REPUBLIKA SRPSKA

MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU

KAO PRIRODNOG DOBRA OD IZUZETNOG ZNA^AJA

SPOMENIK PRIRODE

PE]INA RASTU[A

BAWALUKA, 2008. godine

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO ISTORIJSKOG I

PRIRODNOG NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE BAWA LUKA

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD

ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE
Elaborat PE]INE RASTU[A KAO
PRIRODNOG DOBRA OD
VELIKOG ZNA^AJA

Rukovodilac Jelena Kadi}

Goran Dujakovi},speleolog

Dr Du{an Mijovi}, geolog

Obra|iva~
Dragan Kova~evi}, dipl.in`.{um.

Goran Pani}, geograf

Goran Dujakovi}

Fotografije Branko Karapanxa

Milan Paunovi}

Jelena Savi}, dizajn

Tehni~ka obrada Goran Kalini}, obrada priloga

Svetlana [iqegovi}, lektor

v.d. Direktor Milica Kotur

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 2

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG

NASQE\A REPUBLIKE SRPSKE pristupio je:
Pravni osnov za dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu prirodnog dobra sadr`an je u
~lanu 33. stav 1. i 2. Zakona o za{titi prirode prema kome se prirodno dobro stavqa
pod za{titu aktom nadle`nog organa na osnovu Prijedloga ministarstva nadle`nog za
za{titu `ivotne sredine.
Republi~ki zavod za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasqe|a Republike
Srpske pripremio je Elaborat: Prijedlog za stavqawe pod za{titu spomenika prirode
"PE]INA RASTU[A" kao prirodnog dobra od velikog zna~aja sa prijedlogom akta o
za{titi.

Bawa Luka, 2008. god.

v.d. Direktor

mr Milica Kotur

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 3

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

SADR@AJ

PRIJEDLOG ZA STAVQAWE POD ZA[TITU SPOMENIKA PRIRODE "PE]INA

RASTU[A" KAO PRIRODNOG DOBRA OD VELIKOG ZNA^AJA
ú IDENTIFIKACIJA
Vrsta i naziv prirodnog dobra
Osnovna vrijednost
Polo`aj
Prethodni status za{tite
Granice za{ti}enog podru~ja i zone za{tite
Kategorija
Me|unarodni status

úú OPIS PRIRODNOG DOBRA

Priroda
^ovjek i priroda

úúú VREDNOVAWE
Ocjena ispuwenosti uslova za za{titu
Ocjena vrednosti
Prijedlog kategorije

úñ KONCEPT ZA[TITE
Optimalni model za{tite
Ciqevi razvoja
Proceduralni, prostorni i vlasni~ki aspekt za{tite
Re`im za{tite
Mjere odr`avawa, ure|ivawa i razvoja Prirodnog dobra
Upravqawe za{titom
Finansirawe za{tite
Smjernice

ñ PRILOZI
prilog 1: Polo`aj pe}ine Rastu{a na karti 1:100 000
prilog 2: Polo`aj pe}ine na karti 1:25 000
prilog 3: Kopija katastarskog plana
prilog 4: Popis i povr{ine katastarskih ~estica
prilog 5: Zone i re`imi za{tite
prilog 6: Geolo{ka karta Rastu{e 1:100 000
prilog 7: Plan i profil pe}ine

LITERATURA

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 4

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

I IDENTIFIKACIJA

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 5

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

VRSTA I NAZIV PRIRODNOG DOBRA

Spomenik prirode "Pe}ina Rastu{a"

OSNOVNA VRIJEDNOST
Podzemni horizontalni oblik karstnog reqefa. Razgranata, gotovo potpuno ravna pe}ina
s atraktivnim pe}inskim nakitom: salivima, pe}inskim hijeroglifima, stalaktitima i
bigrnenim kadama. Pe}ina je posebno zna~ajna po rezulatatima arheolo{kih i paleonto-
lo{kih istra`ivawa. Rastu{a je stani{te dvije vrste slijepih mi{eva: Rhinolophus
ferrumequinum, Rhinolophus euryale

POLO@AJ
Sjeverozapadna Republika Srpska, {ira okolina grada Tesli}a, padina Hrwinog brda.
Teritorija op{tine Tesli}, atar sela Rastu{a.
Udaqenost: od Tesli}a 12 km i od Prwavora 24,5km.
Pristupa~no putni~kim vozilom iz dva pravca:
¾ od Tesli}a asfaltnim putem do ^e~ave, skretawe za selo Rasu{a, a zatim 300 m do
pe}ine,
¾ do Prwavora asfaltnim putem do ^e~ave, skretawe za selo Rastu{a, a zatim 300 m do
pe}ine.
Nadmorska visina: 370 metara

Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mre`i

X - 4950,9 N
Y - 6484,24 E

PRETHODNI STATUS ZA[TITE

Pe}ina Rastu{a se do sada nije nalazila na listi za{ti}enih prirodnih dobara
Republike Srpske, a ni Republi~kog zavoda za za{titu spomenika kulture i prirode BiH
(predratni period).

GRANICE ZA[TI]ENOG PODRU^JA I ZONE ZA[TITE

Uza{ti}enom spomeniku prirode Pe}ina Rastu{a utvr|uje se re`im za{tite II stepena.

Re`im za{tite II stepena obuhvata slijede}e katastarske ~estice: k.~. 1661; k.~. 1664; k.~.
1665; k.~. 1667; k.~. 1668; k.~.1669/1; k.~. 1669/2; k.~. 2159; k.~. 2160; k.~. 2161; k.~. 2162; k.~.
2166; k.~. 2167; k.~. 2168; k.~. 2169; k.~. 2170; k.~. 2171; ukupne povr{ine 11,39 hektara.

KATEGORIJA
Spomenik prirode.
Prirodno dobro od velikog zna~aja - úú kategorija
Na osnovu Inventara objekata geonasqe|a Republike Srpske, prirodno dobro Pe}ina
Rastu{a je objekat geonasqe|a nacionalnog zna~aja.
Spomenik prirode P e } i n a R a s t u { a 6
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

ME\UNARODNI STATUS
• IUCN klasifikacija za{ti}enih prirodnih podru~ja: Category III - Natural Monument
/ Natural Landmark - Prirodni spomenik.
IUCN Lista nacionalnih parkova i za{ti}enih podru~ja (United Nations List of
National parks & Protected Areas). Ne upisuje se zbog male povr{ine.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 7

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

II OPIS PRIRODNOG DOBRA

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 8

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

PRIRODA

GEOLO[KA GRA\A
Geolo{ka gra|a {ireg podru~ja pe}ine Rastu{a pripada centralnoj ofiolitskoj zoni. Na
tom podru~ju rasprostrawene su stene trijaske, jurske, neogene i kvartarne starosti (OGK,
List Derventa, 1985), prikazane na prilogu 6. Strukturni odnosi me|u litolo{kim
~lanovima su slo`eni i odra`avaju istoriju stvarawa ovog dijela zemqine kore.

Mezozoik
Najstarije istra`ene stijene istra`nog podru~ja su trijaski sedimenti u kojima je
razvijena pe}ina Rastu{a. Ovi sedimenti su nastajali tokom doweg, sredweg i gorweg
trijasa.
Najstarije utvr|ene naslage na istra`nom podru~ju pripadaju dowem trijasu (T21) i
predstavqaju ih klastiti kampilskog potkata koji se javqaju kao mawe izolovane partije
jugozapadno od Qubi~kog ultramasiva (OGK list Derventa, 1985).
Po litolo{kom sastavu izgra|eni su od `utih i crvenih pje{~ara, sivozelenkastih
laporovitih kre~waka, {kriqavih tamnosivih laporovitih ili pjeskovitih kre~waka i
plo~astih crnih kre~waka. Na podru~ju Rastu{e, Cerovice, Vitkovca i Lon~ara utvr|eni
su uslojeni tamnosivi laporoviti i crni {kriqavi laporovito-pjeskoviti kre~waci u
kojima je utvr|ena fauna kampilskog potkata. Sedimentolo{ki odgovaraju pseudospari-
tima, mikrosparitima, bosparotima i laporovito-pjeskovitim mikritima. Nekoliko
pojava ovih sedimenata zastupqeno je i na lokalitetima Sviwar, Trwci i Popovo.
Sredwem trijasu (T12) pripadaju naslage anizika,, koji izgra|iju masivni do bankoviti
svtjetlosivi organogeni kre~waci i sivi kre~waci razvijeni na podru~ju Rastu{e,
Vitkovaca, Kri`a i Piqu`i}a. Sedimentolo{kim ispitivawima utvr|eno je prisustvo
varijeteta iz grupe mikrosparita, biomikrosparita, dismikrita i dolomitskih dismi-
krita. Na lokalitetu Hrwino brdo, gdje se nalazi pe}ina Rastu{a, razvijeni su svje-
tlosivi i djelomi~no prekristalasali kre~waci sa rijetkim ostacima foraminifera:
Meandrospira dinarica i Glomospira sp. Sedimenti sredweg trijasa otkriveni su i na
{irem podru~ju, u vidu masa maweg prostranstva na lokalitetu izvora Lon~arac kod
Piqu`i}a.
Najzna~ajnije pojave gorweg trijasa (T), na {irem podru~ju istra`ivawa, nalaze se na
prostoru Brezi~ana i sjeverno od Velike [wegotine. Najootkriveniji profili ovih
sedimenata vidqivi su na desnoj obali Turjanice, du` usjeka puta Brane{ci-^elinac.
Stijene jurske starosti (J) na podru~ju isto~no od pe}ine Rastu{a, predstavqene su
dijabaz-ro`na~kom formacijom (DRF). Pje{~ari su naj~e{}i litolo{ki ~lan ovog
kompleksa sa prili~no ujedna~enim sedimentolo{ko-petrografskim karakteristikima.
Javqaju se u vidu slojeva i banaka u alternaciji sa glincima. Najzastupqeniji odlomci
stijena u wima su ro`naci i kvarcit, dok su podre|eniji dijabaz-spiliti i tro{ni
{kriqci.
U dijabaz–ro`na~koj formaciji ~esto se javqaju razli~ite magmatske i metamorfne
stijene. Peridotiti i amfiboliti izgra|uju jedinstvenu cjelinu. Obje grupe stijena su
veoma rasprostrawene i imaju tipske metamorfne sklopove, a na rijetkim
neporeme}enim profilima i kontaktnim podru~jima zapa`a se wihovo konkordantno
me|usobno proslojavawe. Ultramafitsko tijelo Rastu{e, isto~no od ulaza u pe}inu
Rastu{a izgra|eno je uglavnom od serpentinita. Serpantiniti su na {irem podru~ju
izdvojeni u vidu velikih masa po obodnim dijelovima ultramafitskih masiva Qubi}a,
^avke i [wegotine. Jugozapadno od pe}ine Rastu{a prostire se hektometarsko tijelo
dijabaza na kontaktu sa serpentinitskom masom. Izgra|uju ih bazi~ni plaglioklas i
augit, a ponekad se javqaju i epidot-klinocoizit i razli~iti akcesorni minerali.
Hemijski sastav pokazuje da se radi o bazi~nim stijenama normalnog bazaltnog sastava.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 9

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

Kenozoik
Tokom kenozoika nastajali su miocenski, pliocenski i kvartarni sedimenti. Neogen je na
ovom podru~ju rasprostrawen zapadno i jugozapadno od pe}ine Rastu{a. To su uglavnom
slabovezani i rastresiti sedimenti miocenske i pliocenske starosti, stvoreni ve}inom
erozivnim ili denudacionim procesom. U sastav ovih stijena ulaze sedimenti sla-
tkovodnog burdigal-heleveta (M1,2) sa konglameratima razli~itog sastava, granulacije i
tvrdo}e: sme|i do mrki sitno do krupnozrni pje{~ari, laporoviti kre~waci glinoviti
lapori, gline, tufovi i bentoniti

Kvartarne nanose (d, pr) predstavqaju deluvijalno-proluvijalni sedimenti, drobina,

{qunkovi i gline. U okolini pe}ine Rastu{a slabo su zastupqene, a uglavnom se sre}u
aluvijalni i terasasti sedimenti tokova Osivice, Rastu{nice i Begovine, ~ija debqina
nije velika.

Strukturne karakteristike
Regionalno gledano podru~je Tesli}a i planina Qubi} i ^avka, kao i ~itava sjeveroza-
padna Republika Srpska, pripadaju geotektonskoj jedinici prvog reda – unutra{wi Dina-
ridi, odnosno wenom sjevernom obodu.
Istra`ni prostor pripada jedinici Unutra{we ofiolitske zone, dok su kredno-pale-
ogeni fli{evi zaplavqeni neogenim sedimetima paratetisa. Dana{wi izgled rezultat je
tektonskih pokreta koji su se odigrali prije, za vrijeme i poslije miocena.
Unutra{wa ofiolitska zona se na sjeveru grani~i sa ju`nim obodom Panonske potoline
koji pokrivaju sedimenti tercijara deponovani u prostoru Panonske depresije. Sa juga,
jugozapada i zapada, ova zona se grani~i sa Centralnom ofiolitskom zonom.
Strukturnu jedinicu unutra{we ofiolitske zone karakteri{e mawa tektonska ubranost i
haoti~nost tvorevina dijabaz-ro`na~ke formacije. U okviru ove facijalne jedinice,
strukturna jedinica ^avka-Rastu{a nalazi se izme|u struktrno–facijalne jedinice
Centralne ofiolitske zone na jugu i grani~nog rasjeda, pravca pru`awa Okolica-
Kremna-Dragalovci-Jelah na sjeveru.

Tereni Hrwinog brda (432 m) u kome se nalazi ulaz u pe}inu Rastu{a izgra|eni su od
kre~wa~kih stijena. U wima su se tektonski pokreti odrazili stvarawem rasjeda
nejednake ja~ine i u vi{e smjerova. Uz to su jo{ brojne, tako|e u razli~itim smjerovima
formirane ,dijaklaze, leptoklaze i sli~no. Ovako izre`ene tektonske forme u
kre~wa~kim stijenama imale su veliki utjecaj na hidrogeolo{ku istoriju Hrwinog brda,
ali i na sami nastanak pe}ine Rastu{a.

Istorijat stvarawa terena

Geolo{ka istra`ivawa okoline pe}ine Rastu{a sprovo|ena su od po~etka 20. vijeka, a
kasnije su pojedini geolozi rasvetqavali detaqno momente razvoja geolo{ke gra|e ovog
podru~ja (Kochanski-Devide i Panti}) i u novije vrijeme Malez.
Najstarije stijene istra`nog podru~ja su mezozojski sedimenti. U vrijeme doweg trijasa,
u {iroj okolini pe}ine Rastu{a talo`i se serija laporovito-pjeskovitih kre~waka,
kvarcnih pje{~ara i glinaca. Po~etkom anizika u prostoru natalo`enih kampilskih
klastita i karbonata, plitkovodna sredina uslovqava sedimentaciju organogeno-
sprudnih kre~waka. Ovakav re`im talo`ewa zadr`ava se i tokom sredweg i gorweg
trijasa kada se deponuju debele naslage megalodonskih kre~waka. Tokom dowe i sredwe
jure, u plitkovodnom moru talo`e se laporoviti kre~waci i kalkareniti. U tom vremenu
jaka vulkanska aktivnost dovodi do stvarawa velikih ofiolitskih masa. U gorwoj kredi
nakon talo`ewa glinaca, laporaca i pje{~ara dolazi do postepenog procesa izdizawa
terena i opli}avawa vodene sredine.
Po~etak neogena karakteri{e intenzivna tektonska aktivnost, stvaraju se prostori u
kojima se akumuli{u sedimenti miocena i pliocena. Intenzivna vulkanska aktivnost i
sna`ni epirogeni pokreti stvaraju facijalnu raznovrsnost naslaga. Po~etkom tortona
Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 10
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
dolazi do prodirawa mora Paratetisa u odvojene jezerske sredine i do mije{wa
slatkovodnih i marinskih formi faune. Po zavr{etku neogenog ciklusa sedimetacije,
dolazi do relativnog izdizawa terena u ovom dijelu Dinarida. Formirawem
aluvijalnih ravni vodotokova, zavr{ava se oblikovawe terena koji poprima sada{wi
izgled.

REQEF
Okolina pe}ine Rastu{a predstavqa blago brdovito podru~je sa ~ije zapadne strane se
nalazi planina ^avka. Ulaz u pe}inu Rastu{a se nalazi unutar male konkavne udoline na
sjeveroisto~nim padinama Hrwinog brda.
U bli`em okru`ewu pe}ine Rastu{a isti~u se dvije morfolo{ke cjeline koje djelomi~no
odre|uju morfogenetske karakteristike pe}ine. To su, Hrwino brdo i dolina povremenog
potoka koji ponire ispod ulaza u pe}inu Rastu{a. Potok Rastu{ica izvire ispod
brdovitog uzvi{ewa (434 m n.m.) kod sela Gorwa Palanka.
U morfolo{koj evoluciji Rastu{e potok predstavqa zavr{nu fazu u hidrogeolo{koj evo-
luciji pe}ine. Pravac pru`awa wenog kratkog povr{inskog toka je zapad–sjeverozapad.
Potok ponire ni`e ulaza u pe}inu.

Razvoj kra{kog procesa u podru~ju speleolo{kog sistema

U u`em podru~ju pe}ine Rastu{a mogu se razlikovati tri razvojna stadija kra{kog
procesa, koji su mjewali i hidrogeolo{ke odnose (Malez, M. i dr, 1978).
Za vrijeme starijeg pleistocena, kada je morfologija terena bila sasvim druga~ija i
nivo podzemnih voda znatno vi{i, postojali su sasvim druga~iji hidrogeolo{ki odnosi,
nego {to ih danas susre}emo. O~ito je da su vode iskoristile tektonsku predispoziciju
u kre~wa~kom masivu i svojim erozivnim i korozivnim radom formirale speleolo{ki
sistem. Tada je kroz pe}inske kanale oticala voda u pravcu zapada i sjeverozapada.
U gorwem pleistocenu dolazi do spu{tawa nivoa podzemnih voda i tada vjerovatno
glavnu funkciju prikupqawa povr{inskih voda preuzima ponor smje{ten deset metara
ni`e ulaza u pe}inu. Kretawe podzemnih voda se odvija jugozapadno, prema potoku
Rastu{nica., a gorwa zona postaje suva.
Tre}i stadij hidrogeolo{kih odnosa ozna~ava dana{we stawe na pomenutom prostoru.
Nivo podzemnih voda je znatno opao u odnosu na istorijski, a vodu postoje}eg malog
potoka, {to dolazi sa isto~ne strane, prima ponor smje{ten oko 35 metara ni`e od ulaza
u pe}inu Rastu{a. Te se vode sada podzemno kre}u prema potoku Rastu{nica, ~ije je
korito visinski oko 100 m ni`e od ponora.

Morfohidrolo{ke odlike pe}ine Rastu{a

Pe}ina Rastu{a predstavqa morfolo{ki i hidrolo{ki sistem razvijen u jednom nivou.
Posmatrano u planu, pe}ina se sastoji iz prostranog kanala i nekoliko mawih,
sporednih kanala, tunelskog oblika. Podu`ni presjek kanala ukazuje da se oni prostiru
subhorizontalno, sa veoma malim oscilacijama u padovima i usponima. Ukupna du`ina
pe}inskih kanala iznosi oko 440 m.

Na osnovu morfolo{ke analize izdvojene su slede}e osnovne cjeline pe}ine Rastu{a:

ulazni kanal, glavni kanal i sporedni kanali.
U sklopu karbonatne mase kojoj pripada, Pe}ina Rastu{a predstavqa dio pe}inskog
sistema kojem pripada i ponor ispod ulaza u pe}inu.

Podjela pe}inskog sistema na cjeline

U {irem okviru posmatrano, sistem se sastoji iz dvije cjeline - Pe}ine Rastu{a i
ponora ni`e ulaza pe}ine.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 11

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
Morfol{ke karakteristike pe}ine do sada su opisane samo u radu Malez, Rukavina i
Sli{kovi} (1978.) koji su izdvojili slede}e tri cijeline: Pristupni ulazni kanal, Glavni
pe}inski trakt i Splet podzemnih kanala.
Opis morfolo{kih odlika pe}ine Rastu{a ovde je prikazan na osnovu slede}ih
izdvojenih podcjelina (nazivi pojednih kanala prema Malez, Rukavina i Sli{kovi}) :

ƒ Ulazni kanal, koja se prostire od ulaza do mjesta spajawa sa glavnim kanalom

(Glavni pe}inski trakt);
ƒ Glavni kanal, od mjesta spajawa sa ulaznim kanalom do kraja prohodnosti,
jugoisto~no prostirawe glavnog kanala;
ƒ Sporedni kanali (Splet podzemnih kanala), od mjesta spajawa ulaznog kanala sa
glavnim kanalom u smjeru zapada, sjeverozapada i sjeveroistoka;
ƒ Ponor, ni`e ulaza u pe}inu.

Ulazni kanal ( Pristupni ulazni kanal)

Ulaz u pe}inu Rastu{a smje{ten je u mawoj konkavnoj udolini padine Hrwinog brda i
predstavqa ustvari pristupni ulazni kanal. Sam ulaz je visok izme}u 5-6 m i {irine oko
5 m. Ulazni kanal je dug 34 m i prote`e se prema jugozapadu. Hodnik je prosje~no {irok 4-
5 m, a na nekim mjestima (na stropu u kupolastim zasvo|ewima) wegova visina dosti`e i
preko 7 m. U po~etnom dijelu ulaznog kanala, do mjesta gdje je postavqen metalna kapija,
nema pe}inskog nakita.
Metalna kapija je postavqena uo~i gra|anskog rata u BiH, kada su ovda{wi mje{tani
poku{ali da uzgajaju gqive u unutar{wosti pe}ine. Od ovih aktivnosti se jo{ uvijek
mogu vidjeti ostaci elektro-instalacija, razvodni ormari i drvene konstrukcije za uzgoj
gqiva.

Glavni kanal (Glavni pe}inski trakt)

Ovo je prostrani kanal koji se prote`e od mjesta ra~vawa (sastajawa) sa ulaznim
kanalom prema jugoistoku i djelomi~no-jugu. Sastoji se od niza dvorana koji su
me}usobno povezane hodnicima. Tlo je uglavnom horizontalno i pokriveno debelim
naslagama kvartarnih sedimenata. Strop i bo~ne strane su pokrivene relativno
siroma{nim oblicima pe}inskog nakita, salivima, draperijama, stalaktitima i
formama koralnog nakita.
U ovom dijelu pe}ine, posebno u hodnicima koje spajaju dvorane, nalaze se na bo~nim
stijenama vrlo zanimqive pojave pe}inskog nakita "pe}inski hijeroglifi". Ove veoma
zanimqive forme pe}inskog nakita nastaju te~ewem vode zasi}ene kalcijum
bikarbonatom preko podloge. U svom prolasku preko razli~itih prepreka na podlozi
tvore {are rali~itih oblika. Ova vrsta pe}inskog nakita se rijetko sre}e u podzemnim
objektima Republike Srpske.
Glavni kanal se zavr{ava u jugozapadnom dijelu sistema velikom popre~nom dvoranom,
koja je formirana uzdu` velike tektonske pukotine pravca sjeverozapad–jugoistok.
Dvorana formirana u isto~nom dijelu te pukotine nastavqa se u veliki kamin. Na
stropu kamina se tokom zimskih i rano proqetnih mjeseci okupqa velika kolonija
slijepih mi{eva.

Sporedni kanali (Splet podzemnih kanala)

Sporedni kanali se pru`aju od mjesta skretawa ulaznog kanala prema zapadu,
sjeverozapadu i sjeveroistoku. Osnovana karakteristika ovog dijela pe}ine je da su
kanali nastali uzdu` tektonskih pukotina, pa tako taj dio pe}ine ima izgled
ispucalosti.
Tlo je uglavnom pokriveno vrlo vla`nim raskva{enim guanom slijepih mi{eva, a na
wegovoj povr{ini su formirane mawe bare. U ovom dijelu pe}ine su se tokom pleisto-
cena nalazili pe}inski medvjedi (Ursus spelaeus) sa svojim brlozima. Na bo~nim
stijenama sre}u se povremeno i lijepo izra`ena medvje|a bru{ewa, koja su redovna
popratna pojava na mjestima koja su pe}inski medvjedi koristili kroz dug vremenski
period.
U kanalu nema nikakvih oblika pe}inskog nakita. Po~etni dio kanala ima tunelski oblik,
a ostali dijelovi kanala su pukotinskog karaktera sa, na pojedinim mjestima razvijenim
visokim oxacima.
Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 12
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

Ponor ni`e ulaza u pe}inu

Ponor se nalazi oko 35 metara vertikalno ni`e ulaza u pe}inu Rastu{a. Mali potok koji
povremeno doti~e sa isto~ne strane (u odnosu na ulaz u pe}inu Rastu{a) uvire u ovaj
ponor. Vode, prema hidrogeolo{kim istra`ivawima, podzemno oti~u od mjesta
ponirawa prema potoku Rastu{nica, `ije je korito 100 metara ni`e od ponora na
suprotnoj strani Hrwinog brda.
U morfolo{koj evoluciji pe}ine, ponor u stvari predstavqa tre}u fazu karstnog pro-
cesa i hidrogeolo{kih odnosa pe}inskog sistema. Vode koje su nekada tekle pe}inskim
kanalima postepeno su se spu{taleprema erozionoj terminanti formiraju}i novi tok.

PALEONTOLO[KI NALAZI U PE]INI RASTU[A

Tokom ~estih paleontolo{kih istra`ivawa sedamdesetih godina pro{log vijeka, u
pe}ini Rastu{a je prona|en zanimqiv paleontolo{ki materijal. U nekoliko istra`nih
sondi sakupqen je bogat osteolo{ki i odontolo{ki materijal me|u kojim su odre|ene
samo dvije vrste `ivotiwa pleistocenske starosti.

U prvoj sondi otkriven je jedan fragment desne polovine dowe mandibule, vilice sa prv-
im i drugim kutwakom koji pripada pleistocenskom vuku (Canis lupus). Sve ostale saku-
pqene kosti i zubi pripadaju pe}inskom medvjedu (Ursus spelaeus). U sakupqenom materi-
jalu, medvjedi su predstavqeni velikom varijabilno{}u u proporcijama, pa su uz male
patuqaste tipove prona|eni i vrlo veliki robustni primjerci. Velika koli~ina pro-
na|enih kostiju poti~e od veoma mladih medvjeda, a ima nalaza i fetusa. Ovi nalazi
pokazuju da su pe}inski medvjedi imali u Rastu{i u dugom vremenskom periodu svoj br-
log, naro~ito u sjeverozapadnom dijelu pe}ine.Ovi rezultati mjerewa pokazuju da je
pe}inski nakit nastao u ranom postaglacijalu, najvjerovatnije u preborealnoj klimatskoj
fazi, a da je za wen nastanak bilo potrebno oko 400 godina. Superpoziciono, sloju sa
ostacima pleistocenskih `ivotiwa i materijalnih kultura odgovarala bi pribli`na
starost od 20.000 godina prije sada{wosti, {to bi odgovaralo razdobqu neposredno
nakon maksimalne faze virmske glacijacije.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 13

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

Paleontolo{ki nalazi

ARHEOLO[KI NALAZI U PE]INI RASTU[A

Pe}ina Rastu{a je u speleolo{koj literaturi poznata kao najboqe istra`ena pe}ina
Republike Srpske u pogledu arheolo{kih i djelimi~no paleontolo{kih istra`ivawa.

Presjek sonde

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 14

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

Istra`ivawa su na ovoj lokaciji vr{ena nekoliko puta, a podaci su sadr`ani u izvje-

{tajima iz 1971, 1973, 1974, 1978 i 1979. godine. Podaci o posqedwim istra`ivawima
iz 1991. godine, jo{ uvijek nisu publikovani.
Za vrijeme iskopavawa istra`ne sonde 1972. godine u po~etnom dijelu Glavnog pe}ins-
kog trakta otkriveno je pored zuba i kostiju pe}inskih medvjeda i vi{e komada kamenog
oru|a. Ovo kameno oru|e je otkriveno u sloju sme|e ilova~e, a predstavqeno je sa
strugalima razli~ite veli~ine, koja su izgra|ena od zelenkastih i crvenkastih kremenih
stijena.
Na osnovu tipologije i na~ina obrade ovi kremeni artefakti li~e na oriwa{ki tip
strugala. Uz wih i fragmente kostiju pe}inskih medvjeda (Ursus spelaeus) u ovom stratumu
otkriveno je i vi{e komadi}a drvenog ugqena, {to dokazuje da su pe}inu Rastu{u u
gorwem pleistocenu posje}ivali povremeno paleolitski lovci.

Speleofauna pe}ine Rastu{a

Za vrijeme arheolo{kih i peleontolo{kih istra`ivawa vr{ena su i malobrojna biospe-
leolo{ka istra`ivawa, tokom kojih je sakupqana i determinisana speleofauna koja
nastawuje pe}inu.

Na vi{e mjesta u pe}ini evidentirana su stani{ta slijepih mi{eva. Evidentirani su

vrste: Rhinolopus euriale i Rhinolopus ferrumequinum, koje su karakteristi~ne za ovaj
dio Balkanskog poluostrva.
Istra`ivawe biospeleo{kog materijala (guana) slijepih mi{eva pokazala su da ima fau-
nu karakteristi~nu za faunu guana pe}ina u Dinaridima.
Evidentirana entomofauna pe}ine Rastu{a:

ƒ DIPLOPODA, Brachudesmus subterranus Heller, i to mladi primjerci;

ƒ ORTHOPTERA, Troglophilius neglectus Krauss;
ƒ COLEOPTERA, Quedinus mesomelinus, Atheta splaea i Cyrtophagus.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 15

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

Rhinolopus ferrumequinum Rhinolopus euriale

^OVJEK I PRIRODA

Uvidom u stawe na terenu, zapa`aju se fizi~ki, i drugi vidqivi indikatori neposredne

izmjewenosti i ugro`enosti.
Neposredna okolina pe}ine Rastu{a trenutno nije zahva}ena antropogenim uticajima u
smislu razvoja intezivne poqoprivrede, ili privrednih postrojewa, uslu`nih i sli~nih
objekata.
Pe}ina Rastu{a je zbog svojih karakteristika, morfologije i pristupa~nosti
interesantan objekat za pe}inski turizam. U raznim predratnim valorizacijama
speleolo{kih objekata Bosne i Hercegovine ~esto se spomiwe kao pe}ina koja bi
se uz minimalna ulagawa lako prilagodila tiristi~kim posjetama. Ova ideja
nikada nije prakti~no sprovedena osim poku{aja mje{tana da se unutra{wost
pe}ine privredno iskoristi. U tom smislu, do pe}ine je doveden pristupni put
isto~nim stranama padine Hrwinog brda iz pravca sela Markovi}i, probijen
vje{ta~ki ulaz, postavqena metalna kapija i elektri~ne instalacije.

U u`oj zoni pe}ine, jo{ uvijek su vidqive posqedice ovih ali i aktivnosti novijeg
datuma, koje su prisutne i vidqive u podzemnim kanalima, i ogledaju se kao:
ƒ Ostaci instalacija, drvenih konstrukcija, razvodnih ormara, probijen vje{ta~ki
ulaz koji su slu`ili za uzgoj gqiva;
ƒ Kopawe i kori{}ewe izmeta slijepih mi{eva kao kvalitetnog |ubriva;
ƒ Ba~eno sme}e i ponegdje krupniji otpad od svakodnevnih posjeta.
Iznijeto stawe djelimi~no je naru{ilo prirodne vrijednosti pe}ine Rastu{a, i ukazuje
da budu}i Staralac treba ozbiqno da pristupi poslovima ure|ewa i za{tite prirodnog
dobra.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 16

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

III VREDNOVAWE

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 17

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

OCJENA ISPUWENOSTI USLOVA ZA ZA[TITU

Pe}ina Rastu{a predstavqa suhu pe}inu. Odlikuju je prostrani kanali razvijeni u

jednom horizontu, pe}inski nakit, me|u kojim su posebno vrijedni pe}inski hijeroglifi,
veliko bogatstvo prona|enog paleontolo{kog i arheolo{kog materijala. Prona|eni su i
ostaci pe}inskog medvjeda (Ursus spelaeus) i pleistocenskog vuka (Canis lupus). Pe}ina tako|e
predstavqa i speleolo{ko stani{te slijepih mi{eva i specifi~ne entomofaune guana.

Pomenuti skup vrijednosti speleolo{kog objekta pe}ine Rastu{a daje joj svojstvo pri-
rodnog dobra u skladu sa Zakonom o za{titi `ivotne sredine (Slu`beni glasnik RS, br.
50/02).
Determinisawe istra`nog podru~ija kao prirodnog dobra i ocjena ispuwenosti uslova
za za{titu vr{eni su uokviru standardne procedure vrednovawa sa stanovi{ta potreba
i ciqeva za{tite prirode i `ivotne sredine ~iji su kriteriji iskazani kao:

ƒ Izvornost (autohtonost) – stepen izmjewenosti prirodnog stawa,glavnih ~inilaca,

elemenata i odlika nekog prostora ili pojava pod direktnim ili posrednim
uticajem ~ovjeka,

ƒ Reprezentativnost – pokazateq jedinstvenosti i specifi~nosti prirodnog dobra

u okviru grupe srodnih pojava,

ƒ Rijetkost - izraz kvantitativnog stawa i pokazateq ugro`enosti odre|ene pojave

ili procesa, vezano za odre|eni prostorni ili vremenski okvir,

ƒ Raznolikost - izra`ena bogatstvom raznovrsnih, me|usobno kombinovanih,

prirodnih pojava i procesa,

ƒ Cjelovitost - koja izra`ava stepen jedinstva i zaokru`enosti odre|enog prostora

ili pojave i wihovih sadr`aja,

ƒ Esteti~nost-po kojoj se cijene atraktivnost ambijentalnih pojava i qepota

prirodnog dobra.
Ispuwenost uslova za za{titu ocijewena je i u kontekstu potencijala za razvoj op{tih
funkcija ovog podru~ja kao za{ti}enog prirodnog dobra. Op{te funkcije predstavqaju
nau~na, kulturna i obrazovno-vaspitna, dok }e ostale potencijalne funkcije (turisti~ko-
rekreativna, privredna ...) biti razmotrene pri definisawu koncepta za{tite. Na osnovu
izvr{ene analize konstatovanih vrijednosti i funkcija za{tite, utvr|en je visok stepen
me|usobne zavisnosti i uslovqenosti ~lanova navedene relacije.
Me|utim, bez obzira na pomenute pote{ko}e valorizacije, prirodne vrijednosti pe}ine
Rastu{a imaju sna`nu argumentaciju koja obezbje|uje uklapawe u navedene kriterijume.
Prilikom valorizacije postojalo je vi{e problema, a jedan od va`nijih je svakako bio
nedovoqni stepen definisanih i propisanih kvantitativnih metoda, {to proisti~e iz
~iwenice da za svaki kriterijum postoji vi{e pokazateqa. Oni se ~esto ne mogu egzaktno
iskazati numeri~kim veli~inama, ve} se determinacija wihovih vrijednosti vr{i na
iskustveno-komparativnoj i kvalitativnoj osnovi. Me|utim, bez obzira na pomenute
pote{ko}e valorizacije, prirodne vrijednosti Pe}ine Rastu{a imaju sna`nu
argumentaciju koja obezbje|uje uklapawe u navedene kriterijume.

Morfohidrolo{ke pojave
Pe}ina Rastu{a po svojim karakteristikama spada u najzna~ajnije speleolo{ke objekte
Republike Srpske, nau~no vrednovane u okviru radne grupe za speleologiju tokom izrade
Inventara objekata geonasqe|a Republike Srpske.

Kao pojedina~ne vrijednosti ove jedinstvene speleomorfolo{ke pojave izdvojeni su:

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 18

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
¾ Ulazni kanal, (Glavni pe}inski trakt);
¾ Glavni kanal,
¾ Sporedni kanali (Splet podzemnih kanala),;
¾ Ponor, ni`e ulaza u pe}inu.
¾ Pe}inski hijeroglifi;
¾ Paleontolo{ki materijal;
¾ Speleolo{ko stani{te slijepih mi{eva i entomofaune;
¾ Arheolo{ki artefakti.

Pe}inski hijeroglifi

OCJENA VRIJEDNOSTI

Utvr|ivawe stepena zadovoqewa kriterijuma vrednovawa izvr{eno je na osnovu

kvalitativne analize obiqe`ja podru~ja pe}ine Rastu{a po zastupqenim prirodnim
komponentama.

Izvornost
Pe}ina Rastu{a je djelimi~no sa~uvan u izvornom obliku speleolo{ki objekat, koji
zajedno sa ostalim dijelovima speleolo{kog sistema pokazuje prirodu razvoja kra{kog
procesa u ovom predjela. Antropogenim aktivnostima izmijeweni su u mawoj mjeri
pojedini prirodni atributi.

Reprezentativnost
Reprezentativnost pe}ine Rastu{a i izdvojenog predjela ogleda se u:

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 19

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
ƒ jedinstvenosti skupa geomorfolo{kih i spelomorfolo{kih obiqe`ja iskazanim
pe}inskim nakitom, me|u kojem i rijetkim formama pe}inskih hijeroglifa;
ƒ vrijednom paleontolo{kom i arheolo{kom materijalu;
ƒ izuzetnoj biospeleolo{koj entomofaunisti~koj raznolikosti,
ƒ jedinstvenom prirodnom spomeni~kom nasqe|u, zbog ~ega je pe}ina Rastu{a
svrstana u objekte geonasqe|a Republike Srpske

Rijetkost
Zna~ewe pojma ili kategorije "rijetkost ispoqava se kroz prisustvo oblika i pojava
objekata ne`ive prirode, pri ~emu se uspostavqa posebna skala za kvalitativno ili
kvantitativno izra`avawe brojnosti ideterminisawe teritorije kroz "rijetkost kao
vrijednost sebi", koja je izra`ena kao prirodna dragocjenost, i formira obavezu za{tite
i o~uvawa, a opredjequje i na~in (u pogledu vrste i re`ima za{tite) za ostvarivawe tog
ciqa.
S obzirom da pojedini elementi i oblici reqefa i paleohidrografije predstavqaju
rijetkost svojom pojavom i na~inom izra`enosti, koja je obiqe`ena kao geonasqe|e u
okviru kojeg egzistuje specifi~an biotop sa svojevrsnom entomofaunom, zakqu~uje se da
je podru~je pe}ine Rastu{a izuzetno.

Raznolikost
Spomenik prirode Pe}ina Rastu{a pokazuje znatan stepen raznolikosti prirodnih
sadr`aja, prije svega elemenata geodivirziteta, s obzirom na analizirane vrijednosti.
Kategorija "raznolikosti" ukqu~uje u sebi prostornu varijabilnost fenomena i procesa
fizi~ko-geografskih ~inilaca (elemenata) i jedinstvenog `ivog svijeta, i mo`e se
ocjewivati kao zasebna vrijednost ili kao estetska vrijednost koja proisti~e iz
obeqe`ja predionog lika i uklopqenosti speleolo{kog objekta.

Cjelovitost
Cjelovitost je preduslov za{tite prirodnog dobra, odnosno jedna od bitnih odrednica
prostornog okvira za{tite. Primjena ovog kriterijuma veoma je slo`ena s obzirom na
izuzetnu iznijansiranost pojma "cjeline" u fizi~ko-geografskom, biolo{kom, odnosno
ekolo{kom ili u nekom drugom pogledu, kao i nejednaku taksonomiju "cjelina" u nau~nim
disciplinama. Stepen cjelovitosti prirodnog dobra cijeni se prije svega sa prakti~nog
kao skup realnih mogu}nosti da se sa granicama za{tite obuhvate su{tinske vrijednosti
jednog prostora koje su me|usobno uzro~no-posqedi~no povezane i time obezbjede
uslovi wihove za{tite i razvoja. Na osnovu ovakve postavke, zakqu~uje se da je skup
osnovnih vrijednsti pe}ine Rastu{a u mnogome homogenozovan i prostorno uobli~en,
odnosno lako prepoznatqiv sa aspekta utvr|ivawa aspekta okvira za{tite.

Estetika predjela
Pejsa`no-ambijentalne vrijednosti pe}ine Rastu{a se visoko rangiraju i pored
subjektivnosti do`ivqavawa i ocjene lijepog u prirodi. Te se vrijednosti zasnivaju na
izuzetnoj predionoj raznolikosti i slaboj naru{nosti predionog lika direktnim
efektima privrednih aktivnosti. Estetika predjela osobito dolazi do izra`aja zbog
mogu}nosti {iroke vizuelne percepcije ne samo pojedinih elemenata ve} i cjelovitog
prostora ~iji su oni dio.

PRIJEDLOG KATEGORIJE

Polaze}i od utvr|enih vrijednosti i odredaba Pravilnika o kategorizaciji za{ti}enih

prirodnih dobara (Slu`beni glasnik RS, br. 30/92), a cijene}i ~iwenicu da su{tinska
obiqe`ja pe}ine Rastu{a po ve}ini kriterijuma imaju visok rang u trostepenoj skali
vrednovawa, i da ovo podru~je mo`e uspje{no razvijati za{titne i druge dozvoqene
funkcije, predla`e se svrstavawe pe}ine Rastu{a u prirodna dobra od velikog zna~aja,
odnosno prirodna dobra II kategorije.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 20

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

IV KONCEPT ZA[TITE

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 21

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

OPTIMALNI MODEL ZA[TITE

Koncept za{tite Spomenika prirode "Pe}ina Rastu{a" se zasniva na dosada{wim

iskustvima u za{titi, razvoju, ure|ivawu i upravqawu spomenikom prirode koji su
bazirani na:

¾ o~uvawu i unapre|ivawu ukupnih prirodnih vrijednosti,

¾ o~uvawu predionih odlika,
¾ uskla|enoj za{titi i kori{}ewu prirodnih resursa,
ali i potrebama koje se name}u nakon detaqnog vrednovawa prirodnih i qudskim radom
stvorenih vrijednosti, kako bi za{ti}eno prirodno dobro moglo da bude nominovano za
objekat geonasqe|a nacionalnog zna~aja.

CIQEVI RAZVOJA

Op{ti ciqevi
Prostorni plan Republike Srpske (1996-2015), odnosno Etapni plan 1996-2001, poglavqe
10. ta~ka 3. "Za{tita prirodnih dobara", jedini trenutno relevantni dugoro~ni program
razvoja, postavqa sqede}i op{ti ciq razvoja:
"postizawe racionalne organizacije i ure|ewe prostora, uskla|ivawem wegovog
kori{}ewa sa mogu}nostima (i ograni~ewima) u raspolagawu prirodnim i stvorenim
vrijednostima i sa potrebama dugoro~nog socijalnog i ekonomskog razvoja", a prije svega
sa za{titom `ivotne sredine.
Konceptom za{tite i razvoja, neophodno je, u op{tem smislu obezbjediti:

ƒ funkcionalnu integrisanost prostora i uskla|ivawe;

ƒ saobra}ajnom integracijom i stru~nom opremqeno{}u prihvatnog punkta posti}i

boqu povezanost spomenika prirode sa okru`ewem.

Polaze}i od opredjeqewa da je jedna od razvojnih aktivnosti podru~ja turizam, na bazi

motiva i resursa prirodne i stvorene sredine, ciqevi bi se ostvarivali kroz:

ƒ ukqu~ivawe lokalnog zainteresovanog stanovni{tva u tr`i{ni sistem kori{}ewa

turisti~kih i komplementarnih razvojnih potencijala,
ƒ ekonomsko stimulisawe i predfinansirawe nekomercijalnih aktivnosti, koje
obezbje|uju pripremu podru~ja,
ƒ logisti~ku i institucionalnu podr{ku na svim nivoima.
Prema op{tim ciqevima razvoja i za{tite koji su definisani planskim i zakonskim
odredbama i stru~nim postulatima, primjewuju se ciqevi upravqawa u skladu sa
me|unarodnom kategorizacijom za{ti}enih prirodnih dobara IUCN i predla`e se
usvajawe me|unarodne kategorije III.
"Upravqawe podrazumijeva:
ƒ za{titu vrijednih i o~uvanih prirodnih cjelina i wenih elemenata;
ƒ plansko i programsko usmjeravawe i uskla|ivawe za{tite, djelatnosti i
aktivnosti;
ƒ o~uvawe skladne interakcije prirode i kulture kroz za{titu predjela i/ili
marinskih predjela i odr`avawe tradicionalnog kori{}ewa zemqi{ta, na~ina
gradwe i dru{tvenih i kulturnih manifestacija;
ƒ podr{ka na~inu `ivota i ekonomiji koja je u skladu sa prirodom i za{tita
dru{tvenog i kulturnog miqea zajednice;
ƒ o~uvawe diverziteta predjela, stani{ta, pridru`enih vrsta i ekosistema;

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 22

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
ƒ eliminacija i daqe spre~avawe eksploatacije zemqi{ta i preobimnih
aktivnosti;
ƒ mogu}nost kori{}ewa kroz rekreaciju i turizam u skladu sa osnovnim
kvalitetima podru~ja;
ƒ podr{ka nau~nim i obrazovnim aktivnostima koja }e doprinijeti dugoro~noj
dobrobiti lokalnog stanovni{tva i razvoj javne podr{ke za{titi takvih podru~ja;
i
ƒ doprinos dobrobiti lokalne zajednice kroz obezbje|ewe prirodnih proizvoda
({umski i ribolovni proizvodi) i usluga (kao {to je ~ista voda ili prihod iz
odr`ivih oblika turizma)."
Posebni ciqevi

S obzirom na status i funkcije pe}ine Rastu{a kao za{ti}enog prirodnog dobra,

djelomi~nu nenamjensku ure|enost i ve}inom zapu{tenost okolnog prostora, nepostojawe
"turisti~ke" infrastrukture u pe}ini, neophodno je planirati i sprovesti niz mjera
sanaciono-ure|ajnog karaktera, kao {to su:

• obiqe`avawe pe}ine i granica za{ti}enog prostora na propisan na~in; postavqawe

informativnih tabli, putokaza i tabli upozorewa o po{tovawu uspostavqenog reda
i re`ima;
• zatvarawe svih otvora metalnim re{etkastim kapijama uz ostavqawe prolaza za
slijepe mi{eve;
• izvr{iti opremawe rasvjete u pe}ini savremenim rasvjetnim telima koja se koriste
u pe}inama i izvesti dodatne ure|iva~ke radove za obilazak pe}inskih kanala; obim
i vrstu radova prilagoditi prema projektu.
• markirawe tragova medvjeda, izra`ena “medvje|a bru{ewa”, na zidovima pe}ine i
postavqawe informativnih panoa o pe}inskim medvjedima;
• pristupni put urediti iz svih pogodnih pravaca;

Istra`iva~ki radovi
Program istra`ivawa pe}ine Rastu{a podrazumijeva sqede}e radove:

• nastavak speleomorfolo{kih istra`ivawa u pe}ini;

• uspostavqawe mikroklimatskih osmatrawa u pe}ini;
• paleontolo{ka i arheolo{ka istra`ivawa u pe}ini.
• istra`ivawe pe}inske faune, a posebno entomofaune i faune slijepih mi{eva;;
Rezultate planiranih istra`ivawa pe}ine Rastu{a i planove sanacije i ure|ewa
potrebno je na programskom i projektnom nivou integrisati kroz Program za{tite i
razvoja.
Bli`e uslove odr`avawa reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, korisnika objekata i
posjetilaca na za{ti}enom prostoru utvrdi}e Staralac posebnim aktom.

PROCEDURALNI, PROSTORNI I VLASNI^KI ASPEKT ZA[TITE

Proceduralni aspekt za{tite

Na osnovu prijedloga Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog

nasqe|a Republike i odredbi Zakona o za{titi `ivotne sredine ("Slu`beni glasnik RS",
br.50/02) zakqu~eno je da treba donijeti akt o stavqawu pod za{titu pe}ine Rastu{a u
statusu i pod nazivom Spomenik prirode "Pe}ina Rastu{a". Novim aktom o za{titi treba
ustanoviti wen za{titni status kao jedinstvenog prirodnog dobra koje obuhvata pe}inu
Rastu{u i ponor ni`e ulaza u pe}inu.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 23

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
S obzirom da je navedeni speleolo{ki objekat vrednovan kao prirodno dobro od velikog
zna~aja, dono{ewe akta o stavqawu pod za{titu je u nadle`nosti Vlade Republike
Srpske, na prijedlog Ministarstva za prostorno ure|ewe gra|evinarstvo i ekologiju i
Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog nasqe|a Republike
Srpske.

Prostorni i vlasni~ki aspekt za{tite

Za za{titu u svojstvu spomenika prirode osim pe}ine Rastu{a predla`e se prostor u
wenoj neposrednoj okolini obuhva}en povr{inama katastarskih parcela na katastarskoj
op{tini Tesli}, Skup{tine op{tine Tesli}, prikazane na prilogu 3.

RE@IM ZA[TITE

Na prostoru koji je predmet ovog Elaborata i koji se predla`e za za{titu neophodno je

uspostaviti, u skladu sa ~lanom 49. Zakona o za{titi `ivotne sredine, re`im za{tite úú
stepena.
U konkretnoj primjeni, navedeni re`im podrazumeva tretman Spomenika prirode "Pe}ina
Rastu{a" kao za{ti}enog prirodnog dobra poluotvorenog tipa, odnosno ograni~ene
posete po broju posjetilaca i pa`qivog ~uvawa. Na osnovu ovakvog re`ima neophodno je
aktom o za{titi, u ciqu preventivnog djelovawa, utvrditi pravno-administrativne
mjere, kao {to je navedeno.
Djelatnosti na za{ti}enom prostoru koje nisu zabrawene, kao i radovi van za{ti}enog
prostora za koje se osnovano predpostavqa da mogu nepovoqno imati {tetne posledice
za za{ti}eni Spomenik prirode "Pe}ina Rastu{a", podlije`u proceduri dobijawa
saglasnosti u skladu sa Zakonom o za{titi `ivotne sredine i Uredbe o projektima za
koje se provovodi procjena uticaja na `ivotnu sredinu. Izre~ene zabrane i navedena
procedura ne odnose se na postoje}i na~in kori{}ewa poqoprivrednog zemqi{ta.
Bli`e uslove reda i pona{awa vlasnika zemqi{ta, korisnika objekta i posetilaca na
za{ti}enom podru~ju utvrdi}e Staralac posebnim aktom, a po prethodno pribavqenim
uslovima i mi{qewu Republi~kog zavoda za za{titu kulturno-istorijskog i prirodnog
nasqe|a Republike Srpske.

MJERE ODR@AVAWA, URE\IVAWA I RAZVOJA PRIRODNOG DOBRA

Na podru~ju Spomenika prirode "Pe}ina Rastu{a", u smislu odr`avawa, ure|ivawa i

razvoja prirodnog dobra, kao dozvoqene mjere se propisuju:

⇒ Nau~na istra`ivawa;
⇒ Poqoprivredna proizvodwa doma}instava u individualnom re`imu.
⇒ Podizawe autohtonih sastojina li{}ara na povr{inama pod {ikarama i {ibqacima,
ako su uslovi povoqni, uz o~uvawe postoje}e autohtone vegetacije.
⇒ Izgradwa novih objekata i izvo|ewe radova koji su u funkciji prezentacije i
za{tite za{ti}enog prirodnog dobra, a koji su imenovani ovim elaboratom - ure|ewe
saobra}ajnica, prihvatnih povr{ina, i dr., ili odgovaraju}im Planskim aktom
spomenika prirode.
⇒ Zadr`avawe postoje}ih trasa saobra}ajnica, a mo`e se predvidjeti i asfaltirawe
iskqu~ivo onih saobra}ajnica koje }e voditi do planiranog parkinga kako bi se
omogu}ilo povezivawe naseqa i postoje}e lokacije posebne namene.
⇒ Zadr`avawe elektromre`e podru~ja na postoje}im pravcima dok se ne steknu uslovi
za wenu rekonstrukciju u cjelini ili dijelovima uz obavezno kablirawe.
⇒ Prikqu~ivawe novih objekata uz obavezno kablirawe na mjestima gdje se naru{ava
ambijentalna cjelina.
⇒ Da se planovima obezbjedi racionalizacija elektromre`e podru~ja i provo|ewe
kablova du` saobra}ajnica.
Spomenik prirode P e } i n a R a s t u { a 24
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
⇒ Javno osvjetqewe na urbanizovanim povr{inama koje mo`e imati iskqu~ivo
pejza`ni karakter uz upotrebu odgovaraju}ih svjetlosnih tijela.
⇒ Individualno vodosnabdijevawe objekata iz bunara, s tim {to }e se odgovaraju}im
urbanisti~kim planovima omogu}iti javno vodosnabdijevawe za pojedine grupacije
objekata, a prema posebnim tehni~kim uslovima.
* * *
Na podru~ju spomenika prirode Pe}ina Rastu{a , u ciqu odr`avawa, ure|ivawa i
razvoja prirodnog dobra, i sprovo|ewa re`ima za{tite úú stepena zabrawuje se:

⇒ Industrijska eksploatacija mineralnih i nemineralnih sirovina na cijelom

podru~ju, osim ako se ne radi o strate{kim sirovinama, pri ~emu odluku donosi
nadle`ni dr`avni organ u skladu sa Zakonom o rudarstvu.
⇒ Primarna prerada i predkoncentracija sirovina, osim u slu~aju strate{kog
interesa, pri ~emu se utvr|uju posebni uslovi za{tite `ivotne sredine.
⇒ Deponovawe primarnih i sekundarnih jalovina, komunalnog, industrijskog i drugog
otpada i vi{kova zemqe sa otkopa na za{ti}enom podru~ju.
⇒ Izgradwa industrijskih, infrastrukturnih, privrednih, hidrotehni~kih i drugih
objekata ~iji rad i postojawe mogu izazvati nepovoqne promene kvaliteta zemqi{ta,
voda, vazduha, `ivog sveta, lepote predela, kulturnih dobara i wihove okoline.
⇒ Promjena namjena povr{ina, izuzev promjena koje proisti~u iz programskih
dokumenata Staraoca.
⇒ Gradwa stambenih, ekonomskih pomo}nih objekata poqoprivrednih doma}instava i
vikend objekata izvan gra|evinskih podru~ja utvr|enih posebnim planskim i
urbanisti~kim dokumentima, odnosno gradwa objekata poqoprivrednih
doma}instava izvan postoje}ih gra|evinskih parcela do dono{ewa tih dokumenata.
⇒ Prosjecawe bilo koje nove saobra}ajnice, ukoliko nije utvr|ena va`e}im prostornim
ili urbanisti~kim planom, ili granskim osnovama koje su usagla{ene sa re`imima i
mjerama za{tite podru~ja.
⇒ Uzimawe fosilonosnih materijala sa geolo{kih profila.
⇒ Svaka promjena postoje}e morfologije terena i vodotoka, prevo|ewe voda jednog u
drugi vodotok, i izmjena hidrodinami~nih karakteristika i re`ima vodotoka bez
saglasnosti nadle`nih institucija.
⇒ Izvo|ewe hidrogeolo{kih radova bez saglasnosti Republi~kog Zavoda za za{titu
kulturno istorijskog i prirodnog nasqe|a i Staraoca;
⇒ Kaptirawe izvora, izgradwa izvori{ta javnog vodosnabdijevawa i hidrotehni~kih
objekata (akumulacija, brana ...), ukqu~uju}i i regulaciju vodotoka.
⇒ Svako pregra|ivawe vodotoka i izgradwa novih ribwaka.
⇒ Izgradwu septi~kih jama (otvorenog tipa) kao i formirawe deponija bilo kog otpada.
⇒ Formirawe mrcini{ta na podru~ju otvorenog karsta.
⇒ Skladi{tewe, deponovawe i bacawe komunalnog otpada i otpadnih materijala svih
vrsta van mjesta odre|enih za tu namjenu, kao i neregulisano formirawe mrcini{ta
i odlagawe stajskog |ubriva.
⇒ Rukovawe otrovnim hemijskim materijama, naftnim derivatima i drugim opasnim
materijama.
⇒ Uni{tavawe {umskih kompleksa i wihovo usitwavawe.
⇒ ^ista sje~a u prirodnim sastojinama i kr~ewe {uma, kresawe lisnika i prekomjerno
kori{}ewe drvne mase u odnosu na ciqeve i principe gazdovawa {umama.
⇒ Kr~ewe {uma i obavqawe drugih radwi na mjestima i na na~in koji mogu izazvati
procese jake i ekscezivne vodne erozije i nepovoqne promjene predjela.
⇒ Preoravawe prirodnih livada i pa{waka.
⇒ Sadwa, zasijavawe i naseqavawe vrsta biqaka stranih za prirodni `ivi svijet ovog
podru~ja, osim za potrebe spre~avawa erozije i klizi{ta.
⇒ Sakupqawe i stavqawe u promet vrsta iz Naredbe o kontroli prometa i kori{}ewa.
⇒ Sakupqawe i kori{}ewe svih za{ti}enih divqih biqnih i `ivotiwskih vrsta.
⇒ Uni{tavawe divqih vrsta biqaka i `ivotiwa za{ti}enih kao prirodne rijetkosti
ili drugih zakonski regulisanih kategorija.
⇒ Naseqavawe vrsta `ivotiwa stranih za prirodni `ivi svijet ovog podru~ja, u
slobodnom prostoru.
⇒ Uznemiravawe ptica.
Spomenik prirode P e } i n a R a s t u { a 25
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
⇒ Lov i ribolov.

UPRAVQAWE ZA[TITOM

Uspostavqawe zakonske za{tite, odnosno progla{ewe pe}ine Rastu{a za za{ti}eno

prirodno dobro - spomenik prirode, jedan je od osnova za upravqawe za{ti}enim
prirodnim dobrom. Upravqawe prirodnim dobrom podrazumijeva efikasno planirawe,
pra}ewe stawa, preduzimawe mjera i aktivnosti na unapre|ivawu, razvoju i kori{}ewu
prirodnih vrijednosti podru~ja saglasno utvr|enim mjerama i uslovima za{tite.
U preduzimawu mjera i uslova za{tite, imaju}i u vidu potrebu o~uvawa prirodnih
vrijednosti, ne`ive i `ive prirode posebnu pa`wu u upravqawu spomenikom prirode
treba posvetiti za{titi speleolo{kog objekta i prirodnih otvora u karstu.
Na osnovu konsultacija i mogu}nost razvoja prirodnog dobra i wegovog ukqu~ivawa u
Programe razvoja regionalnog i vi{eg karaktera, preporu~uje se da se za staraoca
spomenika prirode "Pe}ina Rastu{a" odredi Skup{tina op{tine Tesli}.
Me|usobne obaveze Staraoca i predstavnika organa koji donose akt o za{titi,
neophodno je regulisati ugovorom koji mo`e biti ograni~enog ili neograni~enog
trajawa. Veoma je zna~ajno da Staralac dobije neposrednija ovla{}ewa u domenu
obustavqawa radova koji nisu u skladu sa propisanim re`imom za{tite i nalagawem
mjera koje su du`ni da sprovedu korisnici prostora.

FINANSIRAWE ZA[TITE

Finansijska sredstva za izradu potrebne dokumentacije, istra`ivawa i izvo|ewa

radova na za{titi potrebno je obezbjediti iz izvora Republike i iz drugih izvora u
skladu sa ~lanom 44. Zakona o za{titi prirode. Tako|e treba dio radova koji se odnose
na turisti~ku prezentaciju lokaliteta da participira Staralac, a Republika da pru`i
ode|ene olak{ice nosiocu razvoja turizma, odnosno Staraocu. Tro{kovi teku}eg
odr`avawa za{ti}enog prirodnog dobra koje vr{i Staralac pokrili bi se dijelom iz
sopstvenih sredstava Staraoca, a dijelom iz op{tinskih sredstava, odnosno iz
namjenskih fondova Republike, i dijelom iz naknada koje }e na zakonom propisan na~in
davati glavni korisnici ovog prostora, odnosno prirodnih resursa.

SMJERNICE

U ciqu stavqawa za{ti}enog dobra u funkciju i re{avawa mogu}ih konfliktnih

interesa, neophodno je odmah pristupiti:

ƒ Obezbe|ivawu planskih osnova za upravqawe i ure|ewe podru~ja, {to bi

podrazumevalo izradu slede}ih dokumenata:
o sredworo~nog i godi{wih programa za{tite i razvoja za{ti}enog dobra;
o prioritetnih razvojnih programa za za{ti}eno podru~je, kao samostalnih
dokumenata ili dijelova programa regionalnog razvoja podru~ja Tesli}a.

ƒ Izradi dokumentacione osnove, pod kojom se podrazumeva:

o utvr|ivawe stawa izgradwe na podru~ju, odnosno pravnog statusa svih
postoje}ih objekata, uz wihovu legalizaciju po Zakonu, ako odgovaraju
kriterijumima iz ovog elaborata;
o uspostavqawe katastra instalacija;
o revizija, a`urirawe katastra, posebno stawa vlasni{tva na
poqoprivrednim povr{inama.

ƒ Organizaciji za{tite na podru~ju i to:

o formirawe slu`be nadzora;
Spomenik prirode P e } i n a R a s t u { a 26
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
o organizovawe saradwe sa slu`bama op{tina, posebno inspekcijskim
slu`bama iz urbanizma i gra|evinarstva radi spre~avawa bespravne
izgradwe;
o u saradwi sa Republi~kim Zavodom za za{titu kulturno istorijskog i
prirodnog nasqe|a i zavi~ajnim muzejima napraviti programe
istra`ivawa za{tite etnonasqe|a na za{ti}enom prostoru, i drugo.

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 27

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

V PRILOZI

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 28

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

SPOMENIK PRIRODE PE]INA RASTU[A

Polo`aj pe}ine Rastu{a 1:100 000
(Topografska karta l. Derventa,1985)

Spomenik prirode Pe}ina Rastu{a

Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mre`i X – 4950,200 N

Y – 6480,4600 E

Nadmorska visina 370 m

Prilog 1

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 29

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
SPOMENIK PRIRODE PE]INA RASTU[A
Polo`aj pe}ine Rastu{a 1:25 000
(Topografska karta list Derventa 4-1,1978)

Spomenik prirode Pe}ina Rastu{a

Koordinate u Gaus-Krigerovoj koordinatnoj mre`i X – 4950,9 N

Y – 6484,24 E

Nadmorska visina 370 m

Prilog 2

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 30

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

SPOMENIK PRIRODE PE]INA RASTU[A

Kopija katastarskog plana
Katastarska op{tina Rastu{a, DL-94 Podru~na jedinica Tesli}
Republi~ka uprava za geodetske i imovinsko-pravne poslove

Prilog 3
Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 31
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
SPOMENIK PRIRODE PAVLOVA PE]INA
Popis i povr{ine katastarskih ~estica

broj povr{ina
~estice (m2)
1661 10 815
1664 11 708
1665 8 811
1667 2 403
1668 24 276
1669/1 3 035
1669/2 2 053
2159 2 828
2160 2 823
2161 3 773
2162 2 898
2166 7 206
2167 18 221
2168 1 849
2169 5 967
2170 2 599
2171 2 673

Prilog 4

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 32

 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A
SPOMENIK PRIRODE PE]INA RASTU[A
Zone i re`imi za{tite

Prilog 5
Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 33
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

SPOMENIK PRIRODE PE]INA RASTU[A

Geolo{ka karta podru~ja Rastu{e 1:100 000
(list Derventa, L 33-120, 1985.)

Legenda
Plo~asti do bankoviti kre~waci Facija korita: aluvijum, ade i
sa brahiopodama rije`ne pla`e
Tankoplo~asti, laporoviti i Deluvijalno-proluvijalni sedimenti:
pjeskoviti kre~waci, {kriqavi drobina, {qunkovi i gline
kre~waci, glinci i kvarcni pje{~ari
Serpentiniti Ni`a rije~na terasa
Pjeskovi, {qunkovi, mjestimi~no Granica osmatrana i
zagliweni aproksimativna ili pokrivana
Gruboklasti~ne tvorevine: pjeskovi, Eroziona ili tektonsko – eroziona
krupnozrni pje{~ari, konglomerati, granica
pjeskovite gline, plo~asti laporoviti Osa sinklinale
kre~waci i tufovi
Plo~asti laporoviti kre~waci i Osmatran rasjed
organogeno-sprudni kre~waci
Ro`naci, glinci i kre~waci Pokriven rasjed

Dijabazi Fotogeolo{ki osmatran rasjed

Amfiboliti i amfibiolitski Polo`aj pe}ine
{kriqci, nera{~laweni

Prilog 6
Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 34
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

SPOMENIK PRIRODE PE]INA RASTU[A

Plan i profil pe}ine Rastu{a

Prilog 7
Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 35
 REPUBLIKA SRPSKA
MINISTARSTVO PROSVJETE I KULTURE
REPUBLI^KI ZAVOD ZA ZA[TITU KULTURNO-ISTORIJSKOG I PRIRODNOG NASQE\A

LITERATURA

Dujakovi} G. (2004): Pe}ine i jame Republike Srpske.- Zavod za uxbenike i nastavna

sredstva, Srpsko Sarajevo
Malez M. (1973): Paleontolo{ka i paleolitska istra`ivawja u 1972. godini.- Qjetopis
JAZU, 77, Zagreb

Malez, M.; Rukavina, D.; Sliskovic, T.; Kapel, A. (1974): Two new sites of Pleistocene
fauna and of the paleolithic in Bosnia.- Bulll. Sci. Cons. Acad. Yugosl.
(A), 19/3-4, Zagreb
Malez, M.; Rukavina, D.; Sli{kovi}, T. (1978): Kvartarogeolo{ki i paleontolo{ki odnosi u
pe}ini Rastu{a kod Tesli}a.- Glasnik Zemaqskog muzeja BiH, Prirodne nauke, NS – 16,
Sarajevo
Crnogorac ^edomir B. (2000): Sliv Velike Usore: Hidrolo{ko-geomorfolo{ke
karakteristike.- Prirodno-matemati~ki fakultet, Bawa Luka
Malez, M.; Slijep~evi}, A.; Srdo~, D. (1979): Odre|ivawe starosti metodom radioaktivnog
ugqika u kvartarnim naslagama na nekim lokalitetima u dinarskom kr{u.- Rad JAZU,
Zagreb
Sofiq,J., Marinkovi},R., Pami},J., \or|evi}, D., (1985), Tuma~ za Osnovnu geolo{ku kartu
1:100 000, list Derventa L 33-120, Savezni geolo{ki zavod, Beograd
Sofiq,J., Marinkovi},R., Pami},J., \or|evi}, D., (1985), Osnovna geolo{ka karta SFRJ 1:100
000, list Derventa, L 33-120, Savezni geolo{ki zavod, Beograd

Spomenik prirode P e } i n a Rastu{a 36