Professional Documents
Culture Documents
Documento Definitivo GT
Documento Definitivo GT
Documento Definitivo GT
1.INTRODUCIÓN
Ser “ , este documento é un anexo a memoria que realizamos de dito GT durante este
curso académico , dende o mes de setembro ata o mes de maio . O noso grupo tiña un
total de trinta horas de traballo, cinco das cales dedicamos a recibir dous relatórios sobre
moi teórica , desglosada nun marco teórico sobre a intelixencia emocional , teorias ,
sentimentos .
prácticas , tanto para aplicar na aula , coma as que nos mesmos levamos a cabo nas
nosas propias aulas . Aquí podemos atopar diversas experiencias postas en marcha nos
bibliografía que nos serviu de base para ampliar os nosos coñecementos sobre a
intelixencia emocional .
Páxina 1
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
2. MARCO TEORICO.
lingüística-verbal
lóxica-matemática
corporal-cinestética
visual-espacial
musical
Páxina 2
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
1996).
naturalista.
existencial.
Intelixencia Social, do psicólogo Edward Thorndike quen en 1920 a definiu como "a
habilidade para comprender e dirixir aos homes e mulleres, mozos e mozas, e actuar
Páxina 3
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Este concepto sería presentado mediáticamente por Daniel Goleman en 1995 cun
libro de gran éxito. No seu libro “La inteligencia emocional en la empresa” (1998)
nas nosas relacións”. Considera cinco aptitudes emocionais, clasificadas a súa vez en
Emocional:
Páxina 4
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
4ª) O concepto dase a coñecer grazas a Goleman (1994 – 1997): Goleman publica o
O libro de Daniel Goleman (1995) convertese nun best – seller pola súa mensaxe:
investigación.
Páxina 5
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
dicir, incluso que estamos en cernes, se ben nos últimos anos, debido ao interese
xurdido, cada vez que sabe e se investiga mais sobre o tema. Para intentar definir, que é
autores.
2.2. MODELOS DE IE
e o Modelo da Habilidade .
modelos son os de Goleman e Bar-On. No noso país, o que máis difusión tivo nos
contextos educativos foi o modelo mixto de Daniel Goleman, fenómeno que ten que ver
máis con razóns de marketing e publicidade que coa lóxica da súa argumentación
científica.
dito procesamento.
Páxina 6
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
apropiada e precisa,
demais.
Poder recoñecer de forma consciente as nosas emocións: Identificar que sentimos e ser
b) Facilitación emocional
c) Comprensión emocional
d) Regulación emocional
Páxina 7
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Estas habilidades están enlazadas de forma que para unha adecuada regulación
emocional, é preciso unha boa comprensión emocional, e, a súa vez, para unha boa
interpersoal) .
Sociais, en que inclúe emocións internas e privadas, que son importantes para o
Bar- On .
Modelo de Goleman
A Intelixencia persoal
Está composta por unha serie de competencias que determinan o modo no que
importantes:
Páxina 8
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
das nosas propias emocións e como nos afectan. É moi importante coñecer o modo no
que o noso estado de ánimo inflúe no noso comportamento, cales son as nosas virtudes
fortalezas, debilidades, estados de ánimo, emocións e impulsos, así como o efecto que
teñen sobre os demais e o traballo. Maniféstase en persoas con habilidades para xulgarse
con sinceridade os seus erros, sensibles ao aprendizaxe e que posúen un alto grado de
auto-confianza.
deixarnos levar polos sentimentos do momento. É saber recoñecer que é pasaxeiro e que
é o que perdura nunha crise. Esta habilidade permítenos controlar as nosas propias
actos, de pensar antes de actuar e de evitar os xuízos prematuros. Os que posúen un alto
ideas.
motivación e fixar a nosa atención nas metas en lugar dos obstáculos. Nesto é necesaria
Páxina 9
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
facendo fronte aos problemas e atopando solucións. Esta competencia maniféstase nas
persoas que mostran un gran entusiasmo polo seu traballo e polo logro das metas por
enriba da simple recompensa, cun alto grado de iniciativa e compromiso, y con grande
moitas veces en saber interpretar as sinais que os demais emiten de forma inconsciente e
que a miúdo son non verbais. O recoñecer as emocións alleas, aquilo que os demais
senten e que se pode expresar pola expresión da cara, por un xesto, por una mala
contestación, podemos axudar a establecer lazos máis reais e duradeiros coas persoas do
reaccións emocionais. As persoas empáticas son aquelas capaces de escoitar aos demais
Páxina 10
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Relacións interpersonais (ou habilidades sociais) : Calquera pode darse conta de que
unha boa relación cos demais é unha das cousas máis importantes para as nosas vidas. É
non so tratar aos que nos parecen simpáticos, a nosos amigos, a nosa familia, tamén
tratar con aqueles que estean nunha posición superior á nosa. Defínense as habilidades
sociais como o talento no manexo das relacións cos demais, en saber persuadir e
influenciar aos demais. Aqueles que posúen habilidades sociais son excelentes
negociadores, teñen unha grande capacidade para liderar grupos e para dirixir cambios, e
os provoca.
Páxina 11
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
• Autoactualización: Habilidade para alcanzar a nosa potencialidade e ter unha vida rica
sentirse a gusto.
Páxina 12
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
importante/relevante).
4) tomar unha solución sobre a solución que temos que usar, analizando
estresantes e emocións fortes sen virse abaixo e enfrontarse de forma positiva co estres.
Esta habilidade está baseada na capacidade de escoller varios cursos de acción para
facerlle fronte ao estres, ser optimista para resolver un problema, e sentir que temos
Páxina 13
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
lado bo da vida.
• Felicidade: habilidade de gozar e sentirse satisfeito coa vida, de gozar un mesmo ,de
Páxina 14
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
2.3. DEFINICIÓNS IE
destrezas sociais que nos permiten triunfar no noso posto de traballo e na vida en xeral.
dos demais.
Gallego D.J.e Gallego M.J. (2004): Capacidade que ten o ser humano, grazas ao seu
demais. Todo isto, permitiralle que a súa actuación sobre o entorno, e as súas relacións
humanas sexan eficaces, útiles e teñan repercusións positivas para él, para os demáis, e
Páxina 15
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
relacións, e para razoar e resolver problemas en base a iso. Tamén inclúe empregar as
estamos sentindo).
Páxina 16
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
a eficacia interpersoal, e que poden ser usadas para persuadir e dirixir, negociar e
Nun informe do National Center for Clinical Infant Programs de los EE.UU.,
do ano 1992, citase unha lista de sete ingredentes claves desta capacidade crucial,
de que o máis probable é que non fracase no que se propón, e de que os adultos
serán amables.
ao pracer.
Páxina 17
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 18
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Esta será a capacidade de expresar os nosos propios sentimentos do xeito más adecuado
1999).
relacionadas:
Competencia Emocional-Persoal
Competencia Emocional-Social
A primeira fai referencia a relación que temos con nós mesmos, por ejemplo: a
autoconfianza…
A segunda refirese as relacións que establecemos con nosos semellantes, por exemplo: a
Páxina 19
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Compromiso co Capacidade de
grupo negociación e
resolución de
conflictos
Iniciativa Habilidades de
equipo
:Colaboración e
cooperación .
Optimismo
Páxina 20
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Recentemente Goleman propuxo un novo modelo polo cal a IE estaría integrada por
management).
Páxina 21
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
como persoas.
democrática (Da Caba, 1999). Porén é a partir dos anos 90 cando se potencia o seu
do construtivismo.
Páxina 22
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
longo de todas as etapas e a través das distintas áreas, os valores éticos e outros contidos
transversais aos que a sociedade é especialmente sensible, como son : saúde e calidade
educación para a igaualdade entre os sexos, educación para o ocio e educación vial.
predispoñen aos individuos a actuar no sentido que ditos estados prescriben. De este
no que vivimos, básica para convivir e facelo de forma comprometida cos valores
Páxina 23
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
A intelixencia emocional é unha necesidade para acadar unha aprendizaxe óptima. Por
exemplo:
a ser persoa, aprender a convivir entre persoas, están mais preto da intelixencia
sentimentos e emocións.
individual que axuden ás persoas a convivir nunha sociedade cada vez máis
Páxina 24
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
primeiros anos de vida, xa que nesta etapa a aprendizaxe é máis intensa. Tendo en conta
que o xogo forma parte activa da súa vida e aprendizaxe , deberíamos empregalo como
estratexia para aprender novas formas de pensar, sentir e actuar, sendo o núcleo da
Páxina 25
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
illamento, vagancia, ... poden ser síntoma dalgún problema enmascarado como por
tolerancia.
Páxina 26
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
2.5. EXPERIENCIAS
emocional.
Ámbolos dous programas teñen unha dimensión cognitiva, outra afectiva e outra de
conducta.
ao por qué e ao para que fai as cousas, teña confianza en se mesmo, saiba
a autoestima vai a ser moi importante, xa que unha persoa consigue un lugar de
control interno adecuado cando ten conciencia de que a súa conducta pode
Páxina 27
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
interpersoais.
suposto en conta, que as actitudes do profesorado son básicas para o éxito desta
Páxina 28
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
traballar na aula estos temas. Esta experiencia levouse a cabo en Canarias con
Bacharelato.
3 a 5 anos.
Begoña Ibarrola, “Cuentos para Sentir. Educar las Emociones”. A súa finalidade
sentimentos no medio dun mar de aventuras que fan atractiva a súa lectura.
Programa ARGADINI. Rebeca Barrón desenvolve desde hai seis anos este
Páxina 29
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
3. GLOSARIO DE TERMOS
sentimentos, pero que as veces non temos claro a que fan referencia.
EMOCIÓN:
desagrado.
procesos de etiquetado.
d) dar lugar a unha conduta que é a cotío, pero non sempre, expresiva, dirixida cara
Páxina 30
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Cabe destacar que a maioría dos autores nas súas definicións de emoción inclúen
(1968) quen entende a emoción como un fenómeno complexo composto por tres
1) O neurofisiolóxico - bioquímico.
SENTIMENTO
Tamén chamado actitude emocional, se define como unha predisposición dos individuos
Páxina 31
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
1. Emocións negativas:
Ira: rabia, cólera, rancor, odio, furia, indignación, resentimento, aversión, exasperación,
Medo: Temor, horror, pánico, terror, pavor, desasosego, susto, fobia, ansiedade,
consternación, nerviosismo.
Páxina 32
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
2. Emocións positivas:
diversión.
ágape, gratitude.
3. Emocións ambiguas:
4. Emocións estéticas:
EMOCIÓNS INDIVIDUAIS:
ALEGRÍA
A alegría é un sentimento grato e vivo que adoita manifestarse con signos exteriores a
modo de xestos ou actos que expresan xúbilo. Segundo Alicerce Varela, psicóloga e
emocións negativas.
Páxina 33
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Trátase dun sentimento menos permanente, e tan intenso e enérxico que necesariamente
é transitorio; non se pode estar exultante de gozo todo tempo, nin constantemente dando
saltos de alegría. A felicidade, en cambio, sería un estado máis profundo e estable que a
alegría, pois salvo pola incidencia dun acontecemento dramático, non se altera
Se a felicidade é unha aspiración xeral, aínda que difusa, dos seres humanos, a alegría é
AMOR
O amor é un sentimento intenso propio do ser humano que parte da súa propia
insuficiencia, e da súa necesidade de procura do encontro ou unión con outro ser. Así
É un sentimento de afecto e entrega cara a alguén ou algo. Do mesmo xeito que coa
“Todo o mundo sabe por propia experiencia que a paixón amorosa é o sentimento máis
contraditorio, arrebatador e cambiante. Hai quen pensa que o amor e a amizade son
Páxina 34
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
sentimentos parecidos, pero entre ambos existe reciprocidade, en cambio, pódese amar a
quen nos ignora. O amor ás veces é abnegado e cego (podemos amar a alguén covarde e
malo), en cambio a amizade implica estimar e valorar á persoa. Sexa cal fora a súa
A definición máis sinxela e xeral do amor desde a psicoloxía é que é unha relación
afectuosa, recíproca, activa e forte entre dúas persoas, ademais, é unha necesidade
fisiolóxica, un impulso que pode provocar condutas imprevisibles; con todo nada
término.
ANSIEDADE
adoita acompañar a moitas enfermidades -en particular a certas neuroses- que non
permite acougo.
Páxina 35
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
escasamente adaptativos. A resposta de ansiedade pode ser elicitada tanto por estímulos
anticipatorias), tales como pensamentos, ideas, imaxes, etc, que son percibidos polo
Psicólogos como Tobal, tamén chaman a este sentimento “medo sen obxecto”. Consiste
nun incómodo desasosego, indefinido e constante, que leva ao suxeito a anticipar cousas
para vivir con normalidade (por exemplo, provoca falta de concentración, dificultade
ASUSTADO/A
Situación ou cualificativo que se produce por mor da acción de dar ou causar susto, é
Páxina 36
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Pero tamén aquel que treme, póñenselle os pelos de punta, fáiselle un nó na garganta,
ten o corazón metido nun puño, o alma en albas, xéaselle o sangue ou se morre de
medo, ou ben, non lle chega a camisa ao pescozo. Así de amplo é o noso vocabulario á
hora de definir un sentimento propio daquel que sente medo ou preocupación por algo
descoñecido ou inesperado.
Con todo esta é unha terminoloxía tomada do portugués, curiosamente, que atende en
numerosas ocasións a unha relación co propio medo, sendo este sentimento un medo
AVERSIÓN
é moito máis material que a aversión, e esta máis que a oposición. Cáusanos
soidade, aos insectos; opónllenos unha persoa cuxo carácter non convén co noso. Somos
Páxina 37
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Nunha relación de exceso e defecto, cando unha persoa ten unha baixa frecuencia de
sentimento cara a outro, rexeita ou lle produce aversión, ao contrario que aquel que o
ENFADO
O enfado consiste no anoxo ou movemento do ánimo que suscita ira. Trátase dunha
impresión desagradable e molesta que poden producir algunhas cousas. Trátase dunha
impresión desagradable, unha molestia que produce algunha cousa, dito ou feito. Aquel
que sente enfado ademais de anoxo ou ira, segundo a gradación, sente sinónimamente;
Séntese enfado ante unha falta de respecto ou ante unha desobediencia ou erro. O
enfado é unha emoción forte que na vida cotiá vivimos a miúdo, que afecta a mente e
corpo, con todo non todos os tipos de enfado ou anoxo son similares. Furiosos, podemos
que facemos ou dicimos, ata chegando a dirixir a nosa cólera cara ao primeiro que se
nos mostre. Con todo, sempre se pode aprender do enfado, pois axuda a fomentar a
empatía poñéndose no lugar dos demais, coñecendo tanto os sentimentos propios como
os alleos, etc.
Páxina 38
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
EUFORIA
Estado de ánimo propenso ao optimismo que mostra unha capacidade para soportar a
Este sentimento de alegría desbordante, ten unha suposta orixe, segundo relatan algúns
investigadores, por un aumento das endorfinas no interior do cerebro, aínda que esta
Pero como alegría diferénciase do propio sentimento na gradación, pois esta resulta un
sentimento agradable, contaxioso, positivo; mentres que a euforia non deixa de ser un
exceso, tendo en conta que non implica sempre que o seu motivo ou razón de ser sexa
Con todo, parecese non saberse nunca se a euforia fose un aliado ou un inimigo, pois
sabéndoa controlar énchenos de vida, máis, non podendo manexala dificulta ás veces o
FELICIDADE
Ven definida como o estado que se comprace na posesión dun ben; como satisfacción,
gusto, contento.
Páxina 39
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Definir o concepto de felicidade é tarefa ardua. Seguramente sexa unha das definicións
ordenación da vida cara ao seu verdadeiro fin. A felicidade diferénciase do pracer, pois
pode unha vida chea de praceres ser profundamente desdichada, e, á inversa, ser feliz
Para Aristóteles, a felicidade é a unidade presuposta dos fins humanos, o ben supremo,
o fin último; moi ao contario do que expoñen varias correntes filosóficas modernas,
entre elas a "Nietzscheniana", que afirman que o home non é concibido para a
Páxina 40
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
FRUSTRACIÓN
ofrece síntomas diversos que, con todo roldan unha categoría xeral: a desintegración
causas e consecuencias.
Trátase dun sentimento que se produce, xeralmente, cando se lle priva a alguén do que
esperaba, déixase sen efecto un propósito contra a intención de quen procura realizalo.
O estado deste sería aquel en o cal, veríase sometido a unha situación insoluble,
ILUSIÓN
Páxina 41
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
relación coa esperanza. Neste sentido, mentres que a ilusión é algo que atinxe ao futuro;
“illudere”, que pode traducirse como “burlar”. De aí, que se utilice tamén o súa
túnel.
IRA
A ira, definida como paixón da alma, que causa indignación e anoxo, como apetito de
vinganza, como furia ou violencia dos elementos ou repetición de actos con saña,
leve á furia intensa. Como outras emocións, está acompañada de cambios fisiolóxicos e
biolóxicos. Cando unha persoa enfádase, o seu ritmo cardíaco e presión arterial
aumentan, do mesmo xeito que os niveis das hormonas adrenalina e noradrenalina. A ira
(un atasco de tráfico, un voo cancelado), ou ben a ira pode aparecer ao preocuparse e
Páxina 42
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
É un sentimento que se produce cando a liberdade persoal vese alterada por algunha
razón. Enfadarse de cando en vez é inevitable e ata útil, porque descarga tensións. Pero
entre un acceso de “malas pulgas” e a cólera desatada hai moitos grados. Considérase
que é un sentimento negativo aínda que é útil e ás veces xusto. Supón cargar de enerxía
Ata considerada como un dos pecados capitais mostra o seu connotación máis negativa
MEDO
O medo é unha perturbación angustiosa, unha inquietude do ánimo por un risco ou dano
(real ou imaxinario); receo que se posúe a preto do sentir que suceda algo contrario ao
que se desexa.
O medo, chamado ás veces angustia ante o real, é a reacción fronte a un perigo externo,
a un dano esperado, previsto, que ameaza ao suxeito. Por exemplo cando unha persoa
É o sentimento máis intenso e desagradable que xorde pola ameaza dun perigo presente
sobrevivimos como especie, xa que nos prevén dos perigos. Pero ás veces actúa como
Páxina 43
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
MORRIÑA
Unha das palabras das que máis presumen os galegos e á que máis recorren é morriña.
Ata ou punto de que os galegos somos identificados a través deste nome. O castelán
tomouno prestado porque non existía forma que expresase ese sentir. O substantivo
estrutura lingüística, suma de significante e significado. Para moita xente, dicir morriña
algo ou alguén que están ausentes', 'abatemento que se sofre por algunha cousa e pode ir
acompañado por cansazo físico, tristura'. Pero tamén, por extensión, é a doenza
espiritual que algunhas persoas senten ó estaren lonxe dá súa casa, terra ou patria. Son
NERVIOSO/A
Aquel que se sente nervioso é unha persoa inqueda e incapaz de permanecer en repouso,
moi excitable.
Páxina 44
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
logo procesa a información de todos os cambios que sobreveñen ao corpo, e así ás veces
se realimenta o "nerviosismo".
PREOCUPADO/A
Dise daquel que vive unha situación de intranquilidade, temor, angustia ou inquietude;
planificación das nosas accións e como tal entra dentro da normalidade máis absoluta.
SIMPATÍA
A simpatía é unha inclinación afectiva entre persoas (ou tamén cara a animais ou
súa vez de sym, con; anti, contra; e páthos, afección), expresan unha relación favorable
Páxina 45
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
sentimentos entre os homes. Un significado vulgar, como «o ser simpático», refírese aos
antipático», etc.
SOIDADE
involuntaria de compañía; e que representa, ao igual, ese pesar ou melancolía dos que
senten pola ausencia, morte ou perda de alguén ou algo. Pero describir este sentimento
interior non é moi fácil. A soidade pode ser unha experiencia bastante particular e
A soidade pode resultar como un produto de varios factores; pode estar presente como
algo real logo da morte de seres queridos, ou logo dunha separación ou unha despedida,
xa sexa entre amigos ou entre a familia; tamén é posible sentila como algo transitorio ou
Páxina 46
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
xa que un pode estar só sen sentirse solitario ou sentirse só cando un está en grupo.
TIMIDEZ
A timidez consiste nunha reacción de inseguridade e vergonza dunha persoa, que pode
actuar.
Aquel que é tímido séntese e mostra medorento, medroso, encollido ou curto de ánimo.
unha inseguridade ante o que nos rodea e moitas veces, unha incapacidade para afrontar
A timidez é a sensación oposta a sentirse cómodo entre outros. Cando unha persoa sente
timidez é posible que dubide en dicir ou facer algo porque se sente insegura e non está
TOLERANCIA
Páxina 47
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Así mesmo, refírese, con isto, ao recoñecemento de inmunidade política para quen
Tolerar é aceptar aos demais como son, sen peros e sen reparos. Supón manter unha
actitude que unha persoa ten respecto de aquilo que é diferente dos seus valores.
É un dos valores humanos máis respectados e garda relación coa aceptación daquelas
persoas, situacións ou cousas que se afastan do que cada persoa posúe ou considera
A tolerancia atópase en estreita relación co respecto, podendo así ser capaces de aceptar
TRANQUILIDADE
tranquila, será aquela que se toma as cousas con tempo, sen nerviosismos nin agobios, e
que non se preocupa por quedar ben ou mal ante a opinión dos demais.
Tranquilidade supón estar satisfeito do que un fixo en determinadas ocasións, non hai
alguén que teña sempre tranquilidade xa que todos os días enfrontámosnos a distintos
problemas.
Páxina 48
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
TRISTURA
Tristura é o sentimento daquel que se sente deprimido, sen ánimo e, en moitas ocasións,
con tendencia ao choro. Pero ademais, outórgaselle dita calidade de triste, a todo tipo de
organismo para loitar ou fuxir, e a ira faio para responder con agresión, a tristura fai crer
que non hai nada que facer, que ninguén é culpable. A persoa triste só pode renderse ao
sufrimento. Aínda que ás veces sirva de inspiración aos poetas, palabras como
VERGOÑA
ocasionada por algunha falta cometida ou por algunha acción deshonrosa e humillante
(propia ou allea). Se trata dunha extrema incomodidade que sentimos por non actuar
Páxina 49
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
As persoas que se senten avergoñadas con frecuencia non son libres e tenden a fundirse
O terapeuta John Bradshaw chama á vergoña “a emoción que nos fai saber que somos
finitos”.
AUTOESTIMA
actitudes e das habilidades que son os aspectos que constitúen a base de identidade
principalmente cos pais. É básica para poder desenrolar unha personalidade forte e
seguridade en se mesmo.
AUTOCONCEPTO
Páxina 50
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
limitacións e posibilidades.
AUTOCONCIENCIA
recoñecer os nosos propios sentimentos... diferencialos uns de outros e saber que é e por
profundo das nosas propias emocións, así como coñecer cales son os nosos puntos
personalidade ou individualidade”.
Páxina 51
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
1. Entender: que sentimos e por que o sentimos (a causa dos nosos sentimentos e o
4. Nos axuda a manter o noso punto de vista e a estar en sintonía coas nosas
verdadeiras motivacións.
AUTOVALORACIÓN
realización das aspiracións máis significativas do suxeito nas diferentes esferas da súa
vida. Pode incluír contidos que se teñen, outros desexables e outros inexistentes
física e subxectivamente, de acordo coas cualidades, aptitudes e capacidades que cre ter,
Páxina 52
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
con qué sexo, familia e cultura se sinte identificado hasta que punto se coñece e canto se
estima. Estas características sen lugar a dúbidas tamén serán determinadas polas
EMPATÍA
cognitivos, etc.
que experimenta unha persoa ante un feito ou unha situación concreta. É menos
estable pois depende máis das variables contextuais, da situación concreta e das
Páxina 53
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Hoffman defende que a empatía é unha capacidade innata, coa que nacen todas as
persoas, aínda que as experiencias e as aprendizaxes que cada individuo vai adquirindo
ao longo da súa vida farán que uns a desenvolvan máis cos outros.
MOTIVACIÓN
Impulso que conduce a unha persoa a elixir e realizar unha acción entre aquelas
o interés.
AUTOCONTROL
dirixir o propio comportamento, darse pautas a sí mesmo para saber en cada intre que é
Páxina 54
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
conflitivas.
críticos.
ASERTIVIDADE
os nosos dereitos dun xeito non destrutivo. Quintana (2001) ademais engade que a
conduta asertiva ten tres estilos de actuar: a conduta asertiva, a non asertiva e a agresiva.
Páxina 55
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
dereitos dun xeito asertivo afrontando os conflitos coa seguridade de que pode
resolvelos sen ansiedade, sen temor a situación e seu costo emocional para se mesmo.
HABILIDADES SOCIAIS
condutas emitidas por un individuo nun contexto interpersoal que expresa sentimentos,
actitudes, desexos, opinións e dereitos dese individuo dun xeito adecuado á situación,
Segundo Goleman ,esta aptitude emocional pertencería ao grupo das aptitudes sociais,
que son as que determinan o manexo das relacións e comprendería a súa vez oito
Páxina 56
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
a) Influencia.
b) Comunicación.
c) Manexo de conflitos.
d) Liderazgo.
e) Catalizador de cambios.
f) Establecer vínculos.
g) Colaboracións e cooperación.
h) Habilidades en equipo.
RESOLUCIÓN DE CONFLITOS
opinións; unha situación problemática provocada por un desacordo entre persoas ou por
unha acción non aceptable por outro; unha situación na que se produce unha
Desde o punto de vista educativo, o máis importante é buscar unha saída construtiva aos
confluencia.
Páxina 57
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
COMUNICACIÓN AFECTIVA-EFECTIVA
Segundo Bisquerra implica dominar non so a capacidade para atender aos demais tanto
na comunicación verbal como na non verbal para recibir as mensaxes con precisión,
CURRICULUM SOCIAFECTIVO
EMOCIONALMENTE COMPETENTE
Páxina 58
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Actitude positiva: Persoas que valoran máis os acertos que os erros, máis as
control.
- Saber dar e recibir: Implica saber dar e recibir máis que cousas materiais, valores
- Ter valores alternativos: Ter valores alternativos que den un sentido á vida.
soidade e compaña, ... aínda que ás veces isto supón manter un difícil equilibrio.
Páxina 59
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ANALFABETO EMOCIONAL
Todo aquel que presenta un baixo nivel de competencia emocional, que desemboca con
Son persoas incapaces de dominar a súa intelixencia emocional, que lles leva a relacións
familiares e profesionais conflitivas e que se debaten en inútiles loitas internas que lles
impiden non só establecer relacións cos demais, senón con sí mesmos e con entorno.
escoitar e aprender.
Páxina 60
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
4. ACTIVIDADES PRÁCTICAS:
“O PROTAGONISTA DO DÍA”
- Obxectivos :
Promover o autocoñecemento.
- Desenrolo da actividade :
nenos/as do grupo. A outra empregarase para ir gardando os nomes dos que xa foron
“protagonistas do día”.
A primeira vez que se faga a actividade o titor/a sacará un nome da caixa ou bolsa e
anunciará a toda a clase o nome de protagonista do día. Ademais dos cargos da clase
que funcionarán como sempre, o/a protagonista terá asignado outras tarefas como:
Páxina 61
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Nun momento da xornada o/a neno/a porase diante dos compañeiros e irá recibindo
cumpridos por parte dos seus compañeiros/as. Os nenos/as pedirán a quenda para facer
o nome do protagonista.
Ao final tamén o titor/a faralle un cumprido. Todo o que se vai dicindo anotase nunha
cartolina preparada para iso. Faranse dúas copias, unha para colocar na clase no
“Recuncho do protagonista do día”, e a outra para que o neno/a leve a casa para
“CUALIDADES”
- Obxectivos :
- Desenrolo da actividade :
Páxina 62
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
e logo pódense introducir atributos máis complexos. Non é convinte traballar de máis de
dous en cada sesión. Os pasos a seguir para explicar cada unha das cualidades poderían
ser:
2. Proporcionar exemplos de maneira de ser das persoas que teñen esa cualidade.
4. Facer entre todos unha lista de que cousas fan as persoas que teñen esa
cualidade.
5. Facer actividades como representar situacións nas que os protagonistas teñan esa
cualidade a traballar, facer un debuxo sobre esa situación e engadirlle unha frase
- Obxectivos :
- Desenrolo da actividade :
Páxina 63
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Os nenos/as pasean por unha estancia, ou pola clase, sen mesas nin sillas polo medio,
namentres escoltan música. No momento en que a música para cada neno ten que darlle
Cando a música volve a soar os compañeiros que se deron a aperta seguen paseando
collidos da man. Cando esta deixa de soar cada parella abraza a parella que está máis
preto.
Logo serán xa un grupo de catro nenos/as os que paseen pola clase e cando pare e
música xuntaranse con outro grupo de catro, e así ata que todo o grupo se de unha aperta
- Obxectivos :
orgulloso.
- Desenrolo da actividade :
Pedir aos alumnos/as que pensen cousas das que se sintan orgullosos/as relacionadas
Páxina 64
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
conseguíchelo?
- Algunha vez fixeche algunha cousa para que na clase se estea mellor?
- …
“A PELOTA MENSAXEIRA”
- Obxectivos :
Crear vínculos.
- Desenrolo da actividade :
Páxina 65
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Todos sentados en círculo ímonos pasando unha pelota ao tempo que saudamos polo
seu nome ao neno/a que nola envía. O que recibe a pelota contesta ao que lla tirou
tamén saudándoo polo seu nome. Así sucesivamente vaise lanzando a pelota, de xeito
“EU SON…”
- Obxectivos :
- Desenrolo da actividade :
teñen que debuxarse a sé mesmos e debaixo de debuxo completan a frase “Eu son …,
O titor/a ensina cada debuxo sen nome do autor e le en voz alta o texto escrito. Os
Páxina 66
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Obxectivos :
Crear vínculos.
- Desenrolo da actividade :
Trátase de adiviñar de quen falamos da clase a partires de pistas dadas sobre esa persoa
baseándose nas súas preferencias persoais e en condutas positivas. Por exemplo: “Estou
pensando en alguén a quen lle gusta ... e xoga con todos. Quen é?”
Pouco a pouco vanse dando pistas de todos os membros do grupo incluído o titor/a.
- Obxectivos :
- Desenrolo da actividade :
Todos sentados en círculo. O titor/a lanza a pelota a un neno/a e cando a atrapa, os dous
compañeiros/as que se sentan a cada lado téñenlle que dicir unha cualidade positiva.
Páxina 67
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Logo será el ou ela o que tire a pelota a outro compañeiro/a a quen alabarán os dous que
están ao seu carón. Así sucesivamente hasta que por todos pasa a pelota.
dos alumnos/as.
- Obxectivos :
Reforzar o autoconcepto.
- Desenrolo da actividade :
mirarán cara a fora e os do exterior mirarán cara dentro, quedando cada neno enfronte
doutro.
Páxina 68
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Pasados uns minutos e mentres o círculo interior está quedo, o exterior da un paso cara a
esquerda, de xeito que cada neno/a teña a outro compañeiro/a enfronte ao que lle fará a
mesma pregunta.
Así o círculo exterior irá correndo hasta que todos e cada un dos membros fagan a
Páxina 69
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Obxectivos:
Darse conta dos sentimentos que teñen os pais cara aos seus fillos.
- Desenrolo:
Cada un dos nenos/as terá dúas tarxetas de cartolina, unha vermella e outra verde. A
Faranse unhas cantas afirmacións e todos terán que levantar a tarxeta correspondente
Coas respostas se pode confeccionar unha táboa de dobre entrada: por un lado a lista de
Páxina 70
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Obxectivos:
Darse conta dos sentimentos que os pais teñen cara aos fillos.
- Desenrolo da actividade:
Pedirlles aos nenos que escriban unha mensaxe ao pai, ou a súa nai, o neno será quen
“Querido/a pai/nai:
Logo será o pai ou a nai os que envían a mensaxe imaxinariamente. Serán os mesmos
Páxina 71
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
“Querido/a fillo/filla:
Noutra sesión pedirémoslle que escriban ao proxenitor a quen aínda non escribiron e
- Obxectivos:
- Desenrolo da actividade:
Pedímoslle aos nenos/as que escriban 3 cousas, ou algunha máis, que esperan dos seus
Páxina 72
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Ao rematar de escribir, cada un terá que ler en voz alta a frase que lle pareza máis
importante ao resto da clase. De seguido colgaranse todas as follas nun lugar visible da
aula.
- Obxectivos:
- Desenrolo da actividade:
Primeiro levarase a cabo unha conversa sobre os males que se ven e sobre os que non se
ven. Queremos que sexan os nenos os nenos os que os definan: ferida física e ferida
psicolóxica.
Logo teñen que pór exemplos de cando se sentiron feridos, anotaranse no encerado e
clasificaranse segundo correspondan a dor física ou a dor psicolóxica (“Se ve” ou “Non
se ve”).
Nunha cartolina co título: “Que fai dano aos nenos/as desta clase?” copiamos todo o que
Páxina 73
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Obxectivos:
demais.
- Desenrolo da actividade:
que dependendo de cómo se trate aos compañeiros e do que se espere deles (depende)
haberá ou non harmonía no grupo. Logo entre todos se fará unha lista das cousas que
Con esa lista, confeccionaremos unha táboa e darémoslle unha copia a cada neno/a
pedíndolles que poñan unha cruz no número 3 se o fan sempre, no número 2 se o fan a
amigos.
Páxina 74
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Axudo.
Escoito.
Sorrío.
- Obxectivos:
- Desenrolo da actividade:
Terán que facer un debuxo o un texto, ou ámbalas dúas cousas sobre algunha situación
Páxina 75
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Obxectivos:
Darse conta de que o que non lle gusta que fagan os demais, tamén
- Desenrolo da actividade:
Pedímoslle aos nenos/as que anoten nun folio todo o que non lles gusta das persoas que
coñecen. Teñen que escribilo en forma de oración. Exemplos: Non me gusta que sexan
egoístas, non me gusta que digan mentiras, non me gusta que se burlen de min…
Logo, cada neno/a deberá ler en silencio o que apuntou e deberán subliñar cunha cor
“Decatástesvos de que vós tamén facedes as mesmas cousas que vos molestan?”
“ CÓMO CONSOLAR? ”
- Obxectivos:
a dor.
Páxina 76
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Desenrolo da actividade:
Presentámoslle aos nenos/as situacións concretas nas que algunha persoa estea triste.
A Álvaro teñen que operalo dos oídos e ten medo de que fagan dano. Por iso,
dende hai uns días está triste e preocupado. Como o podemos consolar?
Estela perdeu o seu can. Fai uns días que non o atopan. Estela quéreo moito.
O pai de Laura está de viaxe. Fai moitos días que non o ve e está triste.
xoguete da súa casa e non llo deixa. O que lle da máis pena non é o feito de que
Adrián non llo deixe, senón que, como el sempre llo deixa todo, non esperaba
“ CÓMO TE SENTIRÍAS? ”
- Obxectivos:
- Desenrolo da actividade:
Páxina 77
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
tarxeta que crean adecuada da colección “Técnica das caras” (citada no apartado
As situacións pódense presentar con soporte auditivo ou visual, dándolle aos nenos/as a
Situacións posibles:
Unha nena non trata ben ós seus amigos e agora non a deixan xogar con eles.
Na clase hai unha nena que non cae ben a ninguén. Por iso non ten amigos.
Unha nena non ten roupa limpa para poñerse. Na súa casa non hai diñeiro
dabondo para mercar deterxente para lavala ou para mercar roupa nova.
Páxina 78
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
as emocións hai que ter en conta que é fundamental ser quen de recoñecelos e nomealos.
Por iso, para tratar cada un dos sentimentos, pódese seguir a secuencia seguinte:
8. Facer listas das actitudes e comportamentos que manifestan as persoas ante esta
emoción.
experimentar a un nivel máis persoal que grupal (xogos, contos, role playing…).
“ BINGO ”
En cada cartón figurarán unhas dez emocións coas súas correspondentes caras.
O primeiro que encha o seu cartón, elixe unha das emocións que hai no seu cartón e
Páxina 79
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
“ RULETA ”
Pódese facer unha ruleta de grandes dimensións para que todo o grupo poida xogar á
Empregaremos un clip, que fará de saeta, aguantado pola punta dun lápis que
manteremos dereito no centro do círculo. Mentres cunha man aguantamos o lapis, coa
O neno/a a quen lle toque mirará onde parou o clip e encargarase de explicar aos seus
“ DOMINÓ ”
En cada ficha, a un lado porase o nome dun sentimento e no outro unha frase que ilustre
Para elaborar o contido do dominó podemos pedir a colaboración dos nenos/as segundo
Páxina 80
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
SENTIMENTOS:
FRASES:
- A túa familia ocúpase de ti, non deixa que che pase nada malo.
Páxina 81
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
- Obxectivos:
- Desenrolo da actividade:
Cada neno/a gardará todas as imaxes no seu pupitre menos aquela que corresponde a
como se sente nese intre e deixaraa enriba da mesa ao lado da frase: “ Como me sinto?
Estou…”.
sintan nun momento dado. Para facelo, deben deixar todo o que estaban facendo e
Os momentos para facelo poderían ser: ao chegar da casa, a media mañá, á volta do
tensos.
Tamén é importante que os mestres que traballan co grupo teñan a súa colección de
Páxina 82
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 83
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
Os mimos
OBXECTIVOS
e corporais .
NIVEL
1º ciclo de EP
MATERIAIS
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Para practicar esta habilidade algun neno poderá ir representar mediante xestos un
Páxina 84
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
A cadeneta
OBXECTIVOS
NIVEL
1º ciclo de EP
MATERIAIS
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Dividimos a clase en grupos de 4 , un neno para cortar , dous para colorear e outro
para pegar .
Cada grupo traballará nunha mesa e debe ser o propio grupo quen decida quen debe
Páxina 85
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
OBXECTIVOS
NIVEL
1º e 2º ciclo de EP
MATERIAIS
Colchoneta .
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Os nenos e nenas deberán deitarse na colchoneta para relaxar brazos e pernas , teñen
que respirar profundamente e escoitar o sons da súa respiración . Con voz suave lles
pedimos que imaginen que son peixes que nadan tranquilamente no mar , poñemos a
cinta cos sons do mar , e imoslles dicindo que se diesen levar polas ondas . Seguimos
dicindolles que se atopan cun polvo que os toca coas súas patas . O mar pouco a
pouco os vai levando cara a area onde os raios do sol lixeiramente os van quentando e
Páxina 86
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
OBXECTIVOS
cambiarse .
NIVEL
MATERIAIS
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Explicamoslles que imos facer unha actividade para coñecernos mellor . Damoslles a
cada un un folio e pedimoslles que o dividan cunha liña , nunha parte do folio teñen
Cando rematen , se recollen os folios e volvense a repartir de modo que non lles toque
a cada un o seu .
Unha vez lidas , deben debuxar na outra parte do folio como se imaginan que é a
persoa descrita .
Páxina 87
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
OBXECTIVOS
NIVEL
MATERIAIS
Folios e bolígrafos
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
“Este fin de semana fostes de excursión , ao regresar a casa atopas na túa habitación o
teu traballo de mates que debes entregar o luns cheo de garabatos de todas as cores .
Pedimoslles que escriban nun folio que sentirían nese momento , que farian e que
falaremos das mellares maneiras de reaccionar e tamén de situacións nas que nos
Páxina 88
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
O rap do optimista
OBXECTIVOS
NIVEL
MATERIAIS
Instrumentos de percusión
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Páxina 89
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
www.mhs.com
www.casel.org
www.ei-school.org
www.campusirtual.uma.es/intemo
www.unh.edu/emotional_intelligence
www.educacionemocional.org
www.campusvirtual.uma.es/intemo/index.htm
www.emotionalIQ.com
www.eiconsortium.org
www.eqi.org
www.unh.edu/emotionalintelligence (Mayer)
www.inteligencia-emocional.org
www.inteligenciaemocional-portal.org
www.icono14.net/revista/num7/articulos/isidoroarroio.pdf
http://edrev.asu.edu/reviews/revs194.pdf
http://www.investigacionsicopedagogica.org/revista/articulos/15/espannol/Art_15_276.
http://acpon1.ponce.inter.edu/cai/Tese_Graduado/Zennie-Sharlene/index.pdf
http://www.apoclam.net/proxectos/pat/materiais/INTELIXENCIA_EMOCIONAL.pdf
http://ddd.uab.é/pub/educar/0211819Xn30p159.pdf
Páxina 90
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
www.icono14.net/revista/num7/articulos/isidoro arroio.pdf
http://edrev.asu.edu/reviews/revs194.pdf
http://acpon1.ponce.inter.edu/cai/Tese_Graduado/Zennie-Sharlene/index.pdf
http://www.investigacionsicopedagogica.org/revista/articulos/15/espannol/Art_1
5_276.pdf
http://www.apoclam.net/proxectos/pat/materiais/INTELIXENCIA_EMOCIONA
L.pdf
http://ddd.uab.é/pub/educar/0211819Xn30p159.pdf
http://www.blogseitb.com/inteligenciaemocional/2007/04/23/espacios-para-el-
desarrollo-de-la-educac/
http://www.inteligenciaemocional.org/ie_en_la_educacion/preguntasfrecuentesprofesor
es.htm
http://www.psicologia-online.com/monografias/1/infancia_ie.shtml
http://www.psicologia-online.com/autoayuda/iemocional/index.shtml
Páxina 91
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
http://www.monografias.com/trabajos15/inteligencia-emocional/inteligencia-
emocional.shtml#entelig
Páxina 92
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
materiais :
Páxina 93
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
MÁQUINAS AUTODESCRITIVAS
Páxina 94
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 95
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
EXERCICIOS DE INTERIORIZACIÓN
que definirse a si mesmo en base a dez ítems . Unha vez feito isto comentamolo na
clase, cada un de xeito voluntario amosou a súa descrición . Non se fixeron valoracións
En xeral foi unha actividade que lles gustou bastante e lles pareceu moi
divertida.
foron ben acollidos , primeiro pola dificultade de colocalos na aula , non temos moito
espazo , despois polo seu peso , caian a miúdo , e por último polo pouco atractivo dos
seus debuxos . A actividade en si , é moi interesante , pero quizais o formato deberia ser
Páxina 96
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
O que mais lles gustou sen dúbida , foron os execicios de interiorización , foron
moi ben acollidos , ao principio a algúns nenos lles provocaba risa , pero despois todos
participaron moi ben . Esta actividade é a que mais proveito lle sacamos , sobre todo
cando están moi alterados ou nerviosos , eles mesmos a piden , soemos facela a última
Páxina 97
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
seguintes:
situación difícil.
Páxina 98
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Para iso , na miña clase creouse ,na primeira hora a asamblea , nela aprendemos a
o que nos gusta,o que nos preocupa e tamén os problemas entre os compañeiros para
buscar solucións...)
), pasouvos algo especial,diferente? Cando contestan por exemplo ,que están cans@s ou
tristes...traballamos as respostas mediante a expresión non verbal coa mímica ,os xestos
esa situación) ,e coa expresión verbal para explicar esa mesma situación oralmente,as
Outro dos problemas foi a falta de respecto das quendas para falar(todos falaban a
vez ,non se escoitaban ,so lles interesaba falar, o que contaran os outros non les
interesaba nada )e tamén a falta de relaxación polo que no momento da asamblea tamén
para esta actividades),tamén traballamos a relaxación coa música :antes de iniciar algún
repetidas veces, son el@s mesmos quenes o fan e o piden para relaxarse ou
Páxina 99
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Actualmente ,nada máis entrar na clase ,eles mesmos empezan cos saúdos,e contan
solucións.
corporais.
emocións.
Páxina 100
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
que é,en que situación lles pasa ,preguntamos cando, como,como se senten,que fan nesa
xestos, aínda que son os nen@s quenes dramatizan o conto guiados pol@ mestr@.
“.....Victor era un neno moi vago...se pasaba o día dormitando no sillón......nunca lle
apetecía facer nada ....” .Os nenos dramatizan a escena e comentan como se sentirían
Victor....Así con cada unha das diferentes partes do conto.Encántalles xa que se senten
participes do conto e integrados no grupo clase e entre todos buscan solucións.No meu
caso particular, na miña clase había un neno coma Victor ao que non lle gustaba moito
traballar e os nen@s mediante o conto,as súas explicacións (por que é divertido traballar
e é aburrido non facer nada )e o súa axuda e apoio conseguiron integralo no grupo clase
Existen moitos libros cheos de fotos que representan persoas mostrando diferentes
emocións por iso pode ser interesante visitar a biblioteca e buscalas ,analizalas e falar
delas..
Sempre que non interfira no ritmo da clase,os 15 minutos antes do remate das
Páxina 101
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
enfado, paciencia , tranquilidade, medo)para cada un dos ciclos da E.Il e E.P.( Este é a
debuxos representando diferentes caras expresivas .Os nenos collen unha carta segundo
o seu humor e explican o seu chou. Estes debuxos poden estar tamén colocados na
clase para que sempre os teñan á vista e así poder explicar como se sentenl.
Páxina 102
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Mimos emotivos
Xogo de imaxes
Cada semana propomos un xogo de imaxes temáticas dos sentimentos para que as
O aplauso
Esta actividade lévase a cabo cada vez que un membro da clase ten unha actitude
positiva ou unha mellora, demostra esforzo ,recompensando@ cun aplauso por parte de
tod@s.
Faise un círculo con tódolos membros da clase .Lanzase o balón a cada nen@ dicindo
Os nen@s debuxan e decoran unha cara coa emoción que eles desexen e logo deben
explicar o súa emoción.Tamén se pode falar de cada unha delas e explicar cando lles
A partir dunha audición de diferentes fragmentos de música hai que realizar un debuxo
co que sentiron coa audición,pode ser un debuxo dunha emoción cunha cara ou un
debuxo que represente o que sentiron. Tamén poden engadir algo escrito que lle guste moito
Páxina 103
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 104
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 105
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Musica
Diferentes tipos de musica para escoitar seguida dunha charla para saber cales lles
gustan e cales non e que poidan explicar o que senten cando as escoitan.
Xogo de roles
Escollemos telas ou materiais con diferentes texturas para tocar (gústame ou non me
diferentes sustancias para que podan manipulalas e así explicar o que senten cando as
tocan, senten ou proban.Pódese facer diante dun espello ou tamén gravalos para despois
Páxina 106
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 107
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 108
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 109
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 110
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Despois de levar a cabo esta pequena experiencia , demonos de conta do difícil que
resultaba expresar de forma gráfica o que sentiamos , podiamos xa , dun xeito bastante
coherente facelo de forma oral , pero a hora de poñelo nun debuxo , non eramos capaces
de representalo .
De todos modos non desistimos , e o seguinte paso foi , sempre traballando en grupo ,
plasmar un estado de ánimo, utilizando materiais de refugallo que tiñamos na clase . O
formato elegido foi un collaxe . Fixemos seis grupos : MEDO ,
CALMA,AMOR,ALEGRIA,NERVIOSISMO e TRISTEZA .
E estes foron os resultados :
MEDO
Páxina 111
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 112
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Este grupo entendeu o “medo” como un neno que chora ante algo , non me souberon
explicar ante que choraba , me impactaron as bágoas , tan grandes , e as formas tan
desfeitas que o rodean .
Páxina 113
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
CALMA
Páxina 114
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Este grupo entendeu a “calma” coma , estar relaxados , a non ter presa , e asociono a
auga , unha das nenas dixo : A praia relaxame , a auga , o sol … , asi que representaron
un atardecer en calma.
Páxina 115
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
NERVIOSISMO
Páxina 116
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 117
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
TRISTEZA
Páxina 118
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 119
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
O grupo encargado de plasmar a “tristeza” , dirixiu o seu traballo cara a soidade . Unha
das nenas dixo que ela estaba triste cando estaba soa , logo por ahí levaron a actividade .
Plasmaron a un neno so , chorando , moi triste nun día de chuvia .
AMOR
Páxina 120
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 121
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
O grupo encargado de traballar o amor foi , tal vez , o que o tivo mais fácil , nen
sequera o dubiraron un momento , para eles o amor so de podía representar con moitos
corazóns , porque o amor sentese co corazón , como ben dixo unha das nenas deste
grupo .
ALEGRIA
Páxina 122
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 123
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
A alegría foi entendida coma un día de primavera onde o sol loce , as flores e a
natureza están con todo o seu esplendor . Unha das nenas comentaba que ela era moi
feliz cando ía bo día , cando facía calor , porque iso a facía sentir moi ben .
Páxina 124
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 125
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
educación artística .
ACTIVIDADE
Recoñecemos os sentimentos.
OBXECTIVOS
espello.
NIVEL
3 º ciclo de EP
MATERIAIS
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
inicial, sobre os coñecementos que o alumnado de 3º ciclo posúe en relación aos seus
diferentes xestos faciais, que axudarán a modo de soporte visual para o recoñecemento
Páxina 126
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
emocións.
Asustado Namorado
Páxina 127
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Seguro Alegre
Unha vez iniciamos o debate a cerca dos sentimentos que poida representar o moneco,
Páxina 128
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
OBXECTIVOS
musical.
transmisión de sentimentos.
NIVEL
MATERIAIS
Moneco Melodioso.
Páxina 129
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Reproductor de CD,s.
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
que expresen os sentimentos que se lle viñeron á mente durante o exercicio, ante o
que cara sería a máis correcta para voltar a escoltar a audición, agora xa, sen
Páxina 130
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
rol, sen incidir sobre sensos relativos a calquera tipo de agresións ou feitos
mordisquearlles (lixeiramente).
Ao final da audición, se lles preguntará únicamente a aquelles aos que lles tocou en
sortes o rol de víctima, como se sentiron, ante o cal a gran mairía respostou CON
MEDO ou ASUSTADOS.
Páxina 131
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
imitación en espello por turnos, simulando ser mimos. Dado que os caracteres
ROMÁNTICOS das audicións, non son fáciles de captar polo alumnado do 3º ciclo
tratar neste caso será a TRISTURA. Unha vez realizado o xogo de rol,
Páxina 132
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
relaxación, coa historia do río Moldava, coa audición de Smetana de fondo. Así,
conseguiremos que toda a enerxía despregada teña a súa conclusión, cos ejercicios
de respiración e relaxación.
Exercicios de relaxación.
Páxina 133
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
Sentimentos libres
OBXECTIVOS
NIVEL
3 º ciclo de EP
MATERIAIS
Moneco Melodioso
Reproductor de CD,s.
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Páxina 134
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
ACTIVIDADE
OBXECTIVOS
NIVEL
3 º ciclo de EP
MATERIAIS
Melodioso
Reproductor de CD,s.
DESENVOLVEMENTO DA ACTIVIDADE
Coa obra de Camille Saint-Saëns, “O carnaval dos animais” dispuxemos unha serie de
Páxina 135
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
cualidades animais que tamén podemos recoñecer nos seres humanos. Este exercicio,
tamén guiado pola dramatización, a mímica e o xogo de rol, entre outras técnicas;
anteriormente.
Páxina 136
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
http://intelixenciaemocionalnaescola.blogspot.com/
Páxina 137
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 138
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 139
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 140
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
SENTIMENTO COR
AMOR VERMELLO
ALEGRIA LARANXA
CALMA ROSA
ODIO VERDE
TRISTEZA AZUL
NERVIOSISMO VIOLETA
Páxina 141
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
MAQUETA EN PAPEL
PROCESO DE ELABORACIÓN
Páxina 142
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 143
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
Páxina 144
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
5.7.Bibliografía
estudiantes de RRHH.
Páxina 145
Grupo de Traballo “Aprender para Ser”
11. Las competencias emocionales . Rafael Bisquerra Alzina ; Núria Pérez Escoda ;
12. “La Inteligencia Emocional como una habilidad esencial en la escuela “ ; Pablo
14. Educación emocional . Programa para 3 – 6 años . Elia López Cassá . Editorial
Wolters Kluwers .
16. Educar para ser feliz . Carmen Boix i Casas . Editorial Ceac .
Editorial Eos .
18. Corazones Inteligentes . Pablo Fernández Berrocal y Natalia Ramos Díaz . Ed.
Kairós .
19.
Páxina 146