HUMANIZAM & PREDRENESANSA - pred kraj srednjeg vijeka (13.-14.

) ovjek osjea potrebu povratka civilizacijskim dostignuima antikog doba, to se prvo oitovalo na Apeninskom poluotoku, koji je bio gospodarski i kulturno najrazvijeniji dio svijeta - na Ap. poluotoku iv tri najvea autora (na prijelazu iz SV u renesansu) : Dante Alighieri, Francesco Petrarca i Giovanni Boccaccio, oni jo krajem srednjeg vijeka djeluju kao autori novog vijeka - razdoblje humanizma i predrenesanse omeujemo godinom Danteovog roenja (1265.) i smru Boccaccia (1375.) - autori oivljavaju duh antikih vrijednosti / uzora, polako latinski zamjenjuju narodnim jezicima i okreu se ovjeku kao idealnoj temi HUMANIZAM RENESANSA - latinski jezik i povezanost s antikom knji. - knjievnost na narodnim jezicima - potraga za antikim rukopisima i - povezanost antike batine i kranstva prouavanje istih - preferiranje suvremenih aktualnih tema - oponaanje antikih vrsta i pjesnika PREDRENESANSA Dolce Stil Nuovo knjievni pravac u Italiji (13.), slian trubadurskoj lirici iz SV, ali ovdje je ena idealizirana zbog vanjske, ali i unutarnje ljepote FRANCESCO PETRARCA Kanconijer soneti - pjesnika zbirka od 366 pjesama, uglavnom soneta posveenih Lauri koja je bila njegova doivotna muza i neostvarena ljubav - slino kao Dante, svojim dijelom proslavlja voljenu enu => hrabriji od Dantea izjednauje ljubav prema eni s ljubavi prema Bogu - Petrarca je vremenski ovjek srednjeg vijeka, ali duhom pripada renesansi, on negira vanost Boga u srednjovjekovnom stilu te uzdie Lauru - njegova poezija nastala je na tradiciji Dolce stilo nuovo i trubadurske lirike, u svojim pjesmama tei formalnom savrenstvu (struktura) i vrhunskoj jezinoj obradi koja se ostvaruje prepoznatljivom metaforikom i jedinstvom zvukovnog i znaenjskog sloja u pjesmi - naglaeni individualizam ( u sreditu nije Laura, nego pjesnik sam) unutranji svijet prvog modernog ovjeka GIOVANNI BOCCACCIO Dekameron novele - zbirka novela koje su rasporeene u 10 poglavlja (dana) po 10 novela, a koje su uokvirene priom o kugi u Firenci 1348. g. Uokvirene novele znae da su povezane tom jednom temeljnom priom, okvirom - po sadraju Dekameron predstavlja znaajan odmak od poetike i svjetonazora srednjeg vijeka ; teme nisu alegorije koje upuuju na onaj ivot nego se radi o svjetovnim temama kojima je u sreditu pojedinac koji se nalazi usred neobinog dogaaja + moralna pouka - obiljeja novela : kratka prozna vrsta, aktualna, zanimljiva i svjetovna tema => GB : soan jezik, realistiki smisao za detalje te sklonost poruzi i ali

RENESANSA - zapoinje 1474. g. roenjem Ludovica Ariosta, te zavrava smru Shakespearea i Cervantesa 1616. g. - ovjek renesanse je obrazovan, pametan, lukav i snalaljiv te okrenut hedonizmu (svjetovnim uicima) - knjievnost renesanse popularizira likove iz niih drutvenih slojeva koji su superiorni likovima iz viih slojeva ( pametni sluga i glupav gospodar) - izumi i otkria : kompas, barut, tisak, Amerika ; ekonomija : robno novana privreda, trgovina i obrt ; drutvo : razvitak gradova i graanskog stalea ; znanost : promatranje i eksperiment ; nova slika svijeta : geo i helio sustav ; umjetnost : Leonardo da Vinci LUDOVICO ARIOSTO Bijesni Orlando ep - Ariosto koristi srednjovjekovnu temu, ali je obrauje na nov renesansni nain ; pokreta djela je ljubav, zbog nje vitez Orlando kri srednjovjekovna pravila, zbog voljene ene gubi glavu i ini zlodjela neprilina vitezu => LA razbija ustaljenost srednjovjekovne poetike i progovara kao ovjek renesanse - elementi antikog epa koji se javljaju : individualni sukobi pojedinaca, razgranatost tema (Eneida), digresije, retrospekcije FRANCOIS RABELAIS Gargantua i Pantagrual pustolovno satirini romani - Rabelais je sredinja linost francuske renesanse, kao mladi naputa samostan (Brlog grijeha i lijenosti) te se posveuje lijenikom pozivu ; dosta putuje, osobito Italijom i trajno se nadahnjuje antikim uzorom => zaljubljen u ivot i hedonizam - djelo je sainjeno od serije romana (5) koji izraavaju ideje pravde, dobrote i ovjenosti ; u sreditu su otac i sin divovi - prvi potpuni prijevod na hrvatski 2004. g. - FR vrhunski koristi odline motive to je izvrstan nain kritike ondanjeg drutva (Crkve) ; izruguje se srednjovjekovnom svjetonazoru tako da se smije i da potie druge da se smijeh -> zlim i pokvarenim kazuje istinu u lice MIGUEL DE CERVANTES Don Quijote prvi moderni roman - ovaj roman ismijava svijet vitetva is ve njegove ludosti i matarije ; poiva na likovima DQ i SP koji su meusobno suprotstavljeni, ali i isprepleteni, predstavljaju : ludost i razum, matu i stvarnost, ideale i sebinost, smionost i oprez, ipak ova dva lika su neraskidiva i nepotpuna jedan bez drugoga => njihova sloenost simbolizira ivot (yin yang) - Cervantes se u djelu ne pokazuje kao vrhunski erudit ( osoba koja puno zna) ; njegovo znanje proizlazi iz iskustva, a takvi su i njegovi likovi - ovo djelo je osobito jer stavlja lik u svoje sredite ( ta razliku od dogaaja) te ga nazivamo prvim modernim romanom - roman je renesansno djelo jer idealizira ovjeka koji se igra homo ludens, a stavlja po strani srednjovjekovnog ovjeka koji se moli homo orans