ALGEMEEN

1.1

VEILIGHEID

1.2 METEN

1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5 1.2.6

Algemeen Passers Schuifmaten Schroefmaten Meetklokken Grensmaatkalibers

1.3 AFTEKENEN 1.4 HANDGEREEDSCHAP Spannen van werkstukken Tangen Slag- en stoorgereedschap Vij len Schrapen Zagen Schroevendraaiers Sleutels Ruimen Schroefdraad snijden 1.5 BEVESTIGINGSMIDDELEN Met schroefdraad Zonder schroefdraad 1.6 PERSLUCHTTECHNIEK 1.7 ENGELSE BENAMINGEN

-\

1.1 VEILIGHEID
Het i s z o n d e r meer n o o d z a k e l i j k d a t men z i c h i n d e w e r k p l a a t s
e e n j u i s t e werkhouding aankweekt.

Deze w e r k h o u d i n g h e e f t n i e t a l l e e n b e t r e k k i n g o p h e t be- o f v e r w e r k e n v a n m a t e r i a a l , maar

o o k o p d e g e d r a g i n g e n v a n s t u d e n t e n o f l e e r l i n g e n t.o.v. elkaar.

De i n d i t h o o f d s t u k g e g e v e n a a n w i j z i n g e n z i j n a l g e m e e n , t e r w i j l
s p e c i f i e k e p r o b l e m e n met m a c h i n e s i n h e t b e t r e f f e n d e h o o f d s t u k b e s c h r e v e n worden. NEEN GEEN ENKEL RISICO!

B i j h e t behandelen van d e l e e r s t o f
z a l gewezen worden op g e v a a r l i j k e s i t u a t i e s b i j h e t gebruik van machines e n t e t r e f f e n maatregelen, z i e deze n i e t a l s een h i n d e r l i j k e belemmering maar a l s e e n j u i s t e p e r s o o n l i j k e bescherming van j e z e l f e n voor anderen.

D e l o k a l e n waar m e c h a n i s c h e t e c h n i e k g e g e v e n w o r d t v a l l e n v o o r
d e wet o n d e r h e t b e g r i p w e r k p l a a t s met a l z i j n d a a r a a n v e r b o n d e n voorschriften en verantwoordelijkheden. s c h r i f t i s i n d i t v e r b a n d d e medeverantwoordelijkheid voor de ander. Iedereen is n i e t alleen verplicht om v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v o o r z i c h z e l f , maar o o k v o o r e e n a n d e r t e dragen. Een b e l a n g r i j k voor-

Het l o k a a l i s e e n w e r k D a g d r o m e n - wat v o o r -

p l a a t s , g a n i e t rennen e n h a a l geen llgrapjestl uit.

al plaats vindt b i j langdurige,

e e n t o n i g e b e w e r k i n g e n - l e i d meestal t o t b e s c h a d i g i n g van machines en/of jezelf!
2

1 D r a a g goede k l e d i n g v a n de j u i s t e k w a l i t e i t e n d r a a g geen l o s h a n g e n d e v e s t e n o f hemdem. e n l a s s e n verboden. Ga v o o r h e t e t e n o f d r i n k e n e e r s t j e h a n d e n w a s s e n e n e e t n i e t m e t v u i l e h a n d e n i n de w e r k p l a a t s , wezen o f bestemde p l a a t s e n . maar o p de d a a r v o o r aanqeEen l o s h a n g e n d e d a s i s l e v e n s g e v a a r l i j k en r i n g e n o f k e t t i n g e n z i j n v o o r a l b i j ronddraaiende d e l e n

G e b r u i k v o o r h e t r a s s e n v a n de

handen u i t s l u i t e n d zeep o f d a a r v o o r bestemde zepen e n b e s l i s t geen s o l v e n t s o f andere h u l p m i d d e l t j e s . Z e t a l t i j d e e n b r i l op e n g e b r u i k b i j h e t l a s s e n een lasschild. Vraag h u l p b i j h e t " hechten" van werkstukken.

Z o r g v o o r e e n goede v e n t i l a t i e w a a r s t o f o f dampen o n t s t a a n . Mees v o o r z i c h t i g b i j h e t v e r werken van s o l v e n t s e n h e t werken i n k l e i n e a f g e s l o t e n ruimtes.

L a a t wondjes
verbinden.

hoe k l e i n d e z e

ook z i j n - goed schoonmaken e n V o o r a l b i j h e t geb r u i k v a n s y n t h e t i s c h e o f emulgerende s n i j - en k o e l o l i e s o o r t e n z a l e r s n e l een o n t s t e k i n g volgen; ervan, b o v e n d i e n k u n n e n sommige i n g e v a l van o n t l e d i n g ,
iuiste p r e v e n t i e !

g i f t i g zijn.

G e b r u i k t e p o e t s l a p p e n z u l l e n v o l o l i e e n spanen z i t t e n e n m o e t e n i n e e n a f g e s l o t e n c o n t a i n e r b e w a a r d w o r d e n om o n t b r a n d i n g e n v e r w o n d i n g v a n d e h a n d e n t e voorkomen.

H o u d t de w e r k p l a a t s s c h o o n ! De m a c h i n e s m o e t e n n a a f l o o p v a n de l e s goed schoongem a a k t worden, w a a r b i j kwasten o f s t o f f e r s g e b r u i k t moeten worden e n geen handen o f v l o e r bezems. Spanen m o e t e n i n e e n t e r w i j1 de v l o e r a f v a l b a k g e g o o i d worden e n n i e t op de v l o e r , zo goed m o g e l i j k o l i e v r i j geh o u d e n moet worden om u i t g l i j d e n t e voorkomen. De w e r k p l a a t s moet n e t j e s o p g e r u i m d z i j n e n b l i j v e n , L e k k a g e v a n w a t e r e n o l i e op v l o e r e n ( g l a d ) bijzonder gevaarlijk zijn. waarbij

(l
4

AFVAL

men v o o r a l moet l e t t e n o p de v r i j e d o o r g a n g v a n n o o d u i t g a n g e n . en machines ( r o e s t ) moet vermeden worden t e r w i j l l o s s e s t u k j e s p i j p op e e n v l o e r

De o p s l a g v a n m a t e r i a a l moet overzichtelijk zijn, gaan r o l l e n . en rond m a t e r i a a l mag n i e t k u n n e n e n Wees v o o r z i c h t i g met a a n v o e r v a n l a n g m a t e r i a a l z o d a t geen ramen g e b r o k e n worden o f mensen verwond. r a k e n van een e l e k t r i s c h e l e i d i n g i s levensgevaarlijk. V r a a g om h u l p wanneer zware s t u k k e n v e r p l a a t s t moeten worden e n z o r g t i j d e n s h e t v e r p l a a t s e n v o o r een v e r a n t woorde l i c h a a m s h o u d i n g . Het

G e b r u i k n o o i t s a m e n g e p e r s t e l u c h t om e e n m a c h i n e s c h o o n t e blazen. De r o n d v l i e g e n d e spanen k u n n e n e r n s t i g e v e r w o n d i n g e n v o o r a l a a n de ogen. veroorzaken,

B o v e n d i e n k a n de t o t damp g e b l a z e n o l i e t o t o n t p l o f f i n g komen e n i s h e t inademen v a n de vaak z e e r s p e c i a a l g e d o o p t e o f synthetische s n i j o l i e gevaarlijk.

D r a a g geen s c h e r p g e r e e d s c h a p i n de zakken, omdat deze b i j v a l l e n iemand e r n s t i g kunnen v e r wondden. Neem ook n i e t t e v e e l vaak z a l e r

h a n d g e r e e d s c h a p mee,

i e t s v a l l e n e n b e s c h a d i g d worden, v o o r a l meetgereedschap z a l s n e l

Z o r g v o o r e e n goede k w a l i t e i t g e r e e d s c h a p w a t op de j u i s t e m a n i e r g e b r u i k t moet worden, g o e d s c h e r p moet z i j n e n w a a r v a n h e t h a n d v a t o f s t e e l op de j u i s t e w i j z e a a n g e b r a c h t moet z i j n . S c h e r p e bramen m o e t e n r e g e l m a t i g v e r w i j d e r d w o r d e n om b e s c h a d i g e n v a n de h a n d e n t e voorkomen.

slecht

onderhouden

lilees u i t e r m a t e v o o r z i c h t i g b i j h e t bewerken van k u n s t s t o f f e n o f m a t e r i a l e n d i e onbekend voor je zijn. f'lagnezium s p a n e n k u n n e n t o t o n t b r a n d i n g komen e n h e t i n h a l e r e n v a n s t o f o f damp v a n sommige k u n s t s t o f f e n k a n zware v e r w o n d i n g e n o f schade doen ontstaan.

DENK M A V O O R JE ERGENS AAN BEGINT,!ilFET !dAT J E NDET OOFN FM H f l E JE HFT MOET ODEN!

H e t i s n i e t v e r s t a n d i g om o n m i d d e l i j k e e n m a c h i n e t e gaan geb r u i k e n w a a r v a n men de w e r k i n g n i e t g e h e e l weet. B e s t u d e e r e e r s t de o p d r a c h t om e e n l o g i s c h e b e w e r k i n g s v o l g o r d e t e ontdekken, i s h e t j u i s t e gereedschap voorhanden e n hoe moet d i t g e b r u i k t worden? P r o b e e r v o o r z i c h t i g de w e r k i n g v a n de m a c h i n e t e o n t d e k k e n b i j een l a a g t o e r e n t a l , van bent, wanneer j e e r g e n s n i e t g e h e e l z e k e r h a a l d a n de l e r a a r e r b i j .

P a s wanneer e r v o l d o e n d e i n z i c h t i n de w e r k i n g v a n d e m a c h i n e is, kun j e h e t m a t e r i a a l inspannen e n v o o r z i c h t i g beginnen. Wanneer men n a e n i g e o e f e n i n g de m a c h i n e z a l h e t tempo v a n z e l f o p g e v o e r d k u n n e n Ga n o o i t h a a s t e n ! worden.

b e t e r g a a t beheersen,

hoe

de d r a a i m a c h i n e

niet

gebruikt

moet

worden
J

VEILIGHEIDS VOORSCHRIFTEN

1.

Men i s v e r p l i c h t i n de l o k a l e n waar m e c h a n i s c h e t e c h n i e k gegeven w o r d t , een v e i l i g h e i d s b r i l , o v e r a l en v e i l i g h e i d s t e dragen. schoenen van d e u g d e l i j k e k w a l i t e i t ,

2.

Men i s v e r p l i c h t i n de l o k a l e n waar m e c h a n i s c h e t e c h n i e k gegeven wordt, opleveren. z i c h t e h o u d e n aan de v o o r s c h r i f t e n e n a l l e s n a t e l a t e n wat gevaar v o o r z i c h z e l f o f een ander k a n

3.

S t a r t n o o i t e e n m a c h i n e z o n d e r d a t de b e s c h e r m k a p p e n aangebracht zijn.

4.

S t o p de machine e n wacht t o t h i j w e r k e l i j k s t i l s t a a t v o o r e r aan h e t w e r k s t u k gemeten w o r d t . P r o b e e r de d r a n g om hem met de h a n d a f t e remmen o f om t o c h t e m e t e n t e w e e r s t a a n .

5.

P r o b e e r de v l o e r r o n d o m e e n m a c h i n e zo s c h o o n m o g e l i j k t e houden. Z o n i e t g e h e e l v r i j v a n spanen, dan wel van o l i e o f stukken schroot. Veeg de s p a n e n t i j d e n s h e t merk z o v e e l

m o g e l i j k op e e n hoop.

6.

H e t i s v e r b o d e n met m e e r d e r e p e r s o n e n e e n m a c h i n e t e b e d i e n e n . P r a a t m e t n i e m a n d t e r w i j l de m a c h i n e aan h e t werk i s e n g a n o o i t b i j e e n d r a a i e n d e m a c h i n e vandaan.

7.

P r o b e e r n o o i t om t i j d e n s h e t b e w e r k e n de s p a n e n weg t e t r e k k e n , g e b r u i k e e n h a a k o f b o r s t e l s om deze t e v e r w i j d e r e n , t i j d e n s h e t schoonmaken! ook

8.

T r a c h t z o v e e l m o g e l i j k t e voorkomen d a t e r l i n t s p a n e n o n t s t a a n e n p l a a t s e e n s c h e r m b i j e e n s c h a a f m a c h i n e a l s de s p a n e n v e r weg s p r i n g e n .
-\

Weet hoe t e h a n d e l e n a l s e r b r a n d u i t b r e e k t e n weet de p l a a t s waar b r a n d b l u s s e r s a a n w e z i g z i j n . H e t i s a a n t e b e v e l e n om i n een n o o d s t o p aan t e

w e r k p l a a t s op v e r s c h i l l e n d e p l a a t s e n e e n z.g. g e d r u k t wordt.

b r e n g e n d i e e r v o o r z o r g t d a t a l l e m a c h i n e s s t i l v a l l e n a l s deze i n H e t i s b o v e n d i e n a a n t e b e v e l e n om a l l e m a c h i n e s u i t d i e e r voor z o r g t d a t de t e r u s t e n met e e n n u l s p a n n i n g s a u t o m a a t ,

m a c h i n e n i e t p l o t s e l i n g g a a t d r a a i e n a l s de s t r o o m - n a u i t v a l l e n weer b i j g e z e t w o r d t .

1.2 METEN
1.2.1 ALGEMEEN
I n e e n w e r k p l a a t s z i j n m e e t g e r e e d s c h a p p e n n o d i g om t e k u n n e n m e t e n o f e e n w e r k s t u k a a n een b e p a a l d e m a a t v o e r i n g v o l d o e t . V o o r a l wanneer w e r k s t u k k e n o n d e r l i n g u i t w i s s e l b a a r m o e t e n z i j n i s een j u i s t e m a a t v o e r i n g zeer b e l a n g r i j k . H e t m e t e n k a n o.a.

- lengte; - hoeken; - rondheid; - evenwijdigheid; - vlakheid;

b e t r e k k i n g h e b b e n op:

w i l l e k e u r i g e vormen.

E r i s e e n enorme v e r s c h e i d e n h e i d i n m e e t g e r e e d s c h a p p e n v a n z e e r e e n v o u d i g e t o t u i t e r s t i n g e w i k k e l d e w a a r b i j men u i t g a a t v a n de s t a n d a a r d l e n g t e v a n 1 m e t e r z o a l s v a s t g e l e g d v o l g e n s de m e t i n g v a n l i c h t g o l v e n i n 1960. Deze d e f i n i t i e m a a k t h e t m o g e l i j k om i n i e d e r goed u i t g e r u s t l a b o r a t o r i u m o f m e e t i n s t i t u u t de g e w e n s t e i j k i n g e n u i t t e v o e r e n . N a a s t de d e f i n i t i e o v e r de l e n g t e v a n de m e t e r z i j n o o k v e e l vouden e n f r a c t i e s van een m e t e r v a s t g e l e g d . megameter kilometer meter B i j M.T. eenheden. gebruikte millimeter micrometer nanome t e r pikometer
Mm Km
m

= 1 06 m e t e r

= 103
= l

II

II
-\

mm m
nm pm

= 10"~
= ICT' = 10"' = 10'"'~

I I

I n de w e r k t u i g b o u w k u n d e e n m e c h a n i s c h e t e c h n i e k w o r d e n de m a t e n h o o f d z a k e l i j k i n m i l l i m e t e r s gegeven, t e r w i j l voor h e t passings t e l s e l de t o e g e s t a n e a f w i j k i n g e n g e g e v e n w o r d e n i n m i c r o m e t e r .

H e t m e e t g e r e e d s c h a p moet op c o r r e c t e w i j z e g e h a n t e e r d worden waarbij, d o o r h e t v a a k t e doen, een s o o r t meetgevoel o f tlfeelinglt moet o n t s t a a n w a a r b i j m e e t r e s u l t a t e n zo m o g e l i j k p e r s o o n s o n a f h a n k e l i j k m o e t e n z i jn.

parallax vrij

Maatlat: Hct oog moet zich loodrecht boven de aflcesplaats bevinden

10

B i j h e t a f l e z e n van een m e e t i n s t r u m e n t o f s t u k meetgereedschap moet men b e d u c h t z i j n op h e t maken v a n meet o f a f l e e s f o u t e n . A f l e e s f o u t e n komen v a a k v o o r d o o r h e t g e m i s v a n e e n a a n s l a g o f h e t "schuin" a f l e z e n v a n e e n maat, fig. welke v o o r a l b i j haastwerk

v a a k f o u t e n geven.

1.l0
z i j n de d u u r d e r e meetge-\

O m d i t s o o r t m e e t f o u t e n t e voorkomen,

r e e d s c h a p p e n u i t g e v o e r d met e e n p a r a l l a x v r i j e a f l e z i n g . Welke m e e t i n s t r u m e n t e n i n e e n w e r k p l a a t s worden g e b r u i k t , a f v a n de t e m e t e n w e r k s t u k k e n . hangt

De a f m e t i n g e n v a n e e n r u w q i e t -

s t u k k u n n e n worden b e p a a l d met e e n s t a l e n m a a t l a t e n e v e n t u e e l passers. Voor h e t meten van v o o r g e d r a a i d e w e r k s t u k k e n komt een De m e e t i n s t r u m e n t e n z e l f k u n n e n "eindmaten". s c h u i f m a a t i n a a n m e r k i n g e n n a h e t a f w e r k e n de g r o t e r e nauwk e u r i g h e i d van een schroefmaat. i n de w e r k p l a a t s g e i j k t worden m e t z.g.

- DE

STALEN MAATLAT

De s t a l e n m a a t l a t i s h e t m e e s t s i m p e l e m e e t g e r e e d s c h a p w a t i n de w e r k p l a a t s g e b r u i k t wordt. Ze k o m t v o o r i n l e n g t e s v a n 30 cm t o t

2 m e t e r met e e n a f l e e s n a u w k e u r i g h e i d v a n o n g e v e e r 0.5 mm.

Maatlat

Goede en foute stand bij het meten met een maatlat

Kans op afleesfouten alleen bij B

11

H e t v e r d i e n t a a n b e v e l i n g om b i j h e t g e b r u i k v a n e e n m a a t l a t zov e e l m o g e l i j k g e b r u i k t e maken v a n e e n a a n s l a g e n hem n i e t v o o r

a l t e n a u w k e u r i g werk t e g e b r u i k e n , f i g . l . l l

- HOEKMETER

of G R A D E N B O O G

Men k a n e e n h o e k n a u w k e u r i g b e p a l e n m e t e e n h o e k m e t e r o f g r a d e n boog d i e d i r e c t a f t e l e z e n is.De u i t g e v o e r d met e e n n o n i u s . z o a l s duurdere uitvoeringen z i j n i n f i g 1 , 1 2 ( z i e ook blz.1.20)

Oe nonius van een hoekmeter

Hoekmeter (gradenboog) met aanwijzer

12

1- 10

- BLOKHAAK
De b l o k h a a k w o r d t g e b r u i k t om t e c o n t r o l e r e n o f t w e e v l a k k e n o f z i j d e n v a n e e n w e r k s t u k e e n z u i v e r r e c h t e h o e k met e l k a a r maken, e e n hoek v a n 90'. meten, o f om d e z e h o e k a f t e t e k e n e n . Het i s dus geen w a t we met e e n b l o k h a a k doen, maar v e r g e l i j k e n met de h e t blok; e n een dun

z u i v e r e h o e k v a n 9 0 d i e r e e d s d o o r de b l o k h a a k g e v o r m d w o r d t . De b l o k h a a k b e s t a a t u i t e e n d i k g e d e e l t e , gedeelte, de v e e r . r e f e r e n t i e v l a k geduwd, H e t d i k k e g e d e e l t e w o r d t s t e v i g t e g e n een w a a r n a men de b l o k h a a k l a n g z a a m l a a t Het raakpunt g e e f t 1.12A

z a k k e n t o t de v e e r e e n s t u k j e o p p e r v l a k r a a k t .

a a n o f e r n o g w e l o f n i e t m a t e r i a a l w e g g e h a a l d moet w o r d e n . f i g .
O m t e v o o r k o m e n d a t de b l o k h a a k s c h e e f k o m t t e z i t t e n d o o r e e n

u i t s t e k e n d e braam, b r a a m i n komt.

i s e r een g l e u f j e aangebracht,

waar deze

veer

blok

12A De b l o k h a a k w o r d t ook g e b r u i k t v o o r h e t r e c h t z e t t e n v a n werks t u k k e n i n machineklemmen b i j verspanende bewerkingen.

-\

VERSTEKHAAK Voor h e t o v e r b r e n g e n o f c o n t r o l e r e n van hoeken van 4 5 , 120' ook, 135' o f w e l k e andere hoek dan k a n e e n v e r s t e k h a a k geZe z i j n v o o r de

b r u i k t worden.

m e e s t voorkomende h o e k e n i n de h a n d e l t e k r i j g e n o f kunnen z e l f g e m a a k t worden.

WINKELHAAK I s h e t z e l f d e a l s e e n b l o k h a a k maar z o n d e r b l o k . H i j wordt h o o f d z a k e l i j k g e b r u i k t b i j h e t plaatwerk. ZWEI o f ZWAAIHAAK D i t i s e e n i n s t e l b a a r hoekmeet g e r e e d s c h a p . worden u a s t g e z e t . boog i n g e s t e l d of De v e e r i s d r a a i -

b a a r i n h e t b l o k a a n g e b r a c h t e n k a n met e e n s c h r o e f i n e l k e s t a n d De g r o o t t e v a n de hoek w o r d t met e e n g r a d e n overgenomen u a n e e n b e s t a a n d e hoek.

n
Winkelhaak met aanslag Controle hoek tussen twee vlakken

Vlakke winkelhaak

15

- COMBINATIE

WINKELHAAK

Deze w o r d t op d e z e l f d e m a n i e r g e b r u i k t a l s de b l o k h a a k , winkelhaak en verstekhaak. H i j kan n i e t a l l e e n g e b r u i k t w o r d e n om h o e k e n t e u e r g e lijken, afzetten; maar ook a l s m i d d e l p u n t zoeker e n d i e p t e meter. uitschuifbaar fig.

1.16
de

Omdat de v e e r i n s t e l b a a r r e s p . i s , i s n a u w k e u r i g h e i d n i e t zo g r o o t a l s b i j de u a s t e haken.

- RADIUSNAL
B i j deze m a l z i j n de b l a d e n n a u w k e u r i g v o l g e n s e e n bep a a l d e r a d i u s geslepen. Ze komen v o o r a l s s e t i n e e n b e p a a l d e g r o o t t e e n zowel i n concaaf ( h o l r o n d ) a l s convex

bolrond).^

- EIGEN HULPMIDDELEN
Vaak worden i n e e n werkp l a a t s eigen hulpmiddelen gemaakt d i e , vooral b i j veel i n s t e l massaproductie, sparen. B

kras

o f m e e t t i j d kunnen u i t -

VOELERMATEN Deze komen g e w o o n l i j k v o o r i n b l a d e n a l s s e t gecombin e e r d v a n 0,05

-1

mm. C

Ze z i j n ook l o s i n s t r o k e n v e r k r i j g b a a r i n maten opl o p e n d met 0,01

mm.

Ze worden g e b r u i k t om k l e i n e s p e l i n g e n t e meten o f i n t e s t e l l e n e n moeten n o g j u i s t bewogen k u n n e n worden i n de t e m e t e n r u i m t e .

SCHROEFDRAAD METER Oeze worden g e b r u i k t om de spoed o f a a n t a l gangen v a n een s c h r o e f d r a a d t e meten o f t e controleren. gangen aangegeven. Ze komen v o o r i n z o w e l m e t r i s c h (60') (55') maten. D als inch I n elk b l a d i s de spoed o f a a n t a l

1.2.2 PASSERS
D i t z i j n g e r e e d s c h a p p e n d i e n i e t d i r e k t e e n maat m e t e n maar v e r g e l e k e n m o e t e n worden met e e n m a a t l a t , schuifmaat o f schroefmaat. Ze w o r d e n a l t i j d b i j h e t s c h a r n i e r p u n t b e e t g e p a k t e n hun e i g e n g e w i c h t o v e r h e t t e meten v l a k g l i j d e n !

gebruik van een krompasser

18

- KROMPASSER
De k r o m p a s s e r w o r d t g e b r u i k t om t e c o n t r o l e r e n o f b u i t e n m a t e n a a n e l k a a r g e l i j k z i j n o f d a t v l a k k e n e v e n w i j d i g aan e l k a a r z i j n , met een n a u w k e u r i g h e i d v a n o n g e v e e r 0,2
mm.

Ronde a s s e n worden d a t de p a s s e r onge-

gemeten d o o r de b e n e n z o v e r u i t e e n t e h a l e n , v e e r i n de b u u r t v a n de a s d i a m e t e r komt. n i e t o v e r de a s p a s t ,

Wanneer de p a s s e r n o g

p a k k e n we hem b i j h e t s c h a r n i e r p u n t e n 1.19.

t i k k e n z a c h t j e s t e g e n een been z o a l s aangegeven i n f i g .

D o o r h e t u i t t r e k k e n v a n de s t r o e f d r a a i e n d e b e n e n k u n n e n we n o o i t

z o f i j n i n s t e l l e n a l s met h e t " a a n t i k k e n " .

sluiten

openen

DE V O E T J E S P A S S E R w o r d t g e b r u i k t v o o r h e t c o n t r o l e r e n e n meten
v a n b i n n e n m a t e n met d e z e l f d e n a u w k e u r i g h e i d a l s de k r o m p a s s e r .

De b e n e n m o e t e n z a c h t r a k e n d o v e r de t e m e t e n o p p e r v l a k t e g l i j d e n , waarbij

661-1b e e n

e e n k l e i n b e e t j e h e e n e n weer bewogen moet M e e t f o u t e n k u n n e n ook

w o r d e n om de k l e i n s t e a f s t a n d t e meten.

o n t s t a a n a l s de b e n e n v a n de p a s s e r n i e t genoeg a f g e r o n d z i j n fig.

1.21

werkelijke maat

De v o e t j e s p a s s e r w o r d t op dezelfde wijze ingesteld a l s de k r o m p a s s e r . H e t v e r d i e n t a a n b e v e l i n g om b i j d e a f l e z i n g van een v o e t j e s p a s s e r een " a a n s l a g " t e g e b r u i k e n w a t e e n nauwk e u r i g e r a f l e z i n g z a l geven.

1.2.3 SCHUIFMATEN
De s c h u i f m a a t v e r g e l i j k t t w e e s c h a l e n : vaste, e e n bewegende e n e e n verdeling. welke een k l e i n v e r s c h i l hebben i n hun resp. De v a s t e s c h a a l i s a l s l i n i a a l m e t d e h o o f d v e r d e l i n g v e r d e e l d i n m i l l i m e t e r s e n genummerd.

H e t bewegende d e e l - V E R N I E R

SCHAAL o f N O N I U S geheten- i s v e r -

d e e l d i n 1 0 o f 2 0 g e l i j k e d e l e n welke tesamen een l e n g t e b e s l a a n v a n 9 o f 19 d e l e n v a n de v a s t e s c h a a l .

Men s p r e e k t d a n v a n e e n s c h u i f m a a t m e t e e n 0 , l menten o f b i j e e n v e r d e e l r i n g v a n e e n machine.

of

0,05 nonius.

D i t z e l f d e p r i n c i p e k a n men t e r u g v i n d e n b i j a n d e r e m e e t i n s t r u -

1 -16

- De UNIVERSELE SCHUIFNAAT kunnen we g e b r u i k e n voor h e t meten - U i t w e n d i g e maten b i j v i e r k a n t e w e r k s t u k k e n ( A ) , r o n d e werkstukken (El)* - I n w e n d i g e maten b i j r e c h t h o e k i g e ( E ) o f r o n d e werkstukken.

van:

D i e p t e maten ( C )

en ( H ) .

Bovendien kunnen we hem g e b r u i k e n voor h e t a f t e k e n e n ( G ) *

Meetvoorbeelden

Afschrijven

fout

goed

lioogtemeting

l
B i j h e t m e t e n m e t e e n s c h u i f m a a t m o e t e n we e r op l e t t e n d a t

-17

we de s c h u i f m a a t p r e c i e s i n d e l e n g t e r i c h t i n g h o u d e n w a a r i n we
m o e t e n m e t e n e n b o w e n d i e n m o e t e n we e r g o e d o p l e t t e n de k o r t s t e afstand t e meten*

De m e e t k r a c h t m o e t z o g o e d m o g e l i j k c o n s t a n t b l i j w e n e n n i e t t e g r o o t z i j n omdat de b e k k e n a n d e r s n i e t p a r a l l e l b l i j v e n , maar g a a n u i t w i j k e n *

De U N I V E R S E L E s c h u i f m a a t k o m t i n w e e l v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n v o o r d i e a l l e n hun e i g e n s p e c i f i e k e t o e p a s s i n g s g e b i e d hebben*

Pen m o e t e r b i j h e t m e t e n m e t de s c h u i f m a a t b o v e n d i e n op letten, d a t de b e k b r e e d t e wan

g r o t e i n w l o e d i s op h e t m e e t r e s u l t a a t * D i t i s wooral het g e v a l b i j h e t m e t e n i n o f wan k l e i n e gaten* f i g .

1.25.

De k w a l i t e i t wan e e n s c h u i f m a a t moet r e g e l m a t i g g e c o n t r o l e e r d w o r d e n d o o r de b e k k e n o p e v e n w i j d i g h e i d t e c o n t r o l e r e n o f de a a n w i j z i n g t e i j k e n met e i n d maten o f schroefmaat.

- De

HOOGTESCHUIFNAAT i s i n p r i n c i p e g e l i j k a a n de u n i v e r s e l e

1 -18

s c h u i f m a a t maar d e z e h e e f t maar

661-1b e k

die i n vertikale richting

k a n bewegen* A l s v a s t e b e k w o r d t de o p p e r v l a k t e v a n e e n v l a k p l a a t g e b r u i k t * Wanneer a n d e r e o n d e r d e l e n a a n de bewegende b e k gemont e e r d worden, bmvm een krasmes, d a n s p r e e k t men v a n e e n k r a s b l o k *

Aftekenen met hoogtemeter

26
Oe h o o g t e m e t e r o f k r a s b l o k k e n z i j n u i t g e v o e r d met e e n f i j n a f een eindmaat een zeer nauwkeurige

s t e l l i n g w a a r d o o r men m.bmv. a f s t e l l i n q kan bereiken.

Instellen van de hoogte, eerst grof, daarna fijn (knop A vastzetten en B daarna draaien)

Instellen ven de hoogte met een meetblokje (of eindmaat) onder d0 meetbek

Instellen van de hoogte op een meetblokje (of eindmaat) onder het krasmes

De DIEPTE SCIILJIFNAAT i s z o u i t g e v o e r d d a t h e t l i n i a a l m e t de hoofdverdeling kan verschuiven t.o.v. de v a s t e , op z ' n p l a a t s

b l i j v e n d e n o n i u s met a a n s l a g . V o o r a l b i j h e t meten van g r o t e r e d i e p e gaten, z i j n de b r e d e a a n -

s l a g en h e t lange s t a b i l e l i n i a a l e e n v o o r d e e l t.o.v. de u n i v e r -

s e l e s c h u i f m a a t * fig.1

HOEKNETERS De h o e k m e t e r / g r a d e n b o o g kan

u i t g e v o e r d worden met e e n nonius, keuriger w a a r d o o r e e n nauwaflezing b e r e i k t kan

diepte schuifmaat

worden dan zonder nonius.

De n o n i u s i s a l t i j d d u b b e l u i t g e v o e r d

z o w e l r e c h t s a l s l i n k s v a n de n u l . I n fig. e e n z.g. UNIVERSELE h o e k meter afgebeeld. W e onderscheiden h i e r b i j:

1.29

i s

l. v a s t b e e n

2. 3.
4.

losbeen o f

li n i a a l
verdeelschi jf noniusschijf
hoekmeter

5. n o n i u s

B i j de u n i v e r s e l e hoekmeter

z i j n een hulpwinkelhaak,

l a n g en k o r t

l i n i a a l e n e e n h o u d e r v o o r de h u l p s t u k k e n t e v e r k r i j g e n .

De a f l e e s w a a r d e v a n e e n h o e k m e t e r z o n d e r n o n i u s i s o n g e v e e r 0 ~ 5 ~ De. a f l e e s w a a r d e van een hoekmeter met n o n i u s i s afhanke-

- B ij - Bij

l i j k van de n o n i u s v e r d e l i n g e n deze b e d r a a g t : een n o n i u s i n 1 2 d e l e n S'. e e n n o n i u s i n 24 d e l e n 2'30:

Nonius i n 12 delen: fig*la30

Deze 1 2 d e l e n z i j n o v e r e e n hoek v a n 23O verdeeld* 110 E l k d e e l i s d u s 23 = l E 12 H e t v e r s c h i l t u s s e n 2' 66n n o n i u s d e e l i s dus: 2'

55'

o p de v a s t e s c h a a l e n

155'

= 5'

N o n i u s i n 24 d e l e n : fig*la31

Deze 24 d e l e n z i j n o v e r e e n hoek v a n 23' verdeeld* 23 24 E l k d e e l i s dus

= 57'30"

Het v e r s c h i l tussen 1

661-1 n o n i u s d e e l i s dus: 1

o p de v a s t e s c h a a l e n

5 7 ' 3 0 t f = 2'301'

1.2.4 SCHROEFMATEN
W e onderscheiden naar h e t gebruiksdoel v e r s c h i l l e n d e schroefmaten. t i e t m e e t b e r e i k v a n e l k e s c h r o e f m a a t i s 25 mm z o d a t a f h a n k e s t e e d s een andere l i j k v a n de l e n g t e v a n h e t t e m e t e n w e r k s t u k , s c h r o e f m a a t g e b r u i k t moet worden.

BEUGELSCHROEFNAAT
Deze w o r d t g e b r u i k t v o o r h e t m e t e n v a n u i t w e n d i g e maten.

MEETSTIFT

KLEMRING

MEETHULS

l
De b e u g e l s c h r o e f m a a t meetstift,

Beugelschroefmaat

32

i s u i t g e r u s t met e e n bewegende e n e e n v a s t e k l e m r i n g o f klempen, geisoleerde beugel

een m e e t h u l s ,

e n een q e v o e l s s c h r o e f o f s l i p k o p p e l i n g ,

w e l k e d i e n t om de gemeten

waarde p e r s o o n s o n a f h a n k e l i j k t e rnaken.fig.1.32 H e t m e e t b e r e i k v a n e e n s c h r o e f m a a t i s a l t i j d 25 mm, om g r o t e s c h r o e f m a t e n u i t t e r u s t e n met e e n h u l p s t u k meetgebied v e r g r o o t wordt.

huls uitgeslagcnl

het i s mogelijk
-\

waardoor h e t

I n

p r i n c i p e i s de w e r k i n g v a n a l l e
o

s c h r o e f m a t e n g e l i j k w a a r b i j de s c h r o e f d r a a d e e n spoed h e e f t v a n
5
10 14

0 , s mm.

B i j 6 6 n o m w e n t e l i n g v a n de

r n e e t h u l s w o r d t de a f s t a n d t u s s e n de m e e t s t i f t e n 0,s
mm g r o t e r .

- +0,17 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ) ~ , 5 0,5-- meetcilinder

11' 1111 111

14 0,s 0.17 maat = 14.57

--20

- 10
33

De o m t r e k v a n de m e e t t r o m m e l i s i n 50 g e l i j k e d e l e n v e r d e e l d O 5 w a a r d o o r de s c h a a l w a a r d e = x,O1 mm i s .

I n h e t a l g e m e e n z i j n b o v e n de s t r e e p de h e l e mm aangegeven e n o n d e r de s t r e e p de h a l v e mm. Z o r g e r v o o r d a t de s c h r o e f m a a t i n de t i j d e n s h e t meten, j u i s t e s t a n d g e b r u i k t wordt

w a a r b i j de m e e t v l a k k e n v a n t e v o r e n nauwK i e s een s c h r o e f m a a t met e e n

k e u r i g schoongemaakt m o e t e n worden. o f standaard,

j u i s t m e e t b e r e i k e n g e b r u i k zo m o g e l i j k

een s c h r o e f m a a t h o u d e r

w a a r d o o r de b e u g e l n i e t warm k a n worden e n u i t z e t t e n .

P r o b e e r m e t e n aan e e n warm w e r k s t u k t e v e r m i j d e n omdat n a a f k o e l e n h e t w e r k s t u k vaak t e k l e i n z a l z i j n .

l r

verstelbare meetttft beuget rb~nnenhuts

huls of meettrommet

nastetbare moer

nastelmogelijkheid

34

S c h r o e f m a t e n m o e t e n z e e r v o o r z i c h t i g b e h a n d e l d worden e n een r e g e l m a t i g e i j k i n g v a n de n u l - s t a n d i s n o o d z a k e l i j k . v a n de s p i n d e l gedeelte z i t , i s n a s t e l b a a r m.b.v. i n d r a a i e n z a l de moer De s p e l i n g e e n moer d i e op e e n k o n i s c h

-\

meer l a t e n klemmen. fig.1.34 DIEPTESCHROEFMAAT w o r d t g e b r u i k t o r h e t m e t e n v a n de d i e p t e v a n ten, g l e u v e n en groeven. H e t meetmaar r e i k i s ook h i e r weer 25 mm,
verwisselbare m e c t s t i f t

t meetgebied kan u i t g e b r e i d
r d e n door m e e t s t i f t e n van v e r s c h i l nde l e n g t e t o e t e passen.

correcte meetstand

- BINNENSCHROEFMATEM
H i e r b i j w o r d t i n h e t algemeen o n d e r s c h e i d gemaakt t u s s e n schroefmaten voor tweepuntsen schroefmaten voor d r i e puntsmeting. e e n z.g. B i j h e t m e t e n met s p e e r s c h r o e f m a a t moet d a t men B i j

men e r goed o p l e t t e n ,

de k o r t s t e a f s t a n d meet.

deze s c h r o e f m a a t i s e r bovend i e n geen s l i p k o p p e l i n g aanwezig, z o d a t de m e e t d r u k d o o r ingesteld e r v a r i n g o f wfeelingll moet worden.

binnen schroef m a a t

38

3-puntsschroef m a a t

De d r i e p u n t s b i n n e n s c h r o e f m a t e n z i j n i n h e t a l g e m e e n n a u w k e u r i g e r d a n de t w e e p u n t s b i n n e n s c h r o e f m a t e n o f s p e e r m a t e n omdat ze z e l f centerend z i j n . Een n a d e e l i s de o n g e v o e l i g h e i d v o o r o n r o n d h e i d . Zowel de d r i e p u n t s b i n n e n s c h r o e f m a a t a l s de s p e e r m a a t moeten g e i j k t w o r d e n op e e n i j k r i n g .

gelijkheid

evenwijdig

toepassi n g e n van e e n m e e t k l o k

meetzuil

43

f lexibe

statief

45

w '

u i t l i j n e n v a n een k o p p e l i n g

1- 27
H e t PLUNJER TYPE i n s t r u m e n t i s h e t m e e s t bekende, w a a r b i j men e r v o o r a l op moet l e t t e n d a t :

- Een ingaande p l u n j e r g e e f t een oplopende a f l e z i n g ; - De t a s t e r g e l i c h t m o e t w o r d e n a l s men e e n u i t s p a r i n g moet p a s s e r e n ; - De s c h a a l v e r d r a a i d k a n w o r d e n v o o r een n u l - s t e l l i n g ; - H e t t o e g e s t a n e t o l e r a n t i e v e l d aang e g e v e n k a n worden; - De m e e t k l o k n o o i t t e zwaar i n e e n
h o u d e r g e k l e m d mag w o r d e n omdat de

t a s t e r dan v a s t l o o p t ! E e n s t a t i e f k a n g e m a k k e l i j k omv a l l e n z o d a t de m e e t k l o k e r u i t g e h a a l d moet w o r d e n a l s h i j n i e t g e b r u i k t wordt.

meten

als

binnentaster

4.8

De m e e t k l o k k a n o p e e n b i n n e n t a s t e r g e z e t w o r d e n w a a r b i j h e t m o g e l i j k i s om i n w e n d i g t e m e t e n ( n a i j k e n op e e n i j k r i n g ) .

H e t w o r d t v o o r a l t o e g e p a s t b i j h e t meten van c i l i n d e r s van m o t o r e n op i n r o n d h e i d e n d i a m e t e r v e r s c h i l . Fig.1.53 g e e f t enige standen weer v a n de h e f b o o m t i j d e n s h e t m e t e n met e e n ZWENKTASTER.

I n h e t algemeen k a n h e t p l u n j e r t y p e i n s t r u m e n t n i e t g e b r u i k t
worden v o o r i n w e n d i g e metingen, af t e r w i j l de k l o k z e l f soms m o e i l i j k de ZWENKTASTER. t e l e z e n i s omdat h i j s c h u i n - o f soms z e l f s o p z ' n k o p s t a a t .

H i e r v o o r g e b r u i k t men h e t HEFBOOMTYPE;

ZWENKTASTER

49

H e t m e e t b e r e i k v a n d i t t y p e m e e t k l o k g a a t n i e t v e r d e r d a n 1 mm., H e t i s z e e r b e l a n g r i j k om op de j u i s t e s t a n d v a n de t a s t e r t e l e t t e n e n b o v e n d i e n op de j u i s t e t a s t e r p u n t , foutieve meting ontstaat. I n h e t algemeen i s h e t g e b r u i k v a n e e n s t e v i g , a a n t e b e v e l e n e n e e n z.g. Fig.

1.50

daar anders een

zwaar s t a t i e f

f l e x i b e l s t a t i e f kan a l l e e n g e b r u i k t

worden v o o r o p p e r v l a k k i g e metingen.
t/m

1.52

geven e n i g e v o o r b e e l d e n v a n h e t g e b r u i k van

een zwenktaster.

1.2.6 KALIBERS
O m op een s n e l l e e n e e n w o u d i g e m a n i e r wan i n s e r i e s v e r v a a r d i g d e

werkstukken, leren,

as- e n g a t d i a m e t e r s op g o e d k e u r e n a f k e u r t e c o n t r o -

g e b r u i k t men g r e n ~ m a a t k a l i b e r sK ~a l i b e r s b e h o r e n t o t de

n i e t a f l e e s b a r e m e e t g e r e e d s c h a p p e n e n m e t e n d a n ook g e e n maten;

ze g e v e n s l e c h t s e e n goed- o f a f k e u r * Men o n d e r s c h e i d t : Gat o f p e n k a l i b e r s v o o r h e t c o n t r o l e r e n van gaten. As o f b e k k a l i b e r s woor h e t c o n t r o l e r e n v a n assen.

De w e r k e l i j k e maat wan e e n g o e d g e k e u r d w e r k s t u k moet a l t i j d t u s s e n de g r o o t s t e e n k l e i n s t e g r e n s m a a t i n l i g g e n * D i t k a n met g r e n s m a a t k a l i b e r s worden g e c o n t r o l e e r d .

Een GAT o f PEblKALTEIER b.ve

b e s t a a t u i t een warmte- isolerende

s t e e l met aan h e t ene u i t e i n d e e e n c i l i n d r i s c h e s c h i j f d i e nauwk e u r i g b e w e r k t i s opde g r o o t s t e g r e n s m a a t e n aan h e t a n d e r e u i t e i n d e een c i l i n d r i s c h e s c h i j f d i e op de k l e i n s t e g r e n s m a a t a f g e werkt is. Op de s t e e l i s aangegeven v o o r w e l k e maat ze b e s t e m d o f e r kan z i j n t e r w i j l de a f k e u r z i j d e v o o r a l l e d u i d e l i j k h e i d v o o r z i e n i s wan e e n r o d e r a n d e n e e n k l e i n e r e d i k t e h e e f t , duidelijk llMaximaalll opstaan. De g o e d k e u r z i j d e moet d o o r z l n

e i q e n g e w i c h t i n h e t g a t z a k k e n t e r w i j l de a f k e u r z i j d e e r n i e t i n moet k u n n e n * \ / o o r g r o t e r e d i a m e t e r s z i j n ze a l s s p e e r m a a t u i t g e v o e r d .

gatkaliber

1
e n k l e i n s t e grensmaat. Ook b i j d e z e m e t i n g m o e t h e t k a l i b e r d o o r H e t n a d e e l v a n de v a s t e Dit z ' n e i g e n g e w i c h t o v e r de a s s c h u i v e n .

3 1

A S - o f BEKKALIBFRS z i j n e v e n a l s g a t k a l i b e r s b e w e r k t o p d e g r o o t s t e

k a l i b e r s i s d a t ze s l e c h t s v o o r 6 n m a a t g e s c h i k t z i j n w a a r d o o r men e e n g r o t e h o e v e e l h e i d k a l i b e r s o p v o o r r a a d m o e t hebben. k a n v o o r k o m e n w o r d e n d o o r g e b r u i k t e maken v a n e e n i n s t e l b a a r askaliber. H i e r b i j m o e t h e t k a l i b e r o p t i e t 2e s t e l m e e t p e n n e n

f

o p h e t w e r k s t u k f l b l i j v e n hangen

om g o e d g e k e u r d t e z i j n .

57
Speermaten Askaliber

-Askaliber

59
60
Instelbaar askaliber

K a l i b e r s moeten met de n o d i g e z o r g b e h a n d e l d worden, s l i j t a g e o f beschadiging m o e t v e r m e d e n worden. B e w a a r ze i n h u n o o r s p r o n k e l i jk e o p b e r g d o o s e n l e g ze n i e t l o s i n een l a d e !

G e b r u i k geen k a l i b e r s a l s h e t w e r k s t u k n o g warm i s omdat a n d e r s e e n l < r i m p p a s s i n g k.an o n t s t a a n ! L e g e e n k a l i b e r b i j h e t g e b r u i k op e e n v l a k k e p l a a t s op e e n z a c h t e doek om b e s c h a d i g i n g t e voorkomen e n n o o i t op e e n t r i l l e n d e machine*

*
62

SCHROEFDRAAD K A L I B E R S Deze z i j n i n p r i n c i p e g e l i j k a a n de h i e r v o o r b e s c h r e v e n kalibers, maar hebben d a n

b e t r e k k i n g op h e t goedo f a f k e u r e n van s c h r o e f d r a a d * f i g a l e62

1
PlARflNETER

I n d i r e k t meten met e e n 2 . q -

g e s c h i e d t d o o r deze v a n t e v o r e n i n t e s t e l l e n m * b * v * e i n d m a t e n o f een i n s t e l k a l i b e r * [)e m e t e r g e e f t de a f w i j k i n g t * o * v * de n u l s t e l l i n g * (lok h i e r k a n h e t t o e g e s t a n e t o l e r a n t i e v e l d van t e v o r e n i n g e s t e l d

- E INDPIATEFJ
F e n s c h u i f m a a t * s c h r o e f m a a t e.d. zijn aan s l i j t a g e o n d e r h e v i g e n moeten dus g e c o n t r o l e e r d o f g e k a l i b r e e r d kunnen w o r d e n * omdat e r a n d e r s f o u t e n o n t staan
7

worden*

GOEDKEUR

AFKEUR

H i e r v o o r g e b r u i k t men z.g. van 20'~.

s t a n d a a r d e i n d m a t e n d i e e e n nauw-

k e u r i g h e i d b e z i t t e n v a n m i n d e r d a n 0,OI Deze e i n d m a t e n w o r d e n vrijwel om s l i j v a n een s p e c i a l e ,

m b i j een t e m p e r a t u u r

k r i m p v r i j e s t a a l s o o r t gemaakt e n ze z i j n z e e r h a r d , t a g e t e g e n t e gaan. De r e c h t -

h o e k i g e b l o k j e s z i j n z o nauwk e u r i g a f g e w e r k t d a t ze d o o r de c o h e s i e aan e l k a a r b l i j v e n kleven. Nen moet ze z e e r v o o r goed z i c h t i g behandelen,

schoonmaken e n n a g e b r u i k met zuurvrije vaseline invetten. Ze mogen n o o i t o p de meetv l a k k e n m e t de v i n g e r s b e e t g e p a k t worden. vlekken. Eindmaten worden i n v e r s c h i l lende s e r i e s geleverd, waarb i j we b i j h e t s a m e n s t e l l e n v a n een maat een zo g e r i n g m o g e l i j k a a n t a l b l o k j e s moeten g e b r u i k e n om de l l k e t t i n g f o u t l t z o k l e i n m o g e l i j k t e houden. S t e l d a t we o v e r de v o l g e n d e s e r i e eindmaten beschikken: - 1 - 2 - 4 - 7 e n l O m m 1,l 1,OI Hierdoor ontstaan m o e i l i j k t e verwijderen

- 1,2 - 1,4 e n 1.7 mm - 1,02 - 1,04 - 1,07 e n

mm.
N e t deze s e r i e kunnen Voorbeeld:
mm i s opgebouwd. u i t

1,005

we e e n g r o o t a a n t a l m a t e n samenstellen. 14,76 1,02

i 1,04

l,?

1 0 mm

behandel ze voorzichtig !

65

B e g i n b i j h e t s a m e n s t e l l e n b i j de k l e i n s t e m a t e n e n p r o b e e r h e l e m i l l i m e t e r s o v e r t e houden.

1.3 AFTEKENEN
m o e t e n worden. l i j n e n e n merkpunten, h e t w e r k s t u k de g e w e n s t e vorm t e geven. l i j n e n a l s r e f e r e n t i e l i j n v o o r h e t i n s t e l l e n b i j machines.

1 - 34

V o o r d a t we een w e r k s t u k k u n n e n b e w e r k e n z a l h e t e e r s t a f g e t e k e n d Onder a f t e k e n e n v e r s t a a n we h e t a a n b r e n g e n v a n z o d a t men weet t o t h o e v e r men moet gaan

O f men g e b r u i k t a f t e k e n

om

M e e s t a l z a l d i t gebeuren b i j e n k e l e werkstukken o f k l e i n e s e r i e s . Men k r a s t o f k e r f t l i j n e n i n h e t m a t e r i a a l met een s c h e r p s t u k a f t e k e n gereedschap z o a l s kraspes, steekpasser o f stokpasser.

l i l e l moet men e r g v o o r z i c h t i g z i j n d a t h i e r d o o r geen s c h e u r v o r m i n g kan ontstaan o f n i e t gebruikte o f t e gebruiken l i j n e n verwijderd k u n n e n morden, z o a l s b i j h e t g e b r u i k v a n e e n stompe m e s s i n g

k r a s p e n o f b i j een p o t l o o d . HET I S RELANGRIJK TE UJETFM DAT HF AFTFKFNLIJNFN ALLEEN ALS RICHTLIJN OTEPJEM. CORRCCT METEN! EEN JUISTE MAATVOERING VOLGT ALLEEN U I T

WINKELHAAK

NTERPUNT
aftekengereedschap

66

I n h e t a l g e m e e n z a l men e e n s n e l d r o g e n d e a f t e k e n i n k t g e b r u i k e n om de k r a s l i j n e n b e t e r t e l a t e n u i t k o m e n , v o o r a l b i j tlblankll m a t e r i a a l z u l l e n de a f t e k e n l i j n e n vaak m o e i l i j k t e z i e n z i j n .

Oe a f t e k e n i n k t k a n l o s , potjes, s t i f t voorkomen.

i n

spuitbus o f i n v i l t Bedenk w e l Wanneer men " datum"

d a t de a f t e k e n i n k t o p l o s t i n k o e l - en s n i j o l i e . e e n w e r k s t u k moet a f t e k e n e n g a a t men u i t v a n z.g. of " referentie" vlakken d i e a l fig.1J38. V a n u i t deze maar z u l l e n Een datum ook een

i n de o n t w e r p f a s e g e k o z e n worden, r e f e r e n t i e v l a k k e n z a l men n i e t a l l e e n aftekenen, v a a k ook a l l e m a t e n a a n g e g e v e n e n opgemeten worden. stuk zijn, beide, maar b.v. k a n e e n e i n d v l a k v a n e e n werkh a r t l i j n of een c o m b i n a t i e van a f h a n k e l i j k van h e t t y p e o f s o o r t werkstuk.

Voor e l k p l a t w e r k s t u k z i j n t w e e d a t u m s n o d i g om e e n bep a a l d p u n t a a n t e k u n n e n geven. M e e s t a l z u l l e n d i t twee vlakken z i j n d i e loodrecht op e l k a a r s t a a n . a: b: c: fig.1.69

W e r k s t u k waar b e i d e d a t u m s eindvlakken zijn. W e r k s t u k waar b e i d e d a t u m s hartlijnen zijn. W e r k s t u k waar 6 g n d a t u m e e n e i n d v l a k e n de a n d e r e een h a r t l i j n i s .

V O O R HET AFTEKENEN VAN RECHTE

LIJNEN GEBRUIKT MEN:

- KRASPEN.

D i t k a n e e n eenEr

voudig stuk gereedschapstaal z i j n met e e n g e h a r d e p u n t . z i j n ook l o s s e h o u d e r s t e v e r k r i j g e n met e e n v e r w i s s e l b a r e h a r d m e t a l e n naald.

- REI.

W o r d t g e b r u i k t om z u i v e r r e c h t e a f t e k e n l i j n e n t e k u n n e n

t r e k k e n en i s i n d i v e r s e l e n g t e n t e v e r k r i j g e n .

- BLOKHAAK v o o r a l g e m e e n g e b r u i k . - WINKELHAAK. Voor h e t a f t e k e n e n v a n r e c h t e

blokhaak, h e t aftekenen ontstaan.

-\

h o e k e n op e e n g r o t e een

p l a a t k a n men b e t e r e e n p l a t t e w i n k e l h a a k g e b r u i k e n i.p.v.

omdat d e z e o v e r a l e v e n d i k i s e n e r z o geen f o u t e n i n

- CENTERPUNT.

W o r d t g e b r u i k t om c e n t e r s t e s l a a n op s n i j p u n t e n v a n g e b o o r d moet worden. Wordt ook g e b r u i k t autogeen s n i j d e n

a f t e k e n l i j n e n waar b.v.

om m a t e r i a a l b e g r e n z i n g e n aan t e g e v e n b i j b.v. van s t a a l p l a a t .

- ZWAAIHAAK
GRADENBOOG. Deze k u n n e n n i e t a l l e e n g e b r u i k t w o r d e n om e e n h o e k t e meten, maar ook om a f t e t e k e n e n . h o o f d s t u k 1.3) (zie

1.37

VLAKPLAAT.

De v l a k p l a a t i s n o d i g om

de l i j n e n a f t e k u n n e n t e k e n e n d i e e v e n w i j d i g z i j n aan een datum o f referentievlak. krijgen is, Deze v l a k p l a a t d i e i n v e r s c h i l l e n d e a f m e t i n g e n t e

h e e f t e e n v o l k o m e n v l a k k e b o v e n k a n t e n w o r d t i n comZe z i j n

b i n a t i e vaak m e t e e n a n d e r a f t e k e n g e r e e d s c h a p g e b r u i k t . v e r k r i j g b a a r i n g i e t i j z e r en i n g r a n i e t e n u i t v o e r i n g .

- HOEKPLAAT

o f STEUNPLAAT.

W o r d t g e b r u i k t om w e r k s t u k k e n r e c h t o p Ze worden

op een v l a k p l a a t t e k u n n e n z e t t e n w a a r d o o r deze b e t e r a f g e t e k e n d k u n n e n worden e n n i e t w e g g e d r u k t w o r d e n o f o m v a l l e n . ook w e l g e b r u i k t om w e r k s t u k k e n op m a c h i n e t a f e l s t e spanen.

- PARALELLEN
t e spannen.

o f ONDERLEGPLATEN, k u n n e n g e b r u i k t w o r d e n om een Ze worden i n h e t a l g e m e e n i n v o l k o m e n g e l i j k e s e t s G e h a r d e n g e s l e p e n z i j n ze los a l s p a a r v e r -

w e r k s t u k boven een v l a k p l a a t t e houden o f i n een machineklem van twee g e l e v e r d .

k r i j g b a a r en i n a s s o r t i m e n t s k i s t e n a l s s e t i n v e r s c h i l l e n d e d i k t e n e n hoogten.

HOEKPLAAT

VULSTUKKEN
-\

v
VLAKTAFEL
hulpmiddelen

bij

het

aftekenen

72

KRASBLOK o f HOOGTESCHUIFMAAT Tesamen met een v l a k p l a a t i s h e t k r a s b l o k e e n s t u k a f t e k e n ger e e d s c h a p waar men z e e r s n e l v a n u i t een d a t u m d i v e r s e l i j n e n kan afteken. De NONIUS- o f VERNIER s c h a a l i s op de b e w e e g b a r e b e k a a n g e b r a c h t e n k a n n a u w k e u r i g i n g e s t e l d w o r d e n met de f i j n i n s t e l k n o p . v l a k p l a a t i s n u d e v a s t e b e k e n t e v e n s de n u l i n s t e l l i n g . i s h e t krasmes v e r w i s s e l b a a r u i t g e v o e r d . De Vaak

'

H e t o u d e r w e t s e k r a s b l o k w o r d t ook op de v l a k p l a a t g e b r u i k t , om de j u i s t e h o o g t e i n t e k u n n e n s t e l l e n ; h e t w e r k s t u k o v e r g e z e t k a n worden. d a n b i j de h o o g t e s c h u i f m a a t .

maar

moet a l t i j d samen met e e n s t a n d m a a t o f m a a t l a t g e b r u i k t worden w e l k e d a a r n a p a s op De n a u w k e u r i g h e i d is g e r i n g e r

STANDMAAT

krasblok

73

hoogteschuifmaat

74

- PARALLEL

KLEMMEN k u n n e n samen m e t e e n h o e k p l a a t g e b r u i k t w o r d e n

om e e n r u w u i t g e s n e d e n w e r k s t u k b o v e n e e n v l a k p l a a t t e "hangen", w a a r n a h e t a f g e t e k e n d k a n worden. Ook n u z a l men weer v a n u i t t w e e

d a t u m s o f r e f e r e n t i e v l a k k e n m o e t e n werken.

v- blok met b e u g e l

76

- v-BLOK.

Deze w o r d e n g e b r u i k t v o o r h e t a f t e k e n e n v a n r o n d e werkVaak w o r d t e r op h e t V - b l o k e e n b e u g e l

s t u k k e n w a a r b i j een k r a s b l o k o f h o o g t e s c h u i f m a a t g e b r u i k t k a n w o r d e n op e e n v l a k p l a a t . g e m o n t e e r d om h e t r o n d e w e r k s t u k op z ' n p l a a t s t e klemmen.

V O O R HET AFTEKENEN VAN CIRKELS GEBRUIKT MEN:

STEEKPASSER w o r d e n g e b r u i k t v o o r h e t a f t e k e n e n v a n c i r k e l s e n voor h e t a f z e t t e n van h a r t a f s t a n d e n . Ze z i j n v e r k r i j g b a a r i n v e r met e n z o n d e r v e e r . s c h i l l e n d e g r o o t t e s e n u i t v o e r i n g e n o.a.

STOKPASSERS w o r d e n g e b r u i k t v o o r h e t a f t e k e n e n v a n z e e r g r o t e c i r k e l s en c i r k e l b o g e n . r e i o f staaf. De p a s s e r p u n t e n z i j n v e r w i s s e l b a a r i n houder a a n g e b r a c h t d i e v e r s c h u i f b a a r z i j n o v e r een l a n g e s t a l e n Ook h i e r i s e e n f i j n a f s t e l l i n g a a n w e z i g .

s.

- HART

o f LIJNPASSER w o r d e n g e b r u i k t om op p r o f i e l e n de k r a s o f H e t v o e t j e v a n de p a s s e r g l i j d t l a n g s

n a g e l l i j n a f t e tekenen.

de v e r t i k a l e f l e n s e n de s c h e r p e p u n t g a a t h i e r e v e n w i j d i g mee.

- E e n KRASNAAT w e r k t
uitsparen.

e e n v o u d i g e r a l s de l i j n p a s s e r ,

omdat h i j e e n

betere geleiding geeft.

B i j m a s s a p r o d u c t i e kunnen vaak eenvoudige

h u l p m i d d e l e n z e l f gemaakt w o r d e n d i e v e e l a f t e k e n t i j d k u n n e n

HOEKREI, tekenen. staal.

w o r d t g e b r u i k t om I n p r i n c i p e b e s t a a t de

assen i n a x i a l e r i c h t i n g a f t e h o e k r e i u i t een e e n v o u d i g e hoekfig.1079 wordt gebruikt

MIDDELPUNT ZOEKER,

om r o n d e a s s e n t e c e n t r e r e n , k o m t v a a k v o o r a l s COMBINATIE

SET m e t m i d d e l p u n t z o e k e r , b l o k haak en 4 5 verstekhaak. gebruikt, H i j

wordt n i e t a l l e e n voor aftekenen maar k a n o o k a l s i s de d i e p t e m e t e r g e b r u i k t worden. Omdat h i j i n s t e l b a a r i s ,

middelpunt zoeker

79

nauwkeurigheid vaak n i e t g r o o t .

1- 42
STAPPEN I N AFTEKENEN I e d e r a f t e k e n k a r w e i h e e f t z ' n e i g e n m o e i l i j k h e d e n e n e r moet v a n t e v o r e n d a n ook o p e e n goede l o g i s c h e v o l g o r d e g e l e t worden v o o r men b e g i n t . G e b r u i k u i t s l u i t e n d s c h e r p g e r e e d s c h a p ! Bestudeer de tekening zorgvuldig. Z a a g e e n s t u k materiaal v a n d e j u i s t e a f m e t i n g e n af e n v e r -

- Maak h e t m a t e r i a a l s c h o o n e n v i j l twee k a n t e n h a a k s op elkaar. U - Smeer h e t w e r k s t u k i n met a f t e k e n i n k t . V - Teken e e n r e f e r e n t i e - , b a s i s o f d a t u m l i j n a f . W

w i j d e r d e bramen e n s c h e r p e k a n t e n .

en recht

- Teken a l l e

h a r t l i j n e n van d e c i r k e l s o f bogen af e n markeer

d e g a t e n met e e n c e n t e r . X , Y

af teken volgorde

- Wannee
c o m b i n a t i e s e t en t r e k r a a k l i j n e n aan n r e i en kraspen.

V E I L I G H E I D:

D r a a g n o o i t een open p a s s e r o f k r a s b l o k i n j e zakken, v a l l e n o f s t r u i k e l e n k a n d i t e r n s t i g e g e v o l g e n hebben.

b i j

- Bedek

de s c h e r p e p u n t e n van een k r a s b l o k a l t i j d met een k u r k

I

a l s h e t n i e t g e b r u i k t wordt. S l i j p de p u n t v a n een k r a s p e n , krasblok, c e n t e r p u n t o f passer hiermee wordt a l t i j d t a n g e n t i a a l r a k e n d aan de s l i j p s t e e n , braamvorming vermeden.

Vraag o m h u l p b i j h e t verware v l a k p l a t e n , j e met a f t e k e n e

- Gebruik

e n o l i e e n werk zo m o g e l i j k v a n u i t een datum o f r e f e r e n t i e v l a k . n o o i t de s c h e r p e s n a v e l s o f b e k k e n v a n een s c h u i f m a a t

SCHAP
I n e e n modern u i t g e r u s t e w e r k p l a a t s moet een m a c h i n i s t n i e t a l l e e n geschoold z i j n i n h e t bedienen van gereedschapsmachines, maar h i j m o e t b o v e n d i e n b e k e n d z i j n met h e t g e b r u i k v a n h a n d g e r e e d s c h a p om z o v e i l i g m o g e l i j k t e k u n n e n w e r k e n e n e e n k a r w e i i n e e n zo k o r t mogelijk t i j d t e klaren. Wanneer e r op e e n w e r k b a n k schap g e b r u i k t wordt, zowel meetgereedschap a l s handgereedm o e t d i t g e s c h e i d e n g e h o u d e n w o r d e n om b e Bovendien b e s t a a t

s c h a d i g i n g van h e t handgereedschap t e voorkomen.

e r n u een o v e r z i c h t e l i j k g e h e e l wat goed schoon gehouden k a n w o r d e n e n waar h e t g e r e e d s c h a p s c h e r p b l i j f t .

H a n d g e r e e d s c h a p w o r d t g e b r u i k t om k l e i n e d e e l t j e s m a t e r i a a l , w o o n l i j k van k l e i n e r e werkstukken, door v i j l e n , hakken, b o r e n enz. t e verwijderen.

ge-

D i t kan gebeuren

Omdat h e t g e b r u i k v a n h a n d g e r e e d -

schap vermoeiend i s ,

i s h e t b e l a n g r i j k om d e h o e v e e l h e i d m a t e r i a a l zo k l e i n m o g e l i j k t e houden, wat i n -

d i e v e r w i j d e r d moet worden,

houd d a t e e n l o g i s c h e v o l g o r d e v a n b e w e r k i n g aangehouden moet worden w a a r b i j h e t j u i s t e s t u k gereedschap v o o r een bepaalde

b e w e r k i n g g e k o z e n m o e t worden.

1.4.1
De BANKSCHROEF

SPANNEN
Om t e voor-

Een v a n de m e e s t g e b r u i k t e s p a n g e r e e d s c h a p p e n i s de b a n k s c h r o e f , d i e i n h e t algemeen v o o r z i e n i s van l o s s e b e k p l a t e n . komen d a t e e n i n g e s p a n n e n w e r k s t u k b i j k r a c h t i g e b e w e r k i n g e n n o g kan verschuiven, zonder tandjes,om z i j n de b e k v l a k k e n v o o r z i e n v a n t a n d j e s . b e s c h a d i g i n g t e voorkomen* f i j n m e c h a n i s c h e w e r k s t u k k e n g e b r u i k t men i n de r e g e l b e k p l a t e n

B i j

moer

bankschro

De g r o o t t e v a n e e n b a n k s c h r o e f w o r d t a a n g e g e v e n d o o r de bekb r e e d t e e n de s p a n w i j d t e , fig.1,85. Deze s p a n w i j d t e i s de g r o o t s t mogel i j k e a f s t a n d t u s s e n de b e k k e n v a n de b a n k s c h r o e f . Voor h e t v e r t i k a a l inspannen van l a n g e assen w o r d t een b a n k s c h r o e f met z i j w a a r t s g e p l a a t s t e bekken gebruik, fig. 1,86. Vaak w o r d t e e n b a n k s c h r o e f o p e e n mogel i j k e hoogte v e r s t e l l i n g gezet, w a a r b i j h i j dan b o v e n d i e n d r a a i b a a r gemaakt i s , worden, fig. z o d a t h i j op e l k e ge1.89. wenste h o o g t e e n s t a n d gespannen k a n

V o o r h e t v e r t i k a a l i n s p a n n e n v a n l a n g e a s s e n w o r d t e e n banks c h r o e f met z i j w a a r t s g e p l a a t s t e b e k k e n g e b r u i k t . Wanneer men geen g l a d d e b e k k e n b e s c h i k b a a r h e e f t , b e s c h a d i g i n g v a n h e t w e r k s t u k t e voorkomen, k u n n e n deze a l s h u l p m i d d e l g e b r u i k t worden. k a n men, om

g e b r u i k maken v a n bovendien Ze mogen n i e t t e d i k

s p a n p l a t e n d i e v a n e e n z a c h t m a t e r i a a l gemaakt z i j n , z i j n om k a n t e l e n b i j dunne w e r k s t u k k e n t e voorkomen.

- HANDSCHROEF. - KANTKLAUW.
PIJPKLEM.

Andere m o g e l i j k e s p a n g e r e e d s c h a p p e n STEELHANDSCHROET.

z o a l s in

f i g l90^zijn:

Voor h e t spannen van k l e i n e werkstukken. D i e een g r o t e k l e m k r a c h t k a n o n t wikkelen.

Voor de z e l f d e t o e p a s s i n g .

SNELKLEMTANG o f GRIPTANG.

W o r d t i n s a m e n w e r k i n g met e e n b a n k s c h r o e f g e b r u i k t om s c h u i n e k a n t e n aan e e n w e r k s t u k t e maken. Worden g e b r u i k t om t e voorkomen d a t p i j p e n i n de b a n k s c h r o e f p l a t g e d r u k t worden.

P ~ J P K L E N S C H R ~ ~S CtF a"a . t op e e n w e r k b a n k g e m o n t e e r d om p i j p e n i n t e klemmen d i e b e w e r k t m o e t e n worden.

L e t op!

1- 47
l e t e r d u s op d a t e r g e e n v e r v o r m i n g k a n o n t s t a a n

A l s we e e n w e r k s t u k i n e e n b a n k s c h r o e f k l e m m e n k a n d e k l e m k r a c h t erg groot zijn, en g e b r u i k een k a n t k l a u w a l s h e t n i e t anders m o g e l i j k i s . V o o r h e l e d u n n e w e r k s t u k k e n k u n n e n we e e n h u l p s t u k j e maken waard o o r we g e m a k k e l i j k de o p p e r v l a k t e b e w e r k e n . v a n h e t w e r k s t u k t e voorkomen. b a n k s c h r o e f g e s l a g e n worden. Span h e t w e r k s t u k zo d i e p m o g e l i j k i n de b a n k s c h r o e f e n i n h e t m i d d e n om t r i l l i n g e n Wanneer s p a n p l a t e n g e m a a k t w o r d e n ,

m o e t e n d e h o e k e n a f g e r o n d w o r d e n e n d e p l a t e n i n de v o r m v a n de Gebruik b i j h e t boren van k l e i n e Gebruik b i j h e t v a s t z e t t e n van een w e r k s t u k k e n v a n s t a a l p l a a t z o v e e l m o g e l i j k e e n k l e m om b e s c h a d i g i n g v a n handen t e voorkomen. b a n k s c h r o e f a l l e e n de s t e e l v a n de d r a a d s p i l e n z e t h i e r geen p i j p o p om de h e f b o o m t e v e r l e n g e n . Z e t b i j h e t g e b r u i k v a n b e i t e l s om t e h a k k e n , bankschroef e e n s c h e r m p j e om de om de s p a n e n z o v e e l m o g e l i j k t e g e n t e h o u d e n .
---- .

STEELHANDSCHROEF

KANTKLAUW
stelschroef l ~ n s t c l l e n l

HANDSCHROEF

KLEMSCHROEF

90

1^\
STUKKEN g e b r u i k t ,

HULPSPANMIDDELEN

V o o r h e t g e b r u i k b i j m a s s a p r o d u c t i e worden v a a k UNIVERSELE SPAN d i e s p e c i a a l o n t w o r p e n z i j n om m o e i l i j k t e r i n g e n e n r o n d e bussen.

s p a n n e n w e r k s t u k k e n t e klemmen z o a l s spie'n, V o o r a l g e m e e n g e b r u i k worden vaak, l i j m t a n g e n (zagen van bundels p l a t materiaal), p a r a l l e l klemmen

( w o r d e n g e b r u i k t b i j h e t nauwk e u r i g bewerken o f a f t e k e n e n van meerdere d e z e l f d e werkstukken) of z.g.

" G t 1 klemmen o f p l a a t k l e m m e n
welke i n v e r s c h i l l e n d e

gebruikt,

uitvoeringen te verkrijgen zijn. Voor h e t v e r p l a a t s e n van s t a a l p l a a t worden v a a k s p e c i a l e p l a a t klemmen o f k e t t i n g k l a m p e n geb r u i k t d i e meestal zelfklemmend zijn.

1.4.2 TANGEN
TANGEN z i j n v e r k r i j g b a a r i n z e e r v e e l v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n e n m a t e n omdat b i j p r a k t i s c h e l k k a r w e i w e l 6 6 n o f a n d e r e t a n g g e b r u i k t moet worden. bruik zijn, D i t k a n e e n t a n g v o o r z e e r a l g e m e e n gemaar ook e e n z e e r s p e c i a l i s t j - s c h e . I s een d e r meest bekende t a n g e n d i e v o o r a l g e H e t i s een c o m b i n a t i e v a n p l a t b e k - , zijknip-,

- COMBINATIEtang.
meen g e b r u i k i s . buig- ,

conus- e n p i j p e t a n g . Tang v o o r h e t v a s t h o u d e n e n b u i g e n v a n k l e i n e

PLATBUIGtang. onderdelen.

- RONDBUIGtang. I n g e b r u i k - CONUStang. Voor h e t l o s

pijpen.

u o o r b u i g e n van p l a a t en d r a a d m a t e r i a a l . en v a s t d r a a i e n van ronde onderdelen en

- IdATERPOMPtang.

Universele tang

d i e uoor a l l e mogelijke karw e i t j e s g e b r u i k t wordt. D o o r de bekbreedte t e v e r s t e l l e n i s h e t toepassingsgebied e r g groot.

BEK

l -

HUIS

HANDGREEP

combinatietang

SEEGERVEERtang.

Speciale tang Verkrijgbaar

voor h e t monteren en demonteren van seegerringen. i n een u i t v o e r i n g v o o r i n wendige- e n u i t w e n d i g e r i n g e n . I n sommige a s s o r t i . m e n t s d o z e n z i j n ze v e r k r i j g b a a r met v e r w i s s e l b a r e bekken, w a a r d o o r ze t o e p a s b a a r worden u o o r zeer k l e i n e en zeer g r o t e r i n g e n . B o v e n d i e n z i j n de l o s s e b e k k e n dan nog i n r e c h t s e - o f i n haakse uitvoering verkrijgbaar.
rondbuigtang met korte bekken platbuiglang

LET1 OP! Z o r g b i j de s e e g e r r i n g e n
a l t i j d v o o r e e n j u i s t e maatv o e r i n g van zowel r i n g a l s t a n g !
rondbulgtang mot lange bekken

93

conustang

splitpentang

kopkniptang

waterpomptang

zijkniplang

TANGEN

heiboomkniptang

uitwendig in wend ig

seegerveertang

95

1- 51

SPLITPEN t a n g .

I s een s p e c i a l e u i t v o e r i n g ,

alleen

voor h e t v e r w i j d e r e n van splitpennen.

KNIPtang.

De k n i p t a n g b e s t a a t i n u i t v o e r i n g a l s k o p k n i p e n Men m a a k t o n d e r s c h e i d t t u s s e n t a n g e n v o o r snijhoeken). Bovendien w a a r b i j zeer g r o t e

a l s zijkniptang.

zacht en voor harddraad ( v e r s c h i l l e n d e i s e r een u i t v o e r i n g a l s hefbogentang, k r a c h t e n u i t g e o e f e n d k u n n e n worden.

MOERENtang.

Wordt g e b r u i k t voor h e t v a s t z e t t e n en losnemen

v a n w o r t e l m o e r e n op m o e i l i j k t e b e r e i k e n p l a a t s e n .

GRIPtang.

Deze z i j n i n v e l e v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n t e v e r -

k r i j g e n e n z i j n zeer g e m a k k e l i j k toepasbaar t e r w i j l e r een g r o t e k l e m k r a c h t mee o p g e w e k t k a n worden.

Use as speed wrench.

Hold small objects tor safer grinding. Useaspipewrench.

Clarnp bar or strap.

Align ana ho!d sheet metal.

Hold laps for riveting.

Irirnp edges.

Make bread-pan corners.

Stretch webbing tor upholstery.

Hold odd-shaped rnaterials.

Use for plurnbing in close quarters.

Pinch off butane or refrigeration lines.

96

m e t pen / b o l t op h e t juiste gebruik!

1 1 1

bankhamer

kurashamer

vellen h a m e r

c
plastic hamer

1- 54
f3FTTFI.S.

D i t z i j n handgereedschappen d i e g e b r u i k t worden v o o r a f h a k k e n van m a t e r i a a l . De b e i t e l b e s t a a t u i t een:

he t i n h a k k e n o.f

- B e i t e l k o p , waar met de hamer opge s l a g e n w o r d t . - Bek, is h e t o n d e r s t e u i t gesmede g e d e e l t e . - B e i t e l s n e d e o f vouw, is

de bek.

h e t geslepen g e d e e l t e van

De P L A T T E o f K O U D B E I T E L geb r u i k t men v o o r algemene werkzaamheden. moet de Wordt h i j b i j dan plaatwerken gebruikt,

VOUW

s teel

l i c h t gebogen

z i j n omdat a n d e r s b e s c h a d i g i n g van h e t w e r k s t u k z a l o p t r e d e n op de h o e k p u n t e n v a n de vouw. De R I T S B E I T E L g r o e v e n e.d. uitgesmeed,

wordt g e b r u i k t
koudbeitel

v o o r h e t u i t h a k k e n van De b e k i s zo d a t de vouw

-Aritsbeitel

b r e d e r i s d a n de b e k waardoor h i j n i e t vast gaat l o p e n i n een g r o e f .

OPMERKINGEN! De s p a a n d i k t e k a n b i j h e t h a k k e n g e r e g e l d w o r d e n d o o r de s t a n d v a n de b e i t e l a a n t e passen. Z o r g d a t de b e i t e l k o p a l t i j d v r i j

i s v a n s p a n e n omdat d i t g e v a a r v o o r h a n d e n e n ogen k a n o p l e v e r e n . Voorkom d a t de s c h e r p e b r a m e n d o o r de w e r k p l a a t s k u n n e n v l i e g e n d o o r e e n s c h e r m p j e b i j de b a n k s c h r o e f t e p l a a t s e n . b e k dan t e b r e e d w o r d t . Slijp t i j d e n s h e t s l i j p e n v a n e e n b e i t e l n i e t t e v e e l weg omdat de H e t i s b e t e r de b e i t e l e e r s t u i t t e waarbij h i j tijdens het smeden e n hem d a n o p n i e u w t e s l i j p e n ,

s l i j p e n n i e t t e h e e t mag worden omdat h i j d a n g a a t o n t l a l e n . Wanneer p l a a t m a t e r i a a l u i t g e h a k t o f w e g g e h a k t moet worden, m o e t de p l a a t v o l d o e n d e o n d e r s t e u n d worden i n een p l a t e n k l e m . B i j h e t u i t h a k k e n van een g a t i n een p l a a t , moet de p l a a t op

e e n z a c h t e o n d e r g r o n d g e l e g d w o r d e n e n n i e t op een a a n b e e l d omdat de g e h a r d e b a a n de b e i t e l z a l b e s c h a d i g e n a l s d e z e d o o r de p l a a t h e e n komt.

klem
FOUT

0
GOED

1.4.4
de a r e n d . kap.

VIJLEN
H i e r a a n w o r d t h e t v i j l h e c h t vastgemaakt. men e n met

Een v a n de e e n v o u d i g s t e h a n d g e r e e d s c h a p p e n i s de v i j l waaraan we de v o l g e n d e b e n a m i n g e n o n d e r s c h e i d e n . D i t i s h e t g e d e e l t e waarop z i c h de t a n d e n b e v i n d e n ,

- de

k e n t v i j l e n met e e n e n k e l e k a p v o o r z a c h t e m a t e r i a l e n , een dubbele kap voor h a r d e r e m a t e r i a l e n .

- s p a a r k a n t . D i t i s de z i j d e v a n de v i j l waarop z i c h g e e n k a p b e v i n d t ( m e e s t a 1 een z i j k a n t b i j een b l o k v i j l ) . - l e n g t e v a n de v i j l . D i t i s d e l e n g t e v a n h e t s n i j d e n d e g e d e e l t e e n i s g e g e v e n i n E n g e l s e duim. N a a r de g r o o t t e v a n de t a n d e n o n d e r s c h e i d e n we: B a s t e r d v i j l e n met g r o t e t a n d e n . Zoetvijlen. W o r d t g e b r u i k t v o o r r u w werk. D i t z i j n v i j l e n met k l e i n e t a n d e n d i e d i e n e n v o o r

f i j n e r e bewerkingen e n nabewerking. T u s s e n deze t w e e u i t e r s t e n l i g g e n v e e l a n d e r e vormen a l s h a l f z o e t , v i j l e n met f r e e s t a n d e n , r a s p e n e n v e l e s o o r t e n kap.

G e b r u i k v o o r h e t schoonmaken v a n e e n v i j l e e n z a c h t b o r s t e l t j e o f e e n p l a a t j e z a c h t m a t e r i a a l om de v a s t p l a k k e n d e s p a n e n t e verwijderen. P l a a t s b i j h e t v i j l e n v a n b i n n e n h o e k e n de s p a a r j u i s t e v i j1 v o o r de j u i s t e b e w e r k i n g . k a n t v a n de v i j l t e g e n h e t w e r k s t u k v l a k w a t n i e t b e w e r k t moet w o r d e n e n k i e s de

--

aan beide zijden taps toelopend rngte l

vlak (ca. 0.5

I1

Benamingen bij een gekapte vijl

V o o r h e t b e w e r k e n v a n g r o t e v l a k k e n g e b r u i k e n we i n d e r e g e l e e n b l o k v i j l met g r o v e t a n d e n t e r w i j l de a n d e r e v i j l e n m e e s t a l t o e g e p a s t worden, a f h a n k e l i j k v a n de v o r m v a n h e t w e r k s t u k o f , afhankelijk

z o a l s b i j de v i j l e n met f r e e s t a n d e n e n de r a s p e n , v a n de h a r d h e i d v a n h e t m a t e r i a a l .

vierkante
l

-.

htlfrondc

voor holle vlakken

driekante

voor kleine holte vlakken

1
<1
@

j)

blok

vierkant

d r i e hoek rond h a l f rond

4
j

mes

Soorten vijlen

B i j v l a k v i j l e n m o e t men a a n d a c h t i g n a a r de b e w e r k i n g s k r a s s e n kijken, om t e z i e n w a a r men r a a k t . Kruislings v i j l e n geeft het

v o o r d e e l d a t we d e z e k r a s s e n b e t e r z i e n e n v e r g r o o t b o v e n d i e n h e t raakoppervlak voor een betere s t a b i l i t e i t . G e b r u i k n o o i t de b e k k e n v a n de b a n k s c h r o e f a l s " g e l e i ding" b i j het vijlen. z i j n meestal gehard en z u l l e n de v i j l z e e r s n e l b o t maken. Deze

Om b e s c h a d i g e n v a n de t a n d e n t i j d e n s h e t o p b e r g e n t e v o o r k o m e n

i s h e t a a n t e b e v e l e n e e n s p e c i a l e h o u d e r v o o r de v i j l e n t e maken, waardoor o n d e r l i n g c o n t a c t e n b o t worden v a n de t a n d e n

vermeden wordt. V i j l e n w o r d e n i n h e t a l g e m e e n benoemd n a a r h u n g r o f h e i d o f g r o o t t e v a n de t a n d e n , zijn, zoals; blok, k a p e n n a a r h u n vorm w a a r i n ze gemaakt rond, d r i e h o e k i g met e n k e l e o f

vierkant,

dubbele kap e n b a s t e r d o f zoet.

Om e e n v i j l goed t e k u n n e n g e b r u i k e n w o r d t e r een v i j l h e c h t

a a n b e v e s t i g d w a t goed v a s t moet z i t t e n omdat l o s s c h i e t e n van de v i j l h e c h t t o t e r n s t i g e v e r w o n d i n g e n d o o r d e a r e n d k a n l e i d e n . T e g e n w o o r d i g w o r d e n o o k v a a k z.g. " roterende" v i j l e n gebruikt.

Ze w o r d e n i n e e n e l e k t r i s c h e b o o r t o l g e b r u i k t .

Roterende vijltjes (stiftfreesje$)

Roterende vijltjes met enkelvoudige kap en spaanbreekgroeven

Roterende vijltjes met visgraatkap

Een j u i s t e h o u d i n g i s e r g b e l a n g r i j k b i j h e t v i j l e n dewez. h e t w e r k s t u k m o e t op d e j u i s t e hoogte ingespannen

z i j n e n a l l e e n t i j d e n s de heen gaande s l a g moet e r op de v i j l g e d r u k t worden. Ronde o f h a l f r o n d e v i j l e n m o e t e n t i j d e n s h e t v i j l e n een z i j w a a r t s d r a a i e n d h e e n e n weer b e w o g e n w o r d e n om de g e h e l e k a p t e ben u t t e n en e r een v l o e i e n d e r o n d i n g ontstaat.

1.4.5

SCHRAPEN
zoals v i j l e n , g e b r u i k t om g r o t e h o e v e e l h e d e n Het m a t e r i a a l wordt u i t e r s t s e l e c t i e f , dragend

S c h r a a p s t a l e n worden g e b r u i k t v o o r h e t n a b e w e r k e n v a n v l a k k e n e n worden dus n i e t ,

m a t e r i a a l t e verspanen. vlak t e verkrijgen.

i n k l e i n e h o e v e e l h e d e n v e r w i j d e r d om e e n goed r e c h t o f

V o o r a l waar t w e e o p p e r v l a k t e n o v e r e l k a a r maar b o v e n d i e n m o e t e n e r k l e i n e

g l i j d e n o f d r a a i e n i s h e t b e l a n g r i j k d a t e r e e n v o l d o e n d e gel i j k m a t i g dragend o p p e r v l a k i s , achterblijven. h o l t e s a a n w e z i g z i j n waar v o l d o e n d e o l i e v o o r s m e r i n g i n k a n

plat

lepel

driekant

spiraal schraapstalen

10 9

V o o r b e e l d e n v a n o p p e r v l a k t e n d i e g e s c h r a a p t worden z i j n ; platen,

vlak-

slede geleidingen en g r o t e lagerschalen w a a r b i j eventueel

a f t e k e n i n k t g e b r u i k t k a n worden om de h o o g s t e p u n t e n t e o n t d e k k e n d o o r de o p p e r v l a k t e n l a n g s e l k a a r t e bewegen. Nadat een s c h r a a p s t a a l g e s l e p e n i s , krijgen. Voor h e t schrapen van g r o t e p l a t t e v l a k k e n w o r d t h e t p l a t t e s c h r a a p s t a a l g e b r u i k t e n de d r i e k a n t e e n h e t l e p e l m o d e l v o o r r o n d e vlakken, t e r w i j l het spiraalschraapstaal u i t s l u i t e n d gebruikt wordt voor h e t schrapen van g r o t e l a g e r s c h a l e n . moet h i j z o r g v u l d i g met e e n

w e t s t e e n n a b e w e r k t w o r d e n om hem goed s c h e r p e n b r a m e n v r i j t e

1.4.6 ZAGEN
Zagen i s e e n v e r s p a n e n d e b e w e r k i n g e n w o r d t g e b r u i k t om werks t u k k e n op l e n g t e t e maken o f om d e l e n weg t e h a l e n d i e t e v e e l t i j d z o u d e n v e r g e n om t e v i j l e n . B i j d e m e t a a l h a n d z a a g z e t t e n we e e n z a a g b l a d m e t b e h u l p v a n p e n n e t j e s i n e e n z a a g b e u g e l met de t a n d e n n a a r v o r e n ! heeft. Hieruit v o l g t d a t a l l e e n de h e e n g a a n d e b e w e g i n g e e n s n i j d e n d e b e w e r k i n g

Om t e v o o r k o m e n d a t h e t z a a g b l a d

i n de snede v a s t l o o p t ,

z i j n de t a n d e n

van h e t zaagblad " g e z e t w waardoor een zaagsnede o n t s t a a t d i e d i k k e r i s dan de d i k t e v a n h e t zaagblad. B i j een zeer f i j n e v e r t a n d i n g h e e f t men h e t z a a g b l a d g o l v e n d g e m a a k t . De t a n d v o r m b e s t a a t u i t d e 3 h o e k e n : s = spaanhoek
w = wighoek

u = v r i jloophoek d i e we b i j e l k v e r s p a n e n d g e r e e d schap t e r u g z u l l e n vinden.

'zettingn v a n

het

blad

H u t a a n t a l t a n d e n v a n e e n zaag,
dikte,

de l e n g t e e n de

w o r d e n o p g e g e v e n p e r E n g e l s e duim.

breedte van een 2dagblad.V"

l-

IenQte van een zaaqblad -%?"

-J
113

H e t g e b r u i k v a n g r o v e o f f i j n g e t a n d e zaagb l a d e n i s i n h o o f d z a a k a f h a n k e l i j k van:

- materiaal

- d i k t e werkstuk - vorm van h e t w e r k s t u k

z a c h t e r e w e r k s t u k k e n e n een f i j n getande zaag g e b r u i k e n we v o o r h a r d e r e m a t e r i a l e n e n d u n wandige w e r k s t u k k e n a l s p i j p en p r o f i e l e n .

werkstuk

Een g r o f g e t a n d e zaag g e b r u i k e n we v o o r d i k k e ,

Voor k l e i n werk i s e e n z.g. b i j h e t b e g i n n e n t e zagen, of

j u n i o r z a a g j e e r g h a n d i g t e r w i j l men de zaag e e n goede g e l e i d i n g moet geven

Ook de s t a n d v a n

e e n b e g i n moet maken met e e n d r i e k a n t v i j l .

de zaag b i j h e t b e g i n i s b e l a n g r i j k om g e e n t a n d e n t e b r e k e n .

A----i

zo beginnen te zagen

Maak de s l a g zo g r o o t m o g e l i j k ,

zaag r e g e l m a t i g e n n i e t t e s n e l .

Z o r g e r v o o r d a t h e t w e r k s t u k zo d i c h t m o g e l i j k l a n g s de banks c h r o e f k a n worden a f g e z a a g d om h i n d e r l i j k e t r i l l i n g e n t e v o o r komen. G e b r u i k b i j h e t d o o r z a g e n v a n e r g dunne w e r k s t u k k e n b l o k j e s h o u t om t r i l l e n e n d o o r b u i g e n t e voorkomen. Maak v 6 6 r h e t s c h u i n z a g e n e e r s t e e n b e g i n , l a n g s een s c h u i n e k a n t wegschiet. z o d a t de zaag n i e t

Pas op v o o r b e s c h a d i g i n g v a n e e n r e e d s a a n w e z i g g a t d o o r d i t l a g e r i n t e s p a n n e n z o d a t de zaag n i e t k a n " d o o r s c h i e t e n w . Voor h e t zagen v a n l a n g e s t r o k e n moet h e t z a a g b l a d 9 0 ged r a a i d w o r d e n e n g e b r u i k v o o r dunne w e r k s t u k k e n e e n f i j n e v e r t a n d i n g om b r e k e n v a n t a n d e n t e voorkomen. - Begin, wanneer e e n zaag aan de gebroken i s ,

tegenover gestelde r i c h t i n g opnieuw.

1.4.7
-

SCHROEVENDRAAIERS
hierbij

S c h r o e v e n d r a a i e r s komen i n v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n e n cons t r u c t i e s voor. GEWO'NE SCHROEVENDRAAIER, delen. Heft. I s van h o u t o f k u n s t s t o f en o n d e r s c h e i d e n we de v o l g e n d e o n d e r -

g e r i b b e l d om e r e e n goede g r i p op

hef t

- Stift.
heen,

t e hebben.

Z i t met de a r e n d i n h e t h e f t
maar b i j

gegoten b i j k u n s t s t o f ,

h o u t l o o p t h i j vaak d o o r h e t h e f t w a a r d o o r h i j e e n z.g. heeft. G e e f t de g r o o t t e aan v o o r ltslagkopll Bied.

de s c h r o e v e n d i e e r mee g e d r a a i d k u n n e n worden e n d i t b i e d moet de j u i s t e vorm hebben e n b e h o u d e n om e r zonder gevaar voor s l i p p e n o f u i t s c h i e t e n mee t e k u n n e n werken.

stift

te groot

dus fout

'K. 'ff l?

w^
FOUT
1 4 y..4

te klein, dus ook fout! Schroevedraaier p a t stuk

, \

1- 65
STER o f KRUISKOP s c h r o e v e n d r a a i e r . D e z e h e e f t h e t v o o r d e e l d a t d e k o p v a n de s c h r o e f m i n d e r v e r z w a k t i s e n b i j sommige u i t v o e r i n g e n k a n h e t r a a k v l a k b o v e n d i e n g r o t e r z i j n w a a r d o o r ze b e t e r v a s t g e z e t k u n n e n worden. ze e r g g e v o e l i g z i j n v o o r v u i l . Een n a d e e l i s , dat

ZESKANT s c h r o e v e n d r a a i e r . Deze d i e n e n v o o r h e t m o n t e r e n v a n c i l i n d e r k o p s c h r o e v e n m e t b i n n e n zeskant. Ze komen i n r e c h t e u i t v o e r i n g v o o r maar o o k i n zwenk-

b a r e u i t v o e r i n g met e e n z e s k a n t b o l a l s b l e d . VEER s c h r o e v e n d r a a i e r . p l a a t s e n t e komen, W o r d t g e b r u i k t om b i j m o e i l i j k b e r e i k b a r e maar hem o p h e t b l e d k a n klemmen!

z o d a t men e e n s c h r o e f n i e t o p d e s c h r o e u e n -

d r a a i e r h o e f t t e l a t e n balanceren,

voor hulpstukken

schuifje voor de

POMP s c h r o e v e n d r a a i e r . e r g s n e l gaat.

b i j h e t r o n d d r a a i e n v e r v a n g e n i s d o o r e e n duwende b e w e g i n g w a t

houder voor hulpstukken

-bied

(verwisselbaar)

Wordt v o o r s e r i e m a t i g werk g e b r u i k t ,

waar-

E r p g

+ F +

- HAAKSE

schroevendraaier.

xiordt

g e b r u i k t w a n n e e r men n i e t gewoon

v a n b o v e n a f b i j e e n s c h r o e f k a n komen

haakseschroevendraaiers

122

STIFTSLEUTEL.

I s wat u i t v o e r i n g b e t r e f t v r i j w e l h e t z e l f d e a l s de maar k a n z o w e l v o o r g e m a k k e l i j k a l s voor w a a r b i j de a a n z e t -

haakse s c h r o e v e n d r a a i e r ,

m o e i l i j k b e r e i k b a r e s c h r o e v e n g e b r u i k t worden,

k r a c h t g r o t e r z a l z i j n d a n b i j d e gewone s c h r o e v e n d r a a i e r .

SLAG s c h r o e v e n d r a a i e r .

I s uitgevoerd als.losse

houder met v e r -

schillende verwisselbare inzetstukken.

U o r d t g e b r u i k t op p l a a t s e n

w a a r men m e t e e n gewone s c h r o e v e n d r a a i e r s l e c h t b i j k a n e n men s l e c h t k r a c h t op k a n z e t t e n .

DOP s c h r o e v e n d r a a i e r .

B i j de meeste doppendozen k u n n e n s c h r o e v e n waarmee z e e r v e e l k r a c h t

d r a a i e r h u l p s t u k k e n g e b r u i k t worden, g e z e t k a n worden. worden. OPMERKING:

Ze k u n n e n i n p r a k t i s c h a l l e h u l p s t u k k e n g e k l e m d

S l i j p een v e r s l e t e n schroevendraaier n i e t a l s een b e i t e l en zorg e r v o o r d a t h e t b i e d n i e t t e warm w o r d t e n g a a t " o n t l a d e n v . S c h r o e v e n met e e n v e r s l e t e n g l e u f moeten v e r n i e u w d worden, oefend wordt i s g e v a a r l i j k . G e b r u i k waar m o g e l i j k goede g e i s o l e e r d e s c h r o e v e n d r a a i e r s m e t e e n g e r i b b e l d h a n d v a t o f h e f t w a t o o k b i j o l i e o f v e t e e n goede g r i p geeft. LET OP!
E F M SCHROEVENDRAAIER I S GEEN BEITEL EN MOET OOK N I E T

uit-

s c h i e t e n v a n e e n s c h r o e v e n d r a a i e r waar e e n g r o t e k r a c h t op u i t g e -

ALS ZODANIG GEBRUIKT UJORDEN.

1.4.8 SLEUTELS
S l e u t e l s b e h o r e n t o t h e t s o o r t g e r e e d s c h a p wat g e b r u i k t w o r d t v o o r h e t m o n t e r e n e n d e m o n t e r e n v a n b e v e s t i g i n g s m i d d e l e n met schroefdraad.

Ze z i j n v e r k r i j g b a a r i n e e n e n o r m e v e r s c h e i d e n -

heid van t y p e s e n grootte.

STEEKSLEUTELS w o r d e n z e e r a l g e m e e n t o e g e p a s t . bekken e n een steel of greep, vlakken bepalend is voor de sleutelwijdte.

Ze b e s t a a n u i t

t e r w i j l d e a f s t a n d t u s s e n d e bek-

Het i s b e s l i s t n o o d -

z a k e l i j k om e e n g o e d p a s s e n d e s l e u t e l t e g e b r u i k e n o m d a t a n d e r s h e t w e r k s t u k o f h e t g e r e e d s c h a p b e s c h a d i g d worden. o f moer v a s t g e z e t k a n worden.

De l e n g t e v a n

d e s t e e l b e p a a l d v o o r e e n g r o o t d e e l h e t moment w a a r m e e d e b o u t

steeksleutel

123

RINGSLEUTELS h e b b e n h e t g r o t e v o o r d e e l d a t z e d e moer o f b o u t r o n d d e gehele omtrek beetpakken waardoor er e e n g r o t e r e k r a c h t opgezet kan worden z o n d e r h e t w e r k s t u k of gereedschap te beschadigen of te slippen. bruikt. voering, Vaak w o r d t e r e e n combinaRingsleutels z i j n t e verwaarbi j een s l a g van resp.

t i e van r i n g - e n s t e e k s l e u t e l gekrijgen i n zes en twaalfhoek uit60 e n 3 0 b e r e i k t k a n w o r d e n ,

wat v a n

ringsleutel

124

belang is b i j moeilijk te bereiken plaatsen.

- VERSTELBARE
zijn,

SLEUTELS.

B i n n e n z e k e r e g r e n z e n k a n men de s l e u t e l De t o e t e p a s s e n k r a c h t mag n i e t t e g r o o t

wijdte instellen,

z o d a t een g r o o t a a n t a l v e r s c h i l l e n d e b o u t e n e n

moeren b e r e i k b a a r z i j n .

t e r w i j l de b e k k e n z o goed m o g e l i j k m o e t e n k u n n e n p a s s e n

e n de l o s s e b e k moet a l t i j d a a n de k a n t v a n de d r a a i r i c h t i n g z i t t e n om b e s c h a d i g i n g t e voorkomen.

verstelbaresleutel

of " b a h c o"

125

- De

PIJPENTANG w o r d t g e b r u i k t om r o n d m a t e r i a a l v a s t t e pakken. H i e r d o o r l a t e n de b e k k e n

H i j i s zo g e c o n s t r u e e r d d a t h i j z e l f k l e m m e n d i s w a a r b i j de b e k k e n v a s t i n h e t m a t e r i a a l g e d r u k t worden. sporen achter, v a s t t e zetten. w a a r d o o r h i j n i e t g e s c h i k t i s om b o u t e n e n moeren

- PIJPSLEUTELS.
oefenen.

Deze w o r d e n g e b r u i k t om b i j b o u t e n o f moeren t e Door h e t g a t w o r d t

k u n n e n komen d i e m o e i l i j k b e r e i k b a a r z i j n .

e e n w r i n g s t a a f g e s t o k e n om e r e e n k r a c h t op t e k u n n e n u i t Ze z i j n ook i n h a a k s e u i t v o e r i n g v e r k r i j g b a a r . met

- DOPSTEUTELS z i j n doppen
e e n i n w e n d i g zes-

of twaalfkant

waarop e e n g r o o t a a n t a l h u l p s t u k k e n b e v e s t i g d k u n n e n worden. M e e s t a l z i j n de d o p p e n met de m e e s t g e b r u i k t e o f voorkomende h u l p s t u k k e n tesamen v e r p a k t i n e e n z.g. t'Doppendoos", d i e verkrijgbaar z i j n in'verschillende g r o o t t e en u i t v o e r i n g .

schuifgreep

"OP

verleng-

stuk

dopsleutel hulpstukken

NONENTSLEUTELS worden g e b r u i k t a l s e e n b o u t o f moer met e e n v a s t g e s t e l d moment v a s t g e z e t m o e t e n worden. Het uitgeoefende

moment i s op e e n s c h a a l a f t e l e z e n o f h i j " k l i k t " d o o r een i n g e s t e l d e waarde heen. B i j h e t I e g e v a l r e k e n t men m e t h e t

d o o r b u i g e n v a n de arm e n b i j h e t 2e g e v a l met h e t i n d r u k k e n v a n een veer. De a f l e z i n g v a n h e t w i j z e r t y p e moet a l t i j d l o o d r e c h t

op de s c h a a l g e s c h i e d e n om e e n a f l e e s f o u t t e v e r m i j d e n !

l
schaalverdeling
t

onbelaste wijzer arm kracht

i
128

momentsleutel

1- 70
l i e t i s m o g e l i j k om op do b o d y v a n e e n m o n i e n t s l e u t e l a n d e r e h u l p s t u k k e n d a n d o p p e n t e m o n t e r e n w a a r d o o r d e s l e u t e l a l g e m e e n toep a s b a a r w o r d t e n e e n i d e a l e combinatie o n t s t a a t .

V4"

Fixed Sq. Drive

Specials
'/4"

Ratcliet Sq. Drive

Setting Adapter

fitting

Flared End

129

C e z i e n de g r o t e v e r s c h e i . d e n h e i d d i e e r aan s l e u t e l s b e s t a a t , men z i c h v a n t e v o r e n t e b e r a d e n , i s voor wat:

PPD

dient

iiielke s l e u t e l h e t meest g e s c h i k t

bepaald soort

werk.

H i e r b i j m o e t men z i c h r e a l i s e r e n

t y p e moer o f b o u t t i e t i s ;

hcnudjgde kractit; br?rc= ikbaarhpid.

LET OP!

Probeer a l t i j d aan een s l e u t e l te trekken. minder k a n s op verwonding.

Kies e e n s l e u t e l d i e p a s t .

Zo h e b je e e n

b e t e r e c o n t r o l e o v e r h e t g e r e e d s c h a p - en j e z e l f - e n b e s t a a t e r Een s l e c h t p a s s e n d e s l e u t e l maakt

d e z e s k a n t v a n e e n b o u t o f moer rond. Probeer h e t gebruik van een v e r s t e l b a r e s l e u t e l of pijpentang z o v e e l m o g e l i j k t e v e r m i j d e n . N i e t v o o r n i e t s n o e m t men e e n p i j p e n t a n g i n de p r a k t i j k e e n " Moordenaar" . S l a n o o i t met e e n hamer o p e e n s l e u t e l t e n z i j d e z e e r s p e c i a a l v o o r o n t w o r p e n is. H e t i s n i e t v e r s t a n d i g om e e n s l e u t e l met e e n s t u k p i j p t e verlengen. Gebruik e e n g r o t e r e - of ander t y p e s l e u t e l ! Gebruik geen s l e u t e l op of b i j d r a a i e n d e machine delen!

startersleutcl.

w o t 2.esUo.nt- ivwendiq

eo ui+we ndTq

voor gleufmoer

Universeel hiuikslciitel.

1.4.9 RUIMEN
Ruimen w o r d t gedaan om e e n g a t e e n n a u w k e u r i g e m a a t v o e r i n g e n o p p e r v l a k t e g e s t e l d h e i d t e geven. z e e r dunne s p a n e n u i t e e n i e t s nomen, i n de r e g e l z a l e r 0,1 b l i j v e n om t e k u n n e n r u i m e n . UIe o n d e r s c h e i d e n h a n d e n m a c h i n e r u i m e r s d i e i n h e t a l g e m e e n v a n s n e l d r a a i s t a a l (t4.S.S.) gemaakt z i j n . B o v e n d i e n k u n n e n ze qua Het i s een nabewerking w a a r b i j q e b o o r d g a t worden a f g e -

te klein

0,3

mm i n h e t g a t o v e r moeten

c o n s t r u c t i e u i t g e v o e r d z i j n met: Rechte tanden, voor k o r t s p a n i g m a t e r i a a l en n i e t g e s c h i k t voor

een onderbroken b o r i n g ; S p i r a a l tanden, voor langspanig m a t e r i a a l en n o o d z a k e l i j k b i j een onderbroken b o r i n g .

machine

hand

De s c h a c h t i s b i j de h a n d r u i m e r v i e r k a n t u i t g e v o e r d om e r e e n w r i n g i j z e r op t e k u n n e n z e t t e n , b i j de m a c h i n e r u i m e r k a n deze

c i l i n d r i s c h - t o t 1 0 mm- o f c o n i s c h u i t g e v o e r d z i j n . De a a n s n i j d i n g i s h e t s n i j d e n d e g e d e e l t e v a n de r u i m e r e n d i e n t d a n ook s t e e d s goed s c h e r p gehouden t e worden. de a a n s n i j d i n g r u i m e n gat. Deze moet z o d a n i g g e k o z e n worden, De g r o o t t e v a n d a t a l l e e n de I e h o u d t v e r b a n d m e t de o n d e r m a a t v a n h e t t e

a a n s n i j d i n g verspaand.

T A B E L 1.1

1 . Benamingen (zie fig. 1 t/m 5)

Fig 6 Fig 7

snqgedeeite

i.

's
N

hals

schacht

SP

In tig 6 is de lange aansnilding getekend die bil handruimers wordt toegepast De lange aansn11dingis om een goede geleiding en een rustige sn~jwerking te verkrijgen De meeste materialen kunnen machinaal geruimd worden met de aansniiding volgens tig 7 Opmerking Het is ongewenst. dat zowel de I e als de 2de aansnijding (resp a en d) legelijkerliid verspanen Het doel van de 2de aansnijding is om eventuele onregelmatigheden in het gat Ie corrigeren en om te voorkomen. dat de anders aan de voorkant scherp uitlopende eerste aansnilding door stoten zou worden beschadigd

5. Geometrie van h e l snijgedeelle

S ! g Sp A D a d b V

= spaanhoek
= spaangroelhoek = spiraalhwk

= Ie aansnijhoek
-=

2e aansnijhoek I e lansnijdin9 = 2e aansnijding = maalgedeelte = vrijloophoek c = cilindrisch randvlak t = tandbreedte

Fig. 3 aanzicht volgens pijl (vergroot) t m

Spaanhoek S als regel O--2'. voor roestvrij staal 3'-5- en voor lichtmetaal S0-8Vrijloophoek V is alhankelilk van de diameter en de tandbreedte l aan de omtrek In het algemeen kan worden volstaan met een vrijloophoek van 5'-6" Bij kleine diameters dient men erop te letten. dat de achterzijde van de tand niet aanloopt aan te brengen (zie i n het gal In dil geval is men genoodzaakt een grotere vri~loophoek tabel 2) Houdt men echter in dn geval de vrijloophoek 5*-6. dan zal men een tweede vrtiloophoek moelen aanbrengen (zie figuur 8 en 9) Hoek V is op het maatgedeelte groter dan op de aansnijding. Tabel 2. Vrijloophoek Fig. 8 t

2. Materiaal
sneldraaistaal,
aangeduid

ma

HSS,

"9.4

doorsnede 1-1

Fig. 5 doorsnede

linden lopen aan

agramma-overzichl Kode HR MRC MRCO KR PGR DIN 206 212 208 311 9 Omschrijving Handruimers Machineruimers met cilindrische schacht Machineruimers met conische schacht Klinknagelgatruimers met conische schacht Pengatruimers 1 : 50 Diamelergebied Fig. 9

De meest voorkomende a a n s n i j d i n g e n z i j n i n f i g 6 e a 7 gegeven. l a n g e a a n s n i j d i n g wordt meestal b i j handruimers toegepast en

De

d i e n t om e e n goede g e l e i d i n g e n e e n r u s t i g e s n i j w e r k i n g t e v e r krijgen. De r u i m e r moet g e l i j k m a t i g g e d r a a i d worden, beneden g e r i c h t e k r a c h t , v o o r a l i n h e t begin, met e e n l i c h t e n a a r Kontroleer het o n r e g e l m a t i g v e r d r a a i e n o f n a a r beneden

d r u k k e n g e e f t t r i l l i n g met een g e r i b b e l d o p p e r v l a k . w e r k s t u k e n voeg voldoende s n i j o l i e toe.

de l o o d r e c h t e s t a n d v a n de r u i m e r t.o.v.

De V E R S T E L D A R E RUIMER k a n g e b r u i k t w o r d e n om v r i j w e l e l k e g e w e n s t e maat t e v e r k r i j g e n , o f k l e i n e r wordt. een "overmaatse" d i e v e r k r e g e n w o r d t d o o r de l o s s e s n i j m e s s e n

l a n g s e e n h e l l e n d v l a k t e v e r p l a a t s e n w a a r d o o r de d i a m e t e r g r o t e r Ze w o r d e n v a a k t o e g e p a s t b i j m o t o r e n r e v i s i e om pen t e kunnen monteren. Men d i e n t b i j deze r u i m e r s

u i t e r m a t e v o o r z i c h t i g t e w e r k t e gaan vanwege z ' n g e v o e l i g h e i d v o o r t r i l l e n v a n de l o s s e messen e n v a a k z a l e e n g e l e i d i n g g e b r u i k t m o e t e n w o r d e n wanneer m e e r d e r e g a t e n i n l i j n g e r u i m d moeten worden.

Handruimcr
met leibus

134

1- 76
T e g e n w o o r d i g w o r d t v a a k de t a p met o n d e r b r o k e n s n i j k a n t e n g e b r u i k t

d i e z o w e l a l s h a n d t a p a l s m a c h i n e t a p g e b r u i k t k a n w o r d e n e n waar
maar & & n t a p b i j n o d i g i s . en v o o r d o o r l o p e n d e gaten. Wanneer men m e t de h a n d g a a t t a p p e n , moet men e r e v e n a l s b i j Men noemt d e z e ook w e l t l s n e l t a p p e n t t . Deze t a p p e n z i j n t e v e r k r i j g e n met e e n a a n s n i j d i n g v o o r b l i n d e g a t e n

r u i m e n goed op l e t t e n d a t de t a p r e c h t komt t e s t a a n d o o r d i t met een b l o k h a a k t e k o n t r o l e r e n . doende s n i j o l i e t o e v o e g e n . i 3 o v e n d i e n moet men e e n a f e n t o e t e r u g g a a n d e b e w e g i n g maken om de s p a a n t e b r e k e n e n moet men v o l -

tapkruk

t a p verleng

Om t a p p e n v a n v e r s c h i l l e n d e g r o o t t e t e k u n n e n b e d i e n e n g e b r u i k t

men e e n v e r s t e l b a a r w r i n g i j z e r w a a r v a n e e n k l e m b l o k j e k a n bewegen. Wanneer men geen r u i m t e v o o r h e t w r i n g i j z e r h e e f t , e e n t a p k r u k met r a t e l . B o v e n d i e n b e s t a a n e r z.g. g e b r u i k t men lttapverlengerslt

om op m o e i l i j k b e r e i k b a r e p l a a t s e n t e komen, z o a l s i n de b u u r t v a n f l e n z e n o f b i j h e t N o p s n i j d e n M v a n e e n s c h r o e f d r a a d i n e e n n o g ged e e l t e l i j k g e m o n t e e r d e machine.

E e n onbekende s c h r o e f d r a a d k a n ged e t e r m i n e e r d w o r d e n a a n de h a n d v a n z ' n d i a m e t e r e n s p o e d o f aant a l gangen. H i e r v o o r g e b r u i k t men De t a n d j e s een schroefdraadmeter.

v a n de t o n g e n z i j n v o l g e n s h e t g e n o r m a l i s e e r d e p r o f i e l en moeten p r e c i e s i n de s c h r o e f d r a a d passen.
schroefdraadmeter

140

BUITENDRAAD
H e t m e t de h a n d s n i j d e n v a n b u i t e n d r a a d op e e n a s k a n op v e r -

s c h i l l e n d e manieren gebeuren: Snijkussens. Z i j n aangebracht i n een houder wat i n een s n i j raam g e p l a a t s t w o r d t e n kunnen i n radiale richting verplaatst worden z o d a t men de t a n d e n meer o f minder k a n l a t e n snijden.De o n d e r s t e t a n d j e s v a n h e t s n i jkussen z i j n wat weggeslepen z o d a t e e n g e l e i d e l i j k e aans n i j d i n g ontstaat.fig.

1r

1 .l41

Snijplaat. instelbaar,

Is u i t & & n g e h e e l
t e n z i j e r een

gemaakt e n i n de r e g e l n i e t g l e u f i n z i t * Moet i n een s n i j r a a m g e z e t w o r d e n om t e k u n n e n gebruiken, fig. 1. l 42

Verschillende snifplaten (a en b) en snifraam (c)

GAT

'

'

l
l

l
ten diameter wordt verkregen het tappen! na

spoe

Benamingen

a, A a , A, 8

B, 8,

d ,D d,, D, dz, D,,

e h ,H

topafplatting of -afronding kernatplatting of -afronding buitenmiddellijn van het basisprotiel kernmiddellijn van het basisprofiel flankmidJcllijn van het basisprofiel buitenmiddellijn kern,middellijn flankmiddellijn overlap hoogte van het scherpe profiel

Inschroeflengte aantal gangen per inch spoed afrondingsstraal steek draaddiepte draaddiepte basisprofiel pasdiepte topspleet kernspleet flankspleet profielhoek flankhook

144

S n i j m o e r e n worden i n d e r e g e l g e b r u i k t om ee.n s c h r o e f d r a a d op te zuiveren na een beschad i g i n g o f om hem s c h o o n t e maken b i j r o e s t v o r m i n g . rien k a n hem g e b r u i k e n d o o r e r e e n passende s l e u t e l op te zetten.

Ook b i j h e t s n i j d e n v a n b u i t e n c l r a a d m o e t men v o o r e e n
l'

SNIJ

z o e k r a n d je 1' z o r g e n om d e juiste

OER

e e r s t e aansnijding t e vergemakkelijken ( l e t op de plaat) ~ 3 o v e n d i e n m o e t men e r v o o r zorgen d a t h e t snijraam r e c h t g e h o u d e n w o r d t om d e d r a a d z o recht mogelijk te krijgen. o e r voldoende s n ij o l i e toe! k a n t van d e s n i j m o e r o f s n i j -

ZOEK A N D

centeren
bewerkingsvolgorde

boren
bij

verzinken

tappen
146

tappen

1.5 BEVESTIGINGEN
I n de t e c h n i e k w o r d e n v e r s c h i l l e n d e w i j z e n v a n b e v e s t i g e n geb r u i k t om e e n k o m p l e e t p r o d u c t t e vormen o f e e n g e d e e l t e h i e r v a n . De methode v a n b e v e s t i g e n h a n g t i n h e t a l g e m e e n a f v a n de t o e p a s s i n g van h e t p r o d u c t , v o o r o n d e r h o u d enz. o f h e t g e d e m o n t e e r d moet k u n n e n worden

Er z i j n v i j f v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n om o n d e r d e l e n t e b e v e s t i g e n
o f t e verbinden.

Mechanische v e r b i n d i n g Zachtsolderen Hardsolderen Lassen Lijmen

Mechanische v e r b i n d i n g s a r t i k e l e n worden z e e r algemeen t o e g e p a s t wanneer o n d e r d e l e n g e d e m o n t e e r d m o e t e n k u n n e n worden, r e p a r a t i e o f vervanging. LIITNEEMBARE VERBINDING. k u n n e n nemen. L a s s e n e n l i j m e n vormen de NIET-UITNEEMRARE VERBINDINGEN, digen. die n i e t g e d e m o n t e e r d k u n n e n worden z o n d e r de o n d e r d e l e n t e beschal l o e w e l s o l d e r e n beschouwd w o r d t a l s e e n p e r m a n e n t e v e r b i n d i n g k a n h e t u i t e l k a a r g e h a a l d w o r d e n d o o r de o n d e r d e l e n t e verhitten. v o o r b.v.

Deze methode s t a a t b e k e n d a l s e e n Een u i t z o n d e r i n g vormen de k l i n k n a g e l s ,

w e l k e v e r n i e t i g d m o e t e n worden om de v e r b i n d i n g

uit e l k a a r t e

schroeven en

bouten

147

1- 82
MECHANISCHE VERBINDINGEN

E r h a n g t v e e l a f v a n de j u i s t e k e u z e v a n h e t b e v e s t i g i n g s m i d d e l
v o o r de j u i s t e t o e p a s s i n g . Een s l e c h t g e k o z e n s c h r o e f o f b o u t het z a l de v e i l i g h e i d e n j u i s t e w e r k i n g z e e r s l e c h t b e i n v l o e d e n , z a l de m o n t a g e k o s t e n v e r h o g e n e n r e s u l t e e r t i n e e n i n f e r i e u r product. E r z i j n d a n ook z e e r v e e l v e r s c h i l l e n d e b e v e s t i g i n g s a r t i k e l e n
t e v e r k r i j g e n w a a r b i j vaak meerdere t y p e n i n &&n w e r k s t u k o f

p r o d u c t g e b r u i k t worden.

I n h e t a l g e m e e n k e n t men e e n h o o f d g r o e p

d i e v a n s c h r o e f d r a a d v o o r z i e n i s e n '66n d i e n i e t v a n s c h r o e f d r a a d v o o r z i e n i s o f i n samenwerking hiermee g e b r u i k t wordt.

1 5.1 MET SCHROEFDRAAD

R e v e s t i g i n g s a r t i k e l e n d i e h i e r o n d e r v a l l e n g e b r u i k e n de w i g w e r k i n g v a n de s c h r o e f d r a a d om t e klemmen.

I n de r e g e l z a l de

s c h r o e f d r a a d t o t e e n l e n g t e v a n m i n i m a a l 1 - l $ k e e r de d i a m e t e r v a n de d r a a d i n h e , t o n d e r d e e l g e s c h r o e f d m o e t e n worden om de j u i s t e k i e m k r a c h t u i t t e kunnen oefenen.

BUUTEN.
k e n s p r e e k t v a n e e n s c h r o e f b o u t o f k o r t w e g b o u t a l s de s t e e l

v o o r z i e n i s van een k o p d i e met e e n v i e r k a n t o f z e s k a n t v o o r z i e n is. De h o o g t e v a n de k o p i s i n de r e g e l 0,7

d e n h i j w o r d t v a a k t e samen
Schroefbouten

met e e n moer g e b r u i k t .

kunnen v o o r z i e n z i j n van een g e d e e l t e o f met e e n g e h e l e l e n g t e v a n de s t e e l v o o r z i e n van schroefdraad.

1-83
SCHROEVEN. D i t z i j n b e v e s t i g i n g s a r t i k e l e n w a a r b i j de m o g e l i j k binnendan h e i d v o o r v a s t d r a a i e n v e r k r e g e n w o r d t d o o r een g l e u f , v i e r k a n t of z e s k a n t i n de kop. i s de s c h r o e f d r a a d g e s n e d e n i n m o e t worden.

W o r d t e r geen moer g e b r u i k t ,

661-1v a n

de d e l e n d i e v e r b o n d e n

INBUSBOUTEN,

z i j n b o u t e n met Ze z i j n

een kop d i e v o o r z i e n i s van een i n w e n d i g zeskant.

m e e s t a l van een b e t e r e k w a l i t e i t s t a a l gemaakt e n ze z i j n verkrijgbaar i n diverse u i t v o e r i n g e n . fig.1.149 MACHINESTELSCHROEF, Deze w o r d t i n h e t algemeen g e b r u i k t v o o r h e t b o r g e n van machineonderdelen. Ze z i j n v e r k r i j g b a a r i n verschillende uitvoeringen v a n de p u n t , w a a r b i j men e r op moet l e t t e n d a t sommige u i t v o e r i n g e n een o n d e r d e e l kunnen b e ~ c h a d i g e n . f i g ~ 1 . 1 5 0 TAPE INDEN. Worden g e b r u i k t

op p l a a t s e n waar e e n h e r h a a l d e l i j k u i t d r a a i e n van een schroefbout, oorzaken. moet. B.v. s l i j t a g e zou v e r i n een c i l i n d e r

waar een c i l i n d e r d e k s e l op H e t i s e c o n o m i s c h e r om v a n t i j d t o t t i j d de moeren t e v e r n i e u w e n dan een nieuwe c i l i n d e r t e moeten monteren. De t a p e i n d e n w o r d e n met h e t k o r t e einde i n h e t werkstuk vastgezet. fig.1.151

De i n g e s c h r o e f d e l e n g t e

is b i j

s t a a l o n g e v e e r 1D e n b i j
g i e t i j z e r o n g e v e e r 1,5D

151-

Z E L F TAPPFRS
Voor s n e l assemblayewerk w a a r b i j h e t o n d e r d e e l ook a a n t r i l l i n g o n d e r h e v i g is.

Ze z i j n s p e c i a a l g e h a r d e n
p r o d u c e r e n hun e i g e n s c h r o e f draad a l s ze ergens inged r a a i d worden.

Er z i j n v e r -

s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n o.a. : schroefdraad

vormend(^)

s c h r o e f d r a a d s n i j d e n d ( b) c o m b i n a t i e b o o r e n tap.(c,d) kan d e kop verz i j n u i t g e u o e r d met g l e u f , zeskant enz. c i l i n d r i s c h of zeskantig

Rovendien zonken, kruiskop,

MOF PF N

De g e w o n e s t a n d a a r d m o e r h e e f t e e n h o o g t e van 0,8 d. en is meestal zeskant u i t gevoerd.

Ze w o r d e n t e s a m e n
tap-

m et schroefbouten,

einden of schroeven gebruikt. R u i t e n d e gewone s t a n d a a r d z e s k a n t moer komt h i j i n z e e r veel uiteenlopende uitv o e r i n g e n voor. Vleugelmoer ( a ) , a l s iets vaak m e t d e hand l o s g e maakt moet worden. Dopmoer ( b ) , voor een f r a a i e a f werking zonder

scherpe randen. Plaatmoer ( c ) of lasmoer, om v o l d o e n d e s t e v i g h e i d t e geven b i j d u n materiaal. ook i n b l i n d e u i t v o e r i n g .

moeren

153

Slagmoer ( d ) een s c h r o e f .

van z a c h t m a t e r i a a l wat u i t z e t b i j i n d r a a i e n van

Verenstaalmoer, Rondmoer, R i n g o f oogmoer

vaak g e b r u i k t b i j dun plaatwerk.(e)

w o r d t vaak i n de machinebouw g e b r u i k t .

(P)

(g),

wordt a l s h i j s o o g gebruikt.

E r z i j n een zeer g r o o t a a n t a l s p e c i a l e u i t v o e r i n g e n m o g e l i j k d i e e l k voor hun e i g e n s p e c i a l e t o e p a s s i n g ontworpen z i j n . SLUITRINGEN. Deze w o r d e n g e b r u i k t om de a a n z e t k r a c h t o v e r e e n b i j ovale gaten o f i e t s g r o t e r e gaten Ze

g r o t e r gebied t e spreiden,

e n om de o p p e r v l a k t e v a n h e t o n d e r d e e l n i e t t e b e s c h a d i g e n . komen i n z e e r v e e l u i t v o e r i n g e n e n m a t e r i a l e n v o o r . BORGRINGEN.

Worden g e b r u i k t om t e v o o r k o m e n d a t e e n b o u t o f moer ze p r o b e r e n d u s h e t l o s r a k e n t e v e r -

door t r i l l i n g z a l loswerken, hinderen.

De w e r k i n g b e r u s t op h e t i n d r i n g e n v a n t a n d j e s i n h e t

w e r k s t u k e n de b o u t k o p o f moer w a a r d o o r e e n b e s c h a d i g i n g o n t s t a a t ,

borgringen

154

De GESPLETEN BORGRING ( A )

w o r d t algemeen t o e g e p a s t ,

t e r w i j l de

TANDVEERRINGEN z o w e l i n p l a t t e a l s gebogen u i t v o e r i n g e n voorkomen. H e t i s a a n t e b e v e l e n e e n b o r g r i n g n a demontage t e v e r n i e u w e n . E r z i j n o o k b o u t e n e n moeren i n de h a n d e l d i e v o o r z i e n z i j n v a n e e n g e r i b b e l d o p p e r v l a k w a t de f u n c t i e v a n e e n b o r g r i n g o v e r neemt.

ZEI-~flODGEMl1F RDIJTFN e n SCHROEVEN worden u i t oogpunt van kosten b e s p a r i n g s t e e d s meer g e b r u i k t . Ze z i j n v e r k r i j g b a a r m e t n y l o n o f chemische componenten. D e z e mogen n o o i t meer g e b r u i k t w o r d e n a l s ze g e d e m o n t e e r d

(a)

(b) 155

m o r d e n o m d a t d e b o r g e n d e w e r k i n g d a n weggenomen i s .

P[IPGMOrRriM.

De e e r i v o u d i c j s t e m a n i e r om e e n moer t e b o r g e n i s d o o r

een contramoer t e g e b r u i k e n d i e vaak dunner i s dan de normale monr v a n 0,U voorkomen. d. Men w i l h i e r m e e h e t l o s d r a a i e n v a n e e n moer

Men m o e t h e t s t e e d s t o e p a s s e n a l s h e t om e e n o f a n d e r e

r e d e n n i e t m o g e l i j k i s om e e n b o u t o f moer z w a a r a a n t e h a l e n ; b.v. wegens v e r v o r m i n g v a n d e i n g e k l e m d e d e l e n .

Nylon

S3\

borgmoeren

F e n PALMnER w o r d t g e b r u i k t a l s e e n c o n t r a m o e r t e v e e l g e w i c h t y n e f t o f t e v e e l r u i m t e inneemt. t u s s e n de s c h r o e f d r a a d z i t t e n . De l i p p e n e r v a n g a a n k l e m m e n d

[)e NYLrCMOCR h e e f t a a n d e b o v e n k a n t e e n k u n s t s t o f r i n g d i e d o o r de s c h r o e f d r a a d i n e l k a a r g e d r u k t w o r d t . R i j d e KROOIVRDER z o r g t e e n s p l i t p e n v o o r d e b o r g i n g . ! l e t LTPDDRGPL.AATJF komen. w o r d t o o k g e b r u i k t om h e t l o s d r a a i e n t e v o o r -

Toepassing van scharnierbout met vleugelmoer

157

Toepassing van splitpen b i j verschillende moeruitvoeringen a gewone zeskantmoer en doorboorde boutsteel; b kroonmoer en doorboorde boutsteel

158

Toepassing enkele veerring

Vlakke tandveerring met open buitenvertanding

Zelfborgende moer

\-druk op de
draad flanken

Toepassing vlakke tandveerring met open buitenvertanding

Vlakke tandveerring met open binnenvertanding

De borgende werking van de nyloi ring i n de zelfborgende moer

159

1'-8 8
De AEROTIGHTMUER ( d ) h e e f t e e n zaagsnede t e r w i j l h e t b o v e n s t e d e e l i e t s d o o r g e z e t i s w a a r d o o r d i t g e d e e l t e t e g e n de s c h r o e f d r a a d f l a n k a a n d r u k t wanneer h i j op e e n s c h r o e f d r a a d g e d r a a i d w o r d t . e n wat b i j h e t v a s t z e t t e n - gedwongen w o r d t z l n o r i g i n e l e s t a n d weer i n t e nemen. T e g e n w o o r d i g m a a k t men o o k vaak g e b r u i k v a n b o u t e n o f moeren met e e n b l o k k e r e n d g e t a n d v l a k wat b i j de f a b r i k a g e aangebracht i s . wordt, fig. Het i s echter b i j z o n d e r g e v o e l i g v o o r de s o o r t m a t e r i a a l waarop g e b o r g d De INGE-

DRUKTE ( f ) MOER h e e f t e e n b o v e n s t e g e d e e l t e w a t o v a a l g e d r u k t i s

1.60.

LOCTITE i s een chemisch p r o d u c t wat g e b r u i k t w o r d t

v o o r o.a. borgen van bouten, moeren, t a p e i n d e n enz. H e t z i j n z.g. " a n a e r o b e W p r o d u c t e n d i e i n dunne

l a g e n v e r h a r d e n wanneer ze n i e t meer i n c o n t a c t met z u u r s t o f komen.

HELI-COIL

i s e e n s c h r o e f l i j n v o r m i g gewonden C r - N i - s t a a l d r a a d . H i j Wanneer e r i n

w o r d t g e b r u i k t i n s c h r o e f g a t e n waar e e n b o u t o f s c h r o e f vaak i n en u i t g e d r a a i d wordt. c o i l gezet i s ,

h e t vaak z a c h t e r e m a t e r i a a l een h e l i zal het niet uitslijten. t i e t w o r d t ook t o e g e p a s t a l s r e p a r a t i e m i d d e l om e e n k o s t b a a r o n d e r d e e l met v e r s l e t e n s c h r o e f g a t e n weer i n o r d e LET UP! V o l g -t e brengen. n a u w k e u r i g de f a b r i e k s -

v o o r s c h r i f t e n op e n g e b r u i k a l l e e n de j u i s t e m a t e n b o o r e n t a p z o a l s i n de h a n d l e i d i n g aangegeven i s . b r e k e n v a n de h e l i - c o i l . Gebruik h e t j u i s t e hulpmiddel b i j h e t indraaien en

162

1.5.2 ZONDER SCHROEFDRAAD

KLINKEN i s e e n m a n i e r v a n v e r b i n d e n w e l k e e e n v o u d i g e n g o e d k o o p is. Het wordt g e b r u i k t voor een n i e t uitneembare v e r b i n d i n g d i e nog i e t s f l e x i b e l kan z i j n en geschiedt t o t een s t e e l d i k t e van

6 mm i n k o u d e t o e s t a n d .
Ze z i j n v e r k r i j g b a a r i n zeer v e e l verschillende u i t v o e r i n g e n en materialen. MASSIEVE k l i n k n a g e l s z i j n sterk, maar v r a g e n e e n van-

a a n z i e n l i j k e k r a c h t om d e s l u i t k o p t e vormen, d a a r d a t z e v a n a f de 8mm d i a m e t e r v e r h i t moeten worden. Voor l i c h t e r werk

w o r d t o o k w e l d e HOLLE klinknagel gebruikt die b ij h e t vormen v a n de s l u i t kop a a n z i e n d l i j k minder k r a c h t vraagt. De h o l l e k l i n k n a g e l w o r d t v a a k v o o r b r o s m a t e r i a a l g e b r u i k t zoals remvoering en koppelingplaat. De ZELFBORENDE k l i n k n a g e l w o r d t z o n d e r v o o r b o r e n i n h e t m a t e r i a a l g e s l a g e n w a a r b i j de s t e e l n a a r b u i t e n w i j k t e n z i c h v a s t k l e m t . De BLINDKLINKNAGEL o f POPNAGEL h e e f t h e t grote voordeel d a t h i j v a n a f 6 6 n k a n t bevest i g d en geklonken kan worden. Ze z i j n i n d i v e r s e a fmetingen en materialen verkrijgbaar en bestaan u i t een n a g e l b u s e n s t i f t met inkeping.

( b) klinknagel

(C)

(d)

163

1- 90
Oe s t i f t w o r d t runt o e n s p e c i a l e p o p n a g e l t a n g t e r u g g e t r o k k e n w a a r d o o r d e n a g e l b u s g e s t u i k t w o r d t e n d e s t i f t z a l d o o r de opz e t t e li j k aangebrachte i n k e p i n g afbreken. k ri jgbnar i n watordichbo u i t v o e r i n g . i7Uf?GPENMrM w o r d e n g e b r u i k t waar m a c h i n e o n d e r d e l e n n a u w k e u ~ i g g e p o s i t i o n e e r d moeten z i j n e n b l i j v e n . a f m e t i n g e n e n vormen z o a l s r e c h t , SPANHULS, taps, Ze w o r d e n i n n a u w k e u r i g m a s s i e f e n h o l z o a l s de op maat geruimde g a t e n gemonteerd en z i j n v e r k r i j g b a a r i s d i v e r s e Ze z i j n b o v e n d i e n v e r -

g e h a r d e n a l s z a c h t e r e KERFPEN d i e z o w e l i n r e c h t e a l s

tapse u i t v o e r i n g t e v e r k r i j g e n i s .

f1e ePLTTPEr4 w o r d t i n e e n q a t g e m o n t e e r d w a t d w a r s i n e e n a s geb o o r d i s o n voorkomt h e t s l i p p e n o f 1os.draaien van onderdelen.

'Jf:rGr~?rZIMHFN z i j n v o o r z o w e l i n w e n d i g e a l s u i t w e n d i g e t o e p a s s i n g
t e verkrijgen.
7e k u n n e n e e n o n d e r d e e l n i e t v a s t z e t t e n ,

maar w e l

voorkomen d a t h e t z i c h i n a x i a l e r i c h t i n g v e r p l a a t s t .

Ze w o r d e n De

o o k w e l z e k e r i n g s r i n g e n m e t i n - o f u i t w e n d i g e l i p p e n genoemd e n m o e t e n m e t s p e c i a l e t a n g e n g e m o n t e e r d o f g e d e m o n t e e r d worden. maat van deze r i n g e n w o r d t aangegeven met de d i a m e t e r van r e s p . g a t e n a s t e r w i j l do d i k t e v a n e e n r i n g b i j e e n z e k e r e d i a m e t e r standaard i s .

inwendig

1 6'6

1- 91
SPIEEN. Een s p i e i s e e n s t u k j e m e t a a l w a t g e d e e l t e l i j k i n g e b e d i s i n e e n a s e n g e d e e l t e l i j k i n e e n n a a f om v e r d r a a i i n g i n r a d i a l e r i c h t i n g t e voorkomen. Ze komen i n v e r s c h i l l e n d e u i t v o e r i n g e n v o o r e n

worden h o o f d z a k e l i j k n a a r w i j z e van b e l a s t e n t o e g e p a s t w a a r b i j ze v o o r de h e l f t i n de a s e n v o o r de h e l f t i n e e n n a a f v a l l e n .

Aan de RECHTE LANGSSPIE ( A ) De KOPSPIE ( B )

worden geen s p e c i a l e e i s e n g e s t e l d ,

k l e m m i n g z a l h o o f d z a k e l i j k aan de z i j k a n t ' g e s c h i e d e n . w o r d t t u s s e n de a s e n de n a a f g e s l a g e n e n z a l D o o r deze i n k l e m m i n g k a n h i j z o w e l i n r a d i a l e

d e z e t e g e n e l k a a r p e r s e n w a a r d o o r e e n w r i n g e n d moment o v e r g e b r a c h t k a n worden. a l s a x i a l e r i c h t i n g n i e t verschuiven. De VLAKKE INLEGSPIE ( C ) k a n t e l e n geborgd. z i t o p g e s l o t e n i n de as. Wanneer h e t

o n d e r d e e l v e r s c h u i f b a a r moet z i j n op de as,

wordt h i j tegen

De SCHIJFSPIE ( D )

v e r z w a k t de a s e r g v e e l e n w o r d t a l l e e n ge-

b r u i k t om z e e r k l e i n e w r i n g e n d e momenten o v e r t e b r e n g e n . TANGENTIAALSPIEEN g e v e n e e n z e e r v a s t e v e r b i n d i n g . b e s t a a t u i t t a p s e spie'n tegen e l k a a r i n geslagen z i j n . De v e r b i n d i n g

d i e a a n de b u i t e n d i a m e t e r v a n a s e n gaf H i e r d o o r z i j n a s e n n a a f aan de

o m t r e k voorgespannen waardoor ook een s t o t e n d e b e l a s t i n g i n b e i d e r i c h t i n g e n opgenomen k a n worden.

DWARSSPIEEN w o r d e n v a a k t o e g e p a s t b i j de v e r b i n d i n g v a n s t a n g e i n d e n a a n a s s e n z o a l s b.v. b r u i k t worden, b i j een t r a p a s van een f i e t s . Als spie v e r b i n d i n g k u n n e n i n d i t v e r b a n d ook k e r f p e n n e n e n s p a n h u l z e n get e r w i j l e e n k e r f p e n ook g e b r u i k t k a n w o r d e n i n

a x i a l e r i c h t i n g op h e t s c h e i d i n g s v l a k v a n a s e n n a a f .

4 = s p i e g l e u f met i n l e g s p i e
3

= s p i e g l e u f met k o p s p i e

= i n l e g s p i e met b o r g i n g 3 = d r i j f s p i e ' n met e n zonder kop = tangentiaalspie'n = kerfpen L = spanhulsbevestiging H = conische klemringen I = spie- as

MONTAGE e n DEMONTAGE v a n WENTELLAGERS. V o o r de montage k u n n e n de l a g e r t y p e n h e t b e s t e i n g e d e e l d w o r d e n i n d r i e hoofdgroepen.

- N i e t uitneembare lagers. - L a g e r s d i e i n t w e e o f meer d e l e n u i t e e n v a l l e n . - L a g e r s w a a r v a n de b u i t e n r i n g s c h e e f g e z e t k a n w o r d e n

binnenring. E r b e s t a a n een g r o o t a a n t a l u i t v o e r i n g e n v a n l a g e r s , passing a l s losse passing, k l e m b u s k a n voorkomen.

t.o.v.

de

w a a r b i j de een

v a s t e p a s s i n g o f k l e m m i n g d.m.v.

V o o r men t o t montage o f demontage o v e r g a a t i s h e t v e r s t a n d i g om z i c h zo goed m o g e l i j k op de h o o g t e t e s t e l l e n v a n de montage/ demontage v o l g o r d e e n m o e t e n g e r e e d s c h a p e n h u l p s t u k k e n op maatv o e r i n g g e c o n t r o l e e r d worden. t e houden. E e n montage b u s z a l op e e n v o u d i g e w i j z e z e l f gemaakt k u n n e n worden. Een p o e l i e t r e k k e r w o r d t algemeen t o e g e p a s t e n t e g e n w o o r d i g w o r d t ook s t e e d s vaker h e t h y d r a u l i s c h e gereedschap g e b r u i k t . A l s een k o g e l l a g e r warm gemaakt moet worden, moet d i t a l t i j d i n o l i e g e b e u r e n e n moet h e t l a g e r v r i j v a n de bodem l i g g e n . T r a c h t de o m g e v i n g zo s c h o o n m o g e l i j k

H e t p a s s i n g s t e l s e l i s e e n s t e l s e l v a n m a a t g e v i n g d a t de m o g e l i j k h e i d b i e d t s e r i e s van werkstukken, b e s t e m d om i n e l k a a r t e passen,

z o d a n i g t e v e r v a a r d i g e n d a t de u i t w i s s e l b a a r h e i d v a n e l k d e e l steeds verzekerd i s . A l s men v r o e g e r e e n a s f a b r i c e e r d e d i e i n e e n g a t m o e s t passen, p a s t e men de d i k t e v a n de as aan aan h e t r e e d s v e r v a a r d i g d e g a t . Men bekommerde z i c h meer om de J u i s t e maat v a n de as e n h e t g a t . n i e t meer m o g e l i j k , p a s s i n g d a n om de w e r k e l i j k e D o o r de h u i d i q e m a s s a p r o d u c t i e i s d i t moet h e t dan

a l s men e e n n i e u w o n d e r d e e l b e s t e l t ,

n a o n t u a n q s t ook passen. a f w i j k i n g m o e t e n werken.

I n de p r a k t i j k i s h e t p r a k t i s c h onmogemen z a l d u s met e e n t o e g e s t a n e

l i j k om e e n maat p r e c i e s t e maken,

N o m i n a l e maat = maat i n h e l e mm waarmee men de maat benoemd. l i f e r k e l i j k e maat = maat d i e d o o r h e t m e e t g e r e e d s c h a p b e p a a l d w o r d t . S p e l i n g = v e r s c h i l t u s s e n asmaat e n g a t m a a t . G r o o t s t e g r e n s m a a t = g r o o t s t e maat w e l k e n o g g o e d k e u r g e e f t . grensmaat

- Kleinste

k l e i n s t e maat w e l k e nog goedkeur g e e f t .

Ue t o e g e s t a n e a f w i j k i n g e n z i j n g e g e v e n i n t a b e l l e n w e l k e deze

a f u i j k i n g i n m i k s o n s g e v e n = l l 6l i i e t e r Kenletter =

= gat K l e i n e l e t t e r = as

Kengetal = k w a l i t e i t (toegestane afwijking)

i J o o r de t o e g e s t a n e a f w i j k i n g t e k o m b i n e r e n k a n men komen t o t e e n losse speling, past a l t i j d . overgangspeling en vaste speling. Een l o s s e s p e l i n g

L e n o v e r g a n g s p e l i n g k a n i n de ene s i t u a t i e l o s z i j n ook a l z i j n b e i d e w e r k s t u k k e n

e n i n de a n d e r e s i t u a t i e klemmen; b i j krimpen gebruikt.

q o e d g e k e u r d ! Een v a s t e s p e l i n g z a l a l t i j d klemmen e n w o r d t o.a.

PERSLUCHTTECHNIEK P e r s l u c h t a p p a r a t u u r e n gereedschap wordt aan boord v r i j algemeen toegepast. Een a a n s l u i t i n g v o o r p e r s l u c h t i s p r a k t i s c h o v e r a l t e v i n d e n e n d e l u c h t i s a l t i j d v o o r r a d i g . De m e e s t t o e g e p a s t e gereedschappen aan boord z i j n moeraanzetters e n gereedschappen d i e b i j o n t r o e s t - e n s c h i l d e r w e r k z a a m h e d e n g e b r u i k t worden. A l s a a n d r i j v i n g wordt meestal e e n r a d i a l e zuigermotor of een l a m e l l e n motor g e b r u i k t .

De z u i g e r m o t o r z a l g e b r u i k t worden b i j

g r o t e r e k r a c h t e n , de l a m e l l e n m o t o r b i j hoge t o e r e n t a l l e n *

zuigermotor

172

Het o n d e r h o u d v a n h e t p e r s l u c h t g e r e e d s c h a p l a a t a a n b o o r d v a a k t e
wensen o v e r , waardoor h e t s l e c h t g a a t f u n c t i o n e r e n e n v a a k o n n o d i g e o n k o s t e n g e m a a k t worden. V e e l p r o b l e m e n k u n n e n voorkomen worden d o o r g e b r u i k t e maken v a n e e n v e r z o r g i n g s e e n h e i d w e l k e b e s t a a t u i t een f i l t e r , reduceer en olienevelaar.

I s e r g e e n o l i e n e v e l a a r be-

s c h i k b a a r , o l i e h e t gereedschap dan e n i g e k e r e n per dag op d e a a n g e g e v e n p l a a t s e n met d o o r d e f a b r i k a n t a a n b e v o l e n o l i e s o o r t e n !

lamellenmotor

172

ENGELSE BENAMINGEN: Algemeen. A aanslag - ledge aansnijding - lead afkeur - rejection afleesfout - reading fault aftekenen - marking out/ layout aftekeninkt - lay-out fluid afvalbak - scrab pin askaliber - snap gauge B bankhamer - engineershammer bankschroef - vice beitel - chisel bekkaliber - snap gauge beschermkappen - protecting hood bevestigingsmiddelenfasteners bewerken - working bezem - broom binnenschroefdraad - inside thread binnenschroefmaat - inside micrometer blikschaar - blade snips blindklinknagel - blind rivet blokhaak - engineers square bolkophamer - ball-pen hamer boren - dril1 chuck borgmoer - locking nut borgmoer - locking nut borgring - locking washer bout bolt bramen - burrs brand - fire brandblusser - extinguisher buitenschroefdraad - outside thread

F flexibel

flexible

G gastap - BSP tap gelijkheid - equal toxic giftig gradenboog - protractor head gereedschap - tools gereedschapsmachine - machine tooi gevaarlijke situatiedangerous situation griptang -grippliers

H haakse schroevendraaieroffset screwdrive hamer - hammer hamersteel -hickory handle handgereedschap - hand tools handschroef - hand screw handvat - handle handzaag - hacksaw hardsolderen - brazing heli-coil - helicoil hoekmeter vernier bevel protractor hoekplaat - angle plate hoogteschuifmaat - vernier high gauge I inbusbout - socket screw inbussleutel - socket screw wrench inlegspie - sunk key

centerboor - centre dril1 centerpunt - centre punch container - container

D dampen - fumes diepteschuifmaat - vernier dept gauge dopsleutel - socket spanner dopmoer - dome nut draadsnijden - thread cutting dwarsspie - wedge cotter
E eindmaat - gaugeblock ev&jdig-prallarallel

K kaliber - gauge kerfpen - notchet pin klinknagel - rivet kniptang - cutting pliers koelolie - cooling fluid kopspie - gibhead key koudbeitel - flat cold chisel krasblok - surface gauge krasmaat - hermaphrodite calipers kraspen - drawing point krompasser - outside caliper kroonmoer - castle nut kunststoffen - plastics kwast - brush
L langsspie - key lasschild - welding shield lassen - welding

lekkage - leakage lijmen - adhesive bonding lijnpasser - hermaphrodite caliper loctite - loctite logische volgorde logic sequence
M

chisel pijpentang - pipe wrench pijpklem clamp block pijpsleutel - pipe wrench poetslappen - cleaning rags

maatlat rule maatregelen - measure maatvoering machine - machinelengine machinestelschroef - socket screw materiaal - material mechanische techniekmechanics mechanische verbindingmechanica fastener meetgereedschap - measuring tooi meetklok dia1 indicator meetstift - measuring pin meetgevoel - feeling metrisch metrical micrometer - micrometer millimeter - millimetre moer - nut momentsleutel - torque wrench

R radiusmal - radius gauge referentievlak - datum rei - rule ringsleutel -box wrench rits beitel - cross-cut cold chisel rondbuigtang - round nose pliers rondmoer - circular nut ruimer - reamer

N nonius - vernier scale noodstop emergency stop nooduitgang - emergency exit nulspanningsautomaat - no current switch nylocmoer - niloc nut

olie - oil oogmoer - eye nut onderlegplaat - parallel onrondheid oppervlak - surface opslag - storage

P palmoer - ratchet nut parallel blokken - parallels parallel klem - toolmakers clamp passer - divider pen kaliber - plug gauge persoonlijke beschermingpersonal protection plastic hamer - soft-facd hammer platbektang - pair of pliers platte beitel - flat cold

samengeperste lucht compressed air schaal scale scraper schraapstaal schroef - screw schroefdraadmal - screw pitch gauge schroefmaat - micrometer schroevendraaier screw driver schijfspie - woodruffkey schroefbout - bolt schroot - scrab schuifmaat - vernier caliper seegerring seegerringl etaining ring seegerringtang - seegerrint pliers sleutel - wrench sleutelvijl - needle file slingeren - oscilation sluitringen - standard washer snijgereedschap - cutting tools snijkussens - chaser die snijmoer - die nut snijolie - cutting fluid snijplaat - die snijplaathouder - die stock spaangroef - flute spanen - chips spanhuls - springtension pin spangereedschap - holding device speermaat - mausuring pin spie - key splitpen - cotter pin standaard - standard statief - stand steekpasser - divider steeksleutel - open-end wrench

steel - handle stof - dust stoffer - duster stokpasser - trammel stiftsleutel

vleugelmoer - wing nut voelermaat - feeler gauge voetpasser - inside caliper voorschriften - rules vulstuk - parallel

T tang - pliers tap - tap tapeind - stud tapkruk - chuck tap wrench taster - tracer

uitneembaar - dismonntable uitwisselbaar - interchangeable

waterpomptang - adjustabeljoint pliers werkhouding - working posture werkplaats - workshop werkstuk - workpiece werktuigbouwkunde - mechanica1 engineering winkelhaak - square wondjes - injuries wringijzer - tap wrench

v
V-blok- vee block glasses ventilatie - ventilation verantwoordelijkhedenresponsabilities verstekhaak - mitre square verstelbare sleutel - adjustable wrench verwerken - process - countersunk verzinkboor cutter vijlen - files vlakplaat - surface plate vloer - floor

IJ ijken

calibration

zaagblad - hacksaw blade zachtsolderen - soft soldering zelfborgend - self-locking zelftappers - self tapping screw zoekrandje - searche edge?? zweihaak - bevel protractor zwenktaster - lever-type dia1 indicator zijsnijtang - side cutting pliers