAD
ABC AB = BC = i su oba ostra,
prava ili tupa ugla.
2.2. PRIMENA PODUDARNOSTI
NA TROUGAO
Teorema 1: (O spoljanjem uglu
trougla) Spoljanji ugao trougla jednak je
zbiru dva nesusedna unutranja ugla.
Dokaz: Neka su , , unutranji
uglovi trougla ABC i neka je
1
spoljanji
ugao naporedan uglu (Sl. 3). U uglu
1
konstruiemo polupravu Ap, paralelnu
stranici BC i na njoj izaberemo poizvoljnu
taku P. Sa c oznaimo pravu AB. Ugao
1
jednak je zbiru uglova CAP i Apc. Ugao Apc jednak je uglu , kao saglasan, a ugao CAP jednak
kao naizmenian. Prema tome
1
+ .
Teorema 2: (O zbiru unutranjih uglova trougla). Zbir unutranjih uglova trougla jednak
je opruenom uglu.
Dokaz: Neka je ACD spoljasnji ugao trougla ABC, CE prava paralelna pravoj AB.
Tada A = ACE (kao naizmenicni) i B = ECD (kao saglasni uglovi). Kako ACD +
C = (jer su naporedni) i ACD = ACE + ECD, to ACE + ECD+ C=
, odnosno A + B + C= .

Primecujemo iz dokaza ove teoreme da je spoljasnji ugao trougla upravo jednak
zbiru njegovih unutrasnjih nesusednih uglova. Iz ove teoreme takodje proistice da se iz
tacke van prave moze konstruisati najvise jedna normala na pravu.
Navodimo jos jedan stav o podudarnosti trouglova, koji je, na osnovu prethodne
teoreme, ekvivalentan stavu USU.
Stav SUU:
AB = B = C = ABC .
Dokaz. Kako je zbir uglova u svakom trouglu jednak , to je ocigledno
A = B = C = B = ,
Odakle je USU SUU. Kraj dokaza.
7
A
c
p
P
B C

1
S l . 3
SEMINARSKI RAD
Teorema 3. (O ortocentru) Prave koje sadrze visine trougla imaju jednu zajednicku
tacku.
Dokaz.
Konstruisemo kroz teme A trougla ABC pravu paralelnu sa BC, kroz teme
B pravu paralelnu sa AC, kroz teme C pravu paralelnu sa AB. Te prave se, dve i dve,
seku i odredjuju trougao . Lako se dokazuje da svaki od trouglova CB, C A,
BA podudaran sa trouglom ABC (jedna zajednicka stranica, a odgovarajuci nalegli uglovi
jednaki, kao naizmenicni). Otuda sledi, na primer, da je A =A = BC, pa je tacka A
srediste duzi , a visina trougla ABC je simetrala stranice trougla .
Slicno se dokazuje da su i ostale visine trougla ABC ujedno isimetrale stranica
trougla . One se seku u jednoj tacki i oznacicemo je sa H.
Tacka H se naziva ortocentrom trougla. Ostaje jos da proucimo tezisne linije.
Uocimo tezisne linije AM i BN trougla ABC. Njihovu zajednicku tacku oznacicemo
sa T. Duz MN je srednja linija trougla i,kao sto je poznato paralelna sa stranicom AB i
jednaka AB. Neka je P srediste
duzi AT i Q srediste duzi BT. Duz
PQ je srednja linija trougla ABT, pa
je paralelna sa AB i jednaka AB.
Zakljucujemo da je PQ = MN i PQ
MN. Sada vidimo da su trouglovi
MNT i PQT podudarni ( MN = PQ
i uglovi jednaki), pa je MT = PT i
NT = QT. Kako je i AP = PT,
odnosno BQ = QT, sledi da je AT =
2TM i BT =2TN.
Ove jednakosti
karakteristicne su za presek bilo
koje dve tezisne linije. To nam
8
SEMINARSKI RAD
omogucuje da dokazemo da sve tri tezisne linije trougla imaju jednu zajednicku tacku.Tu
tacku nazivamo tezistem trougla.
Slika.Ortocentar.
Teorema 4: (O centru upisanog kruga) Simetrale unutranjih uglova seku se u
jednoj taki.
Dokaz: Neka je O presena taka simetrale
AO i BO uglova i (Sl. 5) i neka su OM, ON i
OP normale iz O na stranice AB, BC, CA.
Pravougli trouglovi AMO i APO podudarni su jer
imaju zajedniku hipotezu i po jedan otar ugao
/2. Zbog toga je OM = OP. Slino, iz
podudarnosti trouglova BMO i BNO, dobijamo
OM
=
ON.
Iz
OP
= OM i OM = ON sledi ON = OP. Zbog toga su
podudarni trouglovi CNO i CPO. Iz njihove
podudarnosti sledi jednakost uglova BCO i ACO,
to znai da je prava CO simetrala ugla , a taka
O zajednika taka simetrala sva tri ugla. Ako
bismo pretpostavili da ovaj krug ima, recimo sa
stranicama AB zajedniku taku M, razliitu od
9
A B
C
M M '
S b
S a
S c
O
S l . 5
A
B
C
S
S
2
S
1
S
3
S l . 6
SEMINARSKI RAD
M, onda bi trougao OMM bio pravougli sa hipotezom OM. Dakle, bilo bi OM>OM pa je taka
M van kruga.
Teorema 5: (O centru opisanog kruga) Simetrale stranica trougla seku se u jednoj taki.
Dokaz: Neka je S zajednika taka simetrale S
1
stranice BC i simetrale S
2
stranice AC,
sl.6. Kao u primeru da svaka du ima tano jedno sredite, kako je S taka simetrale S
1
vai
jednakost BS = CS. Zbog toga to SS
2
je i CS = AS, pa sledi AS = BS. Dakle, trougao ABS je
jednakokraki, pa take S pripada i simetrali dui AB. Dakle, take S je zajednika taka
simetrala triju stranica trougla. Kako je SA = SB = SC izlazi da krug sa centrom S i
poluprenikom SA, prolazi kroz dva temena trougla, pa je to opisani krug trougla ABC.
Taka H se naziva ortocentrom trougla, predstavlja zajedniku taku visina u trouglu.
Teorema 6: (O teitu) Teine linije
seku se u jednoj taki, teitu trougla. Rastojanja
su od teita do temena dva puta vea nego
rastojanje od teita do sredita naspramne
stranice.
Dokaz: Neka je taka T zajednika taka
teinih linija AM i BN, sl.7. Dokazaemo da i
teina linija prolazi kroz taku T. Pretpostavimo
da to nije tano, ve da se CP i AM seku u taki
S, razliitoj od T. Tada prema razmatranju u
ortocentru bie AS = 2SM, odakle AS = 2AM/3.
Iz istih razloga je i AT = 2TM, pa je AT =
2AM/3. Sledi da su dui AT i AS jednake. Kako su S i T izmeu A i M mora biti po aksiomi 2, S
= T. Dakle du CP sadri T i vai AT = 2TM, BT = 2TN i CT = 2TP.
Ove etiri take O, S, H, T nazivaju se znaajne take trougla.
Istoriske napomene:
1.Za teziste trougla I njegovu osobinu znao je jos I anticki geometer Arhimed (287-
212.pre nase ere). Osobine tezisnih linija trougla prvi je formulisao Heron (I vek nase ere), ali je
njihove osobine dokazao Leonardo iz Pize (1220.godine).
2.Veliki svajcarski matematicar Ojler (1707-1783) dokazao je da presek simetrala
stranica trougla ortocentar i teziste leze na istoj pravoj. Ova se prava po njemu zove Ojlerova
prava.
Dokazati da su dva trougla podudarna ako su im jednaki sledei odgovarajui elementi: a,
c ta.
Dokaz: Posmatrajmo trougao ABC i trougao A
1
B
1
C
1
10
A B
C
N
M
T
S
P
S l . 7
SEMINARSKI RAD
Neka su take D i D
1
redom sredine dui BC i B
1
C
1.
Posmatrajmo ABD i A
1
B
1
D
1
AB = A
1
B
1
AB = A
1
D
1
po pretpostavci zadatka.
Kako je BC = B
1
C
1
a D i D
1
su sredine ovih dui to su i njihove polovine jednake pa je
BD = B
1
D
1
zadovoljen je stav SSS pa je ABD A
1
B
1
D
1
a iz ove podudarnosti zakljuujemo
da je ABD = A
1
B
1
D
1
. Sada posmatrajmo ABC i A
1
B
1
C
1
.
AB=A
1
B
1
ABC = A
1
B
1
C
1
BC = B
1
C
1
to je po stavu SUS i ABC A
1
B
1
C
1

Dokazati da su dva trougla podudarna ako su im jednaki odgovarajui elementi a, b, tc.
Dokaz: Neka su dati ABC i A
1
B
1
C
1
, neka je D sredina AB i D
1
sredina stranice A
1
B
1
.
Uzmimo taku E tako da je C-D-E i CD-DE takoe i E
1
da je C
1
-D
1
-E
1
i C
1
D
1
=D
1
E
1
.
Posmatrajmo trouglove: AED i BCD. Kako je CD=DE posmatrajui ADE =
BDC kao unakrsni i AD=BC jer je D sredina AB. Zadovoljen je stav SUS pa je AED
BCD => AE = BC.
Na isti nain zakljuujemo da je A
1
D
1
E
1
B
1
C
1
D
1
=> A
1
E
1
= B
1
C
1
a iz ovih
jednakosti => AE = A
1
E
1
.
Ako posmatramo AEC i A
1
E
1
C
1
:
AC = A
1
C
1
(po zadatku)
AE = A
1
E
1
(napred dokazano)
EC = E1C1 (jer i EC = 2 te, E
1
C
1
= 2tc
1
) tc = tc
1
po stavu SSS i AEC A
1
E
1
C
1
=> A
1
E
1
C
1
=> ACD = A
1
C
1
D
1

11
SEMINARSKI RAD
Primeri:
1) U jednakokrakom trouglu ABC simetrala kraka BC see produenu osnovicu u taki D
na pravoj CD konstruisana je du CE takva da je CE = DA i D C- E dokazati da je trougao
DBE
jednakokraki.
I
( )
DC DB DSB DCS
DSC DSB
simetrale osobini po CS BS
SUS

0
0
1
90

,
_

*
*
relacija sledi
jednaki meeusob uglovi
neparni su da stava osnovu na
CAB DCB
CBA CAB
DCB DBC

II
ECB DAC ,
12
B
C
D

S
SEMINARSKI RAD
( )
( )
BE CD ECB DAC
uslovu po CB AC
uslovu po CE DA
SUS

0
2
ECB DAC
k jednakokra je DBE BE DB II I
Stav o simetrali duzi. Tacka M pripada simetrali duzi ako I samo ako je jednako
udaljena od njenih krajeva.
Dokaz. -deo. Neka {S} = ABs, gde smo sa s oznacili simetralu duzi AB.
Ms AS = SB MSA = MSB
MSA MSB (po SUS)
MA = MB
-deo. Neka je S srediste duzi AB.

Slika.Simetrala.
Iz temena A trougla ABC sputene su
normale na simetrale spoljanjih uglova kod
temena B i C. Ove normale sa pravom BC imaju
zajednike take M i N. Dokazati da je du MN
jednaka zbiru stranica datog trougla.
13
SEMINARSKI RAD
Dokaz:
s
1
simetrala ugla QBC i s
2
simetrala spoljanjeg ugla ACN gde M i N take koje
seku normale iz A sa simetralom s
1
i s
2
. Neka je s
1
AM = {p}.
Posmatrajmo APB i PMB:
APB = MPB = 90
ABP = MBP jer je s
1
Simetrala QBC pa je simetrala s
1
ABM jer su ABM i QBC jednaki BP =
BP zajednika stranica.
Po stavu USU je APB PMB => AB = BM. Na isti nain zakljuujemo da je AC =
CN => MN = AB+BC+AC. to je i trebalo dokazati.
Teorema. Simetrala ugla pri vrhu jednakokrakog trougla polovi osnovicu i
normalna je na nju.
14
SEMINARSKI RAD
Dokaz. Simetrala s ugla ACB pri vrhu jednakokrakog trougla Abc sece, osnovicu
AB u izvesnoj tacki D. Trouglovi ACD i BCD su podudarni, jer je AC = BC, CD = CD,
ACD = BCD , dakle je AD = BD, tj. s polovi osnovicu AB. Iz podudarnosti trouglova
ACD i BCD sleduje i da je ADC = BDC, pa kako su to dva uporedna ugla, ugao
ADC je prav, dakle s je normalna na AB.


Teorema. Prava koja spaja vrh jednakokrakog trougla sa sredistem njegove
osnovice, normalna je na osnovici I polovi ugao pri vrhu.
Dokaz. Neka je to jednakokraki trougao ABC ,AB osnovica D srediste osnovice.
Dakle imamo: AC = BC, AD = BD i prema teoremi A = B.Prema teoremi trouglovi ACD
i BCD su podudarni, te je ACD = BCD,tj. CD je simetrala ugla ACB. Sem toga je
ADC = BDC, pa kako su to dva uporedna ugla, to su po definiciji dva prava ugla,tj.
CD je normalna na AB.
Teorema.Normala spustena iz vrha jednakokrakog trougla na njegovu osnovicu,
polovi osnovicu i ugao trougla pri vrhu.
Dokaz. Trouglovi ACD i BCD su podudarni, jer je AC = BC, CD = CD i
ADC = BDC, kao pravi uglovi, a otuda je i AD = BD. Dakle, prema teoremi prava CD
polovi i ugao ACB.
15
SEMINARSKI RAD
2.3. PRIMENA
PODUDARNOSTI NA ETVOROUGAO
Posle upoznavanja osobina trougla nije teko uoiti i dokazati osobine sloenih figura,
kao to su etvorougao, krug i dr.
Kada je re o etvorouglu postoji nekoliko vrsta etvorouglova i svaki od njih posebno
ima:
- paralelogram (dva para paralelnih stranica),
- trapez (jedan par paralelnih stranica),
- deltoid (dva para jednakih susednih stranica).
Jedna od najbitnijih osobina etvorougla je sledea teorema kojom se odlikuju svi
etvorougli.
Teorema 7: (O uglovima etvorougla) Zbir unutranjih uglova etvorougla je jednak
punom uglu.
Posmatrajmo etvorougao ABCD. Dijagonala AC deli etvorougao na dva trougla. Kako
je zbir unutranjih uglova trougla 180 to je
16
SEMINARSKI RAD
Za ABC
2
+ + 1 = 180
Za ACD
1
+
2
+ b = 180

1
+
2
+ +
1
+ b = 360

1
+
2
= ;
1
+
2
=

+ + + b = 360
Dokaz: Dijagonala deli etvorougao na dva trougla. Zbir uglova u etvorouglu jednak je
zbiru uglova u ta dva trougla dakle + + + = 360
0
Koristei dijagonale na slian nain se dobija i zbir unutranjih uglova mnogouglakoji
ima i uglove: S
n
= (n 2) 180
0
, ako se radi o pravilnom mnogouglu, iji su unutranji uglovi
jednaki.
Dijagonale trapeza dele srednju liniju na delove, od kojih je jedan deo jednak zbiru druga
dva dela. U kakvom su meusobnom odnosu duine osnovica ovog trapeza.
Za ACD, MP je srednja du trapeza i ona je MP = 1 CD.
17
SEMINARSKI RAD
2
Iz BCD QN je srednja du i QN = 1 CD. Iz uslova zadatka
2
PQ = MP + NQ.
Kako je MN=MP+PQ+QN=
1 CD + MP+NQ+1 CD + MP + NQ + 1CD
2 2 2
= 1 CD + 1 CD + 1 CD + 1 CD = 2 CD.
2 2 2 2
Na osnovu teoreme o
srednjoj dui trapeza MN = ab + bc
=> AB + CD = 2 MN
2
AB + CD = 2 2 CD
AB + CD = 4CD
AB = 4CD CD = 3CD
Primer:
1) Take E i F su sredita stranica
AB i CD etvorougla ABCD. Dokazati da
su sredita dui AF, BF, CE, DE temena paralelograma.
Neka su K, L, M, N sredita dui. Dokazaemo da su dijagonale KM i LN etvorougli
KLMN polova. U trouglu CDE take L, N, F su sredita stranica, pa je etvorougao ELFN
paralelogram i njegove dijagonale LN i EF se polove. Na isti nain se dokazuje i za EMFK
paralelogram, pa se dijagonale KM i EF polove. Prema tome, taka O je zajedniko sredite dui
LN i KM, pa se ove dui polove i KLMN je paralelogram.
Simetrale unutranjih uglova pravougaonika seku se u temenima kvadrata. Dokazati:
Dokaz: Neka su s
1
, s
2
, s
3
i s
4
simetrale uglova: a; b; c i d pravougaonika
ABCD i neka je s
1
s
4
= {a} s
1
s
2
={p}
s
2
s
3
= {N} s
4
s
3
= {M}
18
A B
C
D
E
F
N
K
L
M
O
SEMINARSKI RAD
Posmatrajmo ABP, BAP = 45 jer je s
1
simetrala ugla BAD = 90: ABP = 45;
Zakljuujemo na isti nain kako je zbir uglova u trouglu 180. Zakljuujemo da je ADP =
90, pa je ABP pravouglo jednakokraki .
Na isti nain zakljuujemo da su COM, AQD i BNC jednakokraki pravougli.
Posmatrajmo ABP i CDM. Kako je: AB=CD i kako su jednakokrako pravougli to su im
uglovi na osnovici jednaki pa je po stavu USU ABP = CDM =>AP = CM, BP = DM. Na isti
nain iz AQD NC => AQ = CN, BN = DG, a iz ovih jednakosti =>MN=NP=PQ=QM, a
kako je etvorougao MNPQ pravougli to je on kvadrat.
2.4. PRIMENA PODUDARNOSTI NA KRUG
Krug je jedna od najznaajnijih geometrijskih figura. Konstruisanje ostalih figura ne
moe se zamisliti bez krugova.
Teorema 8: (O centralnom i periferijskom uglu) Centralni ugao je dva puta vei od
odgovarajueg periferijskog ugla.
Dokaz: Neka je MC prenik kruga koji
pripada uglu AMB. Trougao AOM je jednakokraki,
pa je ugao OAM jadnak uglu OMA = . Spoljanji
ugao ovog trougla je i on je jednak uglu COA pa
imamo 2. Slino imamo da je 2, pa
sabiranjem ovih jednakosti dobijamo:
+ 2( + ). Kako je + jednak uglu AOB,
+ jednako uglu AMB.
19
A B
M
O

C
S l . 8
SEMINARSKI RAD
Iz ove teoreme izvodimo vane posledice:
- Ugao (tetivni) nad prenikom je prav ako je poznat Talesov stav, zasnovan na
injenici da je odgovarajui centralni ugao, kad je tetiva prenik, jednak opruenom uglu.
- Svi periferijski uglovi jednog kruga nad istom tetivom jednaki su meu sobom.
- Svi periferijski uglovi nad jednakim tetivama u jednom krugu (ili podudarnim
krugovima) jadnaki su meu sobom.
Teorema 9: (O tangentnom etvorouglu). Konveksan etvorougao ABCD je
tangentan ako i samo ako je AB + CD = BC + AD.
Kod nekonveksnog tangentnog etvorougla krug je van etvorougla i vai |AB CD| = |
AD BC|.
Dokaz: Samo emo dokazati da je uslov potreban. Zaiste, neka je ABCD tangentan
etvorougao i neka su M, N, M, P, Q take u kojima stranice AB, BC, CD, DA, redom, dodiruju
krug sl. 9.
AM = AQ, BM = BN, CN = CP i DP = DQ (prema tome jer su to tangente dui iz date
take na krug koje su jednake meusobno). Prema tome sledi:
AB + CD = AM + BM + CP + DP = (BM + CP) + (DP + AM) =
= (BN + CN) + (DQ + AQ) = BC + AD.
Teorema 10: (O tetivnom
etvorouglu) etvorougao ABCD je tetivan ako
mu je zbir naspramnih uglova jednak opruenom
uglu + + = 180
0
.
Dokaz: Ako je ABCD tetivan etvorougao
zbir uglova + jednak je polovini zbira
odgovarajuih centralnih uglova, odreenih
20
A
B
M
N
C
P
D
Q
S l . 9
B
C
D
A
O

S l . 1 0
SEMINARSKI RAD
poluprenicima OB i OD. Meutim, zbir ovih centralnih uglova je pun ugao, pa je + = 180
0
.
Odatle sledi i + = 180
0
.
Primer:
1) Konstruisati tangente iz date take A na krug, k (O, V) pri emu je OA > V
OS = SA
( ) ( ) { } T , P V , O k SA , O k
1

1
t AT
2
t AP
2) Krugovi k
1
i k
2
dodiruju se
spolja u taki A. Zajednika tangenta t datih
krugova dodiruje krug k
1
u taki B i krug k
2
u taki C. Dokazati da je ugao BAC prav.
Neka je t
1
zajednika tangent
datih krugova u zajednikoj taki A i
neka je { } S t t
2 1
. Tada SA = SB
a takoe SA = SC, kao tangentne
dui iz take S. Sledi SA = SB = SC,
pa krug kod prenika sadri taku A i
ugao BAC koji je prav.
21
A
T
P
O
S
k
k
1
t
2
t
1
B
C
A
S
t
k
1
k
2
t
1
SEMINARSKI RAD
3. LITERATURA
D. Lopandi, Geometrija
P. Milii, D. Raspopovi, Matematika
P. Mladenovi, S. Ognjenovi, Pripremni zadaci za matematika takmienja srednjih
kola
V. Stojanovi, Matematika za I razred srednje kole
M.Radojcic, Elementarna geometrija, Osnove i elementi euklidske geometrija
S.Presic,B Alimpic,Matematika
22
SEMINARSKI RAD
Sadzaj
UNIVERZITET U BEOGRADU__________________________________________________1
MATEMATIKI FAKULTET.............................................................................................................................1
Seminarski rad iz Metodike nastave matematike II____________________________________1
Tema : Podudarnost i primena podudarnosti________________________________________1
1. UVOD______________________________________________________________________3
2. PODUDARNOST TROUGLOVA_______________________________________________5
2.1.Stavovi podudarnosti.......................................................................................................................5
Slika 3._______________________________________________________________________6
2.2. Primena podudarnosti na trougao.................................................................................................7
Stav o simetrali duzi. Tacka M pripada simetrali duzi ako I samo ako je jednako
udaljena od njenih krajeva.__________________________________________________13
2.3. PRIMENA PODUDARNOSTI NA ETVOROUGAO.............................................................16
2.4. PRIMENA PODUDARNOSTI NA KRUG______________________________________19
3. LITERATURA______________________________________________________________22
Sadzaj ______________________________________________________________________23
23