..

HOOFDSTUK 5 : FUNCTIES IN IR
1. Een functie in m
Definitie ( .u.4<.-v-.... k.iuU\ ... U\.. -:> tV\...U'"'- )
Een functie in JR is een verzameling koppels rele getallen (x, y) waarbij elk reel getal x
hoogstens n beeld y heeft.
! hoogstens : n of geen
x (=het begin van een koppel) noemen we het argument.
y (= het einde van een koppel) noemen we het beeld.
Voorstellingswijzei
Een functie kunnen we op verschillende manieren voorstellen :
Met behulp van een vergelijking, het functievoorschrift genoemd :
Vb. : de functiefin lR met .A.Hl.Gd
Notatie: f: y = 3x-4
Merk hierbij op daty afhangt van x. "W_e noemen? daarom de
veranderlijke en x de .Ot:). ... veranderlijke.
Met behulp van een functiewaardetabel :
Vb. : voor de functie f:
x -1 0 1 2 3
y
-7 -4 -1 2 5
We zeggen: de koppels l::.1 .. .. LO .. ; ..

-:- .1l.?-.L2..
4
. ..
behoren tot de functie f.
Zo is bijvoorbeeld het reel getal 5 het beeld van het reel getal . 3 ..... door de functie f
of 5 is de functiewaarde van fin . 3. ....
p ( .
We schrijven: .. r-.... 5.) ... ;:;. .. 5 .......... ..
en lezen kort : .b. ..... t .. t .. b.Lti.d .. :uo.JL .... b. {Z. S ( .f. 1.;Q..R.. 5 )
Voor de functie f: y = 3x-4 is bijvoorbeeld f(IO) = ... .... en f(- 4) = .. ...
..V . (- 4) \.(
.3.10 -lj
li-4
3c--Y
Met behulp van een grafiek :
y
Vb. : voor de functie f:
4 -2
Om de grafiek van een functie te tekenen, gaan we een aantal puntenkoppels (x, y) tekenen.
Algemeen : -teken een assenstelsel (x, y) (meestal orthonormaal)
-bepaal een aantal koppels van de functie m.b.v. de functiewaardetabel
- verbind de gevonden punten met elkaar
2. Emprische
Soms bestaat het verband tussen twee grootheden uit genoteerde overeenstemmende waarden
van de grootheden, die bekomen werden door metingen. In zo'n geval spreken we van een
empirische functie.
Voorbeeld: Het gewicht van een baby de eerste weken na de geboorte.
Op de x-as zet je de tijd (in weken);
op de y-as het gewicht (in kg).
Uiteraard stemt met n bepaalde leeftijd
van het kind juist n gewicht overeen.
Het verband tussen leeftijd en gewicht
is dus een functie.
Andere voorbeelden
Normaal gewicht (in kg)
3,900 ... -----o--

/ -
3,800
3,700
/
3,600 d
/
I
I
3,500 _t: tijd (in weken)
I I I I I >
2 3 4 5 6
Wil je een grafiek maken van het aantal inwoners in Vlaanderen per leeftijd, dan is het
verband tussen leeftijd en aantal inwoners een (empirische) functie.
Het noteren van de temperatuur van een zieke op verschillende tijdstippen kan ook
weergegeven worden dmv een (empirische) functie.
2
3
Constante
Voorbeeld: f: y = 5
Koppels: .L: .. 1., .. 5.1 .. ,JO..,i .. 5J..
1
.JI.1.J.5J..
1
. . .L}J S )
1

Grafiek: I?J

__ = 5
Definitie
Een constante functie in JR. is een functie met een voorschrift van de vorm: y = c met c E JR.
Opmerking iJ
D fi k
. h .. di d l rt
e gra e 1s een ree te evenWIJ g met ex-as.
4. De Junctie in IR met voorschrift v = x;;
1
Furictiewaardetabef + grafiek : zie -Hb. p. 51 kunnen tekenen!
De grafiek is een . ........ .
y -o.r;:, . g.u .. K. J
lArLL 1.-.Q.. . x. "" R.
'ftr
Bestudeer de theorie in je handboek p. 52-59 en vul de voorbeelden op p.4 verder aan.
---.._ Functiewaardetabel + grafiek + conclusie : zie Hb. p. 52 - 59 --? kennen en kunnen tekesea.!
5. Ditfunctie i IR met voorschrift y = :f
Functiewaardetabel + grafiek : zie Hb. p. 60 kunnen tekenen!
De grafiek is een . . ..
Dey-as is een . . .......... van de grafiek.
.. r-...
Bestudeer de theorie in je handboek p. 61-63 en vul de voorbeelden op p.5 verder aan.
Functiewaardetabel +grafiek+ conclusie: zie Hb. p. 61-63 en kunnen t8kSH8fl!
..
)( -i -1\ 0 /\
y - l
0 ll l.
voov-sch.Ju .. y ::: x :L
X. -.l..:-1 0 I)
4
\ 3
l
Cph'\ ..
;( t ->
"".,_
f'.

.0



)
)
Voorschrift: y = x+ k
Voorschrift: y = kx
Voorbeeld: g: y = x + 3
Voorbeeld: h: y = 2x
-1 0 . /1 Q
y .. !'L 1' .... -'1 + 0 :t 3 .... , .2.t3 y 2
/\ ? 3 4 ,!; .. 4
- "'1
... .., .l,
... l..
....... ....... ) . . . . . ...... .
I : : : : , , ,
0
o. 'l.
()
-"\
.;'\. 2.
.;(
.Q..
.t 2.
4
. . . Besluit: fJt. .A>OJ< .)_ .u.'CI'Lclt o:h:x1L rt>
Besluit: De grafiek vang wordt bepaald door .. .. .. .. .. 1...
:ue.r\..J:.t-h ... cl..<xx .. hl. , :-?. .. .. (. 1:1 t. .. . . 9rd:V\.. !\ vSJOJtC
.. .
3
i
0
Andere voorbeelden met
Andere voorbeelden met y::: -2x . ..d::. .. R()...(kor - ...
y = x + 2 i V:\.<j d.ccar .. 1.} y :::
0
,Sx .IJ. .y. Y.M.t . .W,..c.k..cr. .. Q, S .. ,
y =x- 2 ::. 2..) y::: -O,Sx .n\ ... .. ::q.s, u\lv\.) ..
Gf<.M: Y/j :; x.
YL. ::- X.+z..
y 1 ::.x
yz...;;;X-L
.j::.
)
Voorschrift: y = x
2
+ k
Voorbeeld: y = x
2
+ 1
- 1 0 /1
;)_
XI -
...,, +i\
... '1 1\ 1-A 4 1- :1

'-v-
...:.,V
s ::t . ....\
l.
,_.... , .............
.. " I
--- --:E ; ; ''t/ i
Besluit:
I:. u"" 111' rcl\Ai o, i 11\.Q ol\r"\ r\1'1 1.....-"'<1 1{1 h
........ \11--l.l,).vr..V'J' v ":J :-.-. x:; ....-NM
dcor. . .J .. L ........ ..
Ander voorbeeld met T184Mplus
y = x
2
- 2
,_.",_ ....... -... 11
.. .. . ..... .
. . ( 9 .:t.)


c+ ct\C>.JJ/l
5
)
Voorschrift: y = k Voorschrift: y =(x+ k)
2
i
Voorbeeld: y = 2 x
2
Voorbeeld: y = (x + 2)
2
/\

l-
"-..--'
0 J.
o.2 .-'\.2
4 . . L
"-.; ............ I..:."" ....J
-/\ 0 1\ J.
,..------_::...-::--! y \. 'L ' 'O ( w \ Z, ( ' {' '\ 2, ( ... , ..\ 1
"t.J 1 c. u . .-2_1 . , ... t".J
...._.._._... ...._............ ....__,__..,;;;- _______.,
&
F:r:JJ
0 1.
\i
0 "" 4 9 46
---r.- ..... .
:
1 ;;,-__)/'
......
-: ;
..... i :-
Besluit: Besluit:
(I. y :: . .. . .. ...
'1 '
."1-..J .. , ........ ., ..... ....................... .
Andere voorbeelden met Tl84-plus
y = -2 x
2
.. ,),) .......................... .
Ander voorbeeld met Tl84-plus
y =(x -1)2
.1.-., .. .. ..
y = 0,5 x
2
.. ............................ .
U(il.l>dclUU).II..Ij:-.<Al? .. O.,.SJ


l c:f. ..
} , ..
- i\ -- - \

().f_.
V.
Vertrekkende van de functie met voorschrift y = x :
het voorschrift van de grafiek van g s het beeld
de functie g van de grafiek van f door
de verschuiving bepaald door het koppel (0 , k)
(deze verschuiving is evenwijdig met dey-as)
y=x+k met k E lR
k < 0 : naar onder
b i k > 0 : naar boven
f!.-i?
de verschuiving bepaald door het koppel ( -k , 0)
(deze verschuiving is evenwijdig met de x-as)
y=x+k metk ElR
k < 0 : naar rechts

k > 0 : naar links

de verschaling evenwijdig metdey-as met factor k
y=kx metk E lR
0
I k I < 1 : een inkrimping
I k I > 1 : en uitrekking
b , LJD...U. A Ie_
Vertrekkende van de functie met voorschrift y = x
2
:
het voorschrift van
de functie g
y=(x+kY metk ER

de grafiek van g is het beeld
van de grafiek van f door
de verschuiving bepaald door het koppel (0 , k)
(deze verschuiving is evenwijdig met dey-as)
k < 0 : naar onder
k > 0 : naar boven
:.f..;>
de verschuiving bepaald door het koppel ( -k , 0)
(deze verschuiving is evenwijdig met de x-as)
k < 0 : naar rechts
k > 0 : naar links
de verschaling evenwijdig met dey-as met factor k
I k I < 1 : een inkrimping
I k I > 1 : een uitrekking
./ ::.
6
r
:::.

;o





c:pc4. )(.-
dJ..\:q
.ugt.
V\.!)..0.:\..
l'U.J:.
VCU"\. /1 OYl
k. i:J..
A -P b.o:
\ Y c .i 3
D..tj ;: J.. x. ... '/-.. -
ta )-:: o of: o - 3 - 3 .
b) Y :: V lJ<.:r /i
g ( Li} :: J9 :. 3
9 ( -/l) J -:2. - J - 1_ . = /
c) :: x
)f.;t5
h. 1 A .. -1\"- .. t
3
. h.. ( --: s J =-
5
. .::: ...2. .. ::. I
-s-t s a
f-L ( 3 ) j ..
... - ---...--
- -1 3
- __ .. _
3 . i"
= 3 .::.
4 i'"
;'I a5 ib
- .... -- - . ---
3 3 3
O!i 1 p .so".
cl] d)
i\.UU\.. .i'\..U..I\,
c)
04- 3.p 59
// Ut-(Sdu.ivWi.l'lfJ 'j = x+ -> Ryk n . .c.u.v\. lu_t_
b.G...Ld.. \...,i(H\. 0
LL u\CLQ.V\.
;IJ U.U'0U. -> =- lzx i'\O..OA.
. bd.i.cl UCU\. p1 Oi"Y
R. -t.J.... J\.Jl .
Ril) y ==. x +.3. 9 4.J :. x - /1
J i.) \j ::. -/\ )l. ::;.') y ;. - )(. fS.} y = a, tx
t3) y ::: .-1, 5 x .
-...
'-....
w (op -
:-, . p. . : .... 't .
.. cp .. y:::.x
'f :: A,5 x..l . --> /1 y-<1? n'\.tt_ _A,6.
1
..
.. . . . . . .....
y 2._
oS)
.. . .. "'11'8-J ..... -
.. 1 .. -. . ' I
y =- .. ( x - O; 5) -.) f\..UJr% .
... . .. . ''\,
... :
Js) y =- x -1, S -.> i'\D...OIL. .. (o; 11, SJ
---. : - . : ,2... . . .. . . .... --. ; : . .. ' . .
,.l9 y -=. t x. +- /\ , 5 ) -") _ ... i\O.Ct'- b<.pooW t-'1, si o
/ d} . y A . b x. :t _ A A} I/ . y - (lo4..-tov . .-1, ,
. _ . .!!..) . , dav lO;- t
Oe.t Sp(,4:
: * \j = I( tt -r 1:< -> q_

. 'l.t ( OI &.)
__ ....._ h ." k. t ... _t"'' A,n . L _).. i .. , i:(")! J
7
o OYt. k b..
(
. . )l . ' . !'\ l ' . "'
* y :: >< t -) .. uiv i'\0.0"-, q..
. :u..u\.l:p c:
)(2.. +i
-+.2..) y ;;; -A ;<. l.
J ))' (
y .:> y :::. 't. - >(,._
f\.Q..GVL lA(U. c
tcp Cri\ k l:.l..
* y = 2. . -> 1/.lj - .O.r:l .
iJ,.. ' ;.... CJr L I
0
!> I....:.\.., h\: N i\..0 ri'.
R.. , -....o"'rv- ._. ,-- "J

k.Lj 1\J..ki /i
. O'V'- h:.. \::.-L v
--
Extra oefening op de functie in IR met voorschrift v =x + transformaties
1. Gegeven de grafiek van de functie in JR. met voorschrift y = x .
Geefhet voorschrift van de functie fin JR. die correspondeert met het beeld van de grafiek
-van-:ta:! : - -- -- - - - - - - - -- -- - -- - -
) d h
. . b aald d h k . /0 _, ,, - )(.. 4- c:::..
a e verse mvmg ep oor et oppel t ,) ) : -r-:: ..... L.-.....J.
b) de verschuiving bepaald door het koppel ( -3,5;0) : . . :y .. ;-. .. "b.,. S. .. t. ..
) d
. kki '"d' t d t .t:: t -4 . y =- - 4 x
c e mtre ng evenWIJ 1g me e y- as en me 1ac or . . . . . ................. .
"'
d) de inkrimping evenwijdig met dey- as en met factor 1/3 : .. y .. =: . ....... .
2. De grafiek met voorschrift y = x wordt verticaal verschoven over een afstand 3 naar
boven. Daarna rekken we de grafiek uit met een factor 2 en tenslotte verschuiven we het
resultaat horizontaal over een afstand 4 naar links.
Geefhet voorschrift van de nieuwe grafiek.

l) - l ( )< -t 3 )
3)y .:::
3. De grafiek met voorschrift y = x wordt horizontaal verschoven over een afstand 3 naar
rechts. Daarna drukken we die grafiek samen met een factor 1/3 en tenslotte verschuiven
we het resultaat naar boven over een afstand 2.
a) Geefhet voorschrift van de nieuwe grafiek.
b) Ligt het punt met cordinaat ( -6, -1) op de nieuwe grafiek ?
o...) -1) y ::: >( - j
l) y - (x ")
3) y=:. (x-'?>)-t:i
b)
-- 11
=
/\ .
3".(
- b
- 3)
.t

=- _1 (-
9)
4
i
3 .
-/}
-
- 3'"'" i
-
- ...,
-
-
/}
->
"J \
-
Q..
. .
.... ... JJ .. b;.' ......
Extra oefening op de functie in IR met voorschrift y = r + transformaties
1. Gegeven de grafiek van de functie fin JR met voorschrift y = x
2

Geefhet voorschrift van de functie in JR die correspondeert met het beeld van de grafiek
vanfdoor:
< ' 2...
a) deverschuivingbepaalddoorhetkoppel (2,0): .V..:::l.x .. -.. l..J ......... .
'L
b) de inkrimping evenwijdig met dey- as en met factor - 0,5 : . y;:; .. ::. Q i .S. J:... ...
c) de verschuiving bepaald door het koppel (0;-4,5) : .y.?. .. ........ .
d) de uitrekking evenwijdig_ metdey-as en met factor 3 : .y ::; ... 6.x.'!-:. .............. .
2. De grafiek met voorschrift y = x
2
wordt verticaal uitgerekt met een factor 4. Daarna
spiegelen we het resultaat t.o.v. de x- as en tenslotte verschuiven we horizontaal over een
5 naar links. -.>
Geef het""voorschrift van de nieuwe grafiek.
11 ) y := Lt "' '2.
2.) y = - it " 'L
?>} Y.:: -4 (X+Sl2..
3. De grafiek met voorschrift y = x
2
wordt verticaal verschoven over een afstand 1 naar
beneden. Daarna verschuiven we horizontaal over een afstand 3 naar links en tenslotte
drukken we de grafiek samen met een factor 0,5.
a) Geefhet voorschrift van de nieuwe grafiek.
b) Ligt het punt met cordinaat (0, 2) op de nieuwe grafiek ?
c) Ligt het punt met cordinaat (-2, 0) op de nieuwe grafiek ?
o.) 1\ Y - x 1.. - A
. . 'Z.
Y::. (x +3) - 1\
Y ; 0 i S [ ( X -r 't - A.]
. J
I o , s ( l o -r 3 ) - -4 -> ..
........__ ---- -
b)
G)
4 . 1
o - a
1
S [ ( - 2. -t s.) ... /\ J 0- \.
Q
7. ])e functie in IR mt voorschrift y =

X-''!
Functiewaardetabel + grafiek : zie Hb. p. 66- 67 kunnen tekenen!
D
- . . DR1" L_ ",1)
e gratieKIS een .. V\.;f ..
De x-as is een . .. . O..:;;,y ........... van de grafiek,
d.w.z. dat de grafiek de x-as nadert, maar dat ze die nooit zal bereiken.
Dey-as is een .. :l. . .. G\JtJ.m..pbcx: ............... van de grafiek,
d.w.z. dat de grafiekdey-as nadert, maar dat ze die nooit zal bereiken.
De oorsprong is een ..... van de grafiek.
8. l)e functie in lR met voorschrift y = .fx
Functiewaardetabel +grafiek : zie Hb. p. 75 tekenen!
9. De functie in -JR niet voorschrifty = x
3
:
Functiewaardetabel +grafiek : zie Hb. p. 76- 77 kunnen tekenen!
De oorsprong is een ... .. .. van de grafiek.
10. Verbaliden tussen grafieken
het voorschrift van de grafiek van g is het beeld
de functie g van de grafiek van f door
y= f(x) + k metk ElR de verschuiving bepaald door het koppel (0 , k)
y = f (x + k) met k E lR de verschuiving bepaald door het koppel ( -k , 0)
y=kf(x) metk ElR
0
de verschaling evenwijdig met dey-as met factor k
I k I < 1 : een inkrimping
I k I > 1 : een uitrekking
.
..;;o, (>; 4 lt ,... 2.
--- I. &
I .

/!
J '{ =
,\
3 l"\
. - l \ ..

dl t
-S
. ':}} - -
" . E:i< _, td
:
0
\ .
\
. l
I
-:-S .
lt.Domein vaneenfunctie ko.Jl >< "?
Definitie
Het domein van een functie in :IR is de verzameling van alle rele getallen die als begin van
een koppel van die functie optreden. Het is m.a.w. de verzameling van alle rele getallen
waarvoor de functie gedefinieerd is (waarvoor het beeld bestaat).
Grafisch vinden we het domein door de grafiek te projecteren op de x-as.
Notatie : dom/
Voorbeelden
J,.:y=x+1 dom J,. =JR. ......
f'-1
J; :y=-
1
- dom J; = .fR./i.l,
x -:- 2 - ' ' , 'CL if'- l
(jU.]..._ 0 v...;.O
J; :y=.Jx+4 dom J; .. -.t;Oo [
!ut. ue eh.. .,__ri')I\.C.:il n.
i
I
f
4
:y=x
2
-4 dom h = ... \R.. .....

12. Bereik van een functie ::> k.o.fv Y . ' '
Definitie
Het bereik van een functie in :IR is de verzameling van alle rele getallen die als einde van
een koppel van die functie optreden. Het is m.a.w. de verzameling van alle rele getallen die
bestaat uit de beelden van die functie.
Grafisch vinden we het bereik door de grafiek te projecteren op dey-as.
11\'r
Notatie: berf b.A.U.k p.. {. --=
Voorbeelden
f. :y=x+1
1
J; :y==--
x-2
h :y==.Jx+4
her J,. = .fR ...... .
ber J; = lR .. fR a
....
ber h = .fR_ ..... .
8
x
13. Ntitwaardevan eenfunctie
Definitie
Een nulwaarde van een functie in JR is een reel getal dat door functie op o wordt
afgebeeld.
Of: a is een nulwaarde van f <=> f(a) =0
We vinden dus alle nulwaarden van een functie f door de vergelijking f(x)= 0 op te lossen.
Grafisch is de nulwaarde van een functie f de abscis van een snijpunt van de grafiek van/ en
de x- as. (verklaring: zie Hb. p.81)
Voorbeelden
9
J;_ :y=x+1
nulwaarden van J;_ : .:-: -:1..... ><. _.. I\ ::. o <:.:- :> = -A
1
J;:y=--
x-2
h :y=.Jx+4
A :... o ''")
nulwaarden van J; : .. /. ....... u...:cM -;-:ti.
4 . k. .:. 0 "' "'""'-= 0
nulwaarden van h : . . . . . . . . . . . .
(.::.::> ')(.. = - '-\
nulwaarden van h. : .. ..
1
. ::-::1. 1i- '1..- '-' = o b.::> "'-'i -=
\..::0 )(.. \1. 4 ::
14. Tekri:verlp van een functieJ
Definitie
Het tekenverloop van een functie is een schema waarop we het teken van het beeld y kunnen
aflezen als het argument x het hele domein doorloopt.
Grafisch : als de grafiek boven de x-as ligt, is het teken van het beeld positief en als de grafiek
onder de x-as ligt, is het teken van y negatief.
Voorbeelden
J;_ :y=x+l
1
J;:y=--
x-2
tekenverloop van J;_ :
\(1 -"
-{)
'<.>-) i\J'\....L..i'\. {: .. ~ f O / ~
&
15. Stiigen en dalen van een functi
We zeggen dat een functie f stijgend is in een interval als bij gftere x - waarden uit dat
interval ook grotere functiewaarden behoren.
We zeggen dat een functie f dalend is in een interval als bij grotere x - waarden uit dat
interval kleinere functiewaarden behoren.
10
Het stijgen of dalen van een functie in een interval kunnen we heel gemakkelijk aflezen op de
grafiek van de functie.
Voorbeeld
b
Stijgende functie in ]a, b[
Definitie
1
I
I
-1---
1 l.
J.---+---
1 I
I I
Dalende functie in ]a, b[
fis stijgend in een interval I (deel van het domein) als: Vxpx
2
EI: x
1
< x
2
=> f(x
1
) < f(x
2
)
fis dalend in een interval I (deel van het domein) als: Vxpx
2
EI: x
1
< x
2
=> f(x
1
) > f(x
2
)
Grafisch: /"'fis stijgend. ~ f i s dalend.
Bijzondere gevallen
Een functie kan in een interval noch stijgend, noch dalend zijn.
Bijvoorbeeld :
y
Vxe[a,b]: f(x)=k
b
x
We zeggen dat de functie f .. C...O.v.otoJ:\..1t ....... is in het interval [a, b] .
Is de functie f stijgend in ]-oo, +oo[ = R, dan zeggen we dat f een stijgende functie is.
Is de functie f dalend in ]-oo, +oo[ = R, dan zeggen we dat f een dalende functie is.
rP u""VV-A"Y'- 11
16. Maximum en minirilurn v11 een
Definities
Bereikt de functie f een grootste functiewaarde voor x= a, dan wordt f(a) het maximum van
e functie f genoemd.
Bereikt de functie f een kleinste functiewaarde voor x = b, dan wordt f(b) het minimum van
de functie f genoemd.
Dus : f(a) is het maximum van f
f(b) is het minimum van f
\1 x e domf: f(x) s f(a)
\1 x e domf: f(x) ;;:: f(b)
Grafisch: het maximum van een functie hoort bij het hoogste punt van de grafiek;.
het minimum van een functie hoort bij het laagste punt van de grafiek.
Zowel een maximum als een minimum van een functie noemen we een extremum van die
functie.
We kunnen het eventuele maximum en minimum van een functie gemakkelijk aflezen op de
grafiek van de functie.
Voorbeelden
-4
!;_ :y=-2x
2
+2
y
-2 2
h. bereikt een maximum voor
x= 0' nl. 2
x
4
y
-4 -2
-2
-4
J; bereikt een minimum voor
x= 4, nl. 1
x
Opmerkingen
Het maximum (minimum) van een functie wordt ook het absoluut maximum (absoluut
minimum) genoemd.
Er bestl'lan ook relatieve maxima/minima, d.w.z. ten opzichte van de x-waarden in de
onmiddellijke omgeving (plaatselijk).
Voorbeeld:
!
I
0
l_J
t11U
Het beeld van x= a bereikt wel een maximum t.o.v. de x-waarden rond a, maar niet t.o.v. alle
x-waarden.
Defmitie
Een functie bereikt een relatief maximum in a als ze voor x = a overgaat van stijgen in dalen.
Een functie bereikt een relatief minimum in a als ze voor x = a overgaat van dalen in stijgen.
Grafisch : het relatief maximum van een functie hoort bij een hoog punt van de grafiek;
het relatief minimwn van een functie hoort bij het laag punt van de grafiek.
Een functie kan dus meerdere relatieve maxima en! of minima hebben, maar slechts
hoogstens n absoluut maximum en! of minimum.
17. S:ymmetrien van grafieken
Om de grafiek van een functie te tekenen is het interessant te onderzoeken of de grafiek
symmetrieassen en! of een symmetriemiddelpunt heeft.
Voorbeelden : zie Hb. p.86
Opdracht : Zoek voor alle behandelde functies mogelijke symmetrieassen en symmetrie-
middelpunten.
...--...
18. Dfferntiequotint van een functie voor een gesloten interval
Definitie
Zijn

en (x
2
,y
2
) twee koppels van de functie f, dan wordt het quotint
_;,. '\. 1\! J.\
y -y ..Dli':2.J r t,.)(.-""
2 1 \1
x
2
-x
1
- x 2. x_..,
het differentiequotint van de functie fvoor het interval [x
1
,x
2
] genoemd.
Vorig jaar hebben we de meetkundige betekenis van het differentiequotint gezien. Dat
quotint is namelijk de richtingscofficint van de rechte door de punten A ( x
1
, y
1
) en

van de graflek van de functie f.

Voorbeeld
Bereken het differentiequotint van de functie f: y = 4x
2
-1 voor het interval (2,5].
;es)_ acc2J = ca9- 's-= '?Y
2> .:?,
-3 (s) =-
.
5 - 9.,
13

/l't
------ ---- -- ----------------
,Differentiequotint
Het differentiequotint van een functie voor een gesloten interval is de gemiddelde
verandering van deze functie over dit intervaL
y
0
a b
x
Voorbeeld
-5
5 x
Het differentiequotint van de functie f
L\y -::> LRrl >
in het gesloten interval [a, b] is
Llx _;;,ha-i ,
Hierin is: Ay = f(b) -f(a)
Ax=b-a
.., K' b)- j lo..J -:> ue. ..
ilx
Dit is de grafiek van de functie
f(x)=2x + 1
In het gesloten interval [0, 1] is
ily = f(l) - f(O) = 6 - /i = 2 = 2
& 1-0
In het gesloten interval [- 3, -1] is
ily f(-1)- f(-3) - /1 - (- 5) = Lt - [1.
-- =
ilx (-1)- (-3) -- .1\ + '?, J...
Het differentiequotint van deze functie
is constant.
Merk op dat bij een eerstegraadsfunctie (de grafiek is een rechte) het differentiequotint
gelijk is aan de richtingscofficint van de rechte.
0 .
Oefeningen
Geef een overzicht in tabelvorm van stijgen/dalen en extrema waarden van volgende
functies.
1)
3)
y
:5-
-1
-3
-------- ----
. -. --- ---
3 x
2)
-2 -1
y
5
4
3
2
1 2
l.:
!X
i :i
. i ... J.
'
-. ;.- .. ;___ __ _______ ...;_ ____ _ _' __ . ____ .;_, ____ j_-":___;-:.} -.
---..;----:.----- t.i - _. . i. -- ---- - ------- - .. ----- .. -J
i. j. :
3 x
' ..
'l- 1 4 fc
b)
. . 3
+ "l "' V\.. --'::>
-:::> 3.j .:. h._
-::> 9 I U"Y\.
. . . . . .. -
\"\\.A"fl.. ti") <& '3 Q..-\ (.XV\.
P
- '
-.) u..J
' 3 . .
Cao. 5 :::.. ba .. A ::: -=tsc-..Q w
l-\-u W
b) V-.::>
. ' 3 3'
P::: "o. t v) .:. e:, o . u ::.. <;,o u-
C..) lot. Soca Go -u
3
. c: ?,
(..:::. ) !1. Q ;1. ;;:>CC)_ ::: u

c-=::> s 3 -=l s u-
5

3
J '6 3 'T S. -... v- ::. /I S rn / r.:> =- v-
. ' i I
15 mfn
,1
b G ._ 4 0 --.::> . Coc::o o00 :;. )( --=:
bCbc
-,
K .p ,._s. A = \L- G\L -11 = o
1
-t- f\ 'L ->CM
5 .
d) uroo..g)
2.o5
1
2>5
2
. gY\cOl . _ ......... .
.. t. -- .. t ... : . ........ .
-> a.os. ?,s:: oJe:, t, (=) =- t . ("") Q..t
J.. ..
tt.) A = o.j '= . 1\ 1-, 2.. . A_l ,. tv1 =- .l 2. d.t"V1
A =- .-1 ':1- :t., So 4 . d tn
1

. 'I. . . ... .. -z..
: 'j. "- . x k. ' y :,: 0 J " " ..

Opgave .
Welke grafieken stellen functies voor? Noteer bij de functies het domein en het bereik.
(Op de grafiek isogeen punt van de grafiek; is wel een punt van de grafiek.)
y
y
1
0
1
x
... '2.
functie?
domein:
to X.-
bereik:
(D. y .... ar::.
functie?
domein:
\{) :x- or;..
bereik:
<.(.':) "1 - a-r:.
functie?

"' x- 0'?
1
bereik:
\.() 'I - 0?
functie?
,domein:
'f))(
l bereik:
'fj y ::- Ct">
JQ, ...................................... .
G J 4.1
C: 31 4.1 .. ........... : ................ .
\
..............................................
.\ .......................................... .
'

JR. .. ct .. . 1. :-.. r;0 .. , .. .C ......... .
................................... .
d--0-
m..
. ........................................... .

l
c
r

'"'
'
t
(.
].
-

4.
(

(_
(


(
(
f
-B
-i"
'
-<.

v
I
'
v
'


l

l
t
('I
(
[
(
(
(

I

r
y
functie?

x
domein:
., .. .....,
l- 2 ..... '
"r . :) .. J ....... , ...................... .
bereik: .[":'. 3 ., . ............................. .
y
0
.
functie ? . ...................................... .
1
0
1
.,.x
domein:
. . ......................................... .
bereik: { :-:. !l. t . .3} .............................. .

functie ? ..................................... .
1
domein: \ .............................. ............. .
0
1
x
bereik: . '\. .......................................... .
y
functie?
domein: . .\ .......................................... .
x
bereik: . \.. .......................................... .
J'=- >< t - Lt = o < ~ ~ x z =- 4 1.-:-'":> x ::. ~ ei -)( -= ~ - 2.
O'Y\ ~ " ~ rR.. \. .( ~ I - Q. "}-
"
' ~ 0: . cb"f j<9 :; IR.
::
-!
p
( 'd :: \ b," JA IR 0
)(,- P\ )
J:?. rR.
J li .' b.l\. t y
J s; -1- s -=
1\<..-+
J
(;:
Co=


"':\: bv'- '1-
.:::
rn._c
J
S." bv'-
l
.:. fR..-
J 9:
61\..
9s
-
\R

la.
3
iO.:..
fR. -t.
0




d
11 ;
j
12,.'
i:::MJ'\.
i
n=zo
----
_.".--....,_
Het differentiequotint van een functie voor een gesloten interval is de gemiddelde
verandering van deze functie over dit interval.
y
Het differentiequotint van de functie f
L1y
in het gesloten interval [a, b] is
L1x
Hierin is: !::...y = f(b)-f(a)
f(b) ------------------ b-a
f(a)
0
a
Voorbeeld 1
-5
y
5
::_jA)
D.x '
I
I
b
3
x
5 x
Dit is de grafiek van de functie
f(x)=2x+ 1
In het gesloten interval [0, 1] is
!J..y = f(l) - f(O) = 3- 1 = =
2
!J..x 1 - 0 1 1
In het gesloten jnterval [- 3, -l] is
!J..y f(-1)- f(-3) - 1- (-5) 4
= = -=2
(-1)- (-3) -1 + 3 2
Het differentiequotint van deze functie
is constant.
Merk op dat bij een eerstegraadsfunctie (de grafiek is een rechte) het differentiequotint
gelijk is aan de richtingscofficint van de rechte.

-.....
.
a_) <j: -4 X. --::> Qo'Y\ iA : t\t
..
--:'} dOYl Q . \R.
. _9.. -. . iR .
-----
'*- .I d.ru../ -:-><+1--"------

j 3- .::-- d x. -6 -i- 6 .
8-.1..
I
0
; f-1.-11--1-. --+-.. -
0
"' ( )3
X-tS
-.;>


b.t . '
. f \,.i:
'
b__k_u\.UtA.lCCp.
:I-
c
I 11/
.;

0
/
-:::>
O'Y\.
.s


, c .
f.::l


0'
;
-
/
.

c

/
Voorbeeld 4: f: y..::: /f ..
x
r=.
.1'
4
Dom f = .. .JR.g ..... .
Ber f =.JR..
0
...... .
Nulwaarde: .\ ....... .
\
~
\
1
' - - 4
- - ~
1 ' - - ~
~
0 1 2 3 4 5
\1
~
Tekenverloop:
: 1-
0
/
+
t
'
_!
Voorbeeld 5: t: y :: Ux
.1'
4
'l
__..,.
v
fo-"
./
,V
-1 (
1 2 3 4 5
x
-1
Opdracht
Gegeven: f
1
: y = -4x
Stijgen/dalen/extrema:
+
Dom f = ... fR. ........ .
Nulwaarde: .0 ..... .
Tekenverloop:
Stijgen/dalen/extrema:
0
I
+
Ber f = . .JR. ........... .
0
0
+
c
0
1
fs:y=--
x+2
a} Onderzoek het domein, bereik, nulwaarde(n), tekenverloop, stijgen/dalen/extrema.
b) In welk interval zijn de gegeven functies dalend?
c) In welk interval zijn de gegeven functies stijgend?
d) Bepaal het differentiequotint van bovenstaande functies in het gevraagde interval:
f1 in[-1,3]
f2 in [3, 5]
f3 in [6, 9]
f4 in [ -3, -2]
fs in [-1, 0]
!

Functies: Extra oefening
Voorbeeld 1: f: y=x
-- -- -----
.. - ... ....... --.
5 -4 3 2 1 2 3 4 5
. - - - -1 - -----
Voorbeeld 2: f: y=x
2
-1
\
.1'
I
'
1/

j
\
1
I
\ V
.. .,
-11\0
./1
< 3 4
1
.."
Voorbeeld 3: f: y=x3
.Y
I
..,
! I
..
1
1
)
-
-11('0
1 2 3 4 E
1
J ...
f
"
-5
Dom f =.JR ........... . Ber f = ... 1\t ........... .
Nulwaarde: .. 0 ..... .
Tekenverloop:
x
I
0
y
- 0
-t
I
'
;i. - 0:')
x
I
.. \
/0:
l i
y
r
! 0 I
1\
\\ I
Dom f = .. JR.......... Ber f =[ .. : .. 1 .. f.:f..90 [
Nulwaarden: - /1

x __ 1\ 1\
-----------------
v+o 0 +

x
Stijgen/ da I en/ extrema:
0
Dom f = .. JR .......... .
Ber f = ...
Nulwaarde: .0 ..... .
Tekenverloop: __ xy---+1-------0 ____ _
0 +
Stijgen/dalen/extrema:
0-4 -'4
Cl) 1 .'rv\J.J\.
<.) q.w\ .. j
d) t 0
r, \ ' ,....
8-J tv\J..j'\.. . - , \
g) .o.
L.)
HOOFDSTUK 6 : TWEEDEGRAADSFUNCTIES IN IR
1. Instap
Zie Hb. p.l15
Voorbeelden uit het dagelijks leven : Zie Hb. p.126 - 127
2. Definitie
Een tweedegraadsfunctie (of kwadratische functie) in lR is een ftmctie in lR met een
voorschrift van de vorm :
met a E lR
0
en b, c E JR.
3. Voorbeelden
ft : Y = X
2
- 2x + 3 a= .1.\. .. b= .:-.. c= .. ...
1 2
""'
b= ... Si. c=.Q .. h. :y=-x +4x a=.-.
2
2
5 2
--5
b= .. 0 .. c= ... J.... h :y=--X +2 a- .. .__.
8

h. :y=x2 a= .. tl .. b=.9. .. c= .. O ..
4. Grafiek van de functie in JR. met voorschrift y = ax
2
met a e JR
0
Uit hoofdstuk 5 weten we dat de grafiek van deze functie het beeld is van de grafiek van de
functie met voorschrift y = x
2
door de verschaling evenwijdig met dey- as met factor a. . .
cj.. J
De grafiek van zo'n functie wordt een parabool genoemd.
Elke parabool heeft een symmetrieas en een top.
Een symmetrieas van de grafiek is een rechte die de parabool op zichzelf afbeeldt (door de
spiegeling met die as).
Onder de top verstaan we het snijpunt van de parabool en haar symmetrieas. De top is tevens
het punt van de parabool met de kleinste of de grootste ordinaat.
Voorbeelden : Zie Hb. p. 117- 120
2
Eigenschappen
Opdrachten (met grafisch rekentoestel)
Construeer de volgende fimcties : : y = x
2
t.o.v x-().'<)

h. :y=-x2
J; :y=0,5x
2
J; :y=2x2
fs: y = -0,5x
2
h :y=-2x2
Wat is de symmetrieas van al deze grafieken? .y.:-.. .. (.--::> .. ... ).(..-== o.J. .... .
Wat is de top van al deze parabolen? .. (.O.;.c.) .... .. ....... .
Voor h. en J; is de opening van de parabool naar .. .i;:;){;)."':""f..J:\. ........ gericht.
W d b 1
ri. (') 1'1.-J '""
e noemen eze para o en . ........................ .
Voor h, , fs en h is de opening van de parabool naar .. .......... gericht.
1
L_. .. r-. n ;i
We noemen deze parabo en . ........................ .
Hoe groter lal, hoe@" I b:m.der de opening van de parabool. i oJ > ll

Conclusie
bl < J1 -)

Voor de grafiek t.o.v. een rechthoekig assenstelsel van de functie in lR met voorschrift
y=ax2
met ae lR
0
geldt:
1. De grafiek is een .. .......... .
2. De rechte met vergelijking . .X. .. ::;.Q ........ (=de .y. een symmetrieas van de grafiek.
3. De .OCV.:SftulU'd is de top van de parabool.
4. Voor a> 0 is de opening naar . . bt::J...lfJ.\. .................... een
Voor a< 0 is de opening naar . .................. een
5. Hoe groter lal, hoe .. s.r.om'\..R .... .!l:-:\.. .... de opening.

Truc..: o...>o -.> U -> ..
. .
o... <o -> o... .;; n
. .....--.
3
5. Grafiekvandefunctiein 1R metvoorschrift y=a(x-pt 1_.) .Q.) &.
Uit hoofdstuk 5 weten we dat de grafiek deze functie het beeld is van de grafiek van de functie met
voorschrift y = ax
2
door de verschuiving bepaald door het koppel (p, 0).
Voorbeeld: y=0,5(x-3)
2
a=0
1
.5 p= .. 3..
--:) -(- 3 "'
0
""'- ,.."J... "" ?\.., Vt.A r. /l n - .- l' A. C'
Conclusie n . ..su. .
Voor de grafiek t.o.v. een rechthoekig assenstelsel van de functie in 1R met voorschrift
y=a(x-p)
2
met aE1R
0
en pER
geldt:
1. De grafiek is een .. ........ .
2. De rechte met vergelijking .. X .. =.:. p ..... is een symmetrieas van de parabool.
3. De top van de parabool is het punt met cordinaat . C. p., .. 0 J........ Y y::. x L
4. ........... .
Voor a< 0 hebben we een .. ......... .
5. Hoe groter lal, hoe . ...... de opening.
lx::..3
6. Grafiek van de functie in 1R met voorschrift y = a (x- p t + q
Uit hoofdstuk 5 weten we dat de grafiek deze functie het beeld is van de grafiek van de functie met
voorschrift y = a (x- p)
2
door de verschuiving bepaald door het koppel (0, q ).
Voorbeeld: y=O,S(x-3)
2
+1 a=O;.P p= .. 3 .. q= .. <1 ..
zie Hb. p.123
Conclusie
-.) +- -t 1\

Voor de grafiek t.o.v. een rechthoekig assenstelsel van de functie in 1R met voorschrift
y=a(x-p)
2
+q met aE1R
0
en p,qER
geldt:
1. De grafiek is ........ .
2. De rechte met vergelijking .. )( . r.. p. ...... is een symmetrieas van de parabool.
3. De top van de parabool is het punt met cordinaat .
1
. e:f).... . . . . . 'I= >< '1..
4. Voor a> 0 hebben we een .. p:t .. 1
Voora<Ohebbenweeen ..
1

5. Hoe groter lal, hoe ....... de opening.
)( = 3
(1l
7. Grafiek van de functie in IR met voorschrift y = ax
2
+ bx + c
We kunnen de algemene vergelijking y = ax
2
+bx+c van een kwadratische functie altijd
schrijven als een vergelijking van de vorm y = a (x- p )
2
+ q.
Voorbeelden: Zie Hb. p.l24
Algemeen
met D = b
2
- 4ac (discriminant).
b
met p=-- en
2a
D
q=--
4a

Afleiding: Zie Hb. p.125
Conclusie
Voor de grafiek t.o.v. een rechthoekig assenstelsel van de functie in IR met voorschrift
y = a:J+bx + c met a e IR
0
en b,c E IR
geldt:
1.
2. De rechte met vergelijking .. .-:-. b .... is een symmetrieas van de parabool.
i.o.. .
3. De top van de parabool is het punt met cordinaat .
1
.. :-:. )
4. Voor a> 0 hebben we een ... dD ....... .
Voor a <Ohebben we een ... ..... .
5. Hoe groter lal, hoe .. .... de
6. De parabool snijdtdey-as in het punt .fa -i .G .}
8. Domein en bereik van een tweedegraadsfunctie in IR
Voor de functie fin IR met voorschrift y = ax
2
+ bx + c met a E R
0
en b, c E IR geldt :
1) domf= .(R. ....
[
(
. D -tOS [
2) Is a> 0, dan is berf= .. (. tcp i -t .. QY ...... l:iO:.
1
. J , ] . -DJ
Is a < 0, dan 1s ber f = . . ::-. 0;:). i. :t.c.p. J .... . =: . - (Jo 1 .i. 0-
Hb. p.129
4
cV
,..,
~
1
V ,;
/]
r:.
.
r--
111
-
! -...!
I
I
~ i
_",(
"71
"""

____../
j
I
I
I
' i
i
-
t
.. . ~
!
c-
x
t
...J
~
t
~
'
~
~
'
{
J
i
J
l
J
r
!
l
~ -
l
I
I
'
l
I
I
-l
l
I
'
<
!
t
(
i
!
l
"
1'
rr
I
I
[
7'
......
" ,;.{
;d
!
'
. ~
V
~
-c).
j_
o(
~ -
~
\
~ l \
._d
~
d

i'
!
~
-""'
d
~
A
/
........
- ~
"i
..__.
~ l
~ . G-
.2
"=t'"'
a..."
d
/
... ,
.,;I
-
l)
(."\
~
'-'
_ai c
1
I iN
. '
f\ ~
b.
(
~
(')
--.!,..)
\
- - ~
V u
\j
--
/\
'
~ ~
'\.i
V
\
l
d
'

~
0
:r
:1
l
J
I
;j
j
l
j
- ........... - --- ..... _ ......... --. - .
..

, '
)I. - UJO,OJ'...s::i.:...
9 S
. . . f .
. tiJgeu en a n, mtniDlum o maumum
..:
Typtd; a ;>0, .. :1 _ _j __ ._._ _;
==>.
(x;, Y3}; , .

" ,!

< X.4 , .. , Y3. >_y!l .
.. :
,t:, :
. .
.. .= -. : :; -- : . :
We typis :
..x .. :
. ;x .
.. l<X.l ..
. .. : f(x)
,, .
. '.i:' .
. :: .:':
a .. <.o.
b'
7:2a:;=-,. ' .. . .
. .:.
s
10. Nulwaarden van een kwadratische functie
De waarden van x van de punten waar de grafiek de x- as snijdt, zijn de nulwaarden.
De nulwaarden van de kwadratische functie f met voorschrift y = ax
2
+ bx + c vinden
we door de vierkantsvergelijking
ta
2
+bx+c=O
op te lossen.
6
D>O:
-b-.fi5 -b+JD
de functie heeft 2 verschillende nulwaarden Xi = en ~ = ---
D=O:
D<O:
de functie heeft 2 gelijke nulwaarden X:t = = -b
2a
de functie heeft geen nulwaarden in lR
Hierbij is D =b
2
-4ac (discriminant).
Voorbeelden : Zoek de nulwaarden van :
1) ft: y =8x
2
-2x-I
2) h. :y=4x
2
-12x+9
3) h :y=-2x
2
+3x-S
2a 2a
7
- Opmerkingen
Als D = 0, dan is de nulwaarde de abscis van de top.
Als D > 0, dan is de halve som van de nulwaarden gelijk aan de abscis van de top .
.
b-JD +- - b-ivD - b-Yo- 6-rfS
Ind
-daad, +X2 = .- ..... ';;:,_,. --------....-- ........ fG':r.ij. ' -:._
2 40-
-b
- !2-b
-
--
Grafische betekenis
Is x
1
.een nulwaarde van de kwadratische functie f, dan is
(x
1
, 0}
de cordinaat van -een .gemeenschappelijk punt van de van fen de x-as.
Dat betekent:
D<O De grafiek van f heeft geen punt.en :eemeenschappelijk met de
x-:-as.
D .=0 Pe grafiek van f heeft precies n pUilt .gemeenschappelijk met de
x-a8: we zeuen dat de x-as de .grafiek raakt. De rechte x is een
raaklijn van de parabool.
D>O De grafjek van fheeft twee verschillende punten gemeenschappelijk
met de x-as: de x-as snijdt de parabool in twee verschillende punteJ}.
Overzicht
..


m
:
..: ;_,.;..;
8
11. Praktische constructie van de parabool
Hoe teken ik een parabool met vergelijking y = ax
2
+ bx + c ?
Onderzoek of de opening van de parabool naar boven of naar onderen is gericht, d w.z.
kijk naar het teken van a : a > 0 => dalparabool
a< 0 => bergparabool
Bepaal de YDlilletrleas van de parabool : vgl x = _.!!_ .
2a
Bepaal de top T van de parabool : T (-!!_, _!!_) met D = b
2
- 4ac
2a 4a
Opm. : Voor de ordinaat van de top kan je ook f (-:a) gebruiken.
Bepaal de nulwaarden en construeer hiermee de gemeenschappelijke punten van
de parabool en de x- as.
Bereken de cordinaten van nog enkele punten van de parabool m.b.v. een
visgraatdiagram.
Bedenk : het spiegelbeeld van elk punt van de parabool t.o.v. de symmetrieas ligt
ook op de parabool
Verbind de gevonden punten met een vloeiende lijn.
Zorg ervoor dat de parabool in de top mooi afgerond is.
Voorbeeld
Construeer t.o.v. een rechthoekig assenstelsel de grafiek van de kwadratische functie
met voorschrift y = x
2
+ 4x + 3 .
12. Gemeenschappelijke punten van een rechte en een parabool of van twee
parabolen
Voorbeelden: Zie Hb. p.136 -137
~ Stelsel oplossen ! ! !
Extra oefening : Tweedegraadsfuncties in IR
Gegeven : de tweedegraadsfuncties met voorschrift
~ : y = x
2
- 2x + 2 f
5
: y = -2x
2
- Sx + 7
0 2
f
3
: y == 8x + x - 1
f
4
: y = x
2
- 6x + 9
~ : y = -2x
2
+ 2x + 4
: y = - x
2
+ 2x - 1
""""' 2
'1. : y = x - 6x + 5
~
Los voor elke functie de volgende vragen op :
a) Is de grafiek een bergparabool of een dalparabool ? Verklaar zonder grafiek.
b) Geef een vergelijking van de symmetrieas ( + berekening).
c) Geef de cordinaat van de top ( + berekening).
d) Geef zonder berekeningen de cordinaat van het snijpunt met de y-as.
e) Geef het domein en het bereik.
f) Geef in tabelvorm een overzicht van stijgen/dalen en extreme waarden.
g) Waar is deze functie stijgend en/ of dalend ? Geef telkens de nodige intervallen.
h) Bepaal de eventuele nulwaarden.
0
i) Geef in tabelvorm het tekenverloop.
: j) Teken de parabool. Bepaal hiervoor, buiten de top en de nulwaardan, nog
minstens 3 extra punten van de parabool.
1. Tekenverloop van een tweedegraadsfunctie
We onderzoeken voor een kwadratische functie f: y = ax
2
+ bx + c, met a E JR
0
en b, c E JR. ,
welk teken het beeld y heeft als het argument x het hele domein ( = JR.) doorloopt.
Voor een kwadratische functie f: y = ax
2
+ bx + c, met a E 1R
0
en b, c E JR. , zijn er drie
gevallen mogelijk die we grafisch onderzoeken.
I.
'
De tweedegraadsfurietie heeft buiten de als a, tUssen
de nulpi.Jl1ten tegengestelde teken vn"a en o"p de imlpunten is ze 0. .
De tweedegraadsfunctie heeft buiten het nulpunt hetzelfde teken als a en op
het nulpurii is ze 0.
. . . . .
De tweedegiaadsfunctie heeft overal hetzelfde teken als a .
. . .
1
4. Ongelijkheid van de tweede graad met n onbekende
Standaardvorm
ax
2
+bx+c<O

met

en
ax
2
+bx+c>O

of ax
2
+bx+c-:t 0
5. Een ongelijkheid van de tweede graad met n onbekende oplossen
Methode
1) Herleid de ongelijkheid op nul.
2) Bepaal het tekenverloop van het linkerlid.
3) Lees de oplossingenverzameling af uit dit tekenverloop.
Voorbeeld 1 : Los op in lR : x
2
6-x
W h 1
d d li"kh "d 1 x Q.. -5:. Q
e er e1 en e onge J e1 op nu : ...... :7.)$. ... ;.b. .. ................ .
_..
We onderzoeken het tekenverloop van het linkerlid : 1-..
2
-t ><.. - (,
2.
Nulwaarden : X -t x - b :: o
D ::. li Q. -- 4. 11 . (- 6)
'
::.A._ .14 ;t.S --:> UD
_G;- ).
= l. Q. ;;..>
x'!. --
y
-
2
Tekenverloop:
\
-3
0
.Q.
0 +
- 5
We kunnen de oplossingenverzameling aflezen: Opl = (.3 .... ....... .
3
Voorbeeld 2: Los op : 3x > 2x
2
+5 (;:::) - :2. X 2. -; 3 x. _ )
0
- 2.x 'L. -+ - S = o) -
D .:: 6 ;j_ - Y . ( - ( SJ
= 9 - LiO = - 3A < 0


I - z. + 3" -s < o
-.:> cpL ;: rR
Voorbeeld 3: Los op : x
2
> 4
x
2
--4 =o
D :::. a 2.. - Lf , .11 . (- Y )
= 0 -t

:..
-0- 4 .:
-

4
.
:;
-
-
2
oop
y -+;0- 0-+
- 2..
-
fJ..
----
""I -:< J.
:..---i l-
J- 00 I - L
J
r"
u ';/,. J
Extra voorbeelden: Zie Hb. p. 153-154
6. Vraagstukken die leiden tot tweedegraadsongelijkheden met n onbekende
Voorbeeld: Zie Hb. p.154 -155
4
7. GrafiSch oplossen van vergelijkingen en ongelijkheden van de tweede graad
Voorbeelden
Uitgaande van de grafiek van de tweedegraadsfunctie f : y = -x
2
+ 2x + 3 kun je de
oplossingenverzamelingen van volgende vergelijkingen en ongelijkheden aflezen.
. y
x
x
-x
2
+2x + 3 =0
Om deze vergelijking op te lossen moet je
volgende vraag stellen over de functie f :
Voor welke x-waarden zijn de corresponderende
y-waarden gelijk aan nul?
Het antwoord lees je af op de grafiek van f :
of x= ~
-x
2
+ 2x + 3 <0
Om deze ongelijkheid op te lossen moet je
volgende vraag stellen over de functie f :
Voor welke x-waarden zijn de corresponderende
y-waarden strikt negatief?
Het antwoord lees je af op de grafiek van f :
x( -A of x) 3
~ o/- = J - b:) J - "l [ ;..' J .b., i 0'-"' [
-x
2
+ 2x + 3 >0
Om deze ongelijkheid op te lossen moet je
volgende vraag stellen over de functie f :
Voor welke x-waarden zijn de corresponderende
y-waarden positief?
Het antwoord lees je af op de grafiek van f :
- ~ 1 <x< .3
~ Of- = [ /1, 'b]
5
y
1
t
x
Y>--:5 \\
L:
__ :
y
y
5
y<5
... . .
. '
0
1
x
Om deze ongelijkheid op te lossen moet je
volgende vraag stellen over de functie f :
Voor welke x-waarden zijn de corresponderende
y-waarden groter dan of gelijk aan -5?
Teken de rechte y = -5.
Lees af op de grafiek van f :
"'-4
-x
2
+ 2x + 3 >4
Om deze ongelijkheid op te l<?sSen moet je
volgende vraag stellen over de functie f :
Voor welke x-waarden zijn de corresponderende
y-waarden strikt groter dan 4?
Teken de rechte y = 4.
Lees af op de grafiek van f :
x - LI_;Q ..
-x
2
+ 2x + 3 < 5
Om deze ongelijkheid op te lossen moet je
volgende vraag stellen over de functie f :
Voor welke x-waarden zijn de corresponderende
y-waarden strikt kleiner dan 5?
Lees af op de grafiek van f :
' ;\'
Q...i...i;;._L x. - l.\...\C'-'i..V\CLV\..
6
Opgave
..... i
== -o .r

x
. __ _! .. 1 .. -- --: ...... : ,. -. -:.
: : ..... :
--- - -- ....... ,.-
_: 1-
0
'.-t
. - ____ ._
: !
. ! :
- - ;_ ---- --; ___ -- ...... ____: .... __ j_ - -- .. !.., .. __ _L ___ l
; i i . l .. ' :
______ j_j __ . -' --'- __ .'..:..:...--! ___ ",._, __ _; __ ,_; _______ _ _: __ ___ : .. < .... ,".,:_,,_L_ __ :
__ ....;:-
6) - x
2
+ 4x - 5 = 0
,.
L
t
3) x
2
- x- 6$0

r -,
t.:- 2;., J .? J
5) x
2
- x - 6 < -4