PRILL 2013 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 4 (244) Viti XX i botimit PRILL 2013 Çmimi 20 lekë

Tropari kryesor i së Dielës së Dafinave është i njëjti me

E DIELA E DAFINAVE atë të së Shtunës së Llazarit. Ai këndohet gjatë gjithë
shërbesave dhe në Meshën Hyjnore është përdorur si
antifoni i tretë, që pason vargje psalmorë të tjerë të
veçantë, të cilët këndohen si antifone liturgjike në vend
të atyre që këndohen normalisht. Tropari i dytë i festës,
si edhe shkurtorja dhe himne e vargje të tjera, vazhdojnë
të lavdërojnë manifestimin triumfal të Krishtit “gjashtë
ditë para Pashkës”, kur ai do e jepte vetveten në Darkën
dhe në Kryqin për jetën e botës.

Hiri i Shpirtit të Shenjtë na mblodhi sot; edhe

të gjithë e ngremë kryqin dhe themi: I bekuar
është ai që vjen në emrin e Zotit, hosana në më
të lartat! (Vargu i parë i Mbrëmësores).

U varrosëm me pagëzimin bashkë me ty, o

Krisht Perëndia ynë, u vlerësuam për jetën pa
vdekje me Ngjalljen tënde dhe të thërrasim me
lavdi: Hosana në më të lartat, i bekuar është ai
që vjen në emrin e Zotit! (Tropari i Dytë).

Në qiell si Mbret mbi fron, në dhenë si rob mbi

pulisht, na je shfaqur, o Krisht Perëndi, prano
lavdërimin e engjëjve dhe këngët e fëmijëve
që këndojnë: I bekuar është ai që vjen të shpë-
tojë Adamin! (Shkurtorja).

Në Mbrëmësoren e festës të së Dielës së Dafinave -

profecitë nga Dhiata e Vjetër rreth Mesias-Mbret dhe
Ungjilli i Mëngjesit tregon hyrjen e Krishtit në Jerusa-
lem. Përpara ose pas meshës bëhet bekimi i degëve të
gjelbra dhe pastaj ato iu shpërndahen besnikëve. Ata i
mbajnë ato në duar, si shenjë e lavdërimit të Jisuit si
Mbret e Shpëtimtar. Këto degë zakonisht janë palma
ose dafina. Në mungesë të tyre mund të përdoren degë
të tjera të gjelbra.

Kur populli mban nëpër duar degët dhe i këndon Zotit

“Hyrja e Krishtit në Jerusalem”, Joan Çetiri, 1812-1814, Berat, Muzeu “Onufri”
Festa e Hyrjes triumfale të Krishtit në Jerusalem, E Diela e Dafinave, është
një nga dymbëdhjetë festat e mëdha të Kishës. Shërbesat e kësaj të Diele pasojnë
direkt ato të së Shtunës së Llazarit. Kisha vazhdon të jetë e veshur me shkëlqimin
ngjallësor, e mbushur me himne që vazhdimisht përsërisin Hosana, blatuar Krishtit
si Mesia - Mbret, i Cili vjen në emrin e Perëndisë Atë, për shpëtimin e botës.
të Dielën e Dafinës, ata janë gjykuar së bashku me tur-
mën e Jerusalemit. Sepse ishin të njëjtët zëra që i thirrën
“Hosana” Krishtit dhe disa ditë më vonë thirrën për
Krishtin tek Pilati “Kryqëzoje”. Kështu, në liturgjinë
e Kishës jetët e njerëzve vazhdojnë të gjykohen kur ata
e përshëndesin Krishtin me “degët e fitores” dhe hynë
me Të në ditët e “pësimit të vullnetshëm”.

Të shprehim dashurinë “Cilin doni… Jisuin e Dashuria e të Kishat

për vëllezërit tanë quajtur Krisht Kryqëzuarit e Devollit
të panjohur apo Barabanë?!” Faqe 9-10
Faqe 2 Faqe 3-4 Faqe 7-8
2 NGJALLJA PRILL 2013

E Diela e Orthodhoksisë, 24 mars

Të shprehim dashurinë për vëllezërit tanë të panjohur

- Fjala e Kryepiskopit Anastas gjatë Liturgjisë Hyjnore -
për interesin e vet, por ajo merr
pjesë aktive në gëzimin dhe për-
gjegjësinë që ka për të transmetuar
Ungjillin e paqes në mbarë botën.
Një shprehje e kësaj përgje-
gjësie dhe ndihme reciproke për
njëri-tjetrin është pikërisht mble-
dhja e ndihmave për enori dhe
kisha më të varfra jo vetëm këtu
te ne, por edhe në Afrikë, Azi dhe
kontinente të tjera. Është rasti për
ta treguar këtë ndihmë reciproke
ë gjithë e dimë se sot festojmë me një mënyrë konkrete.
T të Dielën e Orthodhoksisë. 50 vitet e fundit në Kishën tonë
Kujtojmë madhështinë dhe rrezati- Orthodhokse është zgjuar përsëri
min e saj në gjithë botën gjatë kë- interesimi për të bërë hierapostu-
tyre shekujve. Një shprehje e bu- llim në vende të tjera. Pikërisht kjo
kur e këtij besimi orthodhoks është e diel i kushtohet edhe këtij detyri-
ndihma reciproke dhe dashuria për mi që kemi. Gjithçka që do mbli-
njëri-tjetrin. Një Kishë lokale nuk dhet sot nga të hollat që do jepen
mbyllet brenda “burgut” të saj, ku kur të dalë dhisku do të shkojë për
mendon në mënyrë egoiste vetëm një enori shumë më të varfër se
ne, e cila ndodhet në Afrikë. Për-
para 22 vjetësh, në fillimet tona, ne
ishim Kisha më e varfër ndër Ki-
shat e tjera. Por dashuria e shumë
njerëzve të panjohur dhe bujaria
e tyre na dha mundësinë që ta krye-
nim Liturgjinë jo në rrënojat e ki-
shave të vjetra e të shkatërruara,
por të ecnim me shpejtësi në këtë
zhvillim kaq të madh që ka Kisha.
Lavdërojmë Perëndinë për
dhuratat që na ka dhënë, por nuk
duhet të harrojmë faktin se Perë-
ndia përdori njerëz për të na ndih-
muar. Dhe jo të mëdhenjtë e të
fuqishmit, por njerëz të thjeshtë,
të dashur, që e ndienin brenda tyre
varfërinë tonë.
Ndaj dua t’iu lutem të gjithëve,
që të jemi sot edhe më bujarë në
dhuratën që kemi për të ofruar.
Nuk ka shumë rëndësi sasia që ke-
mi për të grumbulluar. Janë pikë-
risht ato “dy monedhat e vogla të
vejushës” që kanë rëndësi. Ato
bekon Perëndia!
Ndaj dua përsëri t’ju lutem, që
të lavdërojmë Perëndinë që na bëri
të denjë të bëjmë pjesë në Kishën
e Shenjtë Orthodhokse Katholike
dhe Apostolike dhe të shprehim
dashurinë për vëllezërit tanë të
panjohur që ndodhen larg nesh, të
cilët kungohen me të njëjtin Trup
dhe Gjak të Krishtit, siç bëjmë
edhe ne, duke ndarë me ta atë pak
ose shumë që kemi.
Dhe Perëndia të na bekojë të
gjithë, që të ndiejmë çdo ditë e më
shumë të vërtetën, fuqinë, bukurinë
dhe hirin e Kishës në të cilën bëjmë
pjesë, e cila përqafon me dashuri-
në e saj gjithë botën, pa bërë kurr-
farë dallimi.

Fuqizim i grave në zonat rurale përmes ndërtimit të jetesës

së shëndetshme dhe aktive
D iakonia Agapes (zyra sociale,
zhvilluese dhe e emergjencës
e Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë), është duke zbatuar
për vitin e dytë projektin “Fuqizimi
i grave”, me mbështetjen financia-
re të Churches Helping Churches,
Gjermani. Në qendër të tij është
vendosur mirëqenia e grave dhe
vajzave të Rrogozhinës dhe ko-
munës Shushicë, Elbasan.
Përmes aktiviteteve të zhvillu-
ara, më shumë se 200 gra dhe vaj-
za u trajnuan dhe informuan për
çështje të rëndësishme shëndetë-
sore dhe sociale si kanceri i qafës
së mitrës, kanceri i gjirit dhe dhuna
në familje. Gjatë trajnimeve pjesë-
marrëset u ndërgjegjësuan për rë-
ndësinë e vet-ekzaminimit të gjirit
si dhe për kryerjen e pap-testit, si
dy nga mënyrat më të efektshme
për parandalimin dhe zbulimin në
faza të hershme të kancerit.
Ndërkohë, që qëllimi i trajnimit
për dhunën në familje ishte se si të
formojmë shoqëri të shëndetshme
dhe si të edukojmë brezin e ri për
të drejtat e njeriut, si dhe respektin
për diversitetin dhe bashkëjetesën
paqësore.
Aspekti shëndetësor nuk për-
fundoi këtu pasi më shumë se 120
grave iu ofrua vizitë gjinekologjike,
si dhe 40 prej tyre iu mundësua
kryerja falas e paptestit. Gjithashtu,
rreth 40 pjesëtarë të personelit shë-
ndetësor u trajnuan mbi “Paranda-
limin e kancerit të gjirit” dhe u cer-
tifikuan nga Qendra Kombëtare e
Edukimit në Vazhdim. Ky aftësim i
personelit do të përmirësojë cilësinë
e shërbimeve të ofruara nga këto qe-
ndra shëndetësore për komunitetin.
Një element në fuqizimin e gra-
ve ishte edhe mbështetja e 55 prej
tyre për përmirësimin e aktivitetit
bujqësor dhe blegtoral në fermat e
tyre. Gjatë këtij procesi ato kon-
tribuuan financiarisht për blerjen e
fidanëve të ullinjve, arrave, vreshta-
ve, pjeshkëve, përmirësimin e ku-
shteve në serra dhe stalla, blerjen
e pompave motorike spërkatëse
dhe enëve përpunuese të qumë-
shtit, si dhe bagëtive të imëta.
Të gjitha aktivitetet kulmuan me
Forumin vjetor, i cili ofroi mundë-
sinë për pjesëmarrëset të shkëmbe-
nin informacionin e marrë gjatë pro-
jektit, të ndanin idetë e tyre mbi pro-
jektin, ndikimin e tij në jetët e tyre
dhe në zonë, aspektet pozitive si
dhe vështirësitë që dolën gjatë zba-
timit të tij. Të gjitha përfundimet e
nxjerra shërbyen si një pikënisje e
mirë mbi të cilën ka filluar zbatimi
i projektit për vitin 2013, me të tjera
gra dhe vajza, sërish në Rrogozhinë
dhe Shushicë të Elbasanit, për t’i
përfshirë e motivuar ato, duke iu for-
cuar vetëbesimin dhe duke shërby-
er si model për gra dhe vajza të tjera
të komuniteteve ku jetojnë.
Oltiana Thoma
PRILL 2013 NGJALLJA 3

“Cilin doni… Jisuin e quajtur Krisht,

apo Barabanë?!”
D uke u përpjekur të ndiejmë disi atmo-
sferën e Kreshmës së Madhe dhe më pas,
të jetojmë siç duhet atë të Javës së Madhe dhe
këto sajesa dhe i paraqesin si të vërteta të ku-
lluara. Njësoj si Pilati, shoqëria jonë është e
pafuqishme t’i verë fre kësaj ligësie dhe të mos
e Perëndisë, të kthejnë kombe të mashtruara
në të vërtetën, të shërojnë sëmundje, të dëbojnë
demonë...
Pashkës si kulmin e tërë kësaj periudhe të e dëgjojë. Edhe pse e kupton fare mirë se akuza Smira është një kancer që të gërryen nga
shenjtë, është e natyrshme të risjellim në mendje e ngritur është e padrejtë, në rastin më të mirë brenda, na thonë Etërit e Kishës, sepse me
episode dhe ndodhi që lidhen pikërisht me këto hesht. Pjesa më pozitive thotë me vete “ç’më ligësinë që injekton, nuk e lejon më një njeri të
ngjarje të jashtëzakonshme. E ndërsa lexojmë duhet mua, përderisa nuk më prekin mua, përse jetë normal, të jetë njeri i vërtetë dhe ta gëzojë
pjesët nga Ungjilli që i referohen këtyre ditëve të ngre zërin? Ka të tjerë që duhet ta bëjnë jetën. Prandaj edhe ata që pushtohen nga e liga
të shenjta dhe të mëdha me të vërtetë, për
mbarë historinë e njerëzimit, dalin në pah edhe
skena nga jeta jonë e përditshme, të cilat nën
dritën e kësaj fryme kryqngjallësore marrin një
kuptim të ri. Le të marrim një shembull:
Kur Krishti u paraqit përpara Pilatit, i cili
personifikonte drejtësinë dhe diturinë njerëzore
të asaj kohe, bënte pjesë në hierarkinë romake
dhe kishte formimin dhe kulturën më të lartë që
mund të zotëronte dikush, ndodhi një fenomen i
çuditshëm. Me gjithë ashpërsinë romake të
njohur për zbatimin e ligjeve, u krye një padrej-
tësi e madhe, u dënua një i pafajshëm dhe i
pastër nga çdo lloj e keqe dhe një njeri fajtor
për vrasje dhe rebelim, u lirua, gjë që përbën
paradoks për kohën kur flasim por edhe për
këtë moderne, nëse do të ndodhte tani.
Edhe në epokën tonë, me Krishtin dhe të
Tijtë ndodh shpesh i njëjti fenomen. Dënohen
në bazë të akuzave të padrejta njerëz të pafaj-
shëm dhe fenomene pozitive dhe falen nga
drejtësia dhe mentaliteti njerëzor i rënë, njerëz këtë”. E në këtë mënyrë brenda zhurmës dhe dhe smira e kanë të vështirë të durojnë të mirën
dhe fenomene të dënueshme sipas normave të tymnajës së turmës së çmendur që thërret dhe të vërtetën. Mundohen me të gjitha mënyrat
çdo shoqërie të arsyeshme njerëzore. Dikush “Kryqëzoje, Kryqëzoje” zhduken dhe nuk ta shkatërrojnë dhe ta minojnë atë derisa edhe
mund të pyesë, si është e mundur kjo në dëgjohen më zërat e arsyeshëm. Moskallëzimi vetë shkatërrohen e bien brenda humbjes së
shekullin e njëzet e një? i një padrejtësie, gjë që është krim i dënueshëm tyre dhe shkatërrimit që kanë stisur me duart e
Fatkeqësisht po, kjo ndodh edhe tani në në pjesën më të madhe të Kodeve Penale të tyre. Historia e Kishës, e njerëzimit është e
shoqërinë tonë. vendeve të zhvilluara, frika, indiferenca ndaj së mbushur plot me shembuj të këtij lloji.
Përndiqen padrejtësisht nëpër gjyqe publike ligës, të cilat pushtojnë mendjet njerëzore, këto Por edhe ne të tjerët, që ndoshta nuk kemi
të bëra në media, ku të njëjtët njerëz bëjnë he- i shtojnë më shumë vrer kupës së vuajtjeve, që smirë për Krishtin, por që sa herë jemi plot cmirë
tuesin, prokurorin, gjykatësin, Kisha dhe përfa- i ofrohet Jisuit në Kryq. ndaj të afërmit tonë dhe që e përflasim atë, duhet
qësuesit e saj, Kryepiskopi dhe klerikët e tjerë. Por përse ata që e akuzuan Jisuin ishin aq të kemi kujdes dhe të mos e bëjmë veten pa faj.
Duhet ta kuptojmë se në thelb është Krishti Ai mizorë me Atë dhe përse Pilati dhe romakët që Se mos kështu bëhemi edhe ne armiq të Krishtit,
që përndiqet, dhe drejtësohen dhe paraqiten si E gjykuan, aq tolerantë me Barabanë? Ungjilli duke luftuar njerëzit e Tij, ndërsa mendojmë se
figura të pafajësisë e të integritetit njerëz që ja- na thotë se të parët, judenjtë, që përfaqësojnë i shërbejmë Zotit, ndërsa në të vërtetë i shërbejmë
në shumë larg këtij nocioni dhe nxirren të pafaj- ligësinë djallëzore, nuk E pranonin Krishtin dhe egos sonë, duke dashur kështu të shkatërrojmë
shëm në sytë e opinionit publik. Madje edhe donin ta vrisnin për shkak të smirës. Smira është atë që bën Zoti. Dhe për më tepër tani në këtë
gëzohen për këtë fakt përfaqësues të kësaj ajo që i bën të kërcëllijnë dhëmbët punëtorët e kohë të Kreshmëve të Mëdha, le të pastrohemi
fryme kur dalin nëpër media, kur zhyten në vor- ligësisë sa herë që shikojnë të mirën të shndrisë prej smirës, se mos bëhemi edhe ne shkak që
bullat e arsyetimeve të tyre të kota, që nuk ka dhe të dhurojë dritë e paqe, sa herë që shikojnë Krishti të dorëzohet dhe të vuajë për shkakun
gradë që t’i masë për nga pasaktësia, kur tjerrin Krishtin dhe pasuesit e Tij të zbatojnë vullnetin tonë... (vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA PRILL 2013

“Cilin doni… Jisuin e quajtur Krisht,

apo Barabanë?!”
(vijon nga faqja 3)
I dyti Pilati dhe pushteti i kësaj
bote, i Cezarit, që ai përfaqësonte,
e konsideroi më të volitshme vdek-
jen e një njeriu të drejtë dhe liroi
një vrasës, për të mos krijuar telashe
dhe andralla për rehatinë dhe sundi-
min e tij, që ta kishte më të lehtë
për të ushtruar pushtetin dhe të vazh-
donte të përfitonte prej tij të mirat
materiale. Prandaj edhe e dorëzoi
Krishtin, për t’i pëlqyer shumicës
së turmës së egër dhe të paarsye-
shme, që përfaqësonte gjithë të
ligën e kësaj bote dhe bëri aleancë
me atë dhe si provë të kësaj liroi
Barabanë.
Dhe në rast se jemi si Pilati, pra
njerëz që duam ta kemi mirë me
botën, të mos na ndodhë gjë në ka-
rrierën tonë, njerëz që duam të tjerët
të flasin gjithmonë mirë për ne, nje-
rëz që nuk duam të na preket pa-
suria dhe emri i mirë sa i takon bo-
tës, le të shikojmë historinë tragjike
të Pilatit. Edhe pse u përpoq me të-
rë dijen, me të gjithë inteligjencën
dhe formimin e tij t’i shërbente pu-
shtetit të Cezarit, pra pushtetit të
kësaj bote, nuk i shpëtoi dot fundit
të hidhur. Nuk shijoi dot asgjë nga
sa shpresonte se do të kishte në
këtë botë nga ky pushtet dhe nuk
arriti dot t’i mbijetojë intrigave dhe
luftës për pushtet në Perandorinë
Romake. Historia na thotë se për
shkak të këtyre intrigave e zhveshën
nga pushtetet, e internuan dhe aty
i dha vetë fund jetës së tij të mjerë.
Për shoqëritë që kanë dashur
të lajnë duart nga padrejtësitë e
kryera dhe që nuk kanë bërë një
pastrim të vërtetë, historia ka
treguar se janë rrëzuar përsëri në
situata tragjike, ndoshta edhe më
tragjike se të parat, për shkak të
mosreflektimit dhe mungesës së
dënimit dhe të largimit të negatives
prej gjirit të tyre.
Prandaj sa herë që dëgjojmë
Ungjijtë e Javës së Madhe, për-
brenda nesh duhet të pozicionohe-
mi drejt sa i takon këtyre fenome-
neve të historisë së njerëzimit dhe
të qenies sonë njerëzore. Për më
tepër le t’i bëjmë pyetjen thelbëso-
re vetes gjatë kësaj kohe të shenjtë:
Po ne, cilin duam në të vërtetë,
Krishtin apo Barabanë?!...
Kryedhjakon Anastas Bendo

“Ai që më beson, edhe në vdektë, do të rrojë…”

Ngjallja e Llazarit” - ikonë e shek. XVI
Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar, Berat
Krishti është ai që vdiq, po edhe më tepër ai
që u ngjall, i cili është në të djathtë të Perëndisë,
I cili edhe lutet për ne. Kush do na ndajë nga
dashuria e Krishtit? [...] Sepse më është mbushur
mendja se as vdekje, as jetë, as engjëj, as pu-
shtete, as fuqira, as ato që janë tani, as ato që
do të vijnë, as lartësirë, as thellësirë, as ndonjë
tjetër krijesë nuk do të mund të na ndajë nga
dashuria e Perëndisë, që është në Jisu Krishtin,
Zotin tone (Romanët 8:34-39).
Kështu edhe të ngjallurit e të vdekurve.
Mbillet në prishje, e ngrihet në paprishje; Mbillet
në çnderim e ngrihet në lavdi; Mbillet në dobësi
e ngrihet në fuqi; Mbillet trup shtaze e ngrihet
trup shpirti. Kështu edhe është shkruar, i pari
njeri Adami “u bë shpirt i gjallë”; I pastajmi
Adam (d.m.th. JISUI, Shkatërruesi i Vdekjes),
frymë që jep jetë. Edhe nuk u bë më përpara
ajo e shpirtit, po ajo e gjallesës, pastaj ajo e
shpirtit. Njeriu i parë është prej dheut, prej balte;
njeriu i dytë është Zoti prej qielli. Çfarë është ai
prej balte, ashtu janë edhe ata të baltës, dhe
çfarë është qiellori, ashtu janë edhe qiellorët.
Edhe sikurse veshëm figurën e atij prej balte,
ashtu do të veshim edhe figurën e qiellorit (I
Kor. 15:42-50).
Ai do ta shkatërrojë vdekjen përgjithmonë,
dhe Zoti Perëndi do të fshijë lotët nga të gjithë
sytë... Do të thuhet në atë ditë, “Ja, ky është
Perëndia ynë, ne e kemi pritur Atë, le të gë-
zohemi e le të ngazëllohemi në shpëtimin e Tij
(Isaia 25:8-9). Eja, le të kthehemi tek Zoti:
Sepse Ai ka thyer, që të mund të na shërojë;
Ai ka goditur, dhe ai do na bashkojë; Mbas dy
ditësh ai do na gjallërojë; Në të tretën ditë Ai
do na ngjallë, që të mund të rrojmë përpara Tij
(Osea 6:1-2).
...Dhe ju do ta mësoni që Unë jam Zoti, kur
Unë do të hap varret tuaja, dhe do t’ju ngre ju
prej varreve tuaja, o populli im. Dhe Unë do të
ve Shpirtin tim në ju, dhe ju do të rroni... (Ezekiel
37:12-14).

Me të vërtetë, me të vërtetë po ju them juve,

se ai që dëgjon fjalën time, edhe i beson Atij që
më ka dërguar, ka jetë të përjetshme, edhe në Ajo transmeton për ju 24 orë program.
gjyq nuk vjen, por shkon prej vdekjes në jetë
(Joani 5:24). Do të dëgjoni gjithçka që ju duhet: programe shpirtërore, sociale e
“Unë jam Ngjallja e Jeta, ai që më beson, kulturore. Muzikë e zgjedhur kishtare, popullore e klasike, nga vendi
edhe në vdektë, do të rrojë. Edhe kushdo që
rron edhe më beson, nuk do të vdesë kurrë” dhe bota. Ndiqni shërbesat kishtare në Radio “Ngjallja”!
(Joani 11:25-26).
PRILL 2013 NGJALLJA 5

E Diela e Katërt e Kreshmëve

Nëse librat bëhen të njohur
dhe të afirmuar nga fama e autorit
të tyre, në të kundërt, Shkalla e mre-
kullueshme psikoanatomike i dha
emër Joan Sinaitit dhe e bëri të
famshëm. Do ishte i panjohur si
shumë e shumë të tjerë…
U lind me sa duket në vitin 525,
nuk dihet se ku. Që në moshën 16
- vjeçare kishte shumë kulturë
(ndaj dhe quhet skolastik d.m.th. i
ditur) dhe hyri në manastirin e Sinait
nën urdhrat e ava Martirit, i cili vdiq
pas pak vitesh.
Në moshën 19 - vjeçare, pasi
kishte vizituar qendra manastiriale
të Egjiptit, u tërhoq vetë në një
shpellë në një shkretëtirë të largët,
në Thola të Sinait. Aty u ushtrua
për dyzet vjet, duke jetuar thjesht
dhe pa ekzagjerime që të mos mbu-
Joani i Shkallës
rrej dhe përjetoi përvoja hyjnore.
Më pas e zgjodhën me zor igu-
men të Sinait. Gjatë drekës pas fro-
nëzimit të tij, ceremoninë e “drejton-
te” një njeri misterioz, profeti i madh
Moisi (4 shtator)!
Dikur lutja e tij solli shiun e
shumëpritur, një herë tjetër çliroi një
murg nga lufta trupore. Më parë
kishte shpëtuar Moisiun, nxënësin
e vetëm që kishte në shkretëtirë
nga shtypja e një shkëmbi.
Kur disa ziliqarë e akuzuan si
llafazan, ai i ndaloi predikimet e tij
jetëdhënëse, por ishin pikërisht
këta që iu lutën dhe ai i rifilloi.
Duke iu bindur mikut të tij
Joan, igumen i Raithos, shenjti ko-
mpozoi Shkallën, gëzimi dhe “un-
gjilli” i murgjve, një tekst gjenial
rrezatues, i pasur, me një bukuri
letrare të paarritshme dhe një the-
llësi të pallogaritshme, Psikologjia
e Thellësisë (Etërit asketë e kishin
gjurmuar shumë shekuj para nesh).
Si një veprim i çmuar për çdo
besimtar, sepse i ngjan një aparati
radioskopik të shpirtit, u përkthye
në shumë gjuhë, të vjetra e të reja.
Si një shkallë tjetër e Jakovit
(Gjen. 28.12) lartëson drejt Qiellit
me tridhjetë Fjalët-shkallë të saj.
Fillon nga e ulëta, trajton ligësi dhe
virtyte dhe përfundon në hyjnizimin
nëpërmjet dashurisë. Mbyllet me
Fjalën monumentale-shtesë drejtu-
ar Bariut, d.m.th. udhëheqësit
shpirtëror.
Oshënari fjeti më 30 mars,
përsëri në shkretëtirë (600) pasi
kishte hequr dorë si igumen dhe në
vend të tij kishte vendosur vëllain
e tij, Jorgon (festohet së bashku me
Martirin e lartpërmendur të Mërku-
rën e Ndritshme).
Shenjti kremtohet edhe ditën e
fjetjes së tij pra, më 30 mars.

E Diela e Pestë e Kreshmëve

Kisha na thekson pendimin e saj të pakon-
ceptueshëm. Kremtohet edhe më 1 prill. Maria
do të thotë zonjë, princeshë.
Pra hieromonaku, shën Zosimai (4 prill),
kushtuar Perëndisë që foshnjë, u ushtrua për
pak kohë në shpellë dhe për 53 vjet në manastir
(shekulli i 6). Meqë kishte dëshirë të mësonte
nga një njeri më i lartë se vetja, një engjëll e
dërgoi në manastir të lumit Jordan.
Të Hënën e Bardhë, d.m.th. ditën e parë të
Sarakostisë (të Kreshmës së Madhe), murgjit
largoheshin nga manastiret dhe izoloheshin në
shkretëtirë, për ushtrim më intensiv dhe
ktheheshin të Dielën e Dafinave për të kremtuar
së bashku Pësimet Hyjnore (ndaj këtë të Diel
psalet në mënyrë të përsëritur himni “Sot hiri i
Shpirtit të Shenjtë na mblodhi edhe të gjithë duke
ngritur kryqin tënd themi: ‘I bekuar është ai që
vjen në emrin e Zotit, Hosana më të lartat”).
Pikërisht jeronti pa në një vend të largët një
qenie njerëzore të nxirë dhe kockë e lëkurë, me
flokë krejt të bardhë, që nisi të vrapojë.
Ai e ndoqi derisa, pas lutjeve të tij, ndaloi.
Qe grua, madje me aftësi tejshikimi, sepse ajo e
dinte emrin dhe funksionin e tij. Ai e nxiti shumë,
derisa ajo foli:
Në moshën 12-vjeçare qe larguar fshehurazi
Maria egjiptiania
nga prindërit, e tërhequr pas epsheve dhe për
17 vjet u jepej burrave të Aleksandrisë, pa marrë
para… Lundroi për në Jerusalem që të shkonte
me burra të tjerë, të huaj.
Në të kremten e Ngritjes së Kryqit të Nde-
ruar, ajo u gjend brenda turmës së njerëzve që
shtyheshin për t’iu falur Drurit të Tërëshenjtë,
por një forcë e padukshme nuk e lejonte gruan
të hynte në Kishë. Erdhi në vete dhe duke vënë
garant Hyjlindësen, premtoi se do të ndryshonte
jetë. Atëherë mundi t’i falej Kryqit të Nderuar.
Që nga ajo kohë u ushtrua për dyzet vjet
aty në shkretëtirë, pa parë asnjë njeri! Kreshmë
e vuajtje të paimagjinueshme, vajtime e lutje.
Djalli e torturonte pa mëshirë për 17 vjet,
d.m.th. aq sa kishte jetuar në mëkat, duke i
kujtuar jetën e kaluar. Arriti deri në atë pikë sa
të këndonte pa dashje këngë erotike… Por pas
kësaj periudhe u qetësua plotësisht.
Duke mbaruar rrëfimin ajo iu lut avait që të
vinte vitin tjetër të Enjten e Madhe për t’u
kunguar, gjë që ndodhi pasi oshënarja kaloi lumin
Jordan duke ecur mbi ujë!
Një vit më vonë oshënari e gjeti të vdekur.
E varrosi po në atë vend me ndihmën e një luani,
që ndoshta ishte miqësuar me gruan.
Më vonë fjeti edhe ai në manastir, në moshën
njëqindvjeçare, pasi më parë ia tregoi jetën e
asketes edhe patrikut të Jerusalemit, shën
Sofronit (11 mars), i cili shkroi jetën e saj. Shpesh
e lavdëron edhe shërbesa e së Enjtes së Kanonit
të Madh.
6 NGJALLJA
Të Martën e Madhe pasdite
kryhet në Kishë Shërbesa e më-
ngjesit e së Mërkurës së Madhe.
Ndërmjet himneve dhe tropareve
të bukur e pendimnxitës, që psalen
në këtë shërbesë, psalet dhe tro-
pari i Kasianisë. Ky tropar është
shumë i njohur ndër besimtarët
tanë orthodhoksë për përmbajtjen
e tij të lartë.
Në të bëhet fjalë për një grua,
- e cila -sipas tregimit ungjillor -
kish rënë në shumë mëkate dhe që,
pak ditë para varrimit të Shpëtim-
tarit, kish marrë vendimin e madh
të braktiste jetën prej prostitute, të
paraqitej para Diellit të Drejtësisë,
të qajë hidhur, të rrëfejë dhimbjet,
që të lehtësohej shpirti i saj i rë-
nduar, të ndjehej e të pastrohej,
që të fillonte një jetë të re, të bëhej
njeri i ri. Deshi me zemër të flaktë
dhe me vullnet të fortë të groposë
në varrin e harresës barrën e rëndë
të mëkateve. U zgjua atë ditë të
bukur me këtë vendim të prerë në
të cilin e kishin nxitur qortimet e
ndërgjegjes dhe rruga pa krye që
kish ndjekur. Dhe, kjo grua, e zhy-
tur në mëkate dhe e dëshpëruar
për veprat e saj të dobëta, kërkon-
te liman shpëtimi. Dhe e gjeti. E
gjeti pranë Shpëtimtarit, pak ditë
para varrimit. Dhe i sjell miro e lot
pendimi. Dhe duke vajtuar, varros
njeriun e saj të vjetër. Hedh në ha-
rresë mashtruesin e parë dhe
shfrytëzuesin e fundit. Ndërron
rrugë. Shpëton.
Zoti ka rrugica që bashkojnë
rrugën e së ligës me rrugën e së
mirës, në mënyrë, që ta ketë më të
lehtë kushdo që dëshiron të ndë-
rrojë jetë. Këto rrugica janë rrugi-
cat e pendimit. I ka hapur njeri-
dashja e Zotit, që të shpëtojnë pas-
ardhësit e të parëkrijuarve të Tij.
Janë rrugicat që shpëtuan dhe
gruan mëkatare.
Kjo është shkurtimisht tema e
troparit të Kasianisë.
Dhe tani disa të dhëna për Ka-
PRILL 2013
Nga kremtimet e Javës së Madhe të Pashkës
Tropari i Kasianisë
sianinë, autoren dhe kompozitoren e vetmja femër poete dhe kompo- sa ka jetuar gjatë shekullit të IX-të.
e këtij tropari. zitore e periudhës bizantine. Koha Në Sinaksarët përmendet si “një
Kasiania, e njohur dhe me em- e lindjes së saj dhe e ndërrimit të vajzë jetime nga Bizanti, prej një
rat Kasia, Ikasia dhe Taisia, është jetës nuk dihet me saktësi. Dihet familjeje fisnikësh, e bukur dhe e
ditur, një askete oshënare dhe
monake shpresëtare”. Dihet gji-
O Zot, gruaja që ra në shumë mëkate, duke njohur
Hyjninë tënde, merr detyrën e mirosjellëses e duke
vajtuar, të sjell miro para varrimit. Dhe thotë:
thashtu me siguri se kish ndërtuar
në rrethet e Konstandinopojës një
manastir, ku kaloi kohën më të
E mjera unë, se jetoj në një natë të errët e të pahënë, në shumtë të jetës duke u ushtruar
dashuri mëkati që si zekth më shtyn në ndyrësi. shpirtërisht dhe duke shkruar
Po Ti që ngre lart ujin e detit dhe e kthen në re, shumë himne, poezi, irmose e të
tjera. Vdiq në moshë të madhe.
Prano burimet e lotëve të mi.
Kisha e përkujton si oshënare më
Përkulu para rënkimeve të zemrës sime,
7 shtator.
Ti që përkule qiejt me zbritjen tënde të patreguar. Ndër himnet, poezitë, irmoset,
Do të puth këmbët e tua të kulluara dhe do t’i fshij me epigramet e shkrimet e tjera të saj,
gërshetat e kokës sime. dy shquhen si nga më të spikaturat:
Tropari i shumënjohur i Kasianisë,
Trokëllimën e këtyre, kur e dëgjoi në mbrëmje Eva në
dhe tropari “kur mbretëronte mbi
parajsë t’i oshtijë në vesh, nga frika u fsheh.
tokë Augusti...”, që psalet në
Mëkatet e mia të shumta, por edhe thellësinë e pafund
Shërbesën e mbrëmjes së Krisht-
të gjykimeve të tua, kush do t’i gjurmojë, o Shpëtimtari
lindjes, të cilin bizantinologu i
im shpirtshërbyes? Mos e hiq vështrimin tënd prej meje
shquar gjerman Krumbacher e
shërbëtores sate, Ti që ke mëshirë të pamatur.
karakterizon krejt origjinal dhe ku
bëhet një paralelizëm tepër i
goditur midis pushtetit romak të
kohës dhe mbretërisë që do të
themelonte Krishti i lindur.
Krumbacheri, duke folur për
Kasianinë në veprën e tij mbi
letërsinë bizantine, thotë se: “në
himnet e saj ajo tregon liri të madhe
dhe një ndjenjë të thellë, dhe se të
gjitha himnet e saj shquhen nga
origjinaliteti i ideve dhe nga një
shprehje e fuqishme”.
Shtojmë se, lidhur me Kasiani-
në, dy kronikanë bizantinë, i pari
Jorgji Mëkatari (vdekur rreth
v.914 pas Kr.) dhe i dyti Simeon
Magjistri (fundi i sh. X) flasin për
një incident që paska ndodhur
midis Kasianisë dhe perandorit të
Bizantit Teofil (829-842), incident
i cili është përdorur si subjekt nga
mjaft shkrimtarë e tregimtarë për
të shkruar romane e tregime nga
më fantastiket.
Dh. B.
PRILL 2013 NGJALLJA 7

DASHURIA E TË KRYQËZUARIT
“A ishe atje kur e kryqëzuan Zotin tim?”, -
nis me këto fjalë një himn i mrekullueshëm i
zezakëve të Amerikës, që në ditët tona
këndohet në tërë botën. Dhe vazhdon: “Ah,
sa vuaj dhe kam frikë...”.
Kryqi i Zotit është qendra e mendimit dhe
e adhurimit të të gjithë të krishterëve të botës
çdo ditë, veçanërisht gjatë Javës së Shenjtë.
Në përgjithësi Kryqi mbizotëron në kishat dhe
në shtëpitë tona. Por ka raste, për fat të keq,
meqë jemi mësuar me atë, arrijmë deri aty sa
ta shikojmë si një zbukurim të thjeshtë. Prandaj
është e nevojshme që të shkojmë shpirtërisht
atje ku e kryqëzuan Zotin tonë dhe të kundroj-
më me përgjëratë këtë sakrificë tronditëse.

II Tregim
1. I rënduar nga barra e rëndë e Kryqit,
Zoti ecën drejt vendit të martirizimit. Ai ecën
ngadalë me vështirësi, duke ndjerë një dhimbje
të madhe. Sytë e Tij, të prerë nga mundimi dhe
qëndrimi zgjuar, ishin futur brenda zgavrave.
Sa shumë gjëra që kishin parë ata kohët e
fundit! Çfarë valësh mosmirënjohjeje dhe
urrejtjeje kishin përballuar! Panë Judën ta
tradhtojë në errësirën e natës, panë Petron e
përkushtuar, që i dha siguri se kishte për ta
ndjekur deri në vdekje, të betohet para një
shërbëtoreje se as nuk e njihte Atë. Panë
nxënësit e tjerë të shpërndahen në cepat e
Jerusalemit dhe pastaj çfarë vuajtje! Qëndruan
në pretorium përballë popullit të Jerusalemit,
për të cilin kishin qarë me dashuri dhe e panë
të fryhet si një det i dallgëzuar, të ngrejë “Kryqëzimi i Krishtit” Joan Çetiri, 1812-1814, Muzeu “Onufri”, Berat
grushtet e të thërrasë me tërë forcën e tij me
ashpërsi: “Kryqëzoje, kryqëzoje Atë!”. Çfarë rrëshqet nga shpatullat herë pas here dhe e Ushtarët romakë e shikojnë se nuk mund
mosmirënjohjeje dhe çfarë zemërashpërsie, rrëzon përtokë. Ngjitet me ngadalë drejt së të vazhdohet më në atë gjendje. Prandaj marrin
çfarë manie vunë re ata sy gjatë çasteve të fundit përpjetës. Rrahja e tmerrshme me kamxhik që angari një fshatar që kalonte andej rastësisht,
kur ndodhej këtu në tokë dhe çfarë panë gjatë i bënë një natë më parë, ka lënë shenjat e saj Simon Kirineun, për ta mbajtur Kryqin deri në
rrugëtimit të tij për në Golgotha! të frikshme mbi trupin e Tij. Durimi i Jisuit arrin vendin e ekzekutimit. Vajtime dhe të qara
Zoti i shikon me dhimbje njerëzit që kulmin. Rrobat i ngjiten në trup, e ndërsa druri dëgjohen nga turmat, që e shoqërojnë Jisuin
ndodhen përreth Tij, të cilët e tallën dhe e fyen i Kryqit i futet thellë në mish, teksa rrëshqet, në rrugëtimin e Tij martirik. Zoti i zhytur në gjak
duke e shoqëruar drejt Kryqit, njësoj sikur t’u dhimbjet e shkaktuara nga plagët bëhen akoma dhe pluhur, mendon me dhimbje ditët e vështira
thotë: “Populli im, çfarë të kam bërë që ma edhe më të padurueshme. Në një çast Jisui që do të vijnë për mbarë popullin dhe duke
shpërblen kështu”. Buzët e Tij nuk u hapën për ecën i dërrmuar dhe pas disa hapash plandoset mos i kushtuar vëmendje martirizimit të Tij, u
asnjë ankim. Janë të shtrënguara nga përpjekja përtokë, duke qëndruar i palëvizur në peshën thotë me dhimbje grave që vajtojnë: “Bija të
që bën për të ecur përpara. Druri i rëndë i e rëndë të drurit. (vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA
DASHURIA E TË KRYQËZUARIT
(vijon nga faqja 7)
Jerusalemit, mos qani për mua, më shumë qani
për veten dhe për bijtë tuaj” (Llk. 23:28).
2. Më në fund arrijnë në majë të Golgo-
thasë. Pa e zgjatur shumë, centurioni jep ur-
dhrin. Xhelatët afrohen. Me lëvizje të shpejta,
i heqin rrobën e Tij, veshjen që është ngjitur
pas plagëve. Gjak tjetër derdhet, dhimbje dhe
vuajtje të tjera për Jisuin. Xhelati papritur i kap
njërën dorë dhe e shtrin, pastaj e mban fort të
shtrënguar pas drurit. Një ndihmës i tij i jep
një çekan të gjatë me majë. E mban fort në
mes të pëllëmbës, e ngre çekanin e tij të rëndë.
Pas pak dëgjohet një goditje e thatë. Gozhda
çan mishin. Prishjet në fytyrë tregojnë për
dhimbjen e fortë që Ai provon në këto çaste.
Pas pak ajo torturë e tmerrshme ka mbaruar.
Këmbët e Shpëtimtarit, që përshkuan mbarë
Palestinën, duke sjellë kudo mesazhin e
dashurisë, duart e Tij, që u hapën sytë të
verbërve, që ngritën në këmbë të paralizuar,
që u dhanë bukë turmave, tani janë të mbuluara
nga gjaku.
Disa ushtarë të fuqishëm ngrenë Kryqin me
trupin e gjakosur të Shpëtimtarit dhe e vendosin
mbi tokë. Dhimbja e Zotit shtohet. I tërë trupi
varet në katër gozhdë, në katër plagë. Të gjithë
muskujt janë tendosur në mënyrë të frikshme,
gjoksi është fryrë, zemra rreh me vështirësi,
me zor merr frymë, çdo rrahje zemre është një
valë e re dhimbjeje. Fytyra e tij skuqet, nxihet,
koka e tij goditet si me vare nga një pështjellim
i rëndë, temperatura e trupit rritet. Një djersë
e ftohtë e përzier me gjak e lan të tërin...
3. Zoti vështron kryqëzuesit e Tij me
dhimbje të thellë. Nuk ankohet, nuk rënkon,
ka dhembshuri për ta, i justifikon. Ah, po ta
dinin se çfarë bënin në ato çaste! Por nuk e
dinë. “Atë, fali ata se nuk e dinë se çfarë bëjnë”
(Llk. 23:34), - thoshte Jisui. Nën Kryq që-
ndrojnë të bashkuar grusht armiqtë e Tij duke
e parë me tallje. “Edhe ata që shkonin pranë,
e shanin Atë duke tundur kryet e duke thënë:
“Ti që prish tempullin në tri ditë dhe e ndërton,
shpëto veten tënde. Nëse je Biri i Perëndisë,
zbrit nga kryqi” (Matth. 27:39-40).
“Vajtimi i mbivarrshëm”, Joan Çetiri,
Muzeu “Onufri”, Berat,
Të parët e popullit u dehën nga një gëzim i
egër teksa dëgjuan thirrjet e turmës që kënaqet
nga pamja e gjakut. Sytë e tyre shkëlqenin nga
kënaqësia e urrejtjes. Fytyrat e tyre të egra për-
shkohen nga ngërdheshje sarkazme jo të natyr-
shme. “Të tjerë shpëtoi, le të shpëtojë veten e
tij; nëse është ky Krishti, i zgjedhuri i Perëndi-
së!” (Llk. 23:35). Tallja u përsërit nga disa ushta-
rë që i ofruan uthull për të pirë: “Nëse je ti mbre-
ti i Judenjve, shpëto veten tënde” (vargu 37).
Zoti nuk u përgjigjet talljeve, nuk mërmërit,
nuk mallkon. Zemra e Tij rreh me vështirësi
për shkak të martirizimit. Blasfemi të egra dhe
të ashpra dëgjohen nga kryqi tjetër aty pranë:
“Nëse ti je Krishti, shpëto veten dhe ne” (vargu
39), i thërret keqbërësi që ndodhet i mbërthyer
pranë tij. Zoti përsëri nuk jep përgjigje. Pa-
drejtësia është aq shumë provokuese, saqë
kusari tjetër proteston: “As nga Perëndia nuk
ke frikë ti që je në një dënim me të? Dhe ne
me të drejtë jemi dënuar; sepse morëm shpagim
siç na takon për sa punuam; po ky asnjë të
PRILL 2013
keqe nuk bëri. Dhe i thoshte
Jisuit: “Kujtomë, o Zot, kur
të vish në mbretërinë tënde”
(vargu 40-42). Zoti pa një
dhembshuri të pafundme
dhe e zgjidhi heshtjen e tij,
për ta përqafuar me dashuri-
në e Tij: “Me të vërtetë po të
them, sot do të jesh bashkë
me mua në parajsë” (Llk.
23-43).
4. Në çdo çast që ka-
lon, martirizimi bëhet më i
frikshëm. Fytyra e Tij tre-
gon dhimbjet e padurue-
shme. Nëna e Tij e Tërë-
shenjtë, Joani i përkushtuar
dhe gratë e tjera që ndoqën
Jisuin, e shikojnë me dhi-
mbje dhe vajtojnë, qajnë
me hidhërim. Shikimi i dërr-
muar i Jisuit, por i mbushur
me shumë dhembshuri, bie
sipër tyre dhe thotë: “Grua,
1812-1814, ja yt bir. Pastaj i thotë nxë-
nësit: Ja jot ëmë” (Jn. 19:26-
27). Në çastin që ndodhet në agoninë e Tij të
fundit harron përsëri veten e Tij, për të
ngushëlluar dhe për të rregulluar personat e
dashur për Atë. Ah kjo dashuri e Zotit, kjo
dashuri e pakonceptueshme, e pafund dhe e
pagjurmësuar e Tij! Madje edhe në çastin kur
dëgjon zërat dhe sarkazmat e Hadhit, ajo
lartësohet e fortë deri në qiell. Edhe në çastin
kur po e braktisin fuqitë trupore, hap përqafimin
e Tij për të shtrënguar me dhembshuri të tijtë,
por edhe ish-keqbërësin me anë të dhembshuri-
së së Tij hyjnore.
“U krye”-, do të thërrasë pas pak me fry-
mën e fundit që i kishte mbetur. Veprën që mori
përsipër për ta kryer, pra shpëtimin e gjinisë
njerëzore, mundjen e urrejtjes e të vdekjes dhe
shfaqjen e dashurisë së Perëndisë, e vulosi në
mënyrë përfundimtare me Kryqin e Tij. (Pak
sekonda heshtje.)
Marrë nga libri “Udhëtim shpirtëror”
i Kryepiskopit Anastas
PRILL 2013
Tiranë - E Diela e Orthodhoksisë në Katedralen “Ngjallja e Krishtit”
K rahina e Devollit në Korçë
njihet për fushat e saj pjellore,
malet, kodrat dhe kullotat e pasura,
por edhe për njerëzit punëtorë e të
kulturuar, që dinë të falënderojnë
Zotin për këto dhurata të çmuara
dhe t’i luten Atij që të bekojë punën,
djersën dhe mendjen e tyre për ditë
më të mira dhe me më shumë be-
gati për familjet e tyre dhe për të
gjithë vendin.
Një rol të rëndësishëm në këtë
kulturë ka luajtur feja dhe objektet
e kultit, por ashtu sikurse ndodhi në
regjimin ateist të së kaluarës, vala
shkatërruese kundra fesë preku
edhe kishat e Devollit të cilave iu
vu kazma nga themelet dhe ato të
pakta që shpëtuan u kthyen në
depo, stalla e kinema.
Në kushtet e reja të lirisë fetare
filloi restaurimi i kishave të mbetu-
ra pa u shkatërruar tërësisht, duke
iu dhënë atyre një pamje më madhë-
shtore se dikur, por edhe ngritja e
shumë kishave të reja, duke plotësu-
ar në këtë mënyrë nevojat e besim-
tarëve orthodhoksë të kësaj zone.
Në katundin Hoçisht, me inicia-
tivën e Mitropolisë së Korçës dhe
pjesëmarrjen aktive të banorëve të
fshatit u rindërtua kisha e Shën
Nikollës (Shën-Kollit), një kate-
NGJALLJA
Kishat e Devollit
drale e vërtetë me gurë të gdhendur
që të kujton kishën madhështore të
Shën Gjergjit të Korçës, e cila u
shkatërrua nga regjimi komunist
megjithëse kishte vlera të mëdha
monumentale dhe historike. Po të
vazhdojmë me fshatin Hoçisht,
duhet të përmendim kishën çudi-
bërëse të Mjekëve Shenjtorë Koz-
ma e Damian, e restauruar tërë-
sisht dhe e pajisur më së miri me
ambientet e ndenjes që mbushen
gjatë gjithë periudhës së vitit nga
mijëra vizitorë të të gjitha besimeve
që vijnë aty nga e gjithë Shqipëria
për të gjetur shërim.
Po në këtë fshat janë ndërtuar
mbi themelet e kishave të vjetra ki-
sha e re e Shën Joan Pagëzorit (Shën-
Jovanit), kisha e Shën Kostandinit
dhe Shën Elenës, kisha e Shën e
Dielës, si dhe parakliset e Shën
Thanasit dhe Shën e Premtes.
Sipas traditës në ditë të caktua-
ra të vitit zhvillohen edhe panaire,
si ai i datës 6 dhjetor në ditën e
kremtimit të Shën Nikollës dhe pa-
nairet e datave 1 korrik dhe 1 nën-
tor, në ditën e kremtimit të Shën
Kozmait dhe Shën Damianit në
Satrivaç (kështu njihet emri i kishës
së këtyre mjekëve shenjtorë), ku
mblidhen njerëz nga e gjithë Shqipë-
ria për të kaluar natën në të gdhirë
të kësaj feste në sheshin e madh
të kësaj kishe.
Në katundin Ziçisht është re-
stauruar tërësisht kisha e Fjetjes
së Hyjlindëses, e cila daton që nga
viti 1850. Më 15 gusht të çdo viti
në këtë kishë zhvillohet panairi i
zakonshëm i zonës. Po gjithashtu
janë restauruar kisha e Shën Ko-
llit, kisha e Shën Thanasit dhe ki-
sha e Shën Gjergjit dhe është ndër-
tuar një paraklis për të përkujtuar
profitin Ilia.
Në katundin Poloskë me kuj-
desin e Mitropolisë, Korçë, është
ndërtuar kisha e re e Shën Theo-
dhorit. Në ditën e përkujtimit të këtij
shenjti, sipas zakonit besimtarët
marrin Kungatën e Shenjtë pasi ka-
në kryer agripni (falje gjatë natës),
për të kujtuar “mrekullinë e grurit”.
Në katundin Grapsh është në për-
fundim e sipër kisha e Shën Gjergjit,
që lutet nga besimtarët e zonës. Për
të kujtuar këtë shenjt është ndër-
tuar e re edhe një kishë e vogël ma-
jë malit. Kjo kishë vizitohet shpesh
nga alpinistët dhe ekskursionistët,
sepse ndodhet në një vend karakte-
ristik përballë “Gurit të cjapit”, një
gur mali me emrin e formës me të
cilën përmendet.
9
Në të dalë të Grapshit, pothuajse
1 km në rrugën që shkon për në
Babisht ndodhet një kishë e vjetër,
e ndërtuar në vitin 1850, që mban
emrin e Shën Petrit. Kjo kishë
është e restauruar plotësisht dhe
mban këtë emër, sepse mendohet
që Shën Petri të ketë lëvizur në
këto anë për të përhapur Krishtë-
rimin. Për nder të Shën Petrit dhe
Shën Pavlit zhvillohet një panair më
datën 29 qershor.
Në katundin Gjyrez mbi the-
melet ekzistuese të kishës së vjetër
është ndërtuar kisha e re e Shën
Kollit. Përballë këtij fshati mbi një
kodër të bukur dhe të pyllëzuar
ndodhet kisha e Shën Thanasit.
Edhe kodra njihet me të njëjtin
emër dhe sipas një zakoni të her-
shëm më 17 gusht të çdo viti zhvi-
llohet në këtë vend një panair për
nder të shenjtit.
Bradvica, vend i bukur dhe
piktoresk me natyrë çlodhëse dhe
burime uji të freskët, mes malesh
dhe gjelbërimit, ku njeriu mund të
thithë ajër të pastër, të çlodhë me-
ndjen dhe të shkarkojë stresin.
Janë këto karakteristika të rralla që
tërheqin ekskursionistët dhe amato-
rët e malit, por ajo që tërheq më
(vijon në faqen 10)
10
Kishat e Devollit
Kisha Shën Nikolla dhe Shën Anargjendët Kozma e Damian, Hoçisht.
(vijon nga faqja 9)
shumë vizitorë në këtë vend është
kisha e Shën Kostandinit dhe Shën
Elenës. Kjo kishe e djegur në vitin
1962 është rindërtuar pas trazirave
të vitit 1997 me iniciativën e Mitro-
polisë, Korçë dhe kontributin e
Imzot Joanit. Pranë saj është ndër-
tuar një godine dykatëshe, që u
vjen në ndihmë atyre që duan të
falen, të çlodhen dhe të pushojnë
më gjatë në këtë ambient të mre-
kullueshëm duke qenë më afër
Zotit dhe më larg rutinës dhe shqe-
tësimeve të jetës së zakonshme.
Panairi që zhvillohet për nder të
shenjtorëve të kësaj kishe më 3
qershor të çdo viti tërheq shumë
besimtarë.
Duke pasur për qëllim që të ja-
pim vetëm një panoramë të për-
gjithshme, pa hyrë në hollësitë dhe
karakteristikat e secilës kishë, për-
NGJALLJA
mendim katundin Vërnik ku janë
restauruar kisha e Shën Gjergjit,
kisha e Shën Nestorit që ndodhet
1 km larg fshatit dhe është ndërtuar
kisha e re e Shën Petrit në varre-
zat e fshatit.
Në katundin Progër është ndër-
tuar në vendin e kishës së vjetër,
kisha e Fjetjes së Shën Mërisë e
cila u prish tërësisht në periudhën
e persekutimit fetar.
Katundi Dardhë, i njohur për
turizmin malor, i mbuluar me dëborë
gjatë dimrit dhe i freskët gjatë ve-
rës së nxehtë, ka tri kisha. Kisha e
Shën Kollit ka shërbyer në kohën
e diktaturës si aneks i kampit të pu-
shimit të punëtorëve. Sot ajo është
restauruar tërësisht së bashku edhe
me kishën e Shën Thanasit dhe
Shën Petrit që ia kanë shtuar edhe
me shumë vlerat këtij fshati turistik.
Panairi i Shën Kollit që zhvillohet
me 16 gusht sjell në këtë fshat shu-
më vizitorë.
Pak më tutje nga katundi Dar-
dhë ndodhet fshati kufitar Qytezë.
kisha e Shën Kollit e këtij fshati
mban datën 1800. Kjo kishë që u
keqpërdor si depo në kohën e dik-
taturës, falë Zotit shpëtoi pa u pri-
shur tërësisht dhe u rikonstruktua
edhe me ndihmën e qytezarëve
amerikanë të diasporës, kurse ki-
sha e Shën Thanasit, e prishur tërë-
sisht, u ngrit mbi themelet e kishës
së vjetër. Panairi për nder të këtij
shenjti zhvillohet më 7 maj.
Qyteti i Bilishtit është qendra e
krahinës së Devollit. Në këtë qytet
janë ngritur tri kisha të reja. Kisha
e Shën e Premtes në qendër, kisha
e Shën Kristoforit në periferi dhe
kisha e Shën Petrit në varrezat e
qytetit.
Së fundi le të qëndrojmë në fsha-
tin kufitar Kapshticë, ku majë një
kodre, në vendin ekzistues të kishës
së vjetër është ndërtuar kisha e re
e Shën Dhimitrit. Fakti që banorët
e këtij fshati të fesë myslimane
kujdesen për këtë kishë, ka një
domethënie të madhe, dhe ky nuk
është rasti i vetëm që ndodh kështu,
por është shembulli më i mirë i
harmonisë fetare që vazhdon të
kultivohet në vendin tonë.
Meqenëse jemi në periudhën e
Pashkës le të dëgjohet jehona e
kambanave të kishave anembanë
Shqipërisë dhe në të gjithë botën,
për Ngjalljen e Krishtit si një lajm i
mirë që sjell paqe, dashuri dhe
mirësi ndërmjet njerëzve.
Në këtë artikull treguam shkur-
timisht se çfarë arritjesh ka Kisha
jonë Orthodhokse në një krahinë të
dioqezës së Korçës, por po t’iu re-
ferohemi arritjeve madhështore të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë në këtë dioqezë dhe në
gjithë Shqipërinë dy dekadat e
fundit, një periudhë shumë e shkur-
tër që tejkalon shekujt, nuk mund
të mbetemi pa shprehur admirimin
e madh për Kryepiskopin Anastas
si dhuratën më të mirë që na dërgoi
Perëndia, dhe falënderimin për Mi-
tropolitin tonë Joan dhe kontributin
e madh të dhënë në dobi të Kishës
sonë.
Grigor Mulla
PRILL 2013
Kalendari
i Liturgjive Hyjnore,
MAJ 2013
1 E Martë † E MADHE. Lyerja
e këmbëve të Zotit Krishtit.
(Bëhet Efqeli)
2 E Mërkurë † E MADHE. Dar-
ka Mistike. (Lexohen 12 Ungjijtë)
(Fest. më 7 maj Trans. i lips. të sh.
Athanasit.)
3 E Enjte E MADHE. Pësimet
dhe Varrimi i Krishtit. (Shërbesa
e Orëve & Epitafi)
4 E Premte † E MADHE. Zbri-
tja në Had e Zotit Krisht.
5 E Diel † PASHKA E MADHE,
NGJALLJA E ZOTIT JISU
KRISHT. Dëshmg. Irini.
6 E Hënë † E Ndritshme. Dëshm.
Gjergj Trofeprurësi. Jovi i Drejtë.
7 E Martë † E Ndritshme. Kryqi
që u shfaq në qiell. (Fest. Trans. i
lips. të sh. Athanasit.)
8 E Mërkurë † E Ndritshme.
Ungj. Joan Theologu. Arseni i
Madh. (Hahen të gjitha)
9 E Enjte E Ndritshme. Pr. Isaia.
Dësh. Kristofori, Akilina etj.
10 E Premte † E Ndritshme.
Burimi Jetëdhënës. Ap. Simeon
Zelloti. (Hahen të gjitha)
11 E Shtunë † E Ndritshme. Kirili
e Metodi, ndriçues të sllavëve.
12 E Diel † E THOMAIT. Epifani
i Qipros. Gjermani i Kon/pojës.
15 E Mërkurë † Osh. Pahomi i
Madh. Akili i Larisës. Barbar
Mirovliti. (Vaj e verë)
18 E Shtunë † Dësh. Dionisi,
Andrea, Irakliu, Pavlini, Bene-
dimi.
19 E Diel † E MIROPRURË-
SEVE. Hierod. Patriku. Dësh. i
ri Joan shqiptari.
21 E Martë † Konstandini dhe
Elena, mbretër. Konstandin rusi
dhe të bijtë.
22 E Mërkurë † Joan Vladimiri.
Etërit e Sin. II Ekumenik. (Fest.
në Elbasan më 4 qershor.)
25 E Shtunë † Gjetja III e kokës
së Joan Pagëzorit. Dësh. Celestini.
26 E Diel † E TË PARALIZUA-
RIT. Ap. Karpi, Alfeu nga të 70-t.
Dësh. Averki.
29 E Mërkurë † Gjysmëpenti-
kostia. Oshdg. Theodhosia.
Aleksandri i Alek/ndrisë. (Vaj, verë
e peshk.)
PRILL 2013
TOLERANCA DHE IDEOLOGJITË FETARE
...Parimi kryesor i funksionimit
të besimit të krishterë orthodhoks
është i mbështetur mbi dashurinë.
Përjetimi i dashurisë zhvillohet në
dy linja paralele të cilat nuk mund
të ekzistojnë në mungesë të njëra-
tjetrës. E para është dashuria për
Perëndinë dhe e dyta është dashu-
ria për të afërmin (njeriun). Kuptimi
dhe përpjekja individuale e çdo
besimtari drejt kësaj dashurie të
përsosur nxjerr jashtë çdo lloj frike
dhe të mbush me shpresë (I Jn.
4:18) duke dhënë orientim në
udhëkryqet më të vështira të jetës.
Kisha jonë pa ndërprerje dhe me
lavdërim përsërit që “Zotit i përket
toka dhe të gjitha gjërat që janë mbi
të, bota dhe banorët e saj” (Ps.
24:1). Nëpër shekuj gjatë Liturgjisë
Hyjnore jemi lutur “Për paqen e
gjithë botës” duke e thënë menjë-
herë pas shenjtërimit të të Shenjta-
ve, ‘Ta ofrojmë këtë si adhurim
shpirtëror për të gjithë botën’(Shën
Joan Gojarti).
Bashkëbisedimi dhe komunikimi
me ndjekësit e feve të tjera bëhet
më i lehtë kur ne pranojmë tjetrin
si vëllain dhe motrën tonë, duke re-
spektuar lirinë, sidomos lirinë e
ndërgjegjes së tyre. Ne i pranojmë
ata siç janë, me dashuri të sinqertë,
duke i ndarë së bashku eksperien-
cat e tyre fetare, që kanë qenë më
të rëndësishmet në kërkimet tona
për kuptimin e jetës dhe vdekjes dhe
në dëshirën tonë për Absoluten...
Zhvillimi i tolerancës fetare nuk
imponon marrëveshje të përbashkë-
ta, por respektimin e lirisë fetare dhe
të së drejtës së çdo njeriu të zgjedhë
vizionin dhe rrugën që ai bindet të
ndjekë në afrimin e tij me Hyjninë.
NGJALLJA
Përgatitja e duhur e feve të nje-
rëzimit për zbutjen dhe kapërcimin
e fenomeneve të sëmura të fanatiz-
mit dhe të zemërngushtësisë fetare
është kultivimi i frymës së toleran-
cës dhe të dialogut paqësor i cili
zvogëlon largësitë, krijon predispo-
zitat për respekt reciprok dhe për
bashkekzistencë paqësore ndërmjet
popujve. Bashkekzistencën paqë-
sore na e imponon fryma ekume-
nike, e cila për të krishterët përbën
esencën e dashurisë evangjelistike
e cila vazhdon të zhvillohet me gji-
thë vështirësitë që ekzistojnë sot.
Kjo është një botë në të cilën duhet
të marrin pjesë shoqëritë e të gjithë
popujve dhe të të gjitha feve.
Harmonia dhe toleranca fetare
mund të vihet re shumë lehtësisht
tek ne në Shqipëri. Toleranca në
besim është një vlerë që ne e ruaj-
tëm gjatë shekujve, duke u qëndruar
sulmeve të shumta përçarëse.
Shqiptarët erdhën ndër shekuj
si popull plurikonfesional, ku feja e
mëparshme qëndronte në një kohë
që një fe tjetër e re hynte, dhe kë-
shtu deri në ditët e sotme. Shqipta-
rët kanë ruajtur një traditë të bukur
urimi të festave të besimtarëve të
përkatësisë tjetër fetare. Kështu të
krishterët bëjnë vizita për t’i uruar
Bajramin myslimanëve dhe ana-
sjelltas, myslimanët i urojnë të kri-
shterëve Pashkën, Krishtlindjet etj.
Mishërimi i kësaj tolerance (nuk
kishte se si të ndodhte ndryshe)
duket dhe në të gjitha fushat e jetës
dhe të veprës së Kishës. Perëndia
deshi dhe na dha bekimin e madh
që në krye të Kishës sonë të kemi
një nga figurat më të spikatura të
shprehjes së dashurisë së krishterë,
11
E Diela e Tretë e Kreshmës së Madhe i kushtohet
Nderimit të Kryqit. Kryqi qëndron në mes të Kishës jo
thjesht vetëm për t’i kujtuar njerëzit për shpëtimin e bërë nga
Krishti dhe për të mbajtur parasysh qëllimin e përpjekjeve të
tyre, por gjithashtu edhe për ta nderuar, si realitetin me anë të
cilit njeriu mund të rrojë dhe të shpëtohet. “Ai që nuk e merr
kryqin e tij dhe nuk vjen pas meje nuk është i denjë për
mua” (Matheu 10:38). Sepse në Kryqin e Krishtit të
Kryqëzuar qëndrojnë “fuqia e Perëndisë dhe dituria e Pe-
rëndisë” për ata që janë shpëtuar (I Korinthianët 1:24).
Në foto: E kremtja e Nderimit të Kryqit në Jerusalem.
Fortlumturinë e Tij Anastasin. Gjatë besimit të njëri-tjetrit me vetëdije
të gjitha krizave që ka kaluar vendi të plotë.
Kisha Orthodhokse Autoqefale e
Fatmirësisht kjo traditë e her-
Shqipërisë ka zhvilluar një veprim-
shme shqiptare është sot në harmo-
tari të gjerë sociale dhe humanitare,
ni të plotë me standardet demokra-
duke i ndihmuar dhe iu qëndruar
tike perëndimore të lirisë së besimit
pranë njerëzve me dashuri dhe pa
të gjithkujt e të respektit ndaj besi-
kurrfarë dallimi...
mit të tjetrit, veçanërisht e spikatur
...Më 18 mars të vitit 2005 kre- në një demokraci të avancuar,
rët fetarë të të katër komuniteteve multietnike e plurikonfesionale.
tradicionale në vend ranë dakord
Prandaj në kohën tonë, ku kër-
të nënshkruajnë një deklaratë të
kesa për paqe dhe bashkekzistencë
përbashkët mbi bashkëpunimin
në botë, liri dhe drejtësi është e
moral, ku ndërmjet të tjerave thuhet:
imponuar, është e rëndësishme që
Ne jemi të vetëdijshëm dhe pranoj-
fetë të gjenden në një komunikim
më që komunitetet tona fetare janë
mbarëbotëror ndërmjet tyre dhe të
të ndryshëm. Në të njëjtën kohë
këmbejnë mendime së bashku për
jemi të vetëdijshëm që traditat tona
rryma të ndryshme të mendimit të
fetare dhe shpirtërore kanë shumë
të gjithë globit. Komunikimi do të
vlera të përbashkëta, te cilat mund
na japë më shumë dije dhe mirë-
të shërbejnë si bazë e respektit re-
kuptim dhe do të na bëjë të hapim
ciprok, bashkëpunimit dhe bashkek-
më shumë zemrat tona.
sistencës në të gjithë Shqipërinë.
Vlash Plepi
Një shembull tjetër që ia vlen të
theksohet është dhe komunikimi
ndërmjet shkollave të ndryshme NGJALLJA
fetare, në mënyrë që të njohim
njëri-tjetrin më nga afër dhe në Organ i Kishës Orthodhokse
mënyrë më objektive. Kështu, në Autoqefale të Shqipërisë
shkollën tonë teologjike “Ngjallja e Themelues:
Krishtit” në Shën Vlash të Durrësit, Kryepiskopi Anastas
vijnë dhe prezantojnë besimin e tyre
përfaqësues të lartë të arsimit Del nën kujdesin
mysliman. Në të njëjtën kohë, e Këshillit Botues
pedagogë të shkollës sonë bëjnë orë
Kryeredaktor: Thoma Dhima
të lira në lëndë të ndryshme mësimi
në seminarin ndërpapnor në Shko-
Adresa:
dër, si dhe anasjelltas. Njëkohësisht, Kryepiskopata Orthodhokse,
një prift domenikan vjen çdo vit për Rruga e Kavajës, Nr. 151
të prezantuar teologjinë katolike në Tiranë
Akademinë tonë. Tel: (04) 2234 117, 2235 095.
Fax: 2232 109
Pra, nuk është thjesht një ba- Shtypur
shkëjetesë e shtrënguar, por më te- në shtypshkronjën “Ngjallja”
për se kaq. Është një respektim i
12 NGJALLJA PRILL 2013

Restaurimi i ikonave në Kishën

Orthodhokse

Vitet e ateizmit sollën jo vetëm shkatërrimin e kishave por edhe shkatërrimin

dhe dëmtimin e shumë ikonave dhe afreskeve. Në Kompleksin e Punishteve
“Nazaret”, Tiranë, është ngritur prej vitesh një laborator modern ku restauro-
hen me metoda bashkëkohore ikonat e dëmtuara.
Në foto: majtas dy ikona të restauruara dhe djathtas një ikonë para dhe pas restaurimit.

Veprimtari dhe nisma të shumta

nga të rinjtë orthodhoksë
Koordinatorë, katekistë dhe bashkëpunëtorë të Rinisë Orthodhokse
dhe Katekizmit të Mitropolive të Tiranës, Beratit, Korçës, studentë të
Qendrës Studentore të Tiranës dhe studentë të Akademisë Teologjike të
Shën Vlashit në bashkëpunim me Zyrën “Diakonia Agapes”, në kuadër
të projektit “Të rinjtë, duke punuar së bashku për një të ardhme më të
mirë”, realizuan gjatë muajve tetor-dhjetor 2012 trajnime disaditore me
tema: “Rritja e fondeve”, “Mjedisi, shtëpia jonë e përbashkët” dhe
“Ndihma ndaj komunitetit”, që u financuan nga Heks (Zvicër), Churches
Helping Churches (Gjermani) dhe Kisha Orthodhokse Autoqefale e
Shqipërisë.
Vargjet e marra nga Bibla “Secili le të veprojë siç ka vendosur në
zemër, as me keqardhje e as nga shtrëngimi, sepse Perëndia do dhurues
të gëzuar”, shërbyen si udhërrëfyes gjatë këtyre trajnimeve, për
ndërgjegjësimin e mëtejshëm mbi rëndësinë e të ofruarit dhe të dhuruarit,
të punës vullnetare si dhe të gjetjes së burimeve financiare. Këto takime
u shoqëruan nga referime, biseda, shembuj konkretë, reflektime, shkëmbim
idesh dhe planifikime. Nga referencat më të shpeshta në këto trajnime
ishin: “Për të pasur rezultate sa më të mira nevojitet bashkëpunim si një
trup i vetëm dhe kështu mund të jemi anëtarë aktivë në komunitet”,
“Njeri-tjetrit t’i shërbejmë me respekt dhe dashuri, pa paragjykime, pa
dallime, ashtu si Zoti na deshi dhe na shërbeu vetë i pari”, si edhe katër
shtyllat e Lidhjes Rinore Orthodhokse “Bijtë e Dritës”: rritja me Krishtin,
miqësia, dëshmia dhe shërbimi. Pjesëmarrësit e trajnuar u angazhuan
edhe përtej vetes së tyre, duke marrë përsipër përgjegjësinë e
transmetimit të këtyre përvojave dhe organizimit të iniciativave përkatëse
te të rinjtë e famullive (enorive) të tyre me anë të programit “Pear to
Pear” (Të rinjtë për të rinjtë).
Për të konkretizuar njohuritë e marra nga trajnimet, të rinjtë e
dioqezave në vazhdim, nën drejtimin e koordinatorëve të tyre, hartuan
disa projekte-ide që i shndërruan në iniciativa konkrete me mbështetjen
financiare dhe mbikëqyrjen organizative të “Diakonia Agapes” dhe me
synimin që të rinjtë të mund të jenë pjesë aktive në komunitetet e
mitropolive të tyre përkatëse.
Në numrin e ardhshëm do ju njohim më gjerësisht me disa nga
veprimtaritë konkrete të zhvilluara nga të rinjtë orthodhoksë.