Si deg e psikologjis, psikologjia e komunikimit ka n fokusin e saj individin dhe mnyrn sesi ai ndrton marrdhniet me t tjert prmes procesit

t komunikimit, ku ky i fundit shihet si nj akt ndrpersonal i larmishm, i shfaqur sa n nj form dinamike ndrveprimi, aq edhe n formn e nj arti t personalizuar tek do individ. Komunikimit njerzor perfshin temat e mposhtme: 1. Objekti i psikologjis s komunikimit dhe metodat q ajo prdor n studimin e komunikimit njerzor; 2. Teorit e ndryshme q prshkruajn dhe shpjegojn procesin e komunikimit; 3. Struktura e komunikimit; 4. Stilet e ndryshme t komunikimit; 5. Llojet e komunikimit; 6. Faktort q ndikojn n natyrn e komunikimit (faktor psikologjik dhe social, si: mosha, kultura, bota emocionale dhe motivacionale, etj.); 7. Funksionet e komunikimit; 8. Karakteristikat e nj komunikimi efektiv. Objektivat e kursit T pajisen studentt me konceptet shkencore baz t psikologjis s komunikimit; T nxis studentt drejt reflektimit mbi problemet e komunikimit; T nxis studentt drejt eksplorimit t strategjis efikase t komunikimit n nivele t ndryshme t marrdhnieve midis njerzve.

Fjala Psikologji pr her t par sht paraqitur n Angli m 1693 por nuk sht prdorur dhe nuk sht kuptuar nj koh t gjat deri n vitet 1800. sht sinonim i prbr nga dy fjal greke "psiko ()" dhe "logos ()". Psiko n origjinal nnkupton frymmarrje, por m vone sht nnkuptuar si shpirt, sepse frymmarrja sht i ndikuar shpirtit e cila ende nuk e ka lshuar trupin. N mitologjin greke, Psiko ka qen nj grua e cila ka qen n marrdhnie dashurie me perndin e dashuris Erosin. Ai ishte dashnor i saj, por kishte nj kusht ndaj saj q mos t'ia shikonte fytyrn e tij kurr. Por, nga kurioziteti, Psikoja nj nat vendosi nj qiri pr t'ia shikuar fytyrn. N momentin kur e kupton Erosi, ather e magjeps at. Pr t'ia arritur ngadhnjimit sht dashur t bj nj luft t madhe me prplot rreziqe, por n fund ajo sht transformuar n perndesh dhe i sht bashkangjitur Erosit n parajs. Psika simbolizon shpirtin njerzor. Gjat shekullit t shtatmbdhjet, kuptimi i fjals psiko sht shndrruar n kuptimin e mendjes. Logos, nj fjal tjetr greke, nnkupton shkencn ose arsyen. Sipas rrugve greke, psikologjia sht kuptim mbi arsyen ose mbi mendjen, ose si thuhet sot, studimi mbi mendjen. Historia Psikologjia zanafilln e ka nga Antika. Shum qart e gjejm at tek veprat e Aristotelit, t cilat deri n shekullin XIX luanin rol qendror. Prkufizimi i objektit studiues psikologjik pr t parn her u b nga J.Locke n vitin 1690 n veprn e tij mbi msimet shtes asociative. Futja e metodave shkencore natyrore ndr t tjera n sfern e psikologjis s ndjenjave dhe shqisave (Psikofizika) pasojn n shekullin XIX nga E. Hering, H. Helmholtz dhe G. T. Fechner dhe shkaktoj ndarjen e Psikologjis si shkenc n vete

dhe Psikologjin eksperimentale. Pas hapjes s laboratorve pr psikologji n Evrop, erdhi deri tek prkufizimi i saj. Me kt, "teorit tradicionale substanciale", u zvendsuan nga teorit e aktualitetit dhe ato shpirtrore, kshtu q Psikologjia prkufizohet si shkenc e vetdijes.

Si kundrprgjigje e shkencs natyrore eksperimentale t Psikologjis, n fillim t shekullit XX-t, u krijua botkuptimi pr nj Psikologji si shkenc e orientuar. Kjo rrym i kundrshtonte shpjegimet e rastit t dukurive psikologjike dhe n vend t ktyre vendoste metodat eksperimentale e " shfaqjes shpirtrore" ose nj prjetimi intuitiv. N kt rast Psikologjia paraqitet si shkenc e prjetimeve. Sot, pikpamjet e shkollave t mdha tradicionale t psikologjis luajn rol t rndsishm n strukturn e Psikologjis. Njsimi i psikologjis si shkenc, vijn pas shum prpjekjeve pr t prfshir shpjegimet e dukurive psikologjike n lmi t ndryshme, si bie fjala edhe t teorive t informacionit dhe t kibernetiks. Me kto prfshirje sht mundsuar shpjegimi i ndryshimit t marrdhnieve n drejtimet dhe funksionin e kohs. Teorit qendrore t kohs s re jan teoria e agresiviteteve, e konflikteve dhe studimi i inteligjencs. Psikologjia praktike funksionon prbrenda hapsirave t Psikologjis s aplikueshme me lmit kryesore t diagnozs (Psikolog i prgjithshm), kshillimit (b.f. kshilltar i profesionit) dhe terapis (Psikoterapeuti). Pr kto lmi, parakusht sht studimi i gjat 8-10 semestra n ndonj shkoll t lart t shkencave.

Psikologjia si shkenc N literaturn profesionale hasim shum prkufizime s shkencs s Psikologjis. Nj prkufizim i cili m s shumti prdoret sot n literatur sht "Lnda e Psikologjis u prkufizua me njohjen e sjelljeve dhe t proceseve njohse ose kongenitive t realitetit dhe te formave t shumllojshme te tij". Nga t gjitha prkufizimet e psikologjis mund t dallojm tri koncepte kryesore:

1.Prvoja, 2.Proceset mentale dhe 3.Sjellja.

Degt e Psikologjis Degt t cilat ndahet Psikologjia jan: Psikologjia fiziologjike - studion bazn fiziologjike t proceseve psikike q paraqesin sistemin nervor dhe at endokrin; Psikologjia eksperimentale - Psikologt e ksaj fushe t studimit bjn prova dhe eksperimente pr t studiuar se si reagojn njerzit n ngacmues t ndryshm. **Vrejtje - Metoda e eksperimentit ndalohet n at moment kur rrezikohet jeta e njeriut;

Psikologjia e zhvillimit - studion ndryshimet e sjelljes s njeriut si rezultat i kalimit t kohs apo moshs dhe bn studime etapa-etapa; Psikologjia sociale-studion ndikimin e faktorve shoqror n sjelljet, burimet dhe qndrimet e individit, po ashtu edhe raportet sociale brenda grupeve dhe ndrmjet grupeve. Psikologjia klinike dhe e kshillimit - Pjesa m e madhe e psikologve t kliniks i zbatojn njohurit psikologjike dhe parimet n diagnostikimin e sjelljeve, smundjeve mentale, konfliktit familjar e martesor; Psikologjia e kshillimit- Prafrsisht i kryejn t njjtat pun si te Psikologjia klinike, vetm se te Psikologjia kshillimit kta t fundit merren me probleme m t lehta, kta m shum punojn me nxns, student, n kaprcimin e problemeve t tyre; Psikologjia shkollore dhe e edukimit - Psikologt e ksaj fushe m s shumti punojn n klasifikimin e problemeve emocionale dhe problemeve n msime. Ndrsa, psikologt e edukimit jan specialist pr nxnsit dhe msimdhnsit; Psikologjia industriale dhe inxhinieris - Psikologt industrial, q ndonjher quhen edhe psikolog t organizimit, punojn kryesisht n organizata punuese. Ata merren me zgjedhjen e punonjsve m t prshtatshm pr vendpunimet e caktuara ose n zhvillimin e programeve t trajnimit t punonjsve.

Psikologjia e komunikimit
Psikanaliza Nj drejtim me ndikim t madh n shkencn e psikologjis sht edhe biheviorizmi i cili u paraqit n SHBA. Themelues i tij ishte psikologu amerikan, Xhon Uotson. Bihejvioristt e kritikonin shum shpesh psikologjin strukturaliste, pr shkak t metods s introspeksionin nuk e pranonin si metod shkencore t psikologjis. Ata theksonin se psikologjia duhet t studioj vetm ato fenomene q mund t vrehen nga jasht dhe q mund t regjistrohen. Sipas bihejvioristve, metod shkencore mund t jet vetm t vrejturit objektiv. PSIKOLOGJIA E KOMUNIKIMIT. Komunikimi tek njeriu sht mjaft intensiv, kompleks dhe i llojllojshm. Ai edhe pr nga shpeshtsia tejkalon komunikimin shprehimisht t kafshve. Ai sht prcjells i prhershm i aktivitetit t njeriut. Pothuaj n t gjitha format e sjelljes s njeriut sht i prfshir. Kur nuk komunikon me njerzit e tjer, njeriu i drejtohet vetvetes, komunikon me veten. Komunikimi tek njeriu sht mjaft i zhvilluar, i ngritur dhe kompleks. Ai mbshtetet edhe n shenja q jan vetm sinjale, por para s gjithash mbshtetet n simbole. Simbolet q njeriu i shfrytzon n komunikimin e vet jan mjaft t shumta dhe t ngritura n sisteme komplekse. Komunikimi sht shum i llojllojshm dhe realizohet me an t mjeteve t ndryshme. Pr njeriun sht karakteristik komunikimi me fjal. Por nuk realizohet vetm me fjal por edhe me figura, skema dhe shenja t ndryshme arbitrare. Lloj i rndsishm i komunikimit t njeriut sht komunikimi joverbal me an t llojeve t ndryshme t lvizjeve si dhe me an t pozits n hapsir. N saje t shfrytzimit t mjeteve teknike komunikimi i njeriut nuk sht vetm komunikim me an t kontaktit t drejtprdrejt, sy m sy, por arrin prej nj

personi deri te personat e tjer n largsi q ndonjher nuk mund t merren me mend. Komunikimi ka tek njeriu funksionin ekspresiv dhe apelativ. Me shenja t ndryshme, me lvizje ekspresive t fytyrs, t trupit dhe t pjesve t tij, mund t shprehen dhe nga ana e personave t tjer t regjistrohen gjendjet e shumta t brendshme t njeriut: emocionet, qndrimet, karakteristikat e personalitetit. Si funksione t komunikimit tek njeriu mund t dallojm ato funksione q i kan shenjat, simbolet dhe sinjalet, q njeriu i shfrytzon gjat komunikimit. Zakonisht ceken tri funksione: - funksioni i reprezentimit, q konsiston n at q shenja t qndroj n vend t dikahit, zvendson dika; at funksion e kan edhe simbolet edhe sinjalet; - funksioni i komunikimit, q mbshtetet n faktin q shenjat jan barts dhe prcjells t domethnieve, kt funksion e kryejn simbolet, - funksioni shprehs manifeston gjendjet dhe veorit e brendshme t njeriut edhe kur nuk ka pr qllim q t komunikoj pr kte; ky funksion sht e lidhur me sinjale (E.L. Hartley dhe R.E. Hartley 1959, fq. 16). Llojet e komunikimit jan: - Intrapsikik, ajo q ndodh n kuadr t psikiks, q sht e origjins psikike dhe zhvillohet n kuadr t saj me theksim q proceset t mos prhapen m tej: a) transcendent, b) intrapersonal - reversibil (do gj q thuhet mund t trhiqet), c) diskret (nuk shkojn nga jasht), c) interpersonal (disa ose 5-6 njerz), d) publik(nj person me shum njerz), e) ireverzibile - masovik (me an t mediave dhe t kontrollit). Komunikimi i njeriut sht i shumllojshm. sht e mundur, para s gjithash, t dallohet komunikimi verbal ose linguistik nga komunikimi joverbal ose jolinguistik. I pari sht me an t fjalve gojore ose t shkruara. Si sistem t simboleve komunikimin verbal karakteristik pr ndonj komunitet kulturor, e quajm gjuh. Komunikimi joverbal mbshtet n lvizje dhe n raporte hapsinore. Komunikimi joverbal sht i ashtuquajturi komunikimi paralinguistik q lidhet me shqiptimin e fjalve, por nuk sht n baz t prmbajtjes s fjalve. sht e mundur t dallohen llojet e komunikimit edhe n baz t kritereve t tjera. N baz t asaj se komunikimi a realizohet me shfrytzimin e ndonj mjeti teknik ose pa t, dallohet komunikimi indirekt dhe i drejtprdrejt. Edhe pse kuptuar tekstualisht nuk ka komunikim t drejtprdrejt, sepse edhe pr bised sy m sy, nevojitet ajri si barts i zrit, pr komunikim t drejtprdrejt flasim kur nuk ka shfrytzim t aparaturs teknike. I till sht edhe komunikimi me an t stabilimenteve t veanta, pr shembull me an t telefonit ose t porosive telegrafike. Komunikimi indirekt i dedikohet nj numri t madh personash, komunikim masiv, sepse gjithmon realizohet prmes disa mjeteve pr tiu drejtuar masave. Mund t jet me an t komunikimeve t ndryshme masovike: t shtypit, filmit, radios, televizionit. Me komunikimin njkahor, n kuptim t veant mund t shnohet edhe komunikimi i pasuksesshm, ku bashkbiseduesit nuk reagojn n prmbajtjen reale t komunikimit por, duke mos u kujdesur pr at q komunikohet, paraqesin dhe diskutojn vetm pr at q kan dashur ta thon. Formalisht komunikimi i till sht dykahor dhe reciprok, por realisht sht njkahor. Q t mund t flasim pr komunikimin e suksesshm, sht e nevojshme q ai i cili e merr porosin t kuptoj ka porosit komunikuesi me an t saj dhe n reaksionin e vet kthyes t kujdeset pr at prmbajtje. Komunikim i suksesshm sht procesi q bn nj varg komunikimesh dhe reagimesh reciproke, me rast secili prej pjesmarrsve komunikimin e vet e formon sipas reagimit t pjesmarrsit tjetr n t.

Komunikimi i suksesshm ssht e thn t shpie n pajtimin e mendimeve, por duhet t paraqes shkmbimin real t mendimeve. Sipas ktij kriteri sht e mundur t dallohet komunikimi i sukseshm dhe i pasuksesshm. Dallim psikologjikisht i rndsishm qndron midis komunikimit interpersonal dhe intrapersonal. Komunikimi sipas definicionit sht interpersonal, manifestim i shenjave ndaj t cilave reagon personi tjetr, e nse shenja sht simbol prcjellja e domethnies prej nj personi tek tjetri. Por sht e mundur q simbolet ti drgohen edhe vetvetes. Duke i shfrytzuar simbolet verbale, njeriu vetvetes ia paraqet arsyet dhe kundrarsyet pr at q t pranoj ose t mos pranoj dika, t bj ose t mos bj dika. N kt mnyr e orienton sjelljen e vet dhe bn vetkontrollin. Kjo, sipas rregulls, nuk sht vetm vetkritik, por edhe kontroll i internacionalizuar shoqror, sepse prmbajtjet e t folurit t brendshm rregullisht lidhen me botkuptimet dhe normat shoqrore. Komunikimi verbal. Mjeti m i rndsishm i komunikimit tek njeriu sht t folurit. T folurit dhe komunikimi foljor ose verbal mbshtet n aftsin e njeriut q t prodhoj zra (fonema) mjaft t llojllojshme, si dhe n aftsin q zrat ti lidh n grupe q bhen bartse t domethnies, n fjal (morfem) dhe m tej n sisteme fjalsh. T folurit me z dhe gjuha e ndrtuar mbi t sht forma m e rndsishme e komunikimit t njeriut, sepse paraqet sistemin social simbolik. Kjo do t thot se, me an t gjuhs s caktuar, me goj dhe me shkrim, mund ti komunikojn prjetimet e veta dhe ti komunikojn njohurit e veta nj rreth i gjer individsh, t gjith ata q i takojn nj komuniteti t caktuar gjuhsor dhe q e kan prvetsuar domethnien e kombinimeve t zrave t gjuhs s caktuar dhe rregullat e ligjet e prdorimit t tyre. T folurit dhe gjuha jan mjet i rndsishm i komunikimit, sepse shenjat q i shfrytzon (fjalt), jane bartse t domethnies, t t ashtuquajturs domethnies denotative. Domethnia denotative sht domethnie q sht e njjt pr t gjith ata q e shfrytzojn gjuhn e caktuar. Fjalt posedojn, sipas rregulls, edhe nj domethnie plotsuese, t ashtuquajturn domethnien konotative. Domethnien konotative e caktojn (Kreq D. dhe bashkpuntort, 1972) si ndjenja dhe qndrime q bashkohen me simbolin. Llojet jan: dhe veorit e komunikimit verbal. Llojet e komunikimit verbal duke pasur parasysh qllimin Kognitiv, ekspresiv komunikimi, persuaziv dhe social.

Veorit e komunikimit verbal jan: - fjalt jan pasqyrim simbolik i mendimit; - domethnia e fjalve sht me marrveshje; - kuptimi zhvillohet nga konteksti verbal n t cilin prdoret fjala; - komunikimi verbal n pjesn m t madhe sht nn kontrollin e vetdijes. Komunikimi joverbal. Pr njeriun sht karakteristik komunikimi verbal. Por as te njeriu komunikimi nuk sht vetm verbal. Njeriu shfrytzon vazhdimisht edhe shenjat joverbale si jan theksimi i tingujve prkats gjat t folurit, pauzat dhe dallimet n ritmin e t folurit dhe variacionet e tjera prcjellse gjat shqiptimit t fjalve. Por njeriu shfrytzon forma t ndryshme joverbale t sjelljes jo vetm si plotsim i t folurit, por edhe si mnyra t pavarura dhe mjaft t shpeshta dhe t rndsishme t komunikimit: ndryshimi n shprehjen e fytyrs dhe t lvizjeve, prekja trupore dhe dallimet n distancn nga personi tjetr, orientimi dhe mbajtja e shikimit. Disa prej ktyre shenjave shrbejn si sinjale, disa si simbole e shum prej tyre edhe si simbole edhe si sinjale. Mund t jen bartse t domethnies mjetet me ann e t cilave drgohen porosit e prmbajtjes s caktuar. Por shpeshher jan vetm shprehje e paqllimshme e

ndonj gjendjeje t organizmit: t ndjenjs pozitive ose negative, t disponimit, t simpatis dhe t dashuris ndaj dikujt ose urrejtje dhe armiqsi ndaj personit t caktuar (Argyle, 1975.) Komunikimi joverbal thekson, prsrit, zvendson, plotson dhe i kundrvihet komunikimit verbal. Komunikimi joverbal ka funksion t shumfisht. Prve t tjerash: a) ofrimi i informatave lidhur me at se personi tjetr a po e prcjell me kujdes ka i komunikon bashkbiseduesit p.sh. me lvizjen e koks; b) shnimi i momentit kur gjat konverzimit duhet t merret fjala dhe t flitet, e kur t ndrpritet t folurit dhe t dgjohet, sinkronizimi i komunikimit me fjal t tjera, p.sh. me an t lvizjeve t ndryshme me t cilat shnohet miratimi ose mosdurimi; c) Shprehja e qndrimeve reciproke personale, pozitive dhe negative p.sh. me afrimin ose largimin reciprok n komunikim; d) ilustrimi i prmbajtjes s komunikimit verbal pr shembull me mbshtetjen e ndonj aksioni me an t lvizjes; e) dhnia e informats retroaktive lidhur me reagimin n komunikatn e dhn, duke informuar, prve tjerash, a sht kuptuar ka ka thn bashkbiseduesi, a pajtohet me te ose jo, a i besohet ose jo shum shpesh me an t formave t caktuara t ekspresionit facial; f) zvendsimi pr komunikatn q prndryshe paraqitet me an t shenjave verbale si sht shfrytzimi i shenjave t gjesteve tek shurdhmemect; g) komunikimi pr vetveten, njoftimi pr personalitetin e vet, me qllim ose pa qllim p.sh. me mnyrn e caktuar t veshjes, n mnyr q t vihet n dukje roli shoqror vetanak ose (paqllimshm) manifestimi me an t mnyrs s reagimit emocional t veorive t temperamentit; h) funksioni mjaft i shpesht dhe mjaft i rndsishm ekspresioni i emocioneve, shprehja e t cilave sht pjes prbrse e reagimit emocional, e q njeriu i shfrytzon edhe si shenja sociale q sht n gjendje edhe ti kontrolloj, - i shrbejn ksaj, prve begatis s shprehjes faciale, edhe shenja t tjera t shumta joverbale (Argyle, 1969). Aspektet e komunikimit joverbal. Dallojm kto aspekte t komunikimit joverbal: - Ekspresioni vokal aspekt i fuqishm i komunikimit verbal jan melodika (lartsia e zrit), dinamika (fuqia e zrit), ritmika (ritmika e sinjalit) , agogika (metrika, shfrytzimi pauzave, frymmarrja, kndimi dhe do gj q zri i njeriut sht n gjendje t prodhoj). Ekspresioni facial sipas shum hulumtuesve aspekti m i rndsishm i sjelljes joverbale sht shprehja e fytyrs. Olport konsideron se kjo sht qendra e prjetimit t vetes, kurse Birdvistel i ka veuar 250 000 shprehje t ndryshme t njeriut. Struktura specifike e shprehjes faciale jep vuln individuale t do njeriu. - Ekspresioni i gjestikular sht studimi i lvizjeve t duarve n komunikim dhe ka t bj me sjelljet q nuk kan domethnie absolute vetvetiu, por i fitojn n kontekstet dhe n raportet e caktuara. - Ekspresioni postural pes pozitat themelore t trupit jan: qndrimi n kmb, qndrimi ulur, qndrimi galuc , qndrimi gjunjazi dhe qndrimi shtrir dhe jan njsi themelore nga t cilat kombinohen t gjitha pozitat e tjera. - Ekspresioni proksemik edhe studimi i kontakteve trupore, n rastet m t shpeshta renditet n format m primitive t pozits joverbale t njeriut. Sjellja spaciale lvizja n njfar mnyre sht ekzistimi n hapsir. Ajo i bashkon, por edhe i drejton t gjitha format e tjera t shprehjes n hapsir. Me termin sjellje spaciale nnkuptohet afrsia, orientimi, sjellja territoriale dhe lvizjet n rrethinn fizike. - Ritmi ajo q sht shum e qensishme, jo vetm n hulumtimin e t hecurit, por edhe n hulumtimin e komunikimit joverbal n prgjithsi jan ritmi dhe shpejtsia e sjelljes shprehse, pr t cilat konsiderohet se n t njjtn koh jan ekspresive, por edhe t

integruara n faktorin organizues t nj personaliteti. - Lvizja n hapsir lvizja sht makro njsi e analizs joverbale. Sipas Olportit ekzistojn shtat forma t matshme t hecjes: rregullsia, shpejtsia, forca, gjatsia e hapit, elasticiteti, caktimi i drejtimit dhe ndryshueshmria. N baz t tyre mund t manifestohen karakteristikat e caktuara t karakterit, gj q mundson edhe vlersimin e tyre. - Veshja dhe aspektet e tjera t dukjes veshja dhe stolit e ndryshme trupore gjenden nn kontrollin e atij q i mban (pr dallim nga flokt dhe ngjyra e lkurs q vetm pjesrisht mund ti kontrolloj). Shkarravitja, vizatimi dhe pikturimi studimi i shprehjes simbolike t njeriut tregon se do gj mund t marr edhe domethnie simbolike: objektet natyrore, bimt, kafsht dhe sjelljet e llojllojshme t njeriut. Dallimet dhe lidhjet midis komunikimit verbal dhe joverbal. Midis komunikimit verbal dhe joverbal ekzistojn dallime. Argajl (Argyle, 1969) cek kto katr dallime kryesore: t folurit sht veanrisht i prshtatshm pr komunikim t karakteristikave t objekteve dhe t personave, kurse komunikimi verbal pr shprehjen e emocioneve, t qndrimeve interpersonale dhe t disa aspketeve t tjera t raporteve interpersonale, vemas kur sht jotaktike q emocionet dhe qndrimet t komunikohen n mnyr direkte; komunikimin gjuhsor e drejtojm n mnyr t vetdijshme dhe sipas planit, kurse komunikimi verbal shpeshher sht i pavetdijshm ose joplotsisht i vetdijshm, m tepr spontan, shpeshher i paqllimshm dhe m i lirshm se kontrolli i personalitetit; pr t folurit sht i nevojshm aktiviteti i pjesve t caktuara t sistemit qendror nervor, kurse baz pr nj pjes t konsiderueshme t komunikimit joverbal sht aktiviteti i qendrave t caktuara subkortikale; t folurit sht sistem i kodeve arbitrare n baz t kombinimit t zrave, (kurse t folurit me shkrim sht kombinim i shenjave me shkrim pr zrat) pr shnimin e objekteve, t raporteve dhe t ideve, dhe shenjat joverbale n nj mas t konsiderueshme jan shenja ikonash d.m.th. figurash t objekteve reale ose t pakoduara n baz t reaksionit t bazuar. Ktyre karakteristikave sht e nevojshme tju shtohen edhe dy: 1. fjalt q shfrytzohen n komunikimin verbal gjithher jan bartse t domethnies, kurse elementet joverbale t komunikimit shpeshher jan vetm sinjale me t cilat shprehet gjendja e caktuar e organizmit por nuk bart dhe nuk komunikon me qllim ndonj porosi; 2. me fjal dhe me kombinimet e tyre kemi mundsi q t komunikojm njohurit dhe prjetimet lidhur me shum veori t realitetit, raportet e ndrlikuara, idet e ndryshme q me an t shenjave joverbale nuk do t ishim n gjendje ti shprehim, kurse shenjat joverbale, nse ndonjher jan mjet m suptil i shprehjes, para se gjithash jan pr shprehjen e disa emocioneve dhe t raporteve interpersonale. Komunikimi interpersonal. N procesin msimor komunikimi interpresonal ka t bj me komunikimin direkt t dy ose m shum personave sy m sy dhe nnkupton format e komunikimit verbal, joverbal dhe fizik. N kuptimin didaktik mund ta prcaktojm edhe si interaksion n t cilin nj person ia prezanton disa prmbajtje personit tjetr n mnyr q t ndikoj n sjelljen e tij. Komunikimi interpersonal (personal) shnon t folurit e brendshm t folurit vetvetes ose t folurit me vetveten q zhvillohet n brendin e njeriut (proceset n tru). Njeriu prpiqet q me an t komunikimit t brendshm t vendos baraspeshn psikike dhe t arrij stabilitetin kognitiv dhe afektiv. Pasi q ndodh brenda subjektit, komunikimi interpersonal prfshin mendimin dhe ndjenjat e tij, proceset e vetdijshme dhe t nnvetdijshme. Komunikimi personal dhe apersonal. Komunikimi interpersonal mund t shnoj interaksionin direkt midis dy ose m shum personave, e gjithashtu edhe interaksionin tek i cili ekziston ndrmjetsuesi

(media). Duke pasur kt parasysh mund t flasim pr komunikimin personal dhe apersonal. Tek ky lloj komunikimi sht e dukshme se n ndarje nisemi nga lloji i medias, prkatsisht nga ajo se a sht fjala pr median e gjall ose jo t gjall. Kur dy ose m shum persona komunikojn drejtprdrejt, pa ndrmjetsim t medias, bhet fjal pr komunikimin personal. Pr dallim nga komunikimi personal, komunikimi apersonal n ndrmjetsimin e vet prfshin median. Arsimtari tek ky lloj komunikimi shpeshher paraqitet si medie komplementare. Vlera pedagogjike e komunikimit personal sht m e theksuar pr shkak t drejtprdrejtsis s saj, prandaj ajo n kt aspekt sht mbi do komunikim apersonal. T dgjuarit dhe t folurit. Komunikimi fillon ather kur nj person i drejtohet tjetrit sepse ka ndonj nevoj q dshiron ta plotsoj dika q ndodh tek ai person. N mnyr q n procesin msimor t zhvillohet komunikimi i sukseshm midis arsimtarit dhe nxnsit, sht e nevojshme t verifikohet vazhdimisht ka ka dgjuar nxnsi dhe si ai e ka kuptuar at. Ai, pra, do t reagoj n porosin e pranuar, e jo n porosin e drguar prej nesh. Pr kt arsye sht e domosdoshme t bhet verifikimi i porosis s pranuar me an t krkess, t dhnies dhe t marrjes s informatave retroaktive nga bashkbiseduesi. Biseda zhvillohet me sukses kur jemi t sigurt se bashkbiseduesi na ka dgjuar sakt dhe na ka kuptuar drejt. N suksesin e biseds ndikojn disa faktor, e para se gjithash drguesi i porosis, marrsi i porosis dhe rrethanat n t cilat zhvillohet biseda. Parakusht pr bisedn e suksesshme, prve elementeve tashm t numruara, gjithsesi sht edhe shkathtsia e trheqjes s vmendjes t atij t cilit i drgohet informata, prkatsisht porosia. Pasi q situatat n procesin edukativ arsimor, sipas rregulls, jan situata t takimit t t rriturve me fmijt, dgjimi dhe t folurit e drejtuar fmijve, na intereson veanrisht, sepse ssht njsoj se si vepron dgjimi dhe t folurit tek fmijt dhe si e pranojn fmijt at. Me fmijt bisedojm me sukses kur ata kuptojn dhe e pranojn at q dshirojm q ata ta kuptojn. Shkathtsia e dgjimit aktiv. N jetn e prditshme 50% t komunikimit e prbn t folurit, kurse 50% t dgjuarit. Ja se si mund t kuptojm se nuk po dgjojm: kur i krahasojm t tjert me veten, kur kemi qndrim negativ ndaj njerzve (p.sh. kur bashkbiseduesi sht i marr ose i mrzitshm...), kur japim kshilla, kur qetsojm, kur pajtohemi doher, kur mendojm pr at se si do t prgjigjemi, kur krkojm domethnien e fshehur. Llojet e mosdgjimit: - pseudo dgjimi, - dgjimi njshtresor, - marrja e fjals, - dgjimi n prit. Dgjimi aktiv nnkupton kta hapa: - t vendoset q t bhet dgjimi, - t shikohet bashkbiseduesi n sy, - t pyetet t parashtrohen pyetje, - t bhet parafrazimi, - t mos flitet shum m shum t dgjohet, - t mos ndrpritet personi q flet, - t shfrytzohet heshtja - heshtja sht dukat ather drgohen shum m tepr porosi joverbale; - t shmangen lvizjet q e pengojn tjetrin, sepse kjo do t thot se mungon dgjimi aktiv. Problemet n komunikimin interpersonal: 1. mekanizmi mbrojts i atij q dgjon, dika q pengon transmetimin e ndonj porosie, rezistenca q del nga frika nga humbja e autoritetit ose nga e panjohura, kshtu q njerzit dgjojn n mnyra t ndryshme; 2. paqartsia e porosis: dikujt duhet ti tregohet dika n at mnyr q at t mund ta reprodukoj fmija 6 vje; 3. porosit e fshehta leximi midis rreshtave; 4. statusi nse dikush ka rolin e udhheqsit kjo sht m e leht; 5. prshtatshmria e rrethins nse sht e padenj mund t jet problem. Rrethina n t ciln bhet komunikimi na drgon porosi t llojit: shefi vartsi (vetm do t bisedojm, nuk ka lidhje me hierarkin), shefi vartsi (un jam shef, ti je vartsi, m dgjo dhe mos fol). Eprort, m shum i shohin n sy vartsit, kurse vartsit shikojn n dysheme derisa dgjojn.

6. armiqsia emocionet negative e bjn komunikimin m t dobt pr shkak t emocionit q ka intensitet t fuqishm( Pajevi, 2005,fq. 19). do strvitje serioze pr zhvillimin e biseds krkon q t dgjohet n pes plane t ndara n mnyr t qart: 1. dgjimi kontekstual fjala sht pr at q t konstatohet ka sht krkesa reale, nevoja e vrtet; q t vrehet suaza e bashkbiseduesit dhe t pyesim pr historin e tij personale; 2. dgjimi i distancuar ktu sht fjala pr at q duhet t prvetsohet tendenca q vet ti induktojm prgjigjet, ti seleksionojm informatat, t kuptojm przierjen afektive personale. Msohet se si gjithnj e m shum prhapet dgjimi personal; 3. dgjimi analitik fjala sht pr identifikimin e motiveve t bashkbiseduesit, t roleve t tija afektive; pr t vrejturit e lojs s tij t agresivitetit, pr njohjen dhe lokalizimin e mekanizmave mbrojts q i hasim tek ai (projeksioni, identifikimi, shmangia, refuzimi, racionalizimi); 4. dgjimi regulativ ktu sht fjala pr kapitalizmin, pr zhvillimin e konstruksioneve tona n baz t asaj q sht thn, pr riformulimin, pr lehtsimin q bashkbiseduesi t shprehet. Duhet ditur t dgjohet pa shqiptimin e gjykimit vetanak, por duhet t bhet valorizimi dhe t bhet pranimi pa miratim, dhe t vazhdohet me pyetje t hapura; 5. dgjimi senzibil fjala sht pr at q t vrehet edhe ajo q sht jasht domenit t verbales, p.sh. gjestet dhe lojrat e shikimit, nga pak si n radar, dhe kshtu t krkohen indikacionet lidhur me at q sht thn. Drejtimi i periudhave t heshtjes n bised, si porosi joverbale sht nj nga pikat m t pamiradijshme t strvitjes pr dgjim. (Pajevi, 2005, fq. 20,210). Rregullat e komunikimit t mire. Rregullat e komunikimit t mir jan: 1. t dihet kush sht marrs i porosive, t dihet kush na dgjon; 2. ka sht qllimi yn, ka dshirojm tu prcjellim njerzve me t cilt komunikojm; 3. t analizohet klima a jan njerzit t relaksuar dhe t hapur; 4. t vlersojm n kokn ton ka dshirojm tu porosisim t tjerve; 5. t komunikohet me fjalorin e atyre t cilve ua prcjellim porosin sht karakteristik e rndsishme e personalitetit t dij ti prshtatet ndonj publiku q i drejtohet; 6. nse dikush nuk e ka kuptuar, ather at duhet tua sqarojm njerzve t cilve ua prcjellin; 7. nse reaksioni edhe m tej sht negativ, nuk do t sillemi n mnyr agresive dhe t prsrisim t njjtin tregim pr shembull ndoshta nuk jam shprehur mir do t prpiqem prsri.