Digitized by the Internet Archive

in

2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/mtulliiciceronis08cice

M.

T U L L

CICERONIS
O
P

TOMUS OCTAVUS,
IN
QJJO

EPISTOLiE

AD

ATTICUM.

O X O N
E

I,

TYPOGRAPHEO CL AREND ONI ANO.

M
DCC LXXX m.

THE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIES

iO

ELMSLEY PLACE
5,

TORONTO

CANADA,

M.

T U L L

C E R O

EPISTOL^
AD ATTICUM,
L
I

B E

I,

CiceroAtticoSa-l.
fummae curae efle W^ fcio, hujufmodi ratio eft, quod adhuc conjecftura provideri poffit. Prenfat unus P. Galba fine fuco ac fallaciis, more majorum, negatur. Ut opinio eft homi^ num, non aliena rationi noftras fuit iliius hxc praepropera prenfatio. Nam illi ita negant vulgo, ut mihi fe debere dicant. Ita quiddam fpero nobis profici, cum hoc percrebrefcit, plurimos noftros amicos inveniri. Nos autem initium prenfandi facere cogitaramus eo ipfo tempore, quo tuum puerum cum his literis proficifci Cincius dicebat, in campo, comiI.

Tr\ ETITIONIS

noftras,

quam

tibi

tiis

Tribunitiis,

a. d.

xvi. Kalend. Sext. Competitores, qui

certi effe videantur,

Galba, et Antonius, et
aut ingemuifie.

Q^

Cornificius.
ferias
;

Puto

te in

hoc aut
et

rififie,

Ut frontem

funt, qui etiam Caefonium putent.

qui denegat,

juravit

Aquilium non arbitramur, morbum, et illud fuum regnum

ToM.

VIII,

EPISTOLARUM
Catilina,
fi

judiciale oppofuit.

judicatum

erit

meridie non

De Aufidio, et Palicano, non puto te expedtare dum fcribam. De iis, qui nunc petunt, Caefar certus putatur. Thermus cum Silano contendere exiftimalucere, certus erit competitor.

tur

qui

fic

inopes et ab amicis et exiflimatione funt, ut mihi

Ai^uvctrov

Curium obducere. Sed hoc praeter me nemini videtur. Noftris rationibus maxime conducere videtur, Thermum fieri cum Caefare. Nemo eft enim ex iis, qui nunc petunt, qui, fi in noftrum annum reciderit, firmior
videatur non effe

candidatus fore videatur

minias, quce
caeteri

propterea quod curator

eft via^

Fla-

tum

erit abfoluta fane facile.

Eum
eft

libenter

nunc

Confuli acciderim.

Petitorum hasc

adhuc informata

omni munere candidatorio fungendo fummam adhibebimus diligentiam et fortafle, quoniam videtur in fuffragiis multum pofTe Gallia, cum Romae a judiciis forum
cogitatio.

Nos

in

refrixerit,

excurremus menfe Septembri

legati ad

Pifonem, ut

Januario revertamur.

Cum

perfpexero voluntates nobilium,

fcribam ad

te.

Ca^tera fpero prolixa effe, his duntaxat urbanis

competitoribus.

Illam

manum

tu mihi cura ut praeftes,

quoira-

niam propius

abes,

Pompeii

noftri amici.

Nega me
Atque

ei

tum

fore,

fi

ad

mea comitia non

eft,

venerit.

hasc hujuf-

modi

funt.

Sed

quod abs

te

mihi ignofci pervelim.

Cae-

cilius,

avunculus tuus, a P. Vario

cum magna

pecunia frauiis

daretur, agere ccepit

cum

ejus fratre Caninio Satrio de

re-

eum dolo malo mancipio accepiffe de Vario diUna agebant cceteri creditores, in quibus erat Luculceret. lus, et P. Scipio, et is, quem putabant magiftrum fore, fi bona venirent, L. Pontius. Verum hoc ridiculum eft, de
bus, quas

magiftro nunc cognofcere.

contra Satrium.

Rogavit

me
eft,

Cfficilius,

ut adeffem

Dies fere nuUus

:

quin hic Satrius do:

mum meam
habet

ventitet
:

obfervat L.

proximum

fuit et

mihi

et

Domitium maxime me Quinto fratri magno ufui in

noftris petitionibus.

Sane fum perturbatus,

in

cum

ipfius Satrii

familiaritate,

tum Domitii,

quo uno maxime ambitio noftra

ADATTICUMLIB.
nititur.

r.

j
li

Demonftravi haec Caecilio

fimul et illud oflcndi,

ipfe
fe
:

unus

cum

illo

uno contenderet,
line eo,

me

ei

fatisfadiurum fuif-

nunc

in caufa

univerforum creditorum,

hominum

praefer-

tim ampliffimorum, qui

perhiberet,
eife,

quem

Cascilius fuo
fuflinerent,

facile

caufam

communem
vellem, et

nomine sequum
belli

eum
;

et officio

meo
ejft,

confulere, et tempori.

Durius acci-

pere hoc mihi vifus

folent

quam

quam homines

et poftea prorfus ab inftituta noflra

confuetudine longe refugit.

cas, et

Abs

te peto,

paucorum dierum ut mihi hoc ignof-

me exiftimes humanitate elfe prohibitum, ne contra amici fummam exiftimationem miferrimo ejus tempore venirem cum is omnia fua fludia et officia in me contulifTet, Quod voles in me effe durior, ambitionem putabis mihi ob;

fi

flitifTe.

Ego autem
/e^jfiov

arbitror, etiam
^oeii^v.

fi

id

fit,

mihi ignofcendum

effe

7r ^%'

b^i

Vides enim, in quo curfu fumus,

non modo retinendas, verum etiam acquirendas, putemus. Spero tibi me caufam probaffe ; cupio quidem certe. Hermathena tua valde me deledtat, et poiita ita
et

quam omnes

gratias

belle efl, ut

totum gymnafmm

JjA/a ccvdjyif^a.

effe videatur.

MuU

tum

te

amamus. Vale.

CicERo Attico Sal.

II.

UCIO
audtum
?

JuHo

Ca^fare, C.

Marcio Figulo

cofT. liolo

me

fcito, falva

Terentia.

Abs

tc

tam diu

nihil li-

terarum

Ego

de meis ad

te rationibus fcripfi antea diligenter.

Hoc

tempore Catilinam,
voluntate.

competitorem noflrum,
abfolutus
:

defendeac-

re cogitamus.

Judices habemus, quos voluimus,

Spero,
fi

fumma

cufatoris

erit,

conjund;iorem

illum nobis fore in ratione petitionis

lin aliter acciderit,

hu-

maniter feremus.
prorfus
biles

Tuo adventu nobis fumma hominum efl opinio,

adverfarios honori

opus

efl

maturo

nam
no-

tuos familiares,
fore.

homines,

noflro

Ad eorum

- C. TL

4
video.

EPISTOLARUM
te

voluntatem mihi conciliandam maximo

mihi

ufui

forc

Quare Januario ineunte, ut

conftituifti,

cura ut

Ro-

mx

fis.

CicERO Attico Sal.

tuam fcito defiderio tui mortuam efle, et fimul, quod verita fit, ne Latinae in officio non manerent, et in montem Albanum hoftias non adducerent. Ejus rei confolationem ad te L. Saufeium miiTurum elfe arbitror.
III.

A VIAM

Nos

hic te ad

menfem Januarium
literis

expe(5tamus, ex
?

quodam

ru-

more, an ex
hil fcripfifti.

tuis ad alios miffis

nam

ad

me

de eo ni-

Signa, quae nobis curafti, ea funt ad Caietam

ea
:

non vidimus neque enim exeundi Roma poteflas nobis fuit. Mifimus, qui pro vedtura folveret, Te multum amamus, quod ea abs te diligenter, parvoque curata funt. Quod ad me faepe fcripfifti de noftro amico placando, feci, et expertus fum omnia: fed mirandum in modum eft aniexpofita.

Nos

mo

abalienato: quibus de fufpicionibus,

veneris, cognofces.

etfi

audilfe te arbitror,

tamen ex me, cum

feftituere in ejus
li,

Salluftium prffifentem

veterem gratiam non potui.

:

Hoc

ad

te fcrip-

quod
effe

is

me

accufare de te folebat

at in fe expertus eft iltibi defuiffe^

lum

minus exorabilem,
Pifoni, L.

meum

ftudium nec

TuUiolam C.

filio,

Frugi defpondimus.

CiCERo Attico Sal.

IV.

/^REBRAS
quidem,

expedtationes nobis tui

te

commoves. Nuper

cum jam

adventare arbitraremur, repente

abs te in

menfem Quintilem rejefti fumus. Nunc vero cenfeo, quod commodo tuo facere poteris, venias ad id tempus, quod
fcribis.

Obieris Quinti fratris comitia

nos longo iatervallo

ADATTICUMLIB.
vlferis;

I.

5
etiam
utile

Acutilianam controverfiam tranfegeris.

te fcriberem,

Hoc me

Peduceus, ut ad
effe,

admonuit. Putamus enim

te

aliquando jam rem tranfigere.

Mea

interceffio parata

et eft, et fuit. tate

Nos hic incredibili ac fmgulari populi voluncui cum osqui fuiffemus, tade C. Macro tranfegimus
:

men multo majorem frudlum ex populi exiftimatione, illo damnato, cepimus, quam ex ipfms, fi abfolutus effet, gratia cepifTemus. Quod ad me de Hermathena fcribis, per mihi
gratum
et

ornamentum Academias proprium meae, quod Hermes commune omnium, et Minerva fmgulare efl infigne
efl
;

et

Quare velim, ut fcribis, caeteris quoque rebus quam plurimis eum locum ornes. Quae mihi antea figna miquo ego nunc profifli, ea nondum vidi. In Formiano funt ficifci cogitabam. Illa omnia in Tufculanum deportabo. Caieejus gymnafii.
-,

tam,
ferva

fi
;

quando abundare ccepero, ornabo.

et noli defperare, eos

Libros tuos con-

me meos
atque

facere pofTe.

Quod

fi

affequor, fupero

Craffum

divitiis,

omnium

vicos et prata

contemno.

CiCERo Attico Sal.

V.

/^UANTUM

dolorem acceperim,

et

quanto frudlu fim

fratris

privatus et forenfi et domeflico,

Lucii

noflri
:

morte, in primis pro noflra confuetudine tu exiflimare potes

nam mihi omnia,

quse jucunda ex humanitate alterius et moriillo

bus homini accidere poffunt, ex

moveare,

accidebant.
fit,

Quare non

dubito, quin tibi quoque id moleftum

et ipfe

cum

et

meo

dolore
tui-

omni

virtute ofiicioque ornatiflimum,

que

et

fua fponte et
amiferis.

cumque

meo fermone amantem, afhnem amiQuod ad me fcribis de forore tua, teflis

qui
effe

erit tibi ipfa,

quantae mihi curos fuerit, ut Quinti fratris ani-

mus
rem

in

eam

effet is,

deberet

quem cum

effe ofFenfio-

arbitrarer, eas literas ad

eum

mifi, quibus et

placarem

EPISTOLARUM
Itaque ex
iis,

ut fratrcm, et inonerem ut minorem, et objurgarem ut erran-

tem.

quac poflea

fa.'pe

ab eo ad

me

fcripta

funt, confido ita effe omnia, ut et oporteat, et velimus.

De

literarum miflione fine caufa abs

a

te

accufor

nunquam enim
cui literas dare

Pomponia
:

noflra certior

fum

fadtus,

effe

poffem

porro autem neque mihi accidit ut haberem, qui in

proficifceretur
j

Epirum
mus.

neque

dum

te

Athenis

effe

audieba-

De Acutiliano autem negotio quod mihi mandaras, ut primum a tuo digreffu Romam veni, confeceram fed ac:

cidit,
tis

ut et contentione nihil opus eflet, et ego, qui in te fa-

confilii
literas,

flatuerim

per

mallem Peduceum tibi confilium quam me, dare. Etenim cum multos dies aures
effe,
;

meas Acutilio dediffem cujus fermonis genus arbitror; non mihi grave duxi fcribere ad te de niis, cum eas audire, quod erat fubodiofum,
Sed abs
ditas effe,
te iplb,

tibi

notum

effe

illius

querimo-

leve putaflem.

qui

me

accufas, unas

mihi
et
fi

fcito literas red-

cum

et otii

ad fcribendum plus

facultatem dancujus animus

di
te

majorem habueris.
effet

offenfior, a
:

que id neglexi

fed

Quod fcribis, etiam me recolligi oportere efl miro quodam modo

te,

quid dicas

ne-

affedus.
:

Ego au-

tem, que dicenda fuerunt de

non praeterii quid autem contendendum effet, ex tua putabam voluntate flatuere oportere ; quam fi ad me perfcripferis, intelliges me neque diligeneffe voluifie,
re,

tiorem

quam

tu velis.

quam tu effes, neque negligentiorem foDe Tadiana re, mecum Tadius locutus
nihil effe
:

efl, te ita fcripfifle,

jam, quod laboraretur, quoniam

te

hereditas ufucapta effet legitima, in

id

mirabamur

ignorare, de tutela

qua dicitur

effe puella,

nihil ufucapi poffe.

Epi-

roticam emptionem gaudeo

et

tibi placere.

Quae

tibi

mandavi,

qu^

tu intelliges convenire noflro Tufculano, velim, ut

fcribis, cures,

quod

fine moleflia tua facere poteris

nam

nos

ex omnibus molefliis

et laboribus

uno

illo in

loco conquiefciarti-

mus, quo fratrem quotidie expecftamus. Terentia magnos culorum dolores habet,
et te, et

fororem tuam, et matrem.

AD ATTICUM
maxime
liola,

LIB.

I.

7
Tul-

diligit,

falutemque

tibi

plurimam

adfcribit, et
;

deliciae noftrae.

Cura, ut valeas, et nos ames

et tibi

perfuadeas, te a

me

fraterne amari.

CicERO Attico Sal.

VI. "^T

ON
rum

committam poflhac ut me
negligentia poflis
:

accufare de epiilolavideto in tanto otio

tu

modo

ut par mihi

fis.

Domum
:

Rabirianam Neapoli, quam tu jam

dimenfam et exasdificatam animo habebas, M. Fonteius emit H-S cccIddd XXX id te fcire volui, fi quid forte ea res ad cogitationes tuas pertineret. Q^frater, ut mihi videtur, quo volumus animo eft in Pomponiam, et cum ea nunc in Arpinatibus praediis erat, et fecum habebat hominem xf*l'^^l^<^^^> D. Turranium. Pater nobis deceffit a. d. viii. Kal. Decembr. Hasc habebam fere, quas te fcire vellem. Tu velim, fi qua ornamenta yo^voLmu^ti reperire poteris, quae loci fint ejus, quem tu non ignoras, ne praetermittas. Nos Tufculano ita deledtamur, ut nobifmetipfis tum denique, cum illo venimus, placeamus. Quid agas omnibus de rebus, et quid adlurus fis, fac
nos

quam

dih*gentifiime certiores.

CicERo Attico SaI.

VII.

PUD
Cincio

matrem
ea,

re(5le

efi:,

eaque nobis curae

efi.

L.

H-S xxcd

confi:itui

me

curaturum Idibus

Febr.

Tu

velim

quae nobis emifiTe et parafTe fcribis, des

:

operam ut quamprimum habeamus et velim cogites, id quod mihi pollicitus es, quemadmodum bibhothecam nobis conficere poflis. Omnem fpem deled:ationis noftrae, quam, cum in otium venerimus, habere volumus, in tua humanitate pofitam
habemus.

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

VIII.

A PUD
:

te eft ut

volumus. Mater

tua, et foror, a

me
lo-

Quintoque
cutus
is fibi

fratre diligitur.

Cum
quod

Acutilio

fum

negat a fuo procuratore quidquam fcriptum

effe,

et miratur iftam controverfiam fuilTe,

dari,

ille recufarit fatif-

amplius abs
;

te

decidiffe fcribis

id

non peti. Quod te de Tadiano negotio ego Tadio et gratum effe intellexi, et magamicus, vir mehercule optimus,
:

nopere jucundum.
et

Ille nofter

mihi amicifHmus, fane

tibi iratus efl

hoc
fit,

fi

quanti tu

aefli-

mes
ad

fciam, tum, quid mihi elaborandum

fcire poflim.

L.

Cincio

H-S ccIdd ccIod cccc

fcripferas, curavi.

pro fignis Megaricis, ut tu

tui

me

HermB

Pentelici

bus

aeneis,

de quibus ad

me

fcripfifli,

cum capitijam nunc me admoet castera,

dum
tur,
tibi

deledlant.

Quare velim,

et eos, et figna,

quae

tibi ejus loci, et noftri fludii, et tuas elegantiae, effe

videbunquae

quam

plurima,

quam primumque
effe.

mittas, et

maxime

gymnafii xyflique videbuntur

Nam
aliis

in eo genere fic

fludio efFerimur, ut abs te adjuvandi, ab

prope reprehen-

dendi, fimus. Si Lentuli navis non

erit,

quo

tibi placebit,

imeft,

ponito. Tulliola, deliciolae noflras,

et

tuum munufculum

flagitat,

me, ut fponforem,
dependere.

appellat.

Mi autem

abjurare certius

quam

CiCERo Attico Sal.

IX.
tur,

T^IMIUM
multo tu

raro nobis abs te literae afFeruntur

facilius

cum

et

reperias, qui
;

Romam

proficifcan-

quam ego, qui Athenas et certius tibi fit, me effe Rom^, quam mihi, te Athenis. Itaque propter hanc dubitationem meam brevior hsec ipfi\ epiflola efl 3 quod cum incertus

A D AT T
eiTem ubi
eiTes,

C U

B.

I.

nolebam illum noflrum familiarem fermonem alienas manus devenire. Signa Megarica, et Hermas, dc iji quibus ad me fcripfifli, vehementer expedio. Quldquid ejufdem generis habebis, dignum Academia tibi quod videbitur,
ne dubitaris mittere, et
voluptatis merE
:

arcae noftrse confidito.

quae

yo^vctrtu^yi

maxime

funt,

Genus hoc eft ea quasro. Len-

tulus naves fuas pollicetur. Peto abs te, ut hccc cures dihgenter.

Chilius te rogat, et ego ejus rogatu,

ivi^oKTn^oov vniT^icc.

CiCERo Attico Sal.

X.

f^ U

effem in Tufculano, (erit hoc tibi pro

In

illo tuo,

Ciim ejfem

Ceramko) veruntamen

cum

ibi effem,
te

Ro-

ma
dit,

puer a forore tua miffus, epiftolam mihi abs

allatam de-

nuntiavitque, eo ipfo die poft meridiem iturum eum, qui

:

ad

te proiicifceretur
;

eo fad:um

efl,

ut epiflolae tuse refcribefcribere.

rem ahquid

brevitate temporis

tam pauca cogerer

Primum

tibi

de noftro amico placando, aut etiam plane refli:

tuendo, polliceor
eo nunc tamen et

quod ego,

etli

mea

fponte ante faciebam,

illo

agam

fludiofius, et

contendam ab

vehe-

mentius, quod tantam ex epiflola voluntatem ejus

perfpicere videor.
effe

rei

tuam

Hoc

te

intelHgere volo, pergraviter ilhim

offenfum

fed quia

nullam video gravem fubeffe caufam,

in ofiicio et in noftra potefla-

magnopere confido illum fore

te.

Signa noftra et Hermeraclas, ut fcribis,

et
fi

cum commo-

diflime poteris, velim imponas,

loci,

quem non

ignoras, reperies, et
effe
:

quod aHud oi;ioi/ ejus maxime, quae tibi paibi fedens haec

laeflrae

gymnafiique videbuntur

etenim

ad

te

fcribebam, ut

me

locus ipfe admoneret,

Praeterea typos
et

tibi

mando, quos

in tedlorio atrioH poflim includere,

pu-

teaHa figiHata duo.

deas,

BibHothecam tuam cave cuiquam defponquamvis acrcm amatorem inveneris nam ego omnes
:

meas vindemiolas eo

refervo,

ut iHud

fubfidium

fene<5tuti

ToM. VIIL

10

EPISTOLARUM
De
fratre, confido ita efle, ut

parem.
vi:

femper volul

et elabora-

multa figna funt ejus

eft.

nas

non minimum, quod foror pragDe comitiis meis, et tibi me permififfe memini, et
rei;
te

ego jampridem hoc communibus amicis, qui

pracdico.

expedlant,
;

Te non modo non

arceffam, fed prohibebo

quod

intelligam multo magis intereffe tua, te agere, quod agen-

dum

eft

hoc tempore, quam mea,

effe,

te adeffe comitiis.

Proinde

eo animo te velim
miffus
effes.
fi

quafi

mei negotii caufa

et offendes

in ifla loca

Me

autem eum

erga te et audies,
te praefente,

quafi mihi,
te,

qua parta erunt, non modo

fed per

parta fint. Tulliola tibi

diem

dat,

fponforem non appellat.

CiCERo Attico Sal.

XI.
"C"

mea

fponte faciebam antea, et pofl, duabus epiflolls

tuis perdiligenter in

eandem rationem

fcriptis,

mag-

nopere fum commotus.

tius,

Eo

accedebat hortator affiduus Salluf-

ut agerem

quam

diligentifiime

vetere gratia reconcilianda.

Sed,

cum Lucceio de veflra cum omnia feciflem, non

non

modo eam voluntatem

potui,

ejus, quas fuerat erga te, recuperare

verum ne caufam quidem elicere immutatas voluntatis. Tametfi jadlat ille quidem illud fuum arbitrium, et ea, quas, jam tum cum aderas, ofFefidere ejus animum intelligebam tamen habet quiddam profed:o, quod magis in animo ejus infequod neque epiftolas tuae, neque noftra allegatio tam derit potefl facile delere, quam tu praefens non modo oratione, fed.
^
:

tuo vultu
fi

illo familiari, tolles;

fi

fi

modo

tanti putabis id;

quod,
per

me

audies, et

humanitati

tuae conflare voles, certe putabis,

Ac, ne
literas,

illud mirere, cur,

cum

ego antea fignificarem

tibi

me

fperare illum in noflra poteflate fore,

;

nunc idem
illius

videar diffidere

incrediblle

efl,

quanto mihi videatur

:

voluntas obflinatior, et in hac iracundia obfirmatior

aut fanabuntur,

fed hasc

cum

veneris

aut ei molefla erunt, in utro

ADATTICUMLIB.
culpa
trari
erit.

I.

n
arbieffe

Quod

in epiftola tua fcriptum erat,

;

me jam
;

defignatum

effe

fcito,

nihil

tam exercitum

Romse, quam candidatos, omnibus iniquitatibus

futura fint comitia
fciri
:

nunc nec quando

verum

hasc audies de Philadelpho.

Tu
tas
:

velim, quae Academies noflrae parafti,

quamprimum mit-

mire quam

illius loci

non modo

ufus, fed etiam cogitatio,

Nobis eos, quemadmodum fcribis, conferva. Summum me eorum fludium tenet, ficut odium jam cseterarum rerum ; quas tu incredibile eft quam brevi tempore quanto deteriores ofFenfurus
deledlat.
fis,

Libros vero tuos cave cuiquam tradas.

quam

reliquifli.

CiCERO Attico Sal.

XII.

np E U C R I S
nelius ad

illa

lentum fane negotium

rediit.
efl

neque Cora Caecilio

Terentiam poflea

Opinor, ad Con:

fidium,

Axium, Selicium, confugiendum

nam

propinqui minore centefnnis

Sed, ut ad prima
illa

nummum
;

movere non poffunt.

impudentius, aflu;

redeam, nihil ego

illa

tius, lentius, vidi.

Libertum mitto

Tito mandavi
vjf>i,uv,

a-y.ri-^^g

atque

rf-j^ctCoAo}.

Sed nefcio an

TcwTofA.a,m

Nam

mihi Pom-

peiani prodromi nuntiant, aperte

Pompeium ad;urum, Antonio

bonorum, nec per popularem
defendere
;

fuccedi oportere

eodernque tempore aget Prajtor ad populum.

ut ego nec per

Res ejufmodi
libeat,

efl,

exiftimationem, honefle poflim

hominem
Etenim

nec mihi

quod

vel

maximum

efl.

accidit hoc,

tum cujufmodi
habeo, fane

mando tibi, ut perfpicias. nequam hominem, Hilarum dico,

fit,

quod toLibertum ego

ratiocinato-

rem, et clientem tuum.

tiat,

De

eo mihi Valerius interpres nun;

Chiliufque
;

fe

audiffe fcribit haec

effe

hominem cum
liber-

Antonio

Antonium porro
quseri, et a

in cogendis pecuniis didtitare, par-

tem mihi

tum

effc

miffum.

me cuftodem communis quaeftus Non fum mediocriter commotus ; B z

neque

12

EPISTOLARUM
:

tamen credidi
tiga,

fed certe aliquid fermonis fuit.

Totum
fi

invef-

cognofce, perfpice, et nebulonem illum,

iftis

quo pa6lo

potes, ex

locis

amove. Hujus fcrmonis Valerius audtorem

totum ut videas cujufmodi fit. Pompeium nobis amiciffimum conftat effe. Divortium Muciae vehementer probatur. P. Clodium, Appii ii-

Cn. Plancium nominabat.

Mando

tibi plane,

lium, credo

te audilfe,

cum

vefle muliebri
fieret,

deprehcnfum domi
fervulas

C.

Caefaris,

cum

pro populo
;

eumque per manus

:

fervatum et edudlum
lefle

ferre certo fcio.

;

rem effe infigni infamia quod te moQuid praeterea ad te fcribam, non ha:

beo

et

mehercule eram conturbatior

nam

puer feflivus,

anagnofles nofler, Sofitheus decefferat,

vi

meque

plus,

quam

fer-

mors debere videbatur, commoverat. Tu velim ficpe ad nos fcribas quod in buccam venerit fcrifi rem nullam habebis,
:

bito. Kal. Januar.

M.

Meffala,

M.

Pifone CofT.

CicERo Attico Sal.

XIII.

A CCEPI
lio,

tuas tres

jam

epiflolas,

unam

M.
;

Corne-^

quam Tribus

Tabernis, ut opinor,
tuus hofpes reddidit

ei dedifti ;

alteram,

quam mihi Canufinus

tertiam,

quam, ut fcribis, ancora foluta de phafelo dedifli: quae fuerunt omnes rhetorum: pure loquuntur, cum humanitatis fparfae fale, tum infignes amoris notis. Quibus epiflolis fum equidem abs te laceflitus ad fcribendum ; fed idcirco fum tardior, quod non invenio fidelem tabellarium quotus enim quifque eft, qui epiftolam paulo graviorem ferre pofTit, nifi eam pelled;ione relevarit ? Accedit eo, quod mihi non eft notum, ut quifque in Epirum proficifcatur. Ego enim te arbitror, caefis apud Amaltheam tuam vidtimis, itatim effe ad Sicyonem oppugnandum profeftum. Neque tamen id ipfum certum habeo, quando ad Antonium proficifcare, aut quid in Epiro tempo:

ris

ponas.

Ita

neque Achaicis hominibus, neque Epiroticis^

A D
paulo liberiores
difceflum a

AT
literas

C U

B.

I.

13

committere audeo.

Sunt autem pofl

fed

me tuum

res digncE literis noilris,

non comefTe

mittenda; ejufmodi periculo, ut aut interire, aut aperiri, aut

intercipi, poffint.

Primum

igitur fcito,

primum me non

rogatum fententiam, praepoiitumque effe nobis pacificatorem Allobrogum, idque admurmurante Senatu, neque me invito,
effe

fad:um
et

fum enim
;

et

ab obfervando homine perverfo

illius

liber,

ad dignitatem in Republica retinendam contra

et ille

voluntatem folutus

fecundus in dicendo locus habet

audtoritatem pene principis, et voluntatem non nimis devinc-

tam beneficio Confulis. Tertius efl Catulus quartus (fi etiam hoc quasris) Hortenfius. Conful autem ipfe parvo animo et pravo, tantum cavillator genere illo morofb, quod etiam fine
:

dicacitate ridetur, facie magis,

hil agens

quam

facetiis,

ridiculus, ni:

cum

Republica, fejundtus ab optimatibus

quo

nihil fperes boni Reipublicae, quia

non vult

nihil

metuas
perho-

mali, quia

non audet. Ejus autem coUega

et in

me

norificus, et

partium ftudiofus ac defenfor bonarum.

Quin

immo

leviter inter fe difiident.

efl,

Sed vereor ne hoc, quod inte audifle,

fedum

ferpat longius.
fieret,

Credo enim

cum apud
virum
;

Csfarem pro populo

idque facrificium

venifTe eo muliebri veftitu

inflauraffent,
(is fuit

cum

virgines
:

mentionem a
;

Q^
te

Cornificio in Senatu fad:am

princeps

ne tu for-

ahquem noflrum

putes) poflea
iis

rem ex fenatus-confulto ad
nefas ePie decretum
:

pontifices relatam, idque ab

deinde
;

ex fenatus-confulto Confules rogationem promulgafTe

Csefarem nuntium remififfe.
Clodii du6tus, operam dat, ut ea rogatio,
fert

uxori

In hac caufa Pifo, amicitia P.

quam

ipfe fert, et

ex fenatus-confulto

et

de reHgione, antiquetur.

MefTala

vehementer adhuc agit

fevere.

Boni

viri

precibus Clodii re-

moventur

a caufa

oper^B

comparanturj nofmetipfi, qui LyInflat et

curgei a principio fuiffemus, quotidie demitigamur.

urget Cato.

Quid multa

vereor, ne hasc, negleda a bonis,

defenfa ab improbis,

magnorum

Reipublicae

malorum caufa

14
fint.

EPISTOLARUM
Tuus autem
fcripfifti,
ille

amicus

(fcin'

quem dicam

de quo

tii

ad

me

poftea

dare ccepiiTe)

nos, ut

quam non auderet oflendit, admodum

;

reprehcndere, laudiligit,

ampledlifit,

tur, amat, aperte laudat

occulte, fed ita ut perfpicuum

cv rin TroXiTtKug

invidet

nihil

come, nihil fimplcx, nihil

illuflre,

honota

neftum, nihil
huic

nihil forte, nihil liberum.

:

Sed haec ad
fatis

te fcribam alias fubtilius

nam neque adhuc mihi

Provincias prxtores

funt
tis

et

terrae filio nefcio

cui committere epiftolam tan-

de rebus non audeo.

:

quo reliquifli. tulas, Mifeni et Puteolorum includam orationi mee. Ante d. III. Non. Decemb. mendofe fuilfe animadverteram. Quas
funt
res
eft loci,

eodem

nondum fortiti ToT^i^itrUv, quam pof-

laudas ex orationibus, mihi crede, valde mihi placebant

fed

non audebam antea

funt,

dicere

nunc

vero,

quod

a te probata

multo mihi
noftri

oiTliKunpci,
:

videntur.
liber
tibi

In illam orationem
mittetur,

Me-

tellinam addidi quaedam

Novi tibi quid etiam ? Meffala Conful Autronianam domum emit H-S ccccxxxvii. Quid id ad me, inquies ? tantum, quod ea emptione et nos bene emilfe judicati fumus ; et homines intelligere coeperunt, licere amicorum facultatibus in emendo

amor

(piXoprjTiipct

reddidit.

quoniam te quidnam fcribam ?

ad dignitatem aliquam pervenire.

Teucris

illa

lentum nego-

tium

efl,

fed

tamen

eft in

fpe

tu ifla confice.

A
M.

nobis libe-

riorem epiftolam expeda. vi. Kalend. Febr.

Meffala et

M.

Pifone Coff.

CiCERo Attico Sal.

XIV.

TTEREOR
occupatus
:

ne putidum
fed

fit

fcribere ad te,

quam

fim

tamen

diftinebar, ut huic vix tantulze

tempus habuerim, atque id ereptum e fummis occupationibus. Prima concio Pompeii qualis fuiifet, fcripfi ad te
epiflolae

antea,

non jucunda

miferis, inanis improbis, beatis

non

grata.

ADATTICUMLIB.
bonis non gravis
:

I.

15

itaque frigebat.

Tum

Pifonis confulis

im^

pulfu leviffimus tribunus plebis Fufius in concionem produxit

Pompeium.
ei
:

in eo ipfo loco,
eo, placeretne

Res agebatur in circo Flaminio ; ct erat illo die, nundinarum -mvYiyv^?. Quaefivit ex
judices a Prastore legi,
id

quo

confilio

idem

autem erat de Clodiana religione ab Senatu conftitutum. Tum Pompeius jttctA' ^.^'tok^cctikoos locutus efl ; Senatufque aud:oritatem libi omnibus in rebus maxiPriEtor uteretur

mam
vit,

videri,

femperque vifam t^Q, refpondit,

et id

multis
qu;{i-

verbis.

Poftea Melfalla conful in Senatu de

Pompeio
ordinis

quid de religione, et de promulgata rogatione, fentiret.

ita
eft
;

Locutus
Q/iviicus

in Senatu, ut

omnia

illius

confulta

laudaret

mihique, ut
rebus

affedit,

dixit, fe putare, fatis

ab

fe

etiam de

iftis

t&

reiponfum.
eo,

Craffus poflea

quam

vidit illum excepiffe

laudem ex
efl

quod fufpicarentur homife,

nes

ei

Confulatum

meum
quod

placere, furrexit, ornatifTimeque de

;

meo Confulatu
nator,
referre

locutus

ut ita diceret,

quod

eflet

fe-

quod
;

civis,

liber,

quod

viveret,

mihi acceptum
quoties patriam,

quoties conjugem, quoties

domum,
videre.

videret, toties fe beneficium

meum
varie

tum hunc locum, quem ego

illas
A>?>cJSi^?)

Quid multa ? tomeis orationibus, quarum

Proxime Pompeium utrum Craffum inire
-,

tu Ariflarchus es, foleo pingere, de flamma, de ferro, (nofli

valde

graviter

pertexuit.
-,

fedebam.

Intellexi

eam

gratiam,

hominem moveri quam ipfe prastermififfet

an

effe

tantas

res

tam libenti Senatu laudarentur, ab eo prcefertim, qui mihi laudem illam eo minus deberet, quod meis omnibus literis in Pompeiana laude perftridlus effet. Hic dies me valde Craffo adjunxit et tamen ab illo aperte, ted;e quidquid efl datum, libenter accepi. Ego autem ipfe, dii boni quo modo mTn^^^.^ivaaf^luj novo auditori Pompeio ? fi unquam
noftras, quse
:
!

mihi
runt,
erat

TTifiooQi,

fi

KctixTrxjy

fi

iv^vfjc'/iiA,o(,7zi,

fi
?

}coiTci(rKivcif,

fuppcditavc-

illo
v-^ic-if,

tempore.

Quid multa

clamores.

Etenim

hasc

de gravitate ordinis,

de equeflri concordia,

de

i6
confenfionc
vilitate,

EPISTOLARUM
ItaliaD,

dc immortuis reliquiis conjuratlonis, de Nofti

de otio.

jam

in

hac materia fonitus noftros

tanti fucrunt,

ut ego eo brevior fim,

quod

eos ufquc iftinc

exauditos putem.
a^cto^

Romana^ autem
conftantius,

fe res fic

habent.
nihil

Senatus
fortius.

Tmyo^

nihil

nihil

feverius,

Nam cum

dies venifTet rogationi ex fenatus-confulto ferendas,

ille

concurfabant barbatuli juvcnes, totus

fiHola Curionis
;

grex Catihnae, duce

populum, ut antiquaret, rogabant. Pifo autem Conful, lator rogationis, idem erat dilTuafor. OperiE
et

Clodianae pontes occuparant

nulla daretur

tabellae
tibi

miniftrabantur, ita ut

uti rogas. Hic

Roflra Cato advolat, con;

vicium Pifoni Confuli mirificum

facit

fi

id efl

convicium,
falutis.

vox plena

gravitatis, plena au(ftoritatis, plena

denique

Accedit eodem etiam nofler Hortenfius, multi praeterea boni.

Infignis vero opera Favonii fuit.

Hoc

concurfu optimatum
decerneretur fre-

comitia dimittuntur: Senatus vocatur.

Cum

quenti Senatu, contra pugnante Pifone, ad pedes

gillatim accidente Clodio, ut Confules

omnium fm-

ad rogationem accipiendam

populum cohortarentur homines ad xv Curioni nullum

:

fenatus-confultum facienti affenferunt

ex altera parte facile

cccc

fuerunt. Adta res

eft.

Fufius tertium concefTit. Clodius

conciones miferas habebat, in quibus Lucullum, Hortenfium,

C. Pifonem, MefTailam confulem, contumeliofe laedebat

me

tantum comperifTe omnia criminabatur.

ciis

Senatus et de provincaeteris rebus,

Praetorum, et de legationibus, et de

decer-

nebat, ut, ante

bes res
audi.

quam rogatio lata effet, ne quid ageretur. HaRomanas fed tamen etiam illud, quod non fperaram,
:

Meflalla conful

eft

egregius, fortis, conftans, diligens,

Ille

noflri laudator, amator,

imitator.

aher uno vitio minus

vitiofus

quod

iners,

quod fomni plenus, quod imperitus,

>crf.%s;c77j$-,

quod

ct^TT^ccKTOTctTo^,

fed voluntate ita

ut

Pompeium
eft,

poft illam concionem, qua ab eo Senatus laudatus

coeperit.

odifTe

Itaque

mirum

in

modum omnes

a fe

bonos ahenavit.

Neque

id

magis amicitia Clodii addud:us

facit,

quam

ftudio

AD ATTICUM
perditarum rerum atque partium.
magiftratibus, praster Fufium,

LIB.

I.

17

Sed habet

fui

fimilem iu

neminem.

Bonis utimur Tri-

bunis plebis,

Cornuto vero pfeudo-Catone.

Quintus
frater,

Quid
:

q^saeris

Nunc
data
ficii

ut ad privata redeam, TeOx^s- promifia patravit

tu

man-

effice,

quae recepifti.

qui Argiletani aedi-

reliquum dodrantem emit

fi

venditat, ut,

poflit,
:

H-S dccxxv, Tufculanuni emat Pacilianam domum. Cum Lucceio

hominem
fis,

in gratiam redi

video

valde petiturire
iftae

navabo ope-

ram.

Tu

quid agas, ubi

cujufmodi

res fint, fac tne

quam

diligentiflime certiorem.

Idibus Febr.

CiCERo Attico Sal.

XV. A
quam
fumus
fice,

S I

AM

Quinto, fuavifiimo

fratri,

obtigifle audifl:i
tibi

non enim dubito, quin

ullius

noftrum

literae

hoc rumor, nuntiarint. Nunc quoniam et laucelerius

et praster

dis avidiflimi
et

femper fuimus,
et

caeteros

(piKtTkviyig

et

habemur,

multorum odia atque

;

inimicitias Rei-

publicae caufa fufcepimus

Tmvmvis

co^irYig f/,i(jLVYia->uo,

curaque ef-

ut ab omnibus et laudemur et

plura ad te in ea epiftola

amemur. His de rebus fcribam, quam ipfi Quinto dabo. Tu

quid de meis mandatis egeris
:

me, velim, certiorem

es,

facias,

atque etiam, quid de tuo negotio

nullae

nam

ut Brundufio profedtus

mihi abs

te funt redditae literae.

Valde aveo

fcire

quid agas.

Idib. Mart.

CiCERo Attico Sal.

XVI.

/^UiERIS
* tam
praeter

ex me, quid acciderit de judicio^ quod

opinionem omnium fa<ftum

fit

et

fimul
:

vis fcire,

quo modo ego minus, quam foleam,

tibi vt^^ov Trpon^ov,
'0(^*i^iKoof.

proeliatus fim

refpondebo

Ego enim, quamdiu

ToM.

VIII.

i8

EPISTOLARUM
fic

Senatus audloritas mihi defendenda fuit,

acriter et vehe-

menter

proeliatus

fum, ut clamor concurfufque maxima

cum

mea
lica
ille

Repubcaufa admiratus effes. Cum enim fortis, certe in iifque meo nomine ad inad conciones confugifTet
l?ydc fierent.
tibi

Quod fi me in illa
dii

unquam fum

vifus in

vidiam uteretur,
tas ftrages edidi
?

immortales, quas ego pugnas et quan,in

quos impetus in Pifonem,

feci
?

Curionem, in
juvent, te non

totam illam manum,

quo modo fum

?

infeftatus levitatem
dii

fenum, libidinem juventutis

Saepe, ita

me

folum audtorem conliliorum meorum, verum etiam fpedtato-

rem pugnarum mirificarum,

defideravi.

Poflea vero

quam

Hortenfms excogitavit, ut legem de religione Fufius Tribunus plebis ferret ; in qua nihil aliud a Confulari rogatione differebat, nifi

judicum genus,
;

(in

eo autem erant omnia) pugna-

vitque, ut ita iieret

quod

et fibi et aliis perfuaferat,

:

nuUis

illum judicibus effugere pofTe

contraxi vela, perfpiciens ino-

piam judicum ; neque dixi quicquam pro teflimonio, nifi quod erat ita notum atque teftatum, ut non pofTem prasteItaque, fi caufam qujeris abfolutionis, (ut jam "sr^W ro rire. 'TTfoTipov revertar) egeflas judicum fuit et turpitudo. Id autem ut accideret, commiiTum efl Hortenfii confilio ^ qui dum veritus efl, ne Fufius ei legi intercederet, quae ex fenatus-confulto ferebatur,

non

vidit illud, fatius effe illum in infamia

relinqui ac fordibus,

quam

infirmo judicio committi.

Sed

dudus odio properavit rem deducere in judicium ; cum illum plumbeo gladio jugulatum iri tamen diceret. Sed judi.:ium,
nunc ex eventu ab aliis, a mc tamen ex ipfo initio, confilium Hortenfii reprehendatur. Nam ut rejedtio fad:a efl clamoribus maximis ; cum accufator, tanquam Cenfor bonus, homines nequiflimos rejiceret ; reus, tanquam clemens lanifta, frugaliffi

quaeris, quale

fuerit

incredibili exitu

fic,

uti

fimum quemque

fecerneret

ut

primum

judices confederunt,
turpior in

valde diffidere boni coeperunt.

Non enim unquam

ludo talario confefTus fuit

maculofi fenatores, nudi equites.

AD ATTICUM
tribuni

LIB.

I.

19

non tam

asrati,

quam, ut appellantur,

aerarii.

Pauci

tamen boni
rat
;

inerant, quos

rejediione fugare ille

non potueHic,

qui moefti inter fui difTimiles, et mcErentes, fedebant,

et contagione turpitudinis

vehementer permovebantur.

ut quaeque res ad confilium primis poftulationibus referebatur, incredibilis erat feveritas, nulla varietate fententiarum
:

nihil impetrarat reus

plus accufatori dabatur,

?)

quam
fe

poftula-

bat

triumphabat (quid quaeris

:

Hortenfius

vidifTe

tan-

tum tum
fadla

nemo

erat,

qui illum reum ac non millies condemna-

arbitraretur.

Me

vero tefte produdlo, credo te ex acclaaudifle, quas confurredlio

matione Clodii advocatorum

fit,

judicum

ut

me
eft,

circumfteterint, ut aperte jugula fua pro

Qu-cE

meo

capite P. Clodio oftentarint.

mihi

res

multo honorifi-

centior vifa

quam

aut

illa,

cum
ut

jurare tui cives

;

Xenota-

cratem teftimonium dicentem prohibuerunt

bulas Metelli Numidici,
tur, noftri judices

aut

cum

cum

has,

mos
;

eft,

circumferrenhaec,

afpicere noluerunt

molto

inquam,
fic

noftra res major.

Itaque judicum vocibus,

cum

ego

ab

iis,

ut falus patriae, defenderer, fradlus reus, et una patroni

nes conciderunt
convenit, qua
:

om-

ad

me autem eadem
non
effe
-,

frequentia poftridie
redu<5tus.
nifi

cum

abiens confulatu

fum domum
venturos,

Clamare
lidio

praeclari Areopagitae, fe

prje-

conftituto.

Refertur ad confilium

una

fola
j

fententia
gravifli-

praefidium non defideravit.

Defertur res ad fenatum

:

me

ornatiflimeque decernitur
:

laudantur judices

datur ne-

gotium magiftratibus
batur.
'

refponfurum hominem nemo arbitra'oTrTTOis

oyj

Ea-TnTi,

vvv

fiot

Miazij,

tt^ootov

'Zirvp

ifjLmin.

Nofti

Calvum, ex Nanneianis illum, illum laudatorem meum, de cujus oratione erga me honorifica ad te fcripferam. Biduo per

unum
vero

fervum,
:

et

eum
ad

ex gladiatorio ludo, confecit totum

fe,

negotium

arceflivit

promifit, intercefTit, dedit.

!)

(O

dii

boni,

rem perditam

etiam nodtes

Jam certarum muIta,

lierum, atque adolefcentulorum nobilium introdud:iones, nonnullis judicibus pro mercedis

cumulo fuerunt.

fummo

20
difcefTu

EPISTOLARUM
bonorum,
pleno
ut,

foro

fervorum,

XXV

judices

ita

fortes

tamen fuerunt,

fummo

propofito periculo, vel peri-

re maluerint,

mes magis, vJdifTet quendam, Quid

tulabatis
?

quam perdere omnia. XXXI fuerunt, quos faquam fama, commoverit. Quorum Catulus cum
vos, inquit, pra^fidium a nobis pof-

an, ne

nummi

vobis eriperentur, timebatis

et

Habes,

ut breviffime potui,
Quaeris deinceps, qui
publicae flatum illum,

genus judicii,

caufam abfolutionis.
et

nunc

fit

ftatus

rerum,

qui meus. Rei-

quem

rmatum putabam, qui

meo confilio, ego divino, conbonorum omnium conjundtione, et

tu
nifi

audoritate Confulatus mei, fixus et fundatus videbatur,

quis nos deus refpexerit, elapfum fcito efTe de manibus

uno

hoc judicio

fi

judicium

efl,

triginta

homines populi Roma-

nummulis acceptis, jus ac fas omne delere, et, quod omnes non modo homines, verum etiam pecudes, fadtum effe fciant, id Talnam, et Plautum, et Spongiam," et cjEteras hujufmodi quifquilias, flatuere, nunni leviflimos ac nequifTimos,

quam
non
re,

efTe

fa<flum.

Sed tamen, ut

te

de Republica confoler,

ita,

ut fperarunt

mah,

tanto impofito Reipublicae vulne:

alacris

exuhat improbitas in vid:oria

nam

plane

ita

pu-

taverunt,

cum

rehgio,

cum

pudicitia,

cum

judiciorum

fides,

cum
ris,

fenatus audloritas, concidifTet, fore, ut aperte vidtrix ne-

quitia ac

Hbido poenas ab optimo quoque peteret

fui dolo-

quem

improbifTimo cuique inufferat feveritas Confulatus

ille,

mei.
riari,

Idem ego

(non enim mihi videor infolenter glote loquor,

cum

de

me apud

in ea praefertim epiflola,

quam

nolo ahis legi) idem,

inquam,

ego recreavi

afflidlos
:

animos bonorum unumquemque confirmans, excitans

tandis vero exagitandifque

infec-

nummariis judicibus,

omnem om:

nibus fludiofis ac fautoribus ilhus vidloriae ^fpwi'^ eripui

Pifonem confulem nulla in re confiflere unquam fum paflus : defponfam homini jam Syriam ademi fenatum ad priflinam fuam feveritatem revocavi, atque abjedum excitavi i
:

Clodium praefentem

fregi in fenatu,

cum

oratione perpetua^

A D
pauca deguftes
:

AT
nam

C U

M
ftudio

B.

I.

21

pleniffima gravitatis,

tum

altercatione ejufmodi, ex

qua

licet

castera

non poiTunt habere neque vim,

illo

neque venuflatem,
uyma, vos appellatis.

remoto

contentionis,

quem

Nam,

ut Idib. Maii in fenatum con-

venimus, rogatus ego fententiam multa dixi de

lica,

fumma Repub;

atque

ille

locus indudtus a
patres

me

eft

divinitus

ne,

una

plaga accepta,

confcripti conciderent, ne deficerent

vulnus

effe

ejufmodi, quod mihi nec diffimulandum, nec per:

timefcendum, videretur
norando
ftultiffimi,

ne aut metuendo ignaviffimi, aut igBis abfolutum effe Lentueffie

judicaremur.
:

lum,

bis

Catilinam

hunc tertium jam

Erras, Clodi,
;

a judicibus

in

Rempublicam immilTum.
fed carceri, refervarunt
privare, voluerunt.

non

te judices urbiy

neque

te retinere in civitate, fed

exiho

Quamobrem,
:

Patres confcrlpti, erigite ani:

mos, retinete veflram dignitatem

manet
fed

illa
j

in

RepubHca
non
efl

bonorum
imminuta
funt.

confenfio
:

dolor acceffit bonis viris

virtus
erat,

nihil efl

damni fad:um novii

quod

inven-

tumefl: in unius hominis perditi judicio plures fimiles rcperti

Sed quid ago? pene orationem in epiflola
:

inclufi.

ad altercationem. Surgit pulchellus puer

Baiasfuijfe.

objicit
?

Redeo mihi, me ad
inquam,

Falfum

fed

tamen quid hoc

fimile efl,

quafi dicas in operto fuiffe.

aquis caldis ? Narra,

^id,

inquit, homini Arpinati

cum

inquam, patrono

tuo, qui Arpinates aquas

enim marinas. ^oufquey inquit, hunc re~ gem feremus ? Regem appellas, inquam, cum Rex tui mentionem nullam fecerit ? Ille autem Regis hereditatem fpe devorarat. Domum, inquit, emifi. Putes, inquam, dicere, judices emifli. Juranti, inquit, tibi non crediderunt, Mihi vero, inquam, xxv judices crediderunt: xxxi, quoniam nummos ante acceperunt, tibi nihil crediderunt. Magnis clamoribus aiflictus conticuit, et concidit, Nofter autem flatus efl hic. Apud
concupivit
:

nofti

bonos iidem fumus, quos

reliquifli;

apud fordem urbis

;

et fas-

cem multo melius nunc, quam

non
obefl, videri

reliquifli

nam

et illud nobis
:

noflrum teftimonium non

valuifle

miffus

22
cfl

EPISTOLARUM
fanguis invidi^E fine dolore, atquc etiam hoc magis,
illi

quod

omnes
illa

fautores illius
effe

flagitii

rem manifeftam

illam re-

demptam
ab hoc

a judicibus

confitentur.

Accedit illud, quod

concionalis hirudo

aerarii,

mifera ac jejuna plebecula,

:

mc
juut
il-

Magno

unice diligi putat

et hercule

multa

et

cunda confuetudine conjundli

noftri
ifti

inter nos

fumus, ufque

eo,

comilfatores conjurationis,

barbatuli juvenes,
appellent.

lum
ludis

in fermonibus
et

Cna^um Ciceronem
mirandas

Itaque et
ulla paflo:

gladiatoribus

iTrKryjf^tctcrict,^

fme

ritia fillula

auferebamus.
invitis

Nunc

eft

expedtatio comitiorum

in
at-

qua omnibus que

in eo

trudit nofter

Magnus Auli
gratia,

filium

-,

neque

audloritate,

neque

pugnat, fed quibus

in

Philippus omnia caftella expugnari pofle dicebat,

quas

modo
ille,

afellus

onuftus auro polfet afcendere.

fufcepifle

Conful autem

Doterionis hiftrionis fimilis,

negotium

dici-

quod ego non credo. Sed fenatus-confulta duo jam fadta funt odiofa, quod in Confulem unum, ut fadta putantur, Catone et Domitio poftulante apud magiftratus inquiri liceret ; alterum, cujus domi diviLurco autem, trifores haberent, adverfus rempublicam. bunus plebis, qui magiftratum iimul cum lege ^Elia iniit, folutus eft et JEli^. et Fufia, ut legem de ambitu ferret ; quam ille bono aufpicio claudus homo promulgavit. Ita comitia in ante diem vi. Kal. Sext. dilata funt. Novi eft in lege hoc, ut, qui nummos in tribu pronuntiarit, fi non dederit, impune fit ; fm dederit, ut, quoad vivat, fingulis tribubus H-S cId cIo cIo debeat. Dixi, hanc legem P. Clodium jam ante fervafi^e pronuntiare enim folitum efte, et non dare.
tur, et

domi

divifores habere

-,

Sed heus

tu,

videfne confulatum illum noftrum,

fi

quem Cu-

rio antea '^Ucaa-iv vocabat,

hic fad:us erit,

(p<Aoaj(p;jT6cv,

futurum

Quare,
'

ut opinor,

id

fabam mimum quod tu facis,

non flocci eccTiov. Quod ad me fcribis, te ac vein Afiam ftatuiflTe non ire ; equidem mallem ut ires fed tamen non reor ne quid in ifta re minus commode fiat
et iftos Confulatus
: :

AD ATTICUM
quas in

LIB. L

23

pofTum reprehendere confilium tuum, praefertlm cum egomet in provinciam non lim profedtus. Epigrammatis tuis,

Amaltheo

pofuifti, contenti erimus, praefertim

cum

et Chilius nos reliquerit, et Archias nihil de

me

fcripferit

ac vereor, ne,

Lucullis quoniam Graecum

poema

condidit,

nunc ad Caecilianam fabulam fpedlet. Antonio, tuo nomine gratias egi ; eamque epiftolam Manlio dedi. Ad te ideo antea rarius fcripfi, quod non habebam idoneum, cui darem,
nec
fi

fatis

fciebam, quid darem.

Vale.

Te
ei

vindicavi.
:

Cincius

quid ad

me

tui negotii detulerit, fufcipiam

;

gis in fuo eft occupatus

in

quo ego

nunc manon defum. Tu, fi

fed
;

uno

in loco es futurus, crebras a nobis literas expedlia

aft

plures etiam ipfe mittito.

lit 'A^cfrA-9-ov

Velim, ad

me

fcribas,
-,

cujufmodi

tuum, quo ornatu, qua

'Af/,ciM(x,

77>7n)(ii<ria,

et quae

poemata

quafque hiftorias de

habes, ad

me

mittas.

Lubet

mihi facere in Arpinati.

Ego

tibi aliquid

de meis fcriptis

mittam. Nihil erat abfoluti.

CiCERo Attico Sal.

XVIL
lY/T

AGNA
:

mlhi

varietas voluntatls, et dlffimilltudo

opinionis ac judicii Quinti fratrls mei, demon-^

ilrata efl

ex

literis tuis, in

quibus ad

me
fum

epiflolarum

illius

ex-

empla

mififtl

qua ex

re et moleflia

tanta affedlus, quan-

tam mihi meus amor fummus erga utrumque veftrum afferre debuit ; et admiratione, quldnam accidiffet, quod afferret Qulnto fratri meo aut ofFenfionem tam gravem, aut commutationem tantam voluntatis. Atque illud a me jam ante intelligebatur, quod te quoque ipfum difcedentem a nobis fufpicari
videbam, fubeffe nefcio quid opinionis incommodae, fauclum-

que ejus animum

quafdam odiofas fufpiciones : quibus ego mederi cum cUperem antea faepe, et vehementius
;

et InfedifTe

etiam pofl fortitionem provincls, nec tantum Intelligebam ei

24
efle ofFenfionls,

EPISTOLARUM
;

quantum literae tuoc declarant nec tantum proficiebam, quantum volebam. Sed tamen hoc me ipfe confolabar, quod non dubitabam, quin te ille aut Dyrrachii, aut quod cum accidiffet conin iftis locis ufpiam, vifurus eflet fidebam, ac mihi perfuaferam fore, ut omnia placarentur inter vos non modo fermone ac difputatione, fed confpedlu ipfo
:
-,

Nam, quanta fit in Quinto fratre meo comitas, quanta jucunditas, quam mollis animus et ad accipiendam et ad deponendam oftenfionem, nihil attinet me ad te, qui ea nofli, fcribere. Sed accidit perincommode, quod eum nufquam vidifli valuit enim plus, quod erat ijli nonnullorum artificiis inculcatum, quam aut officium, aut neceflitudo, aut
congrefTuque veflro.
:

amor

vefler ille priftinus, qui

plurimum

valere debuit.

Atque

hujus incommodi culpa ubi

refideat, facilius

pofTum exiftimare,
meos, non

quam
ris

fcribere
tuis.
fit,

vereor enim, ne,

fic

dum defendam
erat,

parcam
tuiffe.

Nam
illud

intelligo

ut nihil a domeflicis vulneeos certe fanare po-

fadlum

quidem, quod

Sed hujufce

rei totius

vitium, quod aliquanto etiam la-

tius patet,

quam

videtur, praefenti tibi

commodius exponam.
tuos et in itinere
:

De

iis literis,

quas ad te Theffalonica mifit, et de fermoni-

bus, quos ab illo et

Romae apud amicos

fit,

habitos putas

ecquid tantum caufas

ignoro

fed

omnis in

tua pofita

efl

humanitate mihi fpes hujus levand^e moleftijE.

ftatueris,

Nam,
faepe

fi

ita

et

irritabiles
;

animos
et effe

effe

optimorum
;

hominum,

et

eofdem placabiles

hanc agilitatem,
et,
^

ut
id

ita

dicam, moUitiamque naturae plerumque bonitati

eft,

quod caput

nobis inter nos noftra five incommoda, five

;

vitia,

five injurias effe tolerandas

facile haec,
facias, te

fpcro, mitigabuntur.

Quod, ego ut

quemadmodum oro nam ad me,

:

qui te unice diligo, qui aut

tuas
te

maxime

pertinet,
te

neminem

effe

meorum,

non amet, aut abs

minime

fuit neceffaria, in

non ametur. Illa pars epiftoliE qua exponis, quas facultates aut

provincialium aut urbanorum

ribus, et

me

ipfo confule,

commodorum, et aliis tempopraetermiferis. Mihi enim perfpe(5la

AD ATTICUM
ft ingenuitas, et

LIB.
:

I.

25

magnitudo animi

tui

neque ego inter

me

quicquam intereffe unquam duxi, prster voluntatem inftitutae vitse ; quod me ambitio qusdam ad honorum ftudium, te autem alia minime reprehendenda ratio ad honeftum otium, duxit. Vera quidem laude probitatis, diligentia^, reliatque
te

gionis,

neque

vero erga

me tibi, neque quemquam, antepono amoris me, cum a fraterno amore domeflicoque difcefii, tibi
:

primas defero.
variis

Vidi enim, vidi, penitufque perfpexi, in meis

lastitias tuas.

temporibus, et follicitudines et

Fuit mihi

fsepe et laudis noftrae gratulatio tua

latio

jucunda, et timoris confo-

grata.

Quin mihi nunc,

tecum
folet
elfe,

quo

tu excellis, fed

non folum confilium, etiam fermonis communicatio, qua? mihi

te abfente,

fuaviffima

maxime

deefl.
efle

Quid dicam
non
licet
;

in

pubHca

re

quo
?

in genere

mihi negligenti

an in
;

forenfi labore

quem

antea propter ambitionem fuflinebam

;

nunc, ut dignitatem tueri gratia poflim

negotiis
fratris,
?

an in

ipfis

domeflicis

in quibus ego

cum

antea,

tum

vero pofl difceffum

te

fermonefque noflros defidero.

;

Poftremo non labor

;

meus, non requies

res,

non negotium, non otium

publicae,

non forenfes
carere diutius

non domeflicae, non

non

privatas,

tuo fuavifrim.o
funt.

atque amantiffimo confiHo ac

fermone pof-

Atque harum rerum commemorationem verecundia faepe nunc autem ea fuit neceffaria impedivit utriufque noflrum propter eam partem epiftolae tuae, per quam te ac mores tuos mihi purgatos ac probatos effe voluifli. Atque in ifla incommoditate aHenati iUius animi et offenfi, iHud inefl tamen commodi, quod et mihi et caeteris amicis tuis nota fuit, et abs te aHquando teftificata, tua voluntas omittends provinciae ; ut, quod una non eflis, non diflenfione ac difiidio veflro, fed voluntate ac judicio tuo, fadlum efie videatur. Quare et iHa,
:

<]U' violata,

expiabuntur

et haec noflra, quae funt fancliffime

confervata,

fuam reHgionem obtinebunt.

Nos

hic in repub-

Hca infirma, mifera, commutabiHque, verfamur. Credo enim

e audiffe,

noftros Equites pene a Senatu effe disjundos

qui

ToM.

VIII.

26

EPISTOLARUM
illud valde graviter tulcrunt,

promulgatum ex fenatus-confulto fuille, ut de iis, qui ob judicandum accepiiTent, qua^reretur. Qua in re decernenda cum ego cafu non afFuilTera, fenfilTemque id equeftrem ordinem ferre molefte, neque aperte

primum

dicere

objurgavi Senatum, ut mihi vifus fum,

;

aucStoritate

et in

caufa
aliae

fumma cum non verecunda admodum gravis et

Equitum
vix ferenda^, quas
Afiani, qui de
fe,

copiofus fui.

Ecce
tuli,

deliciac

ego non folum

lapfos,

fed etiam ornavi.

Cen-

foribus conduxerant, quefti funt in Senatu,

:

cupiditate pro-

ut induceretur locatio, nimium magno conduxifle poftulaverunt. Ego princeps in adjutoribus, atque adeo fecun-

dus

nam

ut

illi

auderent hoc poftulare, Craflus eos impulit.

Invidiofa res, turpis poftulatio, et confeflio temeritatis.

Suma

mum
nobis
;

erat periculum, ne,

fi

nihil impetraflent, plane alienarei

rentur a Senatu.

Huic quoque

fubventum

eft

maxime

perfedlumcjue, ut frequentifllmo Senatu et libentiflimo

uterentur, multaque a
didta funt Kal.
-fedta eft,

me

de ordinum dignitate et concordia

Decemb.

et poftridie.

Neque adhuc
:

res

con(ad
ille

fed voluntas Senatus perfped:a

unus enim contra-

dixerat MetelUis Conful deflgnatus.

quem

propter diei

Quin erat didlurus brevitatem perventum non eft) heros

nofter Cato. Sic ego confervans rationem inftitutionemque nof-

tram, tueor, ut poflum, illam a

me

conglutinatam concordiam.

Sed tamen, quoniam

explicare
:

ifta

funt infirma, munitur qujEdam nobis

via,

ad retinendas opes noftras tuta, ut fpero,

fatis

quam

tibi literis

non pofliim

fignificatione parva

oftendam tadicas.

men
filiis

utor

Pompeio

familiariflime.
:

Video quid

Ca-

vebo, quae funt cavenda

ac fcribam alias ad te de meis con-

Lucceium fcito Confulatum habere in animo ftatim petere duo enim foli dicuntur petituri. Caefar cum eo coire per Arrium cogitat et BicapeflTenda; Reipublicae plura.
: :

bulus
des
?

cum hoc
non funt
?

fe

putat per C. Pifonem

pofl^e

conjungi.

Ri-

haec ridicula,

mihi crede.

Quid

aliud fcribam

5xi te

quid

multa

funt.: fed in aliud

tempus.

Te

fi

expedtari

A D AT T
velis,

U M

I B.

I.

27

cures ut fclam.

cupio, ut

Jam illud modelle rogo, quod maxlme quamprimum venias. Nonis Decemb,

CicERO Attico Sal,

XVIII. '^J
afficiunt, I

HIL

mihi nunc

fcito

tam

deeife,

quam homi-

nem eum, qui-cum omnia, quas me cura aliqua una communicem qui me amet, qui fapiat, qul-cum
:

go colloquar, nihil fingam, nihil diffimulem, nihil obtegam.

Abeft enim frater
c(,(piXi^os

et amantiffimus.
:

Metellus non
tu autem, qui
et confilio le-

homo,
vafli

fed littus, atque aer, et folitudo

faepiffime

curam et tuo qui mihi

;

mera angorem animi mei fermone

et in

publica re focius, et in privatis

et

om-

nibus confcius, et

omnium meorum fermonum

confiliorum
deflituet filioy'

particeps, effe foles,

tus, ut
la, et

ubinam es ? Ita fum ab omnibus tantum requietis habeam, quantum cum uxore,

mellito Cicerone, confumitur.

Nam iHae ambitiofs noflras

fplendore forenfi
;

fucofaeque amicitiae funt in

quodam

frudium

domefticum non habent. Itaque, cum bene completa domus efl, tempore matutino, cum ad forum ftipati gregibus ami-

corum defcendimus,
poffimus.
arceffimus

reperire ex

magna turba neminem poffamiliariter,

te

fumus, quocum aut jocari

libere, aut fufpirare

Quare
:

te

expedlamus, te defideramus,

jam etiam
fermone

multa enim funt, quae

me

follicitant

anguntque,

qus mihi
leos

videor, aures nad:us tuas, unius ambulationis

exhaurire poffe.

Ac domefticarum quidem
occultabo
;

follicitudinum acuepiftolas

omnes

et fcrupulos

neque ego huic

atque ignoto tabellario committam.

Atque hi (nolo enim te permoveri) non funt permolefli, fed tamen infident et urgent, et nullius amantis confilio aut fermone requiefcunt. In Republica vero, quanquam animus eft prasfens, tamen volun-* tas etiam atque etiam ipfa medicinam effugit. Nam, ut ea
breviter, quae poft

tuum

difcefTum ada funt, colligam,

jam

28

EPISTOLARUM
eft,

exclames necefle

res

Romanas

diutius

flare

non

pofTe.

Etenim
fuit in

pofl profedtionem

caufam fabulae

tuam primus, ut opinor, introitu& Clodianac ; in qua ego nad:us, ut mihi

videbar,

locum refecandas libidinis, et coercendae juventutis, vehemens fui, et omnes profudi vires animi atque ingenii mei, non odio addud:us alicujus, fed fpe Reipublicce corrigendx, et fanandac civitatis. Affli6ta Refpublica efl empto flupratoque judicio. Vide, quas
impofitus
cere
is

iint poftea

confecuta.

Conful

eft

nobis,

fme

fufpirio

quem nemo prster nos philofophos poffet. Quantum hoc vulnus Fadto
?

afpi-

fena-

tus-confulto de ambitu, dejudiciis, nulla lex perlata, exagitatus Senatus, alienati Equites

Romani.

Sic ille annus

duo
;

firmamenta Reipublicas per

me unum

conftituta

evertit

nam

et Senatus

aud;oritatem abjecit, et ordinum concordiam

disjunxit.

Inftat hic
fuit,

nunc

ille

annus egregius.

Ejus initium

ejufmodi
r.entur.
vit,
ille

ut anniverfaria facra Juventutis

non committe-

Nam M.

Luculli uxorem

Memmius

fuis facris initia-

Menelaus,

asgre id pafius,

divortium

fecit.
:

Quanquam

paftor Idaeus

Paris

Menelaum folum contempferat hic nofter tam Menelaum, quam Agamemnonem, liberum non
Eft autem

putavit.

C Llerennius
quidem
:

quidam Tribunus
tametfi potes noffe
:

plebis,
tribulis

quem

tu fortafTe ne nofti
eft
^

enim tuus
folebat.

et Sextus, pater ejus,

nummos
;

vobis dividere

Is

ad plebem P. Clodium traducit

idemque
re

fe/t,

Ut univerfus populus in
dii ferat.
illo

campo Martio fuffragium de

:

Clonos

Hunc

ego accepi in Senatu, ut foleo

Metellus
eft

fed nihil efl

et

homine
;

lentius.

Conful egregius,

amat

quod habet dicis eaufa promulgatum illud idem de Clodio. Auli autem filius, O dii immortales quam ignavus, ac fme animo miles, quam' dignus, qui Palicano, ficut facit, os ad male audiendum Agraria autem promulgata eft a Flavio, quotidie praebeat fane levis, eadem fere, qus fuit Plctia. Sed interea thiMtikos an/?j^ i/\,' oW/3 quifquam inveniri poteft. Qui poterat, familiaris
fed

imminuit audioritatem fuam,

AD ATTICUM
nofter
(fic

LIB.
fcire)

I.

29

efl

enim

volo te hoc

lam illam pidlam

filentio tuetur

fuam.
nofti
;

Pompeius toguCraffus verbum nulqui

ita

lum

contra gratiam. Casteros

jam

funt

flulti,

ut

amilTa Republica pifcinas fuas fore falvas fperare videantur.

Unus

eft

qui curet, conftantia magis et integritate, quam, ut

confilio aut ingenio,

mihi videtur,
licanos,

Cato
fui,

qui miferos pub-

quos habuit amantiffimos

iis

tertium

jam menfem
Ita nos cogi-

vexat,

neque

a Senatu

refponfum

dari patitur.

mur

reliquis de rebus nihil decernere ante,

fit:

quam pubHcanis
iri

refponfum

quare etiam legationes rejedium

:

puto.

Nunc

vides, quibus iiudibus jad:emur

etfi

ex

iis,

quae fcripfimus,

tanta etiam a
do, et

me non

fcripta perfpicis.

Revife nos aliquan-

quanquam funt h^c men fac ut amorem noftrum

moleftiis perfrui velis.

loca fugienda,

quo

te voco,

ta-

tanti seftimes, ut eo vel

cum

his

Nam

ne abfens cenfeare, curabo edi:

fub luftrum aucendum et proponendum locis omnibus tem cenferi, germani negotiatoris eft. Quare cura, ut te quamprimum videamus. Kal. Febr. Q^Metello et L. Afranio ColT.

CiCERo Attico Sal.

XIX.

T^ ^ N
tibi,

modo, fi mihi tantum eftet otii, quantum eft verum etiam, ft tam breves epiftolas velim

mittere,

quam

tu foles facere, te fuperarem, et in fcripto

mul-

to eftem crebrior,

quam

tu

fed ad

fummas atque

incredibiles

occupationes meas accedit, quod nullam a

me

epiftolam ad te

fmo abfque argumento ac fententia pervenire. Et primum tibi, ut aequum eft, civi amanti patriam, quss funt in RepubHca, exponam deinde, quoniam tibi amore nos proximi fumus, fcribemus etiam de nobis ea, qua3 fcire te non nolle arbitramur. Atque in Republica nunc quidem maxime Gallici belli
:

verfatur metus.

Nam

Edui, fratres

noftri,

pugnant

Seqaani

30:

E P
:

T O L A R U

M
Convacatio-

permale pugnarunt
duas Gallias

et Hclvetii fine

dubio funt in armis, exSenatus decrevit, ut

haberetur,

Gurfionefque in provinciam faciunt.

fules

fortirentur,

deledtus

nes ne valerent, lcgati

rent Gallice civitates,
vetiis
fe

cum

audtoritate mitterentur, qui adi-

darentque operam,
Legati funt
rij

ne

eae

cum Helet
filius.

jungerent.
et,
iv

Q^

Metellus Creticus,

L. Flaccus,
Confularibus

e7n

Osi,Ky,

f/,u^Bv,

Lentulus Clodiani
praeterire,

Atque hoc loco

illud

non queo
fors

quod,

cum
poft

de

mea prima

exiffet,

una voce Senatus fre-

quens retinendum

me

in urbe cenfuit.

Hoc idem

me

Pompeio

accidit

ut nos duo, quafi pignora Reipublicas reti-

Quid enim ego aliorum in me km<pMvrifA,a,Tci expe6lem, cum haec domi nafcantur ? Urbanae autem res fic fe habent. Agraria lex a Flavio Tribuno plebis vehementer agiquas nihil populare habebat, prsetabatur audiore Pompeio
neri videremur.
;

ter audtorem.

Ex

hac ego lege, fecunda concionis voluntate,

omnia
nebant

illa
:

qu^ ad privatorum incommodum pertiliberabam agrum eum, qui P. Mucio, L. Calpurtollebam,

nio CofT.

publicus fuiflet
:

Syllanorum
in

hominum

poffefTio-

nes confirmabam
Sylla publicarat,

Volaterranos et Arretinos,

quorum agrum

neque

diviferat,

fua pofTeflione retine-

bam
titia

unam rationem non

reciperetur.

rejiciebam,

ut ager hac adven-

pecunia emeretur, quae ex novis vecfligalibus per quin-

quennium
verfabatur,
quaeri.

fufpicans

Huic toti rationi agrarias Senatus adPompeio novam quandam potentiam

Pompeius vero ad voluntatem perferendae legis incubuerat. Ego autem magna cum agrariorum gratia confirmabam omnium privatorum pofTefliones is enim efl nofter exer:

hominum, ut tute fcis, locupletium. Populo autem, et Pompeio (nam id quoque volebam) fatisfaciebam emptione
citus,

qua conftituta
lias

diligenter, et fentinam urbis exhauriri, et Ita-

folitudinem frequentari,

pofTe arbitrabar.

Sed haec tota

conful fane bo-

res interpellata bello refrixerat.

Metellus
ille alter ita

ell

nus, et nos

admodum

diligit

nihil eft, ut plane

A D

AT

C U

B.

I.

31

qaid emerit nefciat.

Haec funt in Republica,

nifi

etiam illud

ad Rempublicam putes pertinere, Herennium quendam, Tri-

bunum

plebis, tribulem
faepe
:

tuum, fane hominem nequam atque

Haec funt, ut opi-

egentem,
re coepifle

jam de P. Clodio ad plebem traducendo age-

huic frequenter interceditur.

nor, in Republica.

Ego autem,

ut femel

Nonarum

il^arum

Decembrium, jundlam invidia ac multorum inimicitiis, eximiam quandam atque immortalem gloriam confecutus fum ; non deftiti eadem animi magnitudine in Republica verfari,
et illam inftitutam ac

fufceptam dignitatem

tueri.

Sed poftea

quam primum

Clodii abfolutione levitatem infirmitatemque

;

judiciorum perfpexi

deinde vidi noftros publicanos facile a

Senatu disjungi, quanquam a

me

ipfo

non divellerentur
dico,

tum

autem beatos homines (hos

pifcinarios
:

amicos tuos)

non obfcure nobis invidere

opes et firmiora praefidia
eife

putavi, mihi majores

quserenda.

quafdam Itaque primum eum,

qui
in

nimium diu de rebus noftris tacuerat, Pompeium adduxi eam voluntatem, ut in Senatu non femel, fed faepe mulmihi falutem imperii atque orbis terrarunx
interfuit

tifque verbis, hujus

adjudicarit.

Quod non tam

quam

mea, (nequeenim

illae

res

aut ita funt obfcurae, ut teftimonium, aut ita dubi^, ut lauda-

tionem, defiderent)

Reipublicje,

probi, qui contentionem fore

quod erant quidam imaliquam mihi cum Pompeio, ex

rerum illarum
nitior,

diffenfione arbitrarentur.

Cum hoc ego me

tanta

familiaritate conjunxi, ut uterque

et in

noftrum in fua ratione

mu-

Republica iirmior, hac conjuncltione

illa libidinofse

effe poffit.

Odia autem
in

et delicatas juventutis,

quse erant

me incitata, fic mitigata funt comitate quadam mea, me unum ut omnes illi colant. Nihil jam denique a me afperum in quemquam fit, nec tamen quicquam populare ac dilTolutum
:

fed ita temperata tota ratio efl, ut ReipubliciE conflan-,

tiam praeflem

privatis rebus meis, propter infirmitatem

bo-

norum, iniquitatem malevolorum, odium in me improborum,. adhibeam quandam cautionem et diligentiam atque ita tamen.
:

32
iis

E P

T O L A R U

M
ille
:

novis amicitiis implicati fumus, ut crebro mihi vafer

Siculus infufurret Epicharmus cantilcnam illam fuam

K'/j(pi

H^ ^ifA,vcc<r' a,7n^iv' oip(ificc tuZtx toov (ppivcav. Ac noftra; quidem rationis ac vita; quafi quandam formam, iit opinor, vides. De tuo autem negotio faepe ad me fcribis cui mederi nunc non poffumus eft enim illud fenatus;
:

confultum fumma pedariorum voluntate, nullius noflrum auctoritate,

fad:um.

Nam, quod me

effe

ad fcribendum vides,

ex ipfo fenatus-confulto intelligere potes, aliam rem

latam
ita
;

tum
j

reet

hoc autem
efl a

de populis liberisy line caufa

iilio,

additum

fadtum
j

P. Servilio

qui in poflremis fententiam

poteft.
fieri

dixit
tus,

fed

immutari hoc tempore non

Itaque convendefierunt.

qui initio celebrabantur,

jam diu

Tu

fi

tuis blanditiis
feris
;

tamen

a Sicyoniis

velim,

me

facias

nummulorum aliquid exprefcertiorem. Commentarium Confulatus

:

mei Graece compofitum mifi ad te in quo fi quid erit, quod homini Attico minus Graecum eruditumque videatur ; non dicam, quod tibi, ut opinor, Panormi Lucullus de fuis hifloriis dixerat ; fe, quo facilius illas probaret Romani hominis effe, idcirco barbara quasdam et o-oKoikol difperfiffe apud me fi quid erit ejufmodi, me imprudente erit et invito. Latinum fi pertertium poema expedlato, ne quod fecero, ad te mittam genus a me ipfo laudis meae praetermittatur. Hic tu, cave, dicas, r*V mTi^ car/i^ji ; fi efl enim apud homines quidquam, quod potius fit, laudetur ; nos vituperemur, qui non potius quanquam non iyKooyAct^^iik funt hasc, fed *Voalia laudemus
: :
:

t^iic(.j

quae fcribimus.
et afiirmat,

Quintus

frater purgat fe

multum

per

li:

teras,

nihil a fe

cuiquam de

te fecus &({&

did:um

verum
tu

haec nobis

coram fumma cura

et dih*gentia funt

agenda^

modo

nos revife aliquando.

Cofiinius hic cui dedi literas,

levis,

valde mihi bonus

et talis,

homo,
efle

et

non
tuae

et

amans

tui,

vifus efl,

qualem

eum

mihi

literae

nuntiarant.

Idi-

bus Mart.

ADATTICUMLIB.
CiceroAtticoSal.
XX. f^
^

I.

33

UM
quam
te

Pompelano

me Romam
dederas
:

recepifTem

a.

d. iv

Idus Maii, Cincius nofter

tu Idib. Febr.

eam mihi
ei

abs te epiftolam
epiftolaE li-

reddidit,
teris his

nunc

refpondebo.

Ac primum,
;

tibi perfpecftum efle

iis

judi-

cium de

meum,

Istor

deinde, te in

rebus, quas

mihi
idque

afperius a nobis, atque a noftris, et injucundius adlae vide-

bantur, moderatiffimum fuifle, vehementiffime gaudeo

neque amoris mediocris,

dico.

et ingenii

fummi
fuaviter,

ac fapientis, judiligenter,
offi-

Qua

de re

cum

ad

me

ita

non modo te hortari amplius non debeam, fed ne expedlare quidem abs te, aut ab ullo homine, tantum facilitatis ac manfuetudinis potuerim ; nihil duco effe commodius, quam de his rebus nihil jam amciofe, et

humaniter,

fcripferis,

ut

plius fcribere

cum

erimus congreffi

tum,

fi

quid

res feret,

coram
bis,

inter nos conferemus.

Quod

ad

me

de Republica fcri-

quidem et amanter et prudenter ; et a meis confiliis ratio tua non abhorret. Nam neque de ftatu nobis noftrae dignitatis efl recedendum, neque fme noflris copiis intra alterius praefidia veniendum ; et is, de quo fcribis nihil habet amplum, nihil excelfum, nihil non fummiffum atque populare. Veruntamen fuit ratio mihi fortaffe ad tranquillitatem meorum temporum non inutilis fed mehercule Reipublicae multo etiam utilior, quam mihi, civium improborum imdifputas tu
-,

petus in
ritate,

me

reprimi,

cum hominis

ampliffima fortuna, aud:o-

gratia, fludtuantem fententiam confirmaffem, et a fpe

malorum ad mearum rerum laudem

convertiffem.

Quod

fi

cum
illi

aliqua levitate mihi faciendum fuiffet, nullam

;

aeflimaffem

fed

tamen

me

ita ad:a

rem tanti funt omnia, non ut ego

affentiens levior, fed ut ille

fic a

me

probans gravior videretur.

Reliqua

me

aguntur, et agentur, ut non committamus,

ToM.

VIII.

34
Mt
ea,

EPISTOLARUM
quae geflimus, fortulto gefliiTe videamur.

Meos bonos
dicis obtigifl"e,
fi

viros, illos
onroipTa,v,

quos

fignificas,

et

eam,

quam mihi
i

non modo nunquam deferam

tamen
in

fed etiam,

ego ab
IIpofl:

illa deferar,

mea

prifl:ina

fententia permanebo.

lud tamen velim exiftimes,

Catuli

me

hanc viam optimatium,

nec comltatu,

mortem,
ol

nec praefidio ullo,

tenere.

Nam,

ut ait Rhinton, ut opinor,

fxiv

7mp

iioiv

eim,

oi$-

J\j'

id^tv

fjuiXsi.

Mihi vero
alias,

ut invideant pifcinarii noftri,

aut fcribam ad te

aut in congreflAim noftrum refervabo.

Curia autem

quod ita redtum eft ; vel quod rebus meis maxime confentaneum vel quod, a Senatu quanti fiam, minime me poenitet. De Sicyoniis, ut ad te fcripii nemo eft enim jam, antea, non multum fpei eft in Senatu qui queratur. Quare, fi id expe(ftas, longum eft alia via, 11 qua potes, pugna. Cum eft ad:um, neque animadverfum eft
iiulla

me

res divellet

vel

ad quos pertineret
currerunt.

et

raptim in eam fententiam pedarii cu-

Inducendi fenatus-confulti maturitas

;

nondum

eft

quod neque funt qui querantur

tia,

et

multi partim malevolen-

partim opinione

asquitatis,

deledlantur.

Metellus tuus

efl

egregius conful.
tiari

Unum
:

reprehendo, quod otium e Gallia nun:

non magnopere gaudet

cupit, credo, triumphare.

Hoc
genoftri

vellem mediocrius
rit,

caetera egregia.

Auli vero
flt,

filius ita fe

ut ejus Confulatus non Confulatus

fed

Magni
puto
te

vTTcamov.

De

meis
:

fcriptis,

mifi ad te Graece perfeftum

ConLati-

fulatum
nis

meum

eum librum L.
;

Cofllnio dedi

meis deled:ari
fi

huic autem

Gracco Graecum invidere.

te
-,

Alii

fcripferint,

mittemus ad

fed,

mihi crede, fimul

pa(fto

atque hoc noftrum legerunt,

nefcio

quo
eos,

retardantur.

Nunc

(ut ad

rem meam redeam) L. Papirius

mihi
libros

Paetus, vir

bo-

nus, amatorque nofter,

dius reliquit, donavit.
capere, Cincius amicus

quos Serv. Clau-

Cum

mihi, per legem Cinciam licere

tuus diceret, libenter dixi,

cepturum,

fi

attuliflTet.

Nunc,

fl

me

amas,

fl

te a

me acme amari

ADATTICUMLIB.
fcis^ enitere

I.

35

per amicos, clientes, hofpites, libertos denique,

ut fcheda ne qua depereat
et Latinis,
eft.
:

ac fervos

tuos,

nam

et

Grasreli-

cis his libris,

quos fufpicor,

quos

fcio,

illum

quilTe,

mihi vehementer opus

Ego autem

quotidie magis,
iis

quod mihi de
quiefco.

forenli labore temporis datur, in

ftudiis
fi

con-

Per mihi, per, inquam, gratum

feceris,

in

hoc
de

tam

diligens fueris,,
:

quam

foles

in his rebus, quas

me

valde
-,

velle arbitraris

ipfiufque Pseti tibi negotia

quibus

tibi ille agit

maximas

gratias

et

commendo ut jam invifas

nos,,

non folum

rogo, fed etiam fuadeo*

JE 2

36

EPISTOLARUM

AD ATTICUM
L
I

B E

II.

CiCERo Attico Sal.

I.

T^^ALENDIS
Jl^ M.

Jun. eunti mihl Antium, et gladiatores

Metelli cupide relinquenti, venit obviam tuus

te, et
:

puer. Is mihi literas abs

Graece fcriptum reddidit

in

commentarium Confulatus mei quo lastatus fum, me aliquanto

ante de iifdem rebus Graece item fcriptum librum L. Coffinio

ad

te

perferendum dediffe

nam,

furatum

me

abs te effe diceres.

tuum Quanquam tua

fi

ego

ante legilTem,
illa (legi
:

libenter) horridula

mihi atque incompta

vifa funt

fed
;

enim tamen
et,

erant ornata hoc ipfo,

quod ornamenta neglexerant

quia nihil olebant,
fivpoB-^KioVj

ut

mulieres,

ideo bene olere,

liber

videbantur.

Meus autem
confumpfit
:

totum

Ifocrati

atque omnes ejus

difcipulorum arculas, ac nonnihil etiam Ariflotelia pigmenta,

quem
;

tu Corcyrae, ut

mihi

aliis literis

fignificas,

flridiim attigifti

pofl autem, ut arbitror, a CofHnio accepifli

nifi

quem

tibi

ego non efTem aufus mittere,

eum

lente ac faf-

tidiofe probaviffem.

Quanquam ad me

refcripfit

Pofidonius,

fe,

noflrum illum

vT/if^vyiy.ct,

jam Rhodo cum legeret, quod

fcriberet,

ego ad eum, ut ornatius de iifdem rebus

miferam,

non modo non excitatum effe ad fcribendum, fed etiam plane perterritum. Quid quasris ? conturbavi Gra^cam nationem.

; :

A D AT T
Ita,

C U

L
fibi

B.

II.

Z7

vulgo qui inftabant, ut darem

quod ornarent, jam

fi

exhibere mihi molefliam deftiterunt.

ber, curabis, ut Athenis
fit,

Tu,

tibi placuerit li-

et in cseteris

oppidis

GrcEcia3

videtur enim poiTe aliquid noftris rebus lucis afferre. Oratiunculas autem, et quas poftulas, et plures etiam,

mittam

quo-

niam quidem
excitati,
te

ea,

qu nos

fcribimus adolefcentulorum ftudiis

etiam deledlant.

Fuit enim mihi

commodum,

quod

in eis orationibus, quie Philippicce nominantur, enitue-

rat civis ille tuus

Demofthenes,

et

quod

fe

ab hoc refradlarioa?fA,voTipo$

lo judiciali

dicendi genere abjunxerat, ut

curare, ut meae
:

n^

k^

ot-

^iTiKoonpo^ videretur,

quoque elTent orationes, quarum una eft in Senatu Kal. quas Confulares nominarentur Jan. altera ad populum de lege agraria ; tertia, de Othone ;
;

quarta, pro Rabirio

quinta, de profcriptorum
-,

filiis

fexta,

cum nam

provinciam in concione depofui

emifi
^

feptima, qua Catili-

populum poftridie quam Catilina profugit ; nona in concione, quo die Allobroges indicarunt ; decima in Senatu, Nonis Decemb. Sunt praeterea
od:ava,

quam habui

ad

duas breves, quafi

aTnKTTrznrfzciTicc

legis agrariae.
te

Hoc totum
fcripta,
et

a-uixa,

curabo ut habeas.
meae deledtant
;

Et quoniam

cum
;

tum
tibi

res

iifdem ex libris perfpicies,

:

quas

geffe-

rim, et quae dixerim

aut ne popofciffes

ego enim

me

non offerebam. Quod quaeris, quid fit, quod te arceffam, ac iimul impeditum te negotiis effe fignificas, neque recufas, quin, non modo fi opus fit, fed etiam fi velim, accurras
nihil fane eft neceffe
:

veruntamen videbare mihi tempora pepoffe defcribere.

:

regrinationis

commodius
fis

Nimis abes
tc
efl

diu,
;

praefertim

cum

in propinquis locis

neque nos
:

fruimur
fi

et tu nobis cares.
'

Ac nunc quidem otium

praeclare

fed,

paulo

plus furor Pulchelli progredi poffet, valde ego te iflinc ex-

citarem

verum
?

MeteUus impedit,
et,

et

impediet.

Quid
vi,

qua^ris

eft

Conful (p^AoWr^^,
Ille

ut femper judicafed plane

natura bonus.
fieri

autem non fmiulat,

Tribu-

nus plebis

cupit.

Qua

de re

cum

in Senatu ager,etur.

38
fregi

EPISTOLARUM
hominem
didtitaffet.
; ;

et inconftantiam ejus reprehendi,

qui

Romae
pe-

Tribunatum
tere

plebis peteret,

cum

in

Sicilia aedilitatem fe
elfe

Sed neque magnopere dixi

nobis labo-

randum

quod

nihilo magis ei liciturum effet plebeio

Rem-

publicam perdere, quam fimilibus ejus

eflet licitum.

me

Confule

patriciis

neque

fibi

Jam, cum fe ille feptimo die veniffe a Freto, obviam quemquam prodire potuiffe, et nod:u fe
in
:

introiffe,

dixiffet,

eoque
ex

fe in

concione

jadlaffet

nihil ei
;

novi dixi accidiffe

horis

Sicilia
:

feptimo die

Romam
:

tribus

non effe itum obviam ; ne tum quidem, cum iri maxime debuit. Quid quaeris ? hominem petulantem, modeftum reddo non fohim perpetua gravitate orationis, fed etiam hoc genere didtorum. Itaque jam familiariter cum ipfo cavillor, ac jocor. Quin etiam cum candidatum deduceremus, qujerit ex me, num confueffem Siculis locum gladiatoribus dare ? Negavi. At ego, inquit, novus patronus inftituam fed foror, quas tantum habeat Conlularis loci, unum mihi folum pedem dat, Noli, inquam, de uno pede fororis queri licet etiam alterum tolnodlu introiffe item ante
:

Roma Interamnam

las.

Non

Confulare, inquies, di(5tum.

:

Fateor

fed ego illam

odi male Confularem

ca eft

enim

feditiofa

ea

bellum
bio,

gerit,

neque folum
in

cum

Metello, fed etiam

fert.

cum viro cum Fa-

quod eos

hoc

effe

molefte

lege qUdEris,

fane

jam

videtur refrixiffe.

Quod de agraria Quod me quodam

;

modo

molli brachio de Pompeii familiaritate objurgas

nolim
effe

ita exiftimes,

me mei
in

pr^fidii caufa
fi

cum

illo

conjundtum

fed ita res erat inftituta, ut,

fenlio,

inter nos effet aliqua forte difverfari effet necefle

efl,
:

maximas

Republica difcordias
ita

quod
lior,

me

ita

praecautum, atque

provifum
;

non ut ego

de optima

illa

mea

ratione decederem

fed ut ille effet

:

me-

et aliquid

de populari levitate deponeret

quem

de meis

rebus, in quas

eum

multi incitarant, multo fcito

:

gloriofius,.

quam
vatae,

de

fuis,

prcedicare

fibi

enim bene
:

geflae,

mihi confer-

Reipublicae dat teflimonium

hoc facere illum, mihi

::

A D AT T
quam
rem
?

C U

B.

11.

39
fi

proiit nefcio

ReipubliccE certe prodeft. Quid,

etiam

Casfarem, cujus nunc venti valde funt fecundi, reddo melio-

tantum obfum Reipublicse ? Quin etiam, fi mihi nemo invideret ; fi omnes, ut erat asquum, faverent ; tamen non minus effet probanda medicina, quE fanaret vitiofas partes

num

Reipublic^,
ille,

quam

quae exfecaret.

Nunc
;

vero,

cum

equi-

tatus

quem ego
fe

in clivo Capitolino, te fignifero ac prin-

cipe, collocaram,

Senatum

deferuerit

noftri

autem princi-

pes digito
cinis lint,

caelum putent attingere,

fi

mulli barbati in pifalia

qui ad

manum

accedant
fi

autem negligant
ut nolint obefle,

nonne

tibi fatis
?

prodefle videor,

perficio,

Catonem noflrum non tu amas plus, quam ego. Sed tamen ille, optimo animo utens, et fumma fide, nodicit enim tanquam in Platonis cet interdum Reipublicae iTs^iTeioc, non tanquam in RomHli fsece, fententiam. Quid verius, quam in judicium venire, qui ob rem judicandam pecaniam acceperit ? Cenfuit hoc Cato afTenfit Senatus. Equites curiae bellum, non mihi; nam ego diffenfi. Quid impudentius
qui pofTunt
:

Nam

Publicanis renuntiantibus

fuit

tamen, retinendi ordinis caufa,

Itaque nunc, Con-

facienda jadtura. Reflitit et pervicit Cato.

fule in carcere inclufo, faspe item feditione

commota,

afpiravit

nemo eorum, quorum ego

pofl

concurfu, itemque Confules, qui

me
?

fuerunt,

ergo

iflos,
fi

Rempublicam defendere folebant. Quid inquies, mercede condudos habebimus ? Quid

non pofTumus
Sed, ut tu ais,
?

faciemus,
fervis,

aliter
?

an libertinis, atque etiam

ferviamus

ctXi^ <T7r^^yig,
;

Favonius
:

meam
accu-

tribum
favit

tulit honeflius,

quam fuam

Lucceii perdidit
dixit
-,

Naficam inhonefle ; ac modefle tamen

potius,

ita

ut

Rhopetit
te,
\xr?

di videretur molis

quam Moloni, operam

:

dedifie

mihi, quod defendiffem, leviter fuccenfuit

nunc tamen

iterum Reipublicas caufa.

Lucceius quid agat, fcribam ad

cum
dunt

Casfarem videro, qui aderit biduo.

j

Quod
?

Sicyonii te

Catoni, et ejus asmulatori attribuas Servilio.

6ed,
fi

Quid

ea

plaga nonne ad multos bonos viros pertinet

ita placuit.

40
laudemus
thea
:

EPISTOLARUM
dclnde in difTenfionibus
foli

relinquamur.
et

Amal-

mea

te exped:at, et indiget tui.

Tufculanum

Pompeia-

num
ffiris

valde

me

delecftant;

alieni, aere

quod me, illum ipfum vindicem non Corinthio, fed hoc circumforaneo, obrueniii

runt.

In Gallia fperamus

effe
:

otium.
et

Prognoftica

mea cum

oratiunculis propediem expedia

ventu tuo, fcribe ad nos

te

tamen quid cogites de adnam mihi Pomponia nuntiari jufTit,

:

menfe Quintili Rom-cU

libros,

fore

id a tuis literis, quas ad

me
:

de

deceifu tuo miferas, difcrepabat.

Pstus, ut antea ad

te fcripfi,

omnes
illius

quos frater fuus

reliquilTet,

mihi donavit
Si

hoc
effe

munus

in tua diligentiapoiitum eft.

me

amas, cura ut

conferventur, et ad
gratiusj et,
ferves velim

me

perferantur

hoc mihi nihil potefl

cum Grscos, tum

:

vero diligenter Latinos, ut con-

tuum
;

effe

hoc munufculum putabo.

ipfo nihil
:

Ad

Odla-

vium
ifla

dedi literas

cum
:

tua negotia provincialia effe

eram locutus neque enim putabam ; neque te in tocul

lionibus

habebam

fed fcripfi, ut debui, diligenter.

CiCERo AtticoSal.
IL

/^URA,
demur.

amabo

te,

ni^vivcuMv

Ciceronem noflrum. Ei nos %oi viet hercule in manibus tenebam

-,

magnum acervum Dicaearchi mihi ante pedes extruxeram. O magnum hominem et a quo multo plura didiceris, quam puto me Romas habere. Mihi de Procilio. K.cpiv^iaov et hasc doceo mirabilis vir efl. HpJjjg-, fi homo credes, leges
!

'A0jji/^ie;)/

effet,

eum

potius legeret,
:

quam unam
ut video,

literam fcriberet
accefiit.
fi

qui

me

epiflola petivit

ad

te,

comminus
non
ita

Con-

juraffe

mallem,

quam

reflitiffe

conjurationi,

illum mihi
:

audiendum putaffem.
laudo.

De

Lollio fanus

es

de Vinio

Sed heus tu,

?

ecquid vides Kalendas venire,

cogi
?

Antoaffuerit^

nium non venire Nigidium minari

judices

nam

ad

me
non

mittunt,

in concione, fe judicem, qui

A D AT T
compellaturum.

C U
fi
:

L
eft

B.

II.

41

Velim tamen
ad

quid
et

de Antonii adventii
venis,

quod

audieris, fcribas

me

quoniam huc non

ccEnes apud nos utique pridie Kal. cave aliter facias.

Cura,

ut valeas.

CiCERo Attico Sal.

III.

p R M U M,
I
eft
;

ut opinor,

tvc(.y}iMa>,

Valerius abfolutus

Hortenlio defendente.
et

Id judicium K. Atilio confcribis, lafci-

donatum putabatur

Epicratem fufpicor, ut
caligae ejus,

vum

fuifle
:

etenim mihi
quid
lit,

ut fafciae cretatae,

non

placebant
guftias
:

fciemus

cum

veneris.

Feneflrarum an-

quod reprehendis, fcito te Ku/i 'zs-coik-iecv reprehendenam, cum ego idem iftuc dicerem, Cyrus aiebat, rare diorum J\c4(pctV^ latis luminibus non tam effe fuaves. Etenim
eV^ oY<?
f^iv,
jj,

et.

To ^l opuf4,mv,
fi
Jt<*r'

/3,

y. ctKrlvig

oe,

0,

Hj l,

Vides

enim

castera.

Nam,

^^caKoiv g^9fI<wVf
:

videremus, valde

nunc fit lepide illa iKxvaig radiorum. Csetera fi reprehenderis, non feres tacitum, nifi quid erit ejufmodi, quod fme fumptu corrigi poffit. Venio nunc ad menfem Januarium, et ad vvn^m noflram, ac zooXithclv
laborarent
et^uKa.

in angufliis

in
illi

qua

<rci)K^ci,TiKoog r^i'

iKctTi^ov

fed

folebant,

cufKTKHauv.

Eft res

tamen ad extremum, ut fane magni confilii. Nam

aut fortiter refiflendum efl legi agrariae

dam
efl

dimicatio,

fed plena laudis

quo eft quasaut quiefcendum ; quod

j

in

non diflimile, atque ire in Solonium, aut Antium aut etiam adjuvandum ; quod a me aiunt Caefarem fic exped:are, ut non dubitet. Nam fuit apud me Cornelius ; hunc dico is affirmabat, illum omnibus Balbum, Csefaris familiarem in rebus meo et Pompeii confilio ufurum, daturumque operam, ut cum Pompeio CrafTum conjungeret. Hic funt haec. Conjundlio mihi fumma cum Pompeio ; fi placet etiam cum Ca^fare ; reditus in gratiam cum inimicis, pax cum multi:

ToM.

VIII.

42

EPISTGLARUM
Sed

tudine, fenedlutis otium.

me

Kcf.rciffU(ng

mea

illa

commo-

vet, quae eft in libro tertio,

Interea curfus, quos prima a parte juventce,

Sluofque adeo Conful virtute animoque petifliy

Hos
Haec mihi
x^itTixJs',

retincy

atque auge famam, laudefque bonorum,

cum

in eo libro, in

Calliope ipfa

quo multa funt fcripta (S/^^opra?fcripferit, non opinor effe dubitanvideatur

dum, quin femper nobis

Sed hsEC ambulationibus Compitaliciis refervemus. Compitalia memento.

Tu
:

pridie

Balineum
;

calfieri

jubebo

et

Pom"arg^*

poniam Terentia rogat

<piXoTijut,U?

matrem adjungemus.
Quinti
fratris.

eio(Pfici<i-ii

afFer

mihi de

libris

CiCERo Attico Sal.

IV.

Tj^ECISTI me mififti

mihi pergratum, quod Serapionis librum ad

;

ex quo quidem ego, quod inter nos liceat

dicere, millefimam

partem vix intelligo

-,

pro eo

tibi

pra^fentem

pecuniam folvi imperavi ne tu expenfum muneribus ferres. At quoniam nummorum mentio fadta eft ; amabo te, cura, ut cum Titinio, quoquo modo poteris, tranfigas. Si in eo, quod bftenderat, non ftat ; mihi maxime placet, ea, quas male empta funt, reddi, fi voluntate Pomponiae fieri poterit fi ne
:

id

quidem

nummi

potius reddantur,

quam

ullus

fit

fcrupu-

lus.
les,

Valde hoc velim ante

quam

proficifcare, amanter, ut foais,

diligenterque conficias.
?

Clodius ergo, ut
:

ad Tigra:

nem

velim Syfpirae conditione

eft

modatius enim nobis

accomad liberam legationem tempus illud,

fed facile patior
in otio confederit,
fit,

cum
et,
fit.

et

Quintus nofter jam, ut fperamus,

facerdos Bonse Deas cujus

ifte

modi futurus

fciri

pof-

Interea

quidem cum Mufis nos delec^labimus animo

:

aequo,

immo

vero etiam gaudenti ac libenti

neque mihi unquam

A D AT T
venict in menteni CralTo

C U

B.

II.

43

inyidere,

me

ipfe

non defciverim.
;

De

neque poeniterc, quod a geographia dabo operam ut tibi

:

fatisfaciam

fed nihil certi polliceor

magnum

opus

eft

fed
tibi

tamen, utjubes, curabo ut hujus peregrinationis aliquod

opus extet.

Tu
:

quidquid indagaris de Republica,

:

et

maximc
minus
cogitare.

quos Confules futuros putes, facito ut fciam

tametfi

fum

curiofus

flatui

enim

nihil
:

jam de Republica
?

Terentias faltum perfpeximus

quid qua^ris

prseter

quercum

quo minus Epirum ipfam poflidere videamur. Nos circiter Kal. aut in Formiano erimus, aut in Pompeiano. Tu, fi in Formiano non erimus, fi nos amas, in Pompeianum venito id et nobis erit perjucundum, et tibi

Dodonaeam

nihil deiideramus,

non fane devium. De muro imperavi Philotimo ne impediret, quo minus id fieret, quod tibi videretur cenfeo tamen adhibeas Vettium. His temporibus, tam dubia vita optimi cujufque, magni asftimo unius aeflatis frudlum palaeflrae Palatinae, fed ita tamen, ut nihil minus velim, quam Pomponiam et puerum verfari in timore ruinae.
:

CicERo Attico Sal.

V.

/^UPIO

jam pridem cupio Alcxandriam reliquamque ^gyptum vifere, et fimul ab hac homiequidem,
et

num
fed

fatietate noflri difcedere, et

cum

aliquo defiderio reverti

Tfiucc?,

hoc tempore,
an

et his mittentibus, A\ko^aj

r^ucl^as

iAKiTiTnTrXa^.

Quid enim

noflri optimates,

fi

qui reliqui funt,

?

loquentur
liHXv^oifA.cL5

me

aliquo prasmio de fententia effQ dedud:um

fjLQi

'TT^uros iKiyx/iluj AvccS-yjff^

Cato

ille nofler,

qui mihi

Quid vero hiftoriae de nobis ad annos dc praedicarint ? quas quidem ego multo magis vereor, quam eorum hominum, qui hodie vivunt, rumufculos. Sed opinor, excipiamus, et exped:emus. Si enim deferetur, erit
unus
efl

pro centum millibus.

quaedam noflra

poteflas, et

tum deliberabimus

etiam

efl

44

EPISTOLARUM
fi

non accipiendo non nulla gloria. Quare forte contulerit, ne omnino repudiaris.
tuas literas
rat
;
:

quid
iflis

Qio^ctwi^

tecum

De

rebus expecflo

quid Arrius narret

;

quo animo

fe

deftitutum fe-

et

qui Confules parentur

-,

utrum, ut populi fermo,

fcribitur,
:

Pomom-

peius et Craflus Sulpicius

:

an, ut

mihi

cum Gabinio

Servius

et,

num

quge novae leges

et,

num

quid novi

nino

et,
j

feratur

quoniam Nepos proiicifcitur, cuinam auguratus dequo quidem uno ego ab iftis capi pofTum. Vide leviSed quid ego haec, quae cupio deponcre,
(p*Ao(ro(pi' ?

tatem meam.

et toto

animo atque omni cura vellem ab initio nunc

:

Sic,

inquam, in animo

eft;

vero, quoniam, quae putavi efTe pr^eftent inania

;

clara, expertus

fum, quam

cum omnibus Mufis

rationem habere cogito.

certius, et,

Tu

tamen de Curtio ad

me

refcribe

num
:

quis in ejus

locum paretur ;

et,

quid de P.
e^n

Clodio
fcribe
:

fiat

et,

omnia,
die

quemadmodum
te

polliceris,

%oM?

et,
;

quo

Roma

exiturum putes, velim ad

me
;

fcribas

ut certiorem te faciam, quibus in locis futurus fim

iis

epiftolamque ftatim des de

valde

rebus, de quibus ad te fcripft t

enim expedlo

tuas literas^

CiCERo Attico Sal.

VI.

r\ U O D

^ opus

tibi fuperioribus literis

promiferam, fore, ut
;

extaret hujus peregrinationis

:

nihil

jam magnodi-

pere confirmo
velli

fic

enim fum complexus otium, ut ab eo

non queam. Itaque aut libris me deledlo, quorum habeo Antii feftivam copiam ; aut fiudtus numero nam ad lacertas captandas tempeftates non funt idoneae. A fcribendo prorfus abhorret animus. Etenim ^uypc&^piKA, quae conftitueram, mag:

num

opus

eft

ita

valde Eratofthenes,

quem mihi propofueram,

Quid
cenfes,
li

a Serapione, et ab Hipparcho, reprehenditux.

Tyrannio

accefferit

candum,

et

cfAoet^eis ;

Et hercule funt res difficiles ad explinec tam pofTunt uvB-rifioyiiciCpsifdzcf, quam

A D AT T
videbantur
:

C U

B.

II.

45

quod caput eft, mihi quaevis fatis jufta caufa ceiTandi eft. Quin etiam dubitem, an hic, an Antii, confidam, et hoc tempus omne confumam ; ubi quidem ego mallem Duumvirum, quam Roma?, me fuifle. Tu vero fapienfed, mihi crede, proxima eft tior Buthroti domum parafti Efle locum tam proilli municipio haec Antiatium civitas. pe Romam, ubi multi fmt, qui Vatinium nunquam viderint ?
et,
:

ubi
efle

nemo

fit,

praeter
?

me, qui quemquam ex

vigintiviris

unum

falvum

velit

ubi

me

interpellet
:

nemo,
iftic

Hic, hic nimirum

cet, fed

TroKadjriov

nam

omnes ? non folum non lidiligant

etiam taedet.

Itaque

AvixJ^oTct,

quas tibi uni legamus,

Theopompino genere, aut etiam Neque aliud jam quicquam tur.

probos,
et id

afperiore multo,
TrdXiTivoi^on,

pangen-

nifi

odifle

im-

ipfum nullo

cum

ftomacho, fed potius

fcripfl

cum

aliqua fcribendi voluptate.

res

Sed ut ad rem,
negotio
:

ad QuiEfto-

urbanos de Quinti
fit

fratris

vide, quid narrent

ecqua fpes
Praeterea de
etiara.

denarii,

an ciftophoro Pompeiano jaceamus.

?

muro ftatue quid faciendum flt. Aliud quid Quando te proficifci iftinc putes, fac ut fciam

CiceroAtticoSal.
VII.

T\E

geographia etiam atque etiam deliberabimus. Ora-

tiones

autem

me
:

duas poftulas
-,

quarum alteram non

alteram, ne laudarem
:

libebat

mihi

fcribere, quia abfcideram

eum, quem non amabam

quae ad

fed id

quoque videbimus
videamur.

denique

aliquid extabit, ne tibi plane

cefl!afl^e

De
;

Publio

me

fcribis, fane

mihi jucunda funt; eaque etiam velim,

ad

omnibus

veftigiis indagata,
fi

me

aflferas,

cum
:

venies
et

et in-

terea fcribas,

quid
fit

intelliges, aut fufpicabere

maxime de

legatione quid
ras,

adturus.

Equidem

ante

quam

tuas legi lite-

hominem ire cupiebam ; non mehercule, ut difr ferrem cum eo vadimonium, (nam mira fum alacritate ad
in

46

EPISTOLARUM
fi

litigandum) fed videbatur mihi,

quid

efTet

In eo populare,

quod plebeius fadus eflet, id amifTurus. Quid enim ad plebem tranfifli ? ut Tigranem ires falutatum ? narra mihi, reges Armenii patricios falutare non folent ? Quid qua^ris ? acueram

me

ad exagitandam hanc ejus legationem

fi,

quam

fi

ille

conet

temnit, et

ut fcribis, bilem id

commovet

et latoribus

aufpicibus legis curiatse, fpedtaculum egregium. Hercule, ve-

rum

ut loquamur, fubcontumeliofe tra6latur nofler Publius

primum, qui cum in domo Caefaris quondam unus vir fuerit, nunc ne in Viginti quidem effe potuerit deinde, alia leilla opima ad exigendas pegatio didla erat, alia data efl
:
-,

cunias,

Drufo, ut opinor,
:

Pifaurenfi,

an epuloni Vatinio,
ei,

refervatur

haec jejuna, ac bella relegatio datur

cujus tri-

bunatus ad iflorum tempora refervatur.

Incende hominem,
iflorum inter

amabo

te,

quod potes

una fpes

efl

falutis,

iflos diffenfio,

cujus ego quiedam initia fenfi ex Curione.

fibi

Jam

vero Arrius Confulatum

ereptum fremit.
fpero

Megabocchus,
Accedat vero,
fcire

et hasc fanguinaria juventus inimiciffima efl.

accedat etiam

ifla

rixa

Auguratus

me

praeclaras de iflis
flt,

rebus epiflolas ad te faepe mifTurum.

cupio,
ris

Sed, illud quid

ipfis

quod

jacis

obfcure,

jam etiam ex
id efl
? fi

Quinquevialiquid, plus

loqui quofdam.
boni,

Quidnam

efl

enim

efl

quam putaram. Atque

^cctTa, -n 'n^cDcliKov

haec, lic
-,

velim exiflimes, non

gefliat

me

abs te

quaerere

quod

animus

ali-

quid agere in Republica.

etiam

Jampridem gubernare me

tasdebat,

cum

licebat

nunc vero cum cogar

exire de navi

non

abjedtis, fed receptis,

gubernaculis, cupio iftorum naufragia

ex terra intueri
iim
fit,
f^iyv]

cupio, ut ait tuus amicus Sophocles, akv

yexctJos' ivais<rv] (Ppiv).

Uvx,vA$

a,Kii<itv

De muro,

quid opus
:

videbis. Caflricianum

mendum

nos corrigemus

et

tamen

me Quintus cId ccIdd Iood fcripferat, nunc ad fororem tuam H-S xxx. Terentia tibi falutem dicit. Cicero tibi manad
dat, ut

Ariftodemo idem de

fe

rcfpondeas,

quod de

fratre fuo.

A D AT T
non negligemus. Cura ut

B.

II.

47

fororis tuae filio, refpondifti.

De Amalthea quod me admones,

valeas.

CicERo Attico Sal.

Viri.

pPISTOLAM
perum, ut

cum

a te avide expedtarem ad vef-

foleo, ecce tibi nuntius, pueros venilTe

?

Roma. Voco,
feffi

qusero, ecquid literarum

?

Negant.

Quid
?

ais,

inquam, nihilne a Pomponio

molefte tuli
nulla

Perterriti voce et vultu,

conper-

funt fe accepilTe, fed excidiffe in via.

:

Quid

quaeris

enim abs

te

per hos dies epiftola inanis alili

qua

re utili et fuavi venerat.

Nunc,
:

quid in ea

epiflola,

quam

ante diem xvi Kal. Maii dedifti, fuit hilloria dignum, fcribe
lin nihil praeter jocationem, quamprimum, ne ignoremus redde id ipfum. Et fcito Curionem adolefcentem veniffe ad me

falutatum.

Valde ejus fermo de Publio

cum

tuis literis

con-

gruebat. Ipfe vero

mirandum
:

in

modum

reges odilTe fuperbos

peraeque narrabat incenfam effe juventutem, neque ferre haec

poffe.

Bene habemus
effe,

nos,

fi
:

in his fpes eft, opinor, aliud

agamus, Ego
putes

me do hiflorias quanquam, licet me Saufeium nihil me efl inertius. Sed cognofce itinera noflra
;

ut flatuas, ubi nos vifurus

fis.

In

Formianum volumus

venire
effe

Parilibus

inde (quoniam putas pr^termittendum nobis

hoc tempore Cratera ilium delicatum) Kal. Maii, de Formiano proficifcemur, ut Antii fimus
a.

d. v.

Non. Maii. Ludi

enim Antii

futuri funt a iv. ad prid.

fpedtare vult.

Romam
in

a. d.

Eos Tullia Inde cogito in Tufculanum, deinde Arpinum, Kal. Jun. Te aut in Formiano, aut Antii, aut
refti-

Non. Maii.

Tufculano, cura, ut videamus. Epiflolam fuperiorem

tue nobis, et appinge aliquid novi.

; :

4S

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

IX.

CI

vales,

bene
fe

puerum
fcribis,

Cum mihi dixi/Tet Csecilius Quaeftor Romam mittere, haec fcripfi raptim, ut tuos
eft.

elicerem mirificos

cum

Publio dialogos
abdis, et ais,

cum

eos de quibus
effe,

tum

illum,

quem
:

longum

quae ad ea
eft,

refponderis, perfcribere

illum vero, qui

nondum
efie

habitus

quem
ra,
fic

illa

^ouTn^,

cum

e Solonio redierit, ad te eft relatu-

velim putes, nihil hoc poiTe mihi

jucundius.
caslo

Si

vero, quae de

me

padla funt, ea

non fervantur, in

fum

ut

fciat

hic

nofler Hierofolymarius,
putifTimis

tradudtor ad plebem,

quam bonam meis

je(5tura

orationibus gratiam retulerit

quarum expedta divinam

auguramur,
fi

TmXiva^civ,

Etenim, quantum conifle

erit

nebulo

cum
:

his

dynaflis
iflis

in

gratia,

non modo de Cynico

effe

confulari, fed ne de
fe jadlare

qui-

dem

pifcinarum Tritonibus, poterit

non enim poin nos inet

terimus ulla
potentia. Sin
vehi.

in invidia, fpoliati opibus, et illa fenatoria

autem ab his diffentiet; erit abfurdum Veruntamen invehatur. Feflive, mihi crede,

minore
:

fonitu,
citius

quam putaram, orbis omnino, quam potuit

et

hic in Republica efl converfus

;

id

culpa Catonis, fed rurfus

improbitate iflorum,

qui aufpicia,

qui i^liam legem,

et

qui

Juniam
runt qui
;

Liciniam,

qui Caeciliam

Didiam,
;

neglexequi regna,

qui omnia remedia Reipublicas eiFuderunt

prifidia, tetrarchis,

qui immanes pecunias paucis, dederunt.

fit

Videojam quo

invidia tranfeat, et ubi

habitatura.

Nihil

me

exiflimaris,

neque ufu, neque a Theophrafto,

illa

didiciffe, nifi

Etenim ii fuit invidiofa Senatus potentia ; cum ea non ad populum, fed ad tres homines immoderatos, redadla fit, quidnam cenfcs
videris.

brevi tempore defiderari noftra

tempora

fore

Proinde
;

ifli

licet faciant,

quos volent, confules, tribu^Ccl(pM

nos plebis

denique etiam Vatinii ftrumam facerdotii

A D AT T
vefllant
;

C U

B.

II.

49
eos, qui

videbis brevi tempore

magnos non modo

nihil titubarunt, fed etiam illum ipfum, qui peccavit, Cato-

nem.
licebit,

Nam

nos quidem,

fi

per iftum
:

crpcpirBveiv

cogitamus
j

fi

ille

tuum fodalem Publium cogit civTu^ tum dunartis

taxat nos defendere

et,

quod

efl

proprium

hujus, &7my-

non plus, quam debitum eft, plus certe, quam poflulatum efl. Male vehi malo alio gubernante, quam, tam ingratis vedloribus, bene gubernare. Sed haBc coram commodius. Nunc audi, quod quaeris. Antium me ex Formiano recipere cogito a. d. v. Non. Maias. Antio volo Non. Maiis proficifci in Tufculanum. Sed cum e Formiano rediero, (ibi effe ufquc ad prid. Kalend. Maias
Patria propitia
fit
:

habet a nobis, etiam

li

volo) faciam ftatim te certiorem. Terentia tibi falutem. KiKipuv

e i^iKpo^ (AcuraZ^iTccj Titsv 'a^voliov.

CiCERo Attico Sal.

X.

Vr O L O
non

ames

meam

conflantiam.
vTroa-oXoinsv,

Ludos Antii

fpedlarc

placet.

Efl enim

cum

velim vitare

om-

nium deliciarum fufpicionem, repente

delicate, fed

cfjVci.(paAviS-oui

etiam inepte, peregrinantem.

non folum Quare ufque ad

fac, ut fciam,

Non. Mai. te in Formiano exped;abo. Nunc quo die te vifuri fimus. Ab Appii foro, hora ram aliam paulo ante a Tribus tabernis.

quarta.

Dede-

CiCERo Attico Sal.

XL
'^r

A R'R O
quam
in

tibi,

plane relegatus mihi videor, poflea

Formiano fum. Dies enim nullus erat, Antii cum effem, quo die non melius fcirem, Romaj quid

ToM. VIIL

50
ageretur,

EPISTOLARUM
quam
ii

qui erant Romse.

Etenim

litera^

tuae,

non

folum quid Romae, fed etiam quid in republica ; neque folum nunc, quid iieret, verum etiam quid futurum effet, indicabant nili li quid ex praetereunte viatore exceptum eft, fcire nihil
:

polTumus.
puero,

Quare quanquam jam

ad

te

ipfum expedlo, tamen

ifti

quem

me

ftatim jufti recurrere, da ponderofam ali-

quam

plenam omnium non modo adlorum, fed etiam opinionum tuarum ; ac diem, quo Roma fts exiturus, cura ut fciam. Nos in Formiano efte volumus ufque ad prid. Nonas Mai. Eo ft ante eam diem non veneris, Romae te fortafle videepiftolam,

bo.

Nam

Arpinum quid ego

dvvctfA,cq

te

invitem

'Hg ycuyjS

yXvKipanpov
valeas.

ctf^o jJetSg

Haec

igitur.

Cura ut

CicERO Attico Sal.

XII. ad

XTEGENT
vero

illi

Publium plebeium fadum

effe.

Hoc
colle-

regnum

eft, et ferri
:

nullo padto poteft. Emittat

me Publius qui obfignent jurabo Cnsum noftrum, gam Balbi, Antii mihi narraffe, fe in aufpicio fuiffe. O
epiftolas tuas
:

fuaves

uno tempore mihi datas duas quibus ivcLyyiXia, deberi quidem plane fateor. Sed vide quaj reddam nefcio ovyKvpyjf^ct. Emerferam commode ex Antiati in Appiam ad Tres
:

tabernas

ipfis

Cerealibus,

cum
:

in

me

incurrit

Roma

veniens
Ille

Curio meus.

Ibidem

ilico

puer abs

te

cum

epiftolis.

ex

me, nihilne audiffem novi ego negare. Publius, inquit, Tribunatum plebis petit. Quid ais ? et inimicifTimus quidem Cxfaris, et ut omnia, inquit, ifta refcindat. Quid Caefar ? inquam. Negat fe quicquam de illius adoptione tuliffe. Deinde fuum, Memmii, Metelli Nepotis, exprompfit odium. Com> plexus juvenem dimifi, properans ad epiftolas. Ubi funt, qui
aiunt
^ua-ri? (pcovris ?

quanto magis vidi ex

tuis literis,

quam ex

A D AT T
illius

OJ

B.

li.

51

fermone, quid ageretur de ruminatione quotidiana, de

^oooTri^og,

cogitatione Publii, de lituis

de fignifero Athenione,

de

literis miflis
?

ad Cnaeum, de Theophanis
in curiofitate o^%wo<;
irvfA.:n-o<Ttov

Memmiique
tamen

fer-

mone
iflius

Quantam porro mihi exped-ationem

?

dedifti convivii
facile pa-

^cnXy^s
te

tior

id

ad

Sum me

fed
-,

non

fcribere

praefentem audire
:

malo.

Quod me,
t^vP,

ut fcribam aliquid, hortaris

:

crefcit

mihi

quidem
KOLT

materies, ut dicis

fed tota res etiam

nunc

flucftuat

07rcdp>iv

Quse

fi

defederit,

magis erunt judicata quse

fcribam
bis

quae

fi

ftatim a

me

ferre

non potueris, primus haberedle

tamen,

et aliquandiu folus.
efl:,

Dicaearchum

amas

lu-

culentus

homo
:

et civis

ci^Kcciccpx^^i.

Literas fcripfl
fed eas

haud paulo melior, quam ifti noftri hora decima Cerealibus, ftatim, ut
poftridie ei,
:

tuas legeram

eram daturus, ut putaram,

KiKt^c^v

qui mihi primus obvenifl^et. Terentia deledtata

impertit tibi

eft tuis literis

multam falutem h^
:

(^iKm(pos

rBv T^oKiTHisv

Tmv

oLm-a^^iTOj,

CiceroAtticoSal.
XIIL

'pAC I NUS
reddidifl^e
?

indignum

epiftolam

cwB-c^psi tibi

Tri-

bus tabernis refcriptam ad tuas fuavifllmas epiftolas

neminem
jeceram,

At

fcito

eum
:

fafciculum, quo illam conefl"e,

quo ego dederam, et ad me in Formianum relatum efl!e itaque tibi tuam epiftolam jufll referri ; ex qua intelligeres, quam mihi tum illae gratae fuifl^ent. Romae quod fcribis flleri j ita putabam. At hercule m agris non flletur nec jam ipfi agri regnum veftrum ferre
eo ipfo die latum
:

domum

poflfunt.

Si vero in

hanc

Tn^iTrvXov veneris Acu^^vyoviviv,

?

(Formias quanto in

dico) qui fremitus

odio nofter
Divitis

hominum amlcus Magnus ?

quam

irati

animi

cujus

cognomine confenefcit.
oflendi,

cognomen una cum Crafli neminem Credas mihi velim

;

adhuc

qui hasc tam lente,

quam ego

fero,

ferret.

52

EPISTOLARUM
(pi^o(jv(pMf/,iv.
fi

Quare, mihi crede,

nihil efTe tanti.

Juratus tibi pofTum dlcere, ad Sicyonios habes, advola in

Tu

literas

Formianum

unde nos

prid.

Non. Mai. cogitamus.

CicERO Attico
XIV.

Sal.

/^UANTAM
*-

tu mihi

mone

Bibuli

moves expedtationem de ferquantam de colloquio (iouTnk? ? quanconvivio

?

tam etiam de

illo delicato

proinde

ita fac

venias ad

litientes aures.

dum
fe

nobis

Quanquam nihil putem, quam ne ille

eft

jam, quod raagis timen-

nofter Sampficeramus,

cum
fum

omnium fermonibus

fentiet vapulare, et

cum

has adiones eo

ivci,va\fii.'n{ii?

videbit, ruere incipiat.

Ego autem ufque

quo nunc tabefcimus, malim \vTvpa,vveicBcq, quam cum optima fpe dimicare. De pangendo quod me crebro adhortaris, fieri nihil poteft. Bafilicam habeo, non villam, frequentia Formianorum. At quam partem bafilicae ? tribum iEmiliam. Sed, omitto vulgus, pofl horam iv molefli caeteri non funt. C. Arrius proximus efl vicinus immo qui etiam fe idcirco Romam ille quidem jam contubernalis ire negat, ut hic mecum totos dies philofophetur. Ecce ex
enervatus, ut hoc otio,
:
-,

altera parte Sebofus, ille Catuli familiaris.

Quo me

vertam

ftatim mehercule

Arpinum

irem, ni te in Formiano

commo-

diffime expedlari viderem, duntaxat ad prid.

enim quibus hominibus

mirificam,
fi

aures fint deditse

Non. Mai. Vide mex. Occafionem

emere de
?

qui nunc,

dum

hi

apud

me

funt,

me

fundum Formianum
quid aggrediamur,
fatisfiet a

velit.

Et tamen

illud

probem
otii.

Magnum

et

multce cogitationis atque

Sed tamen

nobis, neque parcetur labori.

A D

AT

C U

B.

II.

53

CiCERo Attico Sal.

XV. T T T fcribis^ ita video, non minus incerta in Republica, quam in epiftola tua fed tamen ifta ipfa me varietas
:

fermonum opinionumque

deledlat

Romae enim videor

effe,

cum tuas literas lego, et, ut fit in tantis rebus, modo hoc, modo illud, audire. Illud tamen explicare non poffum, quidnam invenire pofTit, nullo recufante, ad facultatem agrariam.
Bibuli autem
ifla

magnitudo animi
judicium

in

comitiorum
fiat

dilatione,

quid habet,
licas
fi
?

nifi ipfius

fine ulla corre6tione

:

nimirum

in Publio fpes efl

fiat,

ReipubTribunus plebis

nihil aliud, ut eo citius tu ex

fieri
-,

Epiro revertare.
prasfertim
fi

Nam
quin,
fit
-,

ut illo
aliquid
fi

tu careas, non video poffe

volet difputare.
erit

mecum

Sed id quidem non dubium

fis

eft,

quid

ejufmodi,

advolaturus.

Verum

ut hoc non

tamen
haec

feu ruet,

feu eriget,

Rempublicam, praeclarum fpedlaculum

te confeffore fpedlare liceat.

mihi propono, modo

Cum

maxime mueram

fcriberem, ecce tibi Sebofus.

;

Salve, inquit

Arrius.

Nondum plane ingeHoc efl, Roma decedere ?

?

quos ego homines

montes patrios,
folus
et

effugi,

cum

in hos incidi
nojira,

Ego

vero in
li

ad incunabula

pergam.

Denique,

non potuero, cum ruflicis potius, quam cum his perurita tamen, ut, quoniam tu certi nihil fcribis, in Forbanis miano tibi prsftoler ufque ad iii Non. Mai. Terentise pergra:

ta

efl

afliduitas

tua et diligentia in controverfia Mulviana.

Nefcit omnino, te

communem

caufam defendere eorum, qui

agros publicos pofTideant.

Sed tamen tu aliquid publicanis

pendis

haec etiam id recufat.

Ea

tibi igitur,

et KiKipav, a^i<^Q-

K^ATi%ZiTims 7ml?y

falutem dicunt.

54

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

XVI,

/^CENATO
Quid
quaeris

mihi, et

jam

dormitanti, prid. Kal.

Mau

epiftola efl illa reddita, in

fcribis.
?

qua de agro Campano

pupugit, ut

Primum

ita

me

fomnum

mihi ademerit, fed

tanti

id cogitatione magis,

autem

haec fere fuccurrebant.

quam moleftia. CogiPrimum ex eo, quod fupe:

rioribus literis fcripferas, ex familiari te illius audiife, prolatum

quod nemo improbaret ; majus aliquid timueram hoc mihi ejufmodi non videbatur. Deinde, ut me ego confoler, omnis expedtatio largitionis agrariae in agrum Campanum videiri

aliquid,

tur

elfe

derivata

qui ager, ut dena jugera

millia poteft fuftinere
eft.
:

hominum quinque
titudo ab
quse
illis

non amplius reliqua omnis mullint,

fi

abalienetur neceife

Prasterea,

ulla res eft,

bonorum animos, quos jam video elfe commotos, vehementius poffit incendere, hxc certe efl, et eo magis, quod portoriis Italiae fublatis, agro Campano divifo, quod ved:igal
fupereft domefticum,
praeter

vicefimam

quae

mihi videtur

una conciuncula, clamore pediflequorum noftrorum, effe peritura. Cnaeus quidem noller jam plane quid cogitet nefcio,
'a^'
ccy/icug
(pva-Mcn
(po^QetcLg

am^.
:

Qui quidem etiam

i(Ri(piZiTn,

ifluc

adduci potuerit
probare
;

nam adhuc hoc

ipfum prsftare
fibi

fe

leges

Caefaris

adliones
:

debere

agrariam legem

fibi placuiffe
:

potuerit intercedi nec-

ne, nihil ad fe pertinere

de rege Alexandrino placuiffe

caelo

aliquando confici

Bibulus de
:

tum

fervaffet,

necne,

fibi

de Publicanis, voluiffe illi ordini qusrendum non fuiffe commodare quid futurum fuerit, fi Bibulus tum in forum
-,

defcendiffet, fe divinare

non

potuiffe.

Nunc
?

vero, Sampfice-

rame, quid dices

flituiffe,

ve6tigal te nobis in
abfluliffe
?

monte Antilibano conhoc quemadmodum

agri

Campani

quid

AD ATTICUM
obtlnebis
?

L
ifto

B.

II.

55

opprefTos vos,

inquit,

tenebo exercitu Casfaris.

exercitu,

Non

mehercule

me

tu

quidem tam

quam
:

in-

gratls animis

eorum hominum, qui appellantur boni qui mihi non modo praemiorum, fed ne fermonum quidem, unquam frudum ullum aut gratiam retulerunt. Quod fi in eam me partem incitarem, profedlo jam aliquam reperirem refiftendi viam. Nunc prorfus hoc ftatui, ut, quoniam tanta controverfia efl Dicaearcho, familiari tuo, cum Theophrafto amico meo, ut ille tuus 781/ Tr^ctKTMw (iiov longe omnibus anteponat, hic
autem

%co^yitiv3v,

utrique a

me mos

geftus
:

efte

videatur.

Puto enim me Dicasarcho afFatim fatisfeciffe refpicio nunc ad hanc familiam, quae mihi non modo ut requiefcam permittit ; fed reprehendit, quia non femper quierim. Quare in-

cumbamus,
Quinti
cm^iv

nofter Tite, ad illa praeclara ftudia

et eo,

und-e
xioov,

de difcedere non oportuit, aliquando revertamur.

fratris epiftola fcribis,
:

Quod
"^jfooS-g

Quid dicam nefcio verfibus manfionem fuam, ut quemvis movere poflit ita rurfus remittit, ut me roget, ut annales fuos emendem, et edam. Il~ lud tamen, quod fcribit, animadvertas velim, de portorio circumvedtionis ; ait fe de confilii fententia rem ad Senatum
^e.
:

me quoque fuit nam ita deplorat primis

ad

rejeciffe.

Nondum

videlicet

meas

literas legerat

quibus ad

eum,
lim,

re confulta et explorata, perfcripferam,

fi

non deberi. Ve-

qui Grasci
ft

jam

Romam

ex Afia de ea caufa venerunt,

videas, et,
re fentiam.

tibi

videbitur, his demonftres, quid ego de ea

Si

pofTum difcedere, ne caufa optima in Senatu

'
;

pereat,

ego fatisfaciam Publicanis

^e

f^fi>

(vere

tecum
-,

lo-

quar) in hac re malo univerfae Aftae, et negotiatoribus

nam

eorum quoque vehementer

bis

intereft.

Hoc
ft

ego fentio valde no-

opus

efTe.

Sed tu id videbis. Quaeftores autem, qusfo,

?

etiam de ciftophoro dubitant

nam

aliud nihil erit,

num cum

erimus omnia experti, ego illud ne quidem contemnam, quod

extremum
accipiemus

eft.
-,

Te

in Arpinati videbimus, et hofpitio agrefti

quoniam maritimum hoc

contempftfti.

S6

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

XVII.

pROR

U S,
:

ut fcribis, ita fentio

turbatur Sampfi-.
:

ceramus
tatis conjundtio,

nihil eH,

Xoynfji^ivM^ Tvpavvi^ct, av(rKvcl<^iTccj .

quod non timendum fit Quid enim ifta repentina

tamen
effe
?

O/tto-

affini-

quid ager Campanus, quid

fi

efFufio pecunise

fignificant

quae,

elTent extrema,

elTet

fed ea natura rei efl, ut

hxc extrema

nimium mali non pofTmt. Quid

enim

eos hasc ipfa per fe deledlare pofTunt

Nunquam huc

ve-

niffent, nifi ad alias res pefliferas aditus fibi

compararent. Dii

immortales
citer Id.

Verum, ut fcribis, haec in Arpinati a. d. vi. cirMaias non deflebimus, ne et opera et oleum philolo!

gias noflrae perierit

fed conferemus tranquillo animo.

^

Nequc

tam me iviXm^ict confolatur, ut antea, quam a,^cc(pofiici qua nulia jn re tam utor, quam in hac civili et publica. Quin etiam, quod efl fubinane in nobis, et non ^(piAo^oPov, (bellum efl enim folebat enim fua vitia noffe) id afficitur quadam deled:atione
:

me

pungere,

ne Sampficerami merita in patriam ad annos

noftra
ille
:

Dc majora viderentur, quam jam vacuum efl jacet enim

:

hac quidem cura certe

ut
'niucns'

fic,

Curiana

flare

videatur.

Sed haec coram.

-,

Tu

tamen

videris

mihi Romae fore

fi

ad noflrum adventum

quod fane
in
t))

facile patiar,
ita venies
fit
-,

tuo

modo

fieri poflit

fm, ut fcribis,

velim e

comTheoQuas-

phane expifcere, quonam

res fcilicet, ut foles kccto^
(jTm^riKoLs

me animo
xri^sf^oviKbv,

Alabarches.

et

ad
:

me

ab eo quafi

afferes,

quemadmodum me geram
'zsrtfi

ahquid ex ejus

fermone poterimus

Tooy'oXuv fufpicari.

A D AT T

C U

B.

II.

^y

CicERo Attico Sal.

XVIII.

A CCEPI
lexi,

aliquot epiftolas tuas, cx quibus intel-

quam fufpenfo animo et foUicito fcire averes, quid effet novi. Tenemur undique neque jam quo minus fed mortem et ejedlionem, quafi maferviamus, recufamus
:

jora,

timemus

quae

multo funt minora. Atque hic

ftatus,

qui

una voce omnium gemiiur, neque verbo cujufquam fublevatur, 'Z}(,o'^)is eft, ut fufpicor, illis, qui tenent, nullam cuiquam largitionem relinquere. Unus loquitur, et palam adverfatur adolefcens Curio.

Huic

piaufus maximi, confalutatio forenfis per

honorifica, figna praeterea benevolentise permulta a bonis

im-

pertiuntur
tantur.
civitatis

Fufium clamoribus, et conviciis, et fibilis, confecHis ex rebus non fpes, fed dolor, eft major; cum videas
:

voluntatem folutam, virtutem alligatam.

aliquando non

Ac

ne forte

quaeras

jcctTOL

M-^^h de fingulis rebus, univerfa res eo eft dedu6ta,

fit,

fpes ut nulla

modo

privatos,

verum etiam
fuit.

magiftratus, liberos fore.

Hac tamen

in oppreilione, fermo in

circulis duntaxat et conviviis, eft liberior,

quam

Vincere

timorem dolor, fed ita, ut omnia fint pleniflima defperationis. Habet etiam Campana lex execrationem in concione candidatorum, fi mentionem fecerint, quo aliter ager
incipit

pofiideatur, atque ut ex legibus Juliis.

caeteri.

Non

dubitant jurare

Laterenfis exiftimatur caute

fecifiTe,

tum

plebis petere deftitit, ne juraret.

quod TribunaSed de Republica non

libet plura fcribere.

Difpliceo mihi, nec fine

fummo
;

fcribo

dolore
tis

me

tueor, ut opprefiis

omnibus, non

demifiie

ut tan-

rebus geftis,

parum

fortiter.

Caefare valde liberaliter in;

vitor in legationem illam, fibi ut fim legatus

libera legatio voti caufa datur.

atque etiam

Sed hsec

et praefidii

apud pu-

dorem Pulchelli non habet

legat
:

fatis,

et a fratris

adventu

me

ab-

illa et

munitior

eft,

et

non impedit, quo minus adfim,

ToM. vm.

58

EPISTOLARUM
vellm.

cum

Hanc ego

teneo, fed

ufurum me non puto

:

ne:

que tamen

fcit

quifquam.

Non

lubet fugere

aveo pugnare

magna

funt

hominum ftudia.

Sed nihil affirmo: tu hoc

filebis.

De
fed

Statio

manumiffo,

et nonnullls aliis rebus,

angor quidem,
:

jam
fi

prorfus occallui.

Tu

vellem, egove cuperem, adelTes

deeffet.

nec mihi confilium, nec confolatio,

ut,

Sed

ita te para,

inclamaro, advoles.

CiCERo Attico Sal.

XIX.
ll/f

ULTA
motu,
et

me
ex

folllcitant,
iis

et

ex Relpubllcae tanto

periculis, quas
efl

mihi

ipfi

intendun-

tur, et fexcenta funt.

Sed mihi nihil

moleflius,

quam

Sta-

Nec meum imperium f ac mitto imperium i nonfimultatem meam revererifaltejn ? Nec, quid faciam, fcio neque tantum efl in re, quantus eft fermo. Ego autem ne iraftantum doleo, ac mici poffum quidem iis, quos valde amo
tium manumiifum.
:
:

rifice

quidem. Caetera In magnis rebus

minae Clodii, conten-

tlonefque, quas mihi proponuntur, modice

vel fubire eas videor

me

tangunt

etenim
tan-

mihi fumma
Dices

cum

dignitate, vel declinare

nulla

cum
^vb?

moleflia, pofTe.
;

fortaffe, dignltatis tA<f,

quam
ades
?

faluti,

fi

me

amas, confule.
:

Me

mlferum, cur non

fulffe

nihil te profe(5lo prasterlret

ego

fortaffe Tv(pxuT\oo, et ni-

mium

ru KdKu '^(TTnTmv^t. Sclto nlhll

turpe,

unquam

tam Infa-

tam perasque omnibus generibus, ordinlbus, aetatibus, ofFenfum, quam hunc ftatum, qui nunc efl magis mehercule quam vellem, non modo quam putaram. Populares ifli jam etiam modeftos homlnes fibilare docuerunt. Bibulus in me, tam
:

caelo efl

-,

nec quare, fcio

fed ita laudatur, quafi

JJnus

homo

nobis cunSiando rejlituit rem.

Pompeius,
;

noflri amores, qui

:

mlhi

fummo
no

dolori

eft,

ipfe fe afHixit
fit

an metu, neceife

iis

uti,

neminem tenet voluntate, vereor. Ego autem neque pug-,

cum

illa

caufa propter illam amicitiam

neque approbo.

A D
fus

AT T

U M L
gefli
:

B.

II.

59

ne omnia improbem, quas antea

utor via.
efl.

Populi fen-

maxime

theatro et fpedaculis perfpedtus

Nam
:

glaludis

diatoribus qua dominus, qua advocati iibilis confciffi

Apollinaribus Diphilus tragoedus in noftrum

lanter inve<5lus eft.

Pompeium

petu-

Nojira miferia tu
ijiam,

es

Magmis, millies coacgra-

tus eft dicere,

'uiter

Eandem virtutem
ii

veniet tempust cu?n

gemes, totius theatri clamore dixit, itemque caetera.

verfus, ut in

Nam

et

ejufmodi funt

tempus ab inimico Pomclamore funt

filius efl
dicfla.
:

peii fcripti eife videantur.

et caetera,

Si neque legesy neque tnorest cogunty

et

magno cum fremitu

mortuo plaufu
ut, falva
:

Csfar
huic

cum
ita

venilTet,

Curio

infecutus

plaufum

efl,

Republica, Pompeio plaudi folebat.

Tulit Caefar graviter.

dicebantur.
plauferant
riae,
;

Literae

Capuam

ad

Pompeium

volare

Inimici erant
hofles

Equitibus,
:

qui

Curioni ftantes
etiam frumenta-

omnibus

Rofcias legi,

minitabantur.

Sane res erat perturbata. Equidem malueillis,

ram, quod erat fufceptum ab

reor ne

lilentio

tranfire

fed ve-

non liceat. Non ferunt homines, quod videtur effe tamen ferendum fed efl jam una vox omnium, magis odio firmata, quam praefidio. Nofler autem Publius mihi minitatur, impendet negotium, ad quod tu fcilicet advoinimicus eft labis. Videor mihi noflrum illum Confularem exercitum bonorum omnium, etiam fatis bonorum, habere firmiflimum. Pompeius fignificat fludium erga me non mediocre. Idem afin quo non firmat, verbum de me illum non effe fadturum
: : :

me
ejus

ille

fallit,

fed ipfe fallitur.

:

Cofconio mortuo,

fum

in

locum

invitatus

id erat vocari in
\

locum mortui.

Nihil

me

turpius apud homines fuiffet

:

neque vero ad iflam ipfam

ce,cr<pcl?^eia,v

quicquam alienius funt enim illi apud bonos invidiofi ego apud improbos meam retinuiifem invidiam, alienam afTumpfifTem. Casfar me fibi vellet effe legatum. Honeftior haec declinatio periculi fed ego hoc nunc repudio. Quid ergo efl ? pugnare malo nihil tamen certi. Iterum dico, utinam adeffes Sed tamen, fi erit neceffe, arceffemus. Quid
:
: :
!

6o
aliud
?

EPISTOLARUM
quid
?

hoc opinor.
tamdiu
?

Certi fumus periiTe omnia.

fcripfi
li

Quid

enim

6lxK<^0|U,e5
:

Sed haec
te,
-,

properans, et meher-

cule timide

pofthac ad

aut,
fi

perfidelem habebo, cui

dem, fcribam plane omnia

intelliges.

aut,

obfcure fcribam, tu tamen

te

In

iis

epiftolis

me

Laslium,

Furium, faciam
iis

caetera erunt cv

co(viyy,ol^.

Hic Caecilium colimus,

te

et obferva-

mus

diligenter.

Edicta Bibuli audio ad

miiTa

ardet do-

lore et ira nofter

Pompeius.

CicERo Attico Sal.

XX.

A N I C AT O,
fui.

ut te velle intellexeram, nullo loco deliteris tuis

Numeftium ex
Varro

ftudiofe fcriptis li-

benter in amicitiam recepi.

tueor diligenter.

Caecilium, quibus rebus poffum,

Pompeius amat nos, carofque habet. Credis ? inquies. Credo prorfus mihi perfuadet. Sed quia, ut video, pragmatici homines omnibus hiffatisfacit nobis.
:

toricis praeceptis, verlibus

denique, cavere jubent, et vetant

-,

credere
facere

-,

alterum facio, ut caveam

alterum, ut non credam,

non poftum. Clodius adhuc mihi denuntiat periculum. Pompeius affirmat non effe periculum ; adjurat; addit etiam,
fe prius

occifum
et

iri

ab eo,

quam me violatum
fcribam ad
te.

iri.

Tradtatur

res.

Simul

quid

erit certi,

Si erit

pugnan-

dum, arceftam ad focietatem laboris ; li quies dabitur, ab Amalthea te non commovebo. De Republica breviter ad te fcribam jam enim charta ipfa ne nos prodat, pertimefco. Itaque poft:

hac,

fi

erunt mihi plura ad

te fcribenda,

a,?iKyi^^tM$

obfcurabo.
;

Nunc quidem novo quodam morbo

omnes
rietas

civitas

moritur

ut,

cum

oa quae funt
in re nulla

a<fla

improbent, querantur, doleant, va-

fit,

aperteque loquantur, et
afferatur.
;

jam
finis

clare gerefifti fine

mant

tamen medicina nulla

exitium futurus

Neque enim

internecione poffe arbitramur

praeter
fit.

nec videmus qui

cedendi

Bibulus

hominum

admiraticne et

AD ATTICUM
benevolentia in caslo
et legunt
:

B.

II.

6i

eft

edidla ejus et conciones defcribunt

novo quodam genere in

eft,
:

fummam

gloriam venit.

Populare nunc nihil tam

quam odium popularium. Haec

li

quo

lint eruptura,

timeo

fed,

difpicere quid coepero, fcri-

bam
to

ad

te apertius.
;

Tu,

li

me amas
fis fit
;

tantum, quantum profecinclamaro, ut accurras

:

amas

expeditus facito ut

fi

Quod fcripferam te Furium fcripturum, nihil neceffe efl tuum nomen mutare me neque utar meo chirographo, faciam Laslium, et te Atticum neque figno ; fi modo erunt ejufmodi literae, quas in alienum
fed do operam, et dabo, ne
neceffe.
:

incidere nolim.
fortaffe centies.

Diodotus mortuus

efl

reliquit nobis

H-S

Comitia Bibulus
diflulit.
;

cum

Archilochio edid:o in

ante diem
ineptus
:

xv Kal. Nov.
nec tamen

A Vibio
et efl

hbros accepi. Poeta

inutilis.

fcit nihil

non

Defcribo

et remitto.

CiCERO Attico Sal.

XXI.

T\ E

republica quid ego tibi fubtiliter

efl miferior,

tota periit

atque hoc

quam
ita

reliquifli,

quod tum

videbatur ejufmodi dominatio civitatem opprefiiffe, quas jucun-

da

effet

multitudini
:

bonis autem

molefla, ut tamen fine

pernicie

nunc repente tanto

fit,

in odio efl

omnibus,

ut,

quorfum

eruptura

horreamus.

Nam

iracundiam atque intemperantiirati

am

illorum fumus experti, qui Catoni

omniaperdiderunt:

fed ita lenibus uti videbantur venenis, ut poffe videremur fine

dolore interire

nunc vero

fibilis

vulgi, fermonibus honefto-

rum, fremitu

Italise,

vereor ne exarferint.

ut faepe etiam loqui

tecum folebam,

fic

Equidem fperabam, orbem Reipubhcas effe

converfum, ut vix fonitum audire, vix impreffam orbitam videre, pofTemus

j

et fuiffet ita,
:

fi

homines tranfitum tempeftatis

diu occulte fufpiraffent, poflea
et

expedlare potuiflent

fed

cum

jam gemere,

ad extremum vero loqui omnes

clamare.

62
coeperunt.

EPISTOLARUM
Itaque
ille

amicus nofter, infolens infamia^, femprogreffum praecipitem,

inimicos habet
:

per in laude verfatus, circumfluens gloria, deformatus corpore,

fracftus

animo, quo

fe

conferat nefcit
:

inconftantem reditum, videt

bonos,

imte-

probos ipfos, non amicos.

nui lacrimas,

Ac

vide mollitiem animi

non

cum

illum ante viii Kal. Sext. vidi de

eifet

edicflis

Bibuli concionantem, qui antea folitus

centiffime illo in loco,

jadare

fe

magniii-

fummo cum amore

populi, cundtis fa!

ventibus.
libi,

Ut
iis

ille

tum

humilis, ut demiffus erat

!

ut ipfe etiam

non

folum, qui aderant, difplicebat

!

fpedlaculum
ut

uni Crallb jucundum, cxteris non item

Nam,

quia deciderat
:

ex

aftris,
fi

lapfus,

quam

progreftus, potius
fi

videbatur

et,

Apelles,

Venerem, aut

Protogenes lalyfum illum

fuum
;

coeno oblitum videret,

magnum,

credo, acciperet dolorem

et

fic

ego hunc, omnibus a

me

pidlum

politum

artis coloribus,

fubito deformatum, non fme

nemo
efle

putabat, propter
;

Quanquam Clodianum negotium, me illi amicum

dolore vidi.
fuit

magno

debere

tamen tantus

amor, ut exhauriri nulla poflet

ubi proponuntur, prae multitu;

injuria.

Itaque Archilochia in illum edifta Bibuli populo ita

funtjucunda, ut
tabefcat dolore

eum locum,

dine eorum, qui legunt, tranfire nequeant

;

ipfi ita

acerba, ut

mihi mehercule molefta, quod

femper

dilexi,

nimis excruciant, et

eum, quem timeo, tam vehemens vir,

et

tamque

acer in ferro, et

tam infuetus contumelias, ne omni

Bibuli qui
fit

animi impetu dolori

futurus, nefcio
:

et iracundiae pareat.

exitus
eft.

ut
in

nunc

res

fe

habet, admirabili gloria

diftuliflet
;

Quin cum comitia

menfem Od;obr.
ut iret ad

quod

folet

ea res populi voluntatem oftendere, putarat Casfar oratione fua

pofte impelli concionem,
feditiofiftime diceret,
ris
?

Bibulum muha cum vocem exprimere non potuit. Quid quiE:

fentiunt, fe

nullam

ullius partis

voluntatem tenere
eft nobis.

eo

magis

vis nobis eft

timenda. Clodius inimicus

nihil efle
:

Pom-

peius confirmat

eum

fadiurum contra me.

Mihi pe-

riculofum

eft

credere

ad refiftendum

me

paro.

Studia fpero

ADATTICUM
me fumma
ro,

LIB.
:

11.

63

habiturum omnium ordinum. Te

denique, mihi,
fatisfacit
:

cum

ego delideconfilii,

tum

vero res ad tempus illud vocat

fi

plurimum

animi,
ferit.

prasfidii

te

ad tempus videro, accefdivinitus

:

Varro mihi

Pompeius loquitur

fpero nos aut certe

difcefTuros.

cum fumma gloria, aut fine moleflia etiam, Tu, quid agas, quemadmodum te obledes, quid

cum

Sicyoniis egeris, ut fciam cura.

CicERo Attico Sal.

XXII.

r\ U A M
*;

vellem Romse

manfiffes profedo,

fi

hasc

fore putafTemus.

Nam

Pulchellum noflrum
habet
certi,

facil-

lime teneremus

aut certe, quid effet fadturus, fcire poffemus.

:

Nunc

fe res lic
:

habet

volitat, furit, nihil

multis
videt,

denuntiat

quod

fors obtulerit, id adlurus videtur.

Cum

quo fit in odio flatus hic rerum, in eos, qui hasc egerunt, impetum fadurus videtur cum autem rurfus opes et vim exercitus recordatur, convertit fe in nos nobis autem ipfis cum vim, tum judicium, minatur. Cum hoc Pompeius egit, et, ut ad me ipfe referebat, (ahum enim habeo neminem teflem) vehemen:
:

ter egit,

cum

diceret, in

fumma
:

fe perfidias et fceleris

infamia

fore,

fi

mihi periculum crearetur ab

eo,

quem

ipfe armaffet,
fibi

cum plebeium fieri paffus effet ipfum et Appium de me hanc

:

fed fidem
fi

recepiffe

et

ille

non

fervaret, ita latu-

rum, ut omnes

intelligerent, nihil fibi antiquius amicitia nof-

tra fuiffe. Haec, et in

bat ilium primo fane

eam fententiam cum multa dixiffet, aiediu multa contra ; ad extremum autem
fe
ille

manus
effe

dediffe, et affirmaffe nihil

contra ejus voluntatem

fadlurum.
:

Sed poflea tamen

perrime loqui

quod

fi

non

faceret,

non deflitit de nobis aftamen ei nihil credere-

mus

atque omnia, ficut facimus, pararemus.

gerimus, ut in dies fingulos et fludia in nos

noflrae augeantur.

Nunc hominum

ita

nos

et

opes
;

Rempublicam nuUa ex

parte attingimus

64

EPISTOLARUM
illa

in caufis, atque in

opera noflra forenfi,

fumma

Induflrla

quod egregie non modo iis, qui utuntur opera, fed etiam in vulgus, gratum effe fentimus. Domus celebratur: occurritur renovatur memoria Confulatus ftudia fignificantur in eam fpem adducimur, ut nobis ea contentio, quae impendet, interdum non fugienda videatur. Nunc mihi et confiliis opus expedita mihi erunt eft tuis, et amore, et fide. Quare advola omnia, fi te habebo. Multa per Varronem noftrum agi pofverfamur
:
: : : :

funt, quae te urgente erunt firmiora;

ci,

multa cognofci, quae

.
.

tibi
eft

multa ab ipfo Publio eliocculta effe non poterunt multa

:
:

etiam

Sed abfurdum

fingula explicare

tum ego
in eo,

requi-

ram

te

ad omnia.

Unum
fi

illud tibi perfuadeas velim,

:

omnia
fi

mihi fore

explicata,

te videro

fed

totum

eft

ante

quam
gente,

ille
fi

ineat magiftratum.

Puto,

Pompeium

Crafix)

ur-

tu aderis, qui per (iooomv ex ipfo intelligere poflis,

qua

fide

ab

illis

agatur, nos aut fine moleftia, aut certe fine

errore, futuros.

Precibus noftris et cohortatione non indiges

quid mea voluntas, quid tempus, quid rei magnitudo, poftuDe Republica nihil habeo ad te fcribere, nifi let, intelligis.

fummum odium omnium hominum

mutationis tamen fpes nulla.
Sed,

in eos, qui tenent

omnia
tasdet

quod

facile fentias,

ipfum Pompeium, vehementerque poenitet. Non provideo fafed certe videntur h^ec alitls, quem exitum futurum putem
:

quo eruptura. Libros Alexandri, negligentis hominis, et non boni poetse, fed tamen non inutilis, tibi remifi. Numerium

Numeftium

libenter accepi in amicitiam

et

hominem gravem,

t prudentem, et

dignum

tua commendatione, cognovi.

CiCERo Attico Sal.

XXIIL

"^UNQUAM ante arbitror

gifiTe,

te epiftolam
:

meam

le-

nifi

mea manu

fcriptam

ex eo colligere
temporis

poteris, quanta occupatione diftinear.

Nam cum vacui

A D AT T
nihil

C U

B.

II.

6^

haberem,

et

cum,

recreandae voculs caufa, necefTe eflct

Primum igitur illud te fcire volo, Sampliceramum noftrum amicum vehementer fui flatus poenitere, reftituique in eum locum cupere, ex quo demihi ambulare, haec didavi ambulans.
cidit,

dum

doloremque fuum impertire nobis, et medicinam interdeaperte quaerere ; quam ego pollum invenire nullam
:

inde omnes
confenefcere

illius
;

partis au(5lores ac focios, nullo adverfario,

confenfionem univerforum nec voluntatis, nec

fermonis, majorem
fcire cupere, certo

unquam
fcio)

fuifle.

Nos autem (nam,

id

te

publicis confiliis nullis interfumus,

:

totofque nos ad forenfem operam laboremque contulimus

ex

quo, quod facile intelligi

pofiit, in

multa commemoratione ea(^outtiS^cs

rum rerum,
noflrae
tiat,

quas geflimus, defiderioque verfamur. Sed

confanguineus non mediocres terrores jacit atque denun-

et

Sampficeramo negat
fi

casteris

prse fe fert,

et oflentat.
fi
;

Quamobrem,
fi

me amas
j

tantum, quantum profedto amas,

ingredere
efl,
;

dormis, expergifcere
curris, advola.

fi

flas,

fi

ingrederis, curre

quantum ego in confiliis et prudentia tua, quodque maximum eft, quantum in amore et fide ponam. Magnitudo rei longam orationem fortafTe defiderat, conjunftio vero noflrorum animorum brevitate contenta Permagni noflra interefl, te, fi comitiis non potueris, at efl.
Credibile non
declarato illo, effe Romae.

Cura ut

valeas.

CiCERo Attico Sal.

XXIV. f\

UAS

Numeflio

literas dedi, fic te iis

fieri

evocabamj
poflet
:

ut nihil acrius, neque incitatius,

ad
:

illam

KiMvm adde etiam fi quid potes, Ac ne fis perturbatus novi enim te ; et non ignoro, quam fit amor omnis foUicitus fed res efl, ut fpero, non tam exitu molefla, atque anxius
:

quam

aditu.

Vettius

ille,

ille

nofler index, Casfari, ut perfpi-

cimus, pollicitus

efl, fe

curaturum, ut in aliquam fufpicionem

I

ToM.

VIII.

66

EPISTOLARUM
Itaque infinuatus in fami-

facinoris Curio filius adduceretur,

liaritatem adolefcentis, et
fus,

cum

eo, ut res indicat,

fxpe congref-

eum locum deduxit, ut diceret fibi certum cffe cum fuis fervis in Pompeium impetum facere, eumque occidere. Hoc Curio ad patrem detulit, ille ad Pompeium res delata ad Senatuin efl. Introdudtus Vettius, primo negabat fe unquam cum Curione reftitifle neque id fane diu nam ftatim fidem publicam poflulavit. Haud reclamatum efl. Tum expofuit,
rem
in
:

manum
fuiffet,

fuifle juventutis

duce Curione,
et

in

qua Paulus

initio
filius,

et

Q^Caepio hic Brutus,

:

Lentulus, ilaminis

confcio patre

poflea C. Septimium, fcribam Bibuli, pugioattuliffe

nifi ei
:

nem

fibi a

Bibulo
defuiffe,

quod totum irrifum

Conful dediffet
in
;

efl

Vettio
id

pugionem
ejed:um

eoque magis

efl,

quod

a. d. iii. Id.

Maii Bibulus Pompeium fece:

rat certiorem, ut caveret infidias

quo

ei

Pompeius

gratias

egerat. Introdudius Curio filius dixit ad ea, quoe Vettius dixerat

:

fus,

maximeque in eo tum quidem Vettius eft reprehenquod dixerat adolefcentium confilium, ut in foro cum
Gabinii
fuifle
-,

gladiatoribus

pem Paulum
donia
fuiffe.

Pompeium adorirentur in quem conflabat eo tempore

:

eo princiin

Mace-

Fit fenatus-confultum ut Vettius, quod confeftelo fuiffe, in vincula conjiceretur

:

fus effet fe

cum

qui

eum

emififfet, contra

Rempublicam
effe

effe

fadlurum.

Res

erat in ea

opinione, ut putarent id

adlum, ut Vettius in foro

cum
telis
:

pugione,
deinde

et

item

fervi

ejus

comprehenderentur
-,

cum

ille fe

diceret indicaturum

idque

ita

adlum

effet,

nifi

Curiones rem ante ad

Pompeium

detuliffent.

Tum

fenatus-

confultum
lar,
is,

in concione recitatum efl.

Poftero autem die Cas-

qui olim Praetor

cum

effet,

Q^Catulum ex
;

inferiore

loco jufferat dicere,

in eo loco
ceret.

Vettium

in

Roftra produxit

eumqus
non
li-

confbituit,
ille

quo Bibulo Confuli

afpirare

Hic

omnia, quse voluit, de Republica

dixit,

et,

qui iliuc fadlus inftitutufque venilfet,

oratione fua fuflulit,

primum Cspionem
nominarat
;

de
ut

quem

in Senatu'acerrime

; :

A D AT T
appareret,

C U

B.

II.

67
:

nod:urnam deprecationem intercefiifTe deinde, quos in fenatu ne tenuiffima quidem fufpicione attigerat, eos nominavit, Lucullum, a quo folitum effe ad fe mitti

nodlem

et

C. Fannium, illum, qui in P. Clodium fubfcripferat

L.

Do-

mitium, cujus

domum
;

conftitutam

me non
opus

nominavit

fed dixit,

unde eruptio fieret Confularem difertum, vicinum

fuilfe,

Confulis,

fibi dixiffe,

effe reperiri.

Ahaiam Servilium aliquem, aut Brutum, Addidit ad extremum, cum, jam dimiffa
fuiffet, fe audiffe a

concione, revocatus a Vatinio

Curione, his

Pifonem generum meum, et M. Laterenfem. Nunc reus erat apud Craffum Divitem Vettius de vi
de rebus confcium
effe
:

et,

cum

effet

damnatus, erat indicium poftulaturus

quod

fi

impetraffet, judicia fore videbantur.

Ea

nos, utpote qui nihil

contemnere folemus, non pertimefcebamus.

Hominum

qui-

dem fumma
tedet,
ita

erga nos ftudia figniiicabantur

fed prorfu-s vits

funt

omnia omnium miferiarum

pleniffima.

Modo
fubito

c^dem timueramus, quam oratio difcufferat ea, quam quotidie

:

fortiffnni fenis

Q^Confidii

timere potueramus,

exorta

efl.

Quid

qua^ris

nihil

me

infortunatius, nihil fortu-

tum hoc tempore. Nos tamen his miferiis ered;o animo et minime perturbato fumus honeflifiimeque dignitatem noflram et magna cura tuemur.
natius efl Catulo,

cum

fplendore

vitas,

Pompeius de Clodio jubet nos effe fine cura, et fummam in .nos benevolentiam omni oratione figniiicat. Te habere confiliorum aucflorem, follicitudinum focium, omni in cogitatione
conjuncftum, cupio.
ageret, item, atque eo

Quare, ut Numeflio mandavi, tecum ut

fi

potefl acrius, te rogo, ut plane ad nos

advoles.

Refpiraro,

fi

te videro.

I 2

68

EPISTOLARUM
CiCEKo A^
T
I

c o

Sae.

XXV. /^ U M
fcis fcripfilTe

aliquem apud
fcire

te

laudaro tuorum famillarlumi

j

volam illum
fcriplifTe,

ex

ad te de Varronis

me id fecilTe erga me officio

te
;
:

ut nuper

me
re-

te

ad

me

eam rem fummas

fcripfifTes,

tibi voluptati effe

fed ego

mallem
faceret,

ad illum

mihi illum

fatisfacere

non quo
rodv

fed ut faceret. Mirabiliter

;C5V ^^^v.

enim moratus

eft, ficut nofli, A<xtc6

Sed nos tenemus praeceptum

illud, rus

x^etT^vTuv,

At hercule alter tuus familiaris Hortalus, quam plena manu, quam ingenue, quam ornate, noflras laudes in aflra fuflulit, cum de Flacci praetura, et de illo tempore AUobrogum, diceret
?

Sic habeto, nec amantius, nec honorificentius, nec copio-

fius,

potuifTe dici.

Ei

te

hoc fcribere a
?

me

tibi effe

miffum,

fane volo.

Sed quid tu fcribas

:

quem jam ego

venire atque

adeffe arbitror

tecum fuperioribus literis. Valde te expedlo, valde defidero ; neque ego magis, quam ipfa res et tempus pofcit. His de negotiis quid fcribam ad te, nifi idem quod faepe ? Republica nihil defperatius iis, quorum opera, nihil majore odio. Nos, ut opinio, et fpes, et conjecflura nofita

enim

egi

tra

fert,

firmifTima

benevolentia

hominum muniti fumus.

aut eris partibrevi tempore

Quare
ceps.

Aut expedies nos omni moleflia, Ideo fum brevior, quod, ut fpero, coram
advola.

conferre quae volumus licebit.

Cura ut

valeas.

^9

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

III.

CiCERo Attico Sal.

maxime noilra interelTe arbitrabar te t^Q \w>4 nobifcum ; tum vero, ut legi rogationem, intellexi ad iter id, quod conftitui, nihil mihi optatius cadere poiTe, quam ut tu me quamprimum confequare 3 ut, cum ex Italia profedi effemus, live per Epirum iter eflet faciendum, tuo tuorumque praelidio uteremur ; live aliud quid agendum t^Qt,
I.

f^ U M

antea

certum confilium de tua fententia capere poflemus.

QuamFacilius
lex
eft.

obrem
potes,

te

oro des operam, ut

me

flatim confequare.

quoniam

de provincia Macedonia perlata

nifi

Pluribus verbis tecum agerem,

loqueretur.

pro

me

apud

te res

ipfa

CiCERo Attico Sal.

II.

TTINERIS
Sicse
3

noflri caufa fuit,

quod non habebam lo-

cum, ubi pro meo jure

diutius tKo. pofTem,

quam
:

in

fundum

praefertim

nondum
fi

rogatione corredta

et

limul

intelligebam te ex eo loco,

te

haberem, pofTe
effe

me Brundu-

fium referre

fme

te

autem non

nobis

illas

partes tenendas

70

EPISTOLARUM
Nunc, ut ad
rei

propter Autronium.
veneris,
fcio
j

te

antea rcripfi,
Iter
tffe

fi

ad nos

confilium totius

capiemus.

moleilum

fed tota calamitas

ita

non poflum,
leas.

omnes moleftias habet. Plura fcribere fum animo perculfo et abjeiflo. Cura ut va-

Dat. vi. Id. Apr. in oris Luc.

CiceroAtticoSal.
III.

TTTI
poenitet
:

NAM

tias,

me

agam graquod me vivere coegifti. Adhuc quidem valde fed te oro, ut ad me Vibonem flatim venias, quo
illum diem videam,
tibi iter

cum

ego multis de caulis converti

toto itinere ac fuga
feceris,

meum. Sed

eo

fi

veneris, de
Si id

mea confilium

capere potero.

non

mirabor

fed confido te effe

fadurum.

CjcERo Attico Sal.

IV.

l\/riSERIiE
tribuas,
:

noilrae potius velim,

quam

inconftantis,

quod a Vibone, quo te arceffebamus, fubito allata eft enim nobis rogatio de pernicie mea ; in difceffimus qua, quod corred:um effe audieramus, erat ejufmodi, ut mihi ultra quadringenta millia liceret efle. Illo cum pervenire non liceret, flatim iter Brundufium verfus contuli ante diem rogationis ; ne et Sica, apud quem eram, periret ; et quod Melite effe non licebat. Nunc tu propera ut nos confequare, fi modo fed, quod fupereft, recipiemur. Adhuc invitamur benigne
:

Me, mi Pomponi, valde poenitet vivere apud me tu plurimum valuifti. Sed haec coram
timemus.
:

qua in
fac

re

modo,

ut venias.

AD ATTICUM
CicERo Attico
V.

LIB.

III.

71

Sal.
agit gratias
et
:

'T^ERE NTIA
eft

tibi et

(xpe

et

maximas

id

mihi gratiflimum. Ego vivo miferrimus,

maxies

mo

dolore conficior.

Ad

te

quid fcribam, nefcio.

:

Si

enim

Romas, jam
alTecutus,

me

affequi

non potes

fm

es in via,

coram agemus, quae erunt agenda. ut, quoniam me ipfum femper amafti, eodem amore fis j ego enim idem fum inimici mei mea mihi, non me ipfum, ade:

cum eris me Tantum te oro,

merunt. Cura ut valeas. Dat. viii.

Id.

Apr. Thurii.

CiceroAtticoSal.
VI. "^f
eis, et
filio

ON

fuerat

mihi dubium, quin

effem
:

te

Tarenti aut Brun;

dufii vifurus

idque ad multa pertinuit

ia

ut in Epiro confifleremus, et de reliquis rebus tuo con-

non contigit, erit hoc quoque in magno numero noflrorum malorum. Nobis iter efl in Afiam,, maxime Cyzicum. Meos tibi commendo. Me vix mifereque fuflento. D. xiv. Kal. Mai. Tarent..
uteremur.
id

Quoniam

CiCERO Attico Sal.

VII.

gRUNDUSIUM
die pueri tui

veni

a. d.

xiv. Kal. Maias.

;

Eo

mihi

a te literas reddiderunt

et alii

pueri pofl

diem tertium
efl,
fi

ejus diei alias literas attulerunt.

Quod

me

rogas et hortaris, ut apud te in Epiro fim, voluntas tua

mihi valde grata

quidem optatum, enim celebritatem

minime nova fed et confilium mihi odi liceret ibi omne tempus confumere
et
;
:

fugio homines

lucem

afpicere vix poffum.

72
Efl*et

EPISTOLARUM
mihi
:

ifta

folitudo,

praefertim

tam

familiari

in

loco,
efl

non amara

fed itineris caufa, ut devortcrem,

primum
;

de-

vium
te.

deinde, ab Autronio et cceteris quatridui

deinde, fine
tran-

Nam
non
:

caftellum
efl

feunti

munitum habitanti mihi prodefTet ; neceffarium. Quod fi auderem, Athenas

pete-

rem
funt

fane ita cadebat ut vellem

et te

Nunc
fatis

et

noflri hoflcs ibi

il-

non habemus

et

veremur, ne interpretentur,
abelTe.i

lud quoque oppidum ab Italia non

nec fcribis,

quam
efficis,

ad diem te expedtemus.
ut

non

noflri

unum a me manus abflineam alterum non potes, ut me confilii vitasque poeniteat. Quid enim eft quod me
ad vitam vocas,
;

Quod me

retineat, praefertim

fi

fpes ea

non

efl,

quae nos proficifcentes

profequebatur

quas incidi per

Non faciam, ut enumerem miferias omnes, in fummam injuriam, et fcelus non tam inimicone et

rum meorum, quam invidorum,

tem,
et te in

meum
Hoc
-,

mcerorem exagi-

eundem

lu(Slum vocem.

unquam

tanta calamitate effe afFedtum

fuiffe
efl.
;

neminem nemini mortem magis

affirmo,

optandam
termiffum

cujus oppetend^ tempus honefliflimum prse-

Reliqua tempora non funt jam ad medicinam,

fed ad finem, doloris.

De

Republica, video

te colligere

omnia,

quas putes aliquam

fpem mihi

poffe afFerre
;

rum

quas

quanquam exigua

funt
fi

mutandarum retamen, quoniam placet,

:

expedlemus.

Tu

nihilo minus,

properaris, nos confequere

nam
mus.

aut accedemus in

Epirum

aut tarde per Candaviam ibi-

Dubitationem autem de Epiro non inconflantia noflra

quod de fratre, ubi eum vifuri effemus, nefciebamus quem quidem ego nec quo modo vifurus, nec ubi diid efl maximum et miferrimum mearum miffurus fim, fcio
afFerebat, fed
:

omnium
aifi

miferiarum.

Ego

et faspius

ad

te et plura fcriberem,

mihi dolor meus

cum omnes

partes mentis,

tum maxime
Cura ut

hujus generis facultatem, ademiffet. Videre

valeas. Dat. prid, Kal.

te cupio.

Mai. Brundufii.

A D AT T

C U

B.

III.

'ji

CicERo Attico
VIII.

Sal.

"DRUNDUSIO
effet

proficifcens fcripferam ad te, quas

profecfli
j

ob caufas in Epirum non effemus

Achaia prope
difficiles

quod

et

plena audaciffimorum inimicorum,

et exitus

haberet,

cum
^

inde proficifceremur.
;

Accefiit,

cum

Dyrrachii effemus, ut duo nuntii afferrentur

unus

clafTe fra-

trem Ephefo Athenas

Itaque
illi

alter

pedibus per Macedoniam venire.

obviam mifimus Athenas, ut inde ThefTalonicam veniret. Ipfi proceffimus, et ThefTalonicam a. d. x Kal. Jun. venimus ; neque de illius itinere quicquam certi habebamys,
nifi

eum

ab Ephefo ante aliquanto profed:um.

:

Nunc
;

iftic

quid

agatur

magno opere timeo

:

quanquam
pridie data,

tu altera epiflola fcribis

altera,
j

Idibus Maiis audiri, fore ut acrius poflularetur

effe

jam

mitiora

fed ha^c

efl:

quam

illa

quo con-

turbor magis. Itaque,

rat et conficit,

cum meus me

moeror quotidianus lace-

tum

vero haec addita cura vix mihi vitam reliperdifficilis fuit

;

quam

facit.

Sed et navigatio

et ille incertus

ubi ego eifem, fortaffe alium curfum petivit.

libertus

Nam
in

Phaeto

eum non

vidit

vento rejedtus ab
fuit.

illo

Macedonec tam

niam, Pellas mihi praeflo

Reliqua
et

quam mihi timenda

:

fmt video, nec quid fcribam habeo,

omnia timeo

miferum

eft

quicquam, quod non

in noflram

fortunam cade-

re videatur.

Equidem adhuc
hoc metu
adjecflo,

mifer, in

maximis meis 2?rumnis

;

et ludlibus

maneo
ad-

ThefTalonicffi fufpenfus

nec audeo quicquam.

Cascilium non vidi.
tuis
literis.

Nunc
in

ea quse fcripfifti.
et

Tryphonem

Sermonem tuum

Motum

Pompeii cognovi ex Republica non tantum ego impen-

dere video,
affers
:

quantum Tigrane enim

tu aut vides, aut ad

neglecfto,
;

me confolandum
Varroni
fua-

fublata fijnt omnia.

:

me

jubes agere gratias

faciam

item Hypfaso.
a61:a

Qucd

des ne longius difcedamus,

dum

menfis Maii ad nos

ToM.

VIII.

74

EPISTOLARUM
me
ita effe

perferantur, puto
tui
:

fadlurum

atque

ita

perturbato

fum animo de
te

nondum ftaQuinto, ut nihil queam

fed ubi,

flatuere: fed

tamen ftatim

faciam certiorem.

mearum

inconftantia puto te mentis me^e

Ex epiftolarum motum videre qui,

;

etfi incredibili et fingulari

calamitate afflid:us fum, tamen

hon

tam eft ex miferia, quam ex culpae noftra? recordatione, commotus cujus enim fcelere impulfi ac proditi fimus, jam profe(5to vides ; atque utinam jam ante vidiffcs, neque totum animum tuum moerori mecum limul dediffes. Quare, cum me
:

afflid:um et confedtum ludtu audies, exiftimato

me
ei

ftultitias

me^ po^nam
rim,

ferre

gravius,

quam
fratre,

eventi

quod
et

credide-

quem

elfe

nefarium non putarim.

et

Me

meorum malo:

rum memoria,
ifta

metus de
et

in fcribendo impedit

tu

omnia vide
Dat. iv.

guberna.

Terentia tibi maximas gratias

fcripii,
mifi.

agit.
tibi.

Literarum exemplum, quas ad Pompeium

KaL Jun.

ThelTaloniCcE.

CiCERo Attico Sal.

IX.

QU
*-

NTUS
et

frater

cum

ex Afia

difceffiffet

ante

KaL

Mai.

Athenas

veniffet Idib. valde fuit ei

fi

properan-

dum, ne quid
perare

abfens acciperet calamitatis,

effet.
:

quis forte fuifTet,

qui contentus noflris malis non

Itaque

eum malui

pro-

Romam, quam
efl
;

ad

me

venire

et fimul

(dicam enim,

quod verum

ex quo magnitudinem miferiarum

mearum

perfpicere poffis)

animum

inducere non potui, ut aut illum,

in moerore afpice-

amantiffimum mei, molliffimo animo, tanto

rem
illi

-,

aut meas miferias Uidtu

afflidtas,

et

perditam fortunam,

offerrem, aut ab illo afpici paterer.

mebam, quod

profedto accidiffet, ne a

Atque etiam illud time digredi non poffet.

Verfabatur mihi tempus illud ante oculos,

res dimitteret, aut
vi

cum

ille

aut lidto-

avelleretur ex

complexu meo.

Hujus

acerbitatis

eventum

altera acerbitate

non videndi

fratris vitavi.

AD ATTICUM
In hunc

LIB.
literas

III.

7S

me cafum

vos vivendi audlores impuliftis. Itaque mei

peccati luo pcenas.

Quanquam me

tuiie

fuftentant
:

ex

quidem tamen aliquid habebant folatii ante, quam eo venifli, A Pompeio nunc Hortenfium allicey et ejufmodi viros. Obfecro, mi Pomponi, nondum perfpicis, quorum opera, quorum infidiis, quorum fcelere, perierimus ? Sed tecum haec coram agemus. Tantum dico, quod fcire te puto, nos non inimici, fed invidi, perdiderunt. Nunc, li ita funt quce fperas, fuflinebimus
quibus, quantum tu ipfe fperes, facile perfpicio
quiE
nos, et fpe, quajubes, nitemur
:

fin,

ut mihi videntur, in-

firma funt

quod optimo tempore

Terentia
efl,

facere

non

licuit,

minus
fciam

idoneo

fiet.

tibi

f^pe agit gratias.

Mihi etiam unum

;

de malis in metu

fratris miferi

negotium
fit.

quod
tibi

{\

cujufmodi

fit,

fciam quid agendum mihi

Me

etiam nunc
placet,

illorum beneficiorum et literarum expeAatio, ut

ThelTalonicae tenet.
Si
fit.

quid

erit

novi allatum, fciam de reli-

quo quid agendum

fcripfi,

Tu

li,

ut fcribis, Kal. Jun.

Literas, quas ad

Roma

pro-

fedtus es, propediem- nos videbis.

tibi mifi.

Pompeium

Dat. Id. Jun. ThefTalonicas.

CiCERo Attico Sal.

X.

A C TA
tuis
;

quE
literis

efi"ent
:

ufque ad viij.

KaL

Jun. cognovi ex
tibi

reliqua expedtabam,
allatis

ut

placebat,

Thefi^alonicae

quibus
fi

facilius flatuere potero ubi fim.

fi

Nam

fi

erit caufa,

quid agetur,
:

fpera videro, aut ibidem

opperiar, aut

me

ad te conferam

fin,

ut tu fcribis,

ifta

eva-

nuerint, aliquid aliud videbimus.

fignificatis
nifi

Omnino adhuc
j

nihil

mihi

difcordiam iftorum
efl,

quae

tamen

inter eos de

omnibus potius rebus

profit,

quam

de me.

Itaque, quid ea mihi

nefcio

fed tamen,

quoad

me

vos fperare vultis, vobis

obtemperabo.
objurgas, et

Nam

quod me tam

faepe,

animo infirmo

effe dicis,

tam vehementer, quacfo ecquod tantum

et

j^i

EPISTOLARUM
eft,

malum
confilii,

quod
flatu,

tam amplo

gratia?,

mea calamitate non fit ? ecquis unquam ex tam in bona caufa, tantis facultatibus ingenii, tantis praefidiis bonorum omnium, concidit ?
in

PofTum oblivifci qui fuerim ? non fentire qui fim ? quo caream honore ? qua gloria ? quibus liberis ? quibus fortunis ? quo
fratre
?

pluris

quem ego (ut novum calamitatis genus attendas) cum facerem quam me ipfum, femperque feciifem, vitavi ne
illius

viderem; ne aut

ludlum fqualoremque afpicerem, aut me,

illi

quem

ille

florentiflimum reliquerat, perditum

affliftumque

offerrem.

Mitto Ctera intolerabilia

etenim

fletu
;

impedior.

Hic utrum tandem fum accufandus, quod doleo

commifi, ut hasc aut non retinerem, (quod
intra parietes

an quod

facile fuilTet, nifi

meos de mea pernicie confilia inirentur) aut certe vivus nunc amitterem ? Haec eo fcripfi ut potius relevares me, quod facis, quam aut caftigatione, aut objurgatione, dignum putares ; eoque ad te minus multa fcribo, quod
et moerore impedior, et

quid exped:em
:

iftinc

magis habeo,
te confi-

quam quid
lii

ipfe

fcribam

quas

fi

erunt

allata,

faciam

noflri certiorem.

Tu, ut adhuc

fecifli,

quam

plurimis de

rebus ad

me

velim fcribas, ut prorfus ne quid ignorem.

Dat.

XIV Kal. Quint. Theffalonics.

CiCERo Attico Sal.

XI. ]\/F

et tuae literae, et

quidam boni
et expe(ftatio

nuntii,

non optimis
Si

tamen aud:oribus,
et

veflrarum literarum,
.

quod

tibi ita placuerat,

literas,

adhuc ThefTalonicae tenebant.

fi

accepero

quas expedto,

fpes erit ea
li

qus rumoribus

afFerebatur, ad te

me

conferam

non

erit,

faciam te certio-

rem, quid egerim.

juva
:

Tu

me, ut
:

facis,

opera, confilio, gratia,

:

jam define objurgare vero noli quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem defidero quem ita affedtum mea aerumna efTe arbitror, ut te ipfum confolari
confolari
!

AD ATTICUM
nemo
polTit.

LIB.

III.

yy

Quintum

fratrem
te,

optimum humaniffimumque
omnia
certa perfcribas.

fuftenta.

Ad me,
Quint.

obfecro

ut

Dat.

IV. Kal.

CiCERO Attico Sal.

XII. 'T^
proponi
tur.

U
et

quidem fedulo argumentaris, quid fit fperandum, maxime per Senatum idemque caput rogationis
:

fcribis,

quare in Senatu dici nihil liceat

accufas,

itaque file-

quod me afflid:em ; cum ita lim afflidus, ut nemo unquam j quod tute intelligis. Spem oftendis fecundum comitia. Qu ifta efl, eodem Tribuno plebis, et inimico Confule defignato ? Percuflifli autem me etiam de

Hic

tu

me

oratione prolata
tes.

cui vulneri, ut fcribis, medere,

iratus,

fi

quid po-

Scripfi

fed ita

quod ille prior fcripferat comprelferam, ut nunquam emanaturam putarem quo

equidem olim
:

modo

exciderit, nefcio. Sed quia

;

nunquam

accidit, ut

cum

eo

verbo uno concertarem

gentius,
fi

et quia fcripta

mihi videtur negliperii,

quam

caEterae

puto poffe probari non t^Q meam. Id,

:

putas

me

pofTe fanari, cures velim

in

fm plane

laboro.

Ego etiam nunc eodem

Licet

loco jaceg, fine

minus fermone

ullo, fine cogitatione ulla.

tibi,

ut fcribis, fignificarimj,

ut ad

Dodona ; tamen intelligo te re iflic proNon queo plura deffe, hic ne verbo quidem levare me poffe. fcribere, nec efl, quod fcribam \ veflra magis exped:o. Dat,
venires

me

XVI. Kal. Sext. TheffalonicGB.

CiceroAtticoSal.
XIII.

/^UOD
*^^

ad te fcripferam

me

in Epiro

futurum

pof-

tea

quam

extenuari fpem noftram, et evanefcere vi;

di,

mutavi confilium

nec

me

ThefTalonica commovi, ubi

efTe

78

EPISTOLARUM
me
de eo fcriberes, quod proximis
aliquid de nobis in

ilatueram, quoad allquid ad

literis fcripferas, fore uti

fecundum comitia

Senatu ageretur

id tibi

Pompeium

dixiffe.

Qua

de

re,

quo-

niam comitia habita funt, tuque nihil ad me fcribis j proinde habebo ac fi fcripfiffes nihil tffe. ; neque temporis non longinqui fpe dudlum effe molefle feram. Quem autem motum te videre fcripferas, qui nobis utilis fore videretur, eum nunIn Tribunis plebis defignatiant, qui veniunt, nullum fore. quam fi exped:aro, non erit, quod putes tis reliqua fpes eft
:

me

caufae meas ac voluntati

meorum

defuiffe.

Quod me

faepe

accufas, cur

hunc
ita

meum
me

cafum tam

graviter feram, debes ig-

nofcere,

cum

afHidtum videas, ut neminem

unquam

nec videris, nec audieris.

Nam

quod
:

fcribis

te

audire,

me

etiam mentis errore ex dolore

efl
j

afiici

mihi vero mens integra

atque utinam tam in periculo

fuiffet,

cum

ego

iis,

quibus

meam

falutem carifBmam

effe

arbitrabar, inimicifHmis cru-

deliffimifque ufus

fum

qui, ut

me paululum

inclinari timore
et perfidia

viderunt,

fic

impulerunt, ut omni fuo fcelere

ab-

uterentur ad exitium
bis

meum. Nunc, quoniam

efl

Cyzicum noperfcribas.

eundum, quo

rarius ad

me
:

literse

perferentur, hoc velim

diligentius omnia, quae putaris

me

fcire

opus

efle,
fi

Q^fratrem
relinquo,

meum

fac diligas

quem ego

mifer

non

me totum

periifTe arbitrabor.

incolumem Dat. Non. Sext,

CiCERo Attico Sal.

XIV. Tf
credo
nobis.
effe

fum expedatione de Pompeio, quidnam de nobis velit, aut oftendat. Comitia enim
tuis
literis

plenus

habita

quibus abfolutis,

fcribis

illi

placuiffe agi de
;

Si tibi flultus efTe videor qui fperem, facio tuo jufTu

etfi fcio te

morari.

me Nunc

iis

epiftolis potius, et

meas

fpes folitum effe re-

velim mihi plane perfcribas, quid videas.

:

Scio
ea
li

nos noflris multis peccatis in hanc aerumnam incidiffe

AD ATTICUM
nos
vixifle, et

LIB.
viiE

III.

79

qul cafus aliqua ex parte correxerint, minus molefte feremus

adhuc

vivere.

Ego

propter

celebritatem, et

quotidianam expedlationem rerum novarum, non commovi

:

me

fed jam extrudimur, non a Plancio, adhuc ThefTalonica (nam is quidem retinet) verum ab ipfo loco, minime appofito

ad tolerandam in tanto ludtu calamitatem.

ut fcripferam, non veni,

In

Epirum

ideo,

quod fubito mihi

effet

univerfi nuntii ve-

nerant et

literse,

quare nihil
fi

neceffe

quam proxime
:

Ita-

liam

effe.

Hinc
;

aliquid a comitiis audierimus, nos in

ftabat

Afiam

convertemus

neque adhuc

quo potifHmum

fed fcies

Dat. XII. Kal. Sext. ThefTalonicas.

ClCERG AtTICO SaL,

XV.

CCEPI

Id.

Sext.

quatuor epiflolas a

te

mifTas

^j

unam, qua me objurgas, et rogas ut fim firmior ; alteram, qua Crafli libertum ais tibi de mea follicitudine macieque narraffe ; tertiam, qua demonflras adta in Senatu ; quartam de eo, quod a Varrone fcribis tibi cfTe confirmatum de voluntate Pompeii. Ad primam tibi hoc fcribo ; me ita dolerCp ut non modo a mente non deferar, fed id ipfum doleam, me, tam firma mente ubi utar, et quibufcum, non habere. Nam fi tu me uno non fine moerore cares, quid me cenfes, qui et te et omnibus ? et fi tu incolumis me requiris ecquo modo a me ipfam incolumitatem defiderari putas ? Nolo commemorare quibus rebus fim fpoliatus, non folum quia non ignoras, fed etiam ne fcindam ipfe dolorem meum hoc confirmo, neque
;
:

tantis bonis effe

incidiffe.

privatum quemquam, neque in tantas miferias

Dies autem non

modo non

levat

ludlum hunc, fed

;

etiam auget.

Nam

ca3teri

dolores mitigantur vetuftate

hic

non

poteft

non

et fenfu praBfentis miferias, et recordatione pra;-

terita vitce, quotidie augeri

neque meos, fed

enim non mea folum, me ipfum. Quid enim fum ? Sed non faciam
:

defidero

8o
ut aut

E P

T O L A R U

tuum animum angam querelis, aut meis vulneribus fajpius manus afferam. Nam quod purgas eos, quos ego mihi ego vero tantum illum fcripfi invidiffe, et in eis Catonem puto ab ifto fcelere abfuifTe, ut maxime doleam plus apud me fimulationem aliorum, quam iftius fidem, valuifTe. Caeteri
:

quos purgas, debent mihi purgati

fero agimus.
CrafTi libertum nihil

effe,

tibi

fi

funt.

Sed haec
In

puto fmcere locutum.

Sed quid Curio
prolata, nefcio.
ita
?

Senatu rem probe fcribis adtam.

an illam

orationem non legit

quae unde

fit

Sed Axius,

ejufdem

diei fcribens ad

me

adta,
:

non
tu,

laudat Curionem.

At
:

poteft ille aliquid praetermittere

nifi

quod

erat,

profed:

non

fcripfifli.

Varronis fermo facit expedlationem Caefaris

;

atque utinam ipfe Varro incumbat in caufam

quod profe6to

cum
veftri

fua fponte,
et
patriae
laetere

tum te inflante, faciet. Ego, fi me aliquando compotem fortuna fecerit, certe efRciam ut
unus ex omnibus amicis
;

maxime
quar, ut
putes.
Si
:

meaque
eft

officia et
fic

ftudia, quae

parum antea luxerunt, (fatendum

te peccavi,

enim)

exe-

me

aeque tibi, ac fratri, et liberis noftris, reflitutum

quid in

ac potius,

quoniam peccavi, ig-

nofce

in

me enim ipfum
te
fi,

peccavi vehementius.

Neque
efle

haec

eo fcribo, quod

non meo cafu maximo dolore

afFe<5lum

fciam

fed profed:o,

amare deberes ac
nobis
effe

quantum me amas et amafli, tantum debuiffes, nunquam effes paffus me, quo tu
;

abundabas, egere confilio

iitile

nec

effes

paffus

mihi perfuaderi,
Sed tu tantum la-

legem de

collegiis perferri.

crymas
ego
:

praebuifli dolori

meo, quod

erat amoris,

tanquam

ipfe

quod meritis meis perfed:um effe potuit, ut dies et nodtes quid mihi faciendum effet cogitares, id abs te meo, non tuo, fcelere praetermiffum efl. Quod fi non modo tu, fed quifquam fuiffet, qui me Pompeii minus liberali refponfo perterritum a turpiflimo confilio revocaret, quod unus tu facere

maxime

potuifti, aut

occubuiffem honefte, aut

:

vicftores

hodie viveremus.

Hic mihi ignofces

te,

me enim ipfum multo

:

magis accufo

deinde

quafi

me

alterum

et

fimul mea?

AD ATTICUM
culpae

LIB.

III.

8i

focium quaero
;

ac

ii

reftituor,

etiam minus videbimur

noflro, tuo ipfius
fcribis de privi-

deliquiiTe

abs teque certe,

quoniam nullo
te

beneficio diligemur.
legio

Quod
;

cum Culeone
multo
eft

locutum

efl

aliquid

fed

melius abrogari. Si
qui ferri non
aliud
>

enim nemo impediet, quid efl firmius ? finat ; idem fenatus-confulto intercedet.
opus
efl
fi,

fin erit,

Nec quicquam

quam

abrogari

nam

prior lex nos nihil laedebat

quam

ut efl promulgata, laudare voluiffemus, aut, ut erat

negligere,

negligenda,

nocere omnino nobis non potuiffet.

defuit, fed etiam

Hic mihi primum non modo confilium

fuit.

obpoef-

Caeci, cseci,
:

inquam, fuimus
nifi

in veflitu

mutando,
agi
:

in

pulo rogando
fet,
fieri

quod,

nominatim mecum

coeptum

perniciofum
ut,

fuit.
fi

Sed pergo praeterita

veruntamen

ob hanc caufam,

quid ageretur, legem illam, in qua

popularia multa funt, ne tangatis.

cipere quid agatis, aut

Verum

efl

ftultum

me

prsali-

quo modo.

Utinam modo agatur

tuae literac,

quid

in

quo

ipfo

multa occultant

credo ne vehevides agi poffe,

mentius defperatione perturber.

aut quo

Quid enim

modo ?

per Senatumne

afl tute fcripfifli

ad me, quod-

dam
neve

caput legis Clodium in curiae pofle

dici, liceret.
?

fixifTe,

ne

referri,

Quo modo
iis,

igitur

Domitius
fcribis, et

fe dixit rela-

turum

quo modo autem

quos tu
de

de re dicen?

tibus, et ut referretur poflulantibus, Clodius tacuit

Ac,

li

per populum, poterintne

fententia
?

nifi

Quid de bonis ? tui ? aut, fi non poterit, egomet quomodo potero ? Haec nifi vides expediri, quam in fpem me vocas ? fin autem fpei nihil efl, quae efl mihi vita ? Itaque expedto Theffalonicas ad:a Kalend. Sext. ex quibus flatuam, in tuofne agros confugiam, ut

omnium Tribunorum plebis quid de domo ? poteritne refli-

neque videam homines,

deam,
poni,
et

quos nolim,

et

te,

ut fcribis, vi-

propius fim,
fratri,

fi

quid agatur, idque intellexi

tum Quinto

placere; an

cum tibi, abeam Cyzicum. Nunc, Pom-

quoniam nihil impertifli tuas prudentiai ad falutem meam, quod aut in me ipfo fatis efle confilii decreras, aut tc

ToM.

VIII.

82
nihil plus

EPISTOLARUM
mihi debere, quam ut
praefto eJfTes;

quoniamque ego proditus, indudlus, conjed:us, in fraudem, omnia mea pracfidia neglexi ; totam Italiam, in me eredlam ad me defendendum,
me, meos, meis tradidi inimicis, infpectante et tacente te ; qui li non plus ingenio valebas quam ego, certe timebas minus fi potes, erige afflidtos, et in eo nos juva fin omnia funt obftrudta, id ipfum fac ut fciamus; et nos
deftitui et reliqui
;
:
:

aliquando aut objurgare, aut comiter confolari, define.

Ego

fi

tuam iidem accufarem, non me potiffimum tuis tedtis crederem meam amentiam accufo, quod a te tantum amari, quantum ego vellem, putavi quod li fuiifet, iidem eandem, curam majorem, adhibuiffes me certe ad exitium prscipitantem retinuifles ; iftos labores, quos nunc in naufragiis noftris fufcipis, non fubilfes. Quare fac, ut omnia ad me perfpedla et explorata perfcribas meque, ut facis, velis effe aliquem; quoniam qui fui, et qui eife potui, jam eife non poiTum ; et ut his literis non te, fed me ipfum, a me eife accufatum putes Si qui erunt, quibus putes opus eife meo nomine literas dari^
: :
-,

velim confcribas, curefque dandas. Dat. xiv., Kal. Sept.

CicERo Attico Sal.

XVI.
quid.

T^OTUM
rum
Si

iter

mihi incertum

facit expedlatio literaali-

veftrarum Kal. Sext. datarum, non aliud

-,

Epirum iin minus, Cyzicum, aut aliud quid, fequemur. Tuae quidem literae, quo faepius a me leguntur, hoc fpem faciunt mihi minorem ; quod cum lecftae funt, tum id, quod attulerunt ad fpem, iniirmant ut facile appafpes erit,
;

reat, te et confolationi fervire, et veritati

idque

te

rogo plane,

ut ad
bis.

me

quae fcis, ut erunt

quae putabis, ita fcribas ut puta-

Dat. XII. Kal. Sept.

AD ATTICUM

LIB.

III.

83

CiceroAtticoSal.
I

XVII.
Sept.

Y\ E

Quinto

fratre nuntii nobis triftes,

nec

varii,

ve-

nerant ex ante diem

Non. Jun. ufque ad

prid. Kal.

Eo autem
;

die Livineius,
Is

M.

Reguli libertus, ad

me

Regulo miffus
effe nuntiavit

venit.

fed fuiffe

omnino mentionem nullam fadlam tamen iermonem de C. Clodii filio

:

ifque mihi

tum

a fratre literas attulit.

Sed poftridie Sextii

pueri venerunt, qui a te literas attulerunt, non tam exploratas a timore,

quam fermo

Livineii fuerat.

Sane fum in

meo

infinito
efl.

moerore

follicitus, et

eo magis, quod Appii quajflio

literis fcribis
alii

Caetera, quae ad
eife

me

eifdem

de noftra fpe,
:

intelligo

languidiora,

quam

oftendunt

ego autem,

quoniam non longe ab eo tempore abfumus, in quo res dijudicabitur, aut ad te conferam me, aut etiam nunc circum hasc loca commorabor. Scribit ad me frater, omnia fua per te unum fuftineri. Quid te aut horter ? quod facis ; aut agam gratias ? quod non expedtas. Tantum velim, fortuna det nobis poteflatem, ut incolumes amore noflro perfruamur. Tuas literas

femper maxime expedlo

Sept.

in quibus cave vereri, ne aut

veritas acerba
fit.

diligentia tua

mihi molefla, aut

Dat. prid.

Non.

CiCERo Attico Sal.

XVIII.

C^XPECTATIONEM
ras,

nobis non parvam attuletibi

cum

fcripferas

Varronem

pro amicitia

confirmaffe, caufam
et,

noflram

Pompeium

certe fufcepturum
effent,

fimul a Caefare

literae,

quas exped:aret, remiffas

auc-

torem etiam daturum.

Cffifaris literae
?

Utrum

id nihil fuit, an adverfat.E funt

?

an

efl.

aliquid in fpe

Etiam

illud fcripferas,

84

EPISTOLARUM
dixifTe.

eundem fecundum comitia

malis jaceam, et
fi

Fac,

(fi

vides quantis

putas

efTe

humanitatis tuas)

caufa noftra certiorem.

Nam

Quintus

frater,

me fac de tota homo mirus, qui

:

me tam

valde amat,

omnia
vis,

mittit fpei plena, metuens, credo,

literae

defedlionem animi mei.

Tuae autem

funt variae

neque
te,

enim me defperare

nec temere fperare.

Fac, obfecro

ut omnia, quae perfpici a te poffunt, fciamus.

CiCERO Attico Sal.

XIX.

(^ U O A D
*

ejufmodi mihi
iis effet

literae

a vobis afferebantur,
;

ut aliquid ex

expedtandum
Poftea

fpe et cupidiadlio
:

tate Theffalonicae retentus

fum.

quam omnis
ire

jus anni confedla nobis videbatur, in

celebritas

Afiam

nolui

huquod et

mihi odio

efl

et,

fi

fieret aliquid a

novis magiflrate ftatui

tibus, abeffe longe

nolebam. Itaque in Epirum ad

intereffet loci natura,

me

conferre

non quo mea

:

qui lucem

om-

nino fugerem
iicifcar
;

fed et ad falutem libentiflime ex tuo portu proea prascifa erit,

et,

fi

mam
teras

vitam vel fuflentabo,

nufquam facilius hanc miferrivel, quod multo eft melius, ab-

jecero.

Ero cum

paucis, multitudinem dimittam.

Me

tuae li-

nunquam in tantam fpem adduxerunt, quantam aliorum attamen mea fpes etiam tenuior femper fuit, quam tuae literae. Sed tamen quoniam cceptum efl, age, quoquo modo ccEptum
et

efl,

quacunque de caufa, non deferam neque optimi atque

nec fpem aerumnofillimae mulieris Terentiae, nec
ad falutem dabit, aut, quod fcripfi

unici fratris miferas ac lud:uofas preces, nec Sextii caeterorum-

que

promifi*a,

miferrimas mulieris Tulliolae obfecrationem, et fideles literas

tuas.

Mihi Epirus aut

iter

fupra.
fimis,

Te
;

oro et obfecro, T. Pomponi, jucundiffimifque,

a meis confiliariis

cariflimis,
fi

me omnibus amplifrebus perfidia hominum

fi

fpoliatum
des
;

me

proditum

et

projed:um vi-

fi

intelligis

me

coa<5tum, ut ipfe

me

et

meos perderem.

AD ATTICUM
ut

LIB.

III.

2$

me

tua mifericordia juves, et

-,

Quintum
; li

fratrem, qui poteft

;

efle falvus, fuflentes

fi

Terentiam liberofque meos tueare

minus,
invifas,
fi

me,
;

putas te

iftic

vifurum, expedes

potes

mihique ex agro tuo tantum

Gccupari poteft
;

et

quantum meo corpore pueros ad me cum literis quamprimum, et

aflignes,

quam

faepifrime, mittas.

Dat. xvi. Kal. Odtob.

CiCERo

S.

D. Q^C-fficiLio Q^F. Pomponiano Attico.

quidem ita effe, et avunculum tuum fundtum * effe officio, vehementifHme probo gaudere me tum dicam, fi mihi hoc verbo licebit uti. Me miferum! quam om-

XX.

/^UOD

nia effent ex fententia,

fi

nobis animus,

fi

confilium,

fi

fides

eorum, quibus credidimus, non defuiffet quae colligere nolo, ne augeam mcErorem. Sed tibi venire in mentem certe fcio,
:

quae vita effet noflra, quas fuavitas, quae dignitas

ad quag re-

cuperanda per fortunas incumbe, ut

reditus

facis,

diemque natalem

mei cura ut

in tuis aedibus amoeniffimis

agam tecum,
:

et

cum
ita

meis.

nitur,

Ego huic maxime tamen

fcribitur, ut

fpei et expedtationi, quae nobis

propofed

volui praeflolari apud te in Epiro

ad

me

putem

effe

commodius nos eifdem

ut fcribis, ita

in
efl.

locis effe.

De domo
fi

et Curionis oratione,

In univerfa falute,
nia
j

ea

modo

nobis reftituetur, inerunt

omnihil

ex quibus nihil malo,

:

quam domum.

Sed

tibi

mando nominatim

totum

me

tuo amori fideique

commendo.
expedifli,

Quod

te in

tanta hereditate ab
eft.

omni occupatione

valde mihi gratum

poUiceris, ut

Quod
;

facultates tuas ad

meam

falutem

omnibus rebus

a te praster csteros juver, id

quanro-

tum

fit

praefidium video

intelligoque te multas partes meae

;

falutis et fufcipere, et pofTe fuftinere

neque, ut

ita facias,

gandum effe. Quod me vetas quicquam fufpicari accidiffe ad animum tuum, quod fecus a me erga te commifTum, aut praetermifTum, videretur, geram tibi morem, et liberabor ifta

86
cura
:

EPISTOLARUM
tamen eo plus debebo, quo tua in me humanitas excelfior, quam in te mea. Velim, quid videas, quid intibi

fuerit

telligas,

quid agatur, ad

me

fcribas; tuofque

omnes ad noftram
fatis

falutem adhortere.
bet, nec

Rogatio Sextii neque dignitatis

:

ha-

cautionis

nam
;

et

nominatim

ferre oportet, et de

bonis diligentius fcribi

et id animadvertas velim.

Dat. iv.

Non.

Ocftob. Thelfalonica?.

CicERo Attico Sal.

XXI.

^R
;

G I N TA

dies erant ipfi,

cum

has
:

dabam

lite-

ras,

per quos nullas a vobis acceperam

mihi autem

animo jam, ut antea ad te fcripll, ire in Epirum, et ibi omnem cafum potilTimum expedtare. Te oro, ut, fi quid erit, quod perfpicias quamcunque in partem, quam planiffime ad
erat in

me

fcribas
elfe,

et

meo nomine,

ut fcribis, literas, quibus putabis

opus

ut des.

Dat. v. Kal.

Novemb.

'CiceroAtticoSal.
XXII. "p
patio

TS

diligenter ad

me

Quintus

frater et Pifo, quse

te

effent adta, fcripferant;

tamen vellem tua

confuefti, ad

occu-

non impediffet, quo minus, ut

me

quid

ageretur, et quid intelligeres, perfcriberes.

Me

adhuc Planire

cius liberalitate fua retinet,

jam

aliquoties

conatum

in

Epirum. Spes homini eft injedla, non eadem quae mihi, nos una decedere ; quam rem fibi magno honori fperat
Sed jam,
erit ut

poffe
fore.

cum

adventare milites dicentur, faciendum nobis

:

ab eo difcedamus
fcias

quod cum faciemus, ad

et
literis,
:

te flatim

mittemus, ut

ubi fimus.

Lentulus fuo in nos

declarat,
faepe

ofiicio,

quod

et

re,

et

promiflis,

fpem nobis

nonnullam

affert

Pompeii voluntatis

enim tu ad

me

AD ATTICUM
fcripfifti,

LIB.
poteflate.

III.

87
Metello
per
te.

eum totum

eife

in

illius

De

fcripfit

ad

me

frater,

quantum
omnia.

fperaret,
et

profedum
meis mihi
ludlu,

effe

Mi

Pomponi, pugna ut tecum

cum

liceat vi-

vere, et fcribe ad

me

Premor cum

tum

defi-

derio

rerum omnium, quae mihi

fi

me

cariores

femper fuerunt.

Cura ut valeas. Ego, quod per ThefTaliam eram auditurus, et quod mei
eos perrexi,

irem in Epirum, perdiu nihil

fludiofos

habeo Dyrrachinos, ad

cum illa fuperiora ThefTalonicae fcripfiffem. Inde cum ad te me convertam, faciam ut fcias tuque ad me velim omnia quam diligentifTime, cuicuimodi funt, fcribas. Ego
:

jam aut rem, aut ne fpem quidem, Decemb. Dyrrachii

exped:o. Dat. vi. Kalend

CiCERo Attico Sal.

XXIII.
qua

NTE
cepi
;

d. V. Kal.

Decemb.

tres epiflolas a te

ac-

me

hortaris,

unam datam a. d. viii Kal. Novemb. in ut forti animo menfem Januarium expe<flem;
de Lentuli fludio, de

eaque, quae ad fpem putas pertinere,

Metelli voluntate, de tota Pompeii ratione, perfcribis.

tera epiflola praeter

In al-

confuetudinem tuam diem non adfcribis

;

fed fatis fignificas

tempus
et

lege

enim ab o6to Tribunis

eo ipfo die dediffe, id
utilitatis

plebis
efl a.

promulgata, fcribis
d. IV.

te eas literas

KaL Novemb.

quid putes
fi

eam promulgatio-

nem

attuliffe fcribis.

In quo

etiam noflra falus

cum

hac lege

defperata erit, velim pro tuo in

me amore hanc inanem meam

quam
ineptam, putes
:

diligentiam, miferabilem potius,

aliquid fpei, des
vis magiflratibus

fm

eft

operam ut majore
defendamur.

diligentia pofthac a

no-

Nam
-,

ea veterum

Tribunorum

plebis rogatio tria capita habuit

unum

de reditu meo, fcrip-

tum

incaute
;

nihil

enim

reflituitur, praeter civitatem et orfatis efl

:

dinem

quod mihi pro meo cafu

fed quae cavenda

88
fuerint, et

EPISTOLARUM
quo modo,
fit.

te
fi

non

fugit.

Alterum caput

eil trala-

titium de impunitate,

quid contra

alias leges ejus legis er-

Tertium caput, mi Pomponi, quo confilio, et a quo, fit inculcatum vide. Scis enim Clodium fanxiife, ut vix, aut omnino non poffet nec per Senatum, nec per popugo fadtum
lum, infirmari fua lex
tiones
fere
:

fed vides

nunquam

elfe

obfervatas fancfi

earum legum, qua^ abrogarentur. abrogari pofTet neque enim ulla

j

Nam
efl,

id effet, nulla

quae

non

ipfa fe
11-

fepiat difficultate

abrogationis

fed,

cum

lex abrogatur,

lud ipfum abrogatur, quo non

eam
ita

abrogari oporteat.

Hoc

cum
fit,

revera ita

fit

cum femper
ejiy

od:o noflri Tribuni plebis

habitum obfervatumque caput pofuerunt hoc Ji quid in

:

hac rogatione fcriptum

efl,

quod per

leges,

plebifve fcituniy

hoc

quod per legem Clodiam, promulgare,

abrogare, derogarct
ei

obrogare, S.

F.fua non

liceat,

non

licuerit

quodve

qui promui-

gavitf abrogavity derogavit, obrogavit, ob eam rem pcence multce-

Atque hoc in illis Tribunis plebis non laedebat ; lege enim collegii fui non tenebantur quo major efl fufpicio malitias alicujus, cum id, quod ad ipfos nihil pertinebat, erat autem contra me, fcripferunti ut novi Tribuni plebis fi efi^ent timidiores, multo magis fibi eo capite uten*ve Jity
:

E. H. L. N. R.

dum

putarent.
a.

Neque
d. iii.

id a Clodio praetermiffum efl: dixit

in concione

Non. Nov. hoc

non
fallit

capite defignatis

enim Tribu-

nis plebis prsefcriptum effe quid liceret.

effe

Tamen

in lege nulla

ejufmodi caput,

te

in abrogando uterentur.
invefliges velim
;

quod fi opus effet, omnes Ut Ninnium, aut caeteros, fugerit,

:

et quis attulerit

et quare odlo

Tribuni ple-

Senatum de me referre non dubitarint, five quod obfervandum illud caput non putabant ; iidem in abrogando tam cauti fuerint, ut id metuerent, foluti cum effent, quod ne iis quidem, qui lege tenentur, efl curandum. Id caput fane nolim
bis ad

novos Tribunos plebis ferre

fed perferant

modo quid
:

libet

uno

capite,

tentus.

quo revocabor, (modo res Jam dudum pudet tam multa

conficiatur)
fcribere

ero con-

vereor enim.

AD ATTICUM
ne re jam defperata legas
tibi,
aliis
;

LIB.
eft

III.

89

ut haec

mea
fi

diligentia miferabilis

irridenda, videatur.

Sed

aliquid in fpe, vide

;

legem,
cet
:

quam T. Fadio fcripfit nam Sextii noftri, quam tu

Vifellius
tibi

ea mihi perpla-

probari fcribis, mihi non

data
;

placet. Tertia eft epiflola prid. Id.

Novemb.
fint,

in

qua ex-

ponis prudenter et diligenter, quas

quae

rcm

diftinere vite,

deantur, de CralTo, de Pompeio, de caeteris.

ut,
li

Quare oro

qua fpes
in

erit poffe ftudiis

bonorum,

audloritate,

mul-

titudine comparata

perfringatur

rem confici, des operam ut uno impetu eam rem incumbas, casterofque excites. Sin,
tua conjedtura,

tum etiam mea, fpei nihil efl ; oro obteflorque te, ut Quintum fratrem ames, quem neve quid eum patiare gravius ego miferum mifere perdidi meum Ciconfulere de fe, quam expediat fororis tuae filio
ut ego perfpicio
; ;

cum

ceronem, cui nihil mifello relinquo

praster
;

invidiam

et

igno-

miniam nominis mei,

tueare quoad poteris

Terentiam,

unam

omnium aBrumnofiilimam, fuftentes tuis ofiiciis. Ego in Epirum proficifcar, cum primorum dierum nuntios excepero. Tu ad me velim proximis literis, ut fe inltia dederint, perfcribas.

Dat. prid. Kal. Decemb.

CicERo Attico Sal.

XXIV. A
quorfum
do
vidifTe

NTEA
cafurum

cum
effet,
:

ad

me

fcripfifTetis,

veflro confenfu
;

Confulum
id

provincias ornatas efle

etfi

verebar

prudentius

tamen fperabam vos aliquid aliquanpofleaquam mihi et didum efl et fcrip-

tum, vehementer confilium veftrum reprehendi, fum graviter commotus ; quod illa ipfa fpes exigua, quae erat, videtur efle
fublata.,

Nam
?

fi

Tribuni plebis nobis fuccenfent, quas potefl

:

fpes effe

Ac

videntur jure fuccenfere

cum
:

et expertes
;

conconita

f]Hi fuerint,

qui caufam noflram fufceperant

fui juris amiferint

et noflra

cef^ione

omnem vim ToM. VIII.

praefertim

cum

-r^
dicant,

EPISTOLARUM
fe noftra

caufa voluifTe fiiam poteftatem efTe de Confufed ut ad noflram caueife

libus ornandis,

non ut eos impedirent,

fam adjungerent.
lint,
fe invitis.

Nunc
quod

ii

Confules a nobis alieniores

ve-

pofTe id libere facere; lin vellent noftra caufa, nihil poiTe

Nam

fcribis,

ni ita nobis placuifTet, illos

-,

hoc

idem per populum affecuturos fuiffe invitis Tribunis plebis iieri nuUo modo potuit. Ita vereor, ne et ftudia Tribunorum amiferimus ; et, fi fludia maneant, vinclum illud adjungendorum Confulum amiffum fit. Accedit aliud non parvum incommodum, quod gravis illa opinio, ut quidem ad nos perferebatur, Senatum nihil decernere antequam de nobis adlum effet, amiffa eft ; praefertim in ea caufa, quas non modo neceffaria non fuit, fed etiam inufitata, ac nova. Neque enim un-

quam
hoc

arbitror ornatas effe provincias defignatorum

conftantia, qua^ erat

',

ut,

cum

in

mea caufa fufcepta-, imminuta fit, nihil jam poffit non decerni. Jam his, ad quos relatum efl, erat enim difHcile reperire, amicis placuifle, non mirum fit qui contra tanta commoda duorum confulum palam fententiam diceret. Fuit omnino difficile non obfequi vel amicifliilla
:

mo me
rit,

homini Lentulo,
deponeret.

vel Metello, qui

fimultatem humanifli-

Sed vereor, ne hos tamen tenere potuerimus,

Tribunos plebis amiferimus.

et tota res
:

Haec

res

quo loco

fit,

velim

quemadmodum cecideet ita ut ad me fcribas

;

inflituifli

nam
eft.

ifta veritas,

etiamfi

jucunda non

efl,

mihi.^a-

men

grata

Dat. iv. Id. Decemb.

CiceroAttico
XXV.

Sal.
mihi

pOST tuum a me difcefTum

effe
:

litera^

Roma

allatae

funt, ex quibus perfpicio nobis in hac calamitate

tabefcendum
pies)
fi

neque enim, (fed bonam in partem accitu,

ulla fpes faluti noftrae fubeffet,

difcefTiffes.

pro tuo amore in

me, hoc tempore

Sed ne ingrati, aut ne omnia

AD ATTICUM
velle

LIB.

III.

91
illud abs

nobifcum una

interire,

videamur, hoc omitto

affirmafti,

te peto,

des operam, id

quod mihi
fiftas.

ut te ante Kal.

Jan. ubicunque erimus,

CiCERo Attico Sal.

XXVI. T
in
I

T E Ri^
fulto,

mihi

Quinto
efl

fratre

cum

fenatus-confunt.

quod de

me

fadtum,
et
fi

allatae

Mihi
Tu,

animo

eft

legum lationem expectare;

obtredtabitur, utar

audtoritate Senatus, et potius vita,

quaefo, feftina ad nos venire.

quam

patria,

carebo.

CiCERO Attico Sal.

XXVII. T^

tuis literis, et

ex re

ipfa,

nos funditus periiTc

video.

Te

oro ut, quibus in rebus mei tui indefis.

digebunt, noftris miferiis ne

videbo.

Ego

te,

ut fcribis, cito

92

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E R

IV.

CiCERo Attico Sal.

1.

f^ U M

primum Roraam

veni, fuitque, cui rede ad te

^^^ literas darem, quam ut tibi abfenti de

enim, (ut vere fcribam)
rem, nec prudentiorem,
terita

nihil prius

faciendum mihi putavi,

reditu noftro gratularer.

te in confiliis

Cognoram

mihi dandis nec fortio-

mea
:

in te

quam me ipfum; nec etiam pro praeobfervantia nimium in cuftodia falutis mes dite,

ligentem

eundemque

qui primis temporibus erroris noftri,

falfi
tulijffe,

aut potius furoris, particeps, et

acerbiffime difcidium

timoris

focius, fuiffes,
operae,

noflrum

plurimumque
reditum

Hudii,

diligentias,

laboris,

ad conficiendum

meum
et

contuliffe.

Itaque hoc tibi vere affirmo, in

maxima

lastitia,

exoptatiffima gratulatione,

unura nd curaulandura gaudium

confped:um, aut potius complexura, mihi tuum defuiffe;

ferael nadlus

quem

nunquara

diniifero

ac, nifi etiara praetermiffos

frudtus tuas fuavitatis prasteriti teraporis oranes exegero, profelo hac reftitutione fortunse

me

ipfe

non

fatis

dignura judi-

cabo.

Nos adhuc

in noftro ftatu,

quod

difficillirae recuperari

poffe arbitrati furaus, fplendorera noftrura illura forenfera, et

in Senatu audloritatera, et

apud

viros
:

bonos gratiara, raagis,

quam optaramus,

confecuti fumus

in re

autem

familiari,

qus

A D AT T
quemadmodum
laboramus
efle
;

C U

B.

IV.

n
noftras

fradta,

diffipata, direpta

fit,

non ignoras, valde

tuarumque non tam facultatum, quas ego

judico,

quam

confiliorum ad colligendas et conftituendas

reliquias noftras, indigemus. a tuis arbitror,

omnia aut fcripta effe aut etiam nuntiis ac rumore perlata, tamen ea
etli

Nunc,

infcribam brevi, quse

le

te

puto potifTimum ex meis

Sext. Dyrrachio

literis vel-

cognofcere.

Pridie

Nonas

fum

profedtus,

ipfo illo die,

quo lex

eil lata

de nobis. Brundufium veni Nonis

fuit priefto, natali fuo ipfo die,
et
tuae

Sext.

Ibi

mihi Tulliola mea

qui cafu idem natalis erat et Brundufm;^ colonise,

vicinjE

Salutis

quas res animadverfa a multitudine,

fumma
vi. Id.

Brundufmorum
Sext. cognovi,
rifico ftudio

gratulatione celebrata

eil.

Ante diem

cum Brundufii effem, literis Quinti fratris, miomnium astatum atque ordinum, incredibili conlegem
cohiitiis

curfu

Italiae,

centuriatis effe perlatam.

ita feci,

Inde

a Brundufinis honeflifTimis ornatus, iter

ut undique
ita

ad
ni,

me cum
ut

gratulatione legati convenerint.

ullius ordinis

Ad urbem

ve-

nemo

homo

nomenclatori notus fuerit,

qui mihi obviam non venerit, praster eos inimicos, quibus

id

ipfum non liceret aut difiimulare, aut negare. Cum veniffem ad portam Capenam, gradus templorum ab infima plebe completi erant
j

qua plaufu maximo

cum

effet

mihl gra-

tulatio fignificata, fmiilis et frequentia et plaufus

me

ufque

ad Capitolium celebravit

in foroque, et in ipfo Capitolio,

miranda multitudo
annonas

fult.

Poftridie in
gratias

Senatu, qui fuit dies

Non. Septembris, Senatui

egimus.

Eo biduo cum

effet

homines ad theatrum primo, deinde ad Senatum, concurrifTcnt impulfu Clodii ; mea opera frumenti Inopiam effe clamarent j cum per eos dies Senatus de
caritas, et

fumma

annona haberetur

et

ad ejus procurationem fermone non fo;

lum
que

plebis,
ipfe

verum etiam bonorum, Pompeius vocarctur idcuperet ; multitudoque a me nominatim ut id de;

cernerem poflularet
abeffent Confulares,

feci,

et accurate
fe

fententiam dixi,

cum

quod tuto

negarent pofle fententiam

94

EPISTOLARUM
Afranium. Fadtum
tit
:

dicere, praeter MefTallam et

efl

fenatus-con-

fultum

in

meam

fententiam,

cum Pompeio

ageretur, ut

eam

quo fenatus-confulto recitato, cum continuo populus, more hoc infulfo et novo, plaufum, meo nomine recitando, dedillet, habui concionem omnes
fufciperet, lexque ferretur
:

rem

magiflratus praefentes, prscter

unum

Praetorem, et duos Tri-

bunos plebis, dederunt.

nes Confulares nihil
tos

Poftridie Senatus frequens, et

om;

Pompeio
fe

poflulanti negarunt.

Ille lega-

quindecim

cum

poflularet,

me

principem nominavit

et

ad omnia
ferunt,

me

alterum

fore dixit.

Legem
:

Confules confcriprei

qua Pompeio per quinquennium omnis poteflas

frumentari^ toto orbe terrarum daretur

alteram MeiTius, qui

omnis pecuniae dat poteftatem, et adjungit claffem et exercitum, et majus imperium in provinciis, quam fit eorum, qui
eas obtineant. Illa noflra lex Confularis

nunc modefta
velle fe dicit
:

videtur,
;

hxc

MefTii

non ferenda. Pompeius illam

magis, quod de

fami-

liares,

hanc.
et eo

Confulares, duce Favonio, fremunt

nos tace-

mus
iices

domo

noflra nihil

refponderunt.
;

Qui

fi

fuflulerint

adhuc Pontireligionem, aream prsefuo nomine locabunt,

;

claram habebimus
aeftimabunt
:

fuperficiem Confules ex fenatus-confulto

fm

aliter,

demolientur,

rem totam
fluxas
fcis,
;

aeflimabunt.

Ita funt res noftras

ut in fecundis,

ut in adverfis, bonae.
Praeterea funt

In re familiari valde fumus, ut

perturbati.

quasdam domeftica, que

literis

non committo. Quintum fratrem, infigni pietate, virtute, fide, pra^ditum fic amo, ut debeo. Te expedto, et oro, ut matures venire ; eoque animo venias, ut me tuo confilio egere non finas.

Alterius vits

quoddam initium ordimur. Jam quidam,

Vehementer
te

qui nos abfentes defenderunt, incipiunt praefentibus occulte

irafci,

aperte invidere.

requirimus.

A D AT T

C U

B.

IV.

95

CicERO Attico Sal.

II.

forte rarins tibi a

;

me, quam

a caeteris, literss

reddun-

tur

peto a

te,

ut id

non modo
;

negligentise meiE, fed

ne occupationi quidem tribuas

nulla
ficii

quce

etfi

fumma

eil,

tamen
'et

cffQ poteft tanta,

ut interrumpat iter amoris noftri,

of-

mei.

Nam

ut veni

Romam,
:

iterum nunc fum certior facPrioribus

tus, effe cui

tibi declaravi

darem

literas

itaque has alteras dedi.

fuiffet, et

adventus nofter qualis

quis effet ftatus,

;

atque omnes res noftra^

fluxae
;

quemadmodum
Pofl

effent

ut in fecundis,

ut in adverfis, bonae.

illas

datas literas fecuta efl

fumma
in

contentio de domo.

Diximus apud
fi

Pontifices pridie
:

Kal. Odtobres.

Ad:a

res efl accurate a nobis

et,

fi

unquam

dicendo fuimus aliquid^ aut etiam

et

mus, tum profedlo dolor

dicendi dedit.
tefl
i

nunquam alias fuimagnitudo vim quandam nobis

defideras,
si

Itaque oratio juventuti noflrae deberi non po-

quam

tibi,

etiam

fi

non

tamen mittam

cito.

Cum

neque populi jussu, neQUE PLEBiS SCITU, IS QUI SE DEDICASSE DICERET, NOMINATIM EI REI PR^FECTUS ESSET, NEQUE POPULI JUSSU, AUT PLEBIS SCITU, ID FACERE JUSSUS ESSET VIDERI POSSE SINE RELIGIONE EAM PARTEM ARE^ MI RESTITUi mihi fadta ftatim efl gratulatio nemo enim dubitat,
pontifices decreffent ita,
;
i
:

quin domus nobis

effet adjudicata.
ei
;

Tum
dedit
:

fubito

ille in

concio-

nem

afcendit,

quam Appius

nuntiat

jam populo

Pontifices

fecundum

fe decreviffe

feffionem venire: hortatur, ut

fe et

me autem vi conari in pofAppium fequantur, et fuam

libertatem ut defendant.

Hic cum etiam illi infimi partim admirarentur, partim irriderent, hominis amentiam ; ego ftatueram illuc non accedere, nifi cum Confules ex fenatus-confulto
locaffent.

porticum Catuli reftituendam

tur Senatus frequens
:

Kalend. Odlob. habe-

adhibentur bmnes Pontifices, qui erant

96
Senatores
:

EPISTOLARUM
a

quibus Marcellinus, qui erat cupidiffimus mei,

fententiam primus rogatus, quaefivit, quid elTent in decernendo

fecuti.

Tum M.

LucuUus de omnium collegarum

ftatuiffe
;

fententia

refpondit, religionis judices Pontifices fuifle, legis

fe et

Senatum

coUegas fuos de rcligione

Senatu de lege

fta-

tuturos.

Quifque horum, loco fententiam rogatus, multa

difputavit.
:

fe-

cundum caufam noftram

cft,

Cum

ad Clodium ventum
:

cupiit

diem confumere

neque

ei finis efh fa(5tus

fed ta-

men cum

horas tres fere dixiifet, odio et ftrepitu Senatus co-

ad;us efl aliquando perorare.

Cum

fieret

fenatus-confultum in

fententiam Marcellini, omnibus praeter

Serranus interceffit.
ferre cceperunt.

unum

affentientibus,

De

intercefTione ftatim

ambo Confules
j

re-

Cum

fententise graviffimaE dicerentur

reflitui,

Senatui
audtoquas vis
effe,

placere mihi

domum

porticum Catuli
ejus opera

locari,
;

ritatem ordinis ab omnibus magiflratibus defendi

eflet fadta,

fi

Senatum exiflimaturum,
:

fad:um
,

qui

fenatus-confulto intercefTiffet

Serranus pertimuit
:

et

Cor-

nicinus ad fuam veterem fabulam rediit

generi pedes abjecit.
Ille

abjed:a toga fe ad
:

debant
fibi

nodtem fibi poflulavit reminifcebantur enim KaL Januariarum

voluntate conceffum
eft id,
efl.

non concevix tamen

de

mea

Poflridie fenatus-conful-

tum fadtum

quod ad

te

mifi.
:

cum

Catuli reflituendam locarunt

Deinde Confules portiillam porticum redempomnibus. Nobis fuper-

tores flatim funt demoliti libentiflimis

ficiem aedium Confules de confilii fententia aeflimarunt

vicies
tis
;

H-S

caetera valde illiberaliter

Tufculanam villam quingen-

millibus;

quae

Formianum H-S ducentis quinquaginta millibus aeflimatio non modo vehementer ab optimo quoque, fcd
Dices, quid igitur caufas fuit
?

etiam a plebe, reprehenditur.

Dicunt

illi

quidem, pudorem
:

meum
fed

quod neque negarim,

efl id
;

neque vehementius poflularim

non

nam hoc

qui-

dem

etiam profuiffet.
illi,

Verum
:

iidem,

mi T. Pomponi, iidem
jam
renafcuntur.

inquam

quos ne tu quidem ignoras, qui mihi pennas incifed, ut fpero,

derant, nolunt eafdem renafci

A D AT T
Tu modo
ronis tui noflrique facias.

C U

B.

IV.

97

ad nos veni, quod vereor ne tardius interventu Var-

Quoniam

a<fla

quas lint habes, de

a

reliqua noflra cogitatione cognofce.

ita

Ego me

Pompeio
fi

legari

fum

palTus,

ut nulla re impedirer, quin,

fi

vellem, mihi

effet

integrum, aut,

comitia Cenforum proximi Confules

haberent, petere poffe, aut votivam legationem fumpfiffe prope

omnium fanorum, lucorum fic enim noftrae rationes poftulabant. Sed volui meam poteflatem effe vel petendi, vel ineunte et interea me effe in oculis civium, de me opasflate exeundi time meritorum, non alienum putavi. Ac forenfium quidem
:

rerum
pedita.

haec noflra confilia funt,

domefticarum autem valde im-

Domus

aedificatur
;

fcis

quo fumptu

qua moleftia

re-

ficiatur

Formianum

videre.

quod ego nec relinquere poffum, nec Tufculanum profcripii fuburbano non facile careo.
:

Amicorum

benignitas exhaufla

eft in ea re,

qus

nihil habuit

praeter dedecus.

Quod
fi

fenfifti

tu abfens

praefentes,

quorum

ftudiis ego, et copiis,

effet
:

per meos defenfores licitum, fa-

cile effem

omnia confecutus
Caetera,

quo

in genere

nunc vehementer

laboratur.

qus me

follicitant, f^v<^)iun^ci funt.

Ama-

mur

a fratre, et a

filia.

Te

expedlamus.

CiceroAtticoSal.
III.

A V E RE
mea
a

te certo fcio,

cum

fcire

quid hic agatur,

fint ea,

tum
ab

me

fcire

non quo certiora

fi

quse in

oculis
aliis

omnium
literis,

geruntur,
tibi,

me

fcribantur,
;

quam cum

aut fcribuntur

aut nuntiantur

verum

ut perfpicias

ex meis

quo animo ea feram, quae geruntur, et qui fit hoc tempore aut mentis meae fenfus, aut omnino vitae flatus. Armatis hominibus ante diem tertium Non. Novemb. expulfi
funt fabri de area noftra
;

diflurbata porticus Catuli, quae ex

fenatus-confulto

Confulum
Quinti

locatione reficiebatur, et ad ted;um

pene pervenerat.

fratris

domus primo

frad;a conjed:u

ToM.

VIII.

98

EPISTOLARUM
noftra, deinde

lapidum ex area

inflammata julTu Clodii, in-

fpedlante urbe, conjed:is ignibus,

magna querela
:

et

gemitu,

non dicam bonorum omnium, qui nefcio an ulli fmt, fed plane hominum omnium. Ille vehemens ruere poft hunc furorem, nihil nifi caedem inimicorum cogitare ; vicatim ambire fervis aperte fpem libertatis oftendere. Etenim antea, cum judicium nolebat, habebat ille quidem difficilem manifeftamque caufam,
-,

fed tamen caufam

id poterat infitiari

poterat in alios deri-

vare

poterat etiam aliquid jure

fadum
:

defendere.

Poil has

ruinas, incendia, rapinas, defertus a fuis, vix

jam Decimum
:

defignatorem, vix Gellium, retinet

videt
fi

fervorum

confiliis utitur

omnes, quos

vult,

palam

occiderit, nihilo

fuam cau-

quam adhuc fit, in judicio futuram. Itaque ante diem tertium Idus Novemb. cum Sacra via defcenderem, clamor, lapides, fufles, gladii, infecutus eft me cum fuis haec improvifa omnia. Difceffimus in veftibulum Tertii Damionis. Qui erant mecum, facile operas aditu prohibuerunt
fam
difficiliorem,
:

ipfe

occidi potuit
Ille

fed

ego

diiEta

curari incipio, chirurgias

taedet.

omnium

vocibus

cum

fe

fupplicium praefens trudi videret,

nos, poftea reddidit.

non ad judicium, fed ad omnes Catilinas, Acidi-

Nam
v.

Milonis

domum, eam qux Geret

malo, pridie Idus

tus eft, ut
alios

Novemb. expugnare

incendere

ita

cona-

palam hora
fibi

cum

fcutis

homines, edudlis
Ipfe

gladiis,

cum
caflris

accenfis facibus, adduxerit.

domum

P. Syllae

eam impugnationem fumpferat. Tum ex Anniana Milonis domo Q^Flaccus eduxit viros acres j occidit homines ex omni latrocinio Clodiano notiffiimos ipfum
pro
ad
:

cupivit

fed ille fe in interiorem ^edium.

:

Sylla fe in Senatu
:

poftridie Idus
acres.

domi Clodius

egregius Marcellinus

omnes

Metellus calumnia dicendi tempus exemit, adjuvante

;

Oppio

etiam hercule familiari tuo

de cujus conftantia et
fi

virtute tuae veriffimae liter^.

Sextius furere. Ille poltea,

co-

mitia fua non fierent, urbi minari.

tentia,

Propofita Marcellini fendixerat,

quam

ille

de fcripto

ita

ut totam noflram

A D AT T
caufam
tur,
areac,

C U

M
:

B.

IV.

99

incendiorum, periculi mei, judicio compledlereprofcripfit, fe per

eaque omnia comitiis anteferret

omnes

dies

comitiales de cjeIo fervaturum.

Conciones turbulentai
Publii.

Metelli, temerariae Appii, furiofiflimae

Haec tamen

fumma

nifi

Milo

in

campum

obnuntiaffet, comitia futura.

Ante diem xii Kal. Decemb. Milo media nodte magna manu in cainpum venit, Clodius, cum haberet fugitivorum deledtas copias, in campum ire non eft aufus. Milo permanfit ad meridiem
mirifica

hominum

laetitia,

fumma cum

gloria.

Contentio
Metellus
:

fratrum trium turpis, frad:a

vis,

contemptus furor.

tamen poftulat, ut fibi poftero die in foro obnuntietur nihil fe hora prima in comieffe quod in campum nodte veniretur tio fore. Itaque ante diem xi Kalend. in comitium Milo de nodle venit. Metellus cum prima luce furtim in campum iti;

neribus prope deviis currebat

affequitur inter lucos

hominem

Milo

obnuntiat

ille

fe

recepit,

magno

et turpi

Q^ Flacci
nulla.

convicio.

Ante diem x Kal. nundinae.

Concio biduo

Ante diem viii Kal. hjEC ego fcribebam hora nod:is nona. Milo campum jam tenebat. Marcellus candidatus ita ftertebat, ut ego vicinus audirem. Clodii veftibulum vacuum fane mihi nuntiabatur pauci pannofi fme laterna. Meo confilio omnia illi fieri querebantur, ignari quantum in illo heroe effet animi, quantum etiam confilii. Miranda virtus eft. Nova qusedam divina mitto fed hsec fumma ci\. Comitia fore non arbitror reum Publium, nifi ante occifus erit, fore a Milone puto fi fe inter viam obtulerit, occifum iri ab ipfo Milone video non dubitat facere ; prae fe fert ; cafum illum noftrum non extimefcit nunquam enim cujufquam invidi et perfidi confilio eft ufus ; nec inerti nobili crediturus. Nos animo duntaxat vige: :

mus
bus

etiam magis
;

quam cum
fratris

florebamus

re familiari

com-

minuti fumus
noftris,

Quinti

tamen

liberalitati

pro facultati-

ne omnino exhauftus

eflet, illo

recufante, fubfidiis

amicorum refpondemus.

Quid

confilii

de omni noftro ftatu

capiamus, te abfente nefcimus. Quare appropera.

loo

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

IV.

pERJUCUNDUS
:

mihi Cincius

fuit ante

dlem

ter-

tium Kal. Febr. ante lucem.

in Italia, fefeque ad te pueros mittere
ire nolui

Dixit enim mihi

;

te &{Te

quos fme meis

literis

prsefenti,

non quo haberem, quod tibi, pr^fertim jam prope fcriberem; fed ut hoc ipfum fignificarem, mihi tuum
elle.

adventum fuaviflimum expedtatiffimumque

ad nos eo animo, ut nos ames,
te

Quare advola
CaBtera

amari

fcias.

coram

agemus

haec properantes fcripfimus.

Quo
fi

die venies, utique

cum
rum

tuis

apud

me
;

fis.

Perbelle feceris,

ad nos veneris. Of-

fendes defignationem Tyrannionis mirificam in librorum

bibliotheca

meo-

quorum

reliquiae

multo meliores

funt,

quam

putaram.

Etiam vellem mihi mittas de tuis librariolis duos aliquos, quibus Tyrannio utatur glutinatoribus, ad castera adminiftris ; iifque imperes, ut fumant membranulam, ex qua
indices fiant, quos vos Grzeci, ut opinor, (ToTkdQas appellatis.

Sed hasc,
fi

fi

tibi erit

commodum.

Ipfe vero utique fac venias,

:

potes in his locis adhasrefcere, et Piliam adducere

ita

enim

et

aequum efl, et cupit Tullia. Medius fidius nae tu emifli locum prsclarum gladiatores audio pugnare mirifice fi locare voluiffes, duobus his muneribus HberafTes. Sed haec poflerius.
: :

Tu

fac venias, et de librariis,

fi

me

amas, dihgenter.

CiceroAtticoSal.
V.

IN'

tu

an

me

exiftimas ab ullo malle

mea

legi,

pro-

quam a te ? cur igitur cuiquam mifi prius ? Urgebar ab eo, ad quem mifi, et non habebam exemplar. etiam (dudum enim circumrodo, quod devorandum Quid
barique,
?

efl)

fubturpicula mihi videbatur

effe

-TmKtvu^ict.

Sed valeant

AD ATTICUM
redla, vera,

B.

IV.
quce
li

loi
fit

honefla, confilia.

Non

efl credibile,

perfi-

dia in

iftis

principibus, ut volunt

efle, et

ut effent,

quicquam
Republica

haberent

fidei.

Senferam, noram, indudtus, relid:us, projeftus,

erat in

ab

iis

tamen hoc

animo, ut
:

cum

iis

in

confentirem. lidem erant, qui fuerant

tore refipivi.

vix aliquando te aucquas facerem

;

Dices, ea te monuiffe,

fuafiiTe,

non etiam ut fcriberem. Ego mehercule mihi neceffitatem volui imponere hujus novas conjundlionis; ne qua mihi liceret
labi ad illos, qui etiam

tum,

cum

mifereri

mei debent, non

vTroiiiH,

definunt invidere. Sed tamen modici fuimus

ut fcripfi

erimus uberiores,
tur
i

li

et ille libenter accipiet,

et hi

fubringen-

qui villam

me

molefte ferunt habere,

;

qu

Catuli fuerat,

a Vettio
tuilTe
fi

me

emilTe non cogitant

qui

domum

negant opor?

me

Eedificare,

vendere aiunt oportuifTe. Sed quid ad hoc

et
ipfi

quibus fententiis dixi, quod

probarent,
dixifi^e
?

laetati

funt

tamen

me

contra Pompeii voluntatem

ii

Sed quoniam
ut ab

qui nihil pofiAint,

iis

me

nolunt amare

-,

demus operam

qui poflunt, diligamur.

;

Dices

vellem jampridem.
:

Scio

me afinum germanum fuifie fed jam tempus efl me ipfum a me amari, quando ab illis nullo modo pofTum. Domum meam quod crebro invifis, eft mihi valde gratum. Viaticum Craffipes prseripit. Tu de via red:a in hortos. Videte voluifTe
et

tur

commodius ad

te,

poftridie fcilicet
tui

quid enim tua

fed

viderimus.
fittybis
:

Bibliothecam mihi

pinxerunt conftrud:ione et

eos velim laudes.

CicERo Attico Sa
VI.

L.

T^ E
et

Lentulo

fcilicet fic fero, ut

debeo.

Virum bonum,
ani,

magnum hominem,

et in

fumma magnitudine

mi multa humanitate temperatum, perdidimus

folatio,

nofque malo

non nullo tamen, confolam-ur, quod ipfius vicem minime dolemus, non ut Saufeius et veftri ; immo hercule
fed

102
quia
fic

E P

T O L A R U

M
natura -aroAiTwW,

amabat patriam, ut mihi aliquo deorum beneficio videatur ex ejus incendio cffc ereptus. Nam quid fcedius noflra
vita
?

praecipue

mea

nam

tu

quidem,

etli es
:

tamen nullam habes propriam fervitutem communi frueris nomine. Ego vero, qui, fi loquor de Republica quod oportet,

quod opus eft, fervus exiflimor ; fi taceo, opprefquo dolore effe debeo ? quo fum fcilicet, hoc fus et captus etiam acriore, quod ne dolcre quidem polfum, ut non ingratus videar. Quid fi ceffare libeat, et in otii portum confugere ? Nequicquam immo etiam in bellum et in caflra. Ergo eriinfanus
;

fi

-,

mus
enim

oTTK^oii

qui

Txyo)

effe
'

noluimus

Sic

faciendum
fic

eft

tibi

ipfi,
eft,

cui utinam femper paruiffem,

'LTm^iuv
eAct^gf,
rccvTctv Kocrf/.\.

video placere.

Reliqui

Non

mehercule pof-

fum

'y

et

Philoxeno ignofco, qui reduci in carcerem maluit.

Veruntamen id ipfum mecum in his locis commentor, ut ifla improbem ; idque tu, cum una erimus, confirmabis. A tc literas crebro ad me fcribi video j fed omnes uno tempore accepi. Quae res etiam auxit dolorem meum. Cafu enim trinas
ante legeram, quibus meliufcule Lentulo
effe

fcriptum erat

ecce quartas, fuhnen. Sed

ferrei.

ille,

ut fcripfi,

non mifer; nos vero

Hortenfiana, in alia

incidi,

Quod me admones ut fcribam illa non immemor iflius mandati tui.

;

Sed mehercule inciamici intempe-

piendo refugi

ne,

quod videor
fimul ne
fit

flulte illius

riem non
li

tuliffe,
;

rurfus flulte injuriam illius faciam illuftrem,

et
(^a^^vTn?
;

quid fcripfero

mea, quas

in

agendo ap-

paruit, in fcribendo

oculatior

et aliquid fatisfadlio levitatis

habere videatur.

Sed viderimus.

Tu modo quam
quam
fumas
:

faBpifiime ad

me

aliquid.

Epiflolam, Lucceio nunc

mifi,

qua meas
efl
:

res ut fcribat rogo, fac ut ab eo

valde bella

eum-

que ut approperet, adhorteris

refcripfit, agas gratias.
fas.

et,

quod mihi

fe ita

facflurum

Domum
:

noflram, quoad poteris, invivalde

Veftorio aliquid fignifices

enim

efl in

me

liberalis.

A D AT T

C U

B.

IV.

103

CiCERo Attico Sal.

VII.

'^J

HIL

ivKcoipon^ov

epiflola tua, quse

me

folllcitum de

rat

Quinto noftro, puero optimo, valde levavit. Venehoris duabus ante Chaerippus ; mera monftra nuntiarat. Dc
fcribis
;

Apollonio quod

qui

illi

Dii

irati,
;

conturbare quidem putat

nis.

fibi

licere

homini Graeco, qui quod equitibus Roma<^^v

Nam
.

Terentius fuo jure.

civis

De

Metello, ^x
erat
:

(^S^iJi^ivomv.

Sed tamen multis annis

nemo

mortuus, qui qulquid enim vereris,

dem

Tibi

numml meo
?

periculo fint
nifi

Publium fecit. Verum, fecit fuit ipfe. Quare in hoc thecam in aliis eris cautior. Mea mandata Milonem admonebis. Arde domo curabis prEeiidia locabis pinatium fremitus efl incredibilis de Laterio. Quid quaeris ? equidem dolui. o ^i iiK ifc^f^iro f/,v^m. Quod fupereft, etiam puerum Ciceronem curabis, et amabis, ut facis.
: :
:

quemcunque heredem fecit non improbe ; quanquam nummariam non retexeris

CiCERo Attico Sal.

VIII.

l\/rULTA me
magis,

in epiflola tua deledarunt, fed-nlhll

quam
i^wm

patina tyrotarichi.

Nam

de raudufi^diiicati
efl

culo,

quod

fcribis,

f^iyAv ^Trn^, Trpv

TiKivTria-aJ^i

idjjs".

tibi in agris nihil reperio.

In oppido

efl

quiddam, de quo
noftris

dubium

fitne venale

ac

proximum quidem
effe

asdibus. illud

Hoc

fcito,
:

Antium Buthrotum
Poftea vero

Romae, ut Corcyras

tuum
mens
illa

nihil quietius, nihil alfius, nihil amoenius.

Ej p^djtjV

(^ixog otKo^.

quam Tyrannio mihi

:

libros difpofuit,
in
re mirifica

addita videtur meis aedibus

qua quidem

opera Dionyfii et Menophili tui fuit,

tua pegmata,

Nihll venuflius

quam
Valde

poftquam

fillybis

libros illuflrarunt.

; ;

104
ut fcribas ad

EPISTOLARUM
me
velim de gladiatoribus
fi
;

fed ita, bene

fi

rem
?

gerunt

non quasro, male

fe geffere.

Apenas vix

difcefferat

cum

epiftola.

Quid
;

ais

putafne fore, ut legem non ferat

dic, oro te, clarius

vix

enim mihi exaudilfe videor

tibi efh

verum

flatim fac ut fciam,

fi

modo

dem quoniam

dies efl additus,

eo

commodum. Ludis quietiam melius hic eum diem

prorfus tibi affentior.

cum Dionyfio De Domitio

:

conteremus.

De Trebonio
iiOi iV

^VKO)
OvTOO

fXCO

T>JI/

Avjf^yiTpcC (TVKOV

'of^oiov

yiyoviVy

quam
praeter

efl ifla

Tn^i^cn?

noftree

vel

quod ab iifdem,
:

vel

quod
difii-

opinionem, vel quod

;

viri

boni nufquam

unum

mile, quod huic merito

nam

de ipfo cafu, nefcio an illud

melius.

Quid enim hoc

defignatus

miferius,

quam eum
fieri

qui tot annos,

quot habet,
poffe
?

Conful

fuerit,

Confulem non
plus,

praefertim
petat.

cum

aut folus, aut certe

non

quam cum
non minus

altero,

Si vero id eft,

quod nefcio an

fit,

ut

futurorum Confulum paginulas habeat, quam fadtorum, quid illo miferius ? nili refpublica, in qua ne fperatur quidem melius quidquam. De Natta,
longas
in codicillorum faftis

jam

ex
te

tuis

primum

fcivi
',

literis

oderam hominem.

quod quaeris quid fi cupiat effugere ? quid Fabio Lufco quod eram exorfus, homo peramans noflri femfatis enim acutus et permoper fuit, nec mi unquam odio deflus, ac bonae frugi. Eum quia non videbam, abeffe putabam. Audivi ex Gavio hoc Firmano Romae effe hominem, et
:

De poema? finas ? De

fuiffe

affiduum.

Percuffit

animum

dices,

tantulane caufa

permulta ad

me

detulerat

non dubia de Firmanis

fratribus.

Quid

quod fe a me removit, fi modo removit, ignoro. De eo quod me mones ut et 'z^toXitiku^ me geram, et Ttjv io-co
fit,

ypa.(XfA,riv

teneam

ita

faciam

fed opus eft majore prudentia

quam

a te, ut foleo,
;

petam.

Tu

velim e Fabio,

fi

quem habes
;

aditum, odorere

et

iflum convivam

tuum

deguftes

et

ad

me

AD ATTICUM
quod
fcribas, id

B.

IV.

105
niliil erit

de hls rebus, et de omnibus, quotidie fcribas.

Ubi

ipfum

fcribito.

Cura ut

valeas.

CiCERo Attico Sal.

IX.

C AN E

velim

fclre
(eft

num cenfum

impediant Tribuni die-

bus vitiandis,

quid agant,

enim hic rumor) totaque de Cenfura quid cogitent. Nos hic cum Pompeio fuimus.

Multa mecum de republica, fane fibi difplicens, ut loquebatur, (lic efl enim in hoc homine dicendum) Syriam fpernens, Hifpaniam jacftans hic quoque, ut loquebatur ; et opinor,
:

ufquequaque de hoc
tibi

cum

dicemus,

lit

hoc quafi ^

ro^i ^oicvKi^ii

etiam gratias agebat, quod figna componenda fufcepifin nos vero fuaviflime hercule elFufus. in

fes

Venit etiam ad
vifus efl,
fi

me
lim

Cumanum

a fe

nihil

minus
;

velle

mihi

quam
ve-

Meffallam Confulatum petere

fcire.

de quo ipfo
te

quid

fcis,

Quod Lucceio

fcribis

noflram gloriam com-

mendaturum, et aedificium noftrum quod crebro invifis, gratum. Quintus frater ad me fcripfit, fe, quoniam Ciceronem fuaviffimum fecum haberet, ad te Nonis Maii venturum. Ego me de Cumano movi ante diem v Kal. Maii eo die Neapoli apud Laetum ante diem iv KaL Maii, iens in Pompeianum, bene mane hsc fcripfi.
: :

CicERo Attico Sa l.
X.

pUTEOLIS
no
:

magnus

efl

rumor Ptolemaeum
fcire.

effe in

reg-

fi

quid habes certius, velim

Ego
:

hic pafcor

bibliotheca Faufli.
nis et Lucrinenfibus.

Fortaffe tu putabas, his rebus

Puteola-

Ne

ifla

quidem defunt
ct

fed mehercule

a ca^teris

obledlationibus
;

deferor,

voluptatibus,

propter
in illa

Rempublicam

fic literis

fuftentor et recreorj

maloque

ToM. VIIL

io6
tua
fedecula,

EPISTOLARUM
quam
habes fub imagine Ariftotelis,
curuli
;

federe,

tecumque apud te ambulare, video ciTc ambulandum. Sed de illa ambulatione fors viderit, aut fi quis eft qui curet deus. Noftram ambulationem, et Laconicum, eaque quae Cyrea fmt, velim, quod poteris, invifas ; et urgeas Philotimum ut properet
;

quam in iflorum fella quam cum eo, quocum

ut poffim tibi aliquid in eo genere refpondere.

Pom-

peius in

Cumanum

Parilibus venit

mifit ad

me

ftatim qui

falutem nuntiaret.
haec fcripfi.

Ad eum

poftridie

mane vadebam, cum

CicERO Attico Sal.

XI.

T^ELECTARUNT
:

me

epiftolae

tuae,

quas accepi

uno tempore duas ante diem ii KaL Perge rehqua. Geftio fcire ifta omnia. Etiam illud cujufmodi lit, velim perfpicias potes a Demetrio dixit Pompeius, Craftum a fe in Albano expedtari a. d. iv Kalendas is cum veniftet, Romam
:

efte

ftatim venturos,

ut
?

rationes

cum
aut

Publicanis putarent.

Quasfivi, gladiatoribufne

refpondit, ante
fi

quam
is

inducerentur.
venerit,

Id cujufmodi

lit,

aut

nunc

fcias,

cum

Romam

ad

me

mittas velim.
(ita

Nos
tj

hic voramus literas

cum homine mite

rifico

mehercule fentio) Dionyfio, qui

TmvT ^hvouf,

falutat.

Ov^iv yXvKvn^ov

omnefque vos Quare, ut homini curiofo,

populi Apuleia.
:

ita perfcribe

ad me, quid primus dies, quid fecundus, quid

illa

Cenfores, quid Appius, quid

Denique
(ut vere

etiam quid a

te fiat,

ad

me

velim fcribas

non enim

loquamur) tam rebus novis, quam

tuis literis, deled:or.

:

Ego

Dionyfium duxi neminem nec metuo tamen ne mihi fermo defit abs te. Opere deledtor. Tu Lucceio noftrum librum dabis. Demetrii Magnetis tibi mitto ; ftatim ut fit, qui a te mihi epiftolam referat.
praeter

mecum

A D AT T

C U

B.

IV.

107

CicERo Attico Sal.

XII.

p G N ATI U

Roms
:

eft.

Sed ego
;

cum

eo de re

Ha-

limeti vehementer Antii egi

graviter fe

adlurum

hominem, ii voles. Macroni vix videor praeflo c{[q idibus enim audlionem Larini video, et biduum praeterea. Id tu, quoniam Macronem tanti Sed, fi me diligis, poflridie Kal. facis, ignofcas mi velim.
Aquilio confirmavit
videbis ergo
:

cum

coena apud

me cum

Pilia

prorfus id facies. Kalend. cogito

:

in hortis Craffipedis, quali in diverforio, coenare

facio frau-

dem

fenatus-confulto

inde

domum

coenatus, ut fim

mane
te

prsefto

Miloni. Ibi

te igitur

videbo, et promonebo,

Domus

aoftra tota falutat.

CiCERo Attico
XIII.

l.

^JOS

in

Tufculanum

venifle ante

diem xvii Kalend.

praeflo

Decembris video te fcire. Ibi Dionyiius nobis fuit. Romas ante diem xiii Kalend. volumus effQ: quid

volumus ? immo vero cogimur. Milonis nuptiae ; comitiorum non nuUa opinio eft. Ego, ut fit rata, abfuilTe me in altercationibus, quas in Senatu fadtas audio, fero non molefte nam aut defendiffem, quod non placeret ; aut defuiffem, cui non oporteret. Sed mehercule velim res iflas, et praefentem flatum Reipublicse, et quo animo Confules ferant
dico,
:

hunc

o-KvXfAov,
:

refcribas ad
quaeris,

me, quantum

potefl.

Valde fum

o^vTretm

et,

fi

omnia mihi funt

fufpedta.

Craffum

quidem noflrum minore

dignitate aiunt profedium paludatum,

quam olim aequalem ejus L. Paulum, itcrum Confulem. O hominem nequam De libris oratoriis fad:um efl a me dili!

genter

diu

multumque

in

manibus fuerunt

defcribas licet.
2

io8

EPISTOLARUM
r*iv

Illud etlam te rogo,

TmpSrccv }caToi?ec(nv rvTru^vi

ne ifluc hof-

pes veniam.

CiCERo Attico Sal.

XIV.

"YTESTORIUS
te

nofter

me

per literas fecit certiorem,

tardius,
vales,

Mai. putare profedlum efle quam dixerat, quod minus valuifles fi jam melius
a. d. vi.

Roma

Id.

vehementer gaudeo.
tui libri pateant,
:

Velim

domum

ad tuos fcribas, ut

mihi

non fecus ac fi ipfe adelTes, cum caeteri, tum Varronis eft enim mihi utendum quibufdam rebus ex iis quos, ut fpero, tibi libris ad eos, quos in manibus habeo
:

valde probabo.

Tu

velim,

li

quid forte novi habes, maxime a

li

Quinto
me.

fratre,

deinde a C. Caefare, et

quid forte de comitiis,

de Republica (foles enim tu haec feftine odorari) fcribas ad

Si nil habebis,

tamen

fcribas aliquid

mihi tua epiftola aut intempeftiva aut autem rogo, rebus tuis totoque itinere ex fententia confedio, nos quamprimum revifas. Dionylium jube falvere. Cura ut
valeas.

nunquam enim loquax vifa eft. Maxime

:

CicERo Attico Sal.

XV.

Y\ E

Eutychide gratum, qui vetere praenomine, novo

nomine T. erit Caecilius ; ut eft ex me et ex te junctus Dionyfius, M. Pomponius. Valde mehercule mihi gratum, fi Eutychides tuam erga me benevolentiam cognofcetj et fuam illam in meo dolore twfXTmQ^ccv, neque tum mihi obfcuram, neque poft ingratam, fuilTe. Iter Aliaticum tuum puto tibi fufcipiendum fuiffe nunquam enim tu line juftiflima caufa tam longe a tuis et hominibus et rebus cariffimis et fuaviffimis abefte voluiffes fed humanitatem tuam amoremque in tuos
:

A D AT T

C U

M
homo

B.

IV.
tc fuo

109
de-

redltus celeritas declarabit.

Sed vereor, ne lepore

tineat diutius rhetor Clodius, ct

et

pereruditus, ut aiunt,

nunc quidem deditus Grsecis literis, Pituanius. Sed, fi vis homo efTe, recipe te ad nos ad quod tempus confirmafti. Cum illis tamen, cum falvi venerint, Romae vivere licebit. Avere
te fcribis accipere aliquid a

me

literarum

dedi,
:

ac multis

quidem de rebus rj^i^oXiy^ov perfcripta omnia fed, ut conjicio, quoniam mihi non videris in Epiro diu fuiffe, redditas tibi non genus autem mearum, ad te quidem, literarum ejufarbitror modi fere eft, ut non libeat cuiquam dare, nili de quo explo:

ratum
d. III.

iit tibi

eum

redditurum.

Nunc Romanas
abfoluti
;

res accipe.

A.

ambitum, comitia, interregnum, majeftatem, totam denique Rempublicam, flocci non facere. Debemus patrem familias domi fus occidere nolle ; neque tamen id ipfum abunde ; nam abfolverunt XXII, condemnarunt xxviii. Publius fane diferto epilogo criminans mentes judicum moverat. Hortalus in ea caufa verita eft enim fuit cujufmodi folet. Nos verbum nullum pufiUa, quae nunc laborat, ne animum in Publio offenderet.
r^a-A^mTmyliug
:

Non. Quint. Sufenas et Cato demnatus. Ex quo intelledtum eft,

Procilius con-

His rebus
quod

adtis

Reatini

me

ad fua

ri^Tni

duxerunt, ut agerem
et

caufam contra Interamnates apud Confulem

lacus Velinus, a
defluit.

decem

legatos

M' Curio
:

emiffus, intercifo monte, in

Narem
duxit.

dice, Rofea.

Ex quo efl illa ficcata, et humida tamen moVixi cum Axio quin etiam me ad Septem aquas

Redii
in

Romam
-,

Fonteii caufa,

a.

d. vii.

Idus Quint.
plaufu
:

Veni
(fed

fpedtaculum, primum,

magno

et asquabili

hoc ne curaris

ego ineptus, qui fcripferim) deinde,

An-

tiphonti operam.

Is erat ante

manumiffus, quam produ<ftus.

tulit
.
. . :

Ne

diutius pendeas,

palmam

fed nihil

Verum haec tam fme voce, nihil tam to. In Andromacha tamen major fuit, quam Aflyanax in caeteris parem habuit neminem. Quaeris nunc deArbufcula;
nihil
:

tam pufillum, tu tecum habe-

valde

placuit.

Ludi magnifici

et

grati.

Venatio in aliud

iio

EPISTOLARUM
dilata.
i^ico
:

tempus
er)?,acfr

Sequere nunc

me

in

campum. Ardet ambitus

^irot

foenus ex triente Idib. Quint. facftum erat bef-

fibus. Dices, ifluc

!

vem Memmium Domitium Confules junxerunt; qua

fed

quidem non molefte fero. O virum, O ciCaefaris omnes opes confirmant cum eo
:

padtione, epiftolcE

com-

mittere non audeo. Pompeius fremit, queritur, Scauro ftudet

utrum

fronte, an mente, dubitatur.

'e^ox*]

in nullo eft: pe-

cunia

omnium
Ea

dignitatem exaequat. Melfalla languet; non quo

:

aut animus defit, aut amici

fed coitio

Confulum

et

Pompeius

obfunt.

comitia puto fore ut ducantur.

Catonis petituros
ut,
:

Tribunitii candi-

dati jurarunt fe arbitrio

quingena depofuerunt

apud eum H-S qui a Catone damnatus eifet, id

perderet, et competitoribus tribueretur.

bebam, quam
ii

Haec ego pridie fcricomitia fore putabantur. Sed ad te v. Kal. Sext

fadta erunt, et tabellarius

:

non

erit profedtus,

tota comitia
;

perfcribam

quae

fi,

ut putantur, gratuita fuerint

plus unus

Cato potuerit, quam omnes quidem judices.

debatur a nobis, e legatione revocatus
garat
;

Meffius defenCaefari le-

nam eum

Appius.

Servilius

edixit,

ut adefTet.

Tribus habet
:

Pomptinam, Velinam, Masciam. Pugnatur acriter agitur tamen fatis. Deinde me expedio ad Drufum, inde ad Scau-

rum
rit,

parantur orationibus indices gloriofi.

fi

Fortafi^e

acce-

dent etiam Confules defignati, in quibus

in

Scaurus non fuefratris literis

hoc judicio valde laborabit.

Ex

Quinti

jam eum efi^e in Britannia. Sufpenfo animo expedto quid agat. Illud quidem fumus adepti, quod multis et magnis
fufpicor
indiciis pofi!umus judicare, nos Casfari et carifiimos et

jucun-

difiimos

efi^e.

Dionyfium velim
ipfum, erudire.

falvere jubeas, et

eum

roges et

hortere, ut

quamprimum

veniat, ut pofiit

Ciceronem meum,

atque etiam

me

AD ATTICUM

LIB.

IV,

CiCERo Attico Sal.

XVI.

/^CCUPATIONUM
quod
epiftola librarii
te nihil

mearum vel hoc fignum erit, manu eft. De epiflolarum fretantummodo mihi nunvel etiam lignificabant,
te
;

quentia

accufo

fed pleraeque

tiabant ubi effes,

re(fle efTe
:

quod erant abs

quo
te

in genere

maxime
:

deledtarunt duae fere

eodem

tempore abs
navigalTe.
fua,

Bruto

Sed haec

enim volebam te commode epiftolarum frequentia non tam ubertate

datas
fcire

quam celeritate, rum, quam mihi M.

oflendi, quid tua

deledtavit.

IUa

fuit gravis, et plena re:

Paccius, hofpes tuus, reddidit

ad

eam

refcribam igitur, et hoc quidem primum.

Paccio re et verbis

commendatio ponderis haberet: itaque in intimis eft meis, cum antea notus non fuilfet. Nunc pergam ad Varro, de quo ad me fcribis, includetur in aliquem ca:tera.
locum,
fi

modo

erit

locus

fed nofli genus dialogorum

meo-

rum

ut in oratoriis, quos tu in caelum fers, non mentio po-

tuit fieri

cujufquam ab
effet.

iis,

qui difputant,

nifi ejus,

qui iHis
inflitui

notus, aut auditus

Hanc ego

de Republica
et

quam

difputationem in Africani perfonam,

Phili, et Laelii, et

ManiHi, contuli
tihum, duos
TgA!?

adjunxi adolefcentes

Q^Tuberonem,

P.

Ru-

Laelii generos,

Scaevolam, et Fannium.
libris

Itaque

cogitabam, quoniam in fingulis

in
iis,

utor prooemiis, ut Ag/90aliquid efficere,

ut

quos i^an^niis vocat,

;

non

fme caufa iflum appellarem

quod intelligo tibi placere. Utinam modo conata efEcere pofHm rem enim, quod te non fugit, magnam complexus fum et gravem, et plurimi otii, quo
id
:

ego maxime egeo.

defideras
Scaevolag,
z3-oA<]ci

Quod
ille

in

iis libris,

quos laudas, perfonam

:

non eam temere dimovi

nofter Plato.

fed feci idem,

quod

in

deus

Cum

in Piraeeum So-

crates venifTet ad

Cephalum, locupletem
fermo haberetur, adefl

et feflivum

fenem

quoad primus

ille

m difputando fenex

112
deinde

E P
cum
ipfe

T O L A R U

quoque commodiflime locutus eilet, ad rem divinam dicit fe velle difcedere ; neque poftea revertitur. Credo Platonem vix putafTe fatis confonum fore, fi hominem id aetatis in tam longo fermone diutius retinuiffet. Multo ego fatius hoc mihi cavendum putavi in Sca^vola ; qui et aetate et valetudine erat ea, qua effe meminifli et iis honoribus, ut vix fatis decorum videretur, eum plures dies effe in CrafTi Tufculano et erat primi libri fermo non alienus a Scaevolae flu-,

diis.

Reliqui libri nxvoXoyUv habent, ut

fcis

huic joculato-

rem fenem illum, ut noras, quod fcribis, erit mihi curae

liani, ut fcribis, indiciis
;

intereffe fane nolui.

:

De

re

filiae

etenim

efl

luculenta res, Aure-

et in eo
:

me

etiam Tullias meae ventibi id effe intelli?

ditabo.

Veflorio non

dcfum

gratum enim
Sed
fcis,

go
ne.
tio

et ut ille intelligat, curo.

qui

cum

habeat duo

faciles, nihil difiicilius.

Nunc

ad ea, quae quaeris de C. Cato-

Lege Junia
abfolutum

et Licinia fcis
iri
;

abfolutum
fuis et

Fufia ego tibi nunlibentibus,

neque patronis

tam

quam
in gra-

accufatoribus.

Is

tamen

et

mecum,

cum Milone,

tiam

rediit.
a. d.

Drufus reus
v.

efl fad:us a

Lucretio, judicibus reji-

Non. Quint. De Procilio rumores non boni fed judicia nofli. Hirrus cum Domitio in gratia eft. Senatusconfultum, quod hic Confules de provinciis fecerunt, ^icunque pojthac, non mihi * ut qui jam intelligebamus enuntiatiociendis

nem

illam

Memmii

valde Caefari difplicere. MefTalla nofter, et

ejus Domitius competitor, liberalis in populo valde fuit. Nihil

gratius. Certi erant Confules.

Ac

Senatus decrevit, ut tacitum

iis confiliis,

judicium ante comitia

nibus
fortita in

fieret.

Ab

quae erant

om-

fmgulos candidatos, magnus timor candidatojudices, in his

rum
tius,

fed

quidam

Opimius Veien. Tro. Aninjuffu populi judicarent.

Tribunos plebis appellarunt, ne

cedit.

Res

Comitia

dilata ex fenatus-confulto,

dum

lex de

tacito judicio ferretur.

Venit legi dies

Terentius

intercefTit.

Confules,
detulerunt.

qui illud levi brachio egiflent,

rem ad Senatum
Dices,

Hic Abdera, non

tacente

me.

Tamen

tu

AD ATTICUM
non
qulefcis
?

B.

IV.

nj

Ignofce, vix poiTum.

Veruntamen quid tam

res integra referretur.
:

ridiculum

Senatus decreverat, ne prius comitia haberentur,

:

quam

lex lata effet

ferri leviter
ita

fi

qui

intercefliiTet,

CcEpta

de ea re
eife e re.

Senatum cenfuerunt, comitia primo quoque tempore haberi

:

intercelTum non invitis

res ad

Scaurus, qui erat paucis diebus

illis

abfolutus,

cum

ego partem ejus ornatiflime defendiffem, obnuntiationibus per

Scaevolam interpofitis,
fingulis

diebus ufque ad pridie Kal.

fublatis,

Od:ob. quo ego hasc die

fcripfi,

populo tributim

domi

fuae fatisfecerat

fed tamen, etfi uberior liberalitas hujus,

gratior effe videbatur

Cuperem vultum videre tuum, cum ha3C legeres nam profed:o rem non habes nullam, hsec negotia multarum nundinarum fore. Sed Senatus hodie fuerat futurus, id efl Kal. Oftobribus jam enim lucifcit ibi loquetur, praeter Antium et Favonium, libere nemo nam Cato segrotat. De me nihil timueris fed tamen promitto nihil. Quid quaeris aliud ? judicia, credo. Drueorum, qui occuparant.
:
:

fus,

Scaurus non

feciffe videntur.

Tres candidati fore

rei

pu-

tabantur, Domitius a

Memmio,
fi

MefTalla a

Q^ Pompeio

Rufo,

Scaurus a Triario, aut a L. Casfare. Quid poteris, inquies, pro

iis

dicere

Ne

vivam,

fcio.

In

quos tu dilaudas, nihil reperio.

rerum, ferendum
et libere.
efl.
ille,

quidem tribus libris, Nunc ut opinionem habeas

illis

Quaeris ego

me

ut gefferim
?

Conftanter

Quid

inquies, ut ferebat

Humaniter, meae-

que

dignitatis,

quoad mihi fatisfadtum

effet,

habendam
?

fibi ra-

tionem putabat.
yjl^vA.
iilii,

Quo modo

ergo abfolutus

Omnino

^^yeia,

Accufatorum

incredibilis infantia, id efl L. Lentuli,

L.

quem fremunt omnes

prasvaricatum

deinde Pompeii

mira contentio, judicum fordes.

Attamen xxxii condemnarunt, XXXVIII abfolverunt. Judicia reliqua impendent nondum efl plane expeditus. Dices, Tu ergo haec quo modo fers ? Belle mehercule, et in eo me valde amo. Amifimus, mi Pomponi, omnem non modo fuccum ac fanguinem, fed etiam co:

lorem

et

fpeciem priflinam,
VIII.

civitatis

nulla efl Refpublica,

ToM.

irH

E P
Id ipfum.

T O L A R U

M
fit,

qu3e dele(5tet, in qua acquiefcam. Id-ne igitur, inquies, facile

fers
?

Recordor enim, quam bella paulifper, nobis

:

gubernantibus, civitas fuerit

lus dolor

quae mihi gratia relata

poffe

nul-

me

angit

unum omnia
:

dirumpuntur
folatia
:

ii,

qui

me

aliquid pofTe doluerunt

multa mihi dant

nec tamen
ad natu:

ego de

meo flatu demigro ; quaeque vita maxime eft ram, ad eam me refero, et ad literas, et fludia noflra
laborem deled;atione oratoria confolor.
noftra delecSlant.

dicendi
et

Domus me

rura

rexerim

Non recordor unde ceciderim, fed unde furfratrem mecum et te fi habebo, per me ifla pedi:

bus trahantur
noflri,

vobis

if^(piXoas<priffUj

poffum.

Locus

ille
:

animi
privata
5

flomachus ubi habitabat olim,

et

concalluit

modo
enim
cipe

domeflica nos deledtant.

Miram

fecuritatem videbis
:

cujus plurimse mehercule partes funt in tuo reditu

in terris eft
alia.
:

nemo

mihi tam confentientibus fenfibus.

ad interregnum
;

Sed ac-

Res

fluit

et efl

nonnullus odor

Didtaturae

fermo quidem multus

qui etiam Gabinium apud

rei

timidos judices adjuvit.

bitus
:

Candidati Confulares omnes

;

am-

accedit etiam Gabinius

quem
-,

P. Sylla, non dubitans

quin

foris effet,

poflularat, contra dicente et nihil obtinente

Torquato.
damnabitur,
feverius
:

Sed omnes abfolventur

nifi

nec

qui

hominem
alii

occiderit.

quifquam Hoc tamen agitur

pofthac

itaque indicia calent.

efl
?
:

M.

Fulvius Nobilior con-

demnatus

multi

urbani ne refpondent quidem.

Quid
alii

aliud novi

et

tamen.

Abfoluto Gabinio ftomachantes

nefcio

judices, hora poft,

Antiochum Gabinium,

quem

e So-

polidis pid:oribus, libertum ac

accenfum Gabinii, lege Papia

ii

condemnarunt.
cii"'

Itaque dixit ftatim reus, lege Majeflatis,

cr

"K^/ig

'cLiA,ct,

nct(p/>i ?

Pontinius vult

a.

d.

iv

Non. Novemb.
;

triumphare.
et
efl

Huic obviam Cato

:

et Servilius Praetores aperte, et

Q^Mucius Tribunus
latum hercule

negant enim latum de imperio

infulfe.

Sed
fe

erit

cum

Pontinio Appius Con-

ful.

Cato tamen afHrmat,

vivo illum non triumphare.

Id
fine

ego puto, ut multa ejufdem, ad nihil recafurum.

Appius

AD ATTICUM
lcge, Aio

B.

IV.

115

fumptu, in Ciliciam cogitat.

Paccianas epiftolae re-

fpondi: cognofce caetera.

Ex

fratris literis incredibilia

;

quaedam

de Casfaris in
uberrimis
tur.

me amore

cognovi

eaque funt ipfius Caefaris

literis

confirmata.

Britannici belli exitus expedtaefle

Conilat enim aditus infulae

:

munitos

mirilicis

moli-

bus
cffe

etiam illud jam cognitum

in illa infula,

eft,

neque argenti fcripulum

praedae,
nifi

ullum
-,

neque

uUam fpem
te literis aut

ex

mancipiis

ex quibus nuUos puto

mulicis erudi-

tos exped:are,

Paulus in medio foro bafilicam jam pene texuit

:

iifdem antiquis columnis

illam autem,
quaeris
?

quam

locavit, facit

magnificentiffimam.

Quid

nihil gratius illo

monu-

(me dico et Oppium difrumparis licet) in monumentum illud, quod tu tollere laudibus folebas, ut forum laxaremus, et ufque ad
mento,
nihil
:

gloriolius,

Itaque Caefaris amici

atrium

Libertatis

explicaremus ,

contempfimus
in

fexcenties
Efii-

H-S

cum

privatis

non poterat
:

tranfigi

minore pecunia.

ciemus rem gloriofiffimam

butis comitiis

nam

campo Martio
;

fepta Tri-

marmorea fumus
;

et te<5ta fa6turi

eaque cin:

gemus

excelfa porticu

ut mille paffuum conficiatur

fimul

adjungetur huic operi

villa

etiam publica.

Dices, quid mihi

hoc monumentum proderit ? Quid ? celabo te res Romanas ? Non enim te puto de luflro, quod jam defperatum efl, aut
dejudiciis, quaj lege Co(5lia fiant, quasrere.
gari patere,
fi

jure.

cimius mihi reddidit

effe te arbitrari
:

Nunc te objurScribis enim in epiflola, quam C. DeButhroto datam, in Afiam tibi eundum
efle in

mihi mehercule nihil videbatur

quo

utrum per procuratores ageres, an per ipfum ; ut abis toties, et tam longe abes. Sed h^ec mallem integra re tecum egiffe profe<fto enim aliquid egiffem. Nunc reprimam fufceptam objurgationem utinam valeat ad celeritatem reditus tui. Ego ad te propterea minus fjepe fcribo, quod certum non habeo ubi fis, aut ubi futurus fis huic tamen nefcio cui, quod videbatur is te vifurus effe, putavi dandas effe literas. Tu, quoniam iturum te in Afiam effe putas, P 2
tantulum
intereffet,
:

ii6

EPISTOLARUM
te

ad quae tempora

expedtemus, facias

me

certiorem velim, et

de Eutychide quid egeris.

CicERo Attico Sal.

XVII.

Q EXPECTATAS O
adventum
!

mihi tuas

literas

conftantiam promifli, et
!

gratum fidem mi-

ram O navigationem amandam quam mehercule ego valde timebam, recordans fuperioris tuae tranfmiflionis <^gp(5?. Sed nifi fallor, citius te, quam fcribis, videbo. Credo enim te puquod cum fecus erit, quid taife, tuas mulieres in Apulia effe te Apulia moretur ? nam Veftorio dandi funt dies, et ille Latinus cf.'T]ixi<rijCo^ ex intervallo reguftandus. Quin tu huc advolas,
!

et invilis illius noftras Reipublicae germanas.

Putavi de

numquod

mis, ante comitia tributim uno loco diviiis palam. Vide abfo-

lutum Gabinium
quaeris,

detur

effe
:

valiturum.

De

Melfalla
vidi

tam pares candidatos. MefTallaB copias nofli. Scaurum Triarius reum fefed Si qua-ris, nulla eft magnopere commota a-ufA,7ra,B-eia> cit. tamen habet ^dilitas ejus memoriam non ingratam ; et efl pondus apud ruflicos in patris memoria. Reliqui duo plebeii fic ex^Bquantur, ut Domitius valeat amicis, adjuvetur tamen non gratifnmo munere ; Memmius Caefaris commendetur militibus, Pompeii Gallia nitatur : quibus fi non valuerit, putant fore aliquem, qui comitia in adventum Caefaris detrudat, Catone praefertim abfoluto. Ab Quinto fratre, et a Caefare accepi
quid fcribam nefcio
:

nunquam ego

a. d.

IX. Kal.

Novemb.

literas,

confeda Britannia, obfidibus

acceptis, nulla praeda, imperata

tamen pecunia, datas a

erat

litori-

bus Britannice proximo

Britannia reportabant.
-tus.

a.

d. vi

Kalend. Odlob. Exercitum

Q^Pilius

jam ad Caefarem profectuorum, aut

ulla veri-

Tu,
aut
fi

fi

aut

amor

in te efl noflri ac

tas,

etiam fapis, ac frui tuis commodis cogitas, adven-

tare et

prope adeffe jam debes.

Non

mehercule aequo animo

te

AD ATTICUM
careo.
?

B.

IV.

117

Te autem quid mirum, qui Dionyfium tantopere defiderem quem quidem abs te, cum dies venerit, et ego, et
Cicero meus
flagitabit.

Abs

te

proximas

literas

habebam

Ephefo

a.

d. v. Id. Sext. datas.

CicERo Attico Sal.

XVIII.
folebam

pUTO
:

te

exiftimare me,

nunc obHtum confuetu-

dinis et inftituti mei, rarius ad te fcribere,

fed,

quam

cum

loca et itinera tua nihil habere certi video,

Epirum, neque Athenas, neque in Afiam, neque cuiquam, nifi ad te ipfum proficifcenti, dedi literas neque enim funt ex epiftolae noftrae, quae fi perlatae non fint, nihil ea res nos oft^enfura fit ; quse tantum habent myfteriorum, ut eas ne
neque
in
:

librariis

quidem

fere

committamus.

Lepidum quo

excidat

Confules flagrant infamia, quod C.

Memmius
uti

candidatus pac-

tionem in Senatu
mitius

recitavit,

quam

ipfe et fuus

competitor

Do-

cum

Confulibus
fi

fecifl^ent,

Confulibus darent,
res dediffent,

effent ipfi

ambo H-S quadragena Confules fadli, nifi tres Augu-

qui
effet

fe afFuiffe dicerent,
;

cum

lex Curiata ferretur,

fe dicerent
affuiffe,

quae lata

non

et

duo Confulares, qui

fuiffet.

in or-

nandis provinciis confularibus fcribendo

cum omverbis, fed

nino ne Senatus quidem

HcEC

pacflio,

non

nominibus

et

perfcriptionibus,
prolata a

multorum
eft

tabulis

cum

effe

fadta diceretur,

Memmio
erat

nominibus indudtis,
:

audtore Pompeio.

Hic Appius

idem

nihil fane jacturas..

Corruerat

alter,

et plane,

inquam, jacebat.

Memmius
e.t

autem,

dirempta coitione invito Calvino, plane refrixerat j

eo magis
re-

nunc cogitare didlaturam, tum

favere juftitio, et

omnium

rum
fare

licentiiE.

Perfpice aequitatem animi mei, et ludum, et

et

contemptionem Seleucianae provincis,

fuaviflimam conjundlionem
tabula
-,

mehercule

cum C^-

haec

naufragio

deledat

qui

enim me una ex hoc quidem Quintum meum,.

ii8

EPISTOLARUM
!

tuumque, dii boni quemadmodum tradtat honore, dignitate, gratia ? non fecus ac li ego eiTem imperator. Hibernam legio-

nem
ne

eligendi optio delata

?

commodum,
?
?

ut ad

me

fcribit.

Hunc

tu non ames
tibi

quem

igitur iflorum

Sed heus
et

tu,

fcripferam-

me

elTe

legatum Pompeio
? ?

extra

urbem quidem
ut tu tamen
cui

fore ex Idib. Januariis

drare.

Vifum

efl

hoc mlhi ad multa qua;

Sed quid plura

coram, opinor, reUqua

fed etiam aediiicavi,

aliquid expedtes.

Dionyfio plurimam falutem

ego non
quaeris
?

modo
ad

fervavi,

quidem locum.. Quid

:

fummam
fi

laetitiam

meam, quam ex tuo

accedit.
tuis

reditu cadie ad

pio,

magnus

iUius adventu

cumulus

Quo

me

venies, tu,

me

amas, apud

me cum

maneas.

^19

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

V.

CicERO Attico Sal.

I.

TT^

GO

vero et

tuum
:

in difceiTu vidi

animum,

et

meo

JLl/ fum ipfe

teftis
;

quid novi decernatur

quo magis erit tibi videndum, ne ut hoc noftrum defiderium ne plus fit

annuum.

De Annio

Saturnino curafti probe.

eris

De
:

fatifdando

vero te rogo, quoad

Romje,

tu ut fatifdes

et funt aliet

quot fatifdationes fecundum mancipium, in his

Memmiafadium
efl

norum

praediorum, vel Atilianorum.

De Oppio
:

ut volui, et

maxime quod dccc

aperuifti
;

quse

quidem ego
il-

utique vel verfura fad:a folvi volo

ne extrema exaftio nofvenio ad tranfverfum

trorum nominura expedletur.

Nunc
Ut

lum

extremae epiftolas tuae verficulum, in quo

:

me admones
cum
ad

de

forore

quae res fe

fic

habet.

veni in Arpinas,

me

frater venifTet, in primis nobis fermo, ifque multus, de te fuit

ex quo ego veni ad

forore in

ea,

quae fueramus ego et tu inter nos de

Tufculano

locuti.

Nihil tam vidi mite, nihil tam

frater erat in

placatum,
etiam,
fi

quam tum meus

fororem tuam

ut

qua fuerat ex ratione fumpta

ofFenfio,

Illo fic die.

Poftridie ex Arpinati profedli

:

non appareret. fumus. Ut in Arca-

no Quintus maneret, dies fecit ego Aquini, fed prandimus in Arcano nofli hunc fundum j quo ut venimus, humaniflimc
:

120
Quintus, idque

EPISTOLARUM
Pomponia,
verbis,

inquit,

tu

invita mulieres,

ego accidulcius,
illa,

vero pueros. Nihil potuit, mihi quidem ut vifum

eft,

cum

dientibus nobis,
eo, ut opinor,

tum etiam animo ac vultu. Ego fum, inquit, hic hofpita

anteceiferat Statius, ut

At
:

au-

id

autem ex

quod

prandium nobis
itaque

videret.
tidie.

Tum

Quintus, En, inquit mihi, haec ego patior quo?

Dices, quid, quaefo, iftuc erat

:

Magnum

me

ipfum commoverat
fponderat.

lic

abfurde et afpere verbis vultuque re:

Diffimulavi dolens

difcubuimus omnes
:

prgeter il-

lam ; cui tamen Quintus de menfa milit illa rejecit. Quid multa nihil meo fratre lenius, nihil afperius tua forore, mihi vifum eft et multa prstereo, quae tum mihi majori flomacho,
.?

quam

ipfi

Quinto, fuerunt,

Arcano remanfit, et mihique narravit, nec fecum illam dormire voluifte ; et, cum difceftura eftet, fuifte ejufmodi, qualem ego vidiftem. Quid quaeris ? vel ipft hoc dicas licet, humanitatem ei, meo judicio, illo die defuifte.

Ego inde Aquinum Quintus in Aquinum ad me poftridie mane venit

;

Haec ad

te fcripfi fortafte pluribus,

efte partes

quam

neceffe fuit, ut videres tuas

quoque

inftituendi et

monendi. Reliquum
noftra exhaurias
-,

eft,

ut, ante

quam
;

proficifcare,

mandata
-,

fcribas ad

me omnia

Pontinium extrudas

cum

profedlus eris, cures ut fciam.

efi!e,

Sic habeas, nihil

meherad te

cule te mihi nec carius

nec fuavius.

A. Torquatum
:

amantiftime dimift Minturnis,

fcripfifte aliquid,

optimum virum

cui

me

in

fermone

fignifices velim.

CicERo Attico Sal,

T E diem vi "A N Pompeiano
bulano apud Pontium
itinera facere.
:

Id.

Mai. cum has dabam

ut eo die

literas,

ex

proficifcebar,

manerem

in

Tre-

deinde cogitabam, fine uUa mora, jufta

eftem, venit ad

In

Cumano cum

me, quod mihi

pergratum

fuit, nofter

Hortenfius: cui depofcenti

mea mandata

AD ATTICUM
csetera univerfe

B.

V.

121

mandavi

illud proprie, ne pateretur,

quan-

tum

elTet

in ipfo, prorogari nobis

provincias

tu velim confirmes, gratumque mihi feciile

venerit ad me, et hoc mihi, praetereaque
fi

quo eum dicas, quod et

:

in

quid opus

eflet,

promiferit.

Confirmavi ad eam caufam etiam Furnium nof-

trum ; quem ad annum Tribunum plebis videbam fore. Habuimus in Cumano quafi pufillam Romam ; tanta erat in his cum interim Rufio nofter, quod fe a Veftorio locis multitudo
:

obfervari videbat, ftratagemate

hominem

percufTit

nam

ad

me

non acceffit. Itane ? cum Hortenfius veniret, et infirmus, et tam longe, et Hortenfius, cum maxima praeterca multitudo, Non vidifli igitur hominem, ille non venit ? Non, inquam. inquies ? Qui potui non videre, cum per emporium Puteolanorum iter facerem ? in quo illum, agentem aliquid, credo, falutavi ; poflea jam juffi valere, cum me exiens e fua villa, num quid vellem, rogaffet. Hunc hominem parum gratum quifquam putet ? aut non in co ipfo laudandum, quod audiri non laborarit ? Sed redeo ad illud. Noli putare mihi aliam confolationem effe hujus ingentis moleflise, nifi quod fpero non longiorem annua fore. Hoc me ita velle multi non credunt ex confuetudine aliorum
tiam adhibebis, tum
fcilicet,
:

tu,

qui

fcis,

omnem
fi

diligen-

cum

id agi debebit.

Cum
quid

ex
erit

Epiro

redieris,

de Republica fcribas ad

me
huc

velim,

quod

quomodo Caefar ferret de audloritate perfcripta ; eratque rumor de Tranfpadanis, eos juffos Quatuor-viros creare quod fi ita eft,
opperiare.
fatis

Nondum enim

erat allatum,

magnos motus timeo. Sed

aliquid ex

Pompeio fciam.

CiCERo Attico
HI.

Sal.

NTE diem vi
tium.
Ibi
:

Id.

Mai. veni in Trebulanum ad Pontuaj literas binae redditae funt tertio

mihi

abs te die

eodem autem exiens

Pompeiano,

Philotimo

ToM.

VIII.

CL

122

EPISTOLARUM
te literas
:

dederam ad

nec vero nunc erat fane quod fcriberem.

fcribe quaefo
:

Qui de Republica rumores,

in oppidis

enim
cogi-

fummum
tes, et

video timorem

fed

multa

inania.

Quid de

iis

quando,
:

fcire velim.

Ad

quas

literas tibi refcribi velis,

nefcio

enim adhuc acceperam, praeter quae mihi binae quarum alterae edid:um P. femel in Trebulano redditae funt Licinii habebant, (erant autem Non. Mai. datE) alterae renullas
:

fcriptae

ad meas Minturnenfes.
in
iis,

Quam

vereor, ne quid fuerit

vis.

cTTriiS^cuoTi^ov

quas non accepi, quibus refcribi

Apud

Lentulum ponam te in gratiam. Dionyfius nobis cordi eft. Nicanor tuus operam mihi dat egregiam. Jam decft quid fcri-

bam

et lucet.

Beneventi cogitabam hodie. Noftra continen-

tia et diligentia

faciemus

fatis.

Pontio, ex Trebulano,

a.

d.

v. Id.

Mai.

CicERo Attico Sal.

IV. "D
dedifle

E
:

NEVENTUM
binas

veni

a. d.

v Id. Mai. Ibi accepi

eas literas, quas tu fuperioribus literis fignificaveras te

ad quas ego ipfe eo die dederam ex Trebulano L,

quidem tuas Beneventi accepi. Quarum alteras Fefulanus multo mane mihi dedit, alteras fcriba Tullius. Gratiffima eft mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato fed tua profedlio fpem meam debilitat. Ac me ille : illuc quidem labar, non quo ; fed inopia cogimur eo contenti eife. De illo altero, quem fcribis tibi vifum efle non alienum, vereor, adduci ut noftra poffit ; et tuis ^ua-ihoiyvu^ov eftet. Equidem fum facilis fed tu aberis, et me abfente res. Habebis mei rationem ; nam poiret aliquid, fi utervis noftrum adelTet, nunc, fi jam res plaagente Servilio, Servio fieri probabile ceat, agendi tamen viam non video. Nunc venio ad illam
Pontio.
:

Ac

epiftolam,
ter.

quam

accepi a Tullio.
fi

De

Marcello

fecifti

diligen-

Igitur fenatus-confultum

erit fa(ftum, fcribes

ad

me

AD ATTICUM
jQn

B.

V.

123

minus, rem tamen conficies

item Bibulo.
fit,

mlhi enim

attribui oporte-

bit,

Sed non dubito, quin fenatus-confultum

expeditum
illo
lifti)

in

quo

praefertim
et

compendium
Ligure,

fit

populi.

Torquato, probe.

De Mafone
!

cum

venerint.

De De

quod Chaerippus, (quoniam hic quoque

'zs-poayivm

fuflu-

O
?

provincia

etiamne hic mihi curandus

:

eft

curandus

autem

hadtenus, ne quid ad fenatum

caeteris
. .
.

Confule, aut numera.

Nam
De

de

Sed tamen commode, quod

fcribis
fit,
:

cum

Scrofa.

Pontinio

re(fie

Jun. Brundufii futurus

et Tullius.

enim ita, ut fi ante Kalend. minus urgendi fuerint M. Anneius

eft

Quje de Sicinio

audifti,

ea mihi probantur

modo
:

ne

illa

exceptio in aliquem incurrat bene de nobis meritum

;

rem enim probo. De noftro itinere quod ftatuero ; de quinque praefediis quid Pompeius facturus ftt, cum ex ipfo cognoro, faciam ut fcias. De Oppio bene curafti, quod ei dccc expofuifti idque, quoniam Philotimum habes, perfice, et cognofce rationem et, ut agam amplius, fi mc magna me cura levaamas, prius quam proficifcaris, efiice ris. Habes ad omnia. Etfi pene praeterii chartam tibi deefTe : mea captio eft j fiquidem ejus inopia minus multa ad me fcrifed conftderabimus
j
:

bis.

Tu
fi

vero aufer ducentos

etfi

hujus paginae contradtio

fignificat,

meam in eo parfimoniam dum a<fla et rumores vellet.

:

Jam

qua

certa habes de C^efare, expedlo literas

et alias

Pontinio de omnibus rebus diligentes dabis.

CiCERo Attico Sal.

quod fcribam nam nec quid mandeni habeo, nihil enim praetermifTum eft ; nec quid narrem Novl enim nihil, nec jocandi locus eft, ita me multa follicitant. Tantum tamen fcito, Idibus Mai. nos Venufia mane proficifcentes has dediffe eo autem die credo aliquid adtum in Senatu. Sequantur igitur nos tuas literae, quibus non modo res
V.
deeft,
: :

p LAN E

CL2

124
omnes,
fed
:

EPISTOLARUM
etiam
ibi

rumores,

cognofcamus.

Eas accipiemus

Brundufii
fifli,

enim Pontinium ad eam diem, quam tu fcripexpedlare conlilium eft. Nos Tarenti, quos cum Pompeio
Republica habuerimus, ad
te

^ctXoyas de

perfcribemus

etfi

id

ipfum

fcire cupio,

fim, id

eft,

quod ad tempus redle ad te fcribere pofquam diu Romae futurus fis, ut aut quo dem poft-

hac

literas

fciam, aut ne

dem
fit

fruflra.

Sed ante
et

quam

profi-

cifcare, utique

explicatum
et

illud

H-S xx

lim in maximis rebus

maxime

neceffariis

dccc. Hoc vehabeas ; ut, quod

au<5tore te velle coepi, adjutore affequar.

CiCERo Attico Sal.

VI.

-T^ARENTUM
quoad
ei
ille

veni

a.

d.

xv. Kalend. Jun.

Quod

Pontinium flatueram
dies eos,

veniret,

commodiflimum duxi cum Pompeio confumere eoque

expe^ftare,
: :

magis, quod
rit,

ter.

gratum effe id videbam ; qui etiam a me petiequod concefli libenut fecum et apud fe effem quotidie Multos enim ejus praeclaros de Republica fermones accit

piam

inflruar etiam confiliis idoneis ad

te brevior

hoc noflrum nego-

tium. Sed ad

jam

in fcribendo incipio fieri dubitans

Quod tamen quoad ignorabo, fcribam aliquid potius, quam committam, ut, tibi cum pofTmt reddi a me Uterae, non reddantur. Nec tamen jam habeo quid aut mandem tibi, aut rtarrem. Mandavi omnia, quse quidem tu, ut polliceris, exhauries narrabo, cum aliquid habebo novi.
Romasne
fis,

an

jam

profedtus.

Illud

tamen non defmam,

et

dum

adeffe te putabo, de Caefaris

nomine
literas,

rogare, ut confeftum relinquas.

Avide exped:o tuas

maxime, ut norim tempus

profedtionis tuae.

AD ATTICUM

B.

V.

12^

CiCERo Attico Sal.

VII.

/^ U O T I D I E,

^
;

vel potius in dies fmgulos, breviores

:

literas

ad

te

mitto

quotidie

enim magis

fufpicor te
fcias

in

Epirum jam profedlum.

quot ante,
ait

Sed tamen ut mandatum

me

curaffe

fe

Pompeius quinos praefedos delatu-

rum

novos, vacationes, judiciariam caufam.

et

Ego cum triduum

cum Pompeio
dulium
a.

d. et

apud Pompeium fuiifem, proficifcebar Bruncivem illum egregium rexiii Kal. Junias
:

linquebam,
fciam.

ad haec,

qux

timentur, propulfanda paratiffi-

mum. Tuas
fis,

literas

expedtabo,

cum

ut quid agas,

tum

ut ubi

CiCERo Attico Sal.

VIII.

IVf E

et

incommoda

valetudo, qua

jam emerferam, utet Pontinii

pote
tatio,

cum

fine febri laborafiem,

expec-

de quo adhuc ne rumor quidem venerat, tenebat duode-

cimum jam diem Brundufii modo es Romae, (vix enim

madvertas velim.

Roma

curfum expedtabamus. Tu li puto) fm es, hoc vehementer aniacceperam literas, Milonem meum
:

fed

queri per literas injuriam

in bonis fuis.

meam, quod Philotimus

fieri

focius effet

Id ego ita

volui de C. Duronii fententia

et

quem

et

amicifilmum Miloni perfpexeram,

cognoram.

talem virum,

qualem

tu judicas,
;

Ejus autem confilium

efi^et

meumres,

que hoc fuerat

habet, fpoliaret
fet,

primum

ut in poteftate noftra

ne

illum malus emptor et alienus mancipiis, quae permulta fecum

;

deinde ut Fauftae, cui cautum

ille efie
fi

voluif-

ratum
velim

efiTet.

Erat etiam illud, ut

ipfi

nos,

quid fervari

pofiTet,

quam
:

facillime fervaremus.

Nunc rem

totam perfpiSed
fi

cias

nobis enim fcribuntur faepe majora.

ille

126
queritur,
fi

EPISTOLARUM
ei

ut ego

idem Faufta vult, Philotimus, coram dixeram, mihique ille receperat, ne fit invito
fcribit

ad amicos,

fi

Milone

in

bonis

nihil nobis fuerat tanti.

Sin haec leviora

Scripfi

funt, tu judicabis.

Loquere
;

cum
hicc
;

Duronio.

etiam ad

Camillum, ad Lamiam

eoque magis, quod non confidebam

erit

Romae

te

effe.

Summa

ftatues,

ut ex fide, fama,

reque mea, videbitur.

Cic:ero
IX.

Attico
a. d.

Sal.
KaL Quint. cum
tuis,

A CTIUM
dem
et

venimus

xvii

qui-

et Corcyrae et Sybotis

muneribus
et

quse et

Areus

meus amicus Eutychides opipare

iter facere

(ptP^oTr^ocnjvi^acTx

no-

bis congefi^erant, epulati efifemus

Saliarem in

modum.

Adlio

maluimus

pedibus, qui incommodiffime navigalTe-

mus
tis

et

Leucaten

fled:ere

moleftum videbatur.
faspe tu

Adtuariis au-

tem minutis
vifum
es,
eft

Patras accedere fine his impedimentis,

non

fa-

decorum.

Ego, ut

me

currentem horextraor-

tatus

quotidie meditor,

prscipio meis, faciam denique,

abftinentia

ut

fumma
:

modeftia et

fumma

munus hoc

dinarium traducamus.
juvet

Parthus velim quiefcat, et fortuna nos

noftra praeftabimus.
fis,

Tu,

quaefo, quid agas, ubi

tempore futurus

quales res noftras

quoque Romae reliqueris, maxiId unis dih'genter

II-

me

de

xx

et de

dccc, cura ut fciamus.

literis datis,

quae ad

me

utique perferantur, confequere.

lud tamen (quoniam nunc abes,

cum

id

non agitur

aderis

autem ad tempus, ut mihi refcripfifti) memento curare per te, et per omnes noftros, in primis per Hortenfium, ut annus nofter maneat fuo ftatu, ne quid novi decernatur. Hoc tibi ita mando, ut dubitem an etiam te rogem, ut pugnes ne
intercaletur.

Sed non audeo

utique teneto.
tibi

tibi

omnia onera imponerc

dicit.

an-

num quidem
fuaviflimus

Cicero meus, modeftiflimus et

puer,

falutem

Dionyfium

femper

AD ATTICUM
equidem, ut
mitti
fcls,

B.

V.
et

127

dilexl,

fed quotidie pluris facio,

te

me-

hercule in primis quod

finit.

amat, nec tui mentionem inter-

CicERo Attico Sal.

X.

TTT
ibi

Athenas

a. d.

vii Kal. Quint. veneram, expedlabam

jam quartum diem Pontinium ; neque de ejus adventu certi quicquam habebam eram autem totus, crede miet quanquam line his per me ipfe, tamen acrius hi, tecum veftigiis tuis monitus, de te cogitabam. Quid quEeris ? non
:

mehercule

alius ullus

fermo

nili

de

te.

Sed tu aliquid de

me

fcire fortaffe

mavis

hgec funt.

publice, aut

privatim,

nec in

Adhuc fumptus nec in me aut quemquam comitum nihil

:

accipitur lege Julia, nihil ab hofpite

perfuafum

meis, ferviendum efle famse meae

belle

omnibus adhuc. Hoc animadefl

verfum, Graecorum laude et multo fermone celebratur.

fuperefl, elaboratur in

Quod
:

hoc a me,

ficut tibi fenfi placere

fed

haBC
di,

tum laudemus, cum erunt

ut

perorata. Reliqua funt ejufmo-

meum
!

confilium faepe reprehendam, quod non aliqua

ratione ex hoc negotio emerferim.

O
!

moribus

illum verum,

^p^oi tis
-,

rem minime aptam meis Dices, Quid adhuc ? nonputo moleftiora

reflare
:

dum
etfi

in negotio verfaris.

Nefcio

et

hasc ipfa fero

equidem
;

fronte, ut puto, et volo, belliflime

ita

fed angor intimis fenfibus

ter,

multa

vel iracunde, vel infolen-

vel in

omni genere

ftultitiae infulfe,

arroganter, et dicunte

tur et tacentur quotidie.

fcribo, fed quia
S-vTtiTx,

Quae, non quo

funt.
:

celem, non per-

Ju3-^<^;fTt

Itaque admirabere
fxiXiTti

meam

^ct-

cum

falvi

redierimus

tanta mihi
Etfi

hujus virtutis
nihil erat proe/Tes,

datur.

Ergo

haec

quoque
;
:

ha<5lenus.

mihi

pofitum ad fcribendum
ne fufpicabar quidem

quia quid ageres, ubi terrarum

nec hercule
;

unquam tam

diu igna-

mi rerum mearum

fui

quid de Csfaris, quid de Milonis*

128

EPISTOLARUM
:

nominibus a6liim fit ac non modo nemo, fed ne rumor quidem quifquam, ut fciremus in Republica quid ageretur. Quare
{i

quid

velle,

quod fcias de per mihi gratum erit,

erit,
?

iis
fi

rebus, quas putabis fcire

id curaris ad
:

me

me

perferendum.

Quid

eft prasterea
:

nihil fane, ni(i illud

valde

me
?
;

Athenae
et

deled:arunt

urbs duntaxat, et urbis

te,

ornamentum
in Arifto,

num
tum
eram

amores in

et in nos
:

qutedam benevolentia
fi

homifed mul-

et philofophia
:

a,vu tcdTco

quid

ell,

apud quem

nam Xenonem tuum,

-,

vel

noilrum potius, Quinto contotos dies fimul era-

cefferam

et

tamen propter vicinitatem

mus

invicem.

Cum primum
fis.

poteris, tua confilia ad

me

fcri-

bas, ut

fciam quid agas,

ubi quoque, et

maxime quando,

Romse futurus

CiCERo Attico Sal.

XI. T-T

U I,

totiefne

me
?

litcras

dediffe

Romam, cum

ad te

nullas

darem

At

vero poflhac fruftra potius dabo,

quam,

fi

redte dari potuerint,

committam
dici potefl,

ut non dem.

Ne

provincia nobis prorogetur, per fortunas,

provideri potefl, provide.
derio urbis,

dum

ades, quidquid

Non
:

quam

fiagrem defi-

quam

vix

harum rerum
etfi

infulfitatem feram.

Mar-

cellus foede de
erat

Comenfi

ille

magiflratum non

gefferit,

tamen Tranfpadanus.

Ita
:

mihi videtur non minus flomafed

chi noflro, ac Casfari, feciffe

inihi

hoc

ipfe viderit.

Pompeius

quoque videbatur, quod

:

paniam certe iturus id Theophani facile perfuafi, nihil effe melius, quam illum nufquam difcedere. Ergo Graecus incumbet valet autem au<floritas ejus apud illum plurimum. Ego has pridie Nonas Quint. proficifcens Athenis dedi ; cum ibi decem ipfos fuiffem
-,

Varronem dicere, in Hifego minime probabam qui quidem

fcribis

dies.

Venerat Pontinius

una Cn. Volufius

"A(^ef^KTcf.

aderat Quaefior

:'

tuus unus Tullius aberat.

Rhodiorum,

et dicrota

A D
filentium.

AT T

C U

LIB.

V.

129

Mitylenasorum, habebam,

et aliquid eTriKumtv.

De

Parthis erat

Quod fupereft, dii juvent. Nos adhuc iter per Graeciam fumma cum admiratione fecimus nec mehercule habeo, quod adhuc quem accufem meorum. Videntur mihi nofle
:

nos, noftram caufam, et conditionem profedionis fua3

ferviunt exiftimationi meae.
y\

plane

verum ilhid efl, oict y ^iojToim, certe permanebunt nihil enim a me fieri ita videbunt, ut fibi lit deHnquendi locus. Sin id parum profuefupereft,
:

Quod

fi

rit,

fiet
j

aliquid a nobis feverius

et,

nam adhuc

lenitate dulces

fumus

ut fpero, proficimus aliquantum.

chv^^^iclv

Sed ego hanc,

meditatus fum
turpis
:

ut finguli dicunt,

\\\

unum annum
fit,

proinde pugna, ne,

fi

quid prorogatum
In

inveniar.
:

Nunc
fui.

redeo ad

qus mihi mandas.

:

prefe<5tis

excufatio
in

iis,

quos voles, deferto

non ero tam

^atioo^i^k;,

quam

Apuleio

Xenonem tam diligo, quam tu quod ipfum fentire certo fcio. Apud Patronem et reliquos barones te in maxima gratia pofui, et hercule merito tuo feci nam mihi is,
: :

ter,

dixit,

te fcripfiffe

ad

fe,

mihi ex
erat.

illius

literis

rem

illam

curae

fuifiTe,

quod

ei

pergratum

Sed

cum

Patron metol-

cum
fum

egiffet,

ut peterem a veflro Areopago,

Pra^tore fecerant,

vTisf^vyif^cma-f/^h

lerent,

quem Polycharmo
Xenoni,

commodius

vi-

efl et

et pofl ipfi Patroni,

me

ad

Memmium

fcri-

bere, qui pridie,

quam ego Athenas

veni, Mitylenas profecfieri

tus erat, ut

is

ad fuos fcriberet, poffe id fua voluntate

non enim dubitabat Xeno, quin ab Areopagitis invito Memmio impetrari non pofTet. Memmius autem aedificandi confilium abjecerat ; fed erat Patroni iratus itaque fcripfi ad eum accurate ; cujus epiftolas mifi ad te exemplum. Tu, velim, Piindicabo enim tibi, tu illi nihil liam mcis verbis confolere dixeris. Accepi fafciculum, in quo erat epiflola Pilias: abftuli,
: :

aperui, legi

valde fcripta efl

(n/fA.7rctB-M^.

Brundufio quae
datae,

tibi

epiflolae redditae funt fine

mea, tum videlicet

cum

ego

me non

belle

haberem

nam

illam

vofxctv^fictv

excufationem

ne acceperis.

Cura, ut omnia fciam, fed maxime, ut valeas.

ToM.

VIII.

i^so j

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

XII. '^T

E G O T I U M magnum
Quintili. Sexto die

eft navigare,

atque menfe
Pridie

Delum Athenis venimus.

Nonas Quint.

a Pirseo ad Zoftera, vento molefto, qui nos ibi-

dem Nonis tenuit. A. d. viii Idus ad Ceo jucunde. Inde Gyarum fasvo vento, non adverfo: hinc Scyrum, inde Delum, utroque citius, quam vellemus, curfum confecimus. Jam nofti
a,(ppa,>crct

Rhodiorum
animo

nihil

itaque erat in

nihil

quod minus fludlum ferre poflit feftinare, Delo nec me movere, niii

omina

cLKpuT-/ipioov

^^a. vidiffem.

De

MefTalla ad te ftatim, ut

audivi, de

Gyaro dedi literas ; et id ipfum confilium noftrum etiam ad Hortenlium ; cui quidem valde avyYiyodnoav. Sed tuas de ejus judicii fermonibus, et mehercule omni de Reipublicae flatu literas expe6to, 7ro>.iTiKcoTipov quidem fcriptas, (quoniam meos cum Thallumeto noftro pervolut^s libros) ejufmodi inquam literas, ex quibus ego, non quid itat, (nam
id vel Helenius, vir graviffimus, potefl efHcere, cliens

tuus)

habebimus ConOmnia perfpicere poteris, de Caefare, de Pompeio, de fules. ipfis judiciis. Noflra autem negotia, quoniam Romae commofed quid
fit.

futurum

Etiam,

cum

hiec leges,

raris,

amabo

te,

explica.

Cui

rei

fugerat
fi

me

refcribere,
fieri,

de
fis

flrue laterum plane rogo.

animo, quo

foles effe

-,

De quam

aqua,

quid poterit

eo

ego

cum mea

fponte,

tum

tuis

Ergo aliquid conficies. Praeterea, fi quid Philippus rogavit, quod in fua re faceres, id velim facias. Plura fcribam ad te, cum conflitero nunc eram plane in medio mari.
fermonibus, asflimo plurimi.
:

AD ATTICUM

LIB.

V.

131

CiceroAtticoSal.
XIII.

p PHEvSUM
mo
et et

venimus
et

a. d.

xi. Kal. Sext. fexagefi--

quingentefimo poft

pugnam
;

Bovillam. Navipropter

gavimus fme timore,

fme naufea

fed tardius,

aphradlorum Rhodiorum imbecillitatem.

De

concurfu legatio-

num, privatorum,
te puto, aut

de incredibili multitudine, quje mihi

jam
fi

Sami, fed mirabilem in

modum
attinet

Epheli praefto
?

fuit, aut audifTe

quid ad

me
;

Veruntamen decumani, ac

veniiTem

cum

imperio

Graeci, quafi Ephefio Praetori, fe ala-

cres obtulerunt: ex

quo te intelligere certo fcio, multorum annorum oftentationes meas nunc in difcrimen effe addudtas. Sed, ut fpero, utemur ea palaeftra, quam a te didicimus ; omnibufque fatisfaciemus ; et eo facilius, quod in noftra provincia
mihi nuntiaret Csftius,
fe

confediiE funt padliones. Sed ha6:enus; praefertim

ti

de nodle proficifci.

cum coenanTua negotiola

Ephefi curae mihi fuerunt: Thermoque, tametfi ante adventum

meum
:

liberalifiime erat pollicitus tuis

genem et Seium tradidi; vi omnino omnia fe fadturum

Philogeni permutationis ejus,
haec

omnibus, tamen PhiloApollonienfem Xenonem commendarecepit.

Ego

prseterea rationem
feci,

quam tecum

edidi.

Ergo

quoque ha6lenus. Redeo ad urbana. Per fortunas (quoniam Roms manes) primum illud praefulci, atque prsmuni,
quasfo, ut fimus annui
;

ne intercaletur quidem.

Deinde exillo

hauri

mea mandata ; maximeque fi quid potefi:, de mefi:ico, fcrupulum, quem non ignoras j deinde de
cujus in cupiditatem te audlore incubui
fi
;

do;

Caefare

nec

me

piget.

Et,

intelligis,
fiat
;

quam meum
autem
?
j

fit

fcire et curare,

quid in Republifit,

ca

fiat

immo

vero etiam quid futurum

:

per-

fcribe ad

me omnia
fi:atus
fi

fed diligentifiime

in primis ecquid ju-

diciorum

aut fadiorum, aut futurorum etiam, laboret,

efi:,
fi

De

aqua,

curae

quid Philippus aget, animadvertas.

; :

132

EPISTOLARUM
CicERo Attico
Sal.

XIV.

NTEQUAM
a

aliquo loco confedero, neque longas

me, neque femper mea manu, literas expe<flabis cum autem erit fpatium, utrumque praeftabo. Nunc iter conficiebamus aeftuofa et pulverulenta via. Dederam Ephefo pridie
;

has dedi Trallibus.

:

In provincia
li

mea

fore

me putabam
com-

Kal. Sextilibus

ex ea

die,

me

amas,

Trcc^cly^iAf^cc svictv(jiov

moveto.

Tamen

interea haec, quse vellem,

mihi afferebantur

primum otium Parthicum,

rum, po/lremo
que
eis

dein confedlae padliones Publicano-

feditio

militum fedata ab Appio, ftipendium-

ufque ad Idus Quintiles perfolutum.

pit admirabiliter.
fuit fumptui.

Adventus nofter

Nos Afia accenemini ne minimo quidem

:

Spero meos omnes fervire laudi meas

tamen

magno timore fum; fed bene fperamus: omnesjam ter Tullium tuum venerunt. Erat mihi in animo
cifci

noftri praj-

redta projfi-

ad exercitum,

aeftivos

menfes reliquos
fi

rei

militari dare,
nofti

hibernos jurifdidlioni. Tu, velim,

me

nihilo

minus

culint,

riofum in Republica quam

quse futura fint.
id erit

te,

fcribas ad

me

omnia, quas
:

Nihil mihi gratius facere potes

fi,

nifi

tamen
;

mihi gratiffimum,
h^oiA,vxov
-,

quae tibi mandavi, confeceris

fcis nihil effe carius.
:

in

primifque illud

quo mihi

Ha-

bes epiftolam plenam feflinationis et pulveris

liores erunt.

reliquae fubti-

CiceroAtticoSal.
XV. T

AODICEAM
:

veni pridie Kal. Sext. ex hoc die

clavum anni movebis. Nihil exoptatius adventu meo,

nihil carius

fed eft incredibile,

quam me
ille tibi

negotii taedeat.

Non

habet

fatis

magnum campum

non ignotus curfus

; :

AD ATTICUM
animl
;

B.

V.

133

et induftrias

meas praeclara opera

ceflat.

Quippe jus
?

Laodiceas

me

dicere,

cum Romas A.

Plotius dicat

et

cum

exercitum nofter amicus habeat tantum,

me nomen

habere

duarum legionum exilium? Denique

forum, urbem,
:

haec

non defidero: lucem,

domum, vos, defidero. Sed feram, ut potero adtum eft. Verum perfacile li prorogatur, fit modo annuum tu modo Rom^e fis. Quaeris, quid hic agam ? Ita refifti poteft
:

vivam, ut maximos fumptus facio.

ftituto
:

Mirifice deledtor hoc in;

admirabilis abftinentia ex praeceptis tuis

ut verear,
fit.

ne illud, quod tecum permutavi, verfura mihi folvendum

Appii vulnera non refrico

fed apparent, nec occuli poflunt.

Iter Laodicea faciebam a. d. iii.

:

Nonis Sext. cum has

literas

dabam, in caftra in Lycaoniam inde ad Taurum cogitabam, ut cum Moeragene fignis collatis, fi poflem, de fervo tuo deciderem.
Clitellas

bovi funt impofitae

;

plane non

eft

noftrum

modo, li me amas, fit annuum. Adfis tu ad tempus, ut fenatum totum excites. Mirifice follicitus fum, quod jam diu ignota funt mihi ifta omnia. Quare, ut ad te ante fcripfi, cum caetera, tum Refpublica, cura, ut mihi nota Plura fcribam tarde reddituro ? fcd dabam familiari hofit. mini ac domeftico, C. Andronico Puteolano. Tu autem faepe dare tabellariis Publicanorum poteris, per magiftros fcripturae
onus
:

fed feremus

et portus

noftrarum dioecefium.

CiceroAtticoSal.
XVI. "p

TSI

in ipfo itinere et via difcedebant

Publicanorum

tabellarii, et

eramus in curfu

tamen furripiendum

aliquid putavi fpatii, ne

me immemorem mandati tui putares itaque fubfedi in ipfa via, dum haec, quae longiorem defiderant orationem, fummatim tibi perfcriberem. Maxima expedtatione
in perditam, et plane everfam in
venifiTe

perpetuum, provinciam nos

fcito pridie

Kal, Sextiles. Morati triduum Laodicea?>

134

EPISTOLARUM
dies Synnade,

triduum Apamea?, totidem

nifi

audivimus nihil aliud,

:

imperata
:

i7UKi(pa,Kicf.

folvere

non

pofle

cova,?

omnium
?

ven-

ditas

civitatum gemitus, ploratus, monftra quaedam non hoferae

minis, fed
eos taedet
fit

nefcio cujus immanis.

Quid

quaeris

vitae.

Levantur tamen miferae

in legatos,

civitates,

omnino quod nullus

Quaeftorem,

fumptus in nos, neque

in

neque

in

neque
pra^ter

quemquam.

lege Julia dari folet,

non modo nos foenum, aut quod non accipere, fed ne ligna quidem ; nec,
Scito,
et

quatuor ledtos
:

tedtum,

quemquam

accipere quid-

quam

multis locis ne tedtum quidem, et in tabernaculo

Itaque incredibilem in

ma-

nere plerumque.
liunt ex
agris,

modum

concurfus

ex

vicis,

ex domibus omnibus.

Mehercule
clemen-

etiam adventu noftro revivifcunt:

tia, tui

juftitia, abflinentia,

Ciceronis, ita opiniones

omnium

fuperavit. Appius, ut
fe

audivit nos venire, in

ultimam provinciam

conjecit
eft
ii,
;

Tarfum
tamen

ufque

ibi

forum

agit.

De

Partho filentium

fed

concifos equites noftros a barbaris nuntiabant

bant.

qui venie-

Bibuhis ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam

:

fuam accedere
rant bidui.

id

autem

facere

ob eam caufam dicebant, quod

tardius vellet decedere.

Nos

in caftra properabamus, quae abe-

CiCERo Attico Sal.

XVII.

A C C E P I Roma
rum
:

fme
fi

epiftola tua fafciculum literavaluifti,

in quo,

modo

et

Romae

fuifti,

Philotimi duco
fedens in rheda,
bidui.
literas
:

efte

culpam, non tuam. Hanc epiftolam didtavi

in caftra proficifcerer, a quibus

cum

aberam
ex
aliis

Paucis diebus habebam certos homines, quibus darem

itaque eo
fic

me

fervavi.

Nos tamen,

etfi

hoc

te

audire malo,

in provincia nos gerimus,

quod ad abftinenId
dili-

tiam
fit

attinet, ut nullus teruntius

infumatur in quemquam.

etiam et legatorum, et tribunorum, et praefedtorum,

AD ATTICUM
gentia
:

B.

V.

135

nam omnes
eft.

mlrlfice

crvf^(piXo^o^S(riv
:

glorins meac.

Lepta
te

nofler mirificus
cis

Scd nunc propero

perfcribam ad
filius,

pau-

diebus omnia.

Cicerones nollros Dejotarus

eft,

qui rex

fecum in regnum. Dum in geftivis nos elTemus, illum pueris locum efiTe belliffimum duximus. Sextius ad me fcripfit, quEe tecum efi!et de mea domeftica et
ab Senatu appelktus

maxima cura locutus, et quid tibi efi^et vifum. Amabo te, incumbe in eam rem, et ad me fcribe, quid et pofiit, et tu cenfeas. Idem fcripfit Hortenfium de propaganda nofiira provincia dixiffe nefcio quid. Mihi in Cumano diligentifiime fe, ut annui efi^emus, defenfurum receperat.
Si

quicquam me amas,
invitus a vobis ab-

hunc locum muni. Dici non

fim
:

potefi:,

quam
id

et fimul

hanc gloriam
fi

juftitiae et abftinentiae fore illuf;

quod ScaevolaB contigit, qui folos novem menfes Afias praefuit. Appius nofter, cum me adventare videret, profed:us eft Tarfum ufque Laodicea ibi forum agit, cum ego fim in provincia ; quam ejus injuriam non infedlor fatis enim habeo negotii in fanandis vuhieribus,
triorem fpero,
cito decefi^erimus
: :

quas funt impofita provincias

quod, do operam, ut faciam

Sed hoc Bruto noftro velim

quam minima
fime potuerit,

illius

contumelia.

dicas, illum fecifi"e

non

belle,

qui adventu meo,

quam

longif-

difcefierit.

CiceroAtticoSal.
XVIII.
ras a. d.

r\ U A M

^ enim
xiv.

vellem Romas

efi^es,

fi

forte

non

es

nihil

certi

habebamus,
:

nifi accepifi^e

nos tuas Hte-

KaL

Sext. datas

in quibus fcriptum efi^t, te in

Epirum iturum
regis

circiter

KaL

Sextiles.

Sed

five

Romas

es,

fivc

in Epiro, Parthi

Euphratem
filio,

tranfierunt duce Pacoro, Orodis'

Parthorum
efi^e

cundtis fere copiis.

Bibulus nondum".

audiebatur

in Syria,

Cafiius in oppido Antiochiae

cum-

omni

exercitu.

Nos

in Cappadocia ad

Taurum cum

exercitu

136
ad Cybiftra.
efl provinciaj

EPISTOLARUM
Hoftis in Cyrrheftica
;

quae Syriae pars

;

proxima
quas
li-

mea?. His de rebus fcripfi ad Senatum

;

teras,

ii

omnia

Roma? es, videbis putefne reddendas et multa, immo quorum Ki^ciKccov, ne quid inter caefa et porredia, ut
Nobis enim, hac inilli

aiunt, oneris mihi addatur aut temporis.

rmitate exercitus, inopia fociorum, pra^fertim fidelium, cer-

tiffimum fublidium

eft

hiems

ea

fi

venerit, nec

ante in

meam
ter

provinciam

tranfierint,

unum

vereor, ne Senatus, prop-

urbanarum rerum metum, Pompeium nolit dimittere. Quod fi alium ad ver mittit, non laboro nobis modo temfin abes, poris ne quid prorogetur. Haec igitur, ii Romae es
:

aut etiam
et,

fi

ades

haec negotia

fic fe

habent.

Stamus animis

quia conliliis, ut videmur, bonis utimur, fperamus etiam

a

manu. Tuto confedimus, copiofo

confpiciente,

frumento, Ciliciam prope

loco
;

expedito ad

mutandum
fuis

parvo exercitu,
:

fed, ut fpero, ad

benevolentiam erga nos confentiente

quem
quif-

nos,

Dejotari

adventu
Sociis
;

cum

omnibus

copiis,

duplica-

turi eramus.

multo

fidelioribus

utimur,

quam

quam
tudo

ufus elTet
et

quibus incredibilis videtur

et noftra

manfue-

abflinentia.

Deledtus habetur civium

Romanorum.
Si fuerit oc-

Frumentum cafio, manu

animo
rit)
fi

ex agris in loca tuta comportatur.

;

fin

minus,

locis,
te, et,

nos defendemus.
quafi

Quare bono
ita
fieri

es

video enim
tui.

coram

adfis,

cerno
pote-

cviA.Tra.^etcui

amoris

Sed

te rogo,

(fi

ullo padto

integra in fenatu noflra caufa ad Kal. Jan. manferit, ut

fis

Romae
fi

menfe Januario

profedlo nihil accipiam injuriae,

;

tu aderis.

plebis
gratia.

Amicos confules habemus Furnium verum tua efl opus

:

noftrum,

Tribunum
pluribus
;

afTiduitate, prudentia,
eft,

Tempus
opus
erit,

efl

neceffarium

fed turpe

me

verbis agere tecum.

fed,
fi

Cicerones noflri funt apud Dejotarum

deducentur
:

Rhodum. Tu,
;

fi

es

Romae

ut

foles, diligentiffime

fi

in

Epiro

mitte tamen ad nos de tuis

aliquem tabellarium

ut et tu, quid nos agamus, et nos, quid

fis,

tu agas, quidque adturus

fcire poffimus.

Ego

tui Bruti

AD ATTICUM
rem
nia.
ipfi
:

LIB.
vSed

V.

37

fic

ago,

ut

fuam
fatis

ipfe
:

iion

ageret.

jam exhibeo

pupillum, neque defendo

funt

enim negotia

et lenta et ina-

Faciam tamen

tibi

quidem, cui

difficilius eft,

quam

fed certe fatisfaciam utrique.

CiCERO Attico Sal.

XIX.

r^BSIGNARAMjam epiftolam
Roma
i

eam,

quam puto
in

te

modo perlegifTe, fcriptam mea manu, continentur, cum fubito Appii tabellarius a. d.
feptimo quadragefimo die
celeriter

qua omnia

xi Kal. Od:.

(hui

tam longe
in

!)

mihi tuas

literas

reddidit

ex quibus non dubito, quin tu

rediret, et

Pompeium
profedius
tus
iis

expedlaris,
:

dum Arimino

jam

Epirum
follici-

fis

magifque vereor, ut

fcribis,

ne in Epiro

non minus, quam nos hic fumus. De Atiliano nomine fcripii ad Philotimum, ne appellaret MefTallam. Itineris noflri famam ad te pervenifTe la:tor, magifque laetabor, fi reliqua cognoris. Filiolam tuam tibi jam Roma^ jucundam effe gaudeo i eamque, quam nunquam vidi, tamen et amo, et amabilem effe certo fcio. Etiam atque etiam valete Patron, et tui
condifcipuli.

Quae de Tarentinis

in militia laboravi, ea tibi

grata effe gaudeo.

Quod

fcribis
filii

libente te repulfam tuliffe

-,

magni amoris fignum. Itaque me etiam admonuifli, ut gauderem: nam mihi in mentem non venerat. Non credo, inquis. Ut libet {cd plane gaudeo quoniam t vif/.i<ra:,v interefl ri (pjoveiv.
fororis tuse

eum, qui cum

patruo certaret

CicERo Attico Sal.

XX.

gATURNALIBUS mane
derunt, feptimo et

mihi PindenifTs dediquadragefimo die, poflquam opfe

ifli

pugnare eos ccepimus.

Qui (malum)

PindenifTae

qui

ToM.

VIII.

138
funt
?

EPISTOLARUM
inquies
:

nunquam. Quid ego faciam ? num potui Ciliciam, iEtoliam aut Macedoniam reddere ? Hoc jam fic habeto, nec hoc exercitu hic tanta negotia geri potuiffe qu;E cognofce cv kmrdyJv\ fic enim concedis mihi proximis
audivi
:
;

nomen

literis.

Ephefum
diei

ut venerim nofli

-,

qui etiam mihi gratulatus

es illius

celebritatem, qua nihil

iis,

me unquam

deledlavit

magis. Inde oppidis

qua ieram, mirabiliter accepti, LaoIbi morati

diceam pridie Kal. Sext. venimus.

luflres

biduum,

peril-

fuimus, honorificifque verbis omnes injurias revellimus

fuperiores.

Quod idem
j

dein Apamea) quinque dies morati, et

Synnadis triduum, Philomeli quinque dies, Iconii decem, fe-

cimus.
gravius.

Nihil ea

urifdi(5tione aequabilius,
a.

nihil lenius, nihil

Inde in caflra veni

d. vir Kal.

Sept. A. d. iii.

exercitum luflravi apud Iconium.

Ex

his caflris,

cum

graves

de Parthis nuntii venirent, perrexi in Ciliciam per Cappadocias

partem eam, qua^ Ciliciam attingit; eo

Artavafdes, et
dies
ipfi

confilio, ut

Armenius

Parthi Cappadocia

fe

excludi putarent.

Cum

quinque ad Cybiflra Cappadociae

magis imminere

caflra habuifTem,

certior

fum

fadtus, Parthos ab illo aditu Cappadociae longe abeffe

:

Cilicia;

itaque confeflim iter in

a. d. iii.

Ciliciam

Non. Oftob. Inde ad Amanum contendi, qui Syriam a Cilicia aquarum divortio dividit qui mons erat hoflium plenus fempiternorum. Hic a.
feci per
y

Tauri pylas. Tarfum veni

d.

111

Idus 0(ftob.

magnum numerum

hoflium occidimus.
noftro

Caflella munitifiima,
tino,
tra rat

nodurno Pontini adventu,

ipfa, quae

matu-

cepimus, incendimus. Imperatores appellati fumus. Cafcontra

paucos dies habuimus, ea

Darium habue-

apud Iffum Alexander, imperator haud paulo melior, quam aut tu, aut ego. Ibi dies quinque morati, direpto et vaftato
inde difceffimus. Scis enim dici quaedam
tS
Tnro^^iiA^a.
-iiv.vtv.a.
:

Amano,
item

dici

Tct Kiva,

Rumore

adventus noflri, et CafTio, qui

Antiochia^ tenebatur, animus acceffu, et Parthis tirnor inje(5tus

eft.

Itaque eos, cedentes ab oppido, Caffius infeculus

:

rem bene

geflit

qua in fuga magna audoritate Qfaces, dux Partliorum,

A D AT T
vulnus accepit, eoque
ria

B.

V.

^^^)

interiit paucis poft diebus.

Erat in Sy-

noilrum nomen in

gratia.

Venit interim Bibulus.

In

Credo

voluit appellatione hac inani nobis offt par.

eodem Ama~
ille

no

coepit laureolam in muftaceo qu^rere.

At

cohortem
ejufdem,
et

primam totam
iui generis,

perdidit,

centurionemque primipili, nobilem

et reliquos cohortis

Afinium Dentonem,

et

Sext.

Lucilium, T. Gavii Caepionis, locupletis

fplen-

didi hominis, iilium,

tribunum militum.

Sane plagam odio-

fam acceperat cum re, tum tempore. Nos Pindeniffum, quod oppidum munitiffimum Eleutherocilicum omnium memoria in armis fuit, (feri homines et acres, et omnibus rebus ad defendendum parati) cinximus vallo et foffa aggere maximo, vineis, turre altiffima, magna tormentorum copia, multis fi:

gittariis,

magno

labore, apparatu,

multis fauciis noflris, in-

columi exercitu, negotium confecimus.

lia.

Hilara fane Saturna-

Militibus quoque, equis exceptis, reliquam prasdam con-

ceffimus.

Mancipia vaenibant Saturnalibus

res erat

tertiis.

Cum

hasc

fcribebam in tribunali,

ad

H-S cxx. Hinc

exercituni

in hiberna agri male pacati

ipfe

deducendum Quinto
Hsec adhuc.
hortaris
;

fratri

dabam
pluris
f/>io[xa}

me Laodiceam
quam omnia,
j

recipiebam.

Sed ad prseteet,

rita revertamur.
eft,

Quod me maxime
in

quod

fatisfaciam

quo laboras, ut etiam Ligurino moriar, fi quicquam fieri poteft elegantius.

ego in vita mea nuUa
afficior

Nec

jam ego hanc continentiam

fiftere

appello, quae virtus voluptati re-

videtur

unquam
;

voluptate tanta

fum

aftedlus,

quanta
eft,

hac integritate

nec

me

tam

fa?

ma, quse fumma

fuit tanti
:

quam
:

res ipfa, deledlat.

;

Quid

quaeris

me

ipfe

non noram
rede

nec

fatis
:

fciebam, quid in hoc

nihil eft praeclarius,
vivit,

genere facere poflem

Interim haec Kct^Tr^.

7n(pvcricoiAdj

Ariobarzanes opera mea

regnat.

v TTKgoJw, confilio, et aud:oritate, et

kTr^cttrm))

quod

infidiatoribus ejus

me, non modo

u^oopo^o^xnm,

praebui,

regem regnum-

que

fervavi.

Interea e Cappadocia ne pilum

noftri,

quidem

atque

etiam fpero toto anno imperii

teruntium fumptus in
S 2

140/

EPISTOLARUM
Brutum abje6tum, quantum
;

provincla nullum fore.

excitavi
:

potui,

quem non minus amo, quam tu pene dixi, quam te. Habes omnia. Nunc publice literas Romam mittere parabam uberiores erunt, quam fi ex Amano mififfem. At te
:

Romae non

fore

fed eft totum,

quod Kal. Mart. futurum

fi

eft

vereor enim, ne,

cum

de provincia agetur,
fi

C-ctfar refiflet,

nos retineamur

his tu

adeffes, nihil

timerem.

Redeo ad

urbana

quae ego diu ignorans, ex tuis jucundiffimis literis a.

d. V. Kal. Jan.

denique cognovi.

Eas diligentifhme Philogefatis

nes libertus tuus curavit perlonga et non rendas

:

tuta via perfe-

nam

quas Lenii pueris fcribis datas, non acceperam.

Jucunde de
ras
:

Caefare, et quse Senatus decrevit, et quae tu fpeille

fi

quibus

cedit,

falvi

fumus.

Incendio Plsetoriano

quod Leius aduftus eft, minus molefle fero. Lucceius de Q^ CafTio cur tam vehemens fuerit, et quid adlum fit, aveo Ego, cum Laodiceam venero, Quinto, fororis tuas filio, fcire. togam puramjubeor dare cui moderabor diligentius. Dejotarus, cujus auxiliis magnis ufus fum, ad me, ut fcripfit, cum Ciceronibus Laodiceam venturus erat. Tuas etiam Epiut habeam rationem non modo negoroticas expedlo literas tii, verum etiam otii tui. Nicanor in ofhcio efl, et a me liberaliter tradlatur quem, ut puto, Romam cum literis publicis mittam ; ut diligentius perferantur, et idem ad me certa de te, et a te, referat. Alexis quod mihi toties falutem adfed cur non fuis literis idem facit, quod fcribit, efl gratum meus ad te Alexis facit ? Phemio quasritur xe^ix^. Sed hjEC ha6lenus. Cura, ut valeas, et ut fciam, quando cogites Romam. Etiam atque etiam vale. Tua tuofque Thermo et prasfens Ephefi diligentiflime commendaram, et nunc per literas ipfumque intellexi effe perfludiofum tui. Tu velim, quod antea ad te fcripfi, de domo Pammeni, des operam, ut, quod tuo meoque beneficio puer habet, cures, ne qua ratione convellatur. Utrique noftrum honeftum exiftimo j tum mihi erit
:

pergratum.

A D AT T

C U

B.

V.

141

C icERo
XXI.

Attico

Sal.
ex fen-

np E

in

Epirum falvum

venilTe, et, ut fcribis,

eife

tentia navigaife,

vehementer gaudeo: non

fubmolefte fero
;

Romas

meo tempore
confolor,
requiefcere.

pernecelTario,

hoc

me tamen
et libenter

quod non fpero

te iftic

jucunde hiemare,

Caffius, frater Q^Caffii, familiaris

tui,

pudenquid
fe fcri-

tiores illas literas miferat (de

libi voluerint)

quibus tu ex

me

requiris,

quam
efte

eas,

quas poftea miftt, quibus per

illi

bit

confedtum

Parthicum bellum. Recefferant

quidem
ivrif^ifin'

ab Antiochia ante Bibuli adventum, fed nuUo noftro

f^ctlt.

Hodie vero hiemant in Cyrrheftica, maximumque bellum impendet nam et Orodae regis Parthorum filius in pro:

vincia noftra eft

nec dubitat Dejotarus, cujus

fciri poteft,

filio

padla eft

Artavafdis
piis

die

cum omnibus coipfe prima asftate Euphratem tranfiturus ftt. Quo autem Caflii literae vidrices in Senatu recitatae funt, id eft, Nofilia,

ex quo

quin

nis Od:obribus,

eodem meae tumultum

nuntiantes. Axius nof;

ter ait, noftras audtoritatis plenas fuiffe

illis

negat creditum.

Bibuli
re.

nondum
iis

erant allatae; quas certo fcio plenas timoris fo-

Ex

rebus hoc vereor, ne,

cum Pompeius

propter

me-

tum rerum novarum nufquam

a Senatu habeatur,

dimittatur, Casfari nullus honos

dum

hic nodus expediatur, non putet Sefit,

natus, nos, ante

in tanto
effe.

quam

fucceffum

oportere decedere

nec

motu rerum

tantis provinciis fingulos legatos prae-

Hic, ne quid mihi prorogetur, quod ne interceffor quifuftinere poflit, horreo

;

dem
ces,

atque eo magis, quod tu abes

qui confilio, gratia, ftudio, multis rebus occurreres.

Sed diet

me ipfum mihi
:

follicitudinem ftruere.
Etfi

Cogor

velim
illa

ita fit

fed

omnia metuo.

bellum

ccKpoTsXivr lov
:

habet

tua epiftola,
et fperot

quam

dedifti naufeans

Buthroto

Ti'h\

nt video^

nuila

ad dscedendum erk mora.

Mallem,

ut video

142
nihil opus

EPISTOLARUM
fuit,

ut fpero.

Acceperam autem
tabellarios a Lentuli

fatis

celeriter

Iconii per
tas
:

Publicanorum

triumpho da-

in his yXvKvmic^ov illud confirmas,

:

fore

deinde addis,

fi

quid fecus,
:

te

moram mihi nullam ad me fore venturum.

Pungunt me dubitationes tuae fimul et vides, quas acceperim Nam quas Hermoni centurionis Camulae ipfe fcribis literas. te dediife, non accepi. Lenii pueris te dediffe faepe ad me
fcripferas
:

eas Laodiceas denique,

cum
a. d.

eo veniffem,

iii

Id.

Febr. Lenius mihi reddidit, datas

pore re probabo.

x Kal. Odobres. Lehabebant,

nio tuas commendationes et ftatim verbis, et reliquo tem-

Hce

litera^

ca^tera vetera

unum

hoc novum, de Cybiratis pantheris. Multum te amo, quod refpondifli M. Odtavio, te non putare. Sed poflhac omnia non erunt, pro certo negato nos enim et noflra fponte bene firmi, et mehercule aud;oritate tua inflammati, vicimus omnes (hoc tu ita reperies) cum abflinentia, tum
quae certa
:

juflitia, facilitate,

clementia.
miratos,

Cave putes quicquam homines

quam nuUum teruntium, me obtinente provinciam, fumptus fadum effe, nec in Rempublicam, nec in quemquam meorum, prasterquam in L. Tullium
magis unquam
effe

legatum

is,

caeteroqui abflinens, (fed Julia lege tranfitans,

alii

omnibus vicis) facit ut mihi excipiendus iit, cum teruntium nego fumptus fad:um praeter eum acccpit nemo has a noflro Q^Titinio fordes accepimus. Ego, aeflivis confed:is, Quintum fratrem hibernis et Ciliciae praefeci. Q^Volufium, tui Tiberii generum, certum hominem, fed mirifice etiam abflinentem, mifi
femel tamen in diem, non, ut
folebant,
:

in

Cyprum,
illic

ut ibi pauculos dies effet

ne cives Romani pauci,

:

qui

negotiantur, jus fibi didtum negarent

licet.

nam

evocari

ex infula Cyprios non

Ipfe in

Afiam profedtus fum

Tarfo Nonis Januariis

ratione Ciliciae

non m^hercule dici potefl:, qua admicivitatum, maximeque Tarfenfium. Poflea vero
:

quam Taurum

tranfgreffus

fum, miriiica expedlatio

Afiae nof-

trarum dioecefium, quae fex menfibus imperii mei nullas meas

AD ATTICUM
acceperat
literas,

B.

V.
Illud

143

nunquam hofpitem

viderat.

autem

tempus quotannis ante

dabant

me

fuerat in

hoc

quaeftu.

Civitates lo-

cupletes, ne in hiberna milites reciperent,

:

magnas pecunias
vTnfioKi-

Cyprii talenta Attica cc

loquor)

qua ex infula (non

nullus
illi

KUf, fed veriffime

nummus

me
;

obtinente ero-

gabitur.

Ob

hasc beneficia, quibus

nifi
:

obftupefcunt, nuUos
ftatuas, fana,

honores mihi,
B-piTTTm,

verborum, decerni fmo

nec

W-

fum in ulla re alia moleftus civitatibus ; fed fortalle tibi, qui hsc prasdicem de me. Perfer, fi me amas tu enim me hsc facere voluifli. Iter igitur ita per Afiam feci, ut etiam fames, qua nihil miferius efl, quas tum erat in hac mea Afia, (meffis enim nulla fuerat) mihi optanda fuerit. Quacunque iter feci, nulla vi, nullo judicio, nulla
prohibeo
:

contumelia
et cives

audtoritate et cohortatione perfeci, ut et Grasci,

Romani, qui frumentum comprefTerant, magnum numerum populis pollicerentur. Idibus Februariis, quo die has literas dedi, forum inflitueram agere Laodicese Cybiraticum : Apamenfe ex Idibus Martii, ibidem Synnadenfe, Pamphylium, (tum Phemio difpiciam Kipct^) Lycaonium, Ifauricum
:

ex Idibus Maii, in Ciliciam, ut

tranquille a Parthis.
cft

ibi
fi

Junius confumatur
erit

velim

Quintilis,

ut volumus, in itinere
:

per provinciam redeuntibus confumendus

venimus enim
cofT.

in provinciam

Laodiceam, Sulpicio
a

et

Marcello
a.

pridie

Kal. Sextiles

inde nos oportet dccedere

d.

iv Kal. Sext.
:

Primum contendam
quod
et illo et

Quinto

fratre,
:

ut fe prasfici patiatOr

me

invitiflimo fiet

fed aliter honefle fieri non,

potefl, praefertim

cum, virum optimum, Pontinium ne nune quidem retinere poffim. Rapit enim hominem Poflumius Romam, fortaffe etiam Poflumip, Habes confilia noftra nunc cognofce de Bruto. Familiares habet Brutus tuus quofdam
:

creditores

Salaminiorum ex Cypro,

nium, quos mihi majorem in nium non novi. Scaptius ad me

curaturum

M. modum
ei

Scaptium

et P.

MatiMati-

commendavit.

in caflravenit.

PoIIicitus

fum

me

Bruti caufa, ut

Salaminii pecuniam folve-

144
rent
:

EPISTOLARUM
cgit gratias.
;

Prajfecli^uram petivit
tibi

negavl

me cuiquam

negotianti dare

quod idem
multis

oftenderam.
:

Cn. Pompeio

petenti probaram inflitutum

in

meum

quid dicam, Torquato,

M.

Lenio tuo

aliis.

Si pra?fe(5tus vellet efle fyn-

graphae caufa,
ceffit.

me curaturum

ut exigeret.

Gratias egit

dif-

Appius nofler turmas aliquot equitum dederat huic

;

Scaptio, per quas Salaminios coerceret

et

eundem habuerat
ut ei fidem
venilTent, et
:

pracfedium.

Vexabat Salaminios

ego equites ex Cypro dece-

derejuffi: molefle tulit Scaptius.

meam
in his

prxftarem

Quid multa ? cum ad me Salaminii Tarfum

pecuniam folverent multa de fyngrapha, de Scaptii injuriis. Negavi me audire hortatus

Scaptius, imperavi ut
:

fum

petivi etiam pro

:

meis in civitatem beneficiis, ut nego-

tium conficerent

denique dixi

me
hoc

coadturum.

Homines non

modo non
quod enim
ram,
fe a

recufare, fed etiam

dicere, fe a

me

folvere

Praetori dare confuefiient,

me quodam modo

dare

quoniam ego non accepeatque etiam minus efi^e alifed

quanto in Scaptii nomine, quam in vedigali Praetorio. Collaudavi homines.

Redle, inquit Scaptius

fubducamus fumcentefimas
ille

mam.

Interim

cum

ego in edidto

tralatitio

me
ex

obfervaturum haberem,
contra

cum
ille

anatocifmi anniverfario,
ais
?

fyngrapha poflulabat quaternas. Quid

inquam

pofiijmne

meum edidtum At
?

profert fenatus-confultum

Lenilla

tulo Philippoque

Cofi^. ut,

qui Ciliciam obtineret, jus ex

:

fyngrapha diceret.
tatis.

Cohorrui primo

erat

enim

interitus civi-

Reperio duo fenatus-confulta iifdem Confulibus de eafyngrapha. Salaminii

j

dem

cum Romae verfuram

facere vellent,
ii,

non poterant
liares,

quod

lex Gabinia vetabat.

Tum
fi

Bruti fami-

freti gratia Bruti,

dare volebant iv,

fibi

fenatus-con:

fulto caveretur.

Fit gratia Bruti fenatus-confultum

eis dedijjet,

Salaminiis, ne-^ue qui

fraudi

ejfet,

Ut ne-ve Pecuniam numedici lex

rarunt

et pofi:ea venit in

mentem

fceneratoribus, nihil fe ju-

vare illud fenatus-confultum,

quod ex fyngrapha jus

A D AT T
Gabinia vetaret. Tuni
fit

C U

M
;

B.

V.
et

145
ea Jyngra-

fenatus-conrultum,

Ur
;

pha

ejfet,

qua vi

cceterce.
;

Sed ut eodem
fe
;

cum

haec diireruiflem,

feducit

me

Scaptius

ait

nihil

contradicere

fed ilios

pu-

tare talenta
illos

cc

fe
:

debere

ea fe velle accipere

debere autem

paulo minus

rogat, ut eos ad

inquam. Voco
tium.
feratis.

illos

Optime, ad me, remoto Scaptio. Quid vos ? quan?

cc perducam.
cvi.

tum, inquam, debetis

Refpondent,
eft
?

Refero ad Scap:

Homo

clamare. Quid opus

;

inquam

rationes con:

Affidunt
velle,

fubducunt

ad

nummum
Scaptius

convenit

illi

fe

numerare

urgere ut acciperet.
fic

me

rurfus fedu-

citi rogat,

ut

rem

relinquam. Dedi veniam homini impu;

denter petenti, Graecis querentibus

poftulantibus non conceffi.

ut in fano deponerent,

Clamare omnes qui aderant, nihil

impudentius Scaptio, qui centeiimis

tus
gis,

cum

anatocifmo conten-

non

efTet

alii,

nihil ftultius.
:

Mihi autem impudens maaut bono nomine, cente-

quam

ftultus, videbatur
;

nam
:

fimis contentus erat

rabat.

aut non bono, quaternas centefimas fpequae

fi

Habes meam caufam

Bruto non probatur,

puto,

nefcio cur illum

praefertim

amemus

fed avunculo ejus certe probabitur,

cum

fenatus-confultum

modo fa6tum
interfit,
fi

fit,

poftquam tu
novi,
certe

es profed;us,

in creditorum caufa, ut centefimae

perpetuo foenore ducerentur.

Hoc

quid

tuos digitos
o^i
Tmpipj/ov,

habes fubdu(5lum.
filius,

In

quo quidem

Lucceius,
efle

M.

queritur apud

me

per literas,

fummum.

periculum, ne culpa Senatus his decretis res ad tabulas

Commemorat, quid olim mali C. Julius fecerit, cum dieculam duxerit nunquam Refpublica plus. Sed ad rem redeo. Meditare adverfus Brutum caufam meam ; fi
novas perveniat.
:

haec caufa eft, contra

quam

nihil honefte dici poteft

praefer-

tim
lius,

cum
ille

integram rem et caufam rehquerim,

Reliqua funt
;

domeftica.

De

vJo|(*u%w

probo idem, quod tu

nugatur
:

Poftumiae

fi-

quoniam
fratre his

Pontidiae

fed

vellem
:

adefi^es.

Quinto

menfibus nihil expetaris

nam Taurus

ToM. VIIL

146

EPISTOLARUM
menfem Junium
tranfiri

propter nives antc

non

poteft.

Ther-

nmm,

ut rogas, creberrimis literis fulcio.

P. Valerium ne-

gat habere

quicquam Dejotarus rex, eumque ait a fe fuftentari. Cum fcies Roma3 intercalatum fit, necne, veiim ad me fcribas certum, quo die myfleria futura fmt. Litefed taras tuas minus paulo exped:o, quam fi Romae efies
;

men

expedlo.

H7

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

VL

CicERo Attico Sal.

quintum Terminalia LaojL\, diceae, quas legi libentiffime, pleniffimas amoris, humanitatis, officii, diligentiae. His igitur refpondebo ; iic enim poftulas nec olxsvo^iAv meam inftitutam, fed ordinem confervabo tuum. Recentiffimas a Cybiftris te meas literas habere
I.

CCE PI

tuas literas

a.

d.

ais,

a. d.
:

X Kal. 0(5tob. datas

et fcire vis,

tuas ego quas ac-^

praeter
eas,

ceperim

omnes

fere

quas commemoras,

quas

fcribis Lentuli pueris et re

Equotutico

et

BrunduHo

datas.

Quaponi-

non
i

oi^eTzsj/

tua induftria,
id egifti, ut

quod

vereris, fed praeclare

:

tur

Ci

quidem

ego deled:arer
(iot>BrvTi{Q.

nam

nulla re
tibi,
:

fum

delediatus magis.

Quod meam
;

in

Appio

liber-

tatem etiam in Bruto, probo

vehementer gaudeo
itinere bis terve

ac puta-

ram
li

fecus.

Appius enim ad

me ex

vTTdfA.zf^-^pf^oipas

literas miferat,

quod quaedam
aegrotus alii
fibi fucceffierit,
:

a fe conflituta refcinderem.

Ut

medicus,

cum
ille

medico
li,

traditus
ipfe in

iit,

irafci velit

ei

medico, qui

qus

curando conftiprovinciam

tuerit,

mutet

fic

Appius,

eum

&^ cc^pcupicnco^

curarit,

fanguinem miferit, quidquid potuit detraxerit, mihi tradiderit ened;am, 'zyomc^/AT^^pofAivlui eam a me non libenter viSed

det,

modo

fuccenfet,

modo

gratias agit

nihil

enim

me

hS
fit

epistolarum
cum
ulla
illius

contumelia

-,

me3c rationis ofFendit hominem.

difTimile,
ja(fturis

tantummodo difTimilitudo Quid enim poteft efTe tam

efTe

quam

illo
;

imperante, exhauflam
nobis

fumptibus

et

provinciam

eam
? ?

obtinentibus,
?

nummum
?

nul-

lum

efTe

erogatum nec privatim, nec publice

?

Quid dicam ds
de
li-

illius prxfedtis

comitibus

legatis

etiam de rapinis

bidinibus

de contumeliis

Nunc autem domus mehercule

Hanc
nonnulli amici

nulla tanto confilio, aut tanta difciplina, gubernatur, aut tam

modefla

efl,

quam

noflra tota provincia.

;

Appii ridicule interpretantur

dire velle, ut ille

qui

me

idcirco putent bene au-

male audiat,

et redle facere

non meae

laudis^

fed illius contumeliae, caufa. Sin Appius, ut Bruti

literoe,

quas
fero

ad
fed

te mifi,

fignificabant, gratias nobis agit,

die,

non molefle

tamen eo ipfo

quo

haec ante

lucem fcribebam, cogita-

bam

ejus multa, inique conflituta et adla, tollere.

Nunc
?

venio

ad Brutum,
plexus
:

quem ego omni ftudio, quem etiam amare coeperam

ofFenderem.
-,

te

audore, fum com. . .

fed

dico

revocavi

me, ne
luifTe,

te

Noli enim putare,

me quicquam ma-

quam, ut mandat is, facere nec ulla de re plus laboMandatorum autem mihi libellum dedit ; iifdemque de rafle. rebus tu mecum egeras omnia fum diligentiffime perfecutus. Primum ab Ariobarzane fic contendi, ut talenta, quae mihi
:

pollicebatur,
res erat
:

illi

daret.

Quoad mecum

rex fuit, perbono loco

tus efl.

Pompeii procuratoribus fexcentis premi coepPompeius autem cum ob caeteras caufas plus poteft
pofl a
caeteri

unus,

quam
efle

omnes, tum quod putatur ad bellum ParEi tamen

fic

thicum quoque
menter
efl.

venturus.

nunc

folvitur, tricelimo

die talenta Attica xxxiii, et

in
:

hoc ex

tributis

nec id

fatis efficitur

ufuram menftruam.
forte caret
folvit
-,

Sed Cnaeus nofter cle-

id fert

ufura, nec ea folida, contentus

:

Alii

neque

cuiquam, nec potefl folvere

nullum

enim

aerarium,
:

nullum vedigal, habet. Appii

inflituto tributa
efiiciunt.

imperat

ea vix, in fcenus Pompeii

quod
funt
:

fatis fit,

Amici

regis

duo

trefve perdivites

fed

ii

fuum tam

A D
dlllgenter tenent,

AT T
quam
fe

C U

B.

VI.

149
defino ta-

ego, aut tu.

Equidem non

men

per literas rogare, fuadere, accufare, regem.

Dejotaruj

etiam mihi narravit,

eos fibi refponfum

ad

eum

legatos mififfe de re Bruti

:

retulifi^e,

illum non habere

et

mehercule

ego

ita

judico, nihil illo regno fpoliatius, nihil rege egentius.

Itaque aut tutela cogito

Scasvola,

me

abdicare, aut, ut pro Glabrione

recufare.

foenus et

impendium

per te Bruto promiferam praefecfturas

vio, qui in

Ego tamen, quas M. Scaptio, et L. Ga:

regno rem Bruti procurabant, detuli

negotiabantur.

nec enim in
fic

provincia

mea

Tu

autem meminifti nos

agere, ut, quot vellet, praefecfluras fumeret,

tori.
rat,

dum
ii,

ne negotia-

Itaque duas

ei prasterea

dederam

fed

quibus petie:

de provincia

decefiTerant.

Nunc

cognofce de Salaminiis

quod video tibi etiam novum accidifie, tanquam mihi. Nunquam enim ex illo audivi, illam pecuniam efi"e fuam. Quin etiam libellum ipfius habeo, in quo eft Salaminii pecuniam
:

debent

M,
fe

Scaptio, et
:

P. Matinio, familiaribus

meis.

Eos mihi

commendat
ceflifi^e

adfcribit etiam, et quafi calcar admovet, interiis

pro

rent centefimis

magnam pecuniam. Confeceram, ut folvefexennii dudis cum renovatione fingulorum

Metui,
edicfto
fi

annorum
trafi^et,

at Scaptius quaternas pofi;ulabat.

impere-

ne tu ipfe
;

me amare

defineres

nam ab

meo

cefiifi^em

et civitatem, in

Catonis et in ipfius Bruti fide loca-

tam, meifque beneficiis ornatam, funditus perdidifi^em. Atque

hoc tempore ipfo impingit mihi

illam fuo periculo
rat,
efi^e
;

epifi:olam Scaptius Bruti,

rem

quod nec mihi unquam Brutus dixe:

nec

tibi

etiam, ut prasfedluram Scaptio deferrem

:

id vero
ta-

per te exceperamus, ne negotiatori

quod
;

fi

cuiquam, huic

men non

fuerat

enim

praefedlus

Appio

et

turmas equitum, quibus inclufum in curia

obfederat, ut

quidem habuerat Senatum Salamine

fame Senatores quinque morerentur. Itaque ego,

provinciam,

quo die obviam

derent.

tetigi

cum mihi

Cyprii legati

Ephefum
aliq^uid

venifi!ent, literas mifi,

ut equites ex infula ftatim dece-

His de

cauiis credo

Scaptium iniquius de

me

150
ad Brutum
putabit

EPISTOLARUM
fcripfifle.

Sed tamen hoc fum animo

obfervarem,

fi

Brutus

me

quaternas centefimas oportuifle decernere, qui in

itaque edixiifem,
;

tota provincia fingulas

idque

etiam acerbiffimis fceneratoribus probaretur

negotiatori denegatam querctur,

fi

praefedturam

quod ego Torquato noflro in

iis

tuo Lenio, Pompeio

{1

ipli in

Sex. Statio, negavi, et

probavi

equidem dolorem, mihi illum irafci, fed multo majorem, non efle eum talem, qualem putaiTem. Illud quidem fatebitur Scaptius, mejus dicente, fibi omnem pecuniam ex edidlo meo auferendi poteftaequites dedu6tos molefte feret, accipiam

tem

fuiffe.

Addo etiam

illud,

quod vereor

tibi ipfi ut
:

probem.

Confiftere ufura debuit, quae erat in edidto

lebant

impetravi ab Salaminiis ut

meo deponere vofilerent. Veniam illi quifi

dem mihi
ras fcripfit

dederunt

fed quid

iis fiet,

huc Paulus venerit

te

Sed totum hoc Bruto dedi, qui de

;

ad

me

autem, etiam

me cum

ad

humanifiimas

lite-

rogat aliquid, contuma-

citer, arroganter,

AX3iv&)vnTi>}s>
;

folet fcribere.

Tu

autem velim
literis

ad,

eum

fcribas de his rebus

ut fciam quo

modo

hsec accipiat

facies

enim me certiorem. Atque hoc fuperioribus

:

ad te

diligenter perfcripferam

fed plane te intelligere volui,

literis

mihi
fcrip-

non
fifiTes

excidifi^e
;

illud,

quod tu ad me quibufdam
fatis efi"e.

fi

nihil aliud de hac provincia, nifi illius benevolenSit fane

;

tiam, deportafi^em, mihi id

vis
:

quoniam

ita

tu

fed

tamen cum eo credo, quod

fine peccato
:

tur
fit,

meo

decreto folvatur xs Scaptio fi:atim

meo fiat. Igiquam id red:um

tujudicabis: ne ad Catonem quidem provocabo. Sed noli

putare
eyKiXiva-f^a^izi

me

illa

tua abjecifi^e, quas mihi in vifceri-

bus haerent.

Flens mihi

meam famam
iv

commendafti.
?

Qus
fex

epiftola tua cO:, in

qua mentionem non

;

facias
:

Itaque irafca-

tur qui volet, patiar

libris

t^ ya^p

yAr

Ifx^

praefertim

cum
tibi

tanquam praedibus me

ipfe obfirinxerim,

quos

tam

valde probari gaudeo.

Flavio,

E
;

quibus

unum

l^piKov requiris

de Cn.

Anci

filio.

Ille

vero ante Decemviros non fuit: quippe

qui iEdilis curulis fuerit

qui magifi:ratus multis annis

pofi:.

AD ATTICUM
Decemviros
faflos
?

B.

VI.

151

Quid ergo profecit, quod protulit occultatam putant quodam tempore iftam tabulam, ut
Inftitutus eft.

dies agendi peterentur a paucis.

Nec

vero pauci funt audtores,

adtionefque

Cn. Flavium fcribam

fuiffe
;

faftos

protulifTe,

compo:

me hoc, vel potius Africanum, (is enim loquitur) illud de geftu hiftrionis tu commentum putes. Ovx, 'iKctJz fcelefte fufpicaris, ego AdS^iKoi? fcripfi. De me imperatore fcrine
<re

bis te ex Philotimi literis cognofte: fed credo te,

jam

in

Epiro
Pin:

cum

efles,

binas meas de

omnibus rebus

accepiffe, unas a

deniflb capto, alteras a Laodicea, utrafque tuis pueris datas

quibus de rebus, propter cafum navigandi, per binos tabellarios mift

Romam

literas publice.

De

Tullia

mea

tibi affentior;
:

fcripfique ad eam, et ad Terentiam,

mihi placere

tu

enim ad

me jam
tuUJfes.

ante fcripferas, ac vellem te in tuum veterem gregem re^

Memmiana, nihil negotii fuit multo enim malo hunc a Pontidia, quam illum a Servilia. Quare adjunges Aufium noftrum, hominem femper amantem
Correfta vero epiftola

mei

-y

nunc credo, eo magis, quod debet etiam

erga

fratris

Appii

amorem

vit quanti

me cum reliqua hereditate crevifTe ; qui declarame faceret, cum faepe, tum in Burfa nae tu me
:

follicitudine
:

magna liberaris. Furnii exceptio mihi non placet nec enim ego ullum aliud tempus timeo, nift quod ille folum excipit fed fcriberem ad te de hoc plura, ft RomE effes. In Pompeium te fpem omnem otii ponere non miror removendumque cenfeo illud diUimulantem. Sed. ita res eft
:

enim,

olysvc[A.tct,

ft

perturbatior

eft, tibi

aflignato

te

enim fequor

^i^d^ovnx. Cicerones pueri

amant

inter fe, difcunt, exercentur;

Ephoro et Theopompo, frenis eget, alter calcaribus. Quinto togam puram Liberalibus cogitabam dare ; mandavlt enim pater ea ftc pbfervabo, quafi intercalatum non fit. Dionyfius mihi quidem in amoribus eft pueri autem aiunt eum furenter irafci fed homo nec dodtior,, nec fanftior, fieri poteft, nec tui meique amantior. Thermum.
fed alter, uti dixit Ifocrates in
:

et

Siiium vere audis laudari

valde fe honefte gerunt

adde

152

EPISTOLARUM
; :

Bibulum ; me, fi voles. Jam Scrofa vellem haberet, ubi polTet eft enim lautum negotium caeteri infirmant TnxWivi^a, Catonis. Hortenlio quod caufam meam commendas, valde gratum. De Amiano fpei nihil putat efle Dionyfms. Tcrentii nullum veftigium agnovi. Moeragenes certe periit feci
:

M. Nonium,

iter

per ejus poiTefTionem, in qua animal reliquum

nuUum

eft.

Haec non noram tum, cum cum Democrito tuo locutus fum. Rhofiaca vafa mandavi. Sed heus tu, quid cogitas ? In felicatis

lancibus et fplendidifhmis caniflris, olufculis nos foles paf:

cere

quid

te

in

vafis
efl
:

fidtilibus

appofiturum putem
;

Ks^?
literas

Phemio mandatum
canat.
mifit
:

reperietur

modo
:

aliquid illo

dignum
puto

Parthicum bellum impendet.

nec

Caflius

ineptas

dum

Bibuli erant

allatae

quibus

recitatis,

commoveatur Senatus. Equidem fum magna animi perturbatione. Si, ut opto, non prorogatur noflrum negotium, habeo Junium et Quintilem in metu. Eflo ; duos quidem menfes fuflinebit Bibulus quid illo fiet, quem reliquero* praefertim fi fratrem ? quid me autem, fi non tam cito decedo ? Magna turba efl mihi tamen cum Dejotaro convefore, ut aliquando
: :

nit,

ut

ille in

meis

caflris effet

cum

fuis copiis

omnibus. Ha-

bet

autem cohortes quadringenarias

noflra armatura

xxx

cquitum cio cio. Erit ad fuflentandum, quoad Pompeius veniat ; qui literis, quas ad me mittit, fignificat fuum negotium
illud fore.
ipfe

Hiemant in noflra provincia Parthi expedlatur Orodes. Quid quseris ? aHquantum efl negotii. De Bibuli
:

edidlo nihil movi, praster illam exceptionem, de qua tu ad

fcripferas, nimis

me

gravi prajudicio

in ordinem nojirum.

Ego tamen

habeo

\(yr)^uvct,i^'i(rcLv,

fed tedliorem, ex
tta

Q^Mucii
eji,

P. fiHi edidlo
ut eo Jiari non

Afiatico.

Extra quamji
:

negotium gejlum

oporteat, exjide bona

illud, in

multaque fum fecutus

Scaevolae

in

iis

quo

fibi

libertatem cenfent Graeci datam, ut Graeci

inter fe difceptent fuis legibus. Breve

ter

hanc
;

meam

^cm^kix'/,

autem edidtum efl propquod duobus generibus edicendum puin

tavi

quorum unum

efl provinciale,

quo

eft

de rationibus

A D AT T
civitatum, de
aere alieno,
:

C U

B.

VI.
;

^53
in eodein

de ufura, de fyngraphis

omnia de Publicanis alterum, quod fme mode tranfigi non poteft, de hereditatum
bonis
poffidendis,

edid:o fatis

comex
di-

poflefTionibus, de
;

magiftris

faciendis,

vendendis

quas

edicto et poftuiari et

iieri folent.

Tertium de reliquo jure

de eo genere

cundo

(iy^ccCpov

reliqui.

Dixi

me
:

mea

decreta ad

edid:a urbana

accommodaturum

itaque curo, et fatisfacio adperegrinis judicibus

huc omnibus. Grasci vero exultant, quod

utuntur.
fe

Nugatoribus quidem, inquies.

Quid

refert

tamen

caiTovofA,ia.v

adeptos putant. Veftri enim, credo, graves habent,

et

Turpionem futorium,
bis laudo, orno
;

Vettium mancipem.
deliciis,
lint.

De
To

Publicanis

quid agam, videris quiErere. Habeo in

efficio

obfequor, ver'zs-ccpa.So^^orxm,

ne cui molefti

ufuras eorum, quas pa<flionibus adfcripferant, fervavit etiam

Servilius.

Ego

fic

diem

ftatuo fatis

laxam
:

quam

ante

fi

fol-

verint, dico

me centefimas dudlurum
Sic illa

fi

non

folverint, ex pac-

tione. Itaque et Graeci folvunt tolerabili foenore, et Publicanis

jam habent, pleno modio verborum honorem, invitationem crebram quid plura ? funt omnes ita mihi familiares, ut fe quifque maxime putet fed tamen (/^n^iv
res efl gratiffima.
: :

<x,vTQlg

fcis reliqua.

De

ftatua Africani,

(w '^pciyiiATcav A^vyKKu^
?

^cav

fed

me ipfum

deledlavit in tuis literis) ain' tu

Scipio
?

hic Metellus proavum

fuum

nefcit

Cenforem non

fuilTe

at-

qui nihil habuit aliud infcriptum

nifi

COS.
illa

ea ftatua, quae ad

Opis per
jioXvkvicii^y

te polita in

excelfo

eft.

In

item, quas eil ad

effe

hercule infcriptum

eft

COS. quam
declarat.

ejufdem,

ftatus,

amidus, anulus, imago

in

ipfa,

At mehercule

ego,

cum

turma inauratarum equeftrium, quas hic Metellus

in Capitolio pofuit, animadvertiflem in Serapionis fubfcriptio-

ne Africani imaginem, erratum fabrile putavi

Metelli.
fi

nunc video
et

O
efl,

Avi^o^'/i<riccv

turpem

Nam
eil
;

illud de Flavio et faflis,

^Tropyjirct,?
;

fecus

commune erratum

et tu belle

nos

publicam prope opinionem fecuti fumus, ut multa apud GraecOwS. Quis enim non dixit, Ev^o?kiv tov Trfi '^qxcMt^; ab Alcibiade

ToM.

VIII.

154

EPISTOLARUM
effe in
;

navigante in Siciliam dejedtum

toflhenes
rit
:

affert

enim quas
erravit,

ille

mare ^ Redarguit Erapoft id tempus fabulas docue-

num idcirco quod cum multis

Locris
id a
fcripfiffe

Duris Samius,

homo
?

in hiftoria diligens,

irridetur

Quis Zaleucum leges

fi

non

dixit

num

igitur jacct Theophraftus,

eft
?

Timaso tuo

familiari

reprehenfum

Sed nefcire pro;

avum fuum Cenforem non fuiffe, turpe eft praefertim cum poft eum Confulem, nemo Cornelius, illo vivo, Cenfor fuerit. Quod de Philotimo, et de folutione H-S xxdc, fcribis, Philotimum
niffe
j

circiter

Kalend. Januar. in Cherfonefum audio ve-

ac mihi ab eo nihil adhuc.

:

Reliqua mea Camillus

fcri-

bit fe accepiffe

ea quas lint nefcio, et aveo fcire.

fortaffe

Verum

haec

pofterius, et

coram

in extrema fere
ri Xoi-Ts-ov
larej.
?

commodius. Illud me, mi Attice,. parte epiftolas commovit fcribis enim fic,
:

deinde

me

obfecras amantiffime, ne oblivifcar vigifiant.

et ut
?

animadvertam quae
Sed

Num

quid de quo inau:

difti

Etli nihil ejufmodi eft: tto^kS yz ko^ J

nec enim

me

fe-

felliffet,

nec

fallet.

ifta

admonitio tua tam accurata, nefcio

quid mihi
refcribo,

fignificare vifa eft.

te
illi

De M.
:

Od:avio iterum

jam

tibi

probe refpondiffe

paulo vellem fidentius.

:

Nam

Caslius libertum ad

me

mifit, et literas accurate fcriptas

fed de pantheris fcede, ac de civitatibus. Refcripfi alterum

me

molefte ferre,

fi

ego in tenebris laterem, nec audiretur Romae^

nuUum
gari
;

in

mea

provincia

nummum,

nifi

in

aes

alienum, erolicere,

docuique nec mihi conciiiare pecuniam

-,

nec

illi

capere

cufaffet,

monuique eum, quem plane diligo, ut, cum alios acillud autem alterum, alienum effe cautius viveret
:

exiftimatione

mea,

Cybiratas

imperio
:

meo

publice venari.
eft,

Lepta tua

epiftola

gaudio exultat

etenim fcripta belle

Filiola tua

me-

que apud eum magna

fecit,

in gratia pofuit.

gratum mihi

quod tibi diligenter mandavit, ut mihi falutem adfcriberes ; gratum etiam Pilia fed illa ofiiciofius, quod mihi, quem quidem nunquam vidit igitur tu quoque falutem utrique
:

adfcribito.

Literas daturus pridie Kal. Januar.

fuavem habuifti

A D AT T
recordationem
litus
;

C U

M
\

B.

VI.

155

clarilTin-ii

jurisjurandl,

magnus enim

prastextatus illo
xctKKHOdv

quod ego non eram obdie fui. Habes ad omnia,

non, ut poftulafli, ^y^^ct

fed paria paribus refpondi-

Ecce autem alia pulilla epiflola, quam non relinquam a>))cLvr\.(p'j^r/[Tov. Bene mehercule potuit Lucceius Tufculanum ; mus.

enim cum fuo tibicine et velim fcire quis fit flatus ejus. Lentulum quidem noftrum prae aere Tufculanurn cupio etiam profcripliife audio. Cupio hos expeditos videre Sextium adde, fi vis, Caelium quibus omnibus eft, cn^i^i^iv
nili forte,

folet

jttei/

cLWivcL^,-,

^simv

J\,'

vTTohx^.

De Memmio

reftituendo ut Curid

cogitet, te audiife puto.

De

Egnatii Sidicini nomine nec nulla,

nec magna, fpe fumus.

minori. Tu, velim,

Pinarium,

quem mihi commendas,

ad Idus Maias,
:

diligentiflime Dejotarus curat graviterasgrum. Refpondi etiam

quam
ciis,

faepiffime

dum ero LaodicejE, id eft, mecum per literas colloquare

in

et

cum Athe-

nas veneris, (jam enim fciemus de rebus urbanis, de provinquae

omnia

menfem Martium

funt collata) utique ad

me

tabellarios mittas.

Sed heus tu, jamne vos a Caefare per

?

Herodem
audio,

talenta Attica quinquaginta extorfiflis

:

in quo, ut

magnum odium Pompeii fufcepiflis putat enim fuos nummos vos comediffe Caefarem in Nemorenfi aedificando diligentiorem fore. Hoc ego ex P. Vedio, magno nebulone, fed
;

Pompeii tamen
familia

familiari, audivi.
effedis, et
fi

Hic Vedius

venit

mihi obledlica, et

viam cum duobus

rheda equis jundta, et

magna

pro qua,
efl.

Curio legem pertulerit,

H-S
:

cen:

tena pendat neceffe

Erat prasterea cynocephalus in effedo

vidi

nec deerant onagri.

Nunquam

extremum audi. Diverfatus eft dullum ibi fua depofuit, cum ad me

:

hominem nequiorem fed Laodiceas apud Pompeium Vinprofed:us

eft.

Moritur

interim Vindullus

quas res ad

putabatur. C. Vennonius

Magnum Pompeium pertinere domum VinduJli venit cum omnia

: :

obfignaret, in Vedianas res incidit

in his inventae funt

quin-

que imagunculas matronarum,

hominis
bruti,

in quibus
;

una

fororis amici tui,

qui hoc utatur

et

illius lepidit

qui haec tam

156

EPISTOLARUM
Haec
te volui
'za-a^KrcpriiTZij
:

fumus enlm ambo belle curiofi. Unum etiam velim cogites. Audio Appium 'npoTiXiKcuw Eleufine facere num inepti fuerimus, li nos quoque
negligenter ferat.
:

Academiaj fecerimus
ad me.

Puto, inquies

ergo id ipfum fcribes

Equidem
:

valde ipfas Athenas

amo

volo

effe

aliquod

monumentum
Sed ut

odi falfas infcriptiones ftatuarum alienarum.

:

quem diem Romana incidant myftcria, certiorem, et quo modo hiemaris. Cura ut valeas. Poll Leudricam pugnam die feptingentefimo fexageli-'
tibi placebit

faciefque

me,

in

mo

quinto.

CicERo Attico Sal:

IL f^

UM

Philogenes libertus tuus Laodiceam ad

me

falu-

tandi caufa veniffet, et ftatim ad te navigaturum elTe

diceret, has ei literas dedi
;

quibus ad eas

refcripfi,

quas acce-

Et refpondebo primum poftremae tu^ paginae, quae mihi magnae moleftiae fuit, quod ad te fcriptum eft a Cincio de Statii fermone ; in quo hoc moleftiffimum eft,, Statium dicere, a me quoque id confilium probari. Probari autem ? de ifto hadlenus. Dixerim me vel plurima vincula tecum fummae conjundlionis optare, etfi funt amoris ardiflima tantum abeft, ut ego ex eo, quo adftrifti fumus, laxari aliquid velim. IUum autem multa de iftis rebus afperius folere

peram

a Bruti tabellario.

-,

loqui f^pe
te

fum

expertus

faepe

etiam lenivi iratum

id fcire

arbitror.

In hac autem peregrinatione, militiave noftra,

ira

faepe

incenfum

vidi,

faepe

placatum.

Quid ad Statium
re fuit,
erit

Quidquid ad:urus de tali tamen ad libertum non fuit. Mihi autem

fcripferit, nefcio.

fcribendum

maxime cura^, ne quid fiat fecus, quam volumus, quamque oportet. Nec fatis eft in ejufmodi re, fe quemque praeftare ac maxime partes iftius officii funt pueri Ciceronis, five jam adolefcentis ; quod quidem illum foleo hortari. Ac mihi videtur matrem valde.
:

i*?

A D AT T

C U
:

B.

VI.

157
illud qui-

ut debet, amare, teque mirifice

fed eft

magnum
;

dem, veruntamen multiplex, pueri ingenium

do habeo negotii
giuce
fatis.
;

quo ego regen-

prima mea

Quoniam refpondi poflremae tuse panunc ad primam revertar tuam. Pelopontffe,

iiefias civitates

omnes maritimas

hominis non nequam,.

Is

fed etiam tuo judicio probati, Dicaearchi tabulis credidi.

multis nominibus, in Trophoniana Chasronis narratione, Graecos in eo reprehendit,

in

quod mare tam fecuti funt ; nec ullum Peloponnefo locum excipit. Cum mihi aud:or placeret,
et,

(etenim erat Wo^ikutato^, et vixerat in Peloponnefo) admira-

communicavi cum Dionyiio. deinde, quod tum de ifto Atque is primo eft commotus Dic^archo non minus bene exiftimabat, quam tu de C. Veftorio, ego de M. Cluvio, non dubitabat, quin ei crederemus. Arcadise cenfebat efte 'Lepreon quoddam maritimum Tene
bar tamen,
vix accredens,
:

autem,
ro) Tcov

et Aliphera, et Tritia
tcctTctKoyco

vio^cu^ ei
iibi

videbantur
fit

-,

idque

vim

confirmabat,

mentio non

iftorum.,

Atque iftum ego locum totidem verbis a Dicaearcho tranftuli. Phliafios autem dici fciebam, et ita fac ut habeas ; nos quidem Sed primo me ctvsLXoyict deceperat, ^XiSg, 'ottSs-, fic habemus. 2<7r5? j quod W^mo;, i^iTriivTioi, Sed hoc continuo correximus..
Laetari te noftra moderatione et continentia video
gis faceres,
fi
:

tum

id

ma-

adefies

-,

atque hoc foro, quod egi ex Idibus

dicecefium, pr^ter Ci-

Febr. Laodiceae ad
liciae,

KaL Maias omnium

:

mirabiiia quasdam eftecimus

ita

multae civitates
:

omni

aere

alieno liberatae, multae valde levatae funt

et judiciis ufse, ctvTovoyJctv adeptae,
fe aere

bus

omnes fuis legi-* revixerunt. His ego duo-

bus generibus facultatem ad

das dedi
;

alieno liberandas aut levan-

uno, quod omnino nullus in imperio

:

meo fumptus
5

nullum cum dico, non loquor v7ri^Q,oKiiius nullus, inquam, ne teruntius quidem hac autem re incredibile eft
fadlus eft
:

quantum
rant

civitates emerferint.

Accefilt altera

mira erant

in,

civitatibus
:

ipforum furta Graecorum, quae magiftratus

fui fece-

quaefivi ipfe de iis, qui annis

decem proximis magiftra-

158

EPISTOLARUM
gefTcrant
-,

tum
fuis

aperte fatebantur

itaque fine ulla ignominla

humeris pecunias populis retulerunt.

reddiderunt.
:

Populi autem nullo

gemitu Publicanis,
etiam fuperioris
lis

quibus hoc ipfo luftro nihil folverant,

Itaque Publicanis in ocufenfimus.

luftri

fumus.

Gratis, inquis, viris

Jam

caetera jurif-

didlio nec imperita, et

clemens

cum

admirabili facilitate. Adi:

autem ad me minime provinciales nihil per cubicularium. Ante lucem inambulabam domi, ut olim candidatus grata h^c et magna, mihique nondum laboriofa ex illa vetere militus
:

tia.

Nonis Maii

in Ciliciam cogitabam

ibi

menfem confumpfilTem, atque utinam

bellum impendet
nuae
a Parthis)

in pace,

cum Junium (magnum enim

:

Quintilem in reditu ponere

an-

enim mihi
in fpe

operae a. d. iii. Kal. Sext. emerentur.

iri.

Magna
Habe-

autem

fum, mihi nihil temporis prorogatum

bam

a6ta urbana ufque ad

noftri

bam, Curiohis
de provinciis
:

Nonas Martias ; e quibus conftantia omnia potius adtum

fic

intelligeiri,

quam

ergo, ut fpero, propediem te videbo.

Venio ad

Brutum tuum, immo noftrum, nia feci, quae potui aut in mea
Bo
experiri.

enim mavis. Equidem om-

provincia perficere, aut in regegi

Omni

igitur

modo

cum
eum

rege, et ago quotidie,

per literas fcilicet: ipfum enim triduum quatriduumve

mecum
et

habui turbulentis in rebus, quibus

praefens, et poftea creberrime,

liberavi.

Sed

non

deftiti

rogare et petere
:

tum mea

quantum, non plane, quia longe abfum, fcio. Salaminios autem (hos enim poteram coercere) adduxi, ut totum nomen Scaptio velcaufa, fuadere et hortari fua.

Multum

profeci

fed

lent folvere

fed centefimis dudlis a

proxima quidem fyngra-

pha, nec perpetuis, fed renovatis quotannis.

Numerabantur
aliquid

nummi
perdere
nec,
ft

noluit Scaptius.

Tun' qui

ais

Brutum cupere
:

quaternas habebat in fyngrapha

fieri

non poterat

Audio omnino Scaptium poenitere. Nam quod fenatus-eonfultum effe dicebat, utjusex fyngrapha diceretur, eo confllio fadum eft, quod pecuniam Salaminii contra legem Gabiniam fumpferant. Vetabat autem
poflet,

ego pati poffem.

AD ATTICUM
Auli
lex, jus dici de ita

LIB.
:

VI.

159

fumpta pecunia

decrevit igitur Sena-

tus, ut jus diceretur ex ifta fyngrapha.

idem, quod

caeterae,

nihil praecipui.
;

Nunc ifta habet juris Haec, a me ordine fad:a,

;

puto
bo.

me

Bruto probaturum
te

tibi nefcio

Catoni certe proba-

Sed jam ad

ipfum

revertor.

Ain' tandem, Attice, lau?

dator integritatis et elegantise noftrae

aufus es hoc ex ore tuo^

inquit Ennius, ut equites Scaptio ad pecuniam

cogendam da/i

rem,

me

rogare

an tu,

li

mecum

elfes,

qui fcribis morderi te

id facere,

interdum quod non fimul

iis,

paterere

me

vellem

Non

amplius, inquis, quinquagtnta.

Cum

Spartaco minus multi

primo fuerunt. Quid tandem ifti mali in tam tenera infula non fecilfent ? non fecilfent autem ? immo quid ante adventum meum non fecerunt ? Inclufum in curia Senatum habuerunt Salaminium ita multos dies, ut interierint nonnulli fame: erat

enim
Id

praefedtus

Appii Scaptius,

et

habebat turmas ab Appio.

folet

me

igitur tu, cujus

mehercule os mihi ante oculos

verfari,

cum

de aliquo officio ac laude cogito, tu me, inquam,

fit ?

rogas, praefedtus ut Scaptius

alias

hoc ftatueramus, ut ne-

gotiatorem

neminem
?

idque Bruto probaveramus.

cohortes
?

Habeat

is

turmas

cur potius,

quam
;

fumptu jam nepos evaScio

;

dit Scaptius

Volunt, inquis, principes.

ilentefque

nam
ut ex

ad

me

Ephefum ufque venerunt

rias fuas detulerunt.

equitum

fcelera et mife-

Itaque ftatim dedi

literas,

Cypro

equites ante certam

diem decederent

ob eamque caufam, tum

nili

ob

caeteras,

Salaminii nos in caelum decretis fuis fuftulerunt,

?

Sed jam quid opus equitatu

forte id

folvunt enim Salaminii

volumus armis

efficere,

ut fcenus quaternis centefimis

ducant.

Et ego audebo

legere
li

unquam, aut
quid fecero
?

attingere, eos li-

bros, quos tu dilaudas,

tale

Nimis, nimis, in:

quam, in ifto Brutum amafti, dulciffime Attice nos, vereor, ne parum. Atque hasc, fcripli ego ad Brutum, fcripfiffe te adme. Cognofce nunc csetera. Pro Appio nos hic omnia facie-

mus

',

honefte tamen,
\

fed plane libenter

;

nec enim ipfum

mirifice a

odimus

et

Brutum amamus

et

Pompeius

me

i6o

EPISTOLARUM
;

contendlt

quem mehercule
illa

plus plufque in dies diligo.

audifti.

C.
fit

Caelium Quaeftorem huc venire

fed
. ,
.

Nefcio,

quid

Pammenia

mihi non placent. Ego

nis fore

menfe Septembri.
Ev^B-eiccv

AtheTuorum itinerum tempora fcire

fpero
potentiaj Veftorii.

me

fane velim.
Corcyraea.

Sempronii Rufi cognovi ex epiftola tua

Quid quaeris ? invideo fed etiam nunc plura garrire

:

Cupiebam
;

lucet

urget turba

feftinat

Philogenes.

Valebis igitur, et valere Piliam et Caeciliam nofliteris

;

tram jubebis

et falvebis a

meo

Cicerone.

CicERo Attico
III.

Sal.
quod
poft accidiftet,

'p

TSI

nil

fane

habebam

novi,

quam dedifl*em ad te Philogeni liberto tuo literas, tamen cum Philotimum Romam remitterem, fcribendum aliquid ad te fuit ac primum illud, quod me maxime angebat, (non quo me aliquid juvare pofles, quippe res eft in manibus
:

tu autem abes longe gentium

ycvfjLAT il^&iYig cc?Cog)

noTA* &

a> f/,iTccix[^^^ noto^ KvXiv^et

obrepftt dies, ut vides, (mihi

eft)
?

enim

a. d. iii

Kal.

Sext.

de provincia decedendum

nec fucceditur.
et

Quem
opinio

relinquam, qui provincise pnefit

poftulat fratrem
:
:

Ratio quidem,

primum, quod videtur deinde, quod folum habeo igitur potior efle Prsetorium: Pontinius enim ex padto et convento (nam ea lege exierat) jam a me difceflerat. Quasftorem nemo dignum putat ; etenim eft levis, libidinofus, tagax. De fratrc autem primum illud eft perfuaderi ei non pofle arbitror ; odit enim provinciam et hercule nihil odiofius, nihil moleftius. Deinde, ut mihi nolit negare i quidnam mei fit officii ? cum bel:

hominum, honos ; nemo

lum

efte

in Syria

magnum
-,

putetur, et id videatur in hanc

lit ;

provinciam erupturum
decretus
lit ;

hic praefidii nihil

fumptus annuus

videaturne, aut pietatis efte meae, fratrem relin-

quere

aut diligentiae,

nugarum

aliquid relinquere

Magna

A D AT T
;Quid quasris
?

C U

M
voles
j

B.

VI.

i6i

Igitur, ut vides, follicitudine afficior,

magna
non
nifi

inopia conlilii.

toto negotio nobis opus

?

fuit.

provincia melior
iifti
:

decedes

cum

forte

Quanto tua jam dccef-

quem

videbitur, praeficies Thefprotia^ et Chaoniic.

;

Ncc
quid

dum

tamen ego Quintum conveneram

ab eo impetrari
:

ut jam,

fi
fi

id placeret,

jfcirem, pofletne

nec tamen,

poflet,

vellem habebam.

Hoc

eft igitur
iis

ejufmodi.
libris

Reliqua plena adofFenfus con;

huc. et laudis et grati^, digna

vatae

quos dilaudas. Confer:

civitates

cumulate Publicanis fatisfadum

;

tumelia

nemo

decreto juflo et fevero perpauci

:

nec tamen

quifquam ut queri audeat res geftas dignae triumpho, de quo ipfo nihil cupide agemus; fme tuo quidem confilio certe nihil.
Claufula
eil difficiUs in

tradenda provincia

fed hasc

Deus
fcis
;

ali-

quis gubernabit.

De

urbanis rebus fcilicet plura tu

{-

pius

et,

certiora audis.
iieri.

Equidem

doleo,

non

me

tuis

literis

certiorem

Paulo

Huc enim odiofa afferebantur de Curione, non quo uUum periculum videam ftante Pompeio,
;

de
vel

etiam fedente

valeat

modo

fed mehercule Curionis et Pauli

meorum

Formam igitur mihi totius Reipublicffi, fi jam es Rom^, aut cum eris, velim mittas quae mihi obyiam veniat, ex qua me iingere poffim, et praefamiliarium vicem doleo.
;
:

nieditari,

quo animo accedam ad urbem efl enim quiddam, advenientem non effe peregrinum atque hofpitem. Et, quod
pene
nia.
praeterii
:

Bruti tui caufa, ut faspe ad

:

te fcripii,

feci

om-

Cyprii numerabant

fed Scaptius centeiimis, renovato in

fingulos annos foenore, contentus

non

fuit.

Ariobarzanes non
in

Pompeium prolixior per ipfum, quam per me quem tamen ego prasilare non poteram erat enim
in
:

Brutum,
literis

rex perpaunifi

per

aberamque ab eo

ita

longe, ut nihil poifem

quibus pugnare non

cuniae liberalius
eil:

deftiti.

Summa

hcec

Brutus tra<^atus,

Pro ratione pequam Pompeius Bruto

eil:.
:

Pompeio in fex menlibus promiifa cc. Jam in Appii negotio quantum tribuerim Bruto, dici vix poteil. Quid eil igitur, quod laborem? Amicos
curata hoc anno talenta circiter centum;

ToM.

VIII.

i62

EPISTOLARUM
j

habet meras nugas, Matinium, Scaptium

buit a

qui,

quia non ha-

me

turmas equitum, quibus

;

Cyprum
j

vexaret, ut ante
eft,

me

fecerat, fortalTe fuccenfet

aut quia praefedtus non

quod ego nemini tribui negotiatori non C. Vennonio, meo familiari j non tuo M. Laenio ; et quod tibi Romas oftenderam me fervaturum ; in quo perfeveravi. Sed quid poterit queri is, qui, auferre pecuniam cum polTet, noluit ? Scaptio, qui in
Cappadocia
fuit,

puto

effe fatisfadtum.

Is a

me

tribunatum

cum
cui

accepiffet,

quem ego ex
fe uti nolle

Bruti

literis ei

detuUffem, poftea
eft

fcripfit

ad me,

eo tribunatu.

Gavius

quidam

cum praefedturam detuliffem Bruti rogatu, multa et dixit et fecit cum quadam mea contumelia, P. Clodii canis. Is me nec proficifcentem Apameam profecutus efl nec, cum poftea
-,

in caflra veniffet, atque inde difcederet,

num

quid vellem, ro-

gavit

et fuit aperte

mihi, nefcio quare, non amicus.

Hunc

quem tu me hominem putares ? qui, ut fcis, potentifTimorum hominum contumaciam nunquam tulerim, ferrem hujus affeclas ? etfi hoc plus efl quam
ego
fi

in prasfedlis habuiffem,

ferrc, tribuere

etiam beneficii aliquid et honoris.

Is

igitur

Gavius,

cum Apameae me
:

nuper

vidiffet

Romam

proficifcens,

me ita appellavit (Culleolum vix auderem) Unde, inquit, me jubes petere cibaria praefedti Refpondi lenius, quam putabant oportuiffe, qui aderantj me non inflituiffe iis dare ciba?

Hujus nebulonis oratione fi Brutus moveri potefl, licebit eum fohjs ames; me aemulum non habebis. Sed illum eum futurum effe puto, tibi tamen caufam notam effe volui ; et ad ipqui effe debet
ria,

quorum opera non effem

ufus. Abiit iratus.

fum

haec perfcripfi diligentiflime.

nullas

unquam

ad

me

literas mifit

enim fumus) Brutus, ne proxime quidem

(foli
ccxsivcovrjTziv

Omnino

de Appio, in quibus non ineffet arrogans,

aliquid.

Tibi autem valde

folet in ore effe,

Gramus autem
odijje fuperbos :

Non

contemnerefe, et reges
ille

quo tamen
:

mihi rifum magis, quam flomachum, move-

re folet

fed plane

parum

cogitat, quid fcribat, aut ad

quem.

AD ATTICUM
:

LIB.

VI.

163

Q^CIcero puer legit, ut opinor, et certe, epiftolam infcriptam patri fuo folet enim aperire, idque de meo confilio, fi quid forte fit, quod opus iit fciri. In ea autem epillola erat iilud idem de forore, quod ad me. Mirifice conturbatum vidi puerum lacrymans mecum efh queftus. Quid qua^ris ? miram quo in eo pietatem, fuavitatem, humanitatemque, perfpexi majorem fpem habeo, nihil fore aliter ac deceat. Id te igitur Hortenfms filius fcire volui. Ne illud quidem prastermittam hunc ego fuit Laodiceae gladiatoribus flagitiofe et turpiter patris caufa vocavi ad coenam, quo die venit ; et ejufdem
: : : :

patris caufa, nihil amplius.

Is

mihi

dixit,

fe

Athenis
:

me

ex-

pedtaturum, ut

mecum

decederet. Redle,

inquam
:

quid enim

Omnino puto nihil effe quod dixit nolo quidem ; ne ofFendam patrem, quem mehercule multum diligo. Sin fuerit meus comes, moderabor ita, ne quid eum ofFendam, quem
dicerem
?

minime

volo.

Haec funt

etiam illud.

Orationem

Q^ Celeris
quamPi-

mihi velim mittas contra

M.

Servilium.

Literas mitte

primum
lias

fi

nihil

nihil fieri, vel per

tuum

tabellarium.

et

filias

falutem. Cura, ut valeas.

CicERo Attico Sal.

IV.

'T^ARSUM
verunt
:

venimus Nonis Juniis. Ibi me multa mo= magnum in Syria bellum ; magna in Cilicia
adminiftrandi, quod paucos dies
:

latrocinia;

mihi

difficilis ratio

habebam

reliquos annui muneris

illud

autem difficillimum

reUnquendus
nihil

erat ex fenatus-confuho, qui prseefTet.

Nihil mi-

nus probari poterat,

quam

Quasflor Mefcinius

audiebamus. Re(fliffimum
:

nam de Caslio videbatur fratrem cum imperio

:

quo multa molefta, difceffus nofler, belli periculum, militum improbitas, fexcenta pra^terea. O rem totam odiofam fed haec fortuna viderit ; quoniam confilio non multum uti licet. Tu, quando Romam falvus, ut fpero, venifli,
relinquere
in
!

i64
videbis, ut

EPISTOLARUM
foles,

omnia, qucc inteliigcs noflra

;

intercffe,

in

primis de Tullia
ret fcripli

mea

cujus de conditione quid mihi place-

ad Tcrentiam,
:

cum

tu in Graecia efTes

deinde de

honore noftro
ad
fcribam
(oioS^ct

quod enim
iit

tu abfuifti, vereor ut fatis

diHgen(a^ih^kutc^ov
h

ler acftum in Senatu

te
;

de

literis

meis.

III

ud pra^terea

tu fagacius odorabere.
i^o^i fxoi
IX,
'zxrficdriVy

in?

^cf.^c.^T05 f^a

a,7nKiv-

S^ipos

ov

Xiyu)

S.P

uv cJLXoydjo^ivog

7m.pi(pB'i'y<iTo,

"M^PvDCiKiVC^ TO,^ ^/^(^'d?

COVrjS

TOOV VTTCLp-XfinOOV
a/i

Y.p^OOViAT'^ TVpclVVOKTOVH,
itt,

AiooiKct
(pdXnTzif.

ori, fj,'/jTi

vorjcrrj^,

E*f ayjTTd t^to

m^^ry^i^^c^^i^ivog,

7\o;7m

e^cfccr-

Non
fac ut

queo tantum, quantum vereor,

fcribere.

Tu

autem

mihi
dices.

tuae literse volent

obviae.

Hasc

fellinans-

fcripfi in itinere

atque agmine.

Pilias et puellae Casciliee belliT-

fims falutem

CiCERo Attico Sal.

quo te, fi ita eft^ falvum veniile gaudeo. Unde quidem quam diu abfuifli, magis a me abelTe videbare, quam ii domi eiTes minus enim mihi meas note res erant, minus etiam publicae. Quare
es,
:

V. "^^^

UNC

quidem profedo Romae

velim,

etli,

ut fpero, te hasc legente aliquantum tamen vis

proceffero,

tamen obvias mihi

literas

quam
fA,oi

argutiffimas
fcripfi

de

omnibus rebus crebro

antea.
ci,Kvcov

mittas, in primis de
ih.Kiv^i^og i^o^i

quo
jUf/,A

ad te

T>7? '^vvAOfm T^g if^^g h roi? ^Ti^oyoig

(^ot^^rjapi^ct^v

y^
hoc
roov

}{^ rcug Kii^ca?,

Kporoovia,Tii.

vm

ri

Tn^PvpcCKivcci

rag
;

'^riCpovg kv

rol? vTfcc^x^m roi$

ri

Hoc

tu indaga, Ut foles
fji,voov

afl

magis.
Kc(,iA,i?Xcf,

'^ ci^cog i-n]ctXo(pov rHy/jdv

ioouTov
fx,

Trctpi^oov.iv

ko,

f^oyj,

o(p&tKvifJi.a,roov

n
>j'

o(pciXovTX

fA,va,g

ko, tK roov KporcoviciriKoov,

%|M.,
fA.lujog

v^
f4,r}oi

c/h,

Xifpovri(nci.riy.oov

}{^

fA,va,g aXripovofJt^viactg XfJt,,

riircov oi
rvi

o^oXlv
Toi/ dg
zs-i"

aiooXvTcia-B^cci,

Tmvrcov opetXrjBivrcov
'ovrtt

rS

^<^ripov

viSft,r]v'ici,.'

ccvnXiv.yipov ccvrov,
(PpovTtKivct^.
7Cm)v

cfxmvfxov roo Kovcavog

"ivcL

Tmr^f
p-cot^rjTUj'

fcrjoiv

hXoc^ipoog
"iVct,

TctvrcL cvv TitooTOV fiiv,

tjjj-

TmvTH

diVTipov oi,

f^rjoe
'^iviy-

roKcov hXiycopr,c-ys roov ^bra

'^i^iKK^fJt.iv^?

'/jfxiocis,

'otr^j cwt)iv

AD ATTICUM
xufiiv,
a-(poopcc oiaoiiut.

B.

VI.

165
)ca^ ri
ayipov

Kccf ya,^

7rccf)y>v

Tr^og yif^ct^

KcLTUTKi^^o^jog,
wtct)'
cc/.o/pov toi

o/idov iKTna-ctg.

A^^yvH^ oi

cf^Aoyuig a^Titpjy

iTTHTrm,

fjt.iveiv

meque
et,

objurgavit vetere proverbio,

ra,

f^v

^i^oyAva,.

quantum fieri poteft, perrpiciamus. Etfi annuum tempus prope jam emeritum habebamus dies enim
Reliqua vide,
;

XXXIII erant

reliqui

follicitudine provincias

tamen
-,

vel

maxi-

me

urgebamur.

Cum

enim

arderet Syria bello

et
;

Bibulus in
ad

tanto moerore fuo

maximam curam
amici

belli fuftineret

meque
fane

legati ejus, et Quaeftor, et

literas mitterent,
;

ut fubfidio
auxilia
(hasc

venirem

etfi

exercitum infirmum habebam

officium

bona, fed ea Galatarum,

funt noftra robora) tamen

Pifidarum, Lyciorum,
effe

enim
pro-

meum
Sed,

putavi, exercipraeefTe

tum

habere

quam proxime hoftem, quoad mihi

fenatus-confultum
liceret.

quo ego maximedeledtabar, Bibulus moleftus mihi non erat ; de omnibus rebus fcribebat ad me potius et mihi decefHonis dies MXvi^oroog
vincise per
:

obrepebat

qui

cum

advenerit,

a>)is.o

'^poQxri[x,cc,

quem

prasfi-

ciam

nifi

Caldus Quaeftor venerit

de quo adhuc nihil certi

habebamus. Cupiebam mehercule longiorem epiftolam facere: fed nec erat res, de qua fcriberem ; nec jocari prse cura poteram. Valebis igitur,
q^ue Pilia2. et puellae

falutem Atticul^ dices, noflr^-

CiceroAtticoSal.
VI.
"C*

G O dum
fubito

in provincia fadtus
Ita

fum

omnibus rebus Appium ornoy, accufatoris ejus focer, Id quidem,

velim
3

inquis, dii approbent.

teque

ita

cupere certo

fcio.

Sed crede mihi, nihil minus putaram ego, qui de Tib.

rone, qui

Ne-

mecum

egerat, certos

ram

qui

Romam

homines ad mulieres mifevenerunt fad;is fponfalibus. Sed hoc fpecaetera noli

ro melius.

Mulieres quidem valde intelligo deledlari obfequia

;

et comitate adolefcentis

i^ct^Kot^v^.i^Hv,

Sed heus tu^

i66
moiig V
(^J/^-ov

E P
Athenis
:

T O L A R U
?

M
non impediebant

placet hoc tibi

etfi

non enim ifta largitio fuit in cives, fed in hofpites liberalitas. Me tamen de Academiae 'zxrfioTwKo) jubes cogitare; cum jam Appius de Eleufine non cogitet ? De Hordecreram enim tenfio te certo fcio dolere equidem excrucior

mei

certe libri

cum
et

eo valde familiariter vivere.

:

Nos

provincia^ praifecimus
et

Caslium

puerum, inquies,

et fortaile
:

fatuum,

non gravem,

non continentem. Affentior fieri non potuit aliter. Nam quas multo ante tuas acceperam literas, in quibus k-Tnx^^v te fcripferas quid elfet mihi faciendum de relinquendo ; eae me

pungebant.
utile nobis

Videbam enim,

quas tibi eifent

iTrcx^s caufas,

(et

erant easdem mihi) puero tradere

:

me

fratri

autem, illud non

nam

praeter fratrem

nemo

erat,

quem fme contuTamen, dum

melia Quasftori, nobili praefertim, anteferrem.

impendere Parthi videbantur,

ftatueram fratrem relinquere,

aut etiam Reipublicas caufa contra fenatus-confultum ipfe re-

manere
quit

qui poflea
efl.

quam

incredibili felicitate difcefferunt,

:

fublata dubitatio
?

Videbam fermones

hui fratrem

reli?

num
?

efl

hoc non plus annum obtinere provinciam

quid, quod Senatus eos voluit praeefTe provinciis, qui non praefuiffent
at hic triennium.
?

Ergo

haec ad
fi

populum.

Quid,

quas

tecum
fi
?

nunquam
filius

effem fine cura,

j

quid iracundius, aut

contumeliofius,

aut negligentius

quas fert vita

fibi fidens

hominum.
?

Quid,
dolor

quid

puer, et puer bene

qui

effet

non dimittebat j teque id cenfere molefle ferebat. At nunc Ccelius, non dico equidem, quid egerit ; fed tamen multo minus laboro. Adde illud, Pompeius eo robore vir, iis radicibus, Q^Caffium fme forte delegit, Caefar Antopater

quem

nium ego eum, quem

:

forte

datum offenderem
?

?
;

ut etiam inquireret in
et hujus rei plura ex-

reliquiffem

Hoc

melius

empla

fenedluti

quidem

noflrae profedlo aptius.

?

At

te

apud

eum,
cant,

dii

boni

quanta in gratia pofui

eique legi literas non

tuas, fed librarii tui.

Amicorum

literas

me

ad triumphum vo-

rem

a nobis, ut ego arbitror, propter hanc Tnc^iy^ta-Uv

AD ATTICUM
cipe id cupere
;

B.

VI.

167

noftram, non negligendam. Quare tu quoque,

mi

Attice, in-

quo nos minus

inepti videamur.

CicERo Attico Sal,

VII.

r\ U I N T U S
'^

filius,

pie fane,

me quidem
animum
effe.

certe

mul-

tum
?

hortante, fed currentem,

patris fui fo-

rori tuae reconciliavit.

Eum

valde etiam tuae

literas

excitarunt.

Quid
fcripfi

quaeris

coniido rem, ut volumus,

familiari,
fi

Bis ad te antea

de re

mea

modo
efl

tibi

redditse literae funt,

:

Graece
c(,(piXu$

iv cuvtyf^oi^.

Scilicet nihil

movendum

fed

tamen
ut

percundtando de nominibus Milonis,

et ut expediat,

mihi

recepit, hortando, aliquid ita tu proficies.

jufli,

Ego

Laodiceas

Quasftorem Mefcinium expeftare

ut confedlas rationes

lege Julia apud duas civitates poflim relinquere.

Rhodum

volo

quamprimum Athenas, etii etefias valfed plane volo his magiflratibus, quorum voluntade reflant tem in fupplicatione fum expertus. Tu tamen mitte mihi,
puerorum caufa
:

inde

qusefo,

obviam
Ifli
j

literas,

num

quid putes Reipublicas nomine

te dediffet literas, nifi

tardandum
viter

effe nobis.

Tiro ad

eum
effe
:

gra-

aegrum

reliquiffem.

Sed nuntiant, melius

ego

tamen angor
gentius.

nihil

enim

illo adolefcente

caftius, nihil dili-

CiCERo Attico Sal

VIII.

/^ U M

inflituiffem ad te fcribere,

calamumque fump-

fiffem,

Batonius e navi redta ad

me

venit

domum
etiam

Ephefi, et epiftolam tuam reddidit prid. Kal. Odlobres. Lsetatus

fum

felicitate navigationis tuas,

opportunitate

Pilias,

mehercule fermone ejufdem de conjugio Tullias meae.

nius autem miros
terrores

Bato:

ad me"

attulit

Caefarianos

cum.

i68

E P

T O L A R U
eflij

Lepta etiam plura locutus

exercitum nuUo
tos,

fpero falfa, fed certe horribilla:

modo dimilTurum: cum illo Prsetores defignaCaflium Tribunum plebis, Lentulum Confulem, facere
:

Pompeio
tua^
filii
?

in

animo
fers

efie

urbem
qui
?

relinquere.
fe folet

Sed heus

tu,

num
vehe-

quid molefte

de

illo,

anteferre patruo fororis

at a

quibus vid:us

fed ad rem.

Nos

etefiiE

mentifiime tardarunt.

Detraxit

xx

ipfos dies etiam aphracflus

Rhodiorum. KaL O6lob. Ephefo confcendentes hanc epiftolam dedimus L. Tarquitio, fnnul e portu egredienti, fed expeditius naviganti. Nos Rhodiorum aphradlis caeterifque longis navibus tranquillitates aucupaturi

eramus

ita

tamen pro-

perabamus, ut non polTet magis.

gratum.

De

raudufculo Puteolano
:

Romanas videas, quid nobis de triumpho cogitandum putes; ad quem amici me vocant. Ego, nifi Bibulus, qui, dum unus hofpes in Syria fuit, pedem porta non plus extulit, quam domo fua, adniteretur de triumvelim difpicias
res

Nunc

pho, asquo animo effem

nunc vero

ali^ov

(noo7ra,v,

Sed explora

rem totam
poflimus.

quo die congrefli erimus, confilium capere At multaj qui et properarem, et ei literas darem
:

ut,

qui aut

mecum,

aut paulo ante, venturus

dicit
:

effet.

Cicero tibi

plurimam falutem
Pilias tuas et fili^.

tu dices utriufque noftrum verbis et

CiCERO Attico Sal.

IX.

Piraeea

cum
jam

exifi^em

prid. Idus

Od:ob. accepi ab
:

Acaflo, fervo meo, flatim tuas literas

quas quidem

cum

expedlafiTem

diu, admiratus

fum, ut

vidi

obfignatam
literula:

epiftolam, brevitatem ejus; ut aperui, rurfus

(rJy%y(r<i/

rum, quae
a. d.

folent tuas compofitiflimae et clariffimae effe

ita fcripferas,

ac,

ne

multa, cognovi ex eo, quod

XII Kalend. 06lob.

te

Romam

veniffe

cum

febri.

Percufiiis

vehementer,

nec magis

quam

debui, ftatim qucero ex Acaflo. Ille et tibi et

A D AT T
fibi

C U

B.

VI.

169

vlfum, et
:

ita fe

domi ex

tuis audifTe, ut nihil eflet

incom-

mode

id videbatur approbare,
te

quod

erat in extremo, febri-

culam tum

habentem
fatis

fcripfiffe.

Sed amavi tamen, admira-

tufque fum, quod nihilo minus ad

me

tua

manu

fcripfifles.

Quare de hoc

fpero enim, quas tua prudentia et tempe-

rantia efl, et hercule, ut

me

jubet Acaftus, confido

te accepiffe
tqZ (pvjictTov

te

jam,
gau-

ut volumus, valere.
deo.
nctpc(,(pvAcc^ov,
(i

A
me

Turannio
amas,
rtjv

meas
eft,

literas

(piXoTifA,iciv ccvToraJict,

Hanc, qucE mehercule mihi magno

dolori
eft,

(dilexi

enim
cffc

hominem)

procura, quantulacunque
ille

Praecianam heredita-

tem. Prorfus

ne attingat.
;

Dices,

ad apparatum triumphi

in quo, ut
ciTv(pov

nummos mihi opus praecipis, nec me

jciv^ov

In

expetendo cognofces,
tuis literis, te ex

nec

in abjiciendo.

Intellexi ex
fratri tra-

Turannio
fcribebas.

audiffe, a

me

provinciam

ditam. Adeon' ego non perfpexeram prudentiam literarum tua-

rum
eflet

'ETiix^v te

Quid

erat dubitatione

dignum,

fi

quidquam cur
a-B-eTrims ifta

placeret, fratrem, et talem fratrem,

tua,

relin-

qui

non iTfozVf videbatur. Monebas de Q^Cicerone puero, ut eum quidem neutiquam relinquerem.
?

mihi

T^fjioy

'ovst^ov ifjLoi.

Eadem omnia,
faciendum
Sed puto

quafi collocuti efTemus, vidi-

mus.

Non

fuit

aliter,

meque

i7nxf>ovicc kTrox^

tua du-

bitatione liberavit.

te

accepifTe de hac re epiflolam

fcriptam accuratius,

Ego
literis

tabellarios poflero die ad vos

eram
:

miffurus, quos puto ante venturos,

fed

quam noftrum Saufeium

redlum
erat.
eft,

eum
;

fine

meis

ad

te venire vix

Tu

mihi, ut polllceris, de Tulliola mea, id

fcribas

de Dolabella, per-

de Republica,

quam prsvideo

in

fummis

periculis
fiat
;

de Cenforibus, maximeque de fignis, tabulis, quld

raturne.

refe-

Idibus Od;ob. has dedi literas

Caefar Placentiam legiones quatuor.

quo die, ut fcribis, Qu^fo, quid nobis futu;

rum

eft

In arce Athenis flatio

mea nunc

placet.

ToM, VIIL

I?^

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E R

VII.

CiCERo Attico Sal.

I.

I -S

A EDERAM
^
ad te
fatis,

equidem L. Saufeio
tibi

literas, et

dederam

unum, quod, cum non

tamen hominem
nolebam.
iri

ejfTet

temporis mihi ad

fcribendum
meis
literis

tam familiarem fme

ad

te venire

Sed, ut philofophi
prius.

ambuace navi

lant, has tibi

cepifti,
fcis

redditum

putabam

Sin

jam

illas
;

me

Athenas venilTe prid. Idus Od:obres

egrelTum in Piraeeum, tuas ab Acafto noftro

literas accepilTe
;

conturbatum, quod

cum

febre

Romam
ea,

veniffes

bono tamen
tuae

animo
literas

effc

coepilTe,

quod Acaflus
;

quae vellem, de alle-

vato corpore tuo nuntiaret

cohorruifTe
;

autem me, quod

noceret

de legionibus Cafaris afferrent

(p^Aor;p'oj,

et egiffe

tecum, ut vi;

deres, ne quid

ejus,

quem

nofti, nobis

de

quo jam pridem ad

tibi

te
;

fcripferam.

Turannius autem fecus

literis

Brundufii dixerat

quod ex

iis

cognovi, quas a

Xenone optimo

viro accepi.

Cur fratrem

provincisB

non

prae-

Nunc audi reliqua. Per fortunas, omnem tuum amorem, quo me es amplexus, omnemque tuam prudentiam, quam mehercule in
feciffem expofui breviter. Hsec fere funt in illa epiftola.

omni genere judico lingularem, confer te ad eam curam, ut de omni flatu meo cogites videre enim mihi videor tantam
;

AD ATTICUM
dimicatlonem
(nifi

LIB.

VII.

171

idem Deus, qui nos melius, quam optare

liberavit, refpexerit

auderemus, Parthico bello

quanta nunquam
fuit.

Rempublicam)

Age, hoc malum mihi

commune
IHud

eft

cum omnibus:
proprium

nihil tibi

mando, ut de eo

cogites.

meum
ami-

'zs-^oCxyifjt^a,

quaefo, fufcipe. Videfne, ut te aud;ore fim

?

utrumque complexus ciffime monentem,

JluTpiab^,

Ac

vellem a principio

te audilTe

Sed aliquando tamen

perfuafifti, ut
;

alterum compledterer, quia

de

me

erat
;

optime meritus
itaque feci

alterum, quia tantum valebat.

Feci igitur

me carior. conjun(5to cum Pompeio, fore necefle peccare in Republica aliquando nec, cum Ca^fare fentienti, pugnandum efTe cum Pompeio tanta erat illorum conjundlio. Nunc impendet, ut et tu oftendis, et ego video, fumma inter eos contentio. Me autem uterque numerat fuum, nifi forte fimulat alter nam
quifquam
eflet
j

omni obfequio, ut neutri illorum Hsec enim cogitabamus nec mihi,

Pompeius non dubitat (vere enim judicat) ea, quae de Republica nunc fentiat, mihi valde probari. Utriufque autem accepi ejufmodi literas eodem tempore, quo tuas ; ut neuter quenquam omnium pluris facere, quam me, videretur. Verum
quid agam
?

non qua^ro

illa

ultima,

(ii

eirim caflris res gere-

retur, video

cum
illa

altero

vinci fatius

efle,

quam cum
;

altero

vincere) fed
fentis

quae

tum

agentur,

cum

venero

ne ratio ab-

habeatur,
?

ut exercitum dimittat.
te,

Dic, Marce Tulli.

Quid

dicam, Expedta, amabo

dum Atticum
hoc

conveniam
?

Non

efl

locus ad tergiverfandum.
?

Contra Caefarem

ubi

illae

funt denfas dexterae

nam, ut

illi

liceret, adjuvi,

roga-

tus ab ipfo Ravennae de Cslio

Tribuno
illo

plebis

ab ipfo au-

tem

etiam a Cnaeo noflro, in

?

divino tertio Confulatu.

fed
Tpuc(,$,
?

Aliter fenfero
Tpuctau^.
fcilicet,

cu^ioy,oui
fioi

non Pompeium modo,

"ZFPooTog

s^

IliiKvdc(.fA,Ag

iKiyyJty\v

)iccTcc^ri<;ri,

quis

tu ipfe

laudator et fadlorum et fcriptorum

meorum, Hanc

172

E P
cum
eft

T O L A R U

M
Con:

ergo plagam effugi per duos fuperiores Marcellorum

fulatus,

adum

de provincia Caefaris

difcrimen ipfum.
dicat,
tra

Itaque ut flultus

nunc incido ia primus fuam fententiam

;

mihi valde placet de triumpho nos moliri aliquid

eife

ex-

urbem

cum

jufliffima caufa.

Tamen dabunt
!

operam, ut

eliciant fententiam

meam.

Ridebis hoc loco

fortaffe.

Quam.
fi

vellem etiam nunc in provincia morari

plane opus fuit,

hoc hoc
vero;

impendebat
fcire
:

etli

nil raiferius

nam

o^^ m^ipy.cv volo te

omnia

illa

prima,

qux etiam
non
!

tuis literis in

caelum fere!

bas,

iTTiTijxla.

fuerunt.

Quam

efl facilis virtus

quam

enim hoc redlum et gloriofum putarem ex annuo fumptu, qui mihi decretus efTetj,. me C. Cslio Qusftori relinquere annuum, referre in aera rium ad H-S cId ; ingemuit noflra cohors, omne illud putans,
difHcilis ejus diuturna iimulatio

Cum

diflribui fibi oportere, ut

ego amicior invenirer

Phrygum et
:

Cilicum
et

serariis,

quam

noflro.

Sed

me non moverunt
j

nam

mea

laus

apud

me plurimum

valuit

nec tamen quicquam.

honorifice in

quod praetermiferim. Sed: haec fuerit, ut ait Thucydides, o^C^A? Xoya non inutilis. Tu autem de noftro flatu cogitabis primum, quo artificio tueafieri potuit,^
:

quenquam

mur benevolentiam
video,
nifi

Casfaris

deinde, de ipfo triumpho, quem.

ivTro^i^rov,.

Reipublicai

tempora impedient,

Judi-,.

co autem

cum

ex

literis

amicorum, tum ex fupplicatione

quam
creffet

qui non decrevit,, plus decrevit,

quam

fi

omnes de-

triumphos. Ei porro affenfus

j

efl

unus, familiaris meus,

et fcribendo afliteras mifit
:

Favonius
fuit
;

alter,

iratus Hirrus.

Cato autem

et ad

me

de fententia fua jucundifTimas

fed

tamen gratulans mihi Casfar de fupplicatione, triumphat de

fententia Catonis
;

nec

fcribit,

quid

ille fententiae dixerit,

fed

tantum, fupplicationem

eum mihi non

:

decrevilTe.

Redeo ad

Hirrum. Coeperas eum mihi placare perfice. Habcs Scrofam, habes SiUum. Ad eos ego etiam antea fcripfi, et ad ipfum Hirrum. Locutus enim erat cum iis commode, fe potuiffe impedire, fed noluifle affenfum tamen effe Catoni, amicifTimo
:

A D AT T
meo
y

C U

B.

VII.

173

cum is honorificentiffimam in me fententiam dixiffet; nec me ad fe ullas literas mififfe, cum ad omnes mittercm. Verum dicebat ad eum enim folum, et ad Craflipedem, non
:

Ibripferam.

Atque

hsec

de rebus forenfibus
illo volo.

redeamus do<piJ/)ctr>/5-,

mum.

Dijungere

me

ab

Mirus

eft

germa-

nus Lartidius,
'a^o,- ra>
f^iv 'ZiTforETvx')^
ice.(rvf/,iv,

<kxvvfjC(voi 7n^<,

Reliqua expediamus.

Hoc primum, quo

acceffit cura dolori

meo, fed hoc tamen, quidquid efl, Praecianum cum iis rationibus, quas ille meas tradtat, admifceri nolo. Scripii ad Terentiam, fcripfi etiam ad ipfum, me, quidquid pofTem

num-

morum, ad apparatum fperati triumphi ad te redadlurum. lila puto <*|tt6^9r]c6 fore. Verum ut lubebit. Hanc quoque fufcipa
curam,

quemadmodum

experiamur.

Id et oflendifti quibuf-et in

dam

literis,

ex Epiro an Athenis

datis,

eo ego

te. ad-^

j.uvabo.

C iCERO

Attico

Sal.

n-g RUNDUSIUM
lenifflmus
viurspMv,

venimus vii Kalend. Decemb. uE

tua felicitate navigandi^ ita belle nobis flavit ab Epiro

Onchefmites.

Hunc

(nrov^etJi^Qv\cc,

fi

cui voles

ruv

pro tuo vendito.

Invaletudo tua
te prorfus

me

valde conturbat

fignificant

enim

tuae
fis

literae

laborare.
effe

Ego autem,
fufpicor,
:

cum

fciam

quam

fortis,

vehementius

quiddam

quod te cogat cedere, et propemodum infringat etfi alteram quartanam Pamphilus tuus mihi dixit deceffiflre, et alteram leviorem accedere. Terentia vero, quaj quidem eodem tempore ad portam Brunduflnam venit, quo ego in portum, mihique obvia in foro fuit, L. Pontium fibi in Trebulano dixifTe
narrabat, etiam

eam
;

decefTifTe.

Quod

fl

ita eft, eft

quod maxitemperan-

me

mehercule opto

idque fpero tua prudentia

et

tia te

confecutum. Venio ad epiflolas tuas, quas ego fexcenta^

174

E P
accepi,
:

T O L A R U
alia

M
quse

quidem erant tua manu nam Alexidis manum amabam, quod tam prope accedebat ad fimilitudinem tua2 literae non amabam, quod indicabat te non valere. Cujus quoniam mentio facfla eftj Tironem Patris segrum reliqui, adolefcentem, ut nofti, (et adde fi quid vis) probum: nihil vidi melius: itaque careo aegre. Quanquam videbatur fe non graviter habere ; tamen fum follicitus, maximamque fpem habeo in M' Curii diligentia, de qua ad me fcripfit Tiro, et multi nuntiarunt. Curius autem
aliam
-,

uno tempore

jucundiorem,

me diligi et eo fum admodum deledtatus ; et mehercule eft, quam facile diligas, avtox^mv in homine urbanitas. Ejus teftamentum deporto Romam, Ciceipfe fenfit,

quam

tu velles fe a

ronum

fignis

obfignatum, cohortifque Prastoriae

fecit

palam

te ex libella,

me

ex teruntio.
eft.

In Ad:io Corcyrae Alexion

me

opipare muneratus

Q^

Ciceroni obfifti non potuit, quo

minus Thyamim
bari tibi

videret. Filiola tua te deledlari laetor, et prorfjv 'ss-fbg

<pv(nK*iv efi^e,

ta

thcvcl.

Etenim

fi

hasc

non
;

eft,

nulla

potefi;

homini

efi!e

ad

hominem
Bene

naturas adjundlio

qua

fublata, vitae focietas tollitur.

veniat, inquit Carneades,

nofiier, et

fpurce

fed

tamen pudentius, quam Lucius

Patron

cum omnia ad fe referant, quidquam alterius et cum ea re bonum virum oportere efi!e putent malum habeat, non- quo id natura redtum fit, non
qui
;

caufa

fieri

dicant,

ne

intelh*gant

fe

de calHdo homine loqui, non de bono viro

iis libris,

Sed h^c, opiaddidifi:i.

nor, funt in

quos tu laudando animos mihi

Redeo ad rem.
loxeno
dedifiTes
:
:

Commodo
fcripferas

expedtabam

epifiiolam,

quam PhiPompeii
Corcyra^,
erat enira
;
:

enim

in ea effe de fermone

Neapolitano

eam mihi Patron Brundufii

Nihil potuit
efi^e
;

reddidit

ut opinor, acceperat.

jucundius

de Republica

de opinione,

meae

-,

de benevolentia,
:

quam is quam ofi:endit

vir haberet integritatis

eo fermone,

quem haintel:

buit de triumpho
lexi te ad

fed

tamen hoc jucundiflimum, quod

ut ejus

eum

venifi^e,

hoc mihi, inquam,

accidit

me perfpiceres jucundifiimum. De triumpho

animum
erga

AD ATTICUM
autem, nulla

LIB.

VII.

175

me

cupiditas

unquam

tenuit ante Bibuli

impu:

dentiffimas literas, quas ampliffime fupplicatio confecuta eft

quo
rem.

fi

ea gefta funt, quae fcripfit, gauderem, et honori fave-

Nunc

illum, qui

pedem

porta,

quoad

hoflis cis

Euphra-

tem fuit, non extulerit, honore augeri; me, in cujus exercitu fpem illius exercitus habuit, idem non afTequi, dedecus efl
noftrum
periar
;

noftrum, inquam,

te

conjungens. Itaque omnia ex-

et,

ut fpero, aft!equar.

Quod

ft

tu valeres,

jam mihi

quaedam explorata
fcire

eflent: fed, ut fpero, valebis.

te
:

De

raudufculo

Numeriano multum
;

Cato quid agat

:

amo. Hortenftus quid egerit, aveo qui quidem in me turpiter fuit malemihi
tef-

volus

dedit integritatis, juftitiae, clementiae, fidei,

timonium, quod non quasrebam ; quod poftulabam, negavit. Itaque Caefar iis literis, quibus mihi gratulatur, et omnia pol-

quo modo exultat Catonis in me ingratiftimi injuria ? At hic idem Bibulo dierum xx. Ignofce mihi, non poftiim haec ferre, nec feram. Cupio ad omnes tuas epiftolas ; fed nihil jam enim te videbo. Illud tamen de Chryfippo ; necefle eft nam de altero illo minus fum admiratus, operario homine fed tamen ne illo quidem quidquam improbius. Chryfippum vero,
licetur,
: :

quem ego

propter literularum nefcio quid libenter vidi, in ho-

nore habui, difcedere a puero, infciente

audio multa
:

me

Mitto

alia quse

mitto furta

fugam non
liber

fero,

qua mihi

nihil vi-

fum

eft fceleratius.

Itaque ufurpavi vetus illud Druli, ut fe-

runt, Praetoris in eo, qui

beros

non

addixifTe

non juraret; prsfertim cum adeffet nemo,

:

eadem

me
a

iftos li-

quo
qua

redle

vindicarentur. Id tu, ut videbitur, ita accipies

tiar.

ego
in

tibi affeneft

Uni
:

tuae difertiflimae epiftolae

non

refcripfi,

de

periculis Reipublic^.

batus

fed, ut nihil

Quid refcriberem ? valde eram perturmagnopere metuam, Parthi faciunt, qui

reliquerunt.

repente

Bibulum femivivum

176

E P

T O L A R U

CicERo Attico
III.

Sal.
veni, et

NTE
:

diem

viii. Id.

Decemb. Herculanum

ibi tuas literas legi,

quas Philotimus mihi reddidit

te

e quibus hanc primo afpediu voluptatem cepi, quod erant a

ipfo fcriptJE
in

deinde earum accuratiiTima diligentia

fum mirum
Dicaearcho
et

modum
te,

delecftatus.

Ac primum

illud,

in

quo

te
fit,

affentiri negas, etfi cupidiffime

expetitum a

me

approefl

bante

ne diutius anno in provincia elTem, tamen non

noflra contentione

perfedum,

Sic

enim

fcito,

verbum

in Se-

natu fadtum

effQ

nunquam
iflius

de ullo noftrum, qui provincias ob-

tinuimus, quo in his diutius,

quam
quam
res

ex fenatus-confulto,

maSed,

neremus

-,

ut

jam ne

quidem

rei

culpam fuflineam, quod

fortaffe fuerit utile.

minus diu fuerim

ipfo.

in provincia,
fsepe

quid fi hoc melius ?

Sive

opportune dici videtur,

ut in hoc

enim ad concordiam
j

adduci poteft, five ad boaut adjutorem velim

;

norum

vidloriam

utriufvis rei
:

me

effe,

aut certe non expertem

fin

vincuntur boni
celeritas

ubicunque effem,
<i|tte-

una cum
ra.f^iXYiTOf

iis

vidtus effem.
efTe.

Quare

noftri reditus

debet

injedta

non

effet,

Quod li ifla nobis cogitatio de triumpho quam tu quoque approbas, nx tu haud mulqui
illos

tum
efl
:

requireres illum virum, qui in fexto libro informatus

quid enim

tibi faciam,

libros devorafti

quin

non dubitabo rem tantam abjicere, fi id erit rectius. Utrumque vero fimul agi non poteft, et de triumpho ambitibfe, et de Republica libere. Sed ne dubitaris, quin, quod honeftius, id mihi futurum fit antiquius. Nam quod putas
iiunc ipfum
iitilius effe,

vel

mihi quod tutius

fit,

vel etiam ut Reipublicse

;

prodefTe poflim,

me

efle

cum

imperio

id

coram confiderabi;

mus

quale

fit

habet enim res deliberationem

etfi

ex parte

magna tibi cam bene

affentio.

De animo autem meo

;

erga

Rempubli-

facis

quod non dubitas

et

illud

probe judicas.

AD ATTICUM
nequaquam
illum in
cas
;

LIB.
rei

VII.

177

fatls

pro meis

officiis,
:

pro ipfius in

alios effufionc,

me
:

liberalem fuiffe

ejufque

caufam vere expli-

et eis, quae

de Fabio Caninioque adta fcribis, valde'confecus effent,

fentiunt
fet
;

qus

fi

totumque

fe ille in

me

profudif-

tamen

fcriptionis

quam fcribis, cuflos urbis me praeclarae inmemorem effe cogeret nec mihi concederet, ut
illa,
;

imitarer Volcatium, aut Servium, quibus tu es contentus

fed aliquid nos vellet nobis

dignum

et fentire et defendere

quod quidem agerem,

efl.

fi

liceret alio

modo
;

ac

nunc agendum
iflo

De

fua potentia dimicant homines hoc tempore periculo

civitatis.

Nam
non

fi

Refpublica defenditur
?

cur ea Confule

ipfo defenfa

efl

cur ego, in cujus caufa Reipublicae fa-

lus confiflebat, defenfus poflero

illi,

anno non fum

?

cur imperium

aut cur illo modo, prorogatum efl

eft,

cur tantopere pugna-

tum

ut de ejus abfentis ratione

?

habenda decem Tribuni

plebis ferrent

His

ille
fit

rebus
:

ita

convaluit, ut

nunc

in

uno
eo

civi res ad refiftendum

diffet,

qui mallem tantas

ei vires

non deres
'Ar^c-t:

quam nunc tam

aicdcpQg

valenti refifleret.
fcribls,

Sed quoniam
(Dccknpog ro

dedu<fla efl,
S^oov;

non quasram, ut

'stol!

xm

mihi

unum

erit,

quod

Pompeio gubernabitur

quod ais, Quid fiet, cum erit did:um, Dic M. Hulli (Tvv\ci^(^ Cn. Pompeio afTentior. Ipfum tamen Pompeium feparatim ad concordiam hortabor. Sic enim fentio ; maximo in periculo rem effe. Vos fcilicet plura, qui in urbe eflls. Veruntamen hoc video, cum homine audaciffmio paratifTimoque negotium effe ; omnes damnatos, omnes ignominia affe(5los, omnes damnatione ignominlaque dignos, illac facere, omnem fere juventutem, omnem illam urbanam ac perditam
illud ipfum,
:

plebem, Tribunos valentes, addito C. CafTio, omnes, qui

alieno premantur
;

aere
:

quos plures

effe intelligo,
;

quam putaram
;

caufam folum

illa

caufa non habet

cseteris

rebus abundat,

Hic omnia
di.

facere

omnes, ne armls decernatur

quorum

exi-

tus femper incerti,

nunc vero

in alteram

partem magis timenIn

Bibulus de provincia deceflit, Veientonem prsfecit.

ToM.

VIII.

jjS

E P
erlt,
ils

T O L A R U
:

M
ornavlt CatO;.

decedendo
declaravit

ut audlo, tardlor
folis

quem cum

fe

non

invidere,

quibus nihil aut

non
quas

multum ad
ta
:

dignitatem pofTet accedere.

tuis literis

Nunc
:

venio ad privails,

fere

enim refpondi
iis,

de Rcpublica, et
fcripfilli

in fuburbano, et

quas poftea

ad privata venio.
ille

Unum

etiam de Caelio.

Tantum
ipfi,

abeft ut

meam

fententiam

moveat, ut valde ego

quod de
miror.

fua fententia decefferit,

ei vici

poenitendum putem.
addidli
?

Sed quid cd, quod

Lucceii fmt

hoc

te

prsBtermifilfe

De
illo

Philotimo faciam

equidem, ut mones.
ipfe in
luit,
fi

Sed ego mihi ab

hoc tempore non ra-

tiones expedtabam, quas tibi edidit;

Tufculano

me

referre in

verum id reliquum, quod commentarlum mea manu vodedit.

quodque idem

in Afia

mihi fua manu fcriptum

Id

praeftaret,

quantum mihi
licebit,

aeris alieni efle ibi edidit,

tantum
fi
:

et plus etiam, ipfe

mihi deberet.

Sed in hoc genere,

modo

non accufabimur poflhac neque hercule antea negligentes fuimus, fed amicorum multitudine occupati. Ergo utemur, ut polliceris, et opera et confilio tuo j
per

Rempublicam

nec

tibi

erimus, ut fpero, in eo molefli.

De
enim

ferperaftris
fe

co-

hortis meae, nihil efl

quod

doleas

ipfi

collegerunt

admiratione integritatis meae

Sed

me

moverat nemo m?gis,

et initio fuerat, et

quam
nunc
nuit

is,

quem
;

tu

neminem
:

putas.

Idem

eft,

egregius
et id,

fed in ipfa deceffione fignificavit, fperaffe

paulifper,

fe aliquid
:

quod animum induxerat

;

non

tefe

fed cito ad fe rediit

meifque honorificentifrimis erga

ofhciis vidius, pluris ea duxit,

quam omnem pecuniam. Ego

porto.
fit,

Curio tabulas accepi, quas

mecum

Hortenfii legata
et

quarum rerum audlionem inflituat nefcio enim cur, cum portam Flumentanam Caelius occuparit, ego Puteolos non meos faciam. Venio ad Pirseea, in quo magis reprehendendus fum, quod homo Romanus Pirasea fcripferlm, non Piraeeum, (fic enim omnes noflri locuti funt) quam quod m addiderim non enim
cognovi.

Nanc

aveo fcire quid hominis

:

hoc ut oppido

praepofui, fed ut loco

et

tamen Dionyfius

A D AT T
nofler, et, qui efl

C U

B.

VIL

179

nobifcum, Nicias Cous, non rcbatur oppiSed de re videro.

dum
iit

cffc

Piraeea.

Noflrum quidem

fi

eil

peccatum, in eo
de loco
;

eft,

quod, non ut de oppido, locutus fum, fed

fecutufque fum, non dico Cajcilium, Ma?ie ut ex

;

portii

Plraeum

(malus enim

au(5lor latinitatis eft) fed

Te-

rentium, cujus fabell^ propter elegantiam fermonis putabantur a C. Lselio fcribi, Heri aliquot adolefcentuH coimus in Pirceeum
;

et

idem, Mercator hoc addebat, captam

fi J>7|M.^5-

oppida volumus t^Q

Piraeeus.

tam eft Sed, quoniam grammaticus

i

Quod oppidum Sunium, quam

e Sunio,

es,

fi

hoc mihi
IUe mihi

Zyii^fxct,

perfolvoris,

magna me
:

moleflia liberaris.
:

literas

idem pro eo Balbus mihi certum efl, ab honefliffima fententia digitum nufquam ; fed fcis illi reliquum quantum lit. Putafne igitur verendum effe, ne aut objiciat id nobis aliquis, fi languidius ; aut repetat, fi fortius ? Quid ad
blandas mittit
facit

haec reperis

Solvamus, inquis.

Age, a Cslio mutuabimur,

in Senatu
fi

Hoc
do

tu

tamen confideres vehm. Puto enim,

pro Republica dixero,

quan-

praeclare

Tarteffium iftum

tuum

mihi exeunti, Jube fodes nummos curare. Quid fuperefl ? etiam. Gener efl fuavis mihi, TuUias, Terentiae quantumvis
:

vel ingenii, vel humanitatis

fatis

reliqua, quas

nofli, fe-

renda. Scis enim, quos aperuerimus

qui omnes, praster eum,

:

de quo per

te

egimus, rem
ferret.

me

facere rerentur
:

ipfis

enim ex-

penfum nemo
funt.
tibi
tio

Sed h^c coram

eft in

nam
;

multi fermonis
cui ego fcripfi,

Tironis reficiendi fpes

M.

Curio

eum

gratiflimum fadlurum. Dat. v, Id. Decemb. a Pon~

ex Trebulano.

CiceroAtticoSal.
IV. jTJ
I

O N Y S I U M,

flagrantem defiderio
-,

tui,

mifi ad

te,'
:

concedendum quem quidem cognovi cum dod;um, quod mihi jam ante erat
nec mehercule aequo animo
fed fuit

i8o

EPISTOLARUM
officii,

notum, tiim fandum, plcnum

dis,

fludiofum etiam meac lau-

hominem, ac, ne libcrtinum laudare videar, planc virum bonum. Pompeium vidi iv Id. Decembres fuimus una
frugi
:

horas duas fortaffe.

Magna

lactitia

mihi vifus

eft affici
i

meo ad;

ventu

de triumpho hortari, fufcipere partes fuas

monere, ne

ante in Senatum accederem,

quam rem confeciifem ne dicendis fententiis aliquem Tribunum alienarem. Quid qusris ? in hoc officio fermonis nihil potuit effe prolixius. De Repubautem
ita
:

lica

mecum

locutus

eft,

quafi
:

non dubium bellum

plane illum ab
fe alie:

haberemus
natum,
veniffe
fe

nihil ad

fpem concordiie

cum

ante intelligeret,
a
:

tum
effet
a.

vero proxime judicalTe

illi

Hirtium
acceffiife

Caefare, qui
et,

famiHariffimus

ad

non

cum

ille

d. viii

Idus
a.

Decemb. ved. vii

fperi venilTet,

Balbus de tota re conflituiifet

ad Scieffe

pionem ante lucem venire; multa de nod:e eum profedlum

ad CiEfarem.

Hoc
nihil

illi

riy,y,r!^oo^is

videbatur

effe

ahenationis.

Quid multa

me

aliud confolatur, nifi

quod illum, cui

ctiam inimici alterum Confulatum, fortuna

fummam

poten-

tiam dederit, non arbitror fore tam amentem, ut haec in dif-

crimen adducat.
quaj

Quod

fi

ruere coeperit, nae ego multa timeo^,

non audeo

fcribere.

Sed, ut

nunc

eft,

a.

d.

iii.

Nonas

Jan. ad

urbem

cogito.

CiCERo Attico Sal.

uno tempore accepi epiflolas tuas, qu^ mihi, quanquam recentiora audiebam ex iis, qui ad me veniebant, tamen erant jucundae fludium enim et benevolenV. IV/T
:

ULTA S

tiam declarabant. Invaletudine tua moveor

et

PiUam

in

idem
:

genus morbi delapfam, curam

date igitur
effe
:

tibi

afFerre

majorem

fentio

operam ut
in

valeatis.
etfi

De Tirone

video tibi curae

quem quidem
valet,

ego,

mirabiles utilitates mihi prsebet,

vel

cum

omni genere

negotiorum, vel ftudiorum

AD ATTICUM
nieorum, tamen propter humanitatem

LIB.
et

VII.

i8i
fal-

modeftiam malo

vum, quam propter ufum meum.

Philogenes
caeteris

mecum
miror.

nihil

nquam
nyfium.

de Lufcieno locutus

efl

de

rebus habes Dio-

Sororem tuam non

venifTe in

Arcanum

De
Ego

Chryfippo
in

meum

confilium probari tibi non molefle fero.

Tufculanum

nihil fane

et habet alia ^\j(^v\^.

devium efl -mg W7izc?[u)(nv, Sed de Formiano Tarracinam pridie Kal.

:

hoc tempore
inde

Jan. inde

Albanum Pompeii ita ad urbem iii Nonas, natali meo. De Repubhca quotidie magis non enim boni, ut putant, confentiunt. Quos ego timeo
:
:

Pontinum fumam

Equites Romanos,
csEtera,

quos Senatores,
mala,

vidi,

qui acerrime
}

cum
efl
:

tum hoc

iter Porapeii,

vituperarent

Pace opus

ex vidloria
haec

cum multa

tum

certe tyrannus exiflet.

deefl,

Sed

propediem coram. Jam plane mihi

:

quod ad

te fcrifcit ea-

Reliquum eftjocari, nam ego is fum, qui illi concedi putem utilius efTe li hic fmat quod poftulat, quam figna conferri fero enim refiflimus ei, quem per annos decem aluimus contra nos. Quid fentis igitur ?
j

bam dem

nec enim de Republica, quod uterque noflrum

et

domeftica nota funt ambobus.

:

inquis.

Nihil

fcilicet, nifi

de fententia tua; nec prius quidem,

quam noflrum negotium

Cura
igitur, ut valeas.

aut confecerimus, aut depofuerimus.

'a.TroT^-^a^

Aliquando
efl.

quartanam

iflarrL"

diligentia, quae in te

fumma

CiceroAtticoSal.
VI.

pLANE

deefl,

quod ad

te

fcribam

nota omnia

tibi^

funt; nec ipfe habeo a te quid expedlem.

tur noflrum ilUid folemne fervemus, ut ne
fine literis

Tantum
ifluc
:

igi-

quem

dimittamus.

De

Republica valde timeo

Efl

euntem nec adhuc

poftulatio
?

fere inveni, qui

laret,

non concedendum putaret Csfari quod pofluilla

potius,

quam depugnandum.
:

quidem
ei

opinione valentior.

cur autem nunc

primum

refiflamus

iB2
ii

EIMSTOLARUM
Toh
aut
(A,ei^ov
'iiii

yoL^ a.v
;

kav^ov,

quam cum qulnquennium

proroga-

cum, ut abfentis ratio haberetur, ferebamus. Nifi forte ha^c illi tum arma dedimus, ut nunc cum bene parato pugnaremus. Dices, quid tu igitur fenfurus es ? Non idem, quod didturus. Sentiam enim omnia facienda, ne armis dedicam idem, quod Pompeius ; neque id faciam hur certetur mili animo. Sed rurfus hoc permagnum Reipublicifi malum at quodam modo mihi praster caeteros non redlum, me eft in tantis rebus a Pompeio difTidere.
:
:

bamus

CiCERo Attico Sal.

VII.

T^IONTS lUS,

vir optimus, ut mihi quoque

tuique amantijjimus,
:

ejl

perfpeci-

tus, et doSiiJjimuSy

Romam

venit

XV

Kal. yanuar. et literas a te mihi reddidit

funt de Dionyfio in epiftola tua.

t tibi gratias egit
:

enim verba IUud, puto, tu non adfcribis,

tot

atqui certe

ille

agere debuit

et,

li

effet

facftum, quae tua efl humanitas, adfcripfiffes.

Mihi autem nulla

fecit,

de eo

^o.Kivu^id!,

datur propter fuperioris epiflolae teflimonium.

Sit igitur fane

bonus

vir

hoc enim ipfum bene

curavit enim,
liceret
,
:

quod
dedit.

miihi fui cognofcendi penitus etiam iftam facultatem

Philogenes rede ad

te

fcripfit

quod debuit.
fcribis in ur-

Eum
bem
eft,

ego uti ea pecunia volui, quoad

introiffe, vereor

itaque ufus efl

menfes xiii. Pontinium cupio valere

quid
fit
:

et,

quod

nam

id nifi gravi de caufa

non

feciffet.

Ego, quoniam iv Nonas Januar. Compitalitius dies

nolo eo die in

Albanum
:

venire, ne moleflus fim familiae.

Veniam iii Nonas igitur inde ad urbem pridie Nonas. Tua M^^s quem in diem incurrat, nefcio fed prorfus te commoveri incommodo valetudinis tuae nolo. De honore noftro, nifi quid
:

occulte Caefar per fuos Tribunos molitus

effe tranquilla
:

erit,

caetera videntur

tranquillifTimus

autem animus meus, qui toquod

jain a multis

tum

iftuc asqui

boni

faci.t

et eo magis,

ADATTICUMLIB.
audio conflltutum
effe

VII.

183

me

mittere,

Pompcio et ejus confilio, in Siciliam quod imperium habeam. Id eft 'A^J>/^;r;>co' nec
:

enim Senatus
Sicilia habere.

decrevit, nec populus juffit,

Sin hoc Reipublica ad

me imperium in Pompeium defert qui

;

me

magis,

quam privatum

aliquem, mittat

Itaque,

fi

hoc im-

perium mihi moleflum erit ; utar ea porta, quam primum videro. Nam quod fcribis, miriiicam expedtationem effe mel,. neque tamen quemquam bonorum, aut fatis bonorum, dubitare,

quld fenfurus fim: ego, quos tu bonos

:

eile dicas,

non

intel-

ligo

ipfe nullos novi

fed

ita,

fi

ordines

bonorum qusrimus

nam
nes

fmgulares funt boni

et

viri.

Verum

in dilfenfionibus ordi-

bonorum

per

quem

fine

rio fuftinuiffet,

bonum putasj, imperio provinciae funt ? nunquam enim Cufi cum eo agi coeptum effet ; quam fentengenera quserenda funt. Senatum
:

tiam Senatus fequi noluit

fuccederetur.

ex quo fadtum
?

efl,

ut Csfari
fed
?

An
efl

Publicanos

qui

nunquam
?

firmi,

non nunc

C^fari funt amiciffimi.

An
-,

foeneratores

an agricolas

quibus

optatiffimum
fmt, qui id

otium

nifi

eos tlmere putas, ne fub regno

otiofi

nunquam, dum modo

exercitum retinentis,
?

effent,

recufarunt,
tranfierit,

Quid ergo

cum

legis dies

rationem haberi placet

cum

id

datum
et

eft,

illud

mihi vero ne abfentis quidem. Sed, una datum efl. Annorum cnim de?

cem imperium,
expulfum,

et ita latum, placet

placet igltur etiam

et
:

me

cium
et

agrum Campanum periifle, plebeio, Gaditanum a Mitylenaeo

fons unus efl

adoptatum patriLabieni
divitia?;

et

Mamurrae, placent,

et Balbi horti, et
:

Tufculanum.

Sed

horum omnium
id erat facile.

imbecillo refiliendum fuit, et

Nunc

legiones xi, equitatus tantus,

volet

Tranfpadani, plebes urbana, tot

quantum Tribuni plebis, tam

:

perdita juventus, tanta audloritate dux, tanta audacia

cum

hoc aut depugnandum

inquis, potius,

efl,

aut habenda e lege ratio. Depugna,

:

quam

fervias

ut quid
?

fi

vidlus eris, profcri?

bare

fi

viceris,

tamen

fervias

Quid

ergo, inquis, adlurus es

idem quod pecudes, qux

difpulfas fui generis

fequuntur greges.

i84

E
bos armenta,

P
fic

T O L A R U
fi

M
fit

Ut

ego bonos viros, aut eos, qulcunque diruent.

:

centur boni, fequar, etiam

Quid
eft
fit
;

contradtis rebus, plane video

nemini

optimum, male enim exploratum,

at illud

cum
fi

ad arma

ventum

eft,

quid futurum

omnibus,

boni

vidti funt,

nec in casde principum clementiorem hunc

fuerit,

quam Sylla, in pecuniis locupletium. 'Ef^TroXiTivojxcu m jamdudum et facerem diutius, nifi me lucerna defereret. Ad fummam, Dic, M. Tulli. Aflentior Cn. Pompeio, id eft, T. Pomponio. Alexim, humafore,

quam Cinna

nec moderatiorem,

jiiflimum puerum,
tus
eft,

nifi forte,

dum

ego abfum, adolefcens facfalvere jubeas velim.

(id

enim agere videbatur)

CicERo Attico Sal.

VIII.

f^U ID

^ mihi

opus

eft

de Dionyfio tam valde affirmare

?

an

nutus tuus non faceret fidem

fufpicionem

autem eo mihi majorem tua

foles

taciturnitas attulerat,
;

quod

et tu

conglutinare amicitias teftimoniis tuis

aliis

et

illum aliter

cum

de nobis locutum audiebam

;

fed prorfus ita effe, ut

in illum

fcribis,

mihi perfuades

itaque ego

is

fum, quem tu

me

eife vis.

Diem tuum ego quoque ex

pofTe,

epiftola

quadam
-,

tua,

quam

incipiente febricula fcripferas, mihi notaveram

et ani-

madverteram,

pro re nata,

te

non incommode ad

me

in

Albanum venire iii Nonas Jan. fed, amabo te, nihil incommodo valetudinis feceris quid enim eft tantum in uno aut
:

altero die

Dolabellam video Liviae teftamento

;

cum duobus
nomen.
Efl

coheredibus tSo in triente

TmXiriyjiv (Txifif^cc,

fed juberi mutare

redtumne
:

lit

nobili adolefcenti mutare

(piXocoCpooTi^ov ^uvKpivria-oi^iv,

nomen
fcie-

mulieris teftamento

fed id
fit

cum

mus, quantum
ut ante
ita
:

quafi

in trientis triente.

Quod

putafli fore,
;

quam ifluc venirem, Pompeium viderem fadtum eil nam vi KaL ad Lavernium me confecutus eft una For:

mias venimus,

et ab

hora odava ad vefperum fecreto collocuti

AD ATTICUM
Tumus.

LIB. VU.
fit
:

185

Quod

quaeris,

ecqua fpes pacificationis

quantum

ex Pompeii multo
tas

et accurato

fermone perfpexi, ne volunfi

quidem

eft.

Sic

enim

exiftimat,

ille,

vel dimilTo exer:

citu Conful fadtus

fit,

cvyx^<riv

tyi? 'zs-oXireiAi

fore

atque etiam

putat eum,

cum

audierit contra fe

diligenter parari,

Con-

fulatum hoc anno neglecfturum, ac potius exercitum provin-

ciamque retenturum. Sin autem ille fureret, veliementer hominem contemnebat ; et fuis et Reipublicae copiis confidebat.

Quid
ritate
lis

quaeris

etfi

mihi crebro ^yvW

r^oXmicciog

a/vaXio?

occurrebat

tamen

levabar cura, virum fortem et peritum, et

plurimum aud:o-

valentem, audiens

de pacis fimulatae pericuin

difi^erentem.

Habebamus autem

cionem, habitam x Kal. Januar. in peii ufque a toga pura, querela de damnatis, terror armorum
in quibus
iile,

manibus Antonii conqua erat accufatio Pom:

Quid

cenfes, aiebat, fad:urum

efi^e

ipfum,

fi

in

pofi^efiionem Reipublicce venerit,

cum

hasc Quaefior ejus in?

firmus et inops audeat dicere

Quid multa

non modo non

eft.

expetere pacem ifiam, fed etiam timere, vifus

Ex

illa

au-

tem fententia, ira relinquendae urbis movet hominem, ut puto, Mihi autem moleftifiimum efi, quod folvendi funt nummi efl: enim Caefari, et inftrumentum triumphi eo conferendum
:

eif/.op<povj

civriTroX^ilivofA^ivii

^io<peiKi.ihjj elTe.

Sed haec

et

multa

alia

coram.

CiCERo Attico Sal.

IX.

r\ U O T I D I E-N E,

inquis,

a te accipiendas literre
ipfe ades.

funt

Si

habebo cui dem, quotidie. At jam

venero, definam.

Tum
efiTe

igitur,
j

cum

redditas

Unas video mihi a te non quas L. Quintius familiaris meus cum ferret, ad
efi.

bufi:um Bafili vulneratus et defpoliatus

Videbis igitur
fit ;

num

quid fuerit in

his,

quod me

fcire
:

opus

et

fimul tu hoc

^iivzf>ivr,<ret^ TATfioQXYifia,

fane '^oXitikov

cum

fit

necefie, aut haberi

ToM.

VIII.

i86

E P

T O L A R U
;

M
vel per
fiat
;

Casfaris ratlonem,

illo

exercitum vel per Senatum,

Tribunos

plebis, obtinente

aut perfuaderi Csefari, ut tradat

et
ita

provinciam atque exercitum,

tiente, atque obtinente
bis

Conful

aut,

fi

id

non perfuadeatur, haberi comitia

provinciam

fine illius ratione, illo

;

pa-

aut,

fi

per Tribunos pleinterreg-

non patiatur,
;

et

tamen

quiefcat,

rem adduci ad
ratio ejus
;

iium

aut,

fi

ob eam caufam, quod

non habeatur,
illum autem

exercitum adducat, armis

cum

eo contendere

initium facere armorum, aut ftatim nobis minus paratis, aut

tum, cum comitiis, amicis

habeatur, impetratum non

ejus poftulantibus, ut e lege ratio

lit
:

ire

autem ad arma, aut hanc

;

unam ob
fi

caufam, quod ratio non habeatur

aut addita caufa,.

forte

Tribunus plebis Senatum impediens, aut populum inlit,

citans, notatus, aut Senatus-confulto circumfcriptus, aut fublatus, aut expulfus

dicenfve fe cxpulfum ad illum confufit

gerit
lidia,

fufcepto
ille

autem

bello, aut tenenda

urbs, aut ea re:

commeatu et reliquis copiis interchidendus quod horum malorum, quorum aliquod certe fubeundum eft, mini-

mum
tum,

putes.
et ita

Dices profelo, perfuaderi

illi,

ut tradat exerciii

Conful

iiat,

Eft

omnino
;

id ejufmodi, ut,

ille

eo defcendat, contra dici nihil poffit

idque eum,

fi

non ob-

tinet ut ratio habeatur retinentis exercitum,

non

facere miror,

Nobis autem, ut quidam putant,

nihil eft

timendum magis,

quam
^

ille
:

Conful.

At

fic
fic,

malo, inquies,

Certe

fed iftuc

ipfum
eft

quam cum exercitu. magnum malum putet aliquis ne;

:

que

ei

remedium

ullum

cedendum
vidifti

efl,

fi

id volet.

Vide
quid

confulem illum iterum, quem

confulatu priore.

At tum
:

imbecillus plus, inquis, valuit,

quam

tota Refpublica

Pompeio certum eft eiTe in Hifpania. O rem miferam ii quidem id ipfum deterrimum ei\, quod recufari non poteft ; et quod ille fi faciat, jam jam a bonis omnibus fummam ineat gratiam. Tollamus igitur hoc, quo illum pofTe adduci negant de reliquis, quid eft deterrimum ? concedere illi, quod, ut idem dicit, impudentiffime
nunc putas
?

et eo confule,
!

AD ATTICUM
poflulat.

LIB.
tenuifti

VII.

187

Nam

quid impudentlus
tibi a

provlnciam per

decem annos, non

fa<5tionem, datos
tuae
:
:

Senatu, fed a te ipfo per vim et per

pr^eteriit

tempus, non

legis, fed
:

libidinis

fac tamen, legis.

Ut

fuccedatur decernitur

impedis

et ais,

beas

Habe mei rationem. Habe tu noftrum. Exercitum hadiutius, quam populus juflit, invito Senatu ? Depugnes

oportet, nifi concedis.

Cum
quo

bona quidem

fpe, ut ait
fi

idem,
efl;
efl.

vel vincendi, vel in libertate moriendi.

Jam

pugnandum

quo tempore,
Itaque
fi

in cafu

confilio, in

temporibus, fitum

te in ea quaeftione

non exerceo.

Ad

ea,

quse dixi, afFer

quid hdbes. Equidem dies nod;efque torqueor.

CicERo Attico Sal.

X.

CUBITO
rem
;

confilium cepi, ut, ante

fieret,

quam

lucerct, exi-

ne qui confped:us

aut fermo^ lidloribus

praefertim laureatis.

De
;

reliquo,
Ita

neque hercule quid agam, nec

perturbatus temeritate noftri

quid afturus fim, fcio

amentifiimi confilii.
filium expe(5to
nefcio,
?

fum

Tibi vero quid fuadeam, cujus ipfe connofter quid confilii ceperit, capiatve,

Cnsus

adhuc

in oppidis coarilatus et flupens.

Omnes,
Tu,

fi

in

Italia confiflat,

erimus una

fin cedet, confilii res efl.

Adhuc
quaefo,

certe, nifi

ego infanio, flulte omnia et incaute.

crebro ad

me

fcribe, vel

quod

in

buccam

venerit.

CiceroAtticoSal.
XI.

(^ U^
*-

O, quid hoc

efl

aut quid agitur

mihi enlm

tenebras funt. Cingiilumt inquis, nos ienemus. Anconeni

difcejjit

amifimus. Labienus

ab Cafare,

Utrum

de imperatore po-

puli

Romani, an de Annibale, loqulmur ? O hominem amentem et miferum, qui ne umbram quidem unquam t^ ;p&Aju

a 2

i88
viderit
!

EPISTOLARUM
atque haec
ait

omnia

facere fe dignitatis caufa

?

ubi eft

autem

dignitas, nifi ubi honeftas

Num
;2;fs^J'

honeftum

igitur,

ha-

bere exercitum nullo publico confilio? occupare urbes civium,

quo

facilior

fit

aditus ad patriam

'^y.o^m?, (pvy^Joov xa-

^o^ag,

fexcenta alia fcelera,

Sibi habeat

moliri,
:

rnv

^uv

fxiyi<rluj

u<t

%i'

unam mehercule tecum apricationem in illo Lucretino tuo fole malim, quam omnia iftiufmodi regna vel potius mori millies, quam femel iftiufmodi quidquam cogitare. Quid, fi tu velis ? inquis. Age quis
Tv^ctvvl^ct ?

fuam fortunam

eft,
ejffe

cui velle

non
in

liceat

fed ego,
tolli.

hoc ipfum

velle,

miferius

duco,

quam

crucem
croi.

Una

res eft ea miferior, adi:

pifci

quod

ita volueris.

Sed haec hadlenus

libenter

enim

his molefliis tve^oXA^co

Redeamus ad noflrum.
Pompeii videtur
cctto^u
fi
:

Per fortu-

nas, quale tibi conlilium

hoc quasro, quod

urbem

reliquerit

ego enim
?

tum

nihil abfurdius.

Urin-

bem

tu relinquas

ergb idem,

Galli venirent.
in aris et focis.

Non

eft,

quit, in parietibus Refpublica.

At

Fecit

idem
una
pofl

Themiftocles.

non poterat. quinquagefimum, cum

Fludlum enim totius At idem Pericles non

praeter

barbariae ferre urbs

fecit,

annum

fere

moenia nihil teneret.

Noftri

olim, urbe reUqua capta, arcem tamen retinuerunt,

OivTCiO TTii TOOV 'VirOoSiV

ITrivB^OfXl^C xXia. CLV^OOV.

Rurfus autem ex dolore municipali, fermonibufque eorum,.

quos convenio, videtur hoc confilium exitum habiturum. Mira

hominum

querela

eft,

(nefcio iftic

fed facies ut fciam)

fme magiftratibus urbem efte, fine Senatu. Fugiens denique Pompeius mirabiliter homines movet. Quid quaeris ? alia caufa fada eft nihil jam concedendum putant Csefari. Hasc tu mihi
:

explica qualia fmt.

Ego
eftTe,

negotio praefum non turbulento: vult

enim me Pompeius

qucm
ad

tota haec

Cam.pana

et mariti-

ma

ora

habeat

iTriTHsiTrov,

quem
efle

deledlus et

fumma
puto jam

nevi^-

gotii referatur.

Itaque vagus
oo/aj;

cogitabam.

Te

dere, quae
ftatus
:

fit

Caefaris,

qui populus, qui totius negotii

et

ea velim fcribas ad

me,

quidem, quoniam mutabilia

AD ATTICUM
funt,

LIB.

VII.

189
te,

quam

faspiflime.

Acquiefco enim et fcribens ad

et

legens tua

CiceroAtticoSal.
XII.

TT

NAM

adhuc

a te epiflolam acceperam,

datam xii

Kal. in qua fignificabatur, aliam te ante dediife,

quam
noii
;

non acceperam.

Sed quaefo, ut fcribas

quam
li

fgepiffime,

modo

li

quid

fcies,

aut audieris, fed etiam

quid fufpicabere

maximeque quid nobis faciendum, aut non faciendum, putes. Nam quod rogas, curem ut fcias, quid Pompeius agat ne ipfum quidem fcire puto ; noftrum quidem nemo. Vidi Lentulum Cos. Formiis x KaL vidi Libonem: plena timoris et erroibi enim cohortes, et Luceri^, Ille iter Larinum ris omnia. et Theani, reliquaque in Apulia. Inde utrum confiftere ufpiam
;
:

velit,

an mare

tranfire, nefcitur.

Si
:

manet

vereor, ne exer-

citum firmum habere non

aut quid nobis

poflit

fin difcedit,

quo, aut qua^.

jus (potAct^o-^W

agendum fit, nefcio. Nam iilum quidem, cutimes, omnia teterrime fadlurum puto. Nec eum
Senatus magiftratuumque difceifus, nec

rerum

prolatio, nec

asrarium claufum, tardabit. Sed hasc, ut fcribis, cito fciemus.

Interim veb"m mihi ignofcas, quod ad

ties
:

te fcribo

tam multa to;

acquiefco enim, et tuas volo elicere literas

confilium, quid agam, aut quo

me

pacto

maximeque geram. Demittam-

ne

me

penitus in caufam

Non

deterreor periculo, fed dirum-

por dolore.

Tamne

nullo confilio, aut tam contra

!

meum

con-

filium, gefta effe orania

An

cuncfler, et tergiverfer, et iis

?

me

dem, qui tenent, qui potiuntur

Givis,

A2jgC|tta/ TpoiJco;
:

nec folum

fed etiam amici, ofiicio revocor

etfi

frangor fspe mi-

iericordia

puerorum.

Ut

igitur ita perturbato,, etfi te

eadem

Pompeius Italia cedit, quid nobis agendum putes. M' quidem Lepidus (nam fuirajus una) eum finem flatuit, L. Torquatus eundem, Me
follicitant,

fcribe aliquid, et

maxime,

fi

I90

EPISTOLARUM
multa,

cum

tum etiam

lid:ores,

impediunt

nihil vidi

unquam
ex-

quod minus
cognofcere.

explicari pofTet.

Itaque a te nihil

dum

certi

quiro, fed quid videatur.

Denique ipfam '^^m/ tuam cupio

illo difcelTiire

Labienum ab
ut
ille

propemodum

conftat.

Si ita facflum eifet,

Romam

veniens magiftratum et Se-

natum Romas offenderet, magno ufui cauf^ noftrae fuifTet. Damnaffe enim fceieris hominem amicum Reipublicai caufa videretur: quod nunc quoque videtur; fed minus prodeft: non enim habet, cui profit eumque arbitror poenitere nili forte nos quidem pro certo id ipfum eft falfum, difcefTiire illum habebamus. Et velim, (quanquam, ut fcribis, domeflicis te finibus tenes) formam mihi urbis exponas, ecquod Pompeii
-,

defiderium, ecqua Caefaris invidia, appareat

feas

etiam quid cen-

de Terentia et Tullia, Romae eas

loco.

effe,

an

mecum, an

ali-

quo tuto

Et h^c,

et

fi

quid aliud, ad

me

fcribas velim,

vel potius fcriptites.

CicERo Attico Sal.

XIII.

T^ E

Vennonianis rebus
:

tibi affentior.

Labienum
illi

yi^acn.

judico

facinus

jam diu nuUum

;

civile praeclarius

qui, ut aliud nihil,

hoc tamen profecit

dedit

dolorem.
etiam
graut

Sed etiam ad

fummam

profedlum aliquid puto.

Amo
iri

Pifonem
ve.

-,

cujus judicium de genero fufpicor vifum

belli

Quanquam genus

quod

fit,

vides.

Ita civile efl,

non ex civium diffenfione, fed ex unius perditi civis audacia, natum fit. Is autem valet exercitu ; tenet multos fpe et proomnia omnium concupivit huic tradita urbs efl, nuda mifiis praelidio, referta copiis. Quid efl, quod ab eo non metuas, qui illa templa et ted:a non patriam, fed praedam, putet ? quid autem fit adlurus, aut quo modo, nefcio, fme Senatu, fine magiftratu ne fimulare quidem poterit quicquam '^oXirty.oog, Kos autem ubi exurgere poterimus ? aut quando ? quorum dux
y
:

AD ATTICUM
:

LIB,
:

VII.

191

quam A<rpccTri^To^y tu quoque anlmadvertis cui ne Picena quidem nota fuerint quam autem fme confilio, res teftis. Ut
enim alia omittam decem annorum peccata, quas conditio non huic fugae prasftitit ? nec vero nunc quid cogitet, fcio : ac non defmo per literas fcifcitari. Nihil g{^c timidius conflat,
nihil perturbatius.

Itaque nec prasfidium, cujus parandi caufa

eft,

ad urbem retentus deo

:

nec locum ac fedem

prasftdii

ullam, vialienis,
eft,

fpes

omnis

in

duabus invidiofe

retentis,

pene

legionibus.

Nam

deledtus
:

adhuc quidem invitorum

et a

pugnando abhorrentium conditionum autem amiftum tempus quid futurum fit, non video. Commiflum quidem a noeft
:

bis certe eft, five a noftro duce, ut, e portu fine

lis egrefti,

gubernacu-

tempeftati nos traderemus.

Itaque de Ciceronibus

noftris dubito quid

agam

dentur in Graeciam,

barbarorum adventus

nam mihi interdum amandandi viDe Tullia autem et Terentia, cum mihi ad urbem proponitur, omnia timeo cum
:

autem Dolabellas venit in mentem, paulum refpiro. primum 'z^s-fb^ lim confideres quid faciendum putes
:

Sed vetv

cta-(pa-

Ass-

eft)

confulendum deinde ad opiniones, ne reprehendamur, quod eas Ro(aliter

illis

enim mihi de
efte in

ac de

me

ipfo

mae velimus
et
is

communi bonorum

Peduceo,

(fcripfit
eft

enim fplendor

Quin etiam tibi enim ad me) quid faciatis videndum eft veftrum, ut eadem poftulentur a vobis,
fuga.
:

quse ab ampliftimis civibus.

Sed de hoc tu videbis, quippe

cum
eft

de meipfo ac de meis te confiderare velim.

ReHquum
a te

ut et quid agatur, quoad poteris, explores, fcribafque ad

et

me,

quid ipfe conjediura aft^equare

:

quod etiam

magis

expedio
UoivTig

nam
apiTo^.

ad:a

omnibus nuntiantibus,
et elicit tuas Hteras.

a te exped:o.futura.

Loquacitati ignofces, qu^e et

me

levat ad te

quidem fcribentem,

JEnigm^ Oppiorum ex Velia plane non intellexi ; eft enim numero Platonis obfcurius. Jam intellexi tuum. Oppios enim de Velia fuccones dicis in eo asftuavi diu quo aperto reliqua patebant, et cum Terentiffi fumma congruebant. L. C^farem vidi Minturnis a.
: :

192
d. VIII

E P
Kal. Febr.

T O L A R U
cum
:

M
mandatis, non
ille

mane,

abfurdifTimis

liominem, fed fcopas folutas

ut id ipfum mihi

videatur

irridendi caufa fecilTe, qui tantis de rebus huic

rit
;

mandata dede-

nifi

forte

non
a. d.

dedit, et hic

fermone aliquo arrepto pro

mandatis abufus

eft.

Labienus, vir
ix.

Theanum
venit
:

venit

KaL
a

ibi

mea fententia magnus, Pompeium Confulefque confit,

qui fermo fuerit, et quid ad:um

fcribam ad

te,

cum

certum fciam.
efl a. d. VI

Pompeius

Thcano Larinum
:

verfus profedtus

n KaL

eo die manfit Venafri.

fed ego

Aliquantum animi

videtur nobis attulifTe Labienus

nondum
;

habeo, quid
illinc af-

ad

te

ex his locis fcribam.

;

Ifta

magis expedto

quid

feratur

quo padlo de Labieno ferat ; quid agat Domitius in Marfts, Iguvii Thermus, P. Attius Cinguli ; quae fit populi
;

urbani voluntas

quae tua conjedtura de rebus futuris

hsec

velim crebro,

et

quid
fis,

tibi

de mulieribus noftris placeat, et

Si fcriberem ipfc, longior epif-

quid adlurus
tola fuiffet
:

ipfe

fcribas.

fed didavi propter lippitudinem.

CiCERO Attico Sal.

XIV.
Caefar

ANTE
mandata
ut
ille

diem VI KaL Febr, Capuam Calibus

profi-

cifcens,

cum

leviter lippirem, has literas dedi.

L.

Caefaris detulit ad

Pompeium

a.

d. viii

KaL
efl

cum
fed

is effet

cum
de

Confulibus Theani.
iis

Probata conditio

ita,

oppidis, quae extra

:

fuam provinciam ocrefponfum

efl

cupavifTet, praefidia deduceret

id

fi

fecifTet,

ad

urbem nos
roris, et

redituros efTc, et

Spero etiam in praefentia

rem per Senatum pacem nos habere nam

:

confedturos.
et

illum fu-

hunc noftrum copiarum,

fuppoenitet.
;

Me
in

Capuam
,

venire voluit, et adjuvare deledtum

Pompeius quo parum

literis

prolixe refpondent

Campani

coloni.
te

Gladiatores Casfaris, qui

Capuae funt, de quibus ante ad

.fcripferam, fane

falfum ex Torquati
diftribuit,

commode Pompeius

binos fingulis

AD ATTICUM
patrlbus famillarum.

LIB.
multum

VII.
:

193
erup-

Secutorum in ludo loo fuerunt

Sane
in eo

tionem
licae

fadiuri fuifle dicebantur.

eft.

Reipubtua foQffc,

provifum

De

mulieribus noftris, in quibus

eft

ror,

quasfo videas, ut fatis

caeterae ulla dignitate

honeflum

nobis.fit, eas
;

Romse

cum
ad
te

difceiferint

hoc

fcripfi

ad eas, et

cum

ipfum antea. Velim eas cohortere, ut exeant; prsefertim ea praedia in ora maritima habeamus, cui ego praefum, ut

in his pro re nata

non incommode poflint effe, Nam fi quid offendimus, in genero noftro ; quod quidem ego praeflare non fed id fit majus, quod mulieres noflre praeter caeteras debeo
:

Romae remanferunt.
gites de

Tu

ipfe

cum

Sexto fcire velim quid co-

exeundo, de totaque re quid exiflimes.

Equidem ad
eft,

pacem

hortari

non defino

quae vel injufla utilior

tulerit.

quam

jufliflimum bellum.

Sed hsec ut fors

CiCERo Attico Sal.

XV. T T

ab urbe

difceffi,

quin aliquid ad

te

nullum adhuc intermifi diem, literarum darem ; non quo habeut loquerer

rem magnopere quid fcriberem ; fed quo mihi, cum coram id non licet,

tecum abfens, Cahas literas de-

nihil efl jucundius.

puam cum
di,

veniffem

a. d.

vi. Kal. pridie,

quam

Confules conveni, multofque noflri ordinis.

prasfidiis, ftare
illo

Omnes

cupie-

bant Caefarem, abdud:is

tuliflet
:

conditionibus

iis,

quas

uni Favonio leges ab

nobis imponi non placebat;

fed

is

haud auditus

in confilio.

Cato enim
ait,

ipfe

jam
fit

fervire,

quam
le,

pugnare, mavult, Sed tamen

de conditionibus agatur,
fi

in Senatu fe adeffe vel-

cum

Caefar adduftus
efl,

ut prae-

fidia

deducat. Ita, quod

maxime opus

in Siciliam ire

non

quod metuo ne obfit, in Senatu effe vult. Poftumus autem, de quo nominatim Senatus decrevit, ut flatim in Siciliam
curat:
iret,

Furfanoque fuccederet, negat

in Senatu

fe fine

Catone iturum

et

tuam

operam auc^oritatemque quam magni

asflimat.

ToM.

VIII.

B b

194
Ita res ad

EPISTOLARUM
Fannium
pervenlt. Is

mittitur.

In difputationibus

cum imperlo in Siciliam prsnoflris fumma varietas eft. Pleri-

que negant, Caefarem in conditione manfurum ; poftulataque hasc ab eo interpofita efCQ, quo minus, quod opus eflet ad bellum, a nobis pararetur.
praefidia

Ego autem eum puto

enim,
fi

fadturum, ut
;

deducat

vicerit

Conful fadlus
eft.

erit

et

mino-

re fcelere vicerit,
eft
:

quam quo

ingreifus

Sed accipienda plaga

fumus enim flagitiofe imparati cum a militibus, tum apecunia ; quam quidem omnem, non modo privatam, quae in'
wrbe
eft,

fed etiam publicam, quae in aerario

eft,
:

illi

reliqui-

mus. Pompeius ad legiones Attianas eft profedlus Labienum. fecum habet. Ego tuas opiniones de his rebus expedto. For
mias

me

continuo recipere cogitabam,.

CiCERo Attico
XVI.

Sal'.
fcS

(^ M N E S
De

arbitror

mihl tuas

literas reddltas efte,

primas praepoftere,
per Terentiam.
refponfis

reliqiias ordine,

quo funt

miftsB

mandatis Cae^ris, adventuque Labieni, et

Confulum ac Pompeii, fcripfi ad te literis iis, quas a.. pluraque praeterea in eandem epiftolam^ d. V KaL Capua dedi unam, quid conjeci. Nunc has expedlationes habemus duas
;
-,

Caefar adturus

ftt,

cum
;

acceperit ea, quse referenda ad illum:

Pompelus agat qui quidem ad me fcribit, paucis diebus fe firmum exercitum habiturum, fpemque affert, fi in Picenum agrum ipfe venerit, nos Romam redituros effe. Labienum fecum habet, non dubitantem de imbecillitate Casfaris copiarum ; cujus adventu Cnasus nofter multo animi plus habet. Nos a ConfuJibus Capuam venire jufli fumus ad Nonas Febr. Capua profedlus fum Formias>
data funt L. Caefari
alteram, quid
a.

d.

III.

KaL Eo

die

cum

Calibus tuas

literas

hora fere

nona accepiifem, has ftatim dedi.

aftentior
-,

Dc
te

Terentia et Tullia tibi

:

ad quas fcripferam, ad

ut referreat

fi

nondum

AD ATTICUM
profedtae funt, nihil
efl:

LIB.
;

VII.

195

quo

fe

moveant

quoad perfplciamus,

quo

loci

fit

res.

CiCERO Attico Sal.

XVII. ^~r^\JJE
ris

literiE

mihi

gratae

jucundaeque funt.

Depue-

in Graeciam tranfportandis

tum cogitabam, cum

fuga ex

Italia quasri

videbatur

nos enim Hifpaniam petereerat.

mus;

illis

hoc aeque

commodum non

Tu
:

ipfe

cum

Sexto

etiam nunc mihi videris Romae

re<5te effe
:

poiTe

etenim minietiam jocari?

me

amici Pompeio noftro

effe debetis

nemo enim unquam

tantum de urbanis
Scire

praefidiis detraxit.

Videfne

me

jam te oportet, L. Caefar quae refponfa referat a Pompeio, quas ab eodem ad Caefarem ferat literas. Scriptae enim et datae in quo accufavi mecum ita funt, ut proponerentur in publico ipfe Pompeium, qui, cum fcriptor luculentus eiTet, tantas res, atque eas, quae in omnium manus venturae effent, Sextio nof:

tro fcribendas
ojqiu^ii^^ov.

dederit.

Itaque nihil

unquam

legi

fcriptum

fari
ille

tamen ex literis Pompeii potefl, nihil CiEnegari, omniaque et cumulate, quae poflulet, dari ; quae,
Perfpici
nifi

amentiflimus fuerit,

acceperit, prasfertim
es,

cum impuconce-

dentiflime poftulaverit.

Quis enim tu
fi

qui dicas, Si in
?

Hifpaniam profedtus
ditur
;

erit,

prasfidia dimiferit

Tamen

minus honefte nunc quidem,

illatoque bello,
:

violata

jam ab

illo

Re-

publica,

quam
L.

fi

olim de ratione habenda

fit.

impetraffet

et

tamen vereor, ut
dediffet

his ipfis contentus

Nam
acer-

cum
tior,

ifla

mandata

Ceefari,

debuit

effe

paulo quieeffe

dum

refponfa referrentur.

Dicitur autem nunc

fe

rimus. Trebatius quidem fcribit,

ab

illo

ix Kal. Febr. ro;

gatum

effe,

ut fcriberet ad

me, ut effem ad urbem

nihil ei

me

gratius facere pofTe: haec verbis plurimis. Intellexi ex dieratione, ut

rum

primum

de difceffu noflro Casfar audiffet, laItaque non dubito

borare

eum

ccepifTe,

ne omnes abeffemus.

b 2

196

EPISTOLARUM
fcripferit
:

quin ad Pifoncm, quin ad Servium,

illud

admiror

non ipfum ad me fcripfifTe, non per Dolabellam, non per Caequanquam non afpernor Trebatii literas, a quo lium, egifle me unice diligi fcio. Refcripii ad Trebatium, (nam ad ipfum Casfarem, qui mihi nihil fcripfilTet, nolui) quam illud hoc tempore effet difficile me tamen in praediis meis cffcy neque deledium uUum, neque negotium, fufcepifle. In quo quiderm manebo, dum fpes pacis erit fm bellum geretur ^ hon deero
: :

officio,

nec dignitati meas, pueros

vmKdifj^ivo^ in

Graeciam

to-

tam enim Italiam flagraturam

bello intelligo.

Tantum

mali ex-

citatum partim ex improbis, partim ex invidis civibus. Sed hasc

paucis diebus ex illius ad noftra refponfa refponfis intelligentur,

quorfum evafura fint. Tum ad te fcribam plura, fi erit '* bellum fin autem etiam induciae, te ipfum, ut fpero, videbo. Ego IV Non. Febr. quo die has literas dedi, in Formiano, quo Capua redieram, mulieres expedtabam quibus quidem fcripferam tuis literis admonitus, ut Romae manerent fed audio majorem quendam in urbe timorem effQ. Capuae Non. Febr. Quidquid huc erit a effe volebam, quia Confules jufTerant. Pompeio allatum, flatim ad te fcribam y tuafque de iflis rebus
:
-,

literas

expedtabo.

CiCEko Attico Sal.

XVIII.

QUARTO
^
una Cicerones
adefTe juffi

Non. Febr. mulieres

noflrae

Formias

venerunt, tuaque erga fe officia plena tui fuaviffi-

mi

fludii attulerunt.

Eas ego, quoad fciremus utrum turpi

efTet

pace nobis, an mifero bello,

volui> et
:

utendum,
fratre

in

Formiano

effe

ipfe

cum
iii

Capuam

ad Confules

(Nonis enim
has

fumus)

Non.

profedtus fum,
et
ille

cum
repu?

literas dedi.

Refponfa Pompeii grata populo,

probata
fi

concioni, effe dicuntur. Ita putaram. Quae

diarit, jacebit
:

quidem

fi

acceperit

Utrum

igitur, inquies,

mavis

AD ATTICU.M
Rerponderem,
fi,

B.

VII.

197
Caf-

quemadmodum

parati efTemus, fcirem.

fium erat hic auditum expulfum Ancone, eamque urbem a nobis teneri. Si bellum futurum eft, negotium utile. Casfarem quidem, L. Caefare cum mandatis de pace mifTo, tamen aiunt
acerrime deledtum habere, loca occupare, vinciri
!

praDfidiis.

perditum latronem O vix ullo otio compenfandam hanc ReiSed flomachari definamus, tempori publicas turpitudinem pareamus, cum Pompeio in Hifpaniam eamus. Haec opto in
!

malis

quoniam illius alterum confulatum a Republica, ne data quidem occalione, repulimus. Sed hasc hadlenus. De
i

Dionylio fugit

me

ad

te antea fcribere
;

fed ita conftitui

ex-

pedtare refponfa Casfaris

ut,

fi

ad urbem rediremus, ibi nos

expedaret

fm

tardius id fieret,

tum eum

arcefi^eremus.

Om-

nino quid

ille

facere debuerit in noflra illa fuga, quid dod:o

fuerit,

homine

et

amico dignum

cum

praefertim rogatus efiet.

Sed haec non nimis exquiro a Graecis. Tu tamen videbis, fi erit, quod nolim, arcefiTendus, ne molefli fimus invito. Quin-

quod debet ab Egnatio folvat neC Egnatio voluntas deeil, nec parum locuples efl j fed cum tale tempus fit, ut Q^Titinius (multum enim efl nobifcum) viaticum fe neget habere ; idemque debitoribus fuis denuntiarit, ut eodem foenore uterentur 5 atque hoc idem etiam L. Ligus feciffe dicatur, nec hoc tempore aut domi nummos Quintus habeat, aut exigere ab Egnatio, aut verfuram ufquam facere, poffit ; miratur, te non habuiffe rationem hujus publicas diffitus frater laborat, ut tibi
:

cultatis.

Ego autem,
f^yi^^i

etfi

illud

\f/guJjj(noJo^

(ita

enim putatur)

obfervo,

^ikIwj

praefertim in te, a
illius

quo

nihil

unquam
quidquid

vidi
eft^

temere

fieri

tamen

querela movebar.

Hoc

te fcire volui.

;:

198

EPISTOLARUM
CiCERo Attico
Sal.
Quin etiam

XIX. "^T
crat

HIL

habeo, quod ad te fcribam.

epiftolam,

quam eram
;

elucubratus, ad te non dedi

et concionis

enim plena
Ecce

fpei bonae

quod

voluntatem au-

dieram, et illum conditionibus ufurum putabam, praefertim

fuis.

tibi 11

Non. Febr. mane

accepi literas tuas, Phi-

Furnium, quibus irridet L. Caefaris legationem. Plane oppreffi videmur ; nec, quid confilii capiam, fcio nec mehercule de me laboro ; de pueris quid agam, non habeo. Capuam tamen proficifcebar hasc fcribens, quo falotimi, Furnii, Curionis ad
:

cilius de

Pompeii rebus cognofcerem.

CiCERO Attico Sal.

XX.

"DREVILOQU ENTEM
cit
:

jam me tempus ipfumfa-

pacem enim defperavi ; bellum noftri nullum adminiftrant. Cave enim putes quidquam effe minoris his Confulibus ; quorum ego fpe audiendi, et cognofcendi noftri apparatus, maximo imbri Capuam veni pridie Nonas, ut eram
julTus.
Illi

autem nondum venerant, fed erant venturi inanes,

effe, et adire

imparati. Cnaeus autem Luceriae dicebatur

tes

cohor-

legionum Attianarum, non firmiflimarum. At illum ruere

et

nuntiant,

jam jamque
?)

adeffe,

non ut

manum

conferat
in
?

(qui-cum enim
Italia

fed ut
:

fugam

intercludat.

Ego autem

(rujua,7ro%cveiv

nec

te id confulo.

Sin extra, quid ago

Ad manendum
ces
;

hiems,

lidtores,

improvidi et negligentes duqui quidem incertum

ad fugam hortatur amicitia Cnjei, caufa bonorum, tur-

pitudo conjungendi

cum
:

tyranno
fit

eft

Phalarimne, an Pififlratum,
ces, et

imitaturus.

Hasc velim expli-

me juves

confilio

etfi te

ipfum

iflic

jam

calere puto

AD ATTICUM
fed tamen,

LIB. VIL

199

noro, fcles

quantum poterls. Ego fi quld hic hodle novl cogjam enim aderunt Confules ad fuas Nonas. Tuaa

quotidie llteras expedlabo.

Ad

has autem,

cum

poteris, refcri-

hos^ Mulleres et Cicerones in

Formlano

reliqui.

CicERo Attico Sal.

XXI. "p\ E
malls noflris tu prlus audis,

quam ego

iftinc

enim emanant. Boni autem hinc quod expedtes, nihil eft. Veni Capuam ad Nonas Febr. ita ut jufTerant Confu les. Eo die Lentulus venit fero alter Conful omnino non venerat vii Idus. Eo enlm dle ego Capua difceffi, et manli inde has literas poftrldie ante lucem dedi. Hsec, Calibus Capuae dum ful, cognovi, nlhil ia Confulibus, nullum ufquam^ deledtum. Nec enim conquilitores (pcon/o^poff-uTreiv audent ; cum nec ille adfit contra ; cum nofter dux nufquam lit, nihil agat nomlna dant deficit enim non voluntas, fed fpes. Cnasus autem nofter (O rem mlferam et Incredibilem) ut totus jacet non animus eft, non confilium, non copiae, non diligentia. Mittam illa, fugam ab urbe turpiflimam, timldiflimas in oppidis conciones, Ignoratlonem non folum adverfarii, fed etlam fuarum copiarum hoc cujufmodi efl ? vii Id. Febr. Capuam C. Caffius Tribunus plebis venit, attulit mandata ad Confules, ut Romam venlrent, pecunlam de fandtiore srarlo auferrent, ftatlm exlrent urbe relidta. Redeant ; quo praefidio ? delnde
:
:
:

exeant

quis finat
illud

Conful
erat

ei refcripfit,
:

ut prius ipfe in Pice-

num. At
cx
literis

totum

amlfTum

fciebat

nemo,

praeter
ille

me
jam

Dolabellae.

Mihi dubium non

;

erat,

quln

jamque
agam,
nifi

foret in Apulia

Cnaeus nofter in navi.

Ego quid

7746^^54

magnumj neque mehercule mihi quidem ullum,

j

omnia
:

effent adta turpiflime

neque ego
Ipfe

ullius confilii par-

ticeps

fed tamen,

quod

me

deceat.

me

Casfar ad

pacem

hortatur: fed antiquiores

literae,

quam

ruere coepit. Dolabella^,

200
Caelius,

EPISTOLARUM
me
illi

Mira me "^pict torquet. Juva me confilio, fi potes et tamen ifta, quantum potes, provide. Nihil habeo, tanta rerum perturbationc, quod fcribam. Tuas
valde fatisfacere.
:

literas

exped:o.

CiCERo Attico Sal.

XXII.
nifi in

p E DE M
navim
!

in Italia video
fit.

nuUum
iri

effe,

qui non in
;

If-

tius poteftate

De Pompeio
exceptum
.

fcio nihil

eumque,
iine

fe contulerit,

puto.

O
Tu

celeritatem

incredibilem
lore accufare

hujus autem noftri

fed

non pofTum

do-

eum, de quo angor et crucior. fme caufa times non quo minus quidquam
:

casdem non

Caefari expediat

ad diuturnitatem
arbitrio
his.
fit

vidtorias et

dominationis
fit.

fed video,

quorum

adlurus.
confilii
:

Redle

Cenfeo cedendum de oppidis

quod optimum fadu videbitur, facies. Cum Philotimo loquere atque adeo Terentiam habebis Idibus. Ego quid agam? qua aut terra, aut mari, perfequar eum, qui ubi lit nefcio ? etfi terra quidem qui poffum ? mari quo ? Tradam igitur ifti me ? fac pofTe tuto multi enim hortantur: num etiam honefle ? nullo modo. Quid ? a te petam confi-

Egeo

lium, ut foleo
in

explicari res

non

potefl.

Sed tamen,
fis

fi

quid

mentem

venit, velim fcribas, et ipfe quid

adturus.

CiCERo Attico Sal.

XXIII.

Domitium exercitum iirmum habere; cohortes ex Piceno, Lentulo et Thermo ducentibus, cum Doi mitii exercitu conjundtas effe; Casfarem intercludi pofTe, eumque id timere bonorum animos recreatos Romas, improbos
accepij
-,

U Q ^

NTO

Id. Febr. vefperi, a Philotimo literas

quafi perculfos. Haec

metuo equidem ne

fint

fomnia

fed

tamen

AD ATTICUM
JVf*.

LIB,

VII.

^o*

Lepidum, L. Torquatum, C. Caflium Tribunum plebi (hi enim funt nobifcum, id eft in Formiano) Philotimi literae ad vitam revocaverunt. Ego autem illa metuo ne veriora fint, nos omnes pene jam captos effe, Pompeium Italia cedere quem quidem (O rem acerbam) perfequi Coefar dicitur. Per:

fequi Caefar

Pompeium

quid

ut interiiciat

O me
?

mifetii

rum

et

non omnes

noftra corpora

opponimus
?

in

quo

quoque ingemifcis. Sed quid faciamus

plane fumus.

vidli,

oppreffi, capti,

Ego tamen,
;

Philotimi

literis lecflis,
te,

mutavi con-

filium de mulieribus

quas, ut fcripferam ad
in

Romam

re-

mittebam

fed

mihi venit

mentem, multum

fore fermo-

nem, me judicium jam de caufa publica feciffe; qua defperata, quafi hunc gradum mei reditus effe, quod mulieres revertiffent. De me autem ipfo tibi affentior, ne me dem incertae et
periculofjE fugs,

peio

pro
:

bo

igitur

cum Reipublicae nihil profim, nihil Pomquo emori cum pie poHum, tum lubenter. Maneetfi vivere Quod quasris, hic quid agatur tota
. . . :

Capua,

et

omnis hic deledtus jacet

;

defperata res efl

in

fuga omnes funt

nifi

quid ejufmodi
conjungat
:

fuerit, ut

Domitii copias

cum

fuis

fed

Pompelus iflas videbamur omnia bitibi mifi

duo triduove
rogaras
:

fcituri.
:

Csefaris literarum

exemplum

enim cui nos valde fatisfacere multi ad me fcripferunt quod patior facile, dum, ut adhuc, nihil faciam turpiter.

CiCERO Attico Sal.

XXIV.

pHILOTIMI

literje

me quidem non
admodum,

nimis, fed

eos, qui in his locis erant,

deledlarunt.

Ecce poflridie Cafiii literae Capua, a Lucretio, familiari ejus, Nigidium a Domitlo Capuam veniffe ; eum dicere, Vibullium cum paucis militibus e Piceno currere ad Cnaeum, confeflim fequi Caefarem, Domitium non habere militum iii
millia.

Idem

fcripfit

Confules Capua

difcefTiffe.

Non

dubito

ToM. VIIL

202

EPISTOLARUM
fit
;

quin Cnaeus in fuga

ut tu cenfes, abfum.

modo

cffugiat.

confilio fugiendi,

CiCERO Attico Sal.

XXV. /^ U M
ras,

dediffem ad

te literas triftes,

et

de Lucretii ad Caffium
attulit

literis

metuo ne veCapua miffis

nec

Cephalio venit a vobis,

etiam a

te literas hilariores,

tamen firmas ut foles. Omnia facilius credere poffum, quam quod fcribitis Pompeium exercitum habere. Nemo huc ita affert ; omniaque, quas nolim. O rem miferam malas caufas
!

femper obtinuit, in optima concidit.

Quid dicam
:

niii illud
erat

eum

fciffe

neque enim

erat difHcile

hoc

nefciffe

enim

ars difiicilis redte

Rempublicam

gerere.

Sed jam jamque

om-

nia fciemus, et fcribemus ad te flatim.

CiCERo Attico Sal.

XXVL
et

"^J

ON

venit

quoties

idem ufu mihi, quod tu tibi fcribis, exorior ? ego enim nunc paulum exorior,
literis,

maxime quidem
:

iis

quae

Roma

afferuntur, de

Do-

mitio, de Picentium cohortibus.

laetiora

Omnia

erant fadla
efl.

hoc biduo

itaque fuga, quae parabatur, repreffa

Casfaris in-

terdidla, Si te fecundo lumine hic offendero, refpuuntur.

Bona de
eft.

Domitio, praeclara de Afranio, fama

efl.

Quod me
;

amiciffime

admones, ut

me

integrum, quoad poffim, fervem

gratum
j

Quod

addis, ne propenfior ad

turpem caufam videar

in civili belJ.o,

certe

videri poffum.

Ego me ducem
:

quoad de pace

ageretur, negavi elfe

multo
ter

redlius fuit, id

non quin recftum effet ; fed, quia quod mihi fraudem tulit plane eum, cui nof:

alterum Confulatum deferret, et triumphum,

?

(at

quibus

verbis

pro fuis

rebus

gejtis

amplijji?nis ^)

inimicum habere

AD ATTICUM
nolueram.
erit

LIB.
et

VII.

203
Sin

Ego

fcio et

quem metuam,
;

quam ob rem.
Dionyfio,
:

bellum, ut video fore

millibus

partes meas
tibi

non defiderabuntur.

De H-S

xx Terentia

refcripfit.

dum

exiftimabam vagos nos

crebro ad

fore, nolui moleftus effe

tibi

me

fcribenti de ejus officio nihil refcripfi

autem quod ;

diem ex die expedtabam, ut flatuerem quid elfet faciendum. Nunc, ut video, pueri certe in Formiano videntur hiematuri num et ego, nefcio fi enim erit bellum, cum Pompeio effe conflitui. Quod habebo certi, faciam ut fcias. Ego bellum
:

foediffimum futurum puto,

extiterit.

nifi

qui, ut tu fcis, Parthicus cafus

c 2

204

EPISTOLARUM

AD ATTICUM
L
I

B E

VIII.

CiCERO Attico Sal

I.

f^ UM ad V^ Pompeio.
Vibullius
'j

te literas dedifTem,

redditae

mihi

literae

funt a

Caitera de rebus in Piceno geflis, quae ad

;

fe

fcriplilTet

de deledlu Domitii, quae funt vobis

laeta

nota

nec tamen tam

fcripferat.

erant in his literis,

tibi epiftolam
:

quam ad me
;

Philotimus

Ipfam

mifilfem

fed fu-

bito fratris puer proiicifcebatur

cras igitur
ipfius

mittam
:

fed in ea

Pompeii

epiftola erat in
:

extremo,

riam venias

nufquam

eris tutius.

Id

manu Tu cenfeo Luceego in eam partem accepi

:.

haec oppida, atque

:

oram maritimam, illum pro derelido hanec fum miratus, eum, qui caput ipfum reliquilTet, rebere liquis membris non parcere. Ei flatim refcripfi, hominemque certum mifi de comitibus meis, non me qusrere, ubi tutifHmo fi me vellet fua, aut Reipublicas, caufa Luceriam venieffem hortatufque fum, ut oram maritire, ilatim effe venturum mam retineret, fi rem frumentariam fibi ex provinciis fuppeditari vellet. Haec me frufl:ra fcribere videbam fed uti in urbe retinenda tunc, fic nunc in Italia non relinquenda, teflificabar fententiam meam. Sic enim parari video, ut Luceriam omnes copias contrahantur et ne is quidem locus ftabilis ; fed ex eo ipfo, fi urgeamur, paretur fuga quo minus mirere, fi invitus
: :
:
-,

AD ATTICUM
in
;

LIB.

Vlir.

205

eam caufam defcendo, in qua neque pacis, neque vidionsB, ratio quajfita fit unquam, fed femper flagitiofse et calamitofcc ut, quemcunque fors tulerit cafum, fubeam fugx. Eundum
potius

cum

iis,

qui dicuntur

elfe

boni,

quam

videar a bonis

diffentire.

Etfi

propediem video bonorum,

;

id eft

lautorum et
reli<flis,

locupletum, urbem refertam fore

refertiffimam.
tifTiraos

municipiis vero his

fi

Quo

ego in numero eflem,

-,

hos lidlores molef-

non haberem

nec

me M.
:

Lepidi, L. Volcatii, Ser.

Sulpicii,

comitum

poeniteret
;

quam L. Domitius Unus Pompeius me movet,

enim
ille

quorum nemo nec flultior efl, nec inconftantior, quam App. Claudius.
beneficio,

non

audloritate

quam
ipfe

habeat au6toritatem in hac caufa, qui,

cum omnes
?

Caefarem metuebamus, ipfe

eum

diligebat
illi

poftquam vero

metuere

ccepit, putat

omnes

hoftes

oportere effe

Ibimus

tamen Luceriam ; nec eum fortaffe deled:abit nofter adventus : difiimulare enim non potero, mihi, quas adhuc acfla funt, difplicere.

Ego,

fi

fomnum

capere poiTem, tam longis te epiftofi

Hs non obtunderem. Tu,

rere fane velim^

tibi

eadem caufa

eft,

me remune-

CiCERO Attico Sal.

II.

lY/riHI

vero omnia grata

;

et

quod

fcripfifti

ad me,

qux

quod non credidifti, quae digna diligentia mea non erant ; et quod monuifti, quod fentiebas. Ego ad CaEfarem unas Capua literas dedi, quibus ad ea refcripfi, quas
audieras
et

mecum

ille

de gladiatoribus fuis egerat, breves, fed benevo-

lentiam fignificantes, non

modo
:

fine

contumelia, fed etiam^

illa

um maxima
bat,

laude,

Pompeii

id

enim

fententia poftulafi

qua illum ad concordiam hortabar.

Alteras

Eas
ad

quo

ille mifit,.

in publico proponat velim.

eodem

die dedi,

quo has
et
fore;,,

ad

te.

Non

potui non dare,

cum
ad

et ipfe

me

fcripiiftet,

Balbus.

Earum exemplum

te mifi,

Nihil arbitror

2o6

EPISTOLARUM
:

quod reprehendas
gere poflim.
efFugias eos,
iieri poterit.

(i

qua erunt, doce

me quo modo

ea effu-

omnino fcripferis. Qui magis qui volent iingere? Veruntamen ita faciam, quoad Nam quod me hortaris ad memoriam fadlorum,
Nihil, inquies,

did:orum, fcriptorum etiam

meorum

facis

amice tu quidem,

mihique gratiffimum
que dignum
in

fed

mihi

videris aliud tu

honeftum me-

hac caufa judicare, atque ego exiflimem. Mihi

enim

nihil ulla in gente

ac duce turpius

tum
mihi
:

efl

cujus

unquam ab ullo audlore Reipublicae fadtum effe videtur, quam a noflro amico facego vicem doleo qui urbem reliquit, id efl
:

patriam

pro qua, et in qua, mori prceclarum

fuit.

Ignorare

Es enim etiam nunc domi fed invitis perditiflimis hominibus effe diutius non potes. tuae Hoc miferius, hoc turpius, quidquam ? vagamur egentes cum
videris, haec

quanta

fit

clades.

conjugibus
asgrotantis,

et liberis

in unius hominis, quotannis periculofe

anima

pofitas

omnes

noftras fpes

habemus

non
ita

expulfi, fed evocati, e patria,

quam non fervandam

ad reditum
:

noflrum, fed diripiendam et iniiammandam, reliquimus

in ipfa urbe

multi nobifcum funt, non in fuburbanis, non in hortis, non

;

et,

fi

nunc

funt,
;

pus quidcm,
relinquemus
;

fed Luceriae

et

non erunt. Nos interea ne Caoram quidem maritimam jam

:

Afranium expedtabimus, et Petreium nam in Labieno parum efl dignitatis. Hic tu in me illud Des, idfe^ Hic quidem qu efl ? alii viderint. ras. Nihil de me dico
: :

Domi

veflrac eflis,

non oflendit ? landum efl. Vibullii

Pompeii
literis

omnes boni. quis nunc adefl hoc bello ?

et eritis,

Quis tum
fic

fe

mihi

res geflge
;

enim jam appelfunt adhuc maximas id ex

:

cognofces
:

in quibus animadvertito illum lo-

cum, ubi

erit ^ttaJJ

videbis

de Cnaeo noflro ipfe VibulHus

quid exiflimet.

Quo
non
ille

igitur hasc fpedat oratio

:

peio lubenter emori pofTum

facio pluris

Ego pro Pamomnium hominum

?

neminem
public23.

fed

ita,

Significas
fi

etiam

Italia

uno in eo judico fpem de falute Reienim aliquanto fecus, quam folebas ; ut quod ego nec cedat, putes cedendum
:

AD ATTICUM
Relpublicae puto
efle utile,

LIB.
;
.

VIII.

207

nec liberis meis

.

prsterea neque

redlum, neque honeftum. Sed cur.

Potenfne igitur videre tyj

rajinum ? Quafi interfit, audiam, an videam

aut locupletior

mihi

fit

quasrendus audtor,

quam

Socrates, qui,

cum xxx

ty-

ranni efTent,

pedem porta non

j

extulit.

Eil mihi prsterea prse-

cipua caufa manendi

de qua utinam aliquando tecum loquar.

lucerna hac epiftolam fcripfif-

Ego

XIII Kalend.

cum eadem

fem, qua inflammaram tuam,

Formiis ad Pompeium,
:

fi

de

pace ageretur, profedurus eram

(\

de bello, videro.

CiCERo Attico Sal.

III.

"JY/rAXIMIS

et miferrimis rebus perturbatus,

cum
effet,

couti
;

ram tecum mihi

tamen tuo

poteftas deliberandi

non

confilio volui. Deliberatio

Italia cedat,
:

autem omnis haec

eft

fi

Pompeius

mihi agendum putes

quod eum fad:urum &((t fufpicor, quid et quo facilius confilium dare pofHs ;

mentem veniat, explicabo brevi. Cum merita Pompeii fumma erga falutem meam, famih'aritafque, quse mihi cum eo eft, tum ipfa Reipubhc^e caufa
quid in utramque partem mihi in

me

adducit, ut mihi vel confilium

meum cum

illius confilio,

vel fortuna
illud
:

cum

fortuna conjungenda
et

effe videatur.

Accedit

fi

maneo,

illum comitatum optimorum et clarifTimo-

rum civium
etfi

defero,

cadendum
fe

efl in

unius poteflatem

qui^

multis rebus fignificat

efl

nobis

effe

amicum

et,

ut effet,

me

(tute fcis)

propter fufpicionem hujus impendentis

tempeflatis multo ante provifum: tamen

utrumque confideranet,
fi

dum

efl,

et

quanta

fldes ei fit

habenda

-,

maxime exploboni
civrs,

ratum eum nobis amicum

cffe in

fore, fitne viri fortis et

ea urbe, in
res

qua

cum fummis

honoribus imperiifque

ufus
tus,

fit,

maximas
fit

gefferit, facerdotio fit

amplifumo

prasdi-

non futurus
aliquo forte

cum

fubeundumque periculum fit,, dedecore, quando Pompeius Rempublicam

fui juris,

2o8
recuperarlt.
altera.
titer,

E P
Nihil adtum

T O L A R U
Pompeio

M
fint in

In hac parte hxc funt.

eft a

Vide nunc, qux

noftro fapienter, nihil for-

addo etiam, nihil

illa

nifi

contra confilium aufloritatemque

meam. Omitto
aluit,

vetera,
:

quod iftum

in

Rempublicam
;

ille

auxit, armavit
-,

ille

legibus per vim, et contra aufpicia,

ulterioris adjundtor
;

ferendis audlor
ille in

ille Galli^e

ille

gener

adoptando P. Clodio augur

;

ille

reftituendi mei,
;

quam

retinendi, fludiofior

ille

provinciae propagator
tertio

ille

abfentis

in
eife

omnibus adjutor

idem etiam

Confulatu, poftquam

defenfor Reipublicae coepit, contendit, ut

ferrent, ut abfentis ratio haberetur
:

plebis

decem Tribuni quod idem ipfe

linienti

fanxit lege

quadam

fua

Marcoque Marcello Confuli,

reftitit,

provincias Gallias,

Kalendis Martiis

Sed,

ut hsec
difceftu,

omittam, quid fcedius, quid perturbatius, hoc ab urbe

five potius

turpifQma fuga

quae conditio
?

non accipienda

fuit

potius,
teor
:

quam

relinquenda patria

Malae conditiones erant, fa-

fed
?

num

Quando
amiffiis
?

At recuperabit Rempublicam. aut quid ad eam fpem eft parati ? non ager Picenus non patefadum iter ad urbem ? non pecunia omnis,
quid hoc pejus
?

et publica et privata, adverfario tradita

nullse vires,

denique nulla caufa,

nuUa

fedes,

quo concurrant, qui Rempublicam

eft,
:

defenfam

velint.

Apulia deledia
belli

inaniflima pars Italis, et

ab impetu hujus

remotiffima

fuga et maritima opportu-

nitas vifa quaeri defperatione.

Invite cepi

Capuam, non quo

in
:

munus

illud defugerem, fed

fme caufa
et,

qua nullus

elfet

ordinum, nullus apertus privatorum dolor

effet aliquis,

fed hebes, ut folet

ut

bonorum autem ipfe fenfiffem, mulfufcepturum fine

titudo, et infirmus quifque propenfus in alteram partem, multi

mutationis rerum cupidi. Dixi

praefidio, et

ipfi,

me

nihil

fme pecunia

itaque habui nihil

omnino

negotii,
fi

quod ab
fequor,
tus,

initio vidi,

nihil quseri praeter

illo

fugam.

Eam

nunc

quonam

cum

non

ad

quem cum

effem profec-

cognovi in

iis

locis effe Caefarem, ut tuto

Luceriam ve-

nire

non poffem.

Infero mari nobis,

incerto curfu,

hieme

AD ATTICUM
maxima, navigandum
filio,

LIB.

VIII.
an fine
?

20^

efl.

Age jam, cum

fratre,

cum

aut

quomodo

in utraque

fummus animi

dolor.

enim re fumma Qui autem impetus illius

?

difficultas erit,
erit in

nos ab;

fentes, fortunafque noftras

acrior,

quam

in caeterorum

quod

putabit fortaiTe in nobis violandis aliquid fe habere populare.

inquam hos laureatos, cfferre ex Italia, quam moleftum efl ? Qui autem locus erit nobis tutus, (ut jam placatis utamur fludlibus) antequam ad ilkim venerimus ? qua autem, aut quo, nihil fcimus. At fi reflitero, et fuerit nobis in hac parte locus ; idem fecero, quod in Cinnje dominatione Philippus, quod L. Flaccus, quod Q^Muqui tamen cius ; quoquo modo ea res huic quidem cecidit ita dicere folebat, fe id fore videre, quod fad:um efl:, fed hoc malle, quam armatum ad patrias mcenia accedere. AliterThrafybulus, et fortaffe melius. Sed eft certa qu^dam illa Mucii
has compcdes, fafces
:

Age jam

ratio,

atque fententia

eft illa
;

etiam Thrafybuli

et,

neceffe, fervire tempori

et

non amittere tempus,

fed
fit
j

cum fit cum fit da:

:

tum.
fit

Sed in hoc ipfo habent tamen iidem fafces molefliam

fit

enim nobis amicus, quod incertum eft ; triumphum. Non accipere, ne periculofum
invidiofum ad bonos.

deferet

an accipere,
et inexplica?

rem, inquis, difficilem

eft.

bilem

Atqui explicanda

Qui enim
effe

fieri

poteft

Ac

ne

me
in

exiflimaris ad

manendum
-,

propenfiorem, quod plura

fieri,

eam partem verba fecerim

poteft

quod

fit

in multis

quaeflionibus, ut res verbofior

hsc

fuerit,

illa verior.

Quammihi des

obrem ut maxima de
dufii.

re jequo

animo

deliberanti, ita
efl

confilium velim. Navis et in Caieta

parata nobis, et

Brun-

Sed ecce nuntii, fcribente

me

hasc ipfa nodtu in Caleno,

ecce

literiE,

Caefarem ad Corfinium,

Domitium

Corfinii

cum
:

firmo exercitu, et pugnare cupiente.

Non

puto etiam hoc

Cnasum noftrum commiffurum, ut Domitium relinquat etfi Brundufium Scipionem cum cohortibus duabus pra^miferat legionem a Fauflo confcriptam in Siciliam fibi placere a Confule duci, fcripferat ad Confules fed turpe Domitium deferere
;
:

ToM.

VIII.

2IO
erit,

E P

T O L A R U

implorantem ejus auxilium.

Eft quaedam fpes mihi qui-

Afranium in Pirenao cum Trebonio pugnalTe, pulfum Trebonium, etiam Fabium tuum tranfiffe cum cohortibus fumma autem, Afranium cum magnis copiis adventare. Id fi eft, in Italia fortafle manebitur. Ego autem, cum elTet incertum iter Caefaris, quod vel ad Capuam, vel ad Luceriam, iturus putabatur, Leptam ad
fed in his locis firma,
:

dem non magna,

Pompeium

mifi, et

literas

ipfe,

ne quo inciderem, reverti

Formias. Hasc

te fcire volui, fcripfique fedatiore

animo,

quam

pFoxime fcripferam, nullum exquirens tuum.

meum

judicium interponens, fed

CiCERo Attico Sal,

IV.

Tr\IONYSIUS
jus ego

quidem tuus
tui

potius,

quam

nofier,

cu-

cum

fatis

cognofiTem mores, tuo tamen potius

quidem teftimonii, quod ei faepe apud me dederas, veritus, fuperbum fe praebuit in fortuna, quam putavit noftram fore cujus fortunse nos, quantum humano confilio effici poterit, motum ratione quadam gubernabimus. Cui qui nofler honos, quod obfequium, qua^ etiam
ftabam judicio,
:

quam meo, ne

ad cseteros contempti cujufdam hominis commendatio, defuit?

ut

meum

judicium reprehendi a Quinto

fratre,

vulgoque ab
-,

omnibus, mallem, quam illum non

nefque noflros

eiferre laudibus

Cicero-

quam me alium iis magiflrum quaerere. Ad quem ego quas literas, dii immortales, miferam ? quantum honoris fignificantes ? quantum

meo

potius labore fubdoceri,

amoris
arceffi,

Dicasarchum mehercule, aut Arifloxenum, diceres

non unum omnium loquacifiimum, et minime aptum ad docendum. Sed efl memoria bona. Me dicet effe mehore. Quibus literis ita refpondit, ut ego nemini, cujus caufam non reciperem. Semper enim, fotero fi ante fufcepta caufa non

impediar,

Nunquam

reo

cuiquam tam humili, tam

fordido.

AD ATTICUM
tam nocenti, tam
in
alieno,

LIB.

VIII.

211

tam

prascife negavi,

quam

hic mihi
;

plane fine ulla exceptione prascidit.

Nihil cognovi ingratius

quo vitio nihil mali non ineft. Sed de hoc nimis multa. Ego navem paravi tuas literas tamen expedo, ut fciam, quid refpondeant confultationi mex. Sulmone C. Attium Pelignum aperuiffe Antonio portas, cum effent cohortes quinque, Q^ Lucretium inde eifugiiTe, fcis Cnaeum ire Brundufium Do:

-,

mitium defertum.

Confe<5ta res

efl.

CiceroAtticoSal.
V.

/^ U M

ante lucem viii Kal. literas ad te de Dionyfio

dediffem, vefperi ad nos

eodem

die venit ipfe

:

Diony-

fms, audtoritate tua permotus, ut fufpicor

aliud
?

quid enim putem

:

etfi

folet

eum, cuin aliquid

certior fuit,

furiofe feclt, poenitere

in

nunquam autem
quod ad

quam

hoc negotio.

Nam,
tum

te fcripferam,

poftea audivi, a tertio milliario

\i fjspct '^fx.T^vciinK.

eum

pi^^o/ '^oTi^cc ^oltIlu

)ii^ot,i<r<Tiv

Multa, inquam,

mala eum dixifTe, fuo capiti, ut aiunt. Sed O meam manfuctudinem conjeceram in fafciculum una cum tua venientem ad illum epiftolam hanc ad me referri volo ; nec ullam ob aliam
!

caufam Polluc^m, fervum

a pedibus meis,

Romam
Novi
fi
;

mifi.

Eo
effct,

autem ad

te fcripfi,
;

ut,
illius

fi

tibi forte reddita effet,

mihi curares
quid
in

referendam
fcripfiffem.

ne in

manus

perveniret.

Pendeo animi expedlatione Corfinienfi

decernitur.

qua de
efl

falute

Reipublicag

Tu
ei,

fafciculum,

qui
;

M'
erit

CURIO

infcriptus, velim cures ad

;

eum perferendum
ut petii,
fi

Tiro-

nemque Curio commendes in fumptum, eroget.

ut

quid opus

d 2

212

EPISTOLARUM
CicERO Attico Sal.

jam epiftola, quam de node daturus eram, ficut dedi, (nam eam vefperi fcripferam) C. Sofius Prstor in Formianum venit ad M' Lepidum, vicinum noftrum, cujus Quaeftor fuit; Pompeii literarum ad Confulem exemplum attulit. luiterce mibi a L Domitio a, d. xiii Kalend. Mart. allat(2
VI.
funt
:

/^BSIGNATA

earum exemplum infra fcripf.

te intelligere fciOf

NunCy ut ego non fcribamy

tua fponte
pias in

quanti Reipubiica interft, omnes co^

unum locum primo quoque tempore convenire. T!uy f tibi 'videbitur, dabis operamj quamprimum ad nos venias. Prafdii
CapucBy quantum conftttueritis
ejfe fatis,

relinquas.

Deinde fuppofuit exemplum

te pridie

epiftolcE

Domitii, quod ego ad

!

me horror perfudit quam fum follicitus quidnam futurum fit. Hoc tamen fpero, magnum nomen imperatoris fore, magnum in adventu terromiferam.
Dii immortales, qui

rem

Spero etiam, quoniam adhuc nihil nobis obfuit, nihil

mutaffe.

quod cum fortiter et diligenter, tum etiam mehercule .... Modo enim audivi quartanam a te

Nec

tegentia hoc,

difceffiffe.

Moriar,

li

magis gauderem,

li

id

mihi

accidifTet.
effe

Piliae

dic

non

effe

aequum, eam diutius habere, nec id

veflrae

Tironem noflrum ab altera relidlum audio^ Sed eum video in fumptum ab aliis mutuatum ego autem Curium noflrum, fi quid opus effet, rogaram. Malo Tironis
concordiae.
:

verecundiam in culpa

efTe,

quam

illiberalitatem Curii,

: :

AD ATTICUM

LIB,

VIII.

213

CiceroAtticoSal.
VII.

TTNUM
ut

etiam

reftat

amico noftro ad omne

dedecuSj,

Domitio non fubveniat. At nemo dubitat, quia ego non puto. Deferet igitur talem cifubfidio venturus lit vem, et eos, quos una fcis effe ? cum habeat prasfertim et ipfe eohortes xxx ? Nifi me omnia fallunt, deferet. Incredibiliter cui tu (video enim quid nihil fped:at nili fugam pertimuit
: : :

fentias)

me comitem
;

putas debere

effe,

giam, habeo

quem fequar, non habeo. laudas, et memorandum ducis, malle quod dixerim me cum Pompeio vinci, quam cum iftis vincere, ego vero malo, fed cum illo Pompeio, qui tum erat, aut qui mihi effe videbatur eum hoc vero, qui ante fugit, quam fcit aut quem fugiat, aut
quo
;

Ego vero quem fuQuod enim tu meum

qui noflra tradidit

fi

;
;

qui patriam reliquit, Italiam relinvidlus

quit,

malui

contigit

fum. Quod

fupereft, nec ifta

-,

videre pofTum, quae

eule iftum,
ipfo,

nunquam timui, ne viderem nec meherpropter quem mihi noa modo meis, fed memet

carendum efl. Ad Philotimum fcripfi de viatico, five a Moneta, (nemo enim folvit) five ab Oppiis, tuis contubernaCaetera appofita tibi

libus.

mandabo^

CiCERO Attico Sae.

VIII.

/^ RE M
id
fit.

turpem,

et ea re

miferam

fic

enim

fentio>

demum,

aut potius id folum, effe miferum,

:

quod

turpe

Aluerat CaKfarem

eundem
:

repente timere coeperat

nihil ad
:

conditionem pacis nullam probarat

bellum pararat

urbem
pertes

reliquerat
:

compegerat
fui

ibat

tanti,

Picenum amiferat culpa in Apuliam fein Graeciam omnes nos c&^poo-^po^vjfryf, extam inufitati, confilii relinquebat. Ecce^
:

214
fubito
literae

EPISTOLARUM
Domitii ad illum,
-n kclKov

ipfius

ad Confules.

FulfiiTe
ille vir,

mihi videbatur
qui
Qi![Q

ad oculos ejus, et exclamafle

debuit,

To

yctp IV fxiT

kf/^ou.

At ille tibi -zs-o^a. z^p^^ '"? ^Aw dicens, pcrgit Brundufium. Domitium autem aiunt, re audita, et eos, qui una effent, fe O rem lugubrem itaque intercludor dolore, quo tradidilfe.
!

minus ad

te plura

fcribam.

Tuas

literas expedto.

CiCERo Attico Sal.

IX.

p PISTOLAM
non
fero nK)lefte
:

meam quod
:

pervulgatam

fcribis eife,

quin etiam ipfe multis dedi defcri-

bendam

ea

enim

et acciderunt

jam,

et

impendent, ut

tefta-

tum
cilius

effe

velim de pace quid fenferim.

Cum

autem ad eam

hortarer

hominem, non videbar ullo modo famoturus, quam li id, ad quod eum hortarer, convenire
praefertim

eum

ejus fapientiae dicerem.

Eam
;

fi

admirabilem dixi,

cum eum
Qua

ad

falutem patriae hortabar

tari
;

non fum

veritus, ne viderer aflen-

cui
eft,

tali

in re lubenter

me

ad pedes abjeciffem.
;

au-

tem
cor,

aliquid impertias temporis

non

eft

de pace, fed de

me
ta-

ipfo, et de

meo

officio,

ut aliquid cogitet.
;

Nam

quod

teftifieft,

me

expertem

belli fuilfe

etfi

id re

perfpe6lum

men

eo fcripfi, quo in fuadendo plus au6toritatis haberem

eodemque pertinet, quod caufam ejus probo. Sed quid haec nunc ? utinam aliquid prbfed:um effet. Nae ego iflas literas in concione recitari velim ; fi quidem ille ipfe ad eundem fcribens in publico propofuit epiftolam illam, in qua
rebus gejiis amplijjimis
:

efl,

pro

tuis

amplioribufne,
Si

quam

fuis,

quam

Afri-

cani

Ita tempeflas ferebat.

:

quidem etiam vos duo

fe

tales

ad
?

quintum milliarium

quid nunc ipfum unde

recipienti

AD ATTICUM
quid agenti
iuae
?

LIB.
fimiles,
?

VIII.

215

quid adluro

Quanto autem
veftri

ferocius ille caufaj

confidet,

cum
vos

vos,

cum
:

non modo

fre-

quentes, fed

laeto

vultu gratulantes, viderit

Num

igitur pec-

camus

Minime

quidem

fed

tamen figna conturbantur,

poifet.

quibus voluntas a (imulatione diftingui

natus-confulta video
?

Quas vero

fe-

Sed apertius,
Kal.

quam propofueram. Ego

Ev^^vyi

Arpini volo
errare, quas
et

effe

pridie

deinde circum villulas noftras

tua confilia,

vifurum

me

poftea defperavi.

tamen pro temporibus non incauta, mihi valde probantur. Lepido quidem (nam fere cvvS\>\fjA^ivo(^iv quod gratiflimum illi
:

eft)

nunquam

placuit ex Italia exire

Tullo multo minus

Sed

crebro enim

illius literae

ab

aliis

ad nos commeant.
:

me

illorum fententiae minus movebant

illi

Reipublicae pignora.
:

minus multa dederant Tua mehercule audtoritas vehementemporis recuperandi ratiote,

ter raovet

affert

enim

et reliqui

nem,

et prsefentis tuendi.

Sed, obfecro

quid hoc miferius,

quam

alterum plaufus in foedifiima caufa quaerere, alterum

offenfiones in

optima

alterum exiftimari confervatorem ini-

micorum, alterum defertorem amicorum ? Et mehercule quamvis amemus Cnaeum noftrum ut et facimus, et debemus tamen hoc, quod talibus viris non fubvenit, laudare
-, ',

non poffum.

Nam
?

five

timuit

quid ignavius

five,

ut qui-

dam
yit
;

putant, meliorem fuam caufam illorum caede fore puta-

quid injuftius

Sed haec omittamus

lorem retradando. Sexto Kalend. vefperi

venit, occulta via currens ad

augemus enim doBalbus minor ad mc

Caefaris,

Lentulum Cof. miffu

non

cum

literis,

cum
:

mandatis,

cum

promiflione provinciae,
arbitror, nili

Roerit

mam
peium
do
:

ut redeat

cui perfuaderi poffe

eonventus. Idem aiebat, nihil raalle Caefarem,

ajjequerefury id credo
;

quam

ut

Pom-

et rediret in gratiam^ id

non crenihil

et

metuo, ne omnis h^ec clementia ad unam illam crudeBalbus quidem major ad

principe

litatem colligatur.

me

fcribit,

malle Casfarem,

quam

Pompeio

fine raetu vivere.

Tu^

puto, hasc credis.

Sed,

cum

hasc fcribebam v Kal. Porapeius

2i6

EPISTOLARUM
venifTe poterat
:

jam Brundufium
legiones Luceria.
diligentia, eft,

expeditus enim anteceflerat

celeritate,

Sed hoc ri^<; horribili vigilantia,

fit,

Plane, quid futurum

nefcio.

CiCERo Attico Sal.

X.

T^ lONYSIUS cum
niffet,
:

pofui

rogavi,

me praeter opinionem meam velocutus fum cum eo liberaUffime tempora exut diceret quid haberet in animo me nihil ab
ad
:

ipfo invito contendere. Refpondit,

beret, jiefcire

fe,

quod

in

nominibus ha-

quo

loci elfet

-,

alios

nondum

effe

dixit etiam alia

non folvere, aliorum diem quaedam de fervulis fuis, quare

:

nobifcum effe non poffet. Morem geffi dimifi a me, ut magiflrum Ciceronum, non lubenter; ut hominem ingratum, non
invitus. Volui te fcire, quid ego de ejus fa(5lo judicarem.

CiCERo AtticoSal.
XI.

C\ U O D me
*-

magno animi motu perturbatum fum equidem, fed non tam magno, quam tibi
enim omnis
cura,

putas
fortaffe

videor. Levatur

cum

aut confiflit confilium,

licet.

aut cogitando nihil explicatur.

Lamentari autem

Illud

tamen
decori

totos dies, vereor, ne, nihil

fit

cum

proficiam, etiam de-

iludiis ac literis noflris.

fit

pus, confiderans, quanta vis

fatis diligenter,

Confumo igitur omne temillius viri, quem noftris libris

igitur,

quidem videmur, exprefHmus. Tenefne moderatorem illum ReipubUcas quo referre veHmus
ut tibi

omnia
TJt

Nam

fic

quinto, ut opinor, in libro loquitur Scipio

enim gubernatori curfus fecundusy medicofalusy imperatori vic^

;

toria
eft
;

fic huic moderatori Reipublic(^ beata civium vita propofita

ut opibus firmay copiis lociiplesy gloria amplaj virtute honefta

Jit

hujus enim

operis,

maximi

inter homines atque optimi, illum

AD ATTICUM
e/fe

LIB. Vm.
cum
antea

217

perfedlorem volo.
in hac caufa
eft
:

Hoc

Cnacus noRer
cogitavit.

nunquam,
quaefita

tum

minime,

Dominatio
tueri

ab
nec

utroque

non

id adlum, beata et honefta civitas ut eflet.

reliquit,
:

Nec

vero

ille

urbem

quod eam

non

pofTet

quod ea pelleretur fed hoc a primo cogitavit, omnes terras, omnia maria, movere, reges barbaros incitare, gentes feras armatas in Italiam adducere, exercitus conficere maximos. Genus illud Syllani regni jam pridem appetitur, multis, qui una funt, cupientibus. An cenfes, nihil inter eos convenire ? nullam padiionem fieri potuifTe ? Hodie poteft fed neuItaliam,
:

tri <ri{37ng

efi:

ille,

ut nos beati fimus

uterque repugnare vult.

voUiifli

Hasc a

te invitatus breviter

expofui

enim, me, quid

nofter

de his malis fentirem, oflendere.

tice,

n^oB-Kmi^o) igitur,

At-

non

ariolans, ut illa, cui

;

nemo

credidit, fed conjed:ura

profpiciens

jfamque mari magno.

;

Non

multo, inquam, fecus

pofTum

vaticinari

noftra gravior efl

una

tranfierunt,

malorum impendet \Kia<;. Atque hoc caufa, qui domi fumus, quam illorum, qui quod illi quidem alterum metuunt, nos
tanta

utrumque.

mus

vel

Cur igitur, inquis, remanfimus ? Vel tibi paruinon occurrimus > vel hoc fuit redlius. Conculcari,
lEftate,
:

inquam, miferam Italiam videbis proxima

utriufque
vi,

et

quati

mancipiis ex omni genere coUedtis

nec tam pro-

fcriptio pertimefcenda, quae Lucerias multis

tiata efl,

fermonibus denun-

quam

univerfus interitus

tantas in confligendo utri-

ufque

vires video futuras.

Habes conje^luram meam.

:

Tu autem
;

confolationis fortafTe aliquid expedtafli

fieri

nihil invenio

hihil

potefl miferius, nihil perditius, nihil foedius.

Quod

qujEfibi

ris,

quid Casfar ad

me

fcripferit

quod f^pe

gratifTimum

effe,

quod quierim ; oratque, in eo ut perfeverem. Balbus minor hasc eadem mandata. Iter autem ejus erat ad Lentulum confulem cum literis Casfaris, prasmiorumque proraiffis, fi Ro-

mam

revertifi^et

verum,

cum habeo me
mifit,

rationem dierum, ante

puto tranfmiffurum,

quam

potuerit conveniri.

Epiflolarum

Pompeii duarum, quas ad

negligentiam,

meamque

ToM.

VIII.

2i8

E P

T O L A R U

notam efle: earum exempla ad te mifi. Ca^faris hic per Apuliam ad Brundufium curfus quid efficiat, expedto. Utinam aliquid fimile Parthicis rebus. Simul aliquid audiero, fcribam ad te. Tu ad me velim bonoin fcrlbcndo diligentiam, volui tibi

rum fermones: Roma3

te in

frequentes
:

cffe

dicuntur. Scio equidem,.

te

publicum non prodire

fed

tamen audire

multa, ne-

ceffe efl.

Memini librum
7^,^'

tibi afferri a

Demetrio Magnete, ad

te

miffum,

b/^swW.

Eum

mihi velim mittas. Vides, quam

caufam mediter.

Cn.
(5)

Magnus

Procos.

S.

D. M. Ciceroni Imp.
Kalend. Febr. /r

U I NT^U S

Fabius ad me

vejiit a. d. iv.

L. Domitium cum fuis cohortibus xi, et cohortibus XIV, quas Vibullius adduxit, ad me iter habere : habuijje in ajiima
projicifci Corfnio,

^^<j> nuntiat

a d.

Id. Febr.

C.

Hirrum cum v
:

cohortibus

fubfequi.

Cenfeo

ad

nos

Luceriam venias

nam

te

hic tutijjhne

puto fore.

M. CicERo Imp.

S.

D. Cn.

Magno

Procos.
lite-

NTE
ras
:

diem xv Kalend. Mart. Formlis accepi tuas

ex quibus
effe

ea,

quae in agro Piceno gefta erant, cog-

novi commodiora

multo,

quam
fumus,

ut erat nobls nuntiatum

Vibullilque virtutem induflriamque libenter agnovi.

huc

in ea ora, ubi praspofiti

:

ita

fuimus, ut
et ea

Nos adnavem pa-

ratam haberemus

ea

enim audiebamus,

verebamur, ut,

quodcunque tu confilium praecepifies, id nobis perfequendum putaremus. Nunc, quonlam audloritatc et confilio tuo in fpe
firmiore fumus,
fi

teneri pofle putas Tarracinam, et-oram

-,

ma-

ritimam, in ea manebo

etfl

praefidia In oppldis nulla funt

nemo enim

noftri ordinis In his locls cfl, prceter

M. Eppium,.

AD ATTICUM
quem ego Minturnis
efTe
:

LIB.

VIII.

219

hominem et induftrium. Nam L. Torquatum, virum fortem et cum audtoriad te profedum arbitramur. Ego tate, Formiis non habemus omnino, ut proxime tibi placuerat, Capuam veni eo ipfo die, quo tu Teano Sidicino es profedius volueras enim me, cum
volui, vigilantem
:

M.

Confidio Propraetore,

illa

negotia tueri.

Cum

eo venif;

fem, vidi T.
accipere

Ampium

deledlum habere diligentif?ime

ab eo

Libonem fumma item

Confulibus, veni

diligentia, et in illa colonia

audioritate.

Fui Capuse, quoad Confules. Iterum, ut

erat dic-

tum ab

Capuam
Formias.

ad Nonas Februar.

cum

fuiiTem triduum, recepi

me

Nunc quod tuum

Si

confi-

lium, aut quae ratio belli

fit,

ignoro.

tenendam hanc oram

opus
efl
;

putas, quae et opportunitatem et dignitatem habet, et egregios cives, et, ut arbitror, teneri potefl
prasfit
:

elfe,

qui

fin

omnia

in

unum locum

contrahenda funt

non duefl:

bito,

quin ad

te ftatim

veniam, quo mihi nihil optatius

idque tecum, quo die ab urbe difceflimus, locutus fum. Ego,

fi

cui adhuc videor fegnior fuiffe,

:

dum

ne

tibi videar,
efl:
;

non

la-

boro

et

tamen,

fi,

ut video, bellum

gerendum

confido

me omnibus
rium, ad

facile fatisfadturum.
:

te mifi

cui tu,

fi

tibi

M. TulHum, meum neceffavideretur, ad me literas dares.

Cn.

Magnus
ejl.

Procos.

S.

D. M. Ciceroni Imp.
legi
:

01

vaksy bene

T^uas liferas libenter

recognovi enim
Conjules

tuam prijiinam virtutem etiam infalute communi.

ad
ie

eum exercitum, quem

nos conferas

in

ApuUa

habui, venerunt.

Magnopere

hortor pro tuo Jingulari perpetuoque Jludio in Republica, ut te

-,

ad

ut communi confiUo Reipublica afii5lce opem atque

auxilium feramus. Cenjeo via Appia iterfacias, et cekriter

Brun"

dufum

venias.

e 2

220

E P

T O L A R U

M
Procos.

M. CiCERo

Imp.

S.

D.

Cx\.

Magno

/^ U M

ad

te literas mififrem,

quac tibi Canufii redditaj funt,

te

fufpicionem nullam habebam,

tranfiturum
;

Reipublicae caufa mare

eramque

in fpe

magna

fore ut in Italia pofTemus

aut concordiam conftituere, qua mihi nihil utilius videbatur, aut

Rempublicam fumma cum

literis

dignitate defendere.

Interim,

nondum meis
pedlavi,

ad

te perlatis,

ex his mandatis, quae D.

Laelio ad Confules dederas, certior tui confilii fadtus,

non ex-

dum

mihi a

te literas redderentur

confeftimque
in

cum
fafa-

Quinto

fratre et

eere coepi.

cum liberis noflris iter ad te Cum Teanum Sidicinum veniiTem,

mihi
dixit, aliique

Apuliam C. MefHus
iter

miliaris tuus

complures, Csefarem

ha-

Capuam, et eo ipfo die manfurum effe JEfevnix, Sane fum commotus ; quod, fi ita effet, non modo iter meum interclufum, fed meipfum plane exceptum, putabam. Itaque
bere

tum

Cales proceffi, ut ibi potiflimum confifterem,

dum

certum

nobis ab JEfQrnia. de eo, quod audieram, referretur.

cum
tu ad

Calibus effem, affertur

At mihi literarum tuarum exemplum, quas

:

Lentulum confulem mififfes. Hae fcriptas fic erant Li~ eaieras tibi a L. Domitio a. d. xiii Kal. Mart. allatas ejfe rumque exemplum fubfcripferas magnique interejfe Reipublicce fcripferas, omnes copias primo quoque tempore in unum locum con;
:

venire

et ut prcejidiii

quodfatis

ejjet,

Capuce relinqueret. His ego

literis ledlis

in

eadem opinione
Corfinium

fui,
efTe

qua

reliqui
3

omnes,

te

omnibus

quo mihi, Casfar ad oppidum caftra haberet, tutum iter effe non arbitrabar. Cum res in fumma expedtatione efTet, utrumque limul audimus, et quae Corfinii adla effent, et te iter Brundufium facere coepifTe cumque nec mihi, nec fratri meo, dubium effet, quin Brundufium contenderemus ^ a multis, qui e Samnio
copiis ad

venturum

cum cum

Apuliaque veniebant,

admoniti

fumus,

ut

caveremus,

ne

AD ATTICUM
cxciperemur a Caefare
;

LIB.

VIII.

221

quod

is

in

eadem

loca, quae nos pete-

bamus, profedlus,
fratri

celerius etiam,

intenderat, venturus elTet.

quam nos poflemus, eo, quo Quod cum ita eflet; nec mihi, nec

meo, nec cuiquam amicorum, placuit committere, ut temeritas noflra non folum nobis, fed etiam Reipublica?, noce-

non dubitaremus, quin, fi etiam tutum nobis iter fuilTet, te tamen jam confequi non pofTemus. Interim accepimus tuas literas, Canufio a. d. x Kalend. Mart. daret
;

cum

praefertim

tas,

quibus nos hortaris, ut celerius Brundufium veniamus

quas

cum

accepiffemus

a. d. iii

Kalend. Mart. non dubitaba-,

mus, quin tu jam Brundufium pervenifTes nobifque iter illud omnino interclufum videbatur ; neque minus nos effe captos, quam qui Corfinii fuiffent. Neque enim eos folos arbitraba-

mur

capi, qui in

armatorum manus

incidiffent, fed eos nihilo

praefidia,

minus, qui regionibus exclufi intra

aliena, venifTent.

atque intra arma

Quod cum
;
:

ita fit,

maxime vellem primum

quod quidem tibi oflenderam, cum a me Capuam rejiciebam quod feci non vitandi oneris caufa, fed quod videbam teneri illam urbem fine exercitu non pofTe accidere autem mihi nolebam, quod doleo viris fortiffmiis accidiffe. Quando autem tecum ut effem non contigit; utinam tui
femper tecum
fuiffe
:

confilii certior fadtus effem:

nam
fum

fufpicione affequi non potui;

fore,

quod omnia prius

licae

arbitratus

quam

ut ha^c Reipub-

caufa in Italia non pofTet duce te confiflere.

Neque

vero

nunc confilium tuum reprehendo,

lugeo
:

fed fortunam Reipublicae

nec,

fi

ego, quid tu
te nihil nifi

fis

fecutus,

non

perfpicio, idcirco

minus exiflimo,

femper fuerit fententia,

fumma ratione feciffe. Mea quae primum de pace vel iniqua conditione
(nam de
Italia

retinenda, deinde de urbe,

quidem

nihil

mihi

unquam
ut

oflenderas) meminilTe te arbitror. Sed mihi

meum

non fumo, confilium valere debuerit: fecutus fum tuum; neque qua defperavi, quas neque ejus
et

id Reipublicas caufa, de
efl,

nunc
:

afflid;a

nec excitari fme

^

civili perniciofiflimo bello poteft

fcd te

quaerebam

tecum

effe

cupiebam

rei

facultatem.

222
{i

EPISTOLARUM
erit,

omni caufa facile inteliigebam pugnandi cupidis hominibus non fatisfacere. Primum enim prae me tuli, me nihil malle quam pacem ; non quin eadem timerem, quae illi fed ea bello civili leviora duqua
praeterniittam.
in hac
:

Ego me

cebam.
ferri,

Inde fufcepto bello,

cum

pacis conditiones ad te af-

a teque ad ea honorifice et large refponderi, viderem,.

;

duxi
tuo

meam rationem quam tibi facile me probaturum pro in me beneficio arbitrabar. Memineram me efle unum,
:

qui pro meis maximis in Rempublicam meritis fupplicia miferrima et crudeliffima pertulilTem

fendiffem ejus

animum,

cui tum,

me effe unum, qui, ofcum jam in armis elTemus,

fi

Confulatus tamen alter et triumphus amplifHmus deferebatur,

fubjicerer eifdem praeliisi ut

mea perfona femper ad improboAt-

rum civium impetus

aliquid videretur habere populare.

que haec non ego prius fum fufpicatus, quam mihi palam denuntiata funt: neque ea tam pertimui, fi fubeunda effent, quam
declinanda putavi,
illius
li

honefle vitare pofTem.

in fpe

Quam

brevem
fatisfa-

temporis,

dum

pax

fuit,

rationem noflram vides

reliqui facultatem res ademit.

cio, facile refpondeo.

lis

autem, quibus non

Neque enim ego amicior C.

neque
ifta
illi
;

Caefari

un-

quam
ego.

fui,

quam
inter
et

illi

amiciores Reipublicae,

quam
cives

Hoc

me

et illos interefl

quod,

cum

et

illi

optimi

fint,

ego ab

laude non abfim, ego conditionibus,

quod idem
runt.

te intellexeram velle, illi

armis difceptari malue-

Quae quoniam
civis a

ratio vicit

perficiam profedlo, ut neque

tu amici defideres.

Refpublica

me animum, neque

CiceroAtticoSal.
XII.
"JY/i"

IHI
rat
:

moleftior lippitudo erat etiam,

quam

ante fue-

didare tamen hanc epiflolam malui,

quam
te lite-

Galio Fabio, amantiffimo utriufque noflrum, nihil ad

rarum

dare.

Nam

pridie

quidem, quoquo modo potueram^

ADATTICUM
fcripferam ipfe eas literas,
a

LIB.

VIII.

223
eile

quarum vaticinationem falfam

efl,

cupio. Hujus autem epiftolas non folum ea caufa

ut ne quis

me

dies intermittatur,

quin

dem ad

te literas

fed etiam haec

;

juftior, ut a te

impetrarem, ut fumeres aliquid temporis

eft,

quo
:

quia tibi perexiguo opus

explicari

mihi tuum confiiium

funt integra nobis

plane volo, ut penitus intelhgam.

nihil prastermiffum eft,

Omnia

quod non habeat fapientem excufationem, non modo probabilem. Nam certe neque tum peccavi,. cum imparatam Capuam, non folum ignaviae deledus, fed etiam perfidias, fufpicionem fugiens, accipere nolui ; neque cum pofl conditiones pacis per L. Casfarem et Fabatum allatas cavi, ne animum ejus ofFenderem, cui Pompeius jam armatus armato Confulatum triumphumque deferret. Nec vero ha3c extrema quifquam potefl jure reprehendere, quod mare non id enim, etfi erat deliberationis, tamen obire non tranfirem potui. Neque enim fufpicari debui ; prasfertim cum ex ipfius Pompeii literis, idem quod video te exiftimafTe, non dubitarim, quin is Domitio fubventurus effet. Et plane quid red:um, et quid faciendum mihi effet, diutius cogitare malui. Primum
:

igitur, haec qualia tibi effe videantur, etfi figniiicata funt a te,

tamen accuratius mihi

in

perfcribas, velim

deinde aHquid etiam

effe deceat, et
j

poflerum profpicias, fingafque,

quem me
fentias
fint

ubi

me plurimum

prodefTe Reipubliciis
;

ecquas

pacifica

perfona defideretur

an in bellatore

omnia.

Atque ego,
;

qui omnia ofiicio metior, recordor tamen tua confiHa

fi

quibus

temporum non fubiiflem. Memini, quid mihi tum fuaferis per Theophanem, per Culeonem ; idque faepe ingemifcens fum recordatus. Quare nunc ut faltem ad illos calculos revertamur, quos tum abjecimus
paruiffem, triflitiam illorum
;

non fohnn
ribus.

gloriofis confiHis
:

utamur, fed etiam paulo fahibrio-

Sed nihil przefcribo

me

fententiam.

Volo etiam

veHm perfcribas tuam ad exquiras, quam diHgentifTime poaccurate

fit,

teris,

(habebis autem, per quos pofTis) quid Lentulus nofler,

agat,.

quid Domitius,

quid adiurus

quemadmodum nunc

fe

; ;

224
gerant,

EPISTOLARUM
? ?
:

num quem accufent, num cui fuccenfeant. Quid dico, num cui num Pompeio omnino culpam omnem Pompeius
literis

Domitium confert quod ipfms quarum exemplum ad te mitto. Hajc

in

cognofci poteft
-,

igitur videbis

et,

quod

ad te ante

fcripii,

Demetrii Magnetis librum,

quem

ad te mifit

de concordia, velim mihi mittas.

Cn.

Magnus

Procos. M. Marcello, L. Lentulo, Coss. S. D.

difperfos

J^

G O,
les,

quod exijlmabamy

nos,

neque Reipublicce uti^

neque nobis prcejidio,

ejfe pofje^

idcirco

literas mifi,

primum

uti ipfe

cum omni
veritus

copia

ad L. Domitium ad nos veniret : fi

iter

defe dubitaret, ut cohortes xix, quce ex Piceno ad me

bebant,

ha-

ad

nos mitteret.
',

mitius implicaretur

fum, faSium efi, ut Do" neque ipfe fatis firmus effct ad caflrafacienda,
Albce, partim Sulmone, collocavit

^od

quod meas xix,

haberet
:

et

fuas xii, cohortes tribus in oppidis diftributas

:

nam partim
et tot
ire

neque,

Ji

vellet,

expedire poffet,

Nunc fcitote, me

effe

infumma

foJicitucupio :
effe

dine.

Nam

et tales viros periculo obfidionis liberare

neque fubfidio

pojfum, quod his duabus legiofiibus non puto

illuc

committendum, ut

ducantur

ex quibus tamen non amplius

mifi,

XIV cohortes contrahere potui ; quod Brundufium pn^fidiwn

neque Canufium

fme

prcefdio,

dum

abefjem,

putavi

efje

dimitten-

dum.

D.

Lcelio

mandaram, quod majores

copias

fperabam nos ha-

bituros, ut, fi vobis videretur, alteruter vefirum

ad me

veniret

alter in Siciiiam
cotnparafiis, et

cum
iis

ea copia,

quam Capuee,

et

circum Capuam,

cum

militibus,

quos Faufius legit, profcifcere'

-,

tur

',

Domitius cum xii fuis cohortibus eodem adjungeretur

copice

reli-

qua

omnes Brundufium cogerentur,

et inde

navibus Dyrranihilo

cljium tranfportarentur .

Nunc, cum hoc tempore

ire pofjim,

magis ego,
;

quam
non

vos, fubfidio

Domitio

feu per montes expiicare

efi

nobis committcnduvh ut

ad has xiv

cohortes, quas ego dubio

AD ATTICUM
antmo habeoy
hojlis

LIB.
itinere

VIII.

225

accedercy
eji

aiit

in

me

confequiy pojjit,
et

^amobrem
copiam,

placitum

mihiy ac ita video

cenferi Marcelloy

cceteris nojiri ordinisy

qui hic Junty ut Brundujium ducerem hanc

habeo.

quam mecum
quce

Vos hortory ut quodcunque militum

eode?7i
iisy

contrahere poteritisy contrahatisy et

veniatis

quamprimum.
milites,

Armay
quos

ad me
habetis

mijjuri eratisy
:

cenfeo, armetis

'vobifcum

quce

arma fuperabunt,

ea

Brundufum
.

jumentis deportaritisy vehementer Reipublicce profueritis

re vellem nojiros certiores faciatis.

De

hac

Ego ad P. Lupum
-,

et

C. Co~

ponium Frcctores mif, ut fe baberent, ad vos deducerent.

nobis conjungerent

et

militum quod

Cn.

Magnus
Ry
te

Procos.
ad me me

S.

D, L. Domitio Procos.
ab
aliisy

ll/TIR
tCy

nihilfcriberey et potius

quam a

de Republica
ejje

certioremfieri.
:

Nos, disjeBa tnanu, pacopiisy

res adverfariis
et

non pojjumus

contraBis nojlris
prodejje.

Jpero nos
con-

Reipublicce et

communi faluti

^amobrem cum
v Id. Febr.

fituijjesy
proficifci
rity

ut Vibullius mihi fcripferat a. d.

Corfinio

cum

exercitu,

et

ad me venire

miror quid caufc^ fue-

quare confilium mutaris.

levis
efiy

Nam

illa

caufa,
ejjey

quam mihi Vibulquod audieris Ccevenijje.

lius Jcribity

te

propterea moratum
in

farem Firmo progrejfum

Cafirum Truentinum
ccepit,

^anto
agen-

enim magis appropinquare adverjarius

eo tibi celerius

dum

eraty ut te

iter impedire,

mecum conjungeres prius, quam Ccefar aut tuum aut me abs te excludere, pofiet, ^amobrem etiam
quod non
defiiti

et etiam te rogo et hortor, id

fuperioribus

literis

te petere,

ut primo quoque die Luceriam adveniresy

infiituit

antequam

copicey

quas

Ccefir contraherCy in iinum locum coaSlce nos

a
t

nobis difirahant.
efi

Sed fi erimty qui

te impedianty

ut

illas

fuas

ferventy cequum

me a

te impetrarCy

ut cohortesy

quce ex Piceno

Camerino *uenerunt, quc^fortunas fuas reliquerunt, ad me mif-

fum facias.

ToM.

Vlli,

226

EPISTOLARUM
Magnus
Procos.
S.

Cn.

D. L. Domitio Procos.
attulit a. d.

J Il^ERAS abs te M.
Mart,
Ccefarem
;

Ca/enms ad me

xiv Kalend.
obfervare

in quibus
et,

literis Jcribisy

tibi in

animo

ejje

ft fecundum mare ad me
;

ire ccepijfet,

confejlim in
loca
'Te

Samnium ad me 'uenturum
moraretur, te
ei,

fn

autem

ille

circum

iftcec

comanimo.

propius

accejjijjet,

ref/iere
:

velle.

magno
magnas

et

forti ifam rem agere exifimo

ejfe

fed

diligentius nobis
;

ef
ille-

'videndumy ne difraBi pares

adverfario non pojfmus

cum

copias habeaty et majores brevi habiturus

ft.

Non enim
in prcefen-

pro tua prudentia debes illudfolum animadverterey quot

tia cohortes

contra te habeat Cafar, fed quantas brevi tempore

equitum

et

peditum copias contraBurusft.

Cui

rei tefimonio

funt

literay quas Buffenius

aliis

ad me

mifit ; in quibus Jcribit,

id quod ab

quoque mihi Jcribitur, prcefdia Curionemy quce in Umbria et

contrahercy et

T^ufcis eranti

ad Ccefarem

iter facere.

^ce f

co-

pice in

unum locum fuerint coaSfce, ut pars exercitus ad Albam mittatury pars ad te accedat \ ut Tion pugnety fed locis fuis repugnety hcerebis : neque folus cum ifa copia tantam multitudinem fufiinere poterisy ut frwnentatum eas.

^amobrem

te

magnopere

hortory.

cum omni copia huc venias. Confules confiitue-runt idem facere. Ego Metufcilio ad te mandata dediy providendum eficy ne duce legiones fne Picentinis cohortibus in confpec-ut quampritnum

tum
puto

Ccejaris

committerentur.

^amobrem
ad me

nolito

commoveriy

audieris

me
et

regredi,

f forte

Ccefar

veniet :

cavendum

etiim

ejjey

ne implicatus hceream.

Nam

neque cafiray propter anni

-,

tempus

militum animosy facere poffum

;

7ieque ex

omnibus opItaque
noti

pidis contrahere copias expedit

ne receptum amittam.

amplius xiv cohortes Luceriam coegi.

duSfuri funty aut in Siciliarn ituri.

Ccjifules prcefdia

omnia de-

Nam
.

aut exercitum Jirmum

;

habere oportety quo confidamus perrwnpere nos pofie

ejufmodi obtinere, e quibus repugnemus

aut regiones
nobis hoc

Id quod neutrum

AD ATTICUM
tempore contingit
17/
;
;

LIB.

VIII.

227

quod

et

magnam partem
eji,

Italic^ Ccefar occiipa-

ei

nos non habemus exercitum

ille.

tam amplum^ neque tam magut fummani Reipubte

7ium,
licoi

quam

Itaque nobis providendum

ratio7iem habeamus.

Etiam atque etiam

hortory

ut

cum

omni copia quamprimum ad me venias.

publicam erigercy fi communi
confilio

Poffumus etiam Jiunc Rem:

negotium adminiflrabimus

fm

difrahemury infrmi erimus. Mihi hoc confitutum ef.

His

literis fcriptisy

Sica a te mihi literas attulit et inandata.

j

^od me

hortarcy ut ijiuc veniamy id mefacere non arbitror poffe

his legionibus confido.

quod non magnopere

Cn.

Magnus

Procos.

S.

D. L. Domitio Procos.
funt
a, d. xiii Kal.

T IT^ERM
putavi
et

mihi a

te redditce

Mart.

in

quibus fcribisy

defarem apud Corfinium

cafira pofuifje.

^od

prcemonuiy fity ut nec in prcefentia committere tecum prce;

lium veiit

ety

omnibus copiis cQ7iduHisy te implicety ne ad me iter

atque
ifias

expeditum
pofjis

tibifity

copias conjungere optimorum civium

cum

his

legionibusy
literis

de

quarum voluntate dubitamus

quo

etiam magis tuis

quos

fum

commotus,

Neque enim eorum militumy

mecum

habeoy voiuntati fatis confidoy ut de omnibus fortunis

;

Reipublicce dimicem

neque etiam) qui ex deleSiibus confcriptifunt a

Confuitbusy convenerunt .

^are

da operamy fi

uila ratione etiam

nunc

ejicere potesy ut te explicesy

huc quamprimum veniasy ante^

.

quatn omnes copice adverfarium convenia?it

deleBibus huc homines convenire pofiunt
;

Neque enim

celeriter ex

et,

fi convenirenf, quan-

tum

iis

committendumft, quod interfe ne noti quidemfunt, contra

veteranas legiones, non te praterit.

f 2

228

E P

T O L A R U

CiCERo Attico Sal.

XIII.

TIPPITUDINIS
nus, et
nihil erat.

mejE fignum
brevitatis
:

tibi fit librarii

etfi

ma-

eadem caufa

nunc quidem,
noflrum, fpes

quod fcriberem,
dubia pacis

Omnis

expecflatio noflra erat in

nuntiis Brundufmis.
:

Si nad:us hic effet

Cnaum

fin ille

ante tranfmifiHet, exitiofi belli metus.

quem hominem inciderit Refpublica ? quam acutum, quam vigilantem, quam paratum ? Si mehercule neminem occiderit, nec cuiquam quidquam ademerit, ab his, qui eum maxime timuerant, maxime diligetur. Multum mecum municipales homines loquuntur, multum ruflicani. Nihil prorfus aliud curant nifi agros, nifi villulas, nifi nummulos fuos. Et vide, quam converfa res eft. Illum, quo antea confidebant, metuunt hunc amant, quem timebant. Id quantis
Sed videfne, in
-,

noflris peccatis vitiifque evenerit,

non poffum

fine

moleflia
te
i.

cogitare.
et

Quae autem impendere putarem, fcripferam ad

jam

tuas literas exped:abam^

CiCERo Attico Sal.

XIV.
I^^"
te

ON

dubito, quin tibi odiofae fint epiflolae quoti-

dianae,

cum

praefertim neque nova de re aliqua cer-

tiorem

faciam, neque

novam denique jam reperiam

fi,

fcribendi
effet,

ullam fententiam. Sed

tabellarios

dedita opera,

cum

caufa nulla
;

ad te

cum

inanibus epiftolis mitterem

facerem
te

inepte.

Euntibus vero, domeflicis pr^fertim, ut nihil ad

dem

literarum, facere

non poffum

et fimul (crede

mihi) re:

quiefco

paulum
fuiffe

in his miferiis,

cum

quafi

tecum loquor

cum

vero tuas epiflolas lego, multo etiam magis.

Omnino

inteHigo,

nullum

tempus pofl has fugas

et

formidines, quod magis

AD ATTICUM
debuerlt

LIB.

VIII.

229

mutum

cffe a

literis

-,

propterea quod neque

RomsG

quidquam auditur
funt propius,

novi, nec in his locis, quze a Brundufio abtu,

quam

biduum
fed

aut triduum. Brundufii autem

;

omne certamen
enim

vertitur hujus primi temporis

:

qua quidem

expedlatione torqueor

die video Caefarem a

omnia ante nos fciemus. Eodem Corfinio poft meridiem profedtum

:

quo Canufio mane Pompeium eo modo aulem ambulat Csefar, et iis diariis militum celeritatem incitat, ut timeam, ne citius ad Brundufium, quam opus fit, acQuid igitur proficis, qui anticipes ejus rei ceflerit. Dices
eife, id ell

Feralibus,

molefliam,

quam

triduo fciturus

fis ?

Nihil equidem.
;

Sed, ut
labare

fupra dixi, tecum perlibenter loquor

et fimul

fcito,

meum
mihi

confilium, illud quod

fatis
ii,

jam fixum

videbatur.
:

Non
quod

fatis

idonei funt audlores

qui a te probantur

enim unquam eorum in Republica forte fadtum extitit ? aut quis ab his ullam rem laude dignam defiderat? Nec mehercule laudandos exifi:imo, qui trans mare belli parandi caufa profed:i funt; (quanquam hasc ferenda non erant) video enim quantum id bellum, et quam pefi:iferum futurum fit. Sed me movet
unus
vir
;

cujus fugientis comes,

efiTe

Rempublicam

recuperantis
?

focius, videor

debere.

Totiefne igitur fententiam mutas

loquor,

Ego tecum, tanquam mecum,

quidem de
efl,

Quis autem
?

efi:,

tanta

re,

quin varie fecum ipfe difputet

:

Simul
-,

et elicere
fi

cupio fententiam tuam

ut tibi afi^entiar.
fcire,

fi

manet, ut firmior fim

ad
id,

mutata

Omnino

de quo dubito, pertinet^

me

quid Domitius
varia

a<5turus

fit,

quid nofler Lentulus.

Domitio

audimus,

modo

effe in
:

Tiburtino Lepidi

De modo

quod item falfum video effe. Ait enim Lepidus, eum nefcio quo penetraffe itineribus ; occultandi fui caufa, an maris apifcendi, ne id quidem fcit ignorat enim de filio. Addit illud, fane moleftum ; pecuniam Domitio fatis grandem, quam is Corfinii habuerit, non effe redditam. De Lentulo autem nihil audimus. Hcec velim exacceffifiTe

cum Lepido

ad urbem

quiras, ad

meque

perfcribas.

230

E P

T O L A R U

CiCERO Attico
XV. A

Sal.
epiftolas

NTE

diem

v.

Non. Mart.

mihi tuas

JEgypta. reddidit,
fcribis dedifTe Pinario,

unam veterem quem non vidimus

;

iv.
;

Kal.

quam

te

in

qua expedlas,
eft vifus

quidnam
a Cosfare

praemifTus agat Vibullius

;

qui omnino non

(in altera epiftola video te fcire ita eife) et

;

modum
cogito
:

redeuntem excipiam Caefarem

et
;

aut Haemonis

fugam
eile

tendis,
:

quemadquem omnino vitare commutationemque

et,

vitae tuae

quod

tibi

puto
lit
;

faciendum

ignoras,

Domi-

tius

cum

fafcibufne

quod cum

fcies,

facies

ut fciamus.

Habes ad primam epiftolam.

ambae
datae,

Secutae funt duae, pridie Kal.

quas

me

convellerunt de priftino flatu,

men, ut ante ad
fcribis,

te fcripfi,
:

labantem.

jam taNec me movet, quod

in utriufque iracun-

yovi

ipfi
;

iniquum

nam periculum
autem

dia pofitum eft

viftoria

ita incerta,

ut deterior caufa

paratior mihi q^q videatur.

Nec me Confules movent,

:

qui

ipfi

pluma
ciat,

aut folio facilius

moventur

officii

me

deiiberatio cru:

cruciavitque adhuc.

Cautior certe

efl

manfio

honeflior
caute,

cxiflimatur trajedtio.

Malo interdum, multi me non

quam pauci non honefle, feciffe exifliment. De Lepido et TuUo quod quaeris illi vero non dubitant, quin Caefari praefto
j

futuri, in

Senatumque venturi
;

fint.

RecentifTima tua

eft epif-

tola

KaL
:

data

in

qua optas congreffum, pacemque non defcribebam, nec

illos

fperas

fed ego,

cum hsc

congrefTuros,

Pompeium ad ullam conditionem acceffurum putabam. Quod videris non dubitare, fi Confules
nec,
fi

congrefTi effent,

tranfeant, quid nos facere oporteat

modo nunc eft, tranfierunt. neminem effe fere, qui non jus cum imperio funt, ut Pompeius,
Voconius,
Sextius,
ipfi

quo Sed memento, pr^ter Appium,

j

certe tranfeunt

vel,

habeat tranfeundi.

Nam

aut

ut Scipio, Setenas, Fannius,

;

Confules

quibus more majorum

AD ATTICUM
concefTum
eft vel

LIB.
;

VIII.

231

omnes
:

adire provincias

aut legati funt eoet

rum. Sed

nihil defidero
fit,

quid placeat

tibi,

quid propemofi

dum

redtum

intelligo.

Plura fcriberem,

ipfe

pofTem

fed, ut

mihi videor, potero biduo.

die accepi,

Balbi Cornelii literarum

exemplum, quas eodem

quo

tuas, mifi ad te, ut

meam

vicem doleres,

cum me

derideri videres.

Balbus Ciceroni Imp.

B S EC RO
mam tua
tej

S.

Cicero, fifcipe

curam
et

et cogitatlonem dlgnij/i-^

virtutis, ut

Cafarem

Pompeium,

perfidia

hominum

diJiraSloSf rurfis in prijtinam

concordiam reducas. Crede mihi, Cce-

firem nonfolum fore

Jicium te fibi
dedijje
;

in fua potejiate,

Jed etiam maximum bene^

te rejicis.

judicaturumy Ji huc

Velim,

ideni

Pompeius Jdciat
pojjit,

qui ut addiici tali tempore

ad ullam conditionem
et timere de^

magis optOy quamjpero.

Sed cum

conjtiterit,

fierity

tum incipiam non dejperare tuam auBoritatem

pluritniun

apud eum valituram.

jnanerCy
ti
:

^od

Lentulum
qui non

CoJ.

meum

voluijli hic

rC"

Ccejari gratum, mihi vero gratijjimumy mediusfdius fecifillum

nam

tanti facioy

Ccejarem magis
loqui
;

diligam t
et

qui

pijfus

ejfety

nos Jecum, ut

conjueramus,

non Je

totum etiam

et

etiam ab Jermone nojiro avertijfety minus mijer,

quam Jum,
cruciari,

ejfem.

Nam

cave putes hoc tempore plus me quemquam

diligOy video in

quod eum, quem ante me

Conjulatu quidtibi

vis potius efcy

re,

quam Conjulem.
de

^od f
et

voluerit

obtempera-

et

nobis

Cajare credere,

Conjulatian reliqiium Romce

illo^

peragere, incipiam Jperare, etiam conflio Senatus, auBore te,

relatore,
erit,

Pompeium
vixijfe

et

Cajarem

co.njungi pojfe.

^od Ji Jadium
commodius ca-

me fatis

putabo.
:

Fadlum

Ccefaris de Corfnio totum

re,

me probaturum
dere non potuit,

Jctto

quo modo in hujujmodi

quam

ut res fne finguine conferet. Balbi mci tui^

te

que adventu deledlatum

valde gaudeo,

Is qucecunque tibi de

C^-

fare

dixit,

quceque Ccefar Jcripjit, Jcio, rc tibi probabit , qucecunque

Jortuna efisfuerit, verifime Jcripjiffh

; ;

232

EPISTOLARUM
CiCERO Attico
Sal.
praeter

XVI.

/^ M N I A
tum
iter

mihi provifa funt,

ad mare fuperum
:

occultum

et tu-

hoc enim mari

uti

non

poiTumus hoc tempore anni. Illuc autem, quo fpedlat animus,

et

quo

res vocat,

qua veniam

cedendum enim
alliger.

eft celeriter
ille

ne forte qua
qui videtur
:

re

impediar atque

Nec

vero

quem ego hominem

-,

'^oTBXaiKUTcLTov

ante cognoram
tur
is
:

nunc vero etiam

A<r^cx,TYiytKodTATCiV.

me ducit, omnium jam Non me igifcri-

ducit, fed
is

fermo hominum, qui ad

me

Philotimo

enim me ab optimatibus ait confcindi. Quibus optimatibus, dii boni ? qui nunc quo modo occurrunt, quo modo autem fe venditant, Caefari ? Municipia vero Deum nec fimubitur
:

lant,

ut

cum

de

illo aegroto

vota faciebant
fecerit,

fed plane, quidefl:,

j

quid mali hic

Pififtratus

non

tam gratum

alium facere prohibuerit.

Hunc
:

propitium fperant

quam fi iUum ira-

Quas fieri cenfes a^TrcLVTYi^eig ex oppidis ? quos hocredo ; fed mehercule illum manores ? Metuunt, inquies Hujus infidiofa clementia deledlantur ; illius iracundiam gis. formidant. Judices dcccl, qui prascipue Cnaeo noftro deputant.
ledtabantur, ex quibus cjus Lucerias horrent.

tum

quotidie aliquem video, nefcio quas

Itaque quaero, qui fmt

ipli

ifti

optimates,

domi maneant. Sed tamen, quicunque funt, cu^iof^uj r^uxx.?. Etfi, qua fpe proficifcar, video conjungoque me cum homine magis ad vaftandam Italiam,
qui
exturbent,

me

cum

demum, quem expedlo Et quidem, cum haec fcribebam iv. Nonas, jam expedlabam aliquid a Brundufio. Quid autem aliquid ? quam inde turpiter fugiflet, et vidtor hic qua fe referret, et quo. Quod ubi audiffem fi ille Appia veniret, ego Arpinum cogitabam.
ad vincendum, parato
:

quam

233

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E R

IX.

CiCERo Attico

Sal.

putabam fore ut fcirem jam quid Brundufii adlum eifet ; (nam Canufio VIII Kal. profedtus erat Cnaeus ; hasc autem fcribebam pridie Nonas xiv die poflquam ille Canufio moverat) tameti angebar fmgularum horarum exped:atione ; mirabarque nihil nam erat mirum lilentium. allatum effe, ne rumoris quidem Sed haec fortalfe Kiyoajra^cc funt; quae tamen jam fciantur necelfe Illud moleftum, me adhuc inveftigare non poife, ubi P. efl. Lentulus nofter fit, ubi Domitius. Quaero autem, quo facilius
tu has literas legeres,
:

T S I, cum

Pompeium et, (i funt, qua, quandove, ituri funt. Urbem quidem jam refertam Solium et Lupum, quos Cnaeus nofler elfe optimatium audio ante putabat Brundufium venturos effe quam fe, jus dicere. Hinc vero vulgo vadunt etiam M' Lepidus, quocum diem conterere folebam, cras cogitabat. Nos autem in Formiano morabamur, quo citius audiremus deinde Arpinum volebamus inde, iter qua maxime a.vctTrdvvilov eifet, ad mare fuperum,
fcire poffim,

quid adluri fmt

iturine ad

remotis, five
ris,

omnino mifHs,

lid:oribus.

Audio enim bonis

vi-

qui et nunc, et faepe antea,

magno

praefidio Reipublicae

fuerunt, hanc cundtationem noflram

non probari, multaque

in

ToM. vm.

234

EPISTOLARUM
et fevere,

me

m
;

conviviis tempeftivis quidem, difputari.

Ce-

damus

igitur; et, ut boni cives fimus, bellum Italiae terra

et odia

rique inferamus

improborum
;

rurfus in nos,

maquae jam
forte
;

extindta erant, incendamus

et

Lucceii confilia ac Theophani

perfequamur.
vel

Nam
gladium

vScipio vel in
;

Syriam proficifcitur

cum

genero honefte
nifi

vel Caefarem fugit iratum.

Marcelli

quidem,
hunc,
et

Caefaris timuiifent,

manerent. Appius et
;

eodem timore,

et inimicitiarum

recentium
-,

et

tamen

praeter
:

C. CafTium, reliqui legati

liceret.

Fauftus Proquaeflor
;

ego

unus, cui utrumvis

Frater accedet

quem focium hu-

jus fortunae effe non erat aequum: cui magis etiam Caefar iraf-

non poffum ut maneat. Dabimus hoc Pompeio, quod debemus. Nam me quidem alius nemo movet ; non fermo bonorum, qui nulli funt ; non caufa, quae a<5la timide efl, agetur improbe. Uni, uni hoc damus, ne id quidem roganti, nec fuam caufam (ut ait) agenti, fed pubceretur
:

fed impetrare

licam.

Tu

quid cogites de tranfeundo in Epirum,

fcire fane

velim.

CiceroAtticoSal.
11.

pp

TS

Nonis Mart. die tuo, ut opinor, expedlabam epiflolam a te longiorem ; tamen ad eam ipfam breI

vem, quam
putavi.

iii

Nonas
ais te,

vt^

Tyjv

thdXtj-^v

dedifli,

refcribendum

Gaudere
:

manfiffe

me

et fcribis in fententia te

manere
re,

mihi autem fuperioribus

ita,
fi

literis

videbare non dubita-

quin cederem,
an ego non

et

Cnaeus bene comitatus confcendif-

/et, et
jiifli,

Confules tranfiffent.
fatis

Utrum hoc

tu

parum commemi?

intellexi,

an mutafli fententiam

Sed
aut

aut ex epiflola,
.alias

quam

expedto, perfpiciam, quid fentias

abs te literas eliciam.

Brundufio nihil
!

dum
quod

erat allatum.

O
;tis

rem

difficilem, planeque perditam

quam

nihil praetermittibi

in confilio

dando

quam

nihil tamen,

placeat.

A D AT T
cxpllcas
!

C U

M
?

B.

IX.
;

235

Non
turpe

quam
elTe

fit

me una cum Pompeio gaudes ac proponis me adefTe, cum quid de illo detrahatur, nec fas
efTe

approbare.

Certe.
fiet,
fi

Contra igitur

Dii, inquis, avcrrun-

cent.

Quid ergo
?

in altero fcelus eft, in altero fuppli-

cium

Impetrabis, inquis, a Caefare, ut tibi abeffe liceat, et

effe otiofo.

Supplicandum

Igitur

Miferum. Quid

fi

non im-

petraro
ipfo

Et de triumpho erit, inquis, integrum. Quid fi hoc premar ? Accipiam ? quid foedius ? Negem ? repudiari fe
?

totum, magis etiam

quam olim
conferre

in xx-viratu putabit.

Ac

folet,

cum pam

fe
:

purgat, in
ita

me

omnem

me

fibi fuiffe

inimicum, ut

temporum culne honorem quidem a fc

illorum
accipiet afperius
?

accipere vellem.

Quanto nunc hoc idem

te dubitare,

tanto fcilicet, quanto et honor hic illo efl amplior, et ipfe robuflior.

Nam

quod negas

quin magna in offenfa

ita

fim apud
fit,

Pompeium hoc

tempore, non video caufam, cur

Qui enim amlffo Corfinio denique certiorem me fui confilii fecit, is queretur Brundufium me non venifTe, cum inter me et Brundufium Caefar effet? deinde, etiam fcit fuam effe in ea caufa querelam oLma^jtyia-iaTciv me putat de municipiorum imbecillitate, de deledtlbus, de pace, de urhoc quidem tempore.
;

be, de pecunia, de Piceno occupando, plus vidiffe,

quam

fe.

Sin

cum

potuero, non venero,

tum
:

crit

inimicus

quod ego

non eo

vereor, ne
i<^

mihi noceat
i^

(quid enim faclet

uv
j)

x/f o

JWAo?,

^ctvetv A<p^ovTig

fed quia ingrati animi crimen horreo.

Confido Igitur advenut fcribis, .cr^gwTov

tum noftrum
ibre.
tius

illi,

quoquo tempore

fuerit,

quod ais, fi hic temperantius egerit, confideraconfilium te daturum ; qui hic potefl fe gerere non per?

Nam
vita,

dite
res

mores, ante

fadla,

ratio fufcepti negotii, focii, vi-

Vix dum epiflolam tuam legeram, cum ad me currens ad illum Poflumus Curtius venit,
bonorum, aut etiam
conflantia.
nihil nifi claffes

loquens et exercitus

eripiebat
:

Hifpanias

tenebat Afiam, Siciliam, Africam,

Sardiniam

confeftim in

Grsciam perfequebatur. Eundum

igitur efl, nec

tam ut

belli,

236

EPISTOLARUM
ut fugze, focii fimus.
:

quam

Nec enim

ferre potero

fermones

iftorum quicunque funt

non funt enim

facias,

certe, ut appellantur,

boni. Sed tamen id ipfum fcire cupia, quid loquantur; idque

ut exquiras,

meque certiorem

te

vehementer rogo.

Nos adhuc, quid Brundufii adtumeffet, plane nefciebamus. Cum fciemus, tum ex re et ex tempore confilium capiemus
fed

;.

utemur tuo

CiCERo Attico Sal.

III.

"TNOMITII
effQ
;

filius tranfiit

Formias viii

Id. currens

ad

matrem Neapolim, mihique

ad urbem
nyflus.

nuntiari juflit, patrem

cum

de eo curiofe

quasfiffet fervus nofter

Dio-

Nos autem audieramus eum

five in
id,

profe(Stum, live ad
fit,

Pomdif-

peium,

Hifpaniam.

Id cujufmodi
fi

fcire fane velim.

Nam
tus,

ad

quod

delibero, pertinet,

ille

certe

nufquam

cefHt, intelligere

Cnaeum, non

effe faciles

nobis ex Italia exi-

cum ea tota armis pra^fidiifque teneatur, hieme praefertim. Nam, li commodius anni tempus efTet, vel infero mari liceret quo iter interuti. Nunc nihil potefl, nifi fupero, tranfmitti
j

clufum

efl.

Quaeres igitur et de Domitio, et de Lentulo.

:

Brundufio nulla adhuc fama venerat

et erat hic dies vii Id.

quo rem

die fufpicabamur, aut pridie,

:

Brundufium
fi

venifTe Caefa-

Poftumum audire veltranfiffe enim jam putabat, les, perfecuturus erat Cnasum conjedtura tempeflatum ac dierum. Ego nautas eum non pu-

nam KaL

Arpis manferat.

Sed

tabam habiturum ille confidebat, et eo magis, quod audita naviculariis hominis liberalitas effet. Sed tota res Brundufina
:

jam quo modo habeat

fe^

diutius nefcire

non pofTum.

A D AT T

C U

B.

IX.

237

CicERo Attico Sal.

IV.

p GO

etfi

tam diu

requiefco,
;

quam

diu aut ad te fcribo,,

aut tuas literas lego

tamen

et ipfe

egeo argumento

epiflolarum, et tibi idem accidere certo fcio. Quae

enim foluto

animo familiariter fcribi folent, temporibus his excluduntur i quas autem funt horum temporum, ea jam contrivimus. Sed tamen, ne me totum aegritudini dedam, fumpfi mihi quafdam tanquam 3-gVs-, qu^ et politicse funt, et temporum horum ; ut et abducam animum ab querelis, et in eo ipfo, de quo agitur, exercear.
vnfiivy].

Eas funt hujufmodi.

ocwtyi^,

eI i^mTiov

kv

t^

Tr^^h, Tv^m-

Tvpcwvi^f^ivy!^
Ko(,v
fA,i)i\.Y[

mvTi tdottco Tvpavviaos Kct^TdXviTiv '7t^a,y~

zt6<

f^ATivTeov,
ivKctJoYiTiov
TVpcLVViif^ivYl

Q^
fjjyi

TovTO

tuv

'oKoov

y\

'ss-qKi?

Kivaiwivcrm.

eI

KccTuKvovig/:,,

ccvts^ cupYjTcii.
Vj

eI

'ZxreipcLTiov ex/p^y&tv t>]

TiWtpih,

aCUpCd }(^ KoyCO fMLTKoVy

TToty

77dKef/,C0.

Ei mKlTlKOV TD YjffVXoii^^Vf
oto.

cLva^x^pic^vToi
\ivd-ipia4

^
eI

^Tpido^ TvpoLvvafJ^Yig.
'mh.ifJLOV 'iTiUiCTiov
TYi

Ei

'mvTos

'iTiov

Kivavva "^
tuvtIjj

'ui^.
EI

%oW,

K&^

isiroKtopKYiTiov

TVpcCVVOVflivltU.
vioog,

ii f^Yj O0KlfAyoi^0V7S& tIjJ

2^

TIsKifjLOV

KoLTUKvtTlV TYig Tvpctv-^

oiu/oc^^oypctTfliov 'ofcocg toIs ctpi^otg.

iv Tdlg "mKiTtKiig,

e\ Tolg ivip^Tcctg >i (piKoig ovyKiv-

ouvivTiov
Ei

ko^v

f/A]

aoKUcrtv iv

(^iQovKive&cci 'sj^ rwv

'qKo>)v.

fJLiyocKod T^v mcrpioot,

KiviSvujivcreiiVy

ivio^TYJaug,

^' cwt^ Ti tSto ccv^Ki^

TYjg

ttuB-oov,

t^
tovs

(p^VfjB^eig,

kv i%KovTYig vmp
TisieiS^ocf

^T^i^og.

eI i^^iTiov cwto^
'Txrpog

koujT^ 7^1 }{^

\(^vov\cig

Toov

o\khotootoov

"zirpovotoLVy

ccCpif^G) TOLg

^^TToK^iHoLg.

Jn his ego

me

confultationibus exercens, et
et ab-

dilTerens in

utramque partem tum GrsEce, tum Latine,

et r^ Tr^^pya
t)

duco parumper animum a moiefliis,

Sed vereor ne
tibi ecKcapog j(im
tulit,
:

deliberOo

fi

enim

redte ambulaverit is^

incidit.

qui hanc epiflolam

in

ipfum tuum diem

238

EPISTOLARUM
CiCERo Attico
Sal.
me plenam
tum etiam
a te accepe-

V.

]^TATALI
conlilii,
:

dle tuo fcripfifti epiftolam ad

fummaeque cum
ifta

benevolentijc,

prudentis
rat,

eam mihi Philotimus

Sunt

poftridie

quam

reddidit.

quidem. quae difputas difficillima, iter

ad fuperum, navigatio infero, difceifus Arpinum, ne hunc fugiffe;

maniio Formiis, ne obtulilTe nos gratulationi, videamur:

fed miferius nihil,

quam

ea videre, qu^e

tamen jam, jam, in:

quam, videnda

erunt.

Fuit apud

me Poftumus

fcripii
!

ad te

quam
tatem

gravis.
!

Venit ad

me

etiam Q^Fufius, quo vultu

quo

fpiritu

properans Brundufium, fcelus accufans Pompeii, levi-

non feram, Curtium in curia potero ferre ? Age, finge me quamvis et^^o^ct%ui? hffic ferentem quid illa, D/V, M. T-ulli, quem habebunt exitum ? Et omitto caufam Reipublicae, quam ego amiffam
et flultitiam Senatus.
villa
;

Haec qui in mea

puto
tur.

enim hoc negem ?) fuccenfui. Semper enim caufas eventorum magis movent, quam ipfa eventa. Hasc igitur mala (quibus majora effe
cui plane (quid

cum vulneribus fuis, tum De Pompeio quid agam ?

medicamentis

iis,

quae paran-

quae polfunt

?)

confiderans, vel potius judicans ejus opera ac-

cidiffe et culpa,

inimicior eram huic,

elfe

quam
illo
;

ipfi

Caefari.

Ut

majores noflri funeftiorem diem

voluerunt Alienfis pugnae,

itaque alter re:

quam

urbis captas,

quod hoc malum ex

dies, alter in

ligiofus etiam

nunc

vulgus ignotus

fic

ego, de-

cem annorum
flixerat
;

peccata recordans, in quibus inerat

ille

etiam

annus, qui nos, hoc non defendente, ne dicam gravius, afpraefentifque

temporis cognofcens temeritatem, ig-

naviam, negligentiam, fuccenfebam.

derunt.
Beneficia ejufdem cogito
;

Sed ea jam mihi excicogito etiam dignitatem.

epiflolas fer-

Intelligo ferius

equidem quam vellem, propter

;

monefque Balbi

fed video plane nihil aliud agi, nihil

adtum

A D AT T
ab
initlo,

C U

B.

IX.
fi

239
quis apud

quam ut hunc occideret. Ego igltur, Homerum, cum ei et mater et dea dixiflet,
AvTiKO, ya,p
roi i7rei\a, ^eQ'
'

EkIopo, mriA,os iTOi^os

matri ipfe refpondit,

AuTuca, Ti^vccilui,
iTrii inc

KT$ivo[jt.ivu iTmfAAJvcot

af ifA,i7iS.oy iTcupu quld fi non iTcupu folum, fed etiam

:

ivipyirv\ ?

adde,

tali viro,

talem caufam agenti

et

ego vero hiEc

officia

mercanda

vita puto.

Optimatibus vero
:

tuis nihil

con-

fido, nihil

daturi
ta

jam ne infervio ^uidem video ut fe huic dent, ut fint. Quidquam tu illa putas fuiife de valetudine decrepric his

municipiorum,

de vidloria gratulationibus ? Timent,

inquies.

At

ipfi

tum
:

fe timuiffe dicunt.

Sed videamus quid

confilia nafcentur,

adlum

fit

Brundufii

ex eo

fortalTe

mea

aliaeque literae.

CicERo Attico Sal.

.VI.

"^r

OS

adhuc Brundufio

nihil.

Roma

fcripfit

Balbus,

jam Lentulum Cos. tranfmififTe, nec eum a minore Balbo conventum, quod is hoc jam Canufii audiffet
putare

inde ad

fe

eum

fcripfiffe,

cohortefque fex, quas Albae fuifTent,

:

ad Curium via Minucia

ct brevi
-y

tranfiffe

id Caefarem ad fe fcripfiffe,

Ergo utar tuo coniilio neque me Arpinum hoc tempore abdam etfi Ciceroni meo togam puram cum dare Arpini vellem, hanc eram ipfam
tempore
:

eum

ad urbem futurum.

excufationem relidiurus ad Caefarem

offendetur, cur

fed fortaffe in eo ipfo

fi

non Romas potius.

Sed tamen

efl

conveniid
efl,

cndus, hic potifi^mum.

Tum

reliqua videbimus,

et

quo,

et

qua, et quando.

D.omitius, ut audio, in Cofano, et

:

quidem, ut aiunt, paratus ad navigandum

,non probo ut
;

fi

in

Hifpaniam,

fi

ad Cnaeum, laudo

quovis potius certe,

afpicere

quam

Curtium videat ; quem ego patronus Quid alios ? Sed, opinor, quiefcamus

-,

non pofTum. ne noftram culpam

240
coarguamus
;

EPISTOLARUM
qui,

dum

urbem,

id efl patriam,
ita

amamus, dum-

que rem conventuram putamus,

interclufi captique fimus.

nos gefllmus, ut plane

epiftola,

Scripta

funt

allatae

hoc exemplo.
duo
et

Capua literge Pompeius mare tranjiit cum omnibus

:

jam

7nHitibuSy

quos fecum
Co7ifuleSy
eo,

habuit

hic

numerus

eji

hominum

millia

XXX

et

'Tribuni plebisy et Se?iatores, qui

et die
liberis.

fue^
dici-

runt cum
tur a. d.
ti.

IV.

cum uxoribus Nonas Mart, Ex ea

omties

Confcendijfe

fuere Septemtriones ven^

Navesy quibus ufus non ef, omnes aut prcecidiffe, aut inDe hac re literce L, Metello Tribuno plebis cendijfe, dicunt.

Capuam
licitus

allatce

funt ab Clodia focru, quce

ipfa tra?ifiit.

Ante

fol-

eram

et angebar, ficut res fcilicet ipfa cogebat,

confilio explicare nihil polfem

peius et Confules ex Italia

nunc autem, exierunt, non angor,

:

cum poftquam Pomfed ardeo

dolore

^^e

f^oi v\to^

Non

fum, inquam, mihi crede, mentis compos

tantum mihl

dedecoris admifilTe videor.

qualicunque confilio ufo,

fa

non primum cum Pompeio, deinde cum bonis effe, quamvis cau-

Me

temere inftituta

praefertim

cum

ii ipfi,

quorum ego

caufa

committebam, uxor, filia, Cicerones pueri, me illud fequi mallent ? hoc turpe et me indignum putarent ? Nam Quintus quidem frater, quidquid mihi placeret, id red:um fe putare aiebat, id animo aequifiimo fequebatur. Tuas nunc epiflolas a primo lego. H^e me paulum recreant. Pritimidius
fortunas

me

mae monent
oflendunt,
videor, fed
et

et rogant,

ne

me

projiciam

proximas

te

gaudere
turpis

me

remanfiffe.
diu,

Eas
lego
:

cum

tam

dum

minus mihi deinde emergit rurfum

lego,

dolor, eripe

^'%|0^ (potvTcca-ioc.

Quamobrem

obfecro

te,

mi

Tite,

mihi hunc dolorem, aut minue faltem, aut confolatione, aut confilio, aut quacunque re potes. Quid tu autem pofTis ? aut
quid

homo quifquam

vix

jam Deus. Equidem

fieri

illud molior,

quod tu mones, fperafque

ut abfim,

poffe, ut

mihi Caefar concedat

cum

aliquid in Senatu contra

Cnaeum

agatur.

Sed

A D AT T
timeo ne non impetrem.

C U

B.

IX.
;

241

quidem lcias, quos fequamur) Q^Titinii filium cum C^fare efTe nuntiat: fed illum majores mihi gratias agere, quam vellem. Quid autem me roget, (paucis ille quidem verbis, fed iv ^vvil>,y.ei) cogquod tu non valuifti. nofce ex ipfius epiflola. Me miferum Una fuiflemus confilium certe non defuilTet, sJm Ju epx^^ixivco. Sed acfta ne agamus reliqua paremus. Me adhuc haec duo fefellerunt, initio fpes compolitionis, qua fad:a volebam uti
(ut
!

Venit ab eo Furnius

populari vita, et follicitudine fenedlutem noflram liberari

de-

inde bellum crudele et exitiofum fufcipi a Pompeio intellige-

bam

melioris mediusfidius civis et viri putabam, quovis fup-

plicio afiici,

quam

illi

crudelitati

non folum
fatius fuiffe,

praeefle,

verum

etiam
iis.

intereffe.

Videtur vel mori

quam

effe

cum

Ad

haec

igitur cogita,

mi

Attice, vel potius excogita.

Quemvis eventum

fortius feram,

quam nunc

dolorem.

C^SAR

Imp.

S.

D.

Ciceroni Imp.
vidijjem
-,

/^UM

Furnium nojirum tantum

commodo potuijfem
;

neque loqui, neque atque ejjhn in

audire, meo
itinere, pramijjis

properaremf

jam
te,

legionibus

praterire tamen non potui, quin

:

et Jcriberem

ad

et illum

mitterem, gratiajque agerem

et

Ji

hoc et Jeci Jcepe, et Jcepius mihi

reris.

JaBurus

videor

ita

de

me me^

In primis a

te peto,
;

quoniam
ut tuo

confido

me

celeriter

ad urbem
dignitate,
:

'venturum, ut te ibi videam

ope

conjilio,

gratia,

omnium
mea,

reru?n, uti pojjim.

Ad propojtum
ignojces,

revertar

Jejiina-'

tioni

brevitatique literarum:,

Reliqua ex Furnio

cognojces.

ToM.

VIII.

242

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

VII.

CCRIPSERAM
fed eo die
is,

adte epiftokm, quam darem iv Id. cui dare volueram, non eft profecftus.
ille

Venit autem eo ipfo die

attulit

celeripes,

quem

Salvius dixerat

quiddam quafi animulas reftillarunt. Recreatum enim me non queo dicere {^6. plane t^ avvi-xfiv effecifti. Ego enim non jam id ago, mihi crede, ut profperos exitus confequar iic enim video, nec duobus his vivis, nec hoc uno, nos unquam Rempublicam habituros. Ita
uberrimas tuas
literas,

quie mihi

neque de otio noflro fpero jam, nec ullam acerbitatem

recufo.^
vel,

Unum
mififle:

illud

extimefcebam, ne quid turpiter facerem,

Sic ergo habeto, falutares te

di-

cam, jam eifecifTem.

mihi

literas

neque folum has longiores, quibus

;

nihil potefl effe ex-

plicatius, nihil perfedlius

fed etiam illas breviores, in quibus

hoc mihi jucundiflimum fuit, confilium fadtumque noflrum a pergratumque mihi tu fecifti, a quo diligi me, Sexto probari Longior vero tua epiflola et, quid redlum fit, intelligi, fcio.
:

non me folum,
cf.TMVTnTi?

fed

utar tuo confilio,

meos omnes, aegritudine levavit. Itaque et ero in Formiano ; ne aut ad urbem

;

mea animadvertatur

aut,

fi

nec hic nec

illic

eum

vi-

dero, devitatum fe a

me

putet.

Quod autem

fuades ut ab eo
ipfi

petam, ut mihi concedat, ut idem tribuam Pompeio, quod

tribuerim
et
;

id

me jam pridem

agere intelliges ex
:

literis

Balbi

Oppii, quarum exempla tibi mifi

mifi etiam Caefaris ad eos

fana

mente fcriptas, quo modo in tanta infania. Sin mihi Ca3far hoc non concedat video tibi placere iUud, me TroXiTivucc cum de pace fufcipere in quo non extimefco periculum enim tot impendeant, cur non honefliffimo depacifci velim ? Sed vereor ne Pompeio quid oneris imponam ;
-,

M)?

(AOi

yo^yeilw

}i.i<Piz?\r,v

octvolo

TnXoooii

intorqueat.

Mirandum enim

in

modum

Cnoeus nofler Syllani

: ;

A D AT T
quam minus
vis
?

C U

M
m

B.

IX.
Nihil
ille

243

regnl fimilitudinem concupivit.

e\^u)5

Kiya.

un-

obfcure

tulit.

Cum

hocne

igitur, inquies, efTe

Beneiicium fequor, mihi crede, non caufam, ut in Mi.

.
.

lone, ut in

Sed haec hadtenus. Caufa igitur non bona

fed

eft

immo

optima

agetur (memento) foediffime.

Primum
Sed

coniilium

eft fufFocare

urbem
;

et Italiam

fame

deinde agros

vaftare, urere, pecuniis

locupletum non abflinere.

cum

eadem metuam ab hac parte fi illinc beneficium non fit, redius putem quidvis domi perpeti. Sed ita meruiffe illum de me puto, ut Axct^fiTioi^ crimen fubire non audeam. Quanquam a te ejus quoque rei jufta defenfio eft explicata. De triumpho tibi afientior ; quem quidem totum facile et libenter abjecero.
Egregie probo
fi

fore, ut,

dum

agamus,

^jA^s'

cdpcoios

obrepat

modo,

inquis, fatis ille erit firmus. Eft firmior etiam,

quam
vale-

putabamus.
bit,

De

ifto licet

bene fperes.

Promitto

tibi,

fi

nuUam relidurum. Tene igitur focio ? Contra mehercule meum judicium, et contra omnium antiquorum au6toritatem nec tam ut illa adjuvem, quam ut
tegulam illum in
Italia
;

hffic

ne videam, cupio difcedere.

infanias,

Noli enim putare tolerabiEtfi quid te

les

horum
?

nec uniufmodi, fore.

horum

fugit

legibus, judiciis,

Senatu fublato, libidines, audacias,

fumptus, egeftates tot egentifBmorum hominum, nec privatas

pofTe res, nec

Rempublicam,
:

fuftinere.

Abeamus
tibi

igitur inde
:

qualibet navigatione
certe abeamus.
dufii

etfi

id

quidem, ut
id

videbitur

fed

adtum

fit.

rimus, fcirique

quod expedas, quid BrunBonis viris quod ais probari, quae adhuc feceab iis nos non profed;os, valde gaudeo ; fi efl
Sciemus enim,

nunc
tius
:

ullus gaudendi locus.

id

De

Lentulo inveftigabo diligenforti,

mandavi Philotimo, homini

eft,

ac

nimium

opti-

argumentum ad fcribendum fortafle jam defit nec enim alia de re nunc ulla fcribi poteft et de hac quid jam amplius inveniri poteft ? Sed quoniam et
mati.

Extremum
:

ut tibi

ingenium fuppeditat,

(dico mehercule, ut fentio)

;

et

amor,

quo

et

meum

ingenium incitatur

perge, ut facis, et fcribe

h 2

244
quantiim potes.

E P
In

T O L A R U
: :

M
Invitas,

Eplrum quod me non

non moleftum, fubirafcor fed vale nam, ut tibi dum, ungendum, fic mihi dormiendum. Etenim mihi fomnum attulerunt.

comltem ambulanliterae tuae

Balbus et Oppius

S.

D. M.

Ciceroni.
etia?n amplif-

\TE D U M
mum

homlnmn hwnlliumy ut nos fumusyfed

co7ifilia

fimorum virorum^
rifque prohari folent.

ex eventu, non ex 'uoluntate^ a pleverijfi-

T^amen freti tua hmnanitatet quod

nobis videbitur, de eo^

;

quod ad nos

fcripfjiiy

tibi confilium

dabimus

quod fi

noji

fuerit prudensj at certe ab optima

fde

et

optimo anifno profcifcetur.

Nos nif
uty

idy

quod nofro judicio Cc^fa^

venerit,

rem facere oportere exifimamusy

fmul Romam
iis

agat
ipfo

de reconciliatione gratice fuce et Pompeii, id

eum fadlurum ex
qui utrique

cognoviffemusy te hortari defneremusy ut velles

quofaciliusy et ?najore

rebus i?iterefe,
es

cum
:

dignitatCy

per

tCy

con-

jundiuSy res tota confieret

auty

ex contrario putaremus Ccefa-

rem id non faBurumy

fciremus
te
-,

et

eum

velle

cum Pompeio
contra

bellutn

gererCy

nunqua?n

tihi
;

fuaderemusy

hominem

opti??je

de

meritum arma ferres

Sed

fciiti te f??iper oravif^ius, ne co?2tra Cce-

farem pugnares.

cu??i

etiamnu?ny
;

quidfaElurits Ccefar fty

nifi

ma-

gis opi?iariy qua?n fcircy pofimus

non poffumus

hoc

non videri

eam tuam

efe dignitatemy neque fidem o?n?iibus cog?iitamy ut con^

tra alterut?~umy
et hoc

cum

utrique fis maxime necefwiusy

arma feras

non dubitamus quin Ciefar pro fua huma?iitate maxime fit

probaturus.
iit

Nos

ta??ien (fi tibi

videbitur)

ad Cafarem
:

fcribe??iusy
erit nobis

nos hac re certiores faciat quid

aBurus ftt
te

a quo fi
-,

refc?-iptu?ny flatimy

qua fentiemusy ad
et

fcribemus

et tibi fideni
?Jon

faciemus nos ea fuaderey quce nobis videntur tuce dignitatiy

faris rationiy
efie

Cce-

utilifiima :

hoc Ccefarem,

profua

indulgetitia in

fuos, probaturum putamus.

A D AT T

C U

B.

IX.

245

Balbus Ciceroni Imp.

S.

C/
peium

vales, bene

ejl.

Poflea

quam quam

literas

communes cum Oppio

ad
',

te dediy

ab C^fare epijlolam accepit cujus exemplum

cupiat concordiam,

tibi mifi
et
:

ex quibus perfpicere poteris,

reconciliarey et

Pomquod

quam remotus ft ab omni

crudelitate

eumfentire, ut debeo, valde gaudeo.

tate, idem mebercule,

De

te,

et
-,

tua fde et pie-

mi

Cicero, fentio, quod tu

non pofje tuam

famam
tum

et

officium fuflinere,

ut contra eum armaferas, a quo tan-

beneficium te accepiffe pradices, Ccsfarem hoc idem probaturum,

;

exploratum profmgulari ejus humanitate habeo

eique
belli

cumulati/li-

me fatisfaSlurum
lum
in te,
tali

te certo fcio,

cum nullam partem

contra

eum

fufcipias, 7ieque focius ejus adverfariis fueris

et

tanto viro, fatis habebit,

fua concefjit voluntate, ne in iis cajiris efjem, lum aut Pompeium futura effent quorum benefcia maxima ha',

Atque hoc non fofed etiam mihi ipfe quce contra Lentufibi prcefii-

berem
tifem

fibique fatis

effe dixit,

fi rogatus urbana

officia

qua etiam

ilH,

idfi vellem, pmflare poffem.

;

Itaque nunc
qfficium,

Pomce omnia negotia Lentuli procuro, fufineo

fidem, pietatem, his prccfio.
compofitionis fpem non defperatifjimam

meumque

Sed mehercule rurfus jam abjedlam

effe

puto

quonia?n Ccefar

efi

ea mente, qua optare debemus.

te

Hac

re mihi placet, fi tibi videtury

ad eum Jcribera,

et

ab

eo prcejidium petere,

ut petifii a

Pom-

peio,

me quidem approbante, temporibus

rationem habiturum.

Milonianis.

Prcefiabo ffi

Ccejarem bene Jiovi) eum prius tuce dignitatis,

tis,

quam
tibi

Juce utilita^

Hcec quam prudenter

Jcribam, nebenevolentia,

Jcio

Jed

illud certe fcio,

me ab fingulari amore ac
:

qucecunque fcribo, tibifcribere

quod

te,

ita incolumi Ccefare

mo-

rlar, tantifacio, ut paucos ceque ac te caros

habeam.
na??z

De

hac re

cum

aliquid confiitueris, velim mihi fcribas

non mediocriter
prcefiare
p.ofiis
-r.

lahoro,

ut utrique,

ut

vis,

tuam benevolentiam

qua?n ?nehercule te prcefiaturum confido,

Fac

ut valeas.

246

E P

T O L A R U

M
I

C^SAR O P
(^A UD E O
tis ea,

O,

O R N E L

O,

S.

mehercuk vos Jignificare

UtertSy

quam valde proheutar

li-^

qua apud Corjinium fujit

hoc libentius, quod

gejla,

Conjilio 'vejlro

henter,

et

mea fponte facere

et

conjiitueramy ut

quam

lenijjimum

me praberem,

Pompeium darem operam ut

quoniam reliqui crudelitate

reconciliarem,

'Tentemus hoc modo, Ji pojjumus omnium voluntates

-,

recuperare, et diuturna viBoria uti

cdium effugere non potuerunt, neque viloriam diutius tenere, prceter

tio

unum L.
vincendi,

Syllam, quem imitaturus nonjum,

Hcec novafit ra~

nos

ut

mifericordia

et

liberalitate

muniamus.

Id
et

quemadmodum
cipiatis.

fieri pojjit,

non nulla mi in mentem veniunt,

his rebus rogo vos ut cogitationem

multa reperiri pojfunt,

De
et

fuf-

Cn. Magium, Pompeii prcefeSlum,

deprehendi

fcilicet

meo

inflituto

ufusfum,
in

eumflatim miffumfeci.

fam

duo pra-

feBifabrum Pompeii
funt.

meam
ejfe,

potejiatem venerunt, et a

me

mifji

Si volent grati
ejje a77iicus,
:

debebunt

Pompeium
et

hortari, ut malit

mihi

quam

his,

qui et

illi

mihi Jemper fuerunt inimi'

cijjimi

quorum

artificiis

effeSlum

eji,

ut Rejpublica in hunc fatum

perveniret.

CicERo Attico Sal.

VIII.

OCENANTIBUS
Statius

11

Idus nobis, ac

nodu quldem,

a te epiftolam
quaeris,

brevem

attulit.

De Lucio

Torquato quod modo

non modo Lucius, fed etiam Aulus, profedtUs efl j alter multos dies. De Reatinorum corona quod fcribis, molefte fero. In agro Sabino fementem fieri profcriptionis, fenatores multos efle Romae, nos quoque audieramus.
efl:,

Ecquid potes

dicere cur exierint

In his locis opinio

conjedtura magis,

quam

nuntio, aut

literis,

Caefarem For-

A D AT T
mlls
a. d.

B.

IX.

247

XI Kal. Apr. fore.

Hic ego vellem habere Homeri

cui dicerem
:

illam

Minervam fimulatam Mentori,

N.ullam rem unq.uam difficiliorem cogitavi

fed cogito tamen

:

;.

nec ero ut in malis imparatus.

Sed cura ut valeas

puto enim.

diem tuum heri

fuilTe^

CiceroAtticoSal^
IX.

np R E S
tem

epiftolas tuas accepi poftridle Idus

:

erant au-

IV, III, pridie, Idus datas

igitur antiquiffimcB

cuique

primum

refpondebo.
;

Aifentio tibi ut in
;

Formiano po~
ejus nul-

tiffimum commorer
antea ad te fcripli,

etiam de fupero mari

palpaboque, ut

ecquonam modo poffim voluntate

attingere.

lam Reipublicae partem

Quod

laudas, quia oblivifci

;

me

fcripfi

ante fad:a et delida noftri amici

ego vero

ita facio.

Quin ea ipfa, quae a te commemorantur fecus ab eo in me ipfum fada effe, non memini: tanto plus apud me valere beneficii
gratiam,

quam

injuris dolorem, volo.

Faciamus

igitur,

ut

cenfes, coliigamufque nos. 2o(p<^y^ enim, fimul ut rus decurro

atque in decurfu

^iiretg

meas commentari non defino

judicandum.
^iovv(nog

fed funt

quaedam earum
fit

perdifficiles ad

De
h

optimatibus
Titinii

fane ita ut vis, fed nofti illud,

KopivQ-a).

filius

apud Caefarem

eft.

Quod autem
-,

quafi vereri videris,

ne
nifi;

mihi tua
confilium

confilia difpliceant
et literae tuas. tibi in

me

vero nihil deled:at aliud,

Quare

fac, ut oftendis,
:

ne

deftiteris

ad

me, quidquid
credis de

mentem
:

venerit, fcribere

mihi

nihil po->

teft efte gratius.

Venio ad alteram nunc epiftolam.

Red:e non.

numero militum

ipfo dimidio plus fcripfit Clodia.

;,

Falfum etiam de corruptis navibus, Quod Confules laudas ego quoque animum laudo, fed confilium reprehendo dif:

ceflu

enim illorum,

ad:io de pace fublata eft

quam quidem

ego meditabar.

Itaque poftea Demetrii librum de concotdia.

24.8 tibi remifi, et

EPISTOLARUM
Philotimo dedi.

Nec

vero dabito, quin exitio-

fum bellum impendeat,

tamen doleo non
ris

cujus initium ducetur afame.

Et me
noftri

intereffe

huic bello

in

quo

tanta vis fcelefit,

futura

eft,

ut,

cum

parentes non alere nefarium

principes antiquilTimam et fan^flilTimam parentem patriajn famc

necandam putent.
fui fermonibus.

Atque hoc non opinione timeo,

fed inter-

Omnis

haec claifis Alexandria, Colchis,

Tyro,

Pamphylia, Lycia, Rhodo, Chio, Byzantio, Lefbo, Smyrna, Mileto, Coo, ad intercludendos commeatus Italiae, et ad occupandas frumentarias provincias,
Sidone, Arado, Cypro,

At quam veniet iratus et qui eam maxime falvam volebant, quafi

comparatur.
!

iis

quidem maxime,
ab
iis
fit,

relidius

quos
per-

reliquit.

Itaque mihi dubitanti, quid

me

facere par
;

magnum

pondus

affert

benevolentia erga illum

qua dempta,

perire melius elTet in patria,

quam

patriam fervando evertere.

De

Septentrione plane ita

Graeciae

eft.

Metuo,

ne vexetur Epirus.
iri

Sed quem tu locum

non direptum

putas

Praedicat

enim palam,
rem,

et militibus oftendit, fe largitione ipfa fuperiofore.

quam hunc,

Illud

me

praeclare

admones,

cum

cum gravitate potius, loquar. Plane fic faciendum. Arpinum, cum eum convenero, cogito, ne forte aut abiim cum veniet, aut curfem huc
illum videro, ne nimis indulgenter, et ut
illuc via deterrima. diffQ pridie Idus.

Bibulum, ut

fcribis,

audio venilTe, et re-

Philotimum, ut

ais epiflpla tertia,

:

expeda-

bas

at ille Idib. a

me

profedlus eft

eo ferius ad tuam illam

cpiftolam, cui ego ftatim refcripferam, redditae funt meae literx,

fit,

De Domitio

ut fcribis, ita opinor

Ifte

elle,

ut et in Cofano
turpiffimus et
ait

et confilium ejus ignoretur.

omnium

fordidiffimus,
pofTe, ell ille

qui Confularia comitia a PrjEtore

haberi

quidem, qui femper in Republica fuit. Itaque nimirum hoc illud eft, quod Casfar fcribit in ea epiftola, cujus

xemplum ad

te mifi,
j

fe velle uti conjilio

meo

-,

age, efto

hoc

commun^

gratia

ineptum

id

quidem
;

fed,
;

puto hoc fimulat

fortaffe fententia

ad quafdam Senatorum

fententias

dlgnitate

A D AT T
Confularls.
Illud
fufpicari coepi

C U
efl,

M
ope

B.

IX.
Id,

249
ego

extremum

omnium rermu

tum ex

tuis literis, aut

hoc ipfum

effe,

aut

non

multo fecus

nam permagni
Id affequitur,
fi

ejus intereft,

rem ad interregnum

non

venire.

per Praetorem Confules creantur.

habemus non modo Confules a Prastore, fed ne Praetores quidem creari jus t^Qy idque fad:um effe nunquam. Confules, eo non effe jus, quod majus imperium a miPraetores autem, cum ita rogentur ut nore rogari non fit jus collegas Confulum fmt, quorum efl majus imperium. Aberit non longe, quin hoc a me decerni velit, neque fit contentus

Nos autem

in libris

Galba, ScEevola, Caflio, Antonio.

Tore ^o;

%tvo;

vj^^a,

%3-&Ji/.

Sed quanta tempcflas impendeat, vides.

natores, fcribam ad te,
taria redte intelligis
;

Qui

tranfierint Se-

cum certum

habebo.

De

re

frumenved:i-

quae nullo

modo

adminiflrari

fme

gaUbus potefl

nec fine caufa et eos, qui circum illum funt,

et

omnia
velim

poftulantes,
etfi,

bellum nefarium,

times.

Trebatium

noflrum,
:

ut fcribis, nihil bene fperat,

fac horteris, ut properet
Casfaris
:

tamen videre fane

quem

opportune enim ad

me

De Lanuvino ftatim ut audivi Phameam mortuum, optavi, fi modo effet futura Refpublica, ut id ahquis emeret meorum neque tamen de te,
ante

adventum

venerit.

maxime meus, cogitavi fciebam enim te quoto anno, et quantum in folo, folere quaerere ; neque folum Romse, fed etiam Deli, tuum digamma videram. Verumtamen ego illud, quanquam efl bellum, minoris seflimo, quam aeftimabatur
qui
:

Marcellino Confule,
Antii

cum

ego

iftos

hortulos propter

domum,

quam tum habebam, jucundiores mihi fore putabam, et minore impenfa, quam fi Tufculanum refeciffem. Volui H-S
quingentis
venale
: :

egi per prasdem,

:

illi

daret, Antii

cum

haberet

noluit

fed

nunc omnia

ifta

jacere puto propter

num:

morum
potius,

caritatem.
fi

Mihi quidem

erit

aptifiimum, vel nobis

tu

emeris.
:

Sed ejus dementias cave contemnas

valde

eft

venuftum
VIII.

quanquam mihi

ifta

omnia jam addid:a

I
i

ToM.

250

E P

T O L A R U
epiftolis tribus

M
:

vaflitati videntur.

Refpondi

fed

expedo

alias

nam me adhuc

tuas literae fuflentarunt.

Data Liberalibus.

CicERo Attico Sal.

X. I^'
I

HIL

habebam, quod fcriberem

et ad tuas

neque enim novi

omnes refcripferam pridie. Sed cum me sgritudo non folum fomno privaret, verum ne vigilare quidem fme fummo dolore pateretur, tecum ut quafi loquerer, in quo uno acquiefco, hoc nefcio quid, nullo argumento propofito, fcribere inftitui. Amens mihi fuiife videor a principio, et me una haec res torquet, quod non omnibus in rebus labentem, vel potius ruentem,

quidquam audieram,

quam unus

manipularis fecutus fim.

:

Pompeium tanVidi hominem xiv KaL

quid ageret
:

Febr. plenum formidinis

illo ipfo die fenfi

;

nun-

quam mihi
deftitit.

poftea placuit

nec

unquam
^ooltKoig

aliud in alio peccare

Nihil interim ad
quaeris
-,

me

fcribere, nihil nifi

fugam cogi-

tare.
fulfae,

Quid

licut

ev rol^

alienant

immundas, in-

indecorae

lic

me

illius

fug^

negligentiaeqiie deformitas
faciebat, quare ejus fugae

avertit ab

amore:

nihil

enim dignum

comitem me adjungerem. Nunc emergit amor ; nunc defiderium ferre non polTum ; nunc mihi nihil libri, nihil literse, ita dies et nodies tanquam avis illa nihil dodtrina prodeft evolare cupio. Do, do pcenas temeritatis mare profpedio meae etfi quae fuit illa temeritas ? quid feci non confideratiffime ? Si enim nihil praster fugam quaereretur, fugiffem libenfed genus belli crudeliflimi et maximi, quod nondum tiflime vident homines quale futurum fit, perhorrui. Quae minjE municipiis ? quae nominatim viris bonis ? quae denique omnibus,
:
-,

qui remanfifTent
tero ?

quam

crebro illud
:

Sylla potuity

ego non po-

Mihi autem haeferunt illa male Tarquinius, qui Porfenam, qui Odtavium Mamilium,' contra patriam^ impie Coriolanus, qui auxilium petiit a Volfcis
-,

red:e Themiflocles, qui

AD ATTICUM
mori malult
Marius,
vi<floria
j

B.

IX.

251

nefarius Hlpplas, Piriilrati iilius, qui in

Mara-

thonia pugna cecidit, arma contra patriam ferens.

at

At

Sylla, at

Cinna

re6te
?

immo

jure fortalTe
?

fed quid

eorum
et

crudelius

quid funeftius

Hujus

belli

genus fugi;

eo magis, quod crudeliora etiam cogitari et parari videbam.

Me, quem
tem,
effe

nonnulli confervatorem

iflius urbis,

quem

paren-

Armeniorum, et Colchorum, copias ad eam adducere ? me meis civibus famem, vaftitatem inferre Italise ? Hunc primum mortalem efTe, deinde etiam urbem autem et pomultis modis polTe extingui, cogitabam pulum noftrum fervandum ad immortalitatem, quantum in nobis ellet, putabam ; et tamen fpes qua^dam me obtentabat fore, ut aliquid conveniret potius, quam aut hic tantum fceleris, aut ille tantum fiagitii, admitteret. Alia res nunc tota efl, Sol, ut efl in tua quadam epiflola, excidifTe mihi e alia mea. mundo videtur. Ut sgroto dum anima efl, fpes effe dicitur ; lic ego, quoad Pompeius in Italia fuit, fperare non deftiti. et, ut verum loquar, aetas, jam a Hasc, haec me fefellcrunt diuturnis laboribus devexa ad otium, domefticarum me rerum deledlatione molliit. Nunc, fi vel periculo experiundum erit,
dixerunt, Getarum, et
:

experiar certe, ut hinc avolem

quce fcripfi,

ante oportuit fortalTe

fed ea,

me

tardarunt,

et au6loritas

maxime

tua.

Nam

cum

ad hunc locum venifTem, evolvi volumen epifcolarum

tuarum, quod ego fub figno habeo, fervoque diligentiflime.

Erat igitur in
ea,

quam x Kalend.
;

Febr. dederas, hoc modo,

quorfum jiuant
ut ego exif"

Sed videamus

et

Cnaus quid agaf,

Sed tum demum

et illius rationes

^odfi

ijle

Italiam relinquet

faciet omnino malet

confilia

ety

timo, AXoyWcag,

nofra commutanda erunt.

Hoc

diem quartum, quam ab urbe difceflimus. Deinde viii Kalend. Febr. Tantummodot Cnaus nofer, ne, ut
fcribis

pofl

urbem AKcyi^oo?
teras,
lic,

reliquit,

fc

Italiam relinquat.

Eodem

die das al:

quibus mihi confulenti planifTime refpondes

efl

enim
in

Sed venio ad confultationem tuam.

:

Si Cnaus Italia

cedit,

urbem redeundum puto

quce enimfinis peregrinationis f

Hoc mihl

li

252
plane
hasfit
:

E P
et
;

T O L A R U
peregrinationem

M
vTrcKa^i^^yi.

nunc

ita video,

inlinitum belliim jundlum mi-

ferrima fuga
jy^n^^f^^os

quam

tu

Sequitur
nec

VI Kalend. Febr. EgOy Ji Pompeius

^naiiet in Italiat
:

res

ad paSiionem

venitt longius bellum puto fore

'^.(ymv^ov Jlrui

Jin Italiam relin-

Hujus igitur belli ego particeps, et focius, et adjutor, cfTe cogor; quod et H.TTrovoov, et cum civibus. Deinde vii Idus Febr. cum jam plura audires de Pompeii confilio, concludis epiftolam quandam hoc
quit,

ad pojieriim bellum

exi/limo,

modo

Ego quidem
te

tibi

non Jim auSior, Ji Pompeius Italiam re:

linquity

quoque profugere
;

fummo

enim periculofacieSy nec Rei-

publica proderis

cui quidem pojierius poteris prodejje, fi ma??feris,

Quem

(piXoTmTfiv

ac

TrsKiTiy^ov

hominis prudentis
?

et amici,

tali

admonitu, non moveret audoritas

Deinceps

tertio Idus

Fea

bruarias iterum mihi refpondes confulenti

lic,

^wd quaris

me fugamne fidami an moram deferendamy

'vero in
tibi,

utiliorem

putem, ego

prafentia fubitum difcejjum

ipfi

et prcecipitem

profediionem
:

cum
ejfe

tum

Cnceo, inutilem et periculofam puto

ejfe.

et

fatius

exifiimo,

vos dijpertitos et infpeculis

ejfe

Sed medius

fidius turpe

nobis puto

defuga

cogitare,

Hoc

turpe Cnaeus nofter biennio

et profcripturit diu.
yiViv.ooTi^ov

ante cogitavit,

ita fyllaturit

animus ejus

Inde, ut opinor,
et

cum

tu ad

me quasdam

fcripliiles,

ego mihi a
;

te

qusdam

figniiicari

putaffem, ut Italia cede-

rem

deteftaris

hoc diligenter xi Kalendas Martias, Ego vero

una cederes
In eadem

nulla epifiola fignificaviy fi Cnceus lialia cederet, ut tu

Qut fijigmficavi, non dico fui inconfians, fed demens.

epiflola alio loco, Nihil relinquitur nififuga
:

ciii te

focium neu-

tiquam puto

efih

oportere, nec

unquam putavi, Totam autem hanc

literis

deliberationem evolvis accuratius in

tias datis
:

viii Kalendas

Mar-

Si

M'

Lepidus

et

L.

Volcatius remanent,

manendum

puto, ita uty fi falvus fit Pompeius, et confiiterit alicubiy hanc vi'Ai\(M relinquas, et te in certamine vinci cum illo facilius patiaris,

quam cum hoc, in ea, quce perjpicitur futura, Multa difputas huic fententis convenientia.

colluvie

regnare.

Inde ad extre-

mum ^id fi,

3

inquis, Lepidus et

Volcatius djcedunt ? plane

A D AT T
ei.773/)jd.

C U

B.

IX.

253
Si

^od evenerit
nunc

igitury

ef qiiod egerisy

id <^^Kriov putabo.

tum
in

dubitares,

certe

non dubitas,

iftis

manentibus. De-

inde in ipfa fuga v Kalendas Martias, Interea non dubito, quin

Formiano manfurus Jis

commodijjijne eni?n rb f^i^ov ibi Kct^^c-.

nr.creii.

Ad

Kalendas Martias

cum

ille

quintum jam diem Brunfed

dufii elTet, Tw;;; poterimus deliberare, non fcilicet integra rcy

certe minus infraSiat

quamfi una

projeceris te.

Martias,

vtto rviv Ari^^iV

cum

breviter fcriberes,

Deinde iv Nonas tamen ponis hoc,

Hoc tamen dicam^ non pcenitera me confilii de tua manfionei et, quanquam magna follicitudiney ta^ ?nent quia minus inali puto effe^ quam in illa projediione, maneo infententiat et gaudeo te 7nanfiffe. Cum vero jam angerer, et
Cras fcribam pluray
et

ad omnia,

timerem, ne quid
Martias, 'Tamen
te

me

dedecoris effet admiffum, iii

Nonas

non

ef/e

una cum Pompeio non fero molefe,

difficile
;

Foflea fi opus fuerit t 7ion erit

erit cL(Ti^piqtv.

et

iili,

quoquo temporefiet,

Sed hoc

ita dicoy

Ji

bic,

qua ratione initiumfecit,

;

eadem catera aget, fincere^ iemperate, prudenter

et

va/de videro,

confideratius

utilitati nofrce

confuluero.

fcribis

Peduceo quoque noflro probari,

VII Idus Martias quod quierim, cujus

tuis
fcriptis

aud:oritas

multum apud me
ut nihil a
;

valet.

His ego

me
fed

confolor,

me adhuc
fi

delicflum

putem.

Tu modo
:

audloritatem tuam defendito

confciis egeo aliis.

adverfus

me

nihil opus efl

Ego,

nihil peccavi, reliqua tuebor.

Ad

ea tute hortare, et
hil

me omnino
omnes

tua cogitatione adjuva.

Hic nihoc ta~

dum

de reditu Caefaris audiebatur.

;

Ego

his literis

nien profeci

perlegi

tuas, et in eo acquievi.

CiceroAtticoSal.
XI.

ENTULUM
e viatore

noflrum

fcis

Puteolis effe

quod cum

Appia,

cum

is

quodam effet auditum, qui fe diceret eum in pauUim le(fticam aperuiffet, cognoffe ; etfi vix
tamen Puteolos pueros, qui pervefligarent^ et

verifimile, mifi

254
ad

E P
literas.

T O L A R U

M
fe

eum

Inventus ed vix in hortis fuis

occultans,
:

li-

terafque mihi remifit, mirifice gratias agens Csefari

de fuo

autem

confilio C. Ca^cio
eft

mandata ad

me

dediife.

Eum

ego

hodie expedtabam, id

xiii Kal. April.

Venit etiam ad

me
eft,

Matius Quinquatribus,
temperatus et prudens
otii.
;

homo

mehercule, ut mihi vifus

Quam
viaijccv,

illam

quidem eft femper audtor ille hac non probare mihi quidem vifus efl quam ut tu appellas, timere Huic ego in muho ferexiftimatus
!

mone
ad
te

epiftolam ad

me

Ca:faris oftendi,

eam, cujus exemplum

antea mifi; rogavique, ut interpretaretur, quid effet

confilio

quod

ille fcriberet,

meo

fe uti velle, gratia,

dignitatet ope re-

riim ojnnium.

Refpondit,
ille

fe

non dubitare quin

TroXiTiicov

tiam

meam
liceat.

ad pacificationem quaereret.
Reipublicae

opem et graUtinam ahquod

et

in hac

miferia

opus

efiicere

et

navare

mihi

Matius quidem

et

illum in ea fententia
Pridie

effe

con-

fidebat, et fe

audtorem fore polHcebatur.

autem apud

me

CrafTipes fuerat, qui fe pridie

ibi

fedtum, atque
qui VIII Idus

Nonas Mart. Brundufio proPompeium rehquiffe, dicebat ; quod etiam

nuntiabant
:

illinc profedti erant,

illa

vero

om-

nes, in quibus etiam Craffipes,

(qua prudentia, potes atten-

dere) fermones minaces, inimicos optimatium,

hoftes, meras profcriptiones,

municipiorum

meros

Syllas

quse

Lucceium
?

lo-

qui

quae totam Graeciam

quGe vero
;

Theophanem

et

tamen
difli-

omnis fpes falutis in illis tem ullam capio quietis

-,

eft

et

ego excubo animo, nec par-

et ut has peftes eifugiam,

cum
?

millimis noftri

effe

cupio.

Quid enim

tu

illic

Scipionem, quid

Fauftum, quid Libonem, pr^termiffurum

fceleris putas

quo-

rum
noftri

creditores
in
?

convenire dicuntur.
effediuros
?

Quid
vero
et

eos

autem,

cum
Cnsei
et

vicerint,

cives

quam

(A.c(,icpc-^uxUv

effe

Nuntiant i^gyptum,
cogitare,

Arabiam

sv^cuf^cvA,

Miorcm-o(gL(A,icLv,

Hifpaniam

abjeciffe.

Monftra narrant
et illa

quae falfa effe poffunt.

Sed certe et haec perdita funt,

non

falutaria.

Tuas

literas

jam

defidero.

Poft

fugam
te

noftrani

nunquam jam noftrarum

intervallum fuit.

Mifi ad

exem-

A D AT T
fed;urum puto.

C U

M
;

B.

IX.

255

plum literarum mearum ad Ciefarem

quibus

me

aliquid pro-

ClCERO
TTT
mecum

P.

S.

D. Ci^JSARI ImP.

legi tuas literas,

quas a Furnio noftro acceperam, qui-

urbem effem ; te velle uti conde gratia et de filio et dignitate mea, minus fum admiratus ope quid lignificares mecum ipfe qu^rebam fpe tamen deducebar ad eam cogitationem, ut te pro tua adniirabili ac iingubus
agebas, ut ad
:

lari fapientia

de otio, de pace, de concordia civium, agi velle

arbitrarer

et ad

naturam

et

eam rationem exiftimabam fatis aptam effe et perfonam meam. Quod fi ita eft et fi qua de
;
;

Pompeio
cura

noflro tuendo, et tibi ac Reipublicas reconciliando,

te attingit

magis idoneum,

quam ego fum,

qui et
illi

ad

eam cau-

fam profedlo

reperies

neminem

femper, et Senatui,

cum primum
ullam partem

potui, pacis
attigi,

audor

fui^ nec, fumptis armis, belli

judicavique eo bello te violari, contra

cujus honorem, populi

Romani

beneiicio conceffum, inimici

atque invidi niterentur.

fautor dignitatis tuae fui,

Sed ut eo tempore non

modo

ipfe

verum etiam casteris aucflor ad te adjuvandum ; fic me nunc Pompeii dignitas vehementer movet aliquot enim funt anni, cum vos duo delegi, quos praecipue
colerem, et quibus effem, ficut fum, amiciffimus.
a te peto, potius

Quamobrem
ut in tuis

omnibus precibus oro

bonus
vir,

et obteflor,

maximis

curis aliquid impertias temporis huic

quoque cogita-

tioni, ut tuo beneficio

gratus, pius denique, effe in

maximi

beneficii

pertinerent,
arbitror, et

memoria pofiim; quas fi tantum ad me ipfum fperarem me a te tamen impetraturum. Sed, ut ad tuam fidem et ad Rempublicam pertinet, me
veflrum
et

e paucis, et ad utriufque

ad civium concordiam,

per

te,

tibi de

quam accommodatiffimum, confervari. Ego, cum antea Lentuio gratias egiffem, cum ei faluti, qui mihi fuerat.

256
fuifTes
:

EPISTOLARUM
tamen
ledtis ejus literis,

quas ad

mc

gratiffimo

animo
gra-

de tua liberalitate beneficioque mifit, eandem

accepifTe putavi,

me

falutem a te

quam

ille

in

tum

cura, obfecro, ut etiam

quem fi me intelligis efle in Pompeium efle poffim.

CiCERo Attico
XII.

Sal.
cum mihi
elfe

T
j

EGEBAM tuas literas

tola aifertur

xiii Kalend.

epif-

Lepta,

circumvallatum

Pomjfidius

peium
ad
te

ratibus etiam exitus portus teneri.

Non

medius

prae lacrymis

poffum reliqua nec cogitare, nec

!

fcribere.

Mifi

exemplum. Miferos nos cur non omnes fatum illius una executi fumus ? Ecce autem a Matio et Trebatio eadem quibus Minturnis obvii Casfaris tabellarii. Torqueor infelix, ut jam illum Mucianum exitum exoptem. At quam honefca,
:

at

quam

expedita, tua confilia,

quam

evigilata tuis cogi*tatio-

nibus, qua itineris, qua navigationis, qua congreffus, fermo-

nifque

cum

Caefare

rum

vero invitatio

Omnia tum honefla, tum cauta. In Epiquam fuavis, quam liberalis, quam fraterna ?
?
:

De

Dionyfio fum admiratus

qui apud
:

me

honoratior fuit,
ha:c nof;

quam apud Scipionem

ulcifci

Panaetius

quo impuriflime
et odero

tra fortuna defpe(5ta efl.

Odi hominem,

utinam
quaefo,

polfem
vel

fed iilum ulcifcentur mores fui.

Tu,

maxime, quid agendum nobis fit, cogita, Populi Romani exercitus Cn. Pompeium circumfidet ; foffa et vallo feptum tenet j fuga prohibet ; nos vivimus, et ftat urbs ifla ?

nunc

Prstores jus dicunt

perfcribunt
?

i^idiles

ludos parant
?

viri
ire,

boni ufuras
ut infanus
-,

ego ipfe fedeo

Coner
?

illuc

implorare fidem municipiorum

irridebunt
;

boni non fequentur

leves

rerum novarum cupidi,

vi6tores praEfertim et ar-

mati, virn et
eft tui

manus

afferent.

Quid

cenfes igitur
vitas
?

ecquidnam
doleo,

confilii

ad fines hujus miferrimse

Nunc

nunc torqueor, cum quibufdam aut

fapiens videor,

quod una

AD ATTICUM
non lerim, aut
felix fuilTe.

B.

IX.

257

Mihi contra: nunquam enim illiuS vidlorise focius effe volui ; calamitatis mallem fuilTe. Quid ego nunc tuas literas, quid tuam prudentiam aut benevolentiam, implorem ? Adlum eft. Nulla re jam pofTum juvari, qui, ne quid optem quidem, jam habeo, nifi ut aliqua inimici mifericordia liberetur.
Ovx,

irvfjiog

Koytg,

ut opinor,

ille

de rati-

bus.

Quid enim

eft,

quod Dolabella
?

his literis, quas iii Idus

Mart. a Brunduiio dedit, hanc

ret,

ivr^fAi^Av

quali Casfaris fcribe-

eumque primo vento navigaturum ? quod valde difcrepat ab iis epiflolis, quarum exempla fed antea ad te mifi. Hic quidem mera fcelera loquuntur

Pompeium

in fuga effe

non

erat nec recentior audlor, nec hujus rei

quidem melior

Dolabella.

CiCERO Attico Sal.

XIII.

'T^UAS
:

XI Kalend. accepi
in id
:

literas,

quibus omnla confcierimus, quid acflatui,

filia differs

tempus,

cum
hse

tum

fit

et certe ita efl

nec interim poteft quidquam

fed ne cogitari quidem.

Quanquam

mihi

literae

Dolabellae

jubent ad priftinas cogitationes

reverti.

Fuit enim pridie Quin-

quatrus egregia tempeftas, qua ego ilhmi

ufum

puto.

iLwjccyuyYi

confiHorum tuorum non

angebant,

efl a

me

colled:a ad querelam, fed

magis ad confolationem meam.

Nec enim me tam

:

hasc

mala

quam
effe
j

fufpicio culpze, ac temeritatis meas

confiliis tuis

eam nul-

lam puto

quoniam cum

mea

fadla et confilia

confentiunt.

Quod mea

praedicatione fadlum effe fcribis magis,

ei

quam

illius

merito, ut tantum

debere viderer

efl ita.
ille

Ego
;

illa extuli

femper, et eo quidem magis, ne quid

:

fuperio-

rum meminifTe me putaret quas fi maxime meminiffem tamen illius temporis fimilitudinem jam fequi deberem. Nihil

me

adjuvit,

cum
VIII.

pofTet

et poflea fuit

amicus, etiam valde

illi.

ecquam ob caufam, plane

nefcio.

Ergo ego quoque

Quin

ToM.

; :

258

EPISTOLARUM
ille(5ti

etiam illud par in utroque noftrum, quod ab eifdem

fu-

mus. mihi

Sed utinam tantum ego

ille

ei

prodefle potuiffem,
fecit,
:

quantum
:

potuit.

Mihi tamen, quod

pararet,

gratiffimum
fi

nec

ego nunc
ofFendere

eum

juvare qua re pofTim, fcio

nec,

poffem,
:

cum

tam pefliferum bellum

adjuvandum putarem

tantum

manens nolo. Nec mehercule ifla videre, quae tu potes jam animo providere, nec intereffe iftis malis, pofTem. Sed eo tardior ad difcedendum fui, quod difficile efl de difceffu voluntario line uUa fpe reditus cogitare. Nam ego hunc ita paratum video peditatu, equitatu, clafTibus, auxiliis Gallorum, quos Matius e^^oini^tv, ut puto fed certe dicebat, peditum ccloo, equitum fex, polliceri fumptu fuo annos decem. Sed fit hoc xdTna-f^a,. Magnas habet certe copias
ejus htc
:

animum

et habebit non,

ut

ille,
;

vedigal, fed civium bona.

Adde con-

fidentiam hominis

adde imbecillitatem bonorum virorum

fibi

qui quidem, quod illum

ut tu fcribis,
ficafTet.

merito iratum putant, oderunt,

ludum

ac vellem, fcribis,

quifnam hic
fecit
;

figni-

Sed

et ifte, quia plus oftenderat,

quam

et

vulgo
ruftici

illum, qui amarunt,

non amant. Municipia vero et Romani illum metuunt, hunc adhuc diligunt. Quare
efl,

ita

pa-

ratus

ut,

etiam

fi

vincere non pofTit,

ipfe vinci pofTit

non videam.
7rsi%cva,y/,yiv.

quo modo tamen Ego autem non tam yivile.ccv huA\ y^

rct)v

JUS timeo,

quam
qua^ ne

tv^vvcov
ccXifxivo>,
:

^ejfc-^f,

inquit

llXa,TCiOv, olS'' oTi ^iiA,iyfAivcu cf.voLyA^oug.

Illa

video tibi non

probari
illis et

mihi quidem placebant

vTryitncnciv

led
fi

occultationem, et

hdelem

qu^

habebam in mihi Brunefl.

dufii fuppetant,

mallem

fed ibi occultatio nulla

Verum
Sextus
?

ut fcribis,

cum
?

fcierimus,

Viris bonis

me non

nimis excufo.

Quas enim

eos coenas et facere et obire fcripfit ad

me

quam

lautas

funt meliores

quam tempeftivas ? Sed fmt quamvis boni, non quam nos moverent me, fi effent fortiores. De
:

Trojanum fomniabam. Id ego volui Q^ fed pluris efl. Iftud tamen cuperem emeres, fi ullam fpem fruendi viderem. Nos qus monftra quotidie inteiligamus.
Lanuvino Phameae
erravi
:

A D AT T
ex
illo libello,

C U

B.

IX.

259

qui in epiflolam conjedlus

ut Csecius narrat.
:

efl.

Lentulus nofter

Puteolis eil

d^^yif^ovm,

Corfinienfem reformidat
beneficio Cjefaris
ta re.

Quid agat ? ^ia,T^07r?}v Pompeio nunc putat fatisfaftum

:

movetur

fed
?

tamen movetur magis perfpec;

Tene
:

miferius

Omnia mifera fed hoc nihil Pompeius Cn. Magium de pace mifit et tamen
haec ferre poffe
; ;
:

oppugnatur

quod ego non credebam fed habeo a Balbo lilege, qusefo, et illud teras, quarum ad te exemplum mifi infimum caput ipiius Balbi optimi, cui CnaEus nofler locum, ubi hortos aedificaret, dedit quem cui noflrum non faspe praeSed, ne bis eadem legas, ad tulit ? itaque mifer torquetur. ipfam te epiflolam rejicio. Spem autem pacis habeo nullam.
:

Dolabella fuis
quitur.
fperata
;

literis,

Idibus Mart. datis,

illa

merum bellum

lo-

Maneamus

ergo in

eadem

fententia mifera et de-

quando hoc miferius

efTe nihil potefl.

Balbus Ciceroni

Imp.

S.

/^M SAR
fcripji.
rit,

nobis literas perbreves mijitt

epiftolce fcire

Brevitate

poteris

quarum exemplumfubeum valde ejje difentum,

qui tanta de re tam breviter fcripferit.

Si quid praterea novifue^

fiatim tibifcribam.

C^sAR Oppio, Cornelio,

**

S.

A.

d. VII Id.

Mart. Brundufium veni

efl

ad

**

pofui.

Pompeius
in

Brundufii.

Mifit ad

murum caflra me Cn. Magium

conficere,

*'
*'
*'

de pace: quas vifa funt refpondi.

Hoc

vos flatim fcire volui.

Cum

fpem venero de compofitione aliquid me

ftatim vos certiores faciam."

^omodo me nunc putasy mi

fpem

Cicero, torqueri, pojlquam rurfus in

pacis veni, ne qua res eorum compoftionem impediat ?

Namque,

i6o

EPISTOLARUM
opto.

qiiod abfens facere pojfumy

^od f

una

ejjem,

aliquidfortaffe

f>rofcere

pofem videri : nunc expeBatione

crucior

CicERo Attico Sal.

XIV. *|\/riSERAM ad
die
te

ix Kalend.

exemplum
:

eplftolas

Balbi ad me, et Caefaris ad

eum

ecce tibi

eodem
Nos
dic"

Capua

literas accepi

ab Q^Pedio, Caefarem ad
:

fe pridie

Idus Mart. miliiTe hoc exeraplo

Pompeiusfe oppido
et

tenet.

ad portas
ciamus.

caflra

habemus

conamur opus magnum,

nihil

multorum

rumy propter altitudinem maris. Sed tamen

efl,

quod potius fa-

Ab

utroque portus cornu moles jacimus, ut aut illum

quam

primum
ri fe

trajicere

quod habet Brundufli copiarum cogamus, aut exitu

efl illa
?

prohibeamus.
?

Ubi

pax, de qua Balbus fcripferat torque-

ecquid acerbius

ecquid crudelius
;

Atque eum loqui

quidam

avJzvkKus narrabant

Cn. Carbonis,
fe

M.

Bruti

fe

poe-

nas perfequi,
focio fuilTet
:

omniumque eorum,
nihil
:

in quos Sylla crudelis

hoc

Sylla duce fecilfet

duce facere, quod non hic ad ambitionem, quibus exilii poena fupefuiffet;

Curionem

rioribus legibus
redu(ftos effe
:

non

ab

illo patrias

proditores de exilio
:

queri de Milone per

nili

vim expulfo

neminem

ta-

men
dam,
ulli

fe

violaturum,

qui arma.

Haec contra Bseblus quiinfans, fed quis,

Curlone
dicat.

iii Id. profedlus,

homo non
eft

non

Plane

nefclo

quld agam.

IUinc

equldem

Cnaeum profedlum puto. Quidquld

nlhil,

blduo fciemus.
:

te
:

ne Anteros quidem, qui a

eft

te,

literarum

nec

mirum
a

quid enim
termitto.

quod fcribamus

ego tamen nullum diem pras-

Scripta epiftola,

literae

mihi ante lucem

Lepta

Capua

redditae funt Idib.

Mart.

Pompeium

a Brundufio con-

fcendifte, at

Casfarem

a. d. vii

Kal. Apr. Capua; fore.

A D AT T

C U

B.

IX.

261

CiCERo Attico Sal.

XV. /^
in

UM

dediiTem ad te

literas,

ut fcires Csefarem Capuas

VII Kalend. fore, allatae mihi

Capua funt

literae

eum

Albano apud Curionem v Kalend. fore. Eum cum videro, Arpinum pergam. Si mihi veniam, quam peto, dederit, utar illius conditione fm minus, impetrabo aliquid a me ipfo,
:

Ille,

ut ad

me

fcripfit,

legiones fingulas pofuit Brundufii,

Ta-

renti, Siponti.

Claudere mihi videtur maritimos exitus,fpecSlare potius,

et ta-

men

ipfe

Grasciam

quam

Hifpanias.

Sed haec
(is

longius abfunt.
adeft) et

Me

nunc

et congrelTus

hujus ftimulat,

vero

primas ejus adliones horreo.

:

Volet enim credo fena:

tus-confultum facere

volet
:

Augurum decretum
jus
eft.

rapiemur,

aut abfentes vexabimur

Dicftatorem dicat
tuit efficere
poffit
?

vel

ut Confules roget Praetor, vel Sed,

fi

quorum neutrum
nifi

Sylla po-

ab Interrege ut Didlator diceretur, cur hic non

ut aut ab hoc,

Nihil expedio,
illo,

tanquam Q^Mucius,

aut ab
fortaife

tanquam L.
erat

Scipio.

Cum
Ne

tu haec leges, ego illum

illud

convenero.
:

TsrAa,

KvvTipov.

quidem noftrum
;

proprium
querela.

enim

fpes propinqui reditus

-,

erat

hominum

Nunc exire cupimus qua fpe reditus mihi quidem nunquam in mentem venit. Non modo autem nulla querela eft
ut crudelem, iratum.

municipalium hominum, ac ruflicorum, fed contra metuunt,

quam remanfiife; li, quam ad fugas,

in id tempus,
:

Nec tamen mihi quidquam efl miferius, nec optatius, quam evolare, non tam ad belfocietatem. Sed tu

omnia

confilia diiferebas

ada effent. Scimus nempe haeremus nihilo minus. Vix enim fpero mihi hunc veniam daturum, etii multa aifero juila ad impetrandum. Sed tibi omnem illius meumque fermonem, omnibus verbis expreifum, flatim mittam. Tu nunc omni amore enitere, ut
fciremus, quae Brundufii

cum

nos cura tua et prudentia juves.

Ita fubito accurrit> ut ne

T.

262

E P

T O L A R U
tamen,
a.ykct ^ei/

M
videre.

Rebillum quidem, ut conftitueram, poffim

bis imparatis agenda
'^AMct 3
Kj
:

Omnia noille,

fed

o^VW, ut ait

^iCifA,m

xsisroB^as-mj.

Quidquid egero, continuo

illa

fcies.

Mandata
e quibus

Caefaris ad
;

Confules et ad Pompeium, quas rogas,

e via mifi ad te ante

nulla habeo

quae iEgypta attulit,

mandata puto

intelligi pofTe.

Philippus Neapoli

eft,
fit,

Lentulus Puteolis. quid cogitet.

De Domitio,
fcribis,
fcripfiffe,

ut facis, fcifcitare ubi

Quod

afperius

me, quam mei patiantur

fim antiquorum ho-

mores, de Dionyfio

vide

quam

minum. Te medius fidius hanc rem gravius putavi laturum Nam praeterquam quod te moveri arbitror effe, quam me. oportere injuria, quae mihi a quoquam fad:a fit ; praeterea, te ipfum quodam modo hic violavit, cum in me tam improbus nec tamen fuit. Sed tu id quanti seftimes, tuum judicium efl in hoc tibi quidquam oneris impono. Ego autem illum male fanum femper putavi nunc etiam impurum et fceleratum nec tamen mihi inimiciorem, quam fibi. Philargyro puto bene caufam certe habuifli et veram et bonam relidtum e{{e. me potius, quam reliquifTe. Cum dediffem jam literas a. d.
:

VIII Kalend. quos

cum Matio

pueri, et Trebatio miferam,

epiftolam mihi attulerunt hoc exemplo.

Matius et Trebatius Ciceroni

Imp.

S.

/^ U M

Capua

exiffemusy

in itinere

audiimus Pompeium
copiis,

Brunha;

dujio a. d.

xvi Kalend. April. cum omnibus

ejfe :

quas.

buerity profeSium

Cafarem

po/iero die in oppidum

;

introijje

concionatum

effe

inde

Romam
dies ibi

contendijje

vel/e

ante Kalend.

ejje

ad urbem,
ficijci.

et

paucos

commorariy deinde in Hijpanias proejiy

Nobis non alienum 'vijum

certo habebamus, pueros
fcires.

quoniam de adventu Ccefaut id tu

ris

pro

ad

te remittere,

quam-

primum

Mandata tua

nobis

cura funty

eaque, ut tempus
.

tojlularity

agemus,

T^rebatius Sccevolafacit ut antecedat.

Epijiola

A D AT T
confcripta,

C U

L
a.

B.

IX.

263

?juntiatum

ejl

nobisy

Ccefarem a. d. viii Kalend. ApriL

d. vi

Beneventi manfurunit

a.

d. vii Capuce,

Sinuejfa.

Hoc

pro

certo

putamus.

CicERO Attico Sal.

XVL C^ U M,
4. VI. Kal.

quod fcriberein ad te, nihil haberem ; tamen, ne qiiem diem intermitterem, has dedi literas. A.
Caefarem Sinueffae
funt
a. d.

manfurum
vii

nuntiabant.
opes

Ab

eo

mihi

literas redditae

KaL quibus jam

meas,

non, ut fuperioribus

literis,

opem, exped:at.

Cum

ejus

clemenrefcripfit

tiam Corfinienfem illam per

literas collaudaviiTem,

hoc exemplo.

C^sAR
E)

Imp.

Ciceroni Imp.
Atque

S,

D.

E C ^E
a me

auguraris de me, (bene enim

tibi cognitus

fum)

nihil

abeffe longius crudelitate.

;

ego

cum ex

ipfa re
te,

magdif

nam

capio voluptatem
:

tum meumfa&um probari abs

ii,

triumpho

gaudio
cefjijfe

neque illud tne movet, quod

qui a

me
:

dimifji funt,

dicuntur, ut mihi rurfus bellum inferrent

nihil enim malo,

quafn et

me mei fmilem

effe,

et ilios fui.

T^u velim

mihi ad urbem

prajiofsy ut
bus utar.

tuis confliis

atque opibus, ut confuevi, in omnibus reejje jucundius.

:

Dolabella tuo nihilfcito mihi

illi :

Ha?2C

adeo^

habebo gratiam

neque enim aliter facere poterit

tanta ejus

huma?iitas, isfe?2fus, ea in

me

efl

benevokntia.

264

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

XVII.

-T^REBATIUM
expedlabam.

v Kal. quo die has

ejus nuntio

literas dedi,
literis
!

Ex

Matiique

me-

ditabor,

quomodo cum

dubito quin a

me
fe

Kalend. velle
juffit.

tempus miferum nec contendat, ad urbem veniam fenatum enim frequentem adefle, etiam Formiis profcribi
illo

loquar.

Ergo

ei

negandum

efl

Sed quid praeripi

ftatim ad te

perfcribam omnia.

Ex

illius

mihi eundum

lit,

an quo

alio.

Arpinumne Volo Ciceroni meo togam pufermone ftatuam,

:

ram
ad
fit,

dare

iftic

puto.

Tu,

quasfo, cogita quid deinde

nam

me hebetem
te

moleftiae reddiderunt.
fit

Curio velim
ipfe

fcire

ecquid

fcriptum

de Tirone.
:

Ad me enim

Tiro

ita fcrip-

ut verear quid agat

qui autem veniunt inde, id

modo
:

nuntiant.

Sane in magnis curis etiam hsec

me

follicitat

in

hac enim fortuna perutilis ejus

et opera et lidelitas eflet.

CiCERo Attico Sal.

XVIII.

TJTRUMQUE
j

ex tuo confilio:

nam

et oratio fuit

ea noflra, ut bene potius ille de nobis exiftimaret,

quam

gratias ageret

et in eo

manfimus, ne ad urbem.
:

Illa fe-

fellerunt, facilem

quod putaramus

nihil vidi
fi

fe noflro judicio, tardiores fore reliquos,

minus damnari nos non venerimus,

:

dicere.

Ego, diflimilem illorum

et

effe

caufam.

Cum
:

multa
?

Veni
tibi,

igitur,

age de pace.
praefcribam
iri,

Meone, inquam,
?

arbitratu

An

inquit, ego

Sic,

inquam, agam

Senatui

non placere
portari
;

in Hifpanias

nec exercitus in Gra^ciam tranf-

multaque, inquam, de Cnaeo deplorabo.

ifla dici

Tum

ille,

Ego

vero

nolo.
fic

Ita

putabam, inquam
efl,

fed ego eo

nolo adefTe, quod aut

mihi dicendum

multaque, quse

A D AT T
nullo

C U
fi

B.

IX.

265

modo pofTem

filere,

adelTem,

aut

non veniendum.

Summa fuit, ut ille Non fuit negandum.

quafi exitilm qua^rens, ut deliberarem.

Ita difceffimus.

non amare. At ego me amavi ; non venit. Reliqua, O dii, qui comitatus
dicere,
viKija,
!

Credo igitur hunc me quod mihi jam pridem ufu

!

qujE, ut tu foles
!

rem perditam O copias defperatas Quid, quod Servii filius ? quod Titinii ? quot in his caftris fuerunt, quibus Pompeius circumfideretur ? fex legiones. Multum vigilat, audet nullum video finem mali. Nunc certe promenda tibi funt confilia. Hoc fuerat extremum. Illa tamen ;cot)ct;cA5- illius eft odiofa, quam pene praein

qua
!

erat

Eros Celeris.

terii,

Sijibi cojt/HHs nojlris uti non liceret, ufurum,

ejfe
?

quorum
?

poffett

ad omniaque
Ingemuifti

defcenfurum. Vidifi:i igitur

virum

ut fcripferas.

Cedo reliqua. Quid ? continuo ipfe in Pedanum, ego Arpinum. Inde expedto quidem XcLXcLyiZam illam tuam. Tu (malum) inquies, ad:um ne agas. Etiam illum ipcerte.

fum, quem fequimur, multa

expedlo.
evadat,

fefellerunt.

Sed ego tuas

literas

Nihil

eft

enim jam, ut

antea, 'videamus hoc quorfum

:

Extremum
te

fuit de congrefiii nofi:ro

quo quidem non

efl,

dubito quin ifiium offenderim.

Eo

maturius agendum

Amabo
expedto.

epiflolam,

et

TroAmx^i/.

Valde tuas

literas

nunc

CiCERo Attico Sal.

quoniam Roma caremus, Arpini potifTimum togam puram dedi ; idque municipibus noflris fuit gratum. Etfi omnes, et illos, et qua iter feci, mceflos afflidtofque vidi tam triflis et tam atrox efl Avcc^up^rif hujus ingentis mali. Deledtus habentur in hiberna deducun-

XIX.

rj*

G O meo

Ciceroni,

tur.

Ea, quae etiam

cum

a bonis viris,
fe

cum juflo

in bello,

cum

modefte, fiunt, tamen ipfa per

acerba nunc
efi!e,

molefla funt,

quam

cenfes

cum

a perditis in civili nefario bello

petulan-

ToM.

VIII.

266
tiflimc iiant?

EPISTOLARUM
Cave autem putes, quemquam homincm
qui hinc
abfit.

in Italia
:

turpem

eilQ,

Vidi ipfe Formiis univerfos

j

ne;

que mehercule unquam homines putavi nunquam uno loco videram. Pergamus
noftra nofter
in

noram omnes fed igitur quo placet, et omnia relinquamus. Proficifcamur ad eum, cui gratior adventus erit, quam fi una fuiffemus. Tum enim eramus
et

maxima

fpe

nunc, ego quidem, in nullaj nec, praster

nifi

me

quifquam

Italia ceffit,

qui hunc inimicum

fibi putaret.

Nec mehercule hoc

deletam puto
levavit
iis
:

facio Reipublicae caufa,

quam
:

funditus

fed ne quis

me

putet ingratum in eum, qui

afFecerat
et fimul

me

incommodis, quibus idem

quod
uti-

ea, quas fiunt, aut

qus

certe futura funt, videre

fadta

non pofTum.
;

Etiam equidem fenatus-confulta

quaedam jam puto

?

nam

in Volcatii fententiam.

Sed quid refert

efl

enim una

fententia
mifit ad

omnium.

Sed

erit

injuflifTimus Servius, qui filium

effligendum Cn.

cum
vero
?

Pontio Titiniano.

Pompeium, aut certe capiendum, Etfi hic quidem timoris caufa j ille

Sed flomachari definamus, et aliqu^ando fententiam, ut

quod minimum vellem, fpiritum reliquum eiTe. Nos, quoniam fuperum mare obfidetur, infero navigabimus ; et, fi Puteolis erit difficile, Crotonem petemus, aut Thurios et boni cives, amantes patriae, mare infeflum habehimus aliam rationem hujus belli gerendi nullam video. In i^gyptum nos abdimus exercitu pares effe non pofTumus
nihil novi, nifi id,
j
: :

pacis fides nulla

literas

efl:.

Sed haec

fatis

deplorata funt.
adtis
;

Tu

velim

Cephalioni des de omnibus rebus

denique etiam

de fermonibus
confiliis ufus

hominum

nifi

plane obmutuerunt.

Ego

tuis

fum, maximeque quod gravitatem in congrefTu

noflro tenui,
perfeveravi.
(

quam debui Quod fuperefl,

et

ad urbem ut non accederem,

quaefo

fcribe,

quam

accuratifHme
:

jam enim extrema funt) quid placeat, quid cenfeas etfi jam nuUa dubitatio efl. Tamen fi quid, vel potius quidquid, veniet in mentem, fcribas velim.

^^7

EPISTOLARUM

AD ATTICUM
L
I

B E

X.

CiCERo Attico Sal.

I.
'

I ^

E RTI O Nonas cum

accepi literas, et
:

in

Laterium

fratris

venifTem,

paulum refpiravi ; quod poft has ruinas mihi non acciderat per enim magni a?ftimo, tibi firmitudinem animi noflri et fadtum noflrum probari. Sexto enim noflro quod fcribis probari, ita l^etor, ut me qu^fi patris ejus, cui femper uni plurimum tribui, judicio comprobari putem qui mihi, quod faepe foleo recordari, dixit olim, Nonis illis, illis ecembribus, cum ego, Sexte, quidnam ergo ?
:

M^

^cti/,

inquit

ille,

Aajraoet yg
ii itnwi^ivoioi
;

(c

o^itK^oog A7roXolfJt,Yiv,

ATi^a, ^iyx, oi^oLg Tif

TwB-gcdzi^.

Ejus igitur mihi

vivit au<ftoritas

et fimillimus ejus filius

ille
:

eo-

dem

efl

apud

me

pondere, quo fuit

quem
non
in

falvere velim

jubeas plurimura.

Tu tuum

confilium

etfi

longinquum

(jam enim illum emptum pacificatorem perorafTe puto ; jam adium aliquid effe in confefTu Senatorum ; Senatum enim non puto) tamen fufpenfum me inde tenes, fed eo minus, quod non dubito, quid nobis agendum putes. Quid
tempus
differs,

enim Flavio legionem

re futura, cenfes
?

et Siciliam dari fcribas, et id

jam

fieri

quae tu fcelera partim parari et

jam

cogitari, partim ex

tempo-

Ego

vero Solonis, popularis tui, et ut puto,

268

E P
non

T O L A R U
;

M
fi

etiam mei, legem negligam, qui capite fanxit,

tione
alterius utrius partis fuilTet
et
filii.

qui in fedi-

nifi

tu aliter cenfes, et
:

hinc abero,

Sed alterum mihi

eft certius

nec pra^ri-

piam tamen ; expedtabo tuum confilium, et eas literas, nifi alias jam dedifti, quas fcripfi ut Cephalioni dares. Quod fcribis, non quo alicunde audieris, fed te ipfum putare, me attradlum iri, fi de pace agatur mihi omnino non venit m mentcm, quae polTit adtio effe de pace, cum illi certiffimum
-,

fit,

fi

poffit,

exfpoliare exercitu et provincia

ei

Pompeium

nili

forte ifte

fummarius
fieri

poteft perfuadere, ut,

dum
eft

oratores

eant et redeant, quiefcat.

Nihil video quod fperem, aut quod

fed

jam putem
TroXiTiKcoTciTcov

pofTe

tamen hoc ipfum

unum rm

a-Kif^y,ciTcov,

Veniendumne Jit in confilium tyrannit Ji

is

aliqua de re bona deliberaturus Jit,

;

evenerit ut arcelTamur

Quare li quid ejufmodi (quod equidem non curo quid enim

:

efTem de pace diiflurus, dixi

i\

ipfe valde repudiavit) fed

tamen
effet.

quid acciderit, quid cenfeas mihi faciendum utique fcribito

nihil

enim mihi adhuc

crebra
6?c(poovyi(rig,

accidit,

quod majoris
fola

conlilii

Trebatii, boni viri et civis, verbis te gaudeo deledlatum; tua-

que
elfe.

ifta

vvripiv,

me

adhuc

deled:avit.

Li-

teras tuas

vehementer expedto, quas quidem credo jam datas

Sexto fervafli gravitatem eandem,
eft,

Tu cum

prascipis.

Celer tuus difertus magis

quam mihi quam fapiens. De ju-

venibus quce ex Tullia audifli, vera funt.

M.

Antonii iflud,

quod

fcribis,
efl
a>cn]y

Hsc
mihi
bonis.

non mihi videtur tam re efle in qua nunc fumus, mortis

malos
TroX^HivTiov

trifle

quam
:

verbo.

inflar

aut

enim

libere inter

fuit, aut vel periculofe

cum
:

Aut nos temeritatem bonorum fequamur ; aut audaciam improborum infedtemur utrumque periculofum eft at hoc quod agimus, nec turpe, nec tamen tutum. Iftum, qui filium Brundufium mifit, de pace (idem fentio quod tu fimu:
-,

lationem

effe

apertam, parari autem

arbitror
;

beUum

acerrime)

me

le-

gatum

iri

non

cujus adhuc, ut optavi, mentio fa(Sa

A D AT T
nulla
Cit.

C U

B.

X.

269

Eo minus habeo
fi

necefle fcribere, aut etiam cogitare,

quid lim fadurus,

acciderit ut leger.

CiceroAtticoSal.
II.

p GO

cum

accepiffem tuas literas Nonis April. quas

Cephalio attulerat, efTemque Minturnis poftridie manfurus, et inde protinus; fuflinui

me

in

Arcano

fratris, ut,

dum

aliquid certius afferretur, occultiore in loco effemus, ageren-

turque nihilo minus, quas fine nobis agi pofTunt.

Act^ayivffu.

jam

quicquam quo, et qua 1 fed hasc noftra erit cura, et peritorum. Tu tamen, quod poteris, ut adhuc fecifli, nos confiliis juvabis. Res funt inexplicaSine fpe conamur biles. Fortunae funt committenda omnia. Dionyfium nolim ulla fi melius quid acciderit, mirabimur. fed et ad me profedlum ; de quo ad me TuUia mea fcripfit tempus alienum efl ; et homini non amico noflra incommoda,
adefl, et

animus ardet

-,

nec

efl

tanta praefertim, fpedlaculo effe nollem

cui te

meo nomine

inimicum

effe

nolo.

CicERo Attico Sal.

III.

/^UM,
;

quod fcriberem, plane

nihil

haberem;

hsec au-

effet

tem reliqua effent, quze fcire cuperem ; profed:ufne quo in flatu urbem reliquiffet ; in ipfa Italia quem cuiprasfecifTet
;

que regioni aut negotio

ecqui eflent ad
;

et ad Confules ex fenatus-confulto de pace legati

Pompeium cum igitur

fi

h^c fcire, dedita opera has ad te literas commode, mihique gratum, fi me de his
ahud quod
opperior,
fcire

mifi.

Feceris igitur

rebus, et

quid

erit

opus

fit,

feceris

certiorem.

Ego

in

Arcano
tibi

dum

ifla

cognofco.
-,

A.

d. vii Id. alteram

eo-

dem

die

hanc epiflolam didtavi

et pridie

dederam mea manu.

270

EPISTOLARUM
te aiunt in regia
;

longiorem. Vifum

nec reprehendo

quippe

cum
li

ipfe iflam
;

reprehenfionem non fugerim. Sed exped:o tuas

:

literas

neque jam fane video quid expedlem fed tamen etiam nihii erit, id ipfum ad me velim fcribas. Caefar mihi ignof-

cit per literas,

quod non venerim ; fefeque in optimam partem id accipere dicit. Facile patior quod fcribit, fecum Tullum et Servium queflos eife, quia non idem fibi, quod mihi, remifif-

Homines ridiculos, qui cum filios mififfent ad Cn. Pompeium circumlidendum, ipfi in Senatum venire dubitarent. Sed tamen exemplum mifi ad te Caefaris literarum.
fet.

ClGERO AtTICQ SaL.

IV.

TYT^LTAS

faepe
pifli

eodem die, omnes diligenter fcriptas eam vero, qu^ voluminis inflar erat, legendam, ficuti facio ; in qua non fruflra laborem fufcemihi quidem pergratum fecifli. Quare ut id quoad licea te accepi epiflolas
:

bit, id efl,

quoad

fcies

ubi fimus,

quam
fi

faspiffime facias, te

vehementer rogo.

At deplorandi quidem, quod quotidie

finis

faci-

jam nobis aut quaedam, quod profed:o

mus,
fit

omnino,

potefl, aut

moderatio
dignita-

potefl.
vitae

Non enim jam quam

tem, quos honores,

quem

flatum, amiferim, cogito, fed

;

quid confecutus fim, quid prasfliterim, qua in laude vixerim

his denique in malis,

quid

interfit inter

propter omnia amifimus.

lifTent,

Hi

funt qui,

me nifi me

et

iflos,

quos

civitate

expu-

obtinere fe non poffe putaverunt licentiam cupiditatum

:

fuarum

quorum

focietatis et fceleratae confenfionis fides

quo
alia

eruperit, vides. Alter ardet furore et fcelere, nec remittit ali-

quid, fed in dies ingravefcit

modo

Italia expulit

nunc
;

ex parte perfequi, ex
recufat, fed

alia

provincia fpoliare, conatur

poflulat, ut,

nec jam
efl:,

quodam modo

quemadmodum
fibi

fic

etiam appelletur tyrannus.

Alter,

is

qui nos

quondam ad
contra hujus

pedes flratos ne fublevabat quidem, qui

fe nihil

A D AT T

C U

B.

X.

271

voluntatem aiebat facere poiTe, elapfus e foceri manibus ac ferro, bellum terra et mari comparat, non injuflum ille qui-

dem,

fed

cum pium, tum

nifi vicerit
^

etiam neceifarium,

fuis
fi

tamen

civi-

bus exitiabile,

calamitofum etiam,

vicerit.

Honon

rum ego fummorum imperatorum non modo

tiflima, nos duriore confli(flati

res geftas
illi

antepono meis, fed ne fortunam quidem ipfam, qua

deferta per fe patria, aut oppreiTa, beatus eife
a te

floren-

videmur. Quis enim poteft, aut

?

et,

fi,

ut nos

admonemur, rede in num, nifi quod honeilum

certe uterque iilorum eil

illis
3

libris

diximus, nihil

cffe

bo-

malum, nifi quod turpe iit miferrimus ; quorum utrique femper

nihil

patriae falus et dignitas poilerior fua

dominatione

et domefticis

commodis
gito

fuit.

Praeclara igitur confcientia fuilentor,

cum

co;

me

de Republica aut meruiile optime,

cum potuerim

aut certe
tate

nunquam, niii divine cogitaife ; eaque ipfa tempefeverfam eife Rempublicam, quam ego xiv annis ante

profpexerim.

Hac

igitur confcientia comite proiicifcar,

id propter

magno
fra-

equidem cum dolore, nec tam

ros,

me, aut propter

trem meum, quorum ut ut jam adla

debuiife
eft,

astas,

quibus interdum videmur praeflare

:

quam propter pueetiam Rempublicam

pietate
!

quorum quidem
accidit in

alter,
;

me

mirabiliter excruciat

non tam quia majore alter (O rem miferam

nihil

enim mihi

omni

vita acerbius) indulgentia videlicet

eft,

noilra depravatus eo progreifus

expecflo tuas literas
;

quo non audeo

te

dicere

et

fcripiiili

enim

fcripturum

eife

plurima,

cum ipfum cum multa

potius ab

vidiiTes.

Omne meum
;

obfequium
ejus,

in illum fuit

feveritate

neque

unum
:

nec parvum, fed

lenitas

multa magna delida, compreifi

illo,

patris

autem

amanda
literas

quam tam

crudeliter negligenda.

Nam
te

Jus ad Caefarem miffas ita graviter tulimus, ut

quidem

celaremusj fed ipiius videmus vitam infuavem reddidiife.

vero ejus
dicere
:

Hoc

iter,

fimulatioque pietatis qualis fuerit, non audeo

fcio pofl

tantum
;

Ca^fare

Hirtium conventum, arcei^tum ab cum eo de meo ^nimo ab fuis rationibus alieniflimo.

272

EPISTOLARUM
;

et confilio relinquendi Italiam.

noftra culpa eft

Hortenfii filium,
rore

Et haec ipfa timide fed nulla natura metuenda eft. Hcec Curionem, hajc non patrum culpa, corrupit. Jacet in mce:

meus frater, neque tam de tuit. Huic tu, huic tu malo affer maxime quidem illam velim, ea,
falfa ei^ey

fua vita,

quam

de mea,

me:

confolationes,

fi

ullas potes

quac ad nos delata fmt, aut

;

aut minora

quas

fi

vera fmt
fi

quid futurum

fit

in

hac

vita et fuga,

nefcio.

Nam

haberemus Rempublicam,
five

confilium mihi non deelTet nec ad feveritatem, nec ad indul-

gentiam. Haec,

five iracundia,

five dolore,

metu, permolibente eripies

nihil

tus, gravius fcripfi,

quam
:

aut tuus in illum amor, aut meus,

;

poftulabat.

Si vera funt,

ignofces

fi

falfa,
fe

me

mihi hunc errorem

quoquo modo vero

res habeat,

afHgnabis nec patruo, nec patrl.

Cum
ad
id

hasc fcripfiflem, a Curione

mihi nuntiatum

efl,

euni

me
efl:,

venire
Idibus.
te

venerat
Si

enim

is

in

Cumanum

vefperi pridie,
attulerit,

quid ejus igitur fermo ejufmodi

fit
;

quod ad
villam

fcribendum

id in literis

adjungam.

Praeteriit

meam
fuit ad

Curio, jufiitque mihi nuntiari

mox
!

fe

venturum;
efl,
:

concurritque Puteolos, ut ibi concionaretur.

rediit,

Concionatus
nofli

me
;

fane diu.

rem fcedam
effent,

hominem
;

nihil occultavit

in primis nihil effe certius,

quam

ut omnes,

qui lege Pompeia condemnati

fe in Sicilia

reflituerentur

itaque

eorum opera ufurum.

:

bat, quin Caefaris efTent

inde

De Hifpaniis non dubitaipfum cum exercitu, ubicunque

:

Pompeius
efTe nihil
:

efTet

ejus interitu finem belli fore

propius fadtum

eum lum Tribunum

fuiffe
:

plane iracundia elatum voluifTe occidi Metelplebis

;

quod

fi

effet

faftum, caedem
efle caedis
;

magnam

futuram

permultos hortatores

ipfum autem

non
taret

voluntate, aut natura,

non

effe
:

crudelem, fed quod pufi

popularem

efTe

clementiam
;

quod

populi fludium amiintelligeret

ei

fifTet,

crudelem fore
fuiffet ante

eumque perturbatum, quod

offendifTe de aerario
:

fe

apud ipfam plebem

itaque

cum

cer-

tifTimum

quam

proficifceretur

concionem habere.

A D AT T
aufum
noii efTe,

C U

B.

X,

'^71

vehementerque animo perturbato profedum.

Cum
plum
?

autem ex eo quaererem,

quam Rempublicam
:

quod exemplane fatebatur nullam fpem re-.

quid videret
?

Pompeii clallem timebat ; quae fi efiet, fe de Siuilia abiturum. Quid ifti, inquam, fex tui fafces ? fi ab Senatu,
liquam
cur laureati
?

fi

ab ipfo, cur fex

;

Cupivi, inquit, ex fenatus-

non poterat. At ille impendio nunc magis odit Senatum a me, inquit, omnia proficifcennam licebat. Tum tur. Sex autem, quia duodecim nolui ego, Quam vellem, inquam, petiifTe ab eo, quod audio Philippum impetrafle fed veritus fum, quia ille a me nihil imconfulto furrepto
aliter
:

nam

petrabat.

Libenter, inquit, tibi conceffifTet.

:

Verum

puta

te

impetrafTe

ego enim ad

eum

fcribam, ut tu ipfe voles, de ea

illius interefl,

quoniam in Senatum non venis, ubi fis ? quin nunc ipfum minime of^ fendiffes ejus caufa, fi in Italia non fuiffes. Ad quse ego, me recefTum et folitudinem quaerere, maxime quod lidtores haberem. Laudavit confilium. Quid ergo, inquam ? nam mihi curfus in Grasciam per tuam provinciam efl j quoniam ad mare fuperum milites funt. Quid mihi, inquit, optatius ? Hoc loco multa perliberaliter. Ergo hoc quidem eft verum profec^ to, ut non modo tuto, verum etiam palam, navigaremus. Reliqua in poflerum diem diflulit \ ex quibus fcribam ad te, fi quid erit epiflola dignum. Sunt autem quse prseterii, interregre nos inter nos locutos.

Quid autem

numne
quidem

effet

expedtaturus

an

Quo modo

dixerit ad fe ille

proximum annum. Et alia funt, quae exquiram. Jurabat ad fummam, quod nullo negotio faceret, amiciflimum mihi Caefarem effe debere. Quid
deferri

Confulatum, fed

fe nolle in

enim, inquit,
mabat,

fcripfit

ad

me

Dolabella

Dico, quid

Afiir-

quod me cuperet ad urbem venire, illum quidem gratias agere maximas, et non modo probare, fed etiam gaudere. Quid quaeris ? acquievi. Levata eft enim fuffcripfifiet,

cum

picio

illa

domeftici mali, et fermonis Hirtiani.

effe

Quam

cupio
illo

illum dignum

nobis

et

quam

ipfe

me

invito,

qua pro

ToM. Vin.

Mm

274
fit

EPISTOLARUM
!

fupplicandum
quid
;

Sed opiis

fuit Hirtio

convento
:

eft

profec-

to nefcio

fed velim

quam minimo

et

tamen eum non-

dum

rediife
:

miramur.

Sed ha'c videbimus.

urbis

Tu

Oppios Te-

rentias dabis

jam enim

unum

periculum

eft.

Me

tamen

confilio juva, pedibufne

Rhegium, an hinc ftatim in navem. Cceterum quoniam commoror, ego ad te ftatim habebo quod

fcribam, fimul ut videro Curionem.

De Tirone

cura, quasfo,

quod

facis,

ut fciam quid

is

agat.

CiCERo Attico Sal.

V. 1~\

tota

mea

cogltatione fcrlpfi ad te antea

:

fatis,

ut mlhi

vifus
certl,

fum, diligenter

de die nihil fane

potefl: fcribi

praeter hoc,

non ante lunam novam.

Curionis fermo

eandem habuit fere fummam, nifi quod apertius figniiicavit, fe harum rerum exitum non videre. Quod mihi mandas de Quinto regendo, ApKccJictv. Tamen nihil praetermittam. Atque utinam tu fed modeftior non ero. Epiftolam ad Vefpoflridie
:

torium ftatim de Tullia

dius tecum Ved:enus
mirari
fatis

ac valde requirere folebat.

Commo;

eft

locutus,

quam

ad

me

fcripferat

fed

hominis negligentiam non queo.

dixiftet

Cum

enim mihi

Philotimus
illud pofle,

H-S

l.

emere de Canuleio diverforium

fi

minoris etiam empturum,

fi

Vecftenum rogaftem
detraheret
:

rogavi ut,

quid polTet, ex ea

fumma
:

promifit

ad

me
:

nuper,

H-S xxx
Id.

emifte

ut fcriberem, cui vellem ad-

dici
lius, ter,

Novemb. elfe. Refcripii ei ftomachocum joco tamen familiari. Nunc, quoniam agit liberalinihil accufo hominem, fcripfique ad eum, me a te cerdiem pecunias
efle

tiorem

faftum.

Tu

de tuo itinere quid et quando cogites,

velim

me

certiorem facias. A. d. xv. Kal. Maii.

A D

AT T

C U

B.

X.

275

CicERo Attico
VI.

Sal.
Ailute

TVT E adhuc
nihil
retice.
literis
:

nihil praeter
:

tempeftatem moratur.

men
bus

fum adurus fiat in Hifpania quidlibet. Et taMeas cogitationes omnes explicavi tibi fuperiorij

quocirca hse funt breves

et

tamen, quia feftinaJit a

bam, eramque occupatior.

fedulo
;

nofti reliqua.
:

De Quinto filio, Quod dein me mones,

:

me quidem
et

et

amice

pru-

omnia facilia, fi ab uno illo cavero. Magnum opus eft mirabilia multa nihil fimplex, nihil fincerum. Vellem fufcepifles juvenem regendum pater enim nidenter mones
fed erunt
: :

mis indulgens, quidquid ego adftrinxi, relaxat. Si fine illo fed ignofco magnum, inpofiem, regerem ; quod tu potes
: :

quam, opus
proficifci in

Pompeium pro certo habemus per Galliam. Ego nunc qua et quo videbo.
eft.

lllyricum

CiCERO Attico
VII.
pj^

Sal.
et tergiverfationem
effe.

GO
:

vero

Apuliam
;

et

Sipontum,

iftam, probo

nec tuam rationem eandem

in Republica
:

duco,

quam meam
noftrum
pulfus
nifi
;

non quin

red:um idem

fit

utrique
in
is,
:

fed ea

non agitur

regnandi contentio

eft

qua
qui
fin

eft

modeftior rex, et probior, et integrior, et

vincit,

nomen populi Romani

deleatur necefie eft

autem

vincit,

Syllano more exemploque vincet.

Ergo hac

in

contentione neutrum tibi palam fentiendum, et tempori fer-

viendum
tus,

eft.

Mea

caufa ailtem alia

:

eft,

quod, beneficio vincNihil, in;

ingratus efle non pofiAim

nec tamen in acie, fed Melitse,

aut alio in loco fimili oppidulo, futurum puto.

quies, juvas

eum,

in

quem

ingratus

efi^e

non

vis

immo mimodo
:

nus

fortaflTe voluiflTet.

Sed de hoc videbimus. Exeamus

Mm

; :

2/6

EPISTOLARUM
ut meliore tempore poffimus, facit Adriano mari DolaFretenli Curio.
Injefta

quod
bella,

autcm mihi
:

fpes

quasdam

eft,

vellc

mecum
;

Serv. Sulpicium colloqui

literis.

ad

eum

mifi Philotiavvo^ioL
:

muin libertum cum

fiii

Si vir efle volct,

pra^clara

autem

erimus nos, qui folemus. Curio

mecum

vixit, ja-

cere Casfarem putans ofFenfione populari, Siciligeque diffidens,

fi

Pompeius navigare

coepiffet.

Quintum puerum
et

accepi vc-

hementer.

Avaritiam video
eft
;

fuiffe,

fpem magni congiarii

magnum hoc malum

quod timueramus, fpero nullum fuiffe. Hoc autem vitium puto te exiftimare non noflra indulgentia, fed a natura, profedtum ; quem tamen nos
fed fcelus illud,
difciplina regimus.

De

Oppiis Velienfibus quid place^t,

alios

cum
cur-

Philotimo videbis. Epirum noflram putabimus; fed

fus

videbamur habituri.

CiCERo Attico Sal.

VIII. "p

res ipfa
iis

monebat,

et tu oflenderas, et

ego videad

bam, de

rebus, quas intercipi periculofum effet,

fieri

finem inter nos feribendi

tempus

effe.

Sed,

cum

me

f^pe mea Tullia fcribat, orans ut quid in Hifpania geratur

expedlem,

et

femper adfcribat idem videri

literis

tibi,

idque ipfe

etiam ex tuis

intellexerim,

non puto

efle

alienum,

me

ad te quid de ea re fentiam fcribere.

effet

Confilium iftud tunc

prudens, ut mihi videtur,

fi

noflras rationes ad Hifpani-

enfem cafum accommodaturi effemus ; quod fieri dicitis oportere. NecefTe efl enim aut id quod maxime velim, pelli iftum
ab Hifpania
;

aut trahi id bellum

aut iflum, ut confidere

videtur, apprehendere Hifpanias.

Si pelletur,

quam
? fi

gratus,

quam honeflus, tum erit cum ipfum Curionem ad eum

aut

ad

Pompeium
diu
?

nofler adventus

tranfiturum putem

trahitur
fi

bellum, quid expedem, aut

quam

Relinquitur, ut,
:

vincimur in Hifpania, quiefcamus. Id ego contra puto

iflum

A D AT T
dubitantem magls,
video,
fi

C U

B.

X.

277
vi<flum
et

enlm viflorem magis relinquendum puto, quam

quam

fidentem, fuis rebus.

Nam

caedem

vicerit,

et

impetum

in privatorum pecunias, et

exu-

lum reditum, et tabulas novas, et turpiffimorum honores, et regnum non modo Romano homini, fed ne Perfae quidem cuiquam,
tolerabile.

Tacita

elTe poterit indignitas

noftra
?

Pati

poterunt oculi,

me cum
?

Gablnio fententiam dicere

praefto eile clientem
?

et

qui?

dem
meos

illum rogari prius

?

tuum Clcellum
?

C. Ateii Plaguleium
neceffarios a

caeteros

Sed cur inimicos coUigo

qui

me

defenfos nec videre in curia line dolore,

nec verfari inter eos

fine dedecore, potero.

liceat
?

Quid

fi

ne id quiin Sena-

dem

eft

exploratum, fore ut mihi

Scribunt enim ad

me

amici ejus,

me

illi

nullo

modo

fatlsfeciiTe,
ei

quod

tum non

venerim.

Tamenne dubltemus, an

nos etiam

cum

qui-cum conjund:i ne cum praemio quidem volulmus eife ? Deinde hoc vide, non effe judicium de nifi forte iis amifTis arma Pomtota contentione in Hifpaniis peium abjedurum putas ; cujus omne confilium Themiftoexiflimat enim, qui mare teneat, eum necefTe cleum eft
periculo venditemus,
:
:

rerum
fuit.

potlri

itaque qui
navalis

nunquam
ei

id egit, ut

Hifpanl^ per
claffibus, et
?

fe tenereAtur,

apparatus

femper antiqulflima cura

Navigablt Igltur,
;

cum

erit

tempus, maximls

ad Itallam accedet

in

qua nos fedentes quid erimus

nam
?

medios

effe

jam non

licebit,
fcillcet

ClafTibus adverfabimur igltur

?

Quod malum majus

tantum

denique quid turplus

An
et

qui ejus abfentls folus tuli fcelus, ejufdem

cum Pompeio

non feram ? Quod fi jam, mifTo ofHcIo, perlculi ratlo habenda efl, ab illis efl periculum, fi nec ullum in hls malis conpeccaro ; ab hoc, li redte fecero ut non fit dubium, lilium periculo vacuum inveniri potefl quln cum perlculo fuglamus, quod fugeremus etiam cum falute. Non fimul cum Pompeio mare tranfierimus ? Omnino non potuimus extat ratlo dierum. Sed tamen (fateamur enim

cum

rellquis principibus

quod

efl

ne condamus quidem, ut poflumus)

fefellit ea

me

278
res,

EPISTOLARUM
quae fortafle
fi

non debuit,
nolui

fed fefellit

quae
elTet

effet,

iratum mihi Caefarem

:

effe,

pacem putavi fore ; cum idem amicus

Pompeio,

fenferam enim,

quam iidem

effent.
fi

Hoc

verens in hanc tarditatem incidi.

i

Sed aifequor omnia,

propero

fi

cund:or, amitto.
incitant

quoque me
noflri ab

Et tamen, mi Attice, auguria quadam fpe non dubia, non hasc collegii
illa

Appio, fed

Platonis de tyrannis.

Nullo enim

modo

polfe video ftare iflum diutius, quin ipfe per fe, etiam
;

languentibus nobis, concidat

quippe qui fiorentiflimus ac noegenti ac perditas multitudini

;

vus fex, feptem diebus

in

ipfi

illi

odium acerbifTimum venerit qui duarum rerum fimulationem tam cito amiferit, manfuetudinis in Metello, divitiarum

in aerario.
vincias,
fi

Jam quibus

utatur vel fociis, vel miniflris,

fi ii

pro-

Rempublicam, regent, quorum nemo duos menfes potuit patrimonium fuum gubernare ? Non funt omnia colligenda ; quae tu acutifTime perfpicis fed tamen ea pone ante oculos jam intelliges id regnum vix femeflre effe poffe. Quod
:

{i

me

fefellerit,

feram, ficut multi clarifTimi homines, in

:

Re:

publica excellentes, tulerunt

nifi forte

me

Sardanapali vice in

fuo ledulo mori malie cenfueris,

quam

exilio

Themiflocleo

qui

cum

fuiffet,

ut ait Thucydides,
Tuv oi
f^i?il\ovTCi)v itt)

toov ^ei/
TzKsiq-ov

Tmponcav

<h' iXa.'xj,T^<;

fidX^S KfATis^o^ yvcofzuv,

X(*<r?5",

T^

ytvyjiTouivii a,piq-og
fi

tamen
Etfi

incidit in eos cafus,

is

quos

vitaffet,
to cif/,mov

eum

nihil

fefelliffet.
Tui

erat (ut ait

idem) qui

k^ t))

x^^ov ov

ct,(pccvei iTi 'syc^ioopa,

(/.dhi^

tamen non

vidit,

nec quo

modo

Lacedaemoniorum, nec quo modo fuorum civium, invidiam

effugeret, nec quid Artaxerxi polliceretur.

Non
fi

fuiflet et illa

nox tam acerba Africano, fapientiffimo

ille dies

viro,

non tam dirus

nihil

Syllanus callidifiimo viro C. Mario,

utrum-

que eorum fefellilfet. Nos tamen hoc confirmamus illo augurio, quo diximus ; nec nos fallit, nec aliter accidet. Corruat
ifte

neceffc

efl,

aut per adverfarios, aut ipfe per

fe,

qui qui-

dem
fore.

fibi efl

adverfarius unus acerrimus.

efl

Id fpero vivis nobis

Quanquam tempus

nos de

illa

perpetua jam, non de

A D AT T
hac
fane
exlgiia,

C U

B,

X.

279

vita cogitare.

Sin quid acciderit maturius,

haud

utrum fadlum videam, an futurum efTe multo ante viderim. Quae cum ita fmt, non efl committendum, ut iis pareamus, quos contra, me Senatus, ne
interfuerit,

mea multum

quid Refpublica detrimenti acciperet, armavit. Tibi funt

nia

om-

commendata ; que commendationis meas pro tuo in nos amore non indigent. Ne hercle ego quidem reperio, quod fedeo enim 'ZirAs^Joxwi/. Etfi nihil unquam tam fuit fcribam
:

fcribendum,

quam

nihil

mihi unquam ex plurimis

Valde eo ipfa

tuis

jucunego

ditatibus gratius accidifle,

quam quod meam Tulliam

fuaviffi;

me

diligentiffimeque coluifti.
:

delecflata efl

quidem virtus mirifica, Quo modo quo modo domeflicas tricas ? illa fert pubhcam cladem ? quantus autem animus in difceffu noftro ? fit Tcpyri, fit fumma cruvr>;?<f tamen nos redle facere et bene audire vult. Sed hac ne meam ipfe <rvf^7mS-etc(.v J2im evocem. Tu, fi fuper re nimis
autem non minus
cujus
:

quid de Hifpaniis certius,

fcribes
:

et

li

quid aliud,

dum
;

adfumus^
eo etiam

et

ego

fortaffe difcedens
te

dabo ad

te

ahquid

magis, quod Tullia

Cum

Antonio item
;

efl

non putabat hoc tempore ex Italia. agendum, ut cum Curione, Melita^ me

velit effe

huic bello nolle interefle.

Eo

velim tam
Is

facili

uti

poffem,
VI

et

tam bono

in

me, quam Curione.

:

ad

Mifenum

Nonas venturus

dicebatur, id efl hodie

:

fed prcemifit mihi.

odiofas literas

hoc exemplo

Antonius Trib. pleb. Propr^t, Ciceroni Imp,

S.

AT/ S I
timfalfum

te valde

amarem^

et

multo quidem plus,

te

quam tu puias^
cum
prcefer-

non extimuiffem rumoremt qui de

ejfe

prolatus

ejl,

exifimarem

-,

fed quia

te nimio

plus diligOy non

pof
effe*

fum

difjimulare,

mihifamam

quoque, quamvisftfalfa,

magni

Te iturum trans mare

credere non pojfumy

cum

tanti facias

Dola-

bellam, et T^ulliam tuam,

feminam

le^iffimam, tantique ab omnibus

28o
nobis Jias
ejiy
j

E P
quam
tibi ipji.

T O L A R U

M
tiia
ejje

quibus mehcrcule dig7iitas amplitudoque

pene carior
amicit non

Sed tamen nonjum arbitratus

;

commoveri etiam improborum Jermone

quce magis a

atque eojecijiudiojiusy quod

ejfe

judicabam duriores partes mihi impojitas

^KoTV7r'\.u,

ab

offejijione

nojira,

7nea,

quam ab

injuria tua^ nata

ejfe

eji.

Sic

enitn volo te tibi perfuadere,

mihi nemi^iem

cariorem

te,

excepto
in Juis

Cajare meo

meqiie illud

una judicare, Ccejarem maxime

M.

Ciceronem reponere.
:

^are, mi

Cicero, te rogo^ ut tibi omnia

tibi,

integrajerves

ejusjdem improbes, qui

:

ut benejicium daref,
te,
etji

prius injuriam Jecit

contra eu7n ne projugias, qui

non
ejfe

amabit, (quod accidere non poteji) tamenjalvu7n amplijjimumque

cupiet.

Dedita opera ad

te

Calpurnium, JdmiliariJJimum 7neum,

ejfe Jcires,

miji

',

ut mihi magnce cur<^ tuam vitam ac dignitatem

die a Casfare Philotimus literas attulit,

Eodem

hoc exemplo.

C^SAR
TfHSI
'et

Imp.

Ciceroni Imp.

S.

te nihil temere,

nihil imprudenter,

JaBurum judicaram

tamen permotus hominum Jama, Jcribendum ad

te exijiimavi,

pro nojlra
re,

be7ievolentia

petendum,

7ie

quo progredereris proclinatibi

;

tajam

qua integra etiam progrediendutn

amicitice

non
et

exijii^najfes,

Namqiie

et

graviorem injuria^n Jeceris

tibi
;

minus

commode

conjulueris,

Ji non Jortunce objecutus videbere

adverJJJima
illis

(omnia
nec

enim Jecundijfma

nobis,

accidijje

videntur)
conjiliis
;

caujam Jecutus
ejfe

-,

(eadem enim tumjuit, cum ab eorum

ab-

judicajii)

Jed meum aliquod Jadium condemnavijfe

quo mihi

gravius abs

te nil accidere poteji.

^od

ne Jacias, pro jure nojira

amicitia a te peto. Pojiremo, quid viro bono et quieto, et bono civi,

magis convenit, quam abeje a

civilibus controverjiis ?

quod nonnulli Tu, explorato

cum probarent,
nejiius,

periculi caujajequi non potuerunt.

et vitce mece tejiimonio, et amicitice judicio,

neque tutius, neque hocontentione abejfe,

reperies quidquam,

quam ab omni

XVI

KaL Mai,

ex itinere.

AD ATTICUM

B.

X.

281

CicERO Attico Sal.

IX.

ADVENTUS
infulfi,

Philotiml
faepe

(at

cujus hominis,

quam
?)

et

quam

pro Pompeio mentientis

:

ex-

anlmavit omnes, qui

tabat noftrum
dicitur
:

mecum

erant

nam

ipfe obdurui.
;

Dubivolarc

nemo, quin

Caefar Itinera reprefTiiret

fe
:

Petreius

cum
quaeris

Afranio conjunxifTet
?

nihil affert

ejufmodi.

Quid

etiam illud erat perfuafum,

Pom-

peium cum magnis copiis iter In Germaniam per Illyricum fecIiTe id enim cwjivriicug nuntiabatur. Melitam igitur opinor capeiTamus, dum quid in Hifpania j quod quidem propemo:

dum

videor ex Caefaris

literis Ipfius

voluntate facere poffe, qui

effe,

negat neque honeflius, neque tutius, mihi quicquam

quam
meo

ab omni contentione

abeffe.
?

Dices, ubi ergo tuus

:

ille

animus,

quem proximis

literis

Adeft, et idem efl

fed utinam

folum capite decernerem.

molliunt, precantium ut de

quidem epiflolam, fcriptam

fecraret,

me interdum Hifpaniis expediemus. M. Caslii miferabiliter, cum hoc Idem obLacrymse meorum

ut exped:arem, ne fortunas meas, ne

unicam

filiam,
fietu

ne meos omnes, tam temere proderem, non

legerunt puerl noflri
:

fine

magno

meus quidem efl fortlor, eoque Ipfo vehementius commovet j nec quidquam nlfi de dignatlone laborat. Melitam igitur; deinde quo videbitur. Tu tamen etlam nunc mihi aliquid llterarum, et maxlme fi quid ab Afranio.
etfi

Ego,
fit
:

fi

cum Antonio cum

difiicilis,

locutus ero, fcribam ad

:

te,

quid adtum
occultan-

ero tamen In credendo, ut mones, cautus

nam

di ratio

tum etiam

periculofa

efl.

Servium ex-

pedlo ad

Nonas ; et adigit ita Poflumla, et Servlus iilius. Quartanam levlorem effe gaudeo. Mifi ad te CaElii etlam literarum exemplum.

ToM. VIIL

282

EPISTOLARUM
CiELIUS ClCERONI
S.

'PXANIMATUS
trijlet

fum
:

tuis

literis

quibus te nihiU niji

ej/et, perfcripjijli :

cogltare ojiendijli
ejfet

neque id quid

ne-

que non tameny quale

literas fcripji.

quod cogitares,

aperuijii.

Has ad

te illico

Perfortunas tuas, Cicero, per

liberosy

orOy obfecro,

ne quid gravius dejdlute et incolumitate tua confulas,

bominefque, amicitiamque nojiram, tejlifcor,

Nam

deos

me

tibi pradixije,

ne-

que te^nere monuijfe

fed, poflquam Ccefarem convenerim, Jententi-

amque

ejus, qualis futura effet

parta viBoria, cognoverim,

te certio-

remjecijje.

Si exifimas eandem rationem Jore Ccejari in dimittendis

:

adverjariis, et cotiditionibus ferendis, erras

nihil nif atrox et fa:

vum
locus.

cogitat, atque etiam. loquitur.

:

Iratus Senatui exiit

his in-

tercejponibus plane incitatus ef

non, mehercuk, erit deprecationi

^are Ji

tibi tu,
;

qua

tibi

carcefunt

f Jilius unicus, f domus, fjpes tuce relifi aliquid apud te nos, f vir optimus, gener
debes velle conturbare
efi,
-,

tuus, valet,

quorum fortunas non

fequere

eam caufam,

in cujus vi5loria falus nofira

ne aut

odiffe

aut re-

linquere cogamur, aut impiam cupiditatem contra falutem

tuam ha-

heamus. Denique illud cogita, quod

ne te fubiiffe.
lcedere noluijii

offenfce fuerit , in

ifa cundtatiodubiis rebus

Nunc
;

te contra viSiorem facere, eos

quem

et

ad

fugatos accedere, quos rejifentes Jequi

fummce Jiultitice eji. Vide, ne, dum pudet te parum optimatem effe, parum diligenter, quid optimum Jit, eligas. ^od Ji
nolueris,

totum

tibi

perjuadere non poffum

;

Jaltem,

dum quid

de Hijpaniis

agamusfcitur, expeBa
tras.

quas

tibi nuntio

adventu Cafaris fore nof-

^am ififpem habeant,

amiffis Hifpaniis, nefcio.

^wd porro
:

tuum conflium fit ad

defperatos accedere, non niedius fidius reperio.

fignificafti,

Hoc, quod iu, non dicendo, mihi

fimul atque, Ave, mihi
dixit,

Ccefar audierat

ac,

ftatim quid de te audiffet, expofuit,

eo petii,

Negavi mefcire
quibus

fed tamen ab

ut

ad

te literas mitteret,

maxime ad remanendum commoveri

poffes.

Me

fecum

in

A D AT T
Hifpaniam ducit
:

C U

B.

X.

283

nam,

nifi

itafacerety ego prius

te percurrijjem,

quam ad urbem
etiam,

accederem, ubicunque
contendiJfe?n,

ej/es,

ad

et

hoc a te prafens

atque omjzi vi te retinuijfem.

Etiam atque
;

CicerOy cogita, ne te tuofque ovines futiditus evertas

ne tefciens

prudenfque eo demittas, unde exitum vides nullum

ejje.

^odf te

aut voces optimatium commovent, aut nonnullorum hominum in^

folentiam et jaBationem ferre non potes, eligas cenfeo aliquod ophcec decernuntur, qu<2 jam erunt con-

pidum vacuum a
fe5la.

bello,

dum

Idfifeceris, et ego te fapienter fecijfe judicabo, et Cafaretn

non

offendes.

CicERo Attico Sal.

X. TV/r
nihil

cascum, qui hasc ante non viderim

Mifi ad te

epiftolam Antonii.

Ei

cum

ego faspilTime fcripfiffem,

;

me

contra Caefaris rationes cogitare

;

meminiffe

me

ge~

neri mei, meminifTe amicitias

potuilTe,

ii

aliter fentirem, effe

cum Pompeio
rem, abeffe
vide

me

autem, quia

cum

lidloribus invitus curfa-

velle,

nec idipfum certum etiam nunc habere

:

quam ad hasc Tm^omKUf Tuum confiUum quam verum

manet
',

eji

Nam

quife medium

ejfe

vult,

in patria

qui proficifcitur, altquid de altera utra parte ju-

dicare videtur.

Sed ego

is

nonfum, quifiatuere debeam, jure

quis

Proficifcatur, nec-ne.

Partes mihi Ccefar has impofuit, ne quem om;

nino difcedere ex Italia paterer

quare parvi refert me probare co-

gitationem tuam, fi nihil tamen tibi remittere pojfum. Ccefarem mittas cenfeo, et ab eo hoc petas : non dubito quin impetraturusfis,

Ad

cum prcejertim

te amicitice twfirce rationem

habiturum

ejfe

poUicearis.

Habes (r>iura,ALv AocKeoviicrjV. Omnino excipiam hominem. Erat autem v Non. venturus vefperi, id eft, hodie cras igitur ad
:

me

fortaffe veniet.

Tentabo, ac dicam,
:

me

nihil properare

mifTurum ad Caefarem

clam ibo

cum

paucifiimis alicubi

n 2

284
occultabor
;

EPISTOLARUM
caute hinc
c-uv

iflis

invitiflinns evolabo, atque utinani

ad Curionem,
ficietur aliquid

S-gw.

To)

Myco.

Magnus

dolor acceflit.

Ef-

dignum

nobis. Ava-d^ct, tua mihi valde molefta.

Medere amabo, dum

mihi
rem,
literae
li
:

eft "^xv-

De

Maffilienfibus

gratiie

tuae

quaefo ut fciam quidquid audieris. Siciliam cupe;

quod a Curione efFeceram. Hic ego Servium expedto rogor enim ab ejus uxore et filio et puto opus effe. Hic tamen Cytheridem fecum led:ica aperta portat, feptem prasterea conjundlas ledticae amicarum altera uxorem funt, an amicorum ? Vide quam turpi leto pereamus et dupoiTem palam
: :
: :

bita,

fi

potes, quin
fit.

ille,

feu vidlus feu vid:or redierit, casdem

fi

fadturus

Ego

vero vel lintriculo,

navis

non

erit,

eripiam

me

ex iftorum parricidio. Sed plura fcribam,

cum

illum con:

Juvenem noftrum non pofTum non amare fed ab eo nos non amari plane intelligo. Nihil ego vidi tam avjj^^W^jrov, tam averfum a fuis, tam nefcio quid cogitans. Vim incredibilem molefliarum Sed erit curae, et eft, ut regatur mirum TiS^as imfiiXriTiov. eft enim ingenium
venero.
!

CiCERO Attico Sal.

XI.

/^BSIGNATA
non
;

jam

epiftola fuperiore,

non placuit
:

ei

dari, cui conftitueram,

quod

erat

aHenus

itaque eo
te lite-

die data

eft.

Interim venit Philotimus, et mihi a

ras reddidit

quibus quae de fratre

meo

fcribis,

funt ea qui-

dem parum
non

firma, fed habent nihil vTra^ov, nihil fallax, nihil

flexibile
pofTis

ad bonitatem, nihil quod non quo velis uno fer:

mone

perducere

ne multa

omnes

fuos, etiam quibus

fe ipfo

irafcitur crebrius,

tamen caros habet,

aliter

me quidem
et

ca-

riorem.
filio,

Quod

de puero

ad te

fcripfit,

ad

matrem de

non reprehendo.

De
;

itinere

et

de forore quas fcribis,

molefta funt, eoque magis, quod ea tempora noftra funt, ut

ego his mederi non poffim

nam

certe

mederer

fed quibus

A D AT T
in malis, et ratione

C U

xM

B.

X.
vides.
Illa

285
de

qua

in defperatione

rerum fimus,
(faepe

enim audio ex ipfo) ut non cupiat tibi prasftare; et in eo laborat. Sed fi mihi Q^Axius in hac mea fuga H-S xiii non reddit, quae dedi
ejus
filio
;

nummaria non funt ejufmodi

mutua,

et utitur

excufatione temporis

li

Lepta

fi

csEteri

foleo mirari, de nefcio queis

H-S xx cum
:

audio ex

illo fe urgeri.

Vides enim profed:o anguftias

curari

tamen ea
ejus filio,

tibi

utique jubet.
?

An

exiftimas illum in ifto genere lentulum,

eft

aut reftridium
indulfit
illi

nemo

minus.

De

fratre fatis.

De

quidem fuus pater femper ; fed non facit indulgentia mendacem, aut avarum, aut non amantem fuorum ;
fortaffe,

ferocem

atque arrogantem et infeflum,

facit.
;

Itaque

habet hasc quoque, quE nafcuntur ex indulgentia

tolerabilia
;

fed ea funt

(quid enim dicam, hac juventute

ipfis

?)

ea vero, quae

mihi quidem, qui illum amo, funt his

dices habent

malis, in queis
;

fumus, miferiora, non funt ab obfequio noftro, non

;

fuas ra:

quas tamen evellerem profedo,

fi

liceret

fed

ea tempora funt, ut omnia mihi fint patienda.

facile

Ego meum
quidem
ille

teneo

nihil efl

enim eo

tradlabilius
;

cujus
et,

mifericordia languidiora adhuc confilia cepi

quo

me

fortiorem vult
lior.

effe,

eo magis timeo ne in

Sed Antonius venit heri vefperi.

;

eum exiftam crudeJam fortafie ad me vequid

fieri

niet

aut ne id quidem,

quoniam
fit.

fcripfit

vellet

fed fcies continuo quid

ad;um
?

De
cum
tus
:

pueris quid
in

agam

Nos jam nihil nifi occulte. parvone navigio committam ? Quid

?

mihi animi
illo

navigando cenfes fore

a,(p^}CTO}

Recordor enim,

asftate

Rhodiorum

navigans,

quam fuerim

follici?

quid, duro tempore anni, adtuariolo fore cenfes

!

Rem

undique miferam
bonus.
in

Trebatius erat

mecum,

vir plane et civis

!

Qua3

ille

monflra, dii immortales

?

Etiamne Balbus
effe

Senatum venire cogitet

oLTTCTOf^co^

Sed

ei ipfi cras

ad te literas dabo.
:

Ve<flenum mihi amicum, ut

fcribis,

ita

puto

cum

eo,

quod ciam

ad

me

fcripferat de
fi

nummis

curandis,

S-vfA,iKUTi^cv

jocatus.

Id tu,

ille aliter

acceperit ac debuit, lenies.

286

EPISTOLARUM
quod
ille

Monetali autem adfcripfi,

ad me, Proconjuli.

Sed

quoniam
tur.

efl

homo,

et nos diligit, ipfe

quoque

a nobis diliga-

Vale.

CiCERo Attico Sal.

XII.

/^UIDNAM
* lum
fibi

mihi futurum

eft

aut quis
?

me non

fo-

infelicior, fed

jam etiam

turpior

Nominatim

de

imperatum dicit Antonius \ nec me tamen ipfe adhuc viderat, fed hoc Trebatio narravit. Quid agam nunc, cui

me

nihil procedit, caduntque ea, quze diligentiffime funt cogitata,

teterrime

Ego enim Curionem

Is
:

nad:us,

omnia me confe:

cutum

putavi.

de

me

ad Hortenfium fcripferat

Reginus
mari neSed

erat totus noiler

huic nihil fufpicabamur

cum hoc

gotii fore.
fatis

Quo me nunc
:

vertam

Undique

cuftodior.

lacrymis.

Jloipci)^ 'zsAdOriov

igitur, et occulte in

aliquam

onerariam corrependum

non committendum, ut etiam comSicilia

pad:o prohibiti videamur.

nad:i,

petenda
Sit

majora quaedam confequemur.

:

quam fi erimus modo redle in Hif;

:

paniis

quanquam de

nihil fecundi.

tus

orafTe, ut

verum fed adhuc Concurfus Siculorum ad Catonem dicitur facrefifteret ; omnia pollicitos commotum illum,
ipfa Sicilia
fit
:

utinam

deledtum habere

coepiffe.

Non

credo, ut eft luculentus audtor.

PotuifTe certe tenere illam provinciam fcio.

Ab

Hifpaniis au-

tem jam

Hic nos C. Marcellum habemus eadem de quanquam ipfum non re cogitantem, aut bene fimulantem videram, fed ex familiariflimo ejus audiebam. Tu, quaefo, fi quid habebis novi. Ego, fi quid moliti erimus, ad te ftatim fcribam. Quintum iilium feverius adhibebo. Utinam proficere tu tamen eas epiftolas, quibus afperius de eo fcripfi pofiim ego item aliquando, concerpito, ne quando quid emanet tuas. Servium expedto, nec ab eo quidquam vyte^. Scies quidaudietur.
:
: :

quid

erit.

Sine dubio errafTe nos coniitendum

eft.

At femel

A D AT T
at

C U

B.

X.

287

una in

re

immo

omnia, quo diligentius cogitata, eo fada

funt imprudentius.

in reliquis

modo

ne ruamus

jubes enim de profe(flione

mea

Quid provideam ? ita patent omnia, quas accidere poflunt, ut ea fi vitem, fedendum fit cum dedecore et dolore ; li ncgligam, periculum efl ne in manus incidam perditoprovidere.

rum.

Sed vide, quantis in miferiis limus.

videtur, ut aliquam accipiamus ab
iftis

Optandum

inter-

dum

quamvis acerbam

injuriam, ut tyranno in odio fuiife videamur.

curfus,

Quod
:

fi

nobis

quem
;

fperaram, pateret

efFeciffem aliquid profedto,

ut tu optas et hortaris, funt cuflodiae

et

dignum

noflra

mora

fed miriiicjE

quidem ille ipfe Curio fufped:us. Quare vi et fi vi, forte et cum tempeflate : aut clam agendum efl clam autem iftis ; in quo fi quod <r(pciXfx,ct, vides quam turpe
:

efl.

Trahimur
fsepe

nec fugiendum,
agito
;

fi

quid violentius.

De

Cae-

lio,

mecum

nec,

fi

quid habuero

tale, dimittam..

Hifpanias fpero firmas

per
fe

effe.

MafTilienfmm fad:um
efl,

cum ipfum
redte effe in
et fcirent ^

luculentum

efl,

tum mihi argumento

auderent,
fi

Hifpaniis.

Minus enim

aliter elTet

nam

et jund:i, et diligentes funt.

Odium autem
:

redle

animadItalia

vertis fignificatum theatro.

Legiones etiam has, quas in

fed

affumpfit, alienifTimas effe video

tamen
:

nihil inimicius>
defperarit, certe

quam
ruet
:

fibi ipfe.

Illud redie times, ne ruat

fi

quo magis efHciendum aliquid efl, fortuna velim meliore, animo Caeliano. Sed primum quidque ; quod, qualecun- que erit, continuo fcies. Nosjuveni, ut rogas, fuppeditabimus, et Peloponnefum ipfam fullinebimus. Efl enim indoles; modo aliquod hoc fit ^^(^ ^t^ctxn a,Xc^ov quod fi adhuc nullum eft, effe tamen potefl aut *j3t^ non efl i^t^cx^Krlv quod mihi perfuaderi non poteft.
:
-,

288

EPISTOLARUM
CiCERo Attico
Sal.
meae Tulliae, et

XIII.

pPISTOLAtua gratifTima fuit

hercule mihi
:

metuae

femper fecum aliquid afferunt

fi

literae.
ris.

Scribes igitur

ac

quid ad fpem poteris, ne dimife:

Tu

Antonii leones pertimefcas, cave

-zs-^a^Piv

nihil eft illo

literis e

nejucundius: zttende
cipiis

inXiTiicQ.

Evocavit

denos

et

Quatuor-viri venerunt ad villam ejus

:

homimunimane.

Primum
tum,
yivi^,

dormiit ad horam tertiam

deinde,

cum

effet

nuntia-

venifle Neapolitanos et
:

Cumanos,

(his

enim

eft Ca^far
Koi}<io?^v(na,v

iratus) poftridie redire juffit

lavari fe velle, ct tts^

Hoc

heri efFecit.

Hodie autem

in i^nariam tranfire
;

conftituit.

Exulibus reditum pollicetur. Sed hacc omittamus

de nobis aliquid agamus.

Ab Axio

accepi literas.

De Tirone

gratum.

Vedtenum

diligo.

Veflorio reddidi.

Servius pridie

Nonas Maii Minturnis manfiffe dicitur, hodie in Liternino manfurus apud C. Marcellum cras igitur nos mature videbit, mihique dabit argumentum ad te epiftolae jam enim non reperio quid tibi fcribam. Illud admiror, quod Antonius ad me ne nuntium quidem, cum praefertim me valde obfervarit. Vicoram negare delicet aliquid atrocius de me imperatum efl mihi non vult ; quod ego nec rogaturus eram, nec, fi impetrafTem, crediturus. Nos tamen aliquid excogitabimus. Tu, quaefo, fi quid in Hifpaniis jam enim poterit audiri et om: : : :

nes ita expedlant, ut

tent.

fi

redle fuerit, nihil negotii

Ego autem nec

retentis

futurum puhis confedlam rem puto ; neque

Etfi, ut opinor,

amiflis defperatam.
tardatos.

Silium, et Ocellam, et caeteros credo rea Curtio impediri video.

Te quoque

habes

xeAjjTzc aokvov^

A D AT T

C U

B.

X.

289

CiCERo Attico Sal.

XIV.

r\

VITAM
mere,

miferam
eft

majufque malum, tam dlu

ipfum, quod timetur
!

tl-

quam

illud

Ser-

vius, ut antea fcripfi,

cum

venifTet

Nonis Maii,

poflridie ad

me

venit.

nimus.

Ne diutius te teneam, Nunquam vidi hominem

non amicum
;

nullius confilii exitum inve-

perturbatiorem metu
effet

neque
illum

hercule quidquam timebat, quod non

fibi

timendum

iratum, hunc

horrlbilem utriufque vid:o-

riam,

cum

propter alterius crudelitatem, alterius audaciam,

difficultatem

tum

propter utriufque
nifi

pecuniarum,
pofTet.

qua

erui

Atque hxc ita multis cum lacrymis loquebatur, ut ego mirarer eas tam diuturna miferia non exaruiffe. Mihi quidem etiam lippitudo hEC, propter quam non ipfe ad te fcribo, fme ulla lacryma
nufquam,
ex privatorum bonis,
efl,

fed fffipius odiofa efl propter vigilias.

Quamobrem
eft
;

quid-

quid habes ad confolandum collige,

dodlrina,
fcio

et illa fcribe,

non ex
fed ne:

neque ex Hbris

nam
efl:

id

quidem domi
quas

quo modo imbecillior

medicina,

quam morbus
;

hasc
fatis

potius conquire, de Hifpaniis, de Maffilia

bella Servius affert
:

quidem

qui etiam de duabus leglonibus luculen-

tos audlores effe dicebat.

Hasc igitur

li

habebis, et talia
efl.

et

quidem paucis diebus

dus ad exeundum
foret.

aliquid audiri neceffe

Sed redeo ad
:

Servium. Diflulimus omnino fermonem in pofterum

:

fed tar-

multo

fe

in fuo led:ulo malle,

filii

quidquid

Odiofus fcrupulus de
fi

militia Brundufina.

Unum
fore,

illud firmiflime affeverabat,

damnati reflituerentur, in exihaec, et id

lium
et,

fe

iturum.

Nos autem ad
non
effe

ipfum certo

quas

jam

fiebant,

leviora

multaque colligebatimorem,
ad idem,

mus.
ut

Verum

ea

non animum

ejus augebant, fed

jam celandus magis de

noflro confilio,

quam
o

ToM.

VIII.

290
vidcretur.

EPISTOLARUM
Quare
in

hoc non multum

eft.

Nos

a te admoniti

de Caelio cogitabimus.

CiCERo Attico Sal.

XV.

C E RV I U S

cum

eflet
j

apud me, Cephalio

cohortibus

cum

tuis li-

teris VI Id. venit

quaj nobis

magnam fpem
:

attule-

runt meliorum rerum de

ocfto

etenim hae quoque,

die Funifula-

quae in his locis funt, labare dicuntur.

Eodem

nus a

te

attuHt literas, in quibus erat confirmatius idem illud,

Ei de fuo negotio refpondi cumulate,

cum omni
:

tua gratia

adhuc non
tulerit,

fatisfaciebat

debet autem mihi multos

nummos,
expenfum

nec habetur locuples.

morari
:

Nunc
fi

ait fe

daturum
te eflet,

cui

tabellariis,

apud

cum

fatisfeciffet,

dares.

Quantum fit, Eros Philotimi tibi dicet. Sed ad majora redeamus. Quod optas Cjelianum illud, maturefcit. Itaque
torqueor, utrum
labunt.

ventum expedlem. Vexillo opus

;

eft
:

convo-

Quod

fuades ut palam

prorfus alTentior

itaque

me

profedturum puto. Tuas tamen interim

confilio nihil expeditur.

literas expedlo.

Servii

Omnes
'

captiones in

omni

fententia
;

occurrunt.

Unum
fuiffe

C. Marcello cognovi timidiorem

n. 7iD?^i^s

quem
credo,

Confulem

pcenitet.

A^.wdcx^

qui etiam Anto-,

nium

confirmafTe dicitur, ut

me

impediret

quo

ipfe,

honeftius.

Antonius autem vi

Id.

Capuam

profedlus
veniffe,

eft

ad

me
fibi nifi

mifit, fe

pudore deterritum ad

me non

quod me

fuccenfere putaret. Ibitur igitur, et ita quidem, ut cenfes;

cujus gravioris perfonae fufcipiendae fpes erit ante oblata

fed vix erit

fi

tam

cito.

Allienus autem Praetor putabat aliquem,

fuis
:

ego non, ex collegis

forore laudo.

quivis licet,

dummodo

aliquis.

De

De Quinto
fratre fcito

puero datur opera: fpero

effe

me-

liora.

De Quinto
:

eum non

mediocriter laborare de

ufura

fed

adhuc
:

nihil a
faepe

L. Egnatio

exprefTit.

Axius de xii

millibus pudens

enim

adfcripfit, ut Gallio,

quantum

is

AD ATTICUM
vellet,

B.

X.
aliter
?

291
et qui-

darem

quod

fi

non
:

fcripfiflet,

pofremne

dem

f^pe

fum

poUicitus

fed

tantum voluit
dii iftos
!

cito.

Me

vero

adjuvarent his in anguftiis.

Sed

Verum

alias.

Te

quartana liberatum gaudeo, itemque Piliam. Ego,

et caetera in

dum

panes

navem parantur, excurro in Pompeianum. Ve(fleno velim gratias, quod fludiofus lit. Si quemquam na<3:us fueris,

qui perferat, literas des ante

quam

difcedimus.

CicERo Attico Sal.

XVI.

/^OMMODUM
rebus,

ad te dederam literas de pluribus

quidem ego
remififfem,

cum non modo

ad

me

bene mane Dionyfius fuit

cui

placabilem

me

prsebuilTem, fed

totum
Erat

fi

adveniffet

qua mente tu ad

me

fcripferas.

enim fic in tuis literis, quas Arpini acceperam, eum venturum, facfturumque, quod ego vellem. Ego volebam autem, vel cupiebam potius, effe eum nobifcum quod quia plane, cum
:

in

Formianum
;

venifTet,

praeciderat, afperius ad te de eo fcri-

bere folebam.
orationis

At

ille

perpauca locutus, hanc

;

fummam

habuit

ut fibi ignofcerem
pofTe.

rebus fuis impeditum nobif;

cum

ire

non

Pauca refpondi

magnum

accepi dolorem

Quid qusris ? fortaffe miraberis in maximis horum temporum doloribus hunc mihi fcito effe. Velim ut tibi amicus lit. Hoc cum tibi opto, opto ut beatus fis Confilium noferit enim tam diu. trum fpero vacuum periculo fore. Nam et difTimulabimus, et, ut opinor, acerrime adfervabimus, navigatio modo fit, qualem opto. Caetera, qux quidem confilio provideri poterunt, cavebuntur. Tu, dum adfumus, non modo quas fcieris, audierifve,
intellexi

fortunam ab eo nofl:ram defpedlam

:

effe.

fed etiam quae futura providebis, fcribas velim.

Cato, qui Si-

ciliam tenere nullo negotio potuit,

et,

fi

tenuiffet,

ad

eum

fe contulifTent,

Syracufis profedus efl

omnes boni ante diem viii

o 2

292

E P

T O L A R U
fcripfit.
:

M
aiunt,

Kal. Mai. ut ad

me
!

Curio
efl

Utinam, quod

Cotta Sardiniam teneat

turpem Catonem
tionis,
a.

enim rumor. O, fi id fucrit, Ego, ut minuerem fufpicionem profec-

aut cogitationis meae, profedtus IV Id. ut ibi effem,

pararentur.

fum

in

Pompeianum

d.

effent,

Cum

navigandum opus ad villam venilTem, ventum efl ad

qua^ ad

dum,

me
fe

centuriones trium cohortium, quae Pompeiis funt,

me

velle poflridie.
et

Haec

mecum Ninnius

nofler

velle eos

mihi

oppidum tradere. At ego tibi poflridie a villa ante lucem, ut me omnino illi ne viderent. Quid enim erat in tribus cohortibus ? quid, fi plures ? quo apparatu ? Cogitavi ea-

dem
rat,

illa

Csliana,

quae legi in epiftola tua

veni,

quam

accepi,

fimul in

Cumanum

eodem

die

et

fimul

fieri

pote-

ut tentaremur.
redeo,
;

Omnem
erat

igitur fufpicionem fufluli.

Sed

cum

Hortenfius venerat, et ad Terentiam falutatum

diverterat

fermone

ufus honorifico erga me.

eum, ut puto, videbo ; mifit enim puerum fe ad Hoc quidem melius, quam collega nofler Antonius cure. jus inter lidlores led:ica mima portatur. Tu, quoniam quartana cares, et non modo morbum removifli, fed etiam gravedinem, te vegetum nobis in Graecia fifle ; et literarum aliquid
:

Tamen me veni-

interea.

CicERo Attico Sal.

XVII. "p
6KTeveia,v

RID.

Idus Hortenfius ad

me

venit fcripta epiftola.

in

Vellem caetera ejus. qua quidem cogito uti.

:

Quam

me
ei,

incredibilem
epif-

Deinde Serapion cum

te

tola tua

quam

prius

quam

aperuiffem, dixi

ad

me
et
et

de

eo~ fcripfiffe antea,

ut feceras.
et

Deinde, epiftola

iedla,

cumudocipfo

latifTime csetera

hercule

hominem probo

nam
me,

tum

et

probum

exiftimo.

Quin etiam navi

ejus

A D AT T
convcdlore,

C U

B.

X.

293

ufurum puto. Crebro refricat lippitudo, non illa quidem perodiofa, fed tamen qux impediat fcriptionem meam. Valetudinem tuam jam confirmatam effe et a vetere morbo Ocellam vellem habereet a novis tentationibus gaudeo. mus vidcntur enim efle haec paulo faciliora. Nunc quidem aequinodtium nos moratur, quod valde perturbatum erat. Id li ci.>c^65- erit, utinam idem maneat Hortenlius fiquidem ut adhuc erat, liberalius effe nihil potefl. De diplomate ad: :

miraris quafi nefcio cujus te flagitii infimularem.

te reperire,

Negas enim
quia

qui mihi id in
te

mentem

venerit.

Ego autem,

nemini aliter licere) eo te habere cenfebam, et quia pueris diploma fumpferas. Habes caufam opinionis mese et tamen velim
fcripferas
proficifci

cogitare,

(etenim audieram,

fcire

quid cogites, in primifque

li

quid etiam nunc novi

efl.

XVII. Kal. Jun.

CicERo Attico
XVIII.

l.

npULLIA
i^^ccf^rivicuov.

mea peperit xiv Kal. Jun. puerum Quod *iv\o>cy}asv, gaudebam quod qui:

dem
tes

efl

natum, perimbecillum

efl.

Me

mirifice tranquillita-

adhuc tenuerunt, atque majore impedimento fuerunt, quam

cuflodi^, quibus aflervor.

infantia
:

Nam

illa

Hortenfiana omnia fuere

ita

fiet

homo

nequiflimus.

Salvio liberto depra-

vatus

efl.

Itaque poflhac non fcribam ad te quid fadlurus fim,

fed quid fecerim.

tare,

Omnes enim

Ku^wccioi videntur fubaufcul-

quae loquor.

Tu

tamen
;

fi

quid de Hifpaniis,
literas

five

quid

aliud, perge quasfo fcribere

nec meas

exped:aris, nifi

cum, quo opto, pervenerimus, aut fi quid ex curfu. Sed hoc quoque timide fcribo ita omnia tarda adhuc et fpiffa. Ut male pofuimus initia, fic caetera fequuntur. Formias nunc fequimur ; eadem nos fortaffe furicC perfequentur. Ex Balbi
:

294

EPISTOLARUM

autem fermone, quem tecum habult, non probamus de MeDubitas igitur, quin nos in hoftium numero habeat ? lita. Scripfi equidem Balbo, te ad me de benevolentia fcripfifTe, et de fufpicione. Egi gratias de altero ei me purga. Ecquem tu hominem infeliciorem ? Non loquor plura, ne te quoque
:

excruciem. Ipfe conficior,

ter,

venifi^e

tempus,

cum jam

nec forti-

nec prudenter, quidquam facere poflTim.

295

EPISTO LARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

XL

CiCERo Attico Sal.

I.

A CCEPI
Xx.
;

a te llgnatum libellum,

quem

Anteros at-

tulerat^ ex

quo

nihil fcire potui de noftris domefticis

rebus
vit,

de quibus acerbiffime afflidor, quod, qui eas difpenfaiftic,

neque adefl

neque ubi terrarum

fit

fcio.

Omnem

autem fpem habeo exiftimationis privatarumque rerum in tua his tempocrga me mihi perfpedlifTima benevolentia quam
:

fi.

ribus miferis et extremis praeftiteris, haec pericula, quse

mihi

communia

funt

cum

caeteris,

fortius

feram

idque ut facias,

te obteftor atque obfecro.

Ego

in ciftophoro in Afia habeo ad

H-S

bis et vicies.
j

facile tuebere

Hujus pecuniae permutatione fidem noflram quam quidem ego nifi expeditam relinquere
ei,

putafTem, credens

cui tu fcis

jam pridem minime

credere,

commoratus effem paulifper, nec domeflicas res impeditas reliquiffem j ob eamque caufam ferius ad te fcribo, quod fero
intellexi,

quid timendum

effet.
;

Te

etiam atque etiam oro, ut

me totum tuendum fufcipias ut, fi ii falvi erunt, quibufcum fum, una cum iis pofHm incolumis efle, falutemque meam.
benevolentiae tuas acceptam referre.

296

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

II.

ITERAS

tuas accepi pridie

Nonas Febr. eoque

ipfo

die ex teftamento crevi hereditatem.

Ex

multis meis
ifta

miferrimis curis

efb

una

levata,

fi,

ut fcribis,

hereditas

fidem et

famam meam

tueri poteft

quam quidem

te intelligo,

etiam line hereditate, tuis opibus defenfurum

fuiffe.

De
rem

dote

quod

fcribis, per

omnes deos
tuis,

te obteftor,

ut totam

fufci-

pias, et illam

miferam mea culpa

;

et negligentia tueare

meis

cpibus,

fi
:

qucB funt

quibus

cultatibus
noli pati
;

cui
in

quidem deefle quos enim fumptus abeunt frudus praediorum

lx. quas
;

moleftum non erit, faomnia, quod fcribis, obfecro te

tibi
?

Jam
dote

illa

H-S
ex
iis

fcribis,

nemo mihi unquam

effem pafTus.
;

dixit ex

effe detradla
eft

nunquam enim
quas accepi

Sed hasc mite

nima

injuriis,

de quibus ad

dolore et

lacrymis fcribere prohibeor.

Ex

ea pecunia, quae fuit in Afia,

partem dimidiam fere exegi. Tutius videbatur fore ibi, ubi Quod me hortaris ut firmo fim eft, quam apud publicanos.
animo, vellem poftes aliquid
afferre,

quamobrem

id

facere

poffem
quis

fed,

fi

ad caeteras miferias accefiit etiam id, quod

dixit parari,

mihi Chryfippus

(tu nihil fignificafti) de

domo,
:

uno jam fuit ? Oro, obfecro, ignofce non poffum plura fcribere. Quanto moerore urgear, profedto vides quod fi mihi commune cum cfeteris effet, qui videntur in eadem caufa effe, minor mea culpa videretur, et eo tolerabilior effet. Nunc nihil eft, quod confoletur ; nifi quid tu efiicis, fi modo etiam nunc effici poteft, ut ne qua fingulari afiiciar
miferior

me

calamitate et injuria.
poteftas mittendi

Tardius ad
fuit.

te remifi tabellarium,

quod

non

tuis et

nummorum
Quibus

accepi

H-S

Lxx.
tur,

et

veftimentorum quod opus

literas

fuit.

tibi videbi-

velim des

meo nomine.

Nofti meos familiares.

; ;

AD ATTICUM
Slgnum
requirent, aut

LIB.
ils,

XI.

297

manum

dlces

me

propter cuflo-

dias ea vitalle.

CiCERo Attico Sal.

III.

/^ U I D
*-

hic agatur, fcire poteris ex eo, qul llteras at-

tulit

quem

diutius tenui, quia quotidie aliquld novi

ulla caufa fuit,

expedtabamus

-,

neque nunc mittendi tamen

prster eam, de qua tibi refcribi voluifti.

pertinet, quid vellem
;

Quod
eft,

ad Kal. Qulnt.

utrumque grave
Quare ut
alia,

et

tam gravi temifta

pore, periculum tantse pecuniae, et, dublo rerum exitu,

quam
lidei

fcribis abruptio.

fic

hoc vel maxime

tuae

benevolentiasque permitto, et illius confilio et voluntati

fi

cui miferge confuluiirem melius,

tecum olim coram potius,

<^uam per

llteras,

de falute noftra fortunifque deliberaviffem.

Quod
etfi

negas prseclpuum mihi ullum

res nihil

incommodum

impendere,

ifba

habet confolationls, tamen etlam praecipua

vides, ut funt, et gravifTima effe,
:

multa funt, quas tu profedlo

et

me

facillime vitare potuiffe

ea

tamen erunt minora,

Sit a

fi,

ut adhuc

fadum

eft,

adminiftratione diligentiaque tua levaefl.

buntur. Pecunia apud Egnatlum

me, ut

eft

neque

enlm hoc quod agitur, videtur diuturnum effe poffe ; ut fcire jam poflim, quid maxime opus fit etfi egeo rebus omnibus quod Is quoque in angufliis efl, qui-cum fumus ; cui magnam dedimus pecuniam mutuam, opinantes nobls, conflltutis rebus, eam rem etiam honori fore. Tu, ut antea fecifli, velim,
:

li

qui erunt, ad quos allquid fcribendum a

me

exiflimes, ipfe

conficias.

Tuis falutem

dic.

Cura, ut valeas.
et provlde,

In primis id,

quod

fcribis,
fcis

omnibus rebus cura

efle.

ne quid

ei defit,

de qua

me miferrimum

Idibus Jun. ex

caftris.

ToM.

VIII.

P p

298

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

IV.

A C C E PI

ab Ifidoro

literas,

et poftea datas binas.

:

Ex

proximis cognovi prsedia non venilTe

fuftentetur per te.

videbis ergo ut

De

Frufinati,
literas

fi

modo

futuri fumus, erit

mihi

res

opportuna. Meas

quod

requiris,
i

impedior inoUtitua,

pia rerum, quas nullas habeo literis dignas

quse accidunt, nec quae aguntur, ullo

quippe cui nec

probentur.

modo

nam coram tecum olim

omne munus,
et

potius,

quam

per epiftolas.

Hic

ut poiTum, tueor apud hos.

Castera Celer.

Ipfe fugi adhuc

eo magis, quod ita nihil poterat agi, ut mihi

effet.

meis rebus aptum

:

Ifidoro fcire poteris

id

velim, quod fcis

Quid lit geftum novi, quasris ex reliqua non videntur effe difEciliora. Tu rae maxime velle, cures, ut fcribis, ut
:

facis.

Me
;

conficit follicitudo, ex

qua etiam

fumma

infirmitas

corporis

qua
fuit,

levata,

ero una

cum

eo qui negotium gerit,

acriter.

eflque in fpe magna.

Brutus amicus in caufa verfatur

Hadienus

fione altera,

quod caute a me fcribi pofTet. Vale. De penoro te, omni cura confidera quid faciendum fit,
quas Pollex
tulit.

m fcripfi

iis literis,

CiCERo Attico Sal.

V.
uti,

/^Ui^ me

quam graves, quam novse, coegerintquc impetu magis quodam animi quam cogitatione, non pofTum ad te fine maximo dolore
caufae moverint,
acerbae,

quam

fcribere.

Fuerunt quidem

tantje, ut id,

quod

vides, effecerint.

Itaque nec quid ad te fcribam de meis rebus, nec quid a te

petam, reperio.

Rem

et

fummam

negotii vides.

Equidem ex
aliis

tuis literis intellexi, et iis, quas

lifli,

communiter cum

fcrip-

et iis, quas tuo

nomine, quod etiam mea fponte videbam.

A D AT T
te

C U

B.

XI.

299

fubdebllitatum novas rationes tuendi mel quasrere.

Quod

fcribis placere,

ut propius accedam, iterque per oppida nolu

non fane video, qucmadmodum id iieri poflit. Neque enim ita apta habeo diverforia, ut tota tempora diurna in neque ad id, quod qua^-ris, multum inhis poflim confumere
faciam
;
;

tereft,

utrum me homines
fieri

in

oppido videant, an in

via.

Sed

tamen hoc ipfum,

modiffime

ficut alia, confiderabo,

quemadmodum comliteras

poffe videatur.

Ego

propter incredibilem et

animi
tui;
filo,

et corporis

moleftiam conficere plures

quibus acceperam.

iis

tantum

refcripfi, a

Tu

non povelim et Ba-

et

quibus praiterea videbitur, etiam Servilio, confcribas,

ut tibi videbitur,

meo nomine. Quod

profedto intelligis

tanto intervallo nihil

deelTe,
:

omnino ad vos
illius,

rem mihi

de qua

fcribam, non voluntatem.

Quod

de Vatinio quaeris

nequc
fi

ncque cujufquam mihi praeterea officium

deeffet,

re-

perire poffent,

qua

in re

me animo
feclos eos

Patris fuit.

me juvarent. Quintus averfifTimo a Eodem Corcyra filius venit. Inde pro-

una

cum

CEEteris arbitror.

CicERo Attico Sal.

VI.

COLLICITUM effe te cum

tunis,

tuis

communibufque

for:

tum maxime de me, ac de dolore meo, fentio qui quidem dolor meus non modo non minuitur, cum focium fibi adjungit dolorem tuum, fed etiam augetur. Omnino pro tua prudentia fentis, qua confolatione levari maxime poflim. Probas enim meum confilium, negafque mihi quidquam tali
tempore potius facfendum
levius eft,
fuiffe.

Addis etiam (quod

eft

etfi

mihi

quam tuum judicium, tamen non

efl,

leve) cseteris

quoque, id
Id
fi

qui pondus habeant, facflum noflrum probari.

ita

putarem, levius dolerem. Crede, inquis, mihi. Credo

:

equidem
difcefiiffe

fed fcio,

ab

armis

quam cupias minui dolorem meum. tanta erat in nunquam pcenituit P p 2

:

Me
illis

300
crudelltas, tanta

EPISTOLARUM
cum
barbaris gentibus conjundtio, ut
;

non nout

riiinatim, led generatim, profcriptio eflet informata

jam

omnium dam elle

de
mejc

judicio conftitutum
illius vidloricc
;

effet,

omnium
eft.

veftrum bona prac-

veftrum, planedico;

nunquam cnim

te ipfo ni(i crudclifTime

cogitatum

Quare voluntatis

me
:

nunquam

pGcnitebit

confilii pcenitet.

In oppido aliquo

mallem refediffe, quoad arcefferer. Minus fermonis fubiiffem minus accepiiTcm doloris ipfum hoc me non angeret. Brundufii jacere in omnes partes eft moleftum. Propius accedere, ut fuades, quo modo fine li6toribus, quos populus dedit, poffum ? qui mihi incolumi adimi non pofTunt. Quos ego modo paulifper cum bacillis in turbam conjeci ad oppidum accedens, ne quis impetus militum fieret. Reliquo tempore me domo. Te nunc ad Balbum et Oppium iis placeret modo propius
: :

accedere, ut hac de re conliderarem

credo fore auftores

lie

non modo de confervanda, fed etiam de augenda, mea dignitate curx fore meque hortantur, ut magno animo fim ut omnia fumma fperem ea fpondent, confirmant, quas quidem mihi exploratiora effent, fi remanfif-

enim

recipiunt, Caefari

fem. Sed ingero prjetcrita. Vide, quasfo, igitur ea, quae reftant>
et explora

cum

iflis

et

fi

putabis opus

efle, et

fi

iflis

placebit,

quo magis fad:um noflrum

fententia fa(5lum.

Casfar probet, quafi de

fi

fuorum
qui
alii ;

Adhibeantur Trebonlus, Panfa,

fcribantque ad C'<farem, me, quidquid fecerim, de fua fententia fecifTe.

TullicE

mcx morbus

et

imbecillitas corporis

me

quam tibi intelligo magnae curas effc; quod efl mihi gratiffimum. De Pompeii exitu mihi dubium nunquam fuit. Tanta enim defperatio rerum ejus omnium regum et populorum animos occuparat, ut, quocunque veniffet, hec putarem futurum. Non pofTum ejus cafum non dolere hominem enim
exanlmat;
:

integrum, et caflum,
ler te
?

et

gravem, cognovi.

De Fannio

confo-

perniciofa loquebatur de manfione tua.

L. vero Len-

tulus Hortenfii

domum

fibi,

et

Casfaris hortos, et Baias de-

fponderat.

Omnino

haec

eodem modo ex hac

parte fiunt

nifi

A D AT T
qiiod illud erat infinitum
rant,
:

C U

B.

XI.

301

omnes enim, qui

in Italia

manfe-

hoftium numero habebantur.

Sed velim haec aliquando

Sed qusre ex Diochaqui
iftas

folutiore animo.

Quintum
:

fratrem audio profedlum in Aiiam,

ut deprecaretur
re,

de

filio

nihil audivi.
vidi,

Ccefaris liberto,
attulit.
iiteras,

quem ego non

Alexandrinas
?

literas

Is dicitur vidifTe,

an euntem, an jam in Afia

;

Tuas

prout res poflulat, expedto

ad

quas

vehm

cures

quamprimum

me

perferendas.

IV

Kal. Decembris.

CiCERO Attico Sal.

VII.

/^ R ATiE
fcripfifti

tuas

mihi

literse

funt, quibus accurate per-

omnia, qux ad
iftis

me

pertinere arbitratus es.

iftis

Fadum igitur, me uti quod

;

ut fcribis,

placere, iifdem
fit ;

hcfloribus
effe

concefTum Sextio

cui

non puto fuos

concefTos, fed ab ipfo datos.

Audio enim eum ea fenatus-confulta improbare, quae poft difceffum Tribunorum fad:a funt. Quare poterit, fi volet fibi conflare, noflros lid;ores comprobare.

Quanquam quid ego de licfloribus, qui pene ex Italia decedere fim jufTus ? nam ad me mifit Antonius exemplum Cx~
faris

ad

fe

literarum, in quibus erat, fe audiffe,

Catonem
:

et

L. Metellum in Italiam venifTe, Romse ut effent palam id fibi non placere ; ne qui motus ex eo fierent ; prohiberique

omnes
literas,

Italia,

nifi

quorum
:

ipfe

caufam cognoviffet

deque eo

vehementius erat fcriptum.

ut
fibi

Itaque Antonius petebat a

facere fe

me

per

ignofcerem
ad

non

poffe,

quin

iis literis

pareret.

Tum

eum

lum Dolabellos dixiffe, primum venirem j ejus me

ut

Lamiam, qui demonflraret, ilut ad me fcriberet, ut in Italiam quammifi L.

literis venifTe.

Tum
Quod

ille

edixit ita,
:

me

exciperet et Laelium nominatim.

fane nollem

poterat enim, fine nomine, re ipfa excipi.

offenfiones
!

multas
;

et graves

quas quidem tu das operam ut lenias

:

nec tamen
quod,.

nihil proficis

quin hoc ipfo minuis dolorem

meum,

302
iit

E P

T O L A R U
j

M
quam me ad-

minuas, tam valde laboras

idque velim ne gravere

Maxime autem aflequere quod vis, fi duxeris, ut exiftimem, me bonorum judicium non funditus nihil fcilicet. Sed, perdidifTe. Quanquam quid tu in eo potes ii quid res dabit tibi facultatis, id me maxime confolari potefaspiflime facere.
?

rit,

tis;

quod nunc quidem video non effe fed fi quid ex evenut hoc nunc accidit. Dicebar debuifle cum Pompeio pro:
:

ficifci

exitus illius minuit ejus officii praetermiiii reprehen;

lionem

quod

in

omnibus nihil magis tamen defideratur, quam Africam non ierim. Judicio hoc fum ufus, non q,{{q
fed ex

barbaris auxiliis fallaciffimae gentis

Rempublicam defenden-

dam, praefertim contra exercitum faepe vidlorem. Non probant fortaffe multos enim viros bonos in Africam venilfe audio,
:

t fcio fuilTe antea.

eft cafu
:

Valde hoc loco urgeor

li

aliqui fmt ex eis, aut,

poteft,

quoque opus omnes, qui falutem

hic
;

anteponant.

Nam
me

fi

perfeverant et obtinent
illis,
ii

quid nobis fu?

turum
plaga.

fit

vides.

Dices, quid
excruciant.

vid:i

erunt

honeftior efl

HtEC
cur

Sulpicii
;

fcripfifti

meo non anteponeres fum efl quam Catonis, tamen et periculo vacuum eft et dolore. Extremum eft eorum, qui in Achaia funt. li tamen ipli fe hoc melius habent, quam nos, quod et multi funt uno in loco
;

autem confilium non quod etfi non tam glorio-

et

cum
;

in Italiam venerint,

domum

flatim venerint. Haec

tu perge, ut facis, mitigare, et probare

te excufas

quam

plurimis.

Quod

ego vero

et

tuas

caufas nofco, et

mea

intereife

puto

te iflic effc,

vel ut

cum

iis,

quibus oportebit, agas, quas

egifti
j

erunt agenda de nobis, ut ea quas

in primifque

hoc

velim animadvertas. Multos

tulerint, delaturive fmt,

effe arbitror,

qui ad Caefarem de-

me

aut poenitere confilii mei, aut

etfi
;

utrumque verum efl: ab iilis dicitur animo a me alienato, non quo ita perfpexerint. Sed totum ut hoc Balbus fuflineat, et Oppius, et eorum crebris literis illius voluntas erga me confirmetur, et hoc
probare, quae fiant
:

quorum

non tamen

plane ut

fiat,

diligentiam adhibebis. Alterum

efl,

cur te nolim

A D AT T
dircedere
;

I
te
?

C U

IVl

B.

XI.
!

303
quid

quod

fcribis

flagitari.

rem miferam
;

fcribam

aut quid velim

:

Breve faciam

lacrymas enim fe

fubito profuderunt

tibi

permitto; tu confule.

Tantum

vide,

ne hoc temporis

tibi obeffe aliquid poffit.

Ignofce, obfecro te

non polfum

prae fletu et dolore diutius in

Tantum dicam, nihil mihi gratius effe, gis. Quod literas, quibus putas opus efl^e, curas dandas, facis commode. Quintum filium vidi qui Sami vidifl"et, patrem
Sicyone
:

hoc loco commorari. quam quod eam dili-

quorum

deprecatio

eft facilis.

Utinam

illi,

qui prius

ilkun viderunt,

me apud eum
fi fi

velint

adjutum tantum, quan-

qux me mordeant ego vero in optimam; teque rogo ut aperte, quemadmodum facis, fcribas ad me omnia, idque facias quam fasaccipiam,

tum ego illos nam partem

:

vellem,

quid polfem.

Quod
tuis

rogas, ut in boliteris,

qua fmt in

pilTime. Vale.

xiv Kalend. Januar.

CiceroAtticoSal.
VIII. (~\

UA N T I S

curis afliciar etfi profedto vides,

tamen
poenas
:

cognofces ex Lepta et Trebatio.

Maximas

pendo temeritatis meae ; quam tu prudentiam mihi videri vis neque te deterreo, quo minus id difputes, fcribafque ad me

quam

fsepiffime.

Nonnihil enim
nofl:ra

tempore. Per eos, qui

hoc caufa volunt, valentque apud ilefl:,

me

levant tuae liter^E

lum, diligentiffime contendas opus

maxime, ut de me
nim, ut audio,
ita

fcribant

Balbum et Oppium quam diligentiffime. Oppugnamur

per

et a praefentibus
rei

quibufdam,
poftulat.

et per literas

iis

occurrendum, ut

magnitudo

Furnius

eft illic,

mihi inimiciffimus. Quintus mifit filium non folum

catorem, fed etiam accufatorem mei.

fui

depre-

Didlitat fe a me.

apud

Casfarem oppugnari

quod

refellit Casfar ipfe,

amici

neque vero

defiflit,

ubicunque

efl:,

omnefque ejus omnia in me maleincredibile accidit.

dida conferre.

Nihil mihi

unquam tam

304

E P

T O L A R U
Qui ex

M
cum
:

nihil in hls malis

tam acerbum.

ipfo audlfTent,

Sicyone palam multis audientibus loqueretur, nefaria quaedam

ad
in

me pertulerunt. Nofti genus etiam expertus es fortafTe me id eft omne converfum. Sed augeo commemorando do;

lorem, et facio etiam

tibi.

Quare ad
literas

illud redeo

cura, ut

hujus

rei

caufa,

dedita opera,

mittat aliquem Balbus.

Ad
vi

quos videbitur velim cures

Kal. Jan.

meo nomine.

Vale

CiCERo Attico Sal.

IX.

p GO

vero et incaute, ut fcribis,

;

et

celerlus,

quani

oportuit, feci

nec in ulla fum fpe, quippe qui ex:

ceptlonibus edi^torum retinear

quae

fi

non

effent fedulitate

effcOiX, et benevolentia tua, liceret

mihi abire in folitudines

aliquas:

nunc ne

id

quidem

licet.
fi

ante initum tribunatum veni,

vat
?

Quid autem me juvat, quod ipfum, quod veni, nihil ju-

jam quid fperem ab eo, qui mihi amicus nunquam fuit ; cum jam lege etiam fim confeftus et opprefTus ? Quotidie jam Balbi ad me literae languidiores ; multaeque multorum ad illum,
genus
fortaffe contra
:

me.

Meo

vitio pereo

nihil

mihi mali

cafus attulit
belli

omnia culpa contradla

quid facerem
?

funt.

Ego enim, cum

viderem, imparata et infirma omnia contra para:

tiffimos,

quieveram
forte,

ceperamque confilium

non tam

quam mihi
;

prxtcr caeteros concedendum. Cefli

is

meis, vel potius parui

ex quibus unus qua mente fuerit,

ipfius literis,

quem

tu mihi

commendas, cognofces ex
:

quas ad
nifi res

te et ad alios mifit

quas ego
efl

nunquam
:

aperuiffem,
:

adta fic effet.

Delatus
:

ad

me

fafciculus

folvi,

fi

quid ad

me

effet
:

literarum

nihil erat
:

epiflola Vatinio, et Ligurio

altera

jufli

ad eos referri

illi

ad

me
:

flatim ardentes dolore

epiflolas

venerunt, fcelus hominis clamantes

plenas

mihi legerunt
furere
:

omnium

in

me

probrorum.

Hic Ligurius

fe

A D AT T

C U

B.

XI.

j 05

enlm fclre, fummo illum in odio fuiiTe Csefari ; illum tamen non modo favilTe, fed et tantam illi pecuniam dediffe honoris mei caufa. Hoc ego dolore accepto, volui fcire quid fcripfiflet ipfi enim illi putavi perniciofum fore, fi ejus hoc ad caeteros tantum fcelus percrebruifTet. Cognovi ejufdem generis ad te
:

mifi

quas

fi

putabis

illi

ipli utile effe reddi,

;

reddes

nil

me

laedet.

Nam
tanto
fe,

quod

refignatas funt
ille

habet, opinor, ejus fignum

Pomponia.
effet,

Hac

acerbitate initio navigationis

;

cum

ufus

me

dolore affecit, ut poflea jacuerim

neque nunc
Ita

tam pro
pofTum

quam

contra me, laborare dicitur.

omnibus

rebus urgeor ; quas fuflinere vix pofTum, vel plane nullo

:

modo

quibus in miferiis una

patrimonio,
fortuna

eft

pro omnibus, quod iftam

fpoliatam
:

miferam

omni,

relinquam.

Quare
illam

te,

ut polliceris, videre plane velim

;

alium enim, cui

quoniam matri quoque eadem intellexi effe parata, quae mihi. Sed, fi me non offendes, fatis tamen habeto commendatam, patruumque in ea, quantum poteris, mitigato. HiEC ad te die natali meo fcripfi quo utinam fufceptus non efTem, aut ne quid ex eadem matre poftea natum effet. Plura fc^ibere fletu prohibeor.

commendem, habeo neminem

CiCERO Attico Sal.

X.

AD

meas incredlbiles aegritudlnes allquid novi accedit ex

quae de

ils

Q^Q^ad me

afferuntur. P.Terentius,

neceffarlus,
giflro dedlt.

magnas operas
Is

In portu et fcriptura Afiae

Qulntum

filium Ephefi vidit vi Id.

eumque
ex eo de
effe

fludlofe propter amicltlam noflram invltavlt

meus pro maDecemb, cumque

fe

me

contaretur,

eum
effet

fibl

ita dlxIfTe narrabat,

mihi

inlmlclfrimum; volumenque

fibl oflendlfTe oratlonis,

quam
conquas

apud Cacfarem contra

tra ejus

me

habiturus: multa a

fe dldta

amentiam: multa poflea

Patrls confimili fcelere

iis

fecum

Quintum patrem locutum; ToxM. Vm.

cujus furorem ex

epiflolls,

Q^q

3o6

EPISTOLARUM
efTe certe fclo
iliis

ad te mlfi, perfpicerc potuifli. Hiec tibi dolori

me quidem
longe

excruciant, ct eo magis,

quod mihi cum

nc

querendi quidem locum futurum puto.

alia nobis,
efTe

De
:

Africanis rebus
nihil

ac tu fcripferas, nuntiantur

enim

fir-

mius

dicunt, nihil paratius.

-,

Accedit Hifpania, et
;

alie-

nata Italia

leglonum nec

vis

eadem, nec voluntas

nifi

urbanse
li-

res perditae.

Quid

eft,

ubi acquiefcam,

quam
fi

diu tuas

teras

lego

quae effent profed:o crebriores,

quid haberes,

quo putares meam moleftiam minui pofTe. Sed tamen te rogo, ne intermittas fcribere ad me, quidquid erit j eofque, qui mihi tam crudeliter inimici funt, fi odiffe non potes, accufes tamen ; non ut aliquid proficias, fed ut me tibi carum effe fentiant. Plura ad te fcribam, fi mihi ad eas literas, quas proxime ad te dedi, refcripferis. Vale. xii Kal. Febr.

CiCERo Attico Sal.

XI.

/^

ONFECTUS
ne,
fi

jam

cruclatu
te

maximorum dolorum,
fcribere, facile
efl,

fit
;

quidem, quod ^d
hoc minus, quod

debeam
nulla

id exequi poflim

res

quse fcri-

benda

fit ;

cum

prasfertim ne fpes

quidem

ulla oflendatur fore

:

mehus. Ita jam ne tuas quidem literas expedto quanquam femper aliquid afferunt, quod velim. Quare tu quidem fcribito, cum erit cui des. Ego tuis proximis, quas tamen jam pridem accepi, nihil habeo quod refcribam longo enim inter:

vallo video

immutata
noftrae

effe

omnia

illa effe

firma quae debeant

nos

flultitiae

graviflimas poenas pendere.

P. Salluftio

Velim vide ea re fcripfi ad Terentiam deas ut fme mora curentur atque hoc ipfum jam prope confumptum eft. Quare id quoque
curanda funt
quae accepi a Cn. Salluftio.
:

H-S xxx.

velim

cum
fi

illa videas,

ut

fit

qui utamur.
:

Hic

fortaffe

potero

fumere,
nihil

fciam

iflic

paratum fore

fed prius

quam

id fcirem,

fum

aufus fumere.

Qui

fit

omnium rerum

flatus nofler.,

A D AT T
vides
:

C U

M
et

B.

XI.

307
:

nihil efl mali,

quod non

fuflineam et expecflem
Ille

quarum rerum eo gravior eft Achaia non ceflat de nobis

terag

dolor,

quo culpa major.

:

iii

detrahere

nihil videlicet tuae li-

profecerunt. Vale. VIII Id. Mart.

CicERo Attico Sal.

XII.

OEPHALIO
Mart. vefpere
te

mihi a
:

te literas reddidit a. d. viii Id.

eo autem die
literas.
efle,

mane

tabellarios mifeled:is
literis

ram, quibus ad
pendere animi,

dederam

Tuis tamen

putavi aliquid refcribendum

maxime quod

oflendis

te

quamnam rationem fim Casfari allaturus proNihil opus efl fetftionis meae tum, cum ex Italia difceflerim. mihi nova ratione fsepe enim ad eum fcripfi, multifque mandavi, non potuifTe, cum cupiifTem, fermones hominum fufli:

nere

multaque

in

eam

fententiam.

Nihil

erat,

quod minus
confilio

eum

vellem exiflimare,
effe.

quam me

tanta de re

non meo

ufum

Poflea,

cum mihi
enim

literae a

Balbo Cornelio minore

fratrem lituum meae

miffae effent, illum exiftimare,

Quintum
qui
ad multos

profedlionis fuiffe, (ita

fcripfit)

nondum cognoflem
:

quae de

me

Quintus

fcripfiffet

etfi

multa prsfens

in praefentem acerbe dixerat et fecerat, tarnen Nilo

meo
ipfo :

his

verbis ad Caefarem fcripfi.

De ^into fratre
eum
tibi

meo non minus

laboro,

quam

de

me

fed

commendare hoc meo tempore non audeo.

te,

Illud duntaxat
illo

tamen audebo petere abs

quod

te oro,
qfficia

ne quid exifimes ab
conjlarent,

faBum
fuijfe,

effe,
;

quo minus mea in te

illum

minufue te

diligerem

potiufque femper
itineris

auSlorem noftra conjunBionis

meique
ei

comitem, non ducem.

^are

cceteris in

rebus

tantum
pofuiat.

tribues,

quantum humanitas tua, amicitiaque vefra,

Ego
fi

ei

ne quid apud te obfm, id te 'vehementer 'Ctiam

atque etiam rogo.

Quare

quis congreiTus fuerit mihi

cum

Caefare,

(etfi

non

3o8
dubito, quin
verit)
is

EPISTOLARUM
lenis in illum futurus
is
fit,

idque

jam

declara-

ego tamen
eft

ero, qui

femper

fui.

Sed, ut video,
;

to

magis

nobis laborandum de Africa

mulquam quidem tu
aliter effe intelli-

fcribis conlirmari quotidie

vidlorias.

magis ad conditionis fpem, quara

Sed longe
;

Quod utinam
ita

ita effet.

go

teque ipfum

exiflimare arbitror

aliter

autem

fcribere,

non

fallendi, fed confirmandi,

mei

caufa, praefertim

cum

adut
tibi

jungatur ad Africam etiam Hifpania.

fcribam ad Antonium,
et
id,

Quod me admones,
;

ad caeteros

fi

quid videbitur
:

quod faepe fecifti nihil enim mihi venit in mentem, quod fcribendum putem. Quod me audis fradiiorem effe animo ; quid putas, cum videas acceiTiiTe ad
opus
eife,

velim facias

fuperiores aegritudines praeclaras

generi adliones

Tu

tamen

velim ne intermittas, quoad ejus facere poteris, fcribere ad

me, etiam

li

rem, de qua fcribas, non habebis

femper enini

afferunt aliquid

mihi
Id.

tuae literae.

Galeonis hereditatem crevi

fuilfe,

puto enim cretionem fmiplicem

miffa
efl.

quoniam ad

me

nulla

VIII

Mart.

CiceroAtticoSal.
XIII.

A MURENiE
xum. P. quod quod
ais effe

liberto nihil

adhuc acceperam
quibus

litera-

Sifer reddiderat eas,

fcribis, item,
;

refjcribo.

De
efl.

Servii patris literis

veniffe

Quintum
in

in

Syriam
aut
:

qui nuntient

ne id quidem verum

Quod
fuerit

certiorem

te vis fieri,

quo quifque
;

me animo

fit

eorum, qui huc venerunt

neminem

alieno intellexi

quantum id mea interfit, exiftimare te poffe certe fcio. Mihi cum omnia funt intolerabilia ad dolorem, tum maxime quod in eam caufam veniffe me video, ut ea fola utilia mihi effe videantur, quae femper nolui. P. Lentulum patrem Rhodi Rhodoque Alexandriam C. effe aiunt, Alexandriae filium CafHum profedum effe conflat. Quintus mihi per literas
fed
;

A D AT T
fatlsfaclt,

C U

B.

XI.

3^9

multo afperioribus
Ait enim
fe

verbls,

quam cum
:

gravlirime actibi

cufabat.
cere,

ex

literis tuis intelligere,

non pla-

quod ad multos de me afperius fcripferit itaque fe poenitere, quod animum tuum offenderit ; fed fe jure fecifle. Deinde perfcribit fpurcIfTime, quas ob caufas fecerit. Sed neque hoc tempore, nec antea, patefecilTet odium fuum in me, nili omnibus rebus me elfe oppreffum videret. Atque utinam
vel nodturnis,

quemadmodum
:

tu fcripferas,

itineribus pro-

pius te acceffiflem

nunc nec

ubi, nec quando, te j(im vifurus,

fuit,

poffum
ad

fufplcari.
:

De
nam

coheredibus Fufidianis nihil

et

quod

me

fcriberes

aequum poflulant

et,

quidquid egif-

fes,

re6te effe

adtum putarem.
intellexifti

jam pridem
tur
;

De fundo Frufmati redimendo voluntatem meam etfi tum melrore

;

loco res erant noflra?, neque tam mihi defperatum

iri

videbafiat,

tamen

unde nobis fuppeditentur fumptus neceffarii. Si quas habuimus facultates, eas Pompeio tum, cum id videbamur fapienter fatu videbis.
confideres, ut
fit,

eadem fum voluntate Et velim, quoad poteris,

in

id

quemadmodum

cere, detulimus.

Itaque

tum

et a tuo villico

fumpfimus, et
fumus, neque
fit

aliunde mutuati fumus,

fibi
ipfi

cum Quintus
qui neque ab

quereretur per literas,

nos nihil dediffe

illo rogati

eam pecuniam afpeximus. Sed velim

videas quld
confilii
:

quod
cau-

coniici pofiit,

quidque mihi de omnibus des

et

fam nofti. Plura ne fcribam dolore impedior. Si quid erit, quod ad quos fcribendum meo nomine putes, velim, ut foles,
facias
:

quotiefque habebis cui dcs, ad

me

literas

nolim pras-

termittas. Vale.

CiCERo Attico Sal.

XIV. '^r

O N me

offendlt veritas literarum tuarum,

quod
op-

me, cum communibus, tum

praecipuis, malis

prefTum, ne incipis quidem ut folebas, confolari, faterifque id

310
fieri

EPISTOLARUM
jam non
pofle.

Nec enim

ea funt, quae erant antea,

ut nihil aliud, comites

me
erat,

et focios

habere putabam

cum, omnes

enim Achaici

deprecatores, item qui in Afia, quibus non erat

in

ignotum, etiam quibus

Ita praeter Laelium,

Africam dicuntur navigaturi.

:

neminem habeo culpae focium qui tamen hoc meliore in caufa eft, quod jam eft receptus. De me autem non dubito quin ad Balbum et ad Oppium fcripferit a qui:

bus,

fi

quid
:

efTet lastius,

certior fadlus effem

tecum etiam
ifto falus

effent locuti

quibufcum tu de hoc
fit

ipfo
:

coUoquare velim, et
fed

ad me, quid
data

tibi refponderint,

fcribas

non quod ab
;

quidquam habitura
;

firmitudinis

tamen aliquid
horreo,

confuli et profpici poterit.

prasfertim hoc genero

Etfi

omnium confped:um

tamen

in tantis malis,

quid aliud ve-

lim, non reperio.

Quintus pergit, ut ad
fcribam, et tuas

^t Hirtius; ifque item Africam petere

Minucium parentem
fcribam,

me et Panfa fcripfit, cum cseteris dicitur. Ad literas mittam. Ad te

potuifTe mirarer,
nifi
:

num

quid egerit.
praediis
:

H-S xxx

multa de Fufidianis

et id video.

Tamen

te

expe6lo

quem videre, fi uUo modo potes tremum concluditur ibi facile

:

venire, pervellem.
efl,

Jam

ex-

quid, quale

fit

gravius,

exiflimare. Vale.

CicERo Attico Sal.

XV.

/^UONIAM juflas
*-

caufas affers,
;

quod

te

hoc tem-

pore videre non poflim

Ille

qusfo, quid

fit

mihi

faci-

endum.

enim

ita

videtur Alexandriam tenere, ut

illis

eum

fcribere etiam pudeat de

affuturi videntur
;

rebus.

li

autem ex Africa jam

Achasi, item ex Afia redituri ad eos, aut

libero aliquo loco commoraturi.

dum

Video

difHcile effe

Quid mihi igitur putas agenconfilium fum enim folus, aut cum
:

altero,

cui neque ad illos reditus

fit,

neque ab his
fcire

ipfis

quid-

quam

ad fpem oftendatur,

Sed

tamen

velim,

quid

AD ATTICUxM
cenfeas
;

L
fi

I B.
jfieri

XI.
pofTet,

311

cuperem videre. Minucium xn fola curalTe fcripfi ad te antea quod fupereft, velim videas ut curetur. Quintus non modo non cum magna prece ad me, fed acerbiffime, fcripfit ; filius vero nihil fingi potefl mali, quo non urgear. Omnia mirifico odio
alils,

idque erat

cum

cur

te,

tamen funt
et eternus
;

faciliora,

quam
fi

peccati dolor, qui et

maximus

eft,

cujus peccati

focios eflem habiturus ego,

:

quos

putavi,

tamen

elTet confolatio tenuis

fed habet aliorum

om-

nium ratio exitum, mea nullum. Alii capti, alii interclufi, non veniunt in dubium de voluntate, eo minus fcilicet, cum
fe expedierint, et

una

effe cceperint.

li

autem

ipfi,

qui fua vo-

Fufium venerunt, nihil pofTunt nifi timidi exiflimari. Multi autem funt, qui, quicunque funt, modo ad illos fe recipere volent, recipientur. Quo minus debes mirari, non folius enim meum peccatum poffe me tanto dolori refiflere
luntate ad
:

corrigi

non

poteft, et fortaffe LtElii.

Sed quid

me

id levat

C.

quidem Caffium aiunt confilium Alexandriam eundi mutaviffe. Haec ad te fcribo, non ut queas tu demere follicitudinem, fed
ut cognofcam, ecquid tu ad ea afferas, quae

me

conficiunt

ad

quce gener accedit, et csetera, qucC fietu reprimor ne fcribam.

Quin etiam iEfopi

filius

me

excruciat

prorfus nihil abefl,

quin fim miferrimus. Sed ad primum revertor, quid putes fa-

ciendum; occultene aliquo propius veniendum, an mare tranfeundum nam hic maneri diutius non poteft. De Fufidianis quare nihil potuit confici ? Genus enim conditionis ejufmodi fuit, in quo non folet efle controverfia ; cum ea pars, quse videtur effe minor, licitatione expleri pofTet. Hasc ego non fine caufa quaero fufpicor enim coheredes dubiam noftram caufani
:
:

putare, et eo

rem

in integro effe. Valc. Pridie Idus

Mai>

312

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

XVI.

'^fON
efl

meo

vitio

fit,

hoc quidem tempore, (ante enim

peccatum) ut
efl, et

me
te

ifta epiflola

nihil confoletur

nam
ab

et
;

exigue fcripta

fufpiciones

illo

quas animadvertifTe
:

magnas habet non efTe exiflimo. De obviam itione ita

efl;
effe

faciam, ut fuades

neque enim ulla de adventu ejus opinio

neque,

fi

qui ex Afia veniunt, quidquam auditum

dicunt de

pace: cujus ego fpe in hanc fraudem incidi. Nihil video, quod

fperandum putem, nunc

in urbe, in Italia.

prasfertim,

cum
fi

ea plaga in Afia

fit

accepta, in Illyrico, in CafTiano negotio, in ipfa Alexandria,

Ego

vero, etiam

rediturus

ille

efl,

qui

adhuc bellum gerere

tium confedlum
tiam bonorum

iri

tamen ante reditum ejus negoputo. Quod autem fcribis, quandam laetidicitur,

effe

commotam,

ut

fit

auditum de

literis

ta
:

quidem
fed ego

nihil praetermittis, in

quo putes aliquid

folatii effe

non adducor, quemquam bonum ullam falutem putare mihi tanti fuiffe, ut eam peterem ab illo, et eo minus, quod hujus confilii jam ne focium quidem habeo quemquam. Qui in Afia funt, rerum exitum expedant Achaici etiam
:

Fufio fpem deprecationis afferunt

horum
:

et

timor idem fuit

primo qui meus,

illorum correxit,
peto,

et conflitutum

meam

evertit.

mora Alexandrina caufam Quamobrem idem a te nunc

quod fuperioribus literis, ut, fi quid in perditis rebus difpiceres, quod mihi putares faciendum, me moneres. Si recipior ab his, quod vides non fieri; tamen, quoad bellum erit, quid agam, aut ubi fim, non reperio fm jador, eo minus.
:

Itaque tuas literas exped:o

fcribas, rogo.

eafque ut ad

me

fine dubitatione

Quod fuades, ut ad Quintum fcribam de his literis, facerem, fi me quidquam iflae literas deledtarent. Etfi quidam fcripfit ad me his verbis Ego ut in his malisy Patris Jum non invitus : effem libentius, Jifrater tuus ea de te loqueretur.
:

A D AT T
fuce ego audire 'velkm.

C U
ais

B.

XI.

313

Quod
j

illum ad

te fcribere,
:

me

fibi

nullas literas remittere

lioni

femel ab ipfo accepi

ad ea Cephaeft.

dedi,

qui multos

menfes tempeftatibus retentus

fcripfilTe
fi

Quintum filium ad me acerbiffime fcripfi. Extremum eft quod te orem,

te fufcipi poffe,

jam

ante ad te
effe, et

putas redtum

cum

Camillo communices, ut Terentiam mofatisfaci-

neatis de teftamento.
at,

quibus debeat.
facere.

Tempora monent ut videat, ut Auditum ex Philotimo efl, eam

efl
:

fcelerate
efl,

quaedam
fieri

Credibile vix
efl.

fed certe,

fi

quid

quod

pofHt,

providendum

De omnibus
:

rebus velim ad

me

fcribas, et

maxime quid
fi

fcribas de ea
:

in

quo tuo
erit

confilio

egeo, etiam
rato.
III.

nihil excogitas

id

enim mihi

pro defpe-

Non. Jun.

CiCERo Attico Sal.

XVII.

pROPERANTIBUS
tolam dedi
;

tabellariis alienis
et,

eo brevior efl;

hanc epifquod eram miffurus

meos. Tullia mea venit ad

fe obfervantia

me

pridie Idus Jun. deque tua erga

benevolentiaque mihi plurima expofuit, literaf-

Ego autem ex ipfius virtute, humanitate, pietate, non modo eam voluptatem non cepi, quam capere ex fingulari filia debui ; fed etiam incredibili fum dolore affecftus,
que reddidit
trinas.

tale

ingenium in tam mifera fortuna

verfari,

idque accidere
te

nullo ipfius delidlo,

fumma

culpa mea. Itaque a

neque confuperioribus
Sal-

folationem jam, qua cupere te uti video, nec conlilium, quod

eapi

nuUum

potefl, expedlo

teque omnia

cum

faspe literis,

tum

proximis, tentaffe intelligo.

Ego cum

luflio

Ciceronem ad Cjefarem mittere cogitabam. Tulliam autem non videbam effe caufam cur diutius mecum tanto in
retinerem
:

communi moerore

itaque matri eam,

per ipfam liceret, eram remiffurus.

Pro

ea,

cum primum quam ad modum

r

ToM.

VIII.

; :

314

EPISTOLARUM
'n^ccoTu^^y

confolantis fcrlpfiili

putato ea

ipfe intelligis refponderi potuiiTe.

bis

me fcripfifle, quce tu Quod Oppium tecum fcri:

locutum, non abhorret a mea fufpicione ejus oratio

fed

non dubito quin iftis perfuaderi nullo modo poflit, ea, quae ego tamen faciant, mihi probari poiTe ; quoquo modo loquar quanquam quid mea interfit ut utar moderatione, qua potero eorum odium fubeam, non intelligo. Te juila caufa impediri, quo minus ad nos venias, video ; idque mihi valde moleflum
:
:

efl.

Illum ab Alexandria

difceiTiiTe

ne profedtum quidem

illinc

nemo quemquam

nuntiat

conftatque,

poil Idus
:

Martias

nec poft Idus Decemb. ab

telligis,
eifet,

illo datas ullas literas

ex quo in-

illud de literis a. d.
fi

v Id. Febr. datis (quod inane

non verum qSq. L. Terentium difQuid is afFerat, ceiliiTe ex Africa fcimus, Pasilumque veniiTe. aut quo modo exierit, aut quid in Africa iiat, fcire velim dicitur enim per Naiidium emiifus eife. Id quale fit velim, ii
etiam
eifet)
:

verum

inveneris, ad

me

fcribas.

De H-S

x, ut fcribis, faciam. Vale.

XVII

Kal. Quint.

CiCERo Attico Sal.

XVIII. ir\

illius

Alexandria difceiTu, nihil adhuc rumorls,

eife

contraque opinio, valde

impeditum.
te

Itaque

nec mitto, ut conftitueram, Ciceronem, et

expedias
ne.
:

rogo ut

me

hinc

quodvis enim fupplicium levius

de re et ad
Sive

eil

hac permaniio-

Hac

Antonium

fcripii,

et

ad Balbum, et ad

enim bellum in Italia futurum eft, five claiiibus utetur, hic eife me minime convenit quorum fortaiTe utrumque erit ; alterum certe. Intellexi omnino ex Oppii fermone, quem tu mihi fcripfifti, quiie iilorum via eifet fed ut eam iledlas, te rogo. Nihil omnino jam expedto niii miferum fed hoc perditlus, in quo nunc fum, fieri nihil poteil. Quarc et cum Antonio loquare velim, et cum iilis ; et rem, ut
:
:

Oppium.

AD ATTICUM
poteris, expedlas
fcribas.
;

B.

XI.

315

et

mlhi quamprlmum de omnibus rebus

Vale.

XII Kal. Quint.

CicERo Attico Sal.

XIX.
fcribls

/^UM

tuls dare

pofTem

literas,

non

praetermili

etfi

quid fcriberem, non habebam.

Tu

ad nos et rarius

Veruntamen velim, fi quid erit, qualecunque erit, fcribas. Efl autem unum quod mihi fit optandum, fi quid agi de pace pofTit j quod nulla equidem habeo in fpe fed qula tu leviter interdum fignificas, cogis me fperare quod optandum vix efl. Philotimus
legere aut audire polTe.
:

quam folebas, quod me putes libenter

et

brevius

credo quia nihii habes,

dicitur Idib. Sext.

Nihil habeo de

illo

amplius.

Tu

velim ad

ca mihi refcribas, quae ad te antea fcripfi.

poris fatis
nihil
eft,

Mihi tantum tem-

dum
cavi.

ut in peflimis rebus aliquid caveam, qui

unquam

Vale.

XI

Kal. Sext.

CiCERo Attico Sal.

XX.
ret

CEPTIMO-DECIMO
vidlfTe

Kal. Sept. venerat dle xxviii

Seleucia Pierla C. Trebonius, qui fe Antiochiae dice-

apud Casfarem

Quinto qux voluifTent, ego magis gauderem, fi

hoc
gare
ipfo.

Quintum filium cum Hirtio eos de impetrafie nuUo quidem negotio quod ifla nobis impetrata quidquam ad fpem
: :

explorati haberent. Sed et alia timenda funt, ab aliifque, et ab

Quas dantur ut

domino, rurfus in ejufdem funt po-

teflate.
:

Etiam Salluftio ignovit. Omnino dicitur nemini nequod ipfum eft fufpedtum, notionem ejus differrl. M.
Is venit

Gallius, Q^filius, mancipia Salluflio reddidit.

ut le-

giones in Siciliam traduceret

Patris.

et protinus

iturum Casfarem
2

Quod

fi

faciet, ego,

quod ante mallem, aliquo propius

3i6
accedam.
petivi,

EPISTOLARUM
Tuas
literas

ad eas, quibus a te proxime confilium

vehementer expedo. Vale.

XVI

Kal. Septenib.

CiceroAtticoSal..
XXI.

A CCEPI

VI Kal. Sept. literas a te, datas xii Kal.

doloremque,

quem

ex Quinti fcelere jampridem

acceptum jam abjeceram, ledta ejus epiftola, graviflimum cepi. Tu etli non potuifti ullo modo facere, ut mihi illam epiftolam

non mitteres

tamen mallem non

effe

miffam.

Ad

ea autem,

qujE fcribis de teftamento, videbis quid, et

quo modo.
;

De
quid

nummis
opus

et illa fic fcripfit, ut

ego ad te antea

et nos,

fi

utemur ex eo, de quo fcribis. Ille ad Kal. Sept. Athenis non videtur fore multa eum in Afia dicuntur morari, maxime Pharnaces. Legio xii, ad quam primum Sylla venit, lapidibus egiffe hominem dicitur: nullam putant fe commoturam. Illum arbitrantur protinus Patris in Siciliam fed,. ac mallem illum fi hoc ita efl, huc veniat neceffe efl aliquo enim hinc evafiffem. Nunc metuo ne fit expedlandum; et cum
erit,
: : :
-,

reliquis etiam loci gravitas hic miferrime perferenda.

Quod
;

me mones
rem
fi

ut ea videam quiE ad tempus

fi

accommodem
:

face-

res pateretur, et

ulk)

modo

fieri pofTet

fed in tantia

noftris peccatis, tantifque

noftrorum

injuriis, nihil eft,

quod

aut facere
fers
i

in

dignum nobis, aut quibus omnia genere

mei
;

fimulare, poflim.

Syllana con-

ipfo praeclarifTima fuerunt,

mo-

deratione paulo minus temperata.

ut oblivifcar

Haec autem ejufmodi funt,

fit

idque malim quod omnibus

ad

melius,

quorum
ac
fi

utilitati

meam junxi. Tu

me tamen
praeterea

velim

quam

fspiffime fcribas, eoque magis,

quod

omnes, tuas tamen maxime expedlarem.

per

nemo fcribit i Quod fcribis ilad te antea>

lum

me Quinto
Quinto

fore placatiorem

fcripfi

cum

ftatim

filio

omnia

tribuiffe

noftri

nullam men-

tionem. Vale.

AD ATTICUM

B,

XL

317

CicERO Attico Sal.

XXII.
ris

r\ILIGENTER
tabellarius.
:

mihi fafciculum reddidit Balbi Accepi enim a te literas, quibus videacceperim

;

vereri, ut epiftolas illas

quas quidem vellem

mihi nunquam redditas

fi

auxerunt enim mihi dolorem.

attuliffent:

Nec

in

aliquem incidiflent, quidquam novi

quid enim

tam pervulgatum, quam illius in me odium, et genus hoc literarum ? quod ne Casfar quidem ad iftos videtur mififle, quafi quo illius improbitate oiFenderetur, fed, credo, uti notiora noftra mala eflent. Nam quod te vereri fcribis, ne illi oblint, eique rei mederi ne rogari quidem fe paflus eft de illo quod quidem mihi moleftum non eft; illud moleftius, iftas impetra-,

tiones noftras nihil valere.

Sylla, ut opinor, cras hic erit

;

cum

Meflala. Currunt ad illum pulli a militibus

qui

fe

negant uf-

quam,
:

huc veniet ; quod non putabant tarde quidem j itinera enim ita facit, ut multos dies in oppidum ponat. Pharnaces autem, quoquo modo aget, aiferet moram. Quid mihi igitur cenfes ? jam enim corpore vix fuflineo gravitatem hujus casli, quas mihi laborem affert in donifi

acceperint.

Ergo

ille

lore.

An

his illuc euntibus

mandem,
:

ut

me

excufent, ipfe ac-

cedam propius ? Quaefo, attende ; et me, quod adhuc faepe rogatus non fecifli, confilio juva fcio rem difficilem effe ; fGd ut in malis. Etiam illud mea magni interefl, te ut videam :
profedto aliquid profecero,
fcribis,
fi

id acciderit.

De

teflamento, ut

animadvertes.

3i8

E P

T O L A R U

,CiCERo Attico Sal.

XXIII.

/^UOD

ad te fcripferam, ut

cum

Camlllo
fcripfit,

commute

nicares, de eo Camillus
literas

mihi

fecum
illo

locutum.
fi

Tuas
literas,

exped:abam

nifi illud
:

quidem mutari,

aliter eft

atque oportet, non video polTe

defideravi tuas
;
:

fed

cum
te

ab

ac-

ccpifTem

et fic

putabam,

certiorem

fadlum non
valetudinis

effe,

modo
Is

valeres

genere

tentari.

enim te quodam Acufius quidam Rhodo venerat

fcripferas

VIII Id. Quint.

nuntiabat,

Quintum

iilium ad Caefarem
pridie

profedlum iv Kal. Junias, Philotimum

Rhodum

eum
:

diem

venifTe,

habere ad

me
:

literas.

Ipfum Acufium audies

fed tardius iter faciebat

eo feci ut celeriter eunti darem.

:

Quid

fit

in

iis literis,

nefcio

fed mihi valde Quintus frater

gratulatur.

Equidem

in

meo

tanto peccato nihil ne cogitatione

tolerabile pofTit effe.

quidem
fcripfi,

aiTequi poffum,

quod mihi
;

Te

oro, ut de hac mifera cogites

et illud,

de quo ad te proxime

ut aliquid conficiatur ad inopiam propulfandam, et

j

etiam de ipfo teflamento. Illud quoque vellem antea

nia timuimus.

fed

om-

Melius quidem in pefTimis nihil

vivi, vel

fuit difcidio.

Aliquid feciffemus, ut
vel

tabularum novarum nomine,

vel

nodlurnarum expugnationum,
:

MetelljE, vel

omnium
viriil-

malorum
lis

nec res

periiffet

et

videremur aliquid doloris

;

habuiffe.
:

Memini omnino
prasftitit.

tuas literas

fed et

tempus

lud

etfi
:

quidvis

Nunc quidem

ipfe videtur

denun-

tiare

audimus enim de

flatu Reipublicje.

dii
?

noflrum potifiimum, ut hoc, vel tabulas novas

igitur, et

generumne Placet mihi

idem

tibi,

nuntium

remitti.

Petet fortaffe tertiam

penfionem. Confidcra igitur, tumne

prius ego.
Si ullo

cum
fi

ab ipfo nafcetur, an

modo

potuero, vel no(flurnis itineribus exet haec, et

periar, ut te videam.

Tu

quid

erit

quod

interlit

me

fcire,

fcribas velim. Vale.

AD ATTICUM

B.

XI.

319

CiCERo Attico Sal.

XXIV. f^lJJE dudum

ad me,

et,

quas etlam ante bis ad ea fentio effe vera.

Tul-

liam de me,

fcripfifti,

miferior, (etfi nihil videbatur addi pofTe)

irafci graviffima injuria accepta,

Eo fum quod mihi non modo

llceat.

Quare

ifluc

feramus

quidem impune quod cum tulerimus, tamen eafed ne dolere

dem

erunt perpetienda,
eft

quas tu,

ne accidant, ut caveamus

mones. Ea enim

nobis contra<5la culpa, ut

omni

ftatu,

om-

nique populo, eundem exitum habitura videatur. Sed ad

meam

manum
coeperat.

redeo

funt enim haec occultius agenda. Vide qua^fo

etiam nunc de teftamento, quod

tum fadlum, cum

quoniam
fit.

illa

quaerere
;

Non

credo te commorit; neque enim rogarit

ita fit
-,

ne

me

quidem.
poteris

Sed quafi

in

fermonem jam vetibi

nifli,

eam monere,
ilia vellet
:

ut alicui committat, cujus extra

periculum hujus
velim,
fi

belli fortuna

Equidem

potifTimum

idem

quam quidem

celo miferam,

me

in

hoc timere.
:

equidem venire nunc nihil pofTe fed feponi et occultari pofTunt, ut extra ruinam fint eam, quse impendet. Nam quod fcribis, nobls noflra, et tua
illo

De

altero, fcio

Terentice, fore parata

tua credo

noflra quae poterunt effe

De

Terentia autem (mitto

?

castera,

quae funt innumerabilia)

quid ad hoc addi potefl

Scripferas, ut

H-S
illa

xii permutaret

tantum

effe

reliquum de argento.
effe

Mifit

adfcripfit,

tantum

reliquum.

Cum

ccIod mihi, et hoc tam parvum de

re fecerit
?

parvo detraxerit, perfpicis quid in

maxima

Philo-

timus non

modo nuUus

venit, fed ne per literas

quidem, aut

per nuntium, certiorem facit

niunt, ibi fe

me

quid egerit.

Ephefo qui ve-

eum

de fuis controverfiis in jus adeuntem vidifTe

(ita

nuntiant

quae

quidem

enim

verifimile efl) in

adventum
habere,
effe

Caefaris fortaffe rejiciuntur.

Ita aut nihil

puto

eum

quod putet ad me

celerius perferendum, et eo

me

magis

320

EPISTOLARUM
;

defpedum

omnibus fuis negotiis confeftis ad me referre non curat ex quo magnum cquidem capio dolorem, fed non tantum, quantum videor debere. Nihil enim mea minus intereffe puto, quam quid illinc afferatur id quamobrem, te intelligere certe fcio. Quod me mones de vultu et oratione ad tempus accommodanda ; etfi diflicile efl, tamen imperarem mihi, fi mea quidquam intereffe putarem. Quod fcribis, literis putare Africanum negotium confici pofle, velim fcriberes, cur ita putares mihi quidem nihil in mentem venit, quare id putem fieri poffe ; tu tamen velim, fi quid erit, quod confolationis aliquid habeat,
aut,

etiam

fi

quid habet, id

nifi
:

fcribas ad

me.
te,

Sin,
fi

ut perfpicio,

nihil

erit,

fcribas

idip-

fum. Ego ad
Id. Sext,

quid audiero

citius, fcribam.

Vale. VIII.

CiCERO Attico Sal.

XXV. "ppACILE
affentior tuis literis
;

quibus exponis pluquae levare poflit do;

ribus verbis

nullum

te

habere confilium, quo a te

efl,

pofTim juvari. Confolatio certe nulla

lorem

meum
:

nihil efl

enim contrad:um cafu

iis

nam

id effet

ferendum

fed

omnia fecimus

erroribus, et miferiis et ani-

mi et corporis, quibus proximi utinam mederi maluifTent, quam obefTe. Quoniam neque confilii tui, neque confolationis
cujufquam, fpes ulla mihi oflenditur, non quasram ha^c a
pofthac
:

te

tantum velim, ne intermittas

tibi in

fcribas ad

mentem, cum habebis cui des, ad quem des ; quod longum non erit. Illum difcefTifTe Alexandria rumor eft non iirmus, ortus ex Sulpicii literis ; quas quod verum an falfum fit, cundti poflea nuntii confirmarunt quoniam mea nihil intereft, utrum malim nefcio. Quod ad te jampridem de teftamento fcripfi, apud ivm^v illas velim ut
quid veniet
: :

me quidet dum erit

poflint,

advertas.

Ego hujus miferrima

facultate

confedus

AD ATTICUM
conflidior
:

B.
;

XI.
cui
fi

321

nihil

unquam

fimile

natum puto

qua

re

confulere aliquid poflum, cupio a te admoneri. Video

effe difficultatem,
:

quam in confilio dando ante me magis follicitat, quam omnia. In penlione fecunda
fuimus
rebus,
:

eandem tamen hoc

casci

alium mallem.

Sed

praeteriit.

Te

oro ut in perditis
in tuto, ex ar-

li

quid cogi, confici, poteft, quod

fatis

lit

gento,

neque

multa ex
adelfe

fupelled:ile,

des operam.

Jam
Hsec

enim mihi videtur

etiam,
videbitur,

extremum, nec

ulla fore conditio

pacis, eaque, quce funt, etiam fine adverfario peritura.

fi

cum

Terentia loquare opportune.

Non

queo omnia

fcribere. Vale. III

Non. Quint.

ToM.

VIII.

s r

322

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

XII.

CicERo Attico Sal.

I.

T
;

TNDECIMO
in

dle

poflquam a

te dlfcefTcram,
villa ante

hoc
:

II-

V^
lano

terularum exaravi, egrediens e

que eo die cogitabam

ibi

lucem atAnagnino, poftero autem in Tufcu-

unum

diem.

Kalendas igitur ad conftitutum

itaque utinam continuo ad

lum

Atticae,
;

complexum meas Tullia?, ad ofcupoffim currere. Quod quldem ipfum fcribe quaefo

ad me'

ut,

dum

confifto in Tufculano, fciam quid garriat

te
:

-,

fin ruflicatur,

quid fcribat ad

eique interea aut fcribes fa:

lutem, aut nuntiabis, itemque

congreiTuri fumus, fcribes ad

Pilice
fi

et

tamen,

etfi

continuo

me,

quid habebis.

Cum
nit

complicarem hanc epiftolam, noftuabundus ad

epiflola tua tabellarius;

me

ve-

cum

qua

ledta,

de Attics febricula

fcilicet valde

dolui

reliqua quiE expecftabam, ex tuis literis

fcribis
:

cognovi omnia. Sed quod

TiKcrWi^ov efl

igniculum matutinum

^^^ov-

memoriola
iii,

vacillare

ego enim iv Kal. Axio dede-

ram,

tibi

Quinto quo
:

die venlfTem, id efl v Kal.

Hoc
? ?

igitur habebis

novi nihil.
et

Quid ergo opus

erat

epiftola

Quid,

cum coram fumus,

Aec^jj,

garrimus quidquid in buccam

fi

Efl profecto quiddam

quas habet, etiam

nihil fubefl,

collocutione ipfa fuavitatem.

AD ATTICUM

LIB,

XII.

323

CicERo Attico Sal.

II.

ILI

C rumor

eft

tamen

Murcum

periilTe naufragio,

Aii-

nium delatum vivum in manus militum, quinquaginta naves delatas in Uticam reflatu hoc, Pompeium non comparefed re, nec in Balearibus omnino fuifTe, ut Patiaecus affirmat au(5tor nullius rei quifquam. Habes qiias, dum tu abes, locuti ibi Hirtius,. et ifli omnes et funt. Ludi interea Praenefte quidem ludi dies odto. Quas coenae ? qu^e delici^e ? Res interea At Balbus a?dificat fortaffe tranfad:a efl. O miros homines
:

r)

yk^

AVTUi ^gA<i

Verum
nonne

fi

quasris,

homini non
es.

red:a,

fed

voluptaria, quaerenti

(ii^icdlof ?
li

Tu

interea dormis.
Si quaeris

Jam
quid

explicandum

eft

'srpoQAyif^cc,

quid adlurus

putem, ego fru(ftum puto. Sed quid multa ? jam te videbo ; et quidem, ut fpero, de via recta ad me fimul enim et diem
:

Tyrannioni conflituemus,

et

fi

quid aliud.

CiceroAtticoSal.
IIL

TTNUM
ii

te

puto minus blandum

efl

effe,

quam me

et,

uterque noftrum

aliquando adverfus aliquem,

nunquam fumus. Audi igitur me hoc cL^rinvTos dicentem. Ne vivam, mi Attice, fi mihi non modo Tufculanum, ubi casteroqui fum libenter, fed fia^cdpMv tanti funt,
inter nos certe
vyja-oi

ut fine te fim totos dies. Quare obduretur hoc triduum

ut te

quoque ponam
lim
fcire,

in

eodem

-mc^

quod

ita efl profedto.

Sed ve-

hodiene ftatim de audtione, aut quo

die, venias.

Ego me
quod
hafta
i

interea

cum
tres

libeliis

ac molefle fero Vennonii

re,

me

hifloriam non habere.

a

Sed tamen ne nihil de

habet conditiones,
:

nomen

illud

Casfare,

(perdere malo

etfi,

praeter

emptionem ab turpitudinem, hoc ipfum

aut
S f 2

324
puto
niet
efle

EPISTOLARUM
perdere) aut delegationem a mancipe, annua die
;

(quis erit, cui

?)

credam

aut quando

ifte

Metonis annus ve2x\/^a/

aut Vccfteni conditionem femiffe.

ifte

igitur.

Ac

vereor, ne

jam audlionem nullam

ne

faciat,

fed ludis fad:is

i^iKvioi.

KrvTTu fubfidio currat,

talis vir a,Xo-^^n.

Sed

CicERo Attico Sal.

IV.

r\

GRATAS
qua^ris
?

tuas

mihi jucundafque
mihi
dies feflus.

literas

quid

reftitutus eft

Angebar enim,

quod Tiro
ut cenfes,

mpivB-it^fiop te fibi effe

unum

vifum dixerat. Addam igitur, diem. Sed de Catone '^^oCAvif^ct "^x^ftii^&tov eft.

Non
ter,

affequor ut fcribam,

quod

tui convivas

fed etiam cequo animo, legere poffint.

fi

non modo libenQuin etiam, fi a

velim gravitatem
fit.

fententiis ejus did:is,

ab omni voluntate confiliifque, quas

de

Republica habuit,
ille vir

recedam,
;

^A^wj-que

conflantiamque ejus laudare

laudari

hoc ipfum

(iKna-f^A

Sed vere
ille

non

potefl:,

nifi

haec ornata

fmt

quod
eft,

ea,

quae
fadla

nunc

funt, et futura viderit, et ne fierent contenderit, et,

ne videret, vitam reliquerit.

?

Horum

quid

quod Ale-

dio probare poffimus

Sed cura obfecro ut valeas, eamquej^

quam

ad omnes res adhibes, in primis ad convalefcendum ad-

hibe prudentiam.

CiCERO Attico Sal.

V.

/^UINTUS

pater quartum, vel potius millefimum, ni-

hil fapit, qui laetetur

Luperco

filio et Statio,

ut cernat

duplici dedecore

cumulatam
i.pcf.vov

domum
a te
-,

addo etiam Philotimum

efiet,

tertium.

flultitiam, nifi

mea major
?

fmgularem
aif^Sov

Quod
xpy,vyiy^

autem

os in

hanc rem

Fac non ad
Ai^TrviviA^a,

th-^^^rav

fed ad U^^riW,

eum

venifTe

fed

AA^aa in

te

AD ATTICUM
Kpmvy ut fcribis,
Tm TuZr
led:at,
ouf

LIB.
Cato

XII.

325

haurire,

in tantis fuis prffifertim anguftiis,

'hTnTx.Y^-^^ ?

Sed ipfe viderit.

fua.

me quidem

de-

fed etiam
:

BalTum Lucilium
et Virginio,

De
eft
li

Ca^lio tu quaeres,

ut fcribis

ego nihil novi.

Nofcenda
tu

natura, non flicultas

modo. De Hortenfio

quid dubitabis

etfi

quid magis placeat, ego quantum afpicio, non

facile inveneris,

Cum

Muftela,

quemadmodum
ut ea,
tibi

fcribis,

cum

venerit Crifpus.

Ad Aulum
duci,
agere,

fcripfi,
:

qus bene nolTem de

affentio,
et iflud

auro, Pifoni

demonftrarem

nimium diu et omnia nunc undique contrahenda. Te quidem nihil nihil cogitare aliud, nifi quod ad me pertineat, fiicile
enim fane
;

perfpicio

meifque negotiis impediri cupiditatem tuam ad

Sed

non folum rem agis, verum etiam quod videre videor, quo modo agas : neque enim ulla hora tui mihi efl operis ignota. Tubulum
veniendj.
elle te

mecum

puto

me quod meam

Praetorem video L. Metello,

Q^Maximo
et

CofT.

Nunc

velim,.

P. Scasvola Pontifex maximus, quibus CoiT. Tribunus plebis^

Equidem puto proximis, C^pione

P. Furio, Sex Atilio
:

dabis igitur

Pompeio Tribunatum,
:

Prastor enim.
et,
fi

poteris,

Tubulus quo crimine.

Ser. Galba,

Et

vide, quasfo, L. Libo, ille qui de

Cenforinone et Manilio, an T. Quintio,

fuerit.

M'
;

Acilio

CofT.

Tribunus plebis

Conturbat enim me, in Bruti

erat in

epitoma Fannianorum fcriptum quod

ego fecutus, hunc Fannium, qui
effe

extremo

idque

fcripfit hiftoriam,

generum
;

fcripferam Laelii
et

fed tu

me

^^Mf^ir^icu^ refelleras

te

au-

tem nunc Brutus

Hortenfio
fic

Fannius.

acceperam, ut
mifi

Ego tamen de bono auftore apud Brutum eft. Hunc igitur

Dolabellae obviarn
:

locum expedies. Ego

Tironem
;

is

ad

me
tibi

Idibus revertetur.

Te

expedlabo poftridie.

De
te

Tullia mea-

antiquifhmum

effe

video

idque
:

ita

ut

fit,

vehementer

omnia fic enim fcribis. Mihi etfi Kalendae vitands fuerunt^ Nicafionumque ct^xiTVTni fugienda,. conficiendaEque tabulae ; nihil tamen tanti, ut a te abeffem,.
rogo.
et in integro
fuit.

Ergo

Cum

Romae

effem,

et

te

jam jamque vifurum me

26

EPISTOLARUM
;

putarem

quotidie tamen horae,

Scis

quibus expedlabam, longa^

videbantur.

me minime
fentio.

tffe

blandum

itaque

minus

ali-

quanto dico, quam

CiceroAtticoSal*
VI.

T^E

Caslio vide, quaefo, ne

:

qua lacuna

fit

in auro.

Ego

non novi fed certe in collybo eft detrimenti fafed quid loquor ? tu videbis. Hatis. Huc aurum fi accedit bes Hegefiae genus, quod Varro laudat. Venio ad Tyrannionem. Ain' tu ? verum hoc fuit fine me ? At ego quoties, cum effem otiofus, fine te tamen nolui ? quo modo hoc ergo lues ?
ifta
:

uno fcilicet, fi mihi librum miferis ; quod ut facias, etiam atque etiam rogo. Etfi me non magis liber ipfe delediabit, quam tua admiratio deledtavit amo enim ttkW <piKo^vjf/,cv teque iflam tam tenuem ^ioofiouv tam valde admiratum effe gaudeo. Etfi fcire enim vis ; quo uno tua quidem funt ejufmodi omnia
: 5

animus
ad
reAof

alitur.
?

Sed, quasfo, quid ex

efl,
;

ifta

acuta et gravi refertur

Sed longa oratio

et tu et

occupatus in
iflo

meo

qui-

quo tu abufus es in noflro pratulo, a te nitidum folem undlumque repetemus. Sed ad prima redeo. Librum, fi me amas, mitte : tuus efl enim profed:o, quoniam quidem efl miffus ad te.
fortaffe

dem

aliquo negotio

pro

affo

fole,

^ajitumne ab re tua
Ma(5le virtute
:

eji

otii

tibiy

ut etiam

Oratorem

legas
fi

mihi quidem gratum,

et erit gratius,

non

modo

in libris tuis, fed etiam in aliorum, per librarios tuos

Arijiophanem repofueris pro Eupoli.

autem mihi irridere vifus eft quc^efo illud tuum, quod erat ivTnng et urbanum. Ita porro te fme cura effe jufiit, ut mihi quidem dubitationem omnem tolleret. Atticam doleo tam diu fed quoniam jam
Caefar
:

fme horrore

eft,

fpero

efle,

ut volumus.

AD ATTICUM

LIB.

XII.

327

CicERo Attico Sal.

VII.

(^V JE

defideras,

omnia

fcripfi

in codicillis,

eofque
quaeris
j

Eroti dedi, breviter, fed etiam plura

:

quam

in

iis

de Cicerone

cujus

quidem

cogitationis initium tu
;

mihi

attulifli.

Locutus fum
tibi erit
te

lim,
ro
ret
?
:

{1

modo

cum eo liberaiiflime quod commodum, fcifcitere. Sed

detuliife,

ex ipfo ve-

quid diiFe-

Expofui
velle

ex

me

ecquid

vellet,

ecquid require-

Hifpaniam, requirere liberalitatem.

Publilius,
:

De

liberalitate,

quantum flamen Lentulus, iilio. De Hifpania duo attuli primum idem, quod tibi, me vereri vinon fatis eife fi haec arma reliquiifemus ? etiam tuperationem
dixi,

quantum

contraria
et

deinde fore ut angeretur,

cum
:

a fratre familiaritate

omni

gratia vinceretur.
;

quam

fua libertate

fed

Velim magis liberalitate uti mea, tamen permiii tibi enim intellexe-

Ego etiam atque etiam cogitabo, atque ut idem facias rogo. Magna res et iimplex eft manere ; illud anceps. Verum videbimus. De Balbo et in codicillis
ram non nimis
difplicere.

fcripferam, et ita cogito, iimul ac redierit

fm

ille

tardius,

ego tamen triduum.

Et,

quod

praeterii,

Dolabella etiam

mecum.

CicERo Attico Sal.

VIII.

T^ E

Cicerone multis res placet

comes

eil
:

idoneus,

Sed de prima peniione ante videamus

dies, et ille currit.

adeil:

enim

Scribe, quaefo, quid referat Celer egiife

in Fcenicularium, an in
fcire
Pilia^

utrum ipfe Martium campum, cogitet. Et fane ceife fit comitiis eife Romae nam et
Caefarem
candidatis,
:

cum

velim nunquid nefatisfaciendum

eil^.

t utique Atticae.

3 28

EPISTOLARUM
CiCERO Attico Sal.

IX.

^[^
hac

ego efTem hic libenter, atque id quotidle magis, ni

eiTet ea caufa,

quam

tibi

fuperioribus
nifi
a,Yi^ii
!

literis

fcripfi.

Nihil

folitudine jucundius,
:

paulum

interpellaifet

Amyntae

filius
fieri

^ cf^Tn^noKayias

Caetera noli putare

amabiliora

poiTe villa, litore, profpedtu maris,

tum
;

his

rebus omnibus.
erat

Sed neque hasc digna longioribus

;

literis

nec

quod fcriberem

et

fomnus urgebat.

CicERO Attico
X.

Sal.
Tuus autem
:

IV/rALE

mehercule de Athamante.
is

dolor

humanus
tret ratio,

quidem,

fed

magnopere moderandus.
fed illa re^tiffima

Confolationum autem multae

viae,

impequid

quod

dies impetratura eft.

Alexim vero curemus,

remifi
-,

imaginem Tironis, quem segrum

habet coUis
iTr^^vi^m,

Romam

et,

li

Tota domus fuperior

pertlnere.

me cum Tifameno vacat, ut fcis. Hoc puto

ad

transferamus.
valde ad

rem

CiCERo Attico Sal,

XI.
turi

IV/rALE
da
:

de Seio

ipli

omnia humana tolerabilia ducenenim quld fumus ? aut quam diu hacc cura:

fed

fumus

Ea videamus,
Caefonlus ad

quae ad nos magls pertinent, nec

tamen multo, quid agamus de Senatu.

termittam,
picil

Et, ut ne quid prae-

domum

ad

fe

me literas mlfit, Poilumiam Sulveniife. De Pompeli Magni iilla tibl reAlteram vero illam.

fcripii nihil

me

hoc tempore cogltare.

AD ATTICUM
quam tu fcribis, puto Coram igitur.
audio
:

LIB.

XII.

329

nofti.

Nihil vidi foedius.

Sed adfum.

Oblignata epiftola, accepi tuas.

Atticae hilaritatem libenter

commotiuncuHs

o-t;^7rA3-%&>.

CiCERO Attico Sal.

XII.

T^ E
efl

dote tanto magis perpurga.

delegandi.

Balbi regia conditio

:

Quoquo modo
minorem
ut voles
rijLtriv

confice

turpe

impeditam
u^^oB-ic^m
r^o7ni(jLog
:

jacere.

Infula Arpinas habere potefl

rem germanam
eft

fed vereor ne

habere videatur.

'x-

eft.

Igitur animus in hortis

quos tamen infpiciam,

y.i.%>f^oZpfAom

cum rum
te

venero.

De Epicuro

etli

in pofte-

genus hoc perfonarum.

:

Incredibile eft
;

quam

ea

quidam
ut

requirant

ad antiquos igitur
:

avijbcietiTcv yu,^.

Nihil habeo ad

quod perfcribam
;

fed

tamen

inftitui quotidie mittere,

eliciam tuas literas

non quo aliquid ex his expedem ; fed nefcio quo modo tamen exped:o. Quare five habes quid, five
tamen ahquid, teque cura.

nihil habes, fcribe

CicERO Attico Sal.

XIII.

OOMMOVET
BrQti
literaj,

me

Attica;

etfi afTentior

Cratero.

fcriptas et

prudenter et amice, multas

mihi tamen lacrymas attulerunt.

mulat,

Me

hsc

folitudo
',

minus

fti-

non Ardor tamen ille idem difficilius utor, quam fi domi effem. urget et manet, non mehercule indulgente me, fed tamen non
ifta celebritas
:

quam

te

unum

defidero

fed literis

repugnante.

Quod

fcribis de Apuleio, nihil

;

puto opus
ille

efie

tua

contentione, nec Balbo et Oppio

rat,

quibus quidem

recepe-

mihique etiam

jufierat nuntiari, fe

moleflum omnino non

futurum.

Sed cura, ut excufer morbi caafa in dies fingulos.

VIII.

ToM.

330

EPISTOLARUM
Prende C. Septimium, L. Statilium.
fe

Laenas hoc rcceperat.

Denique nemo negabit

erit durius,

juraturum,

veniam,

et ipfe

quem rogaris. Quod Ci perpetuum morbum jurabo. Cum

-,

cnim mihi carendum fit conviviis, malo id lege videri facere, quam doiore. Cocceium velim appelles quod enim dixerat, non facit ego autem volo aliquod emere latibulum et perfu:

gium

doloris mei.

CiCERo Attico Sal.

XIV. "P^ E me excufando apud Apuleium dederam ad t pridie Nihil effe negotii arbitror quemcunque literas. appellaris, nemo negabit. Sed Septimium vide, et Loenatem,
:

et Statilium

tribus

enim opus
Junio
fed

efl

fed

mihi Lsenas totum

;

receperat.

Quod

fcribis a
:

te

appellatum

nificius locuples eft

tamen

fcire

omnino Corvelim quando dicar fpo:

pondiife, et pro patre, anne pro filio

fcribis, procuratores Cornificii et

neque eo minus, ut

Apuleium praediatorem videbis. Quod me ab hoc moerore recreari vis, facis, ut omnia nihil enim de mcerore fed me mihi non defuiffe, tu teftis es minuendo fcriptum ab ullo eft, quod ego non domi tuae legerim ; fed omnem confolationem vincit dolor. Quin etiam feci, quod profedto ante me nemo, ut ipfe me per literas con-,

folarer

quem librum

ad

te

mittam,

fi

defcripferint librarii

aflirmo tibi nullam confolationem effe talem.

Totos

dies fcri-

non equidem fatis ; vis enim urget fed relaxor tamen, omniaque nitor, non ad animum, fed ad vultum ipfum, fi queam, rebo
;
:

non quo proficiam quid

fed

tantifper impedior,

ficiendum

idque faciens interdum mihi peccare videor, ineffe,

nifi

terdum peccaturus
una caufa
efl

faciam.
fi

Solitudo aliquid adjuvat,

intereffes
;

fed multo plus proficeret,

tu
:

tamen

quae mihi

hinc difcedendi
doleo
:

nam

pro malis red:e habebat.

in

Quanquam ipfum

non enim jam

me idem

effe

AD ATTICUM
poteris.
fcripli

LIB.
De
j

XII.

331

Perierunt
:

illa,

qua3 amabas.
fcriptas

Bruti ad

ad te antea

prudenter
te
fcripfit,

fed nihil

me literis quo me adju-,

varent.
aliquid,

Quod
ad
:

ad

id vellem ut ipfe adelTet

certe

quoniam me tam valde amat,

adjuvaret.

Quod

fi

quid

fcies, fcribas

me

velim

maxime autem, Panfa quando. De

Piiiam angi veta
:

Attica, doleo
folitus es

credo tamen Cratero.

fatis

mcerere pro omnibus.

CicERo Attico Sal.

XV. A
omnium
fam
et

PUD

Apuleium, quoniara

in

perpetuum non

placet,

in dies ut excufer videbis.

In hac folitudine careo

in filvam abftrufi den-

colloquio

-,

cumque mane me
:

afperam, non exeo inde ante vefperum.

Secundum

te,

nihil eft

mihi amicius folitudine

:

in ea

mihi omnis fermo

;

efl

cum

literis
:

eum tamen

interpellat fletus

cui repugno quoad

refcri-

pofTum

fed

adhuc pares non fumus. Bruto, ut fuades,

habebis
:

bam. Eas

literas cras

cum

erit

cui des, dabis.

CiceroAtticoSal.
XVI. 'Tp E
fem quidem
varet.
tuis negotiis relid:is

nolo ad

me

venire

-,

ego po-

tius

accedam,

fi

diutius impediere. Etfi ne difceflif-

e confpedlu tuo, nifi

fi

me

plane nihil ulla res adjueffet in te

Quod

eflet

aliquod levaraen, id

uno

et,

cum
fum
nec

primura ab aliquo poterit

fine te effe

effe, a te erit.

Nunc

taraen ip-

non pofTura.
;

Sed nec

tuae dorai

probabatur,

raeae poterara
:

nec

fi

propius effera ufpiam, tecura taraen

effem

idem enim

te irapediret,

nunc
ne
;

etiara irapedit.

quo rainus mecura elTes, quod Mihi adhuc nihil prius fuit hac folituditollat
:

quara vereor ne Philippus

heri

enim
2

vefperi vene-

rat.

Me

fcriptio et literas

non leniunt,

fed obturbant.

332

E P

T O L A R U

C
XVII.

C E R O

T T

C O

jl/JARClANUS
apud Apuleium
:

ad

me

rcripfit,

me

excufatum

effe

a Laterenfi, Nafone, L^nate,

Tor-

quato, Strabone
res,

iis

velim

gratuni mihi eos

annis

mco nomine reddendas literas cufecifTe. Quod pro Cornificio me ab hinc

etfi

amphus
efi:,

xxv

fpopondilTe dicit Flavius;

liberalis,

reus locuples

et

Apuleius praediator

ut inveftiges

tamen velim des operam, ex confponforum tabuhs, fitne ita. Mihi ante
nihil erat
;

enim i^dilitatem meam

cum

Cornificio

potefl: tafi

men
tibi

fieri

fed fcire

certum velim

et appelles procuratores,

Quanquam quid ad me ? veruntamen. Panfs profedionem fcribes cum fcies. Atticam falvere jube, et eam
videtur.

cura, obfecro, diligenter. Pilias falutem.

CiceroAtticoSal.
XVIIL

T^ U M

recordationes fugio, qu^e quafi morfu quoefficiunt,

dam dolorem
quod velim mihi
nullos ex
oportere,
iis,

refugio a te
efi:
:

admonendo
fieri

ignofcas, cuicuimodi
leftito,

etenim habeo nonqui dicant,

id

quos nunc
faepe

au(5tores,

tecum egi, et quod a te approbari volo. De fano illo dico ; de quo tantum, quantum me amas, velim eogites. Equidem neque de genere dubito ; placet enim mihi Cluatii neque de re Ilatutum efi: enim de loco nonnunquam. Velim igitur cogites. Ego, quantum his temporibus tam eruditis fieri poterit, profedlo illam confecrabo omni genere monimentorum, ab omnium ingeniis fcriptorum, et Grx:
-,

quod

coruni et Latinorum

quae res forfitan

et

fit

refricatura vulnus

meum.
puto
',

Sed jam quafi voto quodam

promifib
ero,

me

teneri

longumque

illud tempus,

cum non

magis

me

AD ATTICUM
videtur.

LIB.

XII.

333

movet, quam hoc exiguum, quod mihl tamen nimium longum

Habeo enim
:

nihil, tentatis rebus

omnibus, in quo

quo antea fcripfi ad te, quafi fovebam dolores meos. Nunc omnia refpuo ; nec quicquam habeo tolerabilius, quam folitudinem ; quam, quod eram veritus, non obturbavit Philippus nam, ut heri me faacquielcam
illud traftabam, de
:

nam, dum

lutavit,

flatim

Romam

profedlus

eil.

Epiftolam,
:

Brutum, ut

tibi

placuerat, fcripli, mili ad te

quam ad curabis cum

fi

tua perferendam. Ejus tamen mifi ad te exemplum, ut,

mi-

nus placeret, ne mitteres. Domeflica quod

trari,

ais

ordine adminif-

QuiEdam expedto. Cocceius vide ne fruftretur nam Libo quod pollicetur, ut Eros fcribit, non incertum puto. De forte mea Sulpicio confido, et Egnatio fcilicet. De Apuleio quid efi: quod labores, cum fit excufatio facilis ? Tibi ad me venire, ut oftendis, vide, ne non fit facile : efi: enim longum iter, difcedentemque te, quod celeriter tibi erit fortafi^e faciendum, non fine magno dolore dimittam. Sed
fcribes qua? fmt ea.
:

omnia, ut voles

ego enim, quidquid

feceris,. id

cum
fum
datse.

red:e,

tum
efi!e

etiam

mea
:

caufa, fad:um putabo.

Heri

cum
quam

ex aliorum
nihil

literis

cognovifi^em de Antonii adventu, admiratus

fed erant pridie fortafi^e fcriptae,
:

in tuis
ifta

Ne-

que

quidem curo

fed

accucurrifi^e.

tefi:amenti

Quod fcribis loqui, primum tibi

?

tamen opinor propter prjEdes fuos Terentiam de obfignatoribus mei

perfuade,

me iHsc non

curare,

neque

efi^e

quidquam aut
illa

parvae curae aut novae loci.

Sed ta-

men
fuit
?

quid fimile

eos

non adhibuit, quos

efiTet
:

exifi:imavit quae-

fituros,

nifi fcifi^ent,

quid

num
:

id etiam

mihi periculi
tefi:amen-

Sed tamen faciat

illa
:

quod ego

dabo

meum

tum legendum
centius a

cui voluerit

intelliget,

non

potuifiie honorifi-

me

fieri

de nepote,
;

advocavi ad obfignandum

quam fecerim. Nam quod non primum mihi non venit in men-

^tem

Tute fcis, (fi modo meminifi:i) me tibi tum dixifi^e, ut de tuis ahquos adduceres. Quid enim opus erat multis ? equidem domefiicos
i

deinde ea re non venit, quia nihil attinuit.

334
juiTeram.

EPISTOLARUM
Tum
tibi placuit,
:

ut mitterem ad Silium

inde

eft:

natum, ut ad Publilium
tra(5tabis

fed necefTe

neutrum

fuit.

Hoc

tu

ut tibi videtur.

CiCERo Attico
XIX.

Sal.
et in
:

p ST
et

hic

quidem locus amcenus,

et Circaeis afpici poffit

mari

ipfo,

qui

Antio

fed ineunda nobis

ratio efl,

quemadmodum
fieri

in

omni mutatione dominorum, qui

(fi

innumerabiles

polTunt in infinita pofleritate,

ftabunt) illud, quaii confecratum, remanere pofTit.

modo haec Equidem

et

jam

nihil egeo vedtigalibus, et parvo contentus effe poffum.

Cogito interdum trans Tiberim hortos aliquos parare,

qui-

dem ob hanc caufam maxime

celebre eife poflit
;

nihil

enim

video,

quod tam

coram videbimus ; ita tamen, ut hac aeflate fanum abfoiutum fit. Tu tamen cum Apella Chio confice de cokimnis. De Cocceio et Libone quae fcribis, approbo i maxime, quod de judicatu meo. De fponfu fi quid
fed quos

profpexeris

et

lim

fcire

ita

tamen quid procuratores Cornificii dicant, veut in ea re te, cum tam occupatus fis, non mul-

tum operae velim ponere. De Antonio quoque Balbus ad me cum Oppio confcripfit, idque tibi placuiffe, ne perturbarer.
Illis egi gratias
:

te

tamen, ut jam ante ad

effe

te fcripfi,

fcire

vo-

lo,

me

neque
iri.

iflo

nuntio
fi

perturbatum, nec jam ullo perefl,

turbatum

Panfa

hodie, ut putabas, profedtus

pofl-

hac jam incipito fcribere ad me, de Bruti adventu quid exid, fi fcies ubi jam fit, facile pedtes, id efl, quos ad dies
:

conjed:ura affequere.

Quod

ad

Tironem de Terentia
totum negotium
:

fcribis,

obfecro

te,

mi

Attice, fufcipe

vides et ofii-

cium

quoddam, cui tu es confcius, et, ut nonnulli putant, Ciceronis rem. Me quidem id multo magis movet, quod mihi efl et fand;ius et antiquius ; prsfertim cum hoc alterum neque fincerum neque firmum putem fore.
agi

meum

AD ATTICUM

LIB.

XII.

335

CiceroAtticoSal.
XX.

T^ O N D U M
pridie.

videris perfpicere,

quam me

nec Anto-

nius commoverit, nec

commovere.
dederam
fcribis,

quidquam jam ejufmodi poffit De Terentia autem fcripli ad te iis literis, quas

Quod me
totos dies

hortaris, idque a caeteris deliderari

ut diffimulem

me tam

graviter dolere in literis

polTumne ma-

gis,

quam quod
;

confumo

quod

etfi

non

difiimulationis, fed potius leniendi et fanandi animi, caufa fa-

cio
tis.

tamen

li

mihi minus

proficio, fimulatione certe facio fa-

quod expe<5labam tuas literas expedtabam autem maxime ad eas, quas ad te pridie dederam de fano, nonnihil etiam de Terentia. Velim me facias certiorem proximis literis, Cn. Caspio, Servilise Claudii pater,

Minus multa ad

te fcripfi,

vivone patre fuo naufragio perierit, an mortuo

item Rutilia
Pertinent

vivone C. Cotta, fiHo fuo, mortua

fit,

an mortuo.

ad

eum

librum,

quem

de ludlu minuendo fcripfimus.

CicERo Attico Sal.

XXI. T E
ipfe viderit

GI
:

Bruti epiflolam,

eamque
ea,

tibi remifi,

fane

non
Sed

prudenter refcriptam ad

quae requifieras.

Catonem primum fententiam putat de animadverfione dixiffe; quam omnes et cum ipfius C^efaris tam feante dixerant, pr^ter Caefarem vera fuerit, qui tum Prsetorio loco dixerit, Confularium putat leniores fuiffe, Catuli, Servilii, Lucullorum, Curionis, Torillud turpiter ignorat.
:

quanquam

quati, Lepidi, Gellii, Volcatii, Figuh', Cott^,

L.

Caefaris,

C.

Pifonis, etiam

M'

Glabrionis, Silani, Murenae, defignatorum

in fententiam Catonis
?

Confulum.

Cur ergo

quia verbis hi-

culentioribus et pluribus

rem eandem comprehenderat.

Me

336

EPISTOLARUM
laudat,
:

quod retulerim, non quod patefecerim, quod cohortatus iim, quod deniquc ante, quam confulerem, ipfe ju-

autem hlc
dicaverim

quae omnia, quia Cato laudibus extulerat in caelum,

;

perfcribendaque cenfuerat
difceffio.

idcirco in ejus fententiam eft fadta

Hic autem

fe

etiam tribuere

multum mi
refcripfit
?

putat,

quod

fcripferit, opti??ium confulem: quis

enim jejunius
hoc quidem

dixit inimicus?

Ad

caetera vero tibi

quemadmodum
:

tantum rogat
a

de fenatus-confulto ut corrigas

fecilTet etiamfi

Ranio admonitus effet. Sed hasc iterum ipfe viderit. rationes meas tis, quoniam probas, effice aliquid
:

De

horSi

nofli.

vero etiam a Faberio recedit, nihil negotii

efl

fed etiam fine

;

eo poffe videor contendere. Venales certe funt Drufae

et

fortalTe

Lamiani

et

CafHani

fed coram.

De

Terentia non pofTum

fit

commodius
tiquiffimum

fcribere,
:

quam

tu fcribis.
fefellerit,

Officium
ilHus

nobis an-

fi

quid nos

malo me, quam

mei, poenitere.

Ovise C. Lollii curanda funt

H-S

c.

Negat

Eros poffe
aeflimatio.
blt,

fine

me

-,

credo,
tibi

Vellem

quod accipienda aliqua fit et danda dixiffet fi enim res efl, ut mihi fcri:

parata, nec in eo ipfo mentitur, per te confici potuit

id

forum vocas j eo quid enim vocas, unde, etiam bonis mels rebus, fugiebam mihi cum foro fine judiciis, fine Curia, in oculos incurrentibus iis, quos aequo animo videre non pofTum ? Quod autem homines a me poflulare fcribis, ut RomsE fim, neque mihi ut abfim concedere,' aut quatenus eos mihi concedere j jam
cognofcas, et conficias velim.
in
:

Quod me

pridem

fclto effe,
:

cum unum

te

pluris,
;

quam omnes

illos,

putem
flare

ne

malo,

me quidem contemno meoque judicio multo quam omnium reliquorum. Neque tamen progrequam mihi
quod ipfum
dodtiffimi

dior longius^

homines concedunt

quo-

rum

fcripta

omnia, quaecunque funt in eam fententiam, non

erat fortis aegroti, accipere medici;

legi folum,

nam
bam

fed in

mea etiam
fuit.

fcripta tranfluli

quod

certe afflidti et

frad:i

animi non

Ab

his

me

remediis noli in iflam tur-

vocare, ne recidam.

A D

ATTICUM

LIB.

XII.

^37

CiCERo Attico Sal.

XXII.

Y) E

Terentia, quod mihi

omne onus imponis

ifta

non

cognofco tuam in
ipfa vulnera, quae

me

indulgentiam:

enim funt
a
te

non poiTum

tradlare

Hne maximo gemitu.

plus,

Moderare

igitur,

qusefo, ut potes.
:

Neque enim
fit,

quam

potes, poftulo

potes autem, quid veri

perfpicere

tu unus.

De
:

Rutilia,

quoniam
vixerit.
-,

videris dubitare, fcribes ad

et

me,

cum

fcies

fed

quam primum;
mortuo
illud

num

Clodia D. Bruto Con-

fulari filio fuo

Id de Marcello, aut certe de

Poflumia,

fciri potefl

autem de

M.

Cotta, aut de Syro,

aut de Satyro.

De

hortis etiam atque etiam te rogo.

Omnibus

meis, eorumque, quos fcio mihi non defuturos, facultatibus

(fed potero meis)
re facile pofTim
:

enitendum mihi
fed,

eft.

Sunt etiam quae vende^^

non vendam, eique ufuram pendam, a quo emero, non plus annum, pofTum aflequi, quod volo, 11
ut

tu

me

adjuvas.

ParatilTimi funt Drufi

:

cupit enim vendere.

fi

Proximos puto Lamias

cdorare.

fed abefl.

Tu

tamen,

quid potes,

quidem quidquam utitur, et is ufuris facillime fuflentabitur. Habe tuum negotium ; nec, quid res mea familiaris poflulet, quam ego non curo, fed quid velim,
Silius ct cur velim, exiflima.

Ne

CiCERo Attico Sal.

XXIII.

pUTARAM
rat

te aliquid
;

initium literarum

quod ejufmodi fuequamvis non curarem quid

novi
-,

in Hifpania fieret,
literis refpondifti,
ais,

tamen

te

fcripturum

fed videlicet meis

ut de foro, et de Curia.

Sed domus

efl,
?

ut

forum. (^id ipfa

occidimus, VIII.

domo mihi opus

Attice,

efl,

carenti foro

ocfed

cidimus,

jam pridem nos quidem,

ToM.

: ;

33B

EPISTOLARUM
poftea

nunc fatcmur,
duxerit, enitar,

quam unum, quo tenebamur, amifimus.

:

Itaque folitudines fequor

fi

et

tamen,

fi

qua

me

rcs

ifto

ad-

quo modo potero, (potero autem)

ut praeter

me nemo
quidem.
quid ex

dolorem

meum

fentiat

fi

ullo

modo

poterit, ne tu

Atque
te

etiara illa caufa eil

:

non veniendi.
ita

Meminifli,

Aledius quaBlierit
fi

quin etiam nunc molefti funt

Terentia
cura ut fcribis

quid exiftimas,

venero

.?

De

meque hac ad maximas

libera.

asgritudines acceffione

nunc maxima
-,

Et ut

fcias

me

ita dolere,

ut non jaceam

quibus Conefl:

fulibus Carneades et ea legatio

in tuo annali. Haec

Romam
fi

venerit, fcriptum
fuerit
:

nunc quaero, quae caufa

:

de Oropo,
:

opinor

>

fed

certum nefcio

et,

ita

efl,

quae controverfiae

prsterea, qui eo tempore nobilis Epicureus fuerit Athenis,

qui prafuerit hortis

luftres
:

qui etiam Athenis

mXaiiisi

fuerint il-

quas te etiam ex Apollodori puto pofTe invenire.

;

Attica moleftum

quoniam Gamala dubium mihi non erat

fed
?

leviter,
:

redle effe confido.

De Dc

pater

unde enim tam felix Ligus nam quid de me dicam, cui ut omnia contingant, quae
non pofTum
?

volo, levari
fcribis,

De

Drufi hortis, quanti licuifTe tu

et,

id
:

ego quoque audieram,

ut opinor, heri ad te

fcripferam

fed quanti quanti, bene emitur

(fcio
eft,

Mihi, quoquo modo tu exiflimas,

de

quod enim ego

fi

neceffe efl.
ipfe,

quid

me

exiflimem) levatio quaedam

minus, doloris, at

officii debiti.

Ad

Sicam

fcripfi,

quod

utitur L. Cotta. Si nihil

conficeretur de Tranftiberinis, habet in Oftienfi Cotta celeber-

rimo loco, fed pufillum

fatis.

loci.

Ad

hanc rem tamen plus etiam

ifta

Id velim cogites, nec tamen

pretia

hortorum pertieft,

mueris.

Nec mihi jam

locis
:

argento, nec vefle, opus

nec quia

bufquam amoenis
Mandavi etiam
re.

hoc opus

efl.

Video etiam,

quibus

adjuvari pofTim. Sed loquere

Sicae
:

cum

Silio: nihil

enim
fe

efl

mehus.

refcripfit,

conflitutum

cum

eo habe-

Scribat igitur ad me, quid egerit, et, ut tu videbis

AD ATTICUM

LIB.

XII.

339

CiCERo Attico Sal.

XXIV.

T)ENE

fecit

A.

Sillus,
et,

qui tranfegerit

neque enim

ei deeffe

volebam,

quid pofTem, timebam.

eife

De
an

Ovia confice, ut
Sed quaero, quod
ipfi

fcribis.
illi
;

De

Cicerone tempus

jam
et

vidctur.

opus

erit

Athenis, permutarine
re,

pofTit,

ferendum

fit

de totaque

quemadmodum
fit

quando

placeat, velim confideres.

Publius iturufne
:

in

Africam, et

quando, ex Aledio
lim.
cias,

fcire poteris

quasras et ad

Et ut ad meas

ineptias redeam, velim

filius,

me fcribas, veme certior^m fa-

P. Craffus, Venuleiae
fit,

vivone P. Craffo Confulari,

patre fuo, mortuus

ut ego meminiffe videor, an pofl. Item

filio,

quasro de Regillo, Lepidi

redlene

meminerim, patre vivo

mortuum. Cifpiana
optime
it.

explicabis, itemque Praetiana.

dices, et Piliae.

De

Attica

Ei falutem

CiCERo Attico Sal.

XXV. CCRIPSIT
te

ad

me
;

diligenter Sica de Silio, feque ad

rem

detuliffe

et conditio placet, fed Ita,

idem fcribls. Mihi et res ut numerato malim, quam aeflima-

quod

tu

tione

enlm pofTefiiones nolet Silius ; Vecftigalibus autem ut hls poffum effe contentus, quas habeo, iic vix minoribus. Unde ergo numerato ? H-S dc exprimes ab Hermogene, cum praefertim neceffe erlt j et domi video effe H-S dc reliquae pecuniae vel ufuram Silio pendemus, dum a Faberio,
:

voluptarlas

vel ab

ahquo, qul Faberlo debet, repraefentabimus. Erit etiam

aliquid alicunde: fed totam

rem
;

tu gubernabis. Drufianis vero

hos hortis multo antepono

neque funt unquam comparati.

Mihi

crede,

una

me

caufa movet, in qua fclo

me

-mv^^ucQ-a^

V 2

340
fed, ut facis,
^>j^fit|act ;

EPISTOLARUM
obfequere huic errori meo.

Nam

quod

fcribis

a(5lum

jam de

iflo ell

alia

magis qua^ro.

CiCERo Attico Sal.

XXVI.

C ICA,
Silio,

ut fcribit, etiam

fi

nihil confecerit
effe

cum A.

tamen
-,

fe fcribit

x Kal.

venturum. Tuis

occupationibus ignofco

eaeque mihi funt notas.

De

voluntate

tua, ut fimul limus, vel fludio potius et cupiditate,

bito.

non duhabere
facile

De

Nicia quod

fcribis,

fi

ita

me

haberem, ut ejus hu-

manitate frui poffem, in primis vellem illum

fed mihi folitudo et receffus provincia efl
ferebat Sica, eo magis illum defidero.
noflri imbecillitatem, mollitiam,
:

mecum

quod quia
vi(flus.

Praeterea nofli Niciae

confuetudinem
ille
efl.

ego

illi
?

moleflus velim,

cum mihi

jucundus
fpero

efle

Cur non

poffit

Voluntas tamen ejus mihi grata

de qua decrevi nihil

Unam rem
;

fcripfifli,

tibi refcribere
ifla

me enim me
ad

a te impetraffe, ut privares

me

moleflia.

Piliae et Atticae

falutem.

CiCERo Attico Sal.

XXVII. 'PV E
Siliano negotio,
etfi

mihi non

eft

ignota con-

ditio,

tamen hodie

me

ex Sica arbitror omnia

Silianam villam

cogniturum. Cottas quod negas

efl,

te noffe; ultra
:

quam puto
nihil agri
:

tibi

la

notam effc villula fordida et valde pufilad aliam rem loci nihil ; fatis ad eam, quam
Sed,
fi

quaero

fequor celebritatem.
fi

perficitur de hortis Silii,

hoc
ita

eft,

perficis,

(efl

enim totum pofitum

in te) nihil efl

fcilicet,

quod de Cotta cogitemus.

:

De
:

Cicerone, ut fcribis,

faciam
erit

ipfi

permittam de tempore

nummorum quantum
Aledio,

opus

ut permutetur, tu videbis.

Ex

quod

fcribis.

AD ATTICUM
fi

LIB.

XII.

341

quld inveneris, fcribes.

quotldie, quas

Et ego ex

tuis aniniadverto literis,

:

et profe(5lo tu

ex mels, nihil habere nos, quod fcribamus

eafa-

dem
cere

jam jamque
fi

ipfa contrita funt

te

tamen

non poffum, quin quotidie ad

mittam, ut tuas accl:

piam.

De

Bruto tamen,

quid habebis

fclre
eft,

ubi Panfam expedlet.

cia, clrciter

Si,

ut confuetudo

enim jam puto, in prlma provin:

Kal. affuturus videtur. Vellem tardlus

caufas. Itaque id

vaide

enlm

urbem fuglo multas ob

elfe. tlcie,

ipfum dubito, an exPiliaB,

cufatlonem aliquam ad illum parem; quod quldem video faclle

Sed habemus
falutem.
fatis

temporls ad cogitandum.

At-

CiceroAtticoSal.
XXVIII. ir\ E Slllo nlhilo plura cognovi ex prasfente Slca, quam ex llteris ejus^ fcrlpferat enlm dlligenter:
fi

Igltur tu illum convenerls, fcribes ad

De quo
ii

putas ad

me mliTum

effe,
efl.

fit

me, fi quid videbltur. mlffum necne nefclo

igltur, ut coepifll
:

didum quldem mihl

quld
ita conficies,
illl

certe nihil

Tu

et,

(quod equldem non arbltror

fi

fierl poffe)
:

ut

probetur, Ciceronem,

tibi placeblt,
:

adhibebls

ejus alinlhil,

quid
nlfi

intereft, videri Illius caufa volulffe

id,

mea quldem

quod ego magnl aeflimo. Quod me ad confuetudinem revocas ; fuit meum quidem jam pridem Rempublicam lugere 3 quod faciebam, fed mitlus erat enlm ubi
quod
tu fcls
;
:

acqulefcerem.
colere

Nunc
j

plane nec ego vlftum, nec vitam illam,

alils

pofTum
:

nec in ea re quid

videatur, mihi puto ca-

randum mea mihi confcientia plurls eft, quam omnlum fermo. Quod me ipfe per literas confolatus fum, non poenltet me quantum profecerlm moerorem mlnui ; dolorem nec potui,
:

nec,

fi

poffem, vellem.
:

De

Trlario bene interpretarls volunta-

tem meam tu vero nlhil, nlfi ut illi volent. Amo illum mortuum: tutor fum Liberis: totam domum diligo. De Caflriciano

34^
negotio,
fi

EPISTOLARUM
Caftricius pro mancipiis
;

pecuniam accipere

volet,

eamque ei folvi, ut nunc folvitur certe nihil eft commodius : fm autem ita adtum eft, ut ipfa mancipia abduceret, non mihi rogas enim me, ut tibi fcribam, quid videtur efft aequum mihi vidcatur. Nolo enim negotii Quintum fratrem quidquam habere quod, videor mihi intellexiiTe, tibi idem videri. Publius, fi asquinodtium expecftat, ut fcribis Aledium dicere, namihi autem dixerat per Siciliam. Utrum, vigaturus videtur et quando, velim fcire. Et velim aliquando, cum erit tuum commodum, Lentulum puerum vifas, eique de mancipiis, qux tibi videbitur, attribuas. Piliae, Atticae, falutem.
:

CiCERo Attico Sal.

XXIX.

C I L I U S,
cum

ut fcribis, hodie
fi

cras igitur, vel potius

poteris, fcribes,
vito,

quid

Nec ego Brutum

pe\5to
:

nec tamen ab eo

cum videris. levationem uUam exerit,

iftic

fed erant caufae, cur

hoc tempore
erit excufatio

efle

nollem
;

quae

fi

manebunt, quaerenda
manfurae videntur.

ad Brutum

et,

ut

nunc
illud

eft,

De

hortis quaefo explica.

eft,
fit ;

opus quid

quod fcis nec enim

fit,

fequitur, ut etiam

mihi

ip(i

Caput quiddam
hac re

tffc in

turba pofTum, nec a vobis abeffe.

:

Huic meo
idem

confilio nihil reperio ifto loco aptius

et de

tui confilii

mihi perfuafum

eft,

et eo

magis, quod
diligi.

intellexi tibi videri,

iis

me

ab Oppio et Balbo valde

et

Cum

communices quanto opere

fi
fi

quare velim hortos

fed

id ita pofTe,

expediatur illud Faberianum.

;

Sintne igitur
reprasfen-

audtores futuri

qua etiam

jacftura facienda fit in

:

tando, quoad pofTunt adduci

totum enim

illud defperatum.

Denique inteUiges, ecquid inclinent ad hoc meum confilium adjuvandum. Si quid erit, magnum eft adjumentum fi minus, quacunque ratione contendamus. Vetus illud iy^pai^cc,
:

quemadmodum

fcripfifti,

vel

ino(,^iov,

putato.

De

illo Oftienii

ADATTICUM
nihil eft

LIB.
;

XII.
(a

343

cogitandum.

puto polTe)

hoc non alTequimur Damafippi experiendum eil.

Si

Lamia non

CiCERo Attico Sal.

XXX. /^UiERO,

quid ad

te

fcribam; fed nihil

inviiis,

eft

eaderti
:

quotidie.
ei,

Quod Lentulum
et

valde gratum
Silii

pueros attribue

quot

quos videbitur.

De

voluntate
nolit,
ei

vendendi, et de eo quanti, tu vereri videris,

primum ne

deinde ne tanti.

Sica aliter

fed tibi affentior.

Quare, ut

placuit, fcripfi ad

Egnatium.

Quod

Silius te
-,

cum

Clodio loefl,

qui vult

potes id
ille a

mea

voluntate facere

commodiufque
effe

quam, quod

me

petit,

me ipfum
te
ita

fcribere ad

Clodium.

De

mancipiis Caftricianis,

commodiffimum

credo, tranfi-

gere

Egnatium

-,

quod

fcribis

futurum putare.
fcribis,

Cum
nox

Ovia, quasfo vide ut conficiatur.

erat, in

Quoniam, ut

hodierna epiflola plura expedto.

CicERo Attico Sal.

Equidem magis miror, quod, cum in filium caufam conferret, quje mihi non injufta videtur, (habet enim qualcm vult) ais te putare, li addiderimus aliud, a quo refugiat, cum ab ipfo id fuerit deflinatum, venditurum. Qu^Eris a me, quod fummum pretium conflituam, et quantum anteire iftos hortos
Sica mirabatur.

XXXI.

CILIUM mutaffe fententiam

Drufi

accefTi

nunquam

Coponianam villam

et

veterem et

non magnam novi; filvam nobilem^ frudtum autem neutrius; quod tamen puto nos fcire oportere. Sed mihi utrivis iflorum
tempore magis meo, quam ratione, asflimandi funt. Poflim autem affequi necne, tu velim cogites. Si enim Faberianum
venderem,
explicare vel repraefentatione

non dubitarem de

344
Silianis,
fi

EPISTOLARUM
modo
:

adduceretur ut venderet

fi

venales non ha-

beret, tranfircm ad
velle tibi dixit

Drufum,

vel tanti, quanti Egnatius illum

magno etiam adjumento

At
eife,
is

nobis

Hermogenes
et

poteft elfe in repriefentando.

tu concede mihi, quaefo, ut

eo animo lim, quo

debeat

qui emere cupiat

-,

tamen

fervio ita cupiditati et dolori

tius

meo, ut

a te regi velim.
erit,
;

Egna-

mihi

fcripfit.

Is

fi

quid tecum locutus

(commodifliid

me enim per eum agi poteft) ad me fcribes et puto nam cum Silio non video confici pofTe.
:

agendum
et

Pilise

At-

tica^

falutem. Hasc ad te
fit.

mea manu. Vide,

quaefo,

quid agen-

dum

CiCERO Attico
XXXII.
fe una,

Sal.
matrem fuam cum
illo

pUBLILIA
fi

ad

me

fcripfit,

Publilio loqui,

eam ad me cum

venturam, et
ut

ego paterer

orat multis et fupplicibus verbis

liceat, et ut fibi refcribam.

fcripfi,

Res quam molefta

fit,

vides.

Re-

me etiam gravius effe aifedlum, quam tum, cum illi quare noUe me hoc tempore dixiffem, me folum effe velle eam ad me venire. Putabam, fi nihil refcripfiffem, illam cum
3

matre venturam

nunc non puto. Apparebat enim illas literas non effe ipfius. Illud autem, quod fore video, ipfum volo vitare, ne illae ad me veniant; et una efl vitatio, ut ego nollem: fed neceffe eft. Te hoc nunc rogo ut explores, ad quam diem
:

hic ita pofTim

rate.

effe,

ut ne oppriraar.

Ages, ut
ita

fcribis,
fi

tempe-

Ciceroni velim hoc proponas,

tamen,

tibi

non

inifi

quum
Romce
leti et

videbitur, ut fumptus hujus peregrinationis, quibus,

efiet,

domumque
:

conduceret, quod facere cogitabat,

facile contentus futurus erat,

accommodet ad mercedes Argipropofueris, ipfe velim reliqua

iis

Aventini

moderere,

cum quemadmodum
et
fit.

ei

ex

mercedibus fuppeditemus

ei

quod opus

Prseflabo, nec

Bibulum, nec Acidinum, nec

AD ATTICUM
turos,

LIB.

XII.

345

Meflallam, quos Athenls futuros audio, majores fumptus fac-

quam quod ex

eis

mercedibus recipietur.

Itaque velim

primum, condud:ores qui fint, et quanti ; deinde ut fit qui ad diem folvat j et quid viatici, quid inftrumenti, fatis fit. Jumento certe Athenis nihii opus eft quibus autem in via utatur, domi funt plura, quam opus erat ; quod etiam tu
videas
:

animadvertis.

CiCERO Attico Sal.

XXXIII.
rit,

p G O,

ut heri ad te fcripfi,

fi

et Silius

is

fuerit,

quem tu Damafippum velim

putas, nec Drufus facilem fe prasbueaggrediare. Is, opinor, ita partes fecit

quotenorum jugerum, ut certa pretia conftituefcribes ad me igitur, quidquid retj quae mihi nota non funt egeris. Vehementer me follicitat Atticas noftras valetudo ; ut
in ripa nefcio
:

verear etiam ne qua culpa

fit

fed et paedagogi probitas, et

in

medici

affiduitas, et tota

rurfus id fufpicari vetat.

omni genere diligens, me Cura igitur plura enim non polTum.

domus

CiCERo Attico Sal.

XXXIV. T^ G O
icribas

hic vel fine Sica (Tironi enlm mellus

:

efl)

facillime pofTem effe, ut in malis

fed,

cum

videndum mihi effe ne opprlmar, ex quo ihtelllgam, te certum diem illius profed:ionis non habere ; putavi efTe commodlus, me ifluc venlre ; quod idem video tibi placere. Cras
igitur in Slcse fuburbano

me

in Ficulenfi fore.
ipfe venio,

quemadmodum fuades, puto Quibus de rebus ad me fcripfifli, quo:

inde,

niam

coram videbimus.

Tuam quidem

et In

agen-

dis noflris rebus, et in confiliis ineundis

mlhique dandis, in

ToM.

VIII.

346
ipfis
llterls,

EPISTOLARUM
quas mlttis,
benevolentiam,
dillgentlam,

pru-

dentiam, miriiice diligo.

CiCERo Attico Sal.

XXXV.
facias, et

np U

tamen,

fi

quld

cum

Silio,

vel illo ipfo die,

quo ad Sicam venturus

ero, certiorem
fieri
fit,

me
;

velim

maxime

cujus loci detradlionem

velit

quod

cnim

fcribis, extremi, vide

ne

is

ipfe locus

cujus caufa de

tota re, ut fcis, eft a nobis cogitatum.

mifi, et

Hirtii epiflolam tibi

recentem, et benevole fcriptam.

difcefli,

Ante,

quam

a te

nunquam mihi venit in mentem, quo plus infumptum in monumentum efi!et, quam nefcio quid, quod quod non lege conceditur, tantundem populo dandum efi^e
proxime
:

magnopere moveret, nifi nefcio quomodo, kKiyu? fortafi!e, nollem illud ullo nomine, nifi fani, appellari quod fi volumus, vereor ne afi^equi non pofilmus, nifi mutato loco. Hoc quale fit, quasfo confidera. Nam etfi minus urgeor, meque ipfe propemodum collegi ; tamen indigeo tui confilii. Itaque te vehe*
:

menter etiam atque etiam rogo, magis quam a me vis, aut pateris, te rogari, ut hanc cogitationem toto pedtore ampledtare.

CicERo Attico Sal.

XXXVI. Tf ANUM
poenam
legls fi:udeo,
li

fieri

volo

neque hoc mihi erui poteft

fepulcri fimilitudinem eifugere

non tam propter quam ut maxime afiTequar ctOT^-gWiv quod

:

poteram,

in ipfa villa facerem.

Sed, ut faepe locuti fumus,

:

commutationes dominorum reformido

cero,

in agro

ubicunque fe-

mihi videor

afi^equi pofi!e,

ut pofi:eritas habeat religionem.

Hae meas
ne

tibi ineptiae (fateor

enim) ferendaj funt.

Non

habeo,

me quidem

ipfum, quicum tam auda(^er communicem.

AD ATTICUM
quam
ib,
te.

LIB.

XII.

!47

Si tibi res,

fi

locus,

li

inflitutum, placet, lege, quae-

mentem veniet, quo modo eam effugere poffimus, utemur. Ad Brutum fi quid fcribes, nifi alienum putabis, objurgato eum, quod in Cumano cogitanti effe noluerit propter eam caufam, quam tibi dixit
legem, mihique
mitte. Si quid in
:

eam

enim mihi
placebit
fic

nihil

tam videtur

potuiffe facere ruflice.

Et,

fi

tibi

agere de fano ut coepimus, velim cohortere et exa:

nam, etiam fi alio loco placebit, illius nobis opera confilioque utendum puto. Tu ad villam fortaffe cras.
cuas Cluatium

CicERO Attico
XXXVII. A

Sal.

TE

heri duas epiflolas accepi, alteram pridic

tabellario
;

datam Hilaro, alteram eodem die

plane belle
fe

accepique ab JEgypto. liberto eodem die, Piliam et Atticam

habere.

Hae

literae

mihi

redditae funt tertio de;

cimo
milit

die.
:

Quod mihi
literarum.

Bruti literas, gratum

ad

me quoque

eam ipfam ad

te epiflolam mifi, et ad

eam exemplum

mearum

De

fano,

fi

nihil
fi

mihi hortorum invenis,

(qui quidem tibi inveniendi funt,

certe facis) valde
vis

me

tanti facis, quanti

probo rationem tuam de Tufculano.

fis,

Quammagnoe
vel-

prudens ad cogitandum

ficut es,

tamen,

nifi

curae tibi effet, ut ego confequerer id,

quod magnopere

lem,
fet.

nunquam

ea res tibi

tam

belle in

mentem
:

venire potuif-

Sed nefcio quo

pa(5to celebritatem requiro

itaque hortos
;

mihi
Te,

coniicias, neceffe efl.

Maxima
fi

eft in

Scapulse celebritas

propinquitas prasterea ubi

fis,

ne totum diem in villam. Qua-

antequam

difcedis,

Othonem,
tu

Romas

efl,

convenias per-

velim. Si nihil

erit, etfi

meam
:

flultitiam confuefli ferre, eo

tamen progrediar,
vult.

uti

flomachere

Drufus enim certe vendere

erit culpa,
nifi

Si ergo aliud erit,

non mea

emero

qua

in re ne labar, quaefo provide. Providendi

fi

autem una

ratio efl,

quid de Scapulanis poffumus. Et velim

me

certiorem facias,

X 2

348

E P
eft

T O L A R U
fis

M
gratla

quam
opus
tur
:

dlu in fuburbano

futurus.

Apud Terentiam
:

nobis tua, tuaque aucStoritate

fed facies, ut videbitibi

fcio

enim,

fi

quid mea

interfit,

majori curae folere

elie,

quam

mihi. Hirtius ad

me

fcripfit, Sex.

Pompeium Corfugiffe

duba

exifle, et fugiffe in
:

Hifpaniam citeriorem, Cnaeum

Nihil praeterea novi.

liefcio

quo neque enim curo. Narbone dedit xiv Kal. Mai.

:

Literas

Tu

mihi de Caninii naufraglo,

fi

quafi dubia mififti

fcribas igitur,

quid

erit certius.

Quod

multum levaris, fi locum fano dederis. Multa mihi V a,7roB-iu<riy in mentem veniunt i fed loco valde opus efl quare etiam Othonem vide.
a mceflitia avocas,
:

me

CiceroAtticoSal.
XXXVIIL 1^r O N
ad qui
dublto, quln occupatiflimus fuerls, qul
nihil literarum
:

me

tuum commmodum non

eflet.

expedlarit,
nifi

homo nequam, cum ob eam unam

fed
te tenuit,

caufam miffus
cor te
effe in

Nunc quidem,
tamen aberro.
:

quid

fufpi-

fuburbano. At ego hic fcribendo dies totos nihil

Afinius Pollio ad

equidem
fit

levor, fed

me

fcrip-

quod Balbus minor nuper fatis plane, Dolabella obfcure, hic apertifHme. Ferrem graviter, li novae segrimonias locus effet. Sed tamen ecquid impurius ? O hominem cavendum quanquam mlhi quidem Sed tenendus dolor eft. Tu, quoniam neceffe nihil efl, fic fcribes alide impuro noflro cognato
!

quid,

fi

vacabis.

Quod

putas oportere pervideri

jam animi mei

firmitatem, graviufque
te fcribere,

quofdam fcribis de me loqui, quam aut li, qui me fradlum effe animo et deaut Brutum
:

bilitatum putant, fciant quid literarum et cujus generis confi-

ciam

credo,

fi

levatus fim, ut

modo homines animum vacuum

maxime

fint,

exiftiment me, five ita

difficiles

ad res
j

fcribendas af-

feram, reprehendendum non

dolore delegerim, quae

effe

five

hanc aberrationem a

liberaliffima,

dodoque homine

AD ATTICUM
dlgnlfllma, laudari

LIB.
Sed

XII.

349

me

etiam oportere.

cum
-,

ego faciam
tu effice id,

omnia, qu^ facere poflim ad

me adjuvandum

non minus, quam me, laborare. Hoc mihi debere videor, neque levari polTe, nifi folvero, aut videro me pofle folvere, id eft, locum, qualem volo, invenero. Heredes

quod video

te

Scapulae,

fi

iftos

hortos, ut fcribis tibi

;

Othonem

dixifle,

par-

tibus quatuor fadtls, liceri cogitant

loci
:

nihil eft fcilicet

emptori
ille

fm venibunt, quid
efl

fieri poffit,

videbimus.

Nam

lo-

cus publicatus, qui

tus
:

Trebonii et Cufinii, erat ad

:

me

alla-

fed fcis
;

aream

effe

nullo padlo probo.

Clodiae fane pla-

cent
iis

fed

non puto

effe venales.

De
:

Drufi hortis, quamvis ab

nifi

abhorreas, ut fcribis, tamen eo confugiam,

quid inve-

neris.
nifi

^dificatio

me non movet
fi

nihil

enim

aliud aedificabo,
g,

id

quod etiam

illos

non habuero.

Ki)^o? ^,

mihi

fic

placuit, ut cstera Antiflhenis,

eruditi.

hominis acuti magis,

quam

CicERo Attico Sal.

XXXIX.
bendi

npABELLARIUS

adme cum

fine literls tuls

venifTet, exiflimavi tibi

fuiffe,

eam caufam non

fcri-

hac

epiflola.
:

quod pridie fcripfiffes ea ipfa, ad quae refcripfi Expedtaram tamen aliquid de literis Afinii Polotio

lionls

fed

nimium ex meo
quld neceffe

tuum

fpedto.

Quanquam
fi

tibi

remitto,

nifi

erit,

neceffe ne habeas fcribere, nifi

cris valde otiofus.

De

tabellarils

facerem quod fuades,

effent

ullse neceffariae llterae,

ut erant olim,

cum

brevioribus diebus,
;

tamen quotidie refpondebant tempori

quid, Silius, Drufus, alia quasdam.
fet,

tabellarii
nifi

et erat aliextitif:

Nunc,

Otho
efl

quod fcriberemus non

erat.

Id ipfum dllatum

tamen

allevor,

cum

loquor tecum abfens, et multo etlam magis,

cum

tuas literas lego.

Sed quoniam et abes

(fic

enim

arbitror) et

350

E P

T O L A R U
eft,

M
literac,

fcribendi neceffitas

nuUa

conquiefcent

nili

quid

novi extiterit.

CiCERo Attico Sal.

XL.

/^UALIS

^
:

futura

fit

Caefaris vituperatio contra lauda-

tionem
in

meam

perfpexi ex eo libro,

me

mifit,

quo

colligit vitia Catonis, fed

quem Hirtius ad cum maximis lauut tuis librariis

facilius fiat,
;

dibus meis.
daret

Itaque mifi librum ad

Mufcam,
:

volo

enim eum divulgari

^vfA,<tiiMvTiKov fa?pe

quod quo
&io7rofji,7r^

imqui:

perabis tuis.

conor

nihil reperio
-zirpo^

et

dem mecum habeo

fed quid fimile
?

et

A^i^nAa^ et

'A^i^av^pov

illi

et quae ipfis honefta effent fcribebant, et

?

grata Alexandro
nihil in

ecquid tu ejufmodi reperis

venit.

mihi quidem

mentem

au6loritas noftra

Quod fcribis te vereri, ne et gratia et hoc meo moerore minuatur ego, quid homi;
:

nes aut reprehendant, aut poflulent, nefcio

poteft
?

ne doleam
tua

qui

ne jaceam
a

quis

unquam minus
?
:

dum

me domus
?

levabat, quis

me

exclufus

quis venit, qui oifenderetur

Afturam fum a te profedlus legere ifti laeti, qui me reprehendunt, tam multa non poffunt, quam ego fcripii quam bene, nihil ad rem. Sed genus fcribendi id fuit, quod nemo quis abjecSlo animo facere poflet. Triginta dies in hortis fui
: :

aut congreffum

meum,

aut facilitatem fermonis, defideravit

nunc ipfum, ea lego, ea fcribo, ut ii, qui mecum funt, difEcilius otium ferant, quam ego laborem. Si quis requirit, cur Romas non fim quia difceffus eft. Cur non fim in his meis
:

praediolis,

qus

funt hujus temporis

Ibi

quia frequentiam illam

is,

non

facile ferrem.

fum

igitur, ubi

qui optimas Baias

habebat, quotannis hoc tempus confumere folebat.

Cum RoHilarita-

mam

venero, nec vultu, nec oratione, reprehendar.

tem illam, qua hanc triftitiam temporum condiebamus, in perpetuum amifi conflantia et firmitas nec animi, nec orationis.
;

AD ATTICUM
requiretur.

LIB.

XII.

351
aliud

De
:

hortis Scapulanis

hoc videtur

effici poiTe,

tua gratia, aliud noftra, ut prjEConi fabjiciantur.

Id

nifi iit,

excludemur
bis,

fin

ad tabulam venimus,

vincemus facultates
fcri-

Othonis noftra cupiditate.

Nam

quod ad me de Lentulo

non eft in eo. Faberiana modo res certa fit, tuque enitare, quod facis ; quod volumus, confequemur. Quod quzeris, quam diu hic ; paucos dies fed certum non habeo. Simul et tu ad me, quam diu in fubac conftituero, ad te fcribam
:

urbano

fis

futurus.

Quo

die ego ad te haec miii, de Pilia et

Attica mihi quoque eadem,

nuntiantur.

qux

fcribis,

et fcribuntur,

et

ClCERaATTICoSAL.
XLI. "^T
turus effes
bas, ego
I

HIL

erat
fi

quod fcriberem

ubi
:

elTes >

facies igitur

tamen volebamy abes, aut abfuturus es, quando redime certiorem. Et quod tu fcire vole:

fcire

quando ex loco

poflridie

Idus Lanuvii conilitui

manere

inde poftridie in Tufculano, aut

ipfo die fcies.
:

Romae

utrum iim
ovf^^po^,

fa(flurus, eo

minime in te quidem quod nifi, non dico,

fed

quam fit tamen avide fum

Scis,

CpiXcuTiov

aifedus de fano

eiFed:uni erit, fed fieri videro, (audebo

hoc dicere ; et tu, ut foles, accipies) incurfabit in te dolor meus, non jure ille quidem; fed tamen feres hoc ipfum, quod fcribo, ut omnia mea fers, ac tuliiti. Omnes tuas confolationes unam hanc in rem velim conferas. Si quasris, quid op-

tem
let,

primum

Scapulas, deinde Clodiae

injufle,

poftea,

ii

Silius

no-

Puto Terentium Rebilum fuiiTe certe fcio. Sin autem tibi eife dominum ; Tufculanum placet, ut figniiicaiti quibufdam literis, tibi afDrufus aget
Cufmii
et Trebonii.
fentiar.

Hoc quidem

utique perficies,

ii

me

levari vis

quem
;

jam etiam
facis

gravius accufas,

quam

patitur tua confuetudo

fed

fummo

amore, et vidus

fortaife vitio

meo

fed tamen,.

352
fi

EPISTOLARUM
levarl vls, haec efl
fi

me

fumma
quam

levatlo, vel

(fi

verum

fclre vls)

una. Hirtii epiflolam

lcgeris, quac

mihi quafi

^fi'o7rkciTu.cL

vifa-

detur ejus vituperationis,

cies

Ca^far fcripfit de

Catone

me, quid tibi vifum fit, fi tibi erit commodum, certiorem. Redeo ad fanum. Nifi hac a^ftate abfolutum erit, quam
vides Integram reflare, fcelere

me

liberatum non putabo.

CiCERt^
XLII.

Attico
;

Sal.
:

"^JULLUM

a te defideravl
fcribis

dlem literarum

vldebam
vel potius

enim quas
abeffe te

et

tamen fufplcabar,

intelllgebam, nihil fuiffe, quod fcrlberes.

A.

d. vi Id.

vero

putabam,

et plane

videbam nihll
:

te habere.

men

ad te fere quotidie mittam

cui des,
fi

non habere,
oportere.

malo enim fruflra, quld forte fit, quod putes

:

Ego taquam te

me
erat,

fclre

Itaque accepi vi Id. literas tuas inanes

?

quid enlm

habebas, quod fcriberes

Mi

tamen
fclre

illud,

quidquid

non

moleflum
Scripfifli

fuit,

nihil allud

me, novi
fic,

te nihil

habere,

tamen nefclo quld de Clodia.

?

quando ventura
nihll magls.

placet mihi res

Ubi ergo ea eft ? aut ut fecundum Othonem

:

Sed neque hanc vendituram puto

:

deledtatur
difhcile, te

enim,

et coplofa eft

et illud

alterum

quam

fit

non

fugit.

Sed obfecro enitamur, ut aliquid ad

id,

quod cuplo,

excogitemus.

Ego me hinc

poflrldie

exiturum puto, fed aut in

:

Tufculanum, aut

domum
te.

-,

tum
te,

fclero,

fcribam ad

Arplnum cum cerVenerat mihi in mentem monere

inde fortaffe
faceres
:

ut id ipfum,

quod

facls,

putabam enim commo-

dius te idem iflud

domi agere

poffe, interpellatione fublata.

AD ATTICUM

LIB.

XII.

353

CiCERo Attico
XLIII.
lano
pi^

L.

GO

poftridie Idus, ut fcripfi ad te ante, Lanuvii

in

manere conftitui; inde aut Romse, aut

:

Tufcufore

lcies ante
j

utrumque. Quod
facis
;

files redle

mi

illam

rem

levamento

bene

cum
;

id effet,

exiftimare tu non pofles. Res indicat,

mihi crede, perinde, ut quanto opere id cupiam,

ita
:

cum

tibi

audeam

confiteri

quem

id

non

valde probare ar-

bitrer.

Sed ferendus

tibi in

hoc meus error

eft,

ferendus
;

immo
quia

vero etiam adjuvandus.

De Othone,

diffido

fortalTe,

cupio. Sed tamen major etiam res

quam

facultates noflrae,

prasfertim adverfario et cupido, et locuplete, et herede. Proxi-

mum

efl,

ut velim Clodias.

Sed,

fi

ifta

minus

confici pofTunt,
fuit
etfi

effice quidvis.

Ego me majore

religione,

quam quifquam
Trebonianos
;

ullius voti, obflridlum puto. Videbis etiam

abfunt domini.

Sed, ut ad te heri fcripfi, confiderabis etiam

aeflas effluat
;

de Tufculano, ne

quod

certe

non

eft

commit-

tendum.

CicERo Attico Sal.

Hirtium aliquid ad te avy.Ttufyoog de me fcripfifle faciie patior, (fecit enim humane) et te ejus epiftolam ad me non mififfe, multo facilius tu enim etiam hu;

XLIV. T^

manius.

Illius

librum,

quem

ad

me

mifit de Catone, propterfit

ea volo divulgari a tuis, ut ex iflorum vituperatione

illius

major laudatio.

Quod

per Muflellam agis,

habes

hominem
fit

valde idoneum, meique fane ftudiofum

Perfice igitur aliquid.

jam inde

a Pontiano.

emptori

Quid autem quod per quemvis heredem

fi

aliud, nifi ut aditus

poteft effici

fed
et

Muf-

tellam id perfed:urum,

rogaris, puto.

Mihi vero

locum,

ToM.

VIII.

354

E P
opto, ad id,

T O L A R U

M
:

quod volumus, dederis, et prasterea lyyy^f.ciy.ct. Nam illa Silii et Drufi non fatis oiyshaxroltKot, mihi videntur quid enim federe totos dies in villa ifta ? Igitur malim primum Othonis, deinde Clodis. Si nihil fiet, aut Drufo ludus Quod domi te inefl fuggerendus, aut utendum Tufculano.
clufifti,

quem

vacuum redde nobis. Ego hinc, ut fcripfi antea, poftridie Id. Lanuvium, deinde poftridie in Tufculano. Contudi enim animum,
ratione fecifli
:

fed,

qua^fo,

confice,

et

te

et fortaffe vici,

fi

modo

permanfero.

Scies igitur fortaffe cras,

?

fummum
teiae

perendie. Sed quid efl quaefo

teneri,

Philotimus nec CarBalbus miferant,

fatis

Pompeium
fadium
Solet

(qua de re literarum ad Clodium Pataet

vinum miffarum exemplum mihi Oppius

fe id

arbitrari)
effe

bellumque narrat reliquum

Fulviafler
:

mag-

num.

omnino

fed tamen,
fcire,

fi

quid habes,

Volo etiam de naufragio Caniniano

quid

fit.

CiCERO Attico Sal.

XLV.
"C*

GO
alio
fi

hic duo

magna
quod

(TvvTa>yiA,a\cf.

abfolvi

nullo enim

modo

a miferia quafi
fcribas,

aberrarc pofTum.

Tu

mihi, etiam

nihil erit,

(quod fore

ita

video)

tamen idipfum

fcribas velim, te nihil habuiffe,

quod

fcriberes,

dum modo
:

ne his verbis.

De

Attica, optime.

'AKt^^iA

tua

me

movet etfi fcribis nihil effe. In Tufculano eo commodius ero, quod et crebrius tuas literas accipiam, et te ipfum non-

nunquam

videbo.

Nam

casteroqui

ccviKTOT^pct

erant Aflurs
:

nec

haec, quae refricant, hic

me

magis angunt

etfi

tamen, ubi-

cunque fum, illa funt mecum. De Caefare vicino fcripferam ad Eum a-vvvacv Quirini malo, te, quia cognoram ex tuis literis. quam Salutis. Tu vero pervulga Hirtium id enim ipfum pu:

taram, quod fcribis

ut,

cum ingenium

amici noilri probare-

tur, vTiz^ms vituperandi Catonis irrideretur.

ADATTICUM

LIB.

XII.

355

CicERO Attico Sal.

animum, et Lanuvio pergam in Tufculanum. Aut enim mihi in perpetuum (nam dolor idem manebit, tantum fundo illo carendum efl mediocrius) aut nefcio quid interfit, utrum illuc nunc veniam, neque enim ifta major admonitio, quam an ad decem annos quibus aflidue conficior et dies et nodles. Quid ergo? inquies: nihil literse ? In hac quidem re, vereor ne etiam contra ; nam exculto enim animo nihil agrefle, nihil elTem fortaffe durior

XLVI. "VT

N C A M,

opinor,

inhumanum

eft.

CiceroAtticoSal.
XLVII.
fi

'T^U

igitur, ut fcripfifli

nec id
literae
:

incommodo

tuo

vel binae

enim poterunt
quidem, ut
efl
:

occurram etiam,

neceffe erit.
;

Ergo

id

poteris.

De

Muftella, ut

fcribis

etfi

magnum

opus

eo magis delabor ad Clodiam.

eft
;

Quanquam
quidem, ut

in utroque

Faberianum nomen explorandum

fi

de quo, nihil nocuerit,

res efl,

aliquid

cum Balbo

eris

locutus
ifto

et

emere nos

velle,

nec poffe fine

nomi-

ne, nec audere re incerta.

efl,

Sed quando Clodia Romae futura

;

et

quia tanti rem aeflimas, eo prorfus fpedio

;

non quin

illud

malim

fed et

magna

res eft, et difHcile

certamen

cum

cupido,

cum
:

locuplete,
cseteris

cum

herede

etfi

de cupiditate nemini

concedam
arbitrabar.

rebus inferiores fumus.

Sed hasc coram.

et

Hirtii librum, ut facis, divulga.

De

Philotimo idem

ego

Domum
meum

tuam

pluris video

futuram vicino

C^efare.

Tabellarium

hodie expedtamus.

Nos de

Pilia et Attica

certiores faciet.

y 2

356

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

XLVIII.

T\ O M I
fcire,

te libenter efTe, tibi reflet,

facile credo

fed velim

jamne confeceris. Ego te in Tufculano expedto, eoque magis, quod Tironi ftatim te venturum fcripfifti, et addidifti, te putare opus effe. Sentiebam omnino, quantum mihi praefens prodeffes ; fed multo magis
quid
aut
poft difcelfum

tuum

fentio.

Quamobrem,

ut ante ad te fcripfi,
licebit.

aut ego ad

te totus,

aut tu ad

me

quod

CiCERo Attico Sal.

XLIX.
data et

non multo pofl quam tu a me difcefTifl:!, puto, quidam urbani, ut videbantur, ad me manliteras attulerunt a C. Mario C. F. C. N. Multis verIIJ'

ERI

mecum per cognationem, quiis mihi fecum effet, per eum Marium, quem fcripfiffem, per eloquentiam L. Crafli,
bis agere avi fui, ut fe

defenderem
illi

caufamque fuam mihi

opus
effet,
effe,

perfcripfit.

Refcripli patrono

nihil

quoniam

Caefaris,

proli-

pinqui ejus, omnis poteflas

beraliflimi
:

viri

optimi, et hominis

me tamen
efl
:

ei

fauturum.
?

tempora

fore,

dubitet Curtius Confulatum petere

Sed haec haftenus.

:

cum De
enim

Tirone, mihi curae

mili, qui videret
i

fed

jam fciam, quid agat

in

heri

cui etiam ad te literas dedi.

Epiflolam ad
fint,
velin:^

Caefarem

tibi mifi.

Horti

quam

diem profcripti

ad

me

fcribas.

AD ATTICUM

LIB.

XII.

357

CiceroAtticoSal.
L.

T T T me levarat tuus adventus, re cum poteris, id eft, cum

nos
:

fic difcefTus afflixit.

Qua-

Sexti audtioni
erit utilis
;

operam dequid dicam,

fatis

deris, revifes

vel

unus dies mihi

gratus

Ipfe

Romam
re

venirem, ut una efTemus,

fi

confi-

lium quadam de

haberem.

CiceroAtticoSal.
LI.

^T^IRONEM
Nicias
;

habeo

citius,

quam

verebar: venit etiam

effe

et

Valerium hodie audiebam

folus,

venturum.
fi

Quamvis multi fmt, magis tamen ero

effes
:

quam

unus

fed expedlo te, a

:

Peduceo utique.

Tu

autem

fignificas

verum id quidem, ut poteris. De Virgilio, ut fcribis ; hoc tamen velim fcire, quando aud:io. Epiflolam ad Czefarem mitti video tibi placere. Quid quaeris ? mihi quoque hoc idem maxime placuit, et eo magis, quod nihil eft in
aliquid etiam ante
ea,
nifi

optimi civis
TroXtriMi

fed ita optimi, ut tempora, quibus pa-

rere

omnes

prscipiunt.
:

Sed

fcis

ita

nobis effe vifum,

iis

ut

ifli

ante legerent

tu igitur id curabis.
eft.
:

Sed, nifi plane

illi

intelliges placere,
tiant,

mittenda non

Id autem utrum

fen-

anne fimulent, tu
J^e

intelliges

mihi limulatio pro repuquid

tibi placeret,
j

diatione fuerit. T^ro

y.iXucr^.

De

Caerellia

Tiro mihi narravit

fcriptionem
ponere.

debere, non effe dignitatis mccc

:

per-

tibi placere

Sed

et haec et

hoc metuere, alterum in metu non multa alia coram. Suftinenda tamen, fi
nominis Casrelliani,

tibi videbitur,

folutio efl

dum

et

de

Me-

tone et de Faberio fciamus.

358

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

LII.

UCIUM
:

Tullium Montanum
eft.

nofti,

qui

cum

Cice-

rone profedtus
pi,

Ab

ejus fororis viro literas acce-

Montanum Planco debere, quod praes pro Flaminio fit, H-S XXV de ea re nefcio quid te a Montano rogatum. Sane
eft

velim, five Plancus

vare, juves
:

rogandus,

five

qua

re potes illum

ju-

pertinet ad noftrum officium.

Si res tibi forte

-,

notior

eft,

quam

mihi, aut

11

Plancum rogandum putas

fit,

fcri-

bas ad

me

velim, ut, quid rei

et

quid rogandum, fciam.

De

epiftola ad Caefarem

quid egeris, expedo.

De

Silio

non

ita

fane laboro.
ceffe eft.

Tu mi

aut Scapulanos, aut Clodianos, efficias ne;

Sed nefcio quid videris dubitare de Clodia

utrum

quando veniat, an lintne venales ? Sed quid eft, quod audio, Spintherem fecifte divortium ? De lingua Latina fecuri es animi, dices, qui talia confcribis. 'ATroypctCpa. funt minore labore verba tantum affero, quibus abundo. fiunt
:

CiCERo Attico Sal.

LIII.

p G O,
:

etfi

nihil habeo,

quod ad

te fcribam,

fcribo

tamen,

quia tecum loqui videor.

funt Nicias et Valerius.

tutinas
literae

Hodie

tuas literas

Hic nobifcum expedtabamus maniii te

erunt fortaffe

alterae poftmeridianas,

Epiroticae
te epiftolas

impedient; quas ego non interpello. Mili ad

ad Marcianum, et ad

Montanum
jam
dedifti.

eas in

eundem fafciculum

velim addas,

nift forte

359

EPISTO LARUM
A D

A T T
L
I

C U

B E

XIIL

CicERo Attico Sal.

L

A D
:

Ciceronem

ita fcriprifti, ulli ut

neque

feverius, ne-

JljL que temperatius, fcribi potuerit, nec magis, quemadmodum ego maxime vellem prudentiffime etiam ad Tullios quare aut ifla proficient, aut aliud agamus. De pecunia vero video a te omnem diligentiam adhiberi, vel potius jam adhibitam quod fi efficis, a te hortos habebo. Nec vero ul: :

lum genus pofTeffionis eft, quod malim, maxime fcilicet ob eam caufam, quae fufcepta efl; cujus feftinationem mihi tollis, quoniam de asll:ate polliceris, vel potius recipis deinde etianx ad x.ccra,Qic^(Tiv mcEflitiamque minuendam nihil mihi reperiri
:

potefl aptius.

Cujus
:

rei

cupiditas impellit
ipfe revoco
-,

me

interdum, ut

te

non enim dubito, quin, quod me valde velle putes, in eo tu me ipfum cupiditate vincas. Itaque iftuc jam pro fadlo habeo. Expe6lo quid iflis plahortari velim
fed
ceat de epiftola ad Caefarem. Nicias te, ut debet, amat, vehe-

me

menterque tua
in

fui

memoria

deledlatur.

Ego

vero

Peduceum
feci,
:

noftrum vehementer dihgo.

:

Nam

ecquanti patrem

totum

hunc ipfum per fe asque amo, atque illum amavi te vero plurimum, qui hoc ab utroque noftrum fieri velis. Si hortos infpexeris, et fi de epiftola certiorem me feceris, dederis mihi

360

E P
:

T O L A R U

M
:

quod ad te fcribam quam enim deerit.

fin

minus, fcribam tamen aliquid

nun-

CiCERo Attico Sal.

II.

f^

RATIOR

mihi

celeritas

tua,

quam

ipfa res

quid

enim indignius ? fed jam ad ifta obduruimus, et humanitatem omnem exuimus. Tuas literas hodie expedtabam, quid enim ? veruntamen. Opnihil equidem ut ex iis novi pio et Balbo epiftolas deferri jubebis, et tamen Pifonem ficubi
:

de auro.

Faberius

fi

venerit, videbis ut
:

tantum attribuatur,

fi

modo

attribuetur,

quantum debetur

accipies ab Erote. Aria-

rathes Ariobarzanis filius

Romam

venit. Vult, opinor

eft,

aliquod emere a Casfare

nam, quo modo nunc

regnum pedem ubi

ponat in fuo non habet.

publicus occupavit
;

Omnino eum

Sextius nofter parochus

quod quidem facile patior. Veruntamen, quod mihi, fummo beneficio meo, magna cum fratribus illius neceffitudo efl, invito eum per literas, ut apud me diverfetur. Ad eam rem cum mitterem Alexandrum, has ei dedi literas.
Cras igitur audtio Peducei.
fortaffe

Cum

poteris ergo
licebit.

etfi

impediet

Faberius

fed tamen,

cum

Dionyfius nofler

graviter queritur, et

tamen jure,

a difcipulis abeffe
te.
;

tamdiu

multis verbis fcripfit ad me, credo item ad

videtur etiam diutius abfuturus
:

ac

noUem

Mihi quidem valde enim ho-

minem

defidero.

CiceroAtticoSal.
III.

A TE

literas

expeclabam

nondum
vero
ifla

fcilicet

nam
fic
:

has

mane
ut nihil aliud

refcribebam.

Ego

nomina

probo,

me

moveat,

enim non

accipio in

quod tu videris dubitare illud bonam partem, quod ad me refers ; qui fi

nifi

AD ATTICUM
ipfe

LIB. XIIL
nifi confilio

361
tuo.

negotium

meum

gererem, nihil gererem,

Sed tamen intelligo, magis

uteris,

te id facere diligentia,
iftis.

qua femper

Etenim Caelium non probas plura non vis utrumque laudo. His igitur utendum efl. Prass aliquando fad:us efles, et in his quidem tabudubites de nominibus
: :

quam quod

lis.

A me

igitur omnia.

Quod

dies

longior

ell:,

(teneamus

modo quod volumus) puto fore iftam etiam a pra^cone diem, et velim certe ab heredibus. De Crifpo et Muftella videbis fcire, quae fit pars duorum. De Bruti adventu eram fadtus cer:

tior

attulerat

enim ab eo JEgypta

libertus literas.

Mifi ad te

epiflolam, quia

commode

fcripta erat.

CiceroAtticoSal.
IV.

T_TA B E

O munus
;

a te elaboratum

decem legatorum,

et

quidem puto
quaeris
cere.

nam

iilius

anno pofl Quaeftor

fuit,

quam Conful Mummius. Sed quoniam

quid placeat
Si
;

fspius de nominibus
refpondeo, pla-

ego quoque

tibi faepius
:

quid poteris

cum

Pifone, conficies

Aulus enim

vi-

Velim ante poiTis j fi minus, utique fimul fimus cum Brutus veniet in Tufculanum. Magni interdetur in ofHcio futurus.
eft

mea, una nos

effe.

Scies autem, qui dies

is

futurus

fit,

ii

puero negotium dederis, ut quaerat.

CiCERo Attico Sal.

V.

CPURIUM
fe
:

Mummium

putaram in decem

legatis fuif:

Etenim ivXoyov fratri fuiffe fuit enim ad Corinthum. Mifi tibi Torquatum. Colloquere tu quidem cum Silio ut fcribis, et urge. Illam diem negabat efle menfe Maio, ifta non negabat fed tu, ut omnia, iftuc quoque agcs
fed videlicet.
:

ToM.

VIII.

362
diligenter.

EPISTOLARUM
De
Crifpo et Muftella, fcilicet

cum

quid egerls.
fatis

Quoniam ad
eft,

Bruti adventum fore te nobifcum polliceris,

pracfertim

cum

hi tibi dies in

magno

noftro negotio con-

fumantur.

CicERo Attico
VI. T"^
Camillo,

Sal.
vide ne
audifte a

aquaedudiu probe
:

nullum debeamus

Columnarium quanquam mihi videor

fecifti.

commutatam

efle

legem.

Pifoni quid

eft

quod ho?

neftius refpondere poftimus,

quam
:

folitudinem Catonis
fcis,

nec

coheredibus folum Herennianis, fed etiam, ut

(tu

mecum

egifti)

de puero Lucullo

quam pecuniam

tutor

enim (nam

hoc quoque ad rem pertinet) in Achaia fumpferat. Sed agit liberaliter, quoniam negat fe quidquam fad:urum contra noftram voluntatem.

Coram igitur, ut fcribis, conftituemus, quemadmodum rem explicemus. Quod reliquos coheredes convenifti, plane bene fecifti. Quod epiftolam meam ad Brutum pofcis, non habeo ejus exemplum, fed tamen falvum eft,
et ait

Tiro

te

habere oportere

et,

ut recordor, una

cum

illius

objurgatoria tibi

meam

quoque,

quam
;

ad

eum

refcripferam,

Tuditanum iftum, proavum Hortenfii, plane non noram et ftlium, qui tum non potuerat efte legatus, fuifte putaram. Mummium fuift^e ad Corinthum pro certo habeo faepe enim hic Spurius, qui nuper
mift. Judiciali moleftia ut caream, videbis.
:

eft

mortuus, epiftolas mihi pronuntiabat verficulis

Sed non dubito quin

facetis,
fratri

ad

familiares miflas a Corintho.

rit legatus,

fue-

non in decem.
ut nos ignari

Atque hoc etiam

accepi,

litos

majores noftros legare in decem, qui

efl^ent

non foimperatorum
et caeteros

neceflTarii,

pulcherrimorum inftitutorum, aut

et

negligentes potius,

M. Lucullum,

L. Murenam,

conjun<5tiflimos ad L.

illum

fratri in

Lucullum miflmus. Illudque gt-Acywrarfli', primis ejus legatis fuiffe. Operam tuam multam
!

AD ATTICUM
qul et hsec cures, et
diligens,

LIB.
fis

XIII.

363

mea

expedias, et

tuis

multo minus

quam

in meis.

CiCERO Attico Sal.

VII.

CEXTIUS
effe

apud

me

fuit, et

Theopompus
;

pridie: ve-

niffe a Caefare narrabat literas

hoc

fcribere, fibi cererat

tum
effet

Romge manere

caufamque eam adfcribere, quce

Eft
;

in epiflola noftra, ne fe abfente leges fuae negligerentur, licut

negledla fumptuaria.

ivXoyov

idque eram fufpicatus

mos gerendus efl nifi placet hanc ipfam fententiam nos perfequi. Et Lentulum cum Metella certe feciffe divorfed
iftis

tium.

Hsc omnia
quid
:

tu melius. Refcribes igitur quidquid voles,

dum modo
putem,
venit in
videbit
j

jam enim non

pofl

reperio, quid te refcripturum

nifi forte

de Muflella, aut Silium videris. Brutus heri

:

Tufculanum
ac

horam decimam hodie igitur me vellem cum adeffes. Jufli equidem ei nuntiari, te,
adventum, venturumque,
te
fi

quoad
diffes,

potuiffes, expedaffe ejus

au-

meque, ut

facio,

continuo

certiorem

effe

fad:urum.

CiCERo Attico Sal.

VIII.

pLANE
enim

nihil

erat,

quod ad

te

fcriberem

modo

difcefferas,

et

paulo poft triplices remiferas.

;

Velim cures fafciculum ad Veflorium deferendum

des negotium, qui qurcrat, Q^Faberii fundus

et alicui

num

quis in

Pompeiano Nolanove
velim mihi mittas,
videbo

venalis

fit.

Epitomen Bruti Cffilianorum

nAva/.TiH Tnfl 'TtiovoU?.

et a

Philoxeno

Te

Idib.

cum

tuis.

z 2

364

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

IX.

/^OMMODUM
nit,

difcefTeras heri,
;

cum

Trebatius ve:

paulo poft Curtius

hic falutandi caufa

:

fed

manfit invitatus. Trebatium nobifcum habemus

Dolabella.
cere

hodie mane

Multus fermo ad multum diem

nihil (piXoi^^yo-n^ov
ct(p^rct,
cc^inyYiTct
:
.

nihil

polTum di-

i}CTm^fiQv,
:

Ventum

eft

tamen ad Quinnifi

tum

multa

fed

unum
didtare,

ejufmodi, quod
fed ne ipfe

exercitus fciret, non

modo Tironi

quidem

auderem

fcribere.

Sed hadlenus.

EvKccipce}^

ad

me

venit,

cum

haberem Dolabellam, Torquatus j humaniffimeque Dolabella, commodum enim quibus verbis fecum egiffem, expofuit egeram diHgentifTime quse diHgentia grata efl vifa Torquato. A te expedto, fi quid de Bruto quanquam Nicias confed:um putabat ; fed divortium non probari. Quo etiam magis laboro quid efl enim offenfionis, hxc res mederi fi idem, quod tu nam et opus eft conflitui potefl. Mihi Arpinum eundum efl
:

a nobis illa praediola

-,

et vereor

ne exeundi poteilas non

fit,

cum

Casfar venerit

de cujus adventu

eam opinionem Dolafit

;

bella habet,

quam

tu conjedturam faciebas ex literis Mefrallae.

Cum

illuc venero, intellexeroque

quid negotii
te.

tum, ad

quos dies rediturus fim, fcribam ad

CiCERo Attico Sal.

X. l\/r
I

NIME

miror

te

et

graviter ferre de Marcello, et

:

plura vereri periculi genera

quis

enim hoc timeret,

Sed illud
Tmpoc t^v
?

quod neque
it^pictv^

acciderat antea, nec videbatur natura ferre, ut

?

accidere poffet

Omnia
;

igitur

metuenda.

tu prcefertim

me rehquum

confularem.

Quid

tibi

Servius quid videtur

Quanquam hoc nullam

ad partem valet

AD ATTICUM
fcilicet,

LIB.

XIII.

365

mihi prsefertim, qui non minus bene a<5tum cum illis putem. Quid enim fumus ? aut quid effe pofTumus ? domine, an foris ? Quod nifi mihi hoc venilTet in mentem, fcribere ifta
nefcio quae
-,

quo verterem me, non haberem.

puto faciendum,
efl
;
-,

Ad
et

Dolabellam,
fn?..iTiicuTcf)ci,

ut fcribis,

ita

xsivoripa,

qucedam,

faciendum certe aliquid

quid, curabis ut fciam

valde enim defiderat.

Brutus

li

quidem quamprimum agendum puto, prasfertim fi flatuit fermunculum enim omnem aut reflinxerit, aut fedarit funt enim qui loquantur etiam mecum. Sed hasc ipfe optime, prsfertim fi etiam tecum loquetur. Mihi efl in animo proficifci xi Kalendas hic enim nihil habeo quod agam, ne hercule illic quidem, nec ufquam ; fed tamen ahquid ilUc, Hodie Spintherem expedo. Mifit enim
cui
:
: :

Brutus ad
li
;

me

per literas purgat Casfarera de interitu Marcelfi

in

quem,

ne,

infidiis

quidem

ille interfevflus effet,

cade-

Nunc vero, cum de Magio conflet, nonne furor ejus caufam omnem fuftinet Plane quid fit non intelligo explanabis igitur. Quanquam nihil habeo quod dubitem^
ret ulla fufpicio.
?
:

nifi,

ipfi

Magio
erat.

quae fuerit caufa amentias

eft.

pro quo quidem

id fuit
:

etiam fponfor Sunii fad:us

Nimirum
Ov

folvendo
et

enim non
lum, ut

Credo eum

petiifTe a

Marcello aliquid,

iU

erat,

conflantius refpondiffe.

Tcwm

h^os.

CicERo Attico Sal.

XI.

O REDEBAM
quam fum

effe facile

totum
Sed
fuit

efl

aliud, poftea-

a te dijundlior.

faciendum, ut et

conflituerem mercedulas praediorum, et ne

fervantias

magnum

onus ob-

Bruto noflro imponerem.

Pofthac enim poterimus

commodius
pore,

colere inter nos in Tufculano.

ille

Hoc autem tem-

cum

me
fi

quotidie videre vellet, ego ad illum ire non-

pofTem, privabatur
Servilia venerit,

omni

deledtatione Tufculani.
fi

Tu

igitur,.

fi

Brutus quid egerit, etiam

conflituerit

366

EPISTOLARUM
;

quando obvlam
at,

quidquid denique
fi

erit

quod

fclre

me

oportc-

fcribes.
fit
:

Pifonem,
fed tamen,

poteris, convenies.

Vides

quam ma-

turum

quod commodo tuo

fiat.

CiCERo Attico Sal.

XII.

VTALDE
noftra
:

me momorderunt
literis,

eplftolae
:

tuas

de Attlca

eaedem tamen fanaverunt

id milii erat

confolabare eifdem

quod enim te ipfe fatis firmum ad leni:

endam

aegritudinem.

Ligariana priEclare vendidifti

pofthac

quidquid fcripfero,

tibi

praeconium deferam.

Quod

ad

me

de

Varrone

fcribis, fcis

me

ante orationes, aut aliquid id genus,

folitum fcribere, ut Varronem nufquam polfem intexere. Poftea

autem quam

hasc coepi (piAoAflyar^i*,jam Varro

mihi denun-

magnam fane et gravem Tr^oa-^puvvia-iv, Biennium praeteriit, cum ille Kct,?^i7ri^yi? afilduo curfu cubitum nullum procefferlt. Ego autem me parabam ad id, quod ille mihi mlfiffet, Koolov, fi modo potuifi"em ut cwTM Tu ^gr^w, nam hoc etiam Hefiodus adfcribit, caya ^v'^aj, Nunc illam Trgp tiKuv <rvvTcchv,
tiaverat
)lj
:

fane mlhi probatam, Bruto, ut tibi placuit, defpondimus

id-

que
in
logi,

tu

eum non

nolle

mihi
illi

fcripfifli.

Ergo illam

'AKct^yif^myiv,

qua homlnes, nobiles

quidem, fed nullo modo philo:

nimis acute loquuntur, ad Varronem transferamus

;

et-

enim funt 'Amo;^c* qu'ce ifle valde probat. Catulo et Lucullo alibi reponemus ; ita tamen, fi tu hos probas ; deque eo mihi
refcribas velim.

De

Brinniana audlione accepi a Vefiorio

lite-

ras. Alt, fine ulla controverfia

rem ad me

e&

collatam (Romae
a.

videlicet, aut in

Tufculano,

me

fore putaverunt)

d. viii

KaL
di

Quintiles. Dices igitur vel amico tuo, Sp. Vettio coherevel

meo,

Labeoni noflro, paulum proferant auc^lionem

in

me

circiter

Nonas

Tufculano

fore.

Cum

Pifone Erotem habes.

:

De

Scapulanis hortis toto pedlore cogitemus

dies adefl.

AD ATTICUM

LIB.

XIII.

367

CiCERo Attico Sal.

XIII.

r^OMMOTUS
fcripferas,
abftuli,

quod ad me de Varrone totam Academiam ab hominibus nobituls llteris,

liffimis

tranftuli

ad noftrum fodalem, et ex duobus

libris contuli in
illi ;

quatuor. Grandiores funt omnino,

quam

erant
fcri-

fed

tamen multa detrada.

ab eo

Tu

autem mihi pervelim

niii

bas, qui intellexeris illum velle. Illud vero utique fcire cupio,

Brutum id fed tamen fcire pervelim. Libri quidem ita hercle reftabat exieiunt, (nifi forte me communis (piXcwrict decipit) ut in tali genere ne apud Grsecos quldem fimile quldquam. Tu illam jad:uram feres aequo animo, quod illa, qu^ habes de AcademiMulto tamen hasc erunt fplendicis, fruftra defcripta funt.
intellexeris
:

quem

^nXoTVTr&tcB-ctf^

forte

diora, breviora, meliora.

Nunc autem

<*7r(5^^,

quo

me
:

vertam.
et

Volo Dolabellae valde

cd^iof^M T^ioccf
:

defideranti.
li

Non

reperio quid

fimul
?

neque,

aliquld, qui potero /^yx-^v effugere

Aut cefTandum
haec levia

igltur, aut aliquid

?

excogitandum.
te,

Sed quid
?

curamus

Attica mea, obfecro

quld agit
:

qu^

me

valde angit.
:

Sed crebro regufto tuas

literas

in his ac-

quiefco

tamen expecto novas.

CiceroAtticoSal.
XIV. T>
me, velle, ii mlhi placeret, coheredes, fe et Sabinum Alblum ad me venlre. Id ego plane nolo hereditas tanti non eft et tamen oblre audtionis dlem faclle poterunt, (eft enlm III Id.) fi me In Tufculano poftrldle Nonas mane convenerint. Quod ii laxius volent proferre dlem, poterunt vel biduum, vel irlduum, vel ut videbltur ; nlhll enim intereft. Quare, nlfi
llbertus, coheres nofler, fcrlpfit ad
:

RINN11

368

E P
quid

T O L A R U
De
fi

xM
fi

jam

profcd:! funt, retinebis homines.

Ci

Bruto,

quid

erit

de Cacfare,

fcies

quid

erit prseterea,

fcribes.
tibi

Illud

etiam atque etiam confideres velim, placeatne

m.itti

ad
:

Varronem quod

fcriplimus.

Etfi etiam ad te aliquid pertinet

nam

fcito, te ei
;

dialogo adjundtum cffc tertium. Opinor igitur

etfi

confideremus

nomina jam

fadla funt

fed vel induci, vel

mutari, poffunt.

C
XV.
nerat

c E R o

Attico

Sal.
?

/^UID
*;

agit, obfecro te, Attica noftra

te nullas

acceperam.

Nec mirum

nam triduo nemo enim

abs

ve-

nec

fortaffe caufa fuerat.

Itaque ipfe quid fcriberem,

non habebam. Quo autem

aliquem

die has Valerio

et a te

dabam, expedabam
attuliffet,

meorum

qui

fi

venilTet,

quid

vide-

bam non defuturum quod

fcriberem.

CiCERo Attico Sal.

XVI. "^J

O S, cum
facilius

flumina et folitudines fequeremur, quo

fuflentare nos pofTemus,

pedem

e villa ad-

huc egrefH non fumus ; ita magnos et afliduos imbres habebamus. IUam Academicen c-vvta^iv totam ad Varronem traduximus. Primo fuit Catuli, LucuUi, Hortenfii. Deinde, quia Tizi^a, 73 'ds-^iTrov videbatur, quod erat hominibus nota, non illa quidem a^^^cu^ivmct, fed in iis rebus AT^-^cCf fimul ac veni ad villam, eofdem illos fermones ad Catonem Brutumque tranfnemini vifa efl aptior Amotuli. Ecce tuze literae de Varrone %<* ratio. Sed tamen velim fcribas ad me, primum placeatne
:

tibi aliquid

ad illum

deinde,
?

fi

placebit,

hocne potiflimum.
agit,

Quid

Servilia,

jamne venit

Brutus ecquid

ecquando

AD ATTICUM
De Caefare quld auditur ? Ego ad Tu cum Pifone, fi quid poteris.

LIB.

XIII.

369
dixi.

Nonas,

quemadmodum

CiCERo Attico Sal.

XVII.
illa,

/^UINTO
*ifta,

Kalend. expedlabam
:

Roma

aliquid; noa^

quo imperalTem
quae

igitur aliquid tuis.

fi

Nunc

eadeni

quid Brutus cogitet, aut

aliquid egit, ecquid a Csefare.

Sed quid
cupio
rare
:

minus curo

Attica noftra quid agat, fcire

veteres funt) re(5te fpe-

etli
:

tuae liters (fed

jam nimis

jubent

tamen expedio recens

aliquid.

CiCERO Attico Sal.

XVIII. "XT I
lano

D E S,
;

propinquitas quid habeat.

Nos

vero con-

ficiamus hortos.

Colloqui videbamur, in Tufcu-

cum
erit.

effem

tanta erat crebritas literarum. Sed id

quidem
li-

jam
ad

Ego

interea
:

admonitu tuo perfeci fane argutulos

bros ad Varronem
te
:

fed

tamen expedto, quid ad

ea, quse fcripii

primum, qui
ni(i

intellexeris

eum

defiderare a
:

homo

TToXuypccCpooTciro?

^nXoTVTrHv,

forte

nunquam me laceffiflet Brutum quem li non

: :

cum ipfe deinde, quem

me,

^n>^0TV7rei,

multo

Horteniium minus, aut eos qui de Republica loquuntur. Plane hoc mihi expHces velim in primis, maneafne in fententia, ut

mittam ad eum, qu^

fcripfi

an nihil necefle putes.

Sed hsc coram.

ToM.

VIII.

a a

370

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

XIX.

r^OMMODUM
;

difcefTerat
te,

Hilarus librarius iv Kal.

venit tabellarius

cui dederam literas ad

tuis literis pridie datis

cum

cum
fuit,

in quibus illud

mihi gratifTimum

quod Attica
efTe fcribis.

noftra rogat te, ne

triftis fis,

quodque

tu cckiv^wo,

Ligarianam, ut video, praeclare audtoritas tua comfcripfit

enim ad me Balbus, et Oppius, miriiice fe probare ob eamque caufam ad Caefarem eam fe oratiunculam mifilfe. Hoc igitur idem tu mihi antea fcripferas. In Varrone
mendavit
; :

ifta

caufa

me non

moveret, ne viderer

(piXiv^oPo^

fic

enim conasfti-

ftituebam,
fed,

neminem
-,

includere in dialogos eorum, qui viverent:

quia fcribis et defiderari a Varrone, et magni illum

et abfolvi,

mare, eos confeci

nefcio

quam

bene, fed ita ac-

Gurate, ut nihil pofTet fupra,

libris

Academicam omnem qusftionem

:

quatuor.

In

eis,

quee erant contra ctKdTuXyi^jAAv praeclare

coUedia ab Antiocho, Varroni dedi

es tertius in

ad ea ipfe refpondeo
et

tu

fermone noftro.

Si

Cottam

inter fe difputantes, ut a te proximis literis

Kcoip^ov TT^oa-odTrov

Varronem feciffem admoneor; meum

iit,

eifet.

Hoc

in antiquis perfonis fuaviter

ut et

Heraclides in multis, et nos fex de Republica libris fecimus.

Sunt etiam de Oratore

in eis

noftri tres,

mihi vehementer probati

quoque eae perfonae funt, ut mihi tacendum fuerit. CrafTus enim loquitur, Antonius, Catulus fenex, C. Julius,
frater Catuli, Cotta, Sulpicius
:

puero

me

hic fermo inducitur,

ut nullae effe pofTent partes meae.

fcripfi,
'

Quae autem his temporibus

-,

Afii^-viKitov

morem habent
fit

in

quo fermo

ita

inducitur

caeterorum, ut penes ipfum

principatus.

Ita confeci

quin-

que

libros

'srep

TiKm^ ut Epicurea L. Torquato,

Stoica

M.
pufcis,

Catoni,

7ri^i,%u\-^Ti'^k

M.
illi

Pifoni, darem.
decefferant.

'

KX^KoTVTniTov id fore

taram, quod omnes

Hsc

Academica, ut
:

cum

Catuio, Lucullo, Hortenfio,-contuleram

fane in perfonas

AD ATTICUM
non cadebant
niafTe
:

B.
ut

XIII.
illi

371
iis

erant

enim

KcyiKooTifict^

quam

de

fom-

unquam
iofA,cuov

viderentur.
arripui.
ille

Itaque, ut legi tuas de Varrone,

efle nihil

tanquam

Aptius

potuit ad id philoro-

phias genus,
partes, ut
:

quo

maxime mihi

deledlari videtur, eafque

non fim confecutus, ut fuperior mea caufa videatur funt enim vehementer 'm%.vA Antiochia ; qus diligenter a me expreffa, acumen habent Antiochi, nitorem orationis noftrum \ fi modo is eft aliquis in nobis. Sed tu, dandofne
putes hos libros Varroni,

etiam atque etiam videbis.

Mihi

quaedam occurrunt

fed ea coram.

CiCERo Attico Sal.

XX.
/V

CiESARE

literas accepi confolatorias,

datas prid.
fit

Kal. Mai. Hifpali.

De
;

urbe augenda quid

pro-

mulgatum, non

intellexi

id fane fcire velim.

Torquato nofneque pof-

tra officia grata effe facile patior

eaque augere non defmam.

et privigna,
;

Ad

Ligarianam de uxore Tuberonis,

addere
:

fum jam

eft

enim

res pervulgata

neque Tuberonem

volo defendere

mirifice efl

enim
etfi

(^iKcunog.

Theatrum quidem
Fratrem

fane bellum habuifli.

Ego,
;

hoc loco facillime fuftentor,

quid egeris.

tamen
fama
melius

te videre
effe

cupio

itaque, ut conftitui, adero.

:

credo a te

conventum
;

fcire igitur ftudeo

De

nihil fane laboro

:

etfi

fcripferam ad te tunc ftulte, nibil

efl
:

curandum enim non

atque hoc,

I?2

omni vita fua

difce-

quemque a re5la confcientia tranfverfum unguem non oportet

dere.

Viden'

quam
?

<piXoa-o(pc>jg ?

an tu nos fruflra exiflimas haec nollem, quod nihil erat

:

in

manibus habere

ti^i^yix^-i

te

re-

deo enira rurfus eodem.

nifi

Quidquam me
ago

putas curare in toto,

ut ei ne defim
cwTolg.

id

fcilicet ut judicia videar tenere.

M^ y^p

Vellem tam domeflica

Putas autem

ferre poffem,

quam

ifla

contemnere.

me

voluiffe aliquid,

tum non

fit ?

Non

licet fcilicet

quod perfecfententiam fuam fed tamen

:

a a 2

: :

372
quae

EPISTOLARUM
tum
a(fta

funt,

non polTum non probare

ficuti facio.

-,

et

tamen non

curare pulchre polTum,

nugis.

Sed nimium multa de

CicERo Attico Sal.

Hirtium dederam epiftolam fane grandem, quam fcripferam proxime in Tufculano. Huic, quam tum mihi mififti, refcribam alias ; nunc aliis malo. Quid pofTum de Torquato, niii aliquid a Dolabella ? quod fimul ac con-

XXI.

AD

-,

tinuo

fcietis.
:

Expe5tabam hodie, aut

fummum

cras,
te.

ab eo ta-

bellarios

qui fimul ac venerint, mittentur ad

proficifcens

Quinto
mifi

expedlo

enim

Tufculano viii Kal. ut

fcis,

ad

eum

tabellarios.

Nunc, ad rem ut redeam,

inhibere illud
:

tuum, quod valde mihi arriferat, vehementer difplicet efl enim verbum totum nauticum. Quanquam id quidem fcie-

bam
ges

fed arbitrabar fuflineri remos,

cum

inhibere

efi^ent

remi-

jufTi.

Id non

effe

ejufmodi didici heri,

:

cum
Quare

ad villam nof-

tram navis appelleretur

remigant
fit
:

non enim

fuflinent, fed alio

efl.

modo
ut ita

id ab

e-^^J^

remotiflimum

facies,

in libro,

forte

quemadmodum fuit. Dices hoc idem Varroni, fi mutavit. Nec efl melius quidquam, quam, ut Lucilius
Sujlineat currum, ut bonus fcepe agitator, equofque
;
zir^o^oAjji'

femperque Carneades
fimilem
et
facit
iTroyl^.

pugilis, et retentionem auriga^,

Inhibitio

autem remigum motum habet,

vehementiorem quidem, remigationis navem convertentis

Vides quanto hoc diligentius curem,
:

ad puppim.

quam

aut
;

de rumore, aut de Pollione

credo enim palam factum

de Panfa etiam,
efTe
?
:

fi

quid certius
fi

de Critonio,

quid

effet

Dic mihi, placetne tibi primum edere injufili meo ? hoc ne Hermodorus quidem faciebat, is qui Platonis libros folitus efl divulgare ; ex quo Xoyttio-iv f^ittflJki^c?. Quid illud ? red:umne exiflimas cuiquam ante.
certene de Metello et Balbino

AD ATTICUM
quam Bruto
?

LIB.

XIII.

373

enim Balbus ad me, fe a te quintum de iinibus librum defcripiifTe ; in quo non fane multa mutavi fed tamen qua?dam. Tu autem com-sjep^rcpaji/w.

cui, te aud:ore,

Scripfit

mode

feceris,

fi

reliquos continueris, ne et

cL^io^^u\a.

habeat
f^tKpa,

Balbus, et
c-7r>i^a^eiy.

iaiKcf^

Brutus. Sed hasc hadlenus, ne videar m^i

:

Etfi
?

enim
les,

aliud

nunc quidem maxima mihi funt hsec quid efl Varroni quidem quae fcripii te audore, ita pro-

pero mittere, ut jam

ftatim habebis
:

Romam
fcripfi

miferim defcribenda.

Ea

fi

vofi

enim ad

Hbrarios, ut iieret tuis,

tu velles,
ipfe te
tibi

defcribendi poteftas.
^

Ea

vero continebis,

quoad

videam

di(flum

eft.

quod dihgentifrmie facere foles, cum a me Cum autem fugit me tibi dicere j mirifice
philofophiae
fiagrans,

Casrellia,

fludio videlicet

defcribit

tuis

iflos

ipfos de Jinibus habet.

(poffum

falh*,

ut

humanus)

Ego autem tibi confirmo, meis eam non habere nunquam

:

tantum porro aberat ut binos fcriberent \ vix fingulos confecerunt. Tuorum tamen ego nullum deUdlum arbitror i idemque te volo exiflimare a me

enim ab

oculis meis abfuerunt

enim praetermifTum
velle.

eft,

ut dicerem,
?

me

eos exire

nondum

Hui quam

diu de nugis

de re enim nihil habeo, quod

loquar.

De

Dolabella tibi affentior.

Coheredes, ut fcribis, in
ad

Tufculano.

De

Caefaris

adventu

fcripfit

me

Balbus, non

ante Kal. Sext.

quod

fert

De Attica optime, quod levius ac lenius, et iiiMXca';. Quod autem de illa noftra cogitatione fcrinihil tibi cedo
;

bis, in

qua

ea,

quae novi, valde probo,

ho-

minem, domum,

facultates

fed audio laudabilia

:

quod caput eft, ipfum non novi;. de Scrofa. Etiam proxime accedit, fi quid
:

hoc ad rem ihyivie^^cg eft etiam, quam pater. Coram igitur, et quidem propenfo animo ad probandum accedit enim, quod
:

patrem, ut

fcire te puto, plus etiam,

quam non modo

et

tu,

fed.

quam

ipfe fcit,

amo, idque

et

merito

jam

diu.

374

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

XXII,

T^ E

Varrone non

fine caufa

quid

tibi placeat,
:

tam
fed

diligenter exquiro.

Occurrunt mihi quaedam

te id

ea coram.

Te autem

ct(T(A,ivi!^'Q.

intexui, faciamque id crebrius

proximis enim

tuis literis

primum

non noUe cognovi.

antea
:

De

Marcello, fcripferat ad

me
:

Caffius

t.

ycctra,

fxipcg

Servius.

rem acerbam
effe,

ad prima redeo. Scripta noflra nuffed ea

quam malo
utrique

quam apud te noftrum videbitur. Ego

accufo
;

tum

foras dari,

cum

et librarios tuos

culpa libero,
fcripferam,

neque

te

ct

tamen aliud quiddam ad

nifi

te

Caerelliam qusedam habere, quae

a te

non
:

potuerit. Balbo

quidem intelligebam
aiit

fat

faciendum

fuifle

tantum nolebam,
dari.

obfoletum Bruto, aut Balbo inchoatum,

te videro,
fi

Varroni,

fimul ac
bitarim,

tibi videbitur,

mittam. Quid autem du-

probe.

cum videro te, fcies. Attributos quod appellas, valde Te de praedio aviae exerceri molefte fero. De Bruto
:

noflro perodiofum

fed vita fert.

Mulieres autem vix

fatis

humane,
reat.

quae inimico

animo
nihil

ferant,

cum

utraque officio pa;

TuUium
fi.
:

fcribam nihil fuit quod appellares

fuiffet
:

nam

tibi

mandaffem,

mine voti rem flatui

mur.

fed eft

enim efl apud eum pofitum noquiddam apud illum meum id ego in hanc
:

conferre.

Itaque et ego red:e tibi dixi ubi

effet

et

tibi ille re6le negavit.

Sed hoc quoque ipfum continuo adoriafane probo,

Lucum hominibus non

ivKoylctv.

quod

efl defertior
;

fed habet

Verum hoc quoque,

conftitui, adero
;

ut cenfueris

quippe
et-

qui omnia.

Ego, ut
die
:

atque utinam tu quo:

que eodem

fin
;

quid, (multa enim) utique poftridie

efl.

enim coheredes

a quis fine te opprimi malitia

Alteris

jam

literis nihil
:

ad

me

de Attica; fed id quidem in optima fpe

te,

pono

illud accufo,

non

fed illam, ne falutem

quidem.

AD ATTICUM
At
ris.

LIB.
legilTes.

XIII.

375

tu et

illi

et Pilise

plurimam
fi

nec

me tamen

irafci indica-

Epillolam Caefaris mifi,

minus

CiCERo Attigo Sal.

XXIII.

^N TEMERIDIANIS
refcripfi
;

tuis literis heri ftatim

nunc refpondeo

vefpertinis.

Brutus
limus

mallem me
ret et
affecfti,

arcefleret
et

nam
:

et aequius erat,

cum

illi

iter inftaita

fubitum
ut

longum

et

mehercule nunc,

cum

non poffimus plane fmiul vivere, (intelligis enim profedto, in quo maxime polita fit (Tf^^jW;?) facile patiebar nos potius Romae una efTe, quam in Tufculano. Libri ad Varronem non morabantur. Sunt enim detexti, ut vidifti
:

tantum librariorum menda tolluntur

dubitaffe
:

de quibus libris

fcis

me

fed tu videris.
librarii.

Item, quos Bruto mittimus, in

maiftos
eft,

nibus habent

Mea
omnes
:

mandata, ut
ait

fcribis, explica;
:

quan-

quam
putas

ifla
?

retentione

uti Trebatius
^vcuycayod? .

quid tu

nofti

domum

quare confice

Incredibile

non curem. Omni tibi affeveratione affirmo, quod mihi credas velim, mihi majori ofFenfioni e/Te, quam magis enim doleo, me non deled:ationi, pofTefTiunculas meas habere cui tradam, quam habere qui utar. Atque illud Trebatius fe tibi dixifTe narrabat ; tu autem veritus es fortaffe, ne ego invitus audirem. Fuit id quidem humanitatis fed, mihi crede, jam ifla non curo. Quare da te in fermonem, et per-

quam ego

ifla

feca, et

confice,

excita,

compella,

loquere, ut te

cum

illo

SctEva loqui putes.

foleant,

Ne

exiftimes eos, qui

non debita
die

confedtari

id

quod debeatur, remifTuros. ipfum bono modo.

De

tantum videto, et

37^

EPISTOLARUM
CiCERO Attico Sal.

quod Hermogenes mihi Clodius, An*^ dromenem fibi dixifle, fe Ciceronem vidiffe Corcyrae ? ego enim audita tibi putaram. Nil igitur ne ei quidem literarum ? an non vidit ? facies ergo ut fciam. Quid tibi ego
eft,

XXIV.

/^UID

de Varrone refcribam

quatuor ^i^%^icm funt in tua poteftate

:

quod egeris, id probabo. Nec tamen ccl^iof^Ai T^ua^ quid enim ? fed ipli quam res illa probaretur, magis verebar. Sed quoniam tu fufcipis, in alteram aurem.

CiCERO Attico Sal.

XXV,
"r\

retentione refcripfi ad tuas accurate fcriptas lite-

ras.

Coniicies igitur, et

quidem fme
fcilfes

ulla dubitaeft.

tione, aut retredlatione.

Hoc

fieri et

oportet, et opus
:

De

Andromene
dixiifes.

ut fcribis, ita putaram

enim

mihique

Tu

tamen

ita

mihi de Bruto
?

fcribis, ut

de te nihil.

Quando autem illum

Bruto
ita

putas

nam

ego

Romam

pridie Idus.
fui

volui fcribere, (fed

quoniam tu
nunc

te legilTe fcribis,

fortaffe

fttrctcpeVe^fl?)

me

ex

tuis literis intellexiffe, nolle

quali profequendi fui caufa

Romam

venire.

eum, me Sed quoniam

jam

meus adventus, fac quasfo, ne quid eum Idus impediant, quo minus fuo commodo in Tufculano fit. Nec enim ad tabulam eum defideraturus eram 3 in tali enim negotio cur quod jam tu unus non fatis es ? fed ad teflamentum volebam malo alio die ; ne ob eam caufam Romam veniiTe videar. Scripli igitur ad Brutum, jam illud, quod putalTem, Idib. nihil opus effe. Velim ergo totum hoc ita gubernes, ut ne minima quidem re ulla Bruti commodum impediamus. Sed quid efl tandem, quod perhorrefcas, quia tuo periculo jubeam libros
adeft
:

AD ATTICUM
dari Varroni
eft
?

LIB.

XIII.
:

377

enim

illis
:

Etiam nunc, fi dubitas, fac ut fciamus nihil elegantius. Volo Varronem, praefertim cum ille
efl,

defideret
,

fed

ut fcis,
coiTiOCt)Td,

Aeivo^

ctyjjjO*

Ta.^a> Kiv k. oLVccinov

Ita

mihi

faepe occurrit vultus ejus, querentis fortalTe vei

hoc,

meas partes in iis libris copiofius defenfas t(^Qy quam fuas quod mehercule non elfe intelliges, fi quando in Epirum veneris
:

nam nunc

Alexionis epiftolis cedimus.

iri

Sed tamen ego Sed etiam atque

non defpero probatum

fecimus in macrocolla,
tranfeamus

Varroni

et id,

quoniam impenfam

facile patior teneri.

fiet.

etiam dico, tuo periculo

:

Quare,
huc,

fi

addubitas, ad

eft

enim

is

quoque Antiochius.

Brutum Academiam
Sed, quae-

volaticam, et fui fimilem,

fo,

modo

modo

illuc.

mea ad Varronem valdene tibi placuit ? Male mi At ego ne Tironi fit, fi unquam quidquam tam enitar 'i^yov. quidem didlavi, qui totas m^o-x^f.s perfequi folet, fed Spintharo
epiflola

fyllabatim.

CicERo Attico Sal.

XXVI.

T^ E

Virgilii parte valde probo.

-,

Sic ages igitur

:

et

quidem id erit primum proximum Clodige quod Intemli neutrum, metuo ne turbem, et irruam in Drufum. perans fum in ejus rei cupiditate, quam nofli itaque revolvor identidem in Tufculanum j quidvis enim potius, quam ut non hac asflate abfolvatur. Ego, ut tempus efl noftrum, locum habeo nullum, ubi facilius effe pofTim, quam Aflurae. Sed quia qui mecum funt (credo, quod moeflitiam meam non
:

ferunt)

domum
?

properant

etfi

poteram remanere, tamen, ut

relidlus videar.

fcripfi tibi,

proficifcar hinc,

ne
in

Quo autem

Tufculanum 3 fed faciam te ftatim certiorem. Tu literas conficies. Equidem, credibile non eft, quantum fcribam die, quin etiam nodtibus nihil enim
Conor equidem
:

Lanuvium

ToM.

VIII.

B b b

378
fomni.
placebat
tares.

EPISTOLARUM
Heri etiam
:

efFeci

epiftolam ad Caefarcm
fcribi,
fi

quam non

fuit

maluin

forte

enim opus eiTe pu;

tibi

Ut quidem nunc
Lanuvio,

eft,

nihil fane

efl:

neceffe mittere
te

fed

id

quidem, ut

tibi videbitur.
nifi forte

Mittam tamen ad
Sed cras

exemplum

fortaffe

Romam.

fcies.

CiceroAtticoSal.
XXVIL T^ E
epiftola ad Caefarem, nobis vero
ifti

femper rec:

tiffime placuit, ut

ante legerent

aliter
fi

enim

fuiffemus et in hos inofiiciofi

-,

et

in nofmetipfos,

illum of-

fenfuri fuimus, pene periculofi.

Ifli

autem ingenue
:

mihique
fcri-

gratum, quod, quid fentirent, non reticuerunt

optime, quod
ita

illud vero vel

multa mutari volunt, ut mihi de integro

fit
:

bendi caufa non

debui,
nifi

quanquam de Parthico
velle arbitrabar
?

bello quid fpedlare aliud arfi

quod illum

Quod enim
fuit
?

gumentum
tis

epifloljE noflrae,

nifi KoXecKiicty

An,

ea, quae
?

optima putaram, fuadere voluiffem, oratio mihi

igitur literis nihil opus eft.
fieri pofTit,
;

defuiffet

To-

Ubi enim
non
?

iTrlTivyfxct

magnum

nullum

ccTroTwyfjict

turum

fit

quid opus

efl

magnum moleflum fu7rctficL>civ^vviveiv praefertim cum illud

vel

occurrat, illum,
nifi toto bello

cum

antea nihil fcripferim, exiflimaturum,

me,

confed:o, nihil fcripturum fuiffe.

Atque etiam
effe voluifTe.

vereor, ne putet,

Quid quaeris ? re quidquam magis

noflra

me hoc quafi Catonis pA<y|U.ct nec mihi in valde me poenitebat

:

hac quidem
a-Tra^ri

ut vellem accidere potuit,

quam quod
illos
;

non

efl

probata.

Incidiffemus etiam in

in eis in

cognatum tuum.
tuo

Sed redeo ad hortos.

:

Plane illuc
urget.

te ire, nifi
erit,

magno commodo, nolo

in

nihil

enim
die

Quidquid
fi

operam
fcies.

Faberio ponamus.
qui e

De

tamen
et

audlionis,

quid

Eum,

Cumano
fe

venerat,

quod

plane valere Attite mifi.

cam

nuntiabat, et literas

habere aiebat, flatim ad

AD ATTICUM

LIB.

XIII.

37')

CiCERo Attico Sal.

XXVIII.

"LTORTOS
vifum

quonlam hodle

eras Inrpedlurus,

quid

tibi fit,

cras fcilicet.

De

Faberio autem,

cum

De epiftola ad Caefarem, jurato mihi crede, non poffumi nec me turpitudo deterret; etii maxime debeat: quam enim turpis eft aflentatio, cum vivere ipfum turpe lit nobis ? Sed ut coepi, non me hoc turpe deterrct ac vellem quidem ;
venerit.
;

effem enim, qui

Nam,
torum
tem,

quas

debeam fed in mentem nihil venit. funt ad Alexandrum hominum eloquentium et doceffe
:

fuafiones, vides quibus in rebus verfentur.

Adolefcenfibi

incenfum cupiditate

verifTimae

gloriac,

cuplentem

quod ad laudem fempiternam valeret, coego quid pofTum ? Tahortantur. Ad decus non deefl oratio men nefcio quid e quercu exfculpferam, quod videretur fimile
aliquid confilii dari,
:

fimulacri.

In eo quia nonnulla erant paulo meliora,

;

quam

ea,

quae fiunt et fadta funt, reprehenduntur

poenitct
niteret
?
:

enim pervenifTent iflae llterae, Quid ? tu non vldes ipfum illum

fi

quod me minime mihi crede, nos poeAriftotelis difcipu-

lum,
latus

fummo
fit,

ingenio,

fumma

modeflia, pofteaquam rex appelfuiffe

?

fuperbum, crudelem, immoderatum,

la^taturum putas

quid

tu

hunc de pompa, Qulrlni contubernalem,

?

hls noflris

mode-

ratis epiflolis

ille

vero potlus non fcrlpta

defideret,
illud,

quam fcripta non probet. Poflremo, ut volet. Abilt quod tum me ftimulabat, quod tibi dabam, TrpoQxrjf/^cc
Multo mehercule magis nunc opto cafum illum,

"^X^fjtyii^eiov.

quam tum timebam, vel quem Ubebit. Nifi quid te aliud Impediet, mi optato veneris. Nicias a Dolabeila magno opere
arceflitus,

(legi

enim
eft.

literas) etfi invito

me, tamen eodem

me

audtore, profedus

Hoc manu mea.

B b b

3^0

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

XXIX. f^
nimis
;

UM
cia,

quaii alias res quaerercm de philologis e

Ni-

incidimus in Talnam
et frugi.

ille

de ingenio nihil
:

modeftum

Sed hoc mihi non placuit

fe fcire

aiebat ab eo nuper petitam Cornificiam, Q^filiam, vetulam

multarum nuptiarum non efle probatum mulieribus, quod ita reperirent, rem non majorem dccc hoc putavi te
fane, et
: :

fcire oportere.

De

hortis ex tuis literis cognovi, et Chryfippo,

In

villa,
:

cujus infulfitatem bene noram, video nihil, aut pauca

balnearia

mutata
berna

tamen laudat majora; de minoribus

ait

hieft
:

effici polfe.

Tedta igitur ambulatiuncula addenda

quam

ut tantam faciamus,

quantam

in

Tufculano fecimus,

prope dimidio minoris conftabit

ifto loco.

Ad

id autem,

quod

volumus,
ego noram
%oov

ci,(^i^pvfA,ct^

nihil

aptius videtur,

quam

lucus,
-,

quem
/tty

fed celebritatem
eft,

nullam tum habebat

Faberius nobis

nunc audio
Tr^oi

maximam. Nihil
Tpo7ro(po(iyi(7ov.

quod ego malim. In hoc

efl
;

rov r6(pov

ReHquum

fi
:

nomen

illud

explicat, noli quserere, quanti

Othonem

tamen infaniturum illum puto ; noffe deor. Ita male autem audio ipfum effe tradlatum, ut mihi ille emptor non effe videatur quid enim ? pateretur ? Sed quid argumentor ? fi Faberianum explicas, emamus vel magno ; fin minus, ne parvo quidem poflumus. Clodiam igitur; a qua ipfa
:

Nec enim mihi hominem vivincas volo.

ob eam caufam fperare videor, quod

Dolabellas

et

multo minoris funt,

te,

et

nomen jam expeditum

videtur, ut etiam repraefen-

tatione confidam.

De

hortis fatis.

Cras aut
Sed,
fi

aut caufam

j,

quam quidem futuram Faberianam.

poteris

AD ATTICUM

LIB.

XIII.

381

CiCERO Attico Sal.

XXX. r^ICERONIS
qui
cufat.
illius

epiftolam tibi remifi.

periculis

non moveris
:

O Me

te

ferreum,

quoque ac-

Eam
:

tibi

epiftolam mifilfem

nam

illam alteram de re-

bus

geftis

eodem exemplo puto.

ei

In

Cumanum

hodie mifi ta-

bellarium

dedi tuas ad Veftorium, quas Pharnaci dederas.

Commodum
Ab
no
:

ad te miferam

Demeam, cum Eros

nifi

ad

me

venit

fed in ejus epiftola nihil erat novi,

audlionem biduum.

ea igitur, ut fcribis

et velim,

confedo negotio Faberia;

quem quidem
eft.
Iftae

negat Eros hodie

cras

mane

putat.

te

colendus

Te, ut fpero,
legati

autem noKcciCHcci non longe abfunt a fcelere. perendie. Mi, ftcunde potes, erues, qui decem
fuerint.

Mummio

Polybius non nominat.

et Sp.
:

Ego memini

Albinum Confularem, Hortenfto, Tuditanum

fane quadrat.
irv7is.oyov,

Videor audifte ex fed in Libonis annali, xiv annis poft

Mummium.

Praetor eft fadus Tuditanus,

quam Conful Mummius

tui..

non

Volo aliquem Olympiae, aut ubi vifum,

Dicaearchi, familiaris

7roA<nxoi',

more

CiCERO Attico Sal.

XXXI.

/^UINTO
"^ datas, ex
te

Kal.

mane

accepi a

Demea

literas pridie

quibus aut hodie, aut cras,

te expedlare

deberem. Sed, ut opinor, idem ego, qui expedto tuum adven-

tum, morabor
morae.

non enim puto tam expeditum Faberianum

fi

negotium futurum, etiam

eft

futurum, ut non habeat aliquid

abes. Dicaear:

Cum

poteris igitur,

quoniam etiamdum
mihi mittas
:

chi, quos fcribis, libros fane velim

Kctra,Qa.<noog .

addas etiam

De

epiftola ad Caefarem, >ciKv(iiKa

fe,

atque idipfum^
rebus,

quod

ifti

aiunt illum fcribere,

nifi conftitutis

non

383
iturum

EPISTOLARUM
In Parthos
liberet,
;

idem ego fuadebam

me.
eft

in illa eplftola

fm,

utrum
lio.

facere polTe, aucftore

Hoc enim
nili

ille

expecconfi-

tat videlicet,

neque

fadlurus
ifta, et

quidquam,

de

meo

quod alTequemur et tacendo, et latendo. Sed et aggredere Othonem, nihil enim aliud confice, mi Attice, iftam rem ut fcribis quanti reperio, ubi et in foro non fim, et tecum effe poiTim autem, hoc mihi venit in mentem. C. Albanius proximus efl vicinus i is cId jugerum de M. Pilio emit, ut mea memoria Omnia fcilicet nunc minoris fed accedit cucfl, H-S cxv. piditas ; in qua, praeter Othonem, non puto nos ullum adverfarium habituros. Sed eum ipfum tu poteris movere ; facilius Pudet me paetiam, fi Canum haberes. O gulam infulfam
Obfecro abjiciamus
femi-liberi faltem fimus;
:

tris.

Refcribes,

fi

quid voles.

CiCERO Attico Sal.

XXXII.

ALTERAM
-,

a te epiflolam

cum

hodle acceplfvero age,

fem, nolui te una

mea contentum. Tu

quod fcribis, de Faberio in eo enim totum efl pofitum id, quod cogitamus qu^ cogitatio li non incidiffet, (mihi crede ifluc, ut caetera) non laborarem. Quamobrem, ut facis (ifluc enim addi nihil potefl) urge, inila, perfice. Dicaearchi Tnfi "^v-xjfi^ utrofque velim mittas, et Kcn&.Qdtriu^. TfiTroP^mKov non in:

venio, et epiftolam ejus,

eos libros
to.

quam
:
:

ad Arifloxenum mifit.
apti effent ad id,

Tres

maxime nunc vellem Torquatus Romae efl jufii

ut tibi daretur

quod cogiCatulum et

Lucullum, ut opinor, antea. His libris nova procemia funt addita, quibus eorum uterque laudatur ; eas literas volo habeas ;
et funt

quaedam
intellexti

alia.
;

Et, quod ad te de decem legatls fcripfj,

a-yjf/,Huv

parum
fe

credo, quia ^ta

fcripferam.

De C.
fuif-

Tuditano enim quaerebam, quem ex Hortenfio audieram

in

decem

eum

video in Libonis Practorem P. Popilio,

AD ATTICUM
P. Rupllio Confulibus
eft,
:

LIB.

XIII.

383

annis xiv ante,

?

quam

Prsetor fadus

legatus efle potuilTet

;

nifi

admodum

fero Quseflor eft fac-

tus

quod non

arbitror

video enim Curules magiftratus

eum
ftaIs

legitimis annis perfacile cepiiTe.

Poftumium autem, cujus

iis

tuam in Ifthmo meminifte te dicis, in autem eft, qui cum Lucullo fuit; quem
ad illum
caeteros
;

fciebam

fuiffe.

tu mihi addidifti, fane

igitur,
fi

a-v^koyov

perfonam idoneam. Videbis

poteris,

Ut poffimus

7rof/,7riv(rcu x, rolg Trpoa-UTrois,

CicERo Attico Sal.

XXXIII.
relatam
ita
?

XJEGLIGENTIAM
mihi
dixifle
:

miram

femelne puta

Balbum et Faberium, profeftionem Quinetiam eorum juftu miferam, qui proiiteretur

profeflus eft Philotimus libertus.
:

enim oportere dicebant

tibi placet,

Nofti credo librarium

fed fcribes, et
literas mifi
:

Faberium, ut
^ucreoTrU:

quidem confeftim. Ad cum Balbo autem puto

eft
;

te aliquid fecifte

hodie in Capitolio. In Virgilio mihi nulla

et,
fi

nec enim ejus caufa fane debeo

?

emero, quid
in Africa, ut
fi

crit,

quod poftulet

Sed videbis, ne
tu videbis

is

cum
:

fit

Caslius.
deftinat,

De nomine
tum habet

cum

Cifpio

fed,

Plancus

Te ad me venire uterque. noftrum cupit: fed ifta res nullo modo relinquenda eft. Othonem quod fperas pofTe vinci, fane bene narras. De asftimatione, ut fcribis, cum agere coeperimus ; etft nihil fcripfit, nift de modo agri. Cum Pifone, ft quid poteris. Dicasarchi librum
res difficultatem.

^ccepi

et Kccrct^dirsM^ expedlo.

Negotium

dederis

',

reperiet ex

eo libro, in quo funt fenatus-confulta Cn. Cornelio, L.

Mumtum
idque

mio

CofT.

De Tuditano
fuit

autem, quod putas,

tvy^.oycv

eft,

illum,

quoniam

ad Corinthum, (non enim temere dixit

Hortenfius) aut Quaeftorem, aut

potius fuiffe credo.

Tribunum militum
fuerit.
Si

Tu

de Antiocho fcire poteris. Vide etiam

quo anno Qua^ftor, aut Tribunus militum,

neutrum

384

EPISTOLARUM
modo
fue-

quadret, In prxfedlis, an in contubernalibus, fuerit,

rit in

eo bello.

De
et

Varrone loquebamur; lupus in fabula. Ve-

quidem id temporis, ut retinendus efTet. Sed ego ita egi, ut non fcinderem penulam memini enim tuum et multi erant, nofque imparati. Quid refcrt ? paulo poft C. Capito cum T. Carrinate: horum ego vix attigi penulam ; tamen remanferunt ceciditque belle. Sed cafu fermo a Capitone de urbe augenda. A ponte Mulvio Tiberim duci fecundum montes Vaticanos ; campum Martium cosdificari illum autem campum Vaticanum fieri, quafi Martium campum.
nit

enim ad me,

-,

Quid
tur

ais

inquam

-,

at

ego ad tabulam,
facias,

ut,

fi

red:e poflem,

Scapulanos hortos.
:

Cave

inquit

nam

ifta

lex perfere;

fum fieri autem molefle fero. Sed tu quid ais ? quanquam quid quaero ? nofli diligentiam Capitonis in rebus novis perquirendis non
vult

enim

Caefar.

Audire

me

facile pafTus

concedit Camillo.

Facies

enim me res adducebat. quas confe; qui tamen biduo, aut triduo, pofl facile potero. Te tamen in via confici minime volo. Quin etiam Dionyfio ignofco. De Bruto quod fcribis, feci ut ei liberum effet, quod ad me attifcripfi enim ad eum heri, Idib. Mai. ejus opera mihi neret
:

me igitur certiorem de Eo adjunxeram caeteras

Idibus

ifta

nihil opus effe.

CiCERO Attico Sal.

XXXIV. A
velim,
fi

STURAM
ris

veni viii Kal. Vitandi enim calo-

caufa, Lanuvii iii horas acquieveram.

erit,
efficias,

Tu

grave non
fit
:

ne ante Nonas mihi illuc

Illud in
;

veniendum
primis, ut
quae

id potes per

Egnatium Maximum.
pene abfente, conficias

cum
fit

Publilio,

me

de quo

fama
j

fcribes.

Id populus curat fcilicet.

Non
:

mehercule

arbitror

etenim haec decantata erat fabula

fed complere

; :

AD ATTICUM
paglnam
volui.

LIB.

XIII.
nifi

385
quld tu

prorogas. Scrlpfi

Quid plura ? enim ad te de

ipfe

enim adfum,

hortis.

CiCERO Attico Sal.

XXXV. /^ R E M
magna
rit.

indignam

gentilis tuus

quam hoc
vifa eft, quos

biennio

primum

vidit

urbem auget et ei parum

etiam ipfum capere potuerit.

Hac
hui,
fi

de re

igitur expedto literas tuas.

Varroni, fcribis, te fimul ac vene-

Dati igitur jam funt

nec

tibi

integrum

eft

fcias

quanto periculo tuo.

fed eas

Aut

fortaffe literae

meae

te

retardarunt
Scire

nondum

legeras,

cum

has proximas

fcriplifti.

igitur aveo,

quo modo

res fe habeat.

CiCERo Attico Sal.

XXXVI. Y) E
Bruti amore, veftraque ambulatlone,
etfi
-,

mihi

nihil novi affers, fed idem,

quod {xpe

tamen
efl,

hoc audlo libentius, quo

faspius

eoque mihi jucundius

efl,

quod

tu eo Isetaris

-,

certiufque eo

quod

a te dicitur.

CiCERO Attico
XXXVII. "LJAS
et

Sal.
De Xenonis nomine,
fieri

alteras

hodle

literas.

de Epiroticis xl, nihil poteft

nec

com-

modlus, nec aptius,

quam

ut fcribis.

Id erat locutus
nihil
:

mecum

eodem modo Balbus minor.

Novi

fane, nifi

Hlrtium

omnibus eum locis facum multa de me, tum redirc cere, maximeque in conviviis nihil autem ab eo tam uPiottUco^ dici, quam aliead patrem nifTimos nos effe a Csfare fidem nobis habendam non effe

cum Quinto
:

acerrime pro

me

litigalTe
:

ToM.

VIII.

c c

386

EPISTOLARUM
vero etiam
:

me me

cavendum (^(poQzpov j^f, nifi viderem fcire regem, animi nihil habere) Ciceronem vero meum vexari. Sed id quldem arbitratu fuo. Laudationem Porcias gaudeo me ante
dediffe Leptae tabellario,
igitur,
li

quam
fi

tuas acceperim literas.

ifto

Eam

tu

me

amas, curabis,
et Bruto.

tendam Domitio
fcribis

modo mittetur, De gladiatoribus,

modo mitca?teris quaj

fi

de

a,vif^c(po^riTci,

facies

me

quotidie certiorem. Velim,

tibi

videtur, appelles

Balbum et Offilium de audtione profcribenda. Equidem locutus fum cum Balbo placebat. Puto confcripta
:

habere Offilium omnia

habet
:

et
fi

Balbus

fed Balbo placebat,

propinquum diem, et Romae fed is quidem adelle diiterri placet enim Veftorio.
:

Casfar moraretur, poffe

diem

videtur.

Totum

igitur confidera:

CiCERo Attico Sal,

XXXVin. A
quid ad
fimul
tue
te,

et

lucem cum fcriberem contra Epicureos, de eodem oleo et opera exaravi nefcio ante lucem dedi. Deinde cum, fomno repetito,
experreftus effem, datur

NTE

cum fole filio, quam

mi

epiflola a fororis

ipfam
:

tibi mifi

cujus
*">&

efl

principium non fine

Eft autem
fic
:

maxima contumelia

fed fortaffe

iTri^yicnv.

Ego enim non probo quidquid non belle in te dici potejl. Pofle vult in me multa dici non belle, fed ea fe negat approbare hoc quidquam pote impurius ? Jam caetera leges j mifi enim ad
:

te

judicabifque, Bruti noflri quotidianis affidulfque laudibus,

quas ab eo de nobis haberi permulti mihi renuntiaverunt,

commotum
et ad te
;

iflum aliquando,

fcripfiffe aliquid
:

ad

idque ut fciam, facies

nefcio
:

nam, ad patrem
pie
?

me credo de me quid
:

fcripferit,

de matre
ejfem,

quam

Volueramy inquit, ut

quam plurimum tecum

Jcripferam
ijiam
:

conduci mihi

domum
fcis,

et id

ad

te

neglexijii.

Ita minus jnultum una erimus.

:

Nam

ego

domwn

videre non pojjum

qua de caufa,

Hanc

auteni

AD ATTICUM
caufam pater odiuni matris
Attice, confilio,
"zsrGrepov

LIB.
id eft,

XIII.
juva,

387

efle dicebat.

Nunc me

mi

^ncccg Tiix<ig v^idv^

hominem
Pindaro,

afperner,

et

refpuam,

>?

<r>co?^ioii

utrum aperte ats-ccta^. Ut enim

fic ^%<5i f^oi voo?,

a,T^iKetct,v enroiv.

Omnino moribus meis

:

illud aptius, led

tibi fuaferis,

hoc

fortafle

temporibus

tu autem,

quod

ipfe

idem mihi perfuafum putato. Equidem vereor maxime, ne in Tufculano opprimar in turba haec eifent faci:

liora.

Utrum

igitur AfturiE
:

Quid,

fi

Caefar fubito

Juva me,

quaefo, confilio

utar eo,

quod

tu decreveris.

CiCERO Attico Sal,

XXXIX.
tis
!

CREDIBILEM Q mo
fibi
:

vanitatem

ad patrem, do:

carendum propter matrem

(rmKik

plena pieta-

Hic autem jam

languefcit, et ait fibi illum jure iratum.

Sed utar tuo confilio

enim
:

tibi

video placere.

Romam,

ut cenfes, veniam, fed invitus

valde

enim

in fcribendo hasreo.

Brutum, inquis, eadem fcilicet. Sed nifi hoc effet, res me ifla non cogeret. Nec enim inde venit, unde mallem j neque diu neque ullam literam ad me. Sed tamen fcire aveo, abfuit
',

qualis ei totius itineris

fumma

fuerit.

Libros mihi, de quibus

^aA^^n
'zs-ipKxrcov,

ad te antea
'ETkdao^.

fcripfi,

velim mittas,

et

maxime

et

CiCERo Attico Sal.

XL.
tum

TTA-NE
efl:
!

nuntiat Brutus, illum ad bonos viros

?

c^^t^A/^t?

fed ubi eos

nifi forte fe
(piXoTix^n^^^-'

fufpendit.

ubi igitur

illud

Hic autem ut fultuum, quod vidi in Par?

thenone,

Ahalam

et

Brutum

Sed quid faciat

Illud optime,

fed ne is quidemy qui onmiiim jlagitioru?n audlor, bene de noJlro At ego verebar, ne etiam Brutus eum diligcret ita enim
:

c c 2

388
fignificarat iis,

E P

T O L A R U
At vellem
Etfi,

M
?

quas ad meas.
fcribis.

aliquid deguflafTe de

fabulis.

Sed coram, ut

quid mi auftor es
et

Ad-

volone, an

maneo
:

excipere nolo

Equidem et in ad quem, ut audio,

?

libris haereo,

illum hic

pater hodie ad Saxa Acro;

noma.
ego ipfe
adventu

Mirum quam
iCi'zs-<pS(/.cci.

inimicus ibat

ut ego objurgarem.

Sed

Itaque poflhac.
;

Tu tamen
fi

vide, quid de

meo

cenfeas

et

ta

oA4,

cras

perfpici potuerint,,

mane

ftatim ut fciam.

CiceroAtticoSal
XLI.

p GO
ille

vero Quinto epiftolam ad fororem mifi.

Cuni

quereretur

filio

cum
:

matre bellum^
j

et fe

ob eam

caufam domo cefiTurum

filio

diceret

dixi illum

commodas ad

matrem literas, ad te nullas ille alterum mirabatur ; de te autem fuam culpam, quod faepe graviter ad filium fcripfifi^et de tua in illum injuria. Quod autem relanguifiTe fe dicit j ego ei^ tuis literis ledlis o-xoAictg- a^Tsrdrccs, fignificavi me non fore. Tum enim mentio Canae. Omnino, fi id confilium placeret, efiTet
necefife.

Sed, ut fcribis, ratio

efi:

habenda
debet
:

gravitatis
etfi

et utriuf-

que nofiirum idem confilium

injurias, et certe notiores.

efi^e

in

me
res,

graviores
afi^eret,

Si vero
:

etiam Brutus aliquid

nulla dubitatio

eft.

Sed coram
;

magna enim
te

et multae

cautionis. Cras igitur

nifi

quid a

commeatus.

CiCERO Attico Sal^

XLII. 'VT

ENIT
^ri

ille
'y

ad me, ^
?

f^d^et, icctTvi^pns

et ego,

cnj Jg

t/

a-vms

Rogas

inquit, quoi iter inftet, et iter

ad bellum, idque
vis igitur,

cum
?

periculofum,

tum
:

etiam turpe.
et

Quae
viati-

inquam

Ms,

inquit, alienum

tamen ne

cum quidem, Hoc

loco ego fumpfi

quiddam de tua

eloquentia:.

AD ATTICUM
nam nam
tacui.
?

LIB.

XIII.

389

At

ille

fed

me maxime

angit avunculus.

Quidpateris
?

inquam.
:

Quod

niihi, inquit, iratus efl.

ita dicere,

Cur

inquam
dem.

malo enim
;

quam
fcire

cur committis.

Non
Quia,

patiar, inquit

caufam enim tollam.

eft,

Et ego,
quid
fit

redliflime quicaufae.

Sed

fi

grave non

velim

dum

dubitabam quam ducerem, non fatisfaciebam matri, ita ne illi quidem. Nunc nihil mihi tanti efl ^ faciam quod volunt.
Feliciter velim,

inquam, teque laudo.

Sed quando

Nihil ad me, inquit, de tempore, quoniam rem probo.

ego, inquam, cenfeo, priufquam proficifcaris
:

At

ita patri

quo-

que
fic

morem

gefferis.
eft.

Faciam, inquit, ut cenfes.

tu,

conclufus

Sed heus

diem
:

meum
ecce

fcis

Hic dialogus effe iii Non.

orat

Jan. Aderis igitur.

Scripferam jam

tibi,

Lepidus

ut veniam. Opinor Augures nil habere ad

templum effandum,

Eatur

i^iccs

ko^^h.

Videbimus

te igitur.

CiCERo Attico Sal.

XLIIl.
rj*

GO
rae

vero utar prorogatione diei

fecifti,.

tuque humanifliita,

qui

me

certiorem feceris, atque

ut

co tempore acciperem

ab ludis fcriberes.
fed

quo non expedlarem ; tuque ut Sunt omnino mihi quaedam agenda Romae
literas,
pofl..

confequemur biduo

CiCERo Attico Sal.

XLIV.

C UAVES
men

tuas literas

etfi

acerba pompa. Verunta-

omnia non acerbum efl, vel de Cotta. Populum vero praeclarum, quod propter malum vicinum, ne Vidorige quidem plauditur. Brutus apud me fuit ; cui quifcire

dem

valde placebat,
videret.

me

aliquid ad Caefarem.
es

pompam

Tu

tamen aufus

Annueram fed Varroni dare ? Expedo

-,

39^
quid judicet.

EPISTOLARUM
Quando autem
perleget
?

De

Attica probo.

Eft
re-

quiddam etiam animum

levari

cum

fpecftatione,

tum etiam
:

Cottam mihi velim mittas Libonem mecum habeo, et habueram ante Cafcam. Brutus mihi T. Ligarii verbis nuntiavit, quod appelletur L. Curfidius in
ligionis opinione et fama.

oratione Ligariana, erratum effe

oLfA,a,prviixa,.

meum^
Da
id

fed, ut aiunt, ixvv^ovduv

;

Sciebam Curfidium perneceifarium Ligariorum

eife

fed

eum

video ante

mortuum.
ut

igitur,

quaefo,

negotium
libris

Pharnaci,
tollatur.

AntJEO,

Salvio,

nomen ex omnibus

CiCERO Attico Sal.

me Lamia poft difceflum tuum, epiftolamque ad me attulit miffam fibi a Casfare quse quanquam ante data erat, quam illas Diocharinae, tamen plane

XLV.

"pp

UIT

apud

declarabat illum ante ludos

Romanos

elfe

venturum

in

qua

extrema fcriptum
videbatur

erat,

ut ad ludos omnia pararet, neve

comnon
dieffet;

mitteret, ut fruftra ipfe properaifet.

effe

Prorfus ex his

literis

dubium, quin ante eam diem venturus

videri

idemque Balbo, cum eam epiflolam legiffet, cebat. Dies feriarum mihi additos video y
fac,
fi

Lamia

fed

quam multos
in philo-

me

amas, fciam

de Baebio poteris, et de altero vicino

Egnatio.

Quod me
effe iflis

hortaris, ut eos dies

confumam
:

fophia explicanda; currentem tu

quidem

fed

cum

Dolabella

vivendum
tempus
rat,

diebus vides.

Quod

nifi

me

Torquati caufa

teneret, fatis erat dierum, ut Puteolos excurrere poffem, et ad

Lamia quidem a Balbo (ut videbatur) audivemultos nummos domi effe numeratos, quos oporteret
redire.

quamprimum
dia
:

dividi

magnum pondus

argenti,
fieri
fi

prae-ter

prae-

audlionem primo quoque tempore

velim quid
tibi placeat.

oportere.

Scribas
effet

ad

me

Equidem,

ex omnibus

eligendum, nec diligentiorem, nec officiofiorem, nec noflri

AD ATTICUM
mas hoc
literas dedi,
fatis

LIB.
;

XIII.

391

fludioriorem, facile delegiflem Veftorio

ad

quem

accuratiffi-

quod idem

te feciiTe arbitror.
?

Mihi quidem
pungit, ne negliteras.

videtur.

Tu

quid dicis

unum enim

ligentiores effe videamur.

Expeftabo igitur tuas

CiCERo Attico Sal.

XLVI.
pollex,
:

pOLLEX

quidem, ut dixerat, ad Idus Sext.

praefto fuit
j

ita

mihi Lanuvii pridie Idus

fed plane

non index. Cognofces igitur ex ipfo. Balbum conveni Lepta enim de fua vi in curatione laborans, me ad eum perduxerat. In eo autem Lanuvino, quod Lepido tradidit, ex

eo hoc

primum

Pau/o ante acceperam eas

literaSy in quibus
:

nopere conjirmaty ante ludos Romanos. Legi epiftolam

mag~ multa de
eo cog-

meo tum

Catone, quo fi^piffime legendo

:

fe dicit

copiofiorem fac-

Bruti Catone ledlo,

fe fibi

vifum difertum.

Ex
!)

novi cretioaem Cluvii

(O Veftorium negligentem
nunc mittendum
eft,

liberam

cretionem, teflibus prasfentibus, fexaginta diebus.

ne
nat

ille
:

arcendus

effet

ut

Metuebam meo juifu cer-

idem
:

igitur Pollex.
;

Balbo
lODD,
gjjuasfo

liberalius

Cluvium autem

Etiam de hortis Cluvianis egi cum fe enim flatim ad Csfarem fcripturum : Tito Hordeonio legare et Terentia; H-S
;

et fepulcro,

multifque rebus

nihil a nobis.

Subaccufa

Quid minus probandum, quam Plotium nguentarium per fuos pueros omnia tanto ante Balbo, illum mi ne per meos quidem ? De Coflinio doleo dilexi homincm.
Veftorium.
;

Quinto delegabo,
nibus
j

fi

quid sri

meo
aes

alieno fuperabit, et emptio-

ex quibus

mi etiam
fcio.
efl

alienum faciendum puto.

De

jdomo Arpini nihil

Veflorium nihil

quod

accufes.

Jam enim

obfignata hac

^piflola, nodlu tabellarius nofler venit, et ab eo literas diligen-

ter fcriptas attulit, et

exemplum

teflamenti.

392

EPISTOLARUM
CiCERO Attico Sal.

XLVII.

pOSTE AQUAM
;

abs te

Agamemno, non
nili

ut venlefiet)

rem (nam id quoque fecilTem,

fed ut fcriberem, tetigit
abjeci
;

Torquatus

omifi ea, quae in manibus habebam,

quod
eft,

jufTeras, edolavi.
:

Tu

velim e Pollice cognofcas

rationes noftras fumptuarias

turpe

eft
:

lifcunque
gentius.

hoc primo anno egere

enim nobis illum, quapofl moderabimur dili-

Idem Pollex remittendus eft, ut ille cernat. Plane Puteolos non fuit eundum, cum ob ea quae ad te fcripfi, tum quod Caefar adeft. Dolabella fcribit fe ad me poflridie Idus. O
Antio

magiflrum moleflum
i

mus
effe
:

me heri vefperi literas mifit nam ibi erat habet enim domum, quam nos vendidirogat magnopere ut fim KaL in Senatu me et fibi et
!

Lepidus ad

Caefari

vehementer gratum

effe

fadturum.

Puto equidem nihil

;

dixiflet

enim

tibi fortaffe aliquid

Oppius

quoniam Bal-

bus
rari,

efl aeger.
fi

Sed tamen malim venire

:

fruflra,

quam

defide-

opus

effet

molefle ferrem poflea. Itaque hodie Antii

cras ante

meridiem domi.

Tu

velim,
fpero

nifi te

impedivifli,

apud

nos pridie Kal.

cum
in

Pilia.

Te

cum
;

Publilio confecifTe.

Equidem KaL
omnia cum
illis

Tufculanum recurram
malo.

me enim

abfente
te mifi,

tranfigi

Q^fratris epiflolam ad

non fatis humane illam quidem refpondentem meis literis, fed. tamen quod tibi fatis lit, ut equidem exiflimo. Tu videbis.

Cic^Ro Attico
XLVIII. "LT E

Sal.

RI

nefcio quid in f^repitu videor cxaudifTe,"

diceres te in
;
:

Tufculanum venturum quod tuo tamen commodo. Lepta me utinam ; iterum utinam mortuus enim rogat, ut, fi quid fibi opus fit, accurram
:

cum

AD ATTICUM
BabuUius.
Caefar, opinor,

LIB.
^

XIII.

395
:

ex uncia

etfi

nihil

adhuc

fed

Lepta ex

triente.

Veretur autem ne non liceat tenere hereditaIs igitur

erit.
fi

tem, AXiyon? omnino; fed veretur tanien,

accierit,

accurram

fin

minus, antequam necefTe

Tu

Pollicem,

Laudationem Porcias tibi mifi corredlam ; ac eo properavi, ut fi forte aut Domitio filio, aut Bruto, mitteretur,
poteris.

cum

h^c

mitteretur.
:

Id

fi

tibi

erit

commodum, magnopere

cures
;

velim

et

velim
:

M.

Varronis et Lollii mittas laudationem

:

Lollii utique

nam

illam legi
le^ifiTe

volo tamen reguftare; quaedam

enim vix mihi credo

me.

CiCER.o
XLIX. A T T I C
effe

Attico Sa

l.

primum falutem, quam equidem ruri arbitror. Multam igitur falutem et Pih'aB. De
:

Tigellio,
fcripfit,

fi

quid novi

qui quidem, ut mihi Gallus Fabius

jttg^\f/<i/ a,vct(pi^i

mihi quandam iniquiflimam,

caufam recepiffem
filios
fi fi
:

me Phareet

meas

defuifi^e,

cum

ejus

quam quidem

ceperam contra pueros 0<5lavios Cn. Phameas caufa volebam, Erat enim,
tus petitione per te

non libenter^ fed

effet

meminifli, in Confula-

mihi
fi

pollicitus,

quid opus
Is

quod

ego perinde tuebar, ac

Sextio
fcis

ufus effem.
fibi

ad

me
iri

venit, dixit-

que judicem operam dare

noflro lege

conftituifie eo die ipfo,

quo de
erat

Pompeia

in

confilium

neceffe

di,
let,

enim dies illorum judiciorum prsftitutos fuifie. Relponnon ignorare eum, quid ego deberem Sextio quem velalium diem fi fumpfiffet, me ei non defuturum. Ita tuni
: :

ille difcefTit iratus

puto

me

tibi narrafie.

Non

laboravi fci-

licet,

nec hominis alieni injuftiffimam iracundiam mihi cu-

randam putavi.

cum proxime Romas fui, quid audiffem i neque nominavi Balbum minorem. Habuit fuum negotium Gallus, ut fcribit. Ait illum, me animi confcientia, quod Phameam deftituiffem, de fe fufpicari.
Gallo autem narravi,

ToM.

VIII.

d d

394
Quare
quiras
odifTe;

EPISTOLARUM
tlSI hacflenus
;

mando, de

illo noftro,

11

quid poterls, ex-

me ne quid labores. Eft bellum, aliquem libenter efl; quemadmodum non omnibus fervire. Etfi meher-i
de

cule, ut tu intelligis, magis

fervire eft.

mihi

ifti

ferviunt,

fi

obfervare,

CiceroAtticoSal.
L.

ADMONITUS
me
legiffe libros

quibufdam
fe et

tuls literls, ut ad Casfareni

uberiores literas mittere inftituerem,

cum mihi
fcripfifTe

Balbus

nuper in Lanuvino
rcm,

dixiffet,

Oppium

ad Caefa-

contra Catonem, et vehementer probafTe,

confcripfi de his ipfis libris epiftolam Casfarl, quae deferretur

ad Dolabellam.

Sed ejus exemplum mifi ad

Oppium

et Bal-

bum^
meas

fcripfique ad eos, ut
literas,
fi

ipfi

tum deferri ad Dolabellam juberent exemplum probafTent. Ita mihi refcripfefe legifTe

runt, nihil

unquam

melius, epiflolamque

meam juf-

ferunt dari Dolabellae.

Veflorius ad

me

mancipio dari fervo fuo, pro mea parte,

utjuberem Hetereio cuidam funfcripfit,

dum
fet.

Brinnianum

ut ipfe ei Puteolis red:e mancipio dare poffi

Eum
te

fervum,

tibi videbitur,

ad

me

mittes; opinor

enim

ad

etiam

fcripfifTe

Veflorlum.

De

adventu Caefaris idem,

quod a te, mihi fcriptum efl ab Oppio et Balbo. Miror te nihildum cum Tigellio, vel ut hoc ipfum, quantum acceperit prorfus aveo fcire, nec tamen fiocci facio. Quceris quid cogitem de obviam itione quid cenfes, nili Alfium ? et quidem ad Murenam de hofpitio fcripferam ; fed opinor cum Matio
:

profedlum
Scripto

Salluflius igitur urgebitur.

jam

fuperiore verficulo, Eros mihi dixit, fibi

MureSilius

nam

liberalifBme refpondiffe.

Eo

igitur

utamur

nam

culcitras

non habet.

Dida autem, opinor, hofpitibus totam

villam conceflit.

A D

AT T

C U

B,

XIII.

395

CiceroAtticoSal.
LI.

AD

Caefarem

quam

mifi epiflolam, ejus

;

exemplum

fu-

glt

me tum
tui,

tibi mittere

nec id fuit quod fufpicaris,

;

ut

me

puderet
fi tt-^W

ne ridicule Micillus
Itaque

nec meliercule

fcripft

aliter, ac
illis

'Vov 'ofA,oiovque

fcriberem. Bene
fcripfi,

enim exiftimo de
et
ot^icoXciKiijTu^,

libris,

ut tibi coram.

et

tamen fic, ut nihil eum exiftimem ledturum libentius. De Atitaque ei de integro tica nunc demum mihi eft exploratum gratulare. Tigellium totum mihi, et quidem quamprimum : nam pendeo animi. Narro tibi, Quintus cras fed ad me, an
: :

ad

te,

nefcio.
:

Mi

fcripfit

invitaret

etfi

hercle

Romam viii Kal. fed mili, jam Romam veniendum efl, ne ille

qui an-

te advolet.

CiCERo Attico Sal.

LII. (~\

HOSPITEM

mihi tam gravem

ccy,iTafA,i>.y,Toii

fuit

enim perjucunde. Sed cum fecundis Saturnalibus ad Philippum vefperi veniffet, viila ita completa militibus efl, ut
vix triclinium, ubi coenaturus ipfe Caefar
effet,

vacaret: quippe
effet

hominum
poftridie
:

clo clo.

Sane fum commotus, quid futurum

fubvenit
tertiis
:

ac mihi Barba CafTius

:

cuflodes dedit.

Caflra in agro

villa defenfa efl.

IUe

Saturnalibus apud
admifit.

Philippum ad horam
opinor
in

vii, nec

quemquani

Rationes
viii,

cum

Balbo. Inde ambulavit in litore. Pofl

: :

horam

balneum tum audivit de Mamurra vultum non mutavit. Undlus efl, accubuit, if^iTtxyiv agebat. Itaque et edit et bibit
et

cc^iu^

jucunde

opipare fane et apparate

et

nec id folum,
y

fed bene

co5io et condito fermone bonoy

o^

fi quczri

libenter.

Prse-

terea tribus tricliniis accepti

t^i^i a.vTov

valde copiofe. Libertis

d d 2

396

EPISTOLARUM
lautls fervlfque nihil defuit
;

mlnus
accepti.
is,

nam

lautlores eleganter

Quid multa
i-Tr^^ctiov ii^iv

homines
te,

vifi

fumus. Hofpes tamen non

revertere.

cui diceres,

Amabo

eodem ad me cum
:

Semel

fatis eft.
rls
?

fermone

(^iXoKoya,

multa. Quid qus-

deledtatus eft, et libenter fuit.

fore,

Puteolis fe aiebat

unum

diem
in

alterum ad Baias.

Habes hofpitium,

five iTri^rcc^f^Uv

odiofam, mihl, dixi, non moleftam.

Ego

paulifper hic, deinde

Tufculanum.
ex Nicia.

Dolabellae villam

cum

praeteriret,

omnis aralibia

matorum

copia, dextra finiftra ad

equum, nec ufquam

Hoc

397

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

XIV.

CiCERo Attico Sal.

I.

> I VE RT I
perditius
:

ad illum, de quo tecum mane.

explicari

Nihil
fi ?

X--/
tali

rem non

pofle.

Etenim

ille

ingenio exitum non reperiebat, quis nunc reperiet

?

Quid

omnia aiebat, quod haud fcio an ita fit verunx ille gaudens ; affirmatque minus diebus xx tumultum Gallicum in fermonem fe poft Idus Mart. prasterquam Lepidi, veniffe neminis ad fummam, non poffe ifthzBC fic abire. O prudentem Oppium, qui nihilo minus illum defiderat ; fed loquitur nihil, quod quemquam bonum offendat. Sed haec hadlenus. Tu, quaefo, quidquid novi (multa autem expedlo) fcribere ne pigrere. In his, de Sexto fatifne certum ; maxime autem de Bruto noflro ; de quo quidem ille, ad quem diverti,
qua^ris
periifle
:
: :

Caefarem folitum dicere,

quid vulty valde vult
:

Magni

refert hic quid velit

idque

eum

fed quidanimadvertiffe, cum pro De:

jotaro Niceae dixerit, valde vehementer

dicere: atque etiam (ut

eum

vifum, et libere

enim quidque fuccurrit, libet fcribere) proxime cum Sextii rogatu apud eum fuiflem, expedlaremque fedens quoad vocarer, dixiffe eum, Ego dubitem quin fummo in vdiofm, cum M. Cicerofedeafy necfuo commodo me convenire pof
fit t

Atquif quifquam

effacilis, bic

e/l :

tamen non dubito^

quifv.

398

EPISTOLARUM
oderit,

me

male

Haec, et ejufmodi multa.

Sed ad propofitum.
fcribes.

Quidquid

erit

non modo magnum, fed etiam parvum,

Equidem

nihil intermittam.

CicERo Attico Sal,

II.

T^UAS
vifus eft.

a te accepi epiflolas heri.

;

Ex

priore theatrum

Publiumque cognovi
titudinis.

bona figna confentientis mul-

Plaufus vero L. Caflio datus etiam facetus mihi quiAltera epiftola de

ut putas.

dem
tius

Madaro

fcripta,

apud quem
;

nuUum
obfcure

(p^Ai/cp/^t,

Proceffi enim, fed

minus
te

diu-

fermone enim fum retentus. Quod autem ad

fortalTe,

fcripferam,

id ejufmodi eft

aiebat Caefarem fecum,

quo

tempore Sextii rogatu veni ad eum,

dixifte
:

cum

expedtarem fedens,

Rgo nunc tam Jimjlultus, ut hunc ipfum facilem hominem futem mihi ejfe amicum, cum tandiu fedens meum commodum expeC'
tet ^

Plabes igitur

(pccXdKpuf^a,
;

inimiciftimum
;

otii, id eft,

Bruti,

In Tufculanum hodie
Pilias

Lanuvii cras
:

inde Afturas cogitabam.

;

paratum

eft

hofpitium

fed vellem Atticam

(verum

tibi ignofco)

quarum utique falutem.

CiCERo Attico Sal.

III.
'

''RANQUILLiE
diutius
:

tuas

quidem
pofle

nam Matius

quod utinam negabat. Ecce autem

literae
j

ilrudlores noftri ad

rumorem

afferunt

frumentum profedti, cum inanes rediiflent, magnum, Romae domum ad Antonium fru:

mentum omne

portari

TrccviKh
;

certe; fcripfiftes enim. Corum-

:

enim efle dicitur architedtus. Ad obfignandum tu adhibitus non fine volunt enim nos ita putare ; nefcio cur non caufa videris animo quoque fentiant. Sed quid hiec ad nos ? Odorare tamen
bus Balbi nullus adhuc
et

mihi notum nomen

bellus

AD ATTICUM
Antonli
^iei^a-iv
:

LIB. XIV.
fi

399
arbitror

rationem habere,

quem quidem ego epularum magis quam quidquam mali cogitare. Tu,
fcribe
:

quid
et

-pragmaticon habes,

lin

minus, populi

t7na-rifA,cc(riccv

mimorum

didla perfcribito. Pihae et Atticae falutem.

CiCERo Attico Sal.

IV.

'^J

UNC

quid putas

me

Lanuvii

At ego

te iftic
:

quo-

tidie aliquid novi fufpicor.

Tument

negotia

nam

cum Matius, quam in ulla

quid cenfes caeteros

civitate accidit,

Equidem

doleo,

quod nun-

non una cum Hbertate Rempublicam recuperatam. Horribile eft quse loquantur, quse minitentur ; ac vereor Galhca etiam bella ipfe Sextus quo evadat. Sed omnia licet concurrant, Idus Martias confolantur. Noftri autem ^ipcoi^, quod per ipfos confici potuit, gloriofiffime et
;
:

magniiicentifQme confecerunt
fiderant, quas nullas

rehquas res opes et copias dete,

habemus. Haec ego ad

ut
;

fi

quid novi
li

(nam quotidie
nihil,

aliquid exped:o) confeftim ad

me

et,

novi

more tamen ne patiamur Equidem non committam.

noftro

iatermitti

literulaSo.

CiCERO Attico
V.

Sal..
;
:

PE

RO

tibi

jam

efle

ut volumus
effes

^o-tTJjo-tftf,

cum
Bruto

leviter

coramotus
figna

quoniam quidem fed tamen velim

fert,

fcire

quid agas.
effe

Signa belJa, quod Calvena moleile

:

fe

fufpedtum

illa

non bona,

fi

cum

fignis le-

giones veniunt e Gallia.

Quid

tu illas putas, quae fuerunt in.

?

Hifpania, nonne idem poflulaturas

portavit
?

quid, quas Annius tranf-

Ganinium

volui, fed

f^vyifA,Qvncov kfA,a,^TYii^A.

Ab

aleatore

(pv^fjCog TToXv?.

Nam

ifta
fi

quidem

Caefaris libertorum conjuratio

facile opprimeretur,

jeda

faperet Antonius.

Meam

fluUam

400

EPISTOLARUM
legari

verecundlam! qui
viderer

noluerim ante

res prolatas,

ne deferere

hunc rerum rumorem j cui certe (i poflem mederi, defed vides magiftratus, fi quidem illi maclTe non deberem vides tamen tyranni fatellites in imperlis vides glftratus
:

ejufdem exercitus in
nia
:

latere veteranos

quae funt et/xVi^a

omve-

eos

autem qui orbis

elle

terra^ cuftodiis

non modo

fepti,

rum

etiam magni,

debebant, tantum non laudari atquc

illi

amari, fed parietibus contineri. Atqui

civitas mifera.

quoquo modo

beati
;

Sed velim

fclre

quid adventus Od:avii

num
puto

qui concurfus ad eum,

num

quas viMvepKrf^^ fufpicio.

eft, fcire

Non

^quidem

fed

tamen quidquid

cupio. Haec fcripfi ad

le proiiclfcens Aflura iii Idus,

CiCERO Attico Sal.

VI.

pRIDIE
mum
illa

Idus Fundis accepi tuas

:

literas coenans.

Pri'-

igitur melius effe

deinde meliora te nuntiare.

enim fuerant, legiones venire. Nam de Odtavio fufque deque. Exped:o quid de Mario ; quem quidem ego
Odiofa

fublatum rebar a Caefare.

noftris

Antonii colloquium
:

cum

heroibus

pro re nata non

nihil deledlat praster

incommodum fed tamen adhuc me Idus Mart. Nam, quonlam Fundis fum
Sextllii

cum
cnim

Ligure noftro, difcrucior,

:

fundum

a verberone

Curtilio poffideri
miferius,
?

quod cum

dico, de toto genere dico.

Quid

quam

ea nos tueri, propter quae illum odera-

Etiamne Confules et Tribunos plebis in biennium quos ille voluit ? NuIIo modo reperio quemadmodum poffim TroAiTiveS-ct/. nihil enim tam o-qXqikov, quam Tv^xmKTovag in caelo effie,
:

mus

tyranni fad:a defendi.

giftratus,
fi ifli

Sed vides Confules, vides reliquos ma:

magiftratus

vides languorem
dici

bonorum.

Ex-

ultant

laetitia

in municipiis

enim non
Sic

poteft quanto opere

gaudeant, ut ad

me

concurrant, ut audire cupiant verba

mea
ut

ea de re

nec uUa interea decreta.

enim

7n7roKiTiv^i%( ^

AD ATTICUM
vidlos
fa
:

LIB. XIV.
fecunda
tu,

401

metueremus

Hjec ad

te fcripfi appolita
:

men-

plura et

TroXiTiKUTipcc

poftea

et

quid agas, quidque

agatur.

CiCERo Attico Sal.

VII.

pO

TRIDIE

Idus

Paulum

in Caieta vidi.

Is

mihi

de Mario, ct de Republica alia quaedam fane peflima.

nemo enim meorum. Sed Brutum noflrum audio vifum fub Lanuvio. Ubi tandem eft futurus ? nam cum reliqua, tum de hoc, fcire aveo omnia. Ego e Formiano exiens
te fcilicet nihilj

XVII Kal. ut inde altero die in Puteolanum,

Cicerone mihi
literae

fcripfi haec.

fane
:

Tn^ss-ivoof/.ivcu,
-zrTvos-

et

bene longae.

Caetera

autem

vel fingi pofTunt

literarum fignificat dodiorem.

quo fum nuper tecum locutus, id cum ad ofhcium noflrum pertiut videas ne quid ei defit net, tum ad exiflimationem et dignitatem ; quod idem intellexi tibi videri omnino. Si ergo efl, volo menfe Quintili in Graeciam. Sint omnia faciliora. Sed cum fmt ea tempora, ut certi nihil effe poffit, quid honeftum mihi fit, quid liceat, quid
a te peto, de
:

Nunc magnopere

expediat

quaefo da operam, ut

iUum quam

honeflifllime co-

piofiflimeque tueamur.

Haec
ad

et caetefa, quae ad nos pertine-

bunt, ut
aut,
fi

foles, cogitabis:

nihil erit,

quod

in

meque aut quod ad rem buccam venerit, fcribes.

pertineat,

CiCERo Attico Sal,

VIII.
*

i^

U me jam
tris
:

rebare,

cum

fcribebas, in adlis effe nof-

et

ego accepi xvii Kal. in diverforiolo Si-

nueffano tuas

literas.

De Mario

probe

etfi

doleo L. Crafli

nepotem.

Nam ToM.

Optime tam etiam Bruto noflro probari Antonium. quod Juniam fcribis moderate et amice fcriptas literas
VIII

e e

4oa
attuli-fl*e,

EPISTOLARUM
mlhi Paulus dedit ad
fibi

fe a fratre mifTasj
;

quibus

In

ex-

tremis erat,
rilTe
:

infidias

fieri

fe id certis aucfloribus

hoc nec mihi placebat, et multo illi minus. fuga mihi non molefta fed Clodia quld egerlt, fcribas ad velim. De Byzantiis curabis, ut caeteraj et Pelopem ad te
:

compeRegin

me
ar-

cefTes.

Ego, ut poflulas, Baiana negotia, chorumque illum, dc

-,

quo fcire vis, cum perfpexero, tum fcribam ne quid ignores. Quid Calli, quid Hifpani, quid Sextus agat, vehementer exea fcilicet tu declarabis, qui csetera. Naufeolam tibi ped:o tum caufam otii dediiTe facile patiebar videbare enim mihi
: :

legenti tuas literas requieffe paulifper.

me omnia

perfcribito, ubi

fit,

quid

De Bruto femper ad quem quidem cogitet

;

ego fpero jam tuto vel folum runtamen.

tota urbe vagari pofTe.

Ve-

CicERo Attico Sal.

iX.
to.

Y\ E
Ad
ea

republica multa cognovi ex tuis

literis,

quas qui-

dem
vehementer
eeflierim

multijuges accepi uno tempore a Veflorii liberrequiris, brevi

autem quae

refpondebo.

Primum
reliquae-

me

Cluviana deled:ant.
tabernae

Sed quod quaeris quid ar-

Chryfippum;

mihi duae corruerunt,

que rimas agunt: itaque non folum inquilini, fed mures etiam,
migraverunt.

Hanc

ca^teri

calamitatem vocant
!

ego ne incom-

modum

quidem.

Socrates, et Socratici viri

nunquam
ifla

vobis
l.

gratiam referam.

Dii immortales,

quam mihi
quaeftuofum

pro nihilo

Sed tamen ea ratio aedificandi initur, confiliario quidem et

au(5tore Veilorio, ut

hoc

damnum
!

fit.

Hic turba
quafi defig-

magna

efl,

eritque, ut audio, major.

Duo quidem
fad;a
-,

nati Confules.
ejus interfedli

Dii boni

vivit tyrannis,

Tyrannus occidit
!

morte laetamur, cujus

defendimus

Itaque
:

quam

fevere nos
:

M.

Curtius accufat

ut pudeat vivere
haec pati,

neque

injuria

nam mori

millies pr^flitit,

quam

qus mihi

AD ATTICUM
videntur habitura etiam vetuftatem.

LIB. XIV.
Et Balbus hic
eft,

403

mul-

tumque mecum
Januar.
venifie

ad

quem

a Vetere literaj datas pridie Kal,

j

cum a fe Caecilius circumfederetur, et jam teneretur cum maximis copiis Pacorum Parthum ita fibi efle
:

eum

ereptum, multis
Ita

fuis

amiffis

in

qua

re accufat Volca:

tium.

mihi videtur bellum

illud inftare

fed Dolabella et

Nicias viderint. Idem Balbus meliora de Gallia xxi die literas

habebat

Germanos

illafque nationes,

re audita

de Caefare,
fe,

legatos mifilTe ad Aurelium, qui eft praepofitus ab Hirtio,

quod imperatum
plena pacis,

elTet,

elfe

fadturos.

Quid

quaeris

omnia

aliter ac

mihi Calvena

dixerat.

CicERo Attico Sal.

X.

TTA-NE
vii effet
?

vero
?

hoc meus
fad:a,

et tuus

Brutus

egit, ut

Lanu-

ut Trebonius itineribus deviis prolicifceretur

ut

in provinciam
tata,

omnia

fcripta, dicla, promifTa, cogili

Caefaris plus valerent,

quam
?

ipfe viveret
die,

Meminifti
in

me

clamare,

illo ipfo

primo Capitolino

Senatum

Ca-

pitolium a Praetoribus vocari

effici

Dii immortales, quse

tum opera
fat bonis,

potuerunt, laetantibus omnibus bonis, etiam

?

fradtis latronibus

Liberalia tu accufas.

Quid
te

fieri

tum po-

jam pridem perieramus. Meminiftine periilTe, fi funere elatus eflet ? At ille etiam
tuit?

clamare, caufam

in foro combuftus,

laudatufque miferabiliter

fervique et egentes in ted:a noftra

?

cum
yyjv

facibus immiffi.

Quae deinde
?

ut audeant dicere,

Tune

contra Csefaris
'z^rph

nutum
:

Haec

et alia ferre
vTs-i^v&fMo^.

yTj^

cogito

tua tamen

non poffiim. Itaque Naufea jamne plane

hos tu exiflimas conin

abiit

mihi quidem ex

tuis literis conjecHianti ita videbatur.

:

Redeo ad Tebaffos, Scsvas, Frangones

fidere fe illa habituros, flantibus nobis
tis

quibus plus virtuamatores, et

fcripfi,

putarunt,

quam

experti funt: pacis

?

ifti

fcilicet

non

latrocinii audtores

At ego cum

tibi

de Curtilio
e e 2

404

EPISTOLARUM
rcrlpfi

Seftulianoque fundo,

de Cenforino,

de Mefialla,

de

Planco, de Poftumio, de genere toto.

interfed:o,

Melius

fuit periilfe illo

quod nunquam accidiflet, quam haec videre. 0(5tavius Neapolim venit xiv Kalendas ibi eum Balbus mane poftridie; eodemque die mecum in Cumano illum hereditatem
:

aditurum

fed,

ut fcribis,
eft,

jit^oQ-ii^iv

magnam cum
;

Antonio.

Buthrotia mihi tua res

quasris,

ut

debet, eritque curae.

Quod
:

jamne ad centena Cluvianum

adventare videtur

fed

primo anno lxxx deterfimus.

fiho,

Quintus pater ad

me

gravia de

maxime quod matri nunc

:

indulgeat, cui antea bene

me-

renti fuerit inimicus

ardentes in

autem quid
bas ad

agat,
j

fi

fcis,

eum literas ad me mifit. Ille neque dum Roma es profedlus, fcrifi

me

velim

et hercule,

quid aliud.

Vehementer de-

ledor tuis

literis.

CiCERo Attico Sal.

XI. 'pO'
Brutus.

UDIUS
nunc ad
'AKoXaa-iav

tertius dedi

ad

te

epiftolam longlorem

ea, quae

proxime. Velim mehercule, Afturae

:

iftorum fcribis

an cenfebas

aliter

equi-

dem

etiam majora expedio.

Cum

equidem concionem

lego, de

tanto viro, de clarijjimo civit ferre

non queo

etfi

ifta

jam ad

rifum.

Sed memento
;

fic alitur

confuetudo perditarum confed dii, futuri

quidem in gloria fempiterna lint, invidia, ne fme periculo quidem. Verum illis magna confolatio, confcientia maximi et clariflimi fadli ; nobis quae, qui interfedlo rege liberi non fumus ? Sed haec fortuna viderit, quoniam ratio non gubernat. De Cicerone, quae fcribis, jucunda mlhi funt velim, fint
ut noftri
illi,

cionum

non heroes, fed non fme

-,

profpera.
et

Quod

vero curas tibi

efl,

ut

ei

fuppeditetur ad

ufum
te

cultum copiofe, per mihi gratum

efl ;

idque ut

facias,

etiam rogo.

De

Buthrotiis et tu redle eogitas, et ego non di:

mitto iflam curam

fufcipiam

omnem

etiam adionem

quam

AD ATTICUM
video quotidie faciliorem.

LIB. XIV.

405

De
haud

Cluviano, quoniam in re

mea

me ipfum
rem non

diligentia vincis, res ad centena perducitur.

fcio

fecit deteriorem,

Ruina an jam fruduoliorem. Hic

venit Odtavius, et qui-

mecum
dem
in

Balbus, Hirtius, Panfa.

Modo

proximam villam
apud

Philippi, mihi totus deditus.

Lentu-

lus Spinther hodie

me y

cras

mane

vadit..

CiCERO Attico Sal.

Xn. f^ MI
mihi
ATiKis

Attice, vereor, ne nobis Idus Mart. nihil dede

rint pra?ter Istitiam, et odii

iftinc afferuntur
cJk.

pcenam ac
?

doloris.

Queb'
f/,iv,

qux

hic video
et

12

'zs-poihcos

xaA??

Scis

quam

diligam Siculos,

quam
neque

illam clientelam

honeflam judicem.
Latinitas erat

Multa
:

ilHs Csfar,

me

invito

etli

non ferenda

veruntamen.
cujus

Ecce autem Antovivo

illo,

nius, accepta grandi pecunia, fixit legem, a Didlatore comitiis

latam, qua Siculi cives

nulla.

Romani

rei,

mentio

Quid ? Dejotari noftri caufa non limilis ? dignus ille quidem omni regno, fed non per Fulviam. Sexcenta fimilia. Verum illuc referor tam claram tamque teftatam rem, tam que juftam Buthrotiam, non tenebimus aliqua ex parte ? et ea quidem magis, quo ifte plura ? Nobifcum hic perhonorifice et quem quidem fui C^farem falutabant, Phi amice 0<tavius lippus non ; itaque ne nos quidem ; quem nego poife bonum civem, ita multi circumftant, qui quidem noftris mortem minitantur. Negant hasc ferri pofTe. Quid cenfes, cum Romam.
: :

puer venerit, ubi noftri liberatores

tuti effe

non poffunt

qui

quidem femper erunt

beati
:

clari

confcientia vero fadi fui etiam

fed nos, nifi

me

fallit,

jacebimus.

Itaque exire aveo,

ubi nec Pelopidarumy inc^mt.

Haud amo
j

vel hos deiignatos, qui

etiam declamare

me

coegerunt

ut ne apud aquas quidem

facilitatis.

acquiefcere liceret.
erat

Sed hoc meae nimias

:

Nam

id

quondam

quali neceffe

nunc, quoquo

modo

fe res habet,.

4o6 non
efl

EPISTOLARUM
item.

Quam dudum
de
caeteris
;

nihil habeo,
his literis,

quod ad

te

fcriham

fcribo tamen,

non ut deledtem

fed ut eliciam tuas.

Tu,

fi

quid

erit

de Bruto utique, quidquid. Hasc

confcripfi

x Kal. accubans apud Veflorium, hominem remofatis

tum

a diale(5licis, in arithmeticis

exercitatum.

CiCERo Attico
XIII.
etiam

Sal.
mihi
redditae funt,
quasris,

CEPTIMO
me ipfum

denique die

literae
:

quae erant a te xiii Kal. datae

nefcire arbitraris,
tA^lei/w,

quibus

atquc

utrum magis tumulis prodeledter. Efl mehercule, ut

fpeiftuque, an ambulatione

dicis, utriufque loci tanta amoenitas, ut

dubitem, utra ante-

ponenda

fit
ii

'A^'

acuTog iTrtjp^TH pya>

Tryjf^ei,

inifirjXiv,

'A^rt< A/jjv [A,iyco

AHaif/,iv'

oio\pi(pi^,
yi

^Topocovns

a/ aoin al

<roLCtJa-i[A,iVj

ct^TroKiS^cci,

Quamvis enim tu magna

tamen,
fi

et

mihi jucunda

fcrlpferis

de

D.
j

Bruti adventu ad fuas legiones, in quo fpem

efl

maximam
erit,
fi

video

bellum

civile

futurum, quod certe

Sextus

in armis permanebit,

nobis faciendum
Caefaris

efV,

bello licuit,
pars

quem permanfurum efTe certe fcio, quid ignoro. Neque enim jam lieebit, quod neque huc, neque illuc. Quemcunquc
omnes) hunc
in hoflium'
Reflat,.

cnim

haec

perditorum liBtatum raorte Caefaris putabit,

apertifTime tulimus

{laetitiam

autem
:

numero habebit

quae res ad caedem

fi

maximam

fpedtat.

ut in caflra Sexti, aut,

odiofa, et aliena noftris

forte,

Bruti, nos conferamus.

Res
;

statibus, et incerto exitu belli

tu,

et

nefcio

quo padto
TiKVov ^of,
'APiKot

tibi

ego pofTum, mihi

^ioo\ci^
'z^oXifji^iot,

dicere,

Tot

ipyot,)

irvy

IfJuzpoiVTcti

f4,iTipx^o

efiycc

hoyoio,

Sed haec fors

tio, potefl,

viderit, ea, quae talibus in rebus plus,

quam

ra-

Nos autem

id videamus,

quod

in nobis ipfis efTc

AD ATTICUM
accidifle

LIB. XIV.

407

debet, ut quidquld acclderit, fortiter et fapienter feramus, et

hominibus meminerimus ; nofque cum multum literae, tum non minimum Idus quoque Mart. confolentur. Sufita multa vecipe nunc meam deliberationem, qua folllcltor
:

niunt in

mentem

in

utramque partem.
?

Proiicifcor, ut confti-

tueram, legatus in GraEciam

caedis

impendentis periculum

nonnihil vitare videor, fed cafurus in aliquam vituperationem,

quod Relpublicae defuerim tam gravi tempore. manfero, fore me quidem video in difcrimine ;
poffe fufpicor, ut prodeffe poffim Reipublicae.

Sin

autem

fed accidere
illa confilia

Jam

privata funt,

quod

fentio valde effe utile ad

;

confirmationem

Ciceronis,
ulla fuit

me

illuc venire

nec

alia

caufa profedlionis mihi

tum,

cum

confilium cepi legari ab Caefare. Tota igifi

tur hac de re, ut foles,

bis.

quid ad

me

pertinere putas, cogita-

Redeo nunc ad epiftolam tuam. Scribis enim c{{q rumores, me ad lacum quod habeo venditurum ^ minufculam vero villam utique Quinto traditurum, vel impenfo pretio, quo introducatur, ut tibi Q^iilius dixerit,. dotata Aquillia.

Ego

vero

de venditione nihil cogito,

nifi

quid, quod magis

nihil curat

me

deledetj,

invenero. Quintus autem de

fatis

emendo

hoc tempore:

enim torquetur debitione dotis ; in qua mirificas Egnatio gratias agit. A ducenda autem uxore fic abhorret, ut libero led:ulo neget effe quidquam jucundius. Sed haec quoque hactenus. Redeo enim ad miferam, feu nullam potius, Rempub-

licam.

M.

Antonius ad

quam

honorifice,

me fcripfit de quod ad me attinet,

reflitutione Sex. Clodiit

ex Ipfms

literis

cognof-

ces; (mifi

exemplum) quam diffolute, quam turpitefj, quamque ita perniciofe, ut nonnunquam Caefar defiderandus Quae enim Csfar nunquam effe videatur, facile exiftimabis. neque feciffet, neque paffus effet, ea nunc ex falfis ejus commentariis proferuntur. Ego autem Antonio facillimum me etenim ille, quoniam femel induxit animum fibi liprsebui cere quod vellet, feciffet nihilo minus me invito. Itaque raea rum quoque literarum mifi tibi exemplum.
enim
tibi
:

4o8

EPISTOLARUM
S.

Antonius Consul
f)CC UPA TIO NIB US
fediione, ne tecum

D. M.

Ciceroni.
et
:

ejl

fadlum meis

fubita tua proob caufam

coram de hac re agerem

levior fit

quam

vereor, ne abfentia

mea

apud

te.

^od f bonitas
te^

tua re^

fponderit judicio meo, quodfemper habui de

petiiy

gaudebo.

A Ccefare
in

ut Sex. Clodium refitueret

ejusy

impetravi.
concejjiffes :

Erat mihi

animo

etiam tumfic uti benefcio

fi tu

quo magis laboro,

ut tua voluntate id per

me facere nunc

liceat.

^odf duriorem
:

te

Jus miferce et afiiBce fortunce prcebesy non

te
i

contendam ego adverfus

quanquam videor debere

tueri commentarium Cafaris

et

fed mC"
cogitare

hercule,
vis,

f humaniter,

et faptenter,
j

amabtliter, in

me
in

facilem profelo te prcebebis

et

voles

P. Ciodium,

optima

fpe puerum, repofitum exiflimare, non

tueris, amicos paternos.
geffijfe fmultatem

te infe5iatum effe,
te,

cum po:

Patere, obfecro
ejus
:

pro Republica videri

cum patre
contumacice

non contempferis hanc famiiiam

honejiius

enim

et libentius

deponimus inimicitias Peipublicce nomine

.

fufceptas,

quam

J\Ie

deinde

fne ad hanc

opinionem

jam nunc
effe

dirigere

puerum,

et tenero

animo

ejus perfuadere,

non
Ci-

tradendas pojieris inimicitias.

^anquam tuam fortunam,

;

cero,
te

ab omni pericuio

abeffe
et

certum habeo

tamen arbitror malle

foiiici-

quietam feneSlutem

honorifcam potius agere, quam

:

tam.

Pojiremo meojure te hoc beneficium rogo

7iihil

enim non tua

caufafeci.

^odf non

impetro, per

me

Clodio daturus non

fum

-,

ut

inteliigas,

quanti apud

me auBoritas

iuafit, atque eo te piaca-

biiiorem prcebeas.

AD ATTICUM

LIB. XIV.

409

CiCERo Antonio Cos.

/^ U O D mecum

S.

per literas agis,

unam ob caufam mallem

oratione, fed etiam

coram

egilTe

non enim folum ex

ex

amorem perfpicere potuifTes. Nam cum te femper amavi, primum tuo iludio, poft etiam beneficio, provocatus ; tum his temporibus Refpublica te mihi ita commendavit, ut cariorem habeam neminem. Literas vero tus, cum amantiffime, tum honorificenvultu, et oculis, et fronte (ut aiunt)

meum

erga te

tiffime, fcriptsE fic

me
me

affecerunt, ut

viderer, fed accipere a te, ita

non dare tibi beneficium petente, ut inimicum meum,

neceffarium tuum,
gotio facere
pofi!es.

invito fervare nolles,

cum

id nullo

ne;

Ego

vero tibi iftuc,

mi Antoni,
:

remitto

atque

ita,

ut

me

a te,

cum

his verbis fcripferis, liberaliffime

atque honorificentiffime tracftatum exiftimem

idque

cum

to-

tum, quoquo modo

do etiam humanitati

fe res

haberet, tibi

et naturas
fuit,

meae

dandum putarem ; tum nihil enim unquam non

quidem
triftius

modo acerbum feverius, quam

quam
efi^e
;

in

me

fed ne paulo

aut

neceffitas

Reipublicae poilulavit.

Accedit, ut
fuerit

ne in ipfum quidem Clodium

meum
non

infigne

odium

un-

femperque

ita ftatui,

efie

infediandos inimicorum
prsefidiis

amicos, prasfertim humiliores, nec his

fpoliandos.

nofmetipfos
effe arbitror,

Nam

de puero Clodio tuas partes

ut ejus

animum tenerum, quemadmodum

Contendi

fcribis, his

opinio-

nibus imbuas, ut ne quas inimicitias refidere in familiis noftris arbitretur.

cum
:

P. Clodio,

cum

ego publicam

caufam,

ille

fuam defenderet
:

noftras concertationes

Refpub-

lica dijudicavit

fi

viveret,

mihi

maneret. Quare, quoniam hoc a

teftas elt,

cum illo nulla contentio jani me fic petis, ut, qucc tua po-

ea neges te
fi

me

invito
:

me

dabis,

tibi videbitur

ufurum ; puero qnoque hoc a non quo aut setas noflra ab illius
aut
dignitas

SKtate

quidquam debeat

periculi fufpicari,

mea

ToM. vin.

f f

4IO,

EPISTOLARUM
;

ullam contentionem extimeicat

conjuncliores fimus,

fed ut nofmetipfi Inter nos

:

quam adhuc fulmus

interpellantibus

enlm his Inimicitiis, animus tuus mihl magis patuit, quam domus. Sed hacc hadlenus. Illud extremum; ego, qux te velle, quaeque ad te pertlnere, arbitrabor, femper fme ulla dubitatlone

fummo

fludio faclam.

Hoc

velim

tibl

penltus perfuadeas.

CiCERo Attico Sal.

XIV.

TTERADUM
nofler Parilibus
j

eadem
?

ifta

mlhi. Coronatus Quintus

?

Parillbus
:

folufne

etli

addis

La-

mlam
alli
:

quod demiror equidem

fatls fcio,

fed fcire cupio, qui fuerunt

quanquam

nili

nabis igitur hoc diligentlus.

te literas vi

Improbum, nemlnem. ExplaEgo autem cafu cum dedllTem ad

Itaque joca tua plena

Kalend.

fatis

multis verbis, tribus fere horis poft

accepl tuas, et magnl

quidem ponderls.

facetlarum, de hasrefi Veflorlana, et de Phetriorum

teolano, riHife
illa

more Pu-

me

fatis,

nihil eft neceffe fcribere.

noXiriKooTifct.

vldeamus.

Ita Brutos
fatis
:

Cailiumque defendis, quafi eos ego

reprehendam, quos
collegi,

laudare non polTum.

fublato

Rerum

ego vltia

enim tyranno, tyrannlda manere vldeo. Nam qujs ille fafturus non fuit, ea fiunt, ut de Clodio i de quo mihi exploratum efl, iilum non modo non fadlurum, fed etiam ne pafTurum quidem fuiffe. Sequetur
Rufio Vefcorlanus,
Vldtor
ipli

non hominum

nunquam

fcriptus,

casteri,

quls

non

Cui

fervlre

non potuimus,

ejus libellis paremus.

?

Nam

Liberalibus quis potult in Senatum non venire

Fac

id

num, etiam cum venifTemus, libere potuimus fententiam dicere ? nonne omni ratlone veterani, qui
potuIfTe aliquo

modo

armati aderant,

cum

prEfidii

nos nihil haberemus, defendendi

fuerunt

illam fefTionem Capitolinam mihi non placuilTe, tu

teftls es.

Quid ergo

ifta

culpa Brutorum
;

minime illorum
fapientes

quidem, fed allorum brutorum

qui

fe

cautos ac

; ;

AD ATTICUM
putant
nullis,
:

LIB.
:

XIV.

411

quibus

fatis

fuit lastaii

permanere.

Sed praeterita
;

nonnulUs etiam, gratulari omittamus iftos omni cura

tu pra^cipis, condivinis
noftris amicis,

prcElidioque
tenti Idibus
viris,

tueamur

et,
:

quemadmodum
quae

Mart. fimus

quidem
;

aditum ad
ille

cffilum dederunt
:

libertatem populo R. non

te,

dederunt. Recordare tua

periifle,
fi

nonne meminifti clamare

elTet
?

omnia
:

funere elatus

Sapienter id quidem
fcribis Kal. Juniis

ita-

que ex eo quas manarint

vides.

Quae

Anto-

nium

de provinciis relaturum, ut et ipfe Gallias habeat, et

;

utrifque dies prorogetur

licebitne decerni iibere

fi

Si licuerit

libertatem

efle

recuperatam laetabor:

non

licuerit; quid

mihi

attulerit ifta

domini mutatio
?

pra^ter lastitiam,
fcribis ad

quam
fieri

oculis cepi
;

juflo interitu tyranni

Rapinas

Opis

quas nos

quoque tum videbamus. Nae nos et liberati ab egregiis viris, nec liberi fumus ita laus illorum eft, culpa noffcra. Et hortaris me, ut hiflorias fcribam ? ut colligam tanta eorum fcelera, a quibus etiam nunc obfidemur ? Poterone eos ipfos non lau:

dare, qui te obfignatorem adhibuerunt

Nec mehercule me
qualefcunque

raudufculum movet

fed

homines benevolos,

funt, grave efl infequi contumelia. Sed de

filiis,

omnibus meis coneni-

ut fcribis, exiftimo exploratius nos ad Kalendas Junias

;

flatuere polTe
tar,

ad quas adero,

et

omni ope atque opera

adjuvante

me

fcilicet

audoritate tua et gratia, et

fumma
etfi tibi

aequitate caufs, ut de Buthrotiis fenatus-confultum quale fcribis, fiat.

Quod me

cogitare jubes, cogitabo

epiflola

equidem

dederam fuperiore
Hsec armis,
taffe

cogitandum.

Tu

autem, quafi jam

recuperata Republica, vicinis tuis MafTilienfibus fua reddis.

quoe,

quam

firma habeamus ignoro, reflitui for-

poflunt, audoritate

non pofTunt.

f f 2

412

EPISTOLARUM
CiCERo Attico Sal.

XV.

rj*

PISTOLA
mihi
fuit
te literis,

brevis, quae poftca a te fcripta eft, fane

jucunda.

De

Bruti ad Antonium, et de

ejufdem ad
fuerunt
:

poffe videntur effe meliora,

quam adhuc
!

fed nobis ubi fimus, et

quo jam nunc nos confera-

mus, providendum eft. O mirificum Dolabellam meum jam enim dico meum ; antea, crede mihi, fubdubitabam. Magnam ctm^M^yifTiv rcs hahct de faxo ; in crucem ; columnam tollere; locum illum fternendum locare. Quid quaeris ? heroica fuf:
:

tulifle

mihi videtur fimulationem

defiderii,

adhuc quae ferpebat

fperoque

in dies, et inveterata, verebar, ne periculofa noftris tyrannoc-

mequanquam iftos ferre non poflum, qui, dum fe pacem liora velle fimulant, adla nefaria defendunt. Sed non pofTunt omnia nec vero difcelimul. Incipit res melius ire, quam putaram
tonis eifet.
:

Nunc

prorfus aifentior tuis

literis,

dam,
certe

nifi

cum

tu

me

id honefte putabis facere pofle.

j

Bruto
illo

meo

nullo loco deero

idque etiam

fi

mihi

cum

ni-

hil fuiffet, facerem propter ejus fingularem incredibilemque

virtutem.
trado, in

Piliae

noftrae villam

totam, quaeque in villa funt,

Pompeianum

ipfe proficifcens
fit.

Kalend. Maiis.

Quam

velim Bruto perfuadeas, ut Aflurae

CiCERo Attico Sal.

XVI.
trae

/^UINTO

Non. confcendens ab hortis Cluvianis in phafelum epicopum has dedi literas, cum Pilise nofautem eo
die in Paeti noflri tyrotarichum

villam ad Lucrinum, villicofque et procuratores, tradidifIpfe

i

fem.

immine-

bam

perpaucis diebus in

Pompeianum

pofl in htec Puteo-

lana et

Cumana

regna renavigaro.

loca citteroqui valde

AD.ATTICUM
Sed ad rem ut veniam,
quanta
delifto.
eft cLycL^od^v[<Ti^
?

LIB. XIV.

413
!

expetenda, interpellantlum autem multitudine pene fugienda

Dolabellas noftri

Equidem

laudare

magnam a^i^wn^y eum et hortari non

\

Red:e tu omnibus

epiftolis fignificas,

quid de

re,

quid

de

Mihi quidem videtur Brutus nofi:er jam vel coronam auream per forum ferre pofi!e quis enim audeat vioviro, fentias.
:

lare,

propofita cruce,

aut faxo
?

praefertim tantis

plaufibus,

tanta approbatione infimorum

Nunc, mi

Attice,

me
mea

fac ut

expedias.

Cupio,

cum

Bruto noftro

afifatim fatisfecerim,

ex-

currere in Grceciam.
vel

Magni

intereft Ciceronis, vel

potius,

me intervenire difcenti. Nam epiftola Leonidae, quam ad me mififti, quid habet, quasfo, in quo magnopere la^temur ? Nunquam ille mihi fatis laudari vldebiNon fidentis hoc tur, cum ita laudabitur, quomodo nunc eji.
mehercule utriufque,
teftimonium, fed potius timentis. Herodi autem mandaram, ut

mihi
ne

icctTA f^iTov

fcriberet

quo adhuc nulla

litera eft.

Vereor,

nihil habuerit,

taret fore.

quod mihi, cum cognofi^em, jucundum puQuod ad Xenonem fcripfifti, valde mihi gratum eft^
deefi^e

cum ad ofiicium, tum ad exiftimationem meam, pertinet. Flammam Flaminium audio Romas efiTe. Ad eum fcripfi, me tibi mandafi!e per literas, ut de Montani negotio cum eo loquerere et velim cures epiftolam, quam ad eum mifi, reddendam ; et ipfe, quod commodo tuo fiat, cum eo colloquare. Puto, fi quid in homine pudoris eft, praeftaturum eum, ne pro fe quodam modo dependatur. De Atnihil

enim

Ciceroni,

tlca
clTe,

pergratum mihi

fecifti,

quod

curafti,

ut ante fcirem red;e

quam non

belle fuifie.

CiCERo Attico Sal.

XVII.
fem.

T N Pompeianum
Ibi

veni v.

Nonas Mai. cum

prldie, ut

antea ad te fcripfi, Piliam in

Cumano

collocavif-

mihi ccenanti

literie tuse fiint

reddits, quas dederas-

414
Demetrlo

EPISTOLARUM
liberto prid. Kal. in quibus

mulia fapienter, fed ta-

men

talia,

quemadmodum

tute fcribebas, ut

omne

confilium

in fortuna pofitum videretur. et coramx.

Itaque his de rebus ex tempore,

De
:

Buthrotio negotio, utinam quidem Antonium

profed:o proficiam
;
:

conveniam

multum

fed

non arbitrantur

eum a"Capua
quem
ifta

declinaturum
:

Reipublicae malo venerit

quo quidem, metuo, ne magno quod idem L. Ca^fari videbatur,

pridie Neapoli affeftum graviter videram.

Quamobrem
Sed hac-

nobis ad Kal. Jun. trad:anda et perficienda funt.

tenus. Q^filius ad patrem acerbiffimas literas mifit; quae funt

ei redditae,

cum
:

veniffemus in

Pompeianum
ejfe

quarum tamen
Sed hoc toie-

erat caput,

AquiUiam novercam non

illud vero
?

laturum.

rabile fortafie

Se ab Ccefare habuijfe omnia, nihil a

patre, reliquafperare ab Antonio.

l^'i.Kv\<T{,

perditum hominem

fed

Ad Brutum
fcripfi
:

noftrum, ad Caffium, ad Dolabellam, epif-

earum exempla tibi mifi, non ut deliberarem reddendaene efi!ent, (plane enim judico efi^e reddendas) fed quod non dubito, quin tu idem exifiiimaturus fis. Ciceroni meo, mi Attice, fuppeditabis quantum videbitur, meque hoc tibi onus imponere patiere quas adhuc fecifiii, mihi funt gratiffima. Librum meum illum cf.nK^QXQ)) nondum, ut volui, pertolas
:

polivi

ifi:a

vero, qu^e tu contexi vis, aliud

quoddam

fepara-

tum volumen
dici potuifi^e,

expedlant.

Ego autem
:

(credas mihi velim)

mi-

nore periculo exifi:imo contra

illas nefarias partes,

ille

vivo tyranno,

enim nefcio quo pa<5to ferebat me quidem mirabiliter ; nunc, quacunque nos commovimus, ad Caefaris non modo adta, verum etiam cogitata, revocamur. De Montano, quoniam Flamma venit, videbis puto
:

quam mortuo

rem meliore

loco

efiTe

debere.

AD ATTICUM

LIB. XIV.

415

ClCERO DOLABELLJE C O S. SUO

S.

p TSI
ea

contentus eram, mi Dolabella, tua gloria, fatifque ex

Ixtitiam voluptatemque capiebam
;

magnam

tamen non

poilum non

confiteri,

cumulari

hominum

opinio focium

me maximo gaudio, quod vulgo me adfcribat tuis laudibus. Neminem

:

conveni, (convenio autem quotidie plurimos

funt

enim per;

multi optimi
pr-cEterea

viri,

qui valetudinis caufa in hasc loca veniant

ex municipiis frequentes necefTarii mei) quin omnes,

cum

fummis laudibus ad caelum extulerunt, mihi continuo maximas gratias agant negant enim fe dubitare, quin tu meis
te
:

priEceptis et confiHis obtemperans, praeftantiffimum te

civem

et

fingularem Confulem praebeas. Quibus ego

quanquam

veriffime

poffum refpondere,
cere, nec
tior,

te,

quae facias, tuo judicio et tua fponte faconfilio

fi ^

cujufquam egere

ne

imminuam tuam laudem,

;

tamen neque plane allenomnis a meis confiHis pro-

fedta videatur

neque valde nego.

glonx.

Sum enim

avidior etiam,

quam
quod
te

fatis

ipfi

Et tamen non alienum dignitate tua, Agamemnoni, regum regi, fuit honeflum, habere
efl,

ahquem

in confiliis capiendis

Nefloremj mihi vero gloriofum,

juvenem Confulem fiorere laudibus, quafi alumnum difciplinas meie. L. quidem Caefar, cum ad eum aegrotum Neapolim veniffem, quanquam erat oppreffus totius corporis doloribus, tamen ante,
quit, gratulor

quam me plane falutavit, O mi Cicero, intibi, cum tantum vales apud Dolabellam, quanfororis filium valerem,

tum

fi

ego apud

jam

falvi effe
:

poffemus,

Dolabellas vero tuo et gratulor, et gratias ago

pofl te Confulem, folum poffumus vere

quem quidem,
dicere.

Confulem

Dein
atque

multa de

fad:o, ac de re gcfla

tum

nihil magnificentius, nihil

:

praeclarius

adtum unquam,

nihil Reipublicas falutarius

haec una vox

omnium

eft.

te

autem peto,

uti

me

hanc quafi

falfam hereditatem alienae glorias finas cernere,

meque ahqua

4i6
ex parte
meas,

E P

T O L A R U

M
patiare.

in focietatem

tuarum laudum venlre

(hasc

Quani-

quam, mi Dolabella,
fi

enim jocatus fum)

ex
tuis.

libentius

omnes
fem-

modo

funt aliquau meae laudes, ad te transfuderim,

quam aliquam partem exhauferim

his tuis fadtis
rit
fic

Nam cum
in

te
-,

per tantum dilexerim, quantum tu intelligere potuifli

incenfus fum, ut nihil
efl

tum

unquam

amore fue-

ardentius.

Nihil

nihil pulchrius, nihil

enim (mihi crede) virtute formofius, amabilius. Semper amavi, ut fcis, M.

ingenium, fuavifHmos mores,

Brutum, propter

ejus

fummum

iingularem probitatem atque conflantiam: tamen Idibus Mart.

tantum acceflit ad amorem, ut mirarer locum fuiffe augendi in eo, quod mihi jampridem cumulatum etiam videbatur. Quis erat, qui putaret ad eum amorem, quem erga te habebam, poffe aliquid accedere ? tantum acceflit, ut mihi nunc denique amare videar, antca dilexiffe. Quare quid efl, quod ego te hor-

proponam tibi claros viros, quod facere folent, qui hortantur ? neminem habeo clariorem, quam te ipfum. Te imitere oportet, tecum ipfe certes. Ne licet quidem tibi jam, tantis rebus geflis, non tui fimilem efTe. Quod cum ita fit, hortatio non efl necefTaria gratulatione magis utendum efl. Contigit enim tibi, quod haud fcio an nemini, ut fumma feveritas animadverfionis non modo non inviter,

ut dignitati et glorias fervias

diofa, fed etiam popularis effet, et

cum

bonis omnibus,

tum

infimo cuique, gratiflima.

giffet,

Hoc

fi

tibi

fortuna

quadam conti-

gratularer felicitati tuce: fed contigit magnitudine

cum
tum

animi,

tum etiam

ingenii atque confilii. Legi

Ita

enim concionem
et

tuam
tatem

nihil illa fapientius.

pedetentim

gradatim

acceffus a te ad
tibi

caufam

fadti,

tum

receffus, ut res ipfa

maturi-

animadvertendi

omnium

concefTu daret.

Liberafli

igitur et

urbem

periculo, et civitatem
attulifli,

metu

neque folum ad

tempus maximam utilitatem

fadli.

fed etiam ad

exemplum
tibique

Intelligere debes, in te pofitam effe

Remp.

non

modo
tium

tuendos, fed etiam ornandos,

libertatis

illos viros,

a quibus ini-

profedlum

efl.

Sed his de rebus coram plura

AD ATTICUM
propedlem, ut fpero. Tu, quonlam
fac, ut diligentifrime te

LIB. XIV.
Remp. nofque

417

confervas,

ipfum, mi Dolabella, cuftodias.

CiCERO Attico Sal.

XVIII.

CiEPIUS me
bellae

jam

agltas,

quod rem geftam Dola:

nlmis in caslum videar efferre

ego autem,

quanquam fane probo fadlum, tamen ut tantopere laudarem, a<ldud;us fum tuls unis t alteris llt^ris. Sed totum fe a te abalienavit Dolabella, ea de caufa,

qua
fe

me quoque
!

fibi

Inimicif-

limum

reddidit.

O hominem
opem

pudentem

Kalend. Jan. debuit;

aere alieno

adhuc non

folvit, praefertlm

cum

maximo

Faberii

manu

liberarit, et

ab eo petierit.

Licet enim jocari, ne

me

valde conturbatum putes.

teras

Atque ego ad eum viii Idus lidederam bene mane: eodem autem die tuas literas vefperi
celeriter, tertio abs te die.
fatis aculeatas

acceperam in Pompeiano, fane

dedi
quas

Sed,

ut ad te eo ipfo die fcripferam,

literas
-,

ad Dolabellam

fi

nihil profecerint, puto fore, ut

Albianum te confecilfe tolciano nomine, quod mihi fuppeditatus es, gratiffimum eft, t fimile tuorum omnium. Sed ego Erotem ad ifta expedienda fadtum mihi videbar reliquiire ; cujus non fme magna culpa fed cum ipfo videro. De Montano, ut faspe ad tc vacillarunt Servius proficifcens quod defcripfi, erit tibi tota res curae. fperanter tecum locutus eft, mlnime miror ; neque ei quidfentem non
fuftineat.
:

me praearbitror. De Pe-

quam
in

in defperatione concedo. Brutus nofi:er, fingularis vir,

efl

fi

Senatum non

KaL

Juniis venturus, quid fa(5lurus

fit

in

foro, nefcio; fed

hoc

ipfe melius.

Ego ex
:

his, quse parari vi-

deo,

non multum Idibus Martiis profed:um judlco. Itaque de nec enim Bruto meo, Graecla quotidie magis et magis cogito
exilium, ut fcribis ipfe, meditanti, video quid prodefie poffim. Leonidse

me

litercE

non

fatis

deledarunt.

De Herode

tibi

ToM. VIIL

g g

4i8
aiTentior.

EPISTOLARUM
Saufeii legiffe vellem.

Ego cx Pompelano

vi Idus

Mai. cogitabam.

CicERo Attico Sal.

XIX. "f^ O N. Mai. cum
perlores Igitur prius.

efTem in Pompeiano, accepi binas a

te literas, alteras fexto die, alteras quarto.

Ad

futibi

Quam
!

mihi jucundum, opportune

Barnseum

literas

reddidiife

Tu

vero

cum

CaiTio,

ut csetera.

Quam commode
triduo ante ad

autem, quod id ipfum quod

fcripferam,
!

me

mones, qua-

eum

rum

ad

te

miferam

exemplumque mearum literaSed cum Dolabellae cctktU (fic enim tu ad

defperatione affedus eifem
Ille
;

me

fcripferas)

magna
literffi.

ecce tibi et

Bruti, et tuae

exilium meditari.
-,

portum propiorem huic aetati videbamus equidem pervehi florente Bruto noilro, conilitutaque Republifed nunc quidem, ut fcribis, non utrumvis ca aifentiris enim mihi, noilram astatem a cailris, praefertim civilibus, abhorrere. Antonius ad me tantum de Clodio refcripfit, meam lenitatem et clementiam et fibi eife gratam, et mihi voluptati
: :

Nos autem alium in quem mallem

magnae

fore.
;

Sed Panfa furere videtur de Clodio, itemque de

ii

Dejotaro
belle, ut

et loquitur fevere,

velis credere. Illud

tamen non

mihi quidem videtur, quod fad:um Dolabellce vehe-

menter improbat.
accufatus
eifet,

De

coronatis,

cum

fororis tuae iilius a patre

refcripfit fe

coronam habuiife honoris

:

Caefaris

caufa

',

pofuiife lud:us gratia

fubire,

poilremo,

fe libenter

vitupera-

tionem
ter

quod amaret etiam mortuum Caefarem.

tibi dicis placere, fcripfi tibi

Ad
nolo

Dolabellam,
:

quemadmodum
:

dihgen:

ego etiam ad Sicam

hoc oneris non impono

-,

te illum iratum habere.

Servii orationem cognofco

confilii
:

in

qua

plus timoris video,

quam

fed

quoniam

perterriti
:

omhuc

nes fumus, aifentio Servio.

Publilius tecum tricatus eil

eil

cnim CasrelHa

miifa ab

iilis

legata ad

me 5

cui

facile

AD ATTICUM
perfuafi,

LIB. XIV.

419

mihi

id,

quod

rogaret, ne licere

quidem, non modo

non lubere. Antonium fi videro, accurate agam de Buthroto. Venio ad recentiores literas quanquam de Servio jam refcripfi, me facere magnam tt^^^iv Dolabella^. Mihi mehercule ita videtur, non potuilTe major tali re, talique tempore fed
:

tamen, quidquid
affentior,
folverit.

ei

tribuo, tribuo ex tuis literis.

li

Tibi vero

majorem

Tr^^iv ejus fore,

fit

mihi, quod debuit, dif-

me, quod nihil ante de profe6tione conftituam, quam, ifla quo cvafura fint, videro, muto fententiam ; neque quidquam tamen ante, quam te videro. Atticam meam gratias mihi agere de matre gaudeo cui quidem ego totam villam cellamque tradidi ; eamque cogitabam v Idus videre. Tu Atticae falutem diBrutus, velim,

Aflurs.

Quod autem

laudas

ces

nos Piliam diligenter tuebimur.

CiCERo Attico Sal.

XX.
tem

POMPEIANO
tri

navi advedus

fum

in Luculli
:

noA

hofpitium vi Idus, hora fere

tertia

egreffus au-

e navi, accepi tuas literas, quas tuus tabellarius in

attuliffe dicebatur,

Cuma-

Nonis Mai. datas; a Lucullo poflridie eadem fere hora, qua veni, vii Idus Lanuvio datas. Audi igitur ad omnes. Primum, quae de re mea gefla et in folutione, et in Albiano negotio, grata. De tuo autem Buthroto, cum in Pompeiano effem, Mifenum venit Antonius inde ante dif:

num

cefTit,

quam

illum veniffe audifTem

quo

in

Samnium
habeat
:

vide,

quid

fperes.

Roma}

igitur de Buthroto.

L. Antonii horribilis
fibi

concio,

Dolabellas praeclara. Idibus.

Jam

vel

nummos,
tam enim

modo numeret
Caffii funt

Tertull^ nollem abortum

jam, quam Bruti, ferendi.

illo.

De

regina velim, atque

:

etiam de Caefare

Perfolvi primaj epiflolse

venio ad fecunfcribis.

dam. De Quintis ac Buthroto, cum venero, ut

Ciceroni fuppeditas,

Quod
qui

gratum,

Quod

errare

me

putas,

g g 2

420

EPISTOLARUM
e

Rempublicam putem pendere

nulla
erit,

Bruto

fic

fe res

habet

aut

aut ab ifto iflifve fervabitur.

;

Quod me
mi

hortaris, ut

fcriptam concionem mittam

^copyif^ci

accipe a me,

Attice, KctJvhiKov

earum rerum, in quibus fatis exercitati fumus. Nemo unquam neque poeta, neque orator, fuit, qui quemquam meliorem

quam

fe arbitraretur.

Hoc

etiam malis contingit

?

quid

tu Bruto putas, et ingeniofo et erudito

de quo etiam experti

:

fumus nuper
placebat,
illi

in edidlo.

Scripferam rogatu tuo

ipfius

meum

mihi

fuum.

Quin etiam, cum

precibus pene

addu6lus fcripfiffem ad

eum

de optimo genere dicendi, non

modo
ceret,

mihi, fed etiam

tibi,

fcripfit, fibi illud,

quod mihi plafcribere

:

non probari. Quare

cuique fponfam,

fine quaefo fibi

quemque

Suam
meum,

mihi

meam

fuum
fi

cuique amorem,

mibi

Non

fcite

hoc enim Attilius, poeta duriffimus. Atque

concionari
j

utinam
bit,

liceat
:

ifli

cui

^^t in urbe tuto lice-

vicimus
ii

ducem enim novi

meas
literas

belli civilis aut

nemo feque~
:

tur, aut

fequentur, qui facile vincantur.

Gratas

fuiffe

Bruto
per

et

Venio ad tertiam. CafHo gaudeo itaque iis

fieri

refcripfi.

Quod Hirtium
^

me mcliorem
:

volunt

do

equidem operam

et ille

optime loquitur

fed vivit habitatque

cum

Balbo, qui item bene loquitur. Quid credas, videris.

-,

Do-

labellam valde placere tibi video

mihi quidem egregie.

fe

Cum

Panfa vixi in Pompeiano

tire,

is

plane mihi probabat

bene fen-

et

cupere pacem.
CafTii
iflis

Caufam armorum
probo.

quceri plane video

Edidtum Bruti et tionem, quidnam

funt
;

Quaeris, ut fufcipiam cogita:

agendum putem
vides.

confilia

temporum
illa

qu.T in horas
et hsec

commutari

Dolabellas et prima

a(flio,

contra

Antonium

concio, mihi profeciffe per-

multum videtur. Prorfus ibat res. Nunc autem videmur haquod unum municipia bonique defiderant. bituri ducem
;

Epicuri mentionem
ut fcribis, Antonii

facis, et

audes dicere,

/u>?

7roXmvi<&cu
?

noa

te Bruti noflri vulticulus ab ifla oratione deterret

efl

Q^filius,

dextella

per
fi,

eum

igitur,

quod vo-

lemus, facile auferemus.

Expe(So,

ut putas, L. Antoniu^

AD ATTICUM
tim
;

LIB. XIV.
Haec
fcripfi

421
cita-

produxlt Odlavium, qualis concio fuerit.

ftatlm
:

enim

Caffii

tabellarius.

Eram continuo Piliam

Atticse plu-

falutaturus

deinde ad epulas Veflorii, navicula.

rimam

falutem..

CiCERo Attico Sal.

XXI. /^

UM
ras,

paulo ante dedifTem ad

te CafTii tabellario lite-

V Idus venit nofler tabellarius, et quidem, portuis literis

:

tenti fimile,

fme

fed cito conjeci Lanuvii te fuiffe.

Eros autem

feflinavit,

ut ad

me

literas

Dolabellae perferrentur,

non de re mea (nondum enim meas acceperat) fed refcripfit ad eas quarum exemplum tibi miferam, fane luculente. Ad me

cum Caflii tabellarium dimififfem, flatim Balbus. O dii boni, quam facile perfpiceres timere otium et nofli virum, quam tedlus fed tamen Antonii confilia narrabat illum cirautem,
!

cumire veteranos, ut adla

effe jurarent, ut rata

Caefaris fancirent
;

idque

fe fadluros

omnes haberent
Queflus
fuit,

eaque Duumviri omnietiam de fua invidia

^

bus menfibus infpicerent.

eaque omnis ejus oratio

efl

Antonium. Quid quaeris ? nihil finceri. Mihi autem non eft dubium, quin res fpecftet ad caftra. Ada enim illa res efl animo virili, confilio puerili, Quis enim hoc non vidit, regni heredem relidtum? quid autem abfurdius, Hoc metuere, alterum in metu non poneref Quin etiam hoc ipfo tempore multa vTTQfroXoiKct Pontii Neapolitanum a matre tyrannodloni pofHderi l Legendus mihi faepius eft Cato major, ad te miffus. Amariorem enim me feftomachor omnia. Sed mihi quidem ^iQicoTcu nedtus facit
ut amare videretur
: :

viderint juvenes.

Tu mea
:

curabis, ut curas.

Hsec

fcripfi,

feu

didavi, appofita fecunda menfa,

apud Veftorium.
TrmixoiTrov .

Poflridie

apud Hirtium cogitabam

et

quidem

Sic

hominem
iflorumj

traducere ad optimates paro.

A^^e? TroAvf.

Nemo

eft

422

EPISTOLARUM
Quare
talaria

qui otium non timeat.

potius,

videamus

quidvis

enim
dicas.

quam

caftra.

Attica^ falutem
et,
;

plurimam velim
;

Expecflo Odtavii concionem,

fi

quid aliud

maxime autabulas no-

tem ecquid Dolabella

vas fecerit.

tinniat

an in

meo nomine

CicERo Attico Sal.

XXII.

r^ERTIOR
larios,

a Pilia fadus, mitti ad te Idibus tabel-

ftatim hoc nefcio quid exaravi.

Primum

igitur fcire te volui, igitur mittes,

fi

me
erit

hinc Arpinum xvi Kalend. Jun. eo

pofthac
;

quid

quanquam

ipfe

jam jamque

Cupio enim ante, quam Romam venio, odorari diligentius, quid futurum fit. Quanquam vereor, ne nihil conminime enim obfcurum eft, quid ifti mojed:ura aberrem liantur 3 (meus vero difcipulus, qui hodie apud me coenat, valde amat illum, quem Brutus nofter fauciavit) et, fi qusevTro^io-iv autem hanc ris, (perfpexi enim plane) timent otium habent, eamque prae fe ferunt, virum clariffimum interfecadero.
;
:

tum, totam Rempublicam

fore,
illi

illius

interitu perturbatam
:

irrita

qus

ille egiffet,
;

fimul ac defiflemus timere

fi

clementiam

malo

fuiffe

qua

ufus non

effet,

nihil ei tale accidere

potuiffe.

Mihi autem venit in mentem, fi Pompeius cum exercitu firmo veniat, quod efl ivKoyov^ certe fore belkim. HGec me fpecies cogitatioque perturbat neque enim jam, quod tibi tum licuit, nobis nunc licebit j nam aperte laetati fumus. Deinde habent in ore, nos ingratos. Nullo modo licebit, quod
:

tum

et tibi licuit, et multis.

?

^cavoTr^oc-oi^^YiTiov

ergo, et

'triov

caflra

millies

mori melius, huic prasfertim

astati.
j

Itaque

me

Idus Mart. non tam confolantur,

quam
:

antea

magnum enim

mendum

continent. Etfi

illi

juvenes

AD ATTICUM
Sed,
fi

LIH. XIV.
quod

423

tu mellus quippiam fperas,

;

et plura audis, et

interes confiliis

fcribas ad

me

velim, fimulque cogites, quid

agendum nobis fit fuper legatione votiva. Equidem in his locis moneor a multis, ne in Senatu Kalend. dicuntur enim occulte milites ad eam diem comparati, et quidem in iflos j
qui mihi videntur ubivis tutius,

quam

in Senatu, fore.

424

EPISTOLARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

XV.

CicERo Attico
I.

Sal.
!

/^ F A C T U M male V^ quanta me moleftia

de Alcxlone
;
:

Incredibile

efl,

afFecerit

nec mehercule ex ea

maxime, quod plerique mecum Ad quem igitur te medicum conferes ? Quid mihi jam medico ? aut fi opus eft, tanta inopia eft ? Amorem erga me, humanitatem, fuavitatemque, defidero. Etiam illud quid eft, quod non pertimefcendum fit ; cum hominem temperantem, fummum medicum, tantus improvifo morbus opprefferit ? Sed ad h^c omnia una confolatio eft, quod ea conditione nati fumus, ut nihil, quod homini accidere pofHt, recufare debeamus. De Antonio, jam antea tibi fcripfi, non effe eum a me conventum. Venit enim Mifenum, cum ego eftem in Pompeiano inde ante profedus
parte
: :

eft,

quam ego eum

:

venifTe cognovi.

Sed cafu,

cum
:
:

legerem
et

tuas literas, Hirtius erat

apud

me

in Puteolano

ei legi,

egi

primum quod attinet, nihil mihi concedebat deinde ad fummam, arbitrum me ftatuebat non modo hujus rei, fed
totius Confulatus fui.
fpiciat,
fi

Cum Antonio
effe.

autem

fic

agemus, ut per-

in eo negotio nobis fatisfecerit,

totum

me futurum
noftros
;

fuum. Dolabellam fpero domi

quibus tu bonam fpem

Redeamus ad

de

te fignificas

habere propter edictorum

A D AT T

L
a

B.

XV.

425

humanitatem. Ego autem perfpexi,

Hirtius,

cum

me

xvii Kalend. de

Puteolano Neapolim Panfas conveniendi caufa proficifceretur

omnem ejus fenfum feduxi enim, et ad pacem fum cohortatus. Non poterat fcilicet negare, fe velle pacem fed
:

non minus

fe

noftrorum arma timere,

quam Antonii
fe

et

ta-

men

utrofque non fine caufa prasfidium habere;

autem utra-

que arma metuere.

alTentior
terae
:

patri

Quid quaeris ? iihv vyiig. De Q^filio tibi quidem certe gratiffimae et belliffimae tuae li:

fuerunt. CaerellieE vero facile fatisfeci

vifa
eft
;

nec valde laborare

Iflam

mihi
vero,

et,

fi

illa,

ego certe non laborarem.

effie,

quam

tibi

moleftam

fcribis

auditam a
Ta,vTo

te

effe
;

omau-

nino demiror.

Nam
eil

quod eam collaudavi apud amicos

filia,

dientibus tribus fihis ejus, et

eft

ex

tS

civtS.

Quid
?

hoc

Quid

autem, cur ego perfonatus ambulem

?
;

pa-

rumne

foeda perfona eft ipfius fened:utis

Quod Brutus

rogat,

ut ante Kalendas, ad

me quoque

fcripfit

et fortaffe faciam.

Sed plane quid

velit, nefcio:

quid enim

illi

afferre confilii pof-

cum ipfe egeam confiiio ? et cum ille fuae immortahtati melius, quam noftro otio, confulerit ? De regina rumor extinguetur. De Flamma, obfecro te, fi quid potes. Heri dederam ad te literas exiens e Puteolano, diverteramque in Cumafum,

num

ibi

bene valentem videram Piliam.

vidi
:

Quin etiam Baulos

cui funeri ego
nofter,

Cumis eam
efferebat.

venerat

enim

in funus

quo-

que operam dedi.

Cn. Lucullus, famiHaris

;

Manfi

igitur eo die in Sinueffano

matrem atque inde mane

Erat

poftridie

Arpinum

proficifcens

hanc epiftolam exaravi.

autem nihil novi, quod aut fcriberem, aut ex te quaereremj nifi forte hoc ad rem putas pertinere. Brutus nofier mifit ad me orationem fuam, habitam in concione Capitolina ; petivitque
a

me, ut eam, nec ambitiofe, corrigerem ante, quam ederet. Efi: autem oratio fcripta elegantiffime fententiis, verbis, ut ni-

hil poffit ultra.

Ego tamen,
vTro^a-u?.

fi

illam caufam habuiffem, fcripquaj

fit

fiffem

ardentius

Vides,

perfona dicentis.
in genere Brutus

Itaque

eam

corrigere

non potui.

Quo enim

ToM.

VIII.

h h

426

EPISTOLARUM
quod judicium habet de optlmo genere
five

nofter e/Te vult, et

dicendi, id ita confecutus eft in ea oratione, ut elegantius

efle nihil poflit.

Sed ego folus alius fum

hoc

redte,

fivc

non

re6te.

Tu

tamen velim orationem

legas,

nifi forte

jara

legifti,

certioremque

me

facias,

quid judices

ipfe.
fis

Quanquam

vereor, nc

cognomine tuo

lapfus vTnpATTiKos

injudicando.
nec fme epifvenire.

Sed

fi

recordabere

li^ni^ocr^im

fulmlna,

tum

inteHiges polTe et

aTTuurcLTo, graviffime dici.

tola,

Sed haec coram.

Nunc

nec

cum

inani epiftola, volui ad te

Metrodorum

CiCERo Attico Sal.

II.

/^UINTO
'^

decimo Kalendas e Sinueffano proficifcens,

literas,

cum

dediffem ad te

divertiffemque a Cumis, in
literas
;

Vefciano accepi a tabellario tuas

in

quibus nimis
eft,

multa de Buthroto.
aut
erit,

Non enim
:

tibi ea res

majori curse aut

quam mihi fic enim decet, te mea curare, tua me. Quamobrem id quidem fic fufceptum efl mihi, ut nihil fim habiturus antiquius. L. Antonium concionatum effe, cognovi
tuis literis et aliis, fordide
;

fed, id quale fuerit, nefcio

nihil
did:i

enim
tat,

fcripfifli.

De Menedemo
Confilium

probe.

Qulntus certe ea

quas fcribis.

meum

a te probari,
-,

fcribam, quae tu a
gis id probabis,
legeris.

me

poftularis, facile patior

quod ea non multoque mate fcripfi,

fatis

fi

orationem eam, de qua hodie ad

fcribis, ea vera funt.

Quae de legionibus

Sed non

hoc mihi

videris tibi perfuafifTe, quid de Buthrotiis noftrls

per

Senatum fperes confici pofTe. Quod puto, (tantum enim video) non videmur effe vidiuri. Sed, fi etiam nos hoc fallat, de Buthroto te non fallet. De Odtavii concione idem fentio, quod tu ; ludorumque ejus apparatus, et Matius ac Poflumlus mihi procuratores non placent. Saferna collega dignus. Sed ifli omnes, quemadmodum fentis, non minus otium timent,, quam nos arma. Balbum levari invidia per nos velim ; fed ne

A D AT T
ipfe

C U

M
:

B.

XV.

427

quidem

id fieri poffe confidit

itaque alla cogltat.

fane gaudeo
;

Quod
neque

prima difputatio Tufculana

te confirmat,

enim ullum eft perfugium aut melius, aut paratius. Flamma quod bene loquitur, non molefle fero. Tyndaritanorum caufa, de qua tam laboras, qu^ lit ignoro. Hos tamen. invTiXoiTrov
movere
adlum
ifta
;

videntur, in primis erogatio pecunias.

De

Alexio-

ne doleo

fed,

quoniam

inciderat in ita

gravem morbum, bene

heredes, fcire

cum

illo arbitror.

Quos tamen fccundos

vellem, et diem teftamentl.

CiCERo Attico Sal.

III.

TT N D E C I M O
tolas tuas,

Kalend. accepi in Atinati duas epif

quibus duabus meis refpondifti.

Una

erat

XV
in

Kal. altera xii data.

Ad
:

fuperiorem igitur prius. Accurres

Tufculanum, ut

fcribis

trabar.

Quod

fcribis

quo me vi Kal. venturum arbiparendum vid:oribus non mihi quidem,

:

cui funt multa potiora.

Nam

illa,

quae recordaris Lentulo et

;

Marcello ColT. fadla in asde Apollinis

nec fimile tempus
difcedere.
j

nec caufa eadem

eft,

praefertim

cum Marcellum

fcribas aliofque

Erit igitur nobis coram odorandum, et conflituen-

dum, tutone Romas effQ poflimus. Novi conventus habitatores fane movent in magnis enim verfamur angufliis. Sed fmt ifla
:

parvi

quin

et

majora contemnimus. Calvae teftamentum cog-

novi, hominis turpis ac fordidi.

curae efl,

gratum.
;

Tabula Demonici quod tibi De Mario fcripfi jam pridem ad Dolabel-

lam accuratiflime
defiderabam.
jus
effe.

modo

redditas Hterae

fmt

ejus caufa et cu-

pio et debeo. Venio ad propiorem. Cognovi de Alexione, qu^e

Hirtius

efl tuus.
filio

Antonio,
ut

De Quinto

fcribis,

quam l^ia,$. De

efl,^

volo pe-

patre

coram

agemus.

Brutum omni
te,

re,

qua pofTum, cupiojuvare; cujus

fentire video
:

de oratiuncula idem
intelligo, quid

quod me,

fed

parum

me

velis fcribere, quafi a

Bruto habita orationCj

h h

428

EPISTOLARUM
ille ediderit.

cum

Qui tandcm convenit

?

an

fic

ut in tyran-

num
buni.

jure optimo ca:fum

;

multa dicentur, multa fcribentur,

tempore.

a nobis

fed alio

modo

et

De

fella Cacfaris

bene

tri-

Praeclaros etiam
3

xiv ordines.

Brutum apud me

fuiffe

gaudeo

modo

et libenter fuerit,

et fat diu.

CiCERO Attico Sal.

IV.

T^ E C I M O
tabellarius
:

Kalend. hora viii fere a Q^Fufio venit

nefcio quid ab eo literularum, uti
infulfe,

me
non
xi,
Si

fibi

refliituerem, fane

ut folet
fieri.

nifi

forte, quae

ames, omnia videntur infulfe

Scripfi ita, ut te

probatu-

rum

exiftimem.

Mihi duas
glvm

a te epiflolas reddidit,

unam
laudo.

alteram x.

Ad
:

recentiorem prius.
"^^oTctixoov.

Et

legio

rem

vero etiam Carfulenus,

Antonii confilia narras

turbulenta

atque utinam potius per populum agat,

ita

quam

per

Senatum

quod quidem

credo.
fi

Sed mihi totum ejus con-

filium ad bellum fpedtare videtur,

cia eripitur.

videtur

fieri

Buthrotiis.

quidem D. Bruto provinQuoquo modo ego de illius nervis exiftimo, non fed non cupio, quoniam cavetur pofi^e fine bello Rides ? At ego doleo, non mea potius afiiduitate,
:

diligentia, gratia, perfici.

;

Quod faciendum fit jam pridem me fi:ultajam Iduum Martiarum eft

fumus
igitur,
virilibus, confiliis,
efl arbor,

fcribis te nefcire,
illa

quid

nofi:ris

"^^.a. follicitat.
:

Itaque
ufi

confolatio

animis enim
:

mihi crede, puerilibus

excifa

non evulfa; itaque quam fruticetur, vides. quoniam faepe ufurpas, ad Tufculanas difputationes.
te
;

enim Redeamus
te a

Saufeium per
Bruto
fcribis

celemus

ego

nunquam
quo

indicabo.

Quod

Tufculanum effem venturus; ut ad te ante fcripfi, vi Kal. et quidem ibi te quamprimum pervidere velim. Puto enim nobis Lanuvium eundum, fed |ttA>?o-<^. Redeo ad fuet quidem non fine multo fermone
ut certior fieret,
die in
:

periorem

ex qua prsetereo

illa

prima de Buthrotiis

quae mihi

A D AT T
funt inclufa medullis
;

C U

B.

XV.

429

fit

modo, ut

fcribis,

locus agendi.

De

oratione Bruti prorfus contendis,

bis agis.

Egone

ut

eam caufam,
?

cum quam

iterum tam multis veris fcripfit

?

ego fcribam

non rogatus ab eo
liofior.

nulla 7ra^iyx^%^^^^
'HpoixAffJioy

fieri

poteft

contumefcribendi

At, inquis,
fed
et

aliquod.

Non

recufo id quiet

dem

componendum argumentum

eft,

expeclandum tempus maturius. Licet enim de me, ut libet, exiftimes (velim quidem quam optime) fi haec ita manent, ut
videntur (feres quod dicam)
Ille

me
:

Idus Martiae non deledlant.

enim nunquam
coegifiTet
:

revertiifet

nos timor confirmare ejus adla

non

aut (ut in Saufeii eam, relinquamque

Tufcu-

lanas difputationes, ad quas tu etiam Vefiiorium hortaris) ita

gratiofi

eramus apud illum, quem

dii

mortuum

perduint, ut

nofi:rae aetati,

quoniam interfedto domino liberi non fumus, non' fuerit dominus ille fugiendus. Rubeo, mihi crede fed jam fcripferam ; delere nolui. De Menedemo, vellem verum fuiffet. De regina, velim verum fit. Caetera coram, et maxime,.
:

quid

nofi:ris

faciendum
efi:

fit

quid etiam nobis,

fi

Antonius mifi

litibus obfefiAirus
lario dedifiTem,

Senatum.

Hanc
tuis.

epifi:olam
:

illius

tabel-

veritus

fum, ne folveret

itaque mifi dedita

opera; erat enim refcribendum

!

Quam

vellem, Bruto

fi:u-

dium tuum navare potuifi^es ego igitur ad eum literas. Ad Dolabellam Tironem mifi cum mandatis et literis eum ad te vocabis et, fi quid habebis, quod placeat, fcribes. Ecce autem de traverfo L. Casfar, ut veniam ad fe, rogat, in Nemus; Bruto enim placere, fe a aut fcribam, quo fe venire velim me conveniri. O rem odiofam et inexplicabilem puto me
:

ergo iturum, et inde

Romam

nifi

quid mutaro.
:

Summatim

adhuc ad

te

nihil

dum enim

Balbo

tuas igitur expedoa,

nec adtorum foltun, fed etiam futuiorum,.

43

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

T.

A BRUTO
Confilium

tabellarius rediit

attulit et

ab eo et Caffio.
;

meum

magnopere exquirunt

Brutus qui-

rem miferam plane non habeo quid fcribam. Itaque lilentio puto me ufurum; nifi quid aliud fm tibi quid venit in mentem, fcribe quaefo. tibi videtur Caffius vero vehementer orat ac petit, ut Hirtium quam optidem, utrum de duobus.
!

mum
mifi.

faciam.

Sanum

putas

yycc(piv^ av^^ccKiv^.

Epiftolam

tibi

Ut

tu de provincia Bruti et Caffii per fenatus-confultum,

ita fcribit et

Balbus

et Hirtius.
eft
-,

Qui quidem,
quod

fe

adlutum

et-

cnim jam
audlor
dicit.
efl
:

in

Tufculano

mihique, ut abfim, vehementer

fibi

et ille

quidem

periculi caufa,

etiam fuifle
lit
:

Ego autem, etiam

non

ut nullum periculum

tantum
cur

abeft, ut

Antonii fufpicionem fugere nunc curem, ne videar

deled:ari,

ejus fecundis rebus

ut mihi caufa

lit,

Ro-

mam
me

venire nolim, ne illum videam.

;

Varro autem nofter ad

qui rejiciantur,
j

epiftolam mifit
in

libi a

nefcio

quo miflam, (nomen enim

jdelerat)

qua fcriptum

erat, veteranos eos,

(nam partem effe dimiflam) improbiffime loqui ut magno periculo Romae fint futuri, qui ab eorum partibus diffentire videantur. Qui porro nofter itus, reditus, vultus, inceffus, inter iflos ? Quod fi, ut fcribis, L. Antonius in Decimum, reliqui in noftros 3 ego quid faciam ? aut quo me padto geram ? Mihi vero deliberatum efl, ut nunc quidem efl, abeffe ex ea urbe, in qua non modo fiorui cum fumma, verum etiam fervivi cum aliqua dignitate nec tam ilatui ex Italia exire, de quo tecum deliberabo, quam iftuc non venire.
-,

AD ATTICUM

B.

XV.

431

CiCERo Attico Sal.

VI.

(^ U

me Brutus nofter fcripfiiret et CafHus, ut Hirtium, quem adhuc bonum fuifTe fciebant, neque
ad

eum
men
davi. tu,

conlidebant fore,
eft

mea

aucfloritate

meliorem facerem,
amicifHmus) ta-

(Antonio
ad

enim

fortafTe iratior, caufaj vero

eum

fcripfi,

eique dignitatem Bruti et CafTii

refcripfiffet,

commenforte

Ille

quid mihi

fcire te volui

fi

idem

quod ego,

exiftimares, iflos etiam

nunc

vereri,

ne forte

ipfi noftri

plus animi habeant,

quam

habent.

HlRTIUS ClCERONI
73

SUO,

S.

URE jam redierim,

abeffe.

quceris

an

egOy

cum omnes
in

caleant, ig"
-,

naviter aliquidfaciam.

Etiam ex urbe fum profeSius

utilius

enim Jlatui

Has

tibi literas exiens

Tufculanwn fcripf,
:

Noli autem me tam jirenuum putare, ut ad Nonas recurram

bil enim
in
tot

ni'

jam

video opus

ejfe

noftra cura
et Cafjius

quoniam prcefdia funt

annos provifa.

Brutus

utinam,

quam facile a
:

te

de

me impetrare

pojfunt, ita

per

te

exorentur, ne quod calidius

ineant conflium.

Cedentes enim h<zc aisfcripfjfe

te,

quo ? aut qua^

re f RetinCy obfecro
rire,

Cicero,

illos

et nolijinere

hac omnia pC"

quce funditus mediusfdius rapinis, incendiis, ccedibus, perver

iuntur.

Tantum,f

quid timent, caveant

nihi/ praterea mo/iantur<.

Non

mediusfdius acerrimis conf/iis pius,

diiigentibus, confequentur,
;

quam etiam
enim,

inertijjimis,

dum modo
vires.

Hac

qua

fluunt, per
/jabent

fe diuturna nonfunt

in contentione prcefentes
ii/is,.

ad nocendum

^id fperes

de

in 'Tufcu/anum
:

ad mefcribe,
effet,

Habes
gitare,

Hirtii epiflolam

cui refcripfi, nil illos calidius co-

idque confirmavi.

Hoc qualecunque

te fcire vo-^

432
lui.

EPISTOLARUM
Obfignata jam epiftola, Balbus ad me, ServIIiam
rediifle,

confirmare non difcefTuros.

Nunc

expedlo a te

literas.

CicERo Attico Sal.

VII.

(^

RATUM,

quod mihi
id

epiftolas

quae

quidem

mc

deledtarunt, in primis Sexti noftri.

laudat.
ante,

Dices, quia te

quoque efle caufae; fed tamen etiam quam ad eum locum veni, valde mihi placebat, cum
Puto mehercule

fenfus ejus de Republica,

pacificator

tum

fcribendi cura.

Servius vero

cum

librariolo fuo videtur obiifiTe legationem, et

omnes captiunculas pertimefcere. Debuerat autem, non exjure manu confertum ; fed quae fequuntur. Tu quoque fcribes.

CicERo Attico Sal.

VIII. T)

OST

tuum

difcefilim
-,

binas a Balbo, nihil novl

fe fcribit

itemque ab Hirtio

qui

vehementer

ofi^en-

fum

efi!e

veteranis.

Expedtat animus, quidnam agant de Kal.

Martiis.
fingulis,
fcripfi

Mifi igitur Tironem, et

ut quidque
accidifi^et,

cum Tirone
dares
literas
fi

plures, quibus
:

atque etiam

ad

Antonium de
iracundus
difiicilior

legatione

ne,

ad Dolabellam folum
adi-

fcripfifi^em,

homo commoveretur. Quod autem

efi^e

tus ad
is ei

eum

dicitur

fcripfi

ad Eutrapelum, ut
efi"e.

meas
efi:

literas
:

redderet, legatione mihi opus

Honefliteris

tior

votiva

fed licet uti utraque.

De
:

te,

quaefo, etiam atpofiis,

que etiam vide,

Velim

pofils

coram

fi

minus

idem confequemur. Graeceius ad me fcripfit, C. Cafilum fibi fcripfifi^e, homines comparari, qui armati in Tufculanum mitterentur. Id quidem mihi non videbatur ; fed cavendum tamen, villaeque plures videndas. Sed aliquid crafi;inus dies ad cogitandum nobis de ea re.

A D AT T

C U

B.

XV.

433

CiCERo Attico Sal.

IX.

'T^E RTIO Nonas

fore

vefperi a Balbo reddlt^ mihl

llteraj,,

Nonis Senatum, ut Brutus in

Afia, Caflius in

frumentum emendum et ad urbem mittendum curarent. O rem miferam primum ullam ab iftis ; dein, fi aliquam, hanc legatarlam provinciam atque haud fcio an melius fit, quam ad Eurotam federe. Sed haec cafus gubernabit. Alt autem, eodem tempore decretum iri, ut iis et reliquis PrasSicilia,
!

toriis

provlnciffi
:

decernantur.

Hoc

certe melius,

quam
?

illa

Perlice porticus

nolo enlm

Lacedsmonem longinquam LaQuid

!

nuvium
faclam
?

exiftimari.

Rides, inquies, in talibus rebus

plorando feifus fum. Dii immortales

epiftolas tuas prior

quam me con-

Quid autem ifte in domo tua cafus armorum ? fed hunc quidem nimbum cito tranfiifTe laetor. Tu quid egeris tua cum trifti, tum etlam difficili ad conliliandum, legatione, vehementer expedlo efl enim inexplicabilis; ita circumfedemur coplls omnibus. Me quldem
turbatum tenuit
pagina
!

Bruti

literns,

quas oflendis a te ledtas,

ita

perturbarunt, ut,
tar-

quanquam
dior.

ante

egebam

confillo,

tamen animl dolore fim

Sed plura,

cum

Ifla

cognoro.

Hoc autem

tempore, quod

fcriberem, nihil erat, eoque minus, quod dubitabam, tu has

ipfas literas effefne accepturus
te effet tabellarius.
:

erat

enim incertum, vifurufne

vehementer expedto.

Ego

tuas literas

CicERo Attico Sal.

X.

/^ B
?

RUTI
?

amanter fcrlptas

literas

O
!

tempus, qul ad
fcrlbam

eum

Ire

non
?

poffis

inlquum tuum ego autem quld

?

ut beneficlo iflorum utatur

quld turpius

ut

mo-

llantur allquid

nec audent, nec

jam

pofTunt. Age, quiefcant

I
i

ToM.

VIII,

i.

434

EPISTOLARUM
?

aucloribus nobis

quis incolumitatem pra^ftet

;

SI vero allfi

quid de Decimo gravius

nemo moleilius fit ? Ludos vero non facere, quid fcedius ? Frumentum imponcre, quae eft alia Dionis legatio ? aut quod munus in
quae noftris vita, etiam

Republica fordidius

Prorfus quidcm confilia

tali

in re ne

iis

quidem

tuta funt, qui dant. Sed polTim id negligere proficiens:

fruftra vero

quid ingrediar

Matris confilio
?

cum

utatur, vel

etiam precibus, quid

me

interponam
;

Sed tamen cogitabo,

quo genere utar literarum igitur mittam vel Antium,

nam

filere

non pollum.

Statim

vel CirciEos,.

CiCERo Attico Sal

XL A N T I U M
veni ante vi

KaL Bruto jucundus

nofler

adventus. Deinde, multis audientibus, Servilia, Tertulla, Porcia, quasrere,

quid placeret. Aderat etiam Favonius.

in via, fuadere, ut uteretur Afiatica

Ego, quod eram meditatus

curatione frumenti; nihil
ut falvos cffc
;

elTe

jam

reliqui,

quod ageremus,
eile

nili

in eo etiam ipfi

Reipublicas

praefidium.

Quam

orationem

cum

ingrelTas effem, Caffius intervenit.

Ego

eadem illa repetivi. Hoc loco, fortibus fane oculis, Caffius (Martem fpirare diceres) fe in Siciliam non iturum. Egone, ut beneficium, accepiffem contumeliam ? Quid ergo agis ? inquam. At ille, in Achaiam fe iturum. Quid tu, inquam, Brute ? Romam, inquit, fi tibi videtur. Mihi vero minime ; tuto enim non eris. Quid fi poITem eife? placeretne? Atque ut omnino ; neque nunc, neque ex Prsetura, in provinciam ires : fed aud;or non fum, ut te urbi committas. Dicebam ea, quae
tibi profedlo in

mentem

veniunt, cur non eifet tuto futurus.

Multo inde fermone querebantur, atque id quidem Cailius maxime, amilfas occafiones Decimumque graviter accufabat. Ego negabam oportere praeterita aifentiebar tamen. Cumque ingreifus eifem dicere, quid oportuiiTetj nec vero quidquam
-,

A D AT T
attingere,

C U

M
;

B.

XV.

435

novi, fed ea, quce quotidie

omnes

nec tamen illum locum

;

quemquam

praeterea oportuifTe tangi

fed

Senatum

populum ardentem lludio vehementius incitari, totam exclamat tua familiaris, Hoc vera fufcipere Rempublicam neminem iinqiiam audivi. Ego repreffi. Sed et Caflius mihi vivocari,
:

debatur iturus; (etenim Servilia pollicebatur

illa

fe

curaturam, ut
et
fe

frumenti curatio de fenatus-confulto tolleretur)

nofdixe-

ter cito dejedtus eft de illo inani

rat.

fermone

velle

enim

Conftituit igitur, ut ludi, abfente

proficifci

fe,

fierent fuo

nomivelle.

ne

autem mihi

in

Aiiam videbatur ab Antio

ille

Ne

multa
:

nihil

me

in illo itinere, praster confcientiam, de-

lediavit

non enim

fuit

committendum, ut
difcederet.

ex

Italia prius,

quam

me

conventus
officii, o^og
iroi

effet,

amoris atque
JH
^i\)f

fequebatur, ut
rl ovmrcct
vZvy

Hoc dempto munere mecum ipfe

:

^OTTfioTn

Prorfus diffi^lutum ofFendi navigium, vel potius diffipatum

nihil confilio, nihil ratione, nihil ordine.

Itaque

etfi

ne antea

quidem

dubitavi,

tamen nunc eo minus, evolare hinc, idque

quamprimum, ubi
Nec Pelopidarum faBat neque famam, audiam.
Sed heus
a. d.

tu,

ne forte

fis

nefcius, Dolabella

me

fibi

legavlt

Nonas April. id mihi heri vefperi nuntiatum efl. Votiva ne tibi quidem placebat. Etenim erat abfurdum, quae, fi ftetifTet Refpublica, vovifTem ; ea me, everfa illa, vota difIV
folvere
:

et

habent, opinor, liberae legationes definitum tem;

pus lege Julia

nis,

nec facile addi potefl ad hoc genus legatiointroire, exire, liceat

:

ut,

cum
eft.

velis,

quod nunc mihi

contrahi mihi

additum
tia.

Bella efl

autem hujus

juris quinquennii licen?

Quanquam quid

de quinquennio cogitem
(iA(i(r(pyiiA.ct

negotium videtur. Sed

mittamus.

436

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

XII. T>
nocet
filTe,

ENE
De

mehercule de Buthroto.

Dolabellam
?

cum

literis,

At ego Th*onem ad quia jufTeras, miferam. Quid

fatis

noftris

autem Antiatibus

videbar plane fcrip-

ut non dubitares, efTent quin otiofi futuri, ufurique be-

neficio Antonii contumeliofo. Cafiius

frumentariam rem afperin

nabatur
dicebat.

eam

Servilia fublaturam ex fenatus-confulto fe effe

fxcLhcf,

Nofler vero ^

o-ei^vo^,

Afiam, poftea
pofTe.
:

quam

mihi
curfu.

efl

affenfus tuto fe
:

Romae

effe

non

Ludos enim
animus in
fe

abfens facere malebat

navigia colligebat

erat

Interea in eifdem locis erant futuri.

Brutus quidem

aiebat Aflurae.

L. quidem Antonius
venerit.
toov

liberaliter literis fine

:

cura
ni

meefTejubet.
in

Habeo unum beneficium

alterum
!

fortaffe,

Tufculanum
Twj/
J\,'

O
;

negotia non ferenda

%'
;

qu feruntur
ripc^ct?

tamen.
fatis

cfATUv

^^^tuv tU

Odlaviano, ut perfpexi,
ita

ingenii, fatis animi

videbaturque erga noftros

:

fore, ut nos
iit,

vellemus, animatus

fed quid ^tati

Ka^Tyixntrif
;

quid nomini, quid hereditati, quid

Vitricus

credendum magni convidi-

filii efl.

quidem

nihil cenfebat
efl
;

quem Aftur^

mus.

Sed tamen alendus

ut, nihil aliud,

fi

ab Antonio fe;

jungendus.

Marcellus praeclare,

praecipit noflro noflri

cui

quidem ille deditus mihi non nimis credebat. Bona

videbatur.
indoles, iav

Panfae
^icc(A,eu)y\,

autem

et

Hirtio

CiCERo Attico Sal.

Refpondebo igitur priori prius. AfTentior tibi, ut nec dufaveamus tamen. Orationem ces fimus, nec agmen cogamus tibi mifi: ejus cuflodiend^e et proferendiE arbitrium tuum. Sed
XIII.
duas a
te

/^CTAVO

KaL

accepi epiftolas.

A D AT T

C U

B.

XV.

437

quando illum diem, cum tu edendam putes ? Inducias, quas fcribis, non intelligo iieri pofle melior efl oi,vcivTi(pa)vniT'icc j qua me ufurum arbitror. Quod fcribis legiones duas Brundufium
:

veniffe,

vos

omnia

prius.

Scribes igitur,

quidquid audieris,
prasfertim

Varronis ^idXoyov expedlo.

Jam probo
:

'H^ct;cAJi<3v,

cum
ad

tu tantopere deled:ere

fed quale velis, velim fcire.

Quod
dicere)

te antea,

atque adeo

p?-ius fcripfi (fic

feciil;i

enim me mavis
j

tu vero ad fcribendum

me

alacriorem

ad

tuum enim
Enitar

judicium, quod mihi erat notum, addidifli Peducei audorita-

tem,

magnam quidem apud me,

fcribis,

et in

primis gravem.

igitur, ne deiideres aut induflriam

meam,

aut diligentiam.

Vec-

tenum, ut
malitiofe
:

Faberium foveo. Clcelium quanquam. Sed quid egerit ? De

et
.

nihil arbitror
libertate reti-

nenda, qua certe nihil

efl

dulcius, tibi affentior.

!

Itane Gallo
?

Caninio

hominem nequam
j

quid enim dicam aliud

tum Marcellum

me

fic,

fed

non tamen cautiffimum.

CauLon-

giori epiflolae fuperiorique refpondi.

Nunc

breviori propiori?

que quid refpondeam,

Res Hifpanienfes valde bonae ; modo Balbilium incolumem videam, fubfidium noftras fenedlutis. De Anniano item, quod me
nifi

eam

fuiffe

dulciflimam

valde obfervat Vifellia

te

fed hasc

quidem humana.

De
j

Bruto

nihil

fcire dicis

fed Selicia veniffe

M.

Scaptium

eumeadem

que non qua pompa,

ad

fe

tamen clam venturum, fcituInterea narrat

rumque me omnia
Bafii

quas ego ftatim.

fervum
effe,

veniffe, qui
arcefli,

nuntiaret, legiones Alexandrinas in

armis

Baffum

CafTium expedtari.

Quid

quasris

?
:

videtur Refpublica jus

nofti

fuum

recuperatura, fed ne quid ante

horum

exercitationem in latrocinio, et amentiam. Dola-

bella vir optimus. Etfi,

ta, veniffe

cum

fcribebam, fecunda menfa appo;

eum

ad Baias audiebam

tamen ad

me

ex For-

miano
{tio.

fat

cum e balineo exiiffem, accepi) de attributione omnia fumma feciffe Vedtenum accutricatur fcilicet, ut homo talis. Sed ait totum negotium
fcripfit

(quas literas,

Sextium noflrum

fufcepiffe,

optimum quidem illum virum.

438

EPISTOLARUM
Quaero autem, quid tandem Sextius
:

noftrique amantiffimum.
in hac re facere pofTit,

quod non quivis noflrum ? fed fi quid fm eft, ut arbitror, negopraeter fpem erit, facies ut fciam tium perditum, fcribes tamen, neque ifla res commovebit. Nos hic (pi?^(To(p^f/,i9oe. quid enim aliud ? et to. Trtfi tS y,af^,H.onoi qua de re magniiice explicamus, 'zs-pocrCpc^v^f^ivquQ Ciceroni enim potius pater filio ? Deinde alia. Quid quseris ? extabit opera peregrinationis hujus. Varronem hodie aut cras venturum putabant. Ego autem in Pompeianum properabam ; non quo hoc ]oco quidquam pulchrius ; fed interpellatores illic minus molefti. Sed perfcribe quaefo, quse caufa fit in Myrtilo (poenas quidem illum pependiffe audivi) et fatifne patet, unde corruptus. Haec cum fcriberem, tantum quod exiftimabam ad
:
:

te

orationem

effe

perlatam. Hui,

quam

timeo, quid exiftimes.

Etfi quid ad

recuperata

me, quae non fit foras proditura, niii RepubHca de quo quid fperem, non audeo fcribere.

CiCERo Attico Sal.

XIV.

CEXTO
emplum

Kal. accepi a Dolabella literas,

tibi mifi
;

in quibus erat,

quarum exomnia fe fecille,

quae tu velles.

Statim

ei refcripfi,

et multis verbis gratias egi.

Sed tamen, ne miraretur, cur idem iterum facerem, hoc caufae

fumpfi, quod ex te ipfo coram antea nihil potuiffem cognofcere. Sed quid

multa

literas

hoc exemplo dedi.

ClCERO DoLABELL-ffi C O S.

U O.

cum per literas Attici noflri de tua fumma liberalitate, fummoque erga fe beneficio, certior fadtus effem; cumque tu ipfe etiam ad me fcripfiffes, te feciffe ea, quae nos
voluiffemus; egi tibi gratias per literas
iis

A NTEA

verbis, ut intelligeres.

A D AT T
nihil te

C U

B.

XV.
quam

439
ipf
tibi

mihi gratius facere

potuilTe.

Poftea vero

Atticus ad
ut

me venit in Tufculanum hujus unius rei caufa, apud me gratias ageret, ut tuam eximiam quandam et

ad-

mirabilem in caufa Buthrotia voluntatem, et fingularem erga

amorem, perfpexifTet ; teneri non potui, quin tibi apertius illud idem his literis declararem. Ex omnibus enim, mi Dolabella, ftudiis in me et officiis, quas fumma funt, hoc fcito mihi et ampliffimum videri, et gratiffimum eHe, quod perfeceris, ut Atticus intelligeret, quantum ego te, quam tu me
fe

amares.

Quod reliquum

eft,

Buthrotiam

et

caufam

et civita-

tem, quanquam a

te conftituta eft (beneficia

autem

noftra tuert
a

folemus) tamen velim,

receptam in fidem tuam,

meque

commendatam, audtoritate et auxilio tuo tedam velis efle fktis erit in perpetuum Buthrotiis prasfidii, magnaque cura et follicitudine Atticum et me liberaris, fi hoc honoris mei caufa fufceperis, ut eos femper a te defenfos
etiam atque etiam
tibi
:

veHs.

Quod

ut facias, te vehementer etiam atque etiam rogo.

His
reor,

literis fcriptis,

me

ad

crwTdPets

dedi

quae quidem, vefint

-,

ne miniata cerula tua pluribus locis notandae

f^iT&&)(io^,

ita.

fum

et

magnis cogitationibus impeditus..

CiCERo Attico Sal.

XV. T
les,

UCIO
tus
eft.

Antonio male

fit,

fiquidem Buthrotiis molef-

Ego teflimonium compofui, quod, cum vo-

obfignabis.

Tu nummos
reddito.

Arpinatum,
ad te

fi

L. Fadius .^diJis
de

petet, vel

omnes

Ego
Si

alia epiftola fcripfi

ei

H-S
j
:

cx, quae Statio curarentur.

prffiter

ergo petet Fadius,

volo reddi

Fadlum, nemini.

Apud me

item puto depofitum

odi
;
:

id,

fcripfi
fcit

ad Erotem, ut redderet.

Reginam

me jure

facere

fponfor promifforum ejus

Ammonius

quas

quidem erant

<PiXoXoyct^ et dignitatis

meae; ut vel in concione dicere auderem.

Saram autem praeterquam quod nefarium hominem cognovi^

44-0

EPISTOLARUM
me contumacem. Semel eum omnlno doml
(piAo(Ppcvco^

prasterea In
vidi.

mesB
Atti-

Cum

ex eo quasrerem, quid opus

efiet,

cum
re

fe dixlt quasrere.

Superbiam autem Ipfms

reginae,

cum

effet trans

Tiberim

in hortis,

non poiTum. Nihll igitur quam vix ilomachum, habere

commemorare fme magno dolocum iftis nec tam animum me,

:

arbitrantur.

Profedtionem
ex re-

meam,
liquis,

ut video, Erotis difpenfatio impedit.

Nam cum
debeam
-,

quse Nonis April. fecit, vel abundare

:

cogor
eft,
id.

mutuari
davi,

quodque ex

iftis

fru<5tuo(is

rebus receptum

ego ad lUud fanum fepofitum putabam. Sed haec Tironi man-

quem ob eam caufam Romam

impedlre.

mifi.

Te

nolui impedi-

tum

Cicero nofter quo modeftior

de hac re nihil
:

eft,

eo

me

magis
ni-

commovet.
fibi poft

Ad me enim
(fic

fcripfit,

ad

quem

mirum potlffimum
Kal. April.

debult

fcrlpfit

hoc autem ad Tironem,

confici) nihil
placuiffe, teque exifli-

enim annuum tempus

datum

effe.

Tibi pro tua natura femper

Tnafre id

etlam ad dignltatem

meam
tibl

pertinere,

eum non modo

fi

perliberaliter a nobis, fed etiam ornate cumulateque, tra6lari.

Quare velim cures (nec

el

effem moleflus,

per alium
fit

hoc agere poffem) ut permutetur Athenas, quod

in

an-^

nuum fumptum
Tironem
mifi.

fcilicet

Eros numerabit
fi

ejus rel caufa,

tibi

Curabis igitur, et ad me,

quid

de eo vi-

debitur, fcribes.

CiCERo Attico
XVI.

Sal.
;

npANDEM
fignificaret
:

a Cicerone tabellarlus
;

et

mehercule
Tr^oKOTrriv

literae Tnmv&^yAvctis fcriptae

quod ipfum

ali-

quam
tamen
des.

itemque

cffiterl
:

praeclara fcribunt.

Leonidas

retinet

fuum

illud di^/juc

fummis vero laudihus Hero-

Quld quaerls ? vel verba mihl dari facile patior in hoc, meque libenter praebeo credulum. Tu, velim, fi quid tibi efl a Statio fcriptum, quod pertineat ad me, certiorem me facias.

A D AT T
Narro
(pi^of.

C U

M
:

B.

XV.
;

441
fi

tibi

haec loca venufta funt, abdita certe

et,

quid

fcribere velis, ab arbitris libera

fed nefcio

Itaque

me

referunt pedes in

quo modo oIkos Tufculanum. Et tamen

fatietatem.

hasc

'p&}7roypcc(pict

ripulsE

videtur habitura celerem

fi

Equidem etiam
rana5

pluvias metuo,

prognoflica noflra vera funt;

fac fciam ubi

enim fyiTo^ivaa-iv. Tu, qua^fo, trum, et quo die, videre poffim.

Brutum

nof-

CicERo Attico
XVII.

Sal.

T^U A S
ille

accepi poflridie Idus, alteram eo die datam,

:

alteram Idibus

prius igitur fuperiori.

De
:

Bruto,

cum

fcies.

De Confulum

fi6to

timore cognoveram

Sica

enim

(^iXoTOfiyco?

quidem, fed tumultuofius, ad

?

me

etiam illam

fufpicionem pertulit. Quid tu autem

to, fxiv ^ii^of/Am ?

nullum

enim verbum
permolefle
prudenter.

a Siregio

non

placet.

De

Plaetorio vicino tuo

tuli,

quemquam

prius audiffe,

quam mc. De Syro

acceperas literas
5

L. Antonium per

M.
;

fratrem, ut arbitror, facilli-

me

deterrebis.

Antroni vctui
nifi

fed
:

nondum
aliter

nec cuiquam,

L. Fadio iEdili

enim nec

caute, nec

jure, fieri potefl.

Quod

fcribis tibi deeffe

H-S

c. quse
fit

Cice-

roni curata fint

velim ab Erote quasras, ubi

Sitio nihil irafcor.
:

merces innifi

fularum.

Arabioni de

Ego

de itinere,
puto.

cxplicato A, nihil cogito

quod idem

tibi videri

Ha-

nunc audi ad alteram. Tu vero facis, ut omnia, quod Serviliae non dees, id efl, Bruto. De regina gaudeo te non laborare certe etiam tibi probari. Erotis ratiobes ad fuperiorem
:
-,

nes et ex Tirone cognovi,

et

vocavi ipfum,
:

Gratiflimum,

quod

polliceris
;

Ciceroni nihil defuturum

de quo mirabilia

MefTalla

qui,

Lanuvio rediens ab

illis,

venit ad

me

et

me-

hercule ipfius
vel in
acroafi

literas fic et (piXo<Tofyoog et ivTrtvu?

fcriptas,

ut eas

quo magis illi indulgendum puto. De Buciliano Sextium puto non molefle ferre. Ego, fi ToM. VIII. K k k
legere
:

audeam

442

E P
fcire par
fit,

T O L A R U
Tu

Tiro ad me, cogito

in

Tufculanum,
ftatim.

vero, quidquid erlt,

quod me

CiCERo Attico Sal.

XVIII.
tibi

C EPTIMO
ad
te,

decimo Kal. etfi fatls videbar fcripfifTe quid mihi opus fit, et quid te facere vellem,
effet
;

fi

commodum

tamen,
ftatui

cum
:

profecflus elfem, et ia
elfe

lacu navigarem,
negotiis,

Tironem
fi

ad te

mittendum, ut
fcripfi

iis

quaj agerentur,
ei

intereffet

atque etiam
;

ad

Dolabellam, me,

videretur, velle proficifci

eis

petiique ab
intelligo te
-,

eo de mulis vedlurae itineris, ut in

(quoniam

diflentiffimum effe qua de Buthrotiis, qua de Bruto

cujus

etiam ludorum feorfum curam, etiam adminiftrationem fufpicor ex

tribues

magna

parte ad te pertinere) ut ergo in ejufmodi re,

:

nobis paulum operae

nec enim

multum opus

eft.

Mihi
detur.

res

ad casdem, et
;

eam quidem propinquam,

vides

fpe(ftare vi-

Vides homines

arma

prorfus non mihi videor

cffe tutus.

Sin tu aliter fentis, velim ad

fi

me

fcribas

domi

cnim manere,

red:e

poffum, multo malo.

CicERo Attico
XIX.

Sal.

quod audendum ampllus de Bu~ throtiis ? fletlffe enim te fruflra fcribis. Quid autem fe refert Brutus? doleo mehercule te tam effe detentum. Quod decem hominibus referendum eft acceptum, eft ilhid quidem t^yu^i^, fed (kviKTov, mihique gratiffimum. De armis, nihil vidi Theophanes at, ut ais, coram. apertius. Fugiamus igitur quid velit, nefcio. Scripferat enim ad me cui refcripfi, ut

/^UIDNAM

efl,

potui.

Mihi autem
et

fcribit,

venire ad

me

fe velle,

ut et de
literas

fuis rebus,

quiedam, quae ad

me

pertinerent.

Tuas

A D AT T
expedo.
haec ferre
tranfire.

C U

B.

XV.

443

Vide

quaefo, ne quid temere

efle

fiat.

Statius fcripfit ad
fe

me, locutum fecum

Q^Ciceronem
fibi effe

valde affeveranter,

non

poffe

certum

ad

Brutum
:

et

Caffium
fit,

Hoc enim

vero nunc difcere aveo

hoc ego, quid

interpretari

non poffum. Poteft aliquid

:

iratus
efle

Antonio
:

potefl
et ni-

gloriam novam quasrere

poteft

totum

a-%eJi(5t(7-,w-c{,

mirum
tus
efT:.

ita efl.

Sed tamen et ego vereor, et pater conturba-

Scit

enim, quas

ille

de hoc

mecum quidem

^.^(pAra.

olim.

Plane quid

velit nefcio.
efl,

Dolabelia mandata habebo,

quce mihi videbuntur, id

nihil.

Dic mihi, C. Antonius

voluitne
efl,

fieri

Septemvir
Facies

fuit certe dignus.

De Menedemo

ut fcribis.

omnia mihi

nota.

CiCERo Attico Sal.

XX. l^

GI

gratias

Vedteno

-,

nihil

enim potuit humanius.

:

Dolabellae mandata fint quaslibet

mihi ahquid, vel

quod Niciae nuntiem. Quis enim hasc, ut fcribis, ante ? ne nunc dubitare quemquam prudentem, quin meus difceffus defperationis fit, non legationis ? Quod ais, extrema quasdam jam homines de Republica loqui, et eos quidem viros bonos; ego, quo die audivi illum tyrannum in concione clarijjimum virum poflea vero quam tecum Lanuappellari, fubdifiidere coepi vii vidi noftros tantum fpei habere ad vivendum, quantum ac:

cepilTent ab Antonio, defperavi.

Itaque,
:

mi

Attice, fortiter

hoc velim
tenio.

accipias, ut ego fcribo

genus illud interitus, quo

cafurus es, foedum duces, et quafi denuntiatum nobis ab

An-

Ex

hac naxa exire conftitui, non ad fugam, fed ad fpem

mortis melioris. Haec omnis culpa Bruti.

Pompeium

Cartheias

receptum
nefaria.

fcribis
?

ergo caftra

jam igitur, contra hunc, exercitum. Utra media enim tollit Antonius. Illa infirma, haec
:

Properemus

igitur: fed juva

;

me

confilio,

Brundufione,
ti
;

an Puteolis,

Brutus quidem fubito

fed fapienter. Haq-xc^

k k 2

444

EPISTOLARUM
?

quando enlm illum re non potes. Dii

a<fla

fed

humana

ferenda

tu ipfe

eum

vide-

illi

mortuo, qui unquam Buthrotum.

fint.

Sed
etfi

mifla

videamus quae agenda

Rationes Erotis,

ipfum nondum vidi, tamen et ex Uteris ejus, et ex eo, quod Tiro cognovit, propemodum cognitas habco. Verfuram fcribis ciTe

faciendam menfium quinque, id

;

efl

ad Kal.
a

Novemb.

H-S cc
tur.

in

eam diem cadere nummos, qui

(quoniam Tiro negat
venire)
fi

Quinto deben-

Velim

igitur,

tibi placere,

me

ejus

rei caufa

Romam
;

te

ea res nihil ofFendet, videas,

unde nummi fmt

fentia

mihi

feras

expenfum.

Hoc
quae
fi

video in prse;

opus

effe.

Reliqua diligentius ex hoc ipfo exquiram

:

in

his, de

mercedibus dotalium praediorum

fideliter

Cice-

roni curabuntur,
nihil deerit.

quanquam volo laxius, tamen ei propemodum Equidem video mihi quoque opus effe viaticum :
:

fed id ex pra^diis, ut cadet, ita folvetur

mihi autem opus

efl

univerfo quidem. Etfi mihi videtur

ifle,

qui umbras timet, ad

caedem fpedtare
ceffurus.

tamen,

nifi

explicata folutione,

non fum

dif-

Sit-ne autem extricata, nec-ne,

tecum cognofcam.

Hanc

putavi
3

mea manu fcribendam

alii

itaque feci.

De

Fadio,

ut fcribis

utique

nemini. Refcribas velim hodie.

CicERO Attico
XXI.
fe,

Sal.
lastltia.

TSJARRO
*^

tibi;

Quintus pater exultat

idcirco profugere ad

Scripfit

enim

filius, fe

Brutum
;

voluif-

quod,

cum

fibi

negotium daret Antonius, ut eum didlatooccuparet,

ofFenderet
id recufaffet
:

rem
tem.
tus,

efhceret,
fe,

praefidjiAm

recufaffe

autem

ne patris

animum

ex eo

fibi

illum hofille ira-

Tum

me, inquit,

collegij verens, ne quid,

mihi

tibi noceret.

Itaqut

cum

placavi, et
Statius,

quidem cccc

certa

reliqua in fpe. Scribit

veile.

aui^m
;

illum

Hoc

vero

mirum
?

et id gaudet.

cum patre habitare Ecquem tu illo certiodeliberationis

lem nebulonem

'ETroxnv

veflram de re Cani

A D AT T
probo.
arbitrabar.
larios,

C U

B.

XV.

445

Nihil eram fufpicatus de tabulis

uKipcuu$ reflitutam

Quae

differs, ut

mecum
:

coram, expedlabo. Tabel-

quoad
ad

voles, tenebis

es

enim occupatus.
abfolvero.

Quod

ad

Xenonem, probe. Quod

lifti,

fcribo,

cum

Quinto fcriptibi
:

te

eum

literas

nemo

attulerat.

Tiro negat jam

placere Brundufium, et
at

quidem

dicere aliquid de militibus

ego jam deftinaram, Hydruntem quidem.

Movebant me
fed videbimus.
?

tuae

quinque horae
te

hic autem quantus ttkQs

;

Nullas a

xi Kal. quippe

quid enim jam novi

Cum

pri-

mum
quem

igitur poteris, venies.

Ego

propero, ne ante Sextus^.

adventare aiunta

CiCERo Attico Sal.

XXII.

QRATULOR
leftus

nobis

non
effe

erit.

Quintum filium exiiffe mo Panfam bene loqui credo femper

:

enim conjundtum
Caflio puto,
fi

cum
-,

Hirtio fcio
fed
?

amiciffimum Bruto et
?

expediet

quando

illos videbit
?

Antonio
fcripfi

quando, aut cur

quoufque ludemur

inimicum Ego autem

quia certe

Sextum adventare, non quo jam

adeffet, fed
ii

id ageret, ab armifque nullus difcederet. Certe,

pergit, bel-

lum paratum efl. Hic autem neminem vidlurum. Quid ad

bellum
Jbodie
erit
?

nofter Cytherius, nifi vidiorem,

haec Panfa
?

cum

utro

erit,

fi

quod videtur

fore.

Sed

et haec et alia

coram

quidem, ut

fciibis, aut cras.

CiCERo Attico Sal.

XXIII. ]\/r
I

RI FI C E
dum

torqueor, fine dolore tamen

fed

pexmulta mihi de noflro itinere in utramque

partem occurrunt. Quoufque

erit

inquies.

Quoad
ii

erit

integrum
et.

autem ufque

ad navem.

Panfa

refcripferit,

446

EPISTOLARUM
tlbi

meam
cui

et

illius

epiftolam mittam.
Si

Silium expeflabam

v7roiA,vyifA,A
;

compofitum.

quid novi.

Ego

literas
fi

mifi ad
fcies,

Brutum

cujus de itinere etiam ex te velim,

quid

cognofcere.

CiCERo Attico Sal.

XXIV. -npABELLARIUS, quem
itinere rediit vii Kalend.

ad

Brutum miferam, ex
Servilia dixit, eo die

Ei

Brutum hora quarta profedlum. Sane

tas

dolui meas literas reddi-

non

eife.

Silius

ad

eum

libellum tibi mili.

me non venerat. Canfam compofui Te quo die exped:em, velim fcire.

CiCERo Attico Sal,

XXV.
eft.

'py

E meo
fi

itinere variae fententiae

multi enim ad me.

:

Sed tu incumbe quaefo in eam curam

magna

res
efl

An
fi

probas,
fic

ad Kal. Jan. cogitamus

fit.

Meus animus
Et

aequus;

tamen, ut nihil ofFenfionis

;

tu etiam fcite;

quo die olim piaclum

myfteria fcilicet.

Ut

ut fe res, cafus conigitur

:

filium noflri itineris judicabit.

Dubitemus
iri

efl

enim
volo

hiberna navigatio odiofa

eoque ex

te quasfieram

myfleriorum

diem. Brutum, ut
prid.

fcribis,

vifum

me

puto.

Ego hinc

KaL

CicERo Attico

l.

XXVI. Tr\ E Quinti negotio video a te omnia fada men dolet, dubitans, utrum morem gerat
:

ille ta-

Lepta?,

an fidem infirmet

Silio.

Inaudivi L. Pifonem velle exire le-

gatum

'^tukyy^d^pio

fenatus-confulto:

velim

fcire

quid

fit.

A D AT T
Tabellarius
ille,

C U

M
a

L
me

B.

XV.
efle

447
mif-

qucm

tibi

dixeram
attulit

ad Brutum

fum

in

Anagninum, ad me
',

venit ea nod:e, quse proxima ante

^

Kal. fuit

literafque ad

me

in quibus

unum alienum
Refcripli fciiifit
;

fumma fua prudentia, cet, primum me jam

uTCTTCdTccTov

ut fpedlem ludos fuos.

profe6tum, ut non integrum

dein,

efle,

me, qui

Romam omnino
periculi
:

poft haEC

arma non

accefferim, neque id
dignitatis,

mei caufa fecerim, quam tali enim tempore ludos fubito ad ludos venire
eft
;

tam

facere
eft

honeftum eft, cui necelfe necelTe, fic ne honeftum quidem

illi

fpecftare

mihi ut non
illos
;

eft.

Equidem
ipfa

celeita

brari, et efle

quam
confido

gratiftimos, mirabiliter cupio

:

idque

futurum

efle

et

tecum ago, ut jam ab

accipiantur, deinde

commiffioreliquo-

ne ad me,

quemadmodum
illa

omnino

rum

dies fingulos perfequare.

Sed de ludis hadtenus.

in

Reliqua
fed

pars epiftolse, eft

quidem

utramque partem
viriles
;

tamen

nonnullos interdum jacit igniculos

deretur, ut poffes interpretari,

quod quale
quoque

tibi vi:

mifi ad te

exempkim

epiftol^
fe

quanquam mihi
lifte literas

tabellarius nofter dixerat, tibi

attu-

a Bruto, eafque ad te e

Tufculano

efte delatas.

Ego
:

itinera fic

compofueram, ut Nonis Quint. Puteohs effem

valde enim feftinoj ita tamen, ut,

cautifiime navigem.

quantum homo
cura liberabis
:

pofTit,
is

quam
pau-

M. ^lium
:

me

cos fpecus in extremo fundo, et eos quidem fubterraneos, fervitutis

apud

tale

quid habituros
effe tanti
;

id

me jamjam
ut

nolle,

neque
lenifii-

mihi quidquam

fed, ut

mihi dicebas, quam

me

potius ut cura liberetur,

quam

me

fuccenfere aliquid

fufpicetur.

Item de

illo

Tulliano capite libere

fed tu bene attendifti
:

cum

Cafcelio

loquare.

Parva res

eft

nimis calHde

agebatur.
fecit,
nift

mihi impofuiffet aliquid, quod pene tua malitia affuiffet, animo iniquo tuhffem. Itaque,.
fi

Ego autem,

ut ut

erit,

rem impediri malo.

rium

in aedium ad ftranae

Od:avam partem tuli lummamemineris. Cui Cffirellia, videris

fuit

mancipio dare ad eam fummam, quae fub praecone

maxi-

ma

id opinor effe

ccclxxx, Novi

fi

quid

erit,

atque etiam.

448
ii

EPISTOLARUM
me quam
if-

quld profplcies, quod futurum putes, fcrlbas ad

Varroni,

faepiffime velim.

quemadmodum

tibi

mandavi, me-

mineris excufare tarditatem literarum mearum.

Mundus

tum.
facias

M. Ennius quid egerit me velim certiorem. Ex

de teftamento (curiofus enim)

Arpinati, vi

Non.

CiCERo Attico Sal.

XXVII. /^ A U D E

Id

te

mlhi fuadere, quod ego mea

fponte pridie feceram.

Nam cum

ad te vi Nonas
yrcivo

darem, eidem tabellarlo dedi etiam ad Sextium, fcriptas

(pt;\09o^yu^.

Ille

autem, quod Puteolos profequitur, humane

:

quod

querltur, injufte

cum de Cofano rediret, quam me vldifret, aut citius

velle proficlfci, fefeque ad

non enim ego tam illum expedtare, debul, quam IUe aut non ire ante,
reverti.

m^

in

enim me celeriter Tufculanum fcripferat effe

Sciebat

venturum.

Te, ut a
fi

me

difcefTeris, lacrymafTe

molefle fere-

bam

quod

me

prasfente fecIfTes, confilium totius Itineris

fortaffe

mutaffem,

Sed illud praeclare, quod

;

te confolata efl

fpes brevi

quidem expedtatio me maxime fuflentat. Meae tibi literae non deerunt. De Bruto fcribam ad te omnla. Librum tibi celeriter mittam de gloria. Excudiim aliquid 'HpccK^^eid^iov^ quod lateat in thefauris tuis. De Planco memlnl. Attica jure queritur. Quod me de Bacchi, de ftatuarum coronis, certiorem fecifll, valde gratum ; nec quidquam pof^hac, non modo tantum, fed ne tantulum quidem, praBterierls. Et de Herode et Mettio meminero, et de omnibus, quae te velle fufpicabor modo. O turpem fororis tua^ lium Cum haec fcriberem, adventabat /3^Au<r<j, coenantibus
tempore congrediendi
quae
!

eobis.

A D AT T

C U

B.

XV.

449

CicERo Attico Sal.

XXVIII. I^
die tuas

O, ut ad te pridie fcripferam, Nonis conftitueram venire in Tufculanum. Ibi igitur quotiexped:abo, et

tibi

literas

maxime de
eft
:

ludis

de quibus

etiam ad Brutum

fcribendum

cujus epiftols,

quam
in
te

interpretari ipfe vix poteram,

exemplum

pridie tibi miferam.

Attics meae velim

transferas, et ei

me

ita

excufes, ut

omnem culpam

tamen confirmes,

me minime totum amorem

eo

mecum

attulilTe.

CiCERO Attico Sal.

XXIX.

"DRUTI
uf/,rixccvia,
\

ad

te

epiftolam mifi.

Dil boni, quanta

cum legerls. De celebratione ludorum Bruti, tibi affentior. Ad M. ji^lium nullus tu quidem domum, fed licubl inciderit. De Tulliano femilTe M. Axianum adhibebis, ut fcribis. Quod cum Cofiano egifli, optime. Quod non folum mea, verum etiam tua, expedis, gratum. Legationem probari meam gaudeo. Quod promittis, dii quid enim mihi meis jucundius ? fed iflam, quam ta faxint extipis, metuo. Brutum cum convenero, perfcribam omnia. De Planco et Decimo, fane velim. Sextum fcutum abjicere nolebam. De Mundo, fi quid fcies. Refcripfi ad omnia tua
cognofces,
:

nunc
vis,

noftra accipe.

Quintus

filius

ufque Puteolos
:

mirus ci-

ut tu

Favonium, Afinium,

dicas

et

quidem duas ob
Bruto
et Caflio.
:

caufas, et ut

mecum
?

-,

et

er^^reio-uS-cu

vult

cum
effe effe

Sed tu quid
hic
(ivit

ais

fcio
:

enlm

te

famillarem

Othonum

ait

fibl

Juliam ferre

conflitutum enim

difcidium. Quas-

ex

me

pater, qualis effet fama.

Dixi, nihil fane

nifi

me

au-

diffe

(nefciebam enim cur quaereret)

de ore, et patre.

Sed

ToM. vm.

45
quorfus,

E P

T O L A R U

M
*:

inquam ? At ille, filium velle. Tum ego, etfi tC^eXvTTOf/,yiv, tamen negavi putare me illa efTe vera. SxcttW (hoc eft enim) huic noftro nihil pracbere. Illa autem n-ccpa, tSto. Ego tamen fufpicor hunc, ut folet, allucinari. Sed velim quasras (facile autem potes) et me certiorem. Obfecro te, quid eft hoc ? Signata jam epiftola, Forxniani, qui apud me coenabant, Plancum fe aiebant, hunc Buthrotium, pridie, quam hoc fcribebam, id eft, iii Nonas, vidilTe demilTum fme phaleris fervulos autem dicere, eum et agripetas ejedos a Buthrotiis. Madte. Sed amabo te, perfcribe mihi totum negotium.
:

451

EPISTO LARUM

AD

ATTICUM
L
I

B E

XVL

CiCERo Attico Sal.

l.

''^^"ONIS
.^

Quint. veni in Puteolanum. Poftridie iens ad

in

Brutum
iftis.

Neiidem

hsec fcripfi.

Sed eo
?

die,

quo ve?

neram, ccenanti Eros tuas

hercule
turpius,

literas.

Itane

Nonis yu/m
igitur,

Dii

Sed ftomachari totum diem

Bruto, Juliis
efl
?

licet.

Quidquamne
'iri

quam
?

redeo ad

meum

kui/^iv ?

nihil vidi.
cifos audio

Sed quid

quxfo, quod agripetas Buthroti con(ita

fit.

quid autem Plancus tam curfim

enim audie-

bam) diem

et

no6lem
nil

fane cupio fcire quid

Meam

pro-

fed:ionem laudari gaudeo.

Dymaeos, agro pulfos, mare ineft ut

feftum habere,
'ev
ofx,07rKola

mirum. Videndum

manfio laudetur.
;

Bruti videtur aliquid praefidii

:

effe

fed,

opinor,

minuta navigia
7ra.vi}chv
fi

fed

jam

fciam, et ad te cras.

De

Ventidio,
:

puto.
efl: ;

De

Sexto pro certo habebatur, haud arma

quod

verum

(ine bello civili video

?

ferviendum.

Kal. Jan. in Panfa fpes

Aj^^oj-

ttoaW in vino et in

Quid ergo ? fomno iftoOvius

rum.

De ccx, optime
:

Ciceronis rationes explicentur.

;

enim recens is multa, qua^ vellem in his ne hoc quidem malum, in mandatis, abunde H-S lxxii, fatis effe, affatim
prorfus

plus

Xenonem permutafli, quam

;

fed

perexigue et

yxia-x^cag prasbere.
ille

Quo
annus

ad fru(5tum infularum, id

452
habeat, In

EPISTOLARUM
:
:

quem itinerls fumptus accefTit. Hinc ex Kal. Aprll. ad H-S Lxxx accommodetur nunc enim InfulaB tantum. Videndum enim efl quid, cum Romae erit non enim puto focrum illam ferendam. Pindaro decumano negaram. Nunc,
cujus rei caufa tabellarium miferim, accipe.
pollicetur fe

Q^
ipfe

filius

mihi

Catonem.
fed
ita,

Egit autem et pater,

ut

et filius,

ut tibi

fponderem

tum

crederes,

cum

cognofTes.
:

Huic ego
fcripfi in

literas ipfius arbitratu

dabo

-,

eae te

ne moverint

has

eam partem, ne me motum

Is

putares.

Dii faxint, ut Sed ego.

.

faciat ea, quae promittit:

commune enim gaudium.

:

Nihil dico amplius.

in Idus
j

hinc vii Idus

acriter.

fe

autem urgeri

Tu

enim attributionem ex meis literis, quo modo

ait

refpondeas, moderabere.

Plura,

cum

et

Brutum

videro,

et

Erotem remittam. Atticas meae excufationem amo plurimum cui et Piliae falutem.
:

accipio,

eamque

CiCERo Attico Sal.

II.

C EXTO
lario,
:

Idus duas epiftolas accepi,

unam

meo

tabel-

alteram a Bruti.
fcd

De

Buthrotiis longe alia fama in

hls locis fuerat

remlfi citlus,

cum

aliis

multis hoc ferendum.

effet

Erotem
-,

quam
:

conflitueram, ut
ait

qui Hortenfio

et

qula equltibus quidem

vero impudenter
nihil

fe

Idibus conftituifTe.
ei,

Hortenfius

enim debetur

nifi

ex tertia penfio-

ne, quaj efl Kal.

Sext. ex qua penfione ipfa major pars efl ei

foluta aliquanto ante diem.

Sed hsc Eros videbit Idibus.

De
effe

Publilio autem,

quod

perfcribi oportet,

moram non puto

faciendam. Sed

cum
;

videas,

mus, qui de

refiduis

quantum de jure noflro deceffericccc H-S, cc praefentia folverimus, re-

liqua refcribamus

loqui

cum

eo,

fi

videbitur, poterls,

eum
quam

commodum
blande
?)

noftrum expeftare debere,

Sed amabo
te,

cum

tanta

fit

a nobis

jadlura fada juris.

mi

Attice, (videfne
ita gerito,

omnia

noflra,

quoad

eris

Rom^,

regito.

AD ATTICUM
gubernato, ut nihil a
tis

LIB. XVI.
faepe,

453

me

expedtes.
;

Quanquam enim
iit

reliqua fa-

apta funt ad folvendum

tamen
Si
:

ut

ii,

qui debent,

non refpondeant ad tempus. quid tibi fit fama mea potius

venditione,
fi

quid ejufmodi acciderit, ne

verfura,

non modo

verum
tuae

etiara
literae

ita res coget,

nos vindicabis.

Bruto

gratas erant: fui

enim apud illum multas horas

literas

in Nefide,

cum

paulo ante tuas

batur,
et

accepiflem.

Deled:ari mihi Tereo vide-

habere majorem Accio,

quam Antonio,

gratiam.

Mihi autem quo laetiora funt, eo plus ftomachi et moleftiae eft, populum Romanum manus fuas, non in defendenda Republica, fed in plaudendo, confumere. Mihi quidem videntur
iftorum animi incendi etiam ad reprsfentandam improbitatem

fuam
libet.

fed tamen,

dum modo
quod

doleant aliquid, doleant quodais

fi

Confilium
;

meum

quotidie magis laudari,

non
:

molefte fero

expedlabamque,

quid de eo ad

me

fcriberes

Quin etiam idcirco trahebam, ut quam diutiffime integrum elfet. Sed quoniam furcilla extrudimur, Brundufium cogito facilior enim et exego enim in varios fermones incidebam.
:

ploratior devitatio

legionum fore videtur, quam piratarum,

Sextius vi Idus exped;abatur, fed
Caffius

qui apparere dicuntur.

venerat,

non

quod fciam.

cum

clafficula fua venerat.

Ego

cum eum
tio

vidiffem v Kal.
reliqua.

in

Pompeianum cogitabam, inde

Tutia
ita

iEculanum. Nofti

De

putaram.
tu.
fi

De JEhuet

non credo

nec tamen curo plus,

quam
:

Planco
tibi

Op-

pio fcripfi equidem,

quoniam

rogaras

fed,

videbitur,

ne necelfe habueris reddere.

nia, vereor

Cum

enim tua caufa

fecerint
;

om-

ne meas Hteras fupervacaneas arbitrentur

:

Oppio

quidem utique, quem tibi amiciffimum cognovi verum, ut voles. Tu, quoniam fcribis hiematurum te in Epiro, feceris
mihi gratum,
tore
fi

ante eo veneris,

veniendum lit. Literas ad minus neceffariis aliquem nad:us

quam mihi in Italiam te aucme quam faepiffime, fi de rebus

;

fm autem

erit

quid majus,

domo emittito. 'H^ctxAJioi', fi Brundufmm falvi, adoriemur, De gloria mifi tibi. Cuflodies igitur, ut foles fed notentur
:

454
eclogarli
;

EPISTOLARUM
quos Salvius, bonos audltores
na<5lus,

In convivlo

duntaxat, legat.

Mihi

valde placent

mallem

tibi.

Etiam

at-

que etiam

vale.

CiCERo Attico Sal.

III.
' I
^"

vero fapienter (nunc

demum enim

refcrlbo his li-

teris,

quas mihi mififti) convento Antonio Tiburi

fapienter igltur,
tias egifti
:

quod manus

dedifti,

quodque etiam

ultro gra-

certe enim, ut fcribis, deferemur potius a

a re familiari.

Repub-

lica,

quam

Quod

vero fcribis te magis et magis

deledlarl,

Tite, Ji quid egOy

addis mihi fcribendi alacritatem.

Quod Erotem non fme munufculo

non
fefellifTe
Toty^ct mifi

expedtare dicis
:

gaudeo
(t-uv-

eam rem opinionem tuam

te retradtatius, et

fed

tamen idem

ad

quidem
tuis

^%67-u;5-oj/

ipfum, cre-

bris locis

inculcatum

et refe<5tum.

Hunc
:

tu tralatum in
fi

ma-

crocolum lege arcano convivis

ris

fed,

me

amas, hila-

et

bene acceptis

-,

ne in

me ftomachum
ita fit

erumpant,

cum

fint tibi irati.

De

Cicerone velim
:

ut audimus.

De Xeneque

none coram cognofcam

indiligenter,

quanquam

nihil ab eo arbitror

neque

illiberaliter.

De Herode
literas

faciam ut

man-

das

et ea,

quae fcribis, ex Saufeio, et e

filio,

Xenone cognofcam.
prius a tabellario
nihil fefelliffet
;

De Quinto
veruntamen.

gaudeo

tibi
:

meas
ille

meo, quam ab

ipfo, redditas

quanquam

te

Sed expedto, quid

tecum, quid tu vIcilTim

Sed eas
literas

nec dublto, quln fuo more uterque.

:

Curium

mihi fpero redditurum qui quldem, et(i per fe eft amabllis, a meque dlllgitur ; tamen accedlt magnus cumulus commendationis tuae.

Llterls tuis fatls

refponfum
eife,

eft.

Nunc

audl, quod,

etii intelligo fcribi

neceffe

non

fcribo tamen.

Multa me

movent

In difceffu, in prlmis mehercule,

Movet etlam navlgatlonls labor, nollra, verum etiam a dignitate

quod dljungor a te. allenus non ab astate folum tempufque difceffus fubab;

AD ATTICUM

LIB. XVI.

455

furdum. Relinquimus enim pacem, ut ad bellum revertamur;

quodque temporis in prsediolis noftris, et belle aBdiiicatis et fatis amoenis, confumi potuit, in peregrinatione confumimus.
Confolantur htBC.

Aut proderimus
:

aliquid

Ciceroni,

aut,

quantum

profici poffit, judicabimus.

Deinde tu jam, ut

fpero,

et ut promittis, aderis

erunt meliora.
:

quod quidem fi acciderit, omnia nobis Maxime autem me angit ratio reliquorum
explicata funt^ tamen,
et

meorum qua^ quanquam labellae nomen in iis eft,

conturbor
quid
;
:

quod et Doattributione mihi nomina ignota,

Itaque

nec

me

ulla res

magis angit ex omnibus.

non mihi videor

fi

erraffe,

tale accidiifet,
tibi

quod ad Balbum fcripfi apertius, ut^ ut non concurrerent nomina, fubvenifi

ret
fet,

meque

etiam mandaffe, ut,

:

quid ejufmodi accidif-

quod facies, fi tibi videbitur, eoque magis, fi proficifceris in Epirum. Hasc ego confcendens, e Pompeiano tribus adtuariolis, decem fcalmis. Brutus erat
eo communicares

cum

Nefide etiam nunc, Neapoli Caffius. Ecquid amas Dejotarum,

et
ei

non amas Hieram

praefcnptum
j

qui, ut Blefamius venit ad

me,

cum

effet,

ne quid fine Sexti noftri fententia ageretulit.

ret

neque ad iUum, neque ad quemquam noftrum,

ita
ei

Atticam noftram cupio abfentem fuaviari;

vifa eft, per te miffa ab illa.

mihi dulcis

falus

Referes igitur

plurimam, item-

que Pihae dicas velim.

CiCERo Attico Sal.

IV.

TTA
Quam
Itaque

ut heri tibi narravi, vel fortaffe hodie (Quintus

altero die fe aiebat) in Nefida viii Idus. Ibi
ille
{ti<s,

enim
tus. tus.

Bru-

doluit de

Nonis

'Juliis !

mirifice eft conturba-

fcripturum aiebat, ut venationem etiam, qua

iii

poftridie ludos Apollinares futura eft, profcriberent,

Id.
et
ad.

^int,

Libo

intervenit.

Is

Philoncm, Pompeii libertum,

veniffe

Hilarum fuum

libertum,

Sexto

cum

literis

456

EPISTOLARUM
Earum exemplum
M^tv
:

Confules, five quo alio nomine funt.

legit.

nobis

Dixi quid videretur

et

pauca

Trcifcf.

ca:teroqui et faplacuit,
-,

tis graviter,

non contumaciter. Tantum addi

effet,

quod
ne
illi

erat

Co//'.

folum, ut
eas,

Pra^ft. T^ribb. Pleb. Senatui

non proferrent
nuntiant
ipfo
die,
:

quae ad ipfos miffae effent.

Sextum autem
;

cum una folum

capto oppido,

legione fuiffe Carthagine

cepifTet,

eique eo
effe

quo oppidum Boream

nuntiatum

dc

Ca^fare

miram

laetitiam,
:

commutationemquc

animorum, concurfumque undique

quas in ulteriore

fed illum ad fex legiones,

reliquiffet, revertiffe.

nem

fcripfit,

nihil effe, nifi ad

Ad ipfum autem Libolarem fuum liceret fumma

:

poflulatorum, ut omnes exercitus dimittantur, qui ubique

fint.

Haec fere de Sexto.

periebam.
Alii,
relid:is

De

Buthrotiis undique quaerens nihil re:

concifos agripetas
illis,

alii,

Plancum, acceptis

nummis, me, quid

aufugiffe.

Itaque non video fciturum

Brundufium, de quo dubitabam, fublatum videtur legiones enim adventare dicuntur. Haec autem navigatio habet quafdam fufejus
lit,

ni flatim aliquid literarum. Iter illud

:

piciones periculi

itaque conftituebam uti oy.o7rXoU.

Paratio-

rem

offendi

Brutum, quarn audiebam.

;

Nam

et ipfe

Domitius
quas plane

bona plane habet dicrota

Sextii,

funtque navigia prasterea luculenta

Buciliani, caeterorum.

Nam

CafTii clafTem,

non numero ultra fretum. Illud efl mihi fubmoleftum, quod parum Brutus properare videtur. Primum confectorum ludorum nuntios expedtat deinde, quantum intelligo,
bella
efl,
:

tarde efl navigaturus, confiftens in locis pluribus

bitror effe
vigare.
Etefiis

tamen

ar-

commodius
fi,

tarde navigare,

quam omnino non

na-

Et,

cum

procefTerimus,

exploratiora videbuntur,

utemur.

AD ATTICUM

LIB. XVI.

457

CicERo Attico Sal.

V.

npUAS

jam

literas

Brutus expe(5labat
:

cui

novum
bat.

attuleram de Tereo Attii

ille

quidem ego Brutum putacommiffionc

Sed tamen rumoris nefcio quid

fuilTe
;

afflaverat,

me minime fefellit: fcis enim, quid ego de Graecis ludis exiftimem. Nunc audi quod pluris efl, quam omnia. Quintus fuit mecum dies
GnEcorum frequentiam non
quod quidem
complures
;

et,

fi

ego cuperem,
eft,

ille

vel

plures fuiffet
in

fed,

quantum
led:arit
;

fuit,

incredibile

quam me

omni genere defatisfaciebat.

in eoque

maxime,

in

quo minime

Sic

enim commutatus eft totus et fcriptis meis quibufdam, quae in manibus habebam, et affiduitate orationis, et prasceptis, ut tali animo in Rempublicam, quali nos volumus, futurus lit. Hoc cum mihi non modo confirmalTet, fed etiam perfuafiffiet,
egit

mecum
et
:

accurate multis verbis, tibi ut fpop.derem, fe dig-

num
nifi

tc et nobis

futurum

neque

fe poflulare,

ut ftatim

crederes

fed

cum

ipfe perfpexiiTes,

tum

ut fe amares.

Quod
fir-

fidem mihi
fore
;

feciffiet,

judicafiemque hoc, quod dico,

id,

mum
ad
rit

mecum
;

quod didturus fum. Duxi enim adolefcentem ad Brutum. Sic ei probatum efl, quod
non feciffem
;

te fcribo, ut ipfe crediderit

me

fponforem accipere noluetui fecerit

etfi
;

eumque laudans amiciffime mentionem

ofculatufque dimiferit.
gratuler tibi,

comefl,

plexus

Quamobrem
te

magis

quod
ut,
fi

quam quod

rogem, tamen etiam rogo,

setatis

qus minus
fieri

antea propter infirmitatem

conflanter

ab eo
das,

videbantur, ea judices illum abjeciffej mihique creallaturam, vel

multum

plurimum

potius, ad illiusjudi-

cium confirmandum,
jeciffem de
vifus
efl.
ojxottXoIcc,

aucfloritatem tuam.

Bruto

cum

f^pe inarripere
erat,

non perinde, atque ego putaram, Exiflimabam (xiTzco^oTi^ov effe ; et hercule

ludis.

et

maxime de

At mihi, cum ad

villam rediffem,

Cn.

ToM,

VIII.

m m

458

EPISTOLARUM
mo-

Luccelus, qul inultum utitur Bruto, narravit, illum valde

rari,

non tergiverfantem, fed expeftantem, fi qui forte cafus. Itaque dubito, an Venufiam tendam, et ibi expeftem de legionibus fi aberunt, ut quidam arbitrantur, Hydruntem: fi neu:

trum erit a,<r(pctxh, eodem revertar. Jocari me putas ? moriar, Etenim circumfpice fed ante fi quifquam me tenet praeter te.
:

erubefco.

O
:

dies in aufpiciis Lepidi lepide defcriptos, et apte

!

ad coniilium reditus noftri

tuis literis

Magna
illic.

poTrt]

ad proficifcendum

atque utinam te

Sed ut conducere putabis*

ille
?

Nepotis epiftolam expedio. Cupidus

bus maxime
vero
c(,(A,vy,uv
;

meorum, qui
et ais f^ir

ea,

qui-

yctvpico,

legenda non putet

cifiQ^oTo^,

uf/,vy.ovct,

Tu

ille

quidem

Mearum

epiftolarum

nuUa

cft a-vvatycoyvi:

fed habet Tiro inftar feptuaginta; et quidera

funt a te quaedam fumendae.

corrigara
:

Eas ego, oportet, perfpiciam^

tum denique

edentur.

CicERo Attico Sal.

VL.
Tj^

GO

adhuc (perveni enim Vibonem ad Sicam) magis

ftrenue, navigavi
nulli.
:

commode, quam

remis enim

mag:

nam partem

prodromi

Illud fatis

opportune

duo
:

linus fuerunt, quos tramitti oportet, Pseflanus, et Vibonenfis

utrumque pedibus aequis tranfmifimus. Veni igitur ad Sicam odlavo die e Pompeiano, cum unum diem Velias conftitifTem ubi quidem fui fane libenter apud Thalnam noflrum ; nec po:

tui accipl, illo abfente praefertim, liberalius.

IX. KaL igitur

:

ad Sicam

ibi

tanquam domi mes

Sed putabam,
'ttKoov

fcilicet

itaque obduxl

poflerum diem.
ut
illic,.

cum Rhegium
cogitaremus,

venifTem, fore,

^o^txov

opf^aivovTif,

corbitane Pa-

tras,

an adtuariolis ad Leucopetram Tarentinorum, atque inde

;

Corcyram

et,

fi

oneraria, ftatimne freto, an Syracufis.

Hac
cur^.

fuper re fcribam ad te Rhegio.

Mehercule, mi Attice, fsepe

?

mecum

n ^^^p

o^"?

o-oi.

t^

XWr^

cur ego tecum non fum

; :

A D AT T
ocellos ItalioB, villulas

C L

L
?

B,

XVI.
fatis

459
fuper?

meas non video

?

fed id
?

que.

Tecum me non
:

effe

quid fugientem

periculumne

id

nullum eft. Ad ipfum enim revofcribis enim in calum ferri profedtiocat me aud:oritas tua nem meam, fed ita, fi ante Kal. Jan. redeam quod quidem certe enitar. Malo enim vel cum timore domi effe, quam fme timore Athenis tuis. Sed tamen profpice, quo iila vergant mihique aut fcribe, aut, quod multo malim, afFer ipfe. Haec ha(5lenus. Illud velim in bonam partem accipias, me agere tecum, quod tibi majori curas fciam elle, quam ipli mihi. Nomina mea, per deos, expedi, exfolve. Bella reliqua reliqui

nunc quidem,

nifi fallor,

fed opus eft diligentia, coheredibus pro Cluviano Kal. Sext.

perfoUitum ut
debis.

fit.

Cum

Publilio quo

modo agendum

fit,

vi-

Non
?

debet urgere, quoniam jure non utimur, fed tafatisfieri

men
riter

ei

quoque

plane volo.
fi

Terentiae vero quid ego

fi,

dicam

etiam ante diem,

potes.

Quin,

ut fpero, celete,

in

Epirum

hoc, quod fatifdato debeo, peto a

ut

ante provideas, planeque expedias, et folutum relinquas.

Sed
eo

de his

fatis,

metuoque, ne tu nimium putes.

cognofce.

Nunc

negh*gen;

tiam

meam

De

gloria librum ad te mifi

at in

prooemium id eft, quod in Academico tertio. Id evenit ob eam rem, quod habeo volumen procemiorum ex eo ehgere foleo, cum aliquod <7vyy^a,fA,f^c& inflitui. Itaque jam in Tufculano, qui non meminiffem me abufum iflo prooemio, conjeci id in eum librum, quem tibi mifi. Cum autem in navi lege:

rem Academicos, agnovi erratum meum. Itaque

flatim no-

vum prooemium
agglutinabis.

exaravi

tibi mifi.

Tu

illud defecabis,
deliciis

hoc

Piliae

fakitem dices et Atticoe,

atque

amoribus meis.

Mmm

4^0

EPISTOLARUM
CicERo Attico Sal.

VII.

/^CTAVO

Id. Sext.

cum

a Leucopetra profedtus (indc

enim tramittebam)
rejedtus

ftadia circiter

ccc

procefliiTem,

fum auflro vehementi ad candem Leucopetram. Ibi cum ventum expedtarem (erat enim villa Valerii noflri, ut familiariter efiem et libenter) Rhegini quidam, illuftres homines,

eo venerunt,

Roma
;

fane recentes

in

iis

Bruti noftri

hofpes, qui

Brutum Neapoli

reHquiffet. Haec afferebant, edic-

tum
a

Bruti et Caflii

et fore

frequentem Senatum Kalendis

;

Bruto

et Caflio Hteras miifas ad Confulares et Prastorios

ut

adeifent, rogare.

Summam fpem

nuntiabant, fore, ut Anto-

nius cederet, res conveniret, noftri

Romam

redirent.

Adde-

bant etiam,

me

defiderari, fubaccufari.

Quoe

cum
;

audiflem,

fine ulla dubitatione abjeci confilium profsd:ionis

quo me-

hercule ne antea quidem deledabar.

Ledtis vero tuis literis,

admiratus equidem fum,

mutalTej fed non line

tam vehementer fententiam comcaufa, arbitrabar. Etfi, quamvis non

te

fueris fuafor et impulfor profediionis mea3, approbator certe

fuifti,

dummodo KaL
Sed haec, etiam

Jan.

Romas

efTem.
;

Ita fiebat, ut,

dum
funt
ii

minus
rem.

periculi videretur, abeffem

ii

in

flammam ipfam veni(ivif^isrira,

non prudenter, tamen

primum, quod de mea

IUud admirari
igitur iu, qui
fatis

fententia adta funt; deinde, etiam

te

audtore, quid debet, qui confilium dat, praeilare praster iidem ?

non potui, quod

fcripfifti his verbis

Feni

ivjztvcLo-icLv^

veni : relinques patriam ?

An

ego relin-

quebam, aut tibi tum relinquere videbar ? Tu id non modo non prohibebas, verum etiam approbabas. Graviora, qus reftant. Velim jr^oAioi/ aliquod elimes ad mey cportuijje te ijluc facere.
Itane,

mi
te,

Attice,

defenfione eget

meum
?

fadtum, praefertim
vero iftum
'hcm-^

apud

qui id mirabiliter approbafti

tTvvTAt^^oA^

Ego

Acyi^rjuo;/

fed ad

eorum aliquem, quibus

invitis

et

AD ATTICUM
dilTuadentibus profedlus fum.
fi

LIB.

XVI.

461

perfeverafTem, opus fuiffet.

jam opus At hoc ipfum non

Etfi quid
effe.

eft (t^^a/o; ?

conflanter.
fcripta

Nemo
funt)

dodtus

unquam (multa autem de hoc genere

confilii

mutationem
:

inconflantiam dixit
nojlro
;

Deinceps
ejfet
.*

igitur haec

Na^riy Ji

a Fhcedro

expedita excufatio

nunc quid refpondemus ? Ergo id erat

toni probare

meum

fadlum, quod Ca-

Utinam
fuiffes

non pofiim, ilagitii fcilicet plenum et dedecoris. primo ita tibi efTet vifum tu mihi, ficut e/Te foles,
!

Cato.

Extremum
efl,

illud vel

moleftifHmum

Nam

Bruius

non audet hominem id aetatis monere.. Aliud nihil habeo, quod ex iis a te verbis figniiicari putem et hercule ita efl. Nam xvi Kal. Sept. cum venifTem Veliamj^ Brutus audivit:. erat enim cum fuis navibus apud Heletem fluvium citra Veliam millia pafTuum iii. Pedibus ad me ftatim..
noferflety hoc
Dii immortales,

quam

valde
illa

ille

reditu, vel potius reverfionc

;

mea,
illud

laetatus

Effudit

omnia, quaj tacuerat

ut recordarer
dolebat,

tuum, nam Brutus

laetari,

nofierfilet.
fuiffe.

Maxime autem

me

Kal. Sext. in Senatu non

fe

Pifonem ferebat

in caslum r

autem

quod efFugiffem duas maximas vituperationeSv

Unam, quam

itinere faciendo

me

intelligebam fufcipere, de-

fperationis ac relidtionis Reipublicae: ilentes

mecum

vulgo que-

rebantur, quibus de

meo

celeri reditu

de qua Brutus, et qui una erant,

tur,

non probabam. Alteram, (multi autem erant) laetaban-

quod eam vituperationem efFugifTem, me exiftimari ad Olympia. Hoc vero nihil turpius quovis Reipublic^ tempore; Ego vero auftro gratias miras,, qui me a fed hoc cL^^ct-n-cKoyviTO)/
.

tanta infamia averterit. Reverfionis has fpeciofas caufas habes,^

juflas illas

quidem

et
:

magnas

fed nulla juflior,

quam quod

tu idem

aliis literis

Providey fi cui quod debetur, ut fty unde

:

Par pari
armorum.

refpondeatur

mirifca enim

A/TxpVTict. efi

propter metum

In freto medio hanc epiflolam legi, ut, quid pofin

fem providere,

mentem mihi non

horum

veniret, nifi ut pra^fens:

me

ipfe

defenderem.

Sed haec hadlenus

reliqua coram. An--

tonii

edidum

legi a Bruto, et

contra, fcriptum prsclare*.

46a
Sed quld deo
;

EPISTOLARUM
iila

edidta valeant, aut

quo

fpedtent, plane

non vi-

nec ego nunc, ut Brutus cenfebat, iftuc ad

licam capefTendam venio.

Pifoni efl afTenfus
?

Quid enim

fieri

potefl
?

Rempubnum quis
te,

num

rediit ipfe poflridie

Sed abeffe hanc Sed obfecro

aetatem

longe a fepulcro negant oportere.

quid

efl

quod audivi de Bruto

Piliam

7retpot,(^iS-cu
:

7ra,pA\v(ri,

te fcripfiffe aiebat.

Valde fum commotus

Ita plane velim.

etfi

idem, te fcrifa-

bere, fperare melius.

Ei dicas plurimam

lutem, et fuavifiimae Atticae. Hsec

fcripfi navigans,

cum Pom-

peianum accederem, xiv Kal.

CicERo Attico Sal.

VIII.

/^UM
j

fciam quo die venturus fim, faciam ut

funt,

fcias.

Impedimenta expedanda
niunt
viano.

quae Anagnia ve-

et familia aegra efl. Kal. vefperi literae

mihi ab Od:aquingenos

Magna
:

molitur.

Veteranos, quiqui Cafilini et Calatiae

:

funt, perduxit ad

fuam fententiam

nec

mirum

-,

denarios dat
tat,

cogitat reliquas colonias obire.

Plane hoc fpecItaque video

ut fe duce bellum geratur

cum

Antonio.

paucis diebus nos in armis fore.

nomen
rile

vide aetatem.

Atque

Quem autem fequamur? me poflulat, primum ut

non longe
a
iieri poffe.

Vide

clam

colloquatur

mecum,
fi

vel Capua?, vel

Capua. Pueliteras,

hoc quidem,

id putat

clam

Docui per

id nec opus effQ, nec

fieri pofTe.

Mifit ad

me

Caecinam quen-

dam

Volaterranum, familiarem fuum, qui hsc pertulit,

An-

tonium cum legione Alaudarum ad urbem pergere, pecunias

municipiis imperare, legionem fub fignis ducere. Confultabat,

utrum
iret

Romam cum
tres legiones

clo clo clo veteranorum proficifceretur,

et

an Capuam teneret,
ad

Antonium venientem excluderet ; an Macedonicas, quae iter fecundum mare

fuperum

faciunt, quas fperat fuas effe, Eae congiarium ab

An-

tonio accipere noluerunt, ut hic

quidem

narrat, et ei

convicium

AD ATTICUM
ducem
fe profitetur,

LIB. XVI.
Quid

463
quaeris
?

grave fecerunt, concionantcmque reliquerunt.

nec nos

fibi
:

putat deeffe oportere.

videtur

Equiplebe-

dem

fuafi,

ut

Roraam
et,
fi

pergeret

enim mihi

et

culam urbanam,
habiturus.

iidem fecerit, etiam bonos viros, fecum

?

Brute, ubi es
divinavi,

quantam

ivKcu^Uv amittis

equidem hoc

fed aliquid tale putavi fore.

Non Nunc

tuum confilium exquiro. Romamne venio, an hic maneo, an Arpinum [aa-^pdJKeiccv habet is locus) fugiam ? Romam ; ne defideremur,
fi

quid

adum

videbitur.

Hoc

igitur explica.

Nun-

quam

in majore '^^ioC' fui.

CiCERo Attico
IX. T>
I

Sal..
:

rem agere per Senatum cui ego, non polTe Senatum ante Kal. Jan. quod quidem ita credo. Ille autem addit, conjilio tuo. Quid multa ? ille ego autem cry,yi7rToi^cu. Non coniido aetati ignoro, quo urget animo nil fine Panfa tuo volo. Vereor, ne valeat Antonius nec a mari difcedere libet ; et metuo, ne qus ct^iq-^ me abfente. Varroni quidem difplicet confilium pueri 1 mihi non., Firmas copias habet Brutum habere poteft et rem gerit palam ; centuriat Capuae dinumerat. Jam jamque video bellum. Ad haec refcribe. Tabellarium meum Kalendis Roma.
-,

NiE uno die mihi literas ut Romam ftatim veniam

ab Odlavio
velle fe

nunc quidem^

profe(9:um fine tuis

literis miror..

ClGERO AtTICO SaL.

X.

TTT

veni ad

me

in SinuefTanum,

eodem

die vulgo loque-

bantur Antonium
tavi confilium
:

manfurum effe Cafilini. Itaque muftatueram enim re6ta Appia Romam. Facile
enim eum
Caefarina uti celeritate.

me

ille effet

afTecutus: aiunt

464
Verti igltur

EPISTOLARUM
me
a Minturnis

Arpinum

verfus.

Conftltueram,

ut V Idus aut Aquini manerem, aut in Arcano.

Attice, tota
:

mente incumbe in hanc curam Tria funt autem j maneamne Arpini, an propius acceeft. dam, an veniam Romam. Quod cenfueris, faciam. Sed quam-

Nunc, mi magna enim res

primum

avide expedio tuas literas.

VI

Idus

mane

in Si-

nuelTano.

CicERo Attico Sal.

XI. "^r
riorem.

ON

S accepi a te duas eplftolas

:

quarum alteram
ex quo
:

Kal. dederas, alteram pridie

igitur prius ad fupe;

Noftrum opus
mihi
asgre

tibi probari lastor

civ^ ipfa

pofuifti, quae

florentiora funt vifa tuo judicio

casrulas
eft,

enim

tuas miniatulas illas extimefcebam.

De

Sica ita

ut

fcribis. Aft,

me

tenui. Itaque perftringam fine ulla conj

tumelia

Sicas aut Septimiae

tantum, ut fciant
filla

Trcu^es Trcu^oiv
:

ftne

vallo Luclliano,

eum

ex Q^Fadii

liberos habuifle

atque

-utinam

eum diem

videam,

cum

ifta

oratio ita libere vagetur,

ut etiam in Sicae

domum

introeat.

Sed

illo

tempore opus

eft,

quod

fult illis Trlumviris.

Morlar,

nifi facete.
eT?
if^o)

Tu

vero leges

Sexto, ejufque judicium mlhi perfcribes.

^vfm. Caleni
:

interventum et Calvenas cavebis.

Quod

vereris ne A^oXia-xfig

mihi

tu

quls minus

cui, ut Ariftophanl Archilochi

iambus,

lic epiftola

longiflima quaeque optlma videtur.

ft

mones
rer,

tu vero etiam
j

reprehenderes,

Quod me adnon modo facile patequs

a te ani-

fed etlam laetarer

qulppe

cum

in reprehenfione eft pru-

dentla

cum
:

ivyAVHo,.

Ita iibenter ea corrlgam,

madverfa funt, eodem jure, quo Rubriana, potlus, quam quo

Scipionis

et de laudibus Dolabellas
illo

men
ter
ejl

eft

loco bella,
in

deruam cumulum. Attaut mlhi videtur, ei^covHcc, quod eum

Illud

contra

cives

acie.

etiam malo,
f

indigniJJimuM

hunc vivere, quam, quid

indig7iius

niTrXoy^ctf^iav

Varronls

AD ATTICUM
tibl

LIB. XVI.

465

probari
abftuli.
:

non molefle

fero

quo adhuc
fcribendum

'HfAzAei^iov illud
;

non

Quod me

hortaris ad

amice tu qui-

dem

fed
:

me

fcito agere nihil aliud.

Gravedo tua mihi modiligentiam.

lefta eft

quasfo adhibe,

quam

foles,

Tite, tib

prodeffe Isetor. Anagnini funt, Mullela Tccrtd^x^^ et Laco, qu

plurimum
abfolvi
tria

bibit.

Librum, quem
Ta, Tn^)

rogas, perpoliam et

mittam

Hasc ad pofleriorem.

rS

Kof^KovTo^,

quatenus Panaetius
initio divififfet ita

duobus

ilhus tres funt.

ofiicii effe
;

Sed
;

cum

genera exquirendi
fit

unum, cum deliberemus

;

honeflum, an turpe

alterum, utile an inutile

tertium

cum
lit
:

hsec inter fe pugnare videantur,

qualis caufa Reguli, redire

pra^clare differuit
;

quo modo judicandum honeflum, manere utile de

:

duobus primis
ceps
:

de tertio pollicetur

fe

dein-

fed nihil fcripfit.

et ejus

Ego autem

locum Pofidonius perfecutus. librum arceffivi, et ad Athenodorum Cal;

:

Eum

vum fcripfi, ut ad me ra, Ki(pa,\cu<x, mitteret quae exped:o quem velim cohortere, et roges, ut quamprimum. In eo efl KccJ^jKovTog Quod dc infcriptionc quasris TTifi ri
Kci,Ts(,

TTifiitrcio-iv

non dubito quin

kcc^ikov qfficiwn fit,

qfficiis.

nifi

quid tu aliud

fed in:

fcriptio plenior, de

npoa-Cpcavoo

autem Ciceroni

filio

vi-

fum
per

efl

non
!

ctvoiKuov.

De

Myrtilo, dilucide.
?

quales tu fem-

iftos

Itane in

feram,

in
nil

D. Brutum Pompeianum non

:

Dii

iflis,

Ego me,

ut fcrip-

abdidi,

primo tempeflatibus,

quibus

tetrius

deinde ab Odtaviano quotidie liters, ut

negotium fufciperem, Capuam venirem, iterum Rempubli-

cam fervarem
AioiS-iv
Is

Romam

utique flatim.
^ii<rcJi.v

f/Av

cLVY^vdL^cUy

J\,'

vTrooi')^^,

tamen
:

egit fane firenue, et agit.

Romam

venict

cum manu
Quis ve?

magna
niet
?

fed eft plane puer.

Putat Senatum flatim.

Si venerit, quis incertis rebus offendet

;

Antonium

Ka-

lend. Jan. erit fortaffe prsefidio

tur.

aut

Puero municipia mire favent.

venit Cales, manfit

quidem ante depugnabiIter enim faciens in Sammirifica ATrAVTViTis et cocitius

nium

Theani
?

iiortatio.

Hoc

tu putares

Ob

hoc ego

Romam, quam

ToM. Vin.

n n

466
conftitueram.

EPISTOLARUM
Simul ac conflituero, fcribam.
Etfi

nondum

ftipulationes legeram (nec

die Idus

vdim

conficias.

enim Eros venerat) tamen rem priEpiflolas Catinam, Tauromenium,

potero,
fi

Syracufas,

commodius mitterc

Valerius intcrpres ad

enim funt alias, noftrique iamiliures fere demortui. Publice tamen fcripfi, fi uti veliet eis Valerius ; aut mihi nomina mitteret. De Lepidianis feriis Balbus ad me. Ufque ad iii Kalend. expedtabo tuas ligratioforum fcripferit.
Alii
teras
:

me nomina

deque Torquati negotiolo fciturum puto. Quinti

ut fcires

literas

ad

te mili,

quam

minus amari.
hilarula
efl:,

Atticae,

quem dolet a te quoniam, quod optimum in pueris eil,

valde

eum

amaret,

nieis verbis

fuavium

des. Vale.

CiCERo Attico Sal.

Xn. /^ P P 1
quidquam
fruflra
effet, 1

epiftolae,

quia perhumafia erat,

tibi mifi

ex-

emplum.
pridie Idus arbitror

De

Ocella,

dum

tu muginaris, nec
:

mihi

refcribis, cepi

confilium domeflicum

itaque
efl

me

Romas futurum.

Commodius

vifum,

me

iflic effe,

cum

id

non

neceffe effet,

non

adeffe

et fimul,
:

ne intercluderer,

quam, fi opus metuebam. IUe

enim jam adventare potefl etfi varii rumores ; multique, quos cuperem veros. Nihil tamen certi. Ego vero, quidquid efl, tecum potius, quam animi pendeam, cum a te abfim, et de Sed quid tibi dicam ? bonum animum. De te, et de me. *Hpa,KXi^iici) Varronis, negotia falfa me quidem nihil unquam
:

fic

deledavit. Sed haec et alia majora coram.

A D AT T

C U

B.

XVI.

467

CiCERo Attico
XIII.

Sal.

/^

CASUM
Sinuefrano

mirlficum

vi Idus

cum

ante lucem de

furrexifTem,
eft
fit

pontem Tlrenum, qui Arpinas, obvlam mihi

vrXoov o^i^cuvovTd.

veniHemque diluculo ad Minturnis, in quo flexus eft ad iter

tabellarius, qui

me
fi

offendit ^oKixov

Ego

ftatlm,
:

Cedo, inquam,

quid ab Attico.
;

Nondum
fatis

legere poteramus

nam

et

lumina dimiferamus
Illa

nec

lucebat.
tuis prlor

Cum
mihi

autem

luceret, ante fcripta epiftola ex dua-

bus

lcgi coepta eft.

fi

omnium quidem
:

ele-

gantiffima.

Ne

fim falvus,

aliter fcribo, ac fentio

nihil legi
te.

humanius.
nihil

Itaque veniam, quo vocas,

a^Tr^or^iowirov

modo

adjutore

Sed
re-

tam

mlhi prlmo videbatur,

quam

ad has
ifta

literas,

quibus ego a

te

confilium petieram, te mlhi

fcrlbere.
Nrjtrii e7r)

Ecce
-^vfiiyi^,

tibi

altera,

qua

hortaris

'^rccp'

^vifjiOiVTa.

Mif^ocvTcc,

Applam sTr' a,^i<^if ix^vra. Itaque eo die manfi Aquini. Longulum fane iter, et via inepta. Inde pofi:ridie mane proficifcens has
rabit
litcras

dedi.

Et quidem, ut
lltera?.

me

dimit-

terem invitiffimus, fecerunt Erotls

:

Rem

tibi

Tiro nar-

tu quld

faciendum

fit

videbis.
effe

Prseterea, poffimne pro-

plus accedere, (malo

cnim

in

Tufculano, aut ufpiam in

crebro ad

fuburbano) an etiam longius dlfcedendum putas,

me

velim fcribas.

Erit autem quotldle, cui des.

Quod
efi:,
:

prae-

terea confulis, quid tibi

cenfeam faciendum,
fe,

difficile

cum
fin;

abfim. Veruntamen,
latius manabit, et

fi

pares aeque inter

quiefcendum

quidem ad ncs, deinde communiter. Avide tuum confilium expecSto. Timeo, ne abfim, cum adefi^e me fit honefi:ius venlre non audeo. De Antonli itineribus nefcio
:

quid

aliter audio,

atque ad

te

fcribebam.

Omnia

igitur velim

explices, et ad

me

certa mittas.
hifi:orias,

De

rellquo quld tibi ego di-

cam

ardeo

fi:udIo

(incredibiliter

enim me comnec
effici,

movet tua cohortatlo) quae quidem nec

infi:itui,

n n 2

468

E P
mihi velim

T O L A R U
Igltur

M
audilTe,
iis

poteft fine tua ope.

pra^fentia

Coram

hoc quidem confcremus. In

Videor mihi
,

fcribas,

quibus Cenforibus C. Fannius,

fuerit.

M.

iilius,

Tribunus plebis

P.
re-

Africano, L.

Mummio.

Id igitur qu^ro.

Tu

mihi de

bus, qu3e novantur, omnia certa, clara. III. Id. ex Arpinati.

CicERo Attico Sal.

XIV. 1^1
1

HIL
falfa

erat plane,

quod fcriberem.

Nam cum Pu-

teolis

effem, quotidie aliquid novi de Oftaviano,

multa etiam
(tres
tior,

de Antonio.
iii

Ad

ea autem, quae fcripfifti,

enim acceperam
fi

Idus a te epiftolas) valde tibi alfen-

multum

poflit

Octavianus, multo firmius adta tyranni

;

comprobatum iri, quam in Telluris atque id contra Brutum fore fin autem vincitur, vides intolerabilem Antonium ut, quem velis, nefcias. O Sextii tabellarium, hominem nequam poftridie Puteolis Romae fe dixit fore. Quod me mones, ut
:
-,

pedetentim

affentior

etii aliter
:

cogitabam.

Nec me
-,

Philip-

enim eorum ratio et, fi non Sed in iflo juvene quanquam animi faefl, tamen videtur. tis, audtoritatis parum eft. Tamen vide, fi forte in Tufculano nihil enim redte effe poffum, ne id melius fit, (ero libentius
pus aut Marcellus movet
alia
:

ignorabo) an hoc,
alio,

cum Antonius

venerit.

Sed, ut aliud ex
kcc^kov,

mihi non

efl

dubium, quin, quod Graeci

nos

oficium.

Id autem, quid dubitas, quin etiam in

?

Rempublicam
Senatus
narras de

pra^clare caderet

nonne dicimus, Confulum

convenit
-,

officium,

officium ? praeclare

aut da melius.

Male

Nepotis
fcieram

filio

valde mehercule moveor, et molefle fero.

Ne-

omnino effe iflum puerum. Caninium perdidi, hominem, quod ad me attinet, non ingratum. Athenodorum nihil mifit enim fatis bellum v7rof^v/]f^ct, Graveefl quod hortere dini, quaefo, omni ratione fubveni. Quintus, avi tui prone:

pos, fcribit ad patris

mei nepotem,

fe

ex Nonis

iis,

quibus

AD ATTICUM
nos magna geflimus,

LIB. XVI.
judicium expcdto.

469

sdem Opis

explicaturum, idque zd po-

pulum. Videbis

igitur et fcribes. Sexti

CiCERo Attico
XV. T^OLI
putare, pigritia

l.

quod non mea mann fcribam. Sed mehercule pigritia nihil enim habeo aliud quod dicam ; et tamen in tuis quoque epiilolis Alexim videor agnofcere. Sed ad rem venio. Ego, fi me non improfacere,
:

me

biflime Dolabella traSalTet, dubitalTem fortafle,

lior effem,

utrum remifvero etiam

et reliqui

an

fummo

jure contenderem.
in
;

Nunc

gaudeo mihi caufam oblatam,

qua

et ipfe fentiat,

me ab illo abalienatum idque prae me feram, et quidem me mea facere et Reipublicae caufa, ut illum oderim^ quod cum eam me audlore defendere ccepiffet, non modo deomnes,

quantum in ipfo fuit everterit. Quod autem quaeris, quomodo agi placeat, cum dies venerit ; primum velim ejufmodi lit, ut non alienum fit, me Romae efle de quo, ut de caeteris, faciam, ut tu cenfueris. De
feruerit,

emptus pecunia,

fed etiam,

fumma autem
hoc quale
fit,

agi prorfus

vehementer

et

fevere volo.
^jtrooTrla.v
:

Etii

fponfores appellare, videtur habere

coniideres velim.

quandam
-,

tamen

Poffumus enim, ut fponfores neque enim illi litem appellentur, procuratores introducere
conteflabuntur
:

quo

fad:o,

Sed

et

illi

turpe arbitror,

non fum nefcius fponfores liberari, eo nomine, quod fatifdato debeat,

;

procuratores ejus non diffolvere

et noftrae gravitatis, jus nof-

trum

line

fumma
fis.

illius
:

ignominia perfequi.

De hoc

quid pla-

ceat, refcribas

velim

nec dubito quin hoc totum lenius admi-

niflraturus
faepe ov

Redeo ad Rempublicam. Multa mehercule a te TroKiTiKca genere prudenter ; fed his literis nihil pruden~
enim pojieay in prcefentia
belle ijle

tius.

^anquam
eli:

puer retundit
?.

uintoniumf tamen exitum expedtare debemus.

naixi

At, quas concio

miffa xnihi. Jurat itafibi parentis honores confequi

liceats.

470
ct fimul

EPISTOLARUM
dextram intendit ad ftatuam.
MfjJe <rou^edw vTroyz roiint,
;

Sed, ut fcribis, certiffimum efTe video difcrimen Cafcae noflri

Tribunatum

de quo quidem ipfo dixi Oppio,

retur, ut adolefcentem,

totamque caufam,

cum me hortamanumque vetera-

norum, complcdlerer, me nuUo modo facere poiTe, ni mihi exploratum effet, eum non modo non inimicum tyrannodtonis, verum etiam amicum, fore. Cum ille diceret, ita futurum
:

enim mea opera ante Kalend. Januar. nihil opus efl nos autem ejus voluntatem ante Idus Decemb. perfpiciemus in Cafca. Mihi valde aflenfus Quamobrem hasc quidem hadtenus. Quod reliquum eft, efl. quotidie tabellarios habebis, et, ut ego arbitror, etiam quod

Quid

igitur feflinamus

inquam
:

illi

fcribas

habebis

quotidie.

Leptae

literarum
ille

exemplum

tibi

mifi

ex quo mihi videtur ^ciTvXKct^

deje(ftus

de gradu.

Sed

tu,

cum

legeris, exiflimabis.
literas a te et a
:

Obfignata jam epiflola,

priores erant uberrims.

Sexto accepi.

Ni:

hil jucundius literis Sexti, nihil amabilius

nam

tu^e,

breves

Tu

quidem

et

prudenter et amice
haec,

fuades, ut in his locis potifTimum fim,

quoad audiamus,

quorfum evadant. Sed me, mi Attice, non fane hoc quidem tempore movet Refpublica ; non quo aut fit mihi quidquam carius, aut efle debeat fed defperatis etiam Hippocrates vetat adhibere medicinam. Quare ifla valeant: me rem dico ? immo vero exiflimatio. Cum res familiaris movet enim tanta reliqua fint, ne Terentiae quidem adhuc, quod folvam, expeditum efl. Terentiam dico ? fcis nos pridem jam conflituifTe Montani nomine H-S xxv diffolvere. Pudentiflime hoc Cicero petierat, ut fide fua. LiberaUfTime, ut tibi quoque placuerat, promiferam j Erotique dixeram, ut fepofiqu2e

commota

funt,

tum

haberet.

Non modo:
efl.

fed iniquiffimo foenore verfuram fa-

cere Aurelius coadlus

Nam

de Terentias nomine Tiro ad

a Dolabella fore.
intelligit
;

me

fcripfit,

te dicere,
fi

nummos

Male eum

credo intellexiffe,
intellexifTe
:

quifquam male

potius, nihil

tu

enim ad

me

fcripfifli

Cocceii refponfum, et

AD ATTICUM
lifdem pene verbis Eros.

LIB. XVI.
eft igitur vel in

471
ipfara

Veniendum

flammam

turpius

efl

enim privatim cadere, quam publice.

Itaque caeteris de rebus, quas ad

me

fuaviffime fcripfifti, per-

turbato animo, non potui, ut confueram, refcribere. Confenti

in hac cura, ubi fum, ut

me expediam

quibus autem rebus,

venit

quidem mihi

in
te

fum, prius quam

ciTe poflim,

mentem; fed certe conftituere nihil pofvidero. Qui minus autem ego iflic redle
Marcellus
?

quam

efl

Sed non id agitur

neque id

maxime

curo.

Quid curem,

vides.

Adfum

igitur.

CiCERo Attico Sal.

XVI.

JUCUNDISSIMAS
fcripfi
;

tuas legi literas.

Ad Plancum
fit
fi

habes exemplum.

Cum

Tirone quid

lote

cutus, cognofcam ex ipfo.

Cum

forore ages attentius,

occupatione

ifla relaxaris.

M. Cicero Cn. Planco Pr^t. Des.

S.

C noflri te valde fludiofum A'T T cupidum, ut mehercule paucos

I I

effc

cognovi, mei vero>

ita

aeque obfervantes at-

que amantes me habere exiflimem. Ad paternas enim magnaSj^

t veteres, et juflas neceflitudines

magnam
te,

attulit

acceflionem

tua voluntas erga me, meaque erga

throtia tibi caufa ignota

par atque mutua.

Bu-

non

efl: egi
',

rem demonflravi primum Buthrotium agrum profcriptum vidimus, commotus Atticus libellum compofuit eum mihi dedit, ut darem Cfari eram enim coenaturus apud eum illo die. Eum libellum
tibique totam
:
',

enim f^pe de ea re tecum^ quse efl adta hoc modo. Ut

Caefari dedi

probavit caufam

refcripfit Attico,

asqua

eum

poflulare

admonuit tamen, ut pecuniam reliquam Buthrotii

ad diem folverent. Atticus, qui civitatem confervatam cuperet^

472

EPISTOLARUM
fuo.

pecuniam numeravit de
decretum abftulimus
ris.

Quod cum
eft

cfTet

fadum,

adivi-

inus ad Ca^farem, verba fecimus pro Buthrotiis, liberaliiTimum

j

quod

obfignatum ab ampliflimis vi-

Qu^ cum

eifent adla, mirari

eos, 'qui

rem convenire
que folum
ego

quidem folebam, pati Casfaagrum Buthrotium concupiffent ; neItaque et

pati,

fed etiam ei negotio te praeficere.

cum

illo

locutus fum, et foepius quidem, ut etiam accufuas

farer

ab eo, quod parum conftantias

praefentium animos
:

confiderem
effent
:

et

M.

Meffallae, et ipfi Attico, dixit, ut

fme cura
(erat

apertequc

oftendebat,

fe

noras) offendere nolle

in alium

enim popularis, ut cum mare tranfiffent, curaturum fe, ut

Haec
illo vivo.

agrum deducerentur.

Pofl interitum
caufas Confules

autem C^faris, ut primum ex fenatus-confulto

cognofcere inflituerunt, hasc, qua: fupra
funt.

fcripfi,

ad eos delata

Probaverunt caufam fme uUa dubitatione, feque ad te

literas daturos effe dixerunt.

Ego autem, mi
plurimum

Plance,

dubitabam, quin et fenatus-confultum, et lex, et

non confulum
etfi

decretum ac

literas

apud

te

audtoritatis haberent,
j

teque ipfius Attici caufa velle intellexeram

tamen hoc pro

conjundlione et benevolentia noflra mihi furnpfi, ut id a te

peterem, quod tua fingularis humanitas fuaviffimique mores a

te effent impetraturi.

Id autem

efl,

ut hoc, quod te tua fponte

faflurum

effe certo fcio,

honoris noftri caufa libenter, prolixe,

efl

celeriter, facias.

Mihi nemo
acccfiit

amicior, nec jucundior, nec

carior, Attico

cujus antca res folum familiaris agebatur, ea-

que magna
cutus
efl

-,

nunc

etiam exiflimatio, ut, quod confe-

magna

et induflria et gratia, et vivo Cacfare et

mor-

tuo, id, te adjuvante, obtineat.

fic

Quod

fi

te erit
ita

impetratum,

velim exiftimes,

me

de tua liberalitate

interpretaturum,

ut tuo
velle,

fummo

beneficio

me

afFed:um judicem.

Ego, qvx

te

quaeque ad

te pertinere,

arbitrabor, iludiofe dili^enter-

que curabo. Da operam

ut valeas.

AD ATTICUM

LIB.

XVI.

473

CicERo Planco Pr^t. D

y

s.

S.

AM

antea petivi abs te per literas, ut,

effet,

cum

caufa Buthro-

tiorum probata a Confulibus

ftatuerent, judicarent,

quibus

et lege et fena-

tus-confulto permiiTum erat, ut dc Casfaris adtis cognofcerent,

Atticumque noftrum, cujus te fludiofum cognovi, et me, qui non minus laboro, moleftia liberares. Omnibus enim rebus magna cura, multa opera et labore, confecftis, in te pofitum eft, ut noftras
tu

eam rem

adjuvares;

folicitudinis finem

quamprimum
acflis

facere poflimus.
fi

Quanquam
Con-

intelligimus ea te effe prudentia, ut videas,

ea decreta

fulum, quas de Caefaris

interpofita funt,
fore.

non ferventur,

magnam
quod

perturbationem rerum

necelTe erat in tanta

;

Equidem, cum multa, occupatione, non probentur, quas

pacifque caufa acerrime
illa

Casfar flatuerat

tamen
tibi

otii

foleo

defendere

quod

quanquam hasc epiftola mi Plance, rogo te, et etiam

iludio,

idem magnopere faciendum cenfeo non fuaforis efl, fed rogatoris. Igitur,
oro,
fic

mediusfidius, ut majore

magifque ex animo, agere non poflim, ut totum hoc

ita agas,
ita trad:es,

negotium
tatem

ita conficias, ut,

quod

fine ulla

dubitatione apud Confules obtinuimus propter

et sequitatem caufce,

fummam

bonifa-

id tu nos obtinuifTe

non modo
et vero

cile patiare,

fed etiam gaudeas.

Qua quidem
illi

voluntate effe

erga Atticum, faepe praefens et

oflendifli,
et

etiam

mihi.

Quod

fi

feceris,

me, quem voluntate

facias te

paterna necefbeneficio de-

litudine conjuncflum femper habuifli,

maximo

vindum

habebis.

Idque ut

vehementer etiam atque

etiam rogo.

ToM.

VIII.

o o

474

EPISTOLARUM
CrcERO Capitoni suo
S.

"^T

U N QJJ A M
tuum.

putavi fore, ut fupplex ad

te

venirem

{Qd

hercule facile patior datum tempus, in quo

perirer

amorem exte,

Atticum quanti faciam,

oblivifcere

fcis.

Amabo

da

mihi

et

hoc

mea

caufa, illum aliquando fuo fa-

miiiari, adverfario tuo, voluifTe confultum,

cum

illius exifti;

matio ageretur.
fuos

Hoc primum

ignofcere eft humanitatis tuae

enim quifque debet tueri : deinde, fi me amas, (omitte Atticum) Ciceroni tuo, quem quanti facias prae te foles ferre, totum hoc da, ut, quod femper exiftimavi, nunc plane intelligam, me a te multum amari. Buthrotios cum Caefar decreto fuo, quod ego obfignavi cum multis ampliflimis viris, liberaviiTet,

oftendifletque nobis,

fe,

cum

agrarii

mare
;

tranliflent^

literas

milTurum,

quem

in

agrum deducerentur

accidit, ut

fubito
fuifti

ille interiret.

Deinde,

quemadmodum
iis

tu fcis, (inter-

enim,

cum

confules oporteret ex fenatus-confulto de acin Kal. Jun. dilata eft.

tis Caefaris

cognofcere) res ab

ceflit

ad fenatus-confultum lex,

qux

lata eft a.
ftatuiftet,

d*

iv

AcNon.

Jun. quae lex earum rerum quas Csefar

egiftet,

decreviftet^

Confulibus cognitionem dedit.

Caufa Buthrotiorura
reeitatum
eft,

delata eft ad Confules.

Decretum

Caefaris

et

multi praeterea

libelli

Caefaris prolati.

Confules de confilii

fecundum Buthrotios ; Plancum dederunt. Nunc, mi Capito (fcio enim quantum femper apud eos^ quibufcum fis, pofle foleas, eo plus apud^hominem facillimum atque humaniflimum Plancum) enitere, elabora, vel potius
fententia decreverunt
eblandire, efiice, ut Plancus,

etiam melior opera

tua.

quem fpero optimum effe, fit Omnino res hujufmodi videtur effe,
quorum
efe
5

ut fine cujufquam gratia Plancus ipfe pro ingenio et prudentia

fua

non

lit

dubitaturus, quin decretum Confulum,

lege et fenatus-confulto cognitio et judicium fuit, confervet

AD ATTICUM
praefertim

LIB. XVI.

475

cum, hoc genere cognitionum labefadlato, a(fta Caefaris in dubium ventura videantur ; quae non modo ii, quorum intereft, fed etiam ii, qui illa non probant, otii caufa coniirmare velint. Quod cum ita fit, tamen intereft noftra Plancum hoc animo libenti prolixoque facere quod certe faciet, fi tu nervulos tuos, mihi fspe cognitos, fuavitatemque, qua nemo
:

tibi

par

eft,

adhibueris.

Quod

ut facias, te vehementer rogo.

ClCERO
luit et

C.

CUPIENNIO
feci
;

S.

meque tuum phirimi P ATREM amavit nec mehercule unquam mihi dubium
ille
;

mirifice et cofuit,

quin a

te dihgerer.

obrem peto

a te in

Ego quidem id facere non deftiti. Quammajorem modum, ut civitatem Buthrotiam

Confulum, quod
ii

fubleves, decretumque
tios fecerunt,

fecundum Buthro-

cum

et lege et fenatus-confulto flatuendi potef-

tatem haberent, des operam, ut Plancus nofter

confirmet et comprobet.

Hoc

te

quamprimum vehementer, mi Cupienni,

etiam atque etiam rogo.

CicERo Planco Pr^et. Des.

I

S.

GNOSCE

mihi, quod

cum

antea accuratiflime de

Bu-

eadem de re fa^pius fcribam. Noa mehercule, mi Plance, facio, quo parum confidam aut liberathrotiis ad te fcripferim,
litati tuse,

aut noflrjE amicitiaei fed

cum

tanta res agatur Attici

noftri,
far,
fis

nunc vero etiam

exiftimatio, ut id,

quod probavit Cse-

nobis teftibus et obfignatoribus, qui et decretis et refpon-

Caefaris interfueramus, videatur obtinere potuifi^e, prafertim

cum

tota poteftas ejus rei tua

fit,

ut ea, qu;E Confules decre-

verunt fecundum Caefaris decreta et refponfa, non dicam comprobes, fed ftudiofe libenterque comprobes.
Id mihi
fic

erit

o o 2

476

E P

S
res

T O L A R U M,
gratior efTe poffit.

5cc.

gratum, ut nulla

Etfi

jam fperabam,
literis

cum

has literas accepiffes, fore, ut ea, qua^ fuperioribus

-,

a te petiiiTemus, impetrata effent

tamen non faciam finem

erit,

rogandi,

quoad nobis nuntiatum

fpe expe<flamus.

te

id

fecifle

quod
ut
benefi-

magna cum

Deinde enim confido

tibique pro tuo

fore,

alio genere literarum

utamur
fi

fummo

cio gratias agamus.

tibi

Quod

acciderit, velim fic exiflimes,

non

tam Atticum, cujus permagna res agitur, quam me, qui non minus laboro, quam ille, obligatum fore. Vale,

CicERo Capitoni

S.

tecum de eadem re agam faepius. Hominis familiariffimi, et mihi omnibus rebus conjundiflimi, permagna res agitur Attici. Cognovi ego tua fludia in amicos, etiam in te amicarum. Multum potes nos apud Plancum juvare. Novi humanitatem tuam fcio quam fis amicis jucundus. Nemo nos in hac caufa plus juvare potefl:, quam tu. Et res ita eft firma, ut de:

NON

dubito, quin mirere, atque etiam flomachere,

quod

bet

effe,

quam

confules de confilii fententia decreverunt,

cum

et lege et fenatus-confulto cognofcerent.

putamus

in Planci
et

tui

liberalitate

Tamen omnia pofita quem quidem arbitramur

Confulum comeffe

cum

oliicii tui

Reipublicae caufa decretum

probaturum, tum libenter noflra caufa

bis igitur,

fadturum. Adjuva-

mi Capito

quod ut

facias,

vehementer etiam atque

etiam rogo. Vale.

M.

T U L L

C E R O
I

N
L
I.

E P

T O
E R

AD ATTICUM.
L
Edit. Olivet
p.
1

MSS.
P'
1.

Q^-vf;

1.

4
5

fine

fuco

-^ d.

3
i^

II

amici

ac

4/ ^

6 praspropera prenfatlo
fatio

propera pen^

Boflji Qj^' 5 ettW 18 pofita -^ pofea

4^

animum
''^'

(cumfpatio)

19

nXiov

ocfdB-rifxoi

Q^Hermatena

Elui'

8 percrebrefcit Qjrebre/cit 12 a. d. Qjiti 15 putent. Aquilium Q^-i^ potentia qui

'vafina

illum

arbitramur Qjirlitraiamur 16 denegat Q_4' denegant

20 22 23 24

Vale

QJ^

d.

Figulo

4^ d. 4^ ^/

tam Qjtiam
rationibus
4^

detraSlionibus

2 ineunte,

ut 4^ menfe

juravit \> curavit

ij/

8 Saufeium 4^ Faufeium

2 lucere
5 inopes

licere
et opes

20

at

6
7

a.ouvonoy 4/ tiov^x.oi

5
3

26

QJ, d. Nunc 4/ Tunc

cenfeo

\ fentio

me

nemini

4/

mei ne minime

10 fore videatur 4^ ore 'videhatur 11 tum Q_4' '^ 14 adhibebimus 4^ adhibemus

2
1

27 quod 4^ qtiid Acutilianam Q^Acupilianam I

\ aci^i*

Uanam
e/fe 4^ talem effe

mea

4^ fnei

4
rt

voluntate

4^ de 'voluntate d.

25

24

Q^eras De A. \ erat Satrio Q^Satjro -^ Satiro

fratre

10 infigne

Q^
'''

mancip
diceret

4^ d.
4^ dicere et

3 ea 4^ d. vide 4^ d.

16

me

0^4^

27 et is 4^ ejus 30 Satrium Q_Satyrum

Satrius 0^4^ Satyrus 31 ventitet 4^ w/rtf/

26 tuique

4^ d.

7 proRcifceretur -i^ prefcifcerentur 8 Acutiliano 4^ Aitiliano o et 4^ ex

33 Satrii QJ)atyri 3 nunc 4/ fw 8 ab 4^ ^id 10 humanitate 4/ ^f/V/i ne contra 4^ d.

II ftatuerim \ flatueram 18 in te 4^ ntite

19 ofFenfior a 4^ ora 22 contendendum 4/ concedendum

ToM. vm.

Oo

V
1.

ARI
-4/

JE

LECTIONES.
PI.

26 laboraretur

lahorartt

10

28 ufucapi pofTe Q^u/uceple -^i fufcepijft 7 Rabirianam \ Rahianam 8 Fonteius emit H-S ccclooo xxx QJ\/ Fctuius emit xxx (cumfpalioj d. VIII QJ^^ad IIII a. 3 5 yvfjLixaiiti^yi ij/ gymnafio 20 Cicero curK eft Qj/. 21 L. Cincio H-S xxcd Q^CI. Cinlio XX. cd. (cum fpatiolo) 28 habemus QJ^abeamus 3 Acutilio i)/ J. Cutilio

27 Ac ^ At 28 idem Q_4 ei'^i'n 30 obiirmatior Q_4

3

affirmatior

II

iniquitatibus

']/

i equitalibus

4 funt ^ fint 6 mire Qjnirum

eji

12 Cicero Attico Sal. Qji. '3 Tcucris illa lentum 4 Teneri Sylla
Lentuluin

'4 Terentiam poftea

5 a

5 recufarit Qj}' recufarat 6 peti 4" p^tit

16 18 lentius

4^ nummum 4
Q^4

Q_4

'f

rem

tofl

eam

minimum
lenlulus

7
II

decidifle QjfecepiJJet

decepiffe

Cincio

4/ Cincius
I

H-S ccIoD ccloa cccc Q^t^ (cum

fpatio)
\>

H-S

cclii cclii cccc

12 Pentelici 4' Penliliei 18 efferimur 4 efferunlur >9 navis %}/ mavis

21 PrJEtor Q^prater 25 mando Qjnandat 28 Chiliufque Qj\' Thyrliufque 8 cum Qj4 cum facrifcium fervulK QJer^vilia 10 certo Qjerte

II conturbatior
hatior
I

Q_4

in fcrihendo contur-

quo

i]/

quod
vj'

Sofitheus

Sofiflhenes

24 Nimium QJ^imirum
27 Itaque
Idque

13 mors

-^ moies

5 Arcae

^r/i

yvfjiiXT-toi^yi
^jr/

4 gywnafio \
U^ty.TCkom

8 ego 4-

videbatur v 'videhantur alteram phafelo 4 ^. 9 fcribendum 23 4 refcribendum 24 fidelem tabellarium \ fidem tabella'
lariorum

lvy,(iX7noati

9 Cicero Attico Sal.

1

Roma QJ^ Romam

QJ,

25 pelledione 4 peUeiionem 26 eft notum 4 ^27 proficifcatur

caefis

12 allatam -4 ablatam 13 iturum QjJ/ miffurum 5 tam ^ jam 9 voluntatem 4 nsoluptatem

4 proficifcitur

c(ffi!

28

'vidum eis ad Sicyonem \ fcrenotiem

viftiniis 4^

23 noftra 4 'vefira Hermeraclas QJIermeradas imponas 4 interponas 24

e/aoev

13

3 quando 4^ ^uin 2 noftris d.

d.

27 typos QJypos 4 /'^oj 29 araatorem 4" amorem

10

2 rei 4^ <^prasgnas

9 lO
3

Q^ragnans

me 4
eft

^'

przepofitumque -^ propofitumque republica 4 reipuhlicee retinendam contra %}/ d. voluntatem 4 'voluntate pene 4 ^* non nimis 4^ nominis pravo "4 par-vo

Q^#/
Qj4
^**

tantum

Qj4

tamen

9 me 4y?
10 qua
parta II parta

4 par^va 4 pirala

15 cum Qjn 16 metuas -^ fperes 17 audet 4 'videt 18 Quin immo Qjjui nunc

>7 Lucceio 4^ Luceie >9 quidem 4 ^. 20 jalat QJa/let arbitrium Qjiherum

19

diffident

-i^

difftdeant

24 ad Qjid
arbitriitm

'virgines alque

ad
iis

25 idque ab his 33 neglefta

ifque

ab

injeda

23 allegatio QJ[f

legatio

fint 4^ fif

2S putabis

Q^

putaris

10 loci

lo(o

VARI^ LECTIONES.
1.

P-

1.
I

Anted. Qj7</ 12 Decemb. Q^Sepfemir.

1

9
(fup, Un, ah

serarii

Q^^' <^rari

al.

m. " Decembr.^*)

2 fugare Q_4^ effugare miles 9 millies

>5 iVc '7 Novi 18 Autronianam

-vj/

II

advocatorum

4^

advocatorem

16
^/

Antronianam
-^ cccxxxiii

9 ccccxxxvii Q^cxxxiia
22 lentum
2 + et O.^.
4/

23 Refertur 27 larTTiTi
'

4/

Referretur
t/A,Vi(ri

0^4^

J.

( cum

lentumfane
1}/

fpatio)

28 illum, illum
deftinebar

illum

28 diflinebar 5
I

33 nonnullis 4- nonnuUat

bonis non gravis

frigebat

d,

fummo
20
5

4^ d.

\ \

erigebat

nQJ^

d.
'vohis
4/

Fufius

Q^i.

Fujius

Fujius

nobis 4^
casteras

produxit
5

producit

7 Spongiam

Spogniam

Q_d.

6 Praetor
7
fe
ij/

ij/

Po. Ro.

19 fperarunt

\ fperant

24
te

inufierat 4^ injunxerat

5 quod >}/ y //(?</ ^/ 22 pingere Qj/epingere 23 pertexuit \> pertexit

25 Idem QJEidem 28 excitans Qjt exritatis

infedandis 4^ infe^andis 33 abje(flum 4/ objeIum 4 Maii Q__4, Maiis

Proxime Pompeium Q^-^ Proximus

Pompeio

21

24 utrum 4/ 'verum 29 tefte Qje/io -^ reSe 30 dii Qj/

32

9 aut metuendo ignavifllmi Qj4' 10 judicaremur -^ judicarentur 12 rempublicam 4^ repttblica 21 hoc ? fimile QJi^ huic fimile
23 caldis 4^ calidis z? feremus Q^ferremus 26 devorarat ^ devo^verat 27 inquam Q^quam 28 Juranti Q^jurati Mihi 4/ Immo

A^

16

2 vilitate
jani
-i)/

4' utilitate

d.

9 idem
I^I

Q^i]/

?Vm

convicium Qj\> commulticium: 12 convicium Q^ommultium 15 Favonii \ Avoni 18 fingillatim \ figillatim accidente Qj4' accedente fperaram -^ fperabam 27 fomni plenus -^ femipletius 30 in qua qua 32 Qj^ 3+ facit 4^ iftudfecit 4 TiZy.^n Qj^ d. (cum fpaiio)
5

22

aerarii \ trudo arari comifTatores 4/ omnes Jatoret 7

4 hirudo

juvenes Qj|' tuens

ludis 4" ludet
et

Qji

d.

10 comitiorum Q_/ comitiorum

15 Doterionis Qj}/ detenoris 19 magiftratus 4/ magiflratum
cujus domi QjJ/ cujufmodi haberent 20 Q^habitarent

Argiletani
edtfici

aedificii

0^4'

i^rguit eJani

Dccxxv

4<

DCCXXX
in

21

JEMa. 4< alia

7 venditat Qjvendicat 8 video Q^^' 'videro

petiturire Qj'^' peiitur

26 tam
|3

4/

tamen
4^ 4/

22 ut 4* ^^ 24 ante uiem QjJ/ ad 27 clo clo cb 4- d. 30 mimum Qjninimum (fed "

tis

ni

" punc^

hominum nunquam 3 14 pugnavitque \' pugnaviquS

18 notum
4^

omnium unquam

fubnotatur)
\a.xiitv

32 non
23
3

flocei

QJ^

noneloiifaiieon

pofuiftt 4^ pofui

nouum

Chilius

4^

Chlyus

23 in 4* d. 27 fic, uti -^ficuti I non Qjvero

5 Lucullis Q^^' Lucullus 9 Quid Qjr/

vindicavi Qjvenditavi 4^ 'vendicwvl

VARIiE
1.

LECTIONES.
P1.
-

23

12 uno in loco 4' una nilo 14 rcTFO^KAu. \' roto^ia-lcc

d. 26 jam ante ejus i}/ 29 cum cuperem -4/ concuperem 2 volebam 4- 'uolebant
-vj/

28

8 fint Q^//

24

12 Romani. QJiomani. quod erat quam oh rem judtcandam 28 dicis caufa promulgatum Q_ dicit caujam promulgatam 29 idem de Clodio. Au!i Qi^de Clodio
auti

3 ille i|/ //_/' ac difputatione

fed

>]/

a^

difputationem

29

Q^/ed

etiam
-4/

confpeftu

infpeHu

30
effe
I

'5 perfrui Q^pervenire 18 Kal. Q^XI Kal.

et

Q^^.

13 Atque 4^ ^/^ 20 The/Talonica QlTheffahnicam -^ Thef. faloniam

26 pervcnire Qjvenire 31 Edui QJfedues Sequani permale Qj>ueri malam

HeJvetii

24 28

ita

<p

ita

effe

QJ.

injurias effe tolerandas \> injuria

toleranda

6 jungerent QJungere 7 Clodiani QJHodt^

25

33 provincialium 4- pro^vinciarum ingenuitas 4* inlegritas I duxi 4/ dixi

7 II
difceffi -^'difceffu

31

29 etQJ. 30 quoque Qjjuod 2 putes Q^putas

19 hujus Q^fuis 34 tamen Q^ametjt

Quin Qj4'

^K'
4^ d.

20 non publicae

32

Ni{(ps iriXoiKa.

(p^.vm

QJ. (cum fpatia)

25 incommoditate ^]/ incomodatione 26 alienati 4^ alieni

29

diflidio Qjlifcidio

veftro 4^ nojlro

26

affuiflem 4^ ahfuiffem
4/ --vifum

20 24 27 30 32
33
2

Q^Joleta

rU TTOizi^' aMv>)V QJ. (cum fpatio) multum Qjnihi

Coffmius QJ^oJftnus nuntiarant Qjiuntiarunt
e

fum 5 vifus

QJ>

d.

9 conduxerant Ci_4^ conduxerunt 12 auderent 4^ lauderent

17 a

me

Qj/.

20 Quin Q^qui 24 funt QJ^ funt iamen 32 Rides ij/ i^/V^/ 34 tempus. Te fi expedari Q^^V '^w-

Pompeiano 4" Pompeio Qj4 d 4 Ac 4^ ^t 6 de 4^ ^d

a. d.

9 et 4'/'' 12 aut Qjt

*

14 jam
I

4^ d.

27

/aj expeBare qui-cum 4^ quocum

34

Meos

4^ In eos

loquar 7 colloquar Qjtlam

9 mera 4^ d. 9 defcendimus, 22 23 30 6
7
funt QJ. quae Qj/.

5 optimatium 4^ optimam 7 Rhinton QJPhjnton -^ Phjton 9 invideant 4^ invidebant

4^

catera defunt ufque

ad

epijiolam 'vigefimam

'3 Sicyoniis 4" Sicyonis 21 Q \ d. 24 non Confulatus 4^ d.

28

niedicinam effugit Qjntdicina fpe Reipublicae Qjinimo

efficit

26 Coffinio 4^ CoJJimio 30 Nunc 4^ Nam

35
labore -4 a]/ d. nos 9
S
d.

etQJ.

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edlt. Ollvet.
p.
I.

B E

n.
MSS. Q^-4^

p.
l(ocx3iX.i

I.

36

12

(XJocratis

I/ocrat!s

39

15 poft autem Q^PoJlquam

29 Moloni 4^ Miloni 32 Sicyonii Q^Sicj/om/a

33 attribuas Qjtt/ribuis 34 fi-^d. 3 vindicem 4^ d.

37

17 refcripfit Q.y?r//_/fif 18 illum 4- iUud

cum

legeret

legere

40

9 17 23 27 30

refraftariolo Q^refra^oriolo

indicarunt Q_-4/ /Wfflraa/

quod 0^4'
defcribere

$"'
>]/

deftribuere

9 deceflu Qj^ acce/fu 12 conferventur -^ con/ernjetur "~" et ad me perferantur \ d. 16 tocullionibus Qjocullonibus

nibus

-^ tocuiio"

excitarem 0^4" exercitarem

34^6 0^/^.
38
2 fe petere Qj/. ^feepe 3 dixi efle 4' dixijfe

19 Ei nos videmur

(><

Q^^

d.

(cum/patio)

4^ 'videmus

20
2

Yli^Kfwi^ieuuv in

Q^^'

d.

plebeio

4^

plebeiorum

item
1

5 fimilibus -^ /ublimibus 9 tribus Qj4 ^ /'"/^f

introifle 4^ interiijfe
Q__4/
/<jVz

extruxeram
%!/

acervum

alteraium
4/

extraxeram

22 a quo Qjodem -4 eo 23 Procilio QJProci/Iio

et Q^y.cJ

5 efle

Qj4

eji

24

credes, leges

haec

0^4^

^erfdes lege

II

cum

iri 4/

quo iniri

hac
tum ^5 cum qui me
4^
4^

15 deduceremus, qu3erit Qjl/ ^i^'^''^^'*^*' is quarit 17 novus patronus QjiJ' ''^^''f /''/''""'/

quin

20 fateor ^ /atere 23 eos 4* ^''' '^'^ 29 provifum 4- /'"^'i/a' 33 confervatae, Reipublicae

re/publica

28 Vinio QJ^ Vim 29 ecquid -4 h^ec quid

4*

4^ re/^rf/a

39

9 mulli

Qj^

multi

30 cogi 4/ coegi 4 valeas Qjvideas iialeas 7 K. Atilio QJJatilio 4/ Hacilio condonatum -^ conde?nnatum 12 Cyrus aiebat, radiorum ^tx^puG-in Q_
4" girus
a-iii

10

fint

Q^/unt
20 5

aiebatur idiorum ui^ixipx-

Q^^' alii 17 Equites Qj4 ^^fwV/ 21 in 4^ '^' 22 Confules QjV fe;j^/fj

alia

ir.oin^tv

Q^^'

^-

(cum /patio)
"i^

23 aut

-4 at

42

na.rocTa.a-i';

mea
4^

QjtKTcix^irti tnt
d.

d,

26 28

ut Q_/j'.
ita ut 4^

5 laudefquc

laudemque

ToM.

aut VIII.

g<5-oy-gar<*{

Ppp

9 7

VA K
p.
1.

JE

LECTIONES.
P1.

42

9
i^ d.

'

46
7 curiatas Qj4' curiates

II Balineum
(piXorif^lx?

i|/

Balneum

Qjp<AoAey<j

w/ ^i>\o^eict;

9 primum 4^ ^ 1 1 opima Qjv}' optima

\.z

At QJ_^
20 Titinio Q^i^ Ticinio 26 Syfpirae Q_^Syripia 4'
Sirpice

Pifaurenfi, an epuloni
renfia Neptiloni

0^4^

Pifatt

conditione 4' conditiones 29 Bonae Deze nj/ </.

fit,

13 jejuna, zc \jejunata ac bella Qjabella

4 refervatur
8

4^ refervantur

fciri pofTit

^fcius Jtt
deleSIa^vimus

15 potes Q^poteji
1

30 deleftabimus

>]/

Accedat

Accedit

43

2 defciverim -^ diwferim

21

jam
y.x^

ij/

/w;
(p^in

4 aliquod

4/

</.

28
nimisjim

QJ^

d,

6 minus fum

7 jam \> d. 3 devium ^/ demum Philotimo \ Philotino adhibeas Qjit adhibeas

47
1

31 Quintus cId ccIco Iddd 0^4^ f<s (cum fpatio) nunc Qjion 32 Terentia Q_^/ Tereniia -^ a Tenntia
1

H
23 26
3'

Amalthea
nos 4^ hos

vj/

Amaltheia
fl'^a

15 Vettium i|/ FeSIium 22 fatietate \ focietate

Aioiefyieij
IliS>kV^a.fji.Xi

16 persque

4^

/'^*

iXKKrnriTtf^iSi -^ d,
ayx^^rictt

Qj/.

30 deferetur

-^ defertur

eft Q^i}/ hercule eji

44

lopdtii? 4/ d.
1]/

48

22 delicatum Qjieligaiutn -^ deJegatum 23 a. d. Q_4' ad 24 a IV Q^^' '^ "IJ -^" 26 aut 4^ autem 2 Si vales, bene eft Qj4 '5'^?/'

4 parentur

pereant

4 elicerem
5 abdis
'vidett
4-

4^ ^*

5 Gabinio 4' Gahino 8 Vide levitatem Qji^

addis
purijjimis

cimtatem

7 fieuTi? 4" /Sowt;;

11

lO
II

tpiXea-aip -^ d.

putiflimis
fi

-i^

eft

QJ. 4//
i^

13

^-j/^*^

vellem Q^ fc 'vellem 13 Curtio QjCutio

H
5

num
fiat
:

nunc

et

^ fratre
"^-

W)

c^oXiJj 4^

14 confulari ^^' conjularil 16 in QjJ/ 21 vEliam 4^ <7///J Cceliam 22 Csciliam 26 nifi ^'/'^
(?".

Q^

45

25 Antii Q^i|/ Anti 30 Tyrannio ^ Tyramno 31 et Q_^. tam Q^tamen Anti 2 an Anlii

29 quidnam 49
1

\ quid etiam
tum 0^4^
cogitat tantim-

veftiant 4^ nefciaut
vTos,

4 cogit
7

tH7rXf/.vner^cii

QjlfAVVfffBui

Q^

12
nimirum

a. d.

Qja^

4 Duumvirum me Q 4^ ^.

0^4"

'^'/a

19 cum Q^quam 23 fimus Qfumus

Antiatium 4^ Antiacum fint Q^funt unum efl"e falvum Q^^' vivum gium 10 non licet 4^ /'^i^'
II
taedet 4^ ^^^^t

24 a

ij/

</.

50
efi f<$-

12

Tfrix,^'

{^
d:

<^<r&<t<

Q_'4'

''

(<ft^

Jpatio)

14 Cura -ip et cura 16 plebeium Qj}' ^?'^.//'

17
eft

Qjl/

12

Theopompino Q^-^

Theopomponio

46

17 ecqua Q-i^ et qu/s 18 quid ? Q^quod in 23 quia Q^4 qui 25 Publio 4^ Publin9 eo 4^ dI
5

22 Appiam Qj4piam
1

fe

0^4

fuaves 4^ d, Antiati ]/ y^//o

51

2 Athenione 4^ ^themone
3

Theophanis Memmiique

vj/

Thscpani^

me

4<

<^*

Mmmiqui

VARIif:
p. 5
I.

LECTIONES.
p.
1.

convlvii iftius ua-^X-ySs

tuis oiriuyisi

Qj^

conviviis

56

13 confolatur Q^i}' ''''^^//r antea Qante

5 KcpiXo^o^o-j
i}/ /.

5 facile 4' J.

(cumfpatio)

19 vacuum
hac etenim

;rTaff-<j

Qj^/ <vacuus fum,

phocis

defedent ij/ dtcejferit 10 habebis ij/ habebit

2

ille ficut

22 e Qj'*'
adfretata
ejl

-i}/

<'.

civis

4'

^a/j
eft

15 deleftata
tu eis

tuis

Q
>}/

Alabarches Qjirabarches
thes

23 expifcere

Q^i}/ rf//>/ffr^

i}/

Arahar'

52

20 ad epiftolas d. 23 Formianum i)/ Formiano 28 qui /

v}/

fremitus Qjfifirmitus
%}/

24 geram
2
5

ut foles Qj}/ d.
4' xjjJsjaov/Jt

ic7iaific.tiiix.e>

afFeres Qjidferre -^ afferre

:

aliquid

Q^geram

aliquid

30 Divitis
15

Di^vitiis

57
1

8 7 21

Tiy.oiioi

^ Y,iioTi
Qj-oot////.;

At Qj}/

tf^

12 conviciis

22 Vide Qjvides-\/ Vidi 24 hi %}/ <^. 25 probem ? -^ prohi

S3
'veritas 3 varietas 15 feu ruet, feu eriget Q^/ervet -^ feu

Hac tamen
quo

Qj}/ Attamen

aliter 4^ qualiter

ruet

22 atque 4^ <' y<' 23 caute Q_4' rele 25 libet 4^ licet 29 pra;fidii 4 prafdia
31

54

26 pahliams -^ pub/icanos Primo 4 Primum 6 Primum Proximum

-i}/
-v}/

adfim

4^

</.

58

4 quidem QlJ^ equidem 5 egove 4^ f^i ^

12 ac mitto Qjidmitto 16 contentionefque, quDe
nefque
4^

7 familiari te 8
1
1

iri

>}/

\ familiaritate
homines
>}/

CQtttemptio-

12 hominum
3

^}/

abalienetar
>}/

altenetur

20

6 veftigal

njedigali
f(;g-/V

Q^falutis perseque 23 Q^^}/ denique

faluti

19 cogitet
21

t}/

A^

yg(rj

<pii<rK,iTi

^ag/3j 7p

"v}/

Aav*<a( (pvc-iirtlpofSeiX Te 22 adduci Qjzddici

59

25 putaram 4^ /''''f 28 amores Qj}/ amore 31 caufa 4/ f^ 2 eft Qj/.

9 eft 4/ etiam 21 inimicus eft ^/ d.
1

hoc QJyac
23 [tQJ,fi

24

intercedi

Q_^^}/ intercedit

24 ftudium
31
vellet

1}/

^.

55

28 quid Q^i}/ quicquid fi Q^^>/5/ 29 Sampficerame ij/ S ampficeranie 30 te i}//,? 6 profedlo 4' ^reperirem reciperem 10 videatur Qnjidebatur
>}/

Qjijokt
>}/

32 nunc Q^^' non

60

Certi fumus aut 4^ autem

CertiJJtmus

perfidelem

4^

per fidem

enim

4'

rf'.

6 Hic 4^ ^of I 2 pofTum 4^ parum 14 mihi 4/ /'^'/

ut video i}/ <z;e/(7 quid i]/ quicquid 23 Republica Q_4' ^^ 25 otXi^yiyo^ici^i -^ d. (cum fpatio) 28 in re 4' d loquantur QJoquatur 12 Archiiochio -J/ /^'?T/^//o^/o
5

17

20
21

fcribit
confilii

-i^

fcrtbis
confulis

21

56

23 re ^//f 9 Dii immortales Qj}' 10 a. d. Q^^zi

i

(^.

61
!

12 conferemus Qj}' Neque > immortaUs

philologia;
-4/

deflebimus

defevimus philofophia

f''A'*'2'K^

Q^t}/

Neque

13 diftulit 4- defitit 14 ncc 0^4^ et

et Q^-4/>'

Ppp

7 8

VARIiE
r.

LECTI0NE5.
P-

6z

20 eflet 4^ ejf 10 fpeftaculum ^fpeculum 3 lalyfum 4' Alyrfum nequeamus ZI nequeant dilexi, nimis \ dileximus 23 pareat Q^arcat 25

66

6
8

fe 4, ^.

10 14
1

Q^
qui

Haud QJ/ Q^ 4^ C

J.

ejeftum Qj4' deSlum

a.d. III Id. Maii

QJ^ ad

ili idus ditr

8 ut 4/ aui

26 res fe 27 Quin

\ fefe
Q^-ij/

19 Gabinii Q_4' Gabini

20 conftabat
23

4^ conflat

32 fe 4//^^ 35 periculofum

emififfet 4^ emiffet

4' periculunt

contra Qjvj/ eum contra

63

li

certe 4'

<^.

17 et 4^ ^' 28 ei 4^ <^' 29 facimus

67
-i/

27 Curiones 4^ Curionis 12 indicium 4'i'^'"'w

1

facinur
4^ ^-

17

fumma 4^ d. quam QjiJ' ?<*

64
12

in illa^'

'^^

Unum

3 totum 4" 18 tempus 4" ^

velim tantum

68

8 ea

Qjam
4^ ' ^aiZ
4^ ^'

quam

ig infortunatius, nihil
Sampflceranum

6s

Sampficeramum

4^

20 eft Qjl' ' 26 Numeftio

4^

Munefiio

6 pofrum pofem 10 certo (Xjerte noftrae 0^4^ ofer 21 animorum 4^ amicorum

Q^

27 item, atque 4^ itsmque 2 apud Qj/. 6 mihi 4* nihil non quo faceret, fed ut faceret Qj^.
4^ fed ut faceret

27

x.f>,ivo-iy

Qj>|/ celtritatem

30

aditu 4^ auditu
ille nofter Qji|/ nefier

66

infinuatus in tamiliaritatem^^^wT^w
atque familiarilate

tS Qj/. Hortalus Q^^' Hortatus 9 21 nos 4^ '^r5f

22 coram
eji

4'<3''.

congreffus 4^ congreffus

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p^
1.

IIL
MSS. 0^4.
I.

69

8 fententia

\ fchntia

70

10 6g
I

i^ d.

16
17

Sicas 4^ Sicc<

Vibone
4^

4^

Jubone
.

70

haberem Qj/. -^ fi reile halerem Autronium 4^ Antonium

fi

te

16 alata
1
1

ablata

5 in oris Luc. Qjiaris luc,

3>/.d,

correftum QjJ/ confeSum ultra QJntra.

VARIiE
p1.

LECTIONES.
P].

70
71

20

et qiiod

vj/

^-

76

Melite ^ Melitee Thurii QJ^huri ^ Turi 9 12 in eis 4/ meis 16 Cyzicum Q^yricum meos meo
-vj/

ecquis cx tamQjt amplo

extemplo
2

eft 4^ /a/fl-f

quis

Qjextemplo a

tattx

tam

QJ.

17

fuftento

Tarent.
a. d.

^ fuftinto \ d.
11

3 parietes 4^ parentes 4 nunc Qj4' 0 5 aut 4^ ut 21 Kal. 4/ d'. 29 objurgare 4^ ohjur^ari 7 proponi 4/ preeponis.

(Xjid
-^ d.

XIV
et

72

Qj/. 23 2 fed^|./f devorterem Q_Jivorterer Autronio QjJ/ Antronio

divorter

9 oftcndis 4/ cffendis 12 medere \ mederi

3 iratus Q_4/ f/ iratus 15 exciderit 4^ exciderint

Natura habitanti mihi ij/ 16 luftum "4/ /ofKOT

4/

Nam

^/ //^/7

20
21

fignificarim

QJ^ fignificarem

Dodona

tamen Qj^fi donatam ui

18 cujus

>}/

ejus

9 23 expedlemus

jaxn 4/ ^^

24
\>

re Q_^. Thefialonicas 4^ Theffalonice

expetemus
i|/

78

24 aut accedenius 27 quo -4/ d'.

28

ut accedamus

fcio "4/ ;;^;o Brundufii Q^ Brundifti , proficifcent "4/ Brundufio proficifcens

S neque Q_4/ meque 10 acQj/. >7 paululum \ pauhim9 exitium 4^ exitum.

20 perferentur 29 etfi Q_4/ et

iis

^ perferuntur

73

2 Brundufio proficifcens
3

Q^

d.

non
eflet

-4/ <^.

4
1 1

eft et

Qj?^ 9 magno opere Qjnagnopere

a. d.
4'
'

79

me meas Qjnea Qj-emorare Q_// Qj^fuhiti

QjJ/ w^/j

remorari

7 vcni fubito

12 altera

audiri Q^a]' audire

poftularetur

%}/

poftularet

80

4 quo

tJ/

f'

18 Phaeto Q^Pheton 21 nec 4' ^

25

10 adhuc 4^ adhunc >4 et rogas \ d. S aliorum 4^ malorum. Csteri 4/ Cateros 9 Axius 4/ anxius ejufdem \> ejus
21 eo
4/ <^o

27 impendere 4/ ^. 30 Hypfaso \ Hyfao

24 abundabas

4^

ahundas

74

4
9

inconftantia
dedifi^es
4/

4/ conftantia

perferri 4/ proferri

7 proditi fimus

\ prodiiSli fumus
'/.

\ ijidifies
Maias

16 Jun. 9 et

26 tanquam 4/ quantum tanquam 27 eflV 4/ ^. 28 cogitares, id 4^ cogitarem, fi-

Idib. 4/

30
31

liberali

liben

24 potui 4* potuit 26 aut Q_/ 29 liftores 4/ iatiores 30 avelleretur 4/ evelleretur

75
2 fuftentant

unus

4/

munus

honefie 4^ d. 32 aut 33 viveremus 4/ 'vinceremus

34
81
I

et 4^ /^

^ fuftentent

5 ejufmodi 4^ hujufmodi 7 hasc Q_4' hac omnia 8 nos 4^ d. 10 fin \> fint II tempore -^i genere

quaero Q^^' quid ^'/V

qttat

6 i em \ eidem 10 non mtiUo 4/ meum

5 prascipere 4/ percipere 7 in quo ipfo Q^^. 4^ qtto ip/a20 ne referri 4^ f i'^ /^W

5 illorum 0^4" 'ftorum

V
pI.

AR
:^/V

JE

LECTIONES.
P\.

81

21

Quomodo
iis,

-4/

87

7
1 1

22

quos

-^ is, quo

82

24 poterintne Qj]/ />/7/ff* 34 te 4' f quoniamque Qljjuoniam cum I

doquidem

cuicuimodi Qjcuicuimodo
12 VI
-^ 4^ VII

Ego 4^ IJit incipit m^va quam Qj/.

Epijfola

\>

cujujmodi

quan-

Dccemb. \
16 22
a, d. a. d.

15 Ante d.

Q_Ad
Septembr.

4
6

meos, meis (^meofque

fi

-^ meit

Qjid

afflidos

-4.

d.

Q^d
\ potefi
-^

I 2 exitium 4- exitum 13 fufcipis %}/ _,///'"'

23 putes 24 etiam
25 amore

jam

htec

14 omnia
1

i]/

^.

4^ ^(^re

perfcribas

rejcrihas
-v]/

tuarum 22 veftrarum Qjiojtraiufn non aliud aliquid. Si Qj|/ Nam Ji yT 23 fin 25 quod Q^qu/e

88

26 potius \ prcpius 27 novis 4/ nofiris 10 abrogatur, quo non

quo modo
1 1

Q_-4/ abrogaretur

cum

Q^^' ?'^

27 idque Qjlfaque 28 ut putabis Qj]/

1
</.

4 derogare

erogare

83

29 Sept. 4 Eo "4/

4' ^pril.

g-o

Livineius Qj4' w/V7

tum

-4'

<^a^
"4/

quodve w/ 16 Q^ obrogavit muka;ve E. H. L. N. R.

ei Q^-^/ yao<;^

15 S. F. Q^fine fraude

abrogavit

d.

Qj4'

"^-

fit

Sextii

.9^/?/

Qjmult^
Liviui
tuj)
4^

ut fit eh

Atque

atque (cum fpa -

9 Livineii
17 Tantum

Q^-4/
ij/

multa

ut fit

C. H.

M. R.

Tanlam

Atque

84

19 vereri Q^-4/ 4*. 26 fimul ^Jimulac 2 jaceam \ jaSlam

9 16 18 19 22 26

Quoad
et

Q^-4/

^cfl'
ut Jaltem

ad falutem Q_4'

fuftentabo

4'//?f/'2^i!'

Ero Q_4' ^age

ago

ig alicujus 4^ aliquovis 23 a. d. Q^ad 26 uterentur Qj\' d. Ut Ninnium QjJ/ Aut nimium 29 iidem Q^^^ ^^ 'V^f 30 fuerint Qjf^ Juerunt 3 I eft curandum 4^ non eji curandum 32 libet \jubet
33
res 4^ r^

lideles

Q^Jdelis

85

cum

literis^/ d.

89
Pomponio
4

86
3

7 F.

\ Jratri
^/ 4/ ^.

25

Fadio

4^ /'^/0
4/

Vifellius

r.

/V^///ff.f

Pomponiano

4 nam
omnejque

Sextii

\jam

Sefi

16 ama;niflimis

12 obteftorque
eft 4^ ^-

4^ ohfecroque

tuoique omnes Qjmnifque adhvTtere 4^ cohortere 4 1 2 cafum 4^ caujam 26 fimus ^ Jumus

90

30 qui 4^ et qui 6 populum 4^ /<'//<'.? 16 Jam his 4^ /'f

17
fit:

%%

afFert 4/
4^

S7

3 meis

^ri/

4 cum

5 quas

lufln, tum QJuSlu Q^f/ fuerunt Q^Juerant

22 27 28 10

erat Q^fi erat amiferimus 4/ mijerimus

me

Q^d'.

perfpicio

Cicero

QJ^ videbo QJiac

projpicio

Epifiola deeft

\z mei

4^ meii

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
PP^-

E R

IV.

MSS. Q^-^
.

92

fuitqae Q^fuit (ut vere fcribam) te 4^

94
^^ i'^/'^.

Scie-

13 adjungit Q^-^ '^'^''''V 16 MefTu Q^MeJala \ Mcffa

ya<i/ 13 nunquam 15 juventuti Q_;ubent ut in
v|/

bam

te

95
obfervantia

nec etiam
etiam propter

Q^\

ac

jubet ut

meam

in te obfervan-

tiam
potius Q_\|/ totiu! timoris Qj4/ rumoris

nojlra

deberi QJ\^ debere 18 Plebis fcitu, \% Qji^

ei

plebefcitius

QJ^

et

difcidium

-vj/

dijjldium

populi juffu, aut plebis fcitu Q^po'

3 ad cuniulandum 4 aut ij/ et

>]/

\ accujnulandum
2
1

amplexum complexum 16 tuae ^j/ ^"^^ '"'*' 9 forenfem \' forenftum 21 optaramus 4/ optamus

pulusfve ut plehifciiius 4' populus fua ut plebfcini Areae mi Qjira emi i|/ arts mihi

23

Tum \ Cum
locaflent

24 nuntiat Qjtuntiant
27 infimi Qj^' infrmi

93

Nonas Qjzonis
96

30
3

orajfent

9 prsfto \' profelo 12 gratulatione celebrata eft Qjj/ d, diem Qjiies 3 cum Brundufii effem Qjl' '^*

Tum M. Qjum

L, -^

Cum me

5 ftatuturos <]/fatutos S cupiit Qjupit

12 Serranus

interceflit.

De

Interceffione

16 feci \ fecimus 20 ipfum ipfum fe inimicos ee 23 et plaufus S^ plaufus 26 Non. Septembris \> Nonarum Sept.

Q^Serranum
14 locari Qj\f
15 qu3E Qjjua

intercefforem

Serra'-

Q^

nus intercejfione
locare

34

poffe 4' poj/int

94

Afranium \f Eranium Faftum Faflus

-vj/

97 4
6.

21

eft

"vj/

^^
confulto-

fenatus-confultum Qjenaius

cum

-4/

d.

26 illiberaliter 32 mi >]/ w
33 pennas
fi

; te hberaltter

continuo Qj/. populus d. infulfo Qjmpulfo

>}/

-^

pinnas
prjfent

nft polle, aut 4

Q^-4/

plaufu Qj^ecreverunt dederunt 7 9 nominavit ij/ nominaverit

\'

plaufum

7 lucornm Qj4/ locornm poftulabant Q^-^/ utilitates

labant

mea pofu^

10 ad

^.

12 Meffius QJdeffala

iWi^

10 alienum 1 3 ego nec

4
4

aiienorum
igo ne

VARI^ LECTIONES.
I,

p.
</.

I.

97

4 non J/ 18 nunc

101

v]/

^/V

H
?

13 a Vettio me qui Q^^id

QJ^

aut etiam

20 Te

Q^vl/ d.

me
fi

(]/

<?'.

expeftamus ^ expenamur 22 te certo Qjerfe 23 mea Q^4/ f

25 verum ut \' fed ut 'verum
.98

omnium

vj/

d.

12 occiderit \ occiderint 16 Tertii Q. %|/ M. 7V/// 18 dia;ta curari %|/ (J^/a ^/ accurari

Ille >^ /;//^

0^4/ fed 16 Sed Q^fmis fed 9 me afinum germanum fuifTe: fed Q_^v}/ wf. y^ /7KW geram manum fufet 25 fittybis Q^ffcrihis ///0 30 nullo
;
vj/

31

immo

hercule

Q^^
vj/

mehercule

102

20

praefens trudi (Xjefer^vari Acidinos 4' Sactdinos

-i^

'videri

aliquo deorum aliquid eorum fervitutem 'uirtutem

vj/

frueris

21 eam quje Germalo Qj]/ meamque Ceramio

nomine QJ^ fueris nonnt

]/

8 ne dolere

quo dolore
-vj/

9
II
^r/j
}/

libeat Qjibet
o^TT^^o! C,^j/.

ri^c/^f/

23 eduftis

QjiJ/ deduSlis

( cumfpatio) \>
ingratus in
'voluimus
te

atXom

26
28

acres
fe in

>)/

ingratus

-4'

notiflimos

mtiffmo

TOtyo) Qj7ry\.irrjt

Qjx
rf'.

noluimus

<]/

31 Oppio Q^Appio

32 tu^

99

fuper temerariae Appii 4

2 fe per

13 Reliqui vj/ Reliquia 16 confirmabis confitmahimus '9 meliufcule Lentulo effe Q^melius P.
-v}/

lemeritate Oppii

Lentulo 4/ melius

qua

Lentulo

ejfe

5 Mi!o in Qjv|/ M/7o/;/ 6 media nofle (Xjinte mediam noQcm

23 videor Qjvideo

26 oculatior QjJ/

occultior

7 deledlas Qj4' dfeSlas 3 XI Kalend. i]/ xii Kl. Janitarii

comitio 7 convicio Q^lantema laterna 21 \ alanterna
-i]/

fatisfaflio Q^fatisfacito -^ fatis facete

28 Lucceio QJ.uceio 32 Veftorio Q^-vJ/ Vefcorio

liberalis

Q^Uberalis nihil

ihnte^piTifa

Meo

confilio Qj>]/ ^o confcio

4^ lihera/is nihil ocv-cu^o-ng^ttv

24 mitto t]/ mittite ipfo Milone Q_y. 25 puto 26 fe inter viam \' fentitur 'veniatn 30 quam ij/ ^.
3 liberalitati QjV liberalitatis 32 eflet Qjv|/ ejfem 100 2 tertium \ quartum Hic incipit nova Epiflola 10 Perbelle

103

Nihil
niera

ihy.MzoTt^tiv
-vj/

Qj4/

d.

meram monftra Q_/// monfra

4'

noftram

Dii iiati 4' durati conturbare 4/ conturbartt

i^

'offini

Qj)*>i8
vj/

r:;

4^

'^*

^B'tfX,taiaiv

</,

in

Q_^vJ' d.

12 bibliotheca Qjnbliothecam

>4

adminiftris -^ adminiflres
]/
>]/

civis Q^cujus qui quidem , . . Tibi nummi Q^'^' ^uid quidem tibi nummi ? Puhlicum 10 Publium
vj/

18 Piliam
emifti

Pilaim
'venifii

19 22 amas i}/ a?nas, cura zw^ /a^ /f^f 24 mea legi

v]/

improbs ; quanquam qwnquam

eris
vj/

Q^4

improbi

12

erit

4 incredbilis de Laterio.
bilis.

Q^incrediet

probarique,

quam

a te 4^ prohari,
'O
4'
t^ts

de Laterio

quee quantiS

;wJ9-a)

Q^^. (cum fpatio

in

26 exemplar vj/ exemplari 6 refipivi. Dices, ea te monuiffe lOt

ipfius 'Judices ea tenuijfe

marg.
fjiij^tiHi

"

is autetn fabuiam^

vf' fxtiB^ey
4/

16 amabis
licet

amabit

8 ne qua mihi Hccret 4 ^'^que me d. (cumfpa ioj 10 VTToB-tff^ fcripfi ; erimus \fcripfimus
>]/

Nam de raudufculo chinam perandufculo de raudufcolo -^ peraudnfuU

tyrotarichi.
tyrotari

Q^

1 1

VARIiE
p7
1.

LECTIONES.
p.

L
6 biduum QjJ/ /</
8
Pilia 4/ Pf////,!

103 ZO

fiiyfl

V^jjf

Q^ftfy* "'fs vpiv

107

104
28
2

24 quietius
"Et;;
-4/

-^

qui

et ejus

alfius (X^jaljius
olxoi Qjvj/
</.

U
(cnm fpatio)

ante diem

Qjid

26 mens

///

XXVII 16 ante diem Qj<l> ad

4^

XVII

XIII

4^

XVIII

fillybis Ci_>]/ mifit

18 ut

fit

rata, abfuifTe

Q^^

etji

irata

illuftrarunt.

fi

Valde ut Q^-4' illufira' Et rtint 'valde. fe geflere. Apenas Q^-^ fic egij/e,

fuifTe

23 potefl

4^ potes

Apertas 5 tibi Qj/.

24 olu^^etve; -^ e^vTrtyoi 26 iterum QjJ' item T. Ttnim 28 diu multumque -^ diminutum

108
I

qudt

Sw'x
iivia
aJ/

yiyoviv (^iihctii vru ofxetat

ij'.

7V7rU^Mi Q^TVTTU^OS

2 veniam Qjveniat
5

20

I I

6gtV(r<{

Qj/.
vel

Roma
a.

4/

Romam

noftijej

quod ab ilfdem Q^-^

1

d.

Qj7^
4/ me Qj/.
4/

mjira vel quod dabis dein

fperatur -^ /uperetur

7 tuos

Tu

4/ rt

105

4 num impediant ^ Cenfara

ij/

22 finas QJ\^ /inat 25 bonse -4/ bene 30 Ti(v 65-0 ypxfcf/.yiv Qj/. (cumfpatio) 32 e Qj/ 4/ a/ Fabio 4/ Fabium
/

13 haec

hoc

fefline

Q^efiive
^' fenientiaque

16 ex fententia confelo
confeda

impendant

5 vitiandis Qjv]/ initiandis -^/ Cenforia

109

7 ut 4^ diligemijpme ut 23 Eutychide 4/ Eutychidem cognofcet ; et Qjognofces

et

4/ cegnefli

fuam

^'y,^''^

7 loquf batur -4/ /?yft'r 8 homine Qj^' homine ne

declarabit QjJ/ declaravif

te Q^^. 2 rhetor Qj/. 4" prator

9 jaftans QJatans 12 efFufus Qj4/ f/ {^y.f 13 a fe : nihil Qj^/ /_/? /;6// 15 Lucceio QJLuceio 1 8 Nonis Maii QJ^onas Maias 22 Cicero Attico Sal. Qj^. 23 Ptolemaeum Q^^}/ et Ptolemaum 25 Faufli -J/ Faufiuli 27 cbleftationibus QjbledionibuS

5 tamen 4/ lum 7 ^fii^oMyhv QJiA.iooXoysiOV perfcripta fcripta

9 quidem \ d. 10 fere 4/ forte

A. d. Ct^zrf' 1 12 condemnatus Qjommendandus

mendatus

-^

eom-

106

voluptatibus QjJ/ 'voluptatum 5 eaque quse Cyrea fint ^]/ f quaque circafunt

13 7^i!rx()Cio7rxylToi.i 5 patrem 4/ pater

Qjp tres ec^ioTTCtyl^xi

familias Q_fami/ia

6 quod poteris Q^quo poterit 9 falutem -^ faltem 1311 QJ/ V 15 dixh Qjiixit miht ' Craffum a Qj]/ Crafjinum
1 7 efTe -^ et fe 21 te "4/ //^/

moverat Hortalus QjJ/

4^

17 diferto 4^ deferte 18 criminans 4' crimiiiari

commo^verat Hotalus

9 verita Q^^' 'veritas in QjJ/ d. 21 Reatini me ad fua

20

QjJ/

erat in ime

25 a te 4' /'/f 28 Opere deledlor ^/ o/^^^/ Tu LucLeio QJJt Luceie 107 3 Antii Q^4' <"/*

22 Interamnates

tIjww;) duxerunt ad fua tem dixerunt Q_ hamnates 4^ /

33 W QJd.
25 Rofea

amnatis

24 Narem Q^^' ^a^

4/ i2o/?a

5 idibus 4' d, ToM. VIII,

CLq^

VARIiE
p.
1.

LECTIONES.
p.
I.
1
1

109 26 a

Qj4' '^^ Quint. <^ Sext.

miferat

d.

27 in 0^4' d. 29 operam. Is erat 4/ operam tecum Qjnecum 3 habeto Allyanax 4/ d. Aftyanax Q^Ajlyatnam 32
2
3
5
tryifAix.

113

26 decrevit Qj)/ dectrnit 29 Opimius i}/ Opimus Veien. Tro. Antius Q^^J/ Vejetorantius

31 Res cedit.
comitia
3

Comitia

(^

-J'

refcidit

lata 4" data

efie e re

10

"

gifc>

4"

'''

(cimfpatio)

04"

cenfere

iftuc

Q_4/ //? Confules 4^ Confulem

Confulum
i)/

7 nullo Qji)/ //a 9 amici Qjv}/ amicis

et Ponipeius obfunt.

7 partem QJ[> patrem 9 die 4/ <^ 10 hujus, gratior Q^^' 1 2 non Q^^/ ^-

hujufce ratia

Ea
ex

Q^onfulis.

Pompeius abfens

efl,

21

15 lucifcit: ibi QjvJ/

libere
fi
>]/

/f//?/ //^/

//^^r

Confulis pomp/e ejus abfunt^ ex

4/ ^/^fl''a"

4^

<'

10 ducantur 1 2 quingena
1

22 quos
23 24 26 28 30
3
1

tu

dilaudas
4/ cefferim

Q_ 4^

1^ Jiu^io

\
4^

quingenta
ut

laudas

4
5

quam

4^

?
^s^-

gefferim

fafta -i^fraSia

mihi
yu|W.v

4^

'*'

quidem

17 potuerit

y<!py
fiiii

Qj^'

^**

Qj\, qui 18 e Q_4.>d'flV - legarat QJegerat 19 edixit 4- eduxit

Qjr.

Judicia Qjndicia Beile mehercule fers ?

veilem hercule

Q_

4^ /^rr*

20 Velinam, Ma;ciam. Pugnatur

villam

4*

34

civitatis 4^ dignitatis
ij/y^r;'/

Macia pugnatur
hortetur

114

2 fers

111
3

27 indiciis \ judiciis 28 et hortere 4" / /^ 29 veniat 4/ 'venias

poflit \' pofjts

4 dirumpuntur
1 1

4" ^//''//'"

15

16

trahantur QJf trahuntur vobis 4/ 'verbis

lf/,(f)i' e,<ro<pKa-ix4

QJ(p;Aas-o^>]"M /cfT-

manu

4^ in

manus

4 plerasque -^ plerique 5 erant 4" ^'"^^ 1 1 Paccio Q_4' PaSiio ratione et 14 includetur 4^ indutetur
1

in 4^ ^ff' / fluit QJ/ fnit

>!/

18 adjuvit

adjuvetj

23 indicia \ judicia 26 e Sopolidis folidis

Q^

6 oratoriis
Pitti

i|/

oratore

19 Phili,

et Laelii, et
et Petilii

Q^Pilei

et

Peti

28 fed

4/ d.

27 ac oy. Gabinii QjJ/ Gabini 28 reus Q^^' >'C^a

Hx^pln

Q^

d,

feci Q__fecit 4/ d.

29 quod QjJ/ d. 30 fenem 4^ hominem fensm 112 9 huic joculatorem Q 4^ hinc joculatorie
2 venditabo
4^
qiia; 4" ^-

29 a. d. Qjid 30 Prsetores aperte Q^Prator a portata 4/ Prator a porta 31 negant Q^^' mgat
32 Pontinio Q^Pomptino
infulfe 4^ ///

Q_4
habet

'vendicabo

14 habeat

15 16 abfolutum

33 triumphare Qjrmmphaturum
:

Fufia Q^^' ahfolutum Fu-

4 uberrimis
5

4/

uberrime
niuratos

20

f<e. a. d. Q^^^

munitos Q^^'
fup. lin.)

{"

miraics**

Procilio rumores

Q^ pralio rumcris
1
1

21 judicia QJndicia 23 qui Qj|/ fo^

6 fcripulum \ fcrupulum 9 texuit ]/ texerit

3

in Q_4'

^-

24 difplicere QJefpicerem z6 erant Confules. Qjrat

confs.

4 foram Qj]/ ri
ufque
4^ his

qua

VARIiE
p.
1.

LECTIONES.
1.

115 17 Trlhuth -^ TriiunJtiif 20 Dices -^ Dicjs

21 Quid ? celabo te Qj|/ boramus Coftia 23 -J/ Coafiia

Ad quid id la-

IIO 27 a. d. Qj7i/ 29 noflri ac tuorum J/ /7(5 anii horum 117 4 a. d. Qj7(/ 6 nunc 4' '^^w 7 inftituti mei 4 injiitutine tui tne
II 15
632

31

24 epiftola Qj4/ ^<7 epiftola 28 ut abis toties 0^4* ^nutabis totiem

abes Qjibejffes
tui 4^ ^*-f
-^^

Q_

ij/

^.
-vj/

in fenatu
uti
fe

</.

16 18
promijffiotiis

Qljitinam

Q^fequi fe
Qj}/
adfuiffet

116

7 tx2ix\(m\S\oms
Jeppj

fuiflet

Qj/. (cum fpatio)

9 tuas 4/ d'. 10 Apulia 1}/ Apuleia

dandi funt
4/

dandus

eji

12 et Qj{/y^^
3
divifis 4' diverjis
}/

27

22 tabulis 4/ tahulas 26 dirempta QjJ/ direpta

refrixerat

reflrixerat

cogitare QjJ/ cociace tum favere Q^fruere \favere 28 licentiae Qj]/ Uceniia

21

ig memoria
plebeii

memoriam
'^/^/i/

29 contemptionem
31 qui quidem quod

ij/

contentioneiH
4^ f

\ plehi
118

Quintum

quidem

20 valeat Qj^/

Memmius \ Meminimus

eligendi 4/ deligendi

24

Ab Q^^
vj/

25 a. d. Q_/7^ 26 datas a litoribus Q^data falitorihus

data falvatoribus

1 1
.

adventu Qjidventus
accedit
tu

4
f

<iccefftt

Qj4

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet
p1.

B E

V.
MSS. Q_v|.

p.
et

1.

119

7 in his
1 1

Memraianorum Q^

veluti

Mennianorum \> omnium IlIo4//A19 21 humaniflime 4

nominum

120 23 A 4^ -^. 27 Ante diem Qj2d ex Qj 4 ^^ 1 ma.Qda\i -^ mavdafi 121

<''

120

accivero Qji^ero afcivero

9 ftratagemate \ jlrngem alto lo et tam longe, et Q_4 etiam longe

2 venit
%}/

7 quaefo Q^^' i^^fi 18 Hasc 4; d. 21 Pontinium QJ^omtinufn

/m7

4/

Tomptinum

5 exiens e 4 expenfe 8 Noli 4^ nolim

22 2)\c-^ff

24 opperiare Q_4

operare

Q^qq

VARI^ LECTIONES.
p.
1.

p.

1.

121 24

qnomodo

4'

quoquo modo
riros

125

18

Roma
ita

4^ ^'"!''*
4^ ^'^'/i!'//*/

26 Quatuor-viros Q_4/ illi 29 Ante diem vi Qj7^ v

31 exicns e Qjij/ expenf^e

19 Philotimus

122

quod Qjiuid
>!/

fecum Q^fecura
26 ratum ]/ rarum 27 poiiet Q^poJJit 28 fi 4^ d.

20 24

Q^id

et alienus 4^ alienis

2 in

/V
-J/

6 Trebulano 7 Licinii
8
lefcriptae

Trebellian

Q^iJ/
vj/

Z./-

mihi

refcriptas

126

fcri bi

4^

fribet

Quam

->]/

-^^
QjJ/ Lentuli
ij/

fcripfi -^ fcripjit

9
II

Apud Lentolum
egregiam
f

Gracia

5 confidebam 9 a. d. QjJij'

confdam

12 hodie. Noftra Qj|/ ^cr 'i? nojlra 3 diHgentia Q^-vJ/ ditigentia ejfe fatis fatis. A Pontio Qj4'y^^'-' ^ ponto
a.

Areus QJ\, Araus 1 1 12 congefierant Qj4

et

concefferant

Sariarem Q^li rcm

4 hilarert

d.

16

a. d.

Qj?^ Q^ad
4^
'''

20 Fefulanus
illuc

Volanus

Leucaten 47^'^^^**^'^^ 14 his Qj/. 15 1 7 meditor 4^ medicor

'V'''''^^ 23 es eflet 4' 25 26 aberis 4' haleris 27 mei rauonem Qj]/ mirationem 28 jam Q_y. 29 viam Q^aliam

quidem labar Qj4'

20 quoque 4^ quoque hoc 22 XX Q_cxx 4^ ccxx 24 abes 4 '^beft 29 annum 4^ animum

1

27

123

fin

Q^/
e

2 Bibulo ^J/ ^z^a// 4 et -^ de

6
II

Oi
ea

9 Pontinio QjJ/ Pompeiano

il'

^
profeiiis

24
25

VII Qj\> ad xv 6 Pontinium Q^P^?;//;;?/'//^ 10 me 4 ipfo 20 'ip^oi Tis Q^^' d. (cumfpatio) Dices 4^ Dicis nondum Qj4 nondum enim 22 etfi -Z^ fedft
5
a. u.

bellifSme
infulfe,

Q_4

beUis
4^
infulfi

14 praefedis 4' 16 ei 4/ de 7 rationem ^

arroganter gantur

arrs*

ration

non

Q_4

d.

24 Pontinio

Q^omtino
128
novi.

26
I

^vTi^tf^nTa

Qji/

d.

(cumfpatio)
^^''do

26 deeft QJ^ nil efl 27 nec Qj/. narrem. Novi Qjiarrem

28
nihil Qj]/
wz/^/'

fed ne

rumor 0^4^

nt

Roma

2 ageretur 4^ geretur 6 urbs Qjurbe (puniiofub t) -^ in urhe

7
et

Q_4

d.

29 Mai. QJvIaiij
Venufia Venufeiam 2 Fontinium Q^omtinum 4- Pompeium 124 />o/? has 6 quo dem pofthac aj/ fi^s^ 12 a. d. Qj7^ 4 dies 4^ expedare dies
-vj/

multum

Arifto Qj?iulta a philofophia furfum diorjum fi quid exti^ maris tu -i/ mulium ex philoJ'ophi'a
ris

furfum deorfum ft quidem afttmatu

9 jam

4^ ^.

22 habeo 4 habebo 25 te Q_4 d, fe 4^ nd fe 125 S ait

8
a. d.

quinos Qj4 ^' ^*' XIII Q^/?;/ XIIII 10 expeftabo 4^ expeflo

13 qua
5 ne

4^

quam

una
3

invicem Ql^juniii 4- vinSli 16 At vero 4 Advenero 18 nobis 4^ d. 20 quara vix 4 quamvis 21 fcede de Comenfi Qj47^^f<2V rcw^/ 23 ac Q^^' d. 26 illum Q_4 i^l'^d nufquam quam illum 30 Pontinius QJ^omtinus
1 1

Qlj\>

14 Pontinii QJPoniini

"Acp^XKra.

Nam Qj^ A8a

4 ^^

dicrota

Mitylenxorum Q^Dicretum

es 4

Emitukorutit,

VARIiE
129
I

LECTIONES.
P1.

ivlnwot Qj/. (cum fpatio)

profedtionib
01
%!/

ivtKcv^H

131

30
3'

5 7 8

prafejjtotiis

ftatus \ ftcUutorum aniniadvertas Qjinimadvertet

y'

))

J^t<r>r(vii4

Qj!'

</.

( cum fpatio)

132

Sin -4/ / profuerit

feverius

4 prsftabo Qj4 dabo 6 fore ^ forte

7

quodfuerit
4' profciemus

me amas
fpatio)

Qj}'

'^^f

9 10 proncimus aliquantum
aliquantultim

Q^fenus

Tr^^iss^ys^^*

SKawV/op

Q__

</.

( CUm

13 excufatio : iis Qjxcufatio fentire Q^fentiret

is

commoveto 4 commcvero qus Q^quw mihi qua

mihi afFerebantur Qjadierabaniur 4
adurebantur

16 Patronem QjJ/ Patronwn 9 Patron Q^Patrcnum 21 Prstore Q^pridie 24 is ad fuos \ fi ad^vos 25 Xeno \ Zeno 26 Memmius Q^-^ Manius (Hic nova EpifolaJ

Parthicum
thinum

Q^ /

partinum

Par^

incipit

10 Appio %]/ Oppio 12 nemini -4 d. 14 fperamus \ paramus

S refta Qjreie 4* reiia 'via fint -^funt 20 in primifque Qj^ imprimis quid 21 itooi^v^cv Qji. ( cum fpatio) \i sy^vXp

30 abiluli 4^ attuli datas 32 datae ne non 4* 34

-i}/

18

130

2 atque

\|/

atque id
In<le
eo

5 A. d. Qj^d ad Ceo jucunde.

movebis Qji|/ 25 ex 26 exoptatius Qjptatius

'''

Q^ai Ceo
deinde

<vi~

33

ceflat 4" '^C^^

cum, deinde

g k^fXKTM 9 me
4^ d.

4"

ab anfrada
4/

jus Laodiceae Q^^' ^t iis Laodica 10 permutavi permulta, 'vi

II
x^ftn-g('<y>

refrico Qjv|/ refcio

a. d.

10 omina
13 '7 18 21
et

igiti

Q__

omnia

12

Q^ad

(cum fpatioj

Lycaoniam Qj4 Lycaonia

14 Mjeragene Qj4 Mofragene deciderim 4^ decedere 5 Clitellae Q_-4 clitelliabovi funt 4' bo%-is ut plane Qjlla ne 4^ illa non annuum. Adfis Q_4 annus. At fl Adfis tu ad 4^ ^fferva Refpublica 4- Reip. reddituro QJf redituro noftrarum Qjt izofirarifm
in

Qut

vel Helenius Q^ehelonius -^ Heknius

QJ^ hahemus de ftrue laterum Qj4 defrues alterum 24 aliquid Q^^' quid
fua
4^

habebimus

tua
4^ conjliiutro

16 9

26 conftitero
131
a. d.

Qjid

quingentefimo
5 aphraflorum
4^

Q^ quinto
ambo^

pugnam QJ^ pugnam

7 audifle 4/ 'vidijje 8 decumani, ac /i

anfraBerum

20 23 30
31

Qj4

de cumatiis

134

9 10 certo Qjerte 3 quod Q^que 14 confeftas 4^ d.

fe

alacres 4 ^a alacris

perpetuum -^ d. Morati Qj4 moratus 4 omnino eos 4^ omnium 6 fitQj/.

nos

domibu Qjteminibus ex I 2 18 ne cogitabat 4^ negotiaiatur. 23 Roma 4^ Romes

35
5

15 negotiola 4^ negotia 18 Apollonienfem Xenonem Q^^J/

polinicenfe

illum

4^ iilius

^-

Senonem
\>

9 Hortenfium 4^ Hortenfius 10 dixifl^e 4^ l>ixit

12 muni Q_4' ^^^* 16 Laodicea Qj^' Laodicea

22

prffifulci

atquepraemuni
fi

perfce at'

que preemunitus

24 maximeque 26 cujas ^ cum

2.9

Q^axime

quaft

20 minima
26
a. d.

4^

tninimum

Q^ad

te auftore 4^ et aulorem

29
136
I

itrt

Qj^

referto

ecquid Qjtunc quid

qiii<i

Cybiftra QSibiufiam

VARIiE
p.
1.
4.

LECTIONES.
p.
I.

136

pnrredla

ij/

/r<j;V^

7 ne \J/ nec 14 copiofo Qj^o Pifo

5

a 4' ^loco ij/

139 23 fatisfaciam Q^/a///,'^^/^/ 24 jam 0^4/ tam 29 7ci<piiTi.uy,aA Q___\ d. (cum fpatio) 30 ^.Xf/.-^K Qj/. (cum fpatio)
32
14.0

/m/w

ig videtur Q^ii/erefur 22 fin Q^y? 2:; manferit vj/ man/ent 26 fis Qj/fent 27 noflrum Qjio/lros ij/ </. adduce?ilur 31 deducentur tuis de </. >)/ 32
}/

Qj\> d. (cumfpatio) pilum pileum 33 QJ\> 3 Habes onmia \' Habeo fomnia
fc/ooJox.iTe

6
1 1

quas 4 quam quod Q^quid 5

vj'

eft nj///

zs^eiuT y^ geretur

8 a^ d.

Q^a^
4/

33 tu

QJ.

9 Jan.

Maias

137

fuam ^Jijam I Obfignaram 6 -J/ Objignatam

I 1
I

8 Appii Qjv}/ appelli

a. d.

Q^<2^
/t^/V

g hui Qjv|/ 10 tU n]/ '

Lenii Q^Leni Dejotarus QjJ/ ^. 1 7 1 9 etiam tJ/ d. 26 Pheniio quasritur Q^-4/ Phameo quC' ri ur

31

Pammeni Q^il/Fawm
-vj/

jam Qj/.
141

Atiiiano QjJ/ Atelliano 18 valete Patron, et tui condifcipuli Q^ "4/ 'Wia/iS^f Patrone et tiiis condifci3

aveUatur 32 convellatur 33 honeftum Qj^' '/

5

quod

-^ d.
^/

6 pudentiores
1 1

prudentiores

pulis

Cyrrheftica Q_^J/ Cyrrhefiicam

20
21

tc Qji]/ d.
filii

i/ fliis

3
1

24 26

To Q_y. Pindenifiae QJ^endertife \' Pcdentiffie

impendet ^J/ pendet OrodjE QJ)rode 25 qu"d 4/ quidem 30 Tibi Qj^' .^'V incipit nova
1

Epiflola

27 quadragefimo Q__4' quinquagefimo 28 Pindenifi^ae Qj]' Pendenti ego aJ/ fr^o I 138 6 celebritatem Qjelebritate 7 qua ieram Q_-4' qua erant 9 fuimus QJ^ fuerunt 10 fuperiores Q^Juperioris

erit Q^rt'.

14.2

triumpho \
3
y/t;iuV(y.^o
KlTTflfiO})

Iconii QJJconi triumphos

Q^^. (cum fpatio)

-^Tetv-

idem Qj]/ /Vm (cumfpatio)

1 1

Iconii QJ.i.one
a. d.

lconce

4 addis, fi "4/ addita 5 Pungunt Qjdngunt -i^ angunt 6 Camula; Qjlanules 9 a. d Qj2</
II re Qji.

A.
z\
2i.

13

d.

Qjj^ Qjid
4' .^''/-

19 fumptus

"4/

y/w////w

17 Artavafdes Q^Arthauafdes
d. Qji</
in

20 meorum Q^eorum 21 legatum is caeteroqui Q_

:
<

^J/

Z,/-^//

22 aquarum Qj\^ 23 erat 4/ m/

a. d.

aquarum

22

ceteros qut

tranfitans
vicis

Qjranftam
</.

vicit

Qj2</

25 Pontini QPomtini 28 Ifi^um Qffpfon ^ ipfum 32 acceflit Qj4/ f^/ C<2 139 7 Gavii Q__apud Pindeniffum Pindeniflfum 9
-vj/

25 Quintum ^/ 27 etiam -4/ d. 28 eflet 4//^^

143
ij/

a' Pendentiffum

31 Nonis Januariis QJS'onasJanuarias acceperat 4^ (rf^//> I Cyprii QJypri 4

qua Q^qua

1 7 vsenibant

^J/

'veniebant

5 erogabitur 4^ erogabatur

tertiis

terris

7 fmo

Q^mos

hsec QJ^sf

VARIiE
1.

LECTIONES.
p.
1.

43

7 fana, Tf9-^;jrT (Xja nate (cum jpatio) 4' d.

144 25 enim 0^4 etenim 28 Gabinia 4^ Gabina

ii

9 Perfer

-^ Profer 4' fli7cr//a///

4"

13 auifioritate

18 Synnadenfe Q^^' ^yrnadenfem ig tum Phemio difpiciam v.i^tci Q_ 4' cum Semio difpiceam (cum fpatio) Lycaonium Q^il/ omnium 20 junius aJ/ / 7/ 23 Marcello QJiiartello

folebant 29 volebant 30 ne-ve Salaminiis -4 d.

Q^

145

3 dediffet I et QjJ/
2

4
f;f

dedijjent

qua
hoc

vi

Q^quam
^o/o

4* '^^^
4/

6 Voco

24

a. d.

QjXi/

8 rationes

Q_4

fz raiiones

Matinium
144

27 Pontinium Clfomtinum 28 Poftumius 4' Pojlumus 29 Poftumia Q^Pofiuma 31 Salaminiorum Q^^' Salaminorum

9 Aflidunt
ad

Adfunt

QJ.

m^
\
1

34 caufa

4'

Vatinium caufam
ij/

de

Si 4^ >^"^

7 per quas Salaminios Q_/ Salaminos

3

3 Clamare 4^ Id clamare 5 alii Q^^' ^'"^ 16 nomine 4/ animo 21 creditorum 4^ creditum 24 Lucceius Q^Luceius 27 duxerit Q_4/ dixerit Refpublica 4" Reip.

petivi

Q^Decium
ij/

demum

29 praefertim
31
iv^of^u^i)
filius,

reliquerim 4^

<f-

16 confuefTent
1

fo/^(fz^

Q^d. (cum fpatio)

CoUaudavi
anatocifmi

4^

CcUaudavit

ille

QJ^ filia

20
21

tralatitio 4^ tranfatio
Q^-vJ/ y^/.-(jf^/.f

32 Pontidije QJPomdia 4/ Pomelietr Thermum Qj|/ Hermum I 146

3

22 poftulabat

4^ /'o/?"?^^

d.

quaternas Q_4/ ///0 23 ediftum 4* diihtm

fuftentari

^fufentare

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p1.

B E

VL
MSS.
Q^v|/

p.

I.

47

2 a. d.
.

Q_4 ^
inptuam

147

18 mutet

4" mittet
^/

- Terminalia 0^4^ ^ermi/ia

5

inftitutam 4^
a.

20

eam

a Q^-^/

ama

videt Qjvidit

7 12
1
1

d.

Qjid

tibi

libertatem

QJ^

liberalitatem

4 cx

4^ ^

148 13 mifi 4/ mift 19 mandat is Qj4 tnandatis 23 pollicebatur -^) pollicebantur

31 cuiquam

7 ei 4^ eii^em

quicquam

11

VARIiE
1.

LECTIONES.
p.
1.

148 34 149 6 Ut
il
1

fuum
ij/ </.

ij/

/w

153 24 ad Opis per

opis per te

te

Qja^ Opis parte

ab

8 et Q^^.
negotiatori
-4/
>}/

25 item Qjiutem
mgotiari
pr^efeiluras

12 praeterea
-v]/

3 Salaminiis \ Salaminis //i?OT 5 illam Matinio Vatinio 17

-i)/

9 Confeceram (Xjonfeceranl 25 Bruti Q_>1/ ^ra/o z8 ne CL^}/ d.

150

6 tuo 4' ^'/'' reportaffem 23 deportaflem 25 folvatur aes -^foluta res 29 non %}/ a'.
-v}/

26 TlcXvoivKisi Q_nfl*y.Xej >]/ 7rctxvx.X(ii 28 turma inauratarum 4^ turmam auratarum imaginem \ agmen 30 I Eratofthenes 154 \ fafos tenes 8 Cenfor \ Cenfore Camillus -^ CamilUs 1 12 aveo fcire. Qj]/ ab eofcire. Sed 22 fed Q_4/ et

34

fccde, ac Q^-]/feda

3 ipfe Qj|/ ipfum 33 Anci Q_iJ/ Jnnii

29 Lepta QjvJ/ Zf<J?a /1. illa 32 Pilia quidem -^/jam pridem 33

-vj/

habuifti

vj/

habuit

profecit -^ prcfcif aftionefque -^ auBionefqut

5-6

55

5 ne i]/ /zff Ow^ AaS-e

OT^rg-.

^*

Q^-4/ Oi-- X9^jj ^^^ : non latuifi^')

iis -^ adde his 18 Sed Q_4/ Et jamne vos Q^gfmiarios -^ genuarios 21 Nemorenfi sdificando Q_iJ/ merito

7 prjE a?re Q^-vJ/ r^/^r 9 adde, fi vis Qjiddes

18 mti Qj>]/ we 20 nae Qj?^ 22 enim ^ d. 24 Pompeium Qj\^ Potnpdo 25 illud ]/ ////

readificando

28

Ifocrates

Socraies

31 amoribus 32 nec dodlior, nec fanftior 33 Thermum QJ^ Themum 34 k\d.

Qjv|/ moribus

4/

tefan8ior

22 Hoc QJjiec Vedio tJ/ ^/?d?/o 26 eflcdo vj/ ^jpyfl 28 Vindullum Q_iJ/ 'vidi illum 30 Vindullus Q_^4/ VindiUus 31 Vennonius Qfenonius 32 Vedianas 4^ Vendtanas 33 imagunculs QJangucula ]> lagunculte

34
156
3

liaec 4'

hoc

152

2 caeteri infirmant -^ caierum firmant

7 tum cum 8 Rhofiaca vafa QJ^ Rhofi caufam 9 nos \' non II reperietur \ reperitur 12 canat -vj/ </
vj/

Qjamen

/?

inepti

'4'

m Epiro
\ fcriptiones

6 infcriptiones

impendet
18 quid
ij/

4' pendel

?^
-J/

9 feptingentefimo 4' d. 13 et \ et fe 18 Probari \ d. 20 etfi funt amoris Qjj' 23 etiam ^/ enim

25
ira
^4/

et fint

emori

22 26 28 30 32 53 9 10
II

equitum cid cid

^^^

iia

movi QJ\> novi

teftiorem
>]/

<ertiorem

multaque
difceptent

4'

multa

qua

difcrepent

tamen
graves

-vj/

/a

26 fcripferit -4/ refcripferit 30 pueri \ 'veri 2 quo ^4/ quod 157 9 Cum ^4/ quin 10 etenim erat -^ Enimvero
1

\ granjius
1/

accredens 0^4^ aggrediens

Vettium QJ^tdium

12

4 adfcripferant ]/ adfcripferai </. 16 dico fojverint

18 Sic

Cum Qjl' ego \ ergo

'^

Qj//
<//(?
^J/

modio Qj"
23 non Qji,

M. Cluvio QJncluino^ MeUvino 10 Tritia ^J/ Tritica 7 7 TU1 viu attTtcXoy Q^ d, (cUtH
fpatioj

04 COS. Q^>r

cenfoiri

18 Atque

JtaqHt

..

VARI^ LECTIONES.
p1.

p.
S<5rff

1.

^57 20 ^XtSf/OyrSi,
>}/

Qj/, (cumfpatto) 21 'Ot/t;(, 'ZmiiTict Qji. (cuJtifpatio)

7rotivT<<j aTifVT<o<

162

cum
7

4^

^o
4^

Scaptio

Scaptius

27 ufe

4//tt<^
%|/

adeptae
}/

adetnpta

^^0 29 uno omnino </. inquam 4^ unquatn 3

vj/

-^ Caius 12 Clodii canis Q^Clodianus 18 afleclae -^ affecula 20 Gavius QfJaius J/ C. 21 Culleolum QfTuUeolum

10 Gavius QJ2aius

158

33 6 et clemens J/ w<10 Maii Qjllajis

i|/

fui

11/

detnent

a. d.

Qjj</

163
I

22 cibaria prasfedi Q^-\> ciharia? profedo 25 oratione QJi/ operatione eum 4/ cum
folus QjJ/ folum 31 Granius Q^^' Gravius

14 in Qj/, aa/m 9 aut

>}/

34 ad

4^ d.

aut

4/

</.

et 4^ '

21 triduum quatriduumve Q^4/ quatri-

duum

nec

23 creberrime
-v)/

creberrimis

2 de 4^ d. 4 multum 15 ne 4/ me

Q_</.

25 fcio -i/fciam
^/^a/ 27 duftis 29 Tun' Q^rJ/ Ta

18

fi

nihil

QJ/

/
^
^i^^ti^'

3 poflet

-4/

poterat
>!/

24 leliquos 4/ aliquos 27 fratrem Q^-^ i^.frairem 64 3 de Q^^' '^'^

Alexius
8 Tri^v^xyAvctt Qjn^^ugyAvcii
y.'(vou

159

Auli lex, jus 2 ex 4^

I
<'

6 noftrje -4/ </. 12 non feciffent \ d. 9 probaveramus Qj\^ prohamus 20 nepos evadit ^/ ne pofje. Vadit
21 inquis
4/ /y//
4^

vma-Vj?

"]/

vo^ins

E<j Q^^'

"

23 Cypro

^//ro

10 queo 4^ f^" 16 abfuifti 4/ ^//?/ 9 aliquantum Q^^' '''"' ^uantum 22 ^vvxipa Q__ |yv<j;!(; |t/va'g t?j ^vtsiTri

25 26 equitatu 4^ equitatus 29 Nimis, nimis QjV ^imis 32 omnia 4^ omnino 34 et Brutum 4^ ttec Brutum

caeteras 4^ catera

23

4/ i,vvxosis
5^ 4^ </. ^ ^sfpyp^KeCi^ Q^Triu^ufUKttaf

24 hoc Q/o
25
[A.aivxoii^i?i^a)

160

tua 4^ d.

Q4/

/.

161

6 Corcyrsea Qj^oreyre ea Cupiebam 4^ Cupiam 13 remitterem 4- miiterem gentium 4- d. S quippe 7 a. d, Qj?</ 19 et 4^ ut 22 Pontinius Q^otntinus -^ Pomptinus convento Q4/ conventu 24 tagax Qj-ajiax ^ fagax
8 dilaudas 4^ tu laudas

28

26 xJ Q^4 </. 27 Xii^OVrilTIMTlKUV

/wi

Qj4

XSppO)(0-<T<x!

QjJ/ </. ftvSj Q^^' T^v^S

QjrTi

7Ti!<;>

S^ioiXucrDetQ^ou

Qj4

0(Si/At;r!ic9-flf

29

UTTiXili^illOV

QJcTiMuB^lfOV

165

2 UKOl Qj^* ^* neceffe 4 poteft

24

ut

et

5
4^

25 Cyprii
nifi
-4.

Cypri

tempus Q_4 tempui jam emeritum Q_4

literas

efl

'^^ meritum

29 30 pecuniae
31

in

6 reliqui Qj-eliquis

\ pecunia
M,

9
21

Q_4

ejus literas

32
I

liberalius Q^4' Uberius talenta tanti

16 dies 4^

^'^-^ '^'

Attii-ulse

Q^rticulata-^
'" quibus

articulate

Matiniura Q_4/ 162 7 qui Q_4/ quia Tcm. VIII.

26 inquis 4 certo Qjerte

Rrr

1 1

VARI^ LECTIONES.
p.
I.

p.
4/ cateros
rf'.

1.

165 28 certos
31
noli
-4/

168

6
8

etefiae 4^

"

C/'^'^

Rhodiorum Q_4' Rhodi

166

4 Cum jam

-vj/

quoniam
-4/

5 certo Cljerle

9
10
1

fTripi^eif

te fcripferas

W;(j8 in/crip'

9 Tarquitio Q_4/ Tarquini 10 lor.gis 4/ </ 13 difpicias 4^ defpicias

16 adniteretur
4^

feras
eae

admirelur

me pungebant
me

-4/

f me pugnabant

12 tradere

(Xjnih: iradere -^ tradtre

16 remanere 4^ remaneret 9 num 4' " 22 quse i}' fV 23 fert vita -^r fortuita 25 molefte 4' modejle

9 22 24 26 27 29

At

4^ -^c

tua; 4^ </

Piraeea 4^ Pyrea

fum

4" ^-

literulaium 4* Itterarum
ita 4- ijia
a. d.

30
169
3

Qjz^

29
3

in

eum QjJ' meum Kti/Et

filius

amavi QJ\> clamavi

6 jubet 4^ /w^*'' 7 Turannio 4^ Tyrannio

II
ille

67

4 Quintus
7 Quid
II
-4/

d,

ne attingat

Q^

illa ne attinga$

6 etiam Q_jn:

16
-^

te 4^ ut

^oJ
percontando

10 percunftando de
ita ut

7 relinqui 4^ rtliqui 9 quidem 4- i'cni

recepit ^receperit

20
21

Tiifie* 'ogv
(jiiiot

Ijt4/.

F.adeni Q^'\' Tbt*

Qj^' a/

f|i

eadem

t2

juffi

Qj4/ ///$ plane Qj/.

Ifli

iTt^piviet 4^ s^Jy^jjo**

26

id efr 4^ idem

4/ ?//^ 9 27 ejufdem 4^ ejus; dein 28 ad me 4^ mihi etiam 4^ autem I 168

28 referaturne -4' referanturne 30 legiones 4^ les^ationes 31 In arce 4^ Marce

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edlt. Olivet.
p.
1.

B E

VII.

MSS. Q^vp,
p.
1.

170

putabam Q_Cum quod Q^qui

-^
1

6 has

4^

hae

putaiant
horruijfet

cohorruiffe

170 16 Xenone -^ Zenone 20 te Qji. 171 3 quanta4' fd tantam quanta

12 legionibus 4^ legationihut 13 de QjJ- et de 14 Turannius 4^ Turamtf

mihi -^ quod mihi 4 cum 4^ d.

6 complexus Cafarem
4-

compUxus Tompeium

ei

6 1

VARIi^
1.

LECTIONES.
p.

U
4/

171

12 onini 4*
I

^/ oitini

176 12 quod

fo

Casfare Qji^

Pompeh

16 Ponipeio QjJ' Ca/are 23 illa ultinia \' d. 25 ne -v^ nec 29 ut illi ij/ utile adjuvi 1]/ Audivi 32 MoUf^Clf -Vp KlOtCfXMf n* t*Ja,MJ J3 TLtiXuSoif^x;

>4 fffipe QjJ/ ^. 16 utriufvis QjJ' utrumvis 20 haud 4/ aut 27 quod Q^quo

177 12 ipfo
9
31

4/

'^.

?rS c-xapf

'*' o-Kecfi{

26 omnes

iJww/

vj/

A5y;;;ii
v|/

xT9^V Qj^' i^^VZ^

ij/ </.

folum i^fiilam 33 nunc QjJ/ i: etiam

3

172

2 in

^
178
fi
-vj/

34 Veientonem QJ^elentonem
accedere
fcripfifti
4/
<'.

73

24 plus decrevit

quam

j-z/iT/f

^ firipfi
l,ucceis

26 Hirrus >)/ Hirtius 29 ille 4' //'" 32 et %}/ ^.

3 Craflipedem -^ Cfii fidem 8 quo (Xj^ 1^0
1 1 1

ei vici

Lucceii Qj}' ^a'

Q^^^' ^

10 ego 4/ ^. hoc tempoie 9 in eo 4/ ^.

ferperaftris

QJ\f ferpirafiris
ie

pofTem

Q^v]/ fojfet

20 doleas
(cum/patio)

4/ ^f^^aj

2 Ifla Q^^l/ Ita

uaiyLT^-m.

13
1 5

Qj4/

^*

lubebit \jubebit

21 admiratione Qjidmiratione in 22 neminem -^ nemo 25 meifque 4^ ' his qua

an

Qj>|/ ^. mitis

20 Onchelmites Q^4' ^nches

< Hunc

vj/

d.
ij/

a;r<Sa^8VT

(TWSfCSfV^avTtffi

29 audlionem 4 aSiionem 3' Pirseea QJ^irea 32 Pirsea QJPirea Piraeeum QJPireum

33 in QjJ/
d.
4/
''a

27 portum \ portu 28 obvia 4' obuiam

34 179
I

ut
et

oppido

oppido
4" <"

174
2
3

29 eam i/jam eft quod 4*

QJ.

d.

manum

fao'^ Qjvj/ animum

non rebatur Q^noenurehatur

2 re Q^fo 5 Piraeeum QjJ/ Pireum captam Q^d, 7 in Pirseeum

non Qj4/ manum non

Car/

M' Curii Q_/lf. 10 fe Q^4 ^.

8
1

deporto

Romam

QjJ/

</f

Tortorio

oiif^ov^ 4/

d.

ex Qjx Alexion Qjilexiom

teruntio

libella QJiberis iu \> liberto

terunciis
ij/

extarnacus

15 muneratus
1 I

ij/

wa/aj

Tliyamim QJ^ranium
7
efle Q_4'.

Thyanum

4/ quidem inquit 20 pudentius \J//ri/i?//j

19 inquit

'9 Quid Q_4/ %/ 22 aperueriiTius Qjiperimus

10 Piraseus Q^Pireus 12 Balbus 4/ Babufi 13 digitum 4/ dignum 16 reperis 4/ refereris 18 Tarteflium QjJ/ Tartefium

23 rem

Q_4
4/

>'?'
1

23 non intelligant Qjntelligant 26 Commodo Q__4/ i^omodo

24

ferret Qjfferet -^feret

25 Curio

Curionem

175
1

7 conjungens 4/ fo/ag^i qui QjJ/ yi ^/w

14 16 18 25

Itaque QjJ/ Id itaque

30 a:quo 4 <'^>'o 3' cum doftum Q^perdolum i8o 10 ab Q^a

3
Sefiiam
a. d.

dierum xx
necefle eft
:

Q_dxx
jam Qjiecejir

Qjj*/

liberos -^ lihros

14 a. d. Qjid '9 dederit Qjiederat

21
a. d.

176

2 Ante dieni Q__v^^

Q^ad
utili-

6 \.t\de 10 nunquam

30 mirabiles utilitates Qjnirahilis

unquam

tatis

r r 2

YA R
1.

JE

LECTIONES.
p.
1.

i8i

3 Lufcieno Q^Lu/gemo b luniani Ci^fumma? mihi deeft i^ />6//

ij/

Lugeiiio

186 25 magnum 0^4^

magnum

7 hic

CL/f

utilius 4/ melius

23 te i|/ r^ 30 poftulatio
182
3> refiftamus 2 ferebamus

putet QJi^ putat 26 remedium 4^ retinendum 31 a -^ d. legis Qj^ legitimum 187 3 legis fuccedatur Q^fuccedant

Q_\|/ impuctens fojlulatio

-v]/

mei
1

Q^ meam
</.

refifLam

tu 0^4/

-i/

proferebamus
^/

8 at quodam modo Q_^ 3 te mihi Q_\^ wf /M/

quoiammoda

torqueor 4/ 'vehementer iorqueor >5 nec quid Qjiequid 17 amentiffimi 4^ amantiff.mi

J4 puto

tu Q^f)utaio

9 et 4^/^

16 tua efl humanitas >]/ /y? humanitus 9 fui -^ fui bene 22 XIII "4/ XIIII Pontinium Q_^ Vomtinum Pompli'
-vj/

20

res 4'

rf'.

21 certe 4^ 28 t5 x>kS

incerti
4^ d.

188

num
2? ne moleftus fim
Q^-]/

moiefus

7 Lucretino Qjjucratino 4/ lucraiivo 8 millies 4^ milites iftiufmodi Q^^' illiufmodi

26

igitur
Ai5-v|/'j

Q^

y<7/ /^/'r

aat

Qj^/

d.

Qj/. {cum fpatio) 27 Refpublica jRf/. /. 183 4

>]/

Redeamus Q_4' debeamus

17 parietibus
4^

parentibus

defert

^}/

r^r/

ea

%]/

tf

14 16 9 20 23 25 29

effet

^
i]/

efi

nunc

tunc

qui id
placet

>]/

yo^
<//>

dies Qj]/
?

Q^i]/ ^.

Mitylenseo i]/ Mitilene plebes \ plebs

tOt
t]/ d'.
-v}/

d. (cumfpatio) 25 nefcio ^ nefcis 28 fftQJ/^. 30 Campana 4^ Campania 3 deleftus 4^ dilecius 32 referatur 4^ ccnferatur 33 g(M>) QJjora 'vtee 4^ ora via 189 5 Kal. 0^4/ Kal. Jun.

idem Q^^^ ^21 tamen 4/ tantum 22 OuTu ciy^^aif Qj^

34
184

difpulfae

iepulfee

6 fuerit

i]/ '.

8 putes 12 enim
conf,
x]/

QJ, putas QJ.

9 Aflentior 4/ Affentiar 30 Lavernium Qjj' Lavernium

185

nefcitur 4^ nefciatur

9
II

^uici ivvccXie; Q^u;rvoj iiKdvu,oi

fTiiej

audiens
ira

i}/

audieris

19 tardabit 4^ tardabat 22 Demittamne Q^^^ dimittamne 24 Tamne Q^^^ Tam 3 eum 4^ cum

5 cenfes

ij/

cenfet
-vj/

190 13 invidia

4^ injuria

^9

Q_/
-^

//^

20 autem

autem illud

>S tuto 4^ tuo liide 23 vides

21 et Qj/ 24 Cicero Attico Sal. Qj^^f/? 26 ades

/
-v}/

s^-

25 excrcitu ; tenet multos Q, ium ienet multa

4^ extrci*

26 concupivit
191
I

29 Bafili 4/ 30 fimul tu

Z?////

ne Picena
4^

4 cupiunt \ Eptcena
iardius

Q -^ flmulto

teftis -^ flet

3' haberi v}' habere 186 2 obtinente ^ oltinere

3 id

5 timidius II fit 4^ ejl

Qjdei

12 certe

4 non 4/ 0 f/ 13 impediens 4^ impudent 16 ea 4^ </ 7 quod QjV ^/V 9 tradat 4' trahat

amandandi 4" emendandi 16 ad urbem 4 d. 22 fcripfit QJ^ fcripfifli

25 meipfo

certum

4 ipjo

'

VARIiE
I.

LECTIONES.
pJ.

191

te 4'

^j^'^

numero Q^frire tuum (Xjuum eenigma 32

fuccones Q^/dccones dicis in eo \> d.
:

196 26 mifero 30 fi QJ,

97
6
5

4^ fnifere

^.

3 jacebit 4^ tacehit

-^ d,

QJ,d,
cflet -^

ecm
4^

Qjejlu aut \ d. 33 Minturnis a. d. Q^Mcnturnis ad 3+

aeftuavi

16 nimis

minus

192

2 ille

\ d.
Qjid

frater 7 molefti invitoque fre.tr e

Q^4/ mohfligmus

a. d.

9 a. d. Q^ad 3 Iguvii Thermus Q^Ingui termus -^ Ungi Thermis Attius Qjlnius 4' Accius 9 Ante diem 21 a. d. Qjid

25 26 28

te 4- ^/
^ivOyiTiiilutt^ 4^ '|'f^'i"io^oir

illius 4-

nuUius

198

2
3

Quin

4^

.^/

Qjid

22 Theani 4' T^eani 26 etiam 4' cjf^ 29 qui Qjj/ ^.

6 14 16
'9
21

epiftolam QJ^ eam epif^elam 11 Q_iiii 4^ III defpeiavi 4^ defideravi audiendi 4^ audiendi aliquid dicebatur 4^ ducebatur
-^

20 Attianarum QJtinerum
conferat 4" conferat
adfit 4^ ^iif^
4^ luem \illam

Itinarum

93

patribus

4* p^^rtihut

Secutorum
JOD
ulla
Qjt'.

Q_Ji^

fcutorum

99

(cuinjpatio)
cateri

H cum
18 28
7
illa

caeterae

QjUa

24 Conful

ei refcripfit 4^ Conjuks, Scripft

prasdia 4^ pr/ejidia

s-y.E^jWos 4^ d,

(cum fpatio)
credendnm

12 Equidem ad pacem Q^^' pocem qui-

200 13 cedendum
etfi
-i^

4^

dem bellum 4^ bellum *4 Jicet 19 Q_4' liceret

ut fi

in civilihus

21

20

a. d.

Qjid
4.
<^.

Kal.

201
r.e

24 haud QJ^ d. 28 metuo ne obfit Qj^ metu 30 Furfanoque QJ^ufanoque

ahjit

9 modo. Quid ? Q^^' ft^^o quidem fis ^fit 23 vefperi 4^ vejperis 10 remittebam 4^ mittebam 14 ipfo 4/ ipje 19 ejufmodi 4^ (Jus

194

2 varietas 4* 'veritas II

21 Cjefaris \ L. Cajaris 2$ Philotimi 4^ Philotumei

Attianas QjiElianas 4^ Accianas 18 ac Pompeii Qj]/ ad Fompeium

a.

30 fequi
'

-]/

injequi

iiimillia.

Idem Qp/;. Ide^-^vim.

d.

Qjd
4^ Capua Qjid

Idem

19 Capua

202

29
195

a. d.

5 Capua 4^ Capuam 8 habere \> frmum habere

profeftae 4^ perfeSla

j^ quo
3

9
II

QJ/
fcifle

d.
nejcijfe

4^ qtiod

Cicero Attico Sal. Qjl.

4^ pofiulat

Qj me non 22 jam 4* d, 25 CaEiari Q^afar 27 IX 4^ vni

31 Itaque
4^ Ita

18 poflulet 21 Tamen

4 Cicero Attico Sal. >9 Cffifaris 4/ Cajr

Qd.

24

videri Q^^' "^Here 25 negavi 4^ nf'Vi 26 cui Qj^f quin

27

deferret Q^^' ^^ (" referret At QJ^ a

196

9 10 mali
3 plura

4^

malum

28 pro fuis rebus Q_4' ut prorfus 2 meae ^ me 203

5 8
fcribenti -^ fcienti

4^ d'

4 autem \ d. 25 tuipi Qjl' turpe

num \

d.

9 faciam ut

fcias

\fciam

ut fciebam

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p1.

VIII.

MSS.
P1.

Q_-v|>

204

tamen Qji. tam ij/ </.

4'

6 fcripferat
8
fic

erat

207 26 exploratum Qj^' exploralum fit 30 fui juris, fubeundumque Q]^^'^^^eundum

13 tutiflimo Q^tutiJ^me

Q_/f
208

forte

4 /0^^
4^

quando QJ/ fi quando

quas fint
nifi

205

4 a
8
1

M.

bonis Qj4' ^i^ omniLus Q_-4/ ^/;

4' ^.
-3^

quidfit

Qjti

9 nec
1 3

2 habeat

habebat

vero

\
4^

d.

206

22 quod

qua

credidifti QJ\, credis

25 breves QJ>revis 27 cum ^hujus 30 non dare 4' mandare

I ea Q, -v}/

209
I

4' ^^ / vim, per et -^Jervi mei 5 adoptando 0^4" optanda 7 9 idem ^ fidem 1 3 Kalendis Martiis Qjl/ ^'?/. M?r/. 28 infirmus 4^ infimus 30 habui Q__4/ habuit

4 Rempublicam

</;>

negotii 4^ negotio

m>?

cum

filio,
'^^

aut

Qjt cum fiUo

tin

2 poffim 4' pjfum 6 tu 4' /^

2 aut 4^

10 cujus
1 1

4/ quovis

mori 4/ c zi^jm 16 non 4^ d' fAT 17 e 20 nunc Q^' rton

-v}/

6 efferre QjJ/ hacferre 9 fcimus -^ fciemus hoc Q_4/ ^. 1 3 14 Aliter ^ Jlter

I

certa 4^ eerte
efi

21 fed

\ jed in
:

20 22 24 26 29

23

illud

Des, id feras 0^4^ iUud defi-

16 atque fententia; efl Qjit fententia Thrafybuli ^ Fhilippi 18 iidem 4^ eidem

an accipere ne 4^ (/.
4^ d.

deras

ao7

25 Domi Qj^' ^^^ ^ova incipit Epijlola tura Q^^* ^^ 32 uno in eo QjJ/ ;?(? w^o 34 fi ille cedat 4^ d.
5 Praeterea
4^ d.

eam partem
ut Qj?'.

^ ea parte

Domitium Corfinii cum Q^^. 33 a Confule duci, Q^-\t ac conftdibus

ducis

QJn Formiis QJFormis 9 profefturus QJ/ videro Vale

4/

8 inflammaram

flammarnm

210

Eft 4/ /

profeS?us

Trebonio

4^ Petronio

quidero.

II
1 1

cum^^y^w

fumraa Q^fuum
1

tra>ififle 4^ traxiffe

2 eflet 4/ f/. 5"^^ 4 cedat 4' excedat

8 et Q^^. 6 praebuit

4*

probavit

20 cum fortuna Q__4/ 21 maneo 4 wi?^?^

22

efferre 4^ efferrem

8 7

VARIiE
p.

LECTIONES.
1.

h
"

210 24 Ad

miferam

-^/

^.

215

Tullo

4/

TulUo
4^ meliores
4^

2; fignificantes ^ Jignificatior.em 27 non unum Qj4' hominem

12
1

me
foed

illorum
i

ffi

ma

fidehffima

211

2 fine ulla

%]/

////a

26 occulta via currens 0^4^ occultavit

occurrens

naveni QjJ/ k/^/

paravi
:

tuas
4/

Q^-vJ/

parwoi duas

28 cui

4^

qui
4^

Atticum Cnasuni defertum Q_4' Cnaus 7 ncjier Brundifium defertum 10 de Dionyfio Q^i]/ d.
15 te
%}/

5 Attium

216
2 3

30

et

Q_a/
creduUtatem
legiones xi.

crudelitatem
let^Iones

/*

0
^vfyCii^eivret

16 \\\m

Q^iJ'

Q_4/ Plane 4^ phnuin 7 quid Qjiuod

8
1 1

TreJi^fti

quod

in

nominibus 0^4^ ?<" '

7iummis

17

eum

dixifle (^vl/ rttw dixijfet capitl QjxJ' '/'V^

poffet 4^ /o/^y?

O meam

Q^; faw
-vj/

20 Pollucem 24 Tu Q^i]/

Pollicem
4' ^/. C;</-/eK/

13 Volui te 4/ Solvite 17 confillit Q^/ confiitit 19 dies, vereor Q^4/ '/w. fed vereor

L//

20
CXj\f peti fi qui

fit

Qj^ fim
4^
4/

in

M' Q^de Marco

23 velimus

volumus

26 ei, ut petii, fi quid 27 eroget 0^4' '"J^J 212 5 cujus4' quovrs

217
I

2
1 1

minime
igitnr

maxime
4/

repugnare
4^ d.

regnare

9
1

Confulem

Qj^

con/u'es

14

ut ilia 4^ '///a

7 a. d. XIII 0^4^ ad VIII 8 fcribam, tua. Clj^ /c/eiam, /uainterfit QJnterefi

15 mari

magno. Non multo Q_4' 'W'"'W magno tumultu

4^

^ /(

mutafie Q^^' mutaj/et

22

18 quidem

qui

19 a Qjl/ / 22 ab 4^ ad 25 verecundiam 213 3 At ^'^'r

nos utrumque 4^ nofirumque 21 et quati Q^^' ^"^

vi Q_//?

4^

'verecundia

confligendo
in-

24 univerfus Q_4/ univerfam

4^

oblgando

6
5

quos Qj]/
fcis effe
?

tf',

26 confoiationis

4^ ccnfiliationis

cum

XXX

Q^

/cij/e

Jecum

Qjri^inta Domicius
Incredibiliter

28 quid 4^ quod 29 minor -^ junior

deferet.

Q^^' de/e

218

credibiliier

7 pertimuit Qjimuit 14 patiiam reliquit 4'//''/'2 15 nec -^ ne

<^C/^^/'

Memini
tibi -^te
5rsg<

QJHc

nova

incipit Bpifiola

'OtMi^uoKi 4^ ^.

velim Qjvellem

10

Magnus Q_4/
a.

Potnpeius

25 pararat

4^

parat
Q_4/
d.
ojjt' I

214

4
5

rigis t59^' a

II

d Q^arf Kalend. Qjl Idus

a. d.

K<js< wasvt' tir

Qjij/

2 et Q^f/ /r //////

10 minus Q_4' d. I 3 defcribendam ad 4^ /^ 1

14
-^ /ribendam
I

0^4^ ^d

18 cum Qjl/ quo 19 aflentari 4^ ajfentiri 23 perfpeftum 4^ expertum 26 Nae Qjv]/ jc 29 amplioribufne Qjimplioribujve

fore Qj/. 18 An:e diem Qjld 19 ex quibus 4^ et

5
praecepifiies 4^ percepijfes

nam

24 26
28

et

Qj/.
QjJ/ Oppitim
4^

Eppium
fin 4^
i^.

219
I

7
5

T. Ampium

amplum
eft

30 tempeftas QjJ/ tempus 3 1 quid QjJ/ ywff^' ad 215 3 gratulantes Q^^afla'?/?/// 7 iCal. Qj|/ </. (cumfpatio)

23 Si vales, bene

QJ.

220

I.asho QjJ/ Diaiio 7 1 2 mihi dixit 4^ d.

D.

VA K
p1.

JE

LECTIONES.
p.
1.

2Z0 7 zhQJ. zo a. d. Qjz^

praefidii -^ prajidio

226 23 confpedlum
227
I

confpelu

contingit

contigit

8 His Q__ liic inciint no^va Epiflola, qucC

iiceronis nomen prisfert
fica a te

221

7 Interim ij/ Inde primo 8 a. d. Qj</

\fic ad poet<s

10 a. d. (^ad IZ videbatur i|/ 'videhamus

3 fuiiient
J/

12
'S

a.

d.XIIIQa^XlIII

te 4^ per te

venijfent
-i}/

H
222

armatorum
-vj/

armorum

7 z.-\> d. 25 tuum
3 pra;
<]/

9 voluncate 4^ voluptate 20 a -^ d. 25 quidem QJ\> d.

228
S

'^*

d.

/>ro
t]'

efiet 4^ efe

6 a teque
large
ij/

atque

iz

nifi

agros

-j/

d.

/ar^/?

229

7 duxi
II

4/ dixi
-v}/

tum

/ar

debueritmultum. tum 8 ambulat i|/ ambulabat

I

Qj defuerit mulet iis

13 fubjicerer -^ fubjicere

et iis

diariis

Q^ecifidiaris 4^

20 unquam
>]/

ij/

nunquam

diais

//?/ 25 vicit 28 lippitudo 4' ^* 223 3 hasc ij/ ^<;?f /^

13 quod quoque 20 Rempublicam 4/

-vj/

^^'/.

9 imparatam
II

perexiguo Qj4' perexiguo tempore Qj>]/ imperatam

\> tranfierim

23 eJicere -^ elioere 27 Tiburtino Q^4/ Tihurti aut

modo

Fabatum Qj4' Fabium

funt
ij/yf///

5 tranfirem

20

25 recordor ^ recordalor tamen Qj/. 27 Culeonem Qjl^ CuUeonem

28 Lepido Qj^- Lepidus 29 Ait Q^-\,Jed 30 apifcendi Q^^' adipifcendi 32 grandem ^ grandem effe 230 2 Ante diem Q^Ad

QJ quo

2Z4

31 prsfcribo 4/ perfcribo 16 Albae -J/ ^'> 21 praefidium QjvJ/ d. 23 Lselio QJ!lio -^ Duellis feu per Q^-^f femper

4 Pinario -^ primario 6 in 4/ Id 8 commutationemque

netn qui

Qj eemmutatie-

225

3 2 ac ita

ipfi iniquum Qjouupfmicum qua -^ quas 23 30 fetenas ^ fetonas

H Jovi
6

11/

f//(

231

cenferi

eodem

ij/

6 eratis 10 quod -^r

!}/

QjC. ^o^m Brundufium m//j

quot

2 defidero Q_^4' defero me derideri 4^ mederi

13 uUam ^ illam 16 apud eum Q_^.

Vale 4'

II deducerent.
ducerent

Q^deducerent.

28 29

quo modo QJ\>fciet quomodc : confieret Q^tranfierit

fcito

mei tuique

-^

me

illudque

15 contraflis >]/ conjundis prodejje poffe 16 prodefle

7 a. d. Qj2i^ 21 progrefTum
25 2Z6 2
5 et etiani
a. d.

Q
^/

QJ^ progreffu
ij/

d.

fcire 3 fcio, re 32 veriflime Qjvelisfumme 232 2 et tutum Qjficetum -^ metum 10 confcindi -^ confciendi 12 venditant Qjvendicant

QJ

Qj7^ Samnium \ Samium

Umbris

Deum
S

Qj4' ^^ eum
vj/

Hunc

d.

14 UiTibria

16 Albam i]/ .Ba>bum 19 ut <_-v]/ tf/ 20 omni copia huc Q_i|/

hoc

16 Quas 18 iilius
.

4'

Cum
rujus

o?nnibus ccpiis

'9 DCCCL Q^^* ^e CCCl 25 demum 4 ctLmum 2b IV QJI/i

21 Metufcilio

QJ^

Metufiiko

28 Qaod

QJ

d.

(cum fpatio)

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p.
1.'

B E

IX.
MSS.

CL-vf/

p-

1.

233 12

qucLTidove -^ quanJoque funt

237

5 excluduntur QjJ/ excludentur

0^^

15 Hinc 4' Hui

8

qua QjJ/ guam

conviviis QjJ/ mihi
ceTfvitiis
-vj/

2 1 in
234.

ej/e

wre

in

I I

6 funt i^ Jint 9 ab 4^ a 10 Ese 4/ ^/

TVfXVViSfilVVi 4^
'i^

TT^ilyfjlOtTlVTiOV

QjJ/

TTfKlATit

4 incendamus

intendamus

12
1

x<v9i/vevir Qje<K9t/|i6y'y

8 et il/ in 9 Proquseftor: ego

I

aiiT/

Qjt
ev

^*
'^*

Qj^ prope ego

</.

14

XUi^U

KCij
i]/ </.

0^4*
^/

o accedet Qj4'
L^To Tijv

accejerit

<"" Xoyai

I I

irafceretur Qjta/cetur
^>X;)'4//i'

"
(cum fpatio)
1

Qjj

1 er

3
1

22

Qjl/

iresii

^iTltv

dedifti

QJnde dedijii
-vj/

5^ autem 27 Sed aut 29 abs te 4' ex te

tibi 4'
//'^/ /)>/?

S35

2 nec fas Qj^" C/^' 3 averruncent 4' annuerunt 9 etiam -^ ejje xx-viratu Qjcxv. iratum II ne me

13 fcilicet -^ /cilicet ajperius 17 queretur 4' queritur

16 iroT^iefKyjTitv QjrA<ep^j)Tli 26 ambulaverit Qjimiulavit zy tuum 4' /a/w 238 3 cum Qljum 8 jam, jam QJl^jam 1 3 Curtium QjJ/ rar / 26 non QjJ/ //. 239 1 quis Qji}/ quid
2

cum

ei

QjJ/ cui
'iTotfM?

18 inter
eflet
4/

>}/ ij/

i/^r
{/!'5

3 'AvTiKei
tio pojl

Qjl/

</.

(cum/pa*

"

rejpondit")

1 9 ea 23 ne

wf a

ipfe

QJpJi

4* ut

24

ci(p^oiTti 4* *^<*"' T^ff

I;r(Wi5 Q^Hac Verhct 5 'A8/rx " matri " pracedunt

236

31 Poftumus ;]/ /*o/?az/a/ 1 fimus \ /umus

20

8 Cicero Attico Sal. QjJ' VII 4^ VIII

<''

7 agenti 4^ agendi 8 officia mercanda QjJ//j^f/rt candida 15 Cicero Attico Sal. Qj/.
17 tranfmififle Q^^'
/'''i^/J//^ ff

22 Poftumum 4^ Vo/umium 24 eum \ cum

27 jam ij/ 237 I Cicero Attico Sal. QJi^ 3 egeo 4- ego
^'-

20

via

QjV

/ ii/a

d.

22 abdam 4^ addam 27 et quidem QjJ/ y? quidam 30 Curtium Qj^' Certum

240

Capua

Q^'!'

ToM. vm.

Capua 8 ff

1 1

VARI^ LECTIONES.
P'
1.

P-

1.
I

240

II

8 a. d. Q.i]/^ IV
ij/

247

a. d.

Qjd

III

3 nihil

Mevto
etiam

auTo QjJ/
///?

</,

(cumfpatio)

Capuam \ Capua 12 cum confilio explicare

uti conftlio

Q^ quo

9 IV Q_?7A 4^
1

Qjt jam

palpaboque Q__plaboque
12 poflim Qj^' pojjem 5 a te 4^ ante 18 colligamufque Qjolligamus qui
J^ipirlvu

KTe^

QjfTUp

16 ci.' uXxXuy.Tr!/xcif Qj/. (cumfpatio) 18 Me QJ^e ne i^J 9 ufo 26 nionent ^/ movent

"vj/

248
2

QJ fe/itvo
QJfimili
urus

fimul ut rus

241

8 uti Qjvl/ a/

et

Q/a

342

5 nunc "4/ /&af 18 meo Qjne 21 et feci 4/ officium 2 darem ]/ parem 3 eo die is Qjv}/ eos
_/?/ OTar

ducetur 4^ rtuceretur 8 Arado QJlrodo

Chio QChoo At quam veniet

Q^^^'

12
dies
4^ yad:

eam maxime falvam

ille

ad quam venit 4^ eum maxims

20

falvum quidem QjJ/ idem

4^ ^fi

5 quafi animuLx reftillarunt

33 gratia

gratia

illi

aiunt

249

Jllud

QJllum

II facerem ^ faciam jcriptas liieras 25 fcriptas 28 depacifci Qj}/ ^'f/^y^'' 243 7 non 4^ d' 8 eadem 4^ f^i^c eadem
-iif

8 rogari

creari

TrXii a^cMOi Qjv}/ OTrui o^cMat

9 Confulum 4^ Confulihus 12 impendeat 4^ impediat 14 refte 4^ reHum 20 Phameam QjOameam -^ Fameam 22 enim te Q_^J/ eum de

19 Noli Q_4/ wo/a; 27 iis nos non profe(ftos feais 32 quid 4^ quidem.

QJ^

his pro-

24 Deli, tuum 4^ delitum 29 Antii QJnti 250 2 Data Liberalibus 4^ ^fcribere Q_4^/aV^

34 meum

4- ^.

244

Nos
nifi

4/ ^.

4^ d.

16 alienant Qj4/ alienantur

infulfae, indecorse

H
29 30
245
2

Q d.
4^ etiam

QJ^ infulis unde

de

core fit

defineremus

20 etiamnum
28 dignitati

m/rc

19 Nunc \ Nihil 22 Do, do 4/ Do 27 nominatim 30 Mamilium

31
petiit
viris

21 pofllmus Q_4/ d^
4^ utilitati

Qjmina

viris etiam

rationi 4^ aaioni

QJ

QJ
petit

Manilium

fuos 4^ nos
fi

251 Snh

5 crudeliora

crudelior

vales, bene eft Qj^ipfe 3 'l' d.

7 Colchorum QJlhDicorum

voluntate QJonitatg 16 rogatus 4/ tcgatus

8 adducere 4^ adduceret 9 Hunc 4/ nunc

10 cogitabam

17 illi Ig jam
21

Q>
Q^-vJ/

/7//^

tam

4^ cogitaram mens mea 5 mea 18 Haec, haec Hac

QJ

qua

QJ

4^

quam
fuae utilitates 4- d.

24 quam

20 fi vel QJfine 29 quartum -^ d.

31 das alteras Qj^' duas alteras
litteras

246

2 fignificare 4^ fignificari 6 reconciliarem 4' concilianm II

mi

4^

mihi

3 Magium QJlagnum 14 meo QJ/ et meo 20 Cicero Attico Sal. QJ. (Hac Epif"
iolafeptima adjungitur)

34 enim 4^ {/f 252 3 Kalend, QJ\, d. 6 quod Q^quod efi

7 VII
4/

VI

10
II

facies

^facis

cui 4" quod

24 Aulus 0^4^ Maulius

12 ac

QjuM

V AKl
I.

JE

LECTIONES.
P.
1.

252 12

Qjalis (fed s punno fuhmtatur) Deinde 3 Deinceps

tali

Q^

257 18 ne Q_r 26 Ego illa. Q^-^

et ita

illam

fidam

Q^adam
258

deferendam Q^efendam 18 difpertitos vj/ difpertim eos

30 etiam Q^^vJ/ et tam 3' ecquam Q^quam

Qj^fcia qJi^ dikai 2 tantum tum
illeai
vj/

nefcio

20

QJ^ Ji illaluri profcripturit diu Q^4' profcripiuri

jamdiu

fyllaturit

II

21 yiviKUTipov

Q^Y

uffiytKaiTt^ev
ij/

fup. lin.)

29 remanent

manendum
'i)utvee

remaneret,

dum
3
ninvitct

12 ccIoD.
fex

QJ^

d,

QJ^fe
QjvJ/ d.

Qj!

34 Quid Qj\,

d.

13 Xiivt<r(Aot 14 ut Q^^.

(cumfpatio)

253

TiflKTfOV

Qj-iKTiOt

7 certe

-^ reSie
</.

uaa
8

vj/

W5ra Ty A?^|/<i'
vj/

17 csetera 22 eft Q^^ ee 23 egeo Q^^J/ ego 27 Cicero Attico Sal.

Qj}/ r/a

d.

(cUmfpatio)

fidelem
29
fcripfit

22 yoyjTeiuv vj/ ^. (cumfpatio) 24 Ilia Kxlfiivn Qj/. 26 occultationem Qjcculte faionem

VTTi^la-ltit

Qji. (cu?n fpatio)

quas Q^fdelemqua

^' tlT))g-i;

28 fcierimus

Qj/ fcimus

Qy,

54

feQ,^.
Csecio

Cetio

XIII Qjl' xiiii etiam 4* ^a/^

^.

7 haec QjvJ/ /^or 12 non dubitare 1]/ 16 autem i]/ a'.

'm> 32 Lanuvino <|/ Lanuino Phameas Q^Phamea ij/ Famea fomniabam QJf fomniaveram 59 I ex illo 4' ^*'///' 2 Ut vj/ /j ut
ij/

perfpela re

Qj^ profpeffaret

20 qua Qj}/
potes

fa/
poiius
^<7/?/V

Q^^
>]/
vj/

5 Tene Qjtec 6 Magium Magnum /^/Balbi 4/ 9

vj/

22 24 25 26 27 30 34

hoftes

10
13

prastulit

vj/

protulit

partem
peftes

pacem

merum \ mecum

\ petis
Qjv}/

noflri Qj}/

Fauftum

o/?m Emafiium
d'.

20 tibi 4/ ad te 22 A. d. Q^^</

260

2 videri

>}/

^.

et M5-/roTaMi QjvJ/

noftrarum
Ut
ij/

-vj/

nojirum earum

255 18

/
QjvJ/

4 IX \J/ VIM II exitu QjvJ/ exitum ocuB-itTinui narrabant

vj/

narrabai.

auBor 21 duo delegi Qjiuos legi 23 precibus Qjv}/ et precibus (/. 25 vir 29 e paucis QjJ/ ^/ /aV
19 fautor
vj'

16 Curionem Qj}/ Curione 20 Bsebius Q_Barbius

21 infans
vj/

infamis
Q^^vJ/ 1///

22

Illinc

equidem

me

quidem,

24 Anteros

QjvJ/ ante pios

256
1

3 putavi

1I/

d.

9 poflum

-i^

poj/em

fumus Q^fmus
261

- qui a Q^quin 27 Capua '4' Capute 28 a. d. Qjid

12 Minturnis QJMenturnis 24 nos ij/ 0 26 perfcnbunt -^ prafcrilunt

Capuas QjJ< Capua

eum

3 funt literDB

QJ/ Capua funf

^^
</.
nj/

QjJ/

^of 2?^^

29 ecquidnam Qjt quidnam 3' quibufdam Qjv|/ quidem

illius QjvJ/

9 Hifpanias

Hifpaniam
-3/

257

iTVfXai

1}/

iTOV/^Oi

Cicero Attico Sal. Qj/. 7 quidquam QjvJ/ 0 madt

11 primas ejus aftiones adionis

prima

ejttt

4 Sed,

fi

Qjjr etft

Sff

VARIi^
1.

LECTIONES.
I.

201 15 dlceretur Q^iceretur tum

18 TfTA,
21
3
1

et

magijier equi-

264

II

Curio
ita 4'

vj'

Curione

12

0^^

xuiTe^ovQ^i/.

(cumfpatio)

mentem -i/ mente T. Rebillum QTrabilius

quae rogas
e

262

d.

5 qu2e

^gypta

Qj]/

^/ defcripta

Q^-vJ' (/?

3 inde, id Q_/ id nuntiant \ nuntiare follicitat QJ[> foUidtant 16 Cicero Attico Sal. Qj^. 18 nobis -i^ omnibus 20 quod quidam 21 tardiores QjvJ/ tardioris
-v}/

ante Q^iJ/ d. 9 fim Qjl/T?/ 13 quodam 4/ ^0^;^

-vj/

26 de Cnjeo
265
I

reliquos Qj}/ belli quos -v}/ digne

inimiciorem \
19
a, d.

17 puto

''''''

poflem Q^poJJim negandum 4* rogandum

immitiorem

Qljid
pauculos
tuos
1

4 amavi Qjtmaho 6 Eros Celeris. O Qjro fcelerio

Sceleri

\ acrt

24 a. d. Qjfl</ 27 paucos Q_J\f

%6i

9 fex -^fed
x.itry.M)i

29 pueros Qjvp pueros

Qji. (cumfpatio)
-p

\ KetraKts

a. d. Q^i]/ aa'

4 Pedanum
1

Pelanum
tiy^iHi

April.
a. d.

VI

Q^4' ^*

2 6 8 j6 17 21 364 2

QJ^ ad
Q^^^
266

15 16

XoiXayiZa-a,t. Qj^ a^k malum QjJ/ mallem 4^ ojienderim

A. d.
a. d.

20 ofFenderim
3

CIJ. gaudio Qj4'

28 Deleftus QJileHus

et gaudeo dicuntur il/V/Vaa/ habeboi]/ /^^^9

unquam

4^

nunquam

V Q__vi 3 Matiique Qji^ Manlique 6 Formiis profcribi -^/formis frafcrihi

praeripi

7 JO

QJ^ pracipit

illic S/ ifiitic

8 Italia ceflit QjJ/ Italiam gejft 12 poflum QjJ/ poffunt quid refert 4/ qui referret 16 certe 4^ etiam 21 petemus Q^petimus 26 Cephalioni QJ2ephaloni 38 gravitatem QjJ/ et gravitatem

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p.
I.

E R

X.

MSS.
p.
1.

Qjv|y

z6j

2 in Laterium

QJ^

Lalierium

267 10 Mi

aellimo 4* exifiimo

7 comprobari Qjne comprohari 5 illis, illis QJllis \ ille

yi,kf

Qji. (cumfpatio)

inquit QjJ/ quid

<r3-?

[9rAe(jtt-/iy

Qjvp d,
cufn

14 longinquum QjJ/ longum

VARIiE LECTIONES.
p.
I.

p.
QjiJ/
et

I.

267 16 Senatum Q_^. 1 7 tne indc tenes

20
et

272 24 dubitabat QJubitat

meum

detines

jam (Xj^jam,
>J/

3 3

26

belli 4/

/V//-

268

negligam

nec legatn
v]/

propius Q^pompeius (in marg. propius) 4- /rf?/^

ei

9 exercitu et provincia
provinciam

exercitum et

27 eum Q^^' 30 putaret -i/

d.

10 fummarius
1
1

ei

Q^fum
eft

Marius

et

plebem

4^ legem

eant QjJ/ cantent

2

273

tamen hoc ipfum

probi
tfi
0-K.lfX.IA.CCTi)V

unum

QjJ/ tam

non

7 furrepto
4^ d.

\ furrupto

tnagnum Jit CXj^ ffKl^l^Ttt

19 tuaque Qjuque

20

VTTl^iV Q_TE(!T6;

8 a Q^^' afetsatu a 9 Sex autem QjiJ/ autfex I 5 quin QjJ/ qui 16 Ad quae QjJ/ afque
1

deledavit QjJ/ deh^abit

v]/

7 recelTuni Qj-eceffurum
vj/

24 M. Antonii QJ^acom Aj) 26 0"-j 28 fequamur Q^fequimur 30 tamen ij/ tam

32

18 Laudavit QJaudabit dixerim 24 dixerit ad me 27 debere^/ "^^f^^^/

me legatum

Q^-vl/

eJegatum

29 inquit QjJ/ unquam 32 acquievi. Levata QJi/ atque

33 fermonis QJi^ fermones

vilehat

269

2 leger Qjv}/ legerer

et inde Q_i]/ d. 8 A^ay6uira QjvJ' 14 ad me ^ d.

34 qua
'^*

QjvJ/ ^a<e

(cum fpatio)

274

2 fed Q^fi

19 quod Qjiuid
2 2 ecqui QjJ/
^/

videbimus videmus Oppios QjJ/ optimos

vj/
vj/

f a

23 cum
fcire

QjJ/ /

24 27 A. d. QjJ/ Ad 28 hanc ^. 270 2 fugerim QJ^fugerem

"vj/

Q^fcirem

4^ '/ catera 8 quod a/ 9 Cicero Attico Sal. QjJ/ 1 2 certi vj/ f^r/f

6 Csterum

</.

etiam

-J/

</.

6 Tullum Q^4'
1

7'u/Iium

13 fummam ^ fententiam 15 Quinto QjJ/ qmdam 1 6 ero. Epiftolam Q_ per epifiolam 18 Veftenus QjJ/ Veainus

epiftolas

ij/

/Vfrf

15 quoad -^ quod 19 jam Q_-<J/ </, 28 fpoliare v expoliare

cum joco Q^et iflo madio fi -vis cum loco 28 A. d. XV. Kal. Maii QJ^oces ifa ad
24
ei

ftomachofius,

fequeniem Epiftolam pertinent

271

aiebat 4/ (/. 13 confcientia 4/ _/?/>/* 1 5 nifi divine QJnfde 4'

1

275
i/^ ^'^

7 proipexerim 19 ut ut QjJ/ ^.
eft
-vj/

-vj/

perfpexerim

276

Meas Q_4' r^cjtet et meas 6 filio, fit a Qj^fratre ita 7 dein QjvJ/ de 8 mones QjJ/ memoras
4
retice
illo 4^ ullo
-^ etji

24

.^.

\6 et Si^pontam

ponfum

33 ab QjJ/a 34 eo de meo QjJ/ ^o</? ab Q^-vJ/ Italiam QJtalia I 272

25 Melitae Q_4 Milttia 2 Fretenfi 'QJiaenfi 4^ Cretenft 4 prseclara 4/ j'^ r/<ir

I

o fpero

nj/ 'i'/d'<'o

huic tu

malo

afFer i/ malo afferre

12 Oppiis Velienfibus Q^Oppio JUenfibus

8 vita et QjJ/ ^. 9 indulgentiam nj/ 1 o Hasc QjJ/ 7Vf

1

diligentiam

-" cum QjJ/ yam

14 videbamur Q^vJ/^w/Vifawar 24 dicitis oportere QJ> d
ejut

vero 4' 17 fermo ejufmodi QjJ/ modi fermo 19 Curio 4/ Car/ 24 Hifpaniis QjJ/ Hifpanit
3
'2'.

277

5 Perfas 4'/fry9 indignitas QjJ/ '

^*^

dignitas

y potexuntQ^potuerint

8 3

VARIiE
p.
I.

LECTIONES.
p.
1.

277 g C. Ateli QJ^ Caieli 13 (enatum \' /enatu

14 ei i}/ et 16 voluimus

281

Qj^

'volumus
-vj/

25 malum majus Q^alus

malam
;

26 qui

ejus 0^%}/ / iW,^;?

4/ turpiter facere

ii/V

cum

cum

282

6 fe Q^^' d. 10 quid in Hifpania Q^^' quod in Hifpaniam 20 meus 4^ mens 22 quo Qj4'f'^ 27 adigit ita QJ^ adicit
Servius
fiiius.

Quartanam QJ^

Ser-

falute

QJ^ falulem
^J/

njii filiam

quarlanam

33 non 4' ^34 ne condamus

2 nihil,

nifi 4' nonnihil

nec ofendamus

pofTumus

me

Q^ pojjimus
d. i.

QjJ/
1]/

fex,

10 Caefar 4^ Cafaris 16 valet QjvJ/ 'valemus

fequere 4^ ut

278

2 iratuiB

1 1 1

3 iidem Q^idem 4 Hoc verens Qjvereris

17 ne aut 4^ d. 19 ofFenfae fuerit QJefenfa fuerint -^ of" fenfa fuerint

cunftatione te fubiifie QjJ' cogitatio*
ne le fubeffe
'viSiorem

aflequor QjiJ/cquar

7 Appio Qj}/ ^///Vo 9 florentlflimus ac novus

feptem

20 vidlorem QjJ/

Cafarem

Qj^ forenlis
venerit
i}/

ac no^vos ut uti

aieniret

21 refiftentes Qjeftfientis 283 5 demittas Qjiimittas

1

serario Qj}/ Afranio

14 fi Qj/fiii 19 vice^v]/ wicem 20 cenfueris Qjonfuerunt

Ei QjJ/ Et 16 invitus 4^ in
7rx^otn>ca>s

'vitiis

cenfuerunt

3
1

21 7ra.^ivT>v QJ/ Tsra^oix^fi^a, 2 2 tS ^ Qj>|' "' 75 23 ftxr5 Qji.

ii

QJ. (cum fpalio) 31 clam ibo QJ/ cla?nabam 284 I caute QjJ/ cerie 2 (Tuv BiZ. Tci Xiyu Qj\/ d. (cum fpa
1

tio)

erat -^ d.
u<pxiei 'in 7rpoS4)g Q^'^'
veiT(]/

3
'''

ti.wH(i,eit.

QJ^

d.

(cumfpalio)

2C t

ip-

iupx
a}/

5 Siciliam QjJ/ Socellam 8 Cytheridem QjJ/ Cytharidam

accidet
fibi
4'

accidit

33

'^>}/

279

Ne Qjnehercuie quod Qjjuid

hercle

7 indigent

^_g-f/

I 1

9 altera Qjeteram JO an Q^^' d.

Vide QjJ/ de dubita, fi potes QJ[> dubilari potefi

vel iintriculo Q^^^
'^elo ridiculo

2 5

;rXsJe)tS

QjV
Qjaf.

^' /'<' fpalio)

plane

4^ d.

14
15

fafyi) Qj-egyiif
c-y'vT>j|<f

16
2
1

o-t;jW7r&aj

(cum fpalio) Q^fi"i (cum fpatio)

16 tam nefcio 4^ lamenfcio 28 aliter 4^ alter

^

285

laborat QjJ/ laboret

20 Antonio QjJ/ ^/
bello
ij/

4 Q^

Axius
illo

libello

22 Curione

Qjvl/ Curtonis

ex
33

caeteri

QJ/ qua Anxias QJ> caleris Qj/ exilio

24
30

literas 4" ^te

iturum
4^ d.

-^ d.

8 exiftimas -^ exijiimans 18 tempora funt, ut QjJ/ d.

fint

z8o

7 10

meo eum

^judicare 4^ ^.

QJfunt

13 mifi 4^ ^i/^'

14 literas 4" '^18 proclinata 4^

31

27 QJ. (cum fpatio) 28 aftuariolo 4/ atluaria 32 veftenum 4^ "vel luum

u,(p(c/.)nca

^^''/^^'^

videbere Qj4^ / rf^^^fm Quod peto QJ. 25

27 civilibus 4^ "'^"'^f 29 judicio \ judico 30 XVI 4^ XV 4 Dubitabat QJ)uhilavit

ei.Trorofji.u'; QjJ' d. (cumfpatio) eramjocatus. Id Qjrat id 34 286 I Monetali Q^^* none tali *~~ Proconfuli QjJ/ ProconfuUm 6 etiam 4^ d.

II

putavi

\ putaho

12

cum

QjJ/ enim

VARIiE LECTIONES.
P
1.

P1

1.

286 14

ndeupil ^rXivrUi) QjJ/ //. (cum/patio) s compafto Qjv|/ cum paSio

290 13 Eros

\ Heros 9 timidiorem -4/ tardiorem

ii

18 verum -4/ '. 20 pol lici tos Q^-v}/ poUicilus 22 illam 4/ ;// 23 de Q_f 27 filium \fratrem 28 poffim QjvJ/ /o^ 30 quidquid Qjj' y"^
3

20

5ra?j eiytyveiuf QjJ/

tio)

</.

(cumjpa-

21 quo Q_^/ 4' yai<^ 23 me i/. fe 24 fuccenfere Q^^" luccenferi

2? fufcipiendse -^ fujcipienda 26 Allienus Qj^ Alienus

287

femel QlJ^ Jimul de profedlione mea QjJ/ profe^ionem

30 a L.
291

QJe
QJ^edieito -^ Neaieno
njeniffet

meam
7 perditorum \' p^oditorum iftis Q^/uiforte ne ne tempi/iate fi
elaniant elaniant emijlis

Vedeno
fueris

his in anguftiis QjJ/ // /a angufis Sed dii iftos QJ^ feduSios

21 junfti Qji'/(?/ 22 theatro QjJ/ theairum

26 Sed 29 jjS-isj 30 288

3

-4/

.^^

^(^t;!i>i

^wToii

Q_

4/

d.

(cum

6 12 18 20 24 27

Qjris

advenifTet QjJ/

ignofcerem Qjignojcerem defpeftam ^J/ dejperatam diffimulabimus Q_4/ dijfmulavimus

audierifve Qjiudierifne

/patio)
fST^j

292

2 5

Cotta

4-

Cc^^a

Qj/. (cum /patio)

^ a^m

a. d. Q_/j'

aliquid
fi

QjiUquam
Qjv|/ aliquid

4 ac

quid

5 cave Q^d'.
nihil

6 ventum eft \ njenerunt 7 Pompeiis QJ^ Pompei 8 Ninnius QJSlininius

Q__w

w/;^?7

TT^ci^tv Qj4/ a;(j^v 7 ad villara Qj]/ duellam 13 Ab Axio QjJ/ y/ Z)a;f/o diligo Minturnis Qj/. 24 fuerit ^fuerint putent ]> putem 27 Curtio (^Curto 4/ Car/o 28 xIajjt* !OKa QjJ' '/ (cum fpatio) 289 I Cicero Attico Sal. Qj/.

9 a villa QJ\, ad villam 16 diverterat QjJ/ dewrterat

Tamen Qjum
4^ melius cji lin. '*

18 melius

9 mima Qjiuma (fup. 20 non modo 4^ nedum 2! fifte Qj/ie 28 lefta ^ fcripta

nura^*)

293

a vetere -^ amertere
4^

4 Ocellam
iiy.gx.ii

cellam

QJ.
poftridie Qiji^ pridie

10 pecuniarum
erui -^frui

Q^ pecuniariam

7 QJ^ cras 10 mihi 4^ nihil 12 aliter 4' taliter

15

eft

propter Qj^t prcpter

16 confolandum ^/ conjulendum 22 audiri >!/ audire

quia pueris 4/ qui a pueris 5 XVII. Kal. Jun. QJ^ d. 16 Cicero Attico Sal.

290

25 foret QJ^ fore 6 hae QJyac

II

expenfum
riis

tulerit,
^AT /1,

morari

tabella-

QjJ/

Jufiulerit

moram

ta-

bellarius

12

eflet,

cum QJ^

gaudebam Qjl' gaudeam 25 Hifpaniis QJJifpanis 27 ex curfu Qjx curfus 294 4 purga QJ^ purgavi

17 XIV Qjivu 18 tivToy.riS-iv Qjvriariaiv

QJ.

ejfe

quas

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p.
1.

B E

XI.

MSS.
P1.

Q^n|.

295 296

II vicies Qlyiciens 3 multis meis Qjj/ multijfmis

300 13 Reliquo

Qj>J/ r^r/^/o

14 Baibum et

Oppium

iis

Qji^

oppi*

4
297
I

levata Qj]/ snata 1 6 exegi \ exegit

iis Ql-4/

vel

301
II

quoniam his 15 confiderarem QjonJiderarent credo Qjedo

:

dum

et

2 8 14 16

ea
et

Qjam
tam Qj4'
^//^/

es.

Fadlum Q^eft

ea

faSlum

-if

tta

incommodum Qj
vides, utfunt, et
^jVj,

commodis
(^^;// 4/

faHum 18 fim -^ Jum

Q^a/

w-

22 caufam
25 pareret 27

-i^

caujam Juam
pareat

f/
(?^(3

21 egeo

-vl/

Tum

Quod

Q_^.
il/

22

fumus
298

anguftiis Qjingujiis

302
-i/

8 reprehenfionem

offenjionem

Q^/tiiJimus
opinantihus

9 quam
II

\ d.
4/ reip.

23 opinantes Qjpinante

Rempublicam

fuftentetur per te.

futuri

De

Frufinati

Q,

14

i/Juftentur partim de Frujinatis

QJ^Jutura

5 opportuna i|/ aptima S epiftolas. Hic tua Qjpiftoks luBua lo agi 4- ^.g''^ velim 4' velis 1 3
follicitudo 4///////y(?
-^ poteft

>9 meo 4 ^^ 23 ftatim ^ Juam 24 perge -i/ per 26 ut "^ d.

3 alienato
i}/

alieito

303

te flagitari Q^nJ/ effagitare

17 poflet

299
5

22 magis quodam 4' coram magis 24 tantae, ut 4 /tf/<2, /iz//

effecerint

5 prs '4//r<7 10 adjutum 4* od tutum 5 Januar. Qj4/ y. 23 Balbum Q^Balbam

4
</.

effecerunt
;/tf^^ /

25 Itaque nec
poffini

-vj/

10 tantum^ tamen
Bafilo QJ/ BaJtHo profedlo QjJ' Jcriptis Utitris proJeBo 3

26 illic Qjlluc 27 deprecatorem ^ depredatorim 304 4 in Q_/V 7 VI 0,4 XVI 17 fim \> Jum - Quotidie Q^ie 20 cafus Q^cauja
21 infirma

- de qua Qjuam
15 deeflet

^ firma

Q^^

d'-?^^?

16 Quintus Q_ ^<? 20 cum 4 ra //^ 26 faciendum \ Jugiendum

22 quieveram QjJ/ iveram 23 Ceffi meis Qjejfimus 29 referri \ dejhri

305

2 et 4/

^/w
te

joo

3 veftrum

noftrum
<?2

5
1 1

eft

QJ/Jenfi
Q_4'

modo

3 miferam \ mijeram per 14 ut 4 </ 9 quid 4 i^i

6 7 1 1

VARIi^
p.
I.
il'

LECTIONES.
p.
I.
'

305 zo poftea
z^

/?/? '*

31

'4 C. quidem Q^^'

^<'

Cequidem

{criptara. -^ /cripturas

312

fit

fuit

2; filium ^fratrem 27 de i]/ ^.

30
306
I

confimili
mifi
-v}/

-vj/

ejusjimili

3132
1

z//?/

4 magnas 4^ d. 6 fuades Q^fuadeo ulla de Q_^4 'valde 1 1 in Italia QJtalia

Italia

QJ/

//

23 refcribam i/ fcriham 24 debeant 4 debent 307 6 a. d. Ci_a</ 7 die 4* '.

^o maxime 9 maxime 16 Poftea, cum PoJ}eaque quam 1 8 cognoflem ]> cegnojjfet 20 Nilo meo his Q^Z,. Lomeo iis 26 illam 4^ d. 28 veftra -4/ o/?r^
ij/

'7 \\\oQJ\,ul!o 23 fuperioribus 4

ea 4^ ^^

7-"
'^"/'''''^i'^

perditis 4^ pradiSiis

6 moneatis
et

monentis

Q^

fcribas Qj/. 12 egeo 4 ^50 defperato 4 explorato 17 Jun. Qj/. 24 qua cupere 4 quam capere 29 matri eam Q^Ematiam 4^ Emathiavt

maxime quid

congrefTus -^ ingrejfus

308

1 1

quid 2 f raftiorem ereSiiorem

acceflifTe 4/

quod

30 quam
erelliore

eram Qjsam
putato ea Q^^'
?''
fl^j''*''^

^OT confolandis fcripji P. tanta

eif

f/^

314
i 1

8 moleftum

Qj^Ji
illi

molejlum
intelligis

generi

4' genere

illinc

Q_4'

16 crevi puto enim ^creviduto enim 17 cretionem Q^autionem (r fup. a)

crucionem

intelligis
a. d.

Qj4

id

12
1

Q^ad
4/

emiflus QjJ/ me mijfus

18 VIII

\1/

VI

18 XVII
21

XXIII

25 huc 27 funt

4/ /^^

impeditum

impeditur

fnt \'
'

315

2 fcribas

4
fl'.

refcribas

309

fatisfacit ^fatisfecit
4^
^-

4 poflem Q^pojfm
8
1
fi

2 enim
1
1

Qjl/

3 fcripferit QJ^fcripft

fperare
3

-^/

afperare

4 tam Qjamen
5 id Q^is
fiat,

4/

'

* 1

tantum

tamen

die XXVIII

d.

tu QJ\^fatu 20 aliunde 4^ ahunde 26 quotiefque 4* quotiefcunque

8 Selucia Pieria Q^Seleuce aperiet Antiochias QjJ/ Antiochea

27 Vale

Q_</.
4^ d.

310

cum

23 domino 4^ d25 differri QJeferri 316 1 de 4^ d'

13 Sylla
*

3 item qui Qj4' itemque

^ fiilla

311

6 in 4' ^' 13 aliud 4/a//?a^<^ 16 parentem Q_4' /'"^''/^' 17 num 4/ ^w S% id Qj^/ ^ 1 9 quem Q^^^/ quam potes venire Q^pof eum

4 commoturam

\ commoraturam

15 arbitrantur QjLrbitrabantur '^ hic QjJ/ huic

mw m

res 4^ /?/?

19 videam 4/ d. 25 mei idque Qj\/ mittoque 26 utilitate 4 utilitatem '7 S Nec fi in aliquem ^Jimale 8 ne 0^4 "^<^

quern

- pervellem Q^per 20 quid Q__4/ yao^

3

vellem

9 improbitate
1 1

improhitatem

Quintu^

Qj4 ^*^
confolatio

4 cum Qj/.

ToM.

8 confolatio Qji^ ea VIII.

ne rogari QjJ/ negari '4 negant ufquam 4 negatus quam 318 2 Camillo QJlamilUo 4 Camillica 3 Camillus QCamillons 4 Camillim

tt

VARI/E LECTIONES.
p.
I.

p.
t

].

3'8

fecum Q^/crip/ife :um fcripferat eum 5 t^-^d. 6 et fic Qjtfi

3 fcrjpfit, te

-^

319 19

21

noftra -^ noflra

tua QJ^ tua 20 noftra quae ij/ nofiraque

De Oj^fide
>}/

7 valeres

>J/

'valere

8 Acufius Qj4' Aguftus II Acufium audies Q^\ Auguflum audiens

23 ccIdd QJ. (cum fpatio) \ cclii nuntiarique 29 nuntiant ; quae

3
1

et Qj4/ ut

320
eo

aut QjvJ/ ut
ij/

12 ut QjJ/ /

i6 mifera

-ij/

tmferia

2 curat djj/ rar^/ 6 ad tempus Qj/. (cumfpatio)

a//fl-

20 feciffemus ^fecimus 22 malorum ^ majorum 24 etfi quidvis 4' et fiquid

'

accomodanda QjJ/ accommodandam

^vis
1

7 te habere

-J/ i/.

5 de

ftatu

Reipublicae.
QjvJ/

dii

Q^de

319

fiaturi elodi -^ dejiauri clodi

generumne

generum ne

28 cum ab
2 Quje
et

ipfo QjJ/ vim abufo bis ad QjJ/

^adam admet
vifat

22 quam obefFe 4" quamobrem 26 difceflKTe ij/ excefftffe 28 cunfti 0^4/ ;// 30 fcripfi, apud st/9r/r illas QJ^ /cripfit
apud
31
epijiolas

qu(g etiam

ad me

poflint, advertas Q^'!/

8 ut

QJ.
321

- miferrima QjJ/
1

/0^/ miferum ea

fl^v^r/flj

lO redeo : funt Qj}/ reddiderint 12 te commorit Qjj/ et commoti enim rogarit Qjum roga^vi 13 fermonem QJ\f fermone
5 fortuna 16
fit.

fimile

4
(}/

humile

2
3

Video ^Wm dando 4 date

Equidem

-^ fortunas te

quidem

6 quid 4 qui 7 neque 4^ feque 10 loquare opportune Qjoqueretur

tuna
ij/

opor-

me

in

Qjni

uni

loquere opportuna

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edlt. Olivet.
i>.

XII.

MSS.
PI.

CLn|.

1.

322

6 itaque

4^ atque

323
in rufiicatu

reflata

Qj4

refiatur

tamen etfi 4 tametft complicarem Qj-oOT//;V<ir^ j 6 Axio 4' ^-^'J 17 quo Q^vJ/ quoti 20 quiddam 4 quidam '323 4 naves delatas Q^4 navis deJata
et
1

g 10
2

fin rufticatur

Qj4

7 funt

\ fumus
|MEXf<

homini nonQ.Y Qj4/ hominem

16 Cicero Attico
itt

10 JtS

'^'^' jlAsAfJ

Sal.

Qj4

d. (nec

uUa

hoc libro divifio)

et

24 aut Qj4
25 Vennonii

Qj4

Venntni

1 1

Y
p.
I.

AK
&a/am

JE

LECTIONES;
1.

323 27 ab

4/

o^
r

327

1 1 I I

28
324.
I

hafta QjJ/

2 3
5

ene 4^ tfl angeretur

4^

4^ agereiur

delegationem a -^ deUgatione Z Metonis 4/ meroris 3 Vefteni QjJ/ /^^/f/ 4 fed ludis Qj}/ et feduh iis

Velim magis
minus
4/ /<ryf

Q^ vel nimia
"^^^

nimis 16 atque

328

5 KTTifia.troXcylxi om^Si

Qj^

tS5*;TX4

Sed Qj/. Gratas Qj^ Gratias 7 12 aequo 4' ^ qxo

6 villa QjvJ/ a/Ai 14 Tifameno Qj^ teflaminto

329
efl iis

hilaritatem 4^ hilaritate
4*

<* 14 ^"'^^'fiue 4' ^'-'^*'^ 15 ipfum Qj^/ip/um tamen 24 et Statio Q^^- teflario 25 dedecore QjJ/ decore 28 nfp)!r)ir 4^ neg/)j

6 perpurga
ediofum

perpugna
Igitur

X7fe^ia/(riv

Q^^'

fxyowtf-^sff
efl

habere videatur 7rB^iuTn 10 a n i u s Qjtnimis

igilur

fed

cifA,7rtivfit,x

jtgHvi

QjH'

^ ^i"**

fpatio)

16 quid habes 4^ <^ 23 idem Qj}/ d. 24 non repugnante Qj\f repugnanti

325

8 noffem 4^ nofcerem
aflentio Qj4/ affentior

330
\

2
I

Denique

4^ 'veni qua;

appellaris 4^ appedarit

18 proximis, Ccepione Qj4' Ccepint '9 P. Q^</. 20 Tubulus Qj4/ tabulis 21 Cenforinone QjJ/ Cenforiuo Manilio Q^^' Manlio M' Acilio 0^4^ Manliv (Mallio fup,
lin.)

12 Statilium Q_5^Wza 6 prasdiatorem 4^ pradicatortm I 8 majrore 4^ dolore

vultUiTi 4^ 'vulnus

26
331
2

quo

4/

fw^
4/ 'velle

vellem

adeffet 4^ ^*/?
4^ adjurt

22 fuerit Q.^'^^ ^''^' Conturbat QjJ/ conturbo - in(cnpt\imQ^tpitomSFanniana in Bruti epithoma fannianorum
f^ripfi

4 adjuvaret
Panfa
veta
4^
;

4//(?/fl

6 Cratero. Piliam QjJ/ Crater opiliant

fatis folitus

Qj}/ 'vetabat

is efl

mane

4^
<^

maxime

29 De 4/ ^. 30 fit4'//

15 ut

Nicafionumque QjJ/
326
5 ne 8

3 2 vitandse 4^ mutanda

16 dabis Q_^. 17 Cicero Attico

/w^ affionumque

Sal. 4^

<'.

20

nifi 4^

y?
Z"'''^'*''""

qua Qjj/

^yir^

23 probabatur Q^^' 26 prius 4^ aptius

Tyrannionem Q_4/ tyranniomma

332

9 Ain'
fuit

Qj
Q,y/

9 10
I I

cum
fieri

4/ /

Qj|/

^/m

Panfas profeftionem 4^ /'/^ Pf^fic*

tione

3 3-VT 4^ ^
^thooriyLn Q^^iOi?[ftai

d,

17

TeAe?

Qy.
^

quidem 0^4^ 18 quo 4^ qucd

22

Tantumne QJ\> Chremes tantam

ViTTii^i

nt

Oy. urbanum 28 Atticam tam Qj^/0^4^

ct
d.

26

(cum fpatio)
4^ ^

/r^.

iV

17 cnicuimcdi Q_4/ cujufmodi 1 8 qui 4^ quid 22 Cluatii QJ^lauti 4 levati 333 2 tentatis 4^ /a/w 1 Quaedam 4^ ^eedam enim 1 2 poUicetur 4^ polliceretur 1 3 Egnatio 4^ gnatio

^tticiam

327

Cicero Attico Sal. 4^ '^. mihi attulifti 4^ nthil abflulifli 4 detulifTe 4^ detuUffes 7 9 Publilius QJ/ PaMw
1

334

2 2 prasdes 4^ ped/s 23 accucurrifie 4^ accurrifft

obfignatoribus

4^ obfignationihus

3 videtur Qj}' 'videbitur 6 Circajis Qj.etis -^ Cateris

8 pofteritate

-\f

poteflate

tt 2

51

VA R
p.
1.

JE

LECTIONES.
p.
1.

334 13 quos

Q^->|/

kr^c
Qji]/

341
meo refponfnm

16 meo. De fponfu 17 quid Qj/.

10 habemus 4^ '^^^^ nihilo Q_// I 3 Sica QJicea

335

4 commovere 9 fimulatione
II

\'

commcveri
fimulationi

14 ejus Qjl'

///

ad te "4/ </. 19 prudenter ^'/'^/^r

20 24

viderit

>)/

'videret

leniores 4/ levioris

17 eft. Tu igitur QJ/ extinguitur 21 magni aeftimo Qjxtimo 4^ afiimo 22 Rempublicam lugere Qjegere 23 mitius erat Qjntererat \ intereat I pro mancipiis 0^4^ Romam cupit is ^LZ
:

336

non

4' ^.

jejunius \> tejunius 8 a Ranio admonitus Q^rario 4/ r^ro admonitus

Aledium Q_4' '^ '^' inducert 25 Sintne Q^Jin 26 audlores Qjtu^or es -^ auilor efi totum 27 quoad poflunt adduci
7
:

Q^

31 ipfum Qjpfumfolum
3 2 et frafti ^/
d'.

qtiod poffum adducito

lum

30
31

iyyyifXf/i.x
IvTci^pioy

Q^^"

iTrlyfK^ifAX,

337
1

8 et
1 1

QJ.
343
4'

QjY

'iwiTU,<ptov

te Qj?'.

annum

annuum
d.

18 quidem QJ. 21 et cur velim Qj\>

6 voluntate Qjvoluptate 8 Sica QJicca 14 vide Qj}' y/^(?a/

19 17 23 25 28

qualem
Sica
et

4^ ^^/f

338

2 folitudines QJ\/folitudi?2em 6 Aledius Qj^ Atedius 8 acceflione nunc Q_4/ arcejjione non

QJicca non QJ\/ non

utrivis

QjV

utrius

9 jaceam
1

Q__4' taccam

te

Q_4. ^.

344

reprsfentatione QjJ/ reprafentationm 2 illum 4^ ///a</

tu 0^4- yiut

17 Gamala Qjl' M^^aZ^

21 quanti quanti Q^quanti 24 Sicam 0^4^ Siccam 28 quibufquam Qjjuihufdam 31 SiCce Q^Sicco' -i/ fic cere 32 Scribat Q^fcribit ^ fcripfit

4 At

5 emere 4- merere 6 fervio ita -^ ferviat

14 loqui, eam

QjV

loqueretur

^
per^

x"]

afFedum

4^ d.

quam tum Q^quanlum

illius

339

ut tu Q^^' cui 2 fecit \ffaeit

21 ipfius Qj4/

timebam

4-

-^-

23 ad quam 24 ne 4^ d. 345
1

4^

aliquam

5 permutarine Q^permutarinje

fafturos 4^ ^eft

mutari ut 10 Venuleiae QJ^inuleia

-^

Vinulia

14 it. Ei QJ^ id ei 16 Sica QJ/ Sicca 1 7 mihi 4/ -a'. 20 po(rum 4^ /0^^ 24 ab Q_4/ cum

Q_4^// 6 via 4^ 'villa 9 ot heri 4^ veleri

5
1 1

partes

4^

parthis

17 Cura
1

Q_-4' cur

9 Sica Qj^' ^icca

facillime \>facile
Sicse

26 hos Q^^' ^' - comparati QJ\, comparaia 27 fcio Q^focio 340 2 iy-yiifixfA.x Qj4' i7rly^fiiA,tc 4 Sica Q_Sicca

20 24

me

QJicca

27 ineundis 4^ 0 eundis 346 4 vel illo QjiV '^''^* 5 Sicam QJiccam

9 a te Qj^' ^ 15 loco Qji.

- A.

Silio Qj^/

y^i<&

Sica

Q^ Sicca
4" "^o

26 mihi

4^ nihil

eo raagis

20 Sica QJicca
21 Cottse
nofie
QjvJ/ Certe

Qj^cn fe

21 aliam Qj^llam 341 9 illum 4^ 0'V/ai

Qj4^ <i 27 qi^am te. Si tibi Q^quanta fint * 347 ^/jf/ dixit Qj]/ 5 S Cluatium 4^ Eluatium 1 4 Hse Qjl' tua
1

Non

ibi

qui

4^

ci

VARI^ LECTIONES.
p1.

P-

1.

347 24 Maxima e(l Qj/. 28 uti Q_/ 348 2 tua, tuaque Qljua fiiam

353
]'

4 mi Q^^'
5
efTct

^'

Q_<;^

iuaque

349 4
5

9 avocas

QjxJ/ vocas

quanto opere Qjiuantcpere

9 veio 4^ ^12 Sed Q_4/ d. puto \ putaho Muftellam 24 Qj4 Mufielam 26 fit emptori 4/' tempori

pofles QjvJ/ /o/f

levaris Qj4' ^

3 occupatiffimus Qj/. (cumfpatio)

fueris
1]/

^.

H
I

8 aberro 4' oberro 21 jegnmonias ^ acrimonia ecquid Q^et quid 30 a dalore i|/ (/.
pofTe

27 Muflellam Q_4

Muplam

354

pjjitm
Qjv|/ puhlicanus

volo 4^ '^9 publicatus

KwfJo; 0,

Q__4 ^- (eumfpatio) 7 Lanuvium 4^ Januarias 10 Carteiae Qjartim \ Cartivi

iyyii^oLi^x.

Nam

H
27
355

Fulviafler Q^ulviniafter
o-unxot Qjkl/ d.

Qj>l/ xvpj-Xi

5 Caniniano QjJ/ Ganiano

7 Cicero Attico Sal. 4- d^ 21 hac Q^i}/ ci. 23 necefTe ne 4 "^ ne

29

28 quod Q^quid
fcribetemus
et

(cumfpatio) Qairini Qljui riui 2 Lanuvio 4* Lanuino 4 tantum mediocrius Q_ 4^ iantummodo

odius

\ fcriherem
9
13

Q_4/.

350

(cumfpatio) 17 ofFenderetur Qjiffenderet 25 difceffas efl i)/ difceffimus 29 venero 4' venere 30 condiebamus 4 condiebam

5 perfpexi -^ profpexi 10 et &ie7rifji.7Tii Qj^ d.

14 7 9 23 inferiores 4" infirmiores 26 expeftamus \ expedavi

exculto Q_4 ifto poterunt Q^potuerunt Muftella QMuftela noccuerit 4 notuerit audere re Qjiudirer 4^ audirm

35

Scapulanis

4^ Scapulis

356

7 poft 4^ d.

2 ut
fis

aut

5 enitare
4^ d.

enjitare

12 C. N. 4/ CN. 22 CaEfarem -^/ Ciceronem

9 5 me Qj/. 16 ego Q^4 lego 18 fadlurus -i/ futurus attulifii 23 Ac tuliHi 27 Rebilum Qj4 Rebilium
-vj/

357

cum

4/

dum

S gratus Q^gra^ius

^ graiius

30 patitur
352

4-

patiatur

2 quas 4^ f^-f 10 A. d. QJld

5 fcriberes Q^fcribis 7 Scripfifli Qj^fcrip^ K~ efl ? aut 4^ extant

353

files

Q^fcies

12 verum 4 uirum 5 hoc idem Qj4 hodie 7 fcis QJ^ fcito 20 mihi Qj4 ^ed mihi 21 TT4 ^e jW)jAttio->) QjJ/ d, (cumfpaiio) Casrellia Q^^' Carelia 25 dum Qjium dum Metone Q_-4 Metione. 358 5 XXV QjJ/ XX 3 veniat Qjueniant 14 Spintherem -^ ft peierem

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p.
I. I.

B E R

XIII.

MSS.
362 30 conjunftifllmos minus ^ magis I 363
fi

Q^^
Qj^
i/,

3S9

ulli

^}/

^.

ifta 4' l>^f ijla

:

7 adhibitam
ejje

quod

Q^4/ adhibham

8 quod

\j/ quo feftinationem

\ fejiinatione

me

i]/

^.

7 ne 4/ nec 12 dum modo quid : jam Q^iJ/ dummi)^ do nequidjam 3 refcripturum ^ fcripturum iS videbit Qjfidebat

5 pro fafto \ prefeSio i8 ecquanti -^ et quanti ^amavi Q^ferfequor amat qua 9 per illum amavit 360 4 ipfa res ; quid i|/ ipfarum res quidem

cum Qjum
ei

tu

Jufli Qjiifi-\' miji

Qjt

19 Plane QjiJ/ Plane faBurum 21 fafciculum ad Veftorium

ciculum dueflorium

Q^^

^'^f

U
18 19 22 28 361
I

8 ficubi \Jieutt quidem i]/ quid

ergo

-4/

^.

nofter Qji.

abfuturus Qjiffuturus

quod Qj^
qui
eft.
fi

d.

Qjvj/

quid
Qj\|/
<;/.

nihil

gererem

Praes Qj]/ ^A:/^rJ

23 Nolanove QJ^olano 364 6 Quintum : multa Qj}/ qua multa 8 Tironi didlare ij/ Tyo indicare 10 diligentiflime -^ humaniffime 16 conftitui a Qj^ conftituta 18 Casfar 4/ Cafar non 20 tum Qjum 2 domine Qjiominine 365
II
eft

efles

QJ^
eft

effet

6 longior

QjJ/

longiores

12

illic

4 etiam 4 ////
<^.

3 elaboratum fup. a)
Quseftor

Q^

laboratum

(cum

13 aliquid QjJ/

\ qua
-v]/

22

20 fponfor Sunii Q^fponforum

eft.

Nimirum Qj/ nimirum

annis 7 Aulus Qjinnius 23 putaram Qj}/ putarem

366

24 Etenim ]/ Fidelicet 26 et urge Q^iunerge ^

9 deferam -^ debeam 10 ante Qjintea

II

et

tu verge

nufquam

i}/

nunquam
</.

362

Crifpo et Muftella
multis
3 hi >!/ hic 7 a Caniillo Qjv}' ^^*'

Q^^
'"^'''^

Trifpo et

14

Kv<5ri^i)ff

7 Nunc illam >9 tu Q^a'.

'AKXati/xtnyit

4/ /

Vitillam

Qj^

AKa.oijf/.ee^Kyi

10 Herennianis Q^Heremai (cumfpatio) 16 fecifti QJ/ ^. 24 mortuus %)/

na'.

24 Brinniana Q^-vJ/ Brimmana 26 a. d. Qjj^

27 tuo, Sp. Vettio coheredi 0^4^
f^/' comheredi

'^^f

facetis Qj\>facies

25 fuerit Q^fuerat 27 qui effent imperatorum Q^'4' {^ imperaturum

367
fft/ff

quod
illi

4^ ?*2^

4/ ^.

8 '(^^XoTVTr^a-^ctj Qj/, (cumfpatio)

VARIiE
1.

LECTIONES.
p1.

367

8 id hercle reflabat Jlabat erunt Q^/u/if 13 16 aliquid Qji/iud

eiFugere
'^xxwxixi

Q^^

iJem dc re

373

u^io^^a>TK

Qj^

uiufinifrtt

Q_Brimii \ Brima fe Qj/. nofter25 enim iii Qj^. (cumfpatio) 368 2 fi quid erit Q^y^" quid \ d. folttudinem \6 folitudines 20 Primo Q^-v^ modo 21 videbatur 4' 0 wVif^a/ar 22 fed in iis Q^fedimus \ fed 'vivii

22 ~

374

7 auftore 4^ afiore 12 Cum Qjjucmodo

dicere Qjiicerem

QjV

effugertt

15 humanus QJjomo
a meis Q^^' d.

ego QjJ/ ^o 1 7 idemque Q^^' itcmque 1 8 21 Coheredes 4^ tum heredes

Q^

4
7 8

intexui

Qy.
^.

QjV
tum

QjJ/ //7/ 9 videbitur Qjvidetur \juhetur

369

iTfliylcC

QJ'

UT^l-^lot

4 Quinto Kalend. Qj|/ vi 5 quo Qjl' ^

24 Lucum Qj|/
28 malitia Qj}/
29 de
4* ^*

Z,of;r

militia

6 ecquid Qj/

y;W
,^^^^/

habeat Qj4/

375

rat^^fd.
ita 4/

conficiamus Qjonfcimus 1 3 efFem 4' effemus 17 quem Qj}/ quam

fpatio)

ifa
^'

9
1 1

in Qjj'

detexti QjJ. defai

370

z IV Qj4' nr 7 et Q_4' 8 eam \ meam

'''

15 uti 4^ ^ ^' 16 quare Q^^' qua

twasyfy^iws Q_d'.

(cumfpatio)

quod

i}/

yao
qui \f Scavalo

12 16 19

fcribis Q_-v|/ d.

22 invitus 4^ '^/f 25 Sceva loqui Q^Scevallo

qui

ipfe 4' '/y^

effet

QjfTe

376

26 29
37>
I

A|/rTtAo 4^ Arifotelicum
'A^>)AoTyV>!To

3 fibi

4//

Corcyras

Qj^
"4'

rurrere

Q^ d.

(cum fpatio)

4^

14 mihique
8

mihi quee

A^)iAOTtiW

eum
nunc

4/ 4^

enim
'''

ut

de iis fomniafTe Q^^' deus omnia et

illi

iutili

3 nihil 4" "tihi

6 5r<&ay QjJ/ </ (cum fpatio) 9 Varronij etiam QJTarrone 1 3 urbe augenda 4^ i'?''^* agenda 16 Ad Ligarianam QjV d.
17 25
res 4^
'^.

19 22 26 377 15 36

cur tu >]/ fa//a ergo Qjiutem

^yev.

At

Q^^rg-o <3/^^ 4^

^^i'*

at

perfequi

Qj^ fequi

Spiutharo fyllabatim Q^ fpintaro fllabaiim

19 Virgilii Q_4^ VergiU

an tu nos QjJ/ philofophos

(pi>.o(ro(pai; '

20 proximum
j^']

4 maximum
lanio

ancums

ferunt Q^ferant

26 Ai^i)%.>i4< Qj^- (cum fpatio) 28 ago fc.lict L 4^ agnofci licet 29 Mi) >.-; iTeT? Qj/. (cumfpaiio)

'ig

Lanuvium QjJ/
4/
^^^'

31 die

372

6 quair tum 4" quantum I 2 inhibere QJnhiieri

15 16
efTerjt 4^ ?/-/

juffi

^l-z^i.y?

18 Ixo^:^ Qjpocho 4^ epDche 19 Varroni QjJ/ ^<?rro 20 Luciliu.: Qj\> Lucullus *3 '""Ai?' Qj^' (cimfpatio) \ fM>\tti 31 exiflimas cuiquam ante, quam Qj4
exifima ^uic^uam

7 De epiflola 0^4^ Epifolam 9 inofficiofi 4 offciufi 15 )i.oh.ot,ii.Ha. Qjilatia 16 putaram QJ^ putarem 23 nec inihi 0^4^ ^ ^' 28 in Qj\>d. 379 8 debeam Qj4/ debebam 16 minime 4^ ^27 magno 0^4^ ' magno 380 4 modeflum 4^ mlefium

378

I 1

V
380

ARI

/E

LECTIONES.
p.
I.

6 probatum QlJ\, probatam 10 mutata: balnearia Q^4' ut ad balnearta

384
1

coaedificari QjvJ/
fi

^w adifcari

redc

^1/

y?/r^ te

nofti

QJ^ fed nofti

II

eft

Q^'4//</
/a<f?J

24 Afturam QjJ/ Afura

Kal. QJ.Kal.ful. 28 ut cum Publilio Qj4/ </ Publio 29 mehercule 4' mercedem :>^ 10 fed Q_/ 13 mihi 4/ ^. '4 faepe 4^^^^ 22 eum Qj-I' enim 25 ab eo "4/ babeo
;86

4
lucus ^/

16 'rci/ rfaT6(p(,fY,aov Qj/. ( cum/palio) 22 Faberianum il/ Faberium

24

fperare Q_4' fi

'"'"'^

25 jam >}/ Ko 26 confidam Q^onnuiam

381
1

Demeam cum
Heros

Eros

<}/

De me an cum

12

Mi QJ.
erues Q_jruere

13 fuerint Q^/uerunt 5 annis ij/ <?//<? 7 quadrat. Volo Q^quadratullo

draculo

^/V 5 Epicureos 4^ Epicurus deos 21 non probo QjJ/ </. 23 pote Qj]/ potef 25 quas QjJ/ f yaax
I I

diem QjJ/

26
-i^

fcripfifle i/

Jcripffi

quU'

387

2 ^ly.Ki rel^xii i^^iav QjJ/ ^. 3

a57-S7Kj 4^

(cumfatio)

*TaTa<j

21

te

"4/ </.

6 putato
8
ft

^ puto
'/

27
382
I

Q.^'

fin

QjJ/ wf
^J/

9 utar eo 4^ '
I

(lereo

3 21 nihil

Canum

carum

4/ iW'^^

Credibilem 4^ incredibilem 12 plena plenam

QJ

22 23
29

3
et epiftolam

fibi 4/ ^2^'

Q^te

epijlola i^ te epijlo-

aKohio, 4^

</

lam
intellexti

20
QJnteUexi
:

(cum Jpaiio) Parthenone Qj^arte none ala 25

et 'E.Jo; Q_d'.
"joleana
iia Qj^' ii! literis I 2 fabulis 4/ tabulis

\
-^

et

parte

33 P. QJ^ l. 3S3 I Rupilio Confulibus pili an

eft ^ejfet

annis

Q^Ru-

388

3 ^'

in Q^^^' d.

fero

^ferro

4 Acronoma QJ^ acrimonia

6
miferim
niT^-^if^oii

5 in

iis

Qj^

12 miferam

fcribes

Q^

QjV

pofthac.

Tu

QJ/

d.

(cumfpatio)

QJ pofl faaum

fcribi$

rci

'o>iCi

4/ d.

confeftim Qj4/ confeflum 9 Cifpio Qj^ Cujpio 20 deftinat, tum habet res QjJ/ definU'

tum haberes 24 poteris Qji/ pcterit 25 accepi et Qjicciplet 26 iVIummio QJ\/ d. 26 aut Quxftorem, aut Q_4/ ad qua:

16 fx.OAtii uTnirti'; Q^^' ^^'Mj UTrdTxi; 7 Canae QjJ/ Canai 19 me 4^ ^^^ 25 quoi QjJ/ quod et Q^^' (/? 389 3 ita Qj/. 9 probo 4/ probat 14 efFandum QjJ/ ajflandum
'S
[Aoii;

Jiorem

Ko^hv

Q^fx,i0(

(cumjpatio)

30
31

fuifle credo.

Tu QJ^ fuijfe : fed ereQi^ fve utrum

390
-^ cecidi

do

te

24 Cotta 0^4^ 'o/is 26 plauditur^/ proditur

27 Annueram
8
4^

Si n,eutrum quadret in
eade::-}

Ad^veneram

eum

4/ ^-

384

iui 5 tuuni Qj>J/

7 ccciditque Qjecidu

'9 idemque QjJ/ itetnque 21 Bjebio 4/ ^a^io

Mulvio QJ/ Milvio

25 excurrere

4^

excurrerem

VARIiE LECTIONES.
p1-

Pargenti, prxter praedia

:

390 28

auftionem

393 ^5
21
3

me Phames \ Ephamea
dare
fe

Q_

i\/

argenti :

auQlonem, prater

fibi

<}/

dares ibi

fradia 31 nec noftri ftudiofiorem 4 Expeftabo \ ExpeSio 391 6 PoUex QjJ/ Polex

1]/ (/.

Q^

d.

39 +

3 eft;

quemadmodum

Qj}/

^/

yma<^-

modum
4
ut Q_^.

9
1

in

Qjn/ua

In eo Qj4/ meo

8 inftituerem 12 mifi >)/ remiji

Q^ injlitueram

13 quo QjJ/ ^a<? liberam i]/ d. 15 cretionem arcendus arcejjendus QjvJ/ 17 20 a Tito Qjittico 21 I03D QjJ/ LIII 24 De Coffinio doleo QjJ/ deos in 30 teflamenti \' d.

Ita QJ.taque

29 culcitras -^ culcitai 395 4 ne "4/ 10 Narro Q^^J/ narrabo 20 Barba Caffius il/ BarbacaJJus
fflf*

iodeleo

21

tertiis Qjrertis

392

1
1

enim
:

vj/

/^'w

24
396
I

audivit Qjidi^vit

vultum

0^-4.'

d.

393

7 effet

moleftc kiXQm^^eJJetmoleJleferrt Antii "4/ /

'

28 Libcrtis

4^

Libertus

fervifque \>/er'vts
is

qua Ji

19 PublilioiJ/ PaMa 20 enim \' etiam

3 Is 4/
/^/x

correptam 5 correftam 8 Lolli Lollii Q^^ olH

non QJ^/ Amabo Qjimbo eodem Qj/.

3

2 accepti 4' accepi

no-vis

tirirccB-fAtxt

Qji, (cumjpatio)

10
1

me

Qj|/
}/

<2'.

8 armatorum 4' armorum

2 ruxi

rar*

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
\.

E R

XIV.

MSS.
p.
I.

CL-v|.

191

4'

^^*"

^^"'^

totum

librum

Epijlola

398

continuantur

2 Diverti Qj}/ De^veiti nemini 8 neminis

Q^

9 Proceffi Qjl' procej^t obfcure QjJ/ objecro I 5 inimiciffimum 4/ amicijjimum 21 Matius QJ/laius
1 1

certum l/ Jatis incertum 16 Nicesdixerit Qjtece edixerit ("nice'*

I

fatifne

399

habes, fcribe 4^ '^^^^yfr/^^*

4 mimorum
1

Jup, lin.)

-4/

iV/fit edixerit

4^ minorum 9 Rempublicam 4^ -^^-^.

.jgS

6 Publiumque QJ^ubliliumque

(pa^ccKpufMt Qj?'. [cumjputio) ]/

itUfXCik

a-eiXti-

13 ipfos QJ[/ Jeipjos 8 Equidem 4/ 67 quidem

^e-(rflff-;

21

QjJ/

</.

(cumjpatio)

ToM.

Vlil.

Vvv

V
p.
I.

AR

JE

LECTIONES.
p.
1.

399

zi

cum

kviter Qj^' juem hniter

d.

405 24 Negant Qj^/

25
tuti
^J/

negat

2 2 {q

//0

25 quas Annius Q^qua fanim 2 rumoreni 4' tumorem -460 deefle Qjp/e -^ odije

qui

4 d.

4
5

in
in

^'

'''.

28 Pelopidarum 4* ^f///' clarum 406 2 deleftem \ deleSier 10 uKtTDiH QjJ/ d. (cum /patio)
3
21
Aya."

ij'

'vides in

ivcXiT^oj
4^

Qj^

d.

(cttm/pa'

21

7 debebant (XJebtnt ^ debeant tantum noa Qj}/ tantwnmodo cupio 4 jo Non 14 Fundis C^'4' Fondis
'2'.

tio)

Quemcunque

quacunque

difcrucior

-4^

<//?ra<fZu

22 putabit 4 putwvit 25 caftra Qja cajlra 407 2 multum Q^^' multa

3

Sextilii QlSeJiulh

res ejt uJli

minimum

4* tninus

26 Ty^avvoxT-iJvsf? QjJ/ /^'/i^^OT 27 Confules %]/ 28 li ifti magiflratus ^ '^. 401 5 in Caieta QjOaJet^

[cKm/l>atio)

6
9

Csedis 0^4^ credis

me quidem
^.

equidem

3 ab Qji 7 utique 4^ 18 Aquillia

4^ aquila 4*

6
8

alia

-4^

aliqua
-v}/

tandem
'v|'

/^a

29 nunquam

nu?iquam Ca/ar^ Ca/ar

neque /ecit
I

2 trTve?

7rvf

28 quod- Juniam Qj4/ yao divinam

30 neque 3 autem

pafTus eftet 4^ ^4^

cci

402

5
I I

arcCiTes

Qjjr4/

m/

408

5 dt

-^

ad
et

requieffe

nequi/le
11/

8 ut 0^4^
liceat

20

reliquaeque 25 ea Qj/.
3

reliqua quoque

Q_4'

d.

9 miferae

mi/eria
egi/fes
-J/

28 Tyrannus Qjyrannos

409

egiffe

QJ/

403

Caicilius

Q^^-^/
%}/ </,

Catilius

7 Refpublica 8

Re'p.

4 Pacorum
?

cum Qjum
4^ iieti'

accufat 4' accu/a

6 mihi 4/ /^// 10 imperatum 4 imperaturum

1

12 tibi 4^ ^26 concertationes Refpublicji

ones Reip.

Calvena QJOal-vsnna 4/ Calvenda 16 Meminifti QjSietniniJiine

1

410

me

4" ^

27 conjeftanti 4^ ''^ l^tanti 28 Sc?evas QjJ/ Sue^vos

404

Seftulianoque Qj}/
p(i^c'&Sp<)i

'5'^^/''^'^^?^

6 fl^i^ilXI 12 Roma es >}/ Rem^ 17 ea aJ/ /^ Aftura; Qjidjlura 23 invidia, ne fine Qj}/ 25 qui \ anji

28 maneret 4/ remaneret ^. 3 mihi 4^ 10 fuerunt Qj^ /uerinf 13 VI 4 V J> Phetriorum Q^herionurn ^/erionum 16 fcribere Q^'^ re/cribere noXirix.aiTi^u Qji. (cum/patio) 23 Rufio Q^-4 Ru/o 8 manarint 4^ marint 411
Juniis

Q^Junii

'^.

28 vero curcB 4/ '^'f*'^ <* 29 idque 4 2 Ruina Qj|/ aa 405

14 videbamus n]/ 'videbimus 16 colligam 4^ cui legam raudufculum Qjrandu/culum

v/culum

radi-

26 jam

'i'

3 non
1 1

fecit

Qj^.

412

2 a -^

ad

7\Sj ^E Qjj'. (cum /paiio)

16 Quid

QJ^i
^
d,

Dejotari Q^^^' de Dejofari

non Qjtum
ifte

413

23 Clavianis QjOlwviani 25 villicofque et Qj^ villicos 28 renavigaro Qj]/ renauigare

casteroqui

Q^

ceterequam 2/

caters

referor 4/ re/ero

quam
2 xa?i2;sAm

20

Qjj/

ijia

Q^quam magnatn

VARIiE
1.

LECTIONES.
P1.

43

2 i^iTSi 4/ afiutiam
3

418 7 Antonius Q^^' M.

Qj/. {cumffa-

Antonius

quanta
tio)

efl a&eftrg>jo"'f

9 Itemque de
ii belle
^J/

4^

itemqut

wUe

7 propofita

\ frapojita
i^ ntt

Non

^J/

iVlj eft

30

24 gratia 4^ caufa

fe4//
i]/

16 xxrn f^n* Qj^. (cum fpatio)

Ta./xiTa

28 Servii

Servilii

17 COgnofTem 4' cognofcerem 25 pro fe quodam modo QJ^fpero quodammodo quem quidem 414 8 quem II ei 4- "J 12 Aquilli^m >]/ Jquilam 3 ah -^ a
>}/

i6

affentio 4^ ajfentior

Publilius 4^ Publius
4^
<^.

419

4 me

12 de niatre

-4 d.

E^ De
qua

18 e -^ de 9 dicebatur 4^ videbatur

17 fed >!/ d'. 21 meum QJ\, eum 22 contexi vis ij/ connexius 23 credas \ prodas

20

4 d.
i}'

Audi

^aai

25 horribilis concio, Dolabellas Qj&rribilius contentio Dolobelles

27 revocamur

vocamur
;

420
Con-

415

7 qui

4/

1/.

31 errare 4^ errore I e Qjv}/ ^. 2 iflifve ^ iftiufve

hsc

loca veniant
qni

-^ his locis.

fatis

rj/ </.

<veniunt

10 17 '9 23 27
3

8 quin agant

>]/

H
efl

7 de

edifto 4* d.

Attilius Q^Atilius \> altius

-vj/

^k/ alienum \ alienum

4/
i^

Neftorem
falutavit

Neftorem habcre

^ falutaret pofTumus \ pojfum

meque
patiare 4^
</

wc 23 bene Qjie 32 ifla Q^^. 33 Antonii QjvJ/ /. I citatim Qji, -^ ftatim 421
2 flatim

4
-4

d.

firaile fine

Q^ftmiles in
-\/

4 ftmiiis in

416

3 transfuderim Qj4' tranftulerim 18 imitere 4^ ipfum imitari 21 an nemini 4/ d.

Duumviri
30 A?goj
422
I

16 ut rata

utram
di^vini iiiri
'''

TraAuj

(cumfpatio)
quibus enim ftudia
incipit

25 cum

4^

quadam cum

quidvis enim

27 et gradatim \ d. 29 Liberafti \ Libertati

33 fadi

Expefto QJJic

nova

Epiftola

quo faBo
unis

417

7 anis

Qj:

9 Erotem 4 errorem 21 vacillarunt 4^ 'vaccillarunt 22 fcripfi, erit ^ fcripfsrit 418 I VI ij/ V

5 alteras 4^ ^*

6 Cicero Attico Sal. 9 XVI 4/ XV 10 jam vj' d' i6 timent 4^ timet

7 prae
21
potuiffe
tibi

QJ.

4 p^f Qj4 potuijet

4^ ne

23 neque enim jam

gtmatn

ibi

6 Barnaeum
reddidiife

4^

Balneum
dedife
ariita
ajfentires

26 et

TEflir

in caflra

i|/ </.

30

Tljv

4* '0

10

uTia-lu.

QJf

423

3 votiva.

Equidem
4^ fttovtor

4^ 'votive

quidem

afTentiris

QjJ/

4 moneor

Vvv

1 1

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
p.
I.

B E R

XV.
MSS.
Q^vf.

p.
-^

1.

4H
425

15 Puteolano
ei

Puteolanum

427 24 gratum. De Mario

Q^-\> gratum de

17
I

QJ. fummam Qj^ /ummum

2.

\'

ad

7 8 patri

fed uxi Qj^ fed 'vix De Q^ filio Oy.

'4'

patre

fcripfi QJiic incipit no^va Epiftola 26 propiorem -^ propriorem 28 Quinto filio Qjjuafui ut ixiiif Qj|/ a M. C. ab eo "4/ i/. 8 428

malo

gratiflimae et belliffimae Q^gratiJJtma

et bella

Cerelliae QJ2ereli<e

3 n 7cu/ro \k tS uvri (D
fpatio)

iua (cutn

10 infulfe infulfa exiftimem Qj}/ exiftimo 1 12 X Q^v Et legio ? rem Qj^ et kniorem 13 Antonii Q_yf/oi
>!/

20 Heri
22 bene

Q^-vJ/

hercU (Hic nova incipit

8 cavetur

caretur

Epifola)
i}/

19 At ego

QJ.

(cumfpatio)

pene

Baulos Cumis

Qj^ paulo

clam

iis

25 efFerebat

efferat

20 perfici 1}/ profici 24 fruticetur >}/ /'a^/rf/ar 26 per te i]/ pete

28 venturus

30 nec Qj4'

w
429
;

426

2 id
3

v}'

^/

2
3
c

cum
fgo

\ futurus Q-4/ mecumque

-^^^'

alius

fum

five 4" aliud futn fpe

-4^

7 fulmina, tum i/ fulminatum 8 nec \]/ d. 12 a Cumi^i QjJ' acutius d. 9 Quintus

'Hc>4Aft'J(av

-^ d,

9 quod Q^quid
1

Saufeii eani,

relinquamque

Q^

Q_

4'

20

te

-v}//?

Saufeleam reliquam ques 13 perduint Qjl' /''/

21 tu a

i^ //z

26 vifturi v}/ 'viBori odava 27 Odavii

)/

opera 0^4' d. 1 22 potuifTes \ potuijje

2

427

3 5 laboras J/ laborat 6 erogatio egrotatio

Flamma \

Flaviain

430

25 traverfo -^ tranf-verfo 28 iturum "4/ iterum 2 C&ffio Qj]/ CaJ^o lit/eras

7 ita Qj4' tam

in Atinati Q^^vJ/ >7 facta vl/ a<;?^ w^

9 fenatus
i^. "4/

confultum,
/'/<
<J^

ita

Qjcita

II

/^

10 Qui Qj^'
ij/

9 coram odorandum

fwr^ moderan-

2 eil Q_</.

dum 20 habitatcres
21
fint if fit

14 nunc QjJ/ 0
fane

habiiaitris, annt

21

Qui Q^quit
fcribis ^fcribit

22

VARIiE
p1.

LECTIONES.
P1.
1

430 22 in

Decimum

4' in^t

'"f

' ^ ^''-

435

confcientiam
S^tsTgcjre 4*

4^ ttnfcientia

mea

15

^^ff^ff

23 paflo \ falo I Cicero Attico Sal. Qj/. 43 3 fciebant \fcribant

5 fortafle 4' fo^te

16 ProrCus Q_^.
1 S dubitavi tamen 4^ dubitavit halitam 21 legavit 4/ legabit

9 quam habent
12
utilius-^i

Qj/.

22 a. d Qjid z\ vovifrem ; ea me, everfa 0^4^ ^"nii

illius

abeffe

\ut

emmfa-

fi

meam

et verfa

tuis abejjet

14 Nonas -^ non 7 me 4' <i'

calidius

26 ad hoc Qjjdeo 436 4 nocet 4/ vocet

8 x/ fxahcc
I

a-{[*vo;

Qj]/
d.

d.

(cum fpatio)

caWdius

22 medius 24 habent 26 calidius

fidius

\ fidius
4^ d.

15

Im

ni

Q^

d.
ftxien

Q_4'

(cum fpatio)

me

4^ callidius

432

5 Sexti noftri 4^ ^^*'> quia 4^ luid 8 tum 4^ cum tum

-^.

23 nimis 4^ minus 25 Odavo kal. QJ. 28 proferendse 4 /"'S?/''''^''''''^

437

tu

edendam Qj}/

tuenda

cura

4- d'

Quod Q^^o

pacificator Q_4' pacifcato librariolo Qj4' liberiolo

Tuque quoque agafi agant 4^ >S 7 quidque Qj}/ quifqui 26 non Q_4' '^27 villaque QjJ/ ut ille qua 28 de ea re Q_4' d^^^^ 433 2 Tertio Nonas Qji^ufjon
II
3

Tu

Q^

legiones Q^^^' /egationes 5 Jam probo 4^ improbo fcribendum Q_ 4^ mavis ad 7 me-

fcribendum
1

tibi

vere dicere

8 alacriorem Qjv|/ acriorem

3
5
I

Sed 4/ fi Caninio Q4/

e balineo

<?;//w(3

31

balneo
'''^^*/*^

33 tricatur Q_4/

438

2 quivis

4
-i^

^'^/.f

Caflius 4* d'

fcribes
in

fcrikas

10 longinquam Lanuvium exiftimari

4- longiriquo quo in

Q_
439

II

^.

Lanuvium exi-

ftimavit 16 legatione Qj}/ hgationem 24 Cicero Attico Sal. Qj>J/ d. 27 utatur 4/ utantur

14 perlatam. 25 per literas

3

Hui QJ\, prebui

4/ /'/''V
4-

tuam

Qjum

^^'j

9 quam
1

0^4^ quantum

28 audent Qjiudient

jam

4/

etiam

434

prasftet

Qj^ praftat
;

-i^

4 tuo tedam 4' tua tela cerula 0^4^ cervia 24 obfignabis 4^ obfignavi Fadius 4/ Fabius
1

2 gravius
ceis

quae Q^Graceifque

gra-'

qua
4^ poffum

6 pofiim

7 qujd 4^ i^i
confilio 4/ confilium
'

quidem \ quidem
.

25 alia epiftoja 28 odi 4" 1"'/^ 29 fcit 4/ //

1

4/

'^^/''f

epifiolas

promifforum ejus

440

eum

vel

\ d.
filert

9 nam

\
1

d.
^pit-are

20
25

4 ^/w Cum 4 'Um quid 4 quod

'''

20

fpirare
'

0^4"
'"''

21 acc e p Te ;.

-^ accepiffe

6 vix Q_4 10 illud 4 illum

fit

24

eris 4^

47?

25 provii.ciam -^ provincias 30 E^o 0^4^ ^^ Cumque Q^^' quanquam

21 numerabit
et

435

3 vocari
5

Q^ocare
44

26

4 ^^'^/"''wV 4 y^^ ipium 0^4 id ipfum ve^tyxiTtm Q_4 d. (cumfpafio)

4
'^'
'''

ego 4^ '^' 7 noikr 4^ nojler Brutus

2 eixes Q_
(^iAot

V
I.

ARI

JE

LECTIONES.
p.
1.

44

4
6
1

\u7r6'y^it(plee,Q^.

(cum fpatio)

Tu
T5

Q_4' 'Tuque
Qj4' tamen
-^ d.
z^/!/

444 30 Ecquem Q_4/ quem 445 I eram i^ iram

7 poffim Q^poJJem
3
fjLiv

V.tCigCMUi 4^

'^*

es

ad

4^ ^os

enim occupatcs fuoaJ

i6 ut arbitror 17 vetui Q_i|/

1

ad

4 abfolvero

4/ abjolveret

8 iEdili

\
-4/

edidi

20 curata
>!'

rar^
<7/wzv

II aiunt Qj^* audiunt 20 Cytherius Qjv|/ Cycheriu:

22 A A alteram 23

21
ij/

cum

4/ ^'

27 inquies. Quoad
erit

erit 4^ i^^ui^fco ad-

24

30

dees, id Q_4' ^6^' 25 certe Qjejte Erotis 4/ Arotes

acroafi Q^4' "gro Ji
>]/

446

7 Ei Q^f/
8 hora quarta Qj^' his

15

fcite Qj4'/^'''^

442

7 lacu navigarem
lin.)

lacuna vigiUrem

10 vefturae Q_4' viSura (veBura fap,

Qjtineis quoniam Q^um

ut in eis

<///?i?/?//^;/?f?

it diftentiffimum Q^-v^ 12 feorfum QjvJ/y5^>fi:^OT 1 3 ad 4/ ^;f ergo Q_4/ ego

5

447
I

ut fe res QjJ/ / tu fcires 17 judicabit. Dubitemus igitur: eft Q^ i/ judicavit dubitem. His igitur 1 8 hiberna Q_yierna 24 an Qy Silio. Inaudivi Qljl/flio inaudibili
velle exire

16

Ut

Qjielkm

exire (^' exiri^*

fup. lin.) 4^ velimfcire

25 ^ivhyy^utpia fenatus-confulto Q^^

a 4^
</.

fpeftare 4/ expeElare

17 Sin tu 4^7^ /aaCT 24 fgyJ^ss Qj/. (cum Jpatio) 25 at Qj^/ ^^

Anagninum Qj4/ Ananinum

ux.

\>

id

eji

illud ut

4^3

4
5

nunc
aveo

4/ nec

5 dein 4/ ^^ 'i?^ 8 venire : tali 4^ veniret alit

4^

'^'^'^^c

iratus 4/ iratius
-^ jam

10

fic

Q^

Jtc

neminem

6 novam
7
eft 4^
</.

novam

celebrari Qjl* celebrare epiftola:-nonnullos Q^epijlolee. 15 llla uanque in utranque, Sed tam

9 habebo \
1 1

olim

4/ o//ct

habeo
4^

Menedemo
fint

^^0 ^omi

\Junt 15 16 ante ? ne Q^^' anteno?

21 caepi 4/ ^^/"zV 23 Itaque 4/ idque

enim nullos 16 jacit 4/ '^cit 19 ad te e Qj^' a 22 liberabis is QJibera vis 4/ liberavi paucos fpecus pauca fpe
:

Q^

24 jamjam Q^Jamque 25 quidquam Qj4/ ffftfw

27 capite libere

28 Utra 4^ t//rfr 30 juva 4^ tua

3
1

cum

QjJ/ fa/zV^

//^^r.

Cum
d.

IhtTKa) rt

Q^^
4^

(cumjpatio)

444

~
9
Ijl

2 Dii

illi 4^ ^^i^i

448

31 2
1

ut ut

Q_a/

quemadmodum Qjidmodum
expedlare 4/ expe5larem debui 4/ iJif^*//
'HpafX.^0<4 4^ ^'

unquam

nunquam

5 cognitas 4^ cogitans debentur 4^ ^< de re nummorum 7 in quinque debentur

te

22

ea res -i^faceres
-ita -i/Jedhis

fed

ex pradis, ut ea

dety ita
1

449

24 ne 4/ d. 25 Mettio QjAetio \ Mtcio 26 fufpicabor Jufpicor O Q_4/ ^.

Q^

extrieata

QjV

excitata

26 fe 4^ d. 28 noceret 4^ noceret patri Jcilicet 30 mirum 4^ mitrum in nndum

3 Ibi 4/ /^" 8 transferas

4^

traniferens

V
449
8

AK

JE

LECTIONES.
p.
1.
ejfes fed

mmime

totum amorem eo Q^\]/ miamore meo

nu^ tutam

449 26 efle difcidium QJ^ 450 I quorfus Q^-v]/ fr/i

2 putare

exciJium-

14 M. Axianum

Qj^ maxianam

me

illa

Q^pubabulla

\ puba-

15 Cofiano Qj4' Coziano 17 dii faxint Qj}' diffufe Jint

bula
3 nihil

mihi

20

abjicere XioXz^idLm.Qijibicere^ abjicere

21 tua

Q^

6 Signata QJ\> fignaiam

7 8 10
fe

d.

aiebant -^ finebant

23 Favonium ^ Favonius 24 (T7rH(TX<r^0il Qjv|/ Ut <7irH<!-CiT^et4

et

vidifle Q^^i^ 'yV/

<^

ejeftos -^ ele3os

QJ.

EPISTOLARUM AD ATTICUM
L
Edit. Olivet.
451
2 iens
3

B E

XVI.
MSS.
Q%p

Q^fens
-^ ejidem

P.

I.

Nefidem Qjifdem 4 Nonis QJ\> ncbis

Dii
ST<

452
1

8
3

e.-E

Qj^
-4/

ea et

II VII
1

VI
-^/

QJ^
?

de

moderabere
d'.

meditabere

6
"

juliis

tqAqo

nil credo
i|/

8 a Q^4.

<y/Ali

QJA&>^EV
Q^-vj/

A.9-,a8if

21

equitibus

i}/^

quibus

8 audiebam

Q^mediebam
Dymacos

-^

meditabar

10 Dymseos
1

25 perfcribi 4 profcribi 28 loqui cum eo, fj Qj4 hce qua meoft

tibi

nil

mirum. Videndum Qj^' nimirum

'videndum

453
iOffAtTloi

fit

4/f

0(l*wAo/i>tf

Qj4'

5 venditione 4" 'venditionis

1 1

14 haud Q_il/ ^</ 17 Ovius QJJbius

1

-^ eb jus

g quo Qj4 d. plaudendo Q__4' laudando

8 recens Qj\' recejfis ig abunde QJ\>fi abunde 20 yxio-^^us Qj/. (^faOT fpatio)
%?'*'

13 quodllbet Q_jr/V//^^/
TXTif a

^f/

18 furcilla Q^fure illa A^ euro illa bu t 23 Qj4 e'-vi8io 28 amiciffimum 4 ampliffmum

^
fi

"- Quo QjJ'

22 annus

'^

(/^

minutatim.

^ua

'

4/ ////>

452

Hinc

4^

Hic
de

4 decumano Qj\>

Cumano

5 miferim -4/ miferam 7 fponderem 4^ refponderem cognoffes (^4' cogmfcts

Q_4'>'^ 32 quid QJ. 33 emittito -^ mittito 4S4 2 legat 4^ legant

7 quod 4 qtiid 8 potius 4^ odus

31 i\\.\

efl

1 1

VARI^ LECTIONES.
454
9 et magis 0^. Tite QJ/ Ofio lO ego Q^il/ ^^x
3 mifi
ij/

458 27
'

OflAocen ^\}0)i effAoi/ntirii

Qj>|/ ^.

( cum

te

Jpatio)

28 Leucopetram
31
0''jia.TcM

QjJ/ Leucopetras
')

///

K^;^irv7iev -^ d.

4 macfocolum

Q^ macrocollum
legi

459
ar

fatis

>5 lege arcano convivis Q^-i^ chano conviviis 9 faciam Q_^fa5lam 26 accedit \ accedet

quid QJ}^ Adid 6 Q_^. quam Qjyel

2
id

4 eur< Q 4 d. Q 4 ^

vel

7 profpice -^ perfpice

3 fubabfurdum

^ fubarduum

10

ipfi

')>/

455

3 perigrinatione -^ perigrinationem 16 tribuo \> tribui

20 27

exfolve reliqua
at

4 exfol^vi Qj4 d,
et et tibt

18 Hieram Qj]/ eram 19 ei Q^t 21 abfentem QjJ' d. 25 Quintus -^ qua

Qj4

tibi

Qj4/

460

auflro

^^

tt/?r(

3 fubaccufari
legit f^uid

^ fubaccufarique

29

Id.

QJ'
QJ^

456

2 lugit. Dixi quld

caeteroqui QjJ/ cateraque ipfos Qljl^ feip/osS

6 folam-^foia
eique
4'

19 dummodo Qj\j id dummodo 22 ada funt 4 occafum 23 quid 4 q>fi 24 Veni Qj^ Bene 25 veni relinques QjJ/ ^^^ relinque
:

^i^"^

461

2 3

At

4^

fl</

7 cepiffet 4' celaffet 21 dicrota Qjiiccota 22 Buciliani QJBucilani

autem
dixit
nihil

4
*;

4 '^a' 4 dixi
"iiki

expedita Qjffe expedita

29

Etefiis Q_>J/ et tefis

n}/

457

2 ego
3
5

0
4' Tereo at

13 fluvium QJ^rutrum

^ frutum

Tereo Attii Qjeroacci quod QJl> qua

4 pafTuum QJ\'
21
reliftionis

pajjzts

Qj4

religionis

me

4/ d.

29 Provide QJ^
32 Ut
a.

pro^vides

6 exiftimem \> exifiimarem '3 Rempublicam 4^ rep.

458

fponderem 4^ refponderem de Qj]/ expedem. De expeftem 3 Qjjuidem quidam 4

''^''^'^5 5 eiirlpXXh 4'

Qj4 quod Bruto 4 ^ utro 34 462 8 Ei Qjt 13 Anagnia Qjinnua 16 funt Qj4 d. 19 nos 4 n<i

4" <?

'J'/^

me Q_4^

te

21

6 circumfpice QjV
lepide 4^ d.
8 ad 4* ac

circumfpicies

7 aufpiciis Q^yfpiciis

fequamur ^fequemur non longe a Capua 22 Docui pofTe 4 d,

vel

Q_4

^-

per literas QJiierit

re-

9 conducere putabis 0^4^ cum duce

putabis

26 fub QJ^ fuis 463 8 fugiam QJ/ fugam 12 Oftavio QOiia^uiano

15 addit 4^ ''' '^'' 16 (rx.Yi7eT(iU.c'jf Qjv]/ !rKi7r70[/.eci 22 TabeHarium Qjabellarius

10 qui ea Qj/. ycuj^iu Qj/. (cumfpatio) 1 14 fumendje -^ fumenda ^7 ad Sicani Q_4/ et Sucam 21 aequis 4 d. Sicam Qjiccam 23 Thalnam Q^^' ^alanam

tt|<6)

25

Ut
V
VI

Q^^^i^f^f/o

t-.

veni

4
II

Nevi
incipit

464

24 abfente 4 prafente 25 Sicam Q^Siccam

meae
4^
^*

Q^Hic

nova Epifiola

SinuelTano QJuej/izrie

II uvB-n

Q^4

^"t^

12 florentiora ^foreutia

37

ut illic QjitiU

VARIi^
I.

LECTIONES.
1.

464 13

illas

i|/

(/.

Sica Q^Sicca

467 16 inepta Q^mr.ta -^ inata 46S 2 Cenforibus QJUos. 4* Confultbus

<"

14 Aft Q_4' ^^/^

5 aut Q^l' k/ 1 6 Luclliano QjJ/ Luculiano

IS
9

ut ^ d. Tu vero Eif
t/,fl<

469 12 mea Qj/

-4/

9 Tufculano 4/ Tufculanum 24 Confulum Q^onfultum 30 Quintus, avi QJ^ qui

d,

timero
A'*'

20
21

Q.^* ^^^
<^'

Calvenae QJ^al^vemie
kto^KtT^os Q^'4'

(cumfptttio)

30

ter contra Qj^}/ percontra

465

acie

>J/

fl/fa
effe

H pecunia Q^pecunias Qfuerit Q^^' QjJ/ procuratorm

fuit

Ut QjvJ/ cui 3 defcruerit QJ[> deferuit

indigniffimum eft QJndignius gaudeo 3 Gravedo

}/

21 appellentur procuratores 26 nec Q^^' ^'

TedKiTiKu

appellemur

28
I

irtiTiy,ia

8 abfolvi QjvJ/ abfolvit

29 retundit 4"
VTToyi

retulit

3 deinceps Q_v|/ deinceps fcripiurum

16 quas Q^^}/ ^K^ 17 eft QjvJ/ ^^//w 20 ng<r^*v Qj/. (cumfpatio) 21 kioiy.Hoi Q^wv (cumfpatio) Myrtilo Qjiirtilo 22 Dii QjJ/ ^^ Ottavio 24 Oftaviano 32 Puero \> puto

QiiroTi 470 10 perfpiciemus in Cafca Q^perfciemxf

in cajla

466
I

-vj/

reliquum Q^eliquo 12 quod Q_quid 4 quo de gr&du

eft

II

hc Q^hoc

inejl

tabellarios Qjabellarius

4^ iis

dejeftus

Qj/i/e^us degradus

etfi 4/ f/ r/7?

4
7

interpres 0^4/ /

/m
QJ^ delepedianis
471

21 aut 0^4^ ^^ 26 folvam ^ folum

De

Lepidianis

feriis

feris

27 XXV Q_xxii 4^ XXXV 28 lide fua. Liberaliflime QJndefuo

beralijjtme

li-

9 deque

QjvJ/ w^^?
lofi-

4 'vide fuo

liberalifftme

negotiolo fciturum Q^^' ffgocio turum

23 bonum animum.
enim unde

De Q^^"

honam

2 cadere ^ eadem 4 Confenti 4^ Confiitui S ubi fum 4 invifum 21 de ea re tecum QJ\f

i.

467

2 VI QJ[> v

4 Tirenum
14
5
g-g'
tTT

25 eram Qjrat
v]/

Tireiium
Q^i|/ ^.

eutn

]/

cum

v|/fg{^;

(cum/patio)
gfr^p

473

k^iTi^

Qj^fciticet

9 poffimus Q^poJJumus 12 magnam &c. Qj/. ad finem libri

ToM.

VJII.

X X

00

^ll

III

THE INSTITUTE OF MEDIAEVAL STU0IE3

10

ELMSLEY PLACE
5,

TOROIMTO

CANADa.