inDruk

MBO voorjaar 2009

Verbonden
met ICT:
verankering
projecten en
expertnetwerk-
Vijf sessie
inititatieven
met digitaal
leermateriaal

Gratis
materiaal
op de
marktplaats
inhoud voorjaar 2009
van de redactie 2 verbonden met ict 8
relatiemanagers 3 column 9
digitaal leermateriaal 4 twitter 10
expertnetwerk 6 marktplaatsmbo.nl 11
weblog 7 nieuws 12
van de redactie
Na zes jaar met veel plezier als sectormanager
mbo gewerkt te hebben, stap ik binnen
Kennisnet over naar een andere functie. Een mooi
moment om even terug te blikken. Na de fusie met
BVEnet richtte Kennisnet zich niet meer uitsluitend op het
primair en voortgezet onderwijs, maar kwam ook het mbo
nadrukkelijk in beeld. Omdat deze sector een heel eigen gezicht heeft,
werd direct besloten om het producten- en dienstenportfolio samen
met de gebruikers vorm te geven, waarbij specifieke portals voor
docenten en studenten werden ingericht. Inmiddels heeft het
mbo-dienstenaanbod een meer integraal karakter. Niet zozeer de
individuele docent of student, maar de volledige instelling wordt
samenhangend gefaciliteerd. Zowel de ambassadeurs als de
relatiemanagers – zij stellen zich in deze uitgave persoonlijk aan u
voor – werken vanuit de visie dat de behoeften van de instelling
centraal moeten staan. Die gedachte is onder andere vertaald naar
een breed aanbod van praktijkgerichte workshops voor managers en
docententeams. Toch hebben de portals ook nu nog een belangrijke
functie. Niet alleen als een laagdrempelige bron van ‘kant en klaar’
lesmateriaal, maar vooral als podia voor het uitwisselen van zelf
ontwikkelde leermiddelen. Dankzij de diverse tools is het anno 2009
een stuk eenvoudiger om bruikbare leermiddelen te maken, te
arrangeren en uit te wisselen met collega’s – een ontwikkeling die de
komende periode ongetwijfeld zal worden voortgezet. Waar ik ook
trots op ben, is dat de zes jaar geleden opgestarte communities –
digitale platformen voor informatie-uitwisseling – nog steeds groeien;
hét bewijs dat het thema ict leeft en dat steeds meer docenten hun
ict-oplossingen willen delen. Belangrijk, want het uitwisselen van
ervaringen en informatie voorkomt dat instellingen steeds opnieuw
het wiel proberen uit te vinden.
Graag wil ik jullie bedanken voor de prettige en constructieve
samenwerking. Ik heb er het volste vertrouwen in dat mijn
opvolger, Jan-Kees Meindersma, deze prettige samenwerking
zal weten voort te zetten!
Magda Bruin
Wilt u meer informatie, meedoen met Kennisnet of
heeft u vragen?
Mail de redactie: indrukmbo@kennisnet.nl
2 Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009
Op het moment dat u deze inDruk leest, ben ik ongeveer een
maand als sectormanager mbo actief. De kans dat u mij in die
hoedanigheid kent, is dan ook niet zo groot. Toch is het heel goed
mogelijk dat u mij al eens heeft ontmoet, want ik werk nu vijf jaar
bij Kennisnet, waar ik diverse functies vervulde.
In 2003 ben ik gestart met  het ontsluiten van leermateriaal via
Davindi en – in een later stadium – Edurep. Naast het opzetten
van Grassroots, was ik verantwoordelijk voor het verder
ontwikkelen van standaarden en het afgelopen jaar stimuleerde ik
als innovatiemanager onderwijsvernieuwing met behulp van
nieuwe technologieën. De mbo-sector is vanuit al deze activiteiten
voor mij geen onbekende. Het is een spannende sector, waarin
ongelofelijk veel gebeurt en nog moet gebeuren. Ik ben er, mede
gezien de enorme bevlogenheid van de mensen, van overtuigd
dat het noodzakelijke vernieuwingsproces een succes zal worden.
Ict speelt daar een belangrijke rol in, want
flexibilisering van onderwijs, competentie-
gericht opleiden, werkplekleren en
nieuwe vormen van toetsen en
leermateriaal kunnen niet meer
zonder ict. Als mbo-team zullen
wij u ook dit jaar actief
ondersteunen door de inzet van
diensten, door het delen van
ervaringen en expertise en door,
met behulp van technologie, de
onderwijsinnovatie te bevorderen. Ik
zie in ieder geval naar de
samenwerking uit!
        
Jan-Kees Meindersma  
sectormanager mbo
 relatiemanagers

Twee relatiemanagers, één doel:

instellingen helpen om ict
effectief in te zetten Sander Peters begon in de verpleging, maar
raakte snel besmet met het onderwijs-
Kennisnet heeft veel gezichten – bij de organisatie werken ruim 150 mensen – virus (“ik merkte dat ik het leuk vond om
collega’s hiermee verder te helpen”) en
maar een helder doel: de mbo-sector helpen om ict zinvol in te zetten, zodat besloot een lerarenopleiding te volgen.
het een bijdrage levert aan competentiegericht onderwijs. Om instellingen Werkte o.a. als ict-manager op het ROC
Albeda College en maakte uiteindelijk van zijn
vertrouwd te maken met het Kennisnet-aanbod, de diverse regelingen en de
hobby – computers en ict – zijn beroep. “Dat
didactische kansen van ict, zijn relatiemanagers aangesteld. In dit artikel ik scholen kan helpen om onderwijs-
belichten de twee mbo-relatiemanagers interessante ontwikkelingen op het uitdagingen te overwinnen, vind ik heel
bijzonder.”
gebied van digitale leermiddelen, visievorming en ambitieplannen.
John Hanswijk werkte als leerkracht in het
Hoewel John Hanswijk en Sander Peters Professionalisering en visievorming basisonderwijs, werd vroeg ‘gegrepen’ door
beiden relatiemanager zijn, hebben ze een Waar de ambassadeurs vaak vragen van de computer en was één van de eerste
specifiek werkgebied. “Dat moet ook wel, individuele docenten beantwoorden, richten ict-docenten (“eigenlijk waren we in die tijd
want er zijn enorm veel instellingen voor de relatiemanagers zich ook op het manage- veredelde hobbyisten”). Stapte over naar het
middelbaar beroepsonderwijs”, zegt John. ment. Sander: “We werken meestal op ROC Albeda College en was daar onder
Sander: “Ik richt me vooral op ROC’s en centraal stafniveau en helpen instellingen andere actief als docent, ict-coördinator en
vakscholen en John bedient het groene bijvoorbeeld om de professionalisering van teamleider. John is sinds 2008 relatie-
onderwijs: de AOC’s dus.” Beide mannen docenten te stimuleren. Daar is momenteel manager bij Kennisnet: “Ik zit nu dicht op het
ervaren de contacten met het onderwijsveld veel vraag naar. Docenten willen leren innovatieve vuur en dat bevalt me prima.”
als zeer positief. “We worden gezien als werken met digitale leermiddelen, maar het
vraagbaak,” vertelt Sander, “en zijn voor is voor scholen lastig om daar invulling aan Samen ambities formuleren
instellingen de eerste ingang naar de te geven. Daarom zijn vier laagdrempelige Sander en John hebben hoge verwachtingen
expertise van Kennisnet.” Hoewel John het workshops ontwikkeld.” Kijk hiervoor op voor 2009. Bijvoorbeeld van de ‘ambitie-
daar mee eens is (“er komen veel vragen op managermbo.kennisnet.nl/voorlichting. plannen’ die met een aantal instellingen
ons af, van harde uitdagingen op ict gebied worden opgesteld. Sander: “Daarin leggen
tot verzoeken om te assisteren bij Een ander actueel onderwerp is visievorming. we samen vast welke behoeften de school
visievorming en implementatie”) wil hij ook John: “Welke visie hebben we als onderwijs- heeft én welke rol Kennisnet daarin kan
de rol van de Kennisnet ambassadeurs graag organisatie? En hoe kunnen we die binnen spelen. Omdat dit in nauw overleg gebeurt,
belichten: “Dat zijn onze ‘enthousiaste de instelling verankeren? Ook bij die kan goed op de onderwijsorganisatie worden
buitenposten’; mensen uit het onderwijs die vraagstukken kan Kennisnet helpen.” aangesloten, waarbij we concrete acties
goed op de hoogte zijn van onze activiteiten vastleggen. John: “Moeten er bijvoorbeeld
en het gebruik van ict op hun school workshops worden georganiseerd, dan
stimuleren.” plannen we die meteen in. Zo weten
instellingen exact waar ze aan toe zijn. De
reacties zijn heel enthousiast.” Sander: “De
overgang naar competentiegericht leren zorgt
ervoor dat scholen versneld met ict aan de
slag gaan. Ik zie het als een enorme
uitdagingen om hen daarbij te assisteren.”

managermbo.kennisnet.nl
ambassadeurs.kennisnet.nl/mbo

Direct contact? Stuur een e-mail naar

s.peters@kennisnet.nl of
j.hanswijk@kennisnet.nl.

Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009 3

digitaal leermateriaal
Digitaal leermateriaal:
vijf laagdrempelige én inspirerende
Hoe kan digitaal leermateriaal worden ingezet om flexibele leertrajecten vorm te geven? In dit artikel worden een aantal
initiatieven en praktijkvoorbeelden kort belicht. Ontdek bijvoorbeeld hoe ROC Westerschelde docenten stimuleert, maak
kennis met de laagdrempelige (nieuwe!) Wizard die u helpt om aan de slag te gaan en lees over een belangrijke
inventarisatie. De technische barrières zijn weggenomen. De content is er. Nu is het moment aangebroken om zelf materiaal te
arrangeren én te delen!
De Wizard – meteen aan de slag
Via digitaalleermateriaalmbo.kennisnet.nl is een schat aan leer-
middelen bereikbaar. Materiaal dat direct te downloaden is en met
behulp van de online tools kan worden gearrangeerd. Maar kiest u
voor arrangeerprogramma A, B, C of D? Om die keuze makkelijker te
maken, is een Wizard geïntroduceerd. Voortaan doorloopt u de vijf
stappen van de contentketen – ontwikkelen, beschikbaar stellen,
zoeken en vinden, arrangeren en gebruiken – aan de hand van de
Wizard. Wilt u arrangeren? Dan komt u direct bij een arrangeertool
uit. U hoeft geen achtergrondinformatie door te worstelen, geen
ingewikkelde keuzes te maken en kunt gewoon onmiddellijk aan het
werk. Bovendien zijn de zoekschermen verbeterd en doorzoekt u nu
met groot gemak een veelvoud aan interessante collecties. Handig
voor drukbezette docenten, die wel willen profiteren van de kansen
van digitaal leermateriaal, maar geen tijd hebben om zich urenlang in
de materie te verdiepen.
4 Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009
Stimuleringsregelingen – op weg naar universele
toegankelijkheid
Matthé Drost, projectbegeleider bij Kennisnet, is nauw betrokken bij de
stimuleringsregelingen, die het gebruiken en delen van digitaal
leermateriaal bevorderen. “Het gaat ons er vooral om dat materiaal
gedeeld wordt. Maar we helpen docenten ook om bestaand leermateriaal
zelf te arrangeren, zodat bruikbare pakketjes ontstaan. Dan kun je denken
aan een mix van theorie, toetsen, video’s en/of interactieve onderdelen.
Als zo’n pakketje goed wordt gemetadateerd – we hanteren 18 velden –
kunnen andere instellingen het materiaal eenvoudig terugvinden,
bijvoorbeeld door te zoeken op onderwerp en niveau. Om mensen die
werkwijze eigen te maken, worden deelnemers aan de stimulerings-
regelingen getraind en ontvangen ze financiële ondersteuning. Inmiddels
zijn er al 22 projecten opgestart. Met mooie resultaten. Zo maakt het ROC
Eindhoven bij Laboratoriumtechniek nu gebruik van Wimba Create: een
programma dat automatisch vraagt om het invoeren van metadata. Is dat
gebeurd, dan wordt de les via Edurep direct vindbaar gemaakt voor
andere instellingen. Het is een enorm lange weg om al het materiaal te
digitaliseren, maar ik ben ervan overtuigd dat die dag ooit aanbreekt!”
Zelf arrangeren – de praktijk
ROC Westerschelde is het kleinste ROC in Nederland en misschien ook wel
één van de meest innovatieve. Zo beschikt de instelling al zes jaar over
een afdeling e-learning, waar Michael Jongkamp als adviseur werkt. “We
zijn klein begonnen, maar inmiddels hebben we een team van zes vaste
medewerkers, plus een groot aantal freelancers. Daar lopen we best in
voorop, denk ik. Wij ontwikkelen digitaal leermateriaal, geven cursussen
aan docenten – ook buiten de instelling – en zetten alles op alles om
mensen bij het maken en delen van leermateriaal te ondersteunen. We
merken dat het enthousiasme snel toeneemt als docenten de mogelijk-
heden eenmaal kennen. Een leuk voorbeeld is een docente scheikunde,
die na een stimuleringsproject leermateriaal is gaan ontwikkelen. Je ziet
haar echt steeds beter worden. Het inspirerende is dat zij dit nu al een
aantal jaar doet en er niet mee ophoudt! Zij filmt bijvoorbeeld
opstellingen in het proceslab en arrangeert film, theorie en weblinks tot
lessen, waar de leerlingen heel blij mee zijn. Overigens zie je dat
arrangeren en delen sinds de invoering van competentiegericht onderwijs
een enorme vlucht neemt. Docenten die de opleidingsprogramma’s
opnieuw vormgeven, grijpen steeds vaker naar digitale middelen.”
initiatieven
De realistische blik van Bert van Daalen Inventarisatie digitaal leermateriaal mbo
Bert van Daalen, Informatiemanager bij het Wellantcollege (15.000 Welk materiaal gebruikt uw instelling? Beperkt u zich tot de ‘bekende’
deelnemers, 18 locaties) is niet alleen een pionier op het gebied van bronnen of heeft u inspirerende lessen op onverwachte plaatsen
het ontsluiten van digitale leermiddelen, maar ook een realist. “Lang gevonden? En hoe staat het met het aanbod van de commerciële
niet alle docenten nemen makkelijk afscheid van traditionele les- partijen? Dit voorjaar inventariseert Kennisnet welke leermaterialen
methodes. Omdat ingesleten gewoonten ‘verslavend’ zijn, maar ook het mbo kent én benut! Het doel: een sluitend overzicht van de vele
omdat er nog regelmatig technische knelpunten optreden. Als je leuke bronnen. Maar de input wordt ook gebruikt om ‘verborgen’
links naar Teleblik in je les hebt verwerkt en de internetverbinding valt lesmateriaal – bijvoorbeeld van musea of kenniscentra – straks beter
net weg terwijl je voor de klas staat, dan is dat flink demotiverend. toegankelijk te maken.
Hoewel ik een overtuigd voorstander van digitale leermiddelen ben,
hebben we de ‘X-factor’ van het succesvol implementeren ervan nog Meewerken of meer weten? Op digitaalleermateriaal.kennisnet.nl
niet ontdekt.” Voor één van de problemen – de vele keren dat vindt u actuele informatie over de inventarisatie!
docenten moeten inloggen om bij digitaal materiaal uit te komen –
bestaat wel een oplossing. Hoewel? “Instellingen beschikken met
Entree 2.0 inderdaad over een ‘single sign-in’. Maar er is nog een
lange weg te gaan. Zo zijn commerciële uitgevers huiverig om zich bij
het initiatief aan te sluiten, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn de
controle op hun gebruikers te verliezen. Dat neemt niet weg dat we
met het vernieuwde Entree een belangrijke stap hebben gezet op weg
naar het verbeteren van de toegankelijkheid.”

Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009 5

expertnetwerk

Discussiëren aan de keukentafel

tijdens speelse expertnetwerksessie
Er was eens een instelling die heel veel applicaties binnen de organisatie inzette. Zo veel zelfs, dat onderwijskundig adviseur
Hannie van der Heijden (ROC Aventus) het ict-landschap vergelijkt met een bos. “Roodkapje loopt daarin rond en plukt
bloemetjes: de leuke gadgets. Maar tegelijkertijd is zij de weg naar oma – didactische inzet van alle tools en gadgets – een
beetje kwijt, want de visie op ict is onvoldoende ontwikkeld. En alsof dat nog niet lastig genoeg is, wordt ze ook nog
geconfronteerd met een boze wolf: de techniek.”

Toch ziet Hannie, die dit voorbeeld op verzoek van veranderdeskundige Kennisnet moet verleiden
Chris Sigaloff (Kennisland) letterlijk op de keukentafel uittekent, ook Alle aanwezigen onderschrijven dat er een kloof bestaat tussen doelen
een uitweg: “Web 2.0 toepassingen bijvoorbeeld. Maar het belang- en praktijk, tussen ideeën en werkvloer. Een instrument als ‘Vier in
rijkste is dat er een heldere visie wordt geformuleerd en dat alle Balans’, dat duidelijkheid verschaft over de randvoorwaarden, kan de
bouwstenen – visie, deskundigheid, software en hardware – met omvang van die kloof in kaart brengen. Chris: “Zo’n tool levert zeker
elkaar in balans worden gebracht.” een bijdrage, maar ik denk dat het voor een organisatie als Kennisnet
ook belangrijk is om minder uit te gaan van weerstanden en meer in
De grote roerganger te zetten op het verleiden van mensen. De verkiezing van Obama toont
Ook de andere deelnemers aan de expertnetwerksessie op 30 januari in ieder geval aan dat grootschalige veranderingen mogelijk zijn!”
in Meeting Plaza Utrecht, worden door Chris uitgedaagd om hun
ervaringen met de inzet van ict aan de hand van voorbeelden en
voorwerpen te illustreren. Met opvallende resultaten. Zo schetst
docent en stafmedewerker Moniek Verhaaren (ROC Tilburg) het
transitietraject als een roer met één hand. “Ik merk dat je altijd een
beetje moet bijsturen, zowel bij docenten als bij studenten. In het
begin lijkt alles op enthousiasme te lukken, maar na een tijdje ebt
dat weg en is lichtjes bijsturen nodig”.

Handen en voeten
Naast moeite met de visievorming, ervaren veel deelnemers weer-
standen. Raymond Vermeulen, Kennisnet ambassadeur bij het ROC
Aventus: “Die heb ik kunnen overwinnen door één op één met de
docenten achter de pc te gaan zitten, waarna er gebruikersgroepjes
zijn ontstaan die ervaringen uitwisselen.” Moniek: “Dat is binnen onze
organisatie onhaalbaar.” Haar oplossing? “Ik heb de directie gevraagd
meer directe uren te geven aan mensen in het primaire proces.  Zij
zijn degenen die ict beter kunnen verankeren in het onderwijs. Er is
nu een enthousiast groepje vanuit verschillende scholen. Ik fungeer
als verbindende schakel.”

Meer informatie over de diverse regelingen binnen het MBO actieplan

‘Verbonden met ICT’ vindt u op mboactieplan.kennisnet.nl. Zelf bij één
van de vele trajecten betrokken geweest? U bent van harte welkom op
de slotmanifestatie die op 13 mei wordt georganiseerd!

Vier in Balans monitor: onderzoek.kennisnet.nl/vierinbalans

6 Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009

 weblog

Weblog van Marten van Harten

Eindelijk is het zover: ik mag naar de NOT 2009!
Een bijeenkomst van de Kennisnet-ambassadeurs samen met de community managers.

Hoewel ik natuurlijk niet precies weet wat ik mag verwachten, staat één ding vast; het zal vandaag
zeker gaan over ‘Leren en onderwijzen met ICT’.

De dag begint vroeg met een treinrit naar Utrecht. Het station ligt naast het Jaarbeurs-
complex, dus de auto blijft bij het station achter. Helaas zorgt een brand in de Schipholtunnel
ervoor dat de reis met 45 minuten wordt verlengd en ik net te laat ben voor de koffie. In het
duistere Mediaplaza licht Olav Masseling op dat moment de geschiedenis van de NOT toe. Na een
aantal mededelingen van Sander Peters, neemt Serge de Beer het middagprogramma met ons –
Kennisnet ambassadeurs – door.

Om een impressie te geven van de NOT 2009 zullen we in zeven groepen op weg gaan om,
gewapend met een videocamera, stuk voor stuk een specifiek aspect van de NOT vast te leggen.
Iedere groep heeft een specifiek item/vraag bedacht en zal de antwoorden van de bezoekers
filmen. De zeven verschillende invalshoeken zullen worden gemonteerd tot een compleet verslag,
dat via ambassadeurs.kennisnet.nl/mbo/bijeenkomsten te bekijken is.

Nadat ‘mijn’ groepje, waarin drie charmante collega’s uit ROC-land zitten, met de camera hebben
geoefend en we een vraag (“Welke ICT –gerelateerde vragen krijgt u zoal?”) voor de standhouders
hebben bedacht, gaan we op weg naar de ons toegewezen Hal 8.

Het thema van deze hal is Management en organisatie. Helaas blijkt onze vraag voor de
standhouders niet relevant te zijn. Men staat met open mond en al snel gaat het gesprek een
andere kant op, evenals de camera trouwens. Uiteindelijk blijven we hangen bij een stand, waar
het draait om de vertaling van het eigen onderwijs naar passende eigentijdse leermiddelen. Van
het zelf selecteren, arrangeren en ontwikkelen van lesmateriaal tot het implementeren en borgen
van de eigen arrangementen. Kijk; daar hebben we een speerpunt dat het verdient om op film
vastgelegd te worden!

Nadat we deze registratie hebben afgesloten, loop ik nog een tijd over de NOT en ontdek dat op
deze beurs zeer uiteenlopende thema’s aan bod komen.
Van schoolmeubels: Bouw, Facilitair en Inrichting
Informatiestands over schooluitjes en reizen: Algemene leermiddelen, Dagtrips en reizen
Bovendien zijn er veel stands waar het boek en andere leermiddelen centraal staan. Maar ook
microscopen en andere tastbare zaken worden niet vergeten: Algemene leermiddelen, Materialen

Eigenlijk is mijn blik weer eens verruimd van de focus op ICT in de les tot het brede scala van
onderwerpen waar we in het onderwijs allemaal mee te maken hebben. Misschien is dat ook wel
de grootste meerwaarde van een beurs als de NOT!

MvH

ambassadeurs.kennisnet.nl/mbo/bijeenkomsten
www.clusius.web-log.nl

Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009 7

verbonden met ict

Actieplan ’Verbonden met ICT’:

Zijn de nieuwe inzichten voldoende
Het blijkt keer op keer lastig om verandertrajecten binnen organisaties in te bedden. Dat geldt zeker voor ict-projecten. Of,
zoals Henk Burg van Helicon Opleidingen het formuleert: “Uiteindelijk mislukken erg veel van de landelijke ict-projecten.
Omdat ze de finish niet halen of omdat ze na afloop verwateren”.

Om dat probleem te ondervangen, is als onderdeel van het MBO Op een andere manier kijken
Actieplan ‘Verbonden met ICT’, waaruit innovatieve streaming media, Al vanaf de start is ingezet op ‘verduurzaming’ van de inzichten. “Er
gaming, repository en Web 2.0. projecten zijn voortgekomen, zitten een aantal kenmerken in, waardoor de slagingskans groter is”,
onderzocht hoe inzichten ‘verankerd’ kunnen worden. Volgens Gerard zegt Henk. “We kiezen voor meerjarigheid, ondernemen vestigings-
Dekker, procesbegeleider van de ankerprojecten, is dit een nood- brede activiteiten en huren externen in. Experts op videogebied
zakelijk proces. “Als school wil je weten wat jouw investering in ict bijvoorbeeld, zodat deelnemers meteen goed leren filmen. Maar we
heeft bijgedragen aan beter onderwijs én hoe je die verbeteringen leiden de leerlingen ook op, zodat ze het volgende jaar een mentorrol
kunt waarborgen. Uiteindelijk is niet zozeer de ict-toepassing vervullen.” De aanpak is concreet. “In Nijmegen hebben leerlingen
belangrijk, maar gaat het erom hoe ict de gewenste gedragsver- bijvoorbeeld in kaart gebracht hoe de toegankelijkheid van een
anderingen kan ondersteunen.” dierenpark verbeterd kan worden. Scheve stoeptegels lijken niet
ernstig, maar kunnen voor mensen met een lichamelijke beperking
Daar komt veel bij kijken. “Neem onderwijsprocessen. Als je ict inzet, lastig zijn. Dat is op video vastgelegd. Deze aanpak heeft een duide-
krijg je te maken met integratievraagstukken en didactische lijke meerwaarde, want deelnemers leren op een andere manier te
uitdagingen. Daarbij is het delen van kennis belangrijk. Momenteel kijken. En het jaar daarop worden de filmpjes natuurlijk weer
wordt er ‘geworsteld’ met de rol van docenten. Sommigen vinden dat ingezet.”
zij weer op het podium moeten gaan staan, anderen willen dat
docenten zich tot coach van het leerproces ontwikkelen. Welke keuze
ook gemaakt wordt: ict kan daar een rol in spelen door kennis ”Veel ict-projecten verworden tot
‘uitwisselbaar’ te maken. Maar: ”Veel ict-projecten verworden tot
‘eenmansinitiatieven’. Vertrekt de initiator, dan verdampt de kennis ‘eenmansinitiatieven’. Vertrekt de
waar je bij staat. De vraag is dus hoe je dat kunt voorkomen.”
initiator, dan verdampt de kennis
Toepassingen die deelnemers verder helpen
Eén van de instellingen die dit hebben onderzocht, is Helicon, een waar je bij staat.”
opleidingsinstituut voor groen (v)mbo onderwijs met diverse
vestigingen en ruim 6.000 deelnemers. Als Senior Beleidsmedewerker
Onderwijsinnovatie, leidt Henk Burg innovatietrajecten in goede
banen. “De ict-infrastructuur is bij ons prima verzorgd. Wat wij nu
vooral willen, zijn toepassingen die deelnemers verder helpen. In het
kader van het actieplan hebben wij aan diverse projecten
deelgenomen. Zo zijn onze vestigingen in Nijmegen en Deurne met
streaming media aan de slag gegaan. Het ankerproject hangt daar als
een paraplu boven.”

8 Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009

 column

Worden we
gelukkig van
verankerd? democratisering
van de
technologie?
Virtual Riding Henry Ford zei ooit: “Any customer can have a car painted any
In Deurne is het streaming media project anders opgezet. “Binnen colour that he wants as long as it is black.” In die tijd werd dat
Virtual Riding zijn ruiter en paard tijdens rijtechnische oefeningen geaccepteerd. Je had als klant weinig keuzemogelijk-
gefilmd. Het gaat om afgebakende oefeningen die aansluiten heden en dus accepteerde je de zwarte T-Ford,
op het didactische concept. We wezen leerlingen aan de voor zover je überhaupt een koets zonder
hand van video al op een verkeerde rijhouding, maar paarden kon betalen. Moet je vandaag
dat betrof één op één communicatie. Nu kunnen we eens proberen. Je kunt nu zelfs via
veelvoorkomende fouten in groepen herhaalbaar internet je eigen ideale auto
laten zien. De video’s zijn dus gepromoveerd tot samenstellen. Dit creëert een
instructiemateriaal.” Om de projecten te laten gevoel van ‘eigenaarschap’, wat
‘landen’ is aangehaakt bij de ankerprojecten. bevorderend is voor het gebruik.
“We willen mensen bewust maken van het feit
dat je moet blijven investeren. Maar het is ook Dit gaat ook spelen op het gebied
een middel om ervaringen naar boven te krijgen. van ICT en onderwijs. Je kunt
Ankerprojecten maken duidelijk wat de bijvoorbeeld applicaties, zoals
succesfactoren zijn, zodat je beter op verankering Skype, uitsluitend via een usb-stick
kunt sturen. Belangrijk, want het is zonde als gebruiken. Ook komen steeds meer
initiatieven die leerlingen enorm motiveren zomaar applicaties via internet beschikbaar. Een
wegebben.“ bekend voorbeeld is Google Apps: een
compleet Office-pakket, waarbij je bestanden ook
mboactieplan.kennisnet.nl nog eens kunt delen met anderen. Met meer schijfruimte dan de
eigen school biedt. Google noemt dit ‘democratisering van de
technologie’: de eindgebruiker staat centraal.

Dit democratiseringsproces leidt wel tot nieuwe vraagstukken

zoals beveiliging en standaardisering (toch héél belangrijk). Maar
wat ik me vooral ook afvraag: staat
het gros van de docenten en
leerlingen te wachten op Wilfred Rubens
deze keuzemogelijkheden? houdt zich sinds eind 1995
Of is sprake van de bezig met het gebruik van
‘paradox of choice’: hoe internettechnologie binnen
meer keuzevrijheid, des leersituaties. Hij is werkzaam als
te ongelukkiger we ons senior beleidsmedewerker bij Gilde
voelen? Opleidingen, adviseur, redactielid
e-learning.nl en ‘edublogger’
(www.wilfredrubens.com).

Bronnen:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Henry_Ford
http://www.ted.com/index.php/talks/
barry_schwartz_on_the_paradox_of_choice.html

Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009 9

twitter

Twitter: bijblijven én erbij zijn in

maximaal 140 tekens
Wat hebben de razendknappe noodlanding op de Hudson en EduExchange 2008 met elkaar gemeen? In beide gevallen
konden de gebeurtenissen vrijwel live gevolgd worden via Twitter – een internetdienst waar gebruikers korte berichtjes (de
maximale lengte is 140 tekens) uitwisselen. “Je kunt Twitter zien als een mix van webloggen en een chatprogramma,” zegt
innovatieadviseur Willem Karssenberg. “De snelheid is ongeëvenaard. Je kunt eigenlijk altijd en overal berichtjes de wereld
insturen, die direct op het scherm van jouw ‘volgers’ verschijnen.”

Volgers? “Je kunt mensen die je interessant Open vragen

vindt, zoals collega’s, vrienden of experts, “Of neem een organisatie als Kennisnet: als
volgen. Je ontvangt dan een melding zodra ze zij een Twitter account openen, dan kunnen
een nieuw bericht hebben verstuurd. En daar op een heel laagdrempelige manier
andersom. Die berichten kun je direct lezen vragen vanuit het onderwijsveld worden
of op een tijdstip dat jou dat uitkomt. beantwoord. Ik weet dat Sander Peters (zie
Bovendien kunt je er op reageren.” Ook Karin het interview op pagina 3) in ieder geval ‘om’
Winters, ex Kennisnet ambassadeur bij het is, want we hebben laatst samen getwitterd.
ROC Midden Nederland en nu werkzaam bij Wat mij persoonlijk aanspreekt, is dat je snel
een educatieve softwareontwikkelaar is een – vaak uit onverwachte hoek – bruikbare
fanatiek Twitteraar. “Neem evenementen als antwoorden krijgt. Zo ben ik nu onderweg
EduExchange of de NOT. Lang niet alle naar een Kennisnet workshop, waar onder
docenten zijn in de gelegenheid om die fysiek andere wordt ingegaan op het stellen van
bij te wonen. Maar als je een Twitter-account open vragen op beurzen. Binnen mijn Twitter
hebt, dan kun je op het beeldscherm netwerk heb ik de vraag uitgezet wat ‘de
‘meekijken’ met de bezoekers.” beste’ open vragen zijn. De antwoorden
stromen live binnen, dus ik ben straks perfect
Fontein van berichten voorbereid!”
Om dat mogelijk te maken, moeten
gebruikers een ‘tag‘ (een herkenbare code, Voor Twitter: www.twitter.com
zoals #edux08) afspreken en al hun berichten Voor EduExchange: www.eduexchange.nl
van die tag voorzien. Vervolgens wordt een
zogenaamde ‘Twitter fountain’ gecreëerd;
alle berichten die op het evenement betrek- “Je kunt Twitter zien als
king hebben, worden dan als een soort film
afgespeeld. Karin: “Bovendien lees je niet een mix van webloggen
alleen hoe bezoekers de bijeenkomst ervaren,
want het is ook mogelijk om links, bijvoor- en een chatprogramma.”
beeld naar presentaties of video’s, te
twitteren en foto’s te versturen.” Willem
Karssenberg stipt nog een andere interes-
sante optie aan: “Je kunt Twitter als
‘backchannel’ tijdens congressen zélf
inzetten. Als iemand een presentatie geeft,
kun je de Twitter berichten op een scherm
projecteren. Bezoekers in de zaal, maar ook
mensen die niet fysiek aanwezig zijn, kunnen
dan bijvoorbeeld feedback geven of vragen
stellen – zelfs via een internetmobieltje of
PDA. Zo wordt iedere presentatie interactief.”

10 Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009


Van digitale leermiddelen tot achtergrondinformatie over HRM-beleid en educatieve video’s: op marktplaatsmbo.nl is een
schat aan materiaal te up- én te downloaden. Gratis, en specifiek toegespitst op de uitdagingen waar onderwijsinstellingen
nu mee worden geconfronteerd. “Sinds de lancering in november zijn al ruim 1.250 ‘bronnen’ door onze bezoekers
toegevoegd,” zegt websitebeheerder Maurits Ouweneel, “maar wat mij betreft is dat slechts het begin.”
Marktplaatsmbo.nl – de enige markt
waar letterlijk alles gratis is
Als beheerder valt het Maurits op dat een klein deel van de bezoekers
relatief veel materiaal toevoegt. “Andere instellingen halen vooral
informatie. Begrijpelijk, want de werkdruk is hoog en het uploaden
van materiaal kost tijd. Daarom willen we de ‘plaatsingsdrempel’ zo
laag mogelijk maken, want hoe meer bronnen worden toegevoegd,
hoe aantrekkelijker de marktplaats wordt. Uiteindelijk is het doel
natuurlijk om kennis breed te delen, zodat inzichten binnen alle
instellingen verankerd kunnen worden.”
Het materiaal bestaat!
Om mensen te stimuleren om materiaal te delen, zijn ‘moderators’
aangesteld. Maurits: “Inhoudelijke specialisten die een netwerkfunctie
binnen het onderwijsveld hebben en instellingen proactief
benaderen.” Eén van die moderators én fanatieke uploaders is Joris
Peeters, in het dagelijks leven stafmedewerker Onderwijs & Innovatie
aan het ROC West-Brabant. “Ik ben vanaf de eerste brainstormsessie
bij het project betrokken en ben blij dat er nu een centrale omgeving
is gerealiseerd.” Ook Joris roept instellingen op om materiaal te
uploaden: “Er staan goede producten op, maar het moet zeker
mogelijk zijn om tot bijvoorbeeld 100.000 bronnen te komen. Ik weet
namelijk zeker dat het materiaal bestaat!”
marktplaatsmbo.nl
“Het materiaal heeft ook een
belangrijke, inspirerende
functie.”
‘Even op marktplaatsmbo.nl kijken’
De recente lancering en relatieve onbekendheid zijn volgens Joris
redenen waarom het delen nog wat achterblijft. “Maar ik heb ook het
gevoel dat mensen te bescheiden zijn over wat ze gemaakt hebben;
dat ze denken dat materiaal 100 % perfect moet zijn voordat je het
kunt uploaden. Dat is niet het geval, want het materiaal heeft ook een
belangrijke, inspirerende functie.” Om mensen te stimuleren hun
materiaal inderdaad te delen, lobbyt Joris flink. Met resultaat. “Zo was
ik op een congres waar ROC Nijmegen een taalstrategie presenteerde
die breed inzetbaar is, maar niet op de marktplaats was aangeboden.
Omdat ik de ontwikkelaars toevallig tegenkwam, is dit nu wél op de
website terug te vinden.” Joris hoopt dat de marktplaats snel
ingeburgerd raakt. “Als instellingen met een vraag zitten, zou de
eerste gedachte ‘even op marktplaatsmbo.nl kijken’ moeten zijn. Zodra
we dat doel bereiken, zijn we in onze opzet geslaagd.”
www.marktplaatsmbo.nl
Webwandeling over de Marktplaats
Weten wat u op marktplaatsmbo.nl kunt vinden
én doen? De nieuwe interactieve rondleiding
maakt u snel bekend met de rijkdom aan
informatie – inclusief heldere uitleg over het zelf
delen van materiaal. De ‘webwandeling’ bestaat
uit 15 stappen die ingaan op aspecten als de
verschillende categorieën, het zoeken met
behulp van zoekwoorden, downloaden en het
toevoegen van bronmateriaal. De perfecte eerste
kennismaking dus!
Kennisnet • inDruk MBO • voorjaar 2009 11
 Word online jurylid!
Honderden scholieren en studenten hebben dit

Minister Plasterk lanceert Leraar24!
De champagne staat klaar en de klok telt langzaam af naar het moment
dat minister Plasterk het officiële startschot mag verzorgen. Om 13.30 uur
is het zover en worden de vele belangstellenden getrakteerd op een
inspirerend instructiefilmpje dat de kansen van het platform – boordevol
video’s en verdiepende informatie over het docentenvak – belicht.
“Leraar24 is, in goed Nederlands, een mooie toolbox met, weer in goed
Nederlands, heel veel content,” aldus Plasterk, die meteen zijn
waardering uitspreekt voor de massaal opgekomen beursbezoekers.
Ook de frisse stand van Leraar24 zelf, een initiatief van Kennisnet, Ruud
de Moor Centrum, SBL en Teleac/NOT, wordt goed bezocht. Door Jean
Pierre de Bont (Mill-Hill College) bijvoorbeeld, VO Leraar van het Jaar en
nauw betrokken bij het initiatief. “Ik denk dat Leraar24 een hoge
herkenningsfactor heeft en dat het heel handig is om te ontdekken hoe
collega’s zaken aanpakken.” Ook Annet Kil, voorzitter SBL, is enthousiast.
“Dat leraren antwoorden kunnen vinden op hun vragen is winst.
Bovendien hoop ik dat er communities ontstaan, waarbij docenten van
verschillende scholen contact leggen en een netwerk vormen. Ik wil dan
ook iedere docent uitnodigen om het platform te gaan gebruiken. Zelf
vind ik het in ieder geval heel verslavend!”
www.leraar24.nl
schooljaar een interessante website, boeiende film
of spannende game gemaakt voor één van de
Wedstrijden. In totaal doen dit jaar maar liefst 700
teams mee aan de Wedstrijden van Kennisnet! Het
is altijd weer geweldig om te zien hoe creatief de
deelnemers zijn. Wilt u de inzendingen ‘als eerste’
bekijken én meebepalen wie straks met de prijzen
aan de haal gaat? Word dan online jurylid.
Binnenkort gaan de online juryrondes van start.
Kennisnet nodigt u uit om u hiervoor op te geven. U
beoordeelt de inzendingen vanachter uw pc aan de
hand van vastgestelde criteria. U hoeft dus zeker
geen professional te zijn om te kunnen jureren!
Hoeveel inzendingen u wilt beoordelen en hoeveel
tijd u in het jureren wilt steken, bepaalt u zelf. De
inzendingen die door de online jury het meest
positief worden beoordeeld, gaan door naar een
vakjury die de uiteindelijke winnaars bepaalt.
Kijk snel op wedstrijden.kennisnet.nl/jury en geef u
op! Als dank voor het jureren ontvangt u een leuke
gadget.

HomoZappiens@Schonenvaart.mbo Web 2.0 als leermiddel

Door de snelle opmars van het competentiegericht
beroepsonderwijs vragen steeds meer instellingen
zich af of (en hoe!) ict kan worden ingezet om
studenten te helpen om de competenties te
ontwikkelen die ze beroepsmatig nodig hebben.
In  ‘HomoZappiens@schonenvaart.mbo’, alweer de
tiende publicatie in de Kennisnet Onderzoeksreeks,
wordt een onderzoek naar het gebruik van de
digitale leeromgeving Schonenvaart binnen het
ROC Nijmegen beschreven. Schonenvaart is een
competentiegerichte, digitale leeromgeving, waarin
de student beroepsgerichte opdrachten doet alsof
hij werkzaam is in de praktijk.
De laatste jaren heeft internet steeds meer het
karakter gekregen van een platform waar mensen
informatie zoeken en uitwisselen, samen kennis
opbouwen, content creëren en zichzelf ontplooien.
Dit is mogelijk door het grootschalig gebruik van
diverse interactieve toepassingen en communities,
zoals YouTube, Hyves, Twitter en Habbo Hotel, die
bekend zijn onder de verzamelnaam ‘Web
2.0-toepassingen’.  Maar hoe gebruiken jongeren
deze toepassingen? De veronderstellingen  over
Web 2.0-gebruik door jongeren en de verwachte
meerwaarde voor het onderwijs, waren
aanleiding  om BMC en de Hogeschool Utrecht
onderzoek  uit te laten voeren. De elfde publicatie
in de Kennisnet Onderzoeksreeks, ‘Web 2.0 als
leermiddel’, doet dan ook verslag van het Web 2.0
gebruik door vo- en mbo-leerlingen.
Voor meer informatie: onderzoek.kennisnet.nl

colofon > Kennisnet inDruk MBO PO is is

eeneen
gratis
gratis
blad
blad
voor
voorleer-
docenten Hoofdredactie: Sylvia Hoyinck > Eindredactie en coördinatie:
krachten werkzaam
werkzaam in het middelbaar
in het basisonderwijs.
beroepsonderwijs.
In het In
blad
hetstaat
bladdestaat de Sylvia Hoyinck > Tekstbijdragen: GOfor Productions,
praktische gebruikswaarde van Kennisnet centraal. Kennisnet inDruk Daphne van der Borgt, Magda Bruin, Marten van Harten,
inDruk
is een uitgave
is een uitgave
van Stichting
van stichting
Kennisnet
Kennisnet
en ­verschijnt
en verschijnt
vier keer
vier
per jaar. Patricia van der Linden-Peet, Bram Litjens, Jan-Kees
keerde
Van perKennisnet
jaar. Van inDruk
de Kennisnet
bestaatinDruk
ook eenbestaat
aparteook
uit­een
gaveaparte
voor het Meindersma, Wilfred Rubens > Fotografie: GOfor Photos,
uitgave voor heten
basisonderwijs voortgezet
het voortgezet
onderwijs
onderwijs.
en het beroepsonderwijs
Het blad is ook digitaal Kennisnet > Vormgeving: GOfor Design > Druk: Koninklijke
en volwasseneducatie.
(pdf-file) beschikbaar op Het
indruk.kennisnet.nl
blad is ook digitaal (PDF-file) De Swart, Den Haag > Issn: 1571-2427
beschikbaar op indruk.kennisnet.nl Reacties en suggesties: indrukmbo@kennisnet.nl
Overname van teksten is toegestaan met bronvermelding.
Op reportages en interviews, foto’s en illustraties berusten
auteursrechten.