Pengurusan Pantai
http://www.water.gov.my Edited By: Fred Apat (mrfred85@gmail.com)
Kemas Kini Terakhir ( Selasa, 21 April 2009 )
1.0 Pengenalan
Menyedari kejadian hakisan pantai yang semakin meningkat dan
mengancam penduduk pinggir laut serta mengakibatkan kerugian
sepanjang garis pantai, Kerajaan telah menjalankan Kajian Hakisan
Pinggir Laut Kebangsaan dari bulan November 1984 hingga bulan
Januari 1986 dan hasil kajian ini menunjukkan bahawa daripada 4,809
kilometer garis pantai negara, kira-kira 29% atau 1,380 kilometer
mengalami hakisan. Untuk menangani masalah ini, Kerajaan telah
menubuhkan Pusat Kejuruteraan Pinggir Laut dalam Jabatan Pengairan
dan Saliran (JPS) pada tahun 1987 untuk melaksanakan rancangan
kawalan hakisan pinggir laut di seluruh negara.
Garis pinggir laut Malaysia adalah beraneka daripada teluk
berpemandangan indah yang diapit oleh tanjung tinggi berbatu
sehinggalah tanah pamah lumpur cetek yang menyempadani hutan
bakau. Di pantai timur Semenanjung Malaysia, hasil enapan yang tinggi
daripada luahan sungai dan persekitaran ombak yang lebih kuat
mewujudkan latar untuk garis pinggir laut teluk berpasir berbentuk
cangkuk. Sementara di pantai barat, iklim ombak Selat Melaka yang
sederhana membentuk pantai lumpur yang luas dan hutan pinggir laut
yang kaya dengan biodiversiti. Bentuk-bentuk yang serupa mencirikan
pantai-pantai di Sarawak dan Sabah
walaupun kawasan berpasir tertentu adalah sangat rata. Bahan-bahan
pantai termasuklah campuran pasir, kelodak, malah kulit
kerang dengan tompokan kerikil dan singkapan batuan di sana sini.
2.0 Aktiviti Pembaikan Muara Sungai
Terdapat lebih daripada 150 muara di Malaysia dan kebanyakannya
menghadapi masalah pengelodakan, yang mengurangkan kedalaman air
untuk lalu lintas perikanan dan memberi kesan negatif kepada
pembangunan industri perikanan. Kerajaan telah menjalankan Kajian
Muara Kebangsaan pada tahun 1994 dan hasil kajian menunjukkan 35
muara dihadapi pengelodakan yang kritikal. Pelan induk yang dibentuk
menyarankan supaya kerja pembaikan dijalankan dalam masa 10 tahun
dan melibatkan kos berjumlah RM 330 juta. Berdasarkan pelan induk,
program pembaikan muara sungai diluluskan di bawah Rancangan
Malaysia Ketujuh untuk melaksanakan pengorekan dan pembinaan
struktur pembaikan.
3.0 Aktiviti Pengurusan Zon Pinggir Laut
Kajian Hakisan Pinggir Laut Kebangsaan telah disiapkan pada
tahun 1986 dan dapatan kajian mendedahkan bahawa daripada
sejumlah 4,809 kilometer garis pantai negara, kira-kira 29% atau
1,380 kilometer mengalami masalah hakisan. IUntuk menangani
masalah ini, Kerajaan telah menubuhkan Pusat Teknikal Kejuruteraan
Pinggir Laut di dalam Jabatan Pengairan dan Saliran (JPS) pada tahun
1987 untuk melaksanakan rancangan kawalan hakisan pinggir laut bagi
seluruh negara. Rancangan ini melibatkan dua strategi, iaitu strategi
jangka panjang dan juga jangka pendek. Strategi jangka pendek
melibatkan pembinaan projek kawalan hakisan dan strategi jangka
panjang melibatkan penambahbaikan pengurusan zon pinggir laut dalam
cara yang bersepadu supaya kejadian hakisan pinggir laut tidak akan Senarai Kawasan Hakisan Pinggir Laut:
bertambah. Rancangan ini dibentuk untuk melaksanakan tindakan yang
akan diambil di bawah strategi-strategi ini.

Kajian Indeks Kerentanan Pinggir Laut Kebangsaan (dengan kenaikan

*a
aras laut)
ngka sedang dikemas kini

Indeks Kerentanan Pinggir Laut Kebangsaan (NCVI)

1.1 Punca Hakisan
Kajian Indeks Kerentanan Pinggir Laut Kebangsaan (National
Punca hakisan adalah semula jadi dan juga buatan manusia.
Coastal Vulnerability Index - NCVI) diperlukan untuk mengenal pasti
Dalam keadaan semula jadi pantai mengalami kitaran dan pemendapan
kawsan pinggir laut yang terdedah disebabkan oleh kesan kenaikan
tetapi dalam tempoh masa yang lama, pantai dianggap stabil jika
aras laut. Hasil kajian akan digunakan untuk menyediakan Indeks
kedudukan minnya kekal tidak berubah. Dalam kebanyakan kes, punca
Kerentanan Pinggir Laut dengan aras dedahan zon pinggir bagi
hakisan ialah aktiviti buatan orang yang mengakibatkan kesan langsung
mengelakkan pembangunan di kawasan ini. Pada masa yang sama ia akan
atau kesan sisa terhadap kawasan dekat pesisir dan pantai. Antara
menjadi asas untuk melaksanakan langkah-langkah perlindungan yang
punca-punca hakisan disenaraikan di bawah ini:
disebabkan oleh kenaikan aras laut. Indeks ini akan menyediakan
penunjuk tentang bagaimana rentannya garis pinggir laut kepada kesan
a) Punca hakisan – semula jadi
kenaikan aras laut yang mendadak. Kerentanan terhadap kesan ini
merangkumi faktor-faktor biogeofizikal, ekonomi, dan keinstitusian
a. Ribut utama semasa air pasang
dan sosiobudaya. Pembangunan NCVI yang menyeluruh akan
dijalankan secara berperingkat-peringkat. Fasa pertama kajian NCVI
b) Punca hakisan – buatan manusia
telah siap pada bulan Disember 2007. Ia meliputi dua (2) tapak rintis
yakni Tg. Piai, Johor di Selatan, dan Pulau Langkawi, Kedah di
a. Pelabuhan
utara.Berdasarkan rekod pasang surut 20 tahun di dua tapak rintis ini,
kadar kenaikan aras laut tempatan atau relatif di kedua-dua tapak ini
b. Marinas
boleh dianggap lebih kecil daripada kadar purata sejagat-rendah
sebanyak 2 – 3 mm/tahun (iaitu SLR di Tg. Piai = 0.2 – 1.3 mm/thn;
c. Jridge,
SLR di Langkawi = 0.5 – 1.0 mm/thn). Kenaikan aras banjir di kedua-
dua tapak untuk senario SLR tempatan tidaklah terlalu ketara tinggi.
d. Jambatan, etc

1.0 Hakisan Pinggir Laut

1.2 Langkah-langkah Tebatan Hakisan Pinggir Laut
Berdasarkan Kajian Hakisan Pinggir Laut Kebangsaan 1986,
a) Kejuruteraan Keras
garis pinggir laut Malaysia dikelaskan ke dalam tiga kategori hakisan
i. Lapis Lindung
dan ancaman terhadap kemudahan berasaskan pesisir yang sedia ada
ii. Benteng Hakisan
dengan nilai ekonomi besar ditakrifkan seperti berikut:
iii. Pemecah Ombak
iv. Blok Konkrit
Kategori 1: Garis pesisir yang pada masa ini berada dalam keadaan
v. Tembok Penahan
hakisan dan tempat kemudahan atau infrastruktur berasaskan pesisir
berada dalam bahaya keruntuhan atau kerosakan langsung.
b) Kejuruteraan Lembut
i. Penyuburan pantai
Kategori 2: Garis pesisir yang terhakis pada kadar di mana harta
ii. Penanaman semula bakau
benda awam dan tanah pertanian yang bernilai akan menjadi terancam
iii. Pemecah ombak geotekstil isian endapan
dalam tempoh 5 hingga 10 tahun melainkan tindakan pemulihan diambil;
iv. Modul Penyamaan Tekanan

Kategori 3: Garis pesisir yang belum dimajukan mengalami hakisan

2.0 Pelan Pengurusan Garis Pesisir Bersepadu (ISMP)
tetapi dengan tiada akibat atau kerugian ekonomi yang kecil jika
Program ISMP yang dijalankan oleh DID disesuaikan
dibiarkan.
mengikut prinsip ICZM untuk memberi perhatian kepada isu-isu utama
dan masalah yang dihadapi oleh garis pesisir kita. Ia merupakan
pendekatan bersepadu yang mengambil kira semua aktiviti bersektor
yang mempengaruhi kawasan pinggir laut dan memberikan
pertimbangan yang wajar kepada isu ekonomi, sosial, alam sekitar dan
ekologi. Matlamatnya adalah untuk membina alat pengurusan yang
mengharmonikan semua aktiviti di kawasan pinggir laut untuk
menyokong set objektif pengurusan yang lebih luas bagi kawasan
pesisir.
2.1 Objektif ISMP
1 Penilaian dan pemilihan strategi pengurusan pembangunan
pinggir laut supaya pembangunan di kawasan pinggir laut boleh
dilaksanakan dalam cara yang mampan.

2 Penilaian dan pemilihan opsyen pertahanan untuk garis

pinggir laut.

3 Perumusan Garis Panduan Khusus dan Dasar untuk

Aktiviti/Cadangan Pembangunan di kawasan pinggir laut.

2.2 Penentuan Had Kawasan Garis Pesisir

Salah satu keputusan penting dalam melaksanakan ISMP
adalah untuk menentukan had-had kawasan garis pesisir. Bidang
pengurusan harus merangkumi semua sumber pinggir laut yang
2.4 Status Hingga Kini
berkepentingan dan juga merangkumi semua proses pinggir laut. Had
Sehingga kini, JPS Malaysia telah menyiapkan ISMP untuk
mungkin berbeza mengikut tempat, tetapi sebagai panduan umum,
Pahang. Pahang telah melaksanakan ISMP dalam menguruskan zon
ekoran had arah ke darat dan arah laut yang berikut telah diterima
pinggir laut seperti:
pakai: -

1. Pembangunan dalam zon pinggir laut.

1 Had arah ke darat adalah kira-kira 1 kilometer dari garis
2. Skim tebatan hakisan pinggir laut berdasarkan cadangan ISMP.
pesisir (pada MHWS).

2 Had arah laut adalah kira-kira 3 kilometer sekiranya proses

pinggir laut memberikan kesan yang sedikit terhadap garis pesisir.

2.3 Pembahagian Garis Pesisir Ke Dalam Unit Pengurusan

Sepanjang garis pesisir, ciri-ciri fizikal, ciri-ciri pinggir laut

dan guna tanah amatlah berbeza-beza, menjadikannya agak sukar
untuk merumuskan garis panduan atau dasar yang bermakna. Untuk
mengatasi masalah ini garis pesisir disubbahagikan ke dalam unit-unit
kecil yang disebut unit pengurusan. Unit Pengurusan boleh ditakrifkan
sebagai suatu jarak garis pesisir dengan ciri-ciri koheren dari segi
proses pinggir laut semula jadi dan juga guna tanah. Satu ilustrasi unit
pengurusan adalah seperti yang ditunjukkan di bawah.