Teorija Fundiranja

32
Fundiranje I
Proracun i konstrukcija plitkih temelja
33
t' '
(L ) 1;. EG
[.
li
3) 1.1
K=
II. 2
kontaktnih pritisaka p-o opstim
12Es( D J
gdeje:
Eb Es -
I
modul deformacije betona iIi drugog materijala od koga je temelj izraden u (kN/m2 )
moduldeformacijetla ili steneu (kN/m2)

visina temelja u (m) duzina temelja u (m) precnik stope kruznog oblika u osnovi u (m)
principima otrnrnn!=;ti m;:\terijala linearna raspodeJa. Kada se dimenzije temelja odreduju na osnovu dozvoljenih deformacija pod loge , potrebno je za usvojenu vrstu objekta definisati velicine tih dozvoljenih deformacija (sleganja i zaokretanja temelja). Na dalje ce biti koriscEEEl postupa]s.PIgrEcuQ.ca nalezuce povrsine temelia na osnovu dozv.oJjenog opterecenja tla.
1. MASIVNI TEMELJI
ht LD-
Tem~na konstrukclia.-.S.e-mQzst_smatraJi krutoro ako.-je vrednost koeficiJenta apsolutne krutosti K > 0,4. Dimenzionisanje
~m..elia
obuhvata odredivanie potrebne nalezuce povrsine i
Masivni temelji se grade od nearmiranog betona, kamena iIi opeke. Dimenzije gornje povrsine temelja su vece od dimenzija nadtemeljne konstrukcije. Ovim prosirenjima se obezbeduje postavljanje konstrukcije u tacno projektovani polozaj, postavljanje opiate ili stubova skele.
visilliLteme.ija. U slucaju deformabilnih temelja, dimenzionisanje obuhvata pored odredivanja dimenzija nalezuce povrsine, definisanje oblika poprecnog preseka, kontrolu dimenzija poprecnog preseka temelja i odredivanje potrebne armature. Dimenzije nalezuce povrsine temelja mogu se odrediti: A) na osnovu dozvolj~nog opterecenja tla u slucaju: a) niskih javnih i stambenih zgrada za koj:e velicina sleganja nema vecih uticaja b) konstrukcija statickih sistema malo osetljivih na sleganja c) manjih poljoprivrednih objekata na osnovu dozvoljenih deformacija podloge u svim ostalim slucajevima
v
"I
"
bs
% a
/j
v
/jv
,r
B)
51. 11.1 Masivni temelj
Odredivanje dimenzija donje povrsine temelja, na osnovu dozvoljenog opterecenja tla, zahteva poznavanje raspodele kontaktnog pritiska. 5tvarna raspodela kontaktnog pritiska je krivolinijska i zavisi od vrste tla i krutosti temelja. Ovakva raspodela pritiska u temeljnom dnu je komplikovana za siru inzenjersku praksu i svakodnevnu upotrebu. Zato se za krute, a u izvesnim slucajevima i deformabilne temelje, usv1j~ rasnorlAla
Velicina ovog prosirenja iznosi: za vece inzenjerske konstrukcije b= 0,2 - 1.0 m za stambene i druge zgrade b= 0,05 - 0,10 m Dimenzije temelja u osnovi i potrebl1avisina temelja odreduju se na isti nacin kao i za temelje samce od nearmiranog betona, kako na dalj( 'edi.
34
Fundiranje
Proracun i konstrukcija
'P'O'O'---'-'--'-'--
plitkih temelja
35
2. TEMELJI ~~---~ SAMCI

--~-~
a)
Ijb.
b)
8tubovi industrijskih, stambenih, javnih i ostalih objekata mogu biti klasicni armiranobetonski, montazni armiranobetonski i celicni. Ako se svaki stub fundira na posebnom temelju, uobicajeni naziv za za takve temelje je temelji samci Hipojedinacni temelji. Za njihovu izradu se najcesce koristi armirani iIi nearmirani beton, rede opeka ili lomljeni kamen. 2.1. Temelji betonskih stubova
0ann
cr
rn:nm:mmmm:m
y
1/ 1\
ITIIIIIIIIIUIII L
amax
"
1/
81.11.2 Temelj stuba opterecen

a) centricno b) ekscentricno
2.1.1. Odredivanje dimenzija osnove temelja

temelja u osnovi se odreduju iz uslova da m~ksimalni pritisak tem~lja na tlo, za usvnjAnq,.dpbinuIlJndi,[pnja i po~ojecu vrstu ~Ia, bude jednak dozvoljenom pritisku na tlo. Podrazumeva se da je dozvoljeni pritisak na tlo odreden na poznati nacin i da je raspodela pritiska u kontaktnoiPJ>YrSi1eme.Jja. ..line_ar!1a...optere~enie od konstrukcije, svedeno do donje povrsine .tuba, Qdnosno gornj~ povrsine temelja, moze biti centricno i ~ks_ceotrtcno, Povrsina poprecnog preseka stuQa je definisana yelici~~m_stra~abs i..!s i njihgvim odnosom)Jls. Priblizno isti odno~ strana treba usvojiti i za dimenzije osn.ovejemelja B l L. 0 slucai~-centrienog optere_c~nia1.pritisak na tlo w kontaktl1oj. _povrsIDltemelja cr ie ravnomernoJaspo..d.eljerL(81.11.2a)i moze najvise biti jednak dozvoljenom opterecenju tla qa na usvojenoj dubini fundiranja. Ukupno vertLkalno_Qpter~CE::mj~ kaje deluje na ~ol!j~vr~inu tla: stope. bice u ravnotezi sa reaktivnim opterecenjerTL
~nzije
Tezina temelja i tla iznad temelja najpribliznije moze biti predstavljena u obliku:
':Gt '-
= AD11JJ3 = :Df'3.
11.4
gdeje:
Yb - zapreminska tezina materijala temelja 13 - faktor kojim se uzima u obzir razlika zapreminske tezine temelja i nasipa iznad temelja izrazen kao faktor prosecne tezine ( bez vece greske moze se uzeti 13 = 0,85)
Ako se izraz (11.4)unese u (11.3)bice:
\.
Nk + AD,y
sr
= Aqa:
11.5
LNk +Gt=Aqa
gde je:
11.3
odakle se dobija potrebna povrsina osnove temelja: r--- I
'A=~ qa -YsrD, Za slucaj temelja kV adratne Q~ooveb~e=.
11.6
Nk- opterecenje na gornjoj povrsini temelja Gt - tezina temelja i tla iznad temelja A - potrebna nalezuca povrsina temelja
~B=
LL.
~ --
qa
-l_~P, l
k
11.7
36
Fundiranje
plitkih temelja
37
sa odnosom strana
Pretpostavljajuci da je poznat odnos strana temelja, k=IJbs=LIB, pri cemu je k> 1, posle sredivanja izraza (II. 10) bice: G2(qa -Y~rOf) B3 -kNkB-6LM=0
L=
Nk
11.8
m(qa -Y srO,) pritisci na tlo
11.11
a
max
= Nk+G, +-LM
AW
11.9
Resavanjem iednacine (11.11 Ld9bic~LS-6 ~siriD8-.temeJja-B..-a .pmko R9z.natog odnos_alUduZiDa t~mg!ji3 L:.. Cesto su temeljne povrsine kruznog ili prstenastog oblika. U slucaju temeljne povrsine kruznog oblika, otporni moment je W = 11:.03 /32, pa iz uslova da maksimalnipritisak na tlo za ekscentricno opterecenje bude jednak qa, sledi da je:
11:(
Nk +G, LM amin= A - W
qa - YsrO,)03 - 4NkO- 32LM = 0
II. 12
pri cemu je: Nk
gde je: Nk+Gj- ukupno vertikalno opterecenje u tezistu nalezuce povrsine temelja
LM
- ukupno opterecenje konstrukcije i opreme iznad povrsine

terena
- suma momenata u tezistu nalezuce temeljne povrsine
LM - suma momenata u nivou nalezuce temeljne povrsine 0 - trazeni precnik temeljn'e povrsine kruznog oblika
A - nalezuca povrsina temelja Maksimalni pritisak na tlo moze da bude najvise jednak ili manji od dozvoljenog opterecenju tla qa,pa sledi da je: NK+AO,Ysr 6LM
11.10
+ BL2 = qa
U odredenim slucajevima, moze se uzeti i vece dozvoljeno ivicno opterecenje od prosecnog. Prema nasim tehnickim normativima za temeljenje gradevinskih objekata,. moze se povecati dozovoljeno opterecenje za 20%, ako su u proracun pored stalnih i dopunskih uneta i posebna opterecenja. Pravilnik 0 tehnickim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmickim podrucjima predvida da za najnepovoljniju kombinaciju seizmickih i ostalih uticaja, dozvoljeno opterecenje na tlo bude odredeno tako, da koeficijent sigurnosti na pojavu 10m a u tlu iznosi 1,5.
(
A *
4(B+Os)
!2s.
Qu 0
:-!L
Kada je temeljna povrsina oblika kruznog prstena, otporni moment se odreduje poznatim izrazom:
W = 11:(B2+O~)BOs
gde je:
II. 13
38
Fundiranje
pHtkih temelja
39
B - sirina prstena Os - srednji precnik prstena
Racunski I
Iz uslova da maksimalni pritisak na tlo ne prekoraci dozvoljeno opterecenje, dobija se u sredenom obliku izraz:
(qa -YsrD,}DsB3 -NkB2 +[(qa -Ys,Df)1tD~ -41:M]B-41:MDs-NkD; =0
II. 14
iz koga se odreduje potrebna sirina prstena B.
fo = f
U prethodnom "zrazu Je: fa fbk AboAb1-
,.
vA:" < 1.6 ' fbk

0
II. 16
2.1.2. Dimenzionisanje temelja od nearmiranog betona Kada ieizab[a['l_/'1Nt~JjjaJ._za iem~ll. i odredena velicina l<o_ntaktne povrsine, odreduje se visina temelja,:Visina temelja ht mora da zadovolji uslov: II. 15 hi ~ hlmin gde je htmin najmanja visina temelja koja obezbeduje prenosenje pritisaka kroz temelj, zavisno od materijala temelja, pod odredenim uglom [3.
, .......................................
cvrstoca betona pri pritisku u MPa

odgovarajuca marka betona u MPa lokalno opterecena povrsina (Abo= Is . bs) povrsina geometrijski sHena lokalnoj sa istim tezistem
Jastuk se izvodi od betona istog kvaliteta kao i stub. Njegova visina (~j) treba da je priblizno jednaka kracoj stranici stuba (bs), tacnije
(b: Is), - ~ hj ~ ..!(bs+ ? '..'.
ali ne manje od 30 em niti vise od

.--"::;-,
a
Nk
50 eni. Ouzina prepusta jastuka ( e ) ne treba da bude veca od njegove visine (e< hj)' Prema (81.II. 3) sledi da i~
h Im,n .' -- tga (L -I )
s
a)
0 Q.Qn9.llo~a
;j
v
etg[3(L-IJl
II. 17
..JL
v
~
L1
sLl.JeaL[1~~~a)a~!!kQ
h
"',r
81.11.3prenosenje pritiska kroz temelj od nearmiranog betona a) temelj neposredno ispod stuba b) temelj sa jastukom ispod stuba Izmedu armiranobetonskog stuba i temelja od nearmiranbg betona gradi se u odredenim slueajevima prelazni element- jastuk. ..bijegova uloga ie da smanji napon na kontaktu izmedu armiranog i _nearmiranoQ betona i da omoguci sidrenje armature stuba.
- tga-'(L-Ij) - etg[3-(L-I;)II. 18 2 2 1 gde je Ij duza str;}a jastuka. U literaturi je dato vise relacija kojima se izrazava zavisnost velieina uglova a i [3 zavisno od kvaliteta betona i pritisaka od opterecenja koje se sa stuba prenosi na tlo Erema Fuehssteiner-u. je ---Imin
--
40
~
\
pri cemu je:
fbk
h 100<1 n -..!.= tga = ctg~ = 0.9 aIj fbk
Fundiranje
plitkih temelja
41
+1
II. 19
1)
,(If"[
=vC'vS;
Cvrstoca betona na zatezanje pri savijanju se mora odrediti prema Pravilniku za BAB u svakom posebnom slucaju. Temelje od nearmiranog betona ne bi trebalo izvoditi od betona marke nize od 20. 2.1.3. Dimenzionisanje temelja od armiranog betona Temelji samci od armiranog betona se koriste kada su opterecenja nadtemeljne konstrukcije znatna, kada je potrebna manja dubina fundiranja i kada je to ekonomski opravdano. Oblik porecnog preseka temelja zavisi od dimenzija osnove temelja, njegove visine i dimenzija poprecnog preseka stuba. Najcesce su armiranobetonski temelji u poprecnom preseku konstantne visine i promenljive visine sa trapezastim ili stepenastim prosirenjima.
-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.
- marka betona (kN/m2) <1n - reaktivni pritisak tla u kontaktnoj povrsini sracunat bez uticaja
tezine temelja (kN/m2)
..Nemacki propisi DIN 1045 velicinu uqla a daju u Qranicama definisanim na sledeci nar.in.:. ~1.0 ::;tQa ::;2.~
temelj od opeke i lomljenog kamena u krecnom malt~ru tg a= 2,0 temelj od lomljenog kamena u cementnom malteru tga = 1,0 temelj od otpornog obradenog kamena tga = 1,0 iz uslova da ~ebna visina ~melia...e mo~e _-.9dr~ditl Jemeljna konzQLa,uklie..st~nau p!..es~k~_~! zi;h ima gr::mir.nli nosi\fn~t Naponi 7::!tezanja. koii nastaiu pri SIDdjaoju, ~e. poveravaiu samo..betoOiI pC! ip.:
<1bz
.-.-.-.
u a
--Y::I.. sto u sredenom obliku daje:

lht
= Mu
::; fbzs'
II. 20
J;~
~r! h
podloga od nearm iranog betona.!:
5-10cm
"*
podloga od nearmiranog betona
irI
= a1)'
F: )
II. 21
0
E .g
~
g 0
Q')
If
~
U prethodnim jednacinama je:

Mu
~$""
';""po'ogao
'nearmlr~nog betona
- granicna vrednost momenta savijqnja u preseku uz stub
tampon sloj sljunka
W - otporni moment istog preseka (W = B1. 6h~ ) fbzs- cvrstoca betona na zatezanje pri savijanju (kN/m2) a - duzina konzole (prepusta)
<1nu
- reaktivni pritisak tla od granicnog opterecenja
(kN/m2)
81.11.4Najcesci oblici armiranobetonskihtemelja u poprecnom preseku Armiranobetonski temelji se izvode preko podloge od nearmiranog betona iIi podloge od nearmiranog betona i tampon sloja sljunka. Uloga ovog sloja je visestruka. Njime se olaksava montaza armature temelja, sprecava prljanje armature, obezbeduje tacno izvodenje temelja po projektovanim (
42
Fundiranje
plitkih temelja
43
dimenzijama i sprecava u suvom tlu upijanje vode iz sveze betonske mase. Podloga od nearmiranog betona je marke MB 10 i debljine sloja 5 -10 em; Tampon sloja sljunka ne bi trebalo da ima debljinu manju od 10 em. Temelje ne treba direktno postavljati na podlogu sarno od sljunka. Radi ustede visina temelja se smanjuje iduci ka krajevima. Stepenasto smanjivanje visine je lakse za gradenje, dok se smanjivanjem visine nagibom bolje prate trajektorije napona u samom telu temelja. Nagib gornje povrsine temelja treba da je manji od 1:4. Oblik kontaktne povrsine u osnovi zavisi od velicine i vrste opterecenja, od oblika poprecnog preseka stuba i od vrste tla. Najcesce su u osnovi kontaktne povrsine temelja kvadratnog, pravougaonog, kruznog Hi viseugaonog oblika. Stopa kvadratnog ili priblizno kvadratnog oblika u osnovi odgovara eentricnom opterecenju (SI. II. 5a). Simetricna stopa pravougaonog.oblika u osnovi, konstruise se za vece povremeno opterecenje promenljivog znaka (SI. II. 5b). Nesimetricna stopa, ekseentricno pomerana u odnosu na stub, odgovara jednoznacnom ekseentricnom opterecenju na kraju stuba (SI. II. 5e). Dimenzije gornje povrsine temelja se odredujukao i kod masivnih temelja, zavisno od dimenzija stuba i velicine prepusta b. Dimenzije temeljne povrsine u osnovi se odreduju prema dozvoljenom opterecenju tla, a zavisno od prirode delujuceg opterecenja.
at:!;: :
~
0)
'M-~~'-~H
lJ2
-.-
l'
j~ B
11
A/
EE
'
lJ2
tp
c!b-..;l
.m
~! i
1,U2
Ll2X
CD
irl=:l.;j<
-. '--'-'-'-'-'-S2:at.-.-
r
<
~-
%l %_--;<,-1:-
SI.I1.5 Obliei temeljne povrsine u osnovi zavisno od vrste opterecenja

U slucaiu eentri9J;J.oa oDterecenja, koristeci poznati uslov: Nk +Gj = Aqa dobija se potrebna povrsina osnove temelja: A= Nk qa -YsRDf 11.23
II. 22
Za odnos strana temelja m = B/L < 1 dolazi se do dimenzija sirine i duzine temelja. ~ada i~ QDtAreCp.~e~rcir.nQ 5fl..alte.IJJ~r;n y.tiei1iim~, stopa je simetricna. Koristeci uslov: ~M = Nk+Gj + -< II. 24 (j q max A W-a i poznati odnos strana stuba i temelja k=UB > 1 dobija se u konacnom obliku izraz:
k2(qa -YsRDf)B3 -kNkB-6~M=0
II. 25
odakle se odreduje sirina temelja B, a potom i duzina L. Sve .oznake su poznate iz prethodnog izlaganja.
44
Fundiranje
plitkih temelja
45
1i B<l.~t;:tlnim sm~r~r;n. polozaja tezista kontaktne povrsine u odnosu na osovinu stuba treba da bude toliko, da pritisci na tlo budu stQ ra\lnnmemijL Taj postupak odredivanj;:t polozaja-tez-iSta-temelfne-povrsine II odnosu n;:t o~ovinll ~tllh;:t ~p. n;:t7iy;:t centdsar:l}e-teme~
~ pomeranJe
ip. ~~DtQcno
Pritisci na tlo su ravnomerni, jer redukovano opterecenje u tezistu temeljne povrsine daje sarno ukupnu vertikalnu silu Ng+Gt, gde je Gt tezina temelja. Q~jstvo___~ku[?D_Qg-2p.te!ecenja daje neravnomerne ~ritiske na tlo, pasirinu temelja treba odredrn'-ii->
~ko ~~ tA'1lalj o~laQj;:t n~Qbp.rentnQ tlo. tad a temelj treba j1Dsta\liti-'1 odnosu na stub tako, da za stalno op1ereceeje bude. centricno opterecen. 81eganje temelja u ovakvom tlu je dugotrajan proces, pa povremerlO opterecenje, koje je cesto i kratkotrajno, nema uticaja na sleganje (npr. stub kranske staze). .Na temmi~EL-PLeko &tuba-prenosLukupno-Opter.eCeAje-kBje.. predstavlja zbir slaID-Qgi-PQ_v[emeoo9-opter.ecer.lja~
uslova__9_~-~i:l~~i_'!'51If.1J_er}!i_~~~_~~~~L__~ud~_~__g~~nicar.!.l_a _: dozvoljenog opterecenja, -- a -'pr~r:na ranije izvedenom izr,a.z,lJ_:"'k2(qa -YsRD,
)B3-kNkB-6LM
-.
.- '---'_U_-'-'.-
=0
11.28
gde je: LM =~+J~j~J+
" .$"Ng; " ..1
-~
-.
Nk = N CI. + Np
H = Hg
Hpht-::Nge- Npet~~m+ Hpht- NJJ~._-
+ Hp+ Mp-
II. 26
...K;:tnq,!la.dIOQIIr.;niDretezno nekoherEillt~aterijal (nevezano Jlot..!ia.rakte~s.!!cno je da se ~~g_?!Jl?y,rlQQrzo.Ae'c;I~aju..-daklej_p:a
M = Mg
Da bi temeli.Q!:Lstalnog opterecenja bio centricno opterecen, potrebno je teziste konta~tne povrsine temelJa eKsce6trlCno'-. p6meritiuu'odnosuna osu stuba za velicinu:
'_:--:=~,.,.--c
povremenim, kratkgtrajoLm. QRterecEilljjm~. Centrisanje temeljatreba sp'!Qvesti prema ukupnom opterecenju, ali tako da pri jednOzDs.cnorrL -P..QY.@m~nom. - op'!er~9EmlyRdtlSci oa tlo "oudiF lYDQm~rnj jli- pr:i dvoznacnom (alternativnom) opterecenj.u _maksimalni ivicni pritisci 0'1max i 0'2max budu jednakL
-.-,-.-.-.---... -.-,-.-.-.-.-.-.
LMg e=-=
Mg
+ Hght
-.-'-'-'
'-'
II. 27
Nk
Nk
-Ng Ng~.\---....-------.------------
'-'-'-'---'
Ngi Mg+Mp
.c{
to
L/2
T e ~
Te ~
tI1IIillIITIIIl
U2
j/
CJ CJ1max CJ1
ITIIIIIJIIIIIII
0'2
,r
U2X
L/2X
0'
U2
e = EM = M + H
.ht
mIIIIIIIIIIIIII
CJ1max <>: CJ2max
CJ2max
fJ.IIIIllI1IIII
Nk
Nk
0'1[J8ilIIIIllIIID
(
CJ2 (
81.11.6Centrisanje temelja prema stalnom opterecenju

.
81.11.7Centrisanje temelja prema ukupnom opterecenju
46
Fundiranje
Proratun
i konstrukcija
plitkih temelja
47
Kada je kontaktna povrsina temelja u potpunosti odredena po velicinii polozajuu odnosuna stub, potrebnoje izvrsitii ~ontrnhJ oritisaka n~ tip. Potrebnoje da budu ispunjeni sledeci uslovi: - ~a centricno opterecene temelje
'LV
Nk +Gt
a=-,;:=
L.B
:=;;qa
Prema odredbama Pravilnika za beton i armirani beton za dimenzionisanje temelja se uvode granicni uticaji. Za stalno, promenljivo i ostala opterecenja, granicni uticaji su definisani odgovarajucim izrazima uz odredene koeficijente sigurnosti. Konacne vrednosti uticaja u ovom slucaju bice: MuirMuJl, Quill,QuIV. Momenti savijanja i transverzalne sile nisu ravnomerno rasporedeni po sirini preseka, pa 0 tome treba voditi racuna pri odredivanju staticke visine i armature. U preseku I-I je:
- -~~ eksc~ntricno opterecene temelje cr1 = crmax :=;; qa

\
- staticka visina temelja

hOt
-k
1 S.
bI
'LV
'LM W
I cr1,2=-,;:J:
L-- --
Hf
UI.
~
11.31
fsbll
=}
a2 = amin >
- potrebna armatura
U preseku II-II je:
- staticka visina temelja
=-~
b11 .hOt
100
11.32
aI
cry
..Qimenzije temelja u poprecnom preseku se odreduju.w:ema.~IT\erodav.nL11l .J11omen1imj:ts<!~anja !r~tlsv~rzalnim il~ uz kOlJtro.lu na prooila,!1je tem~lja uslea opterec~!)l veUkolJL koncel1trip.!JomJ~lLom. -
Analiza stvarnog naponskog stanja u temeljnoj stopi je slozena, jer stopa predstavlja plocu oslonjenu na deformabilnu podlogu opterecenu sa druge strane preko stuba. U I praksi se primenjuju priblizne metode dostupne sirem inzenjerskom krugu, a koje se zasnivaju na osnovnoj pretpostavci 0 linearnoj raspodeli kontaktnog pritiska.
Metoda --.Losera crecorucuje, za ~~no ow:p.receo.i~
hOIl
-k -
I-
MUll
11.33
bll ~ 1sbm
- potrebna armatura
1s - bm . h.OIl Aall =~~

v
11.34
100
Navedeni izrazi su poznati u teoriji armiranog betona pri cemu je:

16 - racunska cvrstoca betona na pritisak kb - koe1icijent za dimenzionisanje Mu - moment loma u odgovarajucem armiranobetonskom preseku b1 - sirina pritisnutog dela preseka (bJl:::3bs odnosno b1J1 :::3Is) -
~.edivaRje-ukupne-\lelicioe_mQme_nl~_s;:l.Y.li.anja za j?reseke I-I i 1I-.lL u o!=:ovini temelia. ka.Q Lukupne- -velieiAe transverzalnih sila..za.preseke..llbIlLUV.::IV_uz..stub. Tako je:
MI-I = Nk(L-ls) 8
MII-II - Nk(B-b s 8
~ - mehanicki koeficijent armiranja II. 29 av
- granica razvlacenja upotrebljenog celika.
0111-111
= Nk(L-ls)
QIv-IV
= Nk(B - bs)
2B
II. 30
~J?.9X~d ..ex.mature. u PQCJ:ecnom Qre.S&.Ku se crema -,,s~de I mqmenata savijanja kako je prikazano na vrsi narednoi slici.
48
Fundiranje
Praracun i kanstrukcija
plitkih temelja
49
't'nIII
4~i~/~r
,y
1111
=QUIll . QUIll b z- b 1111 1I11O,9hOIIl
<'t'r 11.35
L
I I I
/'
't'nIv
=QUIV b
IIv z - blIvO,9hoIV
QU!V
< 't'r
IV I,=- -=--=--=--=--=--=T
w
I'
I
I
1111
IV
-~t
:
<{
"C 0
"
I I
-t
~J""I
llv
ce
T
yri cemu je 't', r9~unsk~ cvrstoca.betonapri smicanjlJ. Izrazi(ll.:..35) se mqgu kQristiti i tako da se iz njih odredi J?Qtrebnastaticka visina temelja ako se unese racunska cvrstoca
betonapri smicanju't'r'
~Q<1'iQj ~mogu sracunati
1111
..(///. it:! :0
~@ticki uticajLM LC4a -diro~zioJJls.anje JgnG

preko reaktivnog opterecenja -.-.-.-.-.-.-.-.-.Nk po tzv. teorHi ploca.
se
:;; .,
I iN. "':
I i "': -: .,.,
I I I -,-,--~-~-I I I I -~-~--~-~-~--~-+1 I2 I3
-4-~__~_L_~--~~+I I I I I IN I -,-,--r-r-I--r~T-4-~---~-4-
I 1'<1" I --r-T__L~~I I C') I

3 I2 I1
ce II ~
ex>
III
I 4 I 41
-1--I--r-r-,--r~T,jL
8'I=L
~.-.-
*
" adA.II.II
~ot
an
,jL
*
! ; I .
i i II
"_'
[rL
~ '_'-'-'-'-'-'-'-':q
-. IV '-'.'-'-'-'-,-,-,
::
ce
IV
i!!
!
i !
;
.0
" ad A.'I-I'
81.11.8 Raspored armature prema metodi L6sera _PotrAhnn jA jos proveriti Qlavne napone zatezania usled transverzalnih ~il;:! II presecima III-III i IV-IV. Takoje:
..r
I! L
III
81.11.9Karakteristicni preseci i opterecenje za proracun temelja po teoriji ploca Beaktivno opterecenje bez uticaia tezine temelja iznosi: (
50
Fundiranje
plitkih temefja
51
~crn ,.,Mm}'Lenti
BL =N~]
11.36
sa'{jjanja u presecima u osovini temelja su:
M
I-I
= anL2B
8 -'
- - II-II
= anB2 -L
11.37
dok su transverzalne sile u presecima uz stub: Qm-III = o)B ; QIv-IV = anbL

.
11.38
prema odredbama...raJlilnika..zal>etQo..Larmirani beton. ovakosra_cu~at~taticki uticaji se uvecavaju ProRis_8nimkoeficijentimasjgurnostL Tako se _dobijaju .njiho'Le graniGne vrednosJi Mul. Muu, Quill i QulV prem(! ~Qjima-5e JemeJj.. dimeflzlonise. PostupcUs -Qdr.eaL'l8[}ja staJicls.evisine.1ell1elja i potrepn~ armatureje izlozen u .prethodnom slucajl! eroracuna !~_melia. ~tura s~--.Wpz_~-
Armiranobetonski temelji pod opterecenjem se ponasaju kao pecurkaste ploce. Usled savijanja temelja pod reaktivnim opterecenjem tla pojavljuju se prsline koje se od donje zone prostiru ka bazi stuba, a obicno su pod uglom od 45. Probijanje temelja se ogleda u izdvajanju iz temelja tela ciji se oblik krece izmedu zarubljene kupe i zarubljene piramide. Beton se kida na bocnim stranama formiranog tela, pa bi trebalo povecati visinu temelja ili ukupnu silu zatezanja poveriti armaturi. Ako sa pretpostavi- formiranje zarubJjene piramide prema {SIJL1:J tsila I2robijan@ iznosi: 11.39 !'Jp = Nk ~ Aban pri cemu je:
sila koja se prekostuba prenosi Nk - maksimalnaeksploataciona na temelj - pritisak na tlo od sile Nk Ab - povrsina baze piramide u ravni armature
an
~Q.or~diti tako da se u sredisnoj polovini sirine B i duzine

,..ugradi80% armature, a u krajnjim cetvrtinama priblizno po 10%.
L.
;;
"aJ
Ab =(bs +2ho).(ls +2ho) -'-'-'-'-'-'-'-'-'-
1/
U4
10,('
1/
'1
U2 80" L
v U4 v /I 10 ,,/' Aau ...I!

~
f;::.:~~~'.:~~~~:~:~~::::::'1
81.11.10 Raspored armature na jedan od poznatih nacina Kada je prema...mam~n!ima_savijal)@ i-tri!n~verz~lnil]1 silam..a .Qdredena visina temelja, potrebno je izvrsiti kontrolu temelja na .probijanje.. Kop armiranja temelja izbegava se povijanje armaturEt. Armaturu temelja obicno cini mreza pravih sipki postavljenih u donjoj zategnutoj zoni temelja. Ovakvo armiranje temelja zahteva. dokazivanje sigurnosti temelja na probijanje.
<+' .0
.0
1 r"'me'"
::
~::+
..:),::
1
... L+h
::,i.. ~ 'm.:..
(
~
aJ
Is +2ho
/I
1/
81./1.11 Kontrola temelja na probijanje pri formiranju tela oblika zarubljene piramide
52
Fundiranje
plitkih temelja
53
Glavni naponi zatezanja se javljaju pO omotacu zarubliene apr:.okslroirati __proa:SmGffi.. .QB@lel.QpjP5tda.ti~trani9~~h..cl.l (Ps+haUa kontrolu temelja l1a probijanje sluzi uporedni napon s~micanja pO omotacu .PC?raleioPlPe-da cija je povrsina: piramide cija se povrsina moze
J)ozvoljeni
glavni napon zatezanja
'ta i 'tb navedeni su u
tabeli 21. Pravilnika za beton i armirani beton. Koeficijenti Y1 i Y2 prikazani su sledecim izrazima:
Y1 = 1,3aa.Jij
11.46 y2 pri cemu je:
aa =
=
11.40
Ap = 2(15+ b5 ~----+ 2ho) ---- hm ~m staticka visiDaJ~melja \J...P-re$eku na rastojgDh.LhJ2..o.d-stuba.
0,45aa_.Ji
1.0 za C 240/360 i C 340/500
lJ..e.oredni napon ~m~canl?l iZr:)osi:
E!l
pa ako je njegova vrednost
'tp <0.7Y1'ta.
II. 41
II. 42
aa =1.3 za CBR i CBM . ~ - srednja vrednost procenta armiranja po m' za presek obuhvacen donjom bazom paralelopipeda. Srednja vrednost procenta armiranja iznosi Lfa II. 47 ~= 2(15 +b5 +2ho)hm gde je:
Lfa - povrsina preseka ukupne armature po obimu paralelopipeda.
tQ.daodgov~ r~ visioaJ:emeJilliLP.lijero niie potre.bna Elrmatura..J$...<ldaje.-:'tp > Y2'tb --~
gla.Y11ib.J1sp.P.lla .zatezaoja
II.43
20lazeci od uslova-L~~e-ze-se-Rekada ici drugim.. ~m. Moze se QLe1bodno..odrediti..p.otr:ebDa..statickcu.dsica..be-ako, .~~Qrist~olje~llQ!Lzate.zaoj,uLbJilllW1_.

..............-.-.. -.-.........-..-.-
jgda se-1)1oraJ~9ve..cati .taticka yisin._t~_m~iah(J' U slucaju da~ uporednLsroicuciJJ9R9!J 'tp nade ugranicama:
0,7Y1'ta ~'tp -~Y2'tb ---
<Jbz = 1:
N
I
II. 44
:01'
-tada. $e ukupna .sila-zatezanjCL mora primiti koso povijenom armatu rom. Eovrsina patr.ebne..a.rmghJLejZQosi;
~1
O'n=i
O'n
-J:: t
LB
yh~/
Is yh9r
~/ho/ 81.11. 12
I" ,yh9r
~,
II. 45
Odredivanje potrebne staticke visine temelja iz uslova

probijanja temelja (
54
Fundiranje I
plitkih temelja
55
Povrsina omotaca zarubljene piramide iznosi

Apr = 2.J2(ls + bs + 2ho )ho
11.48
Ukupna sila zatezanja koju prima temelj otpornoscu na zatezanje je:

Z=Aprcrbz = Apr1:=2.J2(ls +bs +2ho)ho1:
11.49
Veoma cesto-,--PQIed verti~alne sile na dQIJjem_k@jy_stuba .mogJ,!delovati i momentLsavijginja. Temelj u tom slueaju moze biti simetrican iIi nesimetrican u odnosu na stub, pa se mora voditi racuna 0 velicini odgovarajucih statickih uticaja pri dimenzionisanju temelja. Prvo ce biti razmotren slucaj simetricnog temelja koji je ekscentricno opterecen. Momenti savijanja u presecima I-I i II-II dati su sledecim izrazima: M1-1= Nk(L-ls) + M 8 -2
pri cemu je usvojeno da su naponi zatezanja u betonu crbz na

bocnim stranama piramide jednaki vrednostima napona smicanja 1:. Vertikalna komponenta sile zatezanja iznosi
II. 54
Mil-II
= NdB -bs)
8 -.
Z =.J2 Z = 2(ls + bs +2ho)ho 1: v 2 Ako se napise uslov ravnoteze 'J:.V=O tada je:
II. 50
-'.'-'-'-'-'.'
Nk
:t
Zv - Np =
II. 51 .c L/2 L/2
~~-
6;
pa unoseci (11.50)i (11.39)posle elementarnih transformacija dobija
-{,"/o;
11
se jednacina:
Isbscrn-Nk Is+bs h h2 0+ 0+
2
II. 52
crn2
GIIIIIII1IIlTIIIllrUJ
crn.
crn.
4(crn+1:doz)
I II
.0:
cD: . I~~ i.~. .0":' '
Resenje jednacine (11.52) daje potrebnu staticku visinu temelja koja obezbeduje sigurnost temelja na probijanje uz koriscenje dozvoljenog smicuceg napona: II. 53
na pritisak (marka
1:doz = 0,03t
k~ (L - Is) ,r , (L - Is)'k 2--+-~'-T'-;::" "
~
"'miD'.
. . . ,I
ch:
bk
gde je fbk odgovarajuca betona).
cvrstoca
betona
SUI. 13
Skica za proracun simetricnog temelja ekscentricno opterecenog
56
Fundiranje
I Proracun i konstrukcija plitkih temelja

r"" /;
57
'"
"','
,
Za kontrolu temelja na prohij;:mje treba uneti prema Leonhardtu (1971) uvecanu koncentrisanu silu r>dredenu sledecim izrazom:
C \(h~ S -
""
I"(,.I,{
r')
-I-
- "'
~F Vvi'
L'
(1 +E
\.
"'-
"
'-I- II "., \7,
"0 -+7~
)
"~.Q -I (~1' r7'fI-- /$41<"
Ordinata
reaktivnog
opterecenja
u osovini stuba
crnsjednakaje:
~':.- -~
I Np '=
gde je:
Np crns + crn1
II. 55
crns.= 2Lcrn'2 + (crnl-crn2)(2a+ls) 2L'
2crns
1I.56?L
Np - sila probijanja centricno opterecenog temelja

crn1' crn2' crns
Rezultanta reaktivnog opterecenja na delu temelja desno od preseka I-I iznosi

R = (crns+crnl)(2e+L)B 4 kQji je. a njen polozaj u odnosu na presek I-I definisan je rastojanjem
- ordinate reaktivnog opterecenja tla sracunate bez

uticaja tezine temelja
II. 57
-Ako se posmatr::l 511 ~Caj np.~il)1etriCQo-9temeljq, ..eksceQtricno optl'm~t-.en.dobice se novi uticaii:..
M ~o1
I:
,-r:-::L 0'-
"
r=
(2crnl + crns)(2e + L) 6(crnl + crns)
II. 58
*
crn2
- ~~
l
-:
~tI
-" crn1 crns
!
"
'.""
.
-:-~~'I-
r
6)
Moment rezultante u odnosu na osu koja prolazi kroz presek I-I je

MR = R. r = (crns+ crnl)(2crnl + crns)(2e + L)2 B 24( crn1+ crns)
J (I:""I!
10.,
II. 59
tvI<j 5
,/
J ~>iJ 0
J ~~u
(
.1 ;e-tL
t~<.'"
'x
(~.\t'I~
::':E ;z
., LIIJ
!.e
U2
i
I
\- I-'-/:L
. ~ -=
jv
")
Konacna vrednost momenta za dalji proracun iznosi
--e
(Q'
~.~(A -I G:,
,"
~
11I
m
i
M I-I = (crns+crnl)(2crn1+crns)(2e+L)2 B-;125NI ,-' k5 24( crn1 + crns ) -
11.60
-'-'-'-'-I~:rT i
!
gde je:
Y
...jL
% sA" L
"
e = Mk - ekscentricitet temelja u odnosu na osu stuba Nk
81.11.14 8kica za proracun nesimetricng temelja ekscentricno opterecenog
Moment savijanja u preseku II-II jednak je
58
Fundiranje
plitkih temelja
59
Mil-II
= Nk(B-bs) -a
II. 61
eL
ML
Ms es
=N:-
= Nk
Granicne vrednosti momenata savijanja potrebne za dimenzionisanje treba odrediti prema Pravilnikuza beton i armirani
beton (Mul i Mull)'
Brojne vrednosti parametra X su zavisne od naprezanja ispod stope (an
=~) L.B i date su u sledecojtabeli.
Merodavna sila za kontrolu temelja na probijanje, prema Leonhardt-u (1971) data je sledecim izrazom:
Np = O,9Nk (1- e + 12e3 - 12Me2 + 3M L L NkL3. NkL)
II. 62
8ila Nkje maksimalna sila za eksploataciono opterecenje. Uporedni smicuci napon iznosi
't
p
-1t
Np
dr hm
II. 63
Kao merodavna vrednost za uporedenje usvaja se veca visina temelja dobijena prema izrazima (II.64). ~9-O:hUini ~aticka visina temellCi(00) L zastifr1TSfor""('af.Z~i pov~enog_prjsUSDLa-podzen:me vode, zastitni slQjbetona do armature ne _bitcebalo da bude manjiod 4 cm~
/,
gde je:
dr
= 1.13J:b: + hm - precnik zamisljenog cilindra po cijoj povrsini

omotaca se kontrolise uporedni smicuci napon
_mnnn;7:
y mF1:
1
<-.
~
\
hm- staticka visina temelja u naznacenom preseku Uputstva u poljskoj literaturi preporucuju da se sracunata' visina temelja uporedi sa ekonomicnom visinom temelja. Prema Kobiaku i 8tachurskom (J.Kobiak W.8tachruski: Konstrukcije zelebetowe, Arkady; 1984-TOM 1; 1987-TOM 2) ekonomicnu visinu treba sracunati prema sledecim izrazima:
htL
81.11.15 Oefinisanje staticke visine tel!'elja i zastitnog sloja
,--~r
.~
I:{; 0
proracuna1:~,-
'\ IJ;'
~&-armiranOg betona preseka 50/50 em treba projektovati temeli samac od nearmiranog betona MB 20. Optereeenje temelja je: stalno Ng= 600 kN povremeno Np= 300 kN a predvidena dubina fundiranja je Of = 1,65 m. Oozvoljeno opterecenje tla na rlatoj dubini fundiranja iznosi 180 kN/m2. \
=X.(L+2eL -Is) =x.(B+2es -bs)
htB
II.64
60
Fundiranje
Proracun i kanstrukcija
plitkih temelja
61
Potrebna povrsina osnove temelja: I

./'
Proracun potrebne visine temelja:

bslls=50/50
Nk
I . .c
N
Kontrola lokalnog napona pritiska (spojnica stub - temelj):

I I
iznosi:
Racunski lokalni napon pritiska u spojnici stub - temelj

a
or
I I
1
,
I I I
,,
:B
i
i
I I
~ A
bo
(Mpa)
'
.c
, ex'
Abo = 0,5 .0,5 = 0,25 m2 - lokalno opterecena povrsina Nu = 1,60.600 + 1,8.300 = 1500kN - granicni uticaj 1500 aor = = 6000 kN/m2 = 6,0 MPa 0,25 Lokalni napon pritiska pri lomu je:
f - f8
0 '
'ex L=B
Potrebna povrsina os nove temelja za centricno opterecenje
je:
Nk Apot = A qa -Ysr .Df 2 (m ) m2
Ab1
be ~A Ab1
~ 1,6fbk
= 600+300 = 612 pot 18c...20 .1,65 ' B L
= 0,5.0,5 = 0,25 m2-
povrsina
geometrijski
slicna
bs 50 m=-=-=100:=Is 50' L=B=~Apot Kontrola pritisaka na tlo:
lokalnoj sa istim tezistem (Ab1 = Aba za vezu stub temelj) m =:} L=B=2,50 m
f8 ~ 14 MPa
=.J6,12 =2.47
za MB 20 - cvrstoca betona pri pritisku
25 f0 ';"14~0,25
, "
( '160.20
'
"
fo = 1'4 MPa ( 32 MPa
a= Nk +Gt A a=177
600+300+2,52.1,65.20 =177 kN/m2 2,5.2,5
kN/m2 < qa =180 kN/m2

Usvojeno: L = B = 2,50 m
Posto ie racunski lokalni napon pritiska manU od lokalnn(), napona pritiski pri lomu, nije potrebno posebno obezbedivanje spojnice stub - temelj, tj. nije potreban prelazni element - jastuk.
Jastuk se moze predvideti za sidrenje armature stuba.
aar =6,, MPa\(
fo =14
MPa
Fundiranje I
plitkih temelja
63
I va~janta
(
- bez preJ?_znog elementa~Jaatuk~ - ---,

-'-.-
bj
- sirina jastuka
em
Nk
bj =2.40+50=130
1 .<= I
1':111
~l
a=100 a=100
a = (B -I j ) .0,5 = (250 -130) .0,5 = 60 em
h12:a . 09 , /100an + 1
~ fbk
.<=
I I I
hI 2:0,6.0,9,/
100 .144 3 + 1 => hI 2:0,708 m 20.10
tbs=50t 8=250
+-an +-
usvojeno:
.-,.
hI =0,80 -.-.-.30.30.40
m; MB 20
Nk I
-.-
-.-
~ - ugao
a
prenosenja pritiska kroz materijal temelja
I ~~
.30,30
h l = tga = etg~ 2:0,9

~
~
:
ooa 11 +1
I~I
"11
~k
an
600 + 300 = 144 kN1m2 2,5.2,5 +-+ + 8=250 + IVarijanta ~ +--II Varijanta
11=130 B=250
fbk= 20000 kN/m2 - za MB 20 - marka betona -:;, 100.144 +1

ht 2:~0,9
20.103
+--&!Lt
/ Primer proracuna 2:
ArmiI,aJl9R.etonskistub dimenzija 55/45 em prenosi na temelj eentricno opterecenje: stalno Ng= 700 kN povremeno Np= 250 kN IAmeq jA predvideo on ;:)r:mi[anog betona MB 30 fundiran na dubini Df = 1,20 m. Prema geomehanickom elaboratu dozvoljeno opretecenje tla na predvidenoj dubini fundiranja iznosi qa = 195 kN/m2. Potrebno je prema navedenim podaeima odrediti potrebne dimenzije temelja.
ht 2:1,18 => usvojeno:
ht = 1,20m; MB 20
\I varijanta - ~a pr~Laz~i~ _eL~~_~n~~_~~~stUk~ -,_.Nk hj - visina jastuka (30 - 50 Js em)
c 1 l'
c
.<:r~
h.= 40 em J => e = 40 em i e = h. J l5i \

I I Ii
- duzina jastuka
=
1.t . I
I
~ .
11 B
f-L--+
+
Ii = 2.40+50
130 em
64
Fundiranje I
plitkih temelja
65
Potrebne dimenzJje osnove temelja:
Dimenzionisanje temelja:
bs/ls=45/55 em
I
Nk
.Dimenzionisanjp. tp.rnp.lja f.EL..b.i1U~.5en<L_prerna-teeFiji granir.nog !=:t;m:i~lorna.. Shodno tome je granicno opterecenje temelja:
Nu = 1,6Ng+ 1,8Np = 1,6. 700 + 1,8.250 = 1570 kN
.
+
Odgovarajuce presecne sile (momenti savijanja i trasverzalne sile) bice sracunate prema metodi Losera u naznacenim presecima.
Za centricno opterecen temelj potrebna povrsina osnove je: Nk 2 Apot = qa - y sr . Df (m)

I
Nk
Momenti savijanja:
700+250 = 555 m2 pot 195 - 20 .1,20 '

:
I .
J
"'I
f\11 = Nk (L -IJ I- I 8
~i
bs 45 m=-=-=0,82 Is 55
::::
B L
I'" I",
M
1..=.2.M
= Nk(B-1J
8
II - II
~~MA = L . B = L . m . L =. L2 = 5,5~
L = 2,603 m L = 2,65 m B = 2,10 m

A
B = m . L = 0,82.2,603 = 2,134 m
~
"
Transverzalne sile:
Q II ~ - -- =
2 L
I
I I
I
I I
,
III - III
Nk(L-ls)
II IV -- - --
= L . B = 5,565 m 2
Kontrola pritisaka na tlo: Nk + Gt
ct:i -L1J I ,
I I I I I I I I
-& "r
Q
IV- IV
Nk(B-bs)
2 B
a=
L.B -
- 700 +250 +2,65 .2,1.20 .1,20 = 194,71 kN/m2

2,65 .2,1
I; III;
I I
a = 194,71 kN/m2 :::: qa = 195 kN/m2 Usvojeno:

L = 2,65 m B = 2,10 m
Granicne vrednosti momenata savijanja i transverzalnih sila iznose:

Mu, = MUll= 1570(2,65 - 0,55) = 412 kNm 8 1570(2,10-0,45)=324 8 kNm
66
Fundiranje I
plitkih temelja
67 kbl = 4,0356
. = 1570(2,65- 0,55) = 622 kN

III
kbl=4.0979
2.2,65
2.2,10 Za usvojeni materijal temelja i dilataeije u armaturi u betonu

IV
Q = 1570(2,10-0,45) - 617 kN
J..L = 6,4327
5 = 0,1228 % ~= 0,9545

Ea/Eb
= 10/3,5
MB30
%0 slede vrednosti:
'tr = 1,1 MPa
= 0,40
=>
fB = 20,5 GA 240/360 kb = 2,311 -
- cvrstoca smieanja MPa - cvrstoca betona pri pritisku

za dimenzionisanje (ocitan iz
kbll =
hell r:-;:-.!!!L
50
324 .105'
20,5 .3 .55 .102
=510877
fB.b111
cry = 240 MPa ~graniea razvlacenja koefieijent %0)
kbll = 5,0612
J..L
= 4,0767 %
tabliea za Ea/Eb = 10/3,5
5 = 0,1007 %
~= 0,9576
<1>=0,32
Potrebna visina temelja prema merodavnim utieajima ce biti:
. b11 = hOM= kb~ fB MUI

hoa =
' V 20,5 :-3.45,.102 = 28 em 2311/ 412~105
al
=~. -. ho,b11 = 20,5 .64327. crv J..L100 240'

=~.
cry J..L 100 240'
50.3.45 100
3709 '
em2
0,9. b1111 . 'tr
QUill
= 622.10-3 - \
0,9.3.0,45.1,1
~O-
0,465 m= 46,5 em
A
all
'
-. houb1u= 20,5.40767. 50.3.55 =2872

100 '
em2
Za dalji proracun se usvaja visina temelja: he = 50 em
Aal
= 25

a = 5 em
~
14 {38,48 em2:
14 {29,25 em2;
A all =19
t

h, =50+5 =55 em
I
/'
~
Proracun potrebne armature:

kbl
~ V~
hel
50 412.105 20,5.3.45.102
- 4,0979
.i
-,;;' ;; S
r-
---'"
68
Fundiranje I Proracun i konstrukcija plitkih temelja
69
3014
13014 I I
3014 / .
BAZAZARUBWENE PIRAMfDE 155/145cm
Np
= Nk - Aban
(kN)
~ tSi It)
It)
cri
Ab
an
- povrsina baze zarubljene piramide
-reaktivnipritisak tla
L.B 2,65.2,10
950
-tSi
It)
~
It) 0 ...:;::; ;! .'A
=~ =
= 17070
'
kN/ m2
Ab = (Is+2ho).(bs +2ho)
~ tSi It)
It) cri )(
It)
Ab = (0,55 + 2.0,5). (0,45 + 2.0,5) = 2,25 m2 Np =950-2,25.170,70=565,92 Ap = hm[2(ls +ho)+2(bs +ho)]

105l95cm
y, 5, I 3x22.5 II 1 -. 12x10 L=2 65

BAZA
3x22.5
TT 1
T
.0
kN/m2
PARALELOPIPEDA
Kontrola temelja na probijanje
Ap
= 0,43[2(0,55 + 0,5)+ 2(0,45 + 0,5)]= 1,72 m2

=
Pretpostavljajuci da je telo koje se istiskuje pri probijanju

emelja oblika zarubljene piramide, kontrola temelja na probijanje :e se sprovesti preko uporednog napona smicanja po omotacu )aralelopipeda sa stranicama osnove (Is +ho) i (bs +ho)'
.
'Z"
565,92 = 329,02 kN/m

1,72
=> 'Z" p =0,33
MPa
Lf . J! = 2Is+bs+2ho ~ a) .hm - srednJa vrednost procenta armiranjaza presek obuhvacenparalelopipedom

~"'" .
L fa
J..t=
= (13t{>14+ 11t{>14). 2
= 48t{>14 =73;92
cm2
2 (55 + 45 + 2 .50 .43 = 0,0043 ==>J..t 73,92) = 0,43 % aa = 1,0
y 1 = 1,3aa.Jli
zaGA
Y1 = 1,3 .1,0.J0,43 = 0,85
'tp = ~
Ap
(kN/ m2) - uporedni napon smicanja

za kontrolu na probijanje
n"1
2 2 'Z"doz = 3 'Y1''Z"a =3.0,85.0,8=0,45

'Z"p
MPa se
Np - merodavna sila
= 0,33 MPa < 'Z"doz = 0,45 MPa ==> Konacno
Ap - povrsina omotaca paralelopipeda
L~f
sa projektovf ''11rasporedom armature.

~
moze usvojiti armiranobetonski temelj (MB 30) visine ht = 55 em
70
Fundiranje I
plitkih temelja
71
Primer proracuna 3:
stalno opterecenje Ng = 600 kN
stalno + povremeno opterecenje Nk = Ng+ Np = 600+150 =750 kN
Stub fabricke hale preseka 45/60 em prenosi na temelj opterecenje: stalno Ng = 600 kN Mg = 100 kNm Hg = 35 KN
povremeno
Mg = 100 kNm Hg= 35 kN
(+~:) ->
(-~:) ->
M,
=M, +M, = 100+60
=160 kNm
Np = 150 kN Mp = :t 60 kNm Hp = :t25 kN
H1 = Hg + Hp = 35 + 25 = 60 kN
M2 =Mg -Mp H2 = Hg
Nk
45/60
=100-60=40
kNm
- Hp = 35 -
25 = 10 kN
~ I Temelj je fundi ran u sloju

~ I I
\
ilovace na dubini DI=1,25 m, sa dozvoljenim opterecenjem
Prema postavljenom uslovu u zadatku potrebno je izvrsiti eentrisanje temelja (pomeranje tezista temeljne povrsine u odnosu na osu stuba) za stalno opterecenje. Sledi: eg = N 9 =
; "I
tla qa = 200 kN/m2
IMg
Mg+Hg.ht -~=0,20
N9 -
600
Potrebno je odrediti dimenzije temelja u osnovi uz uslov da za stalno opterecenje pritisei na tlo budu ravnomerni.
Potrebne dimenzije osnove temelja:
Dimenziie temelia u osnovi moraju biti odredene prema .-U.kuPrlci!n. .op.tere6eI=iju. Posto je opterecenje ekseentricno, bice koriscen izraz:
k2(qa -YsPf).B3 -k.Nk
Ng
I
Nk
I I ~ :f:M I HI
u kome je:
.B-6IM=0
i
I
Nk
- opterecenje
na gornjoj povrsini temelja
I ~ I
lt
]:
~ !
I ,
I
I ~ I I
"
lt
~ ~
I I .
I
I I
I I I
I M - najveci moment u tezistu osnove temelja
k=~(
b s - B = 1,33
stalno opterecenje
stalno + povremeno opterecenje
72
Fundiranje
plitkih temelja
73
Nk
I I ~ I ~ I I
Nk= 750 kN LM~ = Mj +Hj .ht -Nk .e9
L VT
= 600 + 2,75 .2,05 .1,25.20 = 740,93

==
kN/m2
LMT =100+35.0,60-600.0,20
0'=
LM~ = 160+60.0,60-750.0,20 M1(M2)I H(~2) I

LM~ = 46 kf\ffi
LVT =131,43 kN/m2 < qa =200 kN/m2 2,05.2,75
LM~ =M2 +H2 .ht -Nk .e9
lt
}b.
I I
i
eg=O.20
I I
I I .
I
ukupno opterecenje (stalno + povremeno): 1. Dejstvo +Mp i +Hp
LM~ = 40+10.0,60-750.0,20
T
+-+-
. T
LM2 =-104
kNm
Nk=750KN
Kada se sracunate vrednosti unesu u prethodnu jednaci!",u dobice se:

1,33 ,200 - 20 .1,25).B -1,33.750.
2{ ~
B - 6 .104 ;=0 m
:~ ~
I I
B3 -3,22B-2,02=0
B=2,05
L = 1,33 .2,05= 2,72 m B = 2,05 m L = 2,75 m Kontrola pritisaka na tlo: stalno opterecenje:
bs/ls=45/60 OB=Omin=140,20
]~I
1-
+-f!-=20 0LMT
L12=27512
B
+ +
L= 75 lI2=27512 OA=Omax=175,80 KN/m2
KN/m2
Ng=600KN Mg=100KNm I
L VT = 750 + 2,75.2,05.1,25.20 = 890,93 kN

LM~ =160+60.0,60-750.0,20=46
I I O'A/ - O'max/ /B /min 2,75.2,05
kNm
;
I
1\9
890,93 +
46.6
2,05.2,75
2 -158:t17,80
Hg=35KN
150 '"
I ;, I ~~
+ +
I 1
U2=27512
O'A = O'max =175,80 O's
kN/m2
<qa =200 kN/m2
I
L=275
LI2=27512
+ +
=O'min = 140,20
kN/ m2 > 0
I l' l' l' l' l' T l' l l' T l' l' T'~
0'=131,43 KN/m'
2. Dejstvo -Mpi -Hp
L VT = 890,93 kN
(
), M~= 40 + 10 .0,60 - 750.0,20 = -104 kNm
74
Fundiranje I
75
Nk=750KN
U zavisnosti od vrste objekta, velieine i prirode opterecenja, vrste tla, arhitektonskih i drugih konstrukterskih zahteva, ovi temelji mogu biti razlieitog oblika.
I i~ I
I1
{
0
++=
1-20
M1=40KNm
H2=10KN a)
B t+-
2:M~0e=20
U2=27512 L= 75
U2=27512
,f
:i ~*
E
()
b)
1.5cm:
a (\j
v ~
~
:.
d-ISd-
: ?;
. ..'
~
.i:.u
1.5cm
. .. .
:*.c" J
/I v
O"B=O"max=198,25
KN/m2
890,93 104.6 a AI = a maxi = + = 158+ 40,25 IB Imin 2;75 .2,05 2,05.2,752 aA =amin =117,75 as =amax =198,25 kN/m2 kN/m2 > 0
c)
d)
<qa =200
kN/m2
,f
L
:;:1'
:1
;1
7i<
81.11.16 Karakteristieni oblici temelja sa easieom Konaeno mogu biti usvojene dimenzije temelja L = 2,75 m i B = 2,05 m sa tezistem osnove temelja na rastojanj.u20 em u praveu delujuceg momenta Mgu odnosu na osu stuba.
Po zavrsenom gradenju temelja pristupa se montazi stubova. Za odrfavanje projektovanog polozaja stubova koriste se pomo6na sredstva u vidu drvenih klinova ili raznih vrsta ulozaka. Za pogodnije eentrisanje temelja, donji deo stuba se izvodi piramidalnog oblika, a na dnu easiee se ugraduje eeliena ploeiea ili deo eeliene eevi. Prostor izmedu zidova easiee i stuba ispunjava se sitnozrnim betonom. Najmanje rastojanje izmedu stuba i zidova easiee treba da bude izmedu 5 i 10 em kako bi beton mogao lakse da se ugradi.
2.2. .Temelji montaznih armiranobetonskihstubova Temelji samci od armiranog betona eesto sluze za oslanjanje montaznih armiranobetonskih stubova. U eilju obezbedenja potrebne veze temelja i stuba i jednostavnije montaze, gornji deo temelja ima speeijalni oblik u vidu easiee. Uobieajeni nazivi za ovakve temelje u struenoj literaturi su "temelji sa easieama" Hi "easasti temelji". 8ami temelji se najeesce izvode na lieu mesta. Mogu se graditi i kao montazni, ali uz neophodnu pripremu podloge, uz potrebnu opremu i dobru organizaciju, sto relativno poskupljuje ovakav naein izgradnje.
Cesto je neophodno sto pre zavrsiti zemljane radove i otpoeeti sa montazom nadzemnog dela konstrukeije. Temelji se tada rade sa izdignutom ili visoko postavljenom easieom.
76
Fundiranje I
77
1 d --I
.c
.,
c- 5
11.67
s
In
ali ne manje od 20 em. Radi lakseg eentrisanja stuba i moguceg ugradivanja betona ispune, unutrsnji zidovi casiee se izvode sa nagibom 1:20 i zazorom koji u dnu casiee, u odnosu na stub, iznosi 5 do 7 em.
Kod temelja sa izdignutom casieom dimenzije casiee zavise od ekseentrieitetapoduzne sile (eo = M). Pri: N
eo < 215
he= 15+ 5 em
81.1\.17 T emelji sa izdignutom casieom

Medusobna veza stuba i casiee moze biti izvedena kao monolitna iIi nemonolitna, odnosno kao hrapava Hi glatka. Cesce se zahteva ostvarivanje monolitne veze koja odgovara ukljestenju, a postize se uglavnom izradom hrapavih povrsina na unutrasnjim
1\.68 1 de = -Is 2:20em 5 eo > 215

i
zidovimacasieei na nozicistuba.
Dimenzije cas ice
'
U domacoj i stranoj literaturi postoje razlicite preporuke 0 izboru dimenzija casiee. Po istocnoevropskoj literaturi (\.\.Ulieki), minimalna visina temelja odredena je visinom casiee he i visinom donjeg dela temelja hd koja se dobija iz uslova probijanja i mora biti najmanje 20 em. Visina casiee iznosi:
he = hst +5em gde je hst dubina zalaska stuba u casieu koju treba uzeti
hst 2: Is
he =1.415 +5 em
1\.69 1 de =-15 2:20 em 3

U doma60j literaturi [21] razmatraju se posebno sluCaj monolitne i nemonolitne veze stuba i casice. Za monolitnu vezu potrebno je da debljina zida casiee bude:
1\.65
10 em <de $;0,5 Is 1\.66 1\.70

de ::::: 20
em
Pri tome je 15veca dimenzija porecnog preseka stuba (duzina straniea stuba). Najmanja debljina zida casiee uzima se pri vrhu i treba da bude:
Kada se radi 0 visini casiee, potrebno je uzeti:
78
Fundiranje I
plitkih temelja
79
he =1.2 Is ako je
~ No's
< 0.15
11.71
~ fllrP
oj
he = 2.0 Is ako je gdeje:
~ > 2.0 Nols
Jt~l
1/ 2 v
b)
J~--~-~ p-p
M - moment u nivou gornje povrsine casiee

N
Is
if!.t n
'Iv
/I /I
AaCA~
- poduzna sila u stubu - duzina straniee stuba u praveu delovanja momenta M
A'
~
?jL
81.11.18
Sematski prikaz tri karakteristicna slucaja za proracun

poduzne armature zidova caciee po 1.1.Uliekom
Kada veza stuba i casiee nije monolitna, a potrebno je postici odgovarajuci stepen ukljestenja stuba u temelj, dubina casiee treba da bude he = 1.65 Is ako je
a)
81ucaj eentricnog opterecenja stuba (eo=O)
~ ~ Nols
0.15 Is
11.72
8ila pritiska se preko betona ispune prenosi nazidove casiee, pa pod pretpostavkom da jedan deo sile pritiska prima armatura, a jedan deo beton, dobija se potrebna povrsina poduzne armature u zidovima casiee:
Aa
he = 2.65 Is ako je
~ ~ 2.0 N.ls
gde je prema (81.1118):
= Nu -fa
oAb
11.73
crv
Za meduvrednosti ~visinu
.
casiee treba odrediti interpolacijomo
Nols
Proracun casice Eksperimentalna ispitivanja, sprovedena na modelima u velikim institutima istocno-evropskih zemalja i Nemacke sesdesetih i sedamdesetih godina, pokazala su da karakter rada casienog spoja stuba i temelja uglavnom zavisi od velicine ekseentrieiteta poduzne sile u stubu. Na osnovu tih ispitivanja uraden je i proracun casiee po 1.1.Uliekom, koga navodi i vecina ostalih autora. Povrsina preseka poduzne armature zidova casiee odreduje se posebno za tri karakteristicna slucaja.
Ab
= h1b1 -
h2b2
Dobijena poduzna armatura se rasporeduje ravnomerno po citavom obimu casiee. Poprecna armatura se usvaja konstruktivno, a cine je zatvorene uzengije rasporedene na 15-20 em po visini casiee. Ova horizontalna (poprecna) armatura ima ulogu da primi zatazuce sile koje bi se pojavile u zidovima casiee u toku montaze stubova (udar stuba u zid casiee).
80
Fundiranje I
plitkih temelja
81
b)
51ucaj ekseentricnoopterecenog stuba (eo< 0.3 ho)
d - rastojanje od spoljasne pritisnute iviee preseka do tezista pritisnute zone

Ab = Nu
U slucaju ekseentricnog opterecenja sracunavaju se poduzna i poprecna armatura casiee. Povrsina preseka poduzne armature dobija se iz proracuna zidova casiee na ekseentricni pritisak. prema (51. 11.18b)je Nu .e-Aa
fB
- povrsina pritisnute zone
.crv.ha -Ab .fB.0.5.ho +A~fB.0.5.ha =0
1\.74
Za ekseentricno opterecenje, narocito pri velikim ekseentricitetima, karakteristicna je pojava prslina u zidovima casiee. Pored poduzne, ovde je neophodan proracun i poprecne armature.
odakle je
Aa
= A'a _Nu.e-0.5.8.f crv'''a
11.75
U predhodnim jednacinama je:

.
0.5.8 = Ab .0.5ho - Ab .0.5ha = 0.5 (b1 0 - b2h2ha)
e = eo+0.5ha
~
'
fB - cvrstoca betona pri pritisku crv - graniea razvlacenja za odgovarajucu vrstu celika
e) 81ucajekseentricnog opterecenja
A'=4a.~zavarena
Potrebna povrsina poduzne armature i ovde se moze odrediti
.
mreia
iz momentne jednacine napisane u odnosu na teziste zategnute armature. Prema (81.II18e) je:
81.11.19 8kiea uz proracun poprecne armature zidova casiee Iz momentne jednacine napisane u odnosu na uslovnu osu oko koje nastaje obrtanje stuba (uslovna osa prolazi kroz tacke K1 i K2).Prema (81.\I 19) sledi: A x-_Mu+Tu.hst-Nu'y crv'Lzx gde je: 1\.78
Nu . e - A ava .cr .h - AbB .f .(ha - d) = 0

odakle je
11.76
Aa
= Aa =
,N.
(e - h
u crv.ha 0 +d)
1\.77
U predhodnim jednacinama je:
82
Ax
Fundiranje I
plitkih temelja
83
povrsina preseka svih sipki jedne mreze koje su paralelne sa
ravni savijanja (Ax= 4ax) y - rastojanje od ose stuba do uslovne ose oko koje nastaje obrtanje stuba
y=0.7eo
y=..2... ~zx
hst
. Is pn -<eo 6 pri
I 2
Is <(tacka K2) 2 Is eo >-2 (tacka K1)
Kako se zidovi casice jace armiraju, treba voditi racuna da pre loma zidova casice moze da dode do narusavanja veze izmedu betona ispune i stuba. Tada se najve6i deo poduzne sile u stubu prenosi preko donje povrsine stuba na dno casice. Proracun treba u tom slucaju dopuniti proverom otpornosti betona temelja na drobljenje pod celom stuba. Ako se pokaze da beton nema dovoljnu otpornost na gnjecenje, ispod cela stuba se temelj mora ojacati mrezama armature.
- zbir rastojanja od donje povrsine stuba do poprecnih

mreza koje su postavljene po visini casice
-'-'-'-'-'--'
- dubinazalaskastubau casicu
~
",::~liuR lik: .. M)=300kpjcm':; ......-..
0 co
-!
a)
tampon od MB 10
81.11.21
320
?f
::I
Primer izvedenog temelja

i detalj montaZe stuba
g,g, "..
!!
81.11.20
Detalj armiranja casice temelja stuba prema proracunu za:

a) monolitnu vezu b) nemonolitnu vezu
~~
81.11.22 ~"""ntazni armiranobetonskitemelj sa casicom "
84
Fundiranje I
plitkih temelja
85
2.3. Temelji celicnih stub ova Siroka primena celicnih konstrukeija u gradevinarstvu nametnula je potrebu konstruisanja speeijalnih temelja ispod celicnih stubova. Ovi temelji se uglavnom izvode od armiranog betona, mada za manja optere6enja mogu biti i od nearmiranog betona. Gornja povrsina temelja treba da ima dimenzije koje 6e omogu6iti postavljanje lezisne ploce stuba, koja se za temelj pricvrs6uje ankerima. Visina temelja, zavisno od duzine ankera, treba da iznosi najmanje
ispune. U tom cilju se moze koristiti oplata sa zlebovima. Obezbedenje ankera od cupanja moze se posti6i i ako se anker kanali izvedu u obliku zarubljene piramide. Oplata za kanale se mora postaviti pazljivo, tako da se kasnije lako moze izvaditi.
Iezisna ploCa sloj cementnog maltera ankeri
~Ocm
nV
~'
Is ~20cm
~, ~"
-"
minht=la + min20 em
81.11.24
gde je la duzina ankera. anker kanali
Karakteristicni oblici anker kanala za temelje celicnih stubova
~20em
v
/1
Is
;.20em
J' hV
/1
Upotreba anker nosaca omogu6uje primenu ankera manje duzine od one koja je dobijena prema silama zatezanja. 8amim tim smanjuje se i visina temelja. Kao anker nosaci odgovaraju6e duzine koriste se ugaonici ili U profili.
anker
81.11.23
Osnovne dimenzije temelja celicnog stuba
nosac Za ugradivanje ankera u temelju se ostavljaju anker kanali. Posle montaze ankera oni se ispunjavaju betonom iIi drugim sintetickim vezivnim materijalom. Preporucuje se da dimenzije anker kanala u poprecnom preseku budLl najmanje 20/20 em, mada u izvesnim slucajevima mogu biti i 10/10 em. 8idrenje ankera se vrsi u betonu ili se za ve6e zatezu6e sile ankeri vezuju za anker nosace. Montiranje anker nosaca se mora obaviti pre betoniranja temelja. Kada se sidrenje ankera predvida samo ispunjavanjem anker kanala betonom, zidove kanala treba izvesti sto hrapavije, radi bolje veza betona ternelja I l i betona
81.11.25
Temelj celicnog stuba sa anker nosacima
Duzina ankera la se odreduje na sledei nacin: 1. kada se za sidrenje koristi ispuna kanala betonom, tada je prema pravilniku za beton i armirani beton
86
Fundiranje I
plitkih temelja
87
1j>.00v la = 41:p 'Yu
pri cemu je:

Ij>
- precnik ankera
O'v- minimalna granica razvlacenja celika 1:p - dozvoljeninaponprianjanja Yu - koeficijent sigurnosti (yu=1.8)
Za glatku armaturu, duzina ankerovanja (Ia) dobijena po predhodnoj formuli, povecava se za 20+50% u zavisnosti od vrste celika. 2. U slucaju kada se ankeri pricvrscuju za anker nosace, duzina ankera treba da bude tako odredena, da tezina temelja iznad anker nosaca bude veca od zatezuce sile u stubu. Preporucuje se da tezina posmatranog dela temelja bude za 50% od sile u stubu. Da bi stub bio postavljen u tacno projektovani polozaj, anker kanali se ispunjavaju betonom ili drugim vezivnim materijalom tek na kraju, posle montaze stuba. 3. TRAKASTI TEMELJIISPOD ZIDOVA
. '-':;'.'
~ .,
81.11.26
Trakastitemeljispodzida
3.1. Odredivanje potrebne sirine temelja Za dimenzionisanj~rakast!l:l..!el'!1eJja iz~ja~ lam~l? sirine' _1..0m Pntrebne dimenzije osnove temelja odredujILsA iz uslovada maksimalni pritisak na tlo bude iednak dozvolienom pritisku za usvoie.D.1L.Ct1tQinu fundirgnja.~ Q~ie"te~centr;~tW I dato kqQ qjl5.N/m) tackLCe.mo-&a~~ obelezitLQPJere6eAje.jedne lamele ti. Nil - qx1 0 .
.'0_'.'0'.'__'.'-
-.=.'
-:z;-=
'--.z',
--::--
:=:::::::-
- --=
--'=='
Predhodnim izlaganjem su bili obuhvaceni temelji ogranicenih dimenzija, relativno male povrsine osnove. Kada je jedna dimenzija znatno veca od druge, imamo izduzene temelje opterecene po pravilu linijskim opterecenjem. To su temelji ispod zidova koje kratko nazivamo trakastim temeljima. Materijal za izradu ovih temelja je armirani iIi nearmirani beton, rede opeka i lomljeni kamen. Trakasti temelji ispod zidova zajedno sa konstrukcijom zida cine jedinstvenu celinu tako da je mala njihova savitljivost u poduznom pravcu. To omogucava da se usvoji linearna raspodela kontaktnih pritisaka. Proracun trakastih temelja obuhvata: odredivanje potrebne sirine i visine temelja, potrebne armature, kontrolu pritisaka na tlo i kontrolu na klizenje i preturanje ako je temelj opterecen velikim horizontalnim silama i m'r"'ntir
~
ci
:1
'"
----------------81.11.27 Trakasti temelj opterecen centricno
88
Fundiranje
plitkih temelja
"-'.
89
Za usvo'enu dubinu
~ritisak natlo q",. pa se m()7A
i D aznat je dozvolie napisati Iisiov r::lvnoteze

Nk + Gt = A .qa
Nk
11.80
gde su: Gt- tezina temelja i tla iznad njega A - potrebna povrsina osnove temelja (B x 1.0)
Velicina Gt nije poznata, ali se moze napisati u obliku
:1
11.81
0-
O'mln
~/ --~
O'max ~~-
Gt = ADfYtB::::
ADIYsr
pri cemu je :
I
W A W
~1
----------------Yt - zapreminska tezina materijala temelja B - faktor prosecne tezine 81.1128. Trakasti temelj ekscentricno opterecen
Ysr - prosecna zapreminska tezina materijala temelja Aka se izraz (11.81) unese u (11.80)dobice se jednacina iz
kaje se odreduje potrebna povrsina osnove temelja. Dakle,
..MaksimaJoii minimajnljyi9ni
J>riti.aK Y. .kontaktnoj
povrsinL
temelja od .datog opter~cenja iznose

0'
"LV "LM Nk +Gt =-+-= +-M+H.ht
A=
Nk
qa -Ysr
11.82 .Df
max
11.85
a kako je A u stvari pavrsina lamele dimenzija B x 1.0 to je potrebna sirina temelja

B= Nk
qa - Ysr . Df
0' . - "LV "LM- Nk+Gt -- M+H.ht mon A W A W Koristeci uslov da najveci pritisak treba da bude jednak dozvoljenom opterecenju tla (O'max =qa) i unoseci
Gt = ADfYsr
11.83
~scentricno
U apstem
ontArAr.Anje" r::lspodeljeno duz trakastog tAmelj::t slucaju moze biti dato kao
A =B.1.0
q (kN/m)~Nk =qx1.0 (kN) m (kN/m) ~ M= mx1.0 (kNm)

II , ,../ "
\
11.84
W = 82 .1.0 6
90
Fundiranje
plitkih temelja
91
dobija se u konacnom obliku jednacina:
pri cemu je:

11.86
Mu
(qa -YsP,)B2 -NkB-6LM=0
- granicna
vrednost momenta savijanja za presek uz zid
Iz koie se direktno odeduje potrebna sirina tenle.lja.. Radi ravnomernije raspodele kontaktnog pritiska u slucaju ekscentricno opterecenih trakastih temelja, moze se vrsiti centrisanje temelja. Nacin centrisanja temelja je potpuno isti kao u delu (2.1.2).
W = 1.0. h~ - otporni moment posmatranog preseka 6

fbzs
- cvrstoca betona pri zatezanju savijanjem
5redivanjem izraza (11.87) dobija se: 3 f bzs =rt.Jcrnu
3.2 Dimenzionisanjetemelja
3.2.1 Temelji od nearmiranog betona Trakasti temelji ad nearmiranog betona mogu biti konstantne visine iIi promenljive visine stepenastog, odnosno trapezastog oblika zbog ustede betona.
.'-'-'-'r'-'b:'-'f~- ~
a
bz
a tga.=ctg~=~=~ odnosno
.Jcrnu
II.BB
. ht ~f1.fC.
gde je
CTnu
reaktivni Qritisak tla ad granicnog opterecenjp
.ckN./.rE).J~vrstoca betona na zatezanje pri savijanju fbzs(kN/m2) se mora odrediti prema pravilniku za beton i armirani beton (BAB) u svakom posebnom slucaju.
3.2.2 Temelji od armiranog betona Trakasti temelji ad armiranog betona mogu biti sa manjom dubinom fundiranja jer im nije potrebna velika staticka visina, Odnos visine i sirine temelja je takav da je dobijeni ugao a,1 manji ad ugla a. koji se dobija po izrazu (11.88).
-'_.~'-'-'-'-_._.-
of
.,I'.
of
.,I'.
51.11.29
Osnovni oblici trakastih temelja ad nearmiranog betona
a Opterecenje se ad zida do donje povrsine temelja prenosi pod uglom ~. Ugao ~ je ugao prenosenja pritisaka kroz materijal temelja, zavisan uglavnom ad vrste materijala temelja i pritisaka na tlo ad opterecenja zida. Potrebna visina temelja se maze odrediti iz uslova da naponi zatezanja u betonu usled savijanja temelja budu u odredenim granicama, odnosno da temeljna konzola duzine (a) ima granicnu nosivost. Posta se naponi zatezanja poveravaju samo betonu, to je Mu f 11.87 =-< cr b b
zs
ern
'*
Trakasti temelj ad armiranog betona
w-
51.11.30
zs
92
Fundiranje .I
plitkih temelja
93
Temeljna konzola je izlozena savijanju usled reaktivnih pritisaka tla, tako da se u materijalu temelja javljaju znatni naponi zatezanja. Prekoracenje otpornosti na zatezanje u betonu uslovljava upotrebu armature, 8racunavanje potrebne visine temelja i odgovarajuce armature sprovodi se po pravilima dimenzionisanja armiranobetonskih elemenata opterecenih na savijanje uvodeci pri tome granicne uticaje. Merodavni staticki uticaji za dimenzionisanje temelja sracunavaju se prema najnepovoljnijoj raspodeli pritisaka u kontaktnoj povrsini. Zavisno od vrste tla raspodela kontaktnih pritisaka je nelinearna, ali se za prakticne proracune dozvoljava aproksimacija linearnom raspodelom. Ako je u opstem slucaju opterecenje trakastog temelja ekscentricno, reak' . ez utica'a tezine te ' imaju neravnomernu raspodelu sa ordinatama 0'1n i 0'2n na ivicama. Usled savijanja. temeljne- konzole nastaju mom~nti savijanja i -!@!JIDlerzalne si.lekoje treba sracunati q p(esel<uH uz ziQ.,J:rema. ..lid 11.31. je l!Joment~avijanja:
a2 M'-I = P1e1+ P2e2 = - (2CJ1n + CJln)
11.90
QI-I = P1 + P2 =
-( 2
a
CJ1n
+ CJln)
11.91
Momenti savijanja, merodavni za dimenzionisanje temelja, mogu se odrediti i prema Leonhardt-u (1977) za dva karakteristicna slucaja.
""
;I'
~IM=q:2(1-~)
81.11.32
IM=~2(1-~)
Merodavni momenti savijanja prema Leonhardt
-u
.<:;"1
J
'~
e 1=af2
::t
~.
CJ2n~.CJ1n . CJln
v
~T
U prvom slucaju je zid od nearmiranog betona iIi opeke, a u drugom zid od armiranog betona. Velicina O'n predstavlja prosecni reaktivni pritisak tla sracunat bez uticaja tezine temelja. Prema odredbama pravilnika za BAB, za dimenzionisanje temelja prema teoriji granicnih stanja loma, uvode se granicni uticaji Mul i Qui, Potrebna staticka visina temelja je:
(M;
e'" 11/
/I
~~
~ ei
Y
ho, = kb
VtJ>:
11.92
"I
v
1/
e2=(2I3)a
/'
pri cemu je ~irina pritisnutog deJa pre!=:Ak~ hl-1 () '11. Ostale

oznake su poznate iz predhodnog izlaganja. GI;wn~ nn!=:p.c~ armQtIJratralw.tib te.ml'>lia. ~~:zi~Q):!i! kL oopr~l)i agp~t! ~ Potrebna povrsina armature se odreduje prema granicnom momentu Mul preko poznatog izraza: \
81.11.31
8kica uz proracun merodavnih statickih uticaja za dimenzionisanje trakastog temelja
I
I
I
I
I
94
Fundiranje
plitkih temelja ,
95
Aa
=~~ b1ho
crv
11.93
100
Q =-crn(B-bz 2
-2 h0)
11.96
Poduzna armatura se usvaja konstruktivno.
hm - staticka visina temelja u preseku na rastojanju hol2 od zida Ostale oznake su poznate iz predhodnog izlaganja.
Za presek I-I uz zid potrebno izvrsiti i kontrolu glavnih napona zatezanja usled transverzalnih sila. Tako je
,..
nl ---
Ispunjenje uslova (11.95)
znaci da nije potrebna posebna kosa
Qul
biz
Qul
armatura u samom telu te"!~~~._~~_p!.ijem zatezucih sila.
1.0 .0.9 . hOI
< ,.. Or
11.94
bZr
pri cemu je
'tr
racunska cvrstoca betona pri smicanju. B

Aa
Kontrola temelja na probijanje kod trakastih temelja se svodi na kontrolu glavnih napona zatezanja, odnosno smicucih napona, u preseku na rastojanju hol2 od zida.
~,
,~d
---------
-'-'-'-'-'-'--'-'-
Nk
podeona armatura Armatura trakastog temelja
81.11.34
;f
_8rmka!1obetonski trakasti temelji se izvode...ocLbetol]a.JI)arke. MB 20 do MB 30. Grade se na predhodno pripremljenoj podlozi od nearmiranog betona ispod koje se u odredenim uslovima izvodi tampon sloj sljunka.
- -'-'-'-'-'-'-,-,-,-'-'-'-'-.-.-.-.-.-
81.11.33
Kontrola na probijanje trakastog temelja ispod zida

5-10 em
8micuci napon u posmatranom preseku iznosi:

Q'
'tp
=-=
biz
1.0.0.9.h
11.95
m <0.7Y1.'ta
drenazni sloi sliunka
gde je:
Q' - umanjena transverzalna opterecenje sila sracunata za eksploataciono 81.11.35
Pod loge kod armiranobetonskih trakastih temelja
96
Fundiranje I
plitkih temelja
97
,Za temeij p-romenliive visine. naj[)1f1njfl visinP u rnrrF!~nnm preseku temelja treba da bude 15 em. NaQib gornje pnvr~ine ~a ne treba da bude veci on rrihli7no 1: 4. Ovako blagi nflgih ne zahteva oplatu jer ~P.~VP.7f1bp.tonska mfl~fI nr7i II tnm nagibu~o~j-.pDw.smLtemeYa velicine 5-10 eIIL 7infl II ~.lu.C.ajJJ n;:!~t;:!lih treba da o~ektQ'laIlLpoI07;:jj gresaka u izvodenjll tF!rneJja--43estavijanje..Qj:Uate zidq,.
gde je: LMs
- ukupan momenat stabilnosti
LMp - ukupan momenat preturanja

Pri kontroli stabilnosti na klizenje faktor stabilnosti iznosi
3.3 Kontrola stabilnosti temelja

Temelji pojedinih objekata kao sto su: potporni zidovi, obalni mostovski stubovi i gravitaeione brane, treba da prenesu i znatne horizontalne sile. Posle odredivanja potrebnih dimenzija temelja treba prekontrolisati njihovu stabilnost na preturanje i klizenje. Kontrola stabilnosti se mora sprovesti za najnepovoljnije faze opterecenja. bilo u toku gradenja iIi eksploatacije.
gde je:
~ ~
11.98
LT - zbir svih otpornih sila i sila trenja koje se javljaju u toku klizenja, (najcesce je LT = l' LV) LH - zbir horizontalnih projekCiJasvih sila koje deluju na temelj izazivajuci klizenje / ..Koefieijenttrenfii na kontaktu temelja i tla zavisi od vrste tla i obicno se uzima
t
"'"'""
=tgcp
J
~rflc!Jnflt;:!
11.99 vrF!nl1osl
Ea
Prema nasim tehni~kim norm~ti\lim;:! faktora siaurnosti treba da bude veca od 1.50.
Primer proracuna:
lid ad armiranog betona sirine 45 em prenosi na temeg optereCenje:
*
81.11.36 Horizontalni pritisak tla na potporni zid
stalno -0
povremeno Nk
---,--
- Np = 120 kN/m'
Pm
Ng = 350 kN/m'
Kontrolfl stabilnosti u pOQledu preturania pnrlrazumevasracunavanie faktnr;:!sig'lrnn~tL
bz=45cm
tlo: peskovita glina
,....
LMs Fsp = LMp
11.97
,-+ B
: I y=19 kN/m3 i':ii I - 28 0

iI ~I cp+-'I qa =200 kN/m2 za Of = 1,0 m
98
Fundiranje I
plitkih temelja
99
Temelj je fundiran u sloju peskovite gline na dubini od 1,0 m. Potrebno je izvrsiti dimenzionisanje temelja zida prema navedenim podacima ako je on predviden od armiranog betona MB20.
Potrebna sirina temelja: B.1,0 =
qa
Ng 350 -132 O'ng = B .1,0 - 2,65.1,0
kN/m2
0' --- Np - 120.- = 45,28 kN/m2 np- B .1,0 - -Granicne vrednosti momenta savijanja i transverzalnih sila su:
(m2) - Nk y sr .Of
350+120 B = 1,0.{200-20.1,0)
= 2,61m B = 2,65 m
b2 .O'np MUI =1,6 b2 .O'ng +1,8. 2. 2 2 02

MUI =1,61,10 .132 +1,8.1,1 2
QUI = 1,6. b. O'ng+ 1,8. b. O'np
.45,28 =177 2
kNm/m'
Kontrola pritiska na tlo:

0'-
Nk + Gt QUI = 1,10. (1,6.132
+ 1,8.45,28) 321,97 kN 1m'

==
,{
cr~ 350+120+2,65.1,0.1,0.20
2,65.1,0
Ako se, radi jednostavnijeg proracuna, na pocetku usvoji visina temelja ht = 50 em, staticka visina temelja 6e biti: ho= ht - a = 50 - 5 = 45 em Armirani beton: MB 20
0'= 197,35 kN/m2 0'= 197,35kN/m2< qa = 200kN/m2

Usvojeno: B = 2,65 m Oimenzionisanje temelja Za dimenzionisanje temelja potrebno je sracunati momente savijanja i transverzalne sile u preseku uz zid od reaktivnog opterecenja tla.
-.,
1B = 14 MPa
l
l
'tr
~tg
= 0,8 MPa
Nk 1
M,-, = b .1,0. O'n
1I
8=265 I
I
~~I
'ta =0,6 MPa I Armatura: GA 240/360
~ 2 =
b2 . O'n
O'y
= 240 MPa
:i
I
Smicu6i napon u preseku I

QI-I =b.1,O'O'n =b'O'n
- I uz zid prema sracunatim statickim
utieajima i oznakama sa skiee je:
an
100
Fundiranje I QUI QUI 321,97 2
plitkih temelja
101
Tnl=~=1,0 'tnl= 0,795 MPa
0,9 ho =1,0 0,9 0,45 =795 kN/m

:::::: 'tr
Q' =
~. 2 (132+ 45,28).(2,65-
0,45- 2 .0,45)
= 0,8 MPa
ht = 50 em
Q'= 115,23 kN/m' i maksimalnu

hm = 40 em staticka visina temelja u preseku na rastojanju ho/2 od zida Y1= 1,3. aa..fii GA 240/360 ~
16/10~ Kbl = 4,0356
Za usvojenu visinu temelja
dilataeiju fa = 10 0/00 vrednost koefieijenta za dimenzionisanje Kbl 6e biti: K bl -
ffV1 I--.:::!:!!.
fa .b11
ho,
45 177.105 14.102.100
= 4,002
aa = 1,0
em2/m'
Aa=20,11
=b1.hm=1~00
f..l=6,43 %
em~ %
S=0,1228
II = 20,11,100=0502 ,.. '000 '
~= 0,9545
<p= 0,40
Y1 = 1,3.1,0. .JO,502 = 0,921
Potrebna povrsina armature u preseku I - I prema datim
podacima:
~(\
= 2 .0,921.600 = 368 kN/m2 = 0,368 MPa 3 '\.. ~I\ Konacno uporedni smicu6i napon iznosi:
'ta n n "''' 115,23
~. Y1 . 3
A = ~ - b11'~I = ~ .6 43 . 100.45 = 1687 ein2 1m' at cryf..ll 100 240' 100 '
Odgovara: 16/10

'tp = em
of n
= 320 kN/m2
Kako je: 2 'tp=0,32 MPa < -'Y1''ta=O,368 3 MPa
Poduzna armatura se usvaja konstruktivno
10/25 em
Kontrola temelja na probijanje se svodi na kontrolu smici6ih napona za umanjenu transverzalnu silu Q' u preseku na rastojanju ho/2 od zida.
moze se konacno usvojiti armiranobetonskitemelj dimenzija: S = 2,65 m, ht = 50 em marka betona: MS 20 Armatura:GA 240/360 <1>16/10 i <1>10/25 u svemu prema skiei
Q'
'tp
Q'
=-= b1.z
<-Y1'ta 1,O.O,9.hm 3 -2h

Z
Q'= ~cr IS -b 2 n~
) 0
102
Fundiranje I
plitkih temelja
103
Nk I
I 511 45
raspodele napona u kontaktnoj povrsini, pri cemu veliku ulogu igra krutost temelja.
115
i .0
I"" .0
IN
105
105
.", I . ([) 016/10
6=265
~
~
00 NEARMIRANOG
]11
010/25
~
a) b) c)
~V1
I L
~
::!
PODLOGA
BETONA
- - - - - - - -. - -- - -0 0
@ ) 011n125
- .-r- - -
CD 016/10
4. TEMELJNINOSACI (KONTRAGREDE)
Temeljni nosaci su za'ednicki temelji za vise stubova u niz.u.
To je e onomicnijeresenje od pojedinacnih temelja ISpod stu ova,

koji bi se u slucaju slabo nosivog tla, a veceg opterecenja i manjeg razmaka izmedu stubova, dodirivati ili cak preklapali. Zajednicki temelji imaju prednost nad temeljima samcima i u slucaju kada je objekat nad temeljima osetljiv na neravnomerna sleganja iIi bi neravnomerna sleganja ometala njegovu normalnu eksploataciju. Ovakvi temelji imaju odgovarajucu poduznu krutost, sto povecava krutost cele konstrukcije, pa se raz,likeu sleganjima smanjuju. Za dimenzionisanje temelja potrebno je poznavanje unutrasnjih sila duz samog temelja. Velicine tih sila zavise od (
81.11.37 Raspodela pritisaka u kontaktnoj povrsini temelja i tla a) pravolinijska. b) za savitljive (deformabilne)temeljne nosace c) za krute temeljne nosace
~a ocenu krutosti temelja...korjstLs..e-.koeficjje.QU<{u.tOJ~ti datn.a,. Jl9petku OY9-9R9glaylja. gat izra~Qm .(ILl). Temelj istih dimenzija i istog opterecenja ima vecu krutost ako se nalazi u tlu vege stisljivosti i ima manju krutost ako se nalazi u tlu manje stisljivosti.
Tem~a konstrukcija se mOze...IDatr:atLap.s.QlutnQ krutom ako ie Jroeficijent krutostLK > 0.4. Deformacije temelja se u tom slucaju mogu zanemariti u odnosu na deformacije tla. U suprotnom, radi se 0 savitljivim deformabilnim temeljima.
.
Temeljni nosaci se mogu proracunavati na vise nacina, zavisno od uvedenih pretpostavki 0 raspodeli kontaktnih pritisaka i 0 osobinama i ponasanju tla pod opterecenjem. Najcesce se u Praksi koristi jednostavan postupak proracuna sa linearnom . (
104
Fundiranje I \
105
raspodelom kontaktnog pritiska. Uobicajeni redosled proracuna temeljnih nosaca sa ovakvom raspodelom kontaktnog pritiska polazi od odredivanja potrebne kontaktne povrsine, definisanja presecnih sila duz nosaca, a zavrsava se izborom odgovarajuceg poprecnog preseka i dimenzionisanjem nosaca.
U prethodnim jednacinama je: R = LPj - rezultanta sila koje deluju na temelj Pi - sile u stubovima ej - rastojanja sila Pi od ose u odnosu na koju se racuna polozaj rezultante
4.1. Potrebne dimenzije osnove temelja Iemelini nosac II osnovi
R
P1
irna-duzinu L i ~irinu..B..J'r..epusiL
dllzinll" >,-
iZ~rLk[ajDjib..stuhojlaJreba.daJmajll a
= (0.25 + 0.3) .1" .
II. 100
(
81.11.38
--
-t ~Y-=- vI'" ,Koristet:i
II >-\' 11 A' ..
":!.. ~I>' '" J\ \\(' "~~<:' - ><f:> f' '''-..
A.
VAt:
- --c::::::
/
0'= Gj+LP < q B.L - a

izraz
II.101
~
temeliDLcosar. bio...centric,tlooDterecen,teziste se mora
nalaziti na rastoianiu U2 od levog kraja, pa ie:
poznati
ZCL-teziQu-- -temelja-
Gj = B. L. Of . Yw:..! dobija se potrebna povrsina osnove temelja:
B
Q.uzina temeljnog nosaca ce shod no tome iznositi'
II. 104
) ::p
A=
LP qa-Ysr'O,
II. 102
l
..
L = 2(a1+ r) J
II. 105
II. 106
1
;;.e.Q!.OQ.....QP.terecenie temelia se moze postici izborom prepust;:} tAOJAynog J10sa.Q.8kO-Se-Usvnji nr...1-Da.JeY.Q[J1 I. .kraju i sraclJna polozai.rearlliLJLOdoQm.ul. osu prvQQ....Slu.b..a, "I dobice se: R .r = LPjeL
odakle je:
a prepust a2 na desnom kraiu:~ a2 = L-(a1 + LI)
L=1LJ
,
I~
II. 103
Kada je o~~ed~~a 17inaL, lako je iz jednacine (II. 1-; odrediti potrebnu sirinu temelja B.~a..,te.r.tleJiWIllW~$.~ ~2 ...r2tereCfl, a...JLslupaj!Lstalnoa qwereteniS:1,.Jsl ~slov je obavezan.
106
Fundiranje I
107
iznose:
(J . = Gt +LP + 6(Gt +LPj)e BL BL2 Gt +LPj 6R.er
--
Plitisci!ljl Jlo su neravnomerni L
gde je:
k=~ . ~'
II. 107
maximin
LMT = R.er;
R=LPj
~cajeno je da sirin~J~meljnog.IlQS.i;ica i! bude !<onsJantna celom njegovom duzinom. Izuzetno~O~Q9ral"licena9.QJ:Ostora s~ II. 108
O'maxlmin
~.9ne- iIi~drJIge,.~jAQ-nosaca,..,gw7p. biti Olle(@~~ izrad_a.Qm.P-.Usta .Aatr.ebA~ dl17iDe U takvjmo~a. akQ.. se2ahteva d~" p[itisGi n::! tin hllrfu~ravnolDecai.-OSIlOyaJern.elja je
obllls%. PIr::u.e.aJjLY.e...sirine. Rajee.sce trapez.astGg-ilLste.pe.castaa
pri cemu treba da bude (Jmax ~ qa i U predhodnim jednacinama je:

Gt
(Jmln > O.
- tezina temelja i tla iznad temelja R = LPj - ukupno spoljasnje opterecenje

I.
~PI
e - ekscentricitet ukupnog opterecenja ukljucujuci i tezinu Gt u . odnosu na teziste kontaktne povrsine temelja er - ekscentricitet .poljasnjegopterecenja R u odnosu na teziste kontaktne povrsine temelja
a11I IP1 11
j~r~ll
~
-at
I
f
}- -+--:---~F
11
. "
~1Im
;
i
I
l.
11--- + s
L
ir
~
s'
+--lr .
~
SLII. 39
Ekscentricno opterecen temeljni nosac
SLIJ. 40. Temeljni nosac promenljive sirine u osnovi
Potrebna sirina temeijnog nosaca za ekscentrir.no-ppterecenje moze se odrediti iz uslova da je (Jmax = qa' koji usredenom obliku Qlasi
T
Teziste osnove temelja treba da se poklopi sa napadnom tackom rezultante. Za utvrdenu duzinu temelja L i sracunatu ukupnu povrsinu osnove Apot.nepoznate sirine B1 i B2 se mogu odrediti iz sledecih uslova: a)
za trapezni oblik
k (qa -YsrDdB -kRB-6LMT
=0
II. 109.
108
Fundiranje I
plitkih temelja
109
..polozaj tezista
L 2B2 + B1 = a1 + r
3"'
II. 110
P1
s= .. povrsina osnove
B1 + B2
P ,a
A = O.5{B1+B2).L = Apot b) za stepenasti oblik .. polozaj tezista
11.111
,I<.
M
s= 1 L~{B1+B2)+B2L2 2 L1{B1-B2) +B2L .. povrsina osnove A =B1L1 +B2{L-L1) = Apet = a1+ r
II. 112
~~~T
II. 113
81.11.41
Raspodela statickih uticaja po duzini temeljnog nosaca

x
_Da bi iz navedenih uslova mogle da budu odredene sirine B1 i
~
'
ro.c::m::Jtr:mom Q!"eseku a - a, koii se nalazi na rastoianiu
? treba da hlld~v.Qj~::j
duzina ~rosirenoa
dp.la osnove. tL
.,Qtrebna povrsina odr.e.dena...poJzraZLL
od levQ9-kraj8.-. tenre.llrLQg..nosaca.. momenti transverzalne sile~e.jWQSili:.

M x-- crn. X2 2
sayjjanja
i-
koii vazi za centricno optere6ene temelj~. Qx=crn'X-P1
LPj
pot-
Q...=:t"Il
J
temeljnog nosaca (crn =
P1(x - a1 )
II. 114 11.115
4.2. Dimenzionisanje temeljnog nosaca 2a dimenzionisanje temeijnog nosaca potrebno ie sracunati .sj:atitkp. IItir.aje i II podllznnm i u poprecnom p-ravcu.8taticki uticaii po duzini temelinog nosaca sracunavaju se. u zavisnosti od izabranoQ statitkog ~i~tp.ma Kada su definisa~ sile koje deluju
-. --t--
reaktivno optere6enje ro='" -'8

j
bez uti~~ -
--te~i.!le -II
).
U rnpmtnom preseku temeljnog nosaca razlikuju se dva plata.' Ovakav oblik karakteristicna elementa' rp.bro i tp.mp.ljn::J poprecnog preseka odgovara najmaniem utrosku materiiala za
110
Fundiranje I
plitkih temelja
111
izradu temeljnog nosaca, a istovremen.2-.9gezbeduie potrebnu sigurnost temelja 5 obzirom na stati~ke utieaie.
5-10cml b 15-10cm
I' ~-
--1 \" 1- t-'v.. I Ij
I-I 8 pa je staticka visina temeljne ploce data izrazom:
M _an(B-bo)2
11.117
11.118
Jasna presek I-I
~Ie b11 da = 1.0m
Transverzalna sila u preseku I-I odredena je izrazom:
.b" hop =kb~ fsMu,
vreana; momenta savijanja za
a n = IPi JLlJJ..l..UI B'L ~.5(B-bJ II B
. . *
81.11.42
Poprecni presek temeljnog nosaca
- an(B-bo) Q 1-1 11.119 2pri cemu treba na osnovu njene granicne vrednosti Qui izvrsiti kontrolu smicuceg napona, kako na dalje sledi:
'tnl -
$irina rebra je veca od sirine stuba za 10 do 20 em, tako da ri . isal"lju temelja polazi od poznate sirine rebra bo,
,
Qui
< _'tr
11.120
0.9. hop' b"
..S1VI - ras~erzalnoLs~a:io~nacno!)p~C!.yeca dobiien~ ".\lrednost.,.. ~tatigk. visina tem~?, koju direktno odredt&em.r i~nosl -k
hOM
Visil1a temera
s~ o~red~l~ RJema _1]~.fQd2~om --!}lo~~
U skladu sa statickim utieajima za pod!Jzl1ipravae odreduje .sf?J?~~~r: a~","dok s[pr~mci.mW~Xltu ~a'lijgnja:-Zap.t8sek

I-I u pop.mc.!J.QIlJprq.v.~~o.dJ:sdJ.Jje..p.aprecoaJ:!ram.aU.u:a.
- Mu
1
odnosno
Qu hoc = 0.9. bo . 'tr
II. 116
b"\ fa .bo
gde je: Mu- granicna vrednost momenta savijanja iz dijagrama presecnih sila uzeta ispod stuba Qu - granicna vrednost transverzalne sile iz dijagrama presecnih sila uzeta ispod stuba (uzeta veca po apsolutnoj vrednostiL 'tr - racunska cvrstoca betona pri smieanju
f8 - racunska cvrstoca betona pri pritisku
'It
1*
81.11.43.
Sema armiranja jedne temeljne grede
Primer proracuna Projektom je predviden zajednicki temelj za tri stuba cija je dispozieija data skieom. 8tubovi su poprecnog preseka 45/45 em optereceni silama:
P1
ip
pr.es~ku-LPresek I-I na 81.11.42). ~ oznakama sa skiee, za 1.0 m duzine, moment savijanja je:
l1- -najnepJ>YD
~
IS ..
n I OC
v
e 0d
. re d~..LL&LU.u
.""'"...+ ... s~C!..
= 1200
kN,
P2 = 900 kN i P3 = 1500
112
Fundiranje I
plitkih temelja
113
""
Temelj je od armiranog betona MB 30 fundiran na dubini Of = 2,3 m. Oopusteni napon na tlo na dubini fundiranja iznosi 180 kN/m2.
,0 M
r'-
R
,
J i
'R
'"7' 1
13
' ""'"'
~~
.Potrebno je odreditidimenzijetemeljau osnovitako da pritiseina

tlo budu ravnomerni. Prema dobijenim dimenzijama treba odrediti merodavne utieaje za dimenzionisanje temeljnog nosaca.
7, 0
""""
<
.0 ,N
, '
i
+0
'
- -
- --
a.=;1.0
r=5,875
v "
~U+
' ";'
'
IT
C')
1
SUSED OBJEKA
ci
q
""""
USEDNI BJEKAT
C'\I
- +~ "
"",~
"',,,,,,,,,,,,,',",'
Ti<ZI""""":1iZI
~ _rn- --6.0 8:::6.87.5 lJ=6.0

1 .,
~+-rn
4.5 f 1.0,
"
1.0 i
6.0 12.50
4.5
.1.0
,1., ,
!
L-l1=6,5
Potrebne dimenzije temelja u osnovi: Kako je duzina temelinog nosaca. kao i rlllziM-J;>J:e~a, ograni~en;:! su~ednim ohjektima, mora bitLJ IS\lojena promenljiv;:! Skina temelinoQ nosaca, rI;:! hi kontaktni pritisci bili ravnomerni. Usvoieni oblik os nove temelja prikazan je skieom. a) potrebna povrsina osnove temelja e) potrebna sirina temelja B1 i B2
Rezultanta ukupnog opterecenja treba da deluje u tezistu

temeljne povrsine. Za odredivanje sirine temelinoQ nosaca B1 i
..bice kori~f..enpl rlV::I 1I~'O\lav-Prvim
B:;!
uslovom izrazena ie Qovr~ina

te7i~ta fe povrsine Prem;:!
..
qa-Ysr .Of
3
L~
= 1200
180-20.2, 30
' m2 + 900 + 1500 = 2686
osnove temelja p rlrllgim rnlozaj oznakama sa skiee sledi:-
A = B1. L1+ B2 . (L - L1) = 26,86 m2 s = B1L1.O,5L1 +B2 .(L-L1).0,5.(L1 B1L1 +B2 .(L-LJ +L) - 6,875 m
b) velicina i polozaj rezultante:
R = I,P1 = 1200+900+1500 = 3600 kN

i=1
Ako se unesu vrednostii L1= 6,00 m i L=12,50 m dobice se: B1 = 1,70 m B2 = 2,55 m
R . r = P2 . 6,0 + P3 .10,5
r = 900.6,0+1500.10,5 =5875
'3600
'
m
(
A = B1L1+ B2 . (L - L1) = 26,775
m2
s = a1 + r = 1,0 + 5,875 = 6,875
114
Fundiranje
plitkih temelja
115
Odredivanje merodavnih statickih uticaja za dimenzionisanje temelja: d) kontaktni ptritisci na tlo 0"= R+GT A
T; =' 228,565
. 6,0 + 342,848 .1,0-1200 = 514,238
kN
T~ = 514,238- 900 = -385,762 kN T; = -385,762 + 342,848. 4,5= 1157,05 kN

= 18045 ' kN/m2
3600+26,775.20.2,3
26,775
T~ = -342,848 kN Tk = 0 kN
g) momentii savijanja u karakteristicnim tackama
0"= 180,45 kN / m2 =:qa = 180 kN / m2
e) reaktivno opterecenje tla
"
w',(/!
'"'
/1
Mo=O
~
. 6,0 . 4,0 -1200
kNm
. 6,0 + 342,848.1,0.0,5
R - 3600 -134,45 kN/m2 q= A - 26,775 ..

,
; (
M1= 228,565 .1,0.0,5 = 114,28 kNm
~I
'">,
M2 = 228,565
q1 = 134,45 .1,70 = 228,565 kN/ m' q2 = 134,45 .2,55 = 342,848 kN / m' "'ij=1500kN ~K
0/':c::...
M2 = -1543,02
M3 = 342,848 .1,0. 0,5 = 171,424 kNm U polju izmedu stubova 1 i 2

TX1=0
q 2=342,848kNlm
PJ4 .
+ +
--M M
+
12..5Q
.4.Q M
PJ4
+
228,565(1,0 + x )-1200 = 0 => x1 = 4,25 m Mmax 1-2 = 228,565 .5,25.0,5.5,25 -1200 . 4,25
f) transverzalne sile u karakteristicnim tackama To =0
Mmax1-2 = -1950,09 kNm

U polju izmedu stubova 2 i 3
T1L= 228,565 .1,0 = 228,565 kN T1D = 228,565.1,0 -1200 = -971,435 kN TX2= 0 228,565.6,0 + 342,848. (x - 5)-1200 - 900 = 0
[ ,
Ts = 228,565 . 6,0 -1200 = 171,390 kN
=> x, = 7.125 m
116
Fundiranje I
plitkih temelja
117
Mmax 2-3
= 228,565 .6,0 .5,125 + 342,848.2,125.

M = Ma = 171,424 kNm T = T~ = 1157,05 kNm Za kontrolu temeljnoQ nosaca na uticai momenata...5IDlijaoja, u rasponu izmedu ~tubova merodavna vrednost ie:
.0,5.2,125 -1200 . 7,125 - 900.1,125 Mmax 2-3 = :"1760,04 kNm
h) dijagrami transverzalnih sila, i momenata savijanja po duzini nosaca

~=1200kN 1 ~=1500kN 3 K
q 2 =342 ,848kNIm
M = 1950,09 k~
'~hi1-
Q
q1=228,565 kN/m
~ +
+
M M
+
1.2.jQ
~ .M
;U4
~"
+ t
Ma-a = 134,45 .1,00.0,5 .1,00 Ma-a = 67,225 kNm/m' Oa-a = 134,45 .1,0
q=134,45KN/m2 a-a = 'a + 1.00 ,0.55, 1.00 I I 2,55 134,45 kN/m'
CD
(kN)
~ l"-
1{
e
co: ~ "'T
~
~ I"~
'3:
(kNm) ;:, .
f
e 0
0
~
Ii) e .
N .. 0 0 <"i 0
;:jI; ie ~ ~.
f I
)(.0=4 25 . x..=7125
.','
~ a
nosacJ
Za odredivarU~ticke ~no.,9 staticki uticaii sa dijagrama M i T su:'
i) merodavni staticki uticajiza dimenzionisanje
f:"" ~ htC ernrl:cwni
I
I
/~r
(
.
i
.J(
Fundiranje I Graaenje plitkih temelja i osiguranje temeljnih jama
/.
196
I
197
vrsi kroz vodu nekoherentnim materijalom (obicno peskom). Posto je pesak propustljiv za vodu, potrebno je da se pri vrhu naspe koherentni materijal. U toku kretanja vode ovaj ce materijal polako ispuniti supljine u pesku i uciniti ga manje propustljivim za vodu. Iz prostora zasticenog zagatom, voda se crpi. Kolicina vode koja se crpi zavisi od propustljivosti zemljista i od visinske razlike nivoa vode sa spoljasnje u unutrasnje strane zagata.
Hidraulicki proracun zagata ,a se iz uslova (I Hidraulicki proracun zagata se sprovodi slicno kao i za priboj. Potrebno je odrediti dubinu zabijanja zida kako bi postojala dovoljna sigurnost protiv proloma zeljista pri crpenju vode.
H_--L
[Yw.Fs
IV. 48
IV. 49
zidova zagata
h =.! H.y~ .Fs-~h-b s 2[ y )
IV.50
.,..
.rA.;{)j: :'.~// '.: \ . .,... . .

,... .' .-. '. ./ "': ~I , .
L: <I I
:r:
:r:
-----
Pri izboru dubine zabiJanja talpi zida zaoata-.Jr:eQa.ieiitLda talpe zadu u vodoneDroDusnupodloau. Tada.J2LQilp_spreeeno.. kretan~vode ispod zida i mogucnost hidraulickogJ~LQm~zemljjSta .Q5tnebi bllo Qq!!:ebe !!i.ka.hidraylickim proracunQ.!l!.
Kontrola stabilnosti zagata
* *
b
SI.IV.39
Skica uz hidraulicki proracun zagata
~n!(QillS~~e
. .
Pored stabilnosti2.emJjista -p-otrebno je ~ L konstrukcijijlzagata, izlozena optereceniu od zemljista i vode, bude stabiln<!.
stabil.Q2k~~a~ U 8o~ledu ~returania.~unQQ9lPJJ
.
Izvan zagata DostojLs.p.Q!jasnii nivo vode, a u zastLc~noUL prostoru unutrasnji nivo vode. Da bi se u temelinQj jami r::!dilo U suvom, unutrasnii nivo vode treba spustiti nize od kote na koioj se radio Usled visinske razlike u nivou vode dolazi do kretania vode ka temell!:!2ijami. Uzimaiuci u obzir naikraci put lsojLv_QclsLpreJazi savladujuci otpore u zemljistu, dobice se ngj~e...c.Ll11dJ:a1!fu;kLpad.. odnosno najveci strulnLpIllisals Lo!D-p.dtisku-supmtstroLlja-5e.. zemliiste .na unlJtr::J~njoj strani Z~ojnm tszinom. Uvode~ faktor siOYIllPstiF" dobice se jednacina:
~JB-.kaQ.. i stal:fllnost.ce.~gata ~jmlflO ~Uem.!jjIDe~ 1,0 m duzine. . J;tabilno~t _z~.gataU.pqgledu klizenja jzrazcwa se faktorom
"-
sigurnosti na kli~enJe:
gdeje:
FSk =-~1.5
:LPs
I
:LPu
IV. 51
--4
~Ps - zbir sila koje izazivaju klizenje (sile sa spoljasnje strane) ~Pu
- zbir sila koje cine otpor klizenju (sile sa unutrasnje strane)
198
Fundiranje I
Gradenje plitkih temelja i osiguranje temeljnih jama
199
LGj = G1 +G2 +G3
IV. 55
r
I
,
,.e
;:
.e itivanie..$t~ zaQata.JJJ).p~du preturania ~si _se-za. ~agate s~ hOlizontllni~ !a.Jp-ama ,~i vertikalnim stubovima. Pretpostavlja se da je tacka oko koje bi mogla daci da pretllranja-
Jack~Q -
\
.\
'
W2
'.
.'
, '1"1
/)
vilh+hsv
'/)
"
"
A
1
';'" " , "
II II. . ..~G3 .'\
..\'
/
...
/)
Ep <45--'-
. . .e"'/.'I
.. .1 Pp
""
",
/)
/)
P"
Pws
Pw"
Pw
0'2
~
Ea
'T~
: /1
"',
"
" ,.-,
'";,
',,: '(:', '1,' , :', J' /

' "
. /'"
r...
~, ,
~ ..c
i~:~<";,,,:::~0' 1
I I \
'
Pw"
r"
W1 I~,~
'
: ,/t
' 1~2:" ":'"

',' (, .
0"
SLlV.40 Opterecenje zagata za kontrolu stabilnosti zagata u

pogledu klizenja $a spoljasnje strane zida deluje aktivni pritisak tla i pritisak
b/2
ie--1..~ A uzima'u hidrost .y. . . c' e en' r 'UCI diiagtBm ~ -RJ:i,l@~ na JSI. 1\/40). Prema istoLslici,ile _k9i~ ~<:tzLvajuklizenje -
yode, C1 sa unutrasnje otportla i pritisak vode.~o
SLlV.41 Opterecenje zagata za kontrolu stabilnosti zagata u pogledu preturanja Frehmmje izaziva sUapritiska od vode W1. a stabilnost daje tezina ispune zagata G. Faktor siQurnostiY..PJ}gledu preturaoja.je: IV. 56
.su:
LP 5=
+ W1 + W2
IV. 52
_Sile koje se suprotstavljaju klizenju sLS

LPu = T + Ep -9de je T sila trenja u donj~ povrsini zagata data izrazom: T = LGj ,tg<p
IV. 53
IF'P =~~1.5J
gde je moment stabilnosti:
IV, 54
b Ms = (G1+G2)~
IV. 57
Ukupna tezina zagata je tezina ispune i tezina osnovnog tla izmedu dva paralelna zida:
..otpor stubova se ne uzima u obzir ier ie na strani sigurnosti. Mome.otpreturanja ie: -
200
3 2 hw = Ywhw
Fundiranje
201
= W13 -Mp---
hw
= 2:Ywhw
a. _-6--
IV.58
\ r=~(%r +(i r -
poluprecnikkruzne klizne povrsine

IV.60
~.ola s~tb.zCi!ga!a-obutwata i-kontr.nlJ1..~Fitisak~ n~ tin. JJ nivou baze zida. Prema (SJ. 1\L.4.Q)J.vicni n_aponilz;oose.
\
gde je:
--
-,
-preturanje izaziva pritisak od vode:

IV. 59 H2
,1/2 <5
= b.1.0 :EG, -1.0.b2 +6':EM!

pa je moment preturanja:..
W = 2. Yw
IV.61
I,Gi - ukupno vertikalnoopterecenje u tezistu nalezuce povrsine I,M - moment svih sila u odnosu na teziste temeljne povrsine Lacinatipritiseina tlo-.t~une
Cf1= Cfmax ~
uslove:
Cfdoz
Fp=w(~+i n
T = ( +G2).tg 0
~a trenja, koia se Qpi[e_pr.eturaDju, P..o.tiCiLo.d tezine i~medu ~aza~~C!.sledt IV.63
Moment stabilnosti je prema tome: IV.64
I ,:I: I I
I "N
,J:;
I,' , '
I
"", ~~1'
~s =T.r=T)(%r+(~ r
-9kolnimtlom
Konacnoie faktorstabilnosti[JpOglAdu preturanja zaiedno sa
'"
.
,
, '
'.. ,',.)1
IF," =~~1.5+2.0
IV.65
!
U sluc.ajuoslanjania zagata na cvrsto tlo i otkopa tla do iviee z-a~J. do dna zidova. treba ispitati stabilnost za okretanie oko J:l9jnize_unutrasnieiviGA koja Qrolazikroz tacku O. SI.IV.42 Opterecenje zagata za kontrolustabilnoszi na preturanje zajedno sa okolnimtlom '-
202
Fundiranie
Gradenje plitkih temelja i osiguranje temeljnih jam a
203
" ..c Sledi faktor stabilnosti:

J:
\~, =(G, +G2).%1
IV.70
....c
".
...... 0
0 0
o~~1
Fsp = Ms >1.50 Mp
IV.71
00 0' o2
0 0
II
:U-sl!!caj~~ .z~l@Qj? .?ld~~ pigatcwl_tlo.-kaje oije-tvr.&tCL ...JLe"~an..9 t[eb~ ispitati stabilnost zagata na klizenle-PQhoriz~mtalnQj. (avni za najrumovoliniii slucaj opterecenja.
0
0 0
1/ Pa V /I /I
Pw
b
/I
1/
SI.IV.43
Optrecenje zagata za kontrolu stabilnosti na preturanje oko najnize unutrasnje iviee tla..:
I oJ: I
.""" .......
00 'J~1O
'.
.BfL spoljasnie strane deluje pi!!Lsals ocL voguprLtisakPritisak.od VQde_jeza.ukupnu 'lisinuH:
"'NI', ,..c
I.,. ,
:' .. ,~
'0'-";:
:,' o'~G~'
0
I
I
- H2 \ W=-Yw
---2
dok je pritisak tla
1;]
--
IV.66
*
SLlV.44
Pw /)
T~
,
b-t
~(pp-Pa)
Ea =0.5,y.hi.ka ,Moment preturanja je u skladu _saJim:

f-
IV.67
Opterecenje zagata za kontrolu stabilnosti u pogledu klizenja i preturanja
H h Mp = Mw + ME = W .+ Ea .~_3
--
_UkupnQopterecenje.sa spoljasnje strane zaggt~ IV.68 ~=W1+W2 Ixi cemu ie:
LJ
IV.72
IV.73
..lJkup!1o_opter.ece!1je_od zemJjista izmedu zidova zagata ie:, G = G1 +G2 = b(h1 +hO)'Y1 +b.h2 'Y2 pa je moment stabilnosti:
(
gde je:
~ 1 ~~Yw!
jW2 =H.h, .Yw I
Nasuprot spoljasnjem optArAcenju deluje UkLJpnO opterecenjA'

~Pu = Ep + T
IV.74
204
Fundiranje I
205
Ep
= .!.hi 2
'Y2~g2(45+ cp/2) -tg2(45 -cp/2)] --T=(G1 +G2).tgcp
IV.75
Odnos LPs i LPu definise faktor stabilnosti na klizenie: LP u > 1.50 FSk=LPS IV.76
\@zanim medusobno na mestima stubova kliestima - proracun se sprovodi za talpu Kao d~elin~kQjlLCitlE2 dva.zidavezana_lJ vrhu kljestrma-pf8fpostavlJa se da su zidgvi ukljesteni na 1,0 m ispod'povtsme terena a u vrll~..yez~x~C~~!~gom'(klje-stima) opterecenlm samo 3.!<si@tl')g_I}l__~ltQ.'!1~" .zatega se-- uzima -na-visini--najvisegvodostaja za koji se sprovodi proracun. ~ritisak od vode sa spoljasnje strane
~:~e~~rp'~~~s~a~n~~e~i~(~~
Imut~~
~ ~~~~:n~~ Pritisci od iSDune na zidove se uzimaiu
podednako bez obzira na rastoianie zidova. Prema tome, bice" pritisak na zid 1
IV.80
+H'f h~ .yw [1( hz +3" H)
IV.77
pritisak na zid 2
{p,=~-p"-l
IV.81
~p =Mw1 +Mw2
.dok je momp.nt stabilnosti:
= '2
~
1
~2 =~+PaJ
'j}--'
MS =(G1 +G2)~+Ep.!2 ? Odgovaraju6i faktor sigurnosti je: F

sp
IV.78
3 a
I I I r I I
I .s! J211 I I I
I I I
---
1 Z
2 -Z
AI
a ..+
.r:.
= Ms ~1.50
Mp
J
_.
IV.79
..+ ~ .r:. .!!.
J111 I I I I
.!!.
W/2
W/2
Dimenzionisanje talpi zagata
;.:...=':::::::=="~---'-'-'
-"=.,.'.-. "',-
Talpe su najvazniji konstruktivni element u konstrukciji zaga!g, a vrlo ces mo a pe I dimenzionisu. Talpe su iz~ju-p8-je-Z~LD.lihovo dimenzlonlsanje potrebno iiracu ~ natLDaj.veCe-momente.sa.'liiania. -.
Pa p.)J2
-1
Ako zagaLgne dJla_--PE1?lel!!~__9~A.Ad.cLt~IJ'y-j'L sa
SLlV.45 Staticki sistem i optereeenje zagata za dimenzionisanje talpi
z~_!jenir:!1~~~l::!l.nim_taIPama (talpe pribOjaili..obiCC'L)Jerti.k~!nerr-
206
Fundiranje
207
Staticki sistem ie iedanput neodr~<!e!1,
2. ~a .Qepoznatu se
.-Na osnovu izraza (IV.892 !...{IV.81) oc19ledD_o jeda ~

-P1 -P2 -= 2Pa
!Jzirn~LSil~ z_uzatezi. OdgovaraiYeedeformacije zigova-"~acIJA
--
IV.87
..
7ida 1
~+Z0 = - 1 P1 1 EJ1r 30
13
IV.82
pa se izraz Za gilU u zatezi konacno moze napisati u obliku:
-~~ 02= ~ gdeje:

E P2--Z14 13
l~.IJ
IV.83
10
IV.88
la ciimAn7inni~ie talpi merodavart~.cLmoment

sracunat iz izraza (IV.8S). Potrebna debliina talee ie tada:
(M2)
)
3
EJ2
30
- modul elasticnosti drveta
~ =V~
IV. 89
J1,J2 -momenti inercije preseka talpi zidova 1 i 2 racunati za 1.0 m
~ednacava~m deformaciia 01 i 02. zanemarujllt.L .deformaciju zatege. dobij::l ~A i7ra7 7::1 vAliCinq $ilA IJ 7::1tez.L.Z...u
obliku: -
\ Z = 1 P2J1 -P1J2 10 J1 +J2 IV.84
PIO{qC!lrLQ..Qtrebne debliine zida zcm.ata..g moze sprovesti ..uzimaiuei i nesto druaacijLraspodelu_o.werecenja _pribliZniju _~tvaro9J!1 QQ.t~eDiu... Q) 4a__.Q~~ko.Yl~aterijal u ispuni z_~ga!~~,d vertikal~qlR!' nasjp~n...kroz_vo~~,.__moze ~e'-p'reapostaviti da deluJe nC!.zidQY~ zagata slicno u silosima.-Kacfa ie rastojanje .--'" ___h_.- n,asutom-materijalu '.. , ," .. _..~--- '.. , .... jzr:oodu zidova 1 42 rlovnlioo -'leli~ pritisaknasipa raste po
trouglu do kote terena. Na dalje ne ra~te..J--leL.se,_njego.\lJ8.s neutralises? pritiscim~__sa s~.~~,~~j~_s!rane --,--~ zagata.
a
-Kada-je-1sQQj.eJiina n~pozJl8ta odredena sila u zatezi. mogu se odreJ;liliJDomenti..savjjanja.na.mestu;uldj.estenja...~zid 1 i zid 2:
J:
/I
/ M =-+Z.I pi 1
6
/
t<:>= ~[+
,.. jJ-i ,"
:L
-<J
1M2~Ef-z.,l
IV. 85
(()oJ,., ..
I
'
.! If,7 L j.,t I .d 'r {:(!) I '-f,J
Kako se zidovi zaqata izvode sa talpama istih dimenzija biee
.c
~
(j
i J1=J2 pa ee izraz~ilu
u zateziglasiti:
Z=~ . jO (P2-P1)
--r-- -----~
IV.86
SI.IV.46 (
" " Pritisak ispune na zidove zagata pri dovoljno velikom rastojanju zidova
208
Fundiranje
Graaenje plitkih temelja i osiguranje temeljnih jam a
209
Sa ovako odredenim prm;p.~nim pritiscima na zidove zagata I sa ranije usvojenim pritiscima vode. izjednacavanjem detormacija 01i 02, dobija se iednacina:
EJ1( 2
Pw'~-P
30
a8
~+z~
=~
3)
Pw.~-Z~
30 3)
IV.94
EJ2 ( 2
Za EJ1=EJ2, iz predhodne iednacine, dobice se izraz za silu u zgtezi.:.. ~~31 (Z=~p. aPa(H+1.2'i IV.95
..,IL
~!J lJ
.
a zatim i izraz za moment savijanja M2' kao moment ukijestenja, za dimenzionisanietalpi
SLlV.47 Pritisak na zidove zagata pri manjem rastojanju zidova .Karla SP.LJsvojida je Ilgao klizenja nasipa izmedu zidova: a=45+<p/2
M2 =
Pw/2-12 + Pa.12-z.d
6 2
IV.96
IV.90
1afI~ jA rlilhina na kojoj opterecenie od nasipa dostite.. JI1::!ksimalnu vrednost:
~
"
h' =_.tg~ 2
.
IV.91
.
l'
i2~\
Velicina maksimalnog oPterec~
Pa(h')= y\!ytg2 (45 - <p/~) ::: ~)'h ' If C\

\
h:t.
IV.92
W/2
W/4
-deluj~ '
[
~stavn~~ln~
ravno~o oo.r orosecno
~e uSY~J2P-
c~IPL'yisil)i
I
o~terecenje! Ra. Iz uslova da je
E :2= E 2 d0 bJI~e:
E.. ":pr;. Q,;
\::: 4A \ I ~ :JJ . ~ (h ) l..{r - f/
'
i
Pa =
.
Pa . (1-11...)
(h)
I
2
1b(VI\j'.t
) 1--1Q (hi)" i::
'ljMY(Th t ~3
l
\
) ) a ,to (~)' \. J,
h)
'1'1"
\t)' ";~i
Pc,
,~
(.') '" .pJ2 p; 1\;14 P. gata I SLlV.48 Povoljnija raspodela pritisaka od vode na zidove za '"1"t
11
1-'-
- Afa(~1 ~ ~fio.Chl)'
~ 1Po(r,I)'.t-
C~I)';L
( ~l~'t_!\
'-
./'
210
Fundiranje
211
I ~Qa _si:zjedilacavanjem deformacija c)1 i c)2dobija: I
EJ1( 2
pw .~-p
30
a8
~+Z!:.
=~
pw .~+p
30
~-Z!:.
a8 3)
IV.97
3)
EJ2( 4
I ~ 'oC I I ;. . N ' .OC
" ,: @'>;. .'

"
'
.Qdakle za EJ1=EJ2 sledi:
----,
I
.-. i moment:
-Pw' 80
I ].
IV.98
'oC~I'
Z=aPa.1
~
IV.99
,f
M2 = Pw~~.12 ~pa
2
.
~-Z.I
Konacno je p-otrebnadebljina talpi

~II
=V~
IV.100
-+
. SLlV.49
Zid zagata od dva reda koritastih talpi
1 - celicne talpe; 2 - pOdvlaka; 3 - zatega; 4 - ispuna zida

Kada je visina vodenog stuba pri visokom vodostaju hw= 3+4 m, zid zagata se moze graditi kao zid priboja ojacan nasipima. Pri vecim visinama vodenog stuba (hw = 6-7 m) zidovi zagata se grade od dva paralelna reda koritastih talpi izmedu kojih je ispuna zida.. Najpre se zabijaju talpe i montiraju podvlake i zatege a zatim se u dobijeni slobodan prostor ugraduje ispuna.
6.2. Zagati sa zidovima od celicnih talpi
Zagati sa zidovima od celicnih talpi su veliki inzenjerski objekti. U osnovi mogu biti razlicitog oblika: prava konstrukcija. konstrukcija koja okruzuje jedan prostor za objekat ili deo objekta i konstrukcija koja uz obalu odvaja od vode prostor za gradenje. Uglavnom se koriste dye vrste celicnih talpi za izradu zidova zagata: koritaste talpe i ravne talpe. Koritaste talpe rade na savijanje a ravne na zatezanje odnosno kidanje brava talpi.
~...
~
Z
~-10~
-J -400 mm ~
SLlV.50 (
Z Ravne talpe u zidu zagata
212
Fundiranje
213
Ravne eeliene talpe su konstruisane tako da im krajevi (brave) zalaze jedna u drugu i mogu da se zaokrenu za izvestan ugao a. To omogucuje izradu zidova zakrivljenog kruznog oblika. Talpe su u takvim zidovima opterecene zatezucom silom Z na kidanje brava. Zidovi zagata od ravnih talpi su celijske strukture i u osnovi mogu biti: kruzni, segmentni i krstasti. To su vrlo ekonomiene konstrukcije, jer potrebnu tezinu daje materijal nasut u celije, a pritisak tog materijala preuzimaju zatezuce sile u eelienoj membrani od talpi. Niz nezavisnih cilindrienih celija se medusobno vezuje luenim vezama koje su takode od ravnih talpi. Svaka od ovih cilindrienih celija je za sebe stabilna, pa se moze ispuniti do vrha odmah po zabijanja talpi. Lueni, vezni delovi zida pune se ispunom posle punjena cilindrienih celija. Praznjenje se obavlja obrnutim redom.
Primer proracuna
Za zastitu temeljne jame zbog velike dubine vode predviden je zagat. Zagat je formiran od dva paralelna zida drvenog priboja izmedu kojih je nasut zemljani materijal. Karakteristike osnovnog i nasutog materijala su iste i date su uz skicu Podaci 0 tlu:
~~
I
"
S!
N .c
.~~':"\~<)\\\'\\"\)I ~I ~I II "f: '"

.
I\\\:\\\/\/J
"
:
II
.
~
Ys = 26,8 kN/m3
51~
.
7
n=36
w = 18 %
cp= 27 cp'=25
v
z z
Potrebno je prema navedenim podacima proveriti stabilnost zagata Hidraulicki proracun zagata H=~
Bsr
0 0 co;
L
'.
Yw .Fs
~
, ' SLlV.51 Zid zagata celijske strukture Cesto se zagati, kao veliki masivni objekti u reenim koritima, moraju graditi u fazama kako bi se mogla propustati voda za vreme gradenja. Znaei, zidovi zagata se moraju nastavljati, pa se mora obratiti paznja na izvrsenje radova na mestima nastavljanja zbog moguce propustljivostiza vodu i njegove opste stabilnosti. Po zavrsenom gradenu objekata zidovi zagata se uklanjaju i ruse.
~I
L1
y'= (y~-y",)J1-nr~
y' = (26,8 -10). (1-0,36)
'I
.
1 I w
y' = 10,75 kN / m3 Fs = 3,0
~ - --- --- - -- - - _:J ~ 1..:I
8=4.00
~
~ C
= 10,75=>h
= 2,65m usvojeno:hs= 2,90 m

2,90 + 0,50 = 3,40 m
30
h
Smm z=
214
Fundiranje
Graaenje plitkih temelja i osiguranje temeljnih jama
215
Kontrola stabilnosti zagata
Pritisak tla sa spoljasnje strane: Pa =y.h.ka

Pao =0
Za kontrolu stabilnosti zagata potrebno je odrediti pritiske tla i vode na zidove zagata. Uobicajeno je da se pritisci vode uzimaju kao hidrostaticki. Usvaja se takode, radi iednostavniieg proracuna, daj~ niv9 vode~a unutrasnje strane zagata na nivou
kN/m2
_dMtemeJ1nej~
- -
~ -
. jJ. I ~G 25 Pa1=10,75.3,40.tg2 ( 45-"2 ) =36,55.0,405=14,80kN/m2
Stabilnost zagata u pogledu klizenia:

FSk = LPu ~ 1,5
Otpor tla (pritrisak tla sa unutrasnje strane): Pp=y.h'Ap p =0

Po
LPs
- faktor stabilnosti na klizenje
~N/m2)
~y/\
L Pu - ukupni otpor klizenju (zbir sila sa unutrasnje strane)

LPs - ukupna sila koja izaziva klizenje (zbir sila sa
spoljasnje strane)
I I 181
:
PP1= 10,75.3,40. tg2( 45 + 225)= 36,55 .2,46 = 89,0 kN 1m2 Sa skiee sledi:
~Ps = W1 +W2 +Ea
I
,, , ,,
~ ~:.:.:,:.:.. '::-:"\':": ,'. '. ...'.."
..,:~,,,::.,,,:,:,':".':'
.:..~,.-:,,";:. ,::.::-:: :':",,:,':IG7',:'~"
"'I
.:.:.::.:..t.:,...:..:..:.:..:.. """"
I I I~ '" I : I
I
T
+
~
LPu=T+Ep
8.
W1 =30.3,0.0,5=45kN/m'
/
,,
a
~
'" 89.90
I
~
I
Pwu=34 0 I Pw=30
I I I I I I
W2 =3,40.30 = 102 kN/m' Ea =14,80.3,40.0,5=25,16 kN/m'
i ~
I
Ep = 89,90.3,40.0,5 = 152,83 kNI m'

T =
I
I
Pwu=34.0 If
8=40Om
L G . tgcp
- trenje
pod bazom zida
pws=64.0kNlm'
Pritisak vode sa spoljasnje strane: Pws = 0

0
~
LG = G1+G2 +G3- tezina ispune i osnovnog tla izmedu dva zida

G1 = 4,00 .1,5~20,24 = 121,44 kN/m' "
PWS1= (3,0 + 3,40 ).10 = 64,OkN/m2 Pritisak vode sa unutrasnje strane: Pwu0 = 0 Pwu,=3,40.10=34,0 kN/m2
\r = rs{1-n).(1+
...
W)~ 26,8(1-0,36). (1+0,18)= 20,24 kN/m3
2 =4100'~5 .;10.('5=64,50 kN/m'

G3 = 3,40.4,00.10,75 = f46,20 kN/m'
216
Fundiranje
Literatura
217
}2G = 121,44+64,50+ 146,20= 332,15 kN/m" T=332,15 tg25 =332,15 0,46=156,10 k%. > 15:::} '
LITERATURA
1. 5epe3aH4eB B.f.: Pac~eT oCHoBaH~~ neH~HrpaA,1960
F = 156,10+ 152,83 = 308,94 V9 sk 45+102+25,16172,16 Zagat je stabilan u pogledu klizenja.
COOpy>KeH~~,
rOCCTpo~3AaT.
Kontrola pritisaka na tlo u nivou baze zida

0"
=}2 V :!: }2M 'kN/m2
A.
)
- povrsina
os nove
2. 5YAMH A. 51 . .QeMMHaf.A.: Ha6epe>KHble,CTpo~~3AaT, MocKBa (1979)
A =B.1,0 = 4,00.1,0= 4,00 m%,
3. Vujicic c.:
4. Vujicic C.:
Fundiranje 1, Naucna knjiga, Beograd, 1985
w = 1,0.B2- 1,0.4,02 - 267 m3 I,

6 6 '
1m
- otporni moment
nalezuce povrsine
Fundiranje 2, Naucna knjiga, Beograd, 1991
}2V =}2G = 332,15 kN/m'

}2M - moment svih sila u odnosu na teziste nalezuce povrsine 3,40 }2M = W1 (1,0+ 3,40)+ W2 .3,40.0,5 + Ea . 3,40 , 3
-
5. Grupa pisaca:
Siozeno fundiranje, Gradjevinska knjiga, Beograd, 1975
6. Dolarovic H.: FundiranjeI, Gradjevinski fakultetSarajevo,1982

7. >KeMO"lKMH 5.H,CMHM4MHA.n.: npaKT~~eCK~e MeToA pac~eTa cpYHAaMeHTHblx6aJ10K ~ nJ1~THa ynpyroM oCHoBaH~~,rOCTpo~3AaT,MocKBa ,1962
Ep
}2M = 45 .4,40 + 102 .1,70 + 25,16 .1,133-152,83 .1,133
}2M = 226,74 kNm/m'

0"
8. Ivkovic M., Radojicic T., Acic M.:

Granicna stanja Beograd, 1988 betonskih konstrukcija. Naucna knjiga,
- 332,15+ 226,74 - 83,04:t 84,92 - 4,0.1,0- 2,67 =168 kN/m2 < 180 kN/m2(u
"" 0 - zatezanje
9. Kostic V.,Stevanovic S.:

nivou baze FundiranjelV, Izdavacko informativnicentar Beograd, 1975 studenata,
0"1 =O"max
z-agata na dubini 3,40 m dozvoljeno opterecenje tla je 180 kN/m2)

0"2 = -1,88
u tlu se moze smatrati (
10. Maksimovic M.:

Meh' \ ika tla, Grosknjiga, Beograd, 1995
zanemarljivim
'" , ,""''' 'i~"" LI';::"'" '''''ii?'''i'~'i,PcM'~' , , , '"",,''''''''''''''~f.'''''~''' ..:"--,..,,,,.,, W"'1!i''''~'&~''''!i'; ;N,,,,,, , " .~, " , "
,
'if!!:''1;!!
'
:11
'' '' ,, "".,n' ,
'", .,' ,
..".
~""J5) . "
',"
~
, , .., ,
",\Z,: '\/'EU CI"',\ ",",~~~~-~-"'-~""",,,

ii/i. ;',Si";~"#';
e.,..,~"cS;1:..E.gA.10~,' '," -~---~"'--'-"-~"-~."_Z~
,,,,,":.. ,'"
1;;i,~: '.J;~~,'iJ",,:;:
"',,i.'
,',."
,i'e K",,?
~'u\NENZIDE
'i
~c\V\E b6
SA rvtQA
,,''''
\'~9= t~p=
6'OO'k~ 240 K"\
>f = '"\7;. 2 '.:::!',~/Yn'~ I -. ~rn~ ~<"= 104. 1'. Kl " \. 0 \_;:? r", ~. , - ,. 8
. "\\..iJ ~ -= "" \
E 'S~
'-\
-A
"'\
7' 50
/
~Jjc..!(il2 'rnJ. kkj V

'
'-DI \'. h <:> ! -::-;:::. ',J
~/
<.J~
1 0 "()l
160
U'
b:. :-= A
", O'DR
'CB \V -I~.},).;t
D)0v\ C \,J~ -=:J A
(:)/
I:A.~
\EMc~,
OSh~a\j':
..
-Arc ~
=
:"
~
. . =y"
Q - "'" ",,~e Let <:, 'SJC . \JJ
:\J~
==
\O\CI)/f('n~
I
r-\po
"L"',."
840
la.. "'y"\
t'-Jk.=\--j3-\ ~~f'= (~O<:::)+ 240 - h::/ b. 4 "('1,.4 - '--'

~
= 840
t..::JJ
160-
~= ~/~ =1 "~,, " \ ';' ..'--' -' '-, '-'/
~
' "
b4
~
,v-".,2
1/-6-=1 ,.
~
" ..., '- 7 ' / 'I ' " -~ ~ ,--", ," c -/ -' '
'-,
USVA-:JAN
~
-=5/l= 5?4oj9.Aorm
?R\T\~..I<A
NK+
l<q/rr~n2.
K.O t...:rT2:Ol...A
r::- ~K. +- G7r
\\}/c. -;-10:
'C)-
-A=-: "\ SG/
~.1..'
~'l
~
D.:f_~,~(~<
Q
840+
\;
~40 .2/40 . ~1 . /'0 9..-""0 -2 ;/ 40 ---r-'
~-
8~
{c,
-'-'-' '
f
i '
,~ ,/
---'7/
~/
J.
N
'Y
,
I
t--
'7'
" --.
240
r-
! i
--p
:::,
.L---"
..
Q ,2/40
-,/
I
I
1
I ' "=-:}_?.'u~~~"
,,/
-r\.A
'I
-:IL-lj;
\"0Z'7
.4,0
-.::: \;"'zC7
-I- 'Qze;.
- 'Q 26'7
:9
,1
i o..~=
G7
".'\ J)
.1 , tv! . I
~ 'i() ,).i
~
ill)
t
I.
G7
, I
'
f I
/
-G7~.-
. ,- . .hj
,I
1 I
,'..
pi .
!
,
,---'-'"""--"
.LC\.
b:: ~
c:. - .~ I b=br/2
0...
= 4/0
,..
+ 1" 2 '" <::S...2

, "'''-' ""."", ..".., ~,
10 ,
~t'
'?t
i +~
Q.::4:~o-~2:=
';,.,} :"::~'
2.8
n
:
"
"
,"
l dx,
j
,
I~
'~",'i.
'\Z:;b
o../b ~ :;2;/bi
L-:JADE-LA---'1
h'
')
')
,---,-
"--',"""'''''''.--'
",
'.,"
0.7.
~}
0
[~
~,
0
(Y""~ z./b =~:.~.~l1~;1~~i~~I,:'~~~~.J:~?')7.4~X~~ I I r.
-~*.~:~T;-~'
0
''')':>' '-.-
--~,~~ ,~- -S"78:--".'h h:/.':'''~'':~::''

;""f.-I,::
"/,;:-~,,, -_:'~-~~-*~j~= --:1:;, -- T;;-~ -- g~N[*:~,,~-'- -i,~--I:';;;',;j:;;:._E~!~!.~r:-:~0 ()2'--~~,?
0
''')\;'(
1
5 ~'-- )1 L.
(')
I"'; 'j'..:' ~~'.:'-~'

---
9"S'--:'~.~~-:D .-.
,-\r>r;7
_.. ~~~,~)-
57895
---,_.~-," ",.."
95 G'-,:
,-'-"-'...'"
": -- ,._-~
j 9-:SGG
C'4~.'\
0
-,'\,:',(, (
, .--,'oj. ,-'
-,_.
1/' ' ' 0 '7L"1;
9/\.\.:;-'\ ,~.-'\
,-) ,;,.'(1
\ '-",)
"'.-'i'
.
.
0 /' 0.-" \
;-I n'' lo
. ;'-0
C;:"'L' t -;;!:..., '-.J/. -,
'/\
1-::-::
-'
7,
~T7;-r ~'~h -j~J~~?'i

+
0 ~,,~ i;~;~~~ ~-I ~~~...~~~~. -";;:~'~~-~;i~~_L; !~~,~_J~~~~-.
~ao I~"o I "'~-~;,;~~-;;,;;,~~. -- ;i;~;' "'f;':~-'--~i~r~~~- ;~;;;, -=:~i~~--~;;~~;~~~O"~~~?b ,

"""" ---,
~--.-
---
100 12501 Q.~:~v; OY)4

..., ,
:.':;,' 7'
, , """--'"
..
:i~~J-'-:~"~~;:]~~~~ ~~'-:;2I~~~_l:'-=Y, e~=,

kJ':OcI
' I " ,--'..
\
~ool~sol
~>11 IQ:)~ L +
I
:',-F~ ,;
I :.) '/~~
...1"", ,. " ';C'.
<;:c~
"""",-'''-'''''-'---''-'-r'-'
~?',)2
1) '/':;'.,
O,08
---'-'-
1?'
':')
''''--'-
I ~:",,":::'~,
' ..--....-.
'-":), \"',;;::"
'
'5
,, ~~...'
"
4
1
,-, I~IG
I
'--.
I
..
":"
-~~,"-:-r
1 .:::..~~., J.~~~- '- =-~.,~-~~-",~:-"~,,.,~..-"":=..

,
'JC:-C,. .
, n'l
"
0 n(..~
OT
-;:
SR
-(
(
::
"(, '
'<f \
/h
-+-
G I.
\
I\
' nr7'" 'C. r;: "\':::::0 '-' 'r <:>+ "" \.-\-;:,, Q4
):::.
"-'
I ---"'-~~ ,...-'
:'c./~',)7
':;'-:
("'"
~-,.
:.' -',
,)
( '1~ 2 .\'0 .
-I; -'10
::' r 1 :~._~-=~=,,,.._o~~
.., '/'/"
/
'?3, ~
~r'n"'~
<:)':-;-1
I
1
.. + \ /4
- L,
'115
2- "'~~::-f~~~~;~~;:-~~~ z (1 ',,/. -.I
-y = 9S}:~G
'(_-\,.} )
klJjm
,r- 'V ,\''2... I ~ ':: "'\ ,E,::>~
\R \0\)1; 0 \. "'" -+ C) ,
\..,1 '
) ,-
'-
":;. . 2/ '-\j:::
,--,,:-2
~ 'I).~.
',\-y -'\ 950
n ..::> -:-.,> ,.. /, -,'

/
~~
, ,~' ..
1-.)/(\'1,\:>"
((fl
,r
* 1XJA0RA~IUI<UP\'J\
\4
:;EOl.05~ 1L::=..___-TlO -~
\'\4' -fJAP(51:j'~-R-~O=
'J' ','
/ / i I
'2/\/ ~'21
--j I I I
\
;.(J/'/
,<-:::'~~.c~:".L77
//
r--
- ------.
L..,'2/1~
95/rc:G
').
9~S1
A::>"~
. j/ 'Q
-c< l~}
;~
:
'.
'-';s~'~2
82,74
0 to "
'--t:h
.~ ),'
.'
.'
/
/ /
(;001-7 ---'--.
~ 7 ~.~
/
/
0 ""
Iu..
~~z0 /
:"<_:~~,'-t-
"""'/
>c
/ (.J M"'GIU
"
/, (1
7L.." ',r'0
""
, :.'~:--,-~.'.L1__nJ
r"
s ~ /':I';'
i
2S,28 \
n
C 'C.
---.-_...
~"\
9(;
,V'- 1}5\=1.1
/ i I I/

Teorija Fundiranja

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Teorija Fundiranja

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Teorija Fundiranja

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

32

Proracun i konstrukcija plitkih temelja

kontaktnih pritisaka p-o opstim

moduldeformacijetla ili steneu (kN/m2)

obuhvata odredivanie potrebne nalezuce povrsine i

51. 11.1 Masivni temelj

2. TEMELJI ~~---~ SAMCI

81.11.2 Temelj stuba opterecen

2.1.1. Odredivanje dimenzija osnove temelja

odakle se dobija potrebna povrsina osnove temelja: r--- I

'A=~ qa -YsrD, Za slucaj temelja kV adratne Q~ooveb~e=.

m(qa -Y srO,) pritisci na tlo

qa - YsrO,)03 - 4NkO- 32LM = 0

pri cemu je: Nk

- ukupno opterecenje konstrukcije i opreme iznad povrsine

- suma momenata u tezistu nalezuce temeljne povrsine

B - sirina prstena Os - srednji precnik prstena

vA:" < 1.6 ' fbk

cvrstoca betona pri pritisku u MPa

(b: Is), - ~ hj ~ ..!(bs+ ? '..'.

ali ne manje od 30 em niti vise od

h 100<1 n -..!.= tga = ctg~ = 0.9 aIj fbk

--Y::I.. sto u sredenom obliku daje:

podloga od nearmiranog betona

U prethodnim jednacinama je:

- granicna vrednost momenta savijqnja u preseku uz stub

tampon sloj sljunka

- reaktivni pritisak tla od granicnog opterecenja

SI.I1.5 Obliei temeljne povrsine u osnovi zavisno od vrste opterecenja

uslova__9_~-~i:l~~i_'!'51If.1J_er}!i_~~~_~~~~L__~ud~_~__g~~nicar.!.l_a _: dozvoljenog opterecenja, -- a -'pr~r:na ranije izvedenom izr,a.z,lJ_:"'k2(qa -YsRD,

gde je: LM =~+J~j~J+

" .$"Ng; " ..1

Hpht-::Nge- Npet~~m+ Hpht- NJJ~._-

...K;:tnq,!la.dIOQIIr.;niDretezno nekoherEillt~aterijal (nevezano Jlot..!ia.rakte~s.!!cno je da se ~~g_?!Jl?y,rlQQrzo.Ae'c;I~aju..-daklej_p:a

81.11.6Centrisanje temelja prema stalnom opterecenju

81.11.7Centrisanje temelja prema ukupnom opterecenju

- -~~ eksc~ntricno opterecene temelje cr1 = crmax :=;; qa

- staticka visina temelja

1s - bm . h.OIl Aall =~~

Navedeni izrazi su poznati u teoriji armiranog betona pri cemu je:

~ - mehanicki koeficijent armiranja II. 29 av

- granica razvlacenja upotrebljenog celika.

=QUIll . QUIll b z- b 1111 1I11O,9hOIIl

~@ticki uticajLM LC4a -diro~zioJJls.anje JgnG

I 1'<1" I --r-T__L~~I I C') I

sa'{jjanja u presecima u osovini temelja su:

dok su transverzalne sile u presecima uz stub: Qm-III = o)B ; QIv-IV = anbL

~Q.or~diti tako da se u sredisnoj polovini sirine B i duzine

Ab =(bs +2ho).(ls +2ho) -'-'-'-'-'-'-'-'-'-

v U4 v /I 10 ,,/' Aau ...I!

glavni napon zatezanja

'ta i 'tb navedeni su u

1.0 za C 240/360 i C 340/500

lJ..e.oredni napon ~m~canl?l iZr:)osi:

tQ.daodgov~ r~ visioaJ:emeJilliLP.lijero niie potre.bna Elrmatura..J$...<ldaje.-:'tp > Y2'tb --~

20lazeci od uslova-L~~e-ze-se-Rekada ici drugim.. ~m. Moze se QLe1bodno..odrediti..p.otr:ebDa..statickcu.dsica..be-ako, .~~Qrist~olje~llQ!Lzate.zaoj,uLbJilllW1_.

Odredivanje potrebne staticke visine temelja iz uslova

Povrsina omotaca zarubljene piramide iznosi

uslova__9_~-~i:li_'!'51If.1J_er}!i_~_~~~~L__~ud~_~__g~~nicar.!.l_a _: dozvoljenog opterecenja, -- a -'pr~r:na ranije izvedenom izr,a.z,lJ_:"'k2(qa -YsRD,

\I varijanta - ~a pr~Laz~i~ _eL~~_~n_~stUk~ -,_.Nk hj - visina jastuka (30 - 50 Js em)