1

BETONARME YAPILARIN
DEPREM PERFORMANSI,
DEERLENDRLMES VE RSKL
BNA TESPT
Orta Dou Teknik niversitesi
Prof. Dr. Bar Binici
5 Kasm 2011
KONULAR
Depreme Dayankl Tasarm lkeleri
Performansa Dayal Tasarm
Mevcut Yaplarn Deerlendirilmesi
Riskli Bina Tespit Yntemi
Sokaktan Tarama
Sonular

Depreme Dayankl
Tasarm lkeleri

3
Deprem ve Yap Mhendislii
Problemi
Mekanizmas tam olarak bilinmeyen depremler
(karmak kaya-plaka krlma mekanii problemi)
sonucu oluan dalga yaylmlarnn (yansma krlma,
azalm, snmleme) ina edilecek yaplar (genellikle
tek serbestlik dereceli basitletirilmi modeller)
zerindeki etkilerini tahmin ederek gvenli ve
ekonomik yaplar tasarlamak ve mevcut yaplar tahkik
ederek gerekli tedbirleri almaktr.

4
Belirsizlikler
Depremsellik
Dalga Yaylm
Sismik stemler
Yap Davran
Performans
5
}
Tasarm
Spektrumu
}
Depreme Dayankl
Yap Tasarm
lkeleri
Deprem Tehlikesi
Herhangi bir blgede, gznne alnan belirli bir
zaman diliminde, depremi tanmlayan herhangi
bir parametrenin belirli bir bykle ulama
olasl olarak tanmlanabilir.
Trkiye iin lke genelinde deprem tehlikesi,
Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan
hazrlanan ve 1996 ylnda Bakanlar Kurulu
Kararnamesi ile yaynlanan Trkiye Deprem
Blgeleri Haritas aracl ile tanmlanmtr.
6
Deprem Blgeleri Haritas
7
Deprem Tehlikesi
Her bir deprem blgesinde deprem tehlikesi,
aada belirtilecei zere, 50 yllk bir sre iinde
alma olasl %10 olan deprem iin, Etkin Yer
vmesi Katsays ad verilen deprem parametresi
cinsinden tanmlanmtr.Bu katsay ve yerel
zemin koullarnn etkisi gznne alnarak,
deprem yklerinin saptanmasnda temel
parametre olarak kullanlan Davran
Spektrumu tanmlanabilmektedir.
8
Davran Spektrumu
9
Davran spektrumu, gznne alnan bir deprem yer hareketinin
etkisi altnda, doal titreim periyodu T olan lineer elastik tek
serbestlik dereceli bir sistemde meydana gelen yapsal yerdeitirme
veya toplam ivme byklnn Tye bal olarak ifade edildii bir
fonksiyon olarak tanmlanabilir.
m
V
m
u k
S S
u S
m k c T
m
k
u m ku u c u m
de ae
de
g
= = =
=
= = =
= + +
max
2
max
2 , / 2 ,
e
e t e

Tasarm Spektrumu
10
Elastik deprem yklerinin belirlenmesi iin kullanlan ivme
spektrumu, depremden depreme farkllklar gsterir ve ayrca
yerel zemin koullarndan etkilenir. Bu nedenle, istatistiksel
almalarn sonucu olarak deprem ynetmeliklerinde
spektrum erisinin biimi genellikle standardize edilir ve
spektral ivmeler birtakm deprem parametrelerine balanarak
analitik olarak ifade edilir.
Elastik vme Spektrumu
11
Ao: Etkin vme Katsays (Harita)
I: Bina nem Katsays
Ekonomik Tasarm
iddetli depremlerde yapnn elastik tesi
davran gstermeyecek ekilde tasarlanmas
ekonomik deildir.
12
F

F

Elastik tasarm
Elastik tesi tasarm
Azami momentin olutuu kritik blgeler
(potansiyel plastik mafsal blgeleri)
Kapasite d olmadan
tahamml edilmesi gereken
deplasman istemi
Elastik Deprem Yklerinin
Azaltlmas
Deprem etkisi altnda tayc sistemde meydana
gelen dorusal olmayan (nonlineer) yapsal
davran dikkate almak amac ile elastik deprem
ykleri, tayc sistemin trne ve sneklik
dzeyine bal olarak aadaki bant ile
tanmlanan Deprem Yk Azaltma Katsaysna
(R) blnerek azaltlrlar.
13
R Katsays
Tayc Sistem Davran Katsays R, Sneklik
(kapasite) Katsays ile Dayanm Fazlal
Katsays Dnin arpmna kar gelmektedir (R =
D). Yukarda verilen birinci bantda Dayanm
Fazlal Katsays konservatif bir yaklamla D
= 1.5 olarak alnmtr.
14
Enerji Tketimi

Enerji tketimi (Et) belli bir ykleme durumu
tketilen enerjidir.
15
Deplasman
Yk
Deprem tersinir deplasman
istemlerine sebep olur!
Enerji Tketimi
Enerji yutma (kapasitesi) (Ey) tek ynl yklemede azami
deplasmana kadar tketilen enerjidir.
16
Yk
Deplasman
Fy
u y
= u / y

Et = Fy y ( 1 )

Ey = Fy y ( 1/2 )

Enerji tketimi ve yutma
deplasman yapabilme
kapasitesi ile oranldr!

Plastik Mafsal
Azami moment blgelerinde (deprem durumu iin kolon ve kiri
ularnda) doru tasarm ve detaylandrma ile enerji tketiminin
etkin olarak (yk tama kapasitesinde fazla d olmadan
deformasyon kapasitesine sahip) yaplabilecei blgelerdir.
17
Plastik Mafsal
Klasik Mafsaldan Fark:
Klasik Mafsal M
i
=0 iken dnme
Plastik Mafsal M
i
=M
ri
iken plastik dnme
Enerjinin ou plastik mafsalda tketilir
Plastik Mafsal olan kesitte byk deformasyon
istemlerinin karlanabilmesi gerekir.
18
Sneklik
Bir malzeme, kesit, tayc eleman veya yapnn,
tama gcnde nemli bir dme olmadan
deformasyon yapabilme yeteneidir.
Betonarme binalar, iddetli bir depremde ancak
yeterli enerji tketerek ayakta kalabilirler. Bu
nedenle deformasyon yapabilme yetenei
(sneklik) olduka nemlidir.
19
Kirilerde Sneklik
20
Akma:
y
c
d
n As
n = Es / Ec
= As /bd
= As /bd

Gme
y
d
As fy
As fy
cu
0.85 fck
c
c
Erilik Sneklii:
( ) n d
y y
2 1 = |
( ) d f
E k f
y
s cu ck
u
'
1
85 . 0

c
|

=
( )
( ) n
d f
E k f
y
s cu ck
y
u
2 1
85 . 0
2
'
1

= =

c
|
|

|

Kirilerde Erilik Sneklii
Kirilerde Sneklik Art
22
- Dk donat oran (mmkn olamayabilir!)
- Dk dayanml elik (kenetlenme davran yetersiz,
mmkn olamayabilir!)
- Basn donats (Salanmal!!)
- Ezilme birim uzamasnn artrlmas (Sarglama ile
mmkn!!)
Sarg Etkisi
Beton gevrek bir malzemedir.
Snekliin artrlmas gereklidir.
Sarg ile (kapal etriye veya fret, lifli polimer)
pasif yanal basn ekirdek betona uygulanr.
Yanal basn, betonun dayanmn ve zellikle
snekliini nemli oranda artrr.
23
Sarg Etkisi
24
Sarg Etkisi
25
Sarg Etkisi
26
Sarg Etkisi
Yanal donat deformasyonunu azaltp sarg
etkisini artrmak iin
Sarg donats ap (|
et
) bytlmeli
Sarg donats aral (s) azaltlmal
Tutulmu etriye uzakl (a) azaltlmal
27
ZEL DEPREM ETRYES / ROZU
28
Kolonlarda Sneklik
Sneklik, eksenel yk arttka azalr.
Eksenel yk arttka ekme donatsnn
akmasndan ksa bir sre sonra en d basn
lifindeki beton ezilir. Sonrasndaki davran
sarg miktarna baldr.
Yksek eksenel ykler altnda ise (basn
krlmas), ekme donats akmadan beton
ezilir (gevrek krlma).
29
Kolonlarda Sneklik
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
0 100 200 300 400 500 600 700 800
E
k
s
e
n
e
l

Y

k

(
k
N
)
Moment (kN-m)
Kolon 500500 mm
fc=20 MPa
f
y
=420 MPa f
su
=525 MPa
Boyuna donat: 8|34
Etriye: 2-|10/100
N=3000 kN
N=6000 kN
N=1200 kN
N=500 kN
30
%3
Kolonlarda Sneklik
0
20
40
60
80
100
120
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
M
o
m
e
n
t

(
k
N
-
m
)
Erilik (rad/km)
sarg |8/200
Kolon 300300 mm
fc=20 MPa
f
y
=420 MPa f
su
=525 MPa

t
=0.014
N=850 kN
sarg |8/100
31
Kolonlarda Sneklik
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
0 20 40 60 80 100 120 140 160
M
o
m
e
n
t

(
k
N
-
m
)
Erilik (rad/km)
sargsz
Kolon 500500 mm
fc=20 MPa
f
y
=420 MPa f
su
=525 MPa

t
=0.029
N=1200 kN
sargl 2- |10/100
32
Kolonlarda Sneklik
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
M
o
m
e
n
t

(
k
N
-
m
)
Erilik (rad/km)
N = 500 kN
sargl 2- |10/100
N = 1200 kN
N = 3000 kN
N = 6000 kN
Kolon 500500 mm
fc=20 MPa
f
y
=420 MPa f
su
=525 MPa
Boyuna donat: 8|34
Etriye: 2-|10/100
33
%3
Betonarme Eleman Limitleri
Beton ezilmesi (sarg ile ekirdekte yksek birim
uzamalar mmkn)
Etriye kopmas (sargl kesitte ezilme noktasn belirler)
Boyuna donat kopmas (ileri deformasyonlarda grlr)
Boyuna donat burkulmas (etriye aralna bal)

34
s (etriye
aral)
d (donat
ap)

Basit mesnetli durum iin ve Esh 0.05 Es,
fy = 420 MPa, Es=200000MPa
s / h 1/4 !

y
sh
y cr
f
d
ks
d E
P P
4 64 ) (
2
2
4 2
t t t
>
>
Kapasite Tasarm lkeleri
Potansiyel plastik mafsal blgeleri belirlenir ve
azaltlm deprem istemlerini karlayacak kapasite
ve sneklik dzeyi iin tasarlanp detaylandrlr.
stenmeyen gme modlar (kesme, ankraj) iin
gereken kapasite azami olas istemler dnlerek
salanr.
Enerji tketimi iin uygun olmayan gevrek
elemanlar elastik olarak tasarlanr.
35
Kapasite Tasarm lkeleri
En byk olas eilme kapasitesi, M
p
Beton karakteristik dayanm
elikte pekleme
Kabuk ezilmesi
M
p
1.4 M
r

M
r
: f
cd
ve f
yd
kullanlarak hesaplanan TS-500 Tama
Gc Momenti
Kolonlarda M
r
(veya M
p
), en byk deeri veren eksenel
yk N
d
temel alnarak hesaplanacak.
36
ZET: Yksek Sneklik ve
Enerji Tketimi iin Basit
Kurallar
37
Eksenel yk dk tutulmal (NNo/3)
Potansiyel plastik mafsal blgelerinde yeterli sarg
salanmal (s 0.0075)
Plastik mafsallarda etriye sklatrlmal (s/h 1/4)
Kesme akl / Eleman serbest boyu 3.5
Gevrek gme durumlarnn engellenmesi iin
kapasite tasarm ilkeleri uygulanmal
Betonarme Deprem Tasarm
38
Dayanm
Sneklik
Rijitlik
Azaltlm Deprem Ykleri iin Kapasite
Detaylandrma ve kapasite tasarm ile
sneklik/enerji yutma
Performans hedeflerinin salanmas iin
deformasyon kontrol
Dayanm nemli, sneklik gerekli, deformasyon kontrol art!!
Performansa Dayal
Tasarm

39
Deplasman/sneklik/enerji tketimi ile hasar
arasndaki ilikiyi dikkate alabilen tasarm
yaklamlar nerebilir miyiz?

- Maliyet-performans ilikisini belirleyebiliriz.
- Deprem sonras kayplar tahmin edebiliriz.
- Doru nlemleri alarak risk planlamas yapabiliriz.
47
Deprem Ynetmelii Performans
Hedefleri
1.2.1 Bu Ynetmelie gre yeni yaplacak binalarn depreme
dayankl tasarmnn ana ilkesi;
hafif iddetteki depremlerde binalardaki yapsal ve yapsal
olmayan sistem elemanlarnn herhangi bir hasar grmemesi,
orta iddetteki depremlerde yapsal ve yapsal olmayan
elemanlarda oluabilecek hasarn snrl ve onarlabilir dzeyde
kalmas,
iddetli depremlerde ise can gvenliinin salanmas amac ile
kalc yapsal hasar oluumunun snrlanmasdr.
Mevcut binalarn deerlendirmesi ve glendirilmesinde esas
alnan performans kriterleri Blm 7de tanmlanmtr.
48
Depreme Dayankl Tasarm lkeleri
(DBYBHY 2007, Blm 2)

) (
) (
1
1
T R
T A W
V
a
t
=
Edeer Deprem Yk Yntemi
- Tasarm Spektrumu A(T) = A
o
I S(T)
- Toptan Sneklik (R
a
)
- Sneklii salayacak tasarm ve detay
Mod Birletirme Yntemi
- Yksek modlarn etkisi hesaba katlr
Zaman Tanm Alan Analiz Yntemleri
- Zahmetli oluu nedeniyle nadiren uyg.

Mevcut Pratiin zeletirisi
Avantajlar :
- Kolaylk
- Baar
- Tm dnyada kabul gren (alkanlk)
- Belirsilikler sakl ve toptan terimlerle ifade ediliyor
Dezavantajlar:
- Etki ve kapasite ilikisi belirsiz
- Hedef performansn deitirilemez
- Mlk sahibinin srece mdahalesi yok (sigorta, deerli
ekipman gibi nedenlerle)
- Mevcut yaplarn deerlendirilmesine olanak vermez
Performansa Dayal Yap Tasarm
Yntem:
- Performans Seviyelerini tanm (can gvenlii, hemen kullanm)

- Hasara karlk gelen mhendislik llerinin saptanmas
(Kat telemeleri, plastik dnmeler vs.)

- Olas depremi yanstacak deiik seviyelerde istemlerin belirlenmesi
(Tasarm Spektrumu, Sentetik Deprem Kayd)

- Analiz Yntemleri (Lineer Elastik ve Nonlineer Yntemler) ile
Hedeflenen Eleman ve Yap Performansnn Belirlenmesi/salanmas

Kayglar:
- Kapasite (rijitlik, dayanm, sneklik) ve istem (temsili deprem ve
zellikleri) kaynakl belirsizliklerin ne lde doru yanstlabilecei
- Karmak yntemler (uygulama zorluu ve kaamaklar)
- YAPI PERFORMANSI DORU OLARAK TAHMN EDLEBLR M?

Vision 2000
1995 ylnda SEAC tarafndan yaymlanan bir dokman ile performansa dayal
tasarm iin ilk somut adm atld.
ATC (1996), NEHRP (1997), FEMA-356, ASCE-SEI-41 gibi dier dkmanlar
bunu takip etti.
DBYBHY 2007 (Blm 7)
- MEVCUT BNALARIN DEERLENDRLMES VE GLENDRLMES
(Mevcut binalar iin PDT yok ancak mevcut yaplar iin PDD var ??)

- Admlar:

Mevcut yapdan bilgi toplanmas
Yapsal Analiz
- Linear Elastik Analiz
- Nonlineer Yntem (tme Analizi)
- Artmsal tme Analizi
- Zaman tanm alan hesap yntemi
Her eleman iin hasar snrlarnn belirlenmesi
Karar ka elemann hangi hasar seviyesinde olacana gre verilir
Hedeflenen performansn gereklemesi iin gerekiyorsa glendirme



Mevcut Yaplarn
Deerlendirilmesi


55
56
BNALARDAN BLG TOPLANMASI

Ama: Binay tanmak

1. Bilgi dzeyinin belirlenmesi (snrl, orta veya kapsaml)

2. Malzeme ve geometrik zelliklerin belirlenmesi

3. Eleman kritik kesitlerinin dayanmlarnn hesaplanmas (eilme
ve kesme dayanmlar)

4. Betonarme elemanlarn krlma trlerinin belirlenmesi (snek
veya gevrek)

5. Eleman hasar snrlarnn tesbitinde gerekli olan eilme ve
sarg donats miktarlarnn ve detaylarnn belirlenmesi
(sneklik kapasitesi).

57
Bina Geometrisi

Binann tayc sistemine, temel sistemine ve
mimari zelliklerine ait boyut ve fonksiyon bilgileri.


lm ve Gzlem Yntemleri
Mimari ve statik rlve alnmas, temelde inceleme
ukuru almas ve binann mevcut durumunun
grntlenmesi.
58
Bina grnts ve tipik kat plan
59
B4
B2
B3
B
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
B
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
1 2 3
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16 17 19
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16 17 19 15
15
A
A
20
20
Tipik bir statik rlve kat plan
60
Bina temelinde alan bir inceleme ukuru
61
Eleman Donat Detaylar

Boyuna donat miktar (say ve ap),

Boyuna donatda kenetlenme boyu veya kanca detay,

Boyuna donatda bindirmeli eklerin durumu (bindirme blgesinin
yeri ve bindirme boyu)

Enine donat miktar (aralk ve ap)

Enine donatnn veya deprem etriyesinin kanca zellii
(90 veya 135 derece kvrml)

Beton rtsnn kalnl (pas pay)

Donatlardaki korozyon etkisi
62
Tahribatsz yntem: Ferroscan cihaz ile betonarme duvar
yzeyinde tarama yaplmas ve tarama sonucu
63
Tahribatl yntem: Pas pay syrlarak belirlenen kiri ve
kolon donats ve detaylar
64
Mevcut Binalarda Beton
zelliklerinin Belirlenmesi

Tahribatsz Yntemler: Darbe ekici
Tahribatl Yntemler: Karot Deneyleri
Schmidt darbe ekici ile yzey sertlii
deerinin okunmas
Karot alma cihaz ile kolondan silindir
beton rnei alnmas
65
Elemanlarn Krlma Trleri
Snek (Eilme)
Kesit ekildeitirme
kontrolu
Gevrek
kuvvet kontrolu
Elastik Elastik tesi
Gme
Snr
G
Gvenlik
Snr
GV
Minimum
Hasar Snr
MN
Elemanlarn Krlma Trleri
Snek (Eilme)
Kesit ekildeitirme
kontrolu
Gevrek
kuvvet kontrolu
Elastik Elastik tesi
Gme
Snr
G
Gvenlik
Snr
GV
Minimum
Hasar Snr
MN
YAPI ELEMANLARINDA HASAR
SINIRLARI VE BLGELER
66
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV G
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
ekildeitirme
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV G
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
ekildeitirme
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV G
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
ekildeitirme
Kuvvet
Minimum
Hasar
Blgesi
GV G
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri
Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
ekildeitirme
Snek Elemanlarda Kesit Hasar
Snrlar ve Hasar Blgeleri
(ekildeitirme esasl)
67
Kuvvet
F
e
F
y
ekildeitirme
Minimum
Hasar
Blgesi
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
GV G
r =
F
e
F
y
Kuvvet
F
e
F
y
ekildeitirme
Minimum
Hasar
Blgesi
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
GV G
r =
F
e
F
y
Kuvvet
F
e
F
y
ekildeitirme
Minimum
Hasar
Blgesi
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
GV G
Kuvvet
F
e
F
y
Kuvvet
F
e
F
y
ekildeitirme
Minimum
Hasar
Blgesi
Belirgin
Hasar
Blgesi
leri Hasar
Blgesi
Gme
Blgesi
MN
GV G
r =
F
e
F
y
r =
F
e
F
y
Snek Elemanlarda Kesit Hasar Snrlar
ve Blgeleri (Kuvvet esasl)
68
DEPREM PERFORMANSININ DORUSAL ELASTK
HESAP YNTEMLER LE BELRLENMES
a) Edeer Deprem Yk Yntemi
Ykseklik < 25 metre
Kat says < 8

bi
< 1.4
R
a
=1
V
t
= W A(T
1
) ; (=1.0 veya 0.85)
b) Mod Birletirme Yntemi
R
a
=1
Kuvvet ve kapasite dorultular = Hakim mod
(Uygulanan deprem yn ve dorultusunda)
69
Kesme Kuvveti
Kesme Kapasitesi
r =
Deprem Momenti
Artk Moment Kapasitesi
r =
Etki / Kapasite Oran
Snek Eleman Kesitleri
Gevrek Eleman Kesitleri
Artk Moment Kapasitesi = Kesit moment kapasitesi Dey yk momenti
Kesme Kapasitesi TS-500
Kesme Kuvveti
Kesme Kapasitesi
r =
Kesme Kuvveti
Kesme Kapasitesi
r =
Deprem Momenti
Artk Moment Kapasitesi
r =
Deprem Momenti
Artk Moment Kapasitesi
r =
Etki / Kapasite Oran
Snek Eleman Kesitleri
Gevrek Eleman Kesitleri
Artk Moment Kapasitesi = Kesit moment kapasitesi Dey yk momenti
Kesme Kapasitesi TS-500
Etki / Kapasite Oran
Snek Eleman Kesitleri
Gevrek Eleman Kesitleri
Artk Moment Kapasitesi = Kesit moment kapasitesi Dey yk momenti
Kesme Kapasitesi TS-500
Etki / Kapasite Oran
Snek Eleman Kesitleri
Gevrek Eleman Kesitleri
Artk Moment Kapasitesi = Kesit moment kapasitesi Dey yk momenti
Kesme Kapasitesi TS-500
70
Yapsal Analiz Varsaymlar
Bina iki ynde ayr ayr ele alnacak
Kiri-kolon birleimleri sonsuz rijit alnacak
Rijit diyaframl sistemlerde kat bana s.d.
Demenin kiri kapasitelerindeki etkisi alnacak
Bir veya iki ynl etkilein diyagramlar kartlacak
Ksa kolonlar kontrol edilecek ve doru modellenecek
Donat akma kapasitesi bindirme boyunun kenetlenme
boyuna orannda azaltlacak
Gerekiyorsa zemin-yap etkileimi dikkate alnacak

Eilme Rijitlikleri
Kiritk mafsal blegeleri hari yapsal elemanlarda etkin eilme rijitlikleri
kullanlacak (0.4-0.8) EI
o

Erilik
M
o
m
e
n
t
EI
o
0.4-0.8EI
o
Dorusal Elastik Yntem
- Taban kesme kuvveti Blm 2ye gre elde edilir ve katlara yatay yk
olarak datlr.
-Tm deprem yk binaya uygulanr (R = 1)
- Eleman i kuvvet etkileri lineer elastik analizle hesaplanr.
- Etki Kapasite Oranlar (EKO =Etki/ Kapasite) her eleman iin hesaplanr.
EKO (r)
Eilme kapasitesi ile uyumlu
kesme kapasitesi mevcut kesme
kapasitesinden dk ise snek
eleman
Blm 3teki sarg miktarlar
salanyorsa sargl
salanmyorsa sargsz eleman
Tablolara gre tm elemanlarn
hasar snrlar belirlenir.
75
Bina Trleri in Farkl Deprem Etkileri
Altnda Hedeflenen Performans Dzeyleri

Binann Kullanm Amac
ve Tr
Depremin Alma Olasl
50 ylda
% 50
50 ylda
% 10
50 ylda
% 2
Deprem Sonras Kullanm Gereken Binalar: Hastaneler,
salk tesisleri, itfaiye binalar, haberleme ve enerji
tesisleri, ulam istasyonlar, vilayet, kaymakamlk ve
belediye ynetim binalar, afet ynetim merkezleri, vb.
- HK CG
nsanlarn Uzun Sreli ve Youn Olarak Bulunduu
Binalar: Okullar, yatakhaneler, yurtlar, pansiyonlar,
askeri klalar, cezaevleri, mzeler, vb.
- HK CG
nsanlarn Ksa Sreli ve Youn Olarak Bulunduu
Binalar: Sinema, tiyatro, konser salonlar, kltr
merkezleri, spor tesisleri
HK CG
Tehlikeli Madde eren Binalar: Toksik, parlayc ve
patlayc zellikleri olan maddelerin bulunduu ve
depoland binalar
- HK G
Dier Binalar: Yukardaki tanmlara girmeyen dier
binalar (konutlar, iyerleri, oteller, turistik tesisler,
endstri yaplar, vb.)
- CG -
HK: Hemen Kullanm; CG: Can Gvenlii; G: Gmenin nlenmesi (baknz: Blm 7.7)
76
BNA DEPREM PERFORMANSININ BELRLENMES

Binann her katndaki hasarl elemanlarn hasar trleri, dereceleri ve hasarl
eleman oranlar gz nne alnarak binann deprem performans belirlenir.
Bina deprem performansnn belirlenmesi iin drt ayr performans dzeyi
tanmlanmtr.
Hemen Kullanm performans dzeyini salayan binalarn gz nne alnan
depreme maruz kalmas halinde depremden hemen sonra kullanlabilecek
durumda olduu kabul edilmektedir.
Can Gvenlii performans dzeyini salayan binalar gz nne alnan
deprem etkisi altnda muhtemelen belirgin derecede hasar greceklerdir. Ancak
bu hasarlar deprem srasnda binada bulunanlarn can gvenlii iin tehdit
oluturmayacaktr.
Eleman hasarlar arlkl olarak ileri hasar derecesinde ise, ancak binada
topyekn gme olumuyorsa, bina Gme ncesi performans dzeyinde
kabul edilir.
Eer gz nne alnan deprem etkisi altnda bu performans dzeyi de
salanamyorsa binann Gme Durumu nda olduuna karar verilir
Yap Performansn Belirlenmesi
Hemen Kullanm Performans Dzeyi
Kirilerin %10u Belirgin Hasar Blgesini gemi, dier tm
elemanlar Minimum Hasar Blgesinde

Can Gvenlii Performans Dzeyi
Kirilerin %30si ve kolonlarn kat kesme kuvvetinin en fazla %20sini
tayan ksm leri Hasar Blgesini gemi, dier tm elemanlar
Minimum/Belirgin Hasar Blgesinde

Gme ncesi Performans Dzeyi
Kirilerin en fazla %20si Gme Blgesini gemi, kolonlarn kat
kesme kuvvetinin en fazla %30unu tayan ksm alt ve st
mafsalda minimum hasar snrn gemi

Gme Durumu
Bir nceki seviyeden daha kt

HEDEFLENEN PERFORMANS DZEY SALANAMIYORSA
GLENDRME GEREKR!


Yeni Ynetmelik:
Riskli Bina Tespiti


78
Amalar
Mevcut ynetmelikteki eksikleri yeni bulgular
nda elde geirerek riskli bina tespitini
mhendislik ilminin kurallar iinde hzl ve
gereki biimde yapabilmek iin yeni bir
ynetmelik yazlmas planlanmtr.
79
Yaklam
Rleve kritik kat iin iin karlacak. Model
dier katlar iin kopyalanacak, deerlendirme
sadece kritik kat kolonlar iin yaplacak.
DBYBHY (2007) 7. Blmde nerildii gibi
Dorusal Elastik Analiz Yntemi kullanlacak.
r tanm deitirilecek/basitletirilecek.
Eleman performans limitleri deney sonular
nda belirlenecek.

Rleve
Binann mevcut tayc sistem zellikleri sadece
kritik kat rlevesi ile belirlenebilir. Kritik kat,
binann en alt katdr. Bu kat, rijitlii alt katlara
oranla ok kk olan, betonarme evre
perdeleri bulunmayan veya yanal telenmesi
zemin tarafndan tutulmam en alt bina katdr.
81
Kolon/Perde Donat Dzeni
Mevcut donat dzenini belirlemek iin kritik katta
en az toplam 6 adet olmak zere perde ve
kolonlarn en az %10unda boyuna donat tr,
miktar ve dzeni belirlenecektir. Bu ilem,
seilen perde ve kolonlarn yarsnda paspaylar
syrlarak yaplacaktr. Dier yarsnda donat
tahmini tahribatsz yntemler kullanlarak ve
elde edilen sonulara benzetilerek yaplabilir.
83
Beton Dayanm
Mevcut Beton Dayanmn belirlemek iin kritik kat
kolon ve perdelerinden en az 10 elemanda
tahribatsz yntemler kullanlacak ve en dk
sonucun alnd 5 yerden beton numunesi
alnacaktr. Kat alan 400m
2
den fazla ise, her
80m
2
iin beton numunesi bir adet arttrlacaktr.
Numunelerden elde edilen (ortalama-standart
sapma) mevcut beton dayanmn olarak
alnacaktr.
85
Model
Deprem etkisinin tanmnda, DBYBHYde verilen elastik
(azaltlmam) ivme spektrumu kullanlr. Hesaplarda Bina nem
Katsays uygulanmaz (I =1.0).
Binann risk durumu binaya etkiyen dey yklerin ve deprem
etkilerinin birleik etkileri altnda (G+nQ+E) DBYBHY Blm
7de verilen kurallara gre planda her iki dorultu ve bu
dorultularn her iki yn gznne alnarak belirlenecektir.
Binann tayc sistem modeli, rlevesi karlan kritik katn kat
adedi ve yksekliklerine uyumlu olarak oaltlmas ile elde
edilecektir. Bu oaltmada binada kritik katn stndeki katlarda
konsollar modelde gz nne alnacaktr (B3 Hari!).

86
M
y
M
T
M
G
y
m
u
u
=
y
T
y
G E
y
e
T T
M
M
M
M M
R r =
+
= = =
u
u
G y
E
G y
G T
E
M M
M
M M
M M
r

=
Alternatif r Tanmlar
M
G
<M
y
artyla

y
u
e
u
m
u
M
E
DBHBYde verilen!
Yeni Ynetmelik !
r lerin karlatrlmas
M
Y
/M
G
oran arttka iki r arasndaki fark azalr, azaldka
artar.
SONU: r
E
kullanlrsa limit deerler M
Y
/M
G
oranna bal olarak
verilmelidir. Tipik M
Y
/M
G
oran emek mmkn deildir!
0
5
10
15
20
25
0 1 2 3 4 5 6
r
E
r
T
10
5
4
3
2
1.75
1.5
1.25
M
y
/M
G
Sneklik-r ilikisi
92
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
0,000 0,001 0,002 0,003 0,004 0,005 0,006 0,007
r

s
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
0,0000,0010,0020,0030,0040,0050,0060,007
r

s
Sarg Donats Oran
Sarg Donats Oran
Kolon Snflandrlmas
93
V
e
/V
r

DBYBHY Madde
3.3.4.1 ile uyumlu sarg
donats var
Dier
durumlar
V
e
/V
r
<0.7 A B
0.7<V
e
/V
r
<1.05 B B
1.05<V
e
/V
r
B C
Ve : Deprem Kesme Kuvveti stemi
Vr : Kesme Kapasitesi
A: Eilme Gmesi
B: Eilme-Kesme Gmesi
C: Kesme Gmesi
rnek r Deerleri Tablosu
94
/ ( )
K cm g
N f A
( )
cm
f d b V
s

/ ( )
K cm g
N f A

( )
cm
f d b V
s

r
snr
KO
snr
(%)
0.1
0.25 0.0005 2.0 0.8
0.006 4.0 3.5

0.5
0.0005 1.5 0.8
0.006 3.5 2.5
0.6
Tm
Durumlar
0.0005 1.0 0.8
0.006 2.5 0.8
1
Riskli Bina Karar
Kritik kat kolonlar iin yaplan deerlendirme
sonucunda riskli olduu tespit edilen elemanlarn
katta tad kesme kuvveti oranna gre riskli
bina tespiti yapalcaktr.
95
Sokak Taramas


96
Ama
Binalarn blgesel risk dalmn belirlemek iin
kullanlabilecektir.
Tekil bina baznda deerlendirme iin geerli deildir.
Blgesel hasar grebilirlik hakknda bilgi verecektir.
Belediyeler, il zel idareler vb. kurumlar iin yol
gsterici olabilir.
97
Yntem Parametreleri
Tayc Sistem Tr: BA, BAP, BAP
Kat Adedi
Mevcut Durum Grnr Kalite
Yumuak/zayf kat
Dey Dzensizlik
Ar kma
Plan/burulma dzensizlikleri
Ksa kolon
Yap nizam
Tepe Yama Etkisi
Deprem Tehlikesi ve Zemin Snf

98
99
TARH :
FORM 1 BNA KMLK BLGLER Sra No:.
BLGE NO
MAHALLE
CADDE / SOKAK
KAPI NO / BNA ADI
PAFTA / ADA / PARSEL
KENT BLG SST.NO
BNANIN TAHMN YAI
CORAF KOORDNATLAR ( GPS) ( E/ N )
FORM 2 BNA TEKNK BLGLER
YAPISAL SSTEM TR
KAT ADED (BODRUM HAR)
GML BODRUM VAR(..) YOK KISM
SERBEST KAT ADED
KOROZYON DURUMU YOK AZ ORTA OK
TAIYICI ELEMANLARIN HASAR DURUMU ORTA
YAKLAIK CEPHE GENL
YAKLAIK BNA DERNL
YAPI NZAMI AYRIK BTK KEDE BTK
BTK BNALARLA DEME SEVYELER AYNI FARKLI
LAVE KAT DURUMU VAR (..) YOK BELRLENEMED
AIR IKMALAR VAR YOK
ZAYIF / YUMUAK KAT VAR YOK
KISA KOLONLAR VAR YOK
DEYDE DZENSZLK VAR YOK
PLANDA DZENSZLK VAR YOK
ARSADA STNAT DUVARI VAR(..) YOK
BNA GRSEL KALTES Y ORTA KT
TAB ZEMN EM DZ AZ EML OK EML
TARH BNAYA BTK M? EVET
ZEMN KAT FONKSYONU KONUT TCARET SANAY KAMU
ZEMN SINIFI Z1 Z2 Z3 Z4
NORMAL KATLAR FONKSYONU KONUT TCARET SANAY KAMU
YANGIN MERDVEN VAR YOK
FOTORAF VAR YOK
HAFF AIR
.m
BA EREVE BA EREVE VE PERDE
BETONARME BNA HIZLI DEERLENDRME VER DERLEME FORMU
METRUK
..ZEMN ..ASMA ..NORMAL ..EKME .TOPLAM
.... ..ADET
.m
METRUK
HAYIR
NCELEME EKB
DARE
KONTROL TEKLATI
KONTROL EKB

..
..
..
..
Performans Puan
100
Grnen kalite dndaki tm olumsuzluk parametreleri iin var veya yok eklinde 1
tespitler yaplacaktr. Bu tespitlere karlk gelen olumsuzluk parametre deerleri (
i
O ) "var" 2
ve "yok" durumlar iin srasyla 1 ve 0 alnacaktr. Grnen kalite deerlendirmesi "iyi" ise 3
olumsuzluk parametre deeri (
i
O ) 0, "orta" ise 1 "kt" ise 2 alnacaktr. Her bir parametreye 4
kar gelen olumsuzluk katsaylar Tablo A.3'te gsterilmektedir. 5
A.2.1.7 Bina iin performans puan (PP) Denklem A2.1nin uygulanmas ile hesaplanacaktr. 6
( )

=
+ + =
7
1 i
i i
OP Op O TP PP (A2.1) 7
Denklem A2.1de TP taban puann, O
i
her bir olumsuzluk parametresini (i=1'den 7'ye kadar), 8
Op
i
olumsuzluk parametre puann ve OP olumlu parametre puann temsil etmektedir. 9
Puanlar
101
Toplam
Kat
Says
Taban PUANI
Olumlu parametre puan
Yapsal sistem
Tehlike Blgesi
BA BAP I II III IV
1 ve 2
90 120 160 195
0 100
3
80 100 140 170
0 85
4
70 90 130 160
0 75
5
60 80 110 135
0 65
6 ve 7
50 65 90 110
0 55
Tehlike Blgesi
102
Tehlike
Blgesi
DBYBHY'e
gre Deprem
Blgesi
DBYBHY'e
gre Zemin
Snf
I 1 Z3/Z4
II
1 Z1/Z2
2 Z3/Z4
III
2 Z1/Z2
3 Z3/Z4
IV
3 Z1/Z2
4 Tm zeminler
Olumsuzluk Parametre Puan
103
Toplam
Kat
Says
Olumsuzluk Katsaylar
Yum
uak
kat
Grn
en
kalite
Ar
km
a
Kat seviyesi/Bamsz bina
durumu
Deyde
dzensizli
k
Planda
dzensizli
k/Burulm
a
Ksa
kolon
Tepe/
yama
etkisi
Ayn Ayn Farkl Farkl
Orta
Kena
r
Orta Kenar
1,2 -10 -10 -10 0 -10 -5 -15 -5 -5 -5 -3
3 -20 -10 -20 0 -10 -5 -15 -10 -10 -5 -3
4 -30 -15 -30 0 -10 -5 -15 -15 -10 -5 -3
5 -30 -25 -30 0 -10 -5 -15 -15 -10 -5 -3
6,7 -30 -30 -30 0 -10 -5 -15 -15 -10 -5 -3
Olumsuzluk Parametre Deeri
104
Olumsuzluk
Parametre No.
Olumsuzluk
Parametresi
Durum 1 Durum 2
Parametre
Tespiti
Parametre
Deeri
Parametre
Tespiti
Parametre
Deeri
1 Yumuak kat Yok 0 Var 1
2 Ar kma Yok 0 Var 1
3 Grnen
kalite
yi 0 Orta (Kt) 1 (2)
4 Ksa kolon Yok 0 Var 1
5 Tepe/Yama
etkisi
Yok 0 Var 1
6 Planda
dzensizlik
Yok 0 Var 1
7 Deyde
dzensizlik
Yok 0 Var 1
ZEYTNBURNU

PLOT PROJES
ZEYTNBURNU PLOT BLGES
(Tablodaki saylar proje yapld tarihteki verilere dayanmaktadr)

Zeytinburnu

stanbul


Oran

Nfus

239,927

10,018,735

2.39

Alan (Ha)

1,150

77,054

1.49

Bina Says

16,030

700,942

2.28
BNA STOKU
Birinci Kuak Yaplar (1960lar)

BUILDING STOCK
kinci Kuak Yaplar (1970ler)

BNA STOKU
nc Kuak Yaplar (1980ler)

BNA STOKU
Drdnc Kuak Yaplar (1990lar ve sonras)

1.9 m 1.5 m
2 m
3 m
SOKAK TARAMASI
13837
1987
24
173
16021
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
18000
BA YIMA AHAP ELK
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Sistem Tr
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Binalar)
1033
10341
2456
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
I II III
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Tehlike Blgesi
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Binalar)
1711
1505
2601
4135
2512
1230
141
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
4500
1 2 3 4 5 6 7 8
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Kat Says
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Bina Performans Puan)
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
0-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 90-100
A
b
i
n
a

A
d
e
d
i

Puan
3 Katl Betonarme Binalar
0
100
200
300
400
500
600
700
0-20 20-30 30-35 35-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Puan
4 Katl Betonarme Binalar
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Bina Performans Puan)
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
0-20 20-30 30-35 35-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Puan
5 Katl Betonarme Binalar
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Bina Performans Puan)
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
0-20 20-30 30-35 35-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Puan
6 Katl Betonarme Binalar
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Bina Performans Puan)
0
100
200
300
400
500
600
0-20 20-30 30-35 35-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90
B
i
n
a

A
d
e
d
i

Skor
7 Katl Betonarme Binalar
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Bina Performans Puan)
SOKAK TARAMASI
(Betonarme Bina Performans Puan Dalmlar
26
301
688
1055
1884
1167
676
920
664
889
522
580
642
454
432
323 318
360
502
177
259
855
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
2000
0
-
1
0

1
0

2
0

2
0
-
3
0

3
0
-
3
5

3
5
-
4
0

4
0
-
4
5

4
5
-
5
0

5
0
-
5
5

5
5
-
6
0

6
0
-
6
5

6
5
-
7
0

7
0
-
7
5

7
5
-
8
0

8
0
-
8
5

8
5
-
9
0

9
0
-
9
5

9
5
-
1
0
0

1
0
0
-
1
0
5

1
0
5
-
1
1
0

1
1
0
-
1
1
5

1
1
5
-
1
2
0

1
2
0
-
1
5
0

B
i
n
a

A
d
e
d
i

Puan
2030
1013
Teekkrler!!
123