VIA TEHNIKA KOLA DOBOJ ELEKTROTEHNIKI ODSJEK Smjer: Informatika

Danijel Dragievi

Automatizacija parkinga primjenom PLC ureaja Diplomski rad

Doboj, 2007. godine

VIA TEHNIKA KOLA DOBOJ ELEKTROTEHNIKI ODSJEK Smjer: Informatika

Danijel Dragievi

Automatizacija parkinga primjenom PLC ureaja Diplomski rad

Mentor: dr Zlatko Bundalo Predsjednik: dr Perica Gojkovi lan: dr Duka Bundalo

Kandidat: Danijel Dragievi

SADRAJ
1. SPISAK STRANIH POJMOVA..................................................................5 2. UVOD.............................................................................................................6 3. PRIMJENA I PROGRAMIRANJE PLC-a................................................7 3.1. Prednost upravljanja pomou PLC-a.......................................................8 3.2. Pristup projektovanju sistema upravljanja pomou PLC ureaja..........10 3.3. Opis sistema upravljanja sa PLC ureajem............................................11 3.4. Programiranje PLC-a.............................................................................11 3.5. Vie o ljestviastom dijagramu..............................................................13 3.6. Normalno otvoreni i normalno zatvoreni kontakti.................................14 4. PRIMJER PROJEKTOVANJA PLC KOLA...........................................17 4.1. Projektni zadatak....................................................................................17 4.2. Realizacija..............................................................................................18 4.2.1. Izbor arhitekture..............................................................................18 4.2.2. Logiko projektovanje....................................................................19 5. WIN-PLC SIMULATOR............................................................................21 5.1. Koje mogunosti nudi WinPLC7...........................................................21 5.2. Sistemski zahtjevi..................................................................................21 5.3. Saeti tutorijal simulatora......................................................................22 5.4. Kreiranje projekta..................................................................................24 5.4.1. Kreiranje liste operanada.................................................................25 5.4.2. Kreiranje OB1.................................................................................26 5.5. Prenos blokova do ciljnog sistema.........................................................34 5.6. Nadgledanje OB1...................................................................................35 5.7. Simulacija rada OB1 pomou PLC maske.............................................36 5.8. Provjeranje PLC programa....................................................................36 5.9. Cross-reference lista...............................................................................37 5.10. Provjera PLC programa.......................................................................39 6. WIN-PLC7 ANALIZATOR.......................................................................40 6.1. Sistemski zahtjevi..................................................................................40 6.2. Kreiranje novog projekta.......................................................................40 6.2.1. Kreiranje nove veze.........................................................................41 6.2.2. Dodavanje operanada signalnom prozoru.......................................42 6.2.3. Snimanje signala.............................................................................44 6.2.4. Kretanje kroz zapis..........................................................................44 6.3. Korisniki interfejs.................................................................................45

6.3.1. Lista signala....................................................................................46 6.3.2. Prozor signala..................................................................................46 6.3.3. Razmjera.........................................................................................47 6.4. Veze u okviru analizatora.......................................................................48 6.4.1. Vrste veza........................................................................................48 6.5. Slanje SMS poruke................................................................................49 6.5.1. Test SMS.........................................................................................50 7. ZAKLJUAK..............................................................................................51 8. LITERATURA............................................................................................52

1. SPISAK STRANIH POJMOVA

PLC Ladder IEC IL ST LD FBD LL SL HAL GPS SMS Drag-drop IP TCP/IP Quick start And Or PIO Programabilni logiki kontroler. Ljestviasti logiki dijagram. Internacionalna elektrotehnika komisija za standarde. Klasa asemblerskih jezika. Klasa proceduralnih jezika. Ljestviast dijagram. Funkcionalni blok dijagram. Logiki nivo projektovanja. Bezbjedonosni nivo projektovanja. Apstraktni hardverski nivo projektovanja. Globalni sistem pozicioniranja. Sistem kratkih poruka. Operacija povlaenja i putanja objekta. Internet protokol. Protokol za kontrolu prenosa. Preice prilikom biranja odreenih funkcija softvera. Logiko I kolo. Logiko ILI kolo. Ulazno/Izlazni port.

2. UVOD
Programabilni kontroleri su doveli do svojevrsne revolucije u nainu proizvodnje. Oni su omoguili fleksibilnu i profitabilnu automatizaciju proizvodnih procesa. Osim direktnog upravljanja proizvodnjom, programabilni kontroleri i raunarom upravljani ureaji, generiu i mnotvo podataka. U mnogim sluajevima, podaci mogu biti vrijedniji od samog proizvoda. Mnogi proizvodni procesi su izrazito neefikasni. Prikupljanjem podataka o procesu i njihovom analizom, moe se uiniti da proces postane efikasniji, da kvalitet proizvoda bude vii, da se skrati vrijeme zastoja. Prvi korak u ovom pravcu jeste prikupljanje i prenos podataka. Za prenos podataka se koriste komunikacione mree. Postoji veliki broj tipova komunikacionih mrea prilagoenih specifinim zahtjevima upravljakih sistema. Projektant upravljakih sistema uvijek postavlja pitanje kada u manjim sistemima upotrijebiti programabilni logiki kontroler. Nekada je to pitanje bilo opravdano visokom cijenom kontrolera, ali danas s obzirom na masovnu proizvodnju i nisku cijenu, primjena programabilnih logikih kontrolera je svakako opravdana. Dovoljno je da u sistem upravljanja treba ugraditi nekoliko upravljakih i vremenskih elemenata pa da se sa kontrolerom dobije jeftiniji i fleksibilniji upravljaki sistem.

3. PRIMJENA I PROGRAMIRANJE PLC-a

Sistem upravljanja u elektrotehnici ini skup elektronskih ureaja i opreme koji obezbjeuju stabilnost, tanost i eliminaciju tetnih prelaznih stanja u proizvodnim procesima. Sistem upravljanja moe biti razliitog oblika i implementacije, od energetskih postrojenja do maina. Sistemi upravljanja su se razvijali tokom vremena. U ranom periodu razvoja sami ljudi su obavljali upravljake zadatke. Krajem ezdesetih godina prolog vijeka sistemi upravljanja su bili zasnovani na primjeni relejne logike, zasnovane na relativno jednostavnim logikim algoritmima. Glavna mana relejne logike je da se pri bilo kakvoj promjeni u sistemu upravljanja ona mora mijenjati, promjenom oienja ili ak ubacivanjem u potpunosti novih sklopova. Te promjene izazivale su velike trokove ne samo za opremu ve i dugotrajne zastoje potrebne za modifikaciju i testiranje. Napredak tehnologije u izradi mikroprocesora, u to vrijeme, doveo je do revolucije u sistemima upravljanja. Pojavila se ideja o izradi elektronsko-mikroprocesorskom upravljakom ureaju koji bi se mogao jednostavno reprogramirati u sluaju izmjene u upravljakim zadacima. Izraeni su i prvi takvi ureaji, koji su dobili naziv programabilni logiki kontroleri (Programmable logic controllers) ili skraeno PLC. Dalji razvoj ovih ureaja je bio vrlo brz, poto su pokazali izuzetne prednosti u odnosu na logiku zasnovanu na primjeni releja, jer nemaju mehanikih pokretnih dijelova, fleksibilniji su zbog mogunosti programiranja, manja je mogua pojava greaka tokom oiavanja, manjih su dimenzija, imaju manju sopstvenu potronju i pouzdanost rada im je velika. PLC kao industrijski raunar samim svojim dizajnom predvien je za primjenu u neposrednom okruenju procesa sa kojim upravlja, tako da je otporan na razne nepovoljne uticaje, praina, vlaga, visoka temperatura, vibracije i elektromagnetne smetnje, tako da se obino primjenjuje za rjeavanje decentralizovanih upravljakih zadataka, na samom mjestu upravljanja, gdje se povezuje preko ulaza i izlaza sa ureajima kao to su operatorski paneli, motori, senzori, prekidai, ventili...
Procesni raunar Centralni raunar

Mrea Panel Panel

Prekidai

Senzori

Motori

Ventili

Indikatori

Sirena

Slika 3.1PLC kao elemenat automatizovanog sistema

PLC kao i svaki raunar ima operativni sistem, koji svakako ima mnogo manje mogunosti od operativnih sistema opte namjene, ali u dananje vrijeme opte potrebe za komunikacijama moe u potpunosti da podri. Stoga je mogue izvesti povezivanje programabilnih logikih kontrolera i eventualno centralnog raunara ili drugih raunara, radi rjeavanja sloenijih upravljakih zadataka ili jednostavne akvizicije podataka i upravljanja sa daljine. Na prethodnoj slici su prikazane osnovne komponente automatizovanog sistema. Mogunosti komunikacije meu PLC ureajima su tako velike da omoguavaju visok stepen iskorienja i koordinacije procesa, kao i veliku fleksibilnost u realizaciji upravljakog procesa, tako da mogunost komunikacije kao i fleksibilnost predstavljaju glavne prednosti primjene rjeenja sa PLC ureajima. PLC kontroler je elemenat automatizovanog sistema koji na osnovu prihvaenih ulaznih signala sa ulaznih ureaja, po odreenom programu, formira izlazne signale sa kojima upravlja izlaznim ureajima. U automatizovanom sistemu PLC kontroler je obino centar upravljanja. Izvravanjem programa smjetenog u programskoj memoriji PLC neprekidno posmatra stanje sistema preko ulaznih ureaja. Na osnovu logike implementirane u programu PLC odreuje koje akcije trebaju da se izvre na izlaznim ureajima. Za upravljanje sloenim procesima mogue je povezati vie PLC kontrolera meu sobom ili sa centralnim raunarom. Prema broju ulazno/izlaznih prikljuaka PLC ureaji se mogu naelno podijeliti na mikro sa maksimalno 32, male do 256, srednje do 1024 i velike PLC-e preko 1024 ulazno/izlaznih prikljuaka. Sa poveanjem broja prikljuaka mora se poveati i brzina procesora kao i koliina memorije, a samim tim i sloenost i cijena samog ureaja raste.

3.1.Prednost upravljanja pomou PLC-a

Poetkom industrijske revolucije automatizovanim mainama upravljali su pomou releja, meusobno povezanih icama unutar komandnog ormana. Za otkrivanje greke u sistemu bilo je potrebno mnogo vremena pogotovo kod sloenih upravljakih sistema. Vijek trajanja kontakata releja je ogranien, pa se vremenom moraju zamijeniti. Prilikom zamjene releja ili ostalih potronih dijelova, maina se morala zaustaviti a time i proizvodnja. Ovi nedostaci su u velikoj mjeri otklonjeni uvoenjem PLC-a u sisteme upravljanja, to je jo i doprinijelo poboljanju kvaliteta, uveavanju produktivnosti i fleksibilnosti. Prednost komandnog ormana uraenog na bazi PLC kontrolera u odnosu na komandne ormane napravljene na bazi releja se ogleda u nekoliko sledeih stavki: potrebno je 80% manje ica za povezivanje u poreenju sa standardnim upravljakim sistemom, potronja je znaajno smanjena jer PLC znatno manje troi od mnotva releja, dijagnostike funkcije PLC kontrolera omoguavaju brzo i jednostavno otkrivanje greaka, izmjena u sekvenciji upravljanja ili primjena PLC ureaja na drugi proces upravljanja se moe jednostavno izvriti izmjenom programa preko konzole ili uz pomo softvera na raunaru (bez potrebe za izmjenama u oienju, sem ukoliko se ne zahtijeva dodavanje nekog ulaznog ili izlaznog ureaja). potreban je znatno manji broj rezervnih dijelova, mnogo je jeftiniji u poreenju sa konvencionalnim sistemom, naroito u sistemima gde je potreban veliki broj U/I ureaja, pouzdanost PLC-a je vea od pouzdanosti elektro-mehanikih releja i tajmera.

Iako su elektromehaniki releji pouzdana kola, kombinovanje vie stotina releja u sloenu elektrinu mreu dovodi do sledeih problema: fizike dimenzije kabineta za smjetanje relejne logike, ukupna cijena releja, ica i konektora, kao i cijena njihove ugradnje i povezivanja, pouzdanost cjelokupnog sistema, oteano pronalaenje i otklanjanje kvarova i greaka. Dodatno, svaka promjena u logici upravljanja postrojenjem zahtjeva novi fiziki raspored i novo povezivanje releja, a za sve to vrijeme postrojenje mora biti zaustavljeno. Takoe, releji su mehanike komponente koje su, obzirom da imaju pokretne dijelove, sklone habanju i vremenom spontano otkazuju. Pronalaenje otkaza i otklanjanje kvarova je naroito teko u sistemima sa velikim brojem releja, veza i konektora, kakvi su tipini upravljaki sistemi. Naravno, za vrijeme dok traje otklanjanje kvara ili zamjena pohabanih releja proizvodni proces mora biti prekinut. PLC kontroleri su razvijeni sa ciljem da se prevaziu mnogi problemi koji su karakteristini za upravljake sisteme zasnovane na elektromehanikim relejima. Sa padom cijene PLC kontrolera, uz istovremeno poveanje njihove funkcionalnosti i pouzdanosti, PLC kontroleri su danas u irokoj primjeni. U odnosu na relejnu tehniku, PLC kontroleri su: kompaktniji, jeftiniji (za najvei broj primena), pouzdaniji, omoguavaju lake pronalaenje kvarova i odravanje sistema, omoguavaju laku promjenu logike upravljanja. Meutim i pored svih navedenih prednosti klju uspjeha PLC kontrolera ipak lei u nainu njihovog programiranja. Za programiranje PLC kontrolera koristi se jezik ljestviastih logikih dijagrama (ili leder dijagrama - Ladder diagram), koji je ve dugi niz godina u upotrebi u industriji pri projektovanju logikih i sekvencijalnih relejnih ureaja. Ovaj jezik koristi grafiku notaciju koja je po vizuelnom izgledu i logici rada slina dijagramima elektrinih ema i zbog toga je lako razumljiv industrijskim inenjerima. Drugim rijeima, industrijski inenjeri ne moraju biti eksperti za programiranje da bi u svojim sistemima koristili PLC kontrolere. Program leder dijagrama se tipino razvija na PC raunaru uz pomo specijalizovanih softvera sa intuitivnim grafikim interfejsom koji, dodatno, omoguavaju provjeru i testiranje leder programa. Leder dijagram se upisuje u PLC kontroler uz pomo programatora, a sam proces upisa ne traje due od nekoliko minuta. Mogunost brzog reprogramiranja je bitna jer proizvodni proces, uz minimalni zastoj, moe biti lako prilagoen novim zahtjevima. Prvi PLC kontroleri su bili jednostavni ureaji za ON/OFF upravljanje i koristili su se za zamjenu zastarjele relejne tehnike. Meutim, takvi PLC kontroleri nisu mogli obezbjediti sloenije upravljanje, kao to je upravljanje temperaturom, pritiskom, pozicijom, itd. U meuvremenu proizvoai PLC kontrolera razvili su i ugradili u PLC kontrolere brojna poboljanja i funkcionalna unapreenja. Savremeni PLC kontroleri imaju mogunost obavljanja izuzetno sloenih zadataka, kao to je upravljanje preciznim pozicioniranjem i upravljanje sloenim tehnolokim procesima. Takoe, brzina rada PLC kontrolera je znaajno poveana, kao i lakoa programiranja. Razvijeni su brojni moduli specijalne namjene za primjene kao to je radio komunikacija, vizija ili ak prepoznavanje govornih komandi.

3.2.Pristup projektovanju sistema upravljanja pomou PLC ureaja

Na sljedeoj slici je prikazan algoritam za projektovanje sistema upravljanja pomou PLC ureaja.

Prouavanje zahtjeva sistema upravljanja

Crtanje blok dijagrama toka sistema upravljanja

Povezivanje U/I ureaja

Izbor U/I prikljuaka i veliine PLC ureaja

Provjera U/I veze

Prevod blok dijagrama u ljestviasti dijagram

Testiranje programa

Transfer programa u PLC

NE

Program ispravan ?

Testiranje i simuliranje programa

DA Upisivanje programa u EPROM

Program ispravan ?

DA Izrada konane dokumentacije

NE

Potrbne izmjene programa

Kraj

Slika 3.2 Algoritam za projektovanje sistema upravljanja primjenom PLC-a.

3.3.Opis sistema upravljanja sa PLC ureajem

Sistem koji se automatizuje odnosno na koji se eli primijeniti automatsko upravljanje naziva se objekat upravljanja. Rad objekta upravljanja se konstantno prati ulaznim ureajima (senzorima) koji daju informaciju PLC-u o zbivanju u sistemu. Kao odgovor na to PLC alje signal spoljnim izvrnim elementima koji zapravo kontroliu rad sistema na nain kako je to programer programom odredio. Programer PLC ureaj programira na osnovu zahtjeva i postavljenih kriterijuma, definisanih tehnolokim zadatkom. Program se pie u namjenskom programskom jeziku, koji svaki proizvoa daje uz svoj PLC, a koji predstavlja kombinaciju programskog editora, kompajlera i komunikacionog softvera. U editoru se program pie pratei redoslijed operacija upravljanja, a zatim se provjerava njegova sintaksa i vri kompajliranje. Ako je sve u redu, komunikacionom vezom se alje softver u memoriju PLC-a, gdje se smjeta i pokree. Ulazni i izlazni ureaji, koji se povezuju sa PLC ureajem, optimalno se odabiraju na osnovu zahtjeva i postavljenih kriterijuma definisanih u tehnolokom zadatku koje treba da zadovolje. Ulazni ureaji su prekidai, senzori i davai. Izlazni ureaji mogu biti solenoidi, releji, elektromagnetni ventili, motori kao i ureaji za svjetlosnu i zvunu signalizaciju.

3.4.Programiranje PLC-a
Prije pojave PLC kontrolera, za upravljanje mainama i industrijskim postrojenjima korieni su mehaniki ureaji, kao to su prekidai i releji povezani icama. Na slici 3.3. je prikazano jedno veoma jednostavno iano kolo. Prikazano kolo realizuje trivijalnu logiku: kada je prekida zatvoren sijalica svijetli, a kada je prekida otvoren, sijalica ne svijetli. Dva para prekida-sijalica su nezavisni zato to su vezani paralelno i tako ne utiu jedan na drugog. Ukoliko sada elimo da promijenimo logiku rada kola tako da, na primjer, ukljuenje sijalice 2 iskljui sijalicu 1, moramo nacrtati novu emu veze, a zatim raskinuti postojee veze izmeu prekidaa i sijalica i po novoj emi iznova povezati prekidae i sijalice. Ako se nakon toga javi potreba da se logika rada ponovo promijeni, tako da se sijalica 1 ukljuuje samo ako su oba prekidaa zatvorena, dok se sijalica 2 ukljuuje bilo kojim od dva prekidaa, kolo se mora jo jednom rastaviti i ponovo povezati.

Izvor napajanja

Prekida 1 Sijalica 1

Prekida 2 Sijalica 2

Slika 3.3 iano kolo

Industrijske maine i postrojenja su mnogo sloeniji od ovog jednostavnog primjera. Osim velikog broja prikljuenih ulaznih i izlaznih ureaja, upravljanje ovakvim sistemima treba da obezbijedi obavljanje sloenih operacija u tano odreenom redoslijedu, kako i vie razliitih reima rada (manuelni, korak-po-korak, automatski) i slino. Takav jedan tipian upravljaki sistem bi zahtijevao na stotine releja, povezanih kilometrima ice smjetenih u glomaznim ormarima. Jasno je da pod ovakvim uslovima svaka promjena upravljake logike predstavlja dugotrajnu, mukotrpnu i skupu aktivnost.

Pojavom PLC kontrolera postalo je mogue zamijeniti cjelokupnu upravljaku logiku, sloenosti i vie stotina releja, jednim kompaktnim elektroniskim ureajem. Na slici 3.4 je prikazano kako bi se PLC kontroler iskoristio u prethodno razmatranom primjeru. Moe se uoiti nekoliko razlika u odnosu na prvobitno rjeenje.

Izvor napajanja

Prekida 1 Sijalica 1

Ulazni modul
Prekida 2

Logika jedinica

Izlazni modul

Sijalica 2

Slika 3.4 Programiranje ianog kola primjenom PLC-a.

Prvo, prekidai nisu direktno povezani sa slijalicama. Umjesto toga, prekidai su povezani na ulazni, a sijalice na izlazni modul PLC kontrolera. Drugo, ulazni i izlazni moduli nisu direktno povezani, ve posredno preko logike jedinice koja shodno programu upravljanja ukljuuje/iskljuuje sijalice u zavisnosti od tekueg stanja prekidaa. Na primjer, da bi se relizovala funkcija sa slike 3.4, logika jedinica treba biti tako programirana da generie pobudu za sijalicu 1 za sve vrijeme dok je prikida 1 zatvoren i u isto vrijeme generie pobudu za sijalicu 2 za sve vrijeme dok je prekida 2 zatvoren. Program po kome logika jedinica radi se unosi u memoriju logike jedinice preko tastature ili na neki drugi nain, gdje ostaje zapamen sve dok se ne unese novi program. Oigledno, promjena logike rada sistema ne zahtijeva nikakvo ponovno povezivanje i oiavanje. Kod sistema koji koriste relejnu tehniku, struja tee od naponskog izvora kroz prekida do sijalice, ako je prekida zatvoren. Kada je prekida otvoren, strujno kolo je raskinuto, to prekida napajanje sijalice. Kod sistema koji se upravljaju PLC kontrolerom, struja iz naponskog izvora tee kroz prekida u ulazni modul. U ulaznom modulu se registruje prisustvo napona i alje signal male snage logikoj jedinici. Napon na prekidau i naponski signali koje ulazni modul alje logikoj jedinici su izolovani (galvanski razdvojeni). Izolacija je neophodna zato to mikroprocesori rade pri malim naponima i strujama. Izolacija se tipino ostvaruje uz pomo opto-kaplera. U primjeru sa slike 3.4. logika jedinica prima signal od ulaznog modula kada je prekida 1 zatvoren i alje signal izlaznom modulu pod uslovima koji su odreeni programom. Konkretno, program usmjerava signal na izlazni prikljuak na koji je sijalica 1 povezana uvijek kada od ulaznog modula primi signal da je na prikljuku, na kome je povezan prekida 1, detektovan napon. Tipino kanjenje od trenutka aktiviranja prekidaa do trenutka aktiviranja sijalice je reda 5-10 [ms]. Slino aktivnost se obavlja kada se prekida 2 aktivira, s tom razlikom to se sada signal usmjerava na prikljuak na koji je povezana sijalica 2. U poetku, zbog relativno visoke cijene PLC kontrolera, njihova primjena je bila ograniena na relativno velike upravljake sisteme, kod kojih je broj zamijenjenih releja mogao da pokrije cijenu PLC kontrolera. Meutim, u novije vrijeme, cijena PLC kontrolera je drastino pala, tako da oni danas predstavljaju ekonomino rjeenje za najvei broj praktinih primjena.

Proizvoai PLC-a uz njih isporuuju namjenske programske jezike, koji su manje vie u skladu sa standardom IEC 61131-1 (IEC = International Electrotechnical Commision). Po tom standardu programski jezici za kodiranje dijele se na tekstualne i grafike. Tekstualni programski jezici su IL Instruction List (klasa asemblerskih jezika) i ST Structured Text (klasa proceduralnih jezika). Grafiki programski jezici su LD Ladder Diagram (ljestviast dijagram) i FBD Function Block Diagram (funkcionalni blok dijagram). Neki proizvoai nude i mogunost programiranja pomou BASIC i C programskih jezika, ali ti jezici nemaju iru zastupljenost. Najee upotrebljavan PLC programski jezik je kontaktni ljestviast dijagram. Ovaj nain programiranja ima za osnovu relejnu upravljaku emu, odnosno njen grafiki izgled, prilagoen principima rada PLC kontrolera. Ovaj nain programiranja korien je ve kod prvih primjena PLC-a, kako bi korisnici navikli za izradu ema u relejnoj tehnici, bezbolno preli na primjenu PLC-a. Programski jezici se obino instaliraju na PC raunar pod WINDOWS ili DOS operativnim sistemom, tako da se dobija pristupana platforma programatora za ureivanje, kompajliranje i prenos programa na PLC. Komunikacija programatora sa PLC-om moe biti aktivna i tokom izvoenja programa u njemu. Na taj nain, na ekranu programatora, moemo pratiti stanje ulaza i izlaza tokom rada i zadavati eventualno nove naredbe na jednostavan nain. PLC se takoe moe programirati i preko namjenskih programatora, obino runih koji posjeduju mali LCD ekran i tastaturu. Takvi ureaji se direktno spajaju na PLC i koriste se za krae programe ili za manje izmjene programa, kada se to vri u pogonu. Za neke jednostavnije primjene postoje ak i PLC kontroleri koji na sebi posjeduju displej i nekoliko funkcijskih tastera, ime se obezbjeuje njihovo programiranje na mjestu ugradnje. Neki PLC-i su opremljeni izmjenljivim EEPROM memorijskim karticama, to olakava programiranje, odnosno izmjene programa tokom rada. Dovoljno je ugasiti PLC, izmijeniti memorijsku karticu (unaprijed napunjenu sa novim programom) i ponovo ukljuiti PLC koji automatski prihvata novi program.

3.5.Vie o ljestviastom dijagramu

Programabilni kontroleri se uglavnom i prije svega programiraju u takozvanom ljestviastom dijagramu (pored ovog prisutan je i naziv leder ili relejni dijagram) koji nije nita drugo do grafiko simbolino predstavljanje elektrinih kola. Izabrani simboli zapravo izgledaju slino ematskim simbolima elektrinih ureaja, to je olakalo prelazak korisnika na programiranje PLC kontrolera. Korisnik koji nikada nije vidio PLC moe da razumije ljestviasti dijagram. Ljestviasti dijagram sastoji se od jedne vertikalne linije, koja se nalazi na lijevoj strani i linija koje se granaju prema desnom dijelu. Linija sa lijeve strane naziva se Bus bar a linije koje se granaju na desno su linije instrukcija. Du linija instrukcija smjeteni su uslovi koji vode do instrukcija pozicioniranih na desnom kraju dijagrama. Logika kombinacija ovih uslova odreuje kada i na koji nain se instrukcija na desnoj strani izvrava. Osnovni elementi ljestviastog dijagrama vide se na sledeoj slici:

Bus bar

Adresa rijei u memoriji

000.00

010.00

Linija instrukcije

Grafiki simbol za uslov

Slika 3.5 Osnovni elementi leder dijagrama.

Najvei broj instrukcija zahtijeva korienje najmanje jednog operanda, a esto i vie njih. Operand moe biti neka memorijska lokacija, jedan bit memorijske lokacije ili neka numerika vrijednost - broj. U gornjem primjeru operand je bit 0 memorijske lokacije IR000. U sluaju kada se za operand eli proglasiti konstanta koristi se oznaka # ispred numerikog zapisa (da bi kompajler znao da je u pitanju konstanta a ne adresa). Na osnovu gornje slike moemo primjetiti da se ljestviasti dijagram sastoji iz dva osnovna dijela. Lijevi dio koji se naziva uslovni i desni koji sadri instrukcije. Logika je u sledeem, kada se ispuni uslov instrukcija biva izvrena. Gornja slika predstavlja primjer ljestviastog dijagrama u kome se aktivira relej u PLC kontroleru kada se pojavi signal na ulaznoj liniji 00. Parovi vertikalnih linija nazivaju se uslovi. Svaki uslov u ljestviastom dijagramu ima vrijednost ON ili OFF, zavisno od statusa bita koji mu je dodijeljen. U ovom sluaju taj bit je i fiziki prisutan kao ulazna linija (klema) u PLC kontroler. Ukoliko se prikljui taster na klemu koja mu odgovara, mogue je mijenjati stanje bita iz stanja logike jedinice u stanje logike nule i obratno. Stanje logike jedinice se najee oznaava kao ON a stanje logike nule kao OFF (po engleskim rijeuma ON i OFF koje bi u bukvalnom prijevodu znaile ukljueno i iskljueno). Desni dio ljestviastog dijagrama je instrukcija koja se izvrava u sluaju da je lijevi uslov ispunjen. Postoji vie vrsta instrukcija koje bi se najlake mogle podijeliti na jednostavne i sloene. Primjer jednostavne instrukcije je aktiviranje nekog bita u memorijskoj lokaciji. U gornjem primjeru taj bit ima i fiziko znaenje jer je povezan na relej unutar PLC kontrolera. Kada CPU aktivira neki od prva etri bita u rijei IR010 kontakti releja se pomjeraju i vre spajanje linija koje su povezane na njega. U ovom sluaju to su linije spojene na klemu obiljeenu sa 00.

3.6.Normalno otvoreni i normalno zatvoreni kontakti

Pojmove normalno otvoren i normalno zatvoren veoma je vano razumjeti jer se esto sreu u industrijskoj praksi. Oba pojma se primjenjuju na rijei kao to su kontakti, ulaz, izlaz itd. Sutina je veoma jednostavna, normalno otvoren prekida nee provesti struju dok nije pritisnut, a normalno zatvoren prekida e provoditi sve dok nije pritisnut. Dobri primjeri za oba sluaja su zvono na ulaznim vratima i alarm za kuu. Ako se izabere normalno zatvoren prekida, zvono bi stalno radilo sve dok neko ne bi pritisnuo prekida. Pritiskom na prekida, otvaraju se kontakti i zaustavlja se protok stuje do zvona. Naravno, tako osmiljen sistem ne bi nikako odgovarao vlasniku kue. Bolji izbor bi svakako bio normalno otvoren prekida, njegovim korienjem zvono nee raditi sve dok neko ne pritisne dugme na prekidau i time oznai svoje prisustvo pred vratima. Kuni sistem bezbjednosti (kuni alarmni sistem) je primjer upotrebe normalno zatvorenog prekidaa. Predpostavimo da je alarmni sistem namijenjen nadgledanju ulaznih vrata u kuu. Jedan od naina da se oii kua bi bio da se sprovede jedan normalno otvoren prekida od svakih vrata do alarma (upravo kao i prekida za zvono). Tada, ako bi se vrata otvorila, prekida bi bio zatvoren i alarm bi se aktivirao. Ovako izveden sistem bi radio ali bi bilo problema. Neka se pretpostavi da prekida ne radi, da je ica sluajno u prekidu ili se recimo prekida polomi, itd. Problem je to domain nikada ne bi znao da sistem ne radi. Provalnik bi mogao da otvori vrata, prekida ne bi radio i alarm se ne bi aktivirao. Oigledno ovo nije dobar nain kako napraviti sistem. Sistem treba da se postavi tako da se alarm aktivira od strane provalnika ali i sam od sebe ako neka od komponenti ne funkcionie (domain svakako eli da zna ako sistem ne radi).

Razmatranja kao to su ova su jo znaajnija u industrijskom okruenju gdje bi kvar mogao da prouzrokuje povredu nekog radnika. Jedan od takvih primjera gdje se koriste izlazi sa normalno zatvorenim kontaktima je sigurnosna ograda kod maina za sijeenje. Ukoliko se vrata ograde otvore prekida djeluje na izlaz sa normalno zatvorenim kontaktima i prekida kolo za napajanje ime maina staje i time spreava povreivanje radnika. Pojmovi normalno otvoren i normalno zatvoren se mogu primjeniti i na senzore. Senzori se koriste da bi se osjetilo prisustvo fizikih objekata, izmjerila neka koliina ili veliina. Na primjer, jedna vrsta senzora moe da se koristi da bi se registrovalo prisustvo kutije na pokretnoj traci, druga vrsta moe da se koristi za mjerenje fizike veliine kao to je toplota itd. Ipak, veina senzora je tipa prekidaa. Njihov izlaz je u stanju ON ili OFF u zavisnosti od toga ta senzor osjea. Neka se kao primjer uzme senzor koji je napravljen da osjeti metal, kada metalni dio prolazi kraj senzora. Za tu namjenu mogao bi se upotrijebiti senzor sa normalno otvorenim ili sa normalno zatvorenim kontaktom na izlazu. Ako bi bilo potrebno obavijestiti PLC svaki put kada dio proe kraj senzora, trebalo bi izabrati senzor sa normalno otvorenim izlazom. Izlaz senzora bi se aktivirao samo ako bi metalni dio bio ispred senzora i odmah iskljuio kad bi dio proao. PLC bi onda mogao da izrauna broj puta koliko se normalno otvoren kontakt na izlazu senzora aktivirao i time znao koliko je metalnih dijelova prolo kraj senzora. Pojmove normalno otvoren i normalno zatvoren kontakt treba i konkretno pojasniti na primjeru ulaza i izlaza samog PLC kontrolera. Najlake ih je objasniti ba na primjeru releja.

010.00

Rele broj 0, normalno otvorenih kontakata

010.01

Rele broj 1, normalno otvorenih kontakata

010.02

Rele broj 2, normalno zatvorenih kontakata

010.03

Rele broj 3, normalno zatvorenih kontakata

Slika 3.6 Relejni kontakti.

Normalno otvoreni kontakti bi predstavljali kontakte releja koji e po dovoenju signala izvriti spoj. Za razliku od njih kod normalno zatvorenih kontakta signal e prekinuti kontakt tj. iskljuiti relej. Na prethodnoj slici se vidi kako to izgleda u praksi. Prva dva releja su definisani kao normalno otvoreni a druga dva kao normalno zatvoreni. Svi releji reaguju na pojavu signala. Prvi relej (00) ima signal i zatvara svoje kontakte. Drugi relej (01) nema signal i ostaje otvoren. Trei relej (02) ima signal i otvara svoje kontakte s obzirom da je definisan kao zatvoreni kontakt. etvrti relej (03) nema signal i ostaje zatvoren jer je tako i definisan.

Pojmovi normalno otvoren i normalno zatvoren se mogu odnositi i na ulaze PLC kontrolera. Neka se kao primer ulaza u PLC kontroter iskoristi taster. Ulaz na koji je taster prikljuen se moe definisati kao ulaz sa otvorenim ili zatvorenim kontaktima. Ako je definisan kao ulaz sa normalno otvorenim kontaktom pritisak na taster e aktivirati instrukciju koja se nalazi iza uslova. U ovom sluaju to e biti aktiviranje releja 00. Ako je ulaz definisan kao ulaz sa normalno zatvorenim kontaktom, pritisak na taster e prekinuti izvrenje instrukcije koja se nalazi iza uslova. U ovom sluaju to e prouzrokovati deaktiviranje releja 00 (relej je aktivan sve dok se ne pritisne taster). Na slici ispod je prikazan nain povezivanja tastera i relejni dijagrami za oba sluaja.
Ulaz broj 00, normalno otvoren

000.00 010.00

000.00 010.00

Ulaz broj 00, normalno zatvoren

Slika 3.7 Povezivanje tastera i relea.

Normalno otvoreni/zatvoreni uslovi se u ljestviastom dijagramu razlikuju po dijagonalnoj liniji preko simbola. Ono to odreuje uslov izvrenja za instrukciju jeste status bita naznaenog ispod svakog uslova na liniji instrukcije. Normalno otvoren uslov je ON ako njegov operand bit ima status ON, odnosno njegov je status OFF ako je takav i status njegovog operand bita. Normalno zatvoreni uslov je ON kada je njegov operand bit OFF, odnosno on ima status OFF kada je status njegovog operand bita ON. U programiranju sa ljestviastim dijagramom logika kombinacija ON i OFF uslova postavljenih ispred instrukcije odreuje konani uslov pod kojim e instrukcija biti izvrena, ili ne. Ovaj uslov, koji moe imati samo vrijednosti ON ili OFF, naziva se uslov izvrenja instrukcije. Sve instrukcije izuzev LOAD instrukcije imaju uslov izvrenja.

4. PRIMJER PROJEKTOVANJA PLC KOLA

U ovom dijelu emo razmatrati detaljan opis, analizu i provjeru automatizovanog parkinga. Na parking gledamo kao na sistem koji konceptualno dijelimo na tri nivoa: logiki nivo, nivo sigurnosti i apstraktni hardverski nivo. Ovo nam dozvoljava da izdvojimo detalje implementacije (apstraktni hardverski nivo) i dizajn algoritma (logiki nivo). U mogunosti smo da se fokusiramo na specifinost komunikacionog interfejsa izmeu ova dva nivoa koji dozvoljava samo sigurno ponaanje sistema. Ovaj interfejs sainjava nivo sigurnosti. Za nivo sigurnosti mi identifikujemo i definiemo broj zahtjeva. Oni se provjeravaju i izvjetava se o njima. Takoe emo razmotriti i analizu specifikacije nivoa sigurnosti sa jednostavnim korisnikim alatom za vizualizaciju. Ovaj alat nam pomae da dobijemo vana uoavanja tokom specifikacije i analize nivoa sigurnosti. Kao to je ve spomenuto, na cilj je da opiemo nivo sigurnosti koji pristaje izmeu eventualnih algoritama poloaja i algoritama pretraivanja i da sumiramo hardver potreban za automatizovani parking. Ovaj nivo mora dozvoliti samo sigurne i legalne instrukcije i izvjestiti o njihovom uspjehu ili neuspjehu. Zbog toga se uvodi arhitektura sa tri nivoa, koja se sastoji od logikog nivoa (LL), nivoa sigurnosti (SL) i apstraktnog hardverskog nivoa (HAL). Sa koceptualnom podjelom na nivoe, nivo sigurnosti obezbjeuje sigurno funkcionisanje sistema, nezavisno od pojedinanih algoritama koji su implementirani i bez brige sa pitanjima hardverske implementacije.

Logiki nivo (LL)

Sigurnosni nivo (SL)

Apstraktni hardverski nivo (HAL)

Slika 4.8 Koncept tri nivoa projektovanja.

4.1.Projektni zadatak
Vrata parkinga ili uopteno bilo koja vrata se mogu automatizovati tako da o njihovom otvaranju i zatvaranju ne brine ovjek. Primjenom trofaznog motora kome e se mijenjati smijer okretanja moe se obezbijediti i podizanje i sputanje vrata. Za registrovanje prisustva vozila ispred vrata koristi se ultrazvuni senzor a za prolaz vozila fotoelektrini senzor. Nailaskom vozila vrata se podiu, a prolaskom vozila kroz vrata (prekine se zrak svetlosti fotoelektrinom senzoru) vrata se sputaju. Ukoliko voza odlui da ne proe kroz vrata, poslije odreenog perioda (u naem primjeru je to trideset sekundi) vrata e se automatski zatvoriti.

Svo vrijeme dok je aktivan motor za otvaranje vrata ili dok vozilo prolazi kroz vrata onemogueno je istovremeno i sputanje, vrata kako nebi dolo do oteenja vozila. Signalne lampice koje obavjetavaju da li je parking slobodan ili zauzet, se nalaze na ulaznim vratima parkinga. Upozoravajua lampica za zauzet parking e svijetliti kada je broj automobila vei ili jednak broju 50. Broj automobila u realnim uslovima zaista moe da bude vei od 50 jer neki nepovjerljiv voza moe poeljeti da provjeri da zaista nema mjesta i tako broj automobila koji se trenutno nalaze na parkingu poveati sa 50 na 51. Njegovim izlaskom s parkinga broj automobila se smanjuje na 50 koliko i ima parking mijesta. Ukoliko broj vozila u parkingu bude manji od 50, upalie se lampica koja obavjetava da je parking slobodan. Parking je povezan sa udaljenim raunarom koji ima dvije funkcije. Da prati statistiku, tj. ukupan promet vozila kroz parking i da prati stanje parkinga. Ukoliko je parking slobodan raunar e da proslijedi tu informaciju GPS satelitu, koji e da obavjesti uesnike u saobraaju o slobodnom parking prostoru.

4.2.Realizacija
Prilikom projektovanja jednog ovakvog sistema potrebno je donijeti odluke o osnovnim karakteristikama koje PLC treba da ima. Na taj nain definie se dobra osnova kako za poetak projektovanja arhitekture tako i za efikasnu podjelu poslova po resursima i vremenu. S obzirom da je sam zadatak dat u slobodnoj formi, zahtjevi mogu da se opiu sa velikim stepenom slobode. Iako time projektant dobija vee mogunosti da se kreativno izrazi, odgovornost koju preuzima je vea. U ovom sluaju rije je o projektu veoma iroke potronje, kod koga se ne oekuju problemi vezani za brzinu rada. Kao osnovni kriterijum bie razmatrana cijena. Pri tome je potrbno obezbjediti pouzdanost i umjerenu potronju.

4.2.1. Izbor arhitekture

Osnovu kola ini PLC koji upravlja radom sistema, senzori koji registruju prolaz vozila, motori koji upravljaju radom vrata, semafor koji obavjetava o stanju parkinga i udaljeni raunar koji nadzire rad i stanje parkinga. Jedan parking prosotor moe da radi i samostalno a raunar je potreban samo ukoliko elimo da imamo povezanih vie parkinga. Napajanje koje je potrebno za rad sistema je standardno gradsko napajanje od 220V. Napomenimo da korisnik moe da mijenja strukturu sistema po elji, a takoe i da koristi one vrste PLC-a, senzora i motora za koje smatra da su njemu najpogodniji. Specifikacija opreme koja je potrebna za realizaciju ovog sistema je: dva trofazna motora koji e da upravljaju radom ulaznih i izlaznih vrata, dva zvuna senzora koji e da registruju dolazak vozila na ulazna i izlazna vrata, dva foto-elektrina senzora koji e da registruju prolazak vozila kroz ulazna i izlazna vrata, dvije signalne lampice koje e da obavjetavaju o stanju parkinga, jedan PLC koji e da upravlja radom jednog parkiga, jedan raunar koji e da prati statistiku i rad vie umreenih parkin prostora, oprema za povezivanje ureaja.

Na sledeoj slici je prikazan hardverski nivo za projektovanje automatizovanog parking prostora.

Zvuni senzor 1 Motor 1 PLC Foto-elektrini senzor 1 ULAZ Motor 2 Motor 4 IZLAZ Foto-elektrini senzor 2 Motor 3 Zvuni senzor 2

Slika 4.9 ema hardverskog nivoa automatizovanog parkinga.

4.2.2. Logiko projektovanje

Za veliki broj projektanata, najefikasniji nain projektovanja predstavlja razbijanje cjelokupne logike na dijelove koji se mogu implementirati u vidu konanih automata. Ovom metodom garantuje se minimalan broj logikih funkcija za svaki logiki blok, ime se direktno utie na smanjenje sloenosti i potronje. Na sledeoj slici je prikazana ema logikog nivoa sistema za automatizaciju prkinga.
Flip-flop 1 Zvuni senzor 1 I - kolo S Q R & Tajmer 1 S Q Flip-flop 2 S Q R Broja 1 R ILI - kolo Motor 2 = Motor 1

Foto-elektrini senzor 1

= Zeleno svjetlo Broja 2 CU = PC

CU Flip-flop 3 Zvuni senzor 2

PC CD I - kolo

I < 50 I 50
Crveno svjetlo

S Q R & Tajmer 2 S Q R ILI - kolo

Motor 3 =

Foto-elektrini senzor 2

Flip-flop 4 S Q R

Motor 4

Slika 4.10 ema logikog nivoa automatizovanog parkinga.

Aktiviranjem zvunog senzora 1 setuje se flop-flop1 i tajmer 1. Izlazi ova dva kola se vode na ulaze jednog logikog I kola, a zatim se taj signal prosleuje motoru zaduenom za otvaranje ulazih vrata parkinga. Setovanje RS flip-flopa 1 utie na blokiranje rada flip-flopa 2, ime je onemogueno i istovremeno aktiviranje motora 2, koji je zaduen za zatvaranje ulaznih vrata parkinga. Tajmer se u ovom sluaju koristi kako bi bilo omogueno automatsko zatvaranje ulaznih vrata, ukoliko vozilo aktivira zvuni senzor 1 ali voza ipak odlui da ne ulazi u parking. Kada cijelo vozilo proe kroz vrata parkinga aktivirae se foto-elektrini senzor 1. Aktiviranje ovog senzora e da zaustavi brojanje tajmera 1 i da njegovu vrijednost postavi na nulu. Takoe e i da utie na stanje flip-flopa 2. Setovanje flip-flopa 2 e da resetuje flip-flop 1 i da proslijedi signal na logiko ILI kolo, ime e biti omogueno paljenje motora 2 tj. zatvaranje ulaznih vrata parkinga. Aktiviranje foto-elektrinog senzora 1 vri inkrementiranje brojaa 1. Broja 1 je zaduen za praenje statistike prometa vozila kroz parking. Stanje brojaa 1 se prosljeuje udaljenom raunaru. Takoe dolazi i do inkrementiranja brojaa 2. Broja 2 je zaduen za praenje stanja unutar parkinga. Ukoliko je stanje brojaa vee ili jednako kapacitetu parkinga (u naem primjeru to je 50 vozila) upaljena je crvena signalna lampica. Ukoliko je stanje brojaa manje od 50 dolazi do paljenja zelene signalne lampice. Zelena signalna lampca ima dvostruku ulogu. Pored toga to korisnika obavjetava da je parking prosotr slobodan, taj podatak se javlja i udaljenom PC raunaru. Raunar tu informaciju postavlja na GPS satelit i preko satelita obavjetava uesnike u saobraaju kada i gdje se nalazi slobodno mjesto za parkiranje vozila. Veza izmeu PLC-a i udaljenog raunara moe da bude iana veza, radio veza ili da se kontakt ostvaruje putem SMS poruke. Postupak za aktiviranje izlaznih vrata je identian. Razlika je u tome to aktiviranje foto-elektrinog senzora 2, prilikom zavaranja izlaznih vrata, dekrementira stanje brojaa 2 i umanjuje broj vozila u parkingu za jedan.

5. WIN-PLC SIMULATOR 5.1.Koje mogunosti nudi WinPLC7

WinPLC7 je kompletan programski sistem za S7-PLC tipa S7-300, S7-400 i kompatibilne PLC-ove. WinPLC7 ukljuuje softverski PLC koji pojednostavljuje simulaciju S7 programa. Moemo nadgledati digitalne i analogne ulaze i izlaze pomou grafike maske S7-300, a takoe moemo i u isto vrijeme nadgledati izvrenje programa u editoru. Editor radne povrine kreira sekvencu koja moe biti programirana u STL, FBD ili LAD pogledu. Moemo unositi svaki korak kroz dijalog i definisati respektivno uslove za svaki korak u STL. Moemo odrediti ili adrese koraka, koje se sastoje od bita memorije, ili promjenjive blokove podataka. Koristei editor radne povrine moemo postii rezultate mnogo bre. Projekt menader se nalazi na lijevoj strani ekrana. Ovaj dio nam dozvoljava prikaz svih podprojekata koji postoje u trenutno otvorenom projektu. Pod-projekti se na taj nain mnogo bre administriraju, pritiskom na desni taster mia. Tasteri za brzo pokretanje najvanijih funkcija se nalaze odmah ispod prozora. Oni su podijeljeni u dvije grupe. Prva grupa ukljuuje tastere koji uvijek izvravaju iste komande. Druga grupa se sastoji od takozvanih tastera osjetljivih na sadraj koji se mijenjaju u zavisnosti od sadraja aplikacije. Mreni prikaz, u hardver konfiguratoru, prikazuje mrenu topologiju trenutne konfiguracije. Na ovaj nain vee konfiguracije postaju jasnije i lake ih je servisirati. Lista objekata za OFF-LINE i ON-LINE poglede prikazuje sadraj projekta (pod-projekte). Tabela objekata je dokument datoteke koja opisuje trenutni pod-projekat (Word, Excel, itd). Lista objekata moe direktno prikazati i PLC blokove (ONLINE lista objekata). Takoe je mogue otvoriti i nekoliko objekt listi. Objekti se mogu kopirati i ureivati putem drag-drop operacija. U verziji 4, WinPLC7, je mogue pristupiti stanicama putem Ethernet-a sa privremenim dodjeljivanjem IP parametara. Ta verzija omoguava TCP/IP pristup bilo kojem PLC-u koji jo nije konfigurisan. Za ovu verziju WinPLC postoji i Online pomo, koja ne nudi samo pomo za korienje WinPLC7, nego sadri i savjete i trikove i za S7 PLC-ove. Takoe, testiran je i moe se koristiti i na Windows Vista operativnom sistemu.

5.2.Sistemski zahtjevi
Za rad WinPLC simulatora potrebna nam je sledea hardverska konfiguracija: najmanje 256 MB slobodne RAM memorije, oko 200 MB prostora na Hard disku, CD-ROM za instalaciju sa CD-a. WinPLC simulator je kompatibilan sa sledeim operativnim sistemima: Windows 98SE, Windows ME, Windows XP (Home ili Professional), Windows VISTA (sve verzije).

5.3.Saeti tutorijal simulatora

Kada se WinPLC7 simulator pokrene prikazuje se prozor sa slijedeim opcijama: otvori posljednji projekat, otvori postojei projekat, kreiraj novi projekat.

Slika 5.11 Startni prozor WinPLC simulatora.

Nakon izbora eljene funkcije otvara nam se korisniki interfejs, sa ve otvorenim projektom (blok OB1 je otvoren).

Slika 5.12 Korisniki interfejs simulatora.

Najvaniji operatorski elementi su: Podeavanje naina rada za softver PLC (simulator) ili vanjski S7-PLC. U ovoj listi moemo odrediti da li elimo da radimo sa internim simulatorom ili sa eksternim S7 PLC. Ovdje takoe moemo definisati komunikacioni put (serijski, Netlink, Ethernet, Simatic Net itd) koji e biti korien za pristup vanjskom S7 PLC-u. Prozor projekta sa pod-projektima. Prikazuje sve pod-projekte koji mogu biti otvoreni u okviru jednog projekta. Svaki unos u listu moe ukljuiti odvojen PLC program i respektivnu hardver konfiguraciju. Boja projekta je prikazana u pravougaoniku lociranom lijevo od njega. Izabrani pod-projekat se identifikuje putem velikog pravougaonika. Konetkst meni se pojavljuje ako klinknemo desnim tasterom mia na prozor projekta. Ovdje moemo aktivirati, brisati, preimenovati, podeavati boju pod-projekta i jo mnogo toga. Quick start tasteri (statini). Ovaj dio uvijek sadri iste tastere koji obezbjeuju brz pristup vanim funkcijama. Quick start tasteri su: prikai OB1, prikai dijelove projekta (pod-projekta), tabela operanada, status promjenjljivih, cross-reference lista, simulacija putem PLC maske, globalni klipbord i dijagram veze. Quick start tasteri (osjetljivi na sadraj). Ovaj dio prikazuje one tastere koji odgovaraju trenutnom sadraju. Na primjer, ova slika prikazuje izabran i otvoren blok OB1. Prikazani su sljedei tasteri osjetljivi na sadraj: poalji ovaj blok, poalji sve blokove, ukljui nadgledanje, sakrij zaglavlje bloka, katalog and call struktura. Moemo birati STEP-7 komande u katalogu kada ureujemo mreu blokova. Ova funkcija je dostupna u FBD, LAD i u STL prikazu. Katalog sadri i: standardnu biblioteku, viestruke primjere za trenutni blok, korisniku biblioteku i blokove trenutnog projekta.

5.4.Kreiranje projekta
U ovom dijelu emo opisati kako se kreira i simulira WinPLC7 program i kako ga moemo prenijeti na PLC. Prilikom kreiranja novog projekta prolazimo kroz sljedee korake: 1)kreiranje novog projekta, 2)kreiranje liste simbola odnosno operanada, 3)kreiranje OB1 objekta, 4)biranje ciljnog sistema (PLC simulator ili eksterni S7 PLC), 5)prenos softvera na ciljni sistem, 6)nadgledanje izvravanja programa, 7)status promjenjljivih (nadgledanje promjenjljivih). Kada pokrenemo WinPLC7 pojavi se Quick start prozor. Kliknimo na taster Create new project da bismo kreirali novi projekat. Tada nam se prikae ulazni prozor. Upiimo ime novog projekta (u naem primjeru Automatizacija parkinga) i potvrdimo sa OK. Novi projekat e biti kreiran i otvoren.

Slika 5.13 Prozor koji prikazuje kreirani projekat.

Na lijevoj strani radne povrine simulatora se vidi prozor projekta sa pod-projektima. Kako smo kreirali novi projekat postoji samo jedan pod-projekat sa imenom Automatizacija parkinga. Ime glavnog projekta je uvijek dodijeljeno prvom pod-projektu. Ako kliknemo desnim tasterom mia, moemo kreirati ili brisati dodatne pod-projekte.

5.4.1. Kreiranje liste operanada

Kreiranje liste operanada (tj. simbola) je uobiajena praksa. Na taj nain se poveava itljivost programa i omoguuje drugima da prate tok programa. U listi operanada, simbolino ime (npr. Prekida 1) je dodijeljeno apsolutnoj adresi (npr. I0.0). Da bismo kreirali listu simbola kliknimo na Quick start taster Symbolic table. To moemo uraditi i na drugi nain biranjem stavke u meniju: View > Symbolic editor. Na sljedeoj slici je prikazan editor liste operanada.

Slika 5.14 Prazan editor liste operanada.

Izaberimo kolonu Address i ukucajmo I0.0 preko tastature. Zatim, pritisnimo taster sa znakom plus. Pojavljuje se sljedea kolona. U koloni Address moemo ukucati izlaz Q0.0 i direktno ispod Q0.1 i Q0.2 ako izaberemo simbol kolonu u redu 1, klikom lijevog tastera mia. Moemo odmah unijeti nove simbole ili moemo prvo izabrati RETURN dugme da bismo uredili postojei simbol. Klikom na desni taster mia otvara se meni sa odgovarajuim sadrajem (sa pogodnim komandama za editor simbola). Listu operanada zatvaramo klikom na crveni znak iks. Kliknimo na YES kada se pojavi prozor u kome nas pita da li da sauvamo nainjene promjene. Lista operanada je kreirana i moe biti upotrijebljena za svrhe programiranja. Na sljedeoj slici je prikazana lista operanada potrebnih za na projekat: Automatizacija parkinga.

Slika 5.15 Lista operanada sa uneenim sadrajem.

5.4.2. Kreiranje OB1

Sada emo kreirati blok OB1. Da bismo to postigli moramo izabrati Quick start taster Display OB1 ili izabrati stavku u meniju: View > Display OB1. Moemo takoe koristiti: File > Create new block. Unesimo blok u ulazno polje, OB1 u ovom sluaju. Na ovaj nein e biti prikazan prazan blok OB.

Slika 5.16 Radna povrina simulatora sa kreiranim objektom OB1.

Sada emo kreirati osam mrea koje e nam biti potrebne kako bismo uspjeno razvili projekat u OB1. Kliknimo Quick start taster New network ili meni: Edit > Insert new network. Na ekranu e nam biti prikazan dijalog Insert new network. U polju Number of networks postavimo broj 7 (jer mrea 1 ve postoji). Pritisnimo OK taster. Prva mrea (network 1) je kreirana. Editor simulatora nam dozvoljava i da imenujemo nae mree, kako bi snalaenje u okviru projekta bilo jednostavnije. Mreu broj jedan emo da imenujemo: Otvaranje ulaznih vrata. U mrei 1 kliknimo na LAD pogled, ako mrea 1 nije prikazana u ovom pogledu.

Slika 5.17 Mrea u okviru projekta.

Mreu jedan emo kreirati u FBD pogledu.

Slika 5.18 Editor radne povrne u FBD pogledu.

Iz kataloga simbola emo izabrati SR flip-flop, kako bismo kreirali prvu funkciju prilikom programiranja otvaranja vrata parkinga. Dupli klik na SR da bismo ga unijeli u trenutnu mreu. Sada mrea sadri SR kolo sa dva ulaza.

Slika 5.19 FBD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom.

Zamijenimo znak upitnika sa I0.0, I0.1 i I0.3 i izaberimo izlaz SR kola. Na ovaj nain smo ulazima kola dodijelili njihovu funkciju iz liste operanada.

Slika 5.20 FBD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom i dodjeljenim adresama.

Sada biramo logiko AND kolo u katalogu i unesimo ga pomou duplog klika.

Slika 5.21 FBD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom i dodatnim AND kolom.

Sada zamjenjujemo znak upitnika sa T1, jer elimo da na taj ulaz spojimo stanje sa izlaza tajmera T1 i izabiremo izlazni blok u katalogu i unosimo ga duplim klikom.

Slika 5.22 FBD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom, dodatnim AND kolom i izlaznom funkcijom.

Kao alternativu moemo koristiti i pritisak na taster F7 za unos izlazne funkcije. Zamijenimo znak upitnika na izlaznom bloku sa simbolom Q0.0, kako bismo mu dodijelili zadatu funkciju u listi operanada.

Sada emo kreirati mreu 2, za realizovanje funkcije zatvaranja ulaznih vrata, u LAD reprezentaciji. Kliknimo na LAD.

Slika 5.23 Editor radne povrne u LAD pogledu.

Katalog simbola u LAD pogledu je vizuelno drugaiji od kataloga u FBD pogledu. Funkcije i raspored simbola su potpuno identini ali je vizuelni prikaz simbola prilagoen relejnoj tehnici. Iz kataloga simbola emo izabrati SR flip-flop, kako bismo kreirali prvu funkciju prilikom programiranja zatvaranja vrata parkinga.

Slika 5.24 LAD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom.

Zamijenimo znak upitnika sa I0.1, I0.2 i I0.3 i izaberimo izlaz SR kola.

Slika 5.25 LAD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom i dodijeljenim adresama.

Sada iz kataloga simbola biramo logiko OR kolo i unosimo ga duplim klikom.

Slika 5.26 LAD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom i dodatnim OR kolom.

Zamjenimo znakove upitnika sa T1 i izaberimo izlazni blok u katalogu. Na slici moemo primjetiti da je prekida T1 realizovan sa normalno zatvorenim kontaktom. Ovaj nain realizacije je korien iz razloga to nem je potreban negativan puls na izlazu tajmera, koji e da uzrokuje zatvaranje vrata (tj. pobuivanje izlaza Q0.1).

Slika 5.27 LAD editor radne povrne sa uneenim SR flip-flopom, dodatnim OR kolom i izlaznom funkcijom.

Kao alternativu moemo korisitit i pritisak na taster F7 za unos izlazne funkcije. Zamijenimo znak upitnika na izlaznom bloku sa simbolom Q0.1, kako bismo mu dodjelili zadatu funkciju u listi operanada. U nastavku emo prikazati izlazne grafike za postupak automatskog zatvaranja ulaznih i izlaznih vrata parkinga, kao i brojae koji su poterbni za praenje stanja parkinga. Postupak kreiranja mrea je potpuno identian ve navedenom, razlika je samo u dodijeljenim adresama i kolima koja koristimo. Izlazni grafici su prikazani u LAD pogledu, meutim klikom na drugi pogled dobiemo grafike funkcija prikazane u FBD ili STL pogledu.

Na sledeoj slici je prikazan LAD dijagram kola za automatsko zatvaranje ulaznih vrata. Na ulazu tajmeta TV se postavlja vrijeme za koje tajmer treba da provodi ulazni signal. U naem primjeru vrijeme je postavljeno na 30 sekundi.

Slika 5.28 LAD editor radne povrne sa uneenim pulsnim tajmerom i dodijeljenim adresama.

Na sledeoj slici je prikazan LAD dijagram brojaa za statistiko praenje rada parkinga. Ulaz CU inkrementira stanje brojaa. Ulazi za steovanje (S) i resetovanje (R) stanja brojaa u ovom sluaju nisu potrebni, tako da te ulaze moemo da ostavimo slobodne, (tj. nedodjeljene).

Slika 5.29 LAD editor radne povrne sa uneenim inkrementalnim brojaem i dodijeljenim adresama.

Na sledeoj slici je prikazan LAD dijagram kola za otvaranje izlaznih vrata.

Slika 5.30 LAD editor radne povrne sa funfcijom otvaranja izlaznih vrata parkinga.

Na sledeoj slici je prikazan LAD dijagram kola za zatvaranje izlaznih vrata.

Slika 5.31 LAD editor radne povrne sa funfcijom zatvaranja izlaznih vrata parkinga.

Na sledeoj slici je prikazan LAD dijagram kola za automatsko zatvaranje izlaznih vrata.

Slika 5.32 LAD editor radne povrne sa funfcijom automatskog zatvaranja izlaznih vrata parkinga.

Na sledeoj slici je prikazan LAD dijagram za formiranje brojaa za odreivanje stanja parkinga. U ovom sluaju emo da koristimo obostrani broja. Zatvaranje ulaznih vrata inkrementira stanje brojaa (CU), zatvaranje izlaznih vrata dekrementira stanje brojaa (CD).

Slika 5.33 LAD editor radne povrne sa obostranim brojaem.

Broja stanja parkinga elimo da realizujemo tako da e njegov izlazni signal aktivirati zeleno svijetlo (Q0.4), dok je parking slobodan. Kada se parking napuni izlaz brojaa treba da aktivira crveno svjetlo (Q0.5), dok je parking pun. Iz tog razloga emo morati da pogled prebacimo u STL kako bismo napravili i izmjenu u kodu brojaa. Na sledeoj slici je prikazan STL kod za formiranje brojaa stanja parkinga.

Slika 5.34 STL editor radne povrne obostraog brojaa.

Broja se napuni brojem koji odreuje kapacitet parkinga (u naem primjeru smo uzeli da je to 50 mjesta), a zatim se vri poreenje stanja brojaa sa vrijednou kojom smo ga napunili. Ako je broja napunjen sa vrijednou koja je manja ili jednaka njegovom ulazu pali se crveno svijetlo ( LC2 I, Q0.5 ), a ako je broja napunjen sa vrijednou koja je vea od stanja na njegovom ulazu pali se zeleno svijetlo ( LC2 I, Q0.4 ).

5.5.Prenos blokova do ciljnog sistema

WinPLC7 ukljuuje integrisani softver PLC (simulator). Ovaj softver je aktivan ako nam je izabran Simulator kao cilj. Na sledeoj slici je prikazan prozor sa otvorenim padajuim menijem u kojem je prikazana lista ciljnih sistema.

Slika 5.35 Padajui meni sa listom ciljnih sistema.

Prva stavka na listi je Target: Simulator. Ako je izabran tada e sve komande (npr. send block) da se odnose na simulator. U ovom sluaju nije potreban dodatni hardver za testiranje PLC programa. Sve druge stavke na listi se odnmose na vanjski S7 PLC. Svaka stavka predstavlja odreeni komunikacioni put do S7 PLC. WinPLC7 nudi mnogo razliitih mogunosti za prenos programa na ciljni sistem. Da bismo na program prebacili u simulator moemo izabrati Quick start taster Send current block ili Quick start taster Send all blocks. Takoe, moemo birati i putem menija: PLC > Send block. Prikazae nam se lista koja sadri sve blokove. Oznaimo blokove koje elimo da prenesemo i pritisnimo Start transfer. U verzijama 4 i naprednijim mogue je izvriti transfer blokova i putem Drag and drop akcije. Na sljedeoj slici su prikazani prozori Online (simulator) i Offline (objekti koje mi razvijamo). Jednostavnim prevlaenjem objekta OB1 iz prozora Offline u prozor Online moemo izvriti slanje programa na ciljni sistem.

Slika 5.36 Prebacivanje objekta OB1 iz Ofline sistema u Online sistem.

5.6.Nadgledanje OB1
Zatvorimo prozor sa prikazom objekata, tako da nam bude vidljiv samo OB1. Ako ste ve zatvorili OB1, moete ga ponovo prikazati pritiskom na taster Create OB1. OB1 moemo nadgledati jer je ve preneen na ciljni sistem. Na sledeoj slici je prikazana komandna tabla za nadgledanje rada programa.

Slika 5.37 Meni sa komandama za nadgledanje bloka OB1.

Nakon to otvorimo OB1, pritisnimo redom sledee komandne dugmie: 1)ikona sakriva zaglavlje bloka da bi se oslobodio dodatni prostor za dio koda, 2)ikona prikazuje PIO traku koju koristimo da postavimo sva logika stanja ulaza u programu na 1 (opcija je dostupna samo u simulator modu), 3)ikona ukljuuje nadgledanje bloka OB1. Na ekranu je sada prikazano izvravanje programa bloka OB1. U gornjem dijelu ekrana vidiomo PIO traku sa ulazima koji se mogu postavljati u stanje logike nule ili jedinice.

Slika 5.38 Prozor WinPLC simulatora u trenutku izvravanja programa.

5.7.Simulacija rada OB1 pomou PLC maske

U simulator modu grafika reprezentacija S7-300 se koristi za kontrolu ulaza i nadgledanje izlaza. Razmatraemo definisanje modula PLC simulacije. Pritisnimo Quick start taster: PLC Mask Simulation. Kao rezultat na ekranu e biti prikazan CPU modul.

Slika 5.39 Simuacija pomou maske simulatora S7.

Desnim tasterom mia kliknimo na CPU modul. Na taj nain emo dobiti prikaz podmenija. Izaberimo digitalni ulazni modul (8 bita) i digitalni izlazni modul (8 bita). Svaka adresa je unaprijed postavljena na nulu. Kako imamo samo koriene ulaze i izlaze sa adresom nula u OB1 nemamo potrebe da hi mijenjamo. Duplim klikom na adresu modula prikazuje se konfiguracioni dijalog sa nazivom Descriptions of the individual bits. Ovdje moetemo unijeti simbole. To znai da su moduli oznaeni automatski. Da bismo promijenili status ulaza na 1 i 0 jednostavno kliknemo na njih miem. Izabrani modul ulaza moe biti kontrolisan i tasterima od 0 do 7 (za bite od 0 do 7). Izabrani moduli su oznaeni crvenom bojom. Moemo podesiti analogne ulaze i pomou klizaa. Analogni izlazi su prikazani kao grafici. Rezolucija i luk se podeavaju kroz dijalog za konfigurisanje, kome se moe pristupiti duplim klikom na adresu modula.

5.8.Provjeranje PLC programa

Plan dodijeljivanja obezbjeuje informacije o ulazima, izlazima, flegovima, tajmerima i brojaima korienim u PLC programu. Dodatno tome, moemo prepoznati da li je neka adresa koriena kao bit, bajt , rije ili dupla rije. Ovaj prikaz takoe pokazuje da li dolazi do preklapanja signala kada se pristupa adresi. X u kolonama od 0 do 7 ukazuje da su bitovi respektivno itani ili pisani operacijama bita. Uspravna linija u koloni B znai da se bajt ita ili pie putem bajt operacija (npr. L EB10). Uspravna linija W znai da se bajt uitava ili upisuje putem operacije rijei (npr. L EW10). Uspravna linija D znai da se bajtovi uitavaju ili upisuju putem operacije duple rijei (npr. L ED10).

Na sledeoj slici je prikazan Assigment block koji moemo dobiti izboromo Quick start dugmeta Assigment ili izborom stavke iz menija: View > Assigment.

Slika 5.40 Assigment blok simulatora.

5.9.Cross-reference lista
Cross-reference lista pokazuje gdje se pristupalo razliitim adresama. Koristei crossreference listu moemo odrediti slijedee informacije za svaku od adresa: Da li PLC program koristi respektivne adrese? Koji blok se koristi za adrese? Koja operacija se koristi za adrese? Konfiguracioni dijalog moe biti pokrenut putem: View > Cross reference list. Ovdje se vri odreivanje adresa i blokova koji moraju biti ukljueni u pretragu. Ako pretraga treba ukljuiti kompletan PLC program i sve adrese, izaberite All blocks i All u Filter prostoru. Ako nam je selektovana ova opcija, bie prikazana upozorenja kada sistem otkrije tipine greke u programiranju (npr. dupla dodijeljivanja, preklapanja adresa). Mi moemo odluiti da li je greka namjerna, ili mora biti popravljena. Nakon izvrenog podeavanja prikazuje se konfoguracioni dijalog. Sada moemo odluiti da li emo prikazati cross-reference listu koja je ve bila izvrena (View available cross-reference list) ili emo izabrati novu koja treba biti kreirana (Update list). Crossreference lista se dobija izborom Create new ili View available cross-reference list. Kod u poslednjoj koloni obezbjeuje informaciju o komandi koja je koriena za pristup adresi. Moemo pretraivati cijelu listu za traenje odreenog stringa putem Search. Ovako se pretrauju sve kolone u tabeli. Duplim klikom na bilo koju stavku otvara se respektivni blok i prikazuje lokacija na kojoj je iskorien. Upozorenja moemo provjeriti putem Go to next warning i Display warning.

Na sledeoj slici je prikazan prozor koji dobijemo na ekranu kada elimo da izvrimo podeavanje Cross reference liste.

Slika 5.41 Podeavanje Cross reference liste.

Na sledeoj slici je prikazan prozor koji dobijemo na ekranu kada elimo da nam se ispie Cross reference lista. Adresi se moe pristupiti u svakoj liniji tabele. Svaka linija ukazuje na lokaciju na kojoj se moe pristupiti adresi: blok, mrea, red, tip.

Slika 5.42 Cross reference lista.

5.10.Provjera PLC programa

Funkcija Check PLC program poredi PLC program sa karakteristikama odreenog S7 CPU. Ako ova funkcija otkrije nedoslijednosti kreirae detaljnu listu greaka. Na ovaj nain moemo brzo otkriti da li se program moe izvriti na odreenom S7 CPU ili ne. ONLINE veza je neophodna za pristup karakteristikama CPU. Na ovaj nain se utvruju karakteristike procesora. Procedura: 1)Poveimo se na S7 CPU i provjerimo vezu. 2)Otvorimo: Extras > Check PLC program. 3)Pritisnimo Load profile from external PLC i ekajmo dok se karaktersitike ne pojave u tabeli. 4)Pritisnimo Check. 5)PoljeResult of the examination se pojavljuje kao prikaz rezultata provjere. Na sledeoj slici je prikazano polje kao prikaz rezultata provjere.

Slika 5.43 Rezultat provjere PLC programa.

6. WIN-PLC7 ANALIZATOR
WinPLC7-Analyzer je PLC-analizator za S5 i S7 kontrolere. Ovaj softver moe biljeiti i snimati odreena stanja, odnosno signale, koji se pojavljuju u radu PLC-a (stanja operanada). Mogu biti analizirana stanja sljedeih operanada: ulazi, izlazi, periferni ulazi, flegovi, podaci iz bloka podataka, tajmeri, brojai. Snimanje signala moe biti kontrolisano setovanjem ili resetovanjem odreenog U/I signala, tajmera ili brojaa. Tokom snimanja signala moemo utvrditi i njegov smijer, intenzitet i duinu trajanja. Oblik posmatranog signala je prikazan i grafikim putem tako da je njegovo raspoznavanje veoma lako. Ako prikljuimo odgovarajui modem (pogledati na paletu alatki Help > Display a list of compatible SMS-modems) softver moe biti proslijeen na odgovafrajuu lokaciju preko SMS poruke i na taj nain izvjestiti o stanju signala ili problemu koji se pojavi.

6.1.Sistemski zahtjevi
Za ispravan rad WinPLC analizatora porebna nam je sledea hardverska konfiguracija: raunar sa minimalnim radnim taktom od 500 MHz, Windows XP (Home ili Professional), Windows ME, Windows 98 SE, Windows 2000, Windows Vista, 128 MB slobodne RAM memorije, 1 GB slobodnog prostora na Hard disku kako bi mogli skladititi snimnjene signale. Postavljanje veze izmeu PLC-a i raunara je mogue uz sledei hardver: MPI-PC serijski adapter, MPI-PC USB adapter, MHJ-Netlink (MPI ili Profibus), Netlink-PRO (MPI ili Profibus).

6.2.Kreiranje novog projekta

Snimanje signala moemo zapoeti samo ako imamo ve gotov projekat, razvijen u WinPLC simulatoru ili program koji se ve izvrava ne nekom PLC-u. Iz tog razloga moramo prvo kreirati novi projekat ili otvoriti ve postojei projekat. Da bismo otvorili ve postojei projekat na paleti alatki moramo otvoriti stavku: File > Open, generate project. Izaberimo ovaj menu i kliknimo na dugme sa nazivom New Project. Na ekranu e se pojaviti uvodni prozor koji trai da imenujemo projekat. U naem primjeru ime novog projekta e biti Automatizacija parkinga.

Da bismo zapoeli snimanje signala moramo sada prvo kreirati signalni prozor Signal window. Izberimo stavku: File > New signal window i unesimo smisleno ime koje e da opisuje dio projekta (u naem primjeru ime je: Ulazna vrata parkinga). Kao rezultat na ekranu e nam biti prikazan prozor na sledeoj slici:

Slika 6.44 Kreiranje novog signalnog prozora.

Prije nego to preemo na dodavanje i snimanje signala moramo prvo izvriti podeavanje veze izmeu analizatora i procesora, tj. simulatora u naem sluaju. Iz tog razloga emo prvo objasniti kreiranje i uspostavljanje veze analizator simulator.

6.2.1. Kreiranje nove veze

Da bismo kreirali vezu moramo sa palete alatki izabrati stavku: Connections > Maintain connections. Na ekranu e biti prikazan prozor za uspostavljanje veze.

Slika 6.45 Dijalog za kreiranje nove veze.

Novu vezu moemo kreirati izborom dugmeta NEW. U ovom sluaju moramo prvo imenovati novu vezu. Mi emo odabrati ime Automatizacia parkinga Connection Izaberimo S7-Simulator kao vezu. Na ekranu e biti prikazan prozor za postojee veze sa dodatnom vezom, koju smo kreirali.

Slika 6.46 Dijalog sa kreiranom novom vezom.

6.2.2. Dodavanje operanada signalnom prozoru

Dodavanje novih operanada moemo postii izborom stavke: Signal window > Add new signal. Prozor za dodavanje novog signala e biti prikazan na ekranu. Sada emo dodati operande koji su prisutni u naem primjeru: od I0.0 do I0.7 za ulazne signale i od Q0.0 do Q0.5 za izlazne signale. U okviru ovog prozora imamo mogunost da u jednom koraku unesemo nekoliko uzastopnih operanada. Potrebno je da samo unesemo adresu prvog operanda i upiemo broj koliko operanada sa uzastopnim adresama elimo da dodamo. U naem primjeru poetni operand je ulaz I0.0, a elimo da dodamo jo etiri uzastpna operanda, to je i vidljivo u donjem dijelu ekrana.

Slika 6.47 Dijalog za dodavanje novih operanada.

Izborom dugmeta Continue nastavljamo dalje u procesu dodavanja signala. U nastavku e nam biti prikazan prozor za detaljnije podeavanje izgleda signala.

Kada dodamo operand, tj. signal za praenje, moramo jo i postaviti vezu sa simulatorom. Postavljanje moemo ostvariti jednostavnim izborom veze koju smo ve kreirali. Na sledeoj slici je prozor ekrana za detaljnije podeavanje procesa dodavanja operanada. U donjem dijelu ekrana je vidljiva izabrana veza koju smo prethodno kreirali.

Slika 6.48 Dijalog za detaljno podeavanje operanda.

Nakon dodavanja i podeavanja svih operanada koje elimo da snimamo kao rezultat emo dobiti radnu povrinu sa listom signala, koja je prikazana na sledeoj slici.

Slika 6.49 Radna povrina sa listom signala.

Raspored signala u okviru ovog prozora moemo mijenjati jednostavnim klikom mia, povlaenjem i putanjem objekta.

6.2.3. Snimanje signala

Da bismo zapoeli snimanje signala moramo izabrati stavku sa palete alatki: Signal Window > Start recording. Snimanje signla, takoe, moemo postii i izborom crvenog dugmeta na Tool bar meniju. Na sledeoj slici je prikazan prozor za izbor naina snimanja signala.

Slika 6.50 Dijalog za snimanje signala.

U okviru ovog prozora moemo podesiti frekvenciju kojom e signal biti praen. U naem primjeru najpregledniji signal emo dobiti ako postavimo frekvenciju na jednu sekundu. Meutim, ukoliko se radi o procesu gdje vrijeme igra bitniju ulogu mogue je i praenje signa u opsegu mili sekundi ili mikro sekundi.

6.2.4. Kretanje kroz zapis

U momentu dok nam je snimanje signala aktivno moemo da se kreemo kroz prozor koji prikazuje signale i da provjeravamo stanja eljenih signala u odreenom periodu. Na sledeoj slici je prikazana paleta alata sa komandama koje omoguuju kretanje kroz zapis, brisanje sadraja pojedinog objekta, tj. signala, ili brisanje svih signala.

Slika 6.51 Paleta komandi za kretanje kroz zapis.

Funkcija komandi sa lijeva na desno je: 1)sledea strana, 2)prethodna strana, 3)sledea zona, 4)poslednja zona, 5)prethodna zona, 6)prva zona, 7)trenutna zona / broj ukupnih zona, 8)brisanje sadraja signala, 9)brisanje svih signala, 10)startovanje snimanja signala.

Prozor koji prati stanja signala dok su aktvini i koji ih snima, je podijeljen u zone. Ovo je neophodno iz razloga kako bi se korisnik mogao lake snalaziti u praenju kompletnog zapisa. Zamislimo da moramo da pratimo proces u koji su ukljeene desetine signala i iji aktivan proces traje i do nekoliko sati. Analizator proraunava frekvenciju koju smo zadali i formatira broj zona za snimanje signala.

6.3.Korisniki interfejs
Korisniki interfejs ini grafiko okruenje analizatora sa njegovim aktivnim prozorima. Na sledeoj slici je prikazan aktivan prozor analizatora u trenutku snimanja signala za manipulaciju vrata parkinga u naem primjeru.

Slika 6.52 Grafiki intergejs analizatora.

Radna povrina programa se moe podijeliti u nekoliko cjelina: 1)Menu bar. Standardni menu za aplikacije Windows platforme, koji omoguava pristup svim funkcijama programa. 2)Tool bar. Omoguava pristup svim alatima u ovom softveru. 3)Signal window list. Lista signala koji se nalaze u okviru posmatranog projekta. 4)Scaling. Vremenska skala za odreivanje frekvencije praenja rada signala. 5)Signal window. Prozor koji prikazuje snimak trenutno aktivnih signala.

6.3.1. Lista signala

Lista signala je prozor koji ispisuje sve signale koji se nalaze u okviru jednog projekta. Signali se mogu i podijeliti u odvojene cjeline kako bi projekat izgledao preglednije. U naem projektu (Automatizacija parkinga) signali su podijeljeni u dvije cjeline: Ulazna vrata parkinga i Izlazna vrata parkinga. Jednostavnim klikom mia, tj. otvaranjm padajueg menija, signale u ovoj listi moemo jednostavno dodavati, preimenovati, brisati ili ak prenositi iz jedne cjeline u drugu. Na sledeoj slici je prikazan prozor sa listom signala.

Slika 6.53 Prozor liste signala.

6.3.2. Prozor signala

Na sledeoj slici je prikazan prozor za praenje i snimanje rada signala u trenutku kada su aktivni. U lijevom dijelu ekrana se nalaze operandi, odnosno signali koje smo prethodno unijeli.

Slika 6.54 Prozor signala u trenutku praenja rada signala.

U okviru ovog prozora moemo izdvojiti sljedee cjeline: 1)vremenska skala sa tanim vremenom snimanja i datumom snimanja, 2)relativna vremenska skala, koja prati duinu trajanja signala za vrijeme njegovog rada, 3)informacije o operandima iji rad posmatramo, 4)grafiki prikaz oblika signala, 5)kliza koji se nalazi donjem dijelu ekrana, a koji nam dozvoljava da pratimo tok signala za vrijeme njegovog snimanja. Na sledeoj slici je prikazan uvean prozor signala sa klizaem koji omoguava jednostavnije kretanje kroz zapis tokom praenja rada signala.

Slika 6.55 Kliza prozora signala.

6.3.3. Razmjera
Razmjera nam koristi kako bismo proirili ili suzbili snimljeni signal, u zavisnosti kakav nam pregled odgovara. Uveanje ili umanjenje razmjere utie na broj zona aktivnog signala, ali to nikako ne utie na oblik ili trajanje posmatranog signala. Ova funkcija je isto vizuelne namjere. Na sledeoj slici je prikazan prozor za razmjeru. Prozor za razmjeru je uvijek vidljiv na radnoj povrini analizatora i nemoe biti iskljuen.

Slika 6.56 Prozor za podeavanje razmjere.

6.4.Veze u okviru analizatora

Kada elimo da dodamo operand u okvir programa za anliziranje, prvo moramo da obezbjedimo vezu analizatora sa izvorom signala. U prethodnom primjeru uspostavljanja veze podeavanje je bilo jednostavno. Veza je bila ostvarena izmeu programa za analiziranje signala i simulatora. Ukoliko elimo da pratimo signal sa stvarnog PLC ureaja potrebno je da izvrimo i podeavanja koja dodatno definiu izvor signala odnosno PLC. Na sledeim slikama je prikazan primjer uspostavljanja veze tipa S7-RS232 izmeu PLC-a i analizatora.

Slika 6.57 Dijalog za uspostavljanje nove veze.

Poslije biranja eljene veze moramo da upiemo i IP adresu PLC-a i broj slota sa kojeg se uzimaju signali. Ovi podaci su dostupni u dokumentaciji koja dolazi uz PLC ureaj.

Slika 6.58 Dijalog za podeavanje IP adrese PLC-a.

6.4.1. Vrste veza

U ovom poglavlju e biti uratko objanjene sve vrste veza koje se mogu nai u okviru programa za aniliziranje signala - WinPLC Analayzer. Detaljan opis svake veze, kao i specifikacije svakog ureaja potrebnog za ostvarivanje veze, se mogu nai u priruniku koji dolazi uz ovaj softver. Na sledeim slikama su ematski prikazane veze i komponenete.

Slika 6.59 Veza tipaS7-RS232.

Ova vrsta veze se ostvaruje preko MPI-PC adaptera (RS232). Brzina prenosa podataka moe biti od 19200 do 115200 bita u sekundi. Ovom vezom se takoe moe pristupiti preko MPI-USB pretvaraa povezanog preko COM porta.

Slika 6.60 Veza tipaS7-Netlink.

Ova vrsta veze se koristi ako elimo da pristupimo preko MPI- ili Profibus interfejsa. Ethernet protokol je konvertovan u MPI pomou MHJ-Netlinka. Ureaj je prikljuen na mreni hab ili direktno na mreni adapter, preko ukrtenog mrenog kabla.

Slika 6.61 Veza tipa S5-RS232.

Na slici je prikazana najbra vrsta veze. Optereenje na processor prilikom snimanja signala je veoma malo. Ovaj nain vezivanja omoguava komunikaciju sa PLC-om Simantic S5 preko kabla za povezivanje (RS232 na raunar, TTY na PLC).

6.5.Slanje SMS poruke

SMS poruka moe biti poslana samo ukoliko posjedujemo odreenu vrstu modema. Lista prisunih modema se moe nai u stavki SMS settings, Send SMS. Sistem podrava sve modeme koji su prisutni u listi. Na sledeoj slici je prikazana prozor kojim se vri podeavanje slanja SMS poruke.

Slika 6.62 Dijalog za podeavanje slanja SMS poruke.

Prije slanja SMS poruke moramo unijeti odreena podeavanja. Da bismo ovo postigli moramo izabrati stavku sa palete alatki: Tools > SMS settings, Send SMS. Mogua su sledea podeavanja: Connected modem lista modema koji su omogueni za upotrebu. Port unos broja serijskog porta na koji je modem povezan. Provider izbor broja provajdera. Country Code pozivni broj mjesta iz kog e biti ostvareno slanje SMS poruke. City Code pozivni broj telefona koji e slati poruku Own number broj telefona, bez pozivnog broja, koji e slati poruku.

6.5.1. Test SMS

Kada smo uspjeno zavrili podeavanja moemo prei na sledeu karticu u okviru prozora i poslati poruku. Slanje SMS poruke moe uzrokovati tano odreeni dogaaj u toku rada programa (tj. snimanja rada programa). Moemo postaviti da slanje poruke uzrokuje kada odreeni dogaaj bude istinit ili neistinit, odnosno kada bude na nivou logike jedinice ili logike nule. Dogaaje moemo definisati u okviru prozora pod stavkom: Signal window > Maintain signals. Na sledeoj slici je prikazan prozor koji je aktivan neposredno prije slanja poruke.

Slika 6.63 Dijalog za slanje SMS poruke.

7. ZAKLJUAK
U radu je opisan postupak projektovanja integrisanog kola za automatizaciju parkinga, uz pomo WinPLC-V4 alata za projektovanje. Pored automatizacije ulazno-izlaznih vrata parkinga omogueno je i statistiko praenje rada, kao i javljanje GPS satelitu kada je parking prostor slobodan. Napisani program je testiran u simulatoru i jednostavnim upisivanjem softvera u odgovarajui PLC mogua je njegova konkretna primjena. U radu smo objasnili osnovne karakteristike programabilnih logikih kontrolera, nain njihove primjene i postupke njihovog programiranja. Objasnili smo osnovne alate WinPLC simulatora, kao i nain snimanja i praenja rada ulazno-izlaznih signala, pomou WinPLC analizatora. U radu smo opisali i osnovne tipove veza izmeu raunara, na kojem se razvija program i PLC-a, na kojem se program izvrava.

8. LITERATURA
1)Upravljanje primjenom PLC ureaja, dr Zoltan Jege, Subotica, oktobar 2005. godine. 2)PLC u industrijskim sistemima, Skripta, Elekrtronski fakultet Ni, februar 2006. godine. 3)Leder programiranje, Skripta, Elekrtronski fakultet Ni, februar 2006. godine. 4)Specication, Analysis and Verication of an Automated Parking Garage, Aad Mathijssen, A. Johannes Pretorius, The Netherlands 2005. godine. 5)WinPLC Version 4 User Manual, Siemens, maj 2007. godine. 6)WinPLC Analyzer 4 User Manual, Siemens, maj 2007. godine.