Aristotelis Opera Cum Averrois Commentariis Vol I PT 1

A R I S T OTELIS
omnia qu# extant Opera,.

Sele&is translationibus, collatisq; cum grzcis emend'atifllmis, ac vetuitiflimiseiemplaribus,illuftrata,preftanriflimorumc]; ztatis noftrc Philofophorum induftria diligentiflime recognita.
AVERROIS CORDVBENSIS
in ea opera omnes, quiadhcecvfq;tempora peruenere, commentarij.
Nonnulli etlam iffltts in \.ogica, Pliilofopbia, %y Mejicina libri, cum Leui Gerjonidis in Libras Logicos annotationibttt, quorum plttrimi font, a J A C O B M A N T I N G , inLatinitmconuerfi. Cncorum,Arabum & Lacinorum lucubrationcs <iuatdam,ad hoc opns percinentes.
MARCIANTONII ZIMARAE PHILOSOPHY

in Ariftotelh, e^ Auerrois difla in rlnlo/ofhia Contradiflionum Solutiones, froprtjf locis anntxx. B I R . N A R D I N I T O M I T A N I L O G I C ! , ATQVE P H 1 L O S O P H I pr?ftanti/Iimi,!n Arift.&r Auer. ciicla in Ptimolibro Porter. Refolut. Contradiftionunt Solutiones: nee non eiufdem libn locorum, qui obfcuriores habentur Conuerfiones, & Animaduerdones. in Auer. quziita demonltratiua,argumenta, & magnomm commentariorum grauiove? fententi.-c, certo ordine colleftx. quae omnia ex eiufdem Tomhani ledionibus exc-crpta fuete. Elenchus auceni qui in fequcnti pagina cernitut, omnia clara &cict. vero M. A. Zw;^r<e huic adittnximut open, velutt lucidifl at trHditifiimam,gratfifiimorum yirorum tudicio approbation.
VENETIIS APVD IVNCTAS M. D. L X I I,
LIBRORVM
OMNIVM,
qui in hocArifl:otelis.)& Auerrois Opere in deceni volummibus diftincto, continentur. In quo compendiofi trdditurûidnoui ttdditumfit, qui librorumfuerit ordo , <7#*e uefint Interpretttm nominee
IN
PRIMO
VOLVMINE
IN TRES PARTES DIVISO H^C H A B E N T V K * Phgnicei IntroduAio, Seuerino Boetho in^ tcrprete. fol.i A R I S T O T E L I S Stagi'ritae Praedicamenta, eodcm Seueri' ' nointerpfCre. ^z G I L B E R T ! Porretani Sex Princfpforum Liber. 62. Ariftotclis de Incerpretatione > eodem Boetho interprccc.53 P R i o R v M R cfolutoriorum Libri Duo. i Auerfois Cordubenfis m Porphynum,ri Proedtcamcti , 8c in Librum de Inrerpretatione Comentaria,alacob ?*lan tino in Latinum conuerfa. 1.22. 63 Media expofitio in Libros Priorum Refblucon'orunija lo. Francifco Burana Veronenfijacinitate donata, t LEV i Gerfonidis inPorphyrium in Prcdicamenta Arift. in Lib. de Incerpretanone , 8c in Auer. Annotat. i. 2,z.<53 In Secunda Primi Voluminis parte, haec habentur. PoRerforum Refolutor/orum Libri Duo. f1 Expofitk) Magna ,fiueMagna commenraria Auerrois,in
Libroru m
cofdem Libros,ab Abramo de Balmes,^ lo.Fracifco Bu rana Veroncnfi, & a lacob Mantino Hebraeo Philoicv pho in Latinum conuerfa. Quas interpretations, in ftu^ dioforum gratiam itafimulconiunximus, ac diuifimus , vt fi quis eas adinuicc conferat,quam diligentiflime vciv bum vcrbo refpondere videbit. ibidem Expoluio media in eofdem PofterioruRefblutoriorum Li' bros,a lo.Francifco Burana in latinum conuerla. fol.l Epitome in Libros Logicg Ariftotelis,Abramo de Balmes vcrfore. 36 Qiiefita varia in Logica, iuxta ordinemLibrorum Logicap, eodcm mccrprere. 7j" Epiftola vna,eodem interprete. 120 Arabum nonnuliorumCîsefitajacEpiftolae, Abramo de Balmes interprece. izo In Tcrtia Primi Voluminisparte, hxc continencur. Topicorum Librf OAo. fol. J Elenchorum Libri Duo. 139 Expofmo in oAo Libros Topicorum, Abramo de Balmes mcerprete, cui annexa eft ilia fupcr Quacuor primos Lix bros, a Mantino translata, quam fuper reiiquos mortc correptus explere non valuit. 5 Expofitio in Libros Elenchorum, eodem Abramo ver> lore . 13^ Ad haeCjin Volumine feorfum edito quafdam Animaderfioncs,&: Solutionutii Cotradidion^sîn Pofteriora Ana lytica,Bernardini Tomitani imprimendas curauimus,ne quid deeflet,quod ftudioforum vtilitati conferret.
IN
II. V O L V M I N E .
A T U S T O T E L I S ArtisRhetoricaelibriTres,MarcoAnx tonio Maioragio interprete. foKi Rhctorica ad Akxandru,Fracifco Philelpho interprete. ij3
De
Index
DC Poetica3PetroVi&oriOjpatritfo Florccino iterprete.zo? A V E R R O I S Paraphrafes in libros Tres Rhetoricorum , Abramo de Balmes interpretc. 169 Paraphrafis in librum Poeticae, a lacob Mantino latinitate donata. 2.17 De Rhetoricademonftratiua tra&atus. De Rhetorica perfuafiua tra Aatus. 192.
IN
III.
VOLVMINE.
A R I S T O T E I I S MoralfumNicomachiorS"libriDecem, loanne Bernardo Feliciano interprete. fol.t Magnorum Moralium libri Duo,Georgio Valla Placenti/ no interprete. i6z Moralium Eudemforum libri Quatuor: Primus,Secundus, Tertius, 8c Septimus, incerto interprete. Quartum vex ro, Quintum > 8c Sextum in Quinto, Sexto, 8c Seprimo !Nicomachiorum reperies, cum idem ad verbum hi cum illis fint. 15>4 De virtutib? libellus,Alexadro chamaillardo iterprete. 225 Politico rum libri O(fto,Leonardo Aretino interprete. 2.26 Oeconomicorum libri Duo 3 feu vnus in duas diuifus par/ tes Aretino interprete. 30^ Eorundem Oeconomicorum libri Duo,Bernardino Dona to Veronenfi interprete. Primi quide dimidmm c Graex co ab ipfb translatuirj,reliquum vero,cum Grsecum codi cem non haberet, paraphrafi expreflum. 3 2. z Secundus vero,qui in Latinis alrjs codicibus non nifi paucis legebatur, ev Gracco translatus. 527 A V E R R O I S in librosDeccMoraliumNicomachiorum ExpofitiOjdiligentiflime ca(tigata,acfingulis ipfius textus capitibus aptifllme fubordinata ;cum prius tranfpofite tnultis in loci's legerecur. fol.t Paraphrafis in libros Platonis de Republics, lacob Manti/ nomterprere. itf L E O N A R D I Aretini in Libros Oeconomicorum expla^ natio. 3lt ir *J iff Ante
Librorum
Ante fingula vcro opera appofitae iunt fpforum translator rum praefationes,& in Moralia Eudemia ipfius Aretini: do&iflime quidem,ac non parum ad eorum,quaem ipfis traftantur, intelligentiam conferences.
IN IIII. V O L V M I N E .
A R I S T O T E I I S dePhyficoauditulibriOdo,exoptimis codicibus caftigati: ac in fummas,& capita diuifi. fol. t Quibus addita fuit Simplicrj lectio in libro Septimo, a textu decimo>vfque ad vigefimumprimum,diuer/a ab ea, quae pa/lim legitur. 515 A v E R R O i s i n eos Procemium,antea quidem difficillima, ita vt maximam publice legencibus & Icolanbus angu> ftiam afferret, nunc autem ad maximam redadum facili/ tatem^cum ex lacob Mantini noua translatione, turn ex antiqua caftigatiflima. fol.t Commentaria in eofdem magna,fimul cum ipfius textu, ex plurium antiquorum, doAi/simorumcj; viroru collation ne cxemplarium emendata,ac non parum claritatis adex pea. fol? Expofitiomedia lupcr tresprimoslibros,lacobMantino interprete: fuper reliquos vero Quinque morte praerex ptus earn intaccam reliquit. 434 Quamplurimae figurap,proprijs infertx locis,mirabih' confe/ dseartifiao.
IN
V.
VOLVMINE.
A R I S T O T E I I S deCcclolibriQuatuor. fol.t De Generauone,& Corruprione libri Duo. 54; Meteorologicorum hbri Quacuor. 400 DePiantii*libri Duo. 488 Omnes ex optiniis exzmplaribus recogniti,ac in fummas & capita diuifi' A v ii R o i s in libros de Coelo cum eius textu Commcntarrj. fol. i Para/
Index.
Paraphrafisin eofdem/eorfum quidem pofita,iuxta tamert ipfiuscornentarios diuifa>Paulo Ifraelita interprets ayi In lib. de Gnatione, &C Corruptione media Expofitio. 545" In eofdem ParaphrafisjVitale Niflo interprete. 38? In libros Meteorologicorum Expofitio media/uis colloca^ fa loa's. 400
IN
VI. V O L V M I N E in duas partes diftin&o.
A R I S T O T E I . I S de Hiftoria animalium libri Nouem, Theodoro Gaza interprete. fol.i Decimus vero a loanne Bernardo Feliciano translatus. in DC Partibus animalium libri Quatuor,Theodoro inter' prete. 117 De animalium Inceffu,NicolaoLeonicoThomaeo inters pretc. 2.04 De ordine librorum naturalium Ariftoteli's difputatio ex le Aionibus M. A. Pafiari lanuae excerpta. itf De Anima libri Tres, Michaele Sophiano interprete. 136 A V E R R O I S Paraphrafis in librosQuatuor de Partibus animalium , in fingulis eorum partibus inferta lacob JVlantino interprete. 120 Commentarij in Tres libros de Am'ma. fol.f Commentum Quintum libri Tertrj de Anima, vlrra anti' quam translationem a Mantino latinitate donatu, quod an tea difficillimum erat. i$ Trigcfimum fextum etiam comentum eiufdem libri, ab eo" dem translatum3quod prius vix intelligi poterat. 17 4
Sexti Voluminis Pars Secunda.

3De Senfu}&: Senfilibus. De Memorial Reminifccntia. De Somno & Vigilia, DeSomniis. ' fol-4 1 7 ** ,. _ z7 * iirj DC
Librorum
De Dfui natione per fomnum. 50 De animalium Mom. 58 De Generarione animalium IibriQuinque,Gaza inter/ prete. 4$ De Longitudine & Breuitate vita?. 144 De luuentute &SeneAute, Vita S^Morte, & Refpira done. 149 De Sanitate, & Morbo libri init/um. \w Paraphrafis in librum de Senfii,& Senfilibus. 15 In Librum de Memoria,& Reminifcentia. 21 In librum de Somno3& Vigilia,de Somnijs,de Diuinatio/ne per fomnum. 51 In libros Quinque de Generatione animalium3fuis quibufque in locis collocata, JVlantino interprete. 67 In librum de Longitudine,& Breuitate vitae. 147
IN
VII. V O L V M I N E .
A R I S T O T E I I S problematum Secftiones duap ginta,Theodoro Gaza interprete, plerifcj; in locis ex col" ladone graecorum codicum emendatse3qua? quidem pro/blematajOirn priuseiTent confiafa,in ordincm redacfta funt. fol.t Quaeftiones Mechanicae Nicolao Leonico Thomaeo inter^ prete, nuper recognitae, ac variis figuns illuftratae. $$ De Mundo ad Alexandrum Liber, Gulielmo Budaeo m^ terprete. no De Admirandis Auditionibus Commentariolus, nuper a Dorninico Montefauro Veronenfi in latinum conuer/ fus. uf Phyfiognomicorum liberjplurimis in locis diligccer caftiga tus,atqp in capita diuifus. 131 De Coloribus libellus, a Simone Portio Neapolitano lati/ nitatedonatus. 140 De Spintu libellus}in capita diftindus. 14$ DeXex
Index.
Gorgia,nouanuper loanis Ber nardj Feliciani cranslarione ad integritatem & cadorem maximum refti tutus. i$t De lineis infecabilibus Liber,nunqi: antea ncc graece, nee la tineimpreflus,vna x cumGEORGii P A C H Y M E R I I ea de re compendio,ha<3:enus faifov Ariftoteli afcripto, fide/ lifsime in latinum cohuerfo>Iulio Martiano Rota medi/ cointerprete. 15-3 Alexandri problematum libri duo,Theodoro Gaza inteiv prete,nonnullis in locis ad cxemplarium graecorum vcri tatem emendari. \6<> D Caufis proprieratum elementorum Libellus Arifioteli afcriptusûncp anrea impreflus. 204 De Caufis Libellus ex hebraeo in latinum conuerfus, Ari/ fioteli, feu Auempacc,vel Alpharabio, aut Proclo afcrix ptus. 2.11
IN
VIII.
VOLVMINE.
A K I S T O T E L I S Metaphyficorum libriQuatuordecim,a Bedarione Cardinale Niceno larinitate donati: denuo vero caftigati,ac in Summas & Capita diuifi. fol.t A v E R R o i s in eofdem cum ipfius textu Commentarijêx AnriquiSjdodifliraornmc^ virorum exemplaribus cafti' gati. fol.<$ Procemium in Duodecimum librum,antea quidem a Pau^ lo Ifraelita, nunc vero etiam i lacob Mantino in LariV num conuerfum. 2.36 T H E O P H R A S T I Metaphyficorum liber. 396
IN
IX. V O L V M I N E ,
A V E R R O I S SermodeSubftatiaorbis,caftigatus,acDuo> bi;s Capitulis auctus,ab Abramo de Balmes Hebraeo la/ tinitate
Librorum Index.
tinitate donatis . folj Deftru&io deftrudionum Philofophtae Algazclis,CaIo Ca^ Jonyrnos Hebraeo interprete : in Metaphyficis quidem in Scxdedm nunc diuila Difputationes, duabus addicts , cum prius ante hanc translation em non nifi Quatuordex dm eflent,praeterquam,qj in earum quaplurimis pl^raq? interiecta font dubia,quse prius non extabant : in Phyfi' ds autem in Quatuor, quas idem Latinis donauit . i? Tradatus de Animae beatitudine. 148 Cui addita eft Epiftola de intelledUjquae idem eft cum ciicH libelli parte,eodem Calo Calonymos interprete. i> ?
IN
X. V O L V M I N E .
A V E R H O I S C O L L I G E T libri fcptem, nuper dil/gentiCfime caftigati. fbl t Libri Quinti Colliget, Capita Ivrf. Iviij , & Iviiij . lacob Mantino ob rei difficultatem olim translata , cum anrt^ qua translatione in lucem funt aedita. 120 Colie&aneorum item feftiones tres, tribus Colliget libris , Secundo fcilicet, Sexto,6d Scptimo refpondences, ax loan ne Bruyerino Campegio elegantiffime latinitare donate, poft antiquam translationem ob ftudioforum commo' dum appofitae funt . 177 Commentaria i n A v i C E N N J E Catica diligentiffime emen data,vna cum eiufdem Auicennae textu in partes, tra&a' tus,ac capita diftindo,atc^ caftigationibus Andrea: Bella nenfis exornato. 220 Auerrois traclatus de Theriaca nuncp antea apud latinos vi fus, nuncprimum ex fcriptis Andreae a crucc Chyrurgi rcpertus . Ariftotelis
A R I S T O T E L I S V I T A EX D I O G E N E LAERTIO, L I B R O Q^VINTO D E VITA PHILO SO P H O R V M .

Jlijltteles Nicomacht ph*sfiad#fc f.lius Stavirites fait. Porro Nicomacw a, Nicomacho MA {hdonvfilioêJcHLipiii^ ntpote onvinem duxit, "Vf Hermans eo hbroûem de^riftoteltfertpfo tradit. conuixit autem ^4mint<e Macedonivm reffimedicin<e,&' amiciti*.gratia.me inter omnes Platonis difcifulos maxime exceHiuttyocc^gractlit >/ TiYnotheiMistthenienjis in libra de fîtis refert, &" exdibtts cruntws pdruiffy oculisfmr,~Vej}e injigni,(3" annulis,(tc to/itra utens. NyM* eft autem itti,& filiu* Nuomathus ex fJerpylide concubwa, ut Ttmothetn Ait. Meteflit a platone dn adhitc fuperuiueret.rnde dixijfe tl lum tradantji^frtfteteles in nos recalcitramt, nonfecus at^ in matremfulhgemti.Refert f/ermipptft in uttif,cum Âthemenflum legattts adphilippuntprofefltts ejjet ^friftotelcs , t^Zcadcmica fihok fr<efeflu)nfnijfi Xenocrdtem.cum Hero rewrfat ejjet 3fchoUmt^ fab alio utdijfet,elegijfe inLyceo -TrtpiTra.', illic^ ufy ad ynfliwei*} tie Ambulando curndifcipulifphtlofepharifolitHrti, .tt^ tnds pmfiretttnm appellatum ejje.t^lif idcircofe "\ocatum ajJeriMf>tjt*C't}tx ^n tudtne conualefienti,ac de ambulant i ^dlexandrc a folk differerefiler et.ybi ~\ero laplures effe cceptratjedens do a Siler e titrpe me}& Xenccratem loqui. opojitam luxttionem difcipitlos "\nd exereclatfimul & or<i< docens.ncmde ad Hermiam ennttchttMprcfiirM eft, t^tarnenfium t}rannni,quern alij cjiudemddiciMtAClufa ipfntsftufle tr<t nnt.<ily yerofoi .i/Jttntate iiinEhun trxdita tifdi.i'fac nepte,"vt re ^s'i t p,emetnM Mctpnefiw m libris deêt'.s^ <ic jcnpto''^:^ dqwuo~ sifâi sf Eululi firuum f/ermiawfitiffedif f Biibwi'M f^.iirc, ûcnt CT' dominant fiium enccajfe. Porto *^4nft-'fffx inj;nr,iQ de an?'f?>''.:-sd?lrcnsliLro.-^tnfiotelem ait iit~rmi<ccr>cubin.i.ni adamap * . . - . i- i jC^ f audio datum immoltjje
fnolaflemulicn > >/ ^them'efes Elenfa* ccrm , ffermi^ fcnpjifle , qm v o v } hoc eft, Mtusferipttti eft . Hinc in AI acedoma Apttd fhilippum "yixijje,at^ ah eo isflexandumfilium erudiendit acctpijfc>pettjfi% tnftaur art jolump atrium a Pphilippo euerfiim.id'^bt tmpetrajjetfftedijje tlltf Leges, infchola quofy leges tuht imitando Xc nocratemi\t decendialempnncipemfacerent . vbi "Vero ^lexandro inthtuendo fatis "\ifits eft natiajje operam , eum^fili deumxiffe: com wendato tilt cognato c<tUiftkene olynthio , Athena concept . Eum nudactus quampar erat alloqtientem regem, & mimme till obfeeên tern f at? tp/o increpttum ajfertmt yerfet , admonente , m talia loqut defifteret , mature periturum, quod & faflwn eft : uerfus autem pc habet , Quaha mi loqtiens , "Vereorjis ndte juperftes . NAYntfa UermoLio in ^lexandrum infidiarum foetus fitijfi deprehenfas, caned ferrea circumduci,ptedore atfjuejîulore oblitus, leont poflremo obiettm ett , Jic^ excefiit e ~\>it*t . Emmucro ^4riftofeles Âthenaf profecltti , cum illic tredecim anms docuiflet, clam in chat cidem concefiit 3t}Hod ] ab Eurymedonte hierophanta imptetatu accufattts ejfit/fite, >/ Phauormtts ait,m ommmoda hiftorta,a nemophrhoc epigramnjaftaturt^ttte m Delphi* eft, incidi citrauent. impittt hunc quondam Perfarum morte tyrannut Mulclauit yiolans im<^ nefatjj yirum . Nam neejue collato opprefiit ccrfamine t ~\erum injidiofe hommis ">// amicitia . flicwro , ut ait Eumolws in quint o htfton arum , acomtumlilens , mortWK e?l ftfttnagepmo * tat is anno . in quern eft noHmm hoc cpigramma , Nuper isfntfotelem , Ufa "Vtpietate nocentem Detulit FMrimedon facnficM Cerens . llle aconita bioens fiwtcrfugit . ctrte acomti Hoc erat inniftum umcere facrifjcum . fdem uero refirt ipfum platom tngenanumfe m difciplinam dcdijfe, fedprofetlofattitur . Nam^ftptimo decimo <etatis anno platwem an dire co-pit . /? autem hymnus huutfmodi . Virtus labonofa generi mortaliwn > honejlifiimum "\it& human* in-
citamentum. Pro tiw Jiqnidem forma o utrgo, cxpetendaett ib Gr*cia mortis conditio , & grauium afiiduorum^ laborum tole * rantia. Talem nimirum infer is hominum ammisfruclum plane im* wortaltm y & auropr^ftantiorem , parentibus^ ipjis, fomno^ dulcifiimo. Nam ingratiam tttam louts Hercules, cr Led<efilij multa ferpesfifitnt, ^m qttidpojfint, opere declararunt. Quin o* tut deji~ deno Achilles, O* <^4iax adinferospenetrarunt, tuatfa forma luculentisjimtegratia<îtarne<e ciuem Salts priuawtlumtne. Quo enim clarufjpettatus^ rebus geftis? Hnnc immortales mea auEliorem red dent mitfe,cju<e zoius hofjtitalts dccn* auger efolent, Pnmam hunc orationem wdi<:ialemprofeipfoftnpjjffe,eum httittf cnmims argueretur, phattormus in ommmoda hiftona author eft,ac dtxifle <^4thems, Etpyranatapyns ificuf^ mficubus extant ^4 it autem t^fpoHodorM in chrontci*,natum ittuanno pnmo,nona?eJim* non& olympiads }perrexi(Je^ adplatonem decimofeptimo xtatis anno, annos^ îginti apud eum fitijje commoratum. Turn "Vero "Vcnijje Mitylenempnncipe Eubulo^quarto anno centefim* oElau-e olymfiadis. yerum platoneprimo annofunflo uita, fub rheophilo profefium ejje ad fJermiam, manfiffet^ annos tres .fulr pythodoto autem fe contitliffe adphilippum fecundo anno cente(im<enon<e olympiadts, s4lexandrum qumtumdecimum lam annum <etatis agente. t^ftheVIM "Vero c one efiiffefee undo anno centejima ~\ndecim<e olympi adis^dt^ in Lyreo tredecim annos docuijft,ac demumperrexijfe chaladem,ter tio anno centejim* quartadecim olympiadis , morbo^pertjfe, dim ejfet annorumfermefexagmta tnunt. Quo etiam temper e Demofthc ties in Catalans defunttus fit fub phdocle. Fertur autem ob CaUjihems infldias in <^4lexandrum, infenfumfuiffe regi, '^w^ ad eum con triftandum <slnaximenem extitltjfe, ac mt/ijje Xenocrati dona, LuJit in eum epigrammate Theocritus chius t ut ait Âmbryon m libro de Theocnti uita, in huncfenjum, Jlerrni* eunuchi fimul Eubuli^ fepulchrum MenteuacanSfUacuum ftruxit\sirijloteles; Timum qnoque Jic ilium agit, Scd neque ^rijlotelis leuitas miferanda loquacis. u&c nitaphdofophifitit. Cxterum nos tpjius quoque t eft amenta, legimus
MM inbitnclerme modum.Sene quidem tic rite erit. tigcnt italegauit <^tritfoteles. Curatorem quidem omnium, &* peromniaiusjitejfi ^ntipatrum. Quoad uero Ntcanor adolefcat, curatorts ac tutores inflituit ^tnftomenem, Timarchum, ffipparchm,cliotelem , er Theophrajlumjiuoluerit, acjicuramfafcipe-* re uelitfiliorum & fJerpylidujrerumfy omnium. cum puellafiie* rit matura two tradi illam NIC anon. Sm ueropuell* yuiftiam contigerit, tptodabpt, uita^prius quam ccnnnlio imgatwr ,fiw etian* fofytiam nufferit antetjttamfilios procreet, exceffent, meaner dominus efto,ut& depuero Cf de cAteris <hgn& nolts AC fife difyona* Caret (WtemNic4norcr'depuelU,&de pneroNicomacho, nihil M illis dept, patris acjratris una implens munys. QuodfiNieanorl qttidpiam continent, quod abfit, fine priufjuampKelUm duxent, finepoftcjuam duxerit, nondumjllm natis, qua quidem Me inftituerit, ea rata junto. sin antem witterit, & rheopbrajlus put lit rram haleat. sin alias,cttratores habits cum <^4ntipatrt sonfiht, o* depuelU, C7* depuero diftonant, ut eis uidebitur optimum. Ctvram out em haljewt tutores ,& Nicaaoris met, & f/erpyhtlis memores. Namyue t a meftudiofaplunmumfutt, caterornm^ omnium: C7* Jiur.nm acci^sre noluerit, c'urent, ne indigne nobts Locetur. Denttfc itiiprater ea qtttantea acceperat,de noftrafttlftantia, talentum argenti, tres, Jtuoluerit, famulttt, CT* ancillam quam habet, & jpyrrbaumpuerum. <_At fiquidem in Chalcidehitlttareuolumtfa-* fpitmm eptodad ortum ejt :Jin autem in stagyns jaternam domum. Vtrum uero horum malueritfludeant procurators domum it a necefJariaJupeBetfile inftruere, ut <ypbi honefie ,0" Herfilidi (ufficienter inflrutta mdeatur. curAJit autem NIC anon & Myrmecem pue rum non mdignenolis adfiw referri,chm emsûas ceptmus ,falcuta twus. Si autem & ^tmbracis libera, cumtfa pttella uiro tradeturf quingentas dli drachmas, ancillam^ tjuam habeatjdan mbeo. Sed C7" rhaleii prater ancillam quam habet emptam,drachmas mille,et ancillulam. Simo quoque abfyie pnorepecunia ,mpuerum alium, Jiuepuerumemiy fiuepecumamdari. rychonem ejje libertw cum puellanupferity rhdonem^ cr oljmptum ciufy filiorum. Porro eorum qui mthi fam ulantur puerorum nullum uendi uolo, fed harfdcs ets uti. cum uero aduln erunt, pro mmto dimitti liberos uolo. Crent
titit item , Ht tonfiimmtntttr , q4 Gryttiohijimt tradiu exfutpenet* imagines . vlti uero perfetf* erttnt ,Juis tmponanturlocis . Nicanoris <jnoqueacProxtm quant fculpendamcopitaiam , matris^ Nicanorts . t^rimneftt uero qutpcrfefta eft ,Juo tfatuatur loco , utjtt ipjius fnonumentum,qmajineliberii dcfuntttt* eft . Matrisauoque no&r* CerereminNemealocetfautubtcun<jue utdtbitur. ybi uero twntt* Iwnfamtjbi & Pythiadi*Jublat4 offa condat ,ficut if fa prtceptf , Jiftaty&'feruttn Ntcaneris uotttm, quod pro tllo uoutmut * ^tnimdliA laptdea cubitorutn quatuer zoui feruaton , ac M merit* ferudtncun eftttmentorum tpJtttffertesfuit^Ffrtur autemoll^pltt ejfejLyconetnfydicere, ilium tn pelut calentts oleilautt qj uenundare.Quiddm utrem calentts olet flomachg tllum imf>onere{onjueiujjetradnnt>{y cumfeadûicfcendum com" f oner et,<er earn ffyhiertm tenere tn mann pelut fubieta,eo conjilio , uf tunt dormientu nutnn excufld f^h^ra infubelitutn Areum HOI incidi~ fet,fono liltM extittts exurgeret.Eittf ejfe praclarat iftatfententicM legimw.intcnogatus ejmdnam mendaces lucrarentur,ut cum uera,ift<jnit,dixertnt,non tttis credatur.cumfibiprobre daretur , quodflagitiofo homwt mifericorditer tuliffet opemônfinqmttmores miferatttt Jttni ,fedhommem. i^tfmias ac difttpuhs tjia conjueuerat dtcere,ulifunque moraretur^Jfiefitut amdem A arcunfufe acre lumen accipif, animus antem a difciplmis Iweralibtts, S<epe numero cum in tîthe* menfts initehereturtaiebat tllos frumenta & leges tnuenijft, uerufru mentis tjmdem utitnon autem legtbw.Studtorum liberAhum amartts radices .ftiiElus autem dulcet effe afferehat.JiogaiHs qutdnam ctto C9 fenefceret,gr4ttarwqutt. guidJitfyes&igdantiStaitjnfommum. Diogene caricamporngent,cogitans mfiacctperetjijum tjft, meditatus fumens }nogenem attfcancamftmulcum nfitperdidtffe.nurfus al eo forre&am accipiens ,at<jue puenh more injuhltme eleuans cum dixtf fet}magns Diogenes , tarn tilt reddtdtt. ma dtcebatfuens tjfe do (e a <f!(c:Lt;n malediflu fjje lacefjitum. Turn iUs,abfentem> inqtut, ettam uerlferet;Dicel>atpulchntudinempluf>ûam ef?itfol<& omnes ualere adcommendatwnem. flertque Diogenem itaftafuijft ajftrut, tpfitm aut em donumferm* dixijje : socratem uero modici tempons tjranwdern,platonem nature priuilcgntm , rheofhraûm tacium
deceptioncm, Theocritum yero eburneum detrlmentum, Carneadem regnum folitanum. Rogatus quo differrent dotti ok indoElts,ejuot inyuit, Ententes amortuis, Eruditionem dieebat inter profyera effe or'nAmentum, inter aduerfa refugmm. Parentes qui libtros erudiendos curajfentjongehonorabiliores effe his^m folumgenuiffent* EOS enint *viuendi tantum,illos etiabene beatefy ~\iuendi dtithores effe. Glortanti cmdam ^Hodma^nx effet ^rbis ciwfynolitmcîtjhoc attendere ,feel an dwnus (is marna et lUttftn patna. RovAtus quid fit arnicas,~\ma , i f / / / * i r i tn<juityanima in dmow corponbtts habitans. Homines plerofy dicebat ita effeparcos,ac Jt femper yiflun effent: alias tarn prodigos, ae ficontmuo monturi. percontanti cur honeftaformctprteftantibHS diutittf congredimur, CACijinquit, huttt/ce mterrogtitio eft. Rogatus quid ex philofophid lucratw fkijfet,hoc,intfitit,yt imufiw ea faciam, qu fleri^ per legum metum faciant. interrogates quo potto difcipuh eg regie proficerent: Si exceUentiorestait,profequentes tardiores no mt rentur. Loquaci homim cum ilium improbe probrit multts obtudiffet, dicenti,num te fatit obtudi? Herclefmquitynon tibi ammum aduertt. Caufanti cur flipem non bono homim dediffet,nam O* ita contigiffefe runt: Non^nquitjhomini dediffedhumanitati. Ropatus erga amicos equates effe debeamH4,quales,inquit,eos erga nos effe optamtff. /Jtitiam dicebat îrtutem ammi ymcui^ fecundum dignitatem diftri bucntem. Difciplmam optimum effe dicebat ^laticu ad feneflutem. Refert phauonnw in fecundo comentanorum ilium crebro dicere ftlitum: O amicitamicus nemo. Et itta quidem ad ilium referttntun Confcripfit out et complura uoluminaûa ut (itmma invent] ittiut utff ac pr&cipua circa omne orationit genus exercitatio clanus eluceat, fiibneElenda neceffano exiftimam. De mftitia Itbros quatuor, de poetis tres ,de philofophia tres, de repubhca duo,de rhetonca Gryllus >, Nermthus "\nu}Sophifta ^mmênexenut ~\num, ^/tmatoniM \nUf Conumium ^num,de diuitiis "\nurn, Exhortationumynum, de animal ynum,de J>rtecatlone'VrtU)n)denobilitate'Vnum,de'\oluptate unum, isilexander feu de colonis unum, de regno ttnum}de dottrma unum, de bono treSfde platoni* legibtts tres, dceiufdem reip, duos, Oeconomicttf unum, de amicina unum, Quid jit tolerare jiue tolerant ia unum, de difciplim unum, de his, CJHA in contentionem cadunt duos, Solutioncs eoru ejiine in contentionem ueniunt, fpuituor, Diuijiones Joj>hiftic<e qita~
tuor,decontrariis^num,deftecielutO'generilus mum,depropr'tit ttnum. Commentaria,l'ri^pt}[ÂTix,ov tres.Propojitiones deuirtute tres,olnetiones unumtde his tju<e tjuot modtf dicurttur,Jiue fecundumpropofitum,unum,de dementis trestdejcienti(t^mum, deperturtatiomhus ir<e unnm,Moralium quatuor, de principle unum, Diuifionet. x~^tj. Dmifibilium unum,de interrogatiohe & refyonjione duo, de motu unHmtPropofitiones unum^Propofettones cotentiofe quatuorj syl logifini unumf Prtorum analyticorum nottem, Poftenorum <tnalyttcorum matomm dtto,de û<tftiombw (tddifctflinttrnpertinentibw ocfo , demelioreunum3deideaununtyTerminiTopicorum feptem,S}llogtf. morum duo, cn/AAo^/r/fcoV eiT1 diffimtiones tinnm,de eltpibih & accidenti uniinjjde IK, qua Ante locos fimt, nnum,Toptcorum ad diffimtiones dao,perturbationum unum, Dtuifililiu unum, Mathematicus nnwn,T)iff,mtioms.xit{. Epicherematum duo, de uoluptate urn, Profofaionnm unum, de uoluntano unum, de pulchro unum. Qujeftiones cpicherem(ttic<e. xx~V. Quxftiones de amicitta duo, <u<eftiones de amma unumôhticoruduo, PoliticA audittonts,fu;ut Theophrafti, otfo, de tuftis duo, i^frtiu mtroduftio duo, ^rtif rhetoric* duo, ^4rs unu> alia ars duo^Methodicu unum,^4rtis Thtedetfi introduflionif unum, istrtis poeticA libros duos, Enthjmemata rhetoncatde magnitudine unum,Enthymematum dwi/iones umm.de diflione duo,de confilto unum,Collelionis duo,de natura trest phyficon unum, de <^4rchit<e phi lofiphta tres, de speufippi J?enocralis% philofiphia unum, ex Tim*i ^j difciphnif Jumpta unum,i^4duerfitt Melifii diffa unum, s t/fIcmtonis ditta unum,<^4duerfitt pythagoncos unum, s Gorgiam unum,<^4duerfus xenocratem unumt^ 'uerfa Zenonif Jctta mum, de Pythagoncis unum,de animali^w zoittrv, tsfnatomorum olo}Elec~tto anatomorum unum, de compojitif ammolibus unumê fabulajts animalihtts unum,de non gignendo unum, de flands duo,Fhyjiognomicon unu,Medicmalia duos, de monade unum> Signa tempeftatum unum, aftronomicon fyeculatiuu* unum, de mottt wumjk mujica unum,Memonale unum,Homencarum ambiguitA turn fix, Poetica unum,Naturaliumfccundu elementa tnginta och, injj>etorum problematum duos, Liberalium difciplinarum duosr Me chantcMt unum,Problematum ex Democnto fex,de lapide unum, !Ja~ U Mumfinordmata. xtf. Expojita generattm. xntj. lura unum r
Olym-
olympionice unum,Pytkionic mujices unum,PythictM unum,Pythi nicorum argument<t mum, Dionyfiac* uittorix unum, de tragaeditf untim,Dolnna unum, Prouerbia unum, Lex commendatitia unum, Legum, quatuor, Prtdicamentorum unum,de interpretation unum. Jtefyublicaurbium. chiitf. Seorjiimâdphilippumdepopularitpaucorum<fa Cf optimatum & tyrannorum rep. epiftoU. Selymbnontm epiftoU,ad ^lexandrum ejuatuor, ad<sfntipatrum nouem,ad Mentorem unam,adt^4ntfffnem unam,adol}mpt<tdem unk>adfJeph4flionem unam, adThemiftagoram unam, adphiloxenum unam, aJ Democntum uerjttf quorum mttiu eft, sanEle deum, Ele?i<e, quarum eft imtium,Formofe mains jilta: sunt m Jumma uerfa omnes plus minus quadragejtes qutnqutes mtlle,trecenti & tngmta. H&c librorum illius fenes, he numerus, in quibui <jmd agat Jummatim exponendum eft, Duphcem ejfe philofophi* rationem,idteram uerfan circa aflutfdppellaritfa ypeuLTiMV, alteram mmtellwentia, grfreculdtioneconjtfterei&' focoptiriMV diet.tîddElionempertmere ethicen C71 polittcen,<jua in parte turn de publica, turn de familian re agt. Âd intelligent uim phyficen logicen^ referri.porrt logic en inftrumen turn ejfe exatfifiimum. Eius cumgeminam detfinattonem ac fcopum (Itbieciflet, uerifimile ac uerum, ad utrant^ duarum maxime rerum urilus mtitur. Nan^ aduerijimilefeuprobabile,or4fon<i grdialcflic<t,ad uerum autemanalytica&philofiphia ufaeff,mhil omntno omit tens eorum, qn<euel ad inuettonem,uel ad tudictum,uel ettam ddufiim pertinerent. Emmuero adinuentwms admimcula,atâdeM res, û<x fteculatiom & artt inferumnt ,propojittonu midtitudinem tradidit,ex quibus quteftiones probabdium epicherematum ehcere. affatim licet. Porro adiudicandum analytics pnora,&'poftertora wfcrip(ifie,prionb*s ajfitmpttonum tudict4permtttens,pofterioribt>u col leclionvs examen tradens. c*terum ad tudicanditm faquajubcertamen caduntû*^ in interrogation uerfantur, & contentions fiphtfticorum argument orum,at <fa fyllogijmis atque his Jimilibus. yeritattf uero indicium earum cjuidem, qu& jecundum imagmationem June achoKum, ftnfitm defimuit. Moralium uero, ubi de re publica, ac domeslicajtbi de le?ibu* agitw mentem,Jinem autem unum expo/jut, wrtut'u iiluminuitaperfeEla.FeUcttMeinaitplenitudmem extnbws maxime bows conftantemjiw mmiru %ii4 in ammo font, qn<e et prior a
uiribus dppeUdty i}s qtt4 dd corpus dttinent,ut fitnt lend udletudo,fir titudofpulchntudo^catera^ his Jimiliafatqtte tjs qua extrinfecta ueniunt, diuitiis, nobilitate& clantudine,atque m hunc modum cateris, quibtts tertiitm locum afiignduit. Vinutem adbeatam uitawjtbt mimme fufficere dixit, quippe corporif bonis, exterionbus^ indigere . Mifirum atque tnfeltcem fore fapientem tjttte dolonbus affictatur, Jtue inofna,& c*teris hunt/modi incommodes prematur. yitiu atttem admifertam dte^ mfdicem uttam /ufficeref<jtMnfumltl>et corf of it affotat bout*, ytrttttes ait non fe mutcem fequi. Fieri tmm poj]e,ut prtt dens cpttfytotmtfie Hiftftstidet^ mtemperans atyue incontinentJit. sopienttm qttidem non omnino perturbationtbHs udcare, uerum pertttrban modice dixit. Âmicit tarn ^m tat em ejfe definitut reciproc* IteneuolentiA. Eiu* tres ftecies effe tradidit . EJfi quippe aliatn cogndtionts,dlidm amatoriam}tertiam hoîtdem.^tmi>rem non tnodo con grej?ionif,uerum & philofiphia tjfe. Âmdtwum quoûefdpientemt atyt jccejfurum ad retnpublicantfdufturunt^ uxorem^ cum rege itna w&ttrttm. Tribw atttem gtneri\?M wtue conftitutif , pnmo quod in fyecutationeyfequenti quo Jin acJu,^y tertio quod in uoluptate con Jtftit :Speculatiuum genut femper pruetuht . Liberties di/ciplinas ad dpprehenfionem uirtutis multum conferre fenjit . in deferiptione rerum naturalium prater cater03 rationem maxime ficutu* eft,adeo ut rnimmarum quorum^ rerum reddident caujaf. Vndetet naturahum commentanorum complura fcrip/it uolumina . Dettm jtcut & plate incorporate diffiniwt,eiufyprouidentiam ad cceleftid ufy per tingerejpfitm ttero immobilem ejje . Porro terrena omnia ad coileftium con gruentiamy erdinem^ dijponit . Prater elementa ifta quatuor ejje & qwntum aliud, ex quo ccelestia confiftant, ciufy motum orbicular em ejfe uartum. înimam item incorporearprimam^ eJfeivTttex&AV, torporif nempe naturalis <y~ organici potentia nitam habentif . /? an tern ed tuxta ilium duplex . Entelechiam uero appelldt, emusfitfye-> cies tfii<editm incorporea. <^4ltera ex his tjuiJemfecundumpotentiant, lit eft Aiercunus in cera, tnformis tjuidemffed idoneus ad percipienda. lineament a, ficut item in are ffatua . Secundum uero habitum entelechia dicitur ea qua eft con/ummata ac perfect a Mercurn flatua . Ndturalis autem carports dixit, nam (unt corpora alia quidem mantt C7" arte (labor ata, ut font qua ab artificibus fiunt , puta turris at^
naus.
*&uit. Âlia tterd fie a naturd prodmnt ut <trl0res,cr' anlmalM cot* tora. Porro organici dixit, hoc eft, adaliqutd far aft & cond.it i, tit eft adwdendum oculus, auris^ ad audtendmn. yirtme aittem wtam babentif, utputa in feipfi. Virtute aufem uel potcntia minus eft ftcundum efficaciam. Secundum aftionem aufem, ut uigiUns habere animam dicitur. Secundum habitum autem, utdormiens. Vt igitwr $? hie intelligtttHr, adiecit potential. Malta tgttur cmfinodi & alia^ (?" de <tliismultts mhunc modttm pkilofiphatus eft, cpa perlongum ejfit numeraire. Cunflis emm in rebus fitmmo ftudio atyite wduftnt fait, inuentionis^ mcredibili cepia mguit, ut ex his qua faprj anno(auimw uolnmimbus conftat, cp* >td yttadrmgentorum numerum fere perueniunt, de quibm nthtl ambwitur. Nam (unt & aha compltt raêjuîfjl aftribunturuolummaatquefententiA. yemmenimnero tflo fitere^4riftoteles. primw hie if ft. Secundtttrfuiislthenis remfuh. admmiftrauit, cutttt ettam mdiciales leguntur orationes fane auam elegantes. TertuMûi iliadem Homen firif>Jit. Quartus SICH lus orator, qut adpanegyncum ifocratts referif jit. Quintus ,<jiii cogns tnmatHS eft Mythu*, <^fe(chinis Socratici necejfanus. Sextos Cyrenaicus,qm de poetica fcripfit. Septimus padotriba cuitis memmit lAnjloxenHS in platoms uita. off anus grammaticw obfturw & nobdis, cuius de pleonafmo ars legitwr. unius ant cm Stagynta phi fyhi complures quidcm fuere dtfiipult,fed omnibus maxime prx~ eellrnt Theophraftut; de quo modo dicendnm eft.
A R I S T O T E L I S
V I T A
EX MONIMENTIS IOANNIS
GRAMMATICI PHILOPONI
AJ.EXANDRINI,
1 T îriftoteles genereMacedo,Stageirif,ji-* littsNicomachi9qHi<^#mynt<e Macedonia Jiegi rnedicampr*ftitit operam, ob eamfa rem fihum f quern fufiepitjtt patrif memonam rcnoiMret,Nt comachu appellauit,ad quern item Nicomacbem fcripjit. Matre phxftidetfut ambo genus ab Âefculapio trahebant: emu* qtudem rei fidem facit epigramma in Ârt flotelem his uerlif fattum. Matrc creator phajiide, Nt Stirpe t^fclefiadon Dmus <^4rift Poftparentii outturn a <juodar,qttij>ublt regnnos bofyitio exctfte^t}edttcafur: CUM* dein officn tnemornotno do Jiltum eitts Nicanora enutnmt, et omni liber ah inftituit-de&rina, fed etiatn tit ucrum^germanum traElaiiit. Qumetid, ante mortem tejtamento tamtût filia Pjthats in matnmommn eidem NIC Anon It caretur. cum adhttc adolefcens efiet>omni mpenuarum art mm fcien tia excultw fuit, quod fati* declarant r ommentarnimbus respoeticat complexes eft, & fcriptaf qn* in poetas edidit. Homeric* item qurtftioneSyetlibri 4rtu nhettnc*. i^twws, x~\ij. natwuoce Pythiy quaphilofophari iubebatur,'ÂtJjen<ts mittitur, ubi cum Socrate trex *tnno$ coniunflij&me uixit ,quo extinttoyad-Amiciticim platonu fe con, tulit, qui cum. x x. annos magno familiant<atis ufu comunctw fuit, tamq3 diligentiam&indiiftriaaddifciplinaipercipiendtts adhibuit, ut plato illiw xdexnon aliter appellant,at^ <edei* leclortf. Ne^ uert jides habendaits, qtu exijltmant\stnftotelem ajrcrutjjelyceti contra pLttonem adhuc Jitperftitem. Qut emm hocpotuiffet ? cum chabna, CT" Timotheuf isltticarum copiarum duces opiiwi magna^ potennt t^ftbenis florerent, & plattmi arfla necefiitudme comunfti ejfittt. Sednon depwt, qtu tradant ab <^4riftotele Lyceum conftitutum in hn mams adhuc agent e platone,ut muLtas homims fentetiat conuelleret.
n fimpliciter qMcyuam cntr4 platonemftatui, fed contra eos,qui platomca deer eta nt}nus perfyefta baberent.attamenji quid contra eumprofertur,nonab(urdum ludtcart debetfCU m hoc if fit philofiphandi ratione mhil difcrepet abiif , qua platofenferit. ittiw enim uox eft,magis conuenire nos de ueritate joltcitos ejfcrfuam de qttautt alia re. (jwnetiam ad uerbum tta fcnbtt. i^twtcw quidem Socrates,fed uentasamicifuna. Et dliln. Socratisttnqftit,parua cwra agenda eftfuerttatis ante magna. Hoc idem mftitutwn<^4riftoteles tenutttmonimenta^ platomca immutanda cenjuit,cum et m huiujmodi confiho ab illonon difcrefet t tjmffe tjui tientatii dectu non contempferitfcttm tamen minfico ftuôêgiaejj uoluntate i^tnftotelemfuifle erga platonem cottftet ex tîra,quam et confecramthacmftnpttone. Pomt isfrifto teles ptw hoc altare platom. Quetn laudare nefas orafrofanaforet. CMnPlatonemtiltisoffictisy&rnagnafawdiarttate. xx. annos coniftnc~lttsfiiit,poj} cititu outturn tta euemtjtt speufyptftfirorv Potones JUtttsfcholamteneretidocendufamuntuJitfciperet, isfnftoteles ante m Macedonia yrhemficederetûo loci alttmmm difciplintfu* <^*le xandrwn conditorem habttit, magnat^ authontate m tin* regnopr*jlitit.Nam afitdRegem opibtts,&gratia florentifiimttsfuit ,flnrimoifa opportune impetramt.nam mitltaftudia, C7* officia infingulos frmattm&T' in minerfotpublice contulit. Declarant epiftoU comme datiti<x,quAadregemfcript*jubillittsnomineferHntur, & patna Stageritx,eiu<e cum euerfaeffet,author futtyUt ah eodem ipfo mftauraretur.Quapropter stagemt* ^sirittoteli feftu celebranttfuod^n jioteleum nommantf& menfem,in quo dtesfetto dicatus eft,Stageiri tern appettant.EreflHs quo^ Theophraftipatriaûam cum^dexandergrauiter mndicare copitaret,periculo liberata eft,vein cum Speu Jippus e wta excefiiffet^thenienfes <^4riftotelem aJfe inuitant, ae unacumx'enocratefchoUplatonisprfjlcitur.ênocrates igitur in lAcademta docebat^riftoteles m Lyceo.^tc non longo interuallo cu Athena defeciffenttîriftoteles in chalcida nauigawt y illud ufttrpans. Non pattar ^rfthenienfes inphilofophiamfemelyac iterum uos peccare. lam enim Socratem e media (uftulerant. Nee difiimulauit ludicmmfitu apudistntipatrutfuam difficile,(f mul(i operis effet,
\the-
nis ageretcarmcn ittud Homeri referenr. ins pira,ficisjict motte finefcunt. Itaperuerfitatem morum îthentenfium indicabat.Macedoniam re petutjibigratiayO* authontate apud Reges, qui proumciam illam tenebant,plunmum ualmtyapud^flexandrum, 7* matron olympiada,apudi^4ntipatrum,apudpljilippum. t^d^lexandrum de re gno libruntferipjit, m quo praccept a de regno admtmftrando n dot. Qgwetiamfecomitem* Regi adiunxitin mtimos Brachmanasproficiftenti,uit etiam optts confection quo memonam ccLV. rerttmptt. cotttgamt. ilium quo^fecutus eft contra Per fa monentem.ubi cttm lei lum exortttm ejjetj & i^dexander mortem obujfet, inpatnam reucr titur. Morum fkmmam colmt moderationem,m philofophia captti cxceRtihumanum,cttmnulldmpartem eiw dtfiiplin<e imperfeElam explicatione relieûertt Jua. immopropnafretttsfolertta, cum pier'(Ufa adieciffetfUntuerptm philofophtam cafttg{ttttttofttmis^ mftruxitpr* ceptts. Magnam item Accefiionemfecit adartem differendtûandoqmdem ah ipfis rebus normaffpr^cepta^fecreuttt^ demonftrandi rationem cum tua inftittut,namfuperiom memorise phikfiphi demo jtraretjitidemtacemdentiyusproyatiomlus utt/ctcbant ,fed demonJlrare,<tf eindentes probationer conficere ignwaba,t>at<L idem tilts ttfo HeniebattejuodSHtoriyHstqm coriafecare no quewt ,calceis autem Hti probe yueunt. JRemm naturalmm mdagationi eûntam addidit na tHram.Diumarum contemplation,cfuamuis nihil eiujmodi adiecmt, attamen ita docmt,ut mmi^Hatenw caufaferretÂtermifint. siqmdcm tantum abeft,ut duntaxatît* tntra orbem contmentnr,<jHeadmodnan nonnuttt exiftimantfCompertahabuerit^t etiam qua Jitfra orbem habentur, probe tenuijfe affirmemus.quod qttidem idem ip fe i^trifto teles probat "Vitj. natu/ralis aufcultationis libra. Prmceps> inqttit,c4uja ne% per/e,ne% ex accidenti mottt cietur. o^/^ ex hoc tumurumplanumfacit vettm ne^ corpus,ne^patibilem efle.rniuerJumuit<etemjws,quoluixit.lxiif.annoru>n numero defcnbitur, cum ehim. x"yy. ageret annum Socrati operam dare coepit, quo precept ore ufits eft triennio. in intimis, (y necejfarus platoms. xx. annosfmt, a obitu.xxitj.annosnixit. DE
DE
V I T A
A V E R R O I S
EX LIBRIS CHRONICORVM
A MVNDI O R I G I N E E X C E R P TA.
Verrois quoque medicus cognomen to Commentator, pluloibphus quidem & ipfe apud Cordubam Hifpania? vrbem hoc tcmporefloruit, vtexSecundo li__ bro eius,qui de Coelo tradat,Commen to iio.& ni.habetur.Fuit enimanatiuitateCbriflian no M C L . vtafleritConciliator,& AegidiusRomanus infiiis quolibetis LibroSecundo,quceftionede vnitate intelle&us. Vbiverba hcecbabentur. Nam Commentator fummus Auerroes, non eft din, quod fuit. Nam diciturfiliosfuos in curia Federici pnmi coenomento BarbaroiTalmperatonsfuifle , qui temporibus noftris obijt. Fuit ergo diftus Auerrois tempore, quo fides cliriftiana eratvaldedilatata. Conftataute o^ apud chri flianoseratfblennismentiodeflatu animarum feparatarum. Etideo Auerrois, qui fuitifto tempore, potisiimum debuitviderelioc inconueniens. Multa autem compofuit, & adeo excellenter in omnes Ariftotelis librosfcripfit,vtCommentatoris cognomentum prome ruerit: deindede Subftantiaorbis, deTheriaca, librum quoq; pulchrum de medicmaColliget appellatum, ac aliamultaedidit. Auicennastamenacmedicorum ^mu lus didus fuit, vt palam in eius libris manif eftum eil.
Volumeo,.
ARISTOTELIS
S T A G I R I T AE
OrganurrL,. AVERROIS CORDVBENSIS
IN EO C O M M E N T A R I A ,
Epitome, Qusefita nonnulla^ ac Epiftola vna.

Lett! Gerfonidis innonnuttos *Ariflotelis & ^tterrois kbros annotdtiones*. istrabutn quonwlant Qutejit<t,& Epiftolx.
Qu^s omnia vti olim latinitate donata fuerant, ita nunc fummo ftudio, fingularicji diligentia caftigata leguntur. BERNARDINI TOMITANI PATAVINI in Aiiflotelis & Auerrois didla, Animaduerfiones qua;dam, & Contradidrionum Solutiones. Qu* "Vero m hoc continents ,fagin<t yerpt monftrabif.
VENETIIS APVD IVNCTAS. M. D. LXII.
LECTORS $.
Oc ^riflotelis Organum, flue horum "Voluminum'Primttmjn tres diuijlmu9 partes , o>l fecaremut quod mimmcfecari confinta*' neum eft , fed tn >//n gratiam idfaimw , ne yobis oneri tflet ob euts fa "Veflrn deferrs
I N !> R I M O V O L V M I N E HAEC H A B E N T V R . ,
P O R P H Y H I I Phenicei Introducey SeucrinoBee-? tho interprete. AR i s T o T E L i s StagiritajPr^dicamenta,eodemSe* merino intcrprete. G I L B E R T I Porretani Sex Piincipiorum Liber* Ariftotelis de Interpretanone, code Boetho interprctC* P R i o R v M Refblutoriorum Libri Duo. AuettoisCordubenfisiii Porphyriu,in Prxdicamenta, <&in Librumdelnterpi etari oneCommentariaâla cob Mantino in Latinum conuerfa. Mevlia expofitio in Libros Priorum ile{blutoriornm> a lo, FrancHco Burana Veronenfi, latin itate dortata. L E v i Gherfbnidis in PorpKyrium in Pracdicarnenta Anfto* in Lib. de Interpretation 0 &in Auerroim Annotationes. In Secunda Pdmi Voluminis p hscc habentur. Pofteriof ttth Relolutbi iof urn Libri Dud* ExpofitioMagna-jIiue Magna cofnmentaria Aucrroif in eofHeiii Libros, ab AbramodeBalmes, alo.Francilco Burana Veronenfi,& a lacob Mantino Hebrô Pbilofbplio in Latinum conuerfa. Quasimerpretationcs,'in ftudiofbrum gratia itafimul coniunximus, acdiuifimus.jVtfiquis easad inuicem conftrat, quam diligentifsimeverbumverborefponderevidebit.
Expofitio media in eo/clem Pofleriorum RdolatoriorumLibros alo.FrancifcoBuranain latmucouerfa. Epitomae in Libros Logics Anftotelis, Abramo de Bal mes verfbre. QujEntavariainLogica, iuxtaordinem Librorum La gicse, eodeminterprete. Epiftola vna , eodem interpretc. Arabum nonnullorum Quaefita 5 ac Epiftolae, Abramo de Balmes inter pr etc. In Tertia Primi Voluminis parte^ hxc continentur. Topicoi um Libri Ofto. ElenchorumLibri Duo. Expofitio in o&o Libros Topicorum, Abramo de Balmes interprete,cui annexa eft ilia fuper Quatuorpri mos Libros, a Mantino traslata,quam fiiper reli quos morte correptus explere non valuit. Expofitio in LibrosElenchoru, code Abramo verfbre. Ad h^c,in Volumine feorfum edito quafiiam Animaduerfiones, & Solutionum Contradidtionesin Pofteriora Analytica,BernardiniTomitani imprimendas curauimus, ne quid deeflfet, quod ftudioibrum vtilitati conferret.
I N D E X
S V M M A R V M ,
LIBRORVM,
PRIMO VOtVMlNE
AC CAPITVM
Q^Vl IN H O C
C O N T IN E N T V R .
QM In Prim* fane prwtvolitminis habentur, btcfitnt. Summg ac Capita Inttodu&ionis Porphyrij.

SVM&iA 11 B R t .
Capita Tradatus Primi.
E Aetjuiftocii,Vniuoci4t& "Denomi U natiuif:Eorumetiam,qit<edicuntur,diuifio.Cap.i. ix.I .Generif,Speciei,T)ijfere)t 'Eornm,<jtt<tfHnt,diuiJio.Cap.'}.. 14-A ti*, Yroprij, c?" Acciden- Complexionum conjijlentium, cr inconfi tisnatura. Deeorundem Rent'mntdefcriptio. 14. B I t ff* *J^ communiMttbus, acdijje Regttla ipdi'CatisfjJentialibftf.Ca$.i. f.G renlijs* folio.l.C Kegttla,generanonfabaltcntaajubalter
De Genere.Cap.l. 3..G Incomplexorum in decent pradlcamenttt DeS/we.Oi/'.J. 4-^ diuijio: Qupmodo^;affirtationem,aut Centrum*acjj>ecierumipr<edicainento negationemconjtituant.Cap.^. ij.K, jxbftantixordo. 5.8 De Dtferentia.Cap.4. 9 B CapitaTra(aatus Secundi. r DcVtvprto.Cap.j. I2.M IJ.D DeCvmmttnitutibttf, &>differentijsGeTT\ Suljlantia.Cap.1. 16.G nern, Speciei,Dij 4.C "Debited* ad Aliquid-Cap.}. )6.L De Agm,<&> fati.Cap. 5. Dec<eterifpr<edicament(f.Cap.6. 47.! 48..!,
Summa:Tra&atuum ) &Capita libri Prxdicamentorum.
SVMMA LIBRU
Capita TradatusTertij.
T"\ E Opf>oJitis,Cap. 1. 5 i.O Jg^JDePriori.Cap.z. 57-t \)eSimul.Caf.^> 5^'H De Motu.Cap.^. 5.9. D Quadrat* accretio Gltomone circumpo~ ft to. 59-G
D
tis.
E quibufdam 'tanqwam fttppojiM, adYrxdicanicntorum doftrJtufm conferentthus. De prxdicamentif if>/is. ">econfeûenttl)KS<^H'tbufddadll'[i'ipr. dicMnemu: ac de nonnu.ilh "ootibui, de juilws tncutiofafta efl in prxdicumeit-
n.i
Index
, e Capita Libri Sex Principiorufn. trafliomt vtgtiU vtrtMtm Cap.6. Summa,ac Capita Libri Secua4i de Intcrprctationc.
S T M M A J.IBHI.
E dofVbi, fofttiom tot<i$tflfufctptrt Magis Mw*.i.B .B DfForM.C4/M
E EnHciation&it* infinitis+Ve Enii ciAtionimi Tmitatttttc Etp Hifis. Dctnttnciationibiumodalitus+fy quttnuncMtiontf magis inuicemftnt c Defafiione.Cap.). trari*. 8j.G Dt EnuneiMtonibtu iafinitis cuivfcunq; De?.ofttione.Caf>.6. 6$.K gintrii,ipfarHm(fccppofitiotbut, ocean DeHabitu.Cap.j. 66.3. ifS. NomntVM item at vtrba tran JDe to , qaodefl I'lits > mintuue Jitjcifert. Enunciationnm indefinttamm Jiftvfiti? tx Pnmo f riorum m fine. 84. A EarwtJrm dijfojttto mtmninisimiutrSiimma,ac Capita Libri Piimi Jalttrr,afi)tp*trte. 84.11 de Intcrprctationc. Enunciatiouuminfaiittrotncltfp*. 85.!! "Enunciatioman vninerJaliMat, ac^partittt 5VMMA IXBRl, lartHmdifyofitio. 86. G E Nom . De Qratiotus pimcipijs. De EnuHciationttm vnitate,acplHraliuDtjpfi Oratione, Ettunchttioneîc te.Êt qttopaflo txritas wfaifittu in tit ipfitufyeciebfu. Dt enuntiationitm oppo jitionibttt , ac circa tf/arum veritattm atq;diifef. Cap. l . 9 1 . i> ly ftdfiiatem regutit , mquocunq; tent- Dr Eiutnciattenibitf cum W,er tarum fore. 6%.C adinuicem opftojitionibtu, aefonJftjHta De Notts, Et vt in intellefln , ita etiam in tijs:tnm ex aliorumtH:m txpropria opt Tote, veru ^Jfum reirLCd. I . ibi. niont.Cap.). Enunctationmn mod^wm 7O.E Jifttndtfm olios. 9 5 JL D* Oratione:Enuntiatione, Tmaacplttri: Eiutnciattfnttm modalium cofix utntiajeAjfinruttiotft&'il.egationt, ac (Contra cvndtun Arifioteltm. 96 G diflione.Cap.4. yi.L Aliornm-modornm ad tpfmn ntctffari*m I>tuiditur Enunciatio iuxta qtMtititatcs conjecjuentia. 97 & *MM:fMUneUtionumofpofitionts afli- Enttntiattonttm mcdaiium tMJicut to fafftantnr : eircaq; ipjarum veritattm,ac mo/a. 98.0 falfitatem reguU trajuntur : at yu<efit Enifnctationitm moialiwm con/ecu tio t>t~ ima afftrmdtio tyntgatw determma- w, 99-H fr.Crf.5, 74.M Qu<t enundat'wnes , contraritt mays fiU Jefcriptio.j 5 .H con" Ind1*
In libros Logics
I N D E X SVMMARVM, Scdorum,& Capitum Librorum Priorum,
SVMMA IIBRI PRIMI, Gttar de nonnulliiprincipijsy profetjuentium cognitione. De propofitionum conuerfionibuf.DefyllogiJmortm Jimpliciunt,acmiftorunt figuris, AC com flicationtbus omnibus. T>e figurarii ternttrio numeroy ac etiam ~Termint>rttm in quolibetfyllogifmo:Dt Medy fyttogiftici jnuentione,jewprop<)fitionum abundantia : Dejyllogifmorum malt contextorti inpropriasfigwMrefolutionc. i.A
J>c Syllogifmi ftrjicfcurs, Scdum Primum,

E rrepofitione, Termlno, Syllogtfmo , ditto de Omni , at ditto de NM&'o.Cfl/M. I.A De Cenuerficne propofitionwn Inexiflentitim.Cap.i. j.B De Comierfione propofitlotutm NcctjjariMrttm.Cap.}. 4-E De ccnucrfionc propofitionum Contingtn 4-M
Miflio Necejjarij ty l>ujfi' friniafytt* ra.Cap.io. i^.tA Miflio Necefjartj, & Intffe in Secttndafigura.Cap.il. 19. & Mixtio Ncceflitrij &> Inejje in Terti* fi~ gnra.Cap.li.' JI.E De contingent & propofitionum feeundu cotingtns couerJionibuf.Cap. 13.3 4-M De Syllogiflnis ex ambabttf de Cotingeti in Vnmafigura. Cap. 14. 3 6 .E Mijlio Contingent is %y Inexijltntifinpri mafigura.Cap. 15. 3 9. B Miftio Nectfl'arij & Contingentii inpri~ \.Cap.i6. " 47.E x ambabm Contingen. . 5i-H M(^/'o \nexifltntts w Contingentis in St cundafigura,Cap. 18. 54.A iMflio Heceffarij, w Contingentif in Secundafigttra.Cap.19. $6.G figura Tertia ex ambabus Contin^tntibtu.Cap.ro. 6o.G Mijlto Inexiftentis & conttngentis in Tfl tiafigura.Cap.i I. fi.D Mijlio NecfJJarij zy Conlingentis in Ttr tiafigura.Cap.il. 64.H Qupdfigur* fyllogifinorum fent taatttm tres in omnibus Jyllogifmoritgeneribus. Cap.i}. 6-j.l In omns Jyllogtfnio terminHm aliyucnt prxdtcatiuu ejje, & vniuerjale exiftere. OmnetnjyllogifmumextribiM tantucon flare terminis, dnabu*q; propofitionibus-.ac quopatto dum addttndunturter tnini,propofuiones crcfcant, acconclttfo ncs.Cap.i*,. 7 KM Qufproblemataper quofjigur.ts conclu dantttr, & qu*facile, diyKultcrue con* ditdtpofiint.Cap.3.6. 75-C
5.6 j .G
Secmtdafigura ex propojitiontbui inexiap.6. IO.M . Cap. 7, l6.G eoniKgationes penitus Intttilts fmt: <]tnt vtro nonpcnttus in omnibutfiguris. Quo potto fyilogifini omnes ffetti fiant ducantHromneiin vniutrjales prt~ m&alntt df Nectjjario
Index
DeabundantiaPropofirionam,muentionec];MedijSyllogiftici,
SedumSecundum. VopaftoinuenKncteJintpropofines.Cap. i. 7^.B QKO ^<u7o inueniendafint media in omni Jyliogijmorumgenere,con(h-endi$(yilofffmi.Cap^. 77-K figure, met bodi,pro media infingulii contugitionibits, & -Ptiltbus , w inuttlilttt tnentindo}exantif[uHexcerta. 78.3 Tertiafigura,Cap.iQ H;E DeMoJJratMeffpofibiie.Ca.ll, I }o.K Primafigura. IJltfc StcttnJafigKra.Cap.il. 1 3 4- A Tertiafigura. Cap. I $ . I } 5 *A DtfferentMinterOflenJiuamfanjir4tui->< wewfe?* deduc(ntem ad tmpof title* Cap. 14. -Ij<J> Quod omne Oflejitte monjtratum, Grper intpofitbile wonflrari poleft } %? econ~ ' Trima figura. i j ^. L
Tmiafigura.Cap.ij. I39.K De ? , quo deft, ex Opp ojtttf ratiocinart. I4O.L /~^\Vo VopafloJytto<rifticieomms rones in Cap.lt. 14.0.1, <ili<]Hampr<edttfarMn fignrantm Vnmafiffent. \^J<il Secttndafeura.Cap.iy. 141.0 ^**~ 141. A De muttta Syllogjfmorum refoltttione. Tertiafigttra,Cap.io. Cap.i. 95.L De impotentijs fyllogifticis. De fyllogifmit ex propofitiombui infinittf,<y priuatcrijs : acipjarum tyfimpli ttum conjecfucntijs. Cap.). 9 9 . A Dew, q$e, Peh tTncipio. Ca. 1 1. 1 44.0 Deeo,<j<ie,N6 penes boc.Caî. 148.0 DtfalfaKatioiu.Cap.l.}. I5I.E SVMMA 1IBRI SECVNDI. Deeo,c[<feJi,Norocinart.Ca.24...l 5 1 jfc DeKedargMione.Cap.tl. 151.! acipftAnnexis. 103. D D' Deception , qutfecundumfufttio1 Hem.Cap.z6. 53'^
De Syllogifmorum refolutionc, Sedum Tertium.
Secund<tfi<rttra.Cap. \6.
13 g.H
DePotentijsfyllogifticis.
Qt Jyllogifmi plures pofimt concludes conclttftones.Cap.l. 103. E J)eEo,(juodeftexfalfuratioc:nari.Pnmafigura.Cap.1.. 1O6.B SccHndafigttra.Cap.1. lil.C Jertiafigura.Cap.4. 113.6 De Circular! moJlratiottt.Cap.j, IJ6.K. Secundafigtira.Gap.6. Iio.G 1ertiafigura.Cap.-j. IiI.L De Conuerjione, <p* in Jyllogifmu .
DeAnnerisfjHogifino.
De couerjioe terminortt. Cap.zj.ij 6. L Dewt<iO//?a/Jf(>rwfower/ioeJe%e
itffl.P DeabduftionetCap.^l. . DcVeriJimili,etSigttQ.Cap,}}.l6$& "DcEntymemate.Cap-)4-' l66>& INDEX
Cap.S.
i x 3 .K De Contofceda Nurw, C* J $ . 1 47--F
In libcos Logics INPix SYMMAK.VM, Vfimian errare*<igat: <pto%

& Capitum, cpiavin Sepufljda Primi Volunwis pjjrtc habentur.
DemoHftrupionem tffe.f3e,ijf,<jti*funt per. fe,AcwftffarijS.C^.6. 1O7.B yitiolmpreflbris faftum eft^vt bis fign^. retur caputSextum ,[Quaprop.ter capuc Sextum ftcurtdo loco fignaturrijeric fibi Septimu>&S'eptiftiu,-Oi9:aiiu, & fie de fingulis, vfcj; in finem. Nos vero capita fignauimus, E Demonftrationis e/Jentia, Vt fefe habere debcnt. conditiotH.bn*q; ad eamrtr Demonjlratiotteexfroprtjs coflare opor* quifitis.. De.differentia de.tere,quia eft,ex ijs,et d? ijs, qujuntpef Je;neqne Itccre ex alio gtnere Tranfcenbt er ^ . .dfntemmonprare.Cap.j. n\.G tior fit demonflrati-oni . fyeci&usiûx infcientijs accidunt.Finir Demonjlrationp condufionem ferpetua ejje: nee caducorum ejje demonftratiotuse/jje dtmonftratittarum _propofitionu nem.Cap.8. 141. A ierminos. De demcnflratiowi vartjf.Jpe titbtti:, as: earitm inter fe comparatiotK. Demonftrationcm non conflare ex communibuf. Cap. 9. 147. B J)e varijs denwtn theorematibttf ad.de- monflrationem conferentibuf. 1 1 B Nonnulla ejje ccmmttnia, nonnullapro- intellefliuam expr&exifientifieri cogni- pria:qu^([: eafmt, zy quopaflopr<tcotione. Quptfunl pr<ecognittonum modi, gnofcantur: pariter^ êliqua, demonqux^.ea,(juprtecoffioJcuntMr . Dttbita j}rationeingredientia.Cap. I. I 5 8.B tionumfoltitio circa haitc propofitionem Quxfit inter Dignitates, S uppofitiones, contingenttum. Cap. I .. 1 1 . C Tethionesq; differentia, ac ettam definitiones. NonnecejJ'eetiam efjeformas dtt Quid fit fcire, cjttid Demof1rittto,&qu><e r/J)J) demonftratione.Cap. 11. 17O,H conditions! ad sites propojitiones rec/uirantur. Qmdfit Propofitio, Immediate Quppaflo vtarnur infiientiji Contradtflionisprincipio.Cap II. I79-E friacipiam, aceontmjpecies.'Propofitio nts.magit qttam coeltifiouerri credmd.ts Incommtmbutprincipifs.communicareji *Jfi.ap.i. 17. A bi inuicemfcientias: er quopaclo P/<*- Opinionum confutation, eorum, qtti om leflicainbocabalijs dijjerat, Qtijeinterrogatienes^ fcieMiarum ftntprpprif, t^no dtmonftrationemtollunt, ^yeorn, & <jn<e nonflntfcienliaks: Mathemati<pt>i omn am dtmonftrattonem eJJ'e pocarumfa en', i arum commeditw.v quo nunt^Cap.}. 5.0. A pa fie fyllogifmuf an;pliari pvfiit, ajjir Demonftrationis propojitiones veras ejjf 'Vtritate nccejfaria. Quidfet id, quod di- mendo w indin-flum , <& in Lttu. Cap.i$. 185.0 cimttf,de Omni , qutdptrfi, quid Vniuerfklt. Cap. 4. 64, A De de'rHcJlratioKii quod,ey Vropter quid Quot moiii circa pr*dtcat Viiiuer/ale. J}>eaebs,ac dijfireti/s.Cap. j 4.107.5
Sumrria& Capita libri Prii)i, Pofteriorum F toriorum.
Index
$Fimamjigr*m maxirne ftitntl* effe etc Summa & Capita Libti commodiitam. Cap. 15* * 3 4-F Pofteriorum Rcfolutojriorum. QHo^qutbustiemoduJyllogiflicH, \um\n mediate propofitionibtulgnorantiadir Jpofitionif, cr quomodo ignoraiaia nega, E cfuajuor M& cjuefitis, ft */?, ^Ktdejtfc[itodje quia eft, typito tiouifexoriettur.Cap.l6. 144.0 SyUogtlmHmotnneex tribtutvnftareter pter fttid : Quomodo quid eft monflrtmintSi&iaiori, minor*, quam negatiuit abire notipojje. fionecMfarum , cr qua muttto concur* Caf.lJ. iSi.D rant, cy <]tt<enon, %y qttomodo illaritm Quo faff o mediate frepofitiones ad im-> paprtefjc demonjlratw : de compofitione me&AtAi d?ducipofiint. Cafrut Dcci- Jijfinttwnis exfunparttbuf , e-r <juanmumoflauHtn. 33J-E doftait ignotte quo pafjo venentur. faDemonjh-atitmtm vnitttrjaleâ particu- ritir quomodo cauftt'vencntur.Voflremo lari efle pnejlanttorem . Capuf Deci- decognitione\, ac dtjferentiaprinciptorjt 40 1. B nuimnonum. 34l-B inJtmonftrabiliHm. Ttemonftrationem ajfirmcititMmnegati- In difaplinis quatuer qu<eri Jolent , O* a dignortnt ejji: at% adjcientiam ma- hfcomniamedif qtnefitajiurt . EtquiJ fit huitu libripropoJttu.Cap. 1 . 40 1 .C ~Dcmonftratiotwn oflenfiuam itta. , <%u* duett ad incommodtun , potiwem tffi. nttio nonfmt tiufdtm. Cap.l. 413.0 Cap.li* 3*7'E SyUogifmo duplicanteJlmiUter & per di' Qutfctetia cn-tior,acpriorfit:qu<e Vna, utftonem confeto,w>n demonftrari quid 4^Q.C tp.&w diuer/k inter ft fttenti* fmt. "it efl,deeocuiustfl.Cap.\. qtiod tiufdtm plttres efle dtmonfiratia- Di/ceptatic, quod ipfum quid eftnonmott nespofiint.Cap.il. 374-3 ftretur dtfiniticnc , neque definitions Eorum , qu4 fortuna ttteniunt , <ju<sq; in contrary, neque alioquouumodo. Ca437-P fenfitum ptnflione funt , non tJl'tfcieu- pHtQuartum, tiam.Gap.i). 381.0 Dtjjolutio difctpttttionifpropofit* , quad No omnium fyllogifinorum eadem efe ip/um quid eft moftretur per aliud quid prinfipiapoJJe.Cap.i4.. 387.8 *ft>& quopafto ipfeus quid eft fit demo Qjfbd Jcientia , yj(ibil ab opinion* &" Shatio, & defnitio . Cap . 5 . 4 5 5 . ft opinabili dijeref>tnt;t qttidftt Solertia. Pe caujarum diftinflione, vrqutmutuo concurrant,&> g<ewow,C5* quotm* </j illarumpojiit ejje demonftratio. Coput Sextutn. 476.B Quopaflo ipfum propter quid difterat i* hti,qu<tfiuntfimul , autnonfimul , per circulurn., out nonpar c'srculum ,Jemper tfrequenter,CJp.J487.8 Htioais txfuispar~ ttbus,
In Libros Logics
ttbtH,&qu<tndo font ignot* quo potto ttnmtur.Cap.%. 5O1.F In Libro de luterpreutione. Quo paflo problcmat^-ventntftr+tHm dlmjieiu, turn tti-im proportion*. Ca~ putNonum. 518.8 Quamodo ctutfe &* tffeflmfilubeant in De Nomww. ttr/i: o* fjuopaffo ctitfie -venentunfy De Verbo. 4 i.E 4I.B at tniittftyefbuplitreifint cattfk. Co.- Dt Qratione. ftt$ Decimum. 5 3 4- P In Libro Priorum. Quomodo Principia co^nofcuntur : o* quit principiorum fit habitus. Capttt Erwe de cognttionc agtttte teripcaSJ7-F tionem. 44. D 45-M 47-C Epitome in Libros Logic* DefiguraTertia. 47.*! An/lotclw. Sermo de Syllcgijmo conditional!. 4 8 .P DeconditionaUbtuconiunfli*. 48.H >A.uthvri(. jtf.B Strmo de conditionalibut djfittnflis. 4 9. M J[ Strmo in ftgntficationt difltonum. Sfrmo de Syllogifmocontranetatujeu da centeadimpoftibile. 5O.P Sfrmo de rebtu agentibits formationem. Sfrmo de Syllogtjrnit Compcjitu. J o. M 37- E Sermo de vniuerjalibw incompleatif. 37.! In Libro Poftcriorum. Sermo de Differentia, J 7 .M DeVroprio. Jg.A De faccidtnte. }8.A E dtmonftrationt.ngenert. 51.0 De rebut Compotftis. J 8 .H De demonflratwne femplicitfr,Jeit J8.L ab/olufa, qtuetft caufltt Qrmumtionit f t , 5 3 .H De Subflanti*. 39.C Jimul. 39-E De demonftratione cattfe tantum. 5 61C De Qwntitate. De Qttalitate, Di- demonftratione Quid. $6.1 39.L 40. D In Secundo Libro Poftcriorum. De 40.F DtVbi. Dej/w, 40 .G E dffinitiombus. 5 7-K 40! De diutfionH vtilitate, pro defni40.1 tionuniformaiione. J 8.L De Ptiflioite. 40.M De qttalitate facieitdt demoftrationes, & De \ftjone. Sermo de rebut commnnibut format iom & VtttfifationiftmplKtter. 41. A De Methodo demonftratio, cisjcientijs. 6I.JL In
DE4ti
Index
In Libro Topieorum. turns, & bfigttni.itujuanoneenttud*nt. 87.0
Ermodcrcgufaqmbttsfiuntargtimtn QtuefitMm.6. De moduilUtionHMmifto ta,c[itttlocavocantitr. 6i.A rum ex if/is tribus modtf. 89..C. Strmodelodt.Compofitionii. 64.? Qu*fitKm.f. DC conditional!, anper ipSermodtlocHdcfinitionis. 6j.f fttmoftendatur<ju,sfitumfrimumjgnoD#loeiffyll9gi/moritcoditionaliii.6).M turn. 9&D De lecti translationis JimUium <tqua Quffitum.S.Dc miflione contingtntis, Uum. 67,1 crneccfftrij. Scrmo de lecif Oppojitormn. 66.G
In Libro Elcnchorum.
Quzfita libri Poftcriorum.
E Elencbit feu fopbiftids falLt ct/s. 68.A Qutfitum Trimum. De triplicigenereje Dediftionibtts. <J8.B finitiomun in ordine ad demonflratioDC rebuffallentibut. 6 9. C item. loo.H De TranslationecrpcrmHtatione. jz .F Qutfttum Secimdftm. Demedio demonDC ratiombut probabilibus vlitigio tfrationii, an Jitcau/a maioris extreIOZ.G fts. 7Z.K mi, Qu/itttm.}.De conditionibuspr<emijIO 5 ,H Varia Auerrois Super libros Lo- farunt Jemonftrationii. gic^ Quzfita. In hbris Peri QtHefitum.^.. Deconditiombutitjuerctjuiruntur adnecefiitatemprfmiflarum Hcrmenias. demonflrationum. in ,G. Vffttm Vnttm. Depredicatis co- Qyafetum. 5. Q.o modo fiat translatio. abfnttarteinalsam. IH.G 75.G Qutfilum. 6. De Demonftrationibm Quaefita libriPriorum. Quia. H4-M Qutefetum.J. Qupmodo- defnitiojitnovxfitum frimum. De definitione tior ipjo definite, 116.K Termini. 77.! Q<e/?W>.8. De definitionibus, <jtt*diQutfititm.i. Quidjltpropojitioabfoltt- cttnturpojitioncdijf creates a demonflr* tajdifideinefie. yg.D tione. 118.1 QH<efitum. J. De Contterjionibut. So.G Qtttfitum. 9. An dsfiwtio Jitpartkult119 ,G Qn<efttum.4..De omni prioriflito , & risûtt "niuerjalis tantum. quid fit propojitio de inejj'e: &> de mo(dii conclufunum fyllogijmoruM miftorum. Si.I A V E R R O I S EPISTOLA. Quffitum. 5. De conditionejyllogifmoE primitate VrtdicatorttminDtrym contingentwm circa duo eorttm atmonftrationibuf. l ic.A tribute, videlicet de nttmerofttate ilU-> Qutftta
In libros Logics
VjttumTrimttm.Denottficatio*^,negeneris,zy/peeiei. no. K Qtt<tfitmSecundttm.Denominis defini- Summa:,ac Capita o&o Librorm Topicorum . (tone. ixj.C
.,. .
QJV A I N T E R T I A Primi Voluminis pam- habentur,hxcfunt.
Epiftol; Alhagiag BinThalmus Quaefitum.
SVMMA LIBRI
D
Q
E Mijlione propofitionis de Inejje, Crncceflari*. 1x4.3
Abuhalkafin mahmat Ben Kafan Quzfita.
V<tJttum Frlnatm. De modoDifcernendi dctnoftrationisff Quid, zydemonflrationcs Quia, 114.2 Quod cfteraprfdicata aliquidclamdant Qutfitum Secundum. Caftigatio tpturttt earu)ii <ju* definitio ctntmet. Cap. 5 . t jptciti fecundi generis congenerum dtlo.G f Alpharabtj. ia.6.1 Quot modif idem dicatur- Cap. 6. 1 1 .B Omnem difyutationem dtfdcflicam tjje ex termino,propri0,gcnere,<utt acadenAbuhabad Adhadrahman ben loac te,&vbi ilia reperiaatur. Cap. 7. 1 x.A Epiftolac. De Propofetionc Dialelica.Ca. 8. 1 ) .S Deproblemate dialtlico,&'pofittont dia f'iflola 'Prima. De Ncgativa de N- ' lefltca.Cap.9. 14.! ctjjario , & Negatma dc PofiiDefyeciebtts differed!, diale flK*(fc dtfyu btli. izy.A tattonis.Cap.lo. i6.l Ififtola Secunda. De 1 ermine media, De infirumentis , fjttibtts fyliogifmorum cptandofwrit caufa maioris, an imagicoptdm nobis add:jjerendttmjitppedita~ ttabile fit ficundum uliyucm locum nan mtti.Cap.il. iS.B tffecaufamminon$. 1x7.6 De Sumptione propofttionum. Cap. 1 1.
18. G
i|E rocinandifyeciebtef, eiufip partibtts, ac ei#s iirfkmneit tii. 3.tt Quid intendit, &> g* r<z.Cap. t. J .ft odttilis dudeelica, dijjereitdiij; di4.G E* quibtu, gr quot di/ceptatio dialtElica conJlet.Cap.}. 6.1 De termino, Yroprio , Centre, ty Arw-
De MHltiplithdtJliHtfione. Ca. 1 5 . xo. A De dijjerentiarum inuenti&ne , Similium conjidtrationt, ty vtilttttttbtis Inftrttme ap.H. X4.A
Index
Summz,ac Capita Libri Secundi froblematttm generis tliqivt loci. C* Topicorum. put Frnmwn. 61./
De Gwiere Loci alij. Cap. 1. De Gcntre Loci alij.Cap. j. DeGenere Loci alij. Cap.j.. 78.G E locis abfolHtis accidentis, fine ad Dere Eadem loci alij. Cap. 5. 74-G refellendnm, deftrutndumy;, fine De Centre loci alij. Cap. 6. 77-H adajferendnm,conflrHendumq:. jl.A De probltmatilw vninerjalibitt, cr in ûibtHprttdicatu inejje, fy ejje conuer- Summa,ac Capita Libri Qtinti tuntur.Cap.l. jl.A Topicorum. Led problcmMum quod <}MtcqiMm in/it, vel non tnfit. Cap.i. S V M M A 1IBKI. Dt eifdem terminandif probleffMtIbus, lo ci alij.Cap. 3. 40. A JjeSimilibwiAppoJitio^Magif, Mnttt, E modis, (y locis Troprt/: neatoit Simpliciter <& Scctittdum Quid loci. denonnuKis locis commiiniblK* oiti Cap.4. 44-B nibut quxfetis , qu<e ah Oppofitis, aut i Stmili,autab eo,cfttodeft Magis, Summa,ac Capita Libri Terti} ttHttfy xtjuale,auta Caftlnu, Topicorum. ittgatts,4Ht agcntrationtiCy conupttonejitmuntur. 8tA S V M M A 1IBRI, De modis froprij. C.aj>. I. Jfa. A DetoasVroprif.Cap.i. 8j.C E locis Comparationum, qntaccl- De locis eommunAiu omnibtfs qutfetis, I cput fianimtwr abOppofitis, aut aSi~ w^; loct$ abfilntis accidentis* 47 -G mtliy out ab to, quod eft Maîs, c-r Mtmtt cr A.<ytuilf, nut A cafibttt, c?* contum locis. Cap. 1 . 47.6 Mgatis,aHt a-gtneratione,sy comtptioAltj tiufHe probltmatis loci. Cap. 1.51.1 oe.Cttp.}. 9O.L Alij Meliorttm, ILligibiliormtifyloct. Car fttt Tertium. 5 6.G Summa,ac Capita Libri Sexti loci cimnunnts.Cup.^. 5 8 .H Topicorum. SVMMA LIBRI.
5 umma,ac Capita Libri Quarti Topicorum.

SVMMA LIBRI.
SVMMA
LIBRI.
E Locis defiwtionis: de locis ex dif fcrentijs <kfumptts:de tods defini* tionum rertttftue compofittfitnt. $6.C t .loiii<juibusq;7enerit:fitnul,'<tt<fa fojlremo delodsdefiniiionunt, qutomde dijjereti* locifptrpaHcit.61 .A mb*fpr*<k:ameii> comunssfunt. ?6.C DC
In libros Logics
Dt tech Jefinitionts, Crprimum Gene- I N D E X S V M M A R V M , ris.Cap.i. 96.C ae Capitum Librorum Df/oo^ qtt<cfnmuntur a different*)* df Eicnehpf um. finitioneconftituehtibus.Gap.t. 1 o I .L Df locis defnitionum ipforum nrnpofiS V M M A 11 B R I P R I MI. torum.Cttp.). I08.I I E intentione libri, o>" Gtneribus dijfiutalionum: De S umma,ac Capita Libri Septimi IH gfjfl / sophifticar** in >;Topicorum. ^^21 <F&ci*,er:/rvi DiflfoWfw redargMionwm. de caufis deteptioSVMMA LtBRI.
drfalfts re dargntionibttt: de interrcgaE /or;i EinfdemyW Diuerji, defy b tione ttntatiue: Et quid inter contentious conftruclwnii & deflruftionfi Jminjopbifliciimf. interfrt: denium de ttt prxdicatorum. 114. A ptiontbus Nngationis, &* SoltecifmiôcDe code cr Dinerfo hci.Cap. 1. 114. A caltationty Sopbiftica contra molejle ri DeconftrucJtcxtt&'dej}rn}icnepritdicit flcndentes. ijO.D torumloa.Cap.i. Ii6.l û,d intendit,^yidiquttnfyUogifrnim fophijlicum efle.Cap. I. ibidefa begeneribsdijj>utationii.Caii.. 140.8 Summa, ac Capita I ibriO#aui fkiit fopfufl* &-bti fophiftti indiffioTopicorum^ ne.Cap.}. j4o.L De locis re&trvutionum'Jbpbijlicarttm. STMM A LIBRI. Qnines Sophifiiciif redargutiones in ignoE Lowaptit(tdinjlrutndumthterrMttjam redargutionis reuocatiitn iri. roganttni^delociipro KefyonCap.?i 146.B deme,ac deniq; de Lorn commimibtu in- Ca/i deceptionum captionum foplnjliterrogantittVVtftQndentis. 1I8.A carum.Cap.6. 148.8 toe/ *d infruendttm interrogantem. Ca- # ^w /of^ capiionesfalft. Caput SeputPrininm. ilS.A ^f;wwOT. !49.1 Fro indttflione KeJ]iondcnti,locialij<Ca- Deveris,^-falfiiredargHthnibuf. CapHt Secundumi lli.F put.%. t<I.B loci pro reftondente,Cp.). lij.i Qratiottesadnomen>v ad intellefJum no loci communes pro interrogate, &> re- ^,ne diduci.Cap. 9. I f l .K D interrogatione tentutiui: ?y quid inter contentiofuni^Sophijlicunii^ intcrfit. Cap.io.
non eff'e ad dettrmimUMm gtr.its. Caput Vndectmtim,t J f. D Lri
Index in Libros Logics

leetSophijltctinterrogaatitfmadfal/um, DevtiUtate cognofien autiitopinabile.Cap. 1 iv ' 1 5 6. A iionts, & apparatu ad eas dtlucndas. QecaptionibtunugationtSt&'foUcifini. Capat.l. ibidem. Capitt.l). I57-H De dpfarenti folutiont refyondt niif. T)eoccttltationeSoJ>biftia,ercontramo Crf/>.i. \6l.G leJiereft>ondentes.Caj>.I4' 158.! Dereflafilutionc loci. Cap.}. 16+.E De diluendts argutijf accidentis . Cafut-4. i58.L 1 7 r .B Dilutiones nugatione$ , & Jyllogifini . SVMMA 1IBRI. Cap. 6. IJt.K De oratione facili, dijftrili, & acttttt. E -vtilitate SopUflicarttm orAttoCap. 7. 1 74. A www, c?* apparatu ad eas dittten- tpilqgitt eftoprtcedentittm , c?* duorum d*t, defilutionc fix vltimorttm loco- prtfiittwmiibroritm.Cap.S. lyj.A rum extra diflionem, Nugationis,^y Solxcijini . De orationefacili, difficili. Indicts Tinif.
Summa ,ac Capita Libri Secundi Defolutiomejex 'vltimcrttm lo lcqchorum. tra diîonem.Caff.^.
ccdentium, ty duorum pr<efeittittm li~ trorttm. 1 6o.G
P O R P H Y R I I
P H O E N I C E I
Introdu&io.
S E V E R I N G B O E T H O INTERPRETE: Cum *Auerrois Cordubenfis Expofitione, & Lew Gherjbmdis Ânnotatiombus omnibus nunc primum 4 lacob Mantiny Hebr<go Medico in Latmum conuerfis*
8 V M M A L I B X . I .
DC 6cncris,Spccici,Differenti;,Proprij,ac Accidentisnatura. DC corundem communitaubus,acdiflcremi;s.
Procemitttn*
Cap* u
VM fitnecefx ribus quidem quseftionibusab farium Chry/ ftines,fimpliciores vero medio faori dC ad ea criter coniecftans.Mox de gene^ quae eft apud ribus & fpecieb9, illud quidem Ariftoteleprg fiuefubfifl5t,fiuein folis nudis dicamentom intellecfHbuspofitafinttEtfiue F dodlrina, nofx fubfiftentiacorporalia fine, an fe quid fit genus,quid different incorporalia:Etvtru feparata, tia,quid fpecies, quid propriu, an in fenfibilibus polita, c^ cir&C quid accidens:&ad definitio ca haec confiftentia,dicere recu^ num asfignationtm,floino ad faboaltisfimum enim eft huiuf caquaede diuifione &demonx modinegotium,8daltiusmaiox ftrationefunttvtili exiftete ifta ris egens inquifitionis* Illud ve rum rerum fpeculatione,copen ro quemadmodum de his}acdc diofam tibi traditionem fades, propofitis* magis probabiliter ,, tentabobreuiter,velutintrodu Antiqui tradauerut, & horum (fUonismodOjeaquacab Anti- maxime Peripatetici,tibi nunc magis bquisdicTafuntaggreditabaldo tentabo monftrare 8lceLog.cu co. Auer. A Auer-
Porphyrij
G AVEK.8.0IS XX*OSITIO.
Ropofitu hui 9 trafta tus eft exponere ea, q in introdudtorio aa fclam Logicam libri Porphyri) cotinenif: ia adoleuit conmetudo, vt initiu libroru logicaliu ab ipfb (umat.Inquit.Praefcire gd fit genus, ~ '' ;fpes,qddfia,&propriunf,atq; - qde neceflariu . pro dodlri ... acciis,eft na libri pdicametoru Arift. necno ad coponedas definitiones, & ad diinflone, acdemfationefeciendam fummoperecoducit. Ideo atdixit H hocip(ePorpliyrius,<]mdefinitior c. q^de i- ipfbru r..._-. genenl ..__ lufioquoq^fit perdfias.Etipfa et dcmoftratioita fir,vthaecquiuqj prxdicabihapartcs propofitionum eiusexiftant.Inquit.&obiddignumee putauiede relibellum perbreuem,inquoperftringam icl,quod de his rebus i no titiam Antiquorum deueneritrbre ui admodum compendio veluti in trodu&orioquodam.Nulla tiifiet anobisconfyderatio de harumreTUmquxfitisnonlogicalibus. vteft qujefltum illud, quod folet fieri de , -r -i_ or i_ nes coitant ex generib9 & dfljs.Di-
qua,de quibus non eft locutus Aviftvttefta turAuerroes ex verbis eiustde quibus tnde bemusinhacartetra<3are.$chocmaxime
1 E V I A N H O T A T I O N f c S . It Nquit Lcui Gherfonides.PBmifla laude Dei gloriofi, decreui in hoc ttaftatu declara re compendium tpfius Auerrois,fu|> libros Logics Arifto. id mea agcns conliieta abbreuiatione. C6memorabo quoq; ilia loca, in quibiis me* fententia difcrepat a fententia Arift. in hac arte.In quibufdam vero locis tra&aboali-
J ipiisgeneribus&fpeciebuSjVtrum fcilicet reperiatur extra intelleftii, quemadmodumreperiunt''m intelleftu,vel tm in intelleftu reperianf. Et fi extra intelledlum reperiantur, quemadmodum reperiuntur in intclle&u.quo nam pado reperiatur: ridelicet vtrum fint corporea, vel jncorporea Etfiincorporea,vtru fint abftradts,vel non abftrada.Ve rum tradiabimus de his rebus,quaten us funt logicales tatum,& faciejnus mentionem (blum de his,qqje a Pcnpatcticis traditafunt.
induxit me,ad hmoi expofitione tm. naiu q in his traduntlibris,non indigent expofitione, vt mea fert fentenna. Dicamus itaq; <jj hzc ars dirigit intelfm, vt diiudicet inter verum & falfunuin quauis re conlyderatur - ipfum. &fiehanc arte non efle fciam, fed . organum ad fcientias eft ^fpicuum.Eft aut organum ad fclam,quia p ipfam difcenuf inter verum &falfum:qo eft propofitiicuiaslibet fcia:.Et quod non fit fcia patet, qni non adipifcimur p iplam eflenrias rerii veras,neq; deeis cofyderacfed norificat folu, quo nam pafto intellect' difcernat inter ve rum & falfum in rebus. Et ob hoc hzc ars no debet relinquere alicui fc\x quicquam, quod indigeat declararione: cum principiu iplumnon opus habeat ahquo pofteriori eo ,quaten'.Ceft grincipium. Nos ergo, ini tio fumpto ab expofitrone libri Introaudlo rij Poiphyrij cum expofitione ipfius Aiierrois,aggredremur opus noftrum, & eu fetuabimusvfiim, queferuare confueuimîn librisAriftotelis,vtpauloantediximus. Di Auetrois.Pixfci quid fit genus, quidq; fpes.Inquit fpes.InquitLeuLAuerroes Leui-Auerroes credit Oj <%> non elt neceflarium fcire hate nola, ad doctnna li- M bri pdicamentoru:vt ipfemet verbis fuis jp piijs id oftendere conatur,dum dicit > quta jam adoleuit confuetudo,vt fumaf inrtiurn librorum logicalium ab hoc.& in cafce tdtius libii quoq-, dixitno videri neceflaiiu tf fe hue librum,vt ab eo initiu in hac arte accipiat'Sed apud nos elt quidem neceffarid, vt fumafinitium ab ipfo I hac artcQm, cfi initium huius arris fit de fignificatione lim plids locurionis, & dentur in ea qda nomina,qux vnitioce dicunrur, qu^da vero ^qilt uoceatavthacrarionenoia entiu polliint reduci in exiguum numerum: nam fi non reperiretur ibi nomen,quod dicatur nifi de vnico indmiduo,tunc nola entium primotum efleat tot numao, quot funt mdiui-
dua
Intfodu&io
A dualpfius ait's: ideo fiat nobis confemaneum, vtpnmoconfyderemus quo pa<fto afcendant multa indiuidua ad vnum nomen, & quando habeant vnum nomen, & quando plura. videlicet,vt cum dicutur vni uoce,elt vtiq-, vnum: 8c cum dicuntur ^qui uoce,eft quiderri plura. Quado ergo vnum obrment nomen,rune omnia indiuidua re ducunuir ad illud nome,Pari ratione, cum potelt nomen defcendere mipfa diuifione vfq; ad vltimas fpecies,atque earurri indiui<iua,ita vt dicatur de quolibet eorum vniuo ce,tucnosfcimus,illuddicivnHioce deom nibus illis fpeciebus, in quas poteft fieri defcenfuSjhoc auterh non poteft dignofci,nifi fciatur f poiirum homm nominu,qu<e hie ampledtitur liber. & hoc non later eum, qui hunc libru,& libtii priedicametorum contemplatus eft. Adde enam, <j> quicunq; ali' quern librum edidcrit,profe6to debet pncpone re vniucrfalia particularibus. & cum hscc nomina reperiantur in quolibet przdfcamento,de illis itaq; nominibus pnus traftareiuftum eft,: antecj; aelingulo traaet" prxdicamento parnculatim, Et cum eft,^j coducit ad compofitionem definirionum, & ad diuifionem, atq; dcmonftrationem, ideo quidem dixit 95 conducit,& non dixit <j, fit neceflarium: quia cogniuo compofitionisdefiniuonunoneftneceflaria in hoc loco: qjuoniam ad artem atd net demonftratiuam,& fi ifte liber conducit ad compofitionem defimrionum,hoc fecit exfecu do propofito.Ita quoq, confert manifefte *d compofitionem defcripcionum, qu ex gcnere Scproprio conftans,aut ex geneie & accidente,aut ex genere & accidentibus,g,, bus quidem Lhaleclicus vntur: vel ad com ' pofitionem rei,qiue non eft defcriptio,qua ex fpecie,&accider)te componitur,qua Re thoricus vntur. & hac ratione profecto eft eonimunis cunftis artibus. Dixit Auerroes.Etobiddignumefle putaui cdcre libellum,&c. InquitLeui.Cum nullus .pfeflbralicuius artis,quatenus eft profeflor illms artis,debeat confyderare nifi de ea re, cuaeeftarti fuat proportionata: ideo profcflbr huius aros.non debet tr adare de all qua re,nifi ea ratione qua eft logicalis. Adde etiam(vc paulo ante diximusXji hec ars eft principium ad oes fcTas:& ideo no opor let profeflbre huius fcientiz haberc notiria de alijs fcienis,& iccirco non debet cofyde rare in hoc libro ae his noibus, nifi quatemu funt logicalia.Na circa efle ipfoiii vniuerfaltum varue extant op?nion apntffe^ pientes,cu Plato credat ea extra mtelleftii exiftere,& ex illis oriri indiuktoa: Artftotelesverohuim contrarium fentit: videKcfec, < ipfa indiuidua gignant vnruerfalia inintelle&u noftro cum iteratione,non g> vniuerfalia reperiantur extra mtcfleftiHta q<J fi indiuidua no repcriretur, tune quicquid intelligeremus de eoru vniuer falitare, eflet fallum: qm ideo vniuerfMe repci itur, quia indiuidua reperiutur. Verum Ariftoteles fa tetur <j> fcienria,quam habemus dc indiuiduis ininfinitunioitis,eiquj<ie obtinem* rone vniuerfalium. qm cum fenfu percipimus de mnltrs indiuiduis aliquid" cu repeutione,tunc intellefta-; efficit ex hoc vniuerfalem eniinciadonem.& hmoi enunciatio pant in nobis fciam dequouis indiiu'duo, quod fub illo exiftit vniuerfali, fiuc nos illudfenfuperceperimus,iiuenan.At Plato opinatur ij> fcia,quam habemus de vniuerfalibusfit caufa fciz,qua de indiuiduis obunemus.Sed dicit ipfe hac efle caufam fci^, qus de indiuiduis,qux fenfu quoq; percepi mus,habetur:&rqjnifidarenturhzc vfiag ie exiftentia extra a!am,nulla daretur fcla. Ariitoteles aut cona-t' eft inlibro Metaphy fic2deftruerehancfhiani.Adhac itaq; artem tadem attmet ponere vniuerfalia efle, inxta fentenriam Ariftotelis, quatenus funt adpublicu,& famofum,non quatenus funt quidverum.Etfihoc pado ea ponat,fcquitur ergo Of hxc ars ponet hzc vniuerfalia,pnter hoqqj cogafdeterminare vni harum duarti opinipnnm.vel altera. Na licet fhla Platonis- eflet vera,non debet profeflor huius arris ponere ea fecudu illam ra donem:cu cfle harum idearum non litco- _ gniuim,& famofum.Hzc tamenars,ca ra- * tione,quaeftprincipiumtmîon debet co fyderare de rebus famofis.fcu publicis,&: i6 profeflor huius art is non debet ponere ea, nifi ratione prxdkatioius, qua prardicarai de indiuiduis repertis extra intellecûm, & huiufmodi prardicatio eft vera iuxta vtraq; opinionem,Et ideo dicit Porphyrius cj, nori vult hie inucftigare r vtru genera & fpecies icperiantur extra intcllefitum, vt dicit Plato : aur no reperiantur nifi in intellcftu, vc Aflerit Ariftotelcs.E t fi lint extra itellecliu, vtrii lint corâ,hoc eft,vtru habeat efle cot poreii fcnfibilc: vel non lint corpora, vt vf velle ipfe Plato. Et fi no fint corpa,vtrfi lint a bftradta ab indiuiduis fcnfibilib'-.vel non iint abtiufta a selibilib'-ni ahqui Antiqui A ij putabanc
Porphyrij.
0 putabantnoneflcabftraftai fenfibilibiu: ab vnoprincipio,VtaRotnuIoi K
teSjdicebamus oem illam colic <5tione Romanorii genus.AJiter aut rurfus genus dr, cut fuppo^ Cap. i. nitfpecies:ad horufbrtafTenmi Vide.i. to ldeturautemneqj gen*, litudinemdiclum.Etenim pritt pLc.i. neqj fpecies fimpliciter cipiumquoddaniefthmoi gex dici.Genus enim dicitur nus earum,q fub ipfo funt, fpex &aliquoru quodamodo feha> ruiruvretmultitudmem conti bentium ad vnum aliquod,S>C nere oem,q fub ipfo funt,* fpe-- *co. GKC. Tex. GKC. a(j feinuicem coUeclio ftn qua cierum.Tripliciterigitcum ge/ n6hnt fp xWW* fignificationem Romanorum nusdicat,detertioapud Philo'x cierumrffflWAuws- dicitur genus, abvniusfcilicet fophos fermo efbquod et defcri ^ habitudine (dico aute Romu^ bentesasfignauerunt, Genus ef ! li) dC multitudinis habentium fe dicentesrquod depluribus & aliquo modo adinuicem eam,q differentibusfpeciein eoquod abillo eftjCognationem, Fm di' quid eft praedicat,vt aialEoru uifionemab alijs generibusdi' enim qu3Cpdicant.alia quidem Idem P* j j- * i r -j--j mo to.c.i Locus ipe <Sum.Dicitautem&aliterrurx devnodnrlolo, iicutidiuidua, genus df, fus genus, quod eft vniulcuiuf^ vtSocrates,5ihic,&:hoc: alia vero de pluribus, queadmodii netani lu ab eo qui gettuit, velabeoloco mine ac inquoquisgenituseft. Siceni propria,&accidetia coiter fed ^Ôreftonquidem dicimus ^Ta nonpropriealicui,eft aut gen9 his infeno talo habcre genus, Hylum aute quidem,vt aialrfpes vero,vt ho 1 bus a c . , r ab Hercule,&rurfus,Pindarum mo:dria autjVtronale^ppriii, fccSua c'a. quidem Thebanumee genere, efi. Platonem vero Athenienfem * grum,federe.Ab i)s igit,qu3e de I etenim patria principal quodx vno folo pdicant jdineriit, gnat dam eft vni ufcui ufq? generatio eoqjhaecde pluribus pdicant. nis,quemadmodum Qt pater * Abrjsautrurfus qusede pluri' Hgcautemvidetur promptisfi busidfpeb9 quide,qmfpesetit ma effe fignificatio * Romani depluribus pdicant, nontnde enim dicutur,qui ex genere de> differentibusfpe,fed numero* * Co. Gnc. fcendut Romuli, & Cecropid?, ho,n.cumittfpcs,de SocrateSi Ant.addit quiaCecrope*, 6dhorumpro Platonepdicat, qui nonfpecie genushnt ximi.Etprius quidem appella^ diflferuntjfednumero: animal turn eft gen us vniufcuiufqj gex vero,cum fit genus, dehomine, nerationis principium:dehinc 9boue,5êquopracdicatur, cj et3^multitudo eoru, quifunt difFerunt a feinuicem fpecie, no numeGuoeflefimul,nempeeeparacularc fenfi
bile & efle vniuc .file.
Introdutio
A numero folum, A proprio vero differt genus: qfh propriuqui/ dem de vna fola fpecie,cuius eft proprium praedicatur, dC de rjs, quae fub ipfa fpecie funt,indi ui' duisrqueadmodu rifibiledeho mine folo, dt de particularibus hominibus: genus aute non de vna fpecie praedicat, fed deplu/ ribus dC difleretibus. A dria ve ro,6V:abr)s,qua coiter funtacci dentiajdiffert genus:qm & fi de pluribus d dirrerentibus fpecie prgdicantur driae,cV; coiter acci ' dentia, non tn in eo quod quid eft prcedicantur, fed in eo quod quale quid eft, Interrogantibus enim aliquib9,quid eft illud,de quo praedicantur haec, genus re dentia non refpondebimus, n5 enim in eo quod quid eft prgdi cantur defubiec'to, fed magisin eo quod quale quid efhinternv ganti enim quale cjd eft homo, dicimus quod rationale:6V; qua lequid eftcoruus,dicimusq>ni grum, eft aut rationale quid em dria.>nigrum vero accidens, qn autem quid eft homo mterroga mur,animal refpondemus,eft autem hominis genus animal, Quare de pluribus pdicari diui dit genus ab r)s,qug de vno folo coru,quaefuntindiuidua,pr^di canthoc vero, de dirTerentibus fpecie, feparat ab rjs, quae ficut fpeciespraedicant, vel ficut pro pria, in eo aute q> quid eft predi caridiuidit sidirrerentrjs dtco' inuniteraccidentibus,que.non in eo quod quid eft,fed in eo q3 D quale quid eft, vel quomodo fe habet vnuquodqj praedicatur de rjs , de quibus praedicatur Nihil igitur fuperfluum, necp t minus continet generis dicta tfMfanr de fcriptio notionis, Stnao Je Centre. Nquit Neq; genus, neq; (pecics A V E R . dicitur de vnica tantu re. immo genus trifariam dicitur.Primedc aliquo coetu, qui ad vnum refertur patrem. vt dicitur genus Araborii, & Arameorum:proptereaquiahabent relationem ad Arab,& Aram. E Secundo dicitur dc originealicuiusgenealogizifiueillafuerit pater aliquis, an t locus, is tamen modus non eft in lingua noftra in vfu: vt
daliam,genusVandaloru. rcrtius vero modus, qui in hac arte I vfum venit,diciturquidem genus id Cub quofpecies includitur. Appellant autem profeffores huiusartishanc rcm metaphoricc,nomine generis, propter corre/pondentiam, quam habct cum illisduabus rebus vulgo notis.nempe,quia huiuimodi gen* eft prmcipium (pecierum, qua:/lib F ip(b continentur: quemadmodum pater & locus eft principium gcnca logix &quiaample&iturilla multitudincm,qujeiub ipfb includitur: queadmodii gcnealogia, q ad vnu refert'patre, continet multitudl , quij fub ipfa colligif*. D.d.Hocauc tertiu fignificatu, dcquo e fermo, fie defcribiifab Antiquis.nquodeft id, quod praedicatur de pluribus dif ferentibus fpecie in coquod ^.d eft. Exempli caufa animal praedicatur quidemdeequoj afino, homineq-, A iii in
Porphyrij
S ineo quod quid eftfingnliieoru: videlicet,quod adinterrogationem feclamdequolibeteorum, p. quid cft,ficre{pondeatur:vtfiquisqua> rat quid eft equus, quidue homo, quidq; afin us, refpondeatur quid quod eft animal.homo autem,atq; equus ,&afin* funtplurafpeciedif ferentia. D.d.Genusautemdicitur efledehis,qua; de pluribus przdica tur,proptereaquodeorum,qupre. dicantur,aliaquidemde vnicapra: dicantur re: vt funt praidicabilia fin gularia.aliaverodepluribus przdi canturrvtfiint genera,fpecies,atque H differentia^ propriaîpfaaccide" tia,quajdepluribus prajdicant"", no qua: de vnica re fingulaii prxdican tur.Exemplumautem ipfius generis eft alal,quodquide includit horn inem,& reliqua aha. cxemplu fpc ciei eft homo5qui ampleftif'Socratem,&Platonem.exempIumdiffcrcnti^ eft,ratiocinium hois, cxcmplum jpprietads elt, fufccptibihtas icientiaînhomine. exemplum vcro accidentiseft,ftare,5f federe. Inquit.Differtautemgenusabindiui diusperhoc,quoddidrtprumprx9 dicari de plurib9 . Et difrcrt etiam a I reliquisalijsOjUatuor rebus,qu^de pluribuspradicantur.namafpecie quidem ideo differt,c[a ipfum prxdicafde pluribus diffetentibusfpecie:fpecies vero prxdicatur de pluribus differentibus numero:vthomo,qui pr^dicatJde Socrate,& Platone,qui numero diffcrunt: aial vc ro,quodeftgenusipfiushoispra?di catur de homme, & equo, & boue, ^ inter fedifferuntfpecie. nam homo no eft eiufdem /pel cumecjuo. Per hocautem quod dixir, (fcihcet Pophyris)videt''quidedifrerrege
. // * f - I ' *
1
"
nusab vltimafpede.&ideaverade It finitio ipfius generis eft, qcf ex duo bus vniuerfanbus ipfum fit illud, qcf vniuerfali9eft,p. quod debetfic " ' ^ rirefiônfio ad interrogationem fa dam de aliqua re quid ii t: vt definiuit ipfum Alpharabius.vel quod fie id,fubquo ordinataeft fpecies: vt definiuit ipfemet paulo ante. D. d. Differt quoq; genus ab ipfa jp pri?tate,propterea quia propriu przdi caf"de vnica fpe, videlicet de ea fpe" cuius ipfiim eft propnum, & de indiuiduisfub eadem (pf exiftentib*. vt rifibile,quod quide ^dicat"" de ho mine tm,&defingulisholbus. fed L en us pr^dicatut de pluribus fpecic us,& de pluribus difierentibusnu mero. D.d. Difrertadhucgenusa. difrerenrijs,&abaccidentibusc6ib' perid,quoddf ipfum pracdicaridc rebus in eo quod quid eft.nam differentia & accidens predicant" de ea re,cuius funt dfia,autaccides ineo quodqualeeft,nonineo quodo^d 7 eft. Exempligfa, fiinterrogemur ___________ r-o'" ...... ____ & ______ qualenam aTal fit homo : rcôndc bimusquidemronale.identidemfi, de coruo fiat interrogatio fiet refponfio per accidens uifeques ipfum.vtgratiaexempli,fidicatur M qualenam animal fit: refpondebit? quidem nigrum. rationaleautcm. differentia eft, nigrum vero acciis. id i taqi,pcr quod refpondetur ad in terrogationem fada per quid eft, eft vtic] 5 genus. vt fi fiat interrogatio de hole quid fit ? & dicatur animal.Ciimigiturin definitione generis dicitur, quod pracdicatur dc phinbus,tuncper hoc difhnguitur a rebus fingularibus. per id vero, quod dicitur differentibus fpecie, diftmguitura fpecie, & proprio.
-
&
IntroducHo.
A. &peri<!,quoddicitarineo,qcfqd eft,&nonineoquod quale eft,din. . > I-/T o j ihnguitur a ditterentijs, Sc acciden tibus. D.d.patet itaq; hanc efle vera defcriptionem ipfius oeiieris: quoniamnihil excefllisautdefecûsco rinere videtur.Nos tamen iam dixi mus,quiddiminutionis in hacrepexiatur defcriptiune.
Sermo d<Centre. TÎxJt Aucrroes.Neq; genus, neq; fpecies dicifde vnica tantum re. Inquit Leui. Vult Porphyrius declarare nobis, q> genus eft nomen meraphoricum tranflatum a finulitudine quadam.vt poftea exponit. Primo dicitur de aliquo ccetu: vtlfrael, Ifraelitx,na hoc nomen eft vfurpatum abip(a mulricudi ne ,pater etenim n6 vocatur Ifra elita,vel Ifraelicc.& hoc eft in vfu linguarum.Secundo dicitur, vbi ponitur pater, vice genealogtx eius,& locus vice habitacorii eins: vt nos nominamur Iirael,vel yEgyptij nominatur vtgyptus: vt dicebatur,quod de ftrufta eft jtgyptus. is tamen modus non eft in vfu linguarum,nift par um.Mulu tamen ali] expofuerunt hunc locu varijs mo <fis,non correrpondendbus profefto veritatthoc tamen eft id,quod nobis videtu rpro buius expofitionc: quz quidem expoutio eft quoq-, ipfius Auerrois in libro Metaphyficac: & ipfc quoq; Auerroes dixit ibidem, 9> in lingua Arabica is modus no eft in vfu: cuius verba poflunt intelligi, vt non fit vllo pafto in vfu in ilia lingua : vcl cj> non fit in nre quentivfu.induifnone vero perfuadcri poceft, (j>hm6i genus rarovenitin vfum i -------- ^:..:_ Auer.Terrius . ^- -----------j ---linguaru.Dixit vero modus,g, inhacarte in vfum venit,dicitur quide genus id, fub quo fpecies includitur. Inquit Leiu.SivoIumusqjhxc definitio fit perfeAa,oportet vt dicatur.gj fit id, fub quo fpe cies includitur ea ratione,qua eft vniuerfa lius ea: & a., refpondeatur ad eius i nterrogationem,ineoquodquid.quoniam potent efle vniuerfalius ea,& tamen non eric ge nus :vt nigrum refpeftu corui. nam nigru eft communius hacJpeci e,& tamen no eft genus,fed relpondet'ur de nigro in eo quod quale :non in eo quod quiditidem & diffc tcntia.fub qua ingreditur quidem fpecies: qm ea gignit (vt in eius definiuonc dicetur)
& non eft genus ifflfpeciei. pan ratione de- D finiriofpecieierit,vtfubeaingrediaturfpecicsjcum tamen no fit genus ahcuifpeciei: licct refpondeatur s cam in eo quod quid. Per id vero quod dick, q, hmoi genus, eft principium ipecierum,qu fub ipfo inclufuit in praefatione huius libri fui.fe J,fi id in telligat,quo ad fcientiam.tuc verificaretut aeimsauaDusopinioniDus ,vtpauio deilusduabusopinionibus ,vtpaulo ant ante diximus: quoniam fciencia perpetua,& it &incorrupribilis habeturab ipfo ovniucrfakVel vniuerfak V< um fnecieru, fpecieru.quae force dixit,q> eft principium qu; fub ipfo exiftut,quia eft earll materia, & 16 eft earum principium : quemadmodii materia dicitur principium rei , cuius eft piincipium.Dixit Auerroes.Hoc autem tertium fignificatum,de quo elt fermo. Inquit Leui, Cumdefiniriofitid.quodnonficatquidita E tern rei : quemadmodii definit earn Auerrocs in libro Pofteriorum,dicens q> eft oratioindicasiubftantiamrei, & eiusquidita tem : fitq; ipfum genus relatiuum quodda: nam genus eft fpeciei genus, vt duplum eft dimidij duplum, vel feruus eft domini feruus: ergo oportet,vt definitio generis tiima tur ex ratione relationis : quoniam hoc no men eft id,quod eft racione rclarionis.Manifeftum autem eft,q>mhac de/cnpiione n6 fiimitur ilia relatio , qua genus eft id,Ci<J eft,quoniam,licet in hac defcripuonc pon a. tur fpecies,non pom tur quidem ilia fpecies, qu; e correlariua huic generi , ideft cui hoc eft genus , fed ponutur ilia; (pecies,qux Tub eo exiftunt omnes in vfi , cum ipfum tn no fit genus omnibus ipfis feu vfitad earu , na de plunbus,quac Ipecie dirFerut,prjedic atur genus illiufmet generis per fe, fed genu nus n6 F eft genus alicui generi per fe,{edipeciei,quac eft pa rs eius. fed cu in liac defcriptione no fumatur id,quo genus efhdquoa eft,tdeo eft defcriptio hzc,& non defin itio, & ideo dcfeftus huiu s defcriptioms oritur propcer fpecies medias: videlicet,quia non fumitur in ea id,quo genus eft id,quod eft, na hoc, quodpofuit in hac defcriptione, ita icpentur in eis ,fi fine fpecies.ficut h lint genera, vt fi dcfiniremus feruum per id ,quod non competit ti,non ea ratione,qua eft feruus, & contigerit vtille feruus fit dominus alicu ius,tunc hzc definitio ita competet ei,ea ra tione,qua denominatur dominus, ficut ea rone:qua denominatur feruus.D.d: Genus auce,&:c.InquicLeui.Hoc eft nocumde fe, A liij praeter
Porphyrij
f rater id, quod dixit,& exctnpmm propric tatis eft fufcepdbilitas ptibilitas fciae, Ccix, in alio tn loco vocauit hoc differentia. Aliqui tn exponut fufceptibilitatem fcfz,fcilicet propriz ei in actu,vt Medicina,8cGeometria,cuius inuetio in homine nominatur ,ppriu largo mo do,vt in capitulo de proprio declarabitur: licet re vera dicatur accidens,neque hoc eft conueniens huic noftro propofuo: quonia hie debet loqui de vero proprio,cum faciat menrionem quoq-, cum ipfo de ipfo accide te.Et ideo,vt noftra fert {nia,eft fufceptibili tas cuiufuis fciz fuerit in adu,fiue pradica, fiuefpeculatiuafuerit,& hoc propriumre peritur in omnibus indiuiduis hominis: licet fit impo&ibile,quin concedamus, g> nihilominus,non reperiatur hoc propriii ciichs indiuiduis hominis.nam cii puer nafcic" non het in aftu fciam,tum pracfccam, turn H etcontemplatiuam-Ergoilludpiopiiu, aS attulit huc,non eft verum proprium. Meli9 ergo eft vt dicamus,^ fufceptibihtas fcietic^ t]nq; fit difFerentia,qnq: vero propnum. ni cum per hoc imelligimus,<j> do natura hois eft,vt fiifcipiat in ahquo tpe fciam in ahi le,in eo quod quid, pan ratione nferum & j coruus:cum tamen nigium non fit genus ad coruum. propterea quia non refpondctur per magis vniuerfale in eo quod quid: li cctrefponoeaturdecoruoineo, qa quid;
De Specie.
Cap.
J.
simus,(hhohabeatfempapritudmeadre. , n ^ ,. ^ a,,.,. cipiendam fclam,tunc hoc erit diia:qm hu quid eft pdicat, dC fpem dlCim* iufniodi fufceptibilitas eft eius forma, qua id,q3fubasfignato genereeftt 9 eft id,quod eiLEt hinc verificat'id, quod di eit in libro Topicoiu, <j> fufceptibilc! fcietiae noffe oportet quod,qm &C gen alicuiuseft genus, &fpesalicu" Soloda. eft defcripno hois.nos aut de hoc faciemus verbum in eo loco Deo annuente. Manife- ius eft fpes,vtrunqj vtriufiqj, io ftu ergo eft ex verbis Porphyrij in hoc loco, 5> proprium daftrh vltim^ fpei.quod tn n6 circoneceffeeftin vtrorufc[jr6> eft verum:qiii pot noTari verum propriu et nibus vtrifqj vti Asfignant er quod inert cuiuisfubiec~to,fiue illud fuerit go dC fie fpemSpes eft, q ponit genus vel (pes.& hoc non latct cum,qui de1 dit operam huic arti.atq; illis fcientij.5, quae fub genere:&de qua genus! eo M hoc vtunt'noleivt eft fcia Naturalis. & ideo quod quid eft pdicat. Amplius inuenies Arift.ponente in libro Pndicame autficquoqj.Speseft,qde plu> torum propiietatem qualitads, & reliquo9 9 rum prsdicamentoru, cum tn fint genera r\b d(. differentib numeroin fuprema. D.dDiffert aut genus ab indiui- eo quod gd eft praedicatur. fed quodalterum alterum fubingiediat:&g, re Ipondeatur p quodlibet eorumadinte'rroeft ei genus: quia non ampleftirur i pfum. identidemhomo,&fcribens-.homoenim non eit genus ad fcribentem, licet lit quid c-mmumus ipfo: propteiea quia non refpondetur per i d,quod eft minus vniuerfa-
Pecies autem dicit quide ct de vniufcuifque forma :f m quam didtum eft Primaquidemfpecies digna eft imperio* Diciturautem fpe cies, dC ea, quar eft fub asfiy/gnatogenere: fecundum quam folemus dicere hoiem quidem fpem aialis,cum fit genus atal: ** album aut coloris fpem,triagu^ lum verofiguraefpm. Qupd (i et genus asfignantesfpei memi nimus dicentes, quod de pluri> tunchoceftpropriurn.fedfi per hoc imdli bus & differentib9 fpe ineoq3
haec quide asfignatio fpecialisfi mae eft,& qug folum fpecies eft, non autem 8d genus: ali ae vero
PlanU 3Ut erit quod d? hoc mo ÔJnVnoquoque pdicamentO /_ 3* t- r or * qdageneralisfima , 8C rur/ fus alia fpecialisfima: &t i ter ge
ncralif-
IntroducHo.
A neralisfima& fpecialisfimasut alia,qu3e genera Sdfpes dnrea^ dem. Eftautem generalisfimii quide, fupra quod nullu aliud fit fuperueniens gen9,Specialif fimum aut eft,poft quod no eft alia inferior fpesJnter generalif fimum aut etfpecialisfimu alia, quae genera 6>C fpes funt eadem: ad aliud tn <3d ad aliud fumpta, Fiatauteminvno quidemprae dicameto manifeftum quod dix citSubftantia eft quidem df. ipx fagenustfub hacautem eftcor^ ^ pus.dC fubcorpore aiatum cor^ pusrfub quo aiaLfub aiali vero rationale animal: fub quo ho, fub homine vero Socra. to,&qui funt particulares
mines.Sedhomfubftantiaqui' 9 dem generalisfimu eft, di quod genus folum:homo vero fpecia* lisfimum > 3C quod folum fpes* corpus autem fpecies quidem eft fubftantias, genus vero ani* mad corporis.fed dâiatum cor pus fpecies quide eft corporis, genus vero animalis.rurfus aial fpecies quidem eft corporis afa ti,genusvero rationalis aialis* fed rationale aial fpecies quide eft animaliSjgenus autem hois* homo vero fpecies quidem eft rationalisanimalis,nonautem * genus particularium hominii, fed folfi fpecies, dt. omne, quod anteindiuidua propinqueprae dicat/pes erit folu,n6 et genus.
Generunt acfyecitrum in fradtcamenta snbftantt<e ordo. Genus Species Species Species Species Specics Particulares SuhftdntiA Corpus. Animatum corput Animal. Rationale animal Homo. Socrates & Plato. generaltsjimwn & genus. &genus. & gen us. &gcnusIpccialisfima. homines.
Quemadmodum igit fubfta tiacumfupremafit,eo q>nihil fupra earn fit, genus eft genera-Jisfimum ificetiam homocrim fit fpecies, poftquam no eft alia fpecies,ne^ aliquid eorum,qug
poffunt diuidi in fpecies, fed fo> lum indiuidua (indiuiduum.n, eft Socrates,& Plato, dC hoc al> bum) fpecies erit folum dC vltix ma fpes,c^ (vt di<fKi eft) fpecia^ lisilma,qu vero funt in medio, corum
Porphyrij
C eorum quidem, qua ante ipfa funt, eruntfpecies: eorum autem,quae poft ipfa funt, genera* Quarehecquideduashabetha bitudines,ea,q eft ad ea:quae an tecedunt,fm quam fpes ipforu elTe dicunt:& ea,quae eft ad pox fieriora,fm quam generaipfox rum efle dicunt*Extrema vero vna habent habitudinem,Nam 6C generalisfimu ad ea, quide q pofteriora funt,habet habitudix nemcnm fit genôium id quod . eft fupremuteam vero, quae ad H fuperioranonhabetjCum fitfux premu 6t primu principium,& (vt diximus) fupra quod no eft aliud fuperueniens genus. Spex cialisfimu aut vnam habet &ip fumhabitudine,hanc quidem, qeftadfuperiora,quoru eftfpe cies:eam vero,q eft ad pofterio^ ra no diuerfam habet habitudix nem,fed eade,& fpes indiuiduo rum dicitfed fpes quidem dicit indiuiduorum, velutea conti/> nens:fpecies aut fuperiorum,ve lut quae ab eis continetur.Deter * minant igitur generaiisfimum genus ita, quod cum genusfit, non eft fpes.cY rurfus, fupra q9 non eft aliud fuperuenies gen9* Specialisfima vero fpem fie, q[ cum fit fpecies,non eft genus.& quam,ciifitfpecies,in fpeciesdi bidere non polTumus, adhuc au te,6C quw de pluribus dC differe tibusnumero in eo quod quid eftpracdicatur4Ea vero, quae in niedio funt ex tremorum, fubal' ternavocantgeneral fpes4<9C vnumquodqs ipforu fpem efle, cVgenus ponuntt ad aliud tame 8C aliud fumptum. ea. n, q funt; ante fpecialisfima vfcp ad genex ralisfimu afcendenda,cV[ genera dicunt, dCfpecies fubalterngtvt Agamennon,Atrides, SCPelopi des,& Tantalides, dC vltimii lo uisSed in familrjs quidem plex runâd vniireducunt princix pium,V4g,ad loue: in generibus vero dC fpeciebus non fie fe het. Ne^.meft commune vnugen9 oium enstnec oia eiufdem genex risfuntfm vnum fupremugex nus,quemadmodu dicit Arift. fed pofita fint (quemadmodum in praedicamentis di(fHi eft)prix ma dece genera, quafi prima de cemprincipia.Etfioia quisenx tiavocet,3equiuoce(inquit)nun cupabit/ednonvniuoce* Si.n vnum ellet coe oium gen* ens, vniuoce oia enria dicerent. cum vero decem fint prima, comma nio f m nomen eft folum,non tff f m rationem,quae f m nome eft* Decem igit generaljsfima quix de funtrfpecialisiima vero in nu mero quidem quodam funt, no tamen infinite. Indi uid ua au^ tem,qux funt poft fpecialisfima infinita funt Quapropter vfx quead fpecialisfima a generalif fimis defcendentes iubebatPlax toquiefcerer defcendere autem per media diuidentes fpecificis differentrjs * infinita vero ( inx quit)relinquenda funt* neque enim eorum fcientiam poflefie ri * Defcendentibus igitur ad fpc-
IntrodiivfHo
A fpecialifsimajriecefleediuiden.' &:Socratem animal dicerCjatcp tes per multitudinem iretafcenx fubftantiam. Temper enim cam dentibus vero ad generaliTsima fuperiora deinferioribus pracdi necefle eft colligere multitude centur, Tpecies quidem deindi> nemmvnu.collecfHuum enim uiduis pnedicabitur,genasaut multorum in vnam natura Tpex dC de TpecieydC de indiuid uotgev cies eft 5C eriam magisid, quod neraliTsimu vero de genere vel gen5 eftrparticularia vero dC fin generib9, fi plura fint media QC gulariaecontrariofrmg inmul Tubalterna,& de Tpecie,& de inx titudine diuiduntid,quod vnu diuiduo.dicitur enim generalif eftpartidparione enim fpeciei fimu quide de omnibus TubTe plures homines,vnus: particiu pofitisgeneribus, d^Tpeciebus, laribusaut &fingularib?vnus &indiuiduis.genus aute, quod Qt comunis plures. diuifiuum ante TpecialiTsimii eft, de omnix enim Temper eft, quod fingulax busfpecialifsimis dtidiuiduis* re eft t collecftiuum aute di adux folu aut Tpecies de omnibus inx natiuum,quod commune eft* diuiduis. indiuiduu aut de vno ATsignato aiit genere dC fpecie Tolo particular! Jndiuiduu aute quid fit vtruncp eoru,& genere dicitur Socrates, & hoc albu,d quide vno exiftente, fpeciebus hicveniens SophroniTci filiua, vero pluribus(femper enim in fi Tolus fit ei Socrates fill us. Indi plures fpecies di uifio generis e) uidua autdicuntur hmoi,qni genus quidem Temper de fpecie ex proprietatibus cofiftit vniix pr3edicatur,cVoiafuperiorade quodqj eorum, quaru colledio jnferioribus:fpeciesaut neqj de nunquain alio cade erit tSocrax aacn<ca 4< ' proximo fibi generejnecp de fu- tis enim proprietates nuquain perioribus: necp enim couertit* aliquoalio particular!um erut Oporcet eni autacquadeequis eaede. ex vero, quac Tunthomix G prgdicarijVthinnibiledeequot nis proprietates(dico aute eius, aut maiora de minorib*,vt ani^ qui eft cois) erunt eedem in plu ftial de homine:minora vero de ribus,magisaute flCinomnib* maiorib9 minimene^ enim di particularib9 hominibus, in ed ces animal efle homine: queadx quod homines flint, continetur modum homine dices eite aial igitur indiuiduu quide Tub Tpe> De quibus aute Tpecies pradica cie:Tpecies aute Tub genere* To-' iur,de r]s neceflario et Tpeciei ge turn enim quiddameft genus: nus pracdicabitjCV generis gen9 indiuiduum aute pars:Tpecies vfqj ad generaliTsim um.fi enim vero di totu eft QC pars.Ted pars verfieftdicere Socrate hoiem, quidealterius: totum aute non homineautem animal,animal alterius, Ted in alf}S, in partibus autem fubftantiam; yerum eft enim totu eft De genere igituv &fpc
Porphyrij
G et fptdc3ct quid gcneralisfimu, crgo,qua dixitPorphyrius,poterit K &t quid fpecialisfimu, dC qge^ quisintelligere,q? veradefinitio ip nera eadem, & fpecies fint, qug fius aencris,in qua non communietia indiuidua^quot modis cat fpecies mediêftfTg, genusfitil genus&fpeciesdicantur.fuffix lud v^qd/peaem amjplcclitur/ucientefdiSumefh peripfim* ocatum^mcoc^d.
Serww <fc /peck . AVER. T Nquit . Species duo fignificat: 1 primuquide forma rei:vtcum dicimus.Speciestuaeftdignaimpe rio. &hisloqucndimoduseftfemi Jiarisipfis Glacis. Secundu vero fi nifkatUjde quo hicaeitur,eft qui cmillud vfe,qdfiibillogenerelo H catur, qit paulo ante definiuimus : qcffeftrnagisproprium^fitillud. vtfi dicamus hoiem eflc (pern ipfi aiali, & animal genus ei : & <j> albedo fit fpecies colori, & color genus eide. Inquit.Neq; contra nosquis obi jciat q? , cii denniuim us genus , pofuimusipfam fpem partf definitioniseius, dicemesipmm prxdica ri dc pluribusdifferentibus fpecie : in dennirione vero fpeciei,diximus ipfam effe, quae fubingreditur geNaturare nusatq;fub eolocatur. qm & ge.,,, nus, & ipecies, quodlibet ipforu df vtqtfbbec i j i icforuca ipforu ca perrelatiouem ad alteru. naturaau I tem relatiuorumeft,vtquodlibet de ipforum capiatur in definitionealtcrutri.& nullum ex hoc fequitur inconueniens. Inquit. Etadnucde ter 9 fcripferuntfpeciem, dicentesea ee, qua? pdi catur depluribus difrerentibus numero in eo q3 quid eft. veluncu fubhac dcftriptionevltima tfh fpecies continetur,qu2 quidem eft tin ipecies, & non eft genus: in prima vero definitionc oes includuntur fpecies: cum dicatur in ea, q? eft qua; fub genere collocata eft: & qua:eft magis propriaco. Exhis
elt: & non illa,qua deicripiitiplum antearqm in hoc comunicantcum eo fpecies mediae. Cum autem tarn genus cfpecies,vnumquodq;eorum dicatur in relationc ad alteru ipforum: &in quodb'betdecem p^-' dicamentorum reperiantur mull* vfia , quorum alteru fub altero locatur tfequiturergoqjinquolibcc eorum reperiuntur vfia,qux dicun L tur genera ,& fpecies. genera quidem in relatioead ea, qujefuntfub illis: fpecies vero in relatioae ad ea,. quxfunt fiiperillis. &ha:cfuntip^ avfiamedia,qu5 interprimu vni uerfaleexiftunt et vltimu , qux reperiuntur in eodem pr^dicameto * Etpnmum vPe dicitur gcnusgcne raliflimum: quia nullum datur genus fupra ipfum,p.quod poflitipfum'nominari fpecies. Vltimu vero vie ideo vocatur fpecies fpecialiflima: quia nullum reperitur fub v J / T cavfe;, propterquod poffitvocan inrelationeadipfum,genus.Q_u3: M aiiteminmedioexiftunt,dicuntur genera, &fpecies:duobusf habitis refpedibus. vtgratiaexempli inpdicamento fubftantia;, fubftantia, eft genus: &fub fubfrantiaeft corpus : &f ub corpore corpus animatum :& fub corpore animate animal : & fub animali rationale: & fub rationali homo: &fubhomine Socrates & Plato, & reliqua indi liidua hominis. Subftantia igitur in hoc praedicamento eft genus generaliffimum : & homo eft fpecies fpc-
Introdudio.
A fpecialiffima. corpus aut eft fpecies ad fubftaria, &gcnusad corpus ani matu.&corpus animatu eft fpecies ad corpus, &genus ad aial. &aiale* fpecies ad corpus animatum, & gej animal ____. _ irationale. __î- & --~-i_BUS ad aial rationale eft fpecies ad animal, & genus ad hommem. & homo eft fpceies ad animal ratioale, & nulh ali j rci eft genus, quia pdicatur de indiuiduishominis. ficergoeftfpeeiestm. GenerarimergoipfumvPc Tocatur gen us in relatioe ad id, qrf fub eo exiftit: & fpecies in relationeadid,quodeftfupraipfam. Su B premumautem vfe,cuhabeatrela tionem ad vn ii tin, videlicet ad id, qd fubco exiftit, idco eft tfhgen9. Vltimum vero vfe, cum nulla aliJ habeat relationem, ^ ad id, qcf fupraipfum exiftit, ideo eft tm fpeties. Intermedia vero cum am basil las obtineant relationes, ideo funt & genera & fpecies. Scias praeterea U-49-et u exemploPorphyriuspofuit fubftantia ee genus ad corpus, r * ~ -' " ' putat " maiuxta fhiam illorum,qui teriam & formam exif tere in pr^di camento flibf tantia:,hoc eft fubftatiarum abftraflarum. Identidem pofuit rationale vtgenusad hominem,iuxta fhlam illor um,qui opinantur ratiocinium efle genus ad hominem,&ad angelum. fed apud cos,quiputantqj ratiocinium dicitur .aequiuoce deipfis,noneft genusJtaquoq; iuxta fhiamponctiu libri prxdicamentoru propofitum efle narrare vniuerfaha real fenfibihufn,enusfupremumin prardicamento fubftantix erit vtiq; corpus. De4niunt quoq; genus genera liflimu, dicentes ipfum efle genus, &nonfpcci.itemq;illudden'niur,
dicetesipfumefleilludfuperqcfno D datur genus. Definiunt quoq; fpeciem fpecialiffima, dicentes ipfarn eflefpeciem& no genus, velipfum efle fpeciem npn diuifibile" i n alias fpecies.&qjprfdicaturdepluribus difrerentibus numero, in eo quc/<J quid eft (vtpauloantedictu fuit.) Intermedia vero funtgenera & fpc ties, genera quidem in relatioe ad ea,qua:fubeisexiftunt:fpeciesveroinrelationeadea,qua:fuperipfaexiftunt. Inquit. Neccontingit in omnibus gcneribus entium id, qcfcontingit in gcneribus alicuius E genealogiaz. nam genera genealogia:, oia afcendunt tande ad vnum patre", vt Arabes ad Arab: fed non afcendunt oia genera entiu ad vnfi Deentcvi vle,quod oia ma compledletur.Na de.i. Ph.t. neq; ens eft gen'coe cumftis rebus: neq;habent quidem genus comunefupremum,adquod afcendant reliquagenera omnia poft ipfum. io.8.& n. fedcunctageneraafcendunt,acde- ^c-I7<ia ducuntur ad decem genera prima, quxfuntipfa decemprzdicamenta: qua; quidem non funt fubordinata, alterum fub altero, vel locata:neq; daturaliqdprxdicamentii, F quodeaample&atur: qmhocnomenens dicitur de eis zquiuoce, vel aliquarone analogia:. Nam ft n ** 1 ens eflet eis genus coe,tunc hocnomen ens diceretur decis vniuoce. ciim igitur prima genera fint dece, ergo coicabunt interfeaequiuocatione nominisentiu tm,non defini tione. Genera itaq; generaliflima erunt decf: fpe"s vero fpecialiflimae funtplures,fedfuntquidetermino totent,& no funt infinity. Sed indi uidua,p quîpf? fpecies/peciali/Ii^ diuidun ^funtquide infinita: & ideo
Porphyrij
6 ideo non poffuntampledi p dfias, quibusvltimefpesdiuiduni?.ppea quia huiufcemodi Af if funt infinitac: de infinite aut non babee" fcla. Cumq;defcendimuspcrdmifione gcnerum adfpeaesfpcciaMimas, tuc quide videmur redigere vnitate* in multitudine per hmoi a&u: afcendentibus vero nobisad genera generaliffima, videbimur tune poriwspluralitateinvnione redigc re. t nuius rei ro eft; quia quanto magis genus afcendit,tanto minoreefncitnotitia:maioristneftam plexus c fit id, quod fub co exiftit. H econtra vero quo magisdeftendit, eo maior reddifcognmo,minorq; fit colle&io. vnumquod^j th ipforum,vcj &{pes,&genus, collecliuum quideeft: led gen us magis, ijbecies vero minus, res veto fmgu* lares & particulars, ideft fdiuidua ipia,oppofitum ^ genus &fpecies agunt:qmdiuidunt,&noncolligurrt. na femperfpecic"diuidunt;vt hoteminSocrate,&PIatone.parti culareinquam femperdiuidit: vfe vero aggregat. Inquit. PoftcJ notificauimusquid fitgcnus,&(pecies, &q?genus fitvnfi,plureshabftfpe I cies, j?pca quia genus diuidif'femp in plures fpecies: ideo genus vere f> dicatur de fpecie. fifr etgenus gene raliflimum,& vt vcrbo dicam, a cquid eft fuperiusprzdicatur de inrciiori, cum fit vFiusillo, ,fpecies vc ro, nee deJX1 jppinquo,neq . ,,; de remo topr?dicat"gcncre,videlicetpracdicatione vfi: qm non couertitur cu generein pr^dicatione.Eaetemm, quxpra:dicanturde aliquibus,vel funta:qualiaillis} dcquibuspraedicatit^vcl/untcomunioracis.^qualiaautconuemintutinprardicatio ne: vt cum dicifflus, oTs etjuuseft 1C hinnibilis,&oehinnibilee'equus. vfiora vero non conuertunf in f>dicatione. narn genus non conueirtiturcufpecie: vt animal, quod eft vfius hole.vetum.n eftdicere01$ homo eft aial: fed no conuerritur, f. o> fit verum dicere,omne animal eft homo. Rcspr^terea, dcquibus prxdicaturfpccies, de eifdem vtiq; pre.dicaturgenusilhusfpeciei,&ge nus illius generis: & fie proccdcndo,donec definit prxdicatio ad go nus gcncraMimum . vt exempli gfa, fa veru eft dicere Socrates e ho, veru eritqu0q;dKereq5 animal, L qcf eft genus-ad hoiem. identidcm vere przdicabitur de eo genus animahs,qct eft corpus nutnbile (enfitiuu. res ergo fiiperiorvfispracdic* bimr femp de inferiorr. & ideo fpe cies pr^dicatJde indiuiduo,&genus prajdKaturdeipe,&deindiuiduw. Genusitaq;generaliflimum^dicaif de vkima ipe, & dcindiuktuis ciu{^ defpeeiei,&deintermedijsinterip fum &interhancfpeciem,quefimt vna rone genera, aha vero rationc funtfpecies.Gcnus^terca,oiJ anteceditvltima fpeciem,pr3JdicatJde o!busfpeciebusvhimis,&deindiui M duisillarum: & (pecies vltima pra:dicatfde indiuiduistm. indiuiduu vero de vno tin indiuiduo predial tur. Hocaut,quod Porphyriusdicit, eft veru deindiuiduisaccidcntiu.naindiuiduafubftanti^denullapr^dicanturrefm vfum naturar. &ideo vera dcfcriprio indiuiduorum eft, q> indiuidufi eft id, (\S no pr^dicat'dc pluribus: non id,quod pr^dicaturdcvno,vtipfedefcnpfit. Inquit. Id vero, q3 dicitur vnum, Pro ha velutiSocrates,etPlato,idcog^dei dicitur
IntroduAio.
A <!iciturmdMuidutim,qutac6ftatex i vt.fi qusuaf^ phyrfu'.ca. r proprietatibus,qu no r r poflunt c5- den,eft fBbminiftradopr . . . noaddomuuL&fiquznKur r ," deGcnef. ItfiAriftl cur rerc per feahquotempore,mah mina^debeirefpondencfrc Anteprz- quo alio indiuiduo.nam fumma re fadum a domino fuprafenmm.Hzkaqu* dicametis rum,CX quibus Socrates, coftat, a6 definitions idemfignificant,fi<%illareÔSSSSSifSSSlSSSi mo rrio- poteftrepCririiaaliquoalK,.fedJ? rti fedioe pnetates hommis vmuerfahs pot- refertur.cftdominium. &it conueniebai j.c.i.Item funtrepenriin pluribusindiuiduis fieri in den^rione generis &fpciei. D.d* Auerrol. hominisr&idcodecunftis indiui- Auerrocsîpfc aflumpfit in defcr^rione duishominispraedicantur.fpeser- ___ITOM..IU.., ^.... Mcc.te.59. go ampledtitur indiuiduum: &ge- JnTlloiotxTranomTelaôn^fedvidetar^ nus ampledritur {pern. Genusitaq; ipfe votaerit poncre hie nomen Ipedei in fimilatur tOti,& indiuiduum parti: quatcnus fit relaKnn.D.d Ct^~~*.. nnr m ^; ^;L *.,. Auerroes.Et nullumexhocfequitor inc6ipecies v ero parnm ioti,parum par uenis:inquit LeuiJJoc eft, quia in reliqui* ti fimilatur.umilatur enim toti, ed derlnitioaibus,przter deftntriones relatiuo quia continetindiuiduum : fimilaf" rum/equereturex hocinconueniens, fi (it* m t vero parti,quia a eenere continet ^ quidiras alkuius afterius rei, pre r -. -1 î- -ir noahcaaoncalterius;lifumereturd Inquu. iam ergo diximusquidfitfiniaonehom.niseqBtts.Sedinrelatioiseft genus,quidq; ipes, quid quoq; ge- omnino neceflariummon vt ponacur quinus generalisfim u,& gd fpts^pecia dkatalterius in ipfa, definitione, fed gpttt lifHma,quid eriam intermedia,quz rel*0011*111V**tev*1* vnius adaltenun funtde(epartimgenera,partim(pe iationis,nififiat mentio de cottelatiuBia cies,quidquoq; indiuidua, &quot ipfadefinitioneûzreferunturiniilarelamodlS dicitur genus,& fpecies. iione,vt panlwante declaranun fuitlnqait Auerroes.Ex his ergo, quz dixit Porphyri', Strmo dc Specie, ^c- Inqa'tLeuL SemcntiaAuerroiseft^jr hac eadcm ranone,qua Porphyrius damna 1 I V I . TAIxit Porphyrius.Species atttem,&c. In- Hit hanc defcripuonem,{cilkct fpeciei, de* -*-^quk LeuLVoluit oftendece hoc nomc bebat danare aliam; Iket in hac defcripno efle metaphorice difhim. Dixit Auenoes. ne non percipiatur genus, qm cau& eft ea- ] C Secundumverofignificatum,8r.InquitLe dem:videlicetg>,fidamralJquaQccies,qti5' uLSihccdefinitiodebeateflec6pleta, opot nonfubincloditurfobhacdefcn'pdone, vt cet diceie ipfam fpeci em fubingredi genus, funt (pecies mediae, quz omnino ingrediu quz non eft ita vniuerfalis ficut ipfum, fed tur fub defcriptiorte generis. & ifte eft tile genus compleait'ipfam per quam refton- defedus,qui rcperitor in flla dcfciiprionc. detur ad intetrogationem facta,p quid eft. Inquit Auerrocs. S cias przterea <^m hoc & hoc patet ex prxdi&is. nam in ipfo alali exemplo Porphyrius pofiiit,&c. Inquk Le fubintelligit'corpus nutribile, fenuduum: ai. Sentenda Anerrois cftyfj, circa hoc exquod th non eft ei genus, m eo adhac inclu tant variz opiniones apud Antiques. nan oitut mobile de fe in actu: & tn non eft ei funtaliqui, quipotant fy tarn materri^ genus. D.d.Anerroes.Neq; contra nos qnis ibrma,quxlibet earu feot fom dicatur fubobijciat,8cc.Inquit Leui. Iam in fnpenori- ftantia: quidam vero ali) putant nnllam fcus fuit declaratum,gj relariuum vt relatf- eariim efle fobftantiam4cd fubftantiam ef t3um,debetconuncrein fua definitione il- fe ipfam materiam, & fbrmam fimul exilam relationem,qua ipfum eft relatiuum: ftentem. Hzcautemars debet poncre ipcVhocnonpoteftfteri,nui fiimantur in il- fum corpus, tan^ genus fupremum, proia definitione attibo relatiua. nadefinitio pterduas cauCas.Primxeft,quiaad (pfcfloferui eft,vir inftmiens domino fuo: & defi- rem haius artis non attinet inquirere, q na nitio dominieft,qui domtrurot femo fao. haiiun duaiiun opinionum m vcra: <vH hare
Porphyrij
hceinqnifiuon0riefttogiealis.Seeundaca eft, quia huius arris propontum eft enarrare res fenfibiles,non res,quz indigent p ipfarum declararione alijs fcicnnjs: quarurn hate ars eft principium. Manifeftum autem cft,g> fubftantix feparatac non funt fenfi biles :quoniam fubftanna fenfibilis conftat ex material forma :&ideo corpus debet efie genus fupfemum. Identidem ratiocinium genushomini & ngelo,id eft iic etia rationale n6 debet pom gen' proprer duas : videlicet quod nomen atqi no eius przdiccntur de cundis, quae Tub ipfo cxtancManifeftum autem eft, quod rationale non dicitur vniuocede angelo, & de homine,quoniam homo eft homo ea ra none,qua eft rarionalis in potenua. alias.n. JJ non eflet homo,qui non intelligeret adu: quod eft falfum.fed angelus eft angelus ea radone,qua eft raaonalis adu. Adde etiam, quod dehnitio ipfius rationalis in homine, qttae quidem eft vt fit cognofcens per' cogiurionem,& conternplauonem,non compe tit angelo. Alia caufa eft, quia ad hanc artem non periinet enumeraremifi res famofas: fed cfle angelorum non eft publicum. D.d.Auer.Nec conringit in omnibus generibus enti u,&c.Inquit Leui. Ideo dixit hoc, quia manifeftum eft,<j> nomcn ends no dicitur de rebus, mera zquiuocadone: vt in libro Metaphyficz didum fuit: (ed eft nomen didhim fecundum prius &poftcrius, nam dicitur fecundum prius de fubitantia, &fecundumpofteriui de accidente:quia accidens ideo eft, quia fubftanria, quae eft eius lubiehirn,eft,cum accidens non repe> j natur per fe exiftens. Quod autem nomen ends n6 fit genus vniuerfale cuncfas decem prxdicameas,fic probarur.qrh genus eft id, quod eft c6e cundis fpeciebus, quz fub ipfoexiftunt.dilFerentiajvcroipfis fpeciebus, quz fob ipiis exiftut,qiue ftint res additz fa. pranaturam generis. & ideo ilbe dirreredz oeceflario din-erut a natura generis. &: ideo non c&tmgit vtverificetur pracdicatio gene ris de illis differenujs: fed bene verificabietur pnrdicatio generis de habentibus diffe rentias.vt,exempli cau(a,dfiae,qaibus diuidituranimal,funtpoteda ad ambylandu, & potentia ad volanduV& potentia ad nata dum-Pi-zdicauo itaq; aialis de his poteftau bus non erit vera.narn non poreft dici q, po tcmia ad ambuladum eft animal, fed vera eric prxdicado a'alis de habentibus has dif Jc terentias.nam ambulans eft animal , & volans quoque,atq; natans.Ens autem prxdicatur de omnibus differentijs, qux Tub ipfb exiftunt,& dc haberibus has dnas : qnia ni hil datur de his.de quo non At vcrum dicerc.^j fit ens,& vnum,& aliquid,& res.Patct ergo,cj, nullum horum eft genus ciiftis entibus. Quod fi ens eflet genus coe illis,tune nomen ends diceretur de eis vniuoce, vt pec fpicuum eftlnquu Auer.Hoc autcm,quod Porphyrius dixit,eft verii de indiuiduis accidenrium.InquitLeui.Sniahuius rei,iudi ciomeo,eft<j) indiuidua accidentium prae dicantur in oratione fecundum vfumnacu ralem.hpc eft,^ hnioi orario fignificet naturaliter id, quod propofitum eft per earn : fed indiuidua iubftanrix,cu przdiciturde aliqua re, tune oratto no fignificat naturali ter id,quod per ea quan:itur,nifi per accides L qm fubiedii in ipfa propofidone debet efie notum,nam,fi non eflet nottl, tune fiue alt quidaffirmenius, fiue denegemusab illo fubiefto.nihil vtique nonficabitur . & ideo oportet poncre fiibiedtum notu,de quo ali quid afnrmetur in il la propofidone, vel negetur,patet ergo cj>,ciim dicitur Socrates eft niger,cum fubieftum fit notum,cjj hxc pro pofitio fignificabit naturaliter <%> eft niger. Sed fi przdicatum merit indiuiduum fubftannac,& quzramus ut hotificet quid fit il ludindiuiduum,tuncmanifeftu poterit notificare ah'quid , quod fit illi fubftanuale : quia in ea re communicant oinnia indiui dua fpeciei : vt fi dicatur raaona le eft Socrates.Pari rauone quoque non po tetit dignofci per aliquod accidetale , quod cundis indiuiduis fpeciei infir.vt ladtudo vnguium,&amph'tudothoracis.Reliquum M. ergo eft vt cognofcatur per aliquod accidetale,quodnoninfitfemper cundis indiuiduis fpeciei adu:vt fi dicatur i)le,qui ambu lat adu,eft Socrates, vel tale quippiam.manifeftum autem eft -j? hxc oratio non figni neat naturaliter id,qd de ea defyderacurni fi propterea quia conringit vt in ilia cogregationc nemo ambulat, praner Sociate.ita quoque fi dicarur hoc animal eft Socrates, &idindicemusdigito,velaliquoalio gene reindicationis,nemo quidem dubitabitc^ huiufmodi oratio no (ignificat naturaliter id,quod per ipfum intenditur,fed propter il lani indicarionem,qua indicauimusj& nu tum,quo innuimus,dicimus illam propofiuonem,fednonintelligiturhoc de prxdicatione
Intrcdu&io.
alinni fiinr rmin^H nam v* nr*ftKnr Hir*l^ _ . /*. . ,*. *. /-
9
3
A catf6hcn6nfecun3timvrumnaturakm,vt quemadmodum homo ab equo I? lis qualitate. Vniuerlaliter ergo ois differentia addita alicui al te ratum facit*fed exquidem, qug St coiter 8t proprigfunt,altera> turn faciunt* q vero proprrjsfix me aliud* Quaequidemigitur aliud faciuntjfpecifieac vocant: illae vero q alteratum,fimplici^ ter df iaeaial.n.adueniens raricv nalis differentia,aliud fecit: eius autem quod eft moueri, altera^ turn folii a quiefcente fecit.qua^ re ilia quidem aliud,bf c vero al teratum folum fecit. Secundum igif aliud facientes differentias diuifiones generum fiunt i fpes, dC definitiones asfignant,q funt T)f Differentia. Cap. 4. exgenere di hmoi differentrjs: T fferenria vero dC coiter, fm aut eas,q folum alteratu fa' j proprie,8d proprr)sfi^ ciunt alternates folum cofiftu t y me dicat.Na coiter qui^ dem differre alterum ab altero mutationes* A fupenoribus er/jdicitaquod alteritate differt quo go rurfus inchoanti, dicendum cunqs modo, vel a feipfo vel ab differentiarum alias quide effe alio,differt.n4Socrates a Platone feparabiles3alias vero infepara-' alternate,dt ipfe a feipfo, 8i pue biles,moueri.n(3C quiefcere, dC C rb exifterite dC viro faclo, QC fa' aegrum elTe >C fanu effe, & quex ciente aliquid vel quiefcente: dC cunq? his proxima funt/epara^ Temper in aliquo modo habedi biliafunt.atvero aquilinumee lealteritatibusfpedat'. Proprie vel fi'mUjVel ronale vel irratio^ aut differre alterum ab altero di naleinfeparabilia funtJnfepara citur, qn infeparabili accidente bilium aut aliae quide funt p fe, alterum ab altero differt. Infepa aliae vero g accidens.nam rona rabile vero accidens eft, vt caefi leper feineft homing 6d mort-ax tas oculorum,aut nafi curuitas, le,6V difciplinae effe fufceptiuii: autcicatrixcumexvulnere oc/- at vero aquilinum elle,vel firrrii calluericProprrjsfime aut differ f> accidens^ non per fe; Illg igi re alterum ab altero dicit, quan tur,q per fe funt, in fubftaittiae do fpecifica differentia differt; ratioe-accipiuntjCVfacirit aliud: Log.cuco.Auer. B ilia;
licatione cum fua fpecie: cum tn. accidens non pom t efle fubieftum ipfius fubitmtia: fecundum vfum nataralem.Peripicuum er go eft ex diftis g> profeflbr huius artis non negabit hmoi pnedicationem. quae vrique fententia adhuc declarabitur i lib. Priori!, cum de conuerfione propofitionis agetur. Vocauit aut defcriptionem id, quod df de indiuiduo,quodnonpraedicatur de pluribus:propterea quia negatio non dicitquiditatem rei.Dicit quoq; defcriptiopraedica li de vno:propterea quia hoc non conuenit ihdiuiduo,quatenus eftindiuiduum. nam, fi id ineflet indiuiduo ea ratione, qua rft in diuiduum,oporteretvtverificaret deindiuiduis fubftantiac: cuius rei th falfitas iam B probata fuit-Hacc vero dicitur defcriprio, ,p pteiea cja quiditas indiuidui non eft pdif a ri de vno,vel non prcedicari de plunbns:fed ipfa definirio eft-.quac quiditatem rei notifi ar.& ideo h^c df defcripcio,non definition
Porphyrij
<* illaevero,qutaefmaccidens,nec ttiny:ompletiu%fiunt,&co'ftix K infubftantigrationeaccipiunt, tutiuaeiperum.diuidit.n.aial ra nee faciut aliud, fed alteratum, tionalis & irrarionalis different Quae quidem igitur per fe funt, da,& rurfus mortalis <3dimmor con fufcipiunt magis 8tmin?i calis differeria * fed rationalis dC quae vero per accidens (ecfi infe mortalis differentiae conftitutiparabilesfinOincenfionemacci uae fiunt hominis: rationalis ve piunt 6t remisfionem. na neqj ro dC immortalis Dei: irrationa genus aut magis dC minus prae- Us auteiti dC mortalis irrationa> dicat de eo cui9 fuerit genus* ne lium animalium.Sic vero dt. fu<que generis difTeretiae,fm quas premae fubftantiac, crim diuifi^ diuiditipfae.n.funt, q vniufoi' uae fint animati 6dinanimati dif iufq? ratione complent: eile aut ferentiac,&fenfitiui &infenfitix vnicuiqj vnum 6L idemmeqj in ui,animata quide dC fenfitiua, * " a. l. * H tenfione,neq remisfione fufci' iuxta fubftantiam iumptaaial L piens eftaquilinum ail tee, vel perfecerunnanimata vero &L in "? ^?bfti iimum,vel coloratu,aliquo mo fenfitiua perfecerunt plantam, m Uft* &L intenditur,& remittitCiim Qmergo eaedemaliquo modo igit tres fpes differentiae confy^ quidem accepts?fiunteonfHtU' derenc:6Cef quidem fincfepara tiuac,aliquo modoaiitdiuifiue, bilesîllx vero infeparabiles :<3C fpecificae oes vocant,cV his ma> rurfus infeparabiliu hae quide xime opus eft ad diuifiones ge^ fine g fe,illz vero g accides: r ur neru,& ad definitiones: fed no fus earu,qux p fe funt, differen/- his,quaefm accides infeparabitiaru,aliae quide funt, fm quas les funtjiieqp etiam magis rjs, q diuidim us genera in fpes,aliac funt feparabiles* Quas ct deter vero,fm quas ea quae diuifa sut minantes dicunt.Differria eft, fpecifTcanf.vt cum p fe difFeren qua abudat fpecies a genere. ho M tiae oes hmoi animalis fint, aia- mo enim plus habetquam aial, turn dC fenfitiuum, rarionale >t rationale & morale: animal* n. irrationale,mortale & immorx nihil horum eft. Nam vnde fpe tale:aiati quidem Sdfenfiti ui dif cies haberent dif&rentiasc' Ne> ferentia confti tuti ua eft fubfta^ que vero omnts- oppofitas hav tiae animalis(eft eni animal fub bet,quoniam idem fimul habe> ftanriaanimatafenfitiua )morx bitoppofita* Sed,quemadmo* talis vero dC immortalis differe dum cenfent,poteftate quidem tia,cV rationalis di irrationalis habet omnes eorum,quae fub fe diuifiuae funt animalis difTerenx funtdifTerentias,a<ftu veronul riae:pereas enim genera in fpcs lam. ac fie neque ex. r)s, quat diuidim us, Sed eae quidem,qug non funt, aliquid fit, neque op diuifiu;font,differentiaejgencx pofita circa idem erunt, Dcfi-
Introdu&io
A Definin taut earn & hoc modo. Differentia eft,quacdepluribus & different*5 fpecie in eo quod quale quid eft praedicatur.rario naleenim dCmortale dehomi' ne praedicatuineo quod quale quid eft homo dicitur: fed non in eo quod quid eft.quid eft eni homo, nobis interrogatis,c6ue niensdicere animal: quale aute animal inquifitis^q* rationale et tnortale eft couenienter afsigna bimus 4 Rebus enim ex materia & forma conftanribus,vel $m * proportionem ad materiam 8t formam conftitutionem haben rib9, quemadmodum ftatua ex materia quidem eftaere, ex for* ma autem figuraific et homo co munis dC fpecialis ex materia quide proportionality cofiftit ex genere,ex forma autem dria. totum autem hoc,animalratio' nalemortale,homo eft,qucadx modu illic ftatua* Defcribunt aut 8t hoc modo. Differetia eft quod aptum natu eft diuidere _ ea, quac fub eodem genere funt. rationale enim et i rrarionale ho mine dC equum,quf fub eodem genere funt,quod eft animal, di uidunt. Affignat aut 6C hoc mo do. Differentia eft, qua differut a fe ftngulananq? ho, 6C equurs fm genus non differunt,fumus enim animalia nos,& equi: fed additu rationale difiunxitnos ab illis.cV ronales fum us et nos, < ?tDij:fedmortaleappofitudif. iuirK.it nos ab illis.jExa<ftius aut pertra<5lanteea,qua: ad driam
10
pertinene,dicuntn5<|uod]jbcc diuidenritiea,quxfu& eodem genere funt, ee driam/ed quod adeffeconductt,&qaod quid erat effe, &C quod rei pars eft. Necp enim quod natfi eftnairi^ gare,eft hominis differentia,. & lifitproprium hominis, dcere enim poffumusanimaliumhgc quide apta elTead nauigandu, ilia vero minime,di uidcntes ho minem ab alfjs.fed aptu natum effe ad nautgadum non eft fub' ftantix CDrrrpleti uum, nee ei us pars,feda^titudo folirmipfius: iccirco quia no eft talis diffcren rja,quales funt, quac fpecfficf di cuntur drfferennac * Erunt ergo fpecificar differen tise,quaecunqi alteram faciunt fperiem,& quf cuncpineoquod quid erateffc accipiunt.Et de differentia quu demtotfufficiant*
Strmo dt Differtntla. TNquit. Di/FerCTitia autemtrifa ham dicitur, videlicetcommuniter, & proprie, & propriiflimc. DiHercntiaitaq; colter difta,eft id, quo differt aliquid ab aliquo: Tel I quadifFeriit di/pofitiones ciudem rci in feip^. nam Socrates differt a Platonc per ipfam indiuiduitatem, quae inter ipfbs exiftit per fc. diffcrunt quoq; cius difpoutiones in icmetipfb,cu fitquadoq;puer,quandoq; vir, & cu aliquid agat in rno tempore,quod non agit m alio tem pore. & Tt fummatim did, id quo differunt fubfbntiae, vel q uo diffcruntdifpofitioncs vnius fubftati^, illud profedo dicitur differentia comunis. Dificrentia rero propria B ij eft
Porphyrij
C eft id,quo aliquid differt ab aliquo differentia tft, yt habere nafum fi- k per ahquod accides infeparabile: vt mum:perfe veto differentiae/I, vt Uucedooculi,&cicatrix vulneris. raciociniumhomini,& ipfumefle ed proprijsfima differentia diciif, fufceptiuum Cdcntix. Differentia: cum diuinction"tj.>differentiam,^ igiif.qperfefunt,funtilla;,quajfu-> fpeciem parii.vt ratiociniu, quo g.- muntur in definitione eflentia: rei dcm ho a reliquis animantibus di- cuiinfunt,&gignunt (vtdiximus ) ftinguitlqm ratiodnium eftdiffe- aliifdens,pra:terilludgenuscuiinretia,q fpeciem hoisgignit. Sed vt funt:differenti:evero, que funtper verborcm complectar, olsdifftren accidens,non fiimunîn definitiotiagignit diuerfitate in eare,in qua ne eflentiae rei,dc qua praedicantur, reperitur.Veruntn cois, acpropria neq; aliam ojignunt{peciem,(ed tadifftrentia non efficiunt aliud ens: turn diuerhtatem quadam efficiut. fed vcradifferentia (quaz.feft pro- Differentia:autemfubffantialesno prijffima) aliud vtiq; gignit ens. Et, fucipiunt defedtum vel exceflum. H cum qu^libet differentia vel aliqua nam quemadmodii vnafpesanima j, pariat varietatem, vel ens aliud pa- lium non eft magis animal,Jf alia, riat,idcirco illai varietates, qu$ va- ita quoq; res fe habet de differetijs ria gi^nunt entia, vocantur differe generisdiuidentibus ipfum:videlitizeffecliuzfpecierum :illa;vero, cet,qjdeeare,dequa przdicantur, q nonefficiuntaliaentia,vocantur nonprazdicantur ftn magis &mifimpliciter differentiat. vt exempli nus: qm perficiunt definitiones fpc caufa,ciim anneditur ratiocinium cierun?,quasgignunt, quibus vtiq; ipfianimali,tuncnouumparitensi dantcjfle.illudenim efle, qupdhanempe alicjuam fpeciem, qua: qui- bent res quxfunt,non dicic"* habere demeftfpecieshois.fedfi mofusad exceflumsdenullo etenimentium iungatur ipfi alali, non innoudbif poteft vere dici,<jj excedat infuocf profedto aliud ens,(edauferetur ab lealiquod aliud. At differentia: acci eotnvquies differendarum itaque dentales recipiunt exceflum & dealia:eflficiuntaliquodaliudens:ali? fedlumilicet fintexdifferentijsinfc * vero diuerfitarem tantum efficiut. parabilibus.nam reperiri poteitna ^| Illisautem,quasaliudgignuntens, msmagisfimusalionafo,&magis fitquidem diuifiogenerum mfpe- aquilinusalio. Differentiarum vecies,ei{Uemq; perficiutur definitio roperie, qu*edam conftituuntgenes:illud vero aliud genus differen nera media, qu^dam veroeadiuitixalterationemtmelficicin difpo dunt.vtexempli caufa aial, cum fit fitionibus,& non in fubftanti js re- medium genus, habet diflerentias, rum.Diuidunturinfiiper differen- qua: ipfum conftituunr,hoc eft que, tiralia diuifione.Nam quasda funt perficiunt definuioneiua, ipfumq; (eparabiles:vtmotus&quies, &fa- gignunt. vt gratia exepli nutritio, nitas&xgntudo:qua,'dam vero in &(enfus:nam nutritio &fenfus per feparabiles: & hxquidem bifariam ficiuteflentiam alalis, ciim aial fit funttnepe vel funt per feexiftentes, mbftamianutribilisfenfitiuacj;.het vel per accidens.per accidens autem tn differentias ipfum diuidentes, vt ratio-
IntrodudHo.
A* rationale & ir rationale: nam aialiu aliud ronale,aliudir rationale. Differentiae autem diuidentes gen' me dium,conftituunt quoq; fpes, quae fub eodem exiftunt genere. At genus fupremum habet differetias diuidentesipfumtfednon habet diffe rentiam,quai ipfum conftituat:qm quelibet differentia coftitutiua ,eft diuifiua generis rei, qua" conftituit. fed,ciirn genus fupremum nop habeat gen us,ideo non habet diffcren tiam conflitutiuamtcum habeat m <lifferentiam diuifiuam. Spes vero vltima habet difrerentiam conftitu B tiuam,(ednondiui(Iuam. Sedciim conftitutiofiatdeeo,quod eftfub genere fupremo,&de vltima ipecie, &ola illadicunt''fpes,fequitur ergo heceu"arioid,quoddf de hacdifrerentia,qu2eeftper fe,videlicetq? ip.iagignitipeciem.Inquit Ift?inqua .diiieretias flintilbe,qua: funt necef /aria: ad diuidenda genera & coponendasdefinitiones:qmneq; diuifio,neq; definitio Hr per difrcretias accidentales.Inquit.Definifuuradhuc he difFerentie per deHnitiones. Quarum vna eft, q? differentia eft, quafpeciesfuperatgenusipfum.na C per difierentiam ipuus hois,qu eft ipfum rationale, abundat Hip aTai, quod eft eius genusrquia h^c difrercntia non inert ipfi animah "\ adu. Nam fi adiuinefletei, lefletquoq; eidem eiusoppofitum,quodeitpri uatio rationis: cum alal diuidatur I rationale,& I i rrationale:&(ic vna &eademresefletrationalis,&irrationalisfimui.rarionaleigitur &ir rationale,quib9 aial diuiditurjcum dicim9 aialis,aliud rationale, aliud irrationale,repermntur quidem in fpeciebus,qua;funtfub genere. In
ii
hoctniermone,IcilicctP6rpliyrij", I> cxtataliquainfirmiras. Demriunt infuper hasdifierentiasfic. Diflerg da eft, q praedicatur de plurib9 dif" fcrenribua{pecie in eo quod quakj non in eo^quod quid.nam,fi interrogemur quid iit homo,rcfponde* bimiisprimo gfimtn genus,dicetes q? eft alal.& (I interrogemur quodnam alal fit, refpondebimusquide rationale definitio aut hois per hac fummamcomplef". Hocaute"ideo Vide.i. de fit', quiaoesresfuiitcompofitarex AIa.ca.y. materia & forma,vel ex rebus, qusr (imilanf'materia: & fbrma;:&gen' eft vt materia,difreretia vero vt for E ma. cum ereo res i ta fe habeat, idcir co genus &differe" tia fimul (untfub ftantia rei,quatenus eft in ipfbmet intelledu,eo modoquoeftextrain telledtum, q eftip^ materia & forma. Definiuntadhuc diflerentials fubftantiales fie. Differentia? (ubfta tialesfunt, quae folentdiftinguere inter res qua^funt fub vno&eode genere-.vtrationale & irrationale, qux diftingunt inter homincm & equum,quaj fub genere alalis inclu duntur. Sedcum hmoi diftinclio qnq; fiat per ea, qua? funtde fubfta tiafpecierii,qnq;vero non :&ipfie F differentia: debeantefle de fubftan tiafpecierum rideo addideruntin hac definitione hoc, videlicet q diItinguat inter ipfasfpecies in eflentia,atq; fubftantiaearum. qm fcien tia nauigatoria eft quidenomini prpprium,diftinguensinter ipfum, & reliquas fbesalalium: led non diftinguit ipmm ab a!io p rem eflen tialem,quemadmodu diftinguitip ium ronale.&ideonon dmidifaial f ipfum in hoieni & no hoicm,quf admodu diuiditur p (ipfum ronale B iij atque
Porphyrij
or raloBe
<,,,t <,,: ,,,,pofuit his
gatoria,aliud veto non:haud qua- differcntirwfed prior cxpofitio videtur maholcm & as corrcfpondere exetnplis pofias ab Ipfo *r fub /:k~ Ar n. At non gignat fpcocm gcncrc.
delicct ^ fp6n>fi
<jebet cfle pj,^
rationale gigoit quioem noictn , il oportet quioem addere in ea, fccundu eflc
diuidamus p ipfiim aial . Et hoc fit fuum,&j) fe,hoc t& q gigmt fp^m fecudtf
Sermo Jt Differentia. IZVI . b dicitur differentia. Cum autcm ipla diffc rendaiueritradoncvnitaris,qiuteft infub^ ftantia,runchuiufmodi differentia repent* ., in omnibus indiuiduis endum. perhocn. ** difcrcpantomniaafeinuicem. Si vero rarione diuerfitaris eius in fe, nine repcrietur in oibtis indiuiduis endwrn fenfibilutm: & ideo dicitur differentia commarus. At,cum ipfe diuerfiras fiat per aliquod accident infeparabile.non erit neccflarium fcrng vt (It !Ua vna ex parribus tm, Iquas diuidit'gen' pnmadiuifione. nam animal diuidaun nigrum,& non nigrum.non propterea diui ditur per hoc in coruum,& non coruum,vt perfpicuum eft.& quia hoc accidcns n6reperitur ferr.per nifi m parte eius, ideo vocatur hzc differentia propria:& eft manifeftu 9> hzc non eft perfectc di ffcrentia ptopria, <juia Rongignit ens propnum.nam nigredi Hi nondarur fubiecium propriam. Tema vcro diumr propDJsfima differen tia: quia per cam diuiditur genus in illam | fpcciem quam parit,& in aliam. nam race differentia non repcrkur fine ipecicb' illr* generis.& ideo dtaidifper ipJain genus in il Jam fpeciem,& inaliam diuerfam: vt dtuiditur animal in rationale & in if rationale. & proprerea diuiditur in hominem & non hominem.Pofliimus tn exponcre communem,&propriam,&:proprijsfimam lie: videhcet.yj differentia cominunit dicatur effeid,quo aliqua fiat diuerfiLi;3 quzcunque fucrit illa,(iue fubftantialis, fiue accidcmalis,fiue feparabilisd'ue infeparabilis. Sed in differentia pr^pria non fiimitur diltin6Ho accideutalis feparabulis: fed fumiturinea quzuisdiftinaioconcgeiujfiue fubftantia lis,fiue accidentalis inleparabihs. nam fubftanrialuftcdaminfep'arat>ilis.Sed in differcnuaprop-ijsfuiuno iiuiuim quzlifact
fefedperrcmaccidentaleei Res vcro fubftanaalcj funt,ficut ranocinium homini,& fufccpdbilius fcienrix-.hoc eft vt ho habcac aptitudinemadrecipiendamfcienda. Manifeftum autem cft,<j> forma humana e id, quod eftp hancapdtudinem. In hoc tn dif fert rauocinium a fufceptibilitaxe faendz, ^ranocinium eft ages ipfius forme huma- E, nz,fcia vero eft paflum,hoc eft ipfum intel ligibilcqucmaifmodu fcnlatio eft agens ip {iut fbrm fenfiduz,& ipfum fenubile epaf &m.& cum forma fit in potenda rei illi, q ^ hunc a&um eft id,q<t eft, ideo ide erit dicereradonale.qcfeftdicere habes intelfuv. quia potenda in hoc aclu no eft nili ex hac forma.& fie et potenda ad agendii hoc paf (urn. D.d Auer.Dirrcrenriz aut fubftariales non fufcipiunt defedum, rcl exccfliim, &c.Inquit LeuiScnfus eft cj, quemadmodi genus non prxdicatur de (pecicbus,q fub ip fo cxiftunt,fcfiindum magis 8c minus: qm nullum dr anima!,dc quo verc dicatur ipfum efli magis arumal <j alitid ita quoque rcsfehabet indiftetfntijs generis ipfum di uidentibus:nempe,q) non prscdicatur de ea re.de qua przdicantur, fecundii magis vcl minus:; utaipfe^ficiu nt definitions fperii M quasgignunt,dantq; eis fuu efle,cii res habcat fuu cfle a forma fua. Id vero,qrt dick Auettj,ipfumeflc n^fufcipit exceflumin rebus rj funcfi hoc dicW debet efle veruin, oportet fubijcere in eo,vt fit eiufd? generis: vt fit in rebus,de quibus pdicat'dria .fubfti oalu.nam fi non client eiufde generis, non cfletveruhoc.qmvenus dr ipfum efle dc ipla fubftantia,^ de accidente, cum fubft.itia per le cxiftat,accidem vero non mfiratiouefubftantiz li fuperponamr ergo,cj, (it ciufdem generis,palani cru y, non piardica biturde eis ipfum efle fecnnciii magis &minu2:quia vna fubftantia non eft mag!s,<J alia^fubfianria,neq-, vnim accidens elt ma gisaiitaliudaccnjeiufdcgeneris. &ioreclius
Inttodu&io.
12,
Aftiu*eratclicere,efirecUeretetulamhutui in ipfo animali in adu:& nfi dixie,?}? hec dif D ra,fidixiflet,qmaipf2 perficiunt derinitio ferenda non reperiatur vllo pado. Et dixie ncs fpecierum, damq; cis quiditatem: ipfa Auerroes,q> in hoc fermone eft infirmitas aureni quiditas non fufcipit excefliim in ha propterea ga poteda eft poflibilitas, & iam &emibus quiditatem: quod quideni eft per fuitdicM in libro Priorumtn definiuone fpicuunxHoc autem.quod dixit de difFeten ipfius poflibilis.cj) polfibilipofito T efle,nulnisperfefubftandahbus,> nonrecipiunt lum (equitur inconueniens ex tali poiitioe, magis vel minus,eft vtiq- manifeltu in difFc fi ergo ponaf g> omne animal eft rauonalc rennjs pdicamend fiibf tantiz: fed in difrc- in actu,tunc fequeretur ex hac pofitione fal rendjs aliorum przdicamentorum poflet fum,videlicet gjequu<;& afinus eflent r6 quis fufpicari,tj aliquz earum fufcipiat ma nales.Przterea manifeftum eft,q, quicquid cis & minus,nam color diuiditur in nigrii debetur vfi,debetur cuilibetparti eius.ii ec ccnonnigrumcutn dirTcreaa przdicatur go oe animal poffibile fit vt fit rationale, ie eo quod przdicatur eflendaliter,fecudu tune fequeretur a, equus & aiinus,poflibile jnagit &minus.nadaturvnus color, quie fit vt flnt ranonafes,quod eft falium, Adde magi? niger quam alias. Nos vero I fine hu- ctiam ( poffibile exiiht in fuhie&o indiuiius librifoluemus hoc dubiu.vbi agitur, qd duali:fpecies vero & genera,vt ihac arte/il fitpropriumgencrij&non accidend. D.d. muntur.no funt indiuidualia, & i& impoA Auerroes,L>ennmntur adhuc hx diifcredx fibile eft vt in ipfo gne,vt genus cft,adfit pof B perdeftniujnes.InquitLeui.Haec definitio fibilitas,fed ipfa poflibilitas repent" in indi- E ample&irurquoq: propiium, & accidens, uiduis fnb eo exift^dbus.8c manifeftd eft qj quod rcpericur in fpecie,quz eft magis prc- indiuiduorii fub give exiftenriu, quzda obpria Q Cit genus, nam per hmoi attribum fu rinent dfiam neceflario: quzdam ver o ex perat fpecies ipfum genus, atque exccdit fa- impoflibile.patet ergo g> df la n5 ineft gene peripfum.namrifibilitasno inert animali, ri tod per impoflibile, neq; tori ipii ex necef ea rarione qua eft genus.& ideo,fi hjrc defi iitare,vcpauloanredixjmus. Caufa aut, nitio debet edc vera,debem9 dicere,qua fpc ob qua Auerroes dixit illii fermone Porphy ties abudat lug genus in re cflenriali,uc er- rij haberein(lrmitate,&debilitatem, &no go debet itcrpretati hxc definido,fi debeat dixit faliitate,eft,quia in hoc fermont; extat c/le vera,(;<j, ilia forma,qua (pecies c6nora- imbecilitas induces ad faliicate m hac arte, rur,quz quide eft ei dfia c61lituciua,n6 p6t vtdeclaratufiiit.At,fi redte confrderemus per ea connotari genus,atq; defcribi,quate- eflcnriaj df iarum, non ea radone, qua sue nus eftgenusna animal vc aial, non poteft gha,& fpecies: vt fi confyderemus qua raa<cnbi ei,vc ht radonale:qni,(i id Hen pof- donem habeat forma rationalis ad fenfirifet,cunc oporteret quodlibec animal efle ra uam,vtrum.f fenfldua habeat natura cogctionale no Q> dicamus vniuersu ipfum atal tem eas inuicem coniungi, vel natura,quae eflc priuatu radocinio.na,cu in hac attc ip- cogat eas feparari: tune quide mueniemul fum alal depedeat a fpeciebus qux fub eo earn non harbere natura,qmc cogat ipfas cfl C exi(hmt:indiuiduoiu auc & (pecierum,qu; iungi.quoniam,fi fie eflet, tune non poflet F fub eo exi/tunt,qu:rdvi fun: rationalia,qux reperinfcalltiua line rauona'.i: cum tn nos da vero irrauonalia.ideo necefle efl,vc aia- mueniamus in plunbus aialibus fenfum filium aliquod lit rationa Ic,& aliquod irra- ne rat:ocinio,neq, etiam habet naturam,c1 tionalc.Sed fentenda Torphyrij in hac defi- cogat eas feparari,cii eas inueniamus fimut niuone ftut:* com genus fit priuatu ilia dif c6iunftas in fpccie humana, relinquitnr igi fereua,quac debenlu fpeciei,q fub ipfo exi - tur vt c6iuncTio r6naUs forma: cii fenfidua ftit,fed cd contradiftio huiiu poiidonis fit fit poffibilis:& fie fermo ifte crit verus,& i8 de fe manifcfta:qm id,a quo denegatur to- non dixit faIfum.D.d.Auerroes.Uerimut in KU vfe,oportet vt ab eodcm denegetut parti fuper has dfias fic.Dria eil.quzprjdicat'de cidare,quodfub eo mgreditunv t exempli plunbus ditterctibus fpecie,in eo quod qua gratia, a eft verum dicere nullum animal e le-Inqint Lcui.Hxc definitio habct in fc exranonalc,verii eric quoq; dicere, null us ho cefliim & defeftum. Excefliis quide eft id, eft rauonal,ideo expofuit <%> genus non pri quod dicit, difrerendbus Ipecie. quia non uatur hac forma vere omnino, fed repcri- omnei diftercnrixpixdicantur de plurib* tur ipfi generi in potenda, fpcciei vero in difterentibusfpecie. nam difteieriarvhima aftu.&idcodixit,<3>hxcdmnon rcpcruur rum fpecieium,non prxdicantur niii de fi in) vna
Porphyrij
to eff,qm ipfum accidens quoq; communi catinhacdefiniuone-.quia nigrum przdicatur de coruo,& pice,& reliquis fpeciebus rugris in eo quod quale.Si vplumus ergo q? hsq definitio fit integra,dicemus cj> eft,qu? pr?dicaturde pluiibus,ita vt fit pars quiditatis eoiii,i n eo quod quale. Per hoc ergo, quod dicimus pdicari deplurib9,ampleditur quidem oia ilia nomina. & per hoc, qcT dicing 3, eft pars quiditatis com, diftingui tur a fpe,q eft tota quiditas eornm, & a ,pprio;& accidenti.q non funt pars quiditatis iei,de qua przdicantur.& p hoc, quod did mus in eo quod quale, diftinguitur a genere,q3" eft quiditatis rei,de qua przdicac, & in eo quod quid eft. Poflet tn quis dubita-. re de eo,quod dixit,dfiam prxdicari femr in eo quod quale.nam pofletqius exiftima H re g ipfam fieri refponfum ad mterrogatio nem fadam p quid eft.n"a fi quzraf de flir pe quid fit, poterit qtiis credere <jj refpofip erit,q) eftftirps,qu<j eft differentia. paii ratione fi quxrat'quid eft homo, poterit refpondeii r6na!is.verum tn neminem latet, C,cum dicimus in ilia interrogatione, ipsi efleftirpem,tj>id no fit quatenuseft dria, fed ea rat ion e, qua eft genus, vel fpecies: qm non pnecelfit in hacinterrogadone ipfum genus,quod diftihguit'per hanc differetia. Et hoc idemmet dubium coringit in eo,q(J dixjt de fpeci e, q> per earn rerpodetur ad in terroganonem fadam p quid eft. qm poffet quis credere.quodposht fieri rcfponfio per id,quod eft quale.vt fi quaerat" de hole, quodnamaTal fit,poterit reipoderi homo, tjui eft (pecies, Ad hoc ergo dicendii eft q>, cu gen-'lit materia fpei,ciu? fub ipfo exifh't, I vel lintile materia: : diirerentia vero fit forma, vel fimilis forma:: fpes aiit fit materia & forma limul:tunc,fi ad hanc interroga tionem refpondeamus q> eft homo,eflet fu perfluum quid:qm iam nouimus ems materiam,cii diximus aial.reperiiur ergo materia,cu dr hpmo.nam,cum dr homo,itelligitur aTal rationale.patet ergo q? fi rerpodeafad iilatn inrerrogationem 5, eft ho, & refpondebit'quidem fie, propter ipfam differentiam,qux eft rationale, qm in hoc reftonfb non oportet notificare nifi tantum .formam:& i deo fit refponho in co qii' qua le per lpeciem,ratipne differentix'; tantum. & hoc ideo fit,quia omnes res conftant ex fliateria& forma, aut ex rebus fimilibus marcriz & forma;. Inquit Lcui. Ideo Porphyrius dint hpc^quia fubfbntia: fenlibiles ] conftant ex materia &forma,re vera, vtin primo I-hyficoium piobatum effcaccidctia vero non conftant ex materia & forma,fed ex rebus fimilibus materiz, & fimilib' for mz. Vt exempli gratia, fi 'dicamus circuM efle figuram,in cuius medio extat pundux, a quo oes linez redz dudz ad circunferen tia, funt zquales:figura itaq; eft quid fimile materiz,q.uia eft communis drculo Sen Itquis figuris.fed non eft materia re vera r quia materia non eft nifi in pdicameto fub ftanriz.& id,quod dicitur, in aiius medio exiftit pundus,a quo oes linear rec~fce duftap ad circunfercntiam funt arqnales,eft quid fi mileforma".fednon eft rorma, quia rorma eft in przdicamento fubltanuz. Eft quoq; manireftu q? genera accidentium non funt fubieda differenriarumeorum, eopado quo funt genera fubftantiz difFerenriaru J ipfarum,vt exempli gtatia,corpus eft fubte dum formz ftirpis re vera: fed figura n^rt eft fubiedum mangulo vel circulo, nifi in oratione:& eft fimile formz todus in oiatione,vtperfpicuu efl D.d.Auer.Definiut ad hue difrerentias fubftantialcs. Inquit Le ui.Hoc debet intelligi adu:&fic non eft ue rum proprium, vt videbitur in definitione proprij.Quod fi fumatur in potentia, & no> minemus ipfum proprium,tunc manireftu eft cip potenria eft ad vnamquanq; fcientiarum &i aruum. & fie eflet proprium,fi proprium dicat"habere potentiam ad vniquaque illarum.quo pado ergo erit differentia ipfa potentia,qua homo difcit artes,& fci&^ tias?&iamfuitdeclaratum <j> huiuimodi poienda eft differentia hominis.quare fi vO lumus appcllare proprium hanc arte,q fit I adu.f tune non erit verum proprium. * DeVrofrio. Cap, 5.
Ropriumvero quadrifa^ Vide.i.ta riadiuidunt,Nam 6did, quod foil alicui fpeciei acx cidit,^ fi non omni, proprium dicitunvt hoinini inedicu elTe, vel geometram, Et q uod 01 acci dit fpeciei,etfi non foli: quemad modum Tiommi elkbipedem. Et quod foli &C omni, S>C aliqn: vt omni hoinini. in fene&utc ca nelcere
IntroducHo.
Quartu auc id, in quo conuenerunt dt foli, &C omni,& fempenquemadmodum noi ei> ferifibile.nam S>C fi non femg ri deat,tn rifibilis dicit: non q> ns cleat femperfed q> femper aptus nat9fitvtrideat,hocaut eifenv per conaturale eftaquemadmo' dum dL equo hinnibile, Hsec au tem&propriepropria dicunf:, qm etiam conuertuntur. fiquid enim eqiius hinnibile eft: dL fi quid hinnibile eft,equus eft*
SermoJeTrofrio.
J"\Ixit Porphyrius.Ptoprium aut eft , Sec. InnuuLeui.-Oia:verba Porphyrij fune nota,ideo non indigent cxpofitione.
D
L I TI.
DeActulmte.
Cap. 6.
Ccidens aiit eft,quodad eft&abeflpraeter fubiex cap.j. c5li corruptionem, Diuix ditur autem \ duo:ho(J enim ipx fius feparabile eft,illud Vero infeparabile* dormire cjde fepara< bile accidens eftrnigrii vero efle infeparabiliter coruo Sf. aethio;' piaccidit Poteft, n. inCelligi 8t B Sermadefrofrio. coruus alb9,fitaethiopsabides E R . T Nquit. Piroprium autquadrifa- colorem,praeterfubie<fti corru^ \ riam dicitur. Primp autem mo- ptionem^Definiunt aut fie quox do dicitur propriuid, quod conrin- que, Accidens eft quodcontnv git alicui fpecici fbli,(ed non toti il git eidem ineflfefid non inefle.Et fi fpeciei: vteftfcientia medica,& quod neqj genus eft , neq; diffex geometria,qu? homini inert. .Secfi retia,neqi fpecies,nei(j propriur do modo dicitur id,quod toti acci- femper ai'it eft in fubie<5to fubfix
ditfpeciei, fed compledtfaliquid aliud prater illamfpem:vtefthabe xeduos pedes,quod quidemineft hommi. Tertio modo dicitur id, tjdalictii tnifpeciei accidit,&toti cidem,{ed in vari js temponbus: vt G eftproprium homini canefcerein fenecl:ute,tS (cnefcere. Quarto modo dicitur vere proprium,i!lud vl'e, quod toti fpeciei,fbliq;, omniq; teporcivtrifibilitas homini ineft,hoc cil promptitudo atq-, potentia ad ri dendum,non q? acTru rideat temper. Denaturaautem hui9 proprifeft, vtconuertatur cum re 3 cuiuse(tjpprium.najn quilibet homo eft riiibilisj&quodhbet rifibile eft homo, identidem quilibet equuseft hinni bilis Si quodiibethlaibiJeeft equ'.
propofitafunt(dico autem gene re/pecie,difrerentia,proprio,ac cidcte)dicendu eft quac eis coia funt, S>C quae propria,
Sermo tie Accidcnte.
"I Nquit. Accidens eft id, cuiuseffc A V E R , I &non efle poteft quidem imagi nari pter hoc,quod imaînef'corru ptiofubiecliemSjVetiphnse/le. Di uidif"aut accidens bifariam, videlicet in accidens (eparabile , & in acci densinfeparabilervtcft (bmnus, g. cjuidem ell accides feparabile ab ipfo aiali:& vt nigredo,quai e infeparabilis a coruo,& ab ^tniope.poteft etenim imaginari coruus albus, & ^thiops albus prater hoc , quod Ititquatur
Porphyrij
gert &ditterftia.lftquu.Dehnmt
quat'eiHoCto'rmjptiohots vcl cor- qtt*funtfubipfo:ftbieaumquoq;i>edelK uirCUiusrcioppOtttO modo fe het ^t'n*uidua,qu*funtfubipft,dcquibi o*rt* A((G*rfn* l*vrtmf TV.finiii 'I*?rdicatHr.-mamftftumauterft g,n6
opwemexgenrndQucaorumwhujfo,
infupcr ipfura aCCJdenS fie, accidcns biechs fequatur cormptio fubi9ram,fc3 eft (] uod pot incfle mi & cid tei, towm gcneratio: pari quoq; ratipne no fe &0onineflc
nas
<ao.Prima ergo dcfinirio amplest' one ali(Juisdcfcdus 4* fl inhae riterfp&Uek

Secunda verofeparabilctantum CO cantgenus,&fpccies, &difterentia,quaein reliquis prsdicamcntis,excepta fubftanria, unctaccidens. rcperiuncur.nam nigredo,quz eft in fpecic, Strmo if Acddentt. potcft imaginati.q, corrupatur, przter corI VI Ixit Porphyriuj, Actidens eft,quod po- ruption em fubiefti.m quo cxiftic ilia nigreL/ left imaginari erte 8c no eflc.Inqiut Lc- do. na pot repcriri humfmodi corpus, 1 icet u ui. Senfus e(r., poflit imaginari efle accide non repcriatur nigredo (vt paulo ante didbi tis,fine efle eius fubieeTr.aut pri/oatio CUB, fait) pad ratione & color niger, quz eft dif abfq;priuarionefubicdlnlliu<.. nam poteft ferentia diuifiua coloris,quT eft genus, hoc imaginari generationigrediius in fubie&o, eft ty poteft imaginari eius deftruftio.pisex quo gignitur coruus,przter hoc.qil opot ter deftruftioncm fubieti,quod neceffario teat gigm coruus in tali generation^ qm ni rcpcritur.qm quandoq; hoc corpus reperie grcdo n6 eft pan quiditacis corui,genus ve- cur.licec color niger no reperiatur. eademq; ro:8c lj>ecies,ac differenria,quz funt in prae- ratione probabitur,cjj exeoium generariodicamento fubftantix ,cum gignuntur in ne non fequitur neceflario etneratio illiuc hoc fubieto,fit quoquc generatio fubiecU. fubiedli.Et fi obijcict quis dicens,cj, dirfcren Parirationcpoieft imaginari eius deftru- nz,& fpccies,atq; gencra,fi fumatur id, de bo,abfq; deftru6honefubieH: lioc eft, g> quo ipfa pixdicantur.pi out fignificat quid) poteft imaginari dcftru<5io nigredinu a cor tatem,vel partem quiditausvt cum pi zdiuo,(inedeurudionccorui,qm coruus eft catur color de nigrcdinc 8c albedinc & coeoruus per quiditatem fuam-.nempepcr lor niger denigredine, tune ex eorum gene materiam,&formarn,5:fiimaginetur de- ratione fequitur generaao fubieri,& ex eo ftruaio nigrcdirus,remanebit coruus com* rum deftruclione eius deftructio: Rcfponlicet hoc non pofllt repcriri in efle .& idco debimus 6c dia-mus, ij) huiufmodi fubiedixit,poteft imaginari. (ûod autem fenten clum non eft vere fubiectum: fed tantum j tia Porphyrij fit,q, poult imagman genera- ranone.fedipfe loquitur hie in hac defini- M doaccidends^n: gencratione fubtefti, & done de vero fubie&o, ^(ecundum eile, & eius deftrudioabft|; dcftruAione fubiefti, hoc eft per fe notum.& ideo derinitio de ac patct per hoc,quoa dixit.q, potcft ima gina cidente pofito in hac arte,in quo nihil aliud ri coni'is albus, przter hoc.q-, fequatur cor- communicat,etl id,quo ahquid denomina laptio corui cle neceflite.mtelligit autcra cur aliqua denomiruuone,qux non figmripet hoc,(j, poflit imaginati deftruclio acci- cat quiditatem eius.neq; partcra quiditatis, dentis infeparabilis a coruo,przter hoc, <j> & vt fit illud denominatuni.plus vel mini1; fequatur corruptio corui. Piztcrea,fi fente- îpfafpecies-Cfiitaqidicimus in hacdcfitia Porphyrij eflct.^ poflit imaginari gene niuone,quoaliquiddcnominatur, eft quiratio ipfius.abfq, corruptions Cubiedti eius, dem c6inunc cundbs nomimbns, videlicet & eiut dcftmftio abfq; generatione fubie- gcneri,fpeciei,difrcrcntia:>proprio,& accide flti ci9(vtputat mulri ex hac definirione) par tLEt cum dicimus,per denonunationc qux quidem frit ratio de geneiA& fpecie, atq; non fignificat quiditatem eius,ideo dicitur, quia fpecics fignificat quiditatem rci,m qu<> UK prardicamgnco fuerit.Et cum dicitur.ne quepaitcm quidiutis,ideo dicitur, quiagc nus,
proprium:&qo! temper fitin fubie
quacdidaeftanobis.
Introdu&Jo.
14
t nus,*^rmtUfign>*atpartem quid* genus quidem de onrnibusfub tatis rti,quz per ea denominat'Et per hoc, t r \ nT. ,. . > . aTi-r cuod diatur,vc ipfum dcnominatu in pirn k fpeciebus & indmiduiST&dlf fehabeaivcl minus qulmipfa(peci,ideo ferentiafiflr.lpesautemdei)S,3 <Ucitur,quia per ipfum proprium dcnomi- f u bipfafuntindiuiduis.atVero r naiurtotaipccies, cutus ipfum eft tantum . n. Q , . /. proprium.D.d.Porphy.DrfmJunt infupcr io propHUm dC dC fpe,CU!US eft,|> fiim accidens fie, Accidem eft, quod poteft priunijflCdeifeqtiae Tub fpe sue incflcvni,&c.InqiiitLeui.Porphyrius(vtno :nA:,.:A t.io arridefiaitr^ ftrafat fcntcntiaWauit hie ms dcfioirio '"J1"*1"1"?0J^ *U'CI nes de accidente.Prima quidem indudi^c fpCDUS OC dc mdlUlduiS , eidens feparabile & infeparabile, vt declara animal de equo dCboue
feflumaiuemeft#hzcdefinirionon)verificatur mfi dc accidete feparab.li , &: in hac dlia.irrationale VerO & 3 eq UO dehmtione excedic detect ui,cu in ea comu nicetaccideni,quocleft5enus,vclfi>ecics,, vel difterentia:.na nigEedo,<}ujE eft fpeaes , CuIatCS pdicatunfpes aut, Vt ho foium deijs,qui funt parti^ E ineflc:iude&colornieer,quiefcdna,potJn mo* . . ' >n ,. Z eflb ho;,& no ineflc. Tertia dcfinidu eft, <J cularcs homincs,praedicat.prox diat op non efc gen neq; fpes.neq; dfia: ne pnum VCfO de fpecie Cuius eft
aica,vtdixitAuer.mfummulafoalogica- UintldlindlHStVtriltblk li-.& re vera eft defcriprio,i& aoa <lohnitio. e ns,q ui funt par ti fpecor, tecvtlicnomendenoiariuum.ninomcn, t pai"ticilla> fluod non eft denoiaauumâ illis vtiq; p- rcs quod eft accides infeparabi dican)enos,qluntaccideua,funtfemp,vel lc:iJd . A* - j u - a/^ WOUCn de HOlC, OC 9 equo, genus,ve' fp4v.g.color,vel nigredo,& albc 2o.Etcudr,ncq;dfja, oftcndiuj, hoc no- quod eft accidens feparabile : men denoIaDiuu.dc quo locutifumus, non ftd principalitcr quidem de in^ ,^ . cenoiatpipfurnid,qadcfloiat:itavtlitpi ,. T, . ^ quiditatêfus.ni tuiJc eflbt dfia,cu didm diuiduis, fecunda ratione aute nigru,lidecolore ipfum pdiceaius , cu co- deijs,qux COnOHCt indiuidua. lordiuidaMnnigru&nonnigru.Peridvfi & CommuncaUteftgeneri,^ roqodicit,neq;propnu,ondicu)phocno ..,y. . _ J. F . menfignafaccnjfepporitumhararte, vi- dlfferentlX COntinentia fpeClO De dehcc: qd non inelt toti vni fpei, vel qtf itt- rum.Continetn,dria fpeS , dC fi nono&quotgêra. rationale <numquirir.qih id,quod ia pr?dixit de hac nim,etll HOH COHtinet irratKV efcriprio.'ie,v:rificat'de indwiiduis fubfti nalia, quemadmodum aial , tfi fubiefta contmethominema<:Deum, q J)f commututotibus &> Different j's Gent funt fpecies*Et qusCCUHCp prgdt ru,sfeciet, Different!*, Vrofr^fy cantur de genere vt genus,6C de Acculenus. Cop.j. ijs,quxfub ipfo funt fpeciebus Decoitate AÔmmunc quide eftolb9 predicant. dtquxcuncp prccdi^ amum. l ^ d e p l u r i b u s p d i c a r i , q u e x cant de dfia vcdifferentia^de ^^ admodum di<ftu eft . Sed ^qex ipfa eft, fpe pdicabunt .
Nam
Porphyrij
6 Nam cu genus animal fit, no (6 animali, aufert rationale cV irra X lum deeo predicant vt genus, tionale.drixverononamplius fubftantia,&animatu&fenfi> fim ul auferunt genus :n am etf! bile,fedetiaderjs,quaefuntfub oesinterimantur,tnfubftantia animalifpeciebusoibuspredi' animatafenfitiuaintelligi^qu^ canturhiec,vfqj adindiuidua. eft animal* Amplius,gen9qui* catnip dria fit rationale, praedix dem in eo quod cjd eft: dria ve> caturdeeavtdriaîd quod eft roineoquodqualeqdefi^que* rone vti:& nonfolu de eo quod admodudidlu eft, praedicatur* eft ronale,fed et de jjs,quae funt Amplius, genus quide vnum fub rationali, fpecielsus pr^dica eft $m vnamq uacjs fpecie, vt ho bitur rone vtu Coe quoqp eft minis id,quod eft animal: driae perempto genere, vel diflferetia vero plures funt,vt ronale,mor fimulperimiqugfubiplis funt, tale,mentisdCdifciplinacperce^ ^ Queadmodumenim ) iinonfit ptiuum,quibusabalrjsanima' ^ animal,noneftequus,necpho: libusdiffert,Etgenusquideco ita fi non fitrationale,nullii erit fimile eft materix, formae vero animal,quod vtatur ratione, differentia*Cumautem fintdt Dedrijsip Propriuauteftgeneri deplu alia com unia,6Cpropriagenc> forum. ribuspr3edicari^dria,&fpes, ris^dria^nunciftafufficiant. ^propriuâccidens,Animal Genus autem &fpecies coe Dec&bu enimdehoie&equo,&aue,^ quidehabentdepluribus,quex gencmec ferpeteprsedicat:quadrupesye admodum dicfhl eft, praedicari, fPeciei' ro defolis quatuor pedes haben fumatur aute fpecies vt fpecies tibus:homoverodefolisindiui folum,fed no vt genus :fifuerit duis't&hinnibiledeequofolu, idem fpecies S>C genus* Comx dC de ijs,qui funt particulares:et muneaute his eft, cV priora eiTe j accidesfimiliterdepauciorib9, r)s,dequibuspr3sdicatur.Etto^ M Oportetautdriasaccipere,qui turn quoddam effevtrunque. busdiuiditgenus,noneasquae Differiitaut,e6q>genusquix Dedfijjip coplentfubftantia generis, fed dem continet fpecies fub fe:fpe>- forunu quaefuntdiuifiuae. Ampli^ge ciesverocotinetur,c\:n6contix nus conrinet dfiam poteftate netgenera:depluribusenimge (animalisenim hoc quide ratio nus q^ fpecies praedicatur, Ani naleeftyllud vero irrationale) plius,generapreiacereoportet, drif vero no continent genera, &iriformatafpecifTcis differen AmpHuSjgenera quide priora tiis perficere fpes,vnde d(. priox funtifoqfuntfubfepdfitaedifFe ra funtnaturalitergenera,c^fi' rentrjs. propter quod fimul qui mul interimetia, fed qux no fi> demeasauferut,nonaiitfimul mulinterimant:.&fpeciesquix auferunturab eis: fublatoenim dem cum fit, eft dCgenus oino:
Introdudio
<A genus vero cu fit, nonoinoerit fpecies* Et genera quide vniuo." cedefpeciebus predicant, fpe/ties vero degeneribus minime* Amplius, genera quide abun> dantearu,quffub ipfisfuntfpe cierum continetia: fpecies vero gen'exu *generibus abudantproprrjs f ranfc * dfiis, Amplius-.neqjfpeciesfiet vnqua generaliftim um,neq; ge nusfietvnquamfpecialifsimii* DC cStad Generis aute dC proprij coe b generis qufcjem eft fequifpecies.fi quid enim homo eft, animal eft :cVfi quidhoeft,rifiibileeft, Etgqua liter pdicari genus defpecieb9, & propriu de tjs,quae illo partix cipant indiuiduis.acquaFr enim dChodC bos aial eft, & Cato dC Cicero rifibileeft, Coe autem cftetvniuoce praedicari genus de proprijs fpecieb9,6t propriu der)s,quorum eftproprium* Dedfiisip Difteruntaut,qmgenusqui *xum- dem prius e,pofterius vero pro priu.o portet enim effe animal, dehincdiuididiffereti)s6Cpro^ Q prrjs.Et genus quide deplurib 9 fpecieb us praedicat, propriu ve ro devna fola fpecie,cuius eft proprifu Amplius, proprium quide conuerfim predicatur d< eo,cui us eft propriu, gen9 vero denullocouerfim praedicat,na necp fi quid animal eft, ho eft: necp fi cjd animal eft,rifibile eft (i quid vero homo eft,rifibile e, &couerfo. Amplius,propriu omni fpeciei ineft, cui us eft pro priu,cV foli,6d fempengenus ve ro omni quide fpeciei ineftjCUi9
15
fuerit genus, &femper,nonaut D foli. Amplius,propria quidem interemptaô fimul interimilt generatgenera vero interempta nmul interim unt fpecies, qua>* rum funtpropria: quareck his, quorum funt propria, interenv ptis,&ipfafimulinterimutur, GenerisverocVaccidetiscoeDecSitare eft, de pluribus, q uemadmodu gnis &acdicfhim eft,praedicari,fiue fepa^ adcnujrabilium illud accidens fit, fiue infeparabilium.etenim moueri depluribus,6Cnigrum decor^ uis,&deaetniopibus,<~ bus inanimatis przdicatur, Differt aute genus abaccnte. qrn genus ante fpes efttacciden^ tia vero fpecieb9pofteriora sut> na etfi infeparabile fumaf accix dens^ prius eft illud, cui accix dit,qp accidens; Etgenerequi^ dem quaeparticipet,aequaliter participant,accidente vero non acqualiter.intenfioneenim&re mifsione fufcipitaccidetiu par^ ticipatiotgeneru vero minime, Etaccidentia quide inindiui/ duisprincipaliterfubfiftuntrge J nera vero dC fpes naturarr priox ra funt indiuiduis fubftantrjs. Et genera quidem ineo quod quid eft praedicatur derjs, quae fub ipfis funt: accidetia vero in eo quod quale aliquid eft,vel quo fe habeatvnuquodqj.qua lis enim eft sethiops interroga^ tus,dices niger: & queadmodii vel ambulat. Gen9igit,quo ab alfjsquatuor differat didii eft. Con-
Porphyrij
O Contmgit autem etia vnunv Rurfus fpectes quo quid? diffe K quodqs alioru differre ab alrjs rata differentia didum eft, qn quatuor rquaire cii quinq? qui- quo differt fpecie differentia demfintjVnumquodqj autab dicebatur, quo eriam differat alijs quatuor differat , quater fpecies a genere dictum eft, qn quinq ue , viginti fiunt omnes quo differt genus i fpecie dice* driae * Sed non ita fe habet , fed batur reliquum eft igitur vc fempcr deinceps enumeratis, et quo differac Ipecies a proprio , duobus quidem vnadriadefix dt accidente dicatur* duae igi/ ciendbus ( propterea qm iam tur funt & hae differentix. Pro> fumptaeft)tribus veroduab9, prium aute quo differat abac^ quatuor verotribus, quincpve cidenterelinquetun nam quo ro quatuor, decein oesfiuntdif fpecie, ^differentia ,&genere f:retig,quatuor,tres,duae, vna* differat 3 przdidum eft in ilk)' H Genus ,n. quo differt idria,S ruin ad ipfum differentrjs ^ fpecie , & proprio ,& accidete , Quatuor igitur fumptis gene dicftumeft. quatuor igitur dif ris ad alia differences , tribus ferendae . Df ia vero , quo diffe vero differentiae , duabus au^ rat a genere di <fium eft, qn quo tern fpeciei , vna vero proprq differt genus ab ea dicebatur .re ad accidens , decem erunr on liquum eft igitur quo differat nes-quarum quatuor,qugfunt differentia a fpecie, proprio, dC generis ad reliqua, fuperius dcr accidente dicatur. &. fiunt tres. monftrauimus
Differ tntiarum quinytte yecum nutnerus.
Genus. Species* Differentia* Proprium. Accident* t i t

I f I l I
t
Commune ergo differentif St fpeciei eft,gqualiterparticipari. homines, fqualiter participat particulares hoics,& rationales differentia. Commune et eft et fern per adefle rjs, que illis parri cipant. Semper.n. Socrates rox nalis eft:8C Temper Socrates ho*
Proprium autdifferentiaequi De dem eft in eo quod quale eftpx dicari: fpeciei vero in eoquod quid eftnam etfi homo velut quale quid accipiatur,nonta^ men fimpliciter erit quale,fed fm id, q&generi aduenietes dif ferentix eum conftituerunt. Amplius
Introctu&io.
Amplius, differentia quidem in pluribusffpe fpeciebus con* fyderatur, quemadmodu quax drupes in pluribus animalibus fpecie differentibustfpeciesve ro I folisrjs, quf fub fpeciefunt, indiuiduis eft. Amplius, diflfex retia prior eft ea fpecie, qux eft fmipfam fimul enim ablaturn rationale interimit hominem: homo verointeremptus noau fert rationale, cum fit Deus.* 'itigdus, Amplius differe tia quidem cox ponitur cum alia differentia (ra tionale enim di mortale compo fitum eft in fubftatiahominis ) fpecies vero fpeciei non compo nitur, vt gignat aliam aiiquam fpeciem* qusedam enim equa cuidam afino permifcetur ad muli generationem: equa aux tern (impliciter afino compofix ta, nunqua perficeret mulum* Decfiicad Differentia vero cVproprium commune quidchabentaequax liter participari ab rjs, quae illis participant. (qualiter enim rax tionalia, rationalia funt: cV rifix bilia,rifibiliafunt< Et femper etomni adeffe commune vtrifx que eft. etfi enim curtetur qui bipes eft, tamen ad id, quod na turn eft femper,*dicitur,quox niam dC rifibilein eo quod na^ turn eft * habetfemper,fed non in eo quod femper rideat, Proprium autem differentiae eft, quod haec quidem de pluri bus fpeciebus dici tur faepe, vt rationale de * Deo, &homine: propriumvcro dicitwr fola fpecie, cuius eft proprium. Et differentia quidem illis eft confequens, quorum eft rentia, fed non conuertmirtpro pria vero conuerfim pracdicanx tur de fjs, quorum funtpropria propterea quod conuertuntur. Differentiae autem etaccidenx ti commune quidem eft deplu ribus dici Commune vero ef &i ad ea, qux funt infeparabilia accidetia/emper, etomni adefx fe , bipes enim femper adeft om ni homini :cV omnibus coruis _, nigrum effe fimiliter, Differunt autem , quoniam differentia quidem cotinet fpex cies,6i non con tine tur: confix net enim rationale * Deum & *angi& hominem: accidentia vero ali quo quidem modo continent, eo q> in pluribus fint: aliquo ve ro modo continentur,eo q> non vnius accidetis fufceptiua, fint fubiecfta, fed plurium. Et diflfe> rentia quidem inintefibilis eft, &L irremisfibilis: accidentia vex romagis 6>C minus fufcipiunt, f Et impermixtx quide funt con trariae driae: mixta Vero nonx nunquam funt contraria accix dentia, Hmoi quidem commu niones SCproprietatesdiflferen tie^&cjteroru funt. Species VC ro quoqde differt 3 genere, dC differentia diclum eft in eo, q2l dicebamus, quo genus differt a *Veti cf teris, 6d quo differetia differt plar gne-^ & coeteris.* deinceps quo differt ' a proprio d(, accidente dicetur.
Porphyrij
Speciei atrfem 5 proprij coe quidem eft,adintiicecouerfim pradicarLriafi quid homo eft, rifibile eGL& fi quid rifibile eft, homo eft, Rifibik vero q> fm id, quod natum eft ridere fume dum,fcepeiam didum eft. Co> mune eftquocp dC $qualiter ec *Jthacfi *aequalitenn4*adfunt fpecies h*b. *a.Lfunt, rjs,quf illis participant, 6i pro> pria rjs, quorum funt propria Dcdfijs ip DifFert aute fpecies a proprio, forum. qm fpecies quidem pot di aliox rum genus efFe: proprium vex ro aliarum fpecierum eflfe prox priii imposfibileeft* Et fpecies quidem ante fubfiftit qua prox prium: proprium vero poft fit in fpecie * oportet4n* hominem cfle,vt fit rifibile * Amplius, fpe cies quidem femper ac"lu adeft fubiecto: proprium vero aliqn fiidpoteftaten6.n.femper ad:u eft Socrates: no vero femper ri/ det, quauisnatusfitfemg vtfit rifibilisAmplius quorii termi m funt difFerentes, & ipfa funt differentia4Eft aute fpeciei qui/ dem fub genere effe, dc de pluri bus dC difFerentibus numero in co quod quid eft pracdicari, 6>C cf tera hmoi: proprrj vero,& fo li,ômni,6Cfemper adeHe* Dec6itad Speciei vero >C accident! conx bus foci et accidetu. mune quidem eft de pluribus praedicari t Rarae vero funtalif comunitates,propterea quod quamplurimum diftant abinx uicem accides, et id cui accidit 4 Dcdfijs ip Propria vero funt vtriuf%fpe forum. ciei,quide in eo q3 quid eft pdi cari de rjs, quorum eft fpecies t accidentis autem in eo q3qua> lequiddam eft, velquo modo fe habens eft. Et vnamquancpr fubftatiam vna quidem fpecie participare, pluribus autem ac. cidentibus d feparabilibus 6d infeparabilibus. Et fpecies qui* dem praeintelliguntur acciden> tibus, etfietiam fintinfeparabi lia(oportet.n.efFe fubiedum vt illi quidem accidat) accidentia vero pofterioris generis funt, & aduentitiae naturg .Et fpeciei quidem participatio aequaliter eft: aecidentis vero etfi infepa> tabile fit aequaliter. gt.hiopis.nv sethiope habere polTet colorem vel intenfum,vel remiffum JFm nigredinem , Reftat autem de proprio dC accidetedicere. quo enim proprium i fpe,etdria,et genere difFert, dictum eft* Gommune autem proprio dC Decoitsd bus infeparabiliaccidentieftjCfprg ct <ppnj ter ea nunq confidant ilia, in qx accntUk bus cofyderantur.quemadmox duenim prgter rifibile nofubx fiftit homo,ita necpternigrex dinem fubfiftitaethiops * Et quemadmodum femper, et omni adeft proprium, fie Qi in/ feparabile accidens, DifFerunt autem, qmpropriu Dediffere" vni foli fpeciei adeft,queadmox tijs ipfora dum rifibile hominirinfeparax bile vero accidens, Vt nigrum , nonfolum aethiopi,fed etiacor uo adeft, dC carboni, di ebeno , S>C quibufdam altjs, Amplius, proprium conuerfim pdicatur de
Introdu&io.
dc CD Cuius eft,ppriurti, & {qua liter eftanfeparabile vero acci^ dens conuerfim non praidicat, Et propriorum quidem aequa^ lis eft participatio , accidentin vero vel magis vel minus,Sunt quidem alij communitates,vel proprietates fjs,qu3c didta fimt: fedfufficiunt&hae addifcretio Dem eoru coicatiscjj traditione,
Strtno de Conmunitattbtts - Dtjfcrenttjs Outeris, Sptciti, Differentif, i, s-r Accidmtis.
IR. TNquit.Etpoftc[definiuimusoia B J^lla,quoru definitio pr?ceffit,videhcetgcneris,differentia^fpei, pro prij,atq;accidentis,confentaneum eft nunc iiarrafcea,q funt eis coia, & qua: funt ilhsquoq;propria. Dicamus itaq; hoc efle eiscoe, fcilicet praedicari de pluribus. Genus aute, & differentia pr^dicantur de fpecie bus,&deindiuiduis,qua:fub eis exi ftunt.fpes vero praedicatur de indiuiduis tin,que. fub ipfa exiftut: hoc eft vltima (pes.jppriumq j prasdicad" <Jefpeciecuius eft proprium,&de indiuiduisqua: fub ilia exiftuntfpe C cie. Accidens aut pr^dicac'de indiui duis,& de fpeciebus. Exemplu prasdicationis generis de fpcciebus,&de indiuiduiseft, vt prxdicatioalalis deequo,& de cane,qua:iuutfpes, & decanelineulari Exemplumyero prajdicationis differentia: de fpeciebus,& de indi uiduis, eft prard icatio irrationalis de equo,& cane,&de in diuiduis eorum. hoc tn vcrificatur in illis differentijs,c] ua: non funt dif ferentia: vltimarum fpccieru. Exeplumq; pra:dicationis vltima: fp6i folumdeindmiduis, q fub ipfa tm
crate & Platonc, & de cundHsindiuiduishominis. Et excmplumprar dicationis prqprij de fpe, & de indiuiduis eft prasdicatio ipfms rifibilis de hole,& de cun&is uidiuiduisho minis.Et exemplu przdicarionisac cidentisinfeparabilisde ipfis fpeb9, &deldiuiduis eft pradicatio nigre dinis de coruo, & de a:thiope, & dc eoru indiuiduis.Et exemplu accide tisfeparabiliseft pr?dicacio motus & quie tis de hole & equo, & de eoruindmiduis.Hocitaq;eftid, quo commuiiicant,ac differunt ladone prasdicatiouis. Communeauteftgeneri & differentiae, vtplures vna contineant fpes-nam differentia multascomple ftic'fpeSjlicet pauciores Q genus am pledtaf'fpes.tiam irrationaleplures comprehenditfpcSjlicet fint paucio res,g. qua: ab aiali,quod eft genVo tineant"!hoc tn vcrum eftdeillisdif ferenti)S,q non funt differenti? vlti marufpecieru.Eftquoq; hoccom munegcneri & differenti?,q? quicquid prxdicafde quouis eorum in eo quod quid eft genus vel differeria,pra;dicat'etiam de eo, qcf fub eo exiftit.vtexepligratia,a!al eftqui- f dem genus,& corpusnutribile pra:dicatur de eo in co quod quid,& eft gen9 aiahs,& pracdicatetiam de eo, quod fub alali cotinef, vt eft homo &equus.Ide"tidem rationale eft dif ferentia,& vfusratiocinij predicaif de eo in co quod eft differentia, & prfdicaf'dc oibus mdiuiduis rationalibus.Eft ^tereacoe ad hue gene ri & differentia:,vt ipfis ablatis,aufe raf'etquicquid fubeiscontinct'. na quemadmodu demptoaiali, no da bit"equuS)neq;afinus: ficquoq;fi Loo.cuc5.Auer. C toliaf
Porphyrij
tollatur ratiodnium > nihil penitus reperiefanimalisratiocinatioafle&i.Hocitaq;cftid,quocommunieantfimul genus & differentia. Id vcro,quod eft propriu generi & no dfiae,primo quide eft, qm geAUS predicate pluribus c predice turdfia& fpecies, & proprium atq; accidens.na animal eft genus, quod dehomine equo: &iumento,ac volucri praedicatur. fed dfia praedicaturdepaucioribus, cpradicetur en us. vt irrarionale,q uod pr^dica^ cpaucioribus,cpra;dicatur genus animalis. identide quadrupes: atq; H homo qui eftfpes fub animali con tenta. identide & rifibilitas, q ux eft homini proprium, & hinmbilitas cquojprxdicabtfquidem depaucio ribus,gpr?dicetur genus equi iden tidem quoq; &accides. przdicatur enim depaucioribus, ^prajdicetur gcnusilliusrei,inqua exiftitillud accidens. &hocquidem reperit''in illisaccidetibus,qua:funtmagispro pria,^ fit illud genus. Ineft leciido hoc propriu ipfi generi, quod non inefI dnx: nempe vt cotineat in po tentia ipfam dnam. nam animal quod eft genus,aliud quidem eft ra Itionale &aliud irrationale,qfunt dfix.fed dfia; non amplexantur genera. Tertio, eft propriu generu Ttpra;cedantdnas,qua;fubeisexiftutnaturaliter.&ideodemptisgencribustollunturdfia;:fednontolluntur genera demptis differenti j s. Ham abl biato animali aufertur rationale,fed ablato rationali non aufertJ animal.hxc aut intelligantur de ge ncrecu difrerentijsdiuifiuis: node conftitutiuis differentiis. Quarto, _ tft proprium generis, vt fit vnu in qualibet fpccic. hoc eft, vt fpes non obtineant plura genera tno,ei f no ordine&gradu,fedin vnafpcciere periunturpluresdfia:cj>na: vtratiocinium homini, & intelleftus,<fc habilitas ad recipiendam fapienria. Quinto, eft propriu generi, v t fit fimile materia;, & proprium dfiar, vtfimiletur forma;. Sexto,eftproprium generi prxdicari in eo quod quid ,,&dfia;ineoquodqualc. Inquii,& hxcfintfatispro cognitions eoru,qua: funt coiaipfi differentia; & generi, & qua; appro priatur illis: licet poffint haberi multa alia eis communia, acpropria quam hxc. Inquit.Coequidem eftgcncnSc L fpeciei,vt diximus,pra;dicari dc plu ribus,& q? pra;cedat naturaliter res, de quibusprardicantur. DifFerunt tamen inter fc.qrnge nuscontmetfpem , fed fpecies noa continetgenustquia^cnuscft coin munmsfpecie. Difrerunt itcruai, qmgenuseft prius naturaipfafpe: quiafpeciesoriturexconiunctione dfiaJcugencrc.&ideo genera funt prioranaturaipfisfpeciebus:hoce", q? demptis geuetibus demunf1 fpecics,(ednondemuturipfa,dempti$ fpeciebus. fed datis fpeciebus, danif & genera, fedrepertisipfis non pro M pterea oportet vt fpecies reperian^l Differunt adhuc, quoniam genera pra;dicantur defpeciebusvnmocc: fed fpecies non pivrdicantur de gene ribns. Difcrepantitem,quia genera fuperant fpecies quae fub eis exiftunt,cum eas amplectetur: fed fpej fuperant eaper dirTeretias,qua: funt illispropriz.Illaigitur excedunt ra tione vniuer(alitatis, & hx, fcilicet fpecies,ratione compofitionis. Di fceptant infuper, quoniam fpecies nullomodo poteftcflegenusgcne raliilunu,
Introdu&io
18
A rtlifllmfiîeqjgenusp6teft efTcfpe conucrtitnr in prardicatione cfi ea D ciesfpecialiffimavllopado. Debes re,cuiuseftpropriu:fedgcnusnoa afu intelhgerehuiufmodi com para conucrtitur cum ca re, cuiuseftgetione,inter genera & fpecicsexiftcn nus. nam vcrum eft dicere omms 8cm, ea r6ne, qua fpecies funi ipes, homo eft rifibilis, & omne rifibilc ac genera genera, nonca rone, qua eft homo:(ednoneftverumdicccontingit Ipes fieri gna, & gna fpes. re,omne animal eft homo,ficut eft Inquit.Inhocautcm coicantge verum diccreomms ho eft animal, aus&proprium.qjeoruefielequaInquu.Comuncameeftgeneri turcflefpecici.namdato holequi &accidenti,nprajtficenf',queadmo eftfpecics,dabiturquoqueanimal dumdiximus,depluribus:fiucilla quodeftgen 9 ,atq;rifibilequodeft accidetiafuerintleparabiiiavelinproprium. Eftadhuceisc6e,qjge feparabiha.namotusdepiurrb'prg nusprardicatur indifferenter deom dicaiT,& eftaccnsfeparabile: infepanibusfpecicbus,&propriamquoq; rabilevero vtnigredo,qde coruo przdicaturdccundlisrebusj&com pr^dicaf &de?thiope,&dereliquis B municantibusa:qua!Jter. na homo rebus,a quibusnon feparatur. eft animai,queadmodu bos eft aniDiffert pterea genusab accidete, mal,no magis neq; minus:& Socra qnia genus eft prius natura ipfisfpe tes & Plato funt indifrerenter r ifibi cieb*rfpesvero ipfis acculetibus na Jcs,atq-,a:quaFr,hoceft,qin6drfTe- habensaliquodaccidfs eftpriusna jut i hocaffeduf>magis vel rain*, turafuoaccidentcrqueadmoduei* Eftadhuccoeeis,quodgenospre gcnuseftprrusco.Yth6,qurquide' dica.f vniuoccdefpeciebus,&pro- cftprior ipfbcolorein eoexiftete, I I * pnumet przdicat vniuocedequa- & aial eft prius ipfb.& in accidcnti9 cunq;rehabtehocproprifi. naribus illud feparabilib eftperfpicuu. (ibile pdicafvnmoce de Socrate& Difcrepat itcru genusao accidete, Platone:qu acimodum animal pr; quod accidesprardkaf1 deillis reb% dicattirvniuocedcbouc &cquo. q'uaicokanr cum ipfo,fei magis & Differunt tamen in hoe q? genus minus: (ed genus non prardicat" de C cftpriusnatura ipfispropriis,qua: illisrcbus eicdicanribus pcrmagis in ipfis fpecicbus repenuntur: qm & min'. nam aliqui hoiesfuntaUis animal eft prius natura ipfisjppriis, nigriorcs, fed nulhis ho eft magis *c diffcretijs exiftetibus in ipfis fpe- aial alius ho ,neq; equus magis ciebus,quibusdiuiduntur.nam de- 5nom-Cuiusreicaufaeft.qniactradlo genere detrahutur propna: cidentiapr^dicantur primo de indi fcdfubtradis propriis,nonfubtra- uiduis:indiuiduaafit funtdiuerfa biturgenus:(ed pofitispropriis,po- p magis& minus.fcd genera & fpfs nituripfum. Difreruntiterufecun luntprioranaturaipiisindiuiduis, do, qrh genus prasdicaifde pluribus neq;exiftiitinindiuiduis. Ethoc, Ipeciebus: proprium vero de vnica quod dicitPorphjrrius eft veru,iuz przdicatur fpccie, videlicet de ea ta fententia ponentiu ideas:hoc eft, jiuseft proprium. Difcre fidant'gcnera&fp&extrainrclirn, |>ancquoq; per hoe quod propnii DiffeiCuiufu^genera ab acciden C ij tibus,
Porphyrij
tibus, qui* genera dican<: dc re in tuor alijs reliquk: ntmcdicendu 5,~X eo qcf quid, accidfua veto pdicanf" in quo diffcrat dfia a rcliquis tridcrfr,vclinco<j<fquaiisrescft,vcl bus,videliccta fpecic,proprio,&ac qualiterfiuiafi qrafanbbisqualis cidcnte. tfesergo ficnteihocdiucr res fit cthiops, refpodebimus q? eft fitates.& adhuc narrabimus,in quo niger: & fi interrogerriur quafr fit differatfpecies a proprio, âccide-1 Socrates,rndebif'iuft9, vclmiuft9. tc:&he.iunt duxdiftin&ioncs.& Inquit .lam itaq; narrauimusin iteriinarrabimospofthoc,inquo cjuodiffcratgenus, areliquis'qua- difreratproprmabaccidente, vnituor.&cii hccfintquinq-,,neccflee & dfia. ficigiturfuntdccedfi?.& vtcoru diftin&i'oncsfint dece, vcj idco coitates quc. repcriunturinter quatuor,tres,duac,vna. &hoc,j?p,ea qu^libet duo eorum,erunt decent. ga ipfaf unit gnq;&, diuerfitates q- Dicamusergo <j> id, quo commit tuonergo diuerfitates erutviginti, catdfia,cumfpeciecft,q?pr^dicanf. multiplicatisquatuor in quinqjV tur^qualitcrdcrebus,de o^buspr^H &fiproijciamusex ipfisilladecem dicantur, non fm magis&minus: I* replicata,remanebuntdece".vtexe- quianon daturaliquishomo,qui pli gratia, genus differt a reiiquis fitmagishomo, calius,neq;ratioj:/t\ ::- TN-: j: aalc magis rationale, c[aliudratio q uatuor difrcrentijs. Dfia quoq; di ftinguit'per q uatuor,nifi qcf per id, nale,niu velisintelligereper ratiocjuo diftinguifa genere,diftingui- cinium ratibciniumaccidentalc. tur quoq; ffenusabipfa.reliquitur C6municantrurfus,quia fern pinigit' vt dfijTdiflerat a tribus, vcj a funt illis rebus.de quibuspr^dicanproprio, fpecie & accidete. Etipfa tur.nam Socrates femper eft ratiofpes qnoq; differt ab cis p quatuor, nalis, ac femper eft homo. exquibusproijciani'duo,qfuitdi^ Sed proprjum eft ipfi differenti^, ftinAio ei us a generc. na ia fuit fa- quod pr^dicatur in eo qcf quale.ied cl:a metio de diuerfitate generis ab fpecies proprie habet praedicari ia ~r. & o. diuerfitate j.-r. eius :... a ^ dfia j-: quo- O (ju O( iq U id : licet fiat rcfponfio ipfa, que.na ia eft fada mentio de diuer ad interrogatione de fpecie tacTam ntateipfi'dfixabipfo.relinqiiun^ perqualeeftrppeaquia cbntingit ergo duo,vcj vtdifreratabaccide- rpfamfpcciem habercillam difiere te, & a proprio. Identide & ipfum ti&. Addc St q> difrerenti^ reperiunpropriu habet quatuor diuifiones. tur - in' pluribus ' - r ' ' " " fpeciebus Q vna. vt fi ergo proijcianf'trespracdi<Sa;,rc- habere quatuor pedes,mmtisquidc linquct' vnaexipfis : nepe vt ciifrc- ineft ammalibus differcntibus fperatab accidete. Pari rone & ipfum cie: fed fpecies ineft indiuiduis fub accidens habebit quatuor difteren- ea exiftentibus. Ha^ctamendifrctiasrfed iam fuit facfta mentio deeo rentia & diuerfitasreperitur inter cum fingulo illorum: ideo proij- illas diffcrentias, quae non funt difcicmuseasabeo. Deccm itaq;differentiae vltimarumfpecierii. Differenric; dctrahunf',& deccm relin- fert infupcr differentia abipfafpcquuntur. Poftquam ergo narrani- cie.quia eft prior ea natura. na abmus,in quodiffcrat genusa qua- latoirrauonali,auFerturquoq-,afinus:
^1A X 1.UUV. \,L **U MlIH-JL^HlHj i\.Lf\
Introdu&io
A nu${cdablato*n'nb,hoaufcrr;irra cum dicim* aliquod e/fe (cmper bi-< D ttonalc-.fcd dato afino,daf et kratio pcs,intelligimusipfumcflc icaana nale.8c hoc accidie illis dfiis,qu$ plu tura procrearum tvt duos obtineat ribus infant fpccieb'. Difiert adhuc pcdes tan turn: quemadmodum ri* df ia a fpecic, quia dfia componirur fus ineft quidem homini temper, cum ahadfiajn ip(a definitionc: vt non quod Temper rideat adu, fed tttionalc & mortale,qux in defini- quia eft ad idnatiira aptus natus. tione hominis fumuncur. hocaute" Proprium autcm ipfi dciz eft, TC iuxta fentcntia poncntiu rationale dicatur dc pluribusfpccicbusrvti*cflc coc homini & angelo.nam ho nonale, quod de homine & angctb cpnftatcx rational! &mortali, fed. dicitur (iuxta fcilicct fententia conuilafpesjconftatcx duabus fpccie- rum, qui dicfit rationale din de ho bus: licet; qnq; coponatur aliquod mine & angelo vniuoce.) (ed proindiuiduum fpccieiex duobusindi prium de vna tm prazdicatur fpecie. uiduisduarumfpecicru diuerfarti: Jnquit.Diicrepantquoq;dim:ren B yt niulus quiex afmo&equo contia: ab ipfispropriis.qm aliquardif- E ftat.fcdfrfsmulinocoftabitcxfpe ferentixnortcoucrtuntur: propria ^quiacfpccieafmi: queadmodum vero fern per conuertuntur. ho coftatcx ,yi:i rationali,& vfi mor Commune etiam eft difrerctia:, tali. Hocautideofit, quiamulus &:accident! infeparabili, vt infint . cltmediusinterequu&afinu:&fit fcmpcr illis rebus, de quibus prardiex pa.rte2,.qux eft cois cis. & hoc eft cantur^cinomnibnsipfis.nam haaliud genus copofitionis prxtei co- bereduos pcdes ineft (empercorpofitionem.dfiarum, fi conccdatur uo.atque ipfa nigredo. f fiat compofitio fpcciclcx fpecic: Difcrcpant tamen,quia per diffe rendam non abundatid, cuiusipfa quod tamcn Eorphynus ncgabat. b ft- i L /* jr Videtur' tn q? nuiuunodi compoii eft diia:hoceft, quod habens diffctio fit ex genere copofitionisfpecic- rennamnpn abundat fuperipfani ium,qux Hint mediae iter cxtrema, dfiam,. vt ob rationale homo non quzquidem cftdiueriaacompofi abundat fuper ipfum. accidentia vc none rei ex dfijs in detinitionibus. ro partim continent,partim conci- F Inquit. C6ccftdiflcr^tijs,&pro nentur.continent quidem,ea rone, rio,q} rcs,quibuscoicant,ac dc qui qua prxdicantur deplunbusrconti uspraedicantur, vuque acqualiter nen^ vero, ea rone, qua eoru fubiepraedicantur.nam vationalium niii dianon fcfingularimvnico expolum cxccdit alter ii alterum in hoc, nuntaccidetinmmopotcftreperiri Icilicct in ratiocinio, quod Tub fub- in cis accjd^s aliq uod,& ems oppoil flantia conrinctur.pari ratioiic & ri cum: vt nigredo quarcotinctex fpe fibilia. Commune, iteru eft eisyt ciebusholem,& non homine,quarcperiatiir femperin rebus^, dequi- obi'cm in plus fe habet nigredo qui bus przdicanf atq; in omnib9 ipfis. fpectes hominis, & non hominis. nam bipcsfem p dJacur bipes: licet homo tii continct nigrcdine, quia dciiciai pcdibus aliquo tpc aliquod rcperitur homo nigcr, & no niger. cxhis,quarficdcnominatnar.qm, Pr*tcrca, dfia-non ruicipitmagis C ii; ct
Porphyrij
minus: aecidentia vero fufcipiut G&m caftn eo q? quid eft iridtuidufcpro ] agis & minus. Dfiarinfuper con- prium vero, quod in eft alicui (petrari non admifcent, " " J ita ' vt fiat *" ex cieifoli,& tori, & temper. cis VRU mediu: fed accidetiacotra- Eft autcoe fpei & accide"ti, vt 6di aia commifcentur vtiq;,& fit ex eis cenfMe piurib*. Inquit.Paru aatno medium: vtcucommifcetur albe- du eft id reliquum, quo coican pof do cum nigredinc,ex quibus refill- fint,pp maxima diftada,q inter ac tat viride,&rufecum,& rdiqui me cidens& rcm cui accidit,exiftit. dijcolores. Hccergo(untea,qiu- Propriutneorumcft,q>(pespdibuscomunicatdifferentia cum re- caturdere,cuiuseft(pecies,ieoqcf liquisalijs,&qua;fint cispropria. quid: &accidcnsineoq<f quale^, ReJiquuigiturcft, vtdicamus in velqualitcr(ehabct.oes.n.(ubftan<IUQ difrerat (peci es a proprio & ac- ti? fenfibilcs habcnt vna (pem,& ha cidcntc,& quid fit eiscomune:& in bt plura accidetia(eparabilia Si in quo diftmguatur proprium ab ac- fcparabilia. S pecics pr^tcrca pr^ccH cidente, & in quo communicent. duntroneip(aaccidentia, licet fint Dicamus itaq^ <b (pecies&jppriu infeparabilia.na oportet vt rcperia communicant in hoc, q? quodlibet tur lubieclu,& polleaaccidit ei id, coruconuertiturcualio.natnfiho qctaccidit.oriunt J aut accntiapoft jnocft, rifibile eft: &fi rifibile eft, (pes,naturaqjcoru fubingreditur homoeik. Habentpr^tereahocco naturam earum. Reliquum nunc m unefibi,vt Tin fint (empcr rebus, eft,vtdeproprio & accidente fade quibus prxdicantur. ciamus notificationes. Difrert th ipeciesaproprio: qra Coe itaq;eft proprio &accidehti (pecies pot efle genus alicuius alte- in{eparabiii,q? habes ,ppriu,vel harms: proprium vero non potelle bcsaccideXeftaliudajpprioabacpropriu Alijsrebus, quam illis,qui- cidete. nam no pot h5 reperiri fine cms eft proprium.Species practerea rifibili,fimilircrquoq;a;thiopsn5 pxior elt propno: & propriu eft po pot reperiri fine mgredine. Praetc4terius4pecie .nam dato noiesiequi tea, quemadmodu proprium ineft I tur vt detur rifibile: & fi daf'rifibi- totirei,cuiuseft proprium & {em- M le,oportetvthomopfecedat. Spe- per, ita aid accidens infeparabile. cies infupiheftilli fubiecl:o,de quo Difleruttn: qm propriii reperirt pr^dica^femp in acl:u:(ed propriu vnicafpe:accides vero infepaoilere ineft aclu quibufHa teporibus, i po perirtn plunbusfpebus,vt udixcris tentia vero (emp.na Socrates femp nigredinerepiri I coruo,ec?thiope, eft homo adu,fed no ridet (emper &ebeno,etplurib9reb9indiui(ibili acliUjfed (em p eft dfibilisin poten- bus.& Imi9 rei ca ^qajppriu couer tia. Addectiam q> res, quarum de- tirtn pdicatioecti re,cuiuseft profinitioiKS funt diuer{^, funt &i p& priu :fedaccidfs no couertit'cu haquoq-, inter fediuerfx. fcdiam fuit bcte accns.Propria pterea no difleprobatu definitioneshoruefledi- rfit fm magis & mm* T pdicati6e,vc ucrfas. nadefinitiodatade(pefuir, paulo ante diclu fuit: acciitia vero I 3>eftq fubgenercelocata,& <$pdi hocdifrerut.Ingt.Extatadhucaliq alia,
Introdu&io.
io
4 *Ka,quft>U5 h*e communicant Itcr tiorem intelligcntiam deeo trade- ; fe,& qua: funtpropria vnicuiq; co- rein.In quibuldam auteorum,quae rum.praeter ilia qua; diximus.Sed fa narrantur in hoc tra<ftatu,de his retis fmt haec,q dioa funt pro hoc no- bus iam fecimus legentes animadftro propofito circacognirione ha- uerterc in maiori parteeorum.Qu5 rum rerum,ac car fi coionem, & di- dam vcro corum indigent contem Curlibrii uerfitatem. Ethicexpliciuntea, q platione.fed in hoc loco inueftigahuc expo- jn JJQC introdudtorio contincntur. tio de his rebus non eft nobis cocef Aucfc InftigatusautaquibufHafbcijsno- fa.&Deusgloriofus,quihominum ftns eruditis,ac dc hoc ncgocio dili- voluntati fatisfacit, & robur f flat, gentibusjde fedta Murgitana,quoru prebcat mini robur. Deusmifereat^vtea exponerem, ca cxpofui. Alias enim ego abftinuif- SermoJecommimitatiJnu & Diferetyt Ceaeris, Speciei, Differentia, Profemab hmoi expofitionc,propter prytC-r Accidentis. duo. Primum, qm non Yideo,noc B. introduftorium efle neceflariu jp TÊinde AA/aer.Et poftquam definiuim', Liber Pot initiofumendo in hacarte. nam id, &c.Inquit Leui.Illud quod dixit de prat phiyrij n6 quod in eo dicitJ,non poteft eflc fub d*cationegencrum,& (peoeru.ac difrercneftneceiu rat j one iUi partis,qujceft coishuic f^rum dc tpfis Idiuiduis,q Tub ipfis exiftut, cftquidem manifeftum in ptacdicamento *"' arti:vtaliqui funtopinati.Nam id, fubftantix:&hocradonequa funt genera, quod in eo dicit' de definitionibus & fpes,atq; dirrerentia:.&c % expoliat" indiui harumreriim,fi eflet demonftrati- duum accidenris illius a fuo fubiecto in rai 2eneris,tuc eflet pars libri demo- tjoncjvc f1 <&*$ WiA <:ft ha:c <\m]iw,K n. ' e r a ' L dicat colonvel li quacrat quis color lit ilte, ftratioms. & fi eflet generis pr-oba- &djcamr ^^^ e^ fpes: vel fi quera bills, tune eflet parslibn Topicoru. tm,qualis color fit,& dicat'nigei, qui idifSed Porphyrius fecit mentione dc rcrcnria.Illa tn diftincrio,quam pofuit i hac hisrebus,proutfuntexpofitioneseo pr?dicationeinter difFerentiam &.fpftn, vi rum aua:fiP-nificantillanoia vtrc vtfe dehcetq,difFerentiaprzdjcat dc fpeciebus rum,quxiignincanciiianoia. gcdeindiuiduis.&fpespoFceftvtnonpraecitft Arift.in libro fuo : nonfj> fint dicet'nifi deindiuiduis.rcperit* quoq, inter corumdefinitioncs. &hacrationc fpcciemmediam,&fpcciem vltimam,aut non eft pars huiusartis. Abumazar interdiFerentiasfpecierum medianim,& p dfias Ipecieru vlrimarum. Scd vera difterevero violet" velle q? fit pars eius.Hacc tia inter(pem &ipfam differeritiam eft, <j> itaq-, eft vna cau(a,ob quam recufa- differentia prxdicaffemper de fpccie. nam bam exponere ipfum cum expofi- differentia rlrimxfpcciei pracdicat" de iliamet fpe:&vltima (pes non predicatur deil tipnelibrorum Ariftotehs. lamet fpe,fed de indiuiduis. nam homo n6 Secunda vero caufa erat,qa vcr- praedicatur de homine: quoniam res noil bahuiusviri funt pfemanifeftain prxdicatur de fe ipfa. Deindc d, Auer.Eft quoq-, hoc commUhocintroduclorio. At, aim defyderarem fatisfacere illis quarrcntibus antedid:is,&afferrceis felicitate ip- nu, & difterentia. Inquit Leui.Senfus eft, * fiusboni in omnigenerefclicitatis, fiquxrat'dealiquoaialiquid fit, poteritre vtapparetexeorum maximodefy- fPoncien ^"f ^^"V feclhrc n?nh" quatenmeftaiaLfe'tfidebet refpondenea derio ad iplas(cientias,ideoinducl:' '6ne ,refpondebitur ^ o r u snu. ....* . ... * . _ _ eft aial fum,vtipfum exponcrc", & locuplc r tribileqd quidenecelFario incft iph aiali. C iiij quo-
Porphyrij
qm quicquid verificanit de his,q fur fub ve gerabili,ide verificat'de oibus indiuiduis; & fpebus,q funt fub aiali. V el poflumus exponere,cj} cu qritur quid eft aial, pot refj>6deri habcns corpus,vel corpus nutribile fenfiriuum.& hoc verificat'de oibus indiuiduis & fpebus, q funt fub ipfo.pari rone fi qratur quid eft ronale, qtf eft dfia, refpondebitTuIceptibi!itasfciz,velvfusr6nis.&hocprzdi ptibilitas fciz,vel vfus ronis.& hoc przdi cabitur de omnibus indiuiduis fpeciei habends illam difrerendam. Deinde dicit Auer.Quarto eft proprium generi.vt fit vnum I quaTibet fpe. Inquit Le" genera genera vnius & & eiuf eiuf ui.Senfus eft q> diuerfa dcm fpei non funt eiufdemmet ordinis: vt aial,quod eft genus ad hoiem,cui et eft genus ipfum vegetabile. ha:caut duo genera non fe habentfc3m vnum ordinem. Etfi fiimant'genera diuerfa fecundu nola fynoJI nyma,non propterea erunt genera diuerfa. fed dfia aliqua in eft fpei fecundum gradii vnu,plufquam alia driaJicetnon fint noia fynonyma,etfi ilia dfia q gignitfpem, necef ariofitvna.namfi defimamus hoiemper hoc,quodrfit corpus vegetabile, fenfitiuu, ronale,tune ipfum iona!e erit vera dfia, & reliquac difFerentiz ftabunt vice generis. Ni hil tn prohibet quin cognofcamus ilia formam,q generauit fpem varijs modis, videli cet fi accipiamus ipfammet fbrmam, vt diendo intelleftiuum: vel capiamus aclione illiusfbrmzjmeqtianonpot habere affcftum vel ipfum paflum in ilia adione, vt fi dixerimus intelligeas in potenda, vel rationale in pqtentia,vcl fufceptmum intelligibi lis in porentia.Pari ratione & defenfiriuo, fi capiamus ipfam forma,dicemus hns ani mam (enfitiuam:fivero capiamus ei' aftio * nemdicemusfenfiduum:& fieiiis paflum fumamiis,dicemus jKipiens fenfibilia. Deinde dicir.Coe eft generi & fpfi, &c.In quit Leui.Senfus ef t,9> fi reperiffpes, repcrit" Scgenns:non 3, neceflario fi t genus, nipot xeperiri fblus homo,quo reperto, rcperit*& ial,quod eft pi ins natura ipfo: cum i tn tn ani ani ial non fit tune genus. Deinde dicit Difterunt adhuc, qiii genela prxdic.int'de fpebus vnxuoce,&c. Inquit leui. Senfus eft,cj, fpes non prardicaf dc genere vniuoce.& dixit l;oc, jpea quia poteft pradicari de ipfo acquiuoce: fi contingat vt aliqua fpes,q eft fub illo genere, habeat aliquod nomen, & denoientur illo noie iqui uoce rcliqu.-tfpecies,q funt fub illo genere. Deinde Uicit.'Sed fpei fupeiic ea p driaj, &c.Inquit Leuf.Iam dixfaras in traftira de R dfia,quo pa&o fit vera hscfentenna. Deinde dicic Eft adhuc cis coe,&c.Inquk LeuLScias <j hoc eft vcrum in ipfb ,pprio, quod exiftit in potcntia:fed illud propriu quod reperitur in aftu femp,mhil prohibec quin pr?dicctur fecundu magis & mm' dc ea re,de qua pdicatur.nam q> homo fit lad thoracis,eft fibi p proprium,cum tn rcpcriaif aliquis homo ladoris thoracis, q. aliqs all*, & par erit rado de reliquis proprijs, q aftu reperiunt'femper rei,cuifimtpropria. Etve ra propria tandem funt illa,q funt in poten da,qm extant radone fbrmst.fed propi ia, q adu exiftunt,funt fie rone materizt&ideo fufcipiunt exceflum & defedtu. Sed hicno eft locus declarationis itegrx hui"> di^Lftfd ~" "" " " non latet eu.g. in fcla Naturali cxercitat9.c. Deinde dick Porphyrius.Et genos & acci dens,&c.Difcrepattteiugenus ab acciden m te.Inquit LeuLHxc caufa, qua intendit For phyriui re ddere,non attinet ad hac artem: hoc eft <j> ha:c inquifitio non het attribnrio nem ad'hanc artem:& iani ipftmet Porphy rius in inido huius libri fuppofnit, j> no tra dabit de quaefitis non logica ibus. Adde et tji ipfe fuit coaftus in reddenda hac caufa declinare ad vnam opinionem, q habet'de genenbus & fpebus. & ipfc fundauit hanc caufam fiij> fententiam Platonts:q qutdem duabus rattonibus non proportionat'huk: ai'd.Pnma eft,qu a determinant vnius harum duaru opinionii non p6t fieri fine piima Phi!ofophia,q traftat dc ente vt eft cn$. Sccunda r6 vero eft,quia licet opimo Platonis nullam haberet cotrouerfiam, nihtlo minus non debct ab hac artc poni ,cum no fit famofa,& publica.fi ergo non attinet ad hancartemredderehmoicam, fequitigic" M Q) inueftigare,vtrum hacc ca fit vera, vel no, non attinet ad hanc artem. ideoq; non eft nfm,quatenus fumus profrflbrcs hums arris traftare de hac caufa hie. Vcrum in inquificione huius caufz quam reddidjt,vtrii fit vera vel ne,aliqua tat fcla. Nos tn did mus q> ilia ca,quam tradidit hie, non eft ve ra.Qm ipfe dicit cj, accideda pdicanc ex pri mario propolito de ipfis indiuiduis: & ideo fufcipiunt in hmoi pdicadonc exceflum Be derecT:um,cum i ndiuidua fiifcipiant exceffum & defcirum.Intelligit aut g hocg>, cu nos videamus in indiuiduis vnius fpei met diuerfitatem,ergo necefle eft vt fiifcipiatur cxceflus & defechis inprxdicationcula rei, dc qua accideda pdicamur: pi< ptcrca quia
Introdu&io.
^ pdlftmtur'prinijfrioprepofifo deipfis fitdiuiduis.fequeret'crgo vt id, quod non fu fcipit excefliun &: defeftu in przdicatione Tei,de qua praedicatur,non erit vtiqi pdicatu ex primario propofito de indmiduts.hoc Wit eft falfum:qrh aliqua fun: ace identia,q non fufcipiunt magis oc minus in eoru prat dieatlone. vt fi fuerint multx resduplum Vnius rei,vid elicct quzlibet earu,tunc manifeftum eft & in hac przdicatione nonfuftipieht exceflum & Uereftum, quia no cit duplum magis duplo: & tn dhr ex primano propofito de indmiduis,vt dixit accidetia pdicaii ex prima rntetione de idittiduis. 'frquif efgo ex his, Vt qdam accidentia non 'pdicent'primario propofito de indiuiduis, & pdicent"primario .ppofito de indiuiduis eademmet ratione nmuLqif eftfalfum:q.a arfirmado & negatio non poflunt efle vera B &falfa,femper,vtprobabitur. Cauiaet,quamreddit obquam genera & fpes non fufcipiunt exceflum & defcftu in pracdicatione de re,de qua przdicantur, nepc quia non funt in indiuiduis ex primana intentione,non eft omo vera caufa.Qrrj etfi conceflerimus genera & fpes inefle indi uiduis ex primo piopofito.vt dicit Anft. no fcqui^pp hoc,vt cum ptacdicant"de illts, fufcipiant magis & minus.& hoc quide eft no turn, ft confyderemus quo padto mdmidua vntus fpei fufcipiunt exceflum & defedtum. nam non inueniem? in eis diftmftiones, ni fi in eo quod ineft eis accides,de quo fuit data dennitio paulo ante, & non in eo qct ineft eis per fe.Et hui9 rei ratio eft,quia matcriafbrmzfpecificxhabet magnam lad* tudinem in quantitate & qualitate,vt \ fcia Natural! probabit'.manifeihjm.n.eft, <j> ge C nera&fpes (igmficantpfeid,quoddeeis dicitiqrh vel figniHcat quiditate rei,vel partern quiditaus-hxcitaq; non eft vera caula. Noftru m itaq; eft exponerc hie ipfam cau fam.etli ad hanc artem non att ineat: cum viderimus Porphyrium fuiiTe diligentem in declarationehuius caufe.&nos iamdecla rauimus derecû,qnem obtinet ilia caula, Dicamus ergo 5, eft,cum excefliis &rdefe ttns non repenantur,nifi in contrarijs tm, habentibus natura mediu.vel prout aliquis pcrmittit locus.Intelligo aut p cotratia ha tentia natura medium,vt calidum & frigi dum,vel ni?rum & album-.nemo atit duoi tat <j> dat'aliqtJ calidum calidius alioA' ha ius rei ca eft,quia id,quod eft min' calidu, magis accedic ad con:rarium,quod eft ftigldum,& ideo eft medium inter ertidurn I extreme,&t frigidum in extremo:nam ipm non eft calidu in excremo,ncq; frigidum in tremo,quia tune non noiarct'calidu vlio pafto.ergo manifefcum eft,q> exceilus & de fedus nonreperiturnifiinc'otttrarijs habc tibus mcdiu:qrh,q fie denoiata funtiixfm minus.ncceflario funtmmedio. Pan rdn* magnum & paruu, q funt contraria fcctm locum,& exeat inter ipfa mediu, fufcipiunc quidem exceflum & defeftum. nam datur aliquis ho maior alio,& cii quatitas humana lit natura determinata, videlicet cjj non dat"h6,vt fonrica paruus,neq; magnm ma gnitudine vnius miliaris,ideo datur magnii aliquod in extreino,&paruum in extreme: & fie quod minus eft,neceflario exiftit |me dio,videlicet minus in magnitudine, vel mi nus in paruitate.Caula aut, ob quam mini fufcipit exccfliim & defecbl, nili contraria habencia mediu,eft,quia contraria, q non habent medium, quicquid ^gredifab vno contrarioru,ftanm igrcdit'aliud.vt gracxe pli,numerus par no eft magi<: numerus par q. alius:quia ois numerus vel eft par vel im par.ideniidem,&. quicquid non habet con trariu,vt eft fubftantia,cui opponiturpriua tio:nam fubftatia vel exiftit vel eft priuata, & ideo fubftantia non fufcipit magis &mi nus. Patet ergo q? genera & Ipes ac ditFerenttx de pdicamento Ibbftantur n6 fufapiut magis &i minus in eorum pdicatione de ali qua re:genera vero,& fpes,atq; di i? reliquo rum pdicamentorujcj non hnc contrariu, conftat quidem ea non pdicari de ea re, de qua pdicantur fecundu exceflum vel defcciuni.Identidem conftat de habemibus co trarium,q non habent mediu, turn fecudu naruram,tum et fecudiim locii. fed ilia cotratia, q medium obtinent, q quidem funt vlrimz fpts de necelfitate, vel caiu df ix vf gjpbflint pdicari dehis,qfub ipfis exiftut, fecundu magis & minus, hoc eft dc indiuidui? illius accidentis.nam did pot hancnigredinern efle magis colorem nigrum,q ilia aliam nigrcdine.fed no pdicabit' dh'a dc ipfa nigredine, q eft Ipes fecundu magis & minusiqm vfia lunt immotabilia: fed mdiUidua cu fint variabilia p id, quod 'i ibenr j> accidens,ideo c6tingit hoc indiuiduis ao cidentis-.videlicet.quia eorii {ubiecta,q lunt indiuidua,fufcipiunt exceflum & dcreiftum B id,q<t eis ineft,q3 non eft quiditas, ncque pars quiditatis. Accidit eigo hoc indiuiduis accideatiuin,e rations qua fuiu accideru,
Porphyrif
non ea rarionc yiafunt indhu'dui (peciei. httur cum fenfibtli in defiro'done- ara'mali* i| Deindedicit. Dicamusergog>id,quoco dequo dieitur quod eft corpus nutribile ' inunicat dfia cum fpe, &c. Inquit Leui. Sea fenftduum. fed exemplum ab eo datii non fus eft,g> fi fumatur ea ratione,qua eft fpes eft reftum,quia ronale & mortale non df veldna,pnedicabitur quidem aequaliter: cuntur duij dfiz, nifi copulerur ad aliquod led fi fumatur ronale in a<ra, non prxdica- genus, vtconfuetum eft in definidone fieri bhur xqualiter, & ita ho. in aliquo. tu'dio- nam fi drtatur in definidone hominis r6na mate licet dicerc aliquem viruhi integrum le,morral<r, tune non reperitur ibi nifi vna cfte magis hominem, quam alium. dfia. & ideo manifeftu eft g, cum dicimus Deinde dicit. Sed propnum eft ipfi di g, funt du; dfiz,oportet tune vt repen'atur ferendz,&c. Inquit Leui. lam declaiaui- genus przcedens eis. fed cum dicimus animus hoc in tra&atu de diffcrenria. mal ronale,no fubingredirur angelus, neqj Deinde dicit. Addeet,g> df i? reperiunt* fubintelligitur:g.ahocnomcn alal nondi qnq, in pluribus fpebus. Inquit Leui. Hzc citur de eis vniuoce, fed mera zquiuocado non eft diuerfitasexhacr6ne. quia qnq; re ne,qrhp animal -----= * hominenu '-intelligimus I periuntur df tz inter mediam fpem, & vlri- tribilitatem & fenfationemnn angelo vero roam: Sc dfi^ quoq; fperum intermediaru ztcrnitatem&ftabilitait&ideono oporprzdicantur de pluribus ipcciebus : fecus tetaddercin definitione hominis mortale: vero eft de difTei endjs vldmaru fperum. & nam animal ronale nihjl aliud ampleditur ita quoq-, fpecies media przdicatur de plu- q. hominem. Przterea mortale non poteft { . irbus fpebus-.fecus vero eft de fpecie vldma. eflc eius dfia. qm dfia gignit quiditat^ rei, Credimus itaq; ex errore fcriptoris hoc er- quia eft eius forma :mors vero non eft fbrrarum fuifle. Vera ergo difccptatio in hoc ma hominis, immo eft corrupuo fbrmz. eft^j> differentia: poflunt reperiri in fpecie, Neqicdponiturfpesex duabiis fpebus in de vel in pluribus fpeciebus.fea ipfa fpecies vl- fimdone,ita vt dicam' in definidone mult, tima tantum ineft indiuiduis Tub ea exiften <j eafinus & equus.Ita quoq; dicit ipfe Por tibus.& hoc neminem later. phyrius,(j, no c&ponit'indimduu vnius fpei Deinde dicit. Differt infuper dfia ab ipfa ex duobus indiuiduis fperu fecundu efle-.na fpccie, quia eft prior ea natura,&c. Inquit non reperitur equus in mu1o,neq; afinus, Leui.Inhocfermoneextat omnino error, fed exiftit ex pane coi ipfis, fi concedamus qm, fi Torphyrius mtelligit fpem relatam illud efle copofidonem fpeciei ex {pecie. na addnam, ideftquamgigmt ipfa diftren- Ariftoteles in libro de Animalibus piobat tia, hoc non efiet verum, iuxta exemplum gj feme marisanimaUum non c&currit ad ab eo datum de hoc, fi vero intelligat fpe- compofitionem generadonis: fed tm fanciem non relatam,tunc dabitur aliqua fpc- guis focmin?. Galenus vero & Auicena hoc cics,quxerit coior aliqua difFerenda. Sed recufant. D.d. Coeeft differenrijs &procredo hoc exemplum nonfiiiflepofitum \ prio, vtzqualiterprxdicennu,&c. Inquic Porphyi io: fed funt verba Auerrois. & haec Leui.Scire debes quod id, quod dixit de p diuerhtas,quamnarrauit hie Porphyrius, prio,g> non pr^dicatur fecundum magis & M eft quidem vera.f.inter dfiam & fpem qua minus de re.de qua pnedicatur, non verifigignit: nem pe cj, dria poteft eflc prior na- catur nifi deeaproprierate,quac ineft reira tura ipfa fpecie: qrh genera diuerfa pofliint done fbrmz.nam proprium,quud rone rat. diuidi per vnicam driam: vt fi diuidatur ve teriz exiftit illi, poteft quide przdicari de getabi le in radicabile in terram & non ra- ea re,de qua przdicatiUj fecundum magjs dicabile in terram. nam herbula ilia vires, & minus:vt exempli gratia, latitude faciei q fuper aquam natat,fiue Alga,no eft terrz eftproprium homim,th reperimr aliquis herrens radiabus. Diuiditurquoq; animal homo habens facieni latiorem alio. in radicabile in tei ram, & non radicabile. Deinde dicit. I'roprium aut ipfi drix eft nam fpongiamarina terrz inhzret.& fie vtdicaturde pluribus fpebus. Inquit Leui. datur dirlerentia coior ea fpecie, quam pa- Hoc eft manifeftu ex pnediftis. Differentia rr. &: ideo eft prior ea natura. vero,qux vldma gignir (pern in vno genere Deinde dicit. DifFert adhuc dria a {pecie pot generate vna fpem in alio ghe: vt quaquia dria componitur cum alia dfia in de- drupes,qct pant vldma (pern in genere vohmtione. Inquit Leui. Hoc eft mamteftu: lucrum pennatoru, & parit fpem in genere nam nutribdie, quod eft differentia, copo- gremliii. hoc aut non pot condngere ipfi. proprio,
Introdu&io.
A wprfo, Vt in efaf defuritione >*&im eft Poftumus tfi adhuc dicere g> eius fentenda ii&oc eft><j> Tub differentia pofliint reperiri mulrc fpecies,non en Tub proprio. & hoc vf VellePorphyrius,vtp6tex verbisefus jnful>erionbus dicte eplligi. Sedprima expofiliovf nobisverior.qrhpropnum pdtprzdi can depluribusj(peDiis,vt font propria fpe-cienrai kuermodianim,vel proprmm fupre mi generis. Na Ariftptelcs iam narrauit q4dam genera fupremain Ubro pnedieametorum-vtexempli c*,<bex proprietaribus quaatatis eft, eflezquale vel inzqualc. qua Hum vero fimile & diffimfle. Deindcdicit. ,Difcrepant quoq; dfixab ip(isproprijs,qmaliquxdnz non conuertuntur.&ccJnquitLeui. Pofletquis opinari <]u6d difterenuas.quz non conuertuntur arurlligat drias diuifiuas.nam rdnale, quod B eft dm diuifiua animalis, non conuertioir cum.animaliinprzt4icatione,fcdbene con tiertitur cuni ea re, cuiiis eft df ia, viddicetcumhomine.hoctnnoneft veru: qm f>roprium conuertitur cum re habente >prium.non cum genere, in quo rft proptid hoceftinpartecius.fed fcnfus hums eft^, g> dria poteft efeic6ior3 q. habeas dfiani: vt aquarile, quod eft df ia in ipfb animali, & tn eft coius ammali aquauknam vegetabi le p6t dimfliper aquaticum, & ieneum.(5c hoc non poceft fieri in ipfb proprio. Deinde dicit. Difcrepant en, quia per differendam non abundat, &c. Inquit Leui. Hoc eft notii,quod hns dfiam non abudat fuper dfiam:licct differentia poflic abunda rifuperid, quodhabetdifFercncia, vtpau^ loantediciumfuit. '* Deinde dicit. Przretea differentia no fu fcipit niagis & minus. Inquit Leui. Iam de clarauimus quz nam fint illz ciifterendi.q videncurpoue fufcipere cxcefliim & defe&um,& qua radone accidat id fibi. Deinde dicit. Df iz/iniuptir contrariz no admifcencur, &c Inquit Leui. Si debet ef everumhocdi(ftum,debetintelligi,<)j nigrum quod eft dfia, ^ con-iungatur cu colore,itavrdicatur color niger non admifcebitur cum albo, quod eft difierentia:qm Vfiu conrrartu non tecipit aliud contrariu iibLfed fubiedii coloris.f.corpus bcne pot ia co hocfieru nepevt mifceat'coipus albii ciu nigro-.& Cic eniciac'coloraru niediu. & hac rone nigredo & albedo eruc accidens Videlicet ilkid axcidcru, quod fuit antea dc Icnpcum iu hoc libio, quod non eft qutdi
11
tas,nrq*rtpar$qiditatisref. ) Deinde dicit DijFert tn fpesa lppriQ,<8ec. Inquit Leui.Necefle eft vt in hoc difto adfit ecror.qm.fi intellligit quod fp podic ef fe enus, fed proprium non poflic efle ge nus hccquidemeflctmera contraiietas,8c ita quoq; fi inrelligat (j? fpes portic efle fpcs aLcui alterigeneri,pKecer iUudgenusjCuius eft fpecies,led ^ropriii non poffit alicui alte cUprciei efleproprium,pncterquam illi cui eft propnum.Nobis itaq; vf y> fif error fcri ptoris, vel librorurn.fed fnia Porpbyrij eft, g? fpecies pp/Tit efle fpeciej alicui au'j gene > n: vtradicabile in terrani eft fpecies ipfius vegetabilis,& fpecies ammali;,vt paulo ante niit di&i, propriii vero non pot hf e hoc Deinde dicit.Extant adhuc nliqua alia,g bus bee coicatinter fe,& q funt ,ppria,&c. Dixit Auerroes.Ego non video hoc intro audonum efleneceflariu pro inia'ofumc- do in hac arte.nam id, quod in eo dicitur, non pot efle fub rone illius paras, quzeft coishuicard. Inquit Le ui. Auerrois intelligit per hxc verba ij> in hac arte extat quzdam pa rs,quz eft cois omnibus illis quinq-, ardbus:& quxdam alia pars,qux fonfyde^ ratdcfinguUtllarumpcoprie& figillarim feorfum.&id,quodeft commune ciiadis illis quinque artibus,debet vtiq; pocccdere. Deinde dicit Auerroes. Na n id, quod in eo dicitur de definicionibus harum rerum, eflet generis demonftradui, &c. Inquit Le ai. Si Porphyrius dedaraflet demonftrauue, quod hz funt detinitiones horum no* minum, tune eflet vemm hoc, quod dicit Auerroes:fedipfe pofuit eas taquam propo fi turn horum nominum,& non inueftigauit vtrum fint verx defininones. & nos iam diximiis<j> declaratio horii nominumde- c bet pnccederc librum przdicamentorum;. quiahrcnominarepenuntur in omnibus przdicamenn's,& per ipfa completur nodda vniufcuiufq-, pntdicamenti, quo palo fit geaus fupremiun przdicabile vniuoce de hisquz lub ipfo exiftunt.Adde etiam i}> haecmecdubitaducontingetm defimnonibus & deicriprionibus dads ab Ariftotelc in h'bro Przdicamentorum,& Perihermenias & Prioram:qui quidem liint libri communes cunftis illis quinque artibus.Sc hie finft expofidolibrilncroduAorij. Laos Deo.
introduElicms Porphyry, cum tsfueme & Lettijims.
ARISTOTELIS
STAGIRITAE,
PERIPATETICORVM PRINCIPIS PRJEDICAMENTAf
S E V E R I N G B O E T H O INTERPRETEt Cum .Atterrois Cordubenfis Expofitione, & LeutGherfonidis ^4nnotdtiarubus omnibus nwK ^nnturn it Icicob Mantim Hebrxo Medico in Latmkm conuerfis*
S V M M A I I B K . I .
DC quibufHam tanquam (uppofitis,ad Prxdicamentorum dd<Sriria:<o fcrentibus DePrzdicamentisipfis.Decon(equcntibusquibu(Ham adipfa Prxdicamenta: ac dc uonnullis vocibus,de quibus mcntio fafta cit in Prxdicamentis.
T R A C T A T T S PRIMTJ.
is, Vniwcis, & Denominatitns:f.orum ettanj, <]* Jbcuntur ditiifo. Cap. l.
Equiuoca di^ cunt,quorum nomen folum coe eft, $m no men vero fub ftantiae ratio diuerfa:vtani l,6d homo, dC quod pidum eft^horu.n/olumnomecoe eft, f m nomen vero fubftantiae ro diuerfa.Si.n. quis asfignetquid fit eoru vtruncp quo aial e,pro^ pria-asfignabitYtriuf^ronein,
Vnfuocaverodicun^,quoru J4 dC nomen coe eft, dC fm nomen eadem fubftantix ratio: vc aiai & ho,atc^ bos.coi, n, noie horii vtruncp aial nuncupaf,& eft ro fubftantix eade. Si quis.n* asfix gnetvtriufcpr6nem,quidvtru que eft quo animal eft, eandem asfignabitrarionem, Denominatiua vero drcunt, quxcuno^ ab aliquo, differctia cafu,f m nomen habent appella tionem;vtagrammatiea gram inaticm
PraJicamenta.
A matku^&i fortitudine fortis. Ebrum quac dicunt,alia quix dm fm complexione dicunt, alia Vero fine complexione. Ea igi^quae fm eomplexionem di cuntur-funtjVthomocurrit.ho movinCittEaVero,qu Z fmec6 . . ,. V1 , plexionedicuntur/unt, vthox
13
quac infunt entibus ratione fignifi- (J cationum didionum fuper ipfis. InSecundodeclaraf quid fitfub ftantia,quidueaccidens,prouti!hac c5 . fy<ieran farte, hoc eft ipfa fubfta .. ,?ls?ei,u <?'1?. ^" uu ' acc lde s T " ê.eiufq; mdmiduum InTertio notmcatPq> cm ahq prxdicatumpr?dicatJde ai7quofilb: iedo ,^dicauone notificante eflentiam eius,& prediceifde illo pradiA V E R R O I S. E X P-O S I T I O. catoaliud pr^dicatu notificansetia eiuseflentiam, qrillud aliudpdicatraflatus Vrlmta, tumnotificabitquoq; eflentia illt* Ropofitum hui* tra fiibiecti, 5 notificauit illud primu. datus eft exponere In Quarto declarabitqnafintilE ea,quae in libris Ari- la genera, q debent coicari r dfijs ftotelis continentiir diuifiuis,&qua;veronon. de arte ~^^.-. Lpgica:; z In Quinto affert diuifioitem en ficcreipfapro viribusnoftris, & vt tiumfimpliciumin decem prscdica noftrimoriseftiri reliquis eiusli- menta,& vniuftuiufq; adduciteate bris. Eiincipiemus a primo fi5rfi piu rvbi,declarabjtet q? in enribus librorum huiusartis,qui liber praj-finapli.cibus,d]pelfimplices didioiicamentoru nuncupaf. Etdicirn9 nesdenotanti',nondaturaffirmasi6 huclibrufumatidiuidii tres trad, velnegatiosfeddaturin ipfis copo LibriDiui PrimUstradatus fe habetveluti fitis,ea ratione,qua denotanfpcr ca fio> " prajfatio ad ca,q vult tradareI hoc poiitasdidiones. !ibro.iiam in eo continentur ea,' q Caputl'rimum. fHntVclutipriotiones,&defiiiitioNquit Ariftoteles.Res, quarum nes ad ea, q vult tradare in hoc lib. noTafuntaequiuoca, funtillae,q In Secundo tradatu afiert dec praidicamenta fingillatim, & defcri nihil ali ud habent coe, g[ nomcn fb oitvniSquodqjeoru fua defcriptio lumtfeddefimtio cuiushbetearu, pe fibi propria : & diuidir ipfum in notificans eius eflentiam, prout fifuas (pecies famofas, & tradit eius gnificat illud nomen a:quiuocu,eft ..r1 .r *i ! / ^ ^ r . _i. propria quoq lie famofa. quidem diuerfa a definitione altcIn Tertio notificat confcqucria rius. habet enim definitionem fibi vniuerfalia, &accidentiacommu- propriamvnaqu3eq;earum:vtexcnia cundis pra:dicamentis,vel plu- pli gratia,hoc nomen animal,quod tibuseorum,quatenus funtpraedi- dicitur dehomine pido &dehomi camenta euementia. ne rationah:quorum quidem defi?rim?par FrimusTradatus conunetquin nitiones funtdiuerlx, nihilq; vnius dHuil quc capita ucrfale & commune eos coiungit, In Primo capitcnarranf1 qu^da, niii nomcn tantum ;vt cum dicirn* dc
Predicaments
Res vcro,quarum noTa funt vni uoca,funt qua: idem obtinetnome" & coe,& definitio, quarprasftatearu eflcntiam,proutillud nomen figni ficar,cft quoq; eadem: yt exempli caula,hoc nomen aial, quod dicitur <khoie,&equo. Nam hoc nomen aial eft comunceis, & definitio eorum figmficat e5dem effentia: hoc eft qn dieimusjcorpus natribilefen i)tiuuni,q.ua: eft deh'nitio animaHs. Res antem, qaaru nola funt deiiormnatiua/unt qua: denominanf nomine alicninsarre&usYel difpofi H tionis, fed ear um riola dtfcrepanta nomine ilhus affedus per cafum': quia continent fubiedum illiusafle &us,bum ipfo affer5tu:vt denomina tur fortis ab ipfa formudine,& prudcns a nomine prudentiar. gnincatur, quxdam funtfimplices, <jux pr fimplices diftiones iignificanmr: vt homo & equos.Qu3cdam V0 fiint copofitx, q per didiioncs corrpofitasindicaorur:vt homo ell ammal,& equus currit. ANNOTATIONES. C/apat Primum. Ixit Arift. Aecfuiaoca dfir, & c.Inquit Leui.Ea dni ncquiuoca,.q no hnt illcf vnu nornegp aliq^d fuBale coe eis.fedjjp all quid accidcntalc, in quo coicant:vc exempliticauft ipfede homincpido,& horninc rationali, communicant, n. in re accidentali,nece ipfa rigura. nam horoo non eft radone,qua habet illam hgura Cbi ,ppria:fed eft ho ea roe, qua eft ronalis, Vniuoca vero,&c.Id eft quf habent vnu nomen proptcr aliquid fubftamiale,in quo communicant,vt dedit exernplum. & idea oportecvthabeancidem nomen, &eande dcfinitionem.qih definitio fignificac quidi tatem rei,quz per illud nome lignificarnr. & cum quiditavjux per hoc nomen vni wo cum fignificatur,fit vna inmnibus in quibus communicat hoc noracn,idco ne cefle eft vt dcfinino fit eis vna. Denominatiuaautem,&c. InquitLeuf. CumArift.declaraacrit quzdam nomina. vniuoce dici de rebus,quas fignincant,ratio ne rei fubftandalis in qua communicat: 8C quacdam alia arqoiuoce did de i!lis rebus* quas fignificant,ratione rri accidentaUsin qua communicanr.manifeftum autem eft> oj accidenda,quorum nomina non funt de nominadua,communia quidcmfunt reb^ quas figniticant rarione ici fubftandalis ,|in qua communicant :nam, cum dicimus nigredinem,fignificamus hanc & illam, &rfllam nigrcdinem,rarionc rei fubftandalis in gaduus vifus:fcd cum eorum nomina rucrint denominatiua.tunc funt.communia re bus,quas fignificant,ratrone rei accidentaIis,juae eft hoc accidens: vt cum dicimus al bum,quod eft commune niui,& cygno, & teliquis rebus albis,ratione rei accidentalis, in qua commnnicant:ideo narrauit hie no mmadenominaduahacradoner qni ipfe declarabitadhucdeipfis huiufmodi diftcfetos eft hie eius memoriam,veluri quc piincipium & prxnodo ad ea, qoxdc ipfia iotendit poft hoc tradare. D.d.Aiift.Eavero,qu.Tper diclionesincomplexas fignificanrtlnquk Leui. Arifto. przpofnit in hac arte Logica,tres Fibros,qui funt fommunesquinqueartibus: quamm fentendas declarauit in reliqais quinque libii'!,& illi tres libri.qui funt coes cuncte ar dbus,funt liber Prajoicamentorum, &Peri hermenia<t,& Priorum.Eticum hzc ars doceatintendonesrattocinij, & fermonis, flc quicquidab eoprocedit, dirigacq, hominj adhoCjVteius ractocinium excrrnfecu correfpondeat conceptui aiaâtq; sqnet" vt in hac arte pi obabi tunconceptus vero anim? oriatur ex rebtis,quf funt extra aiam, q qui de funt ipfaikcirco oportuit prio nouficare enria q.ct fint in fe:no ea roe,q de eis fit r5ci niu &fermo,& 16 didtt}> entiu.aliq funt\~ c6pofita,aliq -tyo c6pofita:&g.> Ic6polita fi gnant'p diltiones icopoficas,& copofita p c6pofitas.& narrauit hie copofita,ca roe, q| funt extt a aTam,no roe Iccrptatioiii?. na de hac I lib.Inrerptadonis trac\abit',vt ipfemec oftendet,&hoc pot manifdte colligi ex vex bis eius in hoc loco,
Predicament*
A
Oru qii2efunt,aliadefulv iedoaliquo dicuntur, in 'fubieclo vero nullo funt. vthomo defubiedlo quid e did tur quodahomine} in fubie&o vero nullo eft.Alia aut in fubiex Aoqdefuntjdefubiedloat nuk lo dicuntur.In fubie<?to vero e fedico}quodcumin aliquofic, non ficut quatdam pars,impof' fibile eft die fine eo I quo eft: vt quoedamgrammaticain fubiex (fto quid em eft in ala, de fubie^ B do vero nullo dicitur* 6Choc al bum in fubie<fto quidem eft cor pore;omnis, n color in corpore
tortoq**fit,&Mft'
Cap. I.
eft:de fubie&oautcm nullo did cur. Alia vero de lubie&o diGU' tur,& in fubie<flo funt.vt fcienx tia in fubie&o quidem eft i ani> ma,de fubie<flo vero dici t>vt de grammatica. Alia vero neqjin fubieAo funt, neqj de fubiecfio aliquo dnr:vt quidam homo,et quidam equus.nihiUi.taliu nex que in fubiedto eft, neque de fu^ bie<flo aliquo dicif. Simplicitet autemqux funt indiuidua, &C vnum numero defubiecflo nul" lodicutunin fubie<flo autnihi! aliquaprohibet effe .quxdam enim grammatica in fubieclo eft:atde fubiecto nullo dicitur.
Comflextonnm conjtftentnan W mconfiftenttium defcriptit*
Prardicamcnta
Nrium qda de aliquo pdicanf fubiedo,&no funt T fubiedo ali quo:hoceft, <j> quasda nodficateficndam&quiditatem cuiufuisrci, dcqjuapraMicantur,& nihilquod fie extra fubftantiam fubiedi notifi cant.&hoceft ipfa fubftanda vniuerfalis:vtaial,&homo : quxquidemcum predicant? de aliquarc, notifies t profedo ei9 fut>am , & no fern alia,quae fitcxcra cms fubftantiam.Quzda vero alia fun tin fubic Ao,videlicet quaenon font parsci9, &quznonpoflimtcofiftere fine fa H biedo, &de nullo praedicani'fubieclo,Gn co quod quid clt. &illud g.demeftindiuidunm accidentis: vt h^cnigredo fingularis, qu$ icorpc (ingulari reperif. na ols color eft in cor p. o.S unt & aliqua alia,qua: de fubiedo aliquc ^dicantur,&funtetia infubiedto:videlicet,qdeduab9 pr? di can tur.rebus, dequaru vna notifi cabunt quiditatcm,de aha vero no. deeaetenim,cuiuseftparsfubftantie,eaquidem rationc notificab'int cius quiditatcm: ea vero rationc, qua non eft pars fubftantiaj,non no tificabunt quiditatem eius,(edhaI bcnteflfeinfubicdbrvteft accidens vniuer(ale:vt (cientia,q de ala & de gramaticaprêdicatur.nadicicgramatica eft fcientia, & fcientia eft in aia.cu igitur praedicatur de gramatica,notific3teiuseflentia, cu fitgenusadip(am,quadebct refponderi ad iterrogationem fadtam per quid eltgrammaticai&fi pradiceturde aia,& dicatur ala eft fciens, notifica bitdcearera,q non eft deeiuseilen da. Aliqua adhut alia de nullo pdicanturml)ieclo,fl pdicadone, q notilicetciusefTentiam:ncqfunt Ifu-
bic<So,Cq?nonpdicantur defiibic- K cl:o:ita vtnotificetdecoaliquid alic num abipfo.&hoceftindiuiduum fubftantie. demonftratu, vt Socratcs,& Plato. na de nullo p'dicantur' iuxta naturalem vfum, tii prxdicationc nodficante cflenda fubicfti,, turn etia prxdicanone no notifican teeam.Subftantiaitaq; flue vniucr (alis,fiue particularis fueri t,in nullo pcnitus exiftit fubiedo: accidfs vcro,tam indiuiduum, ^ vniaer(ale,t fubicdo quidem exiftit.Vniuer&lc praetcrea,fiue fit fubftantia, fiuc accides,dicitur de fubiedo: indiuiduu verofinefitaccidens,fiuefubftitia, j, dc nullo fubiedo dicif.Diflertprjeterea indiuiduum fubftantia: a fuo vniuerfali-.qm eius vniuerfale (emp de fubiedo dicif: indiuiduum vero de nullo pdicatur.Differtquoq; indiuiduum accidentis a fuo vniuer(ali: quia vniuerfale prardicatur dc fubiedo: indiuiduum vcro no pr^dicatur de fubiedo.
Cafut SecHttdum. T)r.inde AEntium quacdam de aliquojp- j, f y X dtcant'fubie^&nofuntin fubiedlo, &c.inciuic Leui.Intelligic $ non efle in fubicfto,ia quod fubieftum eft.i.qurd eft pter hoc,îlludinfitei:vtalbcdo,cjefc inpano: M cjm pannus eft pannus,licet albedo non inlit ei.fed aialitas licet ik in hole.vel ipfa rationalitas,non ineft tn ei hac rone, nepc vt homo fit homo ab% animahtate vel rauo nalitate.& ideo hn:c dicuntur de fubiefto, hoc eft j? pdicannir de ipfo y fe,non q? finr in ipfo hac rauoe & modo.&i licet hxc quo que dicantur efle in fubiecto, hoc quide df tm acquiuoce p id,quod in hoc loco intelligit"id,quod df efle in fubiedo. Quod autS itaintclligat efleinrubicclo, indicioeft dii dicitjHliqua vero funt in fubiefto, qux.Cn6 funt pars eiu's.cV: (j n6 poflunt ftare fine fub ic<fto.D.d.& non pdicatur dc ftibtedto, &cc. Inquit Leui. Vulttji licet pofliim1' dicere pallium eft nigrum,& pdicetur de ipfo pal-
ho
Prêdicamenta.
. ~ ,noadtcHttusi pamoirieftrugrfn,patcttn g, nonpdkaf de eo in eo quod quiet Ex his ergo oftendit 3, licet dicamus hoi ineft ratiocinium,nihil minus {> dicat de eo,iforlirt eo: quia przdicatioeftpfc,cuin ugnificet pafteirfquidi-; uris.&id-eop6tfieriItefponfiimâdintern* ganonemp quid eft hoc,q, fit rauonale:hctrtrefponderipoffitp ipfuin quoq; adinterrogationcmfafta ^ qualeeft, cumipfo fcilicet generejYt in fuperioubus.diau fuic, %tSS53S3SSiSS*2i dentk nemo dubitat 9, non pdicat' nifiin fiibieftoJnquo eft.nani indiuiduum albedir^nattptfdlcat-^filcoipbreindimdub, inûo eftfed fpes.yel genus, accidentis poc pKedicari de aliqua re,in eo quod qivid eft, hoc eft prout przdicat'de inoiuiduis'& fpeciebus3q fub ipfo exiftunt, fed cunt accides nonexiftatper/e,tdeoentinilk) ftibiefto,! quo exiftit.nam fcientia prxdicatur de gt a maticainquodquid,eomodo quo prjedicarui genus defpi& ipfa fcla eft infubielo,quo,d eft ipfa aia.nam aia non eft ala ra tionefcientix,fedeftaccidensin ea exiites. fi enim aia efletaiarationefcientiac, tune homo ienorans non haberetaiarn hunianam:& fie no eflet homo,quod eft ralfum. D.d.Aliqua adhuc de nullo fubiec~to.przdicanc',&c.InquitLcui.Iam in luptrionbus fuit declaratum, <% indiuidua fiibftantiaru non prxdicanc"de aliqua re feciidum vfum naturalem,manifeftumq; eft, ipfa non efle in fubiedonccirco nee de fubic&o pncdica tur,neque in eo exiftunt.
15
nenotificanteeflenliamta%tP,mo* pradiceturdeillofdittnfc 'aMp^ *,. . r-r' -ii- dicatum,quod notinceE etiattl llll eflentianiiillud quoqj'notincatbitet fentiam illiusfubieiftijqHam notifi, ptimum r pr? dicatum.Vtexem Y ,. . , .. . pligratiahomo,cumpraJdicaturdC Socrate & PlatOhe, notificafquide eorurn eflcntiam,ac ffebftantiam^ '^l>omiBepdWfa PMicatum,quod notificet iu$ fubftantia,vtalal, oportet vtiq; neccfTario vt notificet etiam cfl^ntiam Socratis &Platonis, quam notificauitho. onfHbalternaa. fubalter- 9 nis diftinguens. Cap. 4. luerforumgenerii &no 1 Ifubalternatim pofitoru topic. *~^ diuerfaefunt * Ipecie 6C differentixrvt animalis, Qt fcien tiseânimalis.n, differentiae funt; gresfibile,bipes, di volatile, dC aquatile:fcienriaevero nullaea^ rum eft.neqj.n, fcientia a fcietia dirfert,in eo quod bipes eft. Sub alternor um vero generu nihil^ hibeteafdem efle ^differentiasJ. arias, & a fuperiora enim de r)s,qug fub ip non <& . fis funt generibus praedicantur. F quare quotcu^( differentiae pr& dicari fuerint, totidem &fubx erunt. CapfitQttanum. NquitAriu. Diuerfbrumgencrum,qu3e non funt inter fefe fob*ordinata,C quorum vnurrinonflib ingredur aliud,eorum quid^difcrenti? funt omnino Cp differetes. vt exempli gratia,difftrentia?,quib' animaldiuidittir,yteftgtembife,& volatile, atque aiquatilc, non fmrt Log.cuco.Auer. D dif-
inPnedtcatiseJJentMlibus. Ca j. Vando alterum de alte^ pracdicatur.,vt de fub iecfto jquaecunqjde eo.quod prgdica^dnr, ola etiam de fubiecSo dicetur.vt homo de homine quodam praedicat: aial vero de hominetergo dC de quo dam homine animal prxdicabi tunquidam enim homo, dC ho^ mo eft,5C animal*
VEK.
I NquitArirt.Qnaliquidpraedica tur de aliquo ftiKedo pr^dicatio
Predicaments
uert.Quare,vtnf6ttfenfttda,lnecfiik fc tia vero fubgenerc qualitatis rcpo &fcia culit,idquidenvjnaxirncafler. &4 nitJ:qualitas aut atq; fubftatia funt forte interpreter accxpofitores eius puentf 4uo genera fuprcma, q in ter fefe in n< "* fentenaaJedytcung; fit,id,qt i uiceSnonruntfuborciinata.Genc ^n* repent de hoc.no wefievtrum. ravero,q* inter fe inuicem funtfub incomplexorumin deem predicament* ordinata,nihil ;phibet quin crcdaf diifto:Qtfomotlo<i; affirmation*, fp eorum dfiz unt ciuflcm fpei. vt at negotiant coftituat. t. 5 . exempli gfa,a!aldiuidit"in aquati_. ,_ -^ f cum,&acWfi,&ttrrcnu,per ddiui- T^ Orum,qu* fecundu nirfU j dit etnfttribi}c?aialaatrub nutribi |H Complexionednr,vnuqa liordinÊthuiqs rei cacft,aadif ^^quejautfubftantia fignifi^ fercntiae,quibusdiuidif'genusfupc cat,autquantu,aut quale,aut rius,pdicancj omo de generib9 qua; ad aliquid,aut vbi,aut qn,aut fi H funtfub gen ere fupenori : qa illud turn eflfe,aut habere , aut agerc, f dicafdc oibtisiHisgeneribiis, quac autpaci,Eft aut fubftantia quix fubipfoexiilutcum ergo iliac dfj?; dq,vtinfiguradicat, vthomo, ouibus diuidiifgenusfuperias, non eqUus.Quatu atlt,vtbicubitu , funt coftitunuae generu q fimt ,&b triCubitu.Quale,vt albu>granv ilJ^tuncdmjdanfpeasinaanêo - - ^^ id vtcfuph% pactoquodiuidifgenus fupcnus : ,. .,. 7r_ r quiafi P redicen,?Jnonfintconfti 4midiu,maii.Vbivoo ? info Caft Quart,. i Ti D d-Dioerfom generu & n8 fubal** tetnanmpr>ntoru.InquicLeui.Noneft oecelliriu.vt genera,q n6 funt inter fe fub ordinata,vt eoru dfiz fmt diucrfe fpe . qm aialp6tdiiiidiintadicabi!einterra,&in6 , radicabilelterra,mqadiuidit>oq;vegeI ubiirtdeddem&grefniediuidit'inbipes, & non bipcs,inq3diuidif volatile, nullum
Eindc
nore anno+Situ vero cile, vt ia> cet,fedetHabere a5t,vt calceax ^j efle^rmatu effe. Agere vero, - J / Vt fecare^rertX Pad , Vt fecan, vri.Singula igit eom,qU3C didlat /i r _./- ouia idpCrn fein nullaaf ynblP q ui 5 eI ' mieinn liaai firmationednr ,velnegatione: horuautad feinuice COplexi<V
riu,vtfihzc genera non poflunr in vnoge- OlTiniS Cnim afnrmatlO3aut HC> ncre contineri,^ tune eoru dfia: fmt fpe di gatio Videtur Vel vera, Vel falfa
+g%iS%S?&3Z *-> *. ^ tornfe oino,vt fun tipfapndi camera fuprema, dumnilllam COmplexiOnem dt nullo pafto coicant inter fe in fua quidi- CUntur,nullum n
diuidi per vmcam dfiam.cum dfia fitpar$ CUrrit,Vincit quidicatis,vt probatum eft, rune oporieret Capttt OuintutH. vte&carcmineorfiquiditaterqcttnftit^ T NquftArift.Ea,quintfomplcAVI bat8mnoneflepore.fcquifereo,5>dn,<t- I > j-nr plcxas
plexfti inokantur, neccflario figniftcant vnam deccm rerum: ncmpe vel fubftantiam,vel quantitatc, yd jualitatem,vclad ^liquid, vel vbi, vel qn,autfitum,authabere,autfa*crc,vcl pari.Eft autcm fubftantia, Vt horno,equus.Qjiantitas,vt bieutum,nicubitu.Qualitas, vrrubcu, nigrum. Ad aliquid,vt duplum, dijnidium. Vbi,vt fi dixcrisSocrates rnanet in angulodomus.Qn,vt hcri,poftridic.S itu*,v t (cdcns, iaccns. Haberc,vtcalciatusy&indtttus.Face rc,vt vrcrc,& fecarc. Pau,vt fecari, & vri.OIa itaqj hare deccm,fi fumS 'B turincornplexa&{implicia,nihilaf firmatioms vel negations p ca figt>ificabitur:fi ycrp inter fecompo nantur,tuncaffirmationem velncgationcm indicabunt. vc fi dicatuc hoc eft quantitay, & hoc no eft qua titas. Cumq; affirmationem vel ne gationem pariunt, tuncverum vel faKum continentrquoniam incom plexa non incladut in fe vcram vel falfum: vt fi dixeris homo fcorfum, &albusfcorfum,fedfi componantur,&dicatur homo albus, poterit eflehocdiftum verum,& poterit cf Ce falfum. In ipfa ergo conftiturio^ ncduoconiungunturfimuhncmpc affirmatio vel negatio,& vcr urn vel fal/um.
Cafttt Quantum, j_
2eftinau.namdehoeaAt>ic k cqaê. derabit in lib.Interprerarionis. Hie en jx>& fet quis dubitarc.cur Arifto.flondiuifit eria in duo genera fuprema tm, nepe in fubibnuun,&: acch$,cfi yidrairxccns voiooee did de oibm pdicamcncis acddeatit. Aa qff dicendu eft,j, il fuit ptobatam in B^ro Meuphyfic^ (jjhocnojncn ens 4f (eciUfi$ :vt fi dixcrh quantitatc efle pr nmaccns,qdrecipiatipfm corpus &ip iam recipiat qualiutt qm , d materia po* non habetet quantiutcj, non recipcrec qo* litates concrarias.& p quaudatcm 5cJqti|K licate recipit vbi;qm locus natural i datus ipfi corpori,ea rone qua eft cfipos quanua th&qaalitads.hoc-ftq>ea rone , qua eft compos qaantads indigetloco,&ear6aev qua elt copos qualitaos.debet'o locos proprius.ita quoq; & fitusdcbet'habenu vbi r & tandem ibiptobard eft q> nomenenus df de hi j accidcnribus fccundu priuj &po ftcriu:crgo nomen aecidentis non df de ip fis vniuoce-.quia hare acrideua accidut fut^(Utiaftaliud medio alio.& fie foloit'hoe dti bium-Dignuptereaiueftigationerf, quocJ nam accidcnaii fit priuj in fubftanda,vtru fcilicetquanritas,velqualitas.na cuquanti tas,q pnmo in corporc orit",(it ex qualitatfbusfecundis,vtdenficas&raritas,quarfunt qualitates infequences caliditatem & frigiaiutem-.& ipla quandta orta infcquatuc has qualttates:cu ad denfitate fequac'quaft titas minor,& ad raritacem quantitas maionideo vf Op qualitas fit prior . Sed,cu qua Dtas,qpnmartneitmaterrjc,iit caqaaliutum contrariaru.cj in ca exiftunc : cum id , quod magis accedit ad orbe ccelefte (it ca- ' lidum>& q<f magis diftat fit frigidfr. hac ra none viderirr'f}> quantitas fit prior . Sed Ve- SoluttO. ritas huiusnegoci) quide eft,quod qttalitas indiuidua eft prior i ipib fubietfto , ipfa qua dtate propria,qua het pp cam,qua dixim': fed abfolute,& firhpft Toquendo,quanUMM ipfa abfdura eft prior in ipfo fubtedtv') quatlitate abfoluta:g.a ca qualitatis eft ipfa qui (itas in dementis cxiilert5:& ca quatimis.q' in dementis cxiftir,eft ipfk quanucas abfoluta,q in materia prima rererit'. & ideoia iibroMetaphyfic2Eponit*quandtas prior fe cundusfleipfaqua'itate. fed dÔibushis
ITJIinde d.Ea ^ inc6plexa funt,&c.lnqoft Lcui,lntclligit Philofophus Op res, a sfit acraaiam,afenduntosad vnudecepne dicamentorii generu horu.& hoc indudiueprobarip6t>moxdeclarat fingillati finpilum eoru. D. d. Nullii horu,ti mcoplciafutnanf'.figfiabitaffirmacione velncgationem.lnquit Leiii.Ariftotoftendit p hate *erba,5iip{evultua<ftarcdchi$ in hoclooo,quatcnus criftunt extra afam, non qua* fuo loco,Dco optirno maximo fauente. O ij Traen /ignant afliinuuoum vel aegaoooc*
DtSubflantia.
Cap. I.
Vbftanriaaute eft, que,pprie,&prin> cipaliter, dC maxi' me dicitur, quae ne que de fubie&o alix quo dicitur,neq* inftibiectoali' quo eft: vt quidamhomo , QC qwidam cquus Secundae autem fubftanrif di cuntur ipecieSjin quib* eae,quae principal! terfubftantiae dicwv H tur^nfuntt&haequidem.&ha' rumfpecieru generavtquidS homo in fpecie quide eft in hole genus vero fpei aial, fecund j igi tur hac fubftantiae dicunt: vc eft homo,atque animal, Manifeftum eft autem ex i$s, q di&a funt,^ eoruna,q de fubx iecflo dieuntur,necefle eft 5d nox jnen dC rarione defublecflo prx<> dicamvt homo de fubiedlo quo damhominedicit, praedicatur et di nomen: hominem enim de quod am hofe prsedicabis^ ra^ I tio quoqp hois de quodam hole pr jdicabitunquidam. n, homo d(. homo efti& animal, quare nomen QC ratio de fubie(5to prae^ dicabitur, Eorum vero,quae in fubie(5lofunt}inplurimis quide neqj nomen,neque ratio prxdi^caturdefubiecfto:in aliquib9au tem nomen quidem nihil prohi bet pradicari aliqn de fubie&o, rationem vero imposfibileeft* vt album cum i fubiecfto fit corx pote,pra2dicatur de fubiedo, di
citur enim corpus album ratio K vero albi nung de corpore pray dicabitur* Alia vero oia aut de fubieclis dicuntur primis fubftantr}s,au{ infubiecfliseisfunt^Hoc aut ma nifeftumeftex rjs, quf perfin/gula proponuntur. vc animal de homine praedicatur: ergo QC de quodam homine animal prg dicabitur, nam, fi de nuHo, quorundamhominum, neque omninode homine. Rurfuseo> lor in corporeeft:ergo6 in quo L dam corpore,nam, fi non in ali^ quo efTet fingulorum, nee omni no i corpore, Quare alia omnia aut de fubiedis primis dicuntur fubftanrijs, aut infubieclis cfo funtNonergo exiftentibuspn misfubftantrjSj imposfibile eft aliquidaliorumeire,* Secunda'x *AliasiU rum vero fubftantiarum,magis rin? ua"j fubftantia eft fpecies, q^ genus: ddaw^ ppinquiorenim eft primffub^ M ftatiae.Si quis enim asfignet prix Oia enim mam fubftantiam quid eft, euix *|1ca.'ût^ dentius dC conuenientius asnv a gnabit,fpeciemggen9asfignas. * vt hominem quendaaliquis af*r -en.r ulignans,mamfeitius asiignabit ftentibus hominem,^ animal asfignans, illud enim prophum magiseu^ pofe iufdam hominisjhoc autem cox ru ali munius.&cdm quandamarbo ee.incod rem asfignauerit, manifeftius af "quo^hw fignabit,asfignando arborem, veiba reqp plantam,Amplius,prime fub etJVin ftantiae,ideoq>ali)somnib9 Tub qu^rvide omnia alia vel deipx rim, minifun't, mc propier
Pr^dicamenta.
17
A propeerhocinaxime fubftantif cantur,yelinipfis flint,proprq primxdicuntur.quemadmodti limae fubftantiae dicuntur licut autem primae fubftantiae ad alia autem primae fubftantiae ad alia omniafehabet,fic dC fpeciesad omnia fe habet,ita genera dC fpe genus fehabet* fubrjciturenim cies primarum fubftantiaru ad fpecies generi.genera eni de fpex reliqua omnia fe habentdehis ciebus praedicantur: fpeciesaux enim reliqua omnia praedican^ tern cum generibus non conuer tunquendam enim hominedix *a.l.addit tuntur.Quare&exms *fpecies ces grammatiqum ef!e:ergo6C ^dC animal _ grammati ex his ma generemagis fubftantia eft* _ nifeM g, Ipfarum vero fpecierum,qug cum dicesîlr autem dC in ali>s* Commune autem omni fub> cunqj no funt genera, nihil max gisalterum altero fubftatiaeft* ftantiae eft in fubiecflo non efl[e ^ -n nihil enim familiarius asfigna^ Prima nanque fubftantia nee in bis de quodam homine > homix fubieeto eft,nec de .fubiedo ali nem asngnando, q? de quodam quo dicitur. Secundarum vero equo,equum. Similiterautefid fubftantiarum conftat quidem inprimis fubftantiis nihil max etiarafic,q>nullaeftinfiibie(flo, gis alterum akerofubftantia eft* homo enim de fubie&o quidem, nihil enim magisquidahofub/- quodam homine dicituninfubx ftantia eft^q?^quidam bos. ieclo vero non eft: neque enim a.Laute. . Merito igitur poft primas fub in quodam hominehomo eft. (i ftantias fola aliorum omnium militer autem cV animal de fubxfpecies,cVgenera fecundae fubx iecflo quidem .dicitur quodam ftantiae dicuntur.Sola enim hec, hominetno eft autem animal in eorum quae prgdicantur, prima quodam homine, Ampli us, eoxfubftantiam indicant, quendam rumquae in fubiedlo funt,nox enim hominem fi quis asfignax men quidem defubiedo aliqua C ueritquideftjfpeciemquidcjq? do nihil prohibet praedicari;raxgenus asfignando, familiari9 de tionem vero imposfibile eft, fex monftrabit:cV manifeftius faciet cundarum vero fubftantiarum hominem asfignado.,cp animal de fubiedo dC ratio praedicatur, aliorum vero omnium quiccjd dC nomentrarionem enim homi asfignauerit quis,asfignabit exx nis de quodam homine praedix tranee:velut album, aut currit, cabis,cVanimahs fimiliter: qua aut ali ud q uodcunqj talium aP re non erit eorum fubftatia, qug fignans. Quare merito hae folae funt in fubiedo. Non eft autem aliorum fecundae fubftantiae dix proprium fubftantif hoc:fed dC cuntur.Amplius,primae fubfta^ differentia eorum eft, quaenon tiaêo q> alr)s omnibus fubr)ciu funt in fubiedo. bipes enim & tur,& omnia alia deillis praedix gresfibilede fubiedo quidem D iij quo-
Predicament*
* qiiodamhoie dicitw, in fubiex aute fubftantia videtut hoc affixl <fk> vero non eft.neque enim in quid figniffcare. Inprimisigit homine eftbipes,neque gresfix fubftantijsindubitabile, & vex bile. Ratio quoque differentiae rum eft, q? hoc aliquid fignifix de illoprf dicatur, de quocunqs cant*indiuiduum enim dC vnu ipfadifferentia dicitur.velutfi numero eft quod fignifitatur gresfibiie de homine praedicat, In fecundis vero fubftantrjs vix & ratio gresfibilis de homine detur quidem-fimiliter appella praedicabitur :eft enim ho grefx tionisfigura hoc aliquid fignix Duhitario fibilis.Non conturbent aiitnos care,quando quis dixerit homi sisfolimofubftanriaru partes,quj ita funt nem vel animahnon tamen vex in toto,quafi in fubie&o fintme rueft, fed magis quale aliquid forte cogamur easnon efle fubx fignificant neque enim vnum ftantias confiteri. nonn. ita ea eft quod fubiectum eft, quemx H quaefuntin fubiedo dicebant, admodaprima fubftantia: fed quafi vt partes ineffent alicui de multis homo dicitur , < Ineft aute fubftantrjs dC differen malNon aute fimpliciter qua^ tijs omnia vniuoce praedicari* lequid fignificat,queadmodu Omnia enim,quae ab his praedi album(nihil enim aliud figniflx catafunt,aut de indiuiduis prae cat album,q qualitatem) at fpc 4icantur,autde fpeciebus a pri cies dC genus circafubftantiam tna nanqj fubftantianulla eft p qualitatem determinant, quale dicatio: de nullo enim fubiccHio enim quandam fubftantia figni dicitur.Secundariivero fubfla^ ficant.plus autem in genere d tiaru fpecies quide de idiuiduo termmatio rit,qj m fpecie. dices praedicatur:gen9 vero dC de fpe enim animal plus copleclitur, ciebus, dC de indiuiduis. fimitV qua qui homine.Ineft aute fubx aiit& differentiae dC de fpeciex ftantiisnihilillis elTecontrariu. I bus,8tde indiuiduis praedicanx Primae enim fubftatif quid erit "* tur.Et ratione quocp fufcipiunt cotrarium,vtcuidam homini, primae fubftantioe fpecierfi, dC Vel cuidam animalitet vero nee generu,6C fpecies generis: quaex homini,nec animali aliquid eft cuncg enim de prsedicato dicun contrarium.Non eft autem hoc tur,eade dC de fubie<flo dicetur* fubftantiae proprium/ed etiam fimiliter aut ratione differentia multorum alioru,vt quantitati. ru fufcipi unt &C fpecies, dC indi> bicubito enim vel tricubito nix uidua.vniuoca aute erant,quox hileftcontrarium* at vero nee ru3dnomen commune eft, dC decem, nee alicui talium. Nifi ratio eadem .Quare omnia,qu$ forte quis multum paucodicac a fubftantrjs cV differences funt, efle contrarium, vel magnum vniuoce pradicautur, Omnis paruodeterminatoru vero qua torara
Plvcdicamenta.
A toru veto quantom nulhl nulli eft contrarium* Vide?afit fubftantia non fu^ fciperemagis&min9. Dicoau te,non q> fubftantia no eft a fub ftantia magis & minusfubftan tia(hoc enim di&u eft q? eft) fed c^ vnaquacqs fubftantia hoc ip^ fum quod eft,no dicit magis dC minus, vtfi eft cade fubftantia ho,non eritmagis dC minus ho, neqj ipfe feipfo.neqj alter altero, non,n.eft alter altero magis ho: ficut eft album alteru altero ma gis 6>C minus albu:fld borni alte^ rum altero magis dC minusbo^ numrfed&ipfurn feipfo magis "6Cminus dicit.vtcorpus, com (it albu,magis nunc albu effe di cetur quaprius: QC cum calidu (it^magis di minus calidu dicit. fubftantia vero no dicit magis neq? min9.nihil enim homo ma gis nunc homo cp prius dicitur: neqsalioru quicqua, quaccuqj fubftantif funt,Quapropter _ no recipietfubftantia magis cVmi nus.Maxime vero prppriu fub ^ itantiaeeflevidetur,cum vnum &C ide numero fit, cotrarioru fu fceptiuu effe:quale in alrjs quix dem non het quifqua quod pro ferat tale,quaccunq3 no funt fub ftantix:quod,cdm fit vnum nu mero, fufceptibilecontrarioru fit.velutcolor, qui eft vnus& a L efl. ide numero,no dicitur albus;6 nigenneq? eade actio dC vna nu mero,praua6iftudiofa, fimifr autem & in alr)S,qufcunq? non funtfubftandx* Subfcandave/
2.8
ro,cnm vnu & ide numero fit, t> fufcepti ua cotrariorti eft. vt q ui da homo,crim vnus & idem fit, aliquandoquidealbus,aliquart do fit niger,c\: calid9 dC frigid9, d(. prauus dL ftudiofus. in alrjs aut nullis aliquid tale videtur * Nifi quis forfitan inftet, dicens oratione dC opinione contrario ru effe fufceptibilia.eade. n. ora tio vera,5d falfa videt efle velu^ ti fi vera fit oratio,federe quem piajto furgente ipfa eadem falfa ^ erit.fimifr aut dC de opinione. fi quis enim verii putet alique federe,furgete eo,falfo putabit, eadedeipfoopinionem habes'* s0iutj0. Sedfiquis dC hoc fufcipiat, tn modo differt. Na ea,quae in fub ftantrjs funt, ipfa quide mutata fufceptibiliafuntcotrariorum. frigid um enim ex calido facftii mutatur(alteraturenim) &ni' grum ex albo, &C ftudiofum ex prauo. fimiliceraute dC in alijs vnumquodqj eorum mutatio^ nemfufcipiens,fufceptibilecon trariorum eft. Oratio autem dC opinio,ipfa quidem immobilia omo perfeuerant: cum vero res mouet,contraria circa ipfa fiiit, oratio nanque eius q> fedeat ali>quis^permanet cade: aim vero resmotafit,aliquando quidem vera,aliquado autem falfa dici^ tur,iimiliter aut eft i opinione* Quapropterfaltem modopro^ priu fubftatiae eft, vt fm muta> tionem furjpfius fufceptibilis fit contrarioru.Si quis autem reel piatcoamhgc,oratione dtopi, D iiij nioncm
Pjwedicamenta
mortem fufccptibilia efle contra riorum,non eft hoc yerumuOra tio nanque & ppinio, non eo< ipfa aliquid recipiant,contrario rum fufceptibilia efle dicuntun fedeo quod circa alteru aliqua pasfio fada fit,nam eo q> res eft, aut non ^ >e etiam oratio vex cdcPrio- ravelfalfa efledicitur,noneocj> ipfa fufceptibilis fit contrario' rurmfiftipliciter enima nullo, neque oratio, neque opinio mo uetur.quapropter non eruntfu fceptibilia contrariorum , cum j nulla contrarr} fit pasfio in eis fa cta,Verum fubftantia eo q> ipfa contraria reeipiat, hoe fufceptix bilis efle contrariorum dicitur Janguorem enim c^ fanitatem fufcipitj&candoremSC nigre^ dinem: d(. vnymquodque taliii ipfa fufcipiendo, contrariorum fufceptibilis efle dicitur. Quare proprium erit fubftantiaehoc, cum vnum 6d idem numero fit, fecundumfufjpfius mutatione, fufccptibilem contrariorum efx fe> De fubftantia quidem haec j dicftafint,
TRACTATYS SECTNDVS.
AVER
S traAatusin Ccx cliuiditur partes. In prima partc agi tur de P rxdica mento fubftantia; In Secunda de quantitate. In Tcrtia dc ad aliquid.In Qîarta de qualitate. In Cûmta de praedicamento agere & pati. In Sexta de fitu, & quando,& vbi,atquchabe;'e. Prima parsQuatuordecim con-
tinet particolas In Prima carticuja JK. norificatur g> fubftantiz bijariain diui4untur:.nempe,velfuntprims fiibftantiae, vel fejiundar: & vnamquanquc eartim declarat.' InSfcunda declaratur,q(iid fint fecund^ (ubftanriie. InTertia oftcnditur, (jjfecundae fubftantia:,qu3E quidem de fu We&o prjedicantur, hoc habet proprium, vt nomen earum & definitiopr^diceturde earu fubiedto: &{f>hocnonreperitur in his, quae funt in fubiedio, qua: funt ipfa acctdentia. In Quarta probabitur,q> quicquideflpraeter primasfubftatias,indigetprimisAabftantijs adef"** fe fuum. In Quinta oftenditur, q> inter fubftantias fecundas, ipfa fpecieseftmagis fubftantia,^ genus, fubftarttix tamen primz, quae funt indiuiduafubftanti3e,magishabent hoc quam ipfafpecies. & quod huiusreicaufaeftfimilis: fcilicetg? fi indmiduum verius dicitur fubftan tiaquamfpecies, pari ratione fpecies verius nominatur fubftantia quam genus. In Sexta notificatur,cp fecundae fubftantia: qu^funt ciufHem ordinis,non dicitur aliqua earum veriusfubftatia, quam alia: pari ratione neque primse fubftan- - tiar. In Septima explicatur ratio, obquam conueniatvtfpecies,qua: inhocprzdicamentoexiftunt, atquegenera, nominanturfecunda: fubftantia:: qua: quidem de fubicc~lo pra:dicatur,potiusquam eaqux pr.-edicantur in fubieclo, qua: funt ipfa accidentia.&ratio,ob quam in. diuidua vocantur fubftantia: primz.In Odaua defcnbitur fubftantia fimpliciter, fiue fit indiuiduum, fiuevniuerfale: in qua etiam afrcruntur propria diftingucntia inter fub-
Praedicamenta
A fubftantiasfccundas,&accidensn'm pliciter.' In Nonadeclaratur,q?ill; proprietates, quibus diftinguuntur fubftantiasfecundazab accidentib9, eifHemmet communicant ipfa: differentia;. In Decimaprobatur,q? omnesfecundas fubftantiae, atq; dif ferentix habent nomina vniuoca. ItiVndecima. lbluit j dubiuquod perfuadet fecundas fubftantiascoprehendi per primas,& q? funt eiufdem fpeciei. In Duodecima narra tur,q> ex proprietatibus huius pixdicamenti vnaeftnonhaberecontrarium,in qua proprietate comU mumcant aliqua alia prazdicameta. In Tertiadecima declaratur,q> inter proprietates huius praedicameti vna eft,vt no fufcipiatexcefliim vel defedum: cum tamen aliapraedica mentaidfufcipiant. InQuartadecima narratur,<j> principalis proprietaspradicamenti fubftatiaseft, reciperecontraria. &difputat Ariftoteles dehoc:&fbluitdubiumin furgens in hoc negocio. gratia exempli,Socrates exiftit in O fpecie, fcilicet in homine, & fioma infuo genere,quod eft animal.8C Socrates,qui eft indiuiduum,efl pri ma fubftantia:&homo,qui deipfb przdicatur,atque animal,dicuntur lecundx fubftantiae. ParticulaTertia.Ex hisitaque, qua: in prafatione huius libn dicla mnt,perfpicuum eft, quod ea, qua; defubie&o praedicantur,quacquidem funt fecundae fubftantise,necef fario piaidicatur nomen & definitio eorum deipfb fubiedo.vtexem pligratia,hocnomhomo vcre dicitur deSocratevel Platonc indiui E duo :&eius definitio quoq ;.namdi cimusSocratem velPlatonem,efle hominem & animal rationale,quae eft definitio hominis. Ea vero,que in fubiecto dicuntur, qua; funtipfa accidentia,nec nomen, neque definitio eorum predicatur vt plurimu de fiibiedo demonftrato. vt albedo ,quaenon prjedicaturdeco rpore,itavtdicatur corpus eft albedo; neque etiam eiiis definitio, ita vt di Stnno defrtdicamento Subftantif. catur, corp9 eft color difgregatiuus ArticulaPrima. PixitArifto. vifus. In nonnullis tamen locis con qj fubftantiae bifariam dicutur: tingit praedicari nomen, fed non de C nem pe pri ma;, & fecundas. S ubftan finitionenuvtdicunt Arabes in 1m f tia autem,queprimadenominatur, uaeorum,qu6d monetaeftexcuf 1 1 C excuff qua: quidem vere,& primo fubftan o domim.nam dehnitio tia dicitur, eft indiuiduum fubftan fionis non predicabitur de moneta. tijeicuiusdefcriptio iaminfuperio Si vero pernominadenominatiua ribus tradita fuit, qu^ (cilicet nee de fignificentur,tunc potent defubiefubiedo aliquo dicitur, neq; in fub &o vere did nomen,& definitio eo icdo exiftit: vt indiuiduum homi- rum. fed definitio non praedicabic" nis,vel eqm. defubiecTro prxdicatione notifican ParticulaSecunda. Secundxve- teeiuseflentiam ,quemadmodum ,ro fubftantia: dicuntur fpecies, in prxdicantur d^finitiones fubftanquibus indiuiduaexiftiit fimili mo tiarum deipfis fubftanti js.vt exemdo,quo meft pars ipfi toto,ac gene- pli gratia album, quod eftin fubiera quoq; fuas continent fpecies. vt do/cilicet in corpoic, ac predicatf
de
Przdicamenta
G deipfocorpore,quodabipfodcno minatur,&dicitur quod ell album, dcfiniuo tamcn ipfiusalbi non prse dicatur vllo pa<5to dc corporc, ita Vt notified eiuseflentiam. Parti culaQuarta.Omniapreter primas fubftan tias, qua: funtquide ipfa (ingularia, vel dicutur dc uibie o,vel dicuntur cfle in fubieclo. Et hoc indu&ione monftrari poteft, videlicet q> indigeant firbiecto. vt ratia exepli ani mal,quod v ere pr e. icatuv dehomine: proptereaquia vere prxdieaturde aliquo holeindiuiduo. na fi non vercdiceref" dc H aliquo hoieindiuiduo,haudquacf e"t vere prsedicaretur dc hole, qm eft fpes.Pari ratione & color,qui ve re pr^dicatur de corpore, propterea quia vere prxdicatur dc aliquo corporc fingulari. Sequtf ergo ex his, <j> quicquid eft ter primal fubftan tias, vel df de ipfis, vel eft in ipfis,f de primisfubftStiis, vel in eis eft.fc quit j crgo q?, fi nondarcnf" primx fubftatia:,n5pofretdari aliquidex iecudisfubftatiis, neqjcx acciitib9. Particula Quinta. Inter feciidas fubftantiasipfae fpesdebent potius vocari fubftantia,^ genera: oâfunt I propinquioresprimis fubftantiisq genera.nam fi refpondead* g fingulum horu ad interrogatione" faaa per quid eft Socrates,qui eitindmi duu, quod cftprimafubftatia, erit vtiq; cogrua refpofio ad interrogatione focta j? quid ef t,ex pane gnis cius. Veruntfi refponfio p. fpemad interrogationem jj quideftindiui duu,exa<?tius & clarius notificat ipfum indiuiduu,<jrefponfio pgen9. Tt exempli gratia,fi quajratur quid fit Socrates & refpondcaf'q? eft ho, erit quidem clarior notificatio de Socrate, g (I rcfpondcatur q? fit ani K mal: quia humanitaseft magispro pria Socrati Q animahtas. ficenim ft habet vfe vel coe cu ipfo proprio. YLxc ergo eft vna iatio,qus probat ip(as(pecies veriusdici uibftantias, g. ipfa genera. Alia vero ratio eft, quia, cum primatfubftantiz verius dicantnr fubftatia & ens, qua fecun dxfubftantix velaccidentia: eo oft reliouaomnia przdiceturdeipus, vel unt in ipfis: &ita;(e habet gene* raad fpecies,ficut reliqua alia ad pri irtas fubftantias: nennpc q? primac fubftantiae funt fubiecla reliquaru rerum,quadmodum fpecics fiuu L (ubie<5ta gcnerum :nara genera pra: dicantur deipeciebus,quemadmodum praidicantur relique res depri misfubitantis,& non econtra:vide licet vt pr^dicentur fpecies degcne ribus, queadmodum e't non contin gitinreliquisreb* in prardicationc primaru lubftantiarii, f. de quibus non prxdicat'fubftan tia prima: ez his ergo fequitur,q>fpeciesveriufi dicuntur fubftantia, g genera iofa. Particula Sexta. Speciesaiitmbftanuaru, quae no funtgcnera,vna non eft magis foe'sq altera. Nam,fi de Socrate reipondeatur q> fit ho, M non fietmaior notificatio,^ fide equo indiuiduo reipondeatur q> fit equus.Par quoq; ratio eft de primis fubftan tiis.nam non dicitur verius nomen fubftanti^ de vna g] dealia: qm fingularishomo n5 dicitur verius fubftantia, ^fingularisequus. Parti cula S epti ma. S pes pr^terea primaru fubftantiarii, atq-, earn ge nera magis dicun^fecud^ (iibf tatie, Q reliqua alia,qua; dc eis praedicanif. qm,fircfp6deat'ad interrogatione fadam j> quid eft prima fubftantia per
Praedicamenta.
A per quoduis northern vtiq; notifi- fubiefto neq-, de &bieo dicun frfc D catiuaei us, licet rnfio per fpecicm cude vcro de fubiedlo dicun^, & no liiaiore pftet notitiam. at, (i per ah- funtin fubiedloxoe ergo eft vtriq; q<f aliud prater hec rcfpondeaif, tiic gencri earum non efle in fubiecflo. rcfponfio no eritcogrua,neq; pro- Particula Nona. la diximusproportionatainttrrogationi. vtexe- priu feciidaru fubftantiaru efle ^~ pli gfa fi rcfpodeatur ad inrcrroga- dicari dc fubieclo,& no ee in fiibictioncm,quidcft 5ocrates,q> eft ho, clo: idcirco nome,ac definitio eatu tuncmaiot tradetur notitia,cj fi re ^dicabit'defubiecô,quatenu$runc fpondeatur q? fit animal: quamuis p"dicabilia de flibieclo: &q> aliqua Vtrunq; coru notificeteiusquidita corum, qua: in fubiefto flint, praet. fed, fi refpondeatur qj eft albus, dicatur nomen eorum de fubiedlo, velbicubitalisjtunc rndctur p. refi- definitio vero non. Vcruntn hoc, bialiena, & qua: eft extracius natu quod habent ipf? fubftantiar fecunrS. Neceflario ergo dcbenthgc no- d,noneftcispropriu: qm&dfia B minarifccf^fubftanti^magisâli- ip(adicif'defubiecl:o,&n6einfiib- E quid aliud reliquoru pr^dicamen- ie<So. vtexepli gfa ronale,q3 df dc toru. HecigitJcftvnaexr6nibus, hole, & non eft in eo, cu non infit cbqu&(peciesprimarum fiibftan- ei, ea rone,qua ineft albedo corpotiaru ,earumq; genera, potiusdc- ri.& ideo nomen eft definitio dfig beancTocarimoftantix, <J rcliqua, ver^dicenf'defubiefto, que"admoqua; de eisprxdicantur. Aliainfup dudc fccundisfizbftantijsdi&fieft: rationi videtur hoc idem ita Ce ha- na hoc nomen ronalc, & eius defibcre: qpe,quia cade eft ro prima- nitio , q eft efle cojiceptiuu per coru fubftanciaru ad reliqua oia, qug gitatione,&conteplatione, prxdieft fpeCier u fubftanriar ii & genera cabutur quidede nomine in eoqcT carum ad reiiquaalia vfia pr^dica- quid eft. Necrios quis perturbare mentoru .na quadmodu reliqua pot, dicenscjjipfum rationaleatqj oia YC! pdicanf"de primis fubftan- dfiat oino in fubie&o fint: nepe in C tijs, vcl exiftunt in eis,vtpaulo an- illisrebus, quibusipf^funtdfi;. vc F te di&u fuit, ita quoq-, reliqua vfia rationale qd ineft homini, vt acciprardicametoru extant in fccundis detiafuntinmbie&o, vt albedo in fiibftan tijs, f q?illoru vfiaexiftunc corpore. qm rationale eft in fubicin rfibusip&rii: queadmodu eoru cl:o, fin homine, quatenus eft pars indiuidua infunr indiuiduis Tub- cms.fed non ita fehabetrcsde alftantiarum primarum: vt gram- bedine cum corpore. &ideo,cum matica, qua: homini ineft, & bicu- diciturin defcnptioneaccidetium bitale, quod ineft corpori. quod ipfa diedtur efle in fubiedto, Particula Odaua. Cocaut eft cui non debet intelligi quod fint in iplibet fubftanti^, fiueindiuidtiu fue fb vcluti pars eius,fed quatenus f ub rit,fiuc vfe,no ec in lubied;o. Qm, icclum poteft rcperiri fine ipfis. cu duo (int genera fubftantiarum, Particula Decima. Secundz rurnepe prim^ & fecund; fubftantia?: fus liibftantix atq; differentia: hoc pnm^ aut v t dictum c/t,n6 fun: in habctprophu, Ytquicquid cacurh
Pradicamenta.
C prxdicetar, prarA'cabitar guidem cnim nomina vnicam rem otUBe- K yniuocaprasdicatione. Nam quic- rofignificant . De feciidis vero fub quid earum praedicatur, vel pradi- ftantijsvidetur.q? nomina, quaseas cabiturquidem de indiuiduis, vel figmficant, fimuantur nominibu de fpccicbus: qm prim; fubftantig figmficantibusillas : quia fimilandcnulla re omnino prajdicantur: tur nominibus indiuiduorum, vel fpecies vero de indiuiduo praedica- quia flint in vfu pro nominibus in* tur: yt homo dc Socrate. genera aiuiduorum , qua: quidem figniquoquedefpecicbus & indiuiduis ficantindiuiduum . fed res nonita prasdicantur.De primis autem fub- fe habet: fed fignificant qdcunque ftamijsneceffe eft vt pdicentur de- indiuiduum contigerit, cum fubie finitioncsfpecicrum earum, atque clum huius nomimsnon fit vnum earum gencrum, ficutpraxhcantur in fe : quemadmodum eft nomen, deipfis nomina eorum. Defpecie- quod fignificat per fbrmam fuam , busautem resperfpicuaeft: dege- primam fubftantiam . nam SocraH neribusvero resia ex fuperiusdi- tis&Flatonis nomenfignificatin- t disfatisconftat.nam gen us dicitur diuiduum tm:fedhomo & animal, de fpecier& fpecies de fubftantia pri &deniq;fpecies,&genusmultafima,quzeftipfumindiuiduum. & gnificant rlicet diftinguantur huiamfuitdiclij ,q?qnicquid dicitur mfinodi multaabal^nondiftin* de pratdicatodidtodealiquofubie clo, dicitur etiam deillo fubiefto: denomivtfe habet genus ad fbeciem &ad diftindlione jndiuiduum. Jbtparirationcpra^di per eflentiam rei . fpecies autem & cabuntur definitiones differentia- genus funtimpofita,vt diftinguant rum deindiuiduis&fpebus,quem re per fuam enentiam ab alia re: ve admodii pra.'dicantur nomina.fi er runtamen genus eft communiuscf go resita fe habet, nepe q? res,quafit fpecies. nam hocnomen animal rum nominafunt vmuoca,nomen coplecl;itur quicquid fignificatnoearum atq; defimtio vfis eft vnica menhominis, cum, animal fit geM I in fe, vt dictum eft :fequitur ergo nus ad hominem . <j> proprium eftipfisdiflerentijs,ac Particula Duodecima . Ineftauali jsrebusqua? in hoc prxdicamen tem praedicamcnto fubf bnnae hoc to funt,vtprxdicatio earum de om proprium,fcilicetnonhabcreconnibus rcbus,dc quibus prxdicatui, tranum : nam homini vel animali fitprazdicatio rerum, quarum no- nihil eft contrarium . Sed in hoc mina funt vniuoca,non quatenus proprio comm unicat cum ea ahq J funt nomina denominatiua. ahudpratdicametum, vtgratiaexParticula Vndecima. Videtur au- empli quantitas.nambicubitum, tem q? omnis fubftantia fignificet vel decem, vel aliquod aliud hmoi fubftatiam fingularem indiuiciuS, generis,nullum habet contrarium. Deprimis quidemfiibftantijsne- nifiquisdixeritpaucuminquantimo dubitare poteft hoc efle verii, tate cfie contrarium m ulto , & mag? figmficant indiuidua ipfa: com gnum paruo.dc quanritatc vero di fcreta
1 1
&
T-
1-
Praedicanienta*
31
A ferera manifeftum eft,q> non habet te fureente, fi (urgir efle veram : fi D cont'rariu: vt quinq;,tria,quatuor. verofedeat eflefalfem. Vnaergo Particula Tertiadecima. Propriu & eadem oratio fufcipiet verum & adhuceft ipfi fiibftantia; non fufci falfum: quazquidem funt contrajere exceflum & defectum. Neque ria. Sed & fi concedatur, quod fiijntelligo vna fubftantiam non poC- fcipiat contraria, hae tamen due rafe verms nominari fubftantiam, lionesadhucdifferunt inter fe.quot 5aliam: nam hoc iam anobiscon niam, fi fubftantiafufcipit contraceflumeft,cumdiximusindiuidua ria ,ideoquidem ca fufci pit ,quia fubftantiae principalius dici fubfta- mutatur in fe ipfa, & recedit vnum tiam 5 eorum vniuerfalia. fed in- contrariorum, & aliud recipit. fed telligimus fpeciem velgenus ear u oratio & opinio non alterantur in non pra:dicari magis de vno.quam fe, dum fufeipiunt veru & falfum: Je alio indiuiduo : neq; in vno te"- fed mutata re in fe ipfa extra intelle pore, magis cj in alio. Socrates.n. clum, a qua pendet ipfa opinio. vt B non eft magis animal,^ Plato, ne- gratia exempli opinio ,quzde So- E que magis animal hodie, g heri. crate habetur q?fedeat,fufcipietqui queadmodu vnumalbum,eftma- dem veritatem fi Socratesfedet:fal gisalbum, aliquo alio albo: & ho- fitatem vero fi furgit. Propriu igiSe magisalbum,quam heri. tur fubftantia;erit, &ficocedamus Particula (ûartadecima-Videtur <j hoc dicatur fufcipcre contraria ^ lutem maxime proprium fubftan- vt fcilicet ipfa mutata in fcfufcipiac tix effe, vt ciim fit vna & eadem nu contraria. mere, fitfufceptibilis contrarioru. Sed melius eft dicere q? hoc noa & hoc inducliue comprobari licet, dici tur recipere contraria. quorria nempe,non pofle reperirialiquod orario & opinio, &fidicanturqfitndiuiduum numero praner fub- que ver^,quandoq; falfac,nonideo ftanriam,quod redpiatcontraria. fiedicuntur,quiaverumoriaturiii nam vnus & ide" color numero no eis per fe in aliquo tempore, & falpoteft recipere albedinem & nigre- fum alio tempore: quemadmodu C;-dinem: neq^vna & eadem aclio po orir'albedo in Socrate ipfb in vno f teritfiifciperelaudem & vitupera- tempore, &nigredo in alio tempo Veritas& tiong.parq; ratio eft de reliquisjS- re .fed verum &falfum inoratio- fa^^g'r" dicamentis, qux non funt fubftan- ne eft profedo relatio quardam, & ]atjo &&. aa.fed vna & eadem fubftantia fuf- proporrio infequens mutationem cipietquidem contraria. vt exem- rei, de qua habetur opinio & orapligratia Socratesqfiq; entiuftus, GO : non ortus alicuius rei in fe. quandoq; vcroinmftus: & qnque Proprium ergo fubftantiae eft calidus,qriq; vero frigidus. Contra quod vna & eadem fubtn hacindudlionem poflet quisinftantia fufcipiat co llare. qin videtur cj? oratio, & opitraria.Ethoc nio fufcipiant contraria. nam pot fitfatisde quidem quis dicere, orationem Si fubftaopinionem,quat habetur de Socraua.
Scrmo
Predicament*
oftedete prout famofiim eft, id quodflip*|( pofuerat ante hoc, videlicet $ indiuidua Articula Prima. Dixit Arifto, funt piiora fc<tm efic-.ita vt fino prxeflent Subftati:e,bifana dicunt*, &C. ipfa,no rcpcrirefquicqua ex feciidis fubftsU Inquit Leui.Licetpropofitum rijs, & accidedbus. patet itaqi cj> hxc decl*huius arris non fit tra3are,& iatiofauseft,proutad hancattinet artera. Particula Quinta.D.d.Inter fecudas fub*. ingrere vtru vniuerfalia fint cau/a pariiciilarium: vel particularia fint ftantias ipfe fpes debent potiusvocarifub^ eaufa:ob qui vntuerfalia reperianf^quae qui fticia,&c. Inqutt LeuiHoc eft claru.& vuh dem controuerfia iam orta eft inter Arifto hie oftedere, 5? quatomagjs accedunt vnitelem, & Plarone: nihil minus hate are, co uerfalia adindmidua, verins nominanf fub quod fiimit genera fpecies , &prout {unt ftantia: & ens 5 ilia vnhierfaBa, qux magis res famofiE,dcbet vtiq; rarione famofitaris, recedunt ab mcfinrduo. & hocprobat dua(vt ita loquar)<eterminare quod nam ifto- bus rdnibus.Prima,quki quo vniucrfale a* rumdebeat denominari pnmafubftantia cedit rnagis ad indiuidimm,eb magis ftotf^ ficat quiditate illius indiuid'ui.quod eilprjlecunclum famam. Particula Secunda.D.Auer. Secundac ve- ma fubftatia. Secuda eft,quia ratio fpeciei ro fiibftantia:, &c. inquit Leui. Dixit fimili ad indraiduu eft rognis adfpecie.namqit modo, quo ineft pars ipfi toto: & non dixit admodu fpcciej przdicat'de indiuidno, 4c ** /lent ineft pars torins. quia cum partes to no ccomra.fcilicet vt pdicetur indiuiduuai L tius fint terminatar & norac,minorabit'quidc fpecie: ita quoque genus przdicatuj; de dem ipfum torum: fi aliqua pars ab eo re- Ipecie, & non econtra. Particida Sexta-D.dSpecies aut fubftaiu luoueat; & fie no remanebit torn, fed fpes remanebit fpecies; licet toliatur ab ea indi- tiaru,qux no funt genera,&:c InquitLcui. uiduum. Adds etia g, fpcs no eft indiuidna. Sentetia huius dicti eft, 9? fpedctu vltunf& ideo eios panes funt infinirz. fed panes rum,q fcilicet no poflunt efle genera: null* fotius cotincntâliquo numero:quicuq; fhe carii venus noiatur fubftantia, g. alia: quia rrt ill&fed modus, qno infunt indiuidua in oes ipfar exaclar notificant quiditatf prirnwe ip(a,eft fimilis ilh quo ineft pars, q.a funt in fubftatiac, videlicet eius matctia ac form*. ta, ficut exifrit pars in toio. & par eft rd in- & par ratio quoqj eft de ipfis fobftatiji pridiuiduoru cum genenbus: videlicet <%> indi niis.fcihcec quod funt pan modo fubftati^ iiidua reperiuntur in gencribus modo fimi cum qu^libet eamni reperiatnr indiuidua. Particuia Septfma. D.d. Spn aut pnrnali, qu ineft pars toti. Particula Tertia.Ex his ergo qnar in pr- ru fubftantiaru,&c.Inq.t LeuLTotu hoc eft j&tior.e huHis hbii diclafunt; patet y? ea,q claru: qm queadmodu indiuidua accidendc fubieclo diciitur,Scc. Inquit Leui.Cum du funt in piimis fubftadjs:ita quoqjvfia dicit Moneta eft excuflio dni,i eft numifli- accidentiu funt ia fubftatijs fecucfis.quibus _ ma,ft;u habei roncm monerac ex percuffio- hmoi accidens eft propriumrvictelicet g> n6 * neta!isdni:&vu!gusfblet fimpliciter no- reperitor in aliquo alio: vt Gramittca, quat M iriinarc nioneta evcuflione nomine non d no reperitur in aliquo alio ab homine. Particula O&aua. D.d. Comune aiit eft nominariuo. &: dcfinitio percuffionis non pizdieac'de moncta, qnia percuflio eft ac- cnilibet fbbftatix, &c. Inquit Leur.VoldiC eidcns,& moneta eft flibftaria. D.d. Si vcro hie onderc.Qrdfi? funt quoq, Aibftatiz:4H pernomina denominatiua fignificatur,tuc cct dicant"eflc in fubicfto-.na nodicuilf eflc nome & definitio vere dicentur de fubie- in fubiecio.ita vt no fint pars eius. & uieq.fi &o. Int[uit Leui. Hoc eft manifeftu,qm al- dicunt'efTe m fubieclo,^quiuoceiddr,lciiibum prsdicatur de corpora albo, nam dicet de hac pdicatione, & de pdicationem cimus corpus eft album: & definitio quoq; fubiecto, qu^ difta eft in principio huiîbri, Particula Nona.D.d, Proprid iecundarii albide eo pdicabivTir,qua: eft coloratum co lore dilgregat-iuo nfi's, dicimus.n. corpus fubftanaarii,&:c.Inqui c Leui. Iniellizit hate eft coloratu colorc difgregatiuo vifus.veru- no prardicari in fubieclo.fed fempcr dia dc tame no prreflic^ tur de eo rationc norifica- fubiefto: licet rniuerfafia accidentifi q'ilindciq; przdicentur in fubie&Q,vtaicluftie. tc fubftant;arh illius corporis. Particula Dcama.D.d. Secunda; rurfiu Parricula Qiiarra.D.d.omnia prarterprimasfubfxadas,&c,Inquic Lew, Voluithic fubAanrix, &c. Inquit Leui. Per id rerp. G StrntJe pr*<amtntt Subjlanti*.
Predicaments
A quod diele, gihonim pnedicatio eft velnti pnedicatio rerum,quaru nomina funt vniubci,n6quaru noia funt denominaaua,in tclligit nomina denuata a noie aecidetis.vt album.hnrii enim noia dicunt! arquiuoca; n6 qua: deriuata funt ex driafubftantialij: ilia etenim nomina vniuoca dicuntur,vt in fuperioribus probatum fuit. Particula Vndecima. D.<|. Videtur autc fc quzlibet fubftantia fJgnihcet fubftantia ungu!arem:quz eft ipfum inrtiuiduum. Inquit Leui.Per hoc quod hie dicit. vf velle,g> genera & fpecies fignificent fubftantia indi uiduam,quatenus eft indiuidua. fed res no rate habet: fed fignant quodcuq; indiuiduum contigcrit ex indiuiduis.de quihus fo let fieri prsdicatio.&: ideo fignificant fnulta.D.d.licetdiftinguanturhm6i mulraab alijs no diftin<ftione, quz fit tin fignu, &c. B Quonia primx fubftatiz diftinguunf inter fe,no per rem fubftaualem:fed per id quod eft tin fignu,hoc eft vocarur hoc indiuiduu Socrates. Scalmd Platoinam hoc norue dtftinguit per id, quod eft fienu.no norifica* eflentia eorum, neq; iignincans aliquod ex accidetibus eord. & ideo hoc fignu eft minus erlicaxad diftin&ionetradenda, quam illud fignum, quod per exemplum dedit. ipfum albu. nam albedo eft fignum illis, q ab eo denpminantur: & notincat hoc accidens inefle eis, & diftinguit eaab alijs per hoc accidens. Particula Duodccima. D.dlneft autem fiibftatiz hoc propriu.f.non habere cotraliurn. InquitLeui-Manifeftu eft,q3 fubftanria n6 habet contrariu. fed eft quoq; mani-, feftum.o,) in hoc comunicant etiam aliqua ^ alia pdicameta cd ea: nam quatitas no het contranu.& io hoc no eft propriu fubftantix:vt patet in generibu; quatitaris cddnu;, & difcreuc. qm bicubirum vel tricnbirum non habet contrarium. idcntidcm neque <Suinq;, vel fcx habet contrarium. Et fi videatur ipfam habere contrariu,id quide fit rationepauci &muld,&:niagni ckparui, nonquatenus funt fpecies quatitatis per fe xiftentes:vt funt duo vel tria. fedpofterius probabitur,<jj ncc magnfi & paruum, neqi multum & paucum funt contraria: immo neq; in genere quantitatis locant". & ideo dick Arift.c uantiae. Inf dieirur hic,o^ i Quonia in philofophia Narurali fiiit 'proba turn > aliqua elenKaiorii efle ioici fc coatraria:vt exempli graua.terra eft igm c6tr.i- 0 ria.cur ergo dicit Arifctiibftantia non habe re contrariumi Quidaaute parceperuthocdubium, ob quocTfuerut coacti dicere, clemeta habere alias forrna.5,practer cahdi tate,fngiditatem, humiditatem,& ficcitate, qux funt inter fe contrariar.fed illas alias formas dicunt non efle contrarias inier fe.& fie vcrificafapud eos cticûm Arifto.(j> fubftantia no het con rranii. Et nos iam declarauimus in niis expofirionibus in libros Philofbphix Naturalis falfitate huius pofitionis. Et ideo melius eft dicere hanc arte non ponere,nifi ea qu fomofa & apparenda funt: qux quide func ipfa fenfibilia. nulla ergo datur fubftantia fenfibilis, q habeat contrariu fenfibile: elementoruautquxda nohabenteflefenfibi le,vt aer & iguis, longe minus ergo jKipief inter ipfa contrarietas. Quodaut ex ipfis fenfibile vf ,eft aqua & terra:qu? tn no fitar contraric., & cum aer fenfu no percipiatur, ideoputarunt aliquiprimo intuitu ipfum efle vacuum: vt narrauk Ariftote. in libra rhyfacorum. Particula Ternadecima. D.APropriura adhuc eft ipfi fubftanrise no fiifcipcre excef fum & deredtu.InquitLeui. No Ttelligit hie cj? fubftada aliqua no dicat" verius fuoftantia,cj aliqua alia fubftatia:na hoc eft omni no necefiariu,vt iam probatu fuit-fed Intel Iigit9>no pdicatur fecundu magis &mfnus de ea re,de qua prxdicatur. Nos aut di cimus,cjj hoc quoq; non eft vere propriuiq ipfi fubftaux.qm, cum exceflus & defedlus in prxdicatione reperiat'tm in rebus habe* tibus conrrariu ,habens medium , vt in fuperioribus jjbatu fuit,& dentur aliqua pr^ dicameta,q no habent mediu;ergo manife P ftum eft q? non pdicabunfde ea re, de qua prxdicanc*fecundu exceflfim & dciecl'a.Se i6 Arift.debebat dicere et in hac parte <j> iii hoc j>pno coicant aliqua aha pdicameta. NeC nos latere licet, quod vcre ipfa fubftanti a non fufcipit exceflum & dereiium: licet aliqux fubftantia: lint inter fe contra' r is:vt diximus de clemetis: vt exempli gtatia,ignis.rttm licet aliquis ignis fit calidiot aliquo alioigne, Scficde qualitatibus re liquorum elementorum, qure funt forms eorum, dicendiim eft, vt in libris fcienti* PhyficsC probattim fuit: nihil minus noa prwdicatur ignis de illis partibus fecun diim magis & minus,& neq; aliquod aliud clemencum d fuis parubus. quoniamillft talot
Pfaedicamenta
ealor.qao ignis eftign!s,hab aliquamlaritudi nem:& qnicquid repnitur in ilia lad tudine,eft quidem ignis eodem tcnorc. fed hoc feorfiim tra&abimus in expofi done no ftra fiiper libros fciintfct Naruralis. na hoc negocium defyderat inueftigarionem propriam fcorfum.hic autem non datur locus huic inueftiganoni,vt palam eft. Particula Quartadecima. D.d. Vide tut autem maxime propr him fubftantiac efle, &c.Inquit Leui. Tptura hoc eft clanim. & intelhgic hic,g, & fi fateamur <j,, cumvna Opinio recipic verum & falfum, dicatur reCtpere contraria, differat tamen rcceprio contrariorum in fubftana, a recepcione c6irariorum in opinione.quia fubftantia reel pic contraria ipfa niutata in le: fed non ita res fe habet in oratione, & opinione.erit igi turproprium iuhftaiuiz, vt recibiat contra ria,dum cranfmutatur in fe. fed melius eft dicere,<j) hoc non dicitur recipere contraria.& fie non indigebimus illo fecundo pro ptio,fcilicet dicere dum in fe tranfmutetur: quoniam,cumdicimu$vnam fubftantiam recipere contraria, nullum aliud praedicasnencum commuoicabitiri hoc.
tK Quanta.
Cap. i.
Vanri autem aliud qui' dem eft difcretu, aliud autem continuum : & aliud quidem ex habenribus pofitionem ad feinuiceminipx fisjpartib9 conftat, aliud autem tx. non habenribus pofitionem* Eft autem difcretu quide, vt nu merus,5doratio; condnuum ve ro, vt linea,fuperficies, corpus amplius autem praeterhaec,loc9 dC tempusPartium etenim nu^ ttjeri null9 eft comm unis termv nus;ad quern copulatur partes cius,vt quinque, fi funt denari) partes,ad nullum terminum co munem copulantur quinque 6C quinque/edfemg difcrecafunt* 8t tria &> feptem ad nullum co^ munem terminum copulantur*
necp omnino hai>cas In numero X coem terminum partium acci/ pere, fed Temper difcretaefunt, quapropternumerus quide dj^ fcretoru eftSimiliter aut S>C ora> tio.q* etenim quantu eft oratio manifeftu eft:menfurat,n fylla^ ba breui> QC longa. dico autem cum voce orationem facffam.ad nullum.n.cdem terminum pars ticulac eiuscopulant*non. n. eft cois terminus.ad quern fyllabae copulentimfed vnaqux^ diui> fa eftjipfa m feipfam. Linea ve> ro continua eftfeft.n.fumere cox L mune terminu pudlum, ad que partes ei us copulentur:6i fuper ficiei,lineamplani nancp partes ad aliquem coem terminum co pulantur.fifraut 6C in corpore habeas fumere coem terminu j lineam vel fugficie, ad quS cor^ poris partes copulantur* Eft au^ te taliu & tepus ^ loc5:prsefenS enim tempus copulat ad prate* ritu &C ad futuru,rurfus loc* co/ tinuoru eft:locu*n. quenda pars tes corporis obtinet,quae ad cox mune terminum copulannergo G loci partes, qusc obdnent fin/ gulas corporis partes, ad eundc coem terminu copulant,ad que &C corporis partes* quapropter continuus erit dC locus: ad vnu enim coem terminu eius partes copulantur* Amplius autem, alia quidem conftam ex partis bus qusc in els funt, pofitionem habentibus ad feinuice, alia aut ex non habenribus pofirioneve line* quide partes pofttionem habeas
Praedicamenta
A habittuffeinmcemfingulf na ga,eo q> tempustnultunrfit, & D queearumfitaefunt alicubi : dC motus multus Neq?.n.horum habeas vnde diftin&e fumas^t fingulum g fe quatu dicitur. vt asfignes vbifingulaefitaefintin fiquisasfignet quata acflioeft, planoa6 ad quam partem relix rê definiet annuam, vel fie ali^ quaru copula ntLfifraut 8parx quo modo asfignans. 6C album tes plani pofitionem habentali quantum quid fit asfignans,fu/ qua.fiFr naq? asfignaret vnaqug perficie definietrquata. n. fueric que vbi iacct : dC q copulant ad fuperficies* tin album efledicex feinuicem,fed cV folidipartesfi ret.quare fola proprie fm feipfa tnilitcrjdC loci . In numero auce dnr quanta,quae dicfla funt: alio nonpoteritquifqua oftendere, rum vero nihil per fe,fed fi forte quemadmodu partes eius pofi per accidensÂmplius, quanto tionemaliqua habent ad feinui nihil eft cotrariuiTu In defTnitis B cem,aut vbi iacent,aut q partes enimmanifeftum eft,q> nihil eft E ad feinuicem conne<flunt, Neqs contrariumtvt bicubito vel trix eae,q temper is funt.nihihn. per cubito,vel fuperflciei, vel alicui manent partes tcmporis.quod talium.nihil.n.illis eft cotrariu, aut non eft pmanens, quo pofix Nifirffquis forte .dicat multu pau . . . r - Inftanoa. tionem aliqua habebit < Sed ma co cue contranum, vel magnu gisordinem quenda dices habe paruotHorii aute nihil eft quan re:eoq>aliudquideprius fittex tum,fed magis eorum, quf funt poris,aliud vero pofterius. Sed ad aliquidnihiLn.ipfum per fex & in numerofiFneoq> prius nu ipfum magnu vel paruum dici merat vn9 q? duo,& duo q tria* tunfedeo q>ad alterum refert, &fichabebunt alique ordine: vtmonsquidem paruus dicit, pofitione vero non omnino ac^ milium vero magnu: q hoc rjs cipie&Sed &(. oratio fiftnulla.n. quae funt fui generis maius fit,il C remanetpartiufed dicfriieftfi lud vero i)s qu$ fui funt generis * mul Sdnoneft hoc ampliusafx _ ' -r . . minus:ergo ad alteru eft eorum fumere,quapropter no erit nul" relatio. nam fi per feipfum ma* la pofitio parti um ei us :fiq ui d e gnum vel paruum diceret, nun gmanet,Igituralia ex. habetib9 quam mons quidem aliqn par/a.L pong * pofitionem partibus conftat : uus, milium vero magnum di' aîaexnon habentibus pofitio ceretur. rurfus in vico quidem 9 nem.Proprie aut quanta hfcdi plures holes eflfe dicem , Athex cuntur fola quae di(5la funt : alia nis vero paucos , cumfintillis Vero oia f m accidens.ad haec.n* multo plures. &L in domo qui' afpicientes 3C alia dicimus qua demmultos,! theatre vero pau tarvtmultudicitur albu, eoq> coSjCuna fint plures Ampii us, fuperficics multafitidCadio l& bicubitum quidem, S>C tricubi/-. Log.cuc6.Auer. turn
Pnedicamenta
dog taliuqua turn fignificat: magnu vero vel paruum non fignincat quantii, fed magis ad aliquidtqm ad alte rum confyderatuf & magnu &C paruum. quaremanifeftum eft, q> ipfa funt eorii qug ad aliquid* AmpliuSjfiuealiquisponatqua ta elte haec,fiue non ponat, nihil eft in illis contrariumquod, n. no potfumi per feipfum, fed ad alterum refertur,quohuicalicjd H eritcontrariumc'Ainpliusaute, ii funt magnum dC paruum cox traria,contingetidem fimul co^ traria fufcipere.,^ ea ipa fibimet * a.cp. ad- pfe contraria.cotingit enim * fi dualiqh e mul idem paruu eile od magniu eft enim ad hoc quidem paruu, adaliudveroidipfum magnu* quare idem 8t paruum & max gnum eodem tepore efTe cotin^ ginquarcfimul contrariafufcix pere.Sed nihil eft, quodvideat iimulcontrariafufcipere pofle* vt in fubitatia'quidem: fufcepti biiisenim contrariorumeflevi deturtfed nullus fimul fanus eft &i rcger, neq? album &L nigrum eft fimul:nihilfy aliud fimiil co^ traria fufcipict.Et eadem fibiip^ fis contingit elle contraria, nam fi eft magnum paruo contrariu: ipfumautemidem fimul eft ma gnum .&(. paruu: ipfurn fibi erit contrarium.fed imposfibileeft aliquid fibrjpfi eflfe contrarium: non eft igitur magnum paruo ontrarium, nequemultupaux co.Quare nifi S>(, eorum quie ad aliquid hxc quis dicat3 fed qua^
* H i r -*linr .
f~f*
"
ti,nihil contrarium habebunt, Maximeautem circa locu effe Vide w videtur contrarietas quanti.fur hocGilbet tuPorret* fum enim ei quod eft deorfum, nuin lib. contrarium ponunt: locum qui fix princi medio eft,deorfum dicentes, eo pioruj,ic deVbicic qjplurimadiftatia eft medr) ad cafincm. mundi terminos. Videnturaiit & aliorum contrariorum ab his afferre definitionem, quae enim plurimum a feinuice diftant eo" rum quae funt fub eodem gene^ re,contraria efTe definiunt. Non videtur autem quatum fufcipe>re magis SCminustvtbicubitu neqjenim alterum altero* ma^ gis bicutum.neq? in numero:vt gis minus tria qj quinq? nihil magis quin^ bicubitii. que aut tria dicuntur,neqj quin quecptria.nec tempus alterum altero magis tempus dr. nee in nullo eorum,quae dicfla funt 6m nino magis &L minus dicitur* Quare quantii non fufcipit ma> gis dC minus. Propriu autc ma^ ximequantieft,q?aequalecVin aequale dicitur. vnumquodque M enim eorum quae dicfla funt qua torum^quaJe fidinscqualedici tunvt corpus,aequale 6V. ing qua le dicitur.6C numerus 6>C temp9, aequalecVinaequaledicitur. filV autem &C in alr)s,quf did:a funt, vnumquodq? xquale & inequa le dicitur.In caeteris vero qugcii que quanta non funt, non pror^ fus videbitur acquale 5t inacqua le die i. vtdifpofitio aequalisfiC insequalisnonomninodicitur, fed magisfimiliscVdisfimilis.de albu aequale & inaequak no ofx no
Pttcdicamenta.
fursStcutxlaTraftatM
AYSJU
34
A flodicitufj fcdfunile vd disfi^ oratio. Contmmirn veto quinto- J> * J1 mile. Quarequanti maximefit plex,videlicctIinea,fuperficies * cor * ppriu,aquale _ ,_.,., , dici j- < pus.pra:tereaqoajcorporaconunet. &fcfequale
SecunJi. Sermo it frtdttamtnto Qua
'dicitur feptcm continetur par tibus. In Prima partenotificantur partcsprincipaksipfius qua titatis,qux Hint quanntas conriwua & difcreta,& habere (itom,& priuarilicu. InSccundadeclaratqnâa fint genera ipfiusquatitatis,r famo fa&publica, quajfubquantoconti nuolocantur:&quaefubquantod'i fcreto. InTertiaofttnduturgenera,quae fub fitu contmentur, & qaas non. InQuartaexponiturq?illa& ptcm genera quantitatis numeraca runtgenera,quae apparenter &pUblicc videntur efle pcrfequantitas. {pd reliquaalia, qua; videntur efle quantitas,i Jquidem habentearatione,quaha:cgenerain ipfa reperiuntur.In Qjaintaprobatur q? vna cxproprietatibusquadtatis eft quo ûe non habere contranum: vbi fbl uuntur dubia,quibus videc'probari q>quanritashabeatcontrarium. In Scxta probatur q? quantitas et no fu fcipit magis& minus,vt ipâ fubfta tia. InSeptima oftenditur q>vera proprietas ipfins ^titatis,cumqua nihilaliud communicat, efta;quale&inajquale. Particula Prima. Dixit Arift.Ipfiivsquantialiquod eft difcretu,& aliquod continuum:&aliud eft cujus ptesIter fcfe hntponc", aliud vcro cui9 ptes no hnt pone admuice. ParticulaSecuda.Difcrctumau-
ac ampleiftun tur,tem|>*'fo licet, Sc locus. Eftautem numerusquatitas difcreta: quia quantitas difcretaeft id,cui non conuenit a/Iumcre tcrmfnarncommuncm,apud qu6eius particularinuicem copulenf", vtexcT ph gratra,decem,nam pars corurn , c( eft quinq;,non copulaf" cum atijs quiq;,quasfuntaliapars,in tcrmi no comuni rneq; triaquarfiint vna pars,ciim feptem: fed omnes parriculascorumrfunrabinicem diuife. Quod autem oratio fit qiiantitas, B neinoambigerepoteftrqrnmenfuraturpcreiuspartefnjqnareftrnim ma portio,qaa vox proferri pofllt: nempevelfyllabalonga,vtla Arabice,vel breui,vt al. & eft quoq; d'ifcretaquantrtas, cum eiusparticule; nonhabcatterminnm commune", ad quern coniungantur interfeinuicem.fylfabzetenirrr fiint inter fc diuiiac.Lineavero,&fupf!des,&cor pus,actps,atq, locus (lint ex eotinuaioâ parti cnlarcuruslibeteoru poflunt habere terminfi coem , adqirecopulenifinterfe.qui quide terminus in ipfa linea eft puncium, F in fopficie vero eft lmea,in corpore uigficicSjin tpe inftans. na in punc"h> copuIanYpartcs lines,& in linca partcsfuperficiei, & in fapficie partescorporiscopulantur,&in infrSri copulanfpartestîs, qfunt ^teriru & fucura.Locasquoq;,cum partictt lz cor pis in eo contineanf1, & in tcr minu cocm copulent", oporretergo Yt particular loci copuleflttir ad tcrminum communeetiam, & fie itaquceftquantitascontinua.
PaiticuJa. 5. D.dQuaatasYcro, i; quas
Praedicamcnta
quac ex pambushabcntibus inter fe pofi tionem conftat.eft i pfa linea,& iuj>ficies,& corpus,atq; locus . Hahere aut ipfas partes pofitione"imu ecjiiihilaliudcft^vteiusparticul? ocs reper.iamffixnul.na fi non fint fi mul,nonpoterirhabere aliquapar ticulaearu pofitionem inter fe.&q? quauisportkmeearu mmpta,repc rief in parte terminata huiusquan tiratis,huefurfurn,fiuedcorium,& copulaca parti terminate ipfius. vt gratia exepli,oes partes linear, cdm jeperianiffimul,nabentqiiidem po fitiooem inter (einuicer&qlibctea H rum exiftitTparte terminata, &coiungirtn parte terminata, q fcilicet cftilla, q ipfarn infcquif. eadeq;eft <k partibus fujjficiei ratio,&de par tib9corporis,& parti b* loci:qm par tes loci reperiuntTuj? partibus corporis replentibus locu:fiue locus fit vacuum, fine fit fupficicsambiens corpus extcriuSjVtfentitAriftot.In partibus vero numcri,nullum horum trium repent"*, C vt fint fimul, & vt fit qlibet earu I parte tcrminata, & copula tain par tc terminata. Et par ratio eft de tr>e &oratione, videlicet tjjpartes corumnonrepc I riimtl'fimuhcum partes tgis &partesorationisnon habeant pmanen tia,neq; pofteriorporuoeoru attin gat priore. Partes tn temporisatq} numeriquenda obtinetordincm: nam qdam particula tpispcedit ,'& qdamaliafiiccedit. idemqjdenumero dicendum eft:na duo ^cedu t tria,(ednulla obtinent pofi tionem. Particula Quarta. D.d.Hscauc prima genera ex generibus quanti iint,q vere & primo diir quanti:re liqua vero pter hsecqquantitatem obtinent,dicenif vtiq j efle quanta accns,&fecundo,hoc eft medio ali- K quohoru,quntquatitas re vera. vt exempli grandmas aliqua albc dine determinata ellemagna,quia. ein magnafupficicrdf quoq;acl:io longa,quiain longo tge elficif. Cu iusreiindicium ett,g.a fiqsinterro gauerit,quanta fit haze adio,rcfp6debiifq? eftaclio vnius anni.& u in terrogct quata fit hax albedo,r n debiftnfi cubitoru velquatuor.aftio enl terminaf'& menfuraf'tp.c: albedo vero ^fiipficie, q eft trium vel quatuor cubitoru menfuraf'.fed, (i ent p. fe gta,mefuraretJquoq; ^ fe. Particula Quinta. Proprium aut L gto eft,nibil illi efle contrariii,fiuc continuum,fiuedi(crctu fuerit.tria etenim velquinq; nonhntcontrariil,neq; linea Scuipficieset.Necpo left g,s obi j cere (j>multii &paucii , qfimt quantitas difcreta, funto^dc contrana:fifrc]j magnu &paruum exquanritatccontinua fiintcotrana,p.p. duasr6nes.Primaeft,q.apau cu&multu,& magnu & paruuno (untex ^dicameto ^titatis,(edfunc relatiua. quatitas aut eft ens per fe: paruu vero & magnu & paucu & multum dnr ad alio^d, &in relatione,&ideo vna&eaderespoteema M gna&parua,&pauca,&multa: ma gna quidfi relatione ad alia, & par uainrelationeadaliarem: adeovc nos poterimus dicejrc monte ee par uum,& formica magna: & fi fbrmi cafitparua,&mosmagnus. Siaiic aliquid efTet paruu vel magnum in ie,ita vt qdam denolatio j> {eexiftft in eo,vt albedo in corporc exiftes, non poflet mons denolari mos par uus in quauis re,neq; formica magna.& ha:c eit vna ro;q probat qua titate non habere cotrariu: videlicet,
Pnedicamenta.
4 cet,<|a hc duo non (tint de pdicamento qua"titatis,fed dealio.Vfinlup magnum & paruu noneeduo eontraria:fiue locenf in f> dicamen to quantitatis,fiuenon.qm,gcquid lion inetelligit'j>fe,-led j? relation em ad aliud,non pot habere contraria. cotraiia.n. fiint, q maxime inter fe diftant. idveroqef in relationead rliud df,nihil het qif maxime diftet ab ipfbrcum poflit ad infinitu refer ri.Tertia Sterea ro huius cft,quia fi inagnu cflet contrarium paruo.tfic rha &eaderescflctfufceptiuac6tra rioru fimul:cumvna&: eadem res B poflit denoiari magna&parua,fed inrelanoneadduo.&fi poflentde nommari hoc pa<fto coutrariain fe co pa<fto quo denoIaC" album & nigruûncreperireni'diK) contraria iimtii in code" f ubie5lo, & poflet cadem resfimulefle nigra&alba: qc? eftimpoFe.&ideo duo cotrariano pofTunt fimul couiungi in code fubiedtomifi duab9 ronibus diuerfis: vtin reliquis oppofidshoc ide euenirep6t,Praeterea,fi magnu ect cotrarium paruo,ide"eflet fibi ipfl cotrarium : cum ide" denoiefma^nu &parnufimul.fiigif'dicam 9 iplaee C contraria, tune fequereif vthajduz dcnolanones client denoiatioes fir maeinfubftantia eiufHem rei:&fic Yna& cade res eflet fibi ipfi contralia.qct eft abfurdiflimu.Ex his ergo eonf tat magnu & paruu,vel multii & paucum non efle contraria: flue concedam'eaeflequantu, fiucnS. D.d.Maximeaut vfq? contrarietas infequaf'quantitatein genere ei9, qcf eft ipfe Jocus.na locus furfumig. eft pars gibba cceli,vf efle contra n9 loco deorfum,cj eft mediu mundi, i. locus terre,& eft Jfima paxsaqu^,
&infimaparsalicui'portioriisae- D ris. Ratio vero,obquam putantho minesha:cduolocaefle contraria, eft,<jaquilibetillorii locoruexiftit in maxima diftantia ad alteru'tita vt non repcriafaliqua diftantia ma iorilla,&,c|.ahoceftin ipfis valde manifeftum,ideo definino reliquo ru contrariorfi tranfumpta eft ex hocnoie:itavtdefinitio contrario ru fit harc,contraria fimtilla, q inter fcmaximediftant fubeode*gcnerepofita atintelhgunt hicqmde diftantia fm efle, non diftantia ftn tranfimm.Dicoitaq; contrariurcpcririinquantitatcquatenusevbi, S nonquatenuseft gtitas, neq;quatc nus cf I relatiuu,lfurfijm & deorsfi. fed hoc ide accidit relationi, quead modu accidit q titati: & ideo no vr c^ relation! inut contrariu. Particula Sexta.D.d.Propriu gtitati,eft non fufcipere excefliim 8C defedii. na hoc quantu bicubitalc non eft magisbicubitale âliud bi cubitale: neq; tricubitum magis ^ aliud tricubitu.neq; de tgequoque potdici aliqcf tpsefle magis tps ^ aliud.Veruntii in hisduabuSjppric tatibusc6icatquoq;fiibftantia,fno habere contrarium,& non fufcipe- F re magis & minus. Particula Septima. D.d. Maxime propriu quantitatiefleaequale&in arquale Nam nihil aliud jnerquan tjtatem per hoc denoiatur.vt gratia exempli,quale no dici^de eo equalevelfequale.fcddicitur fimilcvcl diffimile.nam dicimus hanc albedi nem efle fimilem illi albcdim TC! diffimilem,&non dicimus xqualc &in3equalem,ni/iperaccidcs.Proprijsfimum ergo quantiratis eft, c sequale velinatqualc. ii; 5rir
35
Predicament*
Quxntitatis.
pArticula Prima. Dixit AriH qnanri aliud * " * * difcremm,-&c.InquirLeui.Senfuseft,<fc quantitas diutdit'ia continua& Afcretatn, & ideo diuidifin id,cuius paries habeat fi turn inter fe fc-Bcin non habentes. ParticulaSecuda.D.d.Auer. Difcretum out eft duplex,nempe numerus, & oratio, &e.Inquit Leut. Ndvrvcrum.fgjnumcr* & oratio fint duo genera quantitatis difcre tz:fed oratio ratione numeri fyllabaru ei eftTpes numero,& numef eft genus ev.qrn numerus immatcrialis,vtdce,qtri poflunt efle equi vel afiai,vel aba, vel fylLafaac oradonis-patetergo <j> numerus fyllabaru ora tionis conunet'Iub numero vmuerfali: que admodum locator Ipecies fub genere. Et fi quifpiam dicat <j> Arifto. diuifit quantitate H ailcretaminhzc duo genera, eo quia coniyderaub de numero in has duas diuidi tur partesmam Arithmeticus cofydcrat de numero denudato a materia,& immaterial!, fed Poeta tradat de numero fyllabarum: tune cflet quoq, neccflarium dare hie tertium genus quantitatis difcreta:, q eft ipfe numerus fonorus vocum,de quibus tradat Muficus.& fie etiam Arift. deberet diuidereiineam m duo genera,Cin genus line; ex pers materix,de quo cdiydcrat Geometra: & in Iineam radiofam, de qua confyderat Perfpecrmus.Poflumus tn dicere,<j> Aiifto. ditHiit hie quaritate difcretam in has duas partcs,rjpquandam difrerentiam, Sinter numcram& orationeapparettfiue ille numerus fit numerus tyllabarum.fiue n6>quc. eft,quia numerus fyllabaiu eft nunerus fimnlexiftens . fcdorario non eft oratio fiI mul cxiftens,neq; pars pofterior eius confe quitui piiorem.Attamen AriC debebatdiuiderc numerum in orationem: & no oiarionem,&cnon ponere numeium 8c oratio nem duo genera. Detnde d. Eft autem numerus quantitas difcreta, Sec. Inquit Leui. Hie declarat id quod intelligebatperquan titatem difcretam,vide!icet id quod no ha betterminum communem,inqao copiilctutpartes eius inter te inuicem.nam I linea reperitur vnus puftus met,qui eft finis vni' & principium alterius: fed hoc non reperif in numero, vt ipfe declarauit. D.d.Qupd aute oratio fit quantitas, Sec. Inquit Leuilntelligit hie g> quantitas vt eft qu4ncitas,oportet vt menfiiretur per panejui ipfius.& hoc perfpicuuni eft, licet meuecUplis,& refpondeatur tertia pars hoix . patet t,quia p6t menfurari per parte eius. nam cum bora fit nota & terminata, eius quoq; tertia pars eft nota, & fexta pars etia harje,&poteiteoamrefponderi fexta pars horar eft menfurahuius temporis,& potcft ctiam reiponderi ad hoc quzfitum, Og fine duo fexta hore.Et hac ratione tollit'dubiu, quopactopoflitmefuraritotum pertotui vtfidicatur quanta eft longitudohuiuslinexi&c refpondeatur g. eft vnus palmus-.po teft tn meturari p menfuram minore fibi. D.Aquz eft'minima portio, q voceproferri pomtPer hoc declarat fimplicitcr, <j> me fura,vt eft menfura,oportet vt fit minima, q poffit reperiri in co genere.& hoc eft coe,& reipondens tam quanntati continux, ^ dilcretac. veruntn in c&rinua repertiT ex fiippofitionr.in difcreta veto ex natuta. Exiftit L autem in condnua ex fiippofiiione, vt fupponitur motus diurnus pro menfiira temporis,quia eius tempus eft breuisfimii itec caetera ternpora reliquoru motuum coelc* ftium. & fie de ali js menfuris quantitatis connniuE-Eftveroin quantitate difcreta i natiua-.quia vnum numerate no recipit diiiihoncm.cjuatenus eft vnu numerate, hoe enim mdifferenter reperitur tam in quantt rate condnua,^ in difcreta: videlicet-vc toturnmenfureturperminimam pattern,^ reperiri poflic& hoc in orau^ne lepcnturt ergo eft quantitas. Poflumus tn aohnc dicere,<jj cum dicit,q eft minima porno,qux voo: profern poffit, velit figmficare ipfara eflequatitatem difcretam.nam, fi eflet cj>: titas continua,non reperiret'iii ea minima portio:cum ols quantitas continua fit diui itbilis in infinicum. & hoc iudicaf dum di- M cit,& eft ctiam difcreta quanntastac fi dire rit hac effe aliam rationem probantcm ipfam efle quantitatem difcretam. Nee pot aliquis dicere 9? poffit reperiri in fyllaba ali quid minus,quo poffit mefuran oratio, nepe pars fvllabx-qrh fyllaba, quatenus e mo* tusvocalis, eftquidem diuifibilis m femj*. dmifibilia. quia hac ratione erit quantitas continua: ex fyllaba enim componiforo, quatenus eft fyllaba. fed ex motu fyllaba non componitar oratio, Si fi in inftnituin. duplicaretur.ctum non fuerit in eo fyllaba:, & ideo eft omnino prima pars, ex qua conitat orario.Si autem variantur fyllabf'inter fefe in 16gitudme & breuitate, vt ipft dici t. dum inquit vel fyllaba longa vei brcuuhoe quidcm
Predicamenta.
36
A <pwd nonJacit diuerfltatemin eis ea r6ne, tficie ambience totum illud eorpas. f>atet ] qua funt vnirates numerales, ex quibus co- ergo 3*cum dicim9 aliquem locu efle ma net numerus orationis:fed ea rone, qua q- iorem,non intelligimus q, ilia fupficies am libet earum eft quantitas conrinua, ratio biens ipfum fit maior: fed intelligimus rj ne extenfionis vocis,non quatenus eft fylla comprchendit corpus maius. Potefc & alia ba numeralis.& eft et difcreta, quia fyllab? rone probari cji locus non fit fuperficies-.ne non copulent'inter fe in termino coi: ergo pe quia fuperficies menfuratur fuperticie, patet orationem efle ex quanritate difcre- quz eft pars nus: led locus non menfurat* ta. Deinde d.Locus autem, quia particular per fuperficiem,quae eft pars fuperficiei am corporis replentipfum.InquitLeui.Arifto. bientis:quia nulla pars illius fuperficici eft capit hie locu,quidquid fuent ipfe, fine va- locus,quia non eft fuperficies ambiens. na cuum,fiue fupficies ambiens: quia hxc ars vna ex proprietatibus quantitatis eft, vt me non habet difcernere,quod nam horum fit furetur fua parte.menfuratur autem locus locus.& ideo dicit g, partes corpoiis replec per locum.qui eft pars eius ratione continc ipfum.hzc enim conuemunt cum qualibct tiar.quia nos dicimtis hoc vas continere nu harum opinionum de ipfb loco. Vofletau mcrum quarundam menfurorum notaru. tem quis obijcere fontra Ariftotele,qa po- & fie eft folutum dubium. fuit hie fuperfirie& locum cfle duo geneParriculaTertia-Deindedicit-Qiuntitas . ra:cum tn i Phyficis fit probatu j> loc' eft vero, quz ex partibus habentibus inter fe ' fiipficies corporis ambientis tangentis loca pofitionem,eft ipfa linea. Inquit Leui. Per tum.fic ergo fujticies & locus eft gen vni. has ties conditiones intelligit declarare id, cum-.immo locus eft vna ex fpebus fuperfi- quod voluit.cum dixie partes habentes poiei:eft.n. quardam fuperficies. Nos vero fitione inter fe:&: quia finis eft localis,ideo dicimiis, licet conceflerimus re ita fe ha- cum dickur,vt orruies partes eius fimul re bcre,nihilominus non decebat ipfum pone perianrur.inreiligit j> fint fimul in loco, re re hie ifta duo genera pro vno genere: qiua h'qux conditiones funt de fe manifefcc. Et non eft rnanifeftum & famofum, g> locus hinc tollitur dubium de numero, cum difit fuperficies ambiens. kxc autem ars nihil xit,q? nulla harum conditionum reperitur ponit,quod non fit famofum.locus aiit fie in eo.Poflet tn d;ciq> numerus fimul repe minem latet elle quantu,cu dicaf magnus riatur:fed 9? non fit fimul in loco.&hoc in & paruus.itidem & fupeificies. cum igitur tendcbat cum dixit, fimul: quia numerus non fit publicum & notum, q> locus fit fu- non eft in loco quatenus eft numerus. Scfic pficies-.ergo hxc ars debuit ponere ipfa duo videtur 9, quacunq; particula reperta I nugenera." Sed melius eft dicere q? locus non mero fit in pane determinata, & coniunefifupetficiesrevera.qmfnperficies eftfu- fta in parte determinata.nam numer^qui Q j^ficies ex fe ipfa,fed eft locus quatenus con narius coiungit'cum fenario natuia.&duo tinet corpus,& ambit ipfum.& fie fupficies funt in parte prmcipij ipfius denarij,& noeft aliud a loco. Quod autem fuperficies uem in parte finis:rationef.ordinis, quena ' ton fit ipfe locus,fieprobatur. urn, fifupcr turali terobtinet ipfe numerus. fed hoc n6 ficies efiet locus,tune quato fuperficies am eft in loco,vt oportet efle in illis tribus con* biens cflet maior, locus cflet maior: & fie ditionibus-.qiiia funt ex poiirionc paruum locus partis ipfius corporis eflet maior lo noce,fed ipfius fitus qui eft localis.D.d.Par eus torius,quod eft falfum: quia manifeftu tes tn temporis,atq; partes numeri, habent eft tjj locus partis eft pars loci totius. Quod aliquem ordinem:fed nullam obrinent po Yero fcquatur g> locus partis fit maior 5 lo fitionem.Inquic Lcui. Perhocmtelligit(> cus totius fie probat". fupponamus <%> ahqd Lcec non fit is ordo fitualis in locc,nihil mi corpus,quod ambiant fupeificies rehe, fi mis reperitur ibi aliqua pars prior natura, fbdiamus fouearn in illo corpore in vna il- & ali qua pofterior.quia vnii pr^cedit duo,, larum fuperficierum, tune erunt fu r>hcies 5c duo tria.itidc & ps y)is fuppofita pccdic illius fbuea: cum reliquo illius fuperficiei , parte ei* fequete poft ipam,& nfl pot aliter quam fbdimus in eo, maiores ilia fuperfi- fieri. Particula Qu_arra.D.d.Hxc aiit piicie,quam fbdimus. & hoc perfpicuum eft ma genera ex generibus qtitatis.&c. Inquit apud ftudiofiim in Geomctria. & ideo ilia Leui.Hoc eft neceflarium, quia quantitas c fuperncies,qii.t ambit aliquod corpus,pof t ^.titas p fe,no I relatide ad aliud:& 16 opoc quam ablata nut aliqua pars,erit maior fu tet vt tota ipfa tjtitas mefuret'^ eius pai t,
liij
vc
Predicaments
(5 vt paulo *nt fuit eKfttun.Inquit LcuL Propter hoc neceflc cft,vt quicquid non poreft menfurari p partem eius,vt non fit qu.ind tas,nili p accidensrvt ft dixei imusquata eft hxc al bedo :qrn eft quide quanta, ratione lupficiei,non rone albedinis . & ideo menfurat'hsc quahtas,f. albedo r> fupficie, non fe.na de albo vt albu cft.qrit'quale fit,no quantu ni fi accns, vt paulo an ditu fait. ParticulaQuinta. D.d.Proprium autem quanto eft nihil illi efle contrarium,&c. In cjuit Leui. Atif.deciarat. hie prime cj, no eft neceflarium quantitatem habere contrarm rone rragni & parui,q in ea reperiunt", vel multi & pauci.quia hxc non funt de pdicamento quand tatis. Dcinde d.Vf infupermagnum & paruu non efle duo cotraria. Inquit Leui. Hoc eft defenotum. nam nemo dicet album efle contranu flauo vel viridi,fed nigro: quia ip f i funt duo colores maxirne diftantes.& de clarat hie Arif.q, magnu & paruu, & multum & paucum no funt contraria, quia n6 maxime diitant. nam fi ponanms contiahum alicuius pauci aliquod magnu, poterit vtiq; imaginaii mams illo magno,& mi nusilioparuo.&huius rei ratio eft, quia nulliihorum cftperfeintelligibile: fed I re latione ad a'reru.p6t aut vna res ad infinitas reterri. D.d.Tertia prxterea ratio, &c. Inquit Leui.Aiifto.declarat hie alia1 rone cj> hxc non poflunt efle contraria: quia cotra tia non coiur.gunc'in vnico fubiefto fimul fccuudum vnicam ronem.fed manifeftum eft q, vna & eadem res pot denoiari fimul magna & parua I relatione ad duas res. fed, fi poilet fie denoiari ratione cotrarietatis,C , per fe,vt eft album &: nigrum, tune poflet eactem ics denominaii nigra &alba fimul. &: hoc eft ra!fum,rone eadem . fed duabus rationib' diuerfis eft poffibile. nam aliqua res potcft efle alba in actu, nigra in potenna.Adhuc feqileretur,fi hxc client contraria , vt ea dcm res eflet fibi ip'.i contraria : quod eft ralfum.quatitati ergo nihil eft cotrarium.'Neq; rr.ukum & paucum, & magnum 5c paruum, funtde prxdicamcnto quandratis, neq; funt contraria, cum fin c cuiuluis prxdicamend. Demdc d. Maxime autem videt"< contrarietas infequatur fluantitatem in genere eius, quod eft locus, ficc.Inquit Lcui.Cum corpora exiftant i ioco,tdeo locus tft fugficies ambies,iuxta fen tenria Ari/;deloco fphxrx: vel eft vacuum, iaxu fentenui alioru. idcirco extra niudu non datf!ocus.& ideo illetocui, qaimaxi-f( me diftat a loco,qui eft deorfum,qui eft or bis teiTX, erit pars gibha fupremi cccli. fed in Phyficis probatum eft, <j> hare loca noil fimt contratia:fed loca contraria funt loc* ignis, & locus terra:. & ideo accidit eis. f. vt fine contraria: quia funt locus corporibuc conttarijs in qualitate.ita vt vbi ignis quiefcit,vel ad ipfum mouetur, quoaquideefl ipfum furfum,ab illo quidcm terra mouc tur.& ita quoq; fe habet terra cum igne. Ee ideo in quibufdam libris repent" fcriptunt concauum orbis, ^ quod intelligit'coneauum orbis lunx,quoa eft conuexum ignis. & hxc litera magis placet nobis. Patricnla Septima. D.d.Maxime ^jpridE eft quamitati efle xquale & inxquale, &c. Inquit Leui.Hoc patet ex fiiperius dicbs.na* fi dicatur hxc albedo eft xqualis illi albedi ni,non dicifnifi quia accidie eis exiftereiq ] fuperhciebus xquaiibus inter fe, non ratio* ne qualitatis. De his t]t{<c adaliquij. Cap. J.
D aligd vero talia dnr, quxcunqj hxc ipfa quac funt,aliorum ee dnr, vel quomodolibet aliteradalteru* vtmaius hoc ipfum quod eft al terius dicitunaliquo.n. mai9 di citur.&duplftalteri 9 drhoc ip fum quod efttalicuius. n. duplii dr.fimiliter aut cV; alia, quxcun quehmoifunt. At vero funt et & hxc ad aliquidrvt habitus,di fpofitio,fenfus,fcientia, pofitio. hxc.n4omnia,q dicfta funt, hoc ipfum quod funt,aliorum ee di cuntur,vel quolibet aliter ad ai' rum,6c non aliud quiddam. ha bitus.n 4 alicuius habitus efle di^ cit,& fcia alicuius fcla,cx:po ali^ cuiuspo: SdaliaquoqjfiFr* Ad aliquid igitur funt, quxcunque hxc ipfa qux funt, aliorum efle dicuntur, vel quomodolibet aii tcr
Praedicamenta.
37
JL ter ad alterum.vt mons magn* fcia fcibilis fcia dr:& fcibile fcia dicitur ad alterum ( magnus.n, fcibile.6d fenfus sefibilis fenfus: mons dr ad aliquid)fldimile all dC fenfibile fenfu fenfibile,At ve cui fimile, & cxtera talia fimifir ro aliquotiens non videbit con ad aliquid dicuntur. Suntaute uerthnifi conuenieter ad quoct & accubituSjcV ftatio, 6C fesfio dr asfignef,fed peccet is qui asft pofitiones quaedampofitiones gnat.vt ala fi asfignet auis, non vero ad aliquid funt. iacere aut conaerrit vt fit auis alae. non.n &ftarevelfedere,ipfa quidem priusconuenienter asfignatum tion funt pofitiones: denoiatiue eft ala auis.neq? enim quatenus vero dicuntur ab i)s,qU3E dicfhe auis eft,eatenus ala ipfius dr:fed x funtjpoiitionibus. Ineft autem eoqjalataeft.multoru enimdC 6f.cotrarietasinrjsquae funtad aliorualaefunt, qnofuntaues aliquidvt virtus vitio contra^ Quare fi asfignet conuenienter, * riumjCumfitvrrunqjeorumad &conuertit:vtalaalatialaeft: aliquid:S>C fcientia ignorantiac cValatum alaalatu Aliquotics Non aut omnibus r/s, quae funt autem forte & nomefitigerene *a.L inert contraiie ad aliquid *infuntc6traria.du/' ceneerit,finonfueritnomeinv tas. plici enim nihil eft contrarium, pofitum, ad quod conuenieter neijj triplici.,neqjvlli talium, Vi asfignet:vt temo fi asfignc dentur ant dC magis dC min9 ea, uigr],noneft asfignatio conue^ quas ad aliquid funt, fufcipere* niens. neqj enim eo q nauigiii fimile. n. < disfimile magis dC efi,eo ipfius temo dicitur, func minus dicitur :dC acqualecVin^ enimnauigia, quorii temones _ & minus dicitur, non funt.quare non conuertic: aequale magis cum vtrunq^ fit ad aliquid.fimi nauigium.n.non dr temonis na le.n.alicui fimile dicitur,&inac uigm, Sed forte conuenientior quale alicui inaequale. Non aut asfignatio erit, fific quodamo omniaqux funt ad aliquid, fux asfignetttemo temonatae rei te^ f fcipiunt magis & minus, duplu mo eft,aut qiiocunq? aliter. no* enim non dicitur magis cV mix men.n.non eft pofit urn, dC con-nusduplum,nee aliquid taliu* uertitficonuenienter asfignet: Oia autem quf funt ad aliquid, temonatum.n.temor.e temona ad conuertentia dnr vt feruus turn eft.Similiteraut&inaliis^ domini feruus: & dominus ferx vtcaput couenieti9 asfignabif uidominusefTedicit. c^duplu capitaticaput,qfiafahsasfignc dimidrjduplum: SCdimidium turneq?.n*eoq>eft aial, caput dupli dimidiu . dC maius mino her,multa.n.anrmalia funtcapi remaius:5e min^maioremin 9 . ta non habentia. Sic autem for fiPr aiit cV: lalijs. Sed cafualiquo taflefacillimequisfumet, tiens different fm locutione , vt bus pofita non funt nomina , fi
Pnrdicamenta.
quae conuertuntur, nomina pox nant:vtiniisjquaepdic'bi funt a ab ala alatum,a temone temona tum.Omnia igitur, quac ad alix quid dicuntur,fi couenienteraf gnent,ad couertentia dnrqm fiadquodlibetaliud asfignenf, &. non ad id,ad quod dicuntur, non conuertuntur* dico autem, qm neqj eorum, quae in confer foadconuertentiadnr, 6CnoIa is pefita funt,nihil conuertit,fi ad aliquid eorum, q funt accide H tia,asngnentur,& non ad id/ad quod dnnvt feruus,fi no domi' ni asfignur,fed hominis velbi pedis,vel cuiufcunqj talium,no conuertitunneqjenim dici pot, homo eftferui homo:nonnc5'' ueniens eft asfignatio. Amplius ii quidem conuenienter asfignc turadquod diciturjOibusaliis fublatis.,qu3ec{"iqj accidetia funt relufto autem folo illo ad q<3 afii gnatum eft conuenienter, femg ad ipfum dicet.vt fi feru9 ad do tninu dricircunfcriptis oibus,q I accidentiafuntdnOjVtefle bipe de,vel fcif fufceptibilem,vel ho minem, relidlo vero folo quod dominuseft , Temper feruus ad ipfum dicetur:feru9 enim domi ni feruus dr. Si autem non conx uenienter ad id,ad quod dicitur asfignetur: circunfcriptisomni busalr)s,reli<flo autem eo folo , ad quod asfignatum eft:non dix cetur ad ipfum.asfignetur enim feruus hominis ,c\L alaauis, dC circunfchbatur ab homine die dominum,noft fanlampKas fer k uusad hominem dicetur,cnm enim dominus non lit, neqj uus eft.fimiliter dC de aue,u mitur earn alatam eile :no enim amplius erit ala ad aliquid. cam enim non fit alatum, nee ala erit alicuius.Quareoportet asfign^ read*id, ad quod conuenienter dicitur.Et Ii fit nomen pofitum, iacilis erit asfignatiotfi aute nonv fitjfbrtafrenecefTarium erit nomen ftngcre.fi autem iic asfigne tur,manifeftum eit quoniaom nia,quf ad aliquid funt,ad conx uertentia dicuntur. Videntaux tern ipfa ad aliquid fimul efle na tura*6Cinplurimis quidem vex rum efttin aliquibus vero no ve rum.fimul enim duplum cV dix midium funnel cu fit dimidiii'. duplum eft.5C crim fit domin9 feruus efttcV cum fit feru9>domi nus eft.fimiliter aute his 8(. alia. Simul autem haec auferunt fefe inuicem.il enim nofitduplum , non etitdimidium. &fi non fit dimidium,non erit duplum. fix militer autem dC in alt)S,qcunq? taliafunt* Non autem inoibus his,quae ad aliquid,verum vide tur,efle fimul natura. fcibile. n. fcientia prius videbit e(Te.nanqs in pluribus praiexiftentibus rex bus fcientias accipimus-in paux cis.n*vel nullo quifqua hoc per fpiciet fimul cu fcibili fctam eiTc factam, Amplius/cibile fublatii fimul aufertfcientiamt fcia vero fimul non aufert fcibile. nam ft fcibile non lit, non erit fcientia: nullius
Pradicamcnta
A nttfliu* um* trie fcfa, fcientia dicituralicuius quidam homo, ve * ^ nfi^nihilprohibetefle neqp quida bos alicuius quida fcibilevt circuit quadratura fi bos.Similiter aut & partcs.quj eft fcibilis,fcfa quide eius n5du dam enim manus non dr alicueftiipfa vero fcibilis e. Ampli', ius quaeda man us, fed alicuius animali quide fublato non erit manus* dC quodda caput n5 dix> fcientia: fcibiliu vero plurima citur alicui us quoddam caput, efle cotingi t.Sifr aut his fefe ha- fed alicuius caput* Sift- aut <3t in bentea,qux de fenfu funcfenfix fecudis fubftatqs, atcp hoc quix bile enim pri us g fenfus efle vr* dem in plurib9* vt homo no d ix fublatu enim fenfibile fim ul au citur alicuius homo, nee bos ali few fenfum:fenfu vero fenfibile cuius bos, nee lignu alicui us It' no fimulaufert* fenfus enim cir gnum, fed alicui us pofiefsio dr, _ ca corpus dC in corpore funt.fen in hmoi ergo manifeftu eft, qm J fibile aut fublato, aufert di corx non funt ad aliquid Jnaliquib* **lfenfi- PUS.* fenfibile enim corpus eit, verofecudisfubftatrjshabetdu bUiiLn. & cu autem corpusnon fit, aufert bitatione. vt caput alicuius cax up*eft. flc fenfus, quare fim ul aufert fen put dicit,& manus alicuius df fibile fenfum.fenfus vero fenfibi manus,6d fingula huiufmodi, le n6 fim ul aufert* fublato enim quare haec fortafle ad aliquid ee animali, fenfus quide aufertur* videbutur. Siigiturfufficieter a.1 fenfi- * fenfibile aut erit corpus: vt ca eoru,quf funtad aliquid,defini bile at no, lidum,dulce,amaru,3omnia tio afsignata eft, aut omo diffi^ vtcalidii. aiia quxcunque funt fenfibilia. cile,autimpofltbile eft oftendcx Ampli us, fenfus quide fimulcii re<2>nulla fubftantia eoruquae fenfitiuo fit: fimul enim fitaial, funt ad aliquid dicitur.fi autem &. fenfus:fenfibile vero ante ani non fufficienter, fed funt ad alix mal aut fenfum eft. ignis enim, qutd,quibus hoc ipfum eft efle, huiufmodi,ex ad aliquid quodammodo fe hax J cjbus ipfum animal coftat, ante bere,fortafle aliquid contra ifta funt qj animal oino fit aut fen^ dicetur * Prior vero definirio fefus* quare pri us fenfibile qp fenx quit quidem oia ea,qufunt ad fuseflevidebit* Habe taut dux aliquid,non tn in ipfis idem eft: bitatione,vtrum nullafubftanx cueo quod eft eile ad aliquid, tia ad aliquid dicatur,quemadx ipfa qux funt, aliorum dicatur. *a.Lan modum videt, *fi hoc cotingat Ex his aut manifeftum eft q, koc m quafda fecundas fubftatias* fi cjs al iquid eoru, qux funt ad Nam in primis fubftantiis verii aliqd, definite fciet, & illud, ad eft. na neqj tota,necp partes prix quod dici^, definite fciturus eft, marum fubftantiaru dicuntur Manifeftu igitur 5L ex. ipfis eft* ad aliquid, na quida homo non fienimnouicaliquis hocqdad aliquid
Pracdicamcnta
<5 aliquid eft (eft aute efle r)s,quae tcraflerere,nil!eafafpegf!iacTa'' 3d aliquid funt , idem ac ad alix ta fint. dubitafle aut de horum quid aliquo modo fe habere) dC vnoquoqj non eft inutile* iUudnouicâd quod hoc aliquo Pars Tertia Traflatut SecimJt. mcdo fe habet fi enim non no> iritomninoad quod hoc aliquo Strmo defrfdicammto JUtlationit. modo fe habet : neqj fi ad alicjd Vaiinhoccontinenturprardihoc aliquo modo fe het, nofcet* camcnto,odlo coplcdlunf'par Sed etin fingulis palam hoc eft. tibus. In Prima dcfcributur vtfi quid nouitquis definite,^ relatiua, &numerantur exemplo. duplu eft , &(. cuius duplum eft, In Secunda/preperiturconrrarifi mojL definite nouit.fi enim nulx inrelatiuis. In Tertia,g> aliquod liusdefinitorii nouitipfumdux relatiuumfiifcipit magis & minus. plum efle, neqjfi fit duplu omx In Qtiarta,<j> vnum ex propri jsrc H nine nouit.Sifrautem6 hoc ali laduoru eft,vt quodlibet eorum di quidfinouitquis q>meliuseft, catur ad con ucrtentia:/! fumanf'fcCgnificantia C\i &(, quo meli us eft ftatim definix cundum corii noia per ipfa,quaten9 funt relatiua,fi no teneceflariu eft nofle,Propter men habeant,vel fi imponaf'eis no hatrc aut non indefinite hoccox men,fi nole carent. In Quinta, <j gnofcet, q> hoc eft peioremeli** fi duo correlatiuacapiantur fm fua fufpi tio enim hacc eft , non fcfa. noia figniftcantia fuper ipfa, quatcnon enim adhucfciet exacl:eq> nasfiint correlatiua,& vriq; couereft peiore meli us, fi enim fie acx tibilia,q? illeaffe(fl',quo quodlibcc cidit,nihil e deteriusipfo. Qua- coru eftcorrelatiuumadfijfl compropter palam eft, q> neceflariii par,eft quide validior czteris affeeft, fi nouerit quis aliquod rela^ (flibusrepcrtisin illisduobuscorre tiuorum definite,&id ad quod latiuis.naab}acisreliquis afftclib', did tur definite neceile e nofle fi remaneatille affectus, non tolled
illarelatio,quxeinterilladuocor- j
fingula, quaefubftantiae funt,ea relatiiia:fedablatoilloaffeitu,tolli^ &illarelatio.fed,ficapiantin6quaipfaquae funtfciri definitepof- tenusfunt couertibilia, tuncnon fe funt: ad quod vero dicant non quif'jVtablatisreliquisrebusexiffceeft neceilariu fcire. cuius enim tib9 inter ipfa duo relatiua,fi rcmahoccaput,vel cuius haec manus neat ille aftecl:9, qui refcrtJad fiium fit, non eft fcire definite, quare coinpar,vt remaneat relatio ipfa. jionerunt hacc ad aliquid. Sive In Sexta,q? ex proprictatibusduof ro non fun t haec eoru , q use funt rum correlatiuorii eft,vtreperian ad aliquidjVerum erit dicere,q> fimul natura, & q? ablato vno aufenullafubftantia eorum eft quae raf & aliud. & foluitur id', q uod fcfuntad aliquid. Fortafieaiitdif quiycxtalidubio. In Septima,po ficile fit de hmoi reb9 vehemen uuuridquod pofTet aiterre Uubiu dc
Praedicamenta
A <3e ipfis fubfHtiis, vtru fcilicet repe- eftalicuiusrei fimilc.Sutquoq-,ad D riatur in eis aliquid relationis. & Co aliquid accubitus,& ftatio,& feflio. lutio huius dubij eft accommodan fed dicere fedet & iacet, funt ex przdo ilia prima clefcriptione rclatiui, dicamcnto pofitionis: pofitio vero & corrigcndo earn cu quadam con eft aliquo paclo ad aliquid.fed dice ditione & hypothefi rei,qua:infe- reftabit,iacebit,fcdebitq;non funt quit'vera reiatiua: nempeq> primo deprasdicamento pofitionis: fed di defcripfitipfum relatiu>u leui qua- cunf'efleex his,quibusinditum eft dam c6fyderatione,&iuxta appare nomen a pofitione: hoc eft ex his, tiam &fama.& hoc ita fecit, vtfaci quaifuntinpracdicamento fitus. Lor doctrina traderenam facilior Particula Secunda. Ineft autem eft tranfitusdifcipuli a re famofa & relatiuis,vtfintcotraria.exepli graappare te ad vera rem,c fi primo ve tia virtus &vitiii,qus funt reiatiua, Jit rem vera difcere. In Octaua di & funt contraria. & fcia & ignoraa tit,<j>fiin defcriptionerelatiuorum tia fimt quoq; reiatiua & contraria. B fubuciatur ilia conditio, qua defer! Tamen hoc non reperitur incun- E ptio ipfa fit propria ipfis &notificct hs relatiuis.nam duplum non haeflentia eoru, tuncinueniemus, q> betcontrarium, neque triple duvnaexeoru proprietatibus eft.vt plum eft contrarium. cognito vno neceflario cognofcat* Particula Tertia. Quzda quoq; aliud. & q? per hoc probaf", q? nulla relatiuafufcipiunt magis & minus. fubftantia poterit inter correlatiua na fimilc &diffimile,&a;quale& connumerari. &notificabit adhuc inaequale, quodlibetipfbru eft vela difricultate fblutionis horud ubio- tiuum:& tndatur aliquid magis firum in hoc loco. & huius rei ca eft, mile,c aliud fife, & minus fimile. g.a hie tractat de eis fm apparentia. eodemmodo &inaiquale.Qua:da Particula Prima. Dixit Arif':o. veroeoru nonfufcipiut magis vcl Ad aliquid dicuaf ea, quoru quidi minus, na vnii duplum no eft mirates & eflentia: dicunt"1 in relatione nusduplu, g| aliud duplii,neq; maadaliquod aliud, fiue e, fiue p ali gisduplum quam aliud duplum. C quadi<fHonerelationis,vteftdidio Particula Quarta. D.d.Et ex pro ^ ad,&aliafimilia.vtexe"pligfa ma- prietatibusprasterea amboru corrcius.nam cms quiditasdf quidem in latiuorueft,vtvnuquodq-,eoriidirelatione ad aliud: eft enim maius catur adconuertentia: vtexempli aliquoalio. & vtduplu eft vtiq-,ah caufajferuuseftdfiiferuus, &diis e quoaho duplum. Et habitusafre- ferui dns:& duplum eft dimidij du itusq;, &fenfus,&icientiadicutur plum,& dimidiu eft dimidiu dupli. ad aliquid. horum aut omniu qui- & ficdcreiiquiseoru, fiuenomina ditas df in relatione ad aliq.d aliud. vtriufq; correlati ui fuennt diuerfa, na habitusalicuius rei eft habit9: & vt duplu & dimidiu:fiuefuerit vml fcia. alicuius Icibilis eft (cietia:& fen eoru deriuatum ab altero eoru, vt fusalicumsfenfibilisfenfus. identi- fcientia 5cfcibile,& fenfus,& fenfile. dem & magnu &paruum dicuntur na quodlibet eorum df in relatione adaJiquidJic et &(ipfum fimileaia ad alterum. Potcft th 'imaginari q? hmoi
Prardicamcnta.
C hm&i propriety ndnreperiatur in jnultis rclatjuiSjCU non refcrc vnilquodq-,eoru adalteru relatiocrca: hoc ecu no rcfert alter u ad al" ten! ineoqcf quid: fed fit relatio vniuseoru ad mfi eompar in coq? quid, & ipfius coparis ad illud fit re Jatio j>accidens,vclutcuiuslibeteo jru non fit relatio in eo q3 quid. vt exempli era fi referatut alaad pennatu, vt ii dicamr pennatum habet slam, tune non erit vera refponfio huius per eonuenentia, dicfdo penatum eft pcnnatu alx. identidem fi referaf'pcnnaru ad ala,&dicatur H alaeftalapcnnatirquianorefertur ala adpenatu in co q<f quid eft pen jiatii .cupoflitrepcririaliquidhahcs alam,& no penna. ergo relatio ala-nonfitadipfum, quatenus eft ptFnatum :neq; relatio pennariad ^la eft, quatenuscft pennatu. & io ii^c relatio non eft re<5U. Scd, fi comutetur hoc, & fumatur relatio re ta; & dicatur alatu eft alatum ala, tune df ad conuerteiuia: videlicet, ala eft aia alati. vcl fi dicatur, pennatum eft pennatum penna: & ala penuata mala pennati. tideo,cu re,latio rc<3:a n 6 habueri tnomen ia 1 dicartsipfam ,quatcnu9eftreda,& hoc fiue null u correlatinoru id ha bpat,fiue vnmn tin id obtineat,tfic eritneceflariu, vtqui relatiuij vnlt formareimponatnomen vtriqjeo rfijvel vni eortim: ita vteacorrela tiuatffioat. vtcxcmpligratia, fi re musrefcrafad naue, tune non erit .imoi relatio re&a& conueniens. tianon eltdcronenauis,quatenus nauis eft,vt indigeat remo: na ali^ dantur naucs,quar remo vacant: qucmadmodu remirsindigetnaui <juatcnus eft remus. quarc non couertiif vt nauis fit nauis remi: que- 1C admodfi df q> remus eft rem us nauis. Sed, fi volum* vthfnoi rdatio fit recta vtrinq;, & famaif eadc r6* ne, ita vjalterutrfi eorum ad alte* rutru referatur, opj dicefe rernut eft remus nauis remitae: &tucerit Terii dicere nauis remita eft nauis lemo. na quemadmodu remus eft remus naue, ita nauis remi tacit na uis remo. Vt alio adhac eremplo, fi eaput ad capitatu rcferaf',mnc relatio erit conueniens: fed,fi adaraf, uncn6eritrecta.qih aTal quatenus eft aTal, non eft capitatu : cii multa reperiant'animalia no habentia caput.H^citaq; eft via,qua debetjfcedcreille, qui relationcvtiC'in his q" non habcnt nome (umptum a re lationctnf pe vt imponat eis nomc", qcf vtrunq, corrclatiuorii configni ncet: ita vt eoru relatio fit recta: vr deala & remo dictum fuit. Ola cr go rclatiua, fi rc&efumanf*, videlicet ea rone, qua funt relariua, noa ea rone, qua in alio predicameto re periunt% obtinebuntquide"femper hmoi proprietatem: vc j ,vt qctlibet eorum conuertatur ad fuum cornpar . fed cfi vrlfi eorum referturad alteru^fumiifquodlibeteorairtf M proprie & per quoduis accidenscotigerit dc his^ qu$ in vtroq; corrcla tiuoru reperiuntur,q' relationemt eftcinnt,& no capianfper illud accidens, quo ipfafunt correlatiua,SC q? alterutrumcornad alterutruiti referatur, tune non dicunfad conuertennam ft fi habeant nomen fi* bi impofitam ea rone,qa funt coc relatiua: longeq; minus fi nonobtinuerint nomen, ea ratione, qua funtcorrelatiua. vtgraua exempli, ieruus fi non referatur ad dominif, cuius
Predicaments*
A ctiiusquide"nomeneft nomencor relatiui ipfius: fed referatar ad homine" vel ad bipcs, vd ad aliqc? c|ppiam talc,q3 nomini meft,profeko non conUerten^. n5 homo n6 eft ho, earatione,quahabetferuu: fed eft dns ea ratione, qua habet fer uiim. fed, fi vice hominis fumatur dominus, tune conuerrentur. Parricula Quinta.Habetpr^terea hocpcculiare &propriuilladenominatio&affcflio,ob qua correla tiuaipfa obtinchtcorrelatione": vt circunfcriptis & ablatis reliquisdo minationibus accidentalibus,quse B vtriq-, correlatiuoru accidut, ^bus quidereiatio fit indirefta: no ppea aufertur ilia relatio, quae inter duo eorrelatiua exiflit:fed demptailla denominatioe tollituripfa relatio. Tt exempli ca, ftruus fi dicaturin rrlatione ad dominQ,& circiinfcriban tur a dno reliq u? denomi natio nes & afe&9, ad quospofletferuus rcferri, vt eft homo vel bipes,& rehquaalia,&no tollatur abipfb hoc nomcn dns:tuncrelatio,quam habctferuusadipfum non toilet. Sed fi fcruus referaf ad homine, vel biG pes,at auferatnr ab eo q? fit dns, tuc aufereturquoq; ilia relatio: oâno eft fcruus, finon habetdominu. er gore&a &conueniens relatio eft il la denominatio,cjuaablataaufert J & ipfe: fee1 ipfa no aufert, etfi aliq liaaufera^.&hochic,qd Arif.nar tauit,eft veluti regula, qua cognofcatur iliadenommatio,qua relatio rcfte&couenienter fiat. D.Hu iufmodi aute relatio, quareAafit eorrelatio, facile quidem inueniri poteritjfi vtrunq; correlatiuu habucrint nomenfignificansipfa,ea ration?, qua iunoiobtineatrelatio
40
nem.fed fi noimnetareant,id vtiq; D difficileerit. Sctuncoportebitadin, ucnirc hmoi dcnominationem 5c affectum per haiic regulam: & fingere atqj imponere vtrifq; correla tiuisnomen fignin*cansipfa,caranoe,qua hmoiobtineantreladone. ParticulaSczta. Dizit Eaquxad aliquid funt, videntur efle fimul na tura. & hoc in pluribus eorum per fpicuum eft. nam duplum &dimidiu fimul reperiuntur : muento.n. vno, inuenitur <4c alterum: ablato Tero vno, aufertur & alterum. Scd in quibufda relatiuis vf hoc dubita tionem habere: qmfcibilevf cflc E priusipfafcla. nam (ciain pluribu* rebus habetur dc re qux prius eft . fed q> fimul reperiantur, hocquidem rare fit,& in paucioribus. nulhiergo fcibileeft fim ulna tura c5 fcientiadeipfb. Scibilepraetereavf efle prius naturaipfafcientia. nam fublato fcibiii aufertur fcia: fed fiib lata fcta non tollitur fcibile. & hxc eft defariptio ipfius prioris nam ra, vtpoft hocdicetur,vt exempli gratia quadratura circuli, T qua conati funt oes Geometras priores, & adhuc nonattigeruncea, fiautem F eft fcibilis eiusfcTa nondum eft habita: &fi non cftfcibilis,eiusquide; (cia nunq] am pli ushabebicur. Adde e"t,o,> fublato hole tollitur vtiq; fcicT tia: cum tn reperiatur fcibile nomi ne non reperto. Et hoc ide dubiuni contingit fieri de ipfb fenfu & fcnfi bili. nam vf ipfum fenfile eflepriuj ipfbfenfu,cu {ublatofenfibilijtollid1 et cum eo frnfiisipfe: quia fenfusSc fenfibile no reperiunf'nifi irt corpo re: & ablato fenfibiliaufcrf'corp'i &ablato corporctolhif&fenfus 8C ieaties.iedabuto lenfuno tolUt'^p'1
Praedicamenta.
C pterea fenfibile: qnia pot animal deefle, & tn corpus fenfibile potent reperiri: vt eft corpus calidii & frigidum. Senftts pratterea reperitur reperto animalifimul: at fenfibile reperi f ante ipfum: na aqua & ignis &rehqua elementa conftituunt <j.deanimal,& reperi untur ariteij reperiaf animal. &idco vf g? fenfibile reperiaf'antegl reperiatur fenfus. Expofitores aut foluunt hoc dubiu dum dicunt,q?,fi fenfus & fenfibile, & fcie"tia & fcibile fumanc vel in po tentia vel adu, tuncfuntfimul: & eft vera hmoijpprietas. fed dubiu H eft, fi alteru eorum fumaf1 in pote"tia, & alteru in adu.fed cum ipfum efle potentiate, & id qd in potentia eft, non fit res manifefta, & famofa ,ideo Arift. rcliquit fblutionem huiusdubij ad alium locum. quia in hocloco tradat de his rebus,qua tenusfunt apparentes, & famofa:. Particula Scptima. Oritur autem dubiu, vtiu in fubftantijsreperiaf aliquid,quod fit relatiuu, quatenus eft fubftantia. Hoc aut dubiu in(urgitdequibufdam fecundis fubftantijs .nam deprimisnullu habe turdubiu.qm manifeftum eft q? 1 nemo dicet vlla fubftatia primam dici ad aliquid,ta totam quam eius pane, nam is homo fingularis non df q? fit ho alicuius rei. Identidem, neq; parsaliquaeius fingularis. na nondicef'qjaliquarnanusfingularisfitmanus alicuius hols veJalicu iusequi: fed dicetur manushominis vel equi: & tande relatio fiet ad fpeciesnoadindiuidua. Ethocide vf in pluribusfubftantijs fecundis. nano dfhomo eft homo alicuius rei, neq; bos alicuius rei bos,quatenus f. eit bosjhoc eft iubltancia,(ed vt eft pofleffio alicuiui pofleff oris. Is Sed in aliquibus earum poterit hoc dubiu militare. na pot dici caputc caputalicui9 rei, & man9 manusali cuius rei, &fiede alijs flmilib9: manusaut&caput fubftantia figniflcant: quare poflet aliquis credece multas fubftantias dici ad aliquid. Dixit. Attamen fi definitio eorum, qux ad aliquid dicuntur, que eft q> ad aliquid dicunturea, quoru quiditasdf in relatione ad aliud, fufficicnter fit asfignata, tune difficilis crit fblutio huius dubi j, vel impopfibilis. nam haru fubf tantiaru quiditasmanifeftc dfiu relatione.fed, L fivera defcriptio relatiuorufit, <^ fint duat res, quaru cuiuslibet quiditas diciturin relatione ad coparem eiusinaliquo mo, quo infitilli quiditati,qu; relata eft ad copare fuum,quiciiq; fuerit ille modus rclatioms,tiicfolutio huiusdubij eric facilis.na fub prima definitionepo teft includiquicquidprimointuituputatur efle relatiuu: fed fiib hac dennitioe reponif'quicquid eft vere relatiuu, no prima cofyderationeleui. Intelligit aut per hoc, q? licet caputfignificet fubftantia relatamadhomine,idquidenofitve- M ra relatione, fed relatione accidentali: videlicet que^ no eft de cflentia reirelat?.& hoc fub prima dcfcriptione includipot. Illavcro relatio, q eft de cflentia cuiuslibet correlatiuoru, eft, vt paucum & multu. nam quodhbet eorum eftdee fentiafui compans: &hoc fub fecudadefcriptione, f.vera intelligif*. Particulaodaua.Dixit. Ex hac er go vera definuione ipfbrum duorum correlatiuoru mamfefte conftat>hoc cfle cis proprifi, vt fi quis per-
Praedicamenta.
ptrfe&enoritvnfi ecru, neceflario cognofcerreliquum. na fi quisnorit hoc dici ad aliquid: & quiditas vniusduoru correlatiuoru habeac efle in relati one ad alter u correlatiuurpalam vtiq; eft q>, fi cognofcat cjuiditatevniusilloruduoru correlatiuoru, cognofcetSc quiditatealterius.alias.n.eius cogmtio de g^ditatealteriusduoru cotrclaciuorum nonefletre veta,fedcflet opinio, rel fallacia. Et hoc adhuc inductione pala eft. exepligfa, fi quis nouit hoccfle vcreduplum, ia fciuitilla rem qua: eft illi vere duplum.identidemrj.fcit hoccfle melius,nouit vtiq; illam rcrh,qua hoc eft meli9: nifi forte hmoi hotitia fit imaginatio quxdam,& non re vera.na fi no norit id qcf df ee melius, poterit vti que fieri vt nulla reperiatur resquae fit minus bonaeo:& fie,cudicimus illudeflc melius,eritfalfum.hicapparetq?caput&manusno funtex Ytrisrelatiuis, gap&tcognofci gdi tascuiuslibeteorum, quarenushabent efle perfeclum per fe,jpter hoc <j>iciaturillares,cuiuseft caput,& rcscuiuseftmanus.Dixit.Veruntn vere definire quid reliquoru pr?dicamentorumfitadaliquid,&quid non fir,eft fbrtafle difficile: nifi fa:|>e confydcrentur. fed dubitarcdc iingulis corum non eft inutile.
Scrmo dtprtiicamtnto Kelationis. TjArticula Prima.Dixit Arift. Ad ali^d d * cuntur,&c.Inquit Lcui. Intelligit accubi turn efle ad aliquid: quia pcipicin relatione ad accubantetn: & ipfe accubans fumit' in definitione eius.& accubans eft dc pnedicamentopofitionis, vtciieitpoft hoc, 8f ft ad aliquid <]uoq;,modo,vt in lib. Metaphyficz diftu citfed accumbabit, ftabit,ft dc birq;,funt fumpta ab acciibame, It ante, fedente,q fuat de pdscamento iitiu. na ni-
1 4 hil aliud fignat aeoiibabit.nlfi erit accum*
bans.& fie tie reliquis.& fie patct y, h^csut denotata a fitu,qui eft in pdicameto ficus hoc eft ab eo,qcf eft in pdicameto fitus, nd ab co qcf eft in pdicamento rclationis.& ip la funt de pdicamento agere, f. acciibabiu ftabit,fedebitq;: vel de pdicarrento pati of aliaratione:nempe,quiapatiunt* ex accubi tu,& ftatione,& feilione: & rone matenz funt I pdicamento pati. fed quatenusaguc haec accidcnria,f rone a Is, funt in pcticamc to agere.nec eft abfurdu,vt eadem rev Tgre diafduo pdicameta duab ronib^diucriis Particula Secunda.Dixit. Ineft aut relati uis vt fint contraria,&c. Inqiu't Leui. Non intelligit hie per relariua id quod dr vnum cord in relauone ad alcemm: led q> quodli bet eoru eft ad ahquMiii virtus cli virtuoibvirtus:& virtuouis capit'm eiu^ definitio ne.identidem vitiiieft vitiu vitiofb,&fcla fcibili,vt paulo ah dichim fuit, & ignorantia ignoranri.ftd hoc non conringit in cunftii relatiuis.qm dant'aliqua noia relatiua, q non habet contrariunv.vt duplum, quod non habet contiarium. Particula Terria.Dixit.QiiaEda quoq; relatiua fufcipiunt magis & minus. Inquit Le ui. Arift.vult 5, llmile fufcipiat magis & mi nus.& hoc pala eliqm dicimus duos colores non efle iimiles pp diftantiam,q eit9inter duos illos colores.na pot reperiri vn co> lor magis diftarc ab vno illorii, q. dtftet alter eoru ab altero.p5t.n.dici de aliquo viri di.q> non eft fimile alteri viridi, pp diftantia q exiffit inter illos duos colores. & pote rit reperiri aliud viride magis diftare abillo.Debts tn lcire,qj hoc cverii de fimili & diflimi!i,q funt in pdicamento qualitatis, dcquD eft hie fermo,nonde fimili &diflimili,qd' tranfumptiue Sc figuraliter df de fubftanna,vt df in libro Metaphyllc.T. na, cu fubftantia non fufcipiat magis & min', neque hzc fufcipere magis & minus eft diccndum. Aequale vero non fuicipit magis & minus:fed bene fufcipit magis & minus ipfum inxquale.& pala eft,f tj> zquale non fufcipiat magis & minus. na quz func vni tertio zqualia,mter fe funt zqualia, vc in Mathematicis habetur. Particula Quarta.Dixit.Et ex proprietaribus aniborti relatiuoru,&c. Inquit Lcui. Hoc AT hie curfim & latius loquendo: donee declaret'magis vera relatio. qrh ala no df ad aliquid, vt poll hoc declarabit' na, cu ala fit rubftantia,pot intclligi r> ie &feor.ii, Log.cu co.Auer. F fed
Predicaments
fed m relatiuis not eft impof e.fed, 11 volunius vt relado fit conueniens & recta, rune fingimus nomcn ipfi aliquaten9 refert'ad alatum,& dicimus alarum eft alatu ala ala :& fie df ad conuertentiam: vt fi dicatn' ala alari eft ala,alari,alato. D. d.vel fi dicamus pennatum eft alatu pena-Inquit Leui Hocetdf Iatius.&fivolumusc5j relatio fit Te3a,dicimus,alatu penna het ala alati pena:&conuetrit'fic, alaalari penna eft ala ipfius alau pena.& fimiliter dico,g*cu Ari. dicit g, fi referaf caput ad capitatu, erit relatio re<fta.Df quoq; amplomodo dicedi, juia caput cum fit fubftanda, pot de fe intclligi:fed fi volumus facere re&am relado nedicemus,caput capitati eft ipfius capitati:&c6uertet fie,capitatu het caput capitati ParriculaQi!inta.D.d.het prxtereahoc peculiare,&c.Inquit Leui. Hoc eft notum. H Pardcula Sexta.D.dEa q ad aliquid sut, Ing^t MS videntur elle fimul natura-Inquit Leui.Per tinusinter hoc intelligit g fcibile reperitur anteq. fcia PTCS . Eft tur.qmrcsfcit|poftg.fiierit.&hoc inpluriaiaduerte bus rebus ita fe het. & i deo cu dicit, fed g? fimul reperiant',hoc ht raro,fcu in pauciogua He-- Tibus rebus,ideo dicit, quia prius debetreEra,non periri res anrec de ea habeaf fcia. pala ante danturno eft g, fi fumaf fcibile rone reladonis, hoc e mina, qu^ quatenus eft fcibile, tune non reperiet'fcibi fignificet le ante fciam eius.quia impofe eft vt fit fci potenam bile,2c non habeat de eo fcienda,nifi fuerit vel habili- fcibile in potenria:& tiic habt-Kifde eo fcfa tate" ad ef- in potrnda.fed cum fcibile non fit an fcien fe,vt apud dam,quatenus eft fcibile, ea ratione qua Latinos, q eft correlariuum:ideo non curauit Arifto. terminal fbluere hoc dubium.Et fift eft manifeftum I i'd,quodpofthocdicitde reladuis, qnon in bilis vel funt fimul natura,tj> ibi non fumttiur qua i bile. & id tenus funt relatiua.fed cum hzc proprietas non datur re'atiuoru habeat Iocum,fi fumant'quateapud Hz- nus funt relatiua,& dubium [infurgit fi fubreps no- mantur quatenus n-">n funt correladua, fie meicibile, folutio dubij eft de fe nota. At ille modu s, Auerroes dicit q> aliqui expofitoies fol fed fcitu: quo hoc dubium,eftnotus.veruntn non & fi voliit uerunt videt'qj foluant'per illud ofa dubia. qm, fi dicere ah- auferatur ho auferfTcTa in adtu,& in poten quodfcibi na:cum tn poflit reperiri fcibile in poteda: le, dicut jj fcibilehoc eft q? de eius natura eft vt fit fci circulocu bile,fi rcperiatur fcibile: & ob hoc ex rone none, Lid, fui eft,vt fit fcibile. Pofiet pterea adhuc di3 poteft ci,(j,neceflarioposfibilitasfcientUE de ali:ire, &io qua re fit,poftq. ilia res cft,nam non pofiet hie vbi di- reperiri de ea talis pofllbilitas, nifi pofto. e. cif fcibile, & ideo mehor folutio huius dubij eft ilia > in lingua quamdiximus. VerupoffetquijdubiuM in hocqm videmus aliquas res , de quibus habeturfcienria,antequamfit ipfumfcibi- refpondes le.vt exempli gratia,fi aliquis artifexfitin- femperfci uenror alicuius inftrumenn noui, vel alicu tu.& idea ius compofitionis ahquarum rcrum, f all- fuit quoq; quibus aftiombus faciundis . & ilia resent Leui coafcita apud artificem anteg[ fir.quia ipfefcic <ftusmultf materiam reij&eimformam^fincm, at- plicare all que e/ficientem.qui enim hare noutt,nouit qua verba vuq; perfecbe ipfam rem.Nos aute dicimus circa hoc 9, fcia & fcibile in hoc funt fimui.quia fcia iudicio extat de ipfo fcibili,q eft fcia in aciu:& iprn mX fcibi le eft fcibile in ahi, f ipfum intelligibi le ipfius, quia reperitur in anima artificis.S: illud efle,quodhabet in anima arnficis.efi eaufavt ilia res fit poftea ab ipfo artifice extra animam. Parncula Sepdma.D.d.Orit'aute dubiu, &c.Inquic Leui.Hoc eft notnm.D.d. Aname,fidefininoeomm,&c.Inquit Leui. Per hoc manifeftat"id,quod diximus, quid fit relario re6ta in fuperiorib' , amplo mo loquendi-.q quidem non eft vere relario:qui* vera relatio eft, cur' quidicas cuiuslibet cue relariuoru dr in reladone ad alterum. Particula Oftaua.D.d. Ex hac ergo vera defimdone,&c.Inqnic Leui.Hoc eft tnani* feftum,f cf> non poteft haberi vera notiti* de vno correlatiuortim,quin habeafde altero:quia quodlibet eorii eft de eflenda alterius.Sedpoflet quis dubitare,diccns <^ & efletnecefiarium,vtquicognorcjt vnu cor reladuotum,cognofcat & alternm pfede, tune fcquerer^<j) id,q<f retert" ad vnam re, fit ilia res. Quo ergo pacto pofiet refern ad infinitas res numero id, q5 refert'ad aliqua vna rem,ctl ex vr.ica re no pofsint fciri infinity res? Adde etia,g, eft impofsibile vt de tfinito habeat'fcienda. Nos ante videmus <J id,qct refert'ad aliquodpaucu in numero, funt ifinita genera numeri.na ma funt pau cu in reladone ad qumq;,& fex,& reliquas numeros I infinitu.identide id.qef refenfa4 magnu &paruu in qiiadtate,funtres Ifinifert'ad aliqua re definita,eft res definita.led ilia pluralitas,quf cotigit relauuo,qff itfetf ad paucu in numero eft p accides: hoc eft, ea ratione,qua accipim' id, <j5 refert" ad i| fum,efle ipfum multii alkjif/ed j> fe,id qul de qtf ad ipfum refert", eft ipfum multu ad qcl refert", quatenus eft pl'ipfomo quatenu* eft quinq;,vel fex, vel relig. alij numeri. fed he_c rdauo nouficat vna ttiu ielationu>q in
tec
PncJicamenta.
41
,i ^^Q**^*^^ tnuififcfifrwttmifcinsdfonifi ., , . , . . aliquaearundem contingitper *li habuif. fe&e nouit cria,nouit quoq; j> numer9, qui temporislongitudinem congo let verum eft maior illo,eft plus^. cria:no <% (it quinq; nita,o immobilis vdomnino y lextu, for- vel fot,quia hoc n6 cognofcit'exeflentia ho taile non Aisrelati6is. &hacmetrariocfbluefdubiil difficile moirilis exiftens, quam ita expo - d e rnagno & paruo in quatiiate. t D.d Ve- Jam quifpiam * vt habitum vo iL ^ fiu'flct hac rutn verc deniiire quia reliquoru prc.dicaYldma par tnetoru fit ad ahquid,& quid no,eft fortaf- cetManifeftu eft autem q>haec piam fbcticula. na fedifHcile-.feddubirarede cis no e difficile. volunt habitus dicere,quae funt Don dick, Inquit Lcui-Sefus eft, a, foluere dubia infur diuturniora,& difHcilius mo* dubitare getia i dectarado f],d m ve re relatiuu>& q.d de eis nd e n6,hec vriq; difHculci-c: licet rones, q indu bilia*nan<g difciplinas nomulx difficile: cut iltas dubietates,n fit difficile eas were. turn retinenteSjfed facile mobix reddicit,a Iesexiftentes,nondicuthabit3 habere,fiCtn difpofiti funt ali^ quo modo fecund um fcientiam (ingulis. B Valitatemvero dico, fex pei9,meliusue,quare differt ha^ Vide pro cuduquam qualesqui' bitusadifpoiirione,q>haccqui^ hoc j. Medem eednr-Eftaut dem facile mobilis fit: ille vero qualitas, corn q multipPr dnr. diuturuior & difflcili9 mobilis. Vnacjuideigitfpes qualicatis, Suntautem habitus flddifpofix habitus &difpoiirio dicant.Dif tiones: difpofitiones vero non fert autem habitus a" difpofiriox necefle eft habit9 efie. qui enirn *".!.mul- ne>qj *permanentior,8tdiutur retinenthabitum, cVquodarn^toperma- nior eft.Tales vero funtfcienti? modo difpofiti funtfmipfos:c| uenoor. ^virtutes.feientia.n.videtefTe auttam difpofitifunt,non omnix *a.L diffi- permaiietiiim, & di uturnioru* no retinenthabitum. AHud vc vt fi quis vel mediocriter fuma rogenus qualitadseft,fm quod kiliunu fcientiam, nifi grar.dis.gmuta'- pugillatoresvel curfores,vel fa^ no facfla fit., vel ab aegritudine, lubres,vel infalubres dicim us: vel ab aliquo hmoi. fiirautecVi dC ilmpliciter quarcunque fm virtus,vtiuftitia,&teperanda, potenriamnaturalemvelimpo &fingula talium nonvidentur tentiam dicuntur. Non,n,qm poiTe facile moueri,neq3 fecile^ funt difpofiti aliquo modo,vn mutari.Difpofiuones vero dicu quodcphmoi dicitur: fed quod! iur,q ux funt facile mobilia, QC habent naturalem potetiam vel eito permutabiliatvt calor,&in jmpotetia facile aliquid facere, frigidatio,&: a-gri tudo, &, fanix veinihil pati,vt pugillatores,vF tas,c\: quaecuncg alia huiufmox curfbres dicun^noq>fintdifpo diafficitur enim quodamodo fiti aliquo modo, fed quod ha- fecund um eas homotcito autem beantpotentiam naturalem vel permutatur,6cexcalidofrigid* impotentia aliquid facilefacie^ fittdt ex fanitate i segritudinem di*Salubrc3 autem dicuni, eo c F ij ha-
Praeclicamenta
C habeant pOtcntiam naturalem quac dicla funt, pasiibiles quali 1C vtnihilaquibuslibet accident! taces dnrtfed eo q> ipf ab aliqua bus facile patiantur: infalubres pasfione innafcuntur. Qurad.n, vero5quod impotentiahabeant fiuntpropteraliquam pasfione naturalem nihil facile a quibuf' multxcolorum mutationes,ma cunqj accidentibus patiendi.Si> nifeftum eft.erubefcens.n.aliqs, mili teraut his duru dC mollefe rubeus fa<flus eft: &L timens palx habent.duru.n.dr,quod habeat lidus,& vnumquodq; talium. potentiam non facile fecarkmol * quare etiam fi quis natura ali/- a.!.quare levero,quodeiufdem ipfiusha quid talium accidentiumrmuv &fiquis beatimpotentiam. Tertiumvc bationumue palTus eft, iimilem JJf * ro gen9 quali tatis eft, pasfibiles coloremvenfimile eft eumhax partjonu* * a.J.ve!. qualitates e t pasfiones. funt aut bere.quae.n. affectionuncineo Paflils huiufmodi vtdulcedo 6C amari quod verecundet circa corpus ** tudo,cV aufteritas,& oia his c<v fa<ftaeft,etiam fecundum natux L gnata.amplius,&calor,cxC frig9, ralemconftitutionemeade fieri ralibus ae &. albedOj&nigredo.Qupd qui poteft arFedtio.vt c^naturalis co f r> -i r> s^. Ii dem igitur 8i hae qualitates sut, lorhmilislit* Qupecunqj igitur manifeftum eft.quaccunqj cnim talium accidetium ab aliquib* hasfufceperint, ipfaqualiadnr pasfionibus difficile mobilibus fm ipfas: vt mel, qm d ulcedine QC permanentibus principium fufcepit,dr dulce:cV corp9 albu, fumpferut,pasfibiles qualitates *a.licte qmalbedinemfufcepit.fiFr*6C dnnfiue. n. fecundum naturale ec. incaeteris.Pasfibilesveroquali conftitutionem pallor fit, autni tates dilr,non q> ea,qu3c illas fu^ gredo,qualitates dnr (quales.n. fceperintqualitates}aliquid pa^ fecundum eas dicimur)iiue pro tiantur.neq?.n,mel, qm aliquid pteraegritudinemlongam, vel palTumfitjdiciturdulce, neque propter xftum eidem contigit aliquid aliud huiufmodi.fimili>- nigredo,vel pallor,dC non facile terautemhisfic calor 3C frigus praetereut, vel etiam pervitarn pasfibiles qualitates dicuntur, permanet, pasfibiles qualituces non q> ea,c5 illas fufcipiunt, alix &ipfaednr:firrcnim quaksinn quid paffa fint, fed qm fm fenx eas dicimur.QuDCCunq; vero eK fus vnaquaeqj dicftarum qualita fjs,qu2c facile foluuntur, di. ci.ro turn pasiionis effecftiua ei^pasfi tranfeunt,fiunt,pasfiones d-.cun biles quali tates dnr * d ulcedo.n* tur,qualitates vero miniir.e. no pasfionem quandam fecudum enim aliqui fm ipfas dicur.cur guftum efficitjcV calor fecundu quales.neque enim qui proDter ra<5tum:fimiliterautem &alix. verecundiam rubeus fadlus eft, Albedo autem,& nigredo,c\: eg rubeus diciturrnequecai pallor ten colores no eodcm modo rjs, propter timorem venit, pallid9 eft
PmJicamenta.
A fft/edfmagJseoqSaliquidpaCfus eft.quare pasnones quidem hmoi dicuntur,quali rates vero fninime*Silr aute his,6 fm ani/ma pasfibiles quali rates cV pa fiones dnnquaccunqjji* mox in nafcendo ab aliquibus pasfioni bus difficulter mobilibus fiunt, quali rates dnr di ipfe: vt amen tia,metis alienatioîra, cV alia hmoirquales enim /ecundu eas dicuntjideft iracundi atq* amotes.fimiliter autem Ci quecunq? alienationesnon naturales,fed * quaeabaliquibusalrjsaccident tibus facftse funt difficile prf ter^ euntes, 8i omnino immobiles, qualirates funteriam huiufmox dhquales enim &iftn eas dicun tur.Qiârcunq? vero ab i)s, quz facile & cito prcctereunt,fiunt, pasfionesdiciltur.vt fi quisco/' a.eo. ad, triftatus iracundiorfi;at.*n64n, nodf. dicituriracundus,qui huiufmo di pasfione iracundior eft: fed rnagis quia aliquid pafTus. qua re pasfiones quidem huiufmox ^ didicumunqualitatesveromi' nime. Quartum vero gen* qua Iitarisetlny;ura,cV circa vnum^ qucdqsconflanG forma, ampli* autem ad h:cc recftitiido, Stcurs uitas,cvl fi quid aliud his fimile eft.fm euim vnumquodq? eo>rum quaJe i;uid die: tuntriagU' lum enim vei quadragulum ef^ fequa!equid dicitur,cVie<5lum autcuruum.cVfecfic!um etiam formam vriume; uodqi quale di citur. Karunivero^fpillum, & alperum,<5C lene putabuntur quidem quale quid fignrffcare? fed aliena huiufmodi putantur efle a diuifione,quse circa quale eft.quandam enim pofitionem magis videntur parti um vtrun quemonftrare.fpilTam enimdi citur, eo q> partes fibrjpfis pro* pinquxfintirarum vero, eoq diftent a feinuicem. & lene quix dem , q> in recflitudinem aliquo modo partes iaceant: afperum vero,q> hec quidem fuperetîllai vero fit inferior, FortalTe quide igitur ah us quifpiam modus ap paruerit qualitatis: fed fere qui maxime dicuntur hi funt.quali tates itaqj funt,qu$ didse funt. Qualiaverofunt,quacfecunx dumhas denominatiuedicun' tur,velquomodolibct aliterab his.In plurimis itaque& fere in omnibus denominatiuedicunx tur:vt a candore candidus, cV a grammaticagrammaticuSj &a iuftitiaiuft y fimiliter(fcinalrjs. In aliquibus vero, eo q> no funt pofitaqualitati nomina, no cox tingitea,quedicuntnr,'abr)sde nominatiuedici.vtcurfor,aut pugillator, qui fecundum natut ralcm dicitur potentiam,anul^ laqualitatedenominatiue dicix tur.non enim pofita funtnomix na potentrjs, ieciidum quas ifti quales dicuntur: ficuti difcipli^ nis/ecundumquas pugilesvel palaeftrici fecundum difpofitio nem dicutur. pugillatoria enim & palacftrica difciplina dicitur: quales vero ab his denominate uedicuntur,quidifpcnuntur. i tij AH-
Ptedicamenta
C Aliqnautern SC pofito nomine tnoia/edplurima.iufHtia nan^ k no dicitur denominadue,quod que,fi dicatur magis 8C minus fecund um cam quale dicii: vta iuftida,potquilibet ambigere: virtutcftudiofu&eocnim q> yir fimiliter aut QL i alrjs difpoliriox cutemhabeat ftudiofus dr:fed nibus. quidamenim dubitant &on denominaciue a virtutc.no detalibus.iuftitiam nanqpiufti autcmmpluribushoc tale eft* tianonomninoaiunt magis dC Qualia ergo dicuntur, quae de> minusdeberedici,nee fanitate noiadue a dictis qualitatibus di fanitate.minusaut habere alte> cuntur, aut aliquo modo aliter rum altero fanitatem aiut: dC iu abeis. IneftautemcV comrade ftidamdcermnmin9 altero ha tasfecundum qualitatemrvtiu here dici tfic autem cV gramma ftitiae iniuftiria contraria eft, dC ticam,cV: alias difpofitiones. fed albedo nigredini, dL alia. fimifr cnea^quzfecundueasdnt %inx r*H autem &ea,quae fecund umeas dubitanter recipiunt magis dC ^ qualia dnnvt iniuftum iufto, ec min9:grammadcior enim alter album nigro. Non in omnibus altero dicit,6V: iuftior, 6C ianior* autem hoc accidit.rubro enim, fie autem dL in alijs*Triangulus autpallidoâuchuiufmodi colo vero dC quadragulus non vide* ribus nihil eft contrarium,qua' tur magis &min9 fufcipere:ne> libus exiftendbus. Amplius,fi quealiquaaliarum figurarum. contrariorii alterum fuerit qua qux enim definidonem triagu^ le,& reliquu erit qualehoc au<* li recipiunt dL circuli oia fimili' tern palam eft exfingulis propo ter trianguli vel circuli funt.Jeo> nenti alia prxdicamenta * vt/3 rurnaQt,qnon recipiunt radox eftiuftitiainiuftitiae contrariu: ne eande,nihil magis alteru alte quale autem eft iuftida : qua^ ro dicet. nihil, n* qdratu magis le igitur &i iniuftiria, nullum.ru q^partealteralongius,circulus ^ laliorum pracdicamentoriiapta eftmeq? alterii. n.-recipit circuli bituriniuftitiae}necj^ quantum, ronem.fimprr aut,fi vtraqj non neqj ad aliquid^necp vbi,nec ot recipiunt propofiri ronem, non noaliquid hmoi,niil quale,fie dicet alteru altero magis, no er^ autem di. in alr)s}quxfm quale go oia qualia recipiut magis dC funtcontraria. Sufcipiuntaut minus.Horu ita^qpdidla sut, qualiamagiscV minus .album nullum eft propriu qualitatis * enim magis dL minus album al Similiavero,aut disfimilia fm terum altero dr: c\liuftum alte- folas dnr qualitates.fift.n. di. dif rum altero magis dC minus, fed fiFe alteru alteri no eft f m aliud, &ipfaintenfionem fufcipiunt* nififmidqaquale eft. Quare Rem(juet dim candidum nanqj fit,cotinx jppnue qualitatispmea iimile, git amplius candidufieri*Non vel disfimile dici+At vero no de ect
Pradicam cnta.
A CCt ContUrbari , fte quis nos dix cat de qualitate propofitum fax cientes, multa eorum,qug funt ad aliquid,connumeraffe:hax fcitus.n.et difpofitiones eorum, quae ad aliquid funt,efle diceba mus.Pene'enim inolbus* qua/litatibus genera ad aliquid dix cuntur, nihil autem eorum qug funt fingularia. nam cum difcix plina genus fit,idipfum quod eft alterius dicitur :alicuius.n. difci plina dicitur eorum vero, q fingularia funt,nihil ipfum quod eftalterius dicitur. vt gra matica non dicitur alicui us gra matica: nee mufica alicuius alx teri us mufica .fed forte jFm gex nus (SChae ad aliquid dicuntur: Vt gram matica alicui us dicitur difciplina, non alicuius granv matica :c\ mufica alicuius dix fciplina,non alicuius mufica* Quapropter q fingularia quix dem funt, non funt ad aliquid dicimur autem quales fm finx gula. *hec enim <3habemus* musfdas. fcientes.n. dicimur eo q>habex f! > *-i * C Vvomirr>/7n<-rii1><*><rvn bemus fingularum /% fcietiarum aliquasquare hac erunt et qua litates, qux fingulares funt, fe> cundu quas aliquando cV qua^ lesdicimur:hg autem non funt corn quac funt ad aliquid * Anv plius,ficontingit idem ipfum 6dquale dead aliquid eJTe, nix hil eft incouenies in vtriix que hoc generibiut enumerax
44
D
fars Quart* Trafiatus Sccundi. SmM J( f^jicamento
re. *
Va: in hoccontine"tur pr^dicamento vndecim com^^^^ prehendnturpartibus. In Pnma^particula Ariftot.de/inic hoc^dicamentu, &dicitcj>diuidic' in diuerfa genera prima. In Secunda notihcat, qcf fitillud gen9, quod df habitus,& difpofitio. & declarat q<f na ipfbrum dicatur proprie habitus, de quo drfamofe,&apparenter qualitas: & quod illorum dicat? proprie di(pofitio,&c[> dicunt J qualitas, quiafimteiufHem natura;: In * Tertianotificat fctfm genus huius f dicamenti,quod df naturalis potc tia,&Tpotentianatuia!is. In Quar ta declarat tertifi genus huius prardicamenti, &eft qualitas paffionis & pasfibilis. &notificat quare dica^ q ualitas pasfionis, & ponit diffc rentia inter id qd nominat J paffio, & id qc{ nominatu r paflibilis q uali tas: & q? nome qualitatis apparenter df fimpliciter de paffione,ea rationemet,quadf fimpl'rpotiusde ipfb habitu ^ dc ipfa difpofitionc. In Qumta notificat quartu genus Vim lie nrprlira mpri. nrf cfitae . * hums pr^dicameti,qct eft nuali qualitas, qu? in quandtate reperitJ,quatenu$ eft quantitas. InSexta dubitat dc f ungofb & denfo, & de leni & no le ni: &vtrufubhoccontineanf'pr5dicamcntOjVelfub przdicamcnto (itus. In Septima declarat, quod res que per qualitatem denommatur,funtquxnominibus denominatiuis fignificantur , deriuatis ab ipfis abftradlis,qua: primaexempla nominantur, qua: huiufmodt Significant qualitatem. InOdaua probat, quod cotranetas reperitur F iiij in
Proedicamcnta
potius vocari habitus. Dixit. Ma* X 6 rnqnalitatctfedinquibufHan^non in olbus. &q?,fi vnu cotrariorum nifeftueft,9 per hocnomcn habit' eltquaIitas,necc/Tario & alteru eric Grxca lingua fignificantur ea,qu qualitas. In Nona ofte"dit q? quali diuturniora funt & difficile mobfctas fufcipit magis & inin9 : & q? hoc lia. Na qui difciplinas manifefie ear noeftcoeomniqualitati. InDeci 116 exacliflimc reunet,non df apud jnaprobat, qjpropriu qualitatiscit Grarcos habitu obtinere: na qui ita ee;nTevel diflimile. In Vndecima Cc habet,df ad difciplinas difpofitus, <Uibitatdcmultis,qu dicta fum in fiuemeliuSjfiuepeius. Suntquoq; hoc tra&atu, & in tra&atu de relati habitus aliquo paclodifponcs: fed uisctia. & redder ration6,vndt euc- difponesnon funthabitus. Habitus niathoccis, &dicitcpcotingithoc prarterea funtprimo difp6nes,mor in fine efficiunt J habitus. Hocautc illis duabus diuerfis ratiombus. ParticulaPrima. Dixit Ariftote genus,vt dic"tum eft,eft affecl9 ipfi, les dcfcriptione" qualitatisdie, illas qui in anima,& in animato.quateH difp6nes,quib*interrogaf'deindiui nuscftanimatum, rcperiuntur. X ParticulaTertia. Dixir.Etfecua duisqualiaflnt. & hmoi qualitates diir de q uatuor varijs gnib'primis. dum gen' qualitatis eft,quo aliqua Parti culaSecuda.Dixit.Vnii eo- resdr haberc naturalem potentiant rum cftillud gen9 quatitatis, quod velimpotentia:vt cum df aliquis Gt habitus &difpo appellatur. DifFert natiuus &^grotatiuus & n*milia.n aut habit' a difp6ne,qj habitus hoc non df aliquid (anatiuum &a:grogcnere dicaf'ene permanentius ejd tatiuum, &fimiliaalia,eo quiahaatq; diuturnius:difpofuio vero g.d beat aliquas difponesin anima, vc! facile mobile: vt funt (cif tiz & afle in ipfb animato,quatcn9eft animaclus,atq; optima: virtutes. Na fcla, turn :fed quatenus habet naturalem quas de ahqua habeifre,fi arte pern"- potentia velimpote'dam naturale. ciatur,cxiftimabif'eflcex rebusper Intelhgo perimpotentiinatura* manentibus,qu difficile recedunt: lem, vtagatquis cii difficultatealinifi forte grandisoriafin hole mu- quid,(ed facile patiaf": per naturale I tatio,fiueaba;gritudine,fiueabali- vero porentia, vt facile quide agat, M quo mcommodoru,quaz {bleat cue difficile vero patiatur.vtexepligfa, nire:ita vt fit caufa ctiuturnitate te- dicifaliquis fanatiuus, quia net poporiSjVthomodeueniatexillafcien tentia nepatiatur a morbis,&ijrm tiainignorantia,&eiusobliuione. ptomatibusrdiciturq; curfbr vcl pit Difpofitio vero huius generisili- gillator, quia habet potentia" vt faci citurde rebus, qua; facile mutatur: le agatjdifficileveropatiatur. dicitf Yteftmorbus&fanitas, &frigus& quoq; zgrotatiuus, quia no habet alor,qu? funtcaufa(aniratis& egri potentiS naturalem, vt no facile p* tudinis. nam fanuscitoeuadite?ro tiat"1. Et par eft ro dc duro & molli. tus,&a?grotusfanus: dumnonve- nam diciturdurum,quia habet nahcmcnter imprimat'hoc & hzreat: turalem potentiam,ne facile patiaita vt cii difficultatefbluatur. quo- tur: molle vcro,quia non habet poniam, (i res ita fc haberct, deberet tentiam.ne facile patiatur. Particula
Pradicamenta.
45
ParticulaQuairtt.Dixit. Eftter- du,& pallor in timcte.Qu?cunq;cr truni genus qualitatis , quod quide* go taiia accidctia pmanetia fuerinc* quali tares pasfihiles &pas(ionesnu atq; difficile mobilia, pasfibiles qua cupatur & huius generis fpes flint litates vtiq; dicen, de quibus fblee /aporcs , vt dulccdo & amari tudo : fieri itcrrogatio per diftione q uale. & colores, vt albedo & nigredo : Sed,fialiquodhoru facile fblua^ci ac tangibilia, vt calidum& frigi- toq;tran feat, tune no dcbctdiciid dunij humidum &ficcum.Quod pasfibilitas,neq;fbletdceo fieri in*u<em haec fint qualitates pala eft, terrogatio per didione quale : loqj cum quico^d dcnominef" per quod- proprio nomine id vocari det paN uishorum,qua:returde ipfbperdi fio trn,nonpasfibilitas.vtgfaexem ftioncmqualc.vt gratia exempli, pli, pallor &ruborcu inerintnobis nos dicimus quale eft hoc mel, quo anatura,&aprimanoftraprocreaad dulcedinem? &qualiseft is pan- tione,tuncdf aliquodindiuiduum nus,quo ad albedine"? & refpodetur jppter ilia quale cft:fed rubedo,qu? B g? eft v aide dulce,&valdealbus,vel obverecundia oritur & pallor ob E non valde.Dicunturauthasqualita rimore,tunc non dicif aliquisprotespasfibiles,noquia oriataliquid pteripfaqualisfit:qfh,quiitaaffepasfionis in illis rebus,qu ita deno &us eftjhaudquay! dicet'rubeusvel minant'rfed quia efficiuntmfcntie palfidus :feddicitJ rubuit &palhu'e tibuseasaliquapasfionem . vtexe- tm:&vtvcrbodica,paflusefttm.opli gratia,dulcedo in mellc,ct amari portet ergo vt hare dicantur tm paf tudo in aloe dicunf* qualitates pasfi fiojlicetdifrerantindiuturnitatepbiles,nonquiapasfiofitortainmel manentia;,velineiusbreuitate. Sile a dulcedine,neq; in aloe ab ama- mili quoq ; r6ne & animx affedlioritudincrfed q uia pasfione efficiunt nes,dicuntur pasfibiles qualitates,fi inlingua,&parratioeftdecalidoet a ' natura ftabiles n . i - i _ . / -fuerint: _ /- . .. _ pasfionc* irigido cum fenfu ta&us. Tertia ve verojficafusquidam fuerint, neq ro tpes,quaj eft.f!ipfi colores, non di homini natura infint vel te"peratucuntur quidem qualitares pasfibiles ra:vt dementia & iracundia.nam, hoc paclorqm colores non efficiut quihoi, duos per naturam obtincat 1 pasfionem in vifii: fed vocatae fiint afleclus,dicetur quidem iracundus ha; qualitates pasfibiles,quia earum vel demes. & ideo huiufmodi affecfleineare,qua;pereas denomina dtusvocantur qualitates pasfiua;. tur,orirur quidem a pasfione. nam Atfiquisiracundiaaffickurobali" rnanifeftum eft q? rubicunditas ve- quid affcrcns con triftationem,tunc recundi,&pallor timentis oriiitur is non ciebet dici iracundus,neq;dc ipasfibilitatc peructu fangninis & mens:fed dicitur iratuseft,& infant /piritus-itaquoqi eft credendum,c^ uit.Quapiopter hsec debentnomiqui a fuo ortu fueritnatura rubicu nari pasnones,non pasfibilitatesrni dus vel pallidus, q? huius) rei ca eft, huiufmodi loque"di modus vr con* quia ei us temperatura in fua prima uenire femper rei permanent!. Particula Quinta. Quartu vcro procreattone ita fueritRiJeda, vt fe quatur ipfara rubedo in ipfovcrecu genus qualitatis e figma & forma, <}tt*
Predicaments.
G qua* in vnaquaq; cofiftunt re:& reititudo & cur uitas ,& alia his fifia. nam,fi aliquid per hxc denomine dke^vtiq^ quale fit:refpondetur etnim ad interrogationem detrian gulovelquadrangulo qualc nafit, tjuodefttriangulusvel quadrangu lus:&q?fitrectu velcuruum.identidem & de forma dici poteft. ParticulaSexta. Dixit. Rarum cmt & fpifium ) & afperfi & lene,haec duo genera videnifefle, f ub hocgencrelocata.Sed meliuse putaren^c duo genera eflealiena abhocgenc re. na palam eft q? quodhbet horu H videf'magis debere locari in przdicameto fitus & pofitionis, c in hoc pr?dicameto:qrh rarum & denfum vident fignificarc pofitionepartiu. dfetenim denfum id, cuius partes funt fibi ipfis propinqu^traru vcro, cuius partes a fc inuice diftent. fiFt & lene id,cuius partes in f ua fiiperfi ciecequalesiaceant, (eu in reitu,ita Tt vna alia no fuperet: afperu vero, cuius partes non funtsqux, fed alte ra fuperataltera. Dixit.VidetJaute fortafle q? dentur alij modi qualita tistfed hi, qui hie narrati funti hoc genere, vident''efle totnumero tm, I quotfunthicpofitirintelligitphoc Arift.q? illê qualitates funt, quibus fit interroe;atio p didtione quale,de fpeciebus,quaz funt fcilicetformas fpccifica:, vel qua; fequunt"1 formas fpecificas.fed he. qualitates flint,qui bus [fit interrogatio deindiuiduis: & funt (cilicet res, qux infequuntur ipfas formas propter materia, & res ipfz materiiales. Sf hxc differentia, qua: inter haec duo genera qualita^ turn reperitur, cfHatismanifefta. PartKulaSeptima. Dixit. Quâha autfunt, qua? per nomina fignifi cantiaillafmctqualitatesdenotant*, &funtipfanominaiabftrac"lo,feu. primariaexeplaria. &hocin maionparteeorudenominatiue dicun in lingua Gra:ca,vt albii quod ab al bedinederiuatueft: veliuitusaiuftitia. * Verumraro fit vtin lingua " Graxranonreperiantfquahtatesab-
- non teQe a quo iftae qualitates denominenf*, hiic loci} quatenus fun tin fubieclo. vtexe*pli gratia, noia impofita apud G rascos illis rebus,q fub genere naturalis po g,ha:c noapil tentiat vel impoteti^ continentur,a mina Gr cos a nullare vident'denominari: vtpu * gillator vel curfbr.nam noia,qu? fi? gnificathmoi affedtus,no deriranf denominj apud Graecos acurfu velpugillatio tun denone: vtin lingua Arabica fieri fblet: minancn. a 1 c li ." ^ f licet non fit impoFe quin in lingua mstiedq, quoq; Arabica reperiantur ahqux non fa*0 actiones,quae non funt deriuatse ab minant' a aliquo originali note. Sed fortafle naturalicctingit in lingua Graeca, vt quali- f5 J^'* " > * tas aliqua abftracta a fubiefto hat pocentiis, vnum nomen, illatn met qualitas, qua: in fubieclo exiftit, ab aliquo alio noiedenominef: vtdicut ipfi gratia exempli, a virtute ftudiofus, feu probus,no aut virtuoflis vocat"1. Particula Oclaua.Dixit.Ineftau tern cotrarietas ipfi qualitati:vtexc pli gfa, i ufti tia eft contraria i niufti tix, & albedo nigredini. & hoc ids cotingitin ipfisconcretis.f habentibus qualitates illastvtiufto cotrariatur iniuftus,& albo nigrii.fed no in oibusqualitatib'datur cotrariu: neq; etin ipfisqualibus, fiuecocretis habetibus illas qualitates. na viri divelrubeo nihilcontrariaf", ncq; vllis mediis coloribus. Pra;terea,fi vnu contrariorum fnerit qualitas, alteru quoqj eritomoqualitas.& hoc
ls
VE1 ln
Prxdicamcnta
hocinduflione mSftrari poteft: vt cxe"pli caufa, cu iuftus contrarietur iniufto: & iuftus fit in pdicamento <jualitatis:iniuft'quoq;eritin pr$i. -_ qualitatis. t'-__:- na _ ~ non erit : vc dicameto rum dicerc iniuftu exiftere in praedicamento quantitatis,ncq; relationis,vel in aliquo alio praedicameto. eademq-, eft ratio de reliquis contrariisinqualitate cxiftentibus. Particula Nona. Dixie. Qualitas utfufcipit magis & minus, nadat aliquis magis iuftus altero, & albus albioraltero.quiafubiec"ta horum fufcipiunt magis & minus. Sed hoc l norepent'inoibus,{edinaliquib9. fcdambiguitasinfurgit,cum nmoi oualitates capiunt"" abftractap a fuis iubiectis,n<5pcvtiuftiria&iniuftitia,vtrii fufapiant magis & minus: am'aliqui holes hoc recufant & cen Icntquidf, q>xondaf,aliquaiuftilia, q fit magis iuftiua altera: neqj fenitas magis fanitas altera. fed betie potefle aliquis magis iuftus alte ro:&fanusmagisfanusaltero:&fic de reliquis fpecicbus huius generis, ^ funt fifes aftectus. Triangulus vero&quadrangulusno recipiutma gis & minus, na no eft aliquis trian C gulus magis triagulus 3. alter trian. gulus:neq5 quadranûlus. qm quic <juid jpcludiffiib definitione trianguliefttriangulusa'qualidennitioJOC.fed id,quod non mcludit in dcfi ftitJone rei, no dicetJin relatione ad ipfum. nemo enim poteftdicere q> quadratu xquale fit magiscircul 9 , Tel rotundii,c quadratu altera parte longius. & vt verbo dica,coparatio verihcafde rebus, quae fub cade dcfinitionecontinentur.Ergo non omnisqualitasfufcipit magis & mi &us.& nuilum hor u,qu dicta funt,
4 <J
eftvereproprium qualitatis. ParticulaDecima. Verum autc proprium,quod de nullo aiio dicif, efteflefimile,atq; diflimile. ParticulaVndccima.DixitNoa debet cjsdubitaredehis, quae dicta funt,vtdicat Ariftotclem vellchic enumerate quahtatesrcum tnenumercmfmulta, q" ad aliquid dicunf: vt habitus & difpo, qua? in primo gc nere huius predicamenti numerate flint, cufubrelatione cotineantur. na habitus eft alicuius rei habi tus, firr&diipo.Namhascdebetconnu merari inter relatiua in fuisgeneribus,n6infuisfpecieb'.qrhipfafcla, qua: eft genus ad grammatica Scad iura, df m rclatione ad alig.d.identide &ipfumfcibile. fedgjrimatica non df in relarionead aiiquid,neq, ipfa iura: nifl forte dicat'ad aliquid rone generis fiii: hocefto>gramatica eft fcia alicuius fcibilis,quod eft fcientia redte loquedi.Cum ergo hc_ fbes no fint ad aliquid, fed fint quahtatis, &fintfpes qualitatu proptcr fuum genus: ideo manifeftu eft, cj earu gen us eft ex ipfa qualitate. na ramatica & iusquodlibet eoru ha etefle,prout(claeftqualitas .fed acciditgenericoru,quodeftfcla,vt F habeat nomen vnu ea rone, qua eft ad aliquid,& non habeat nomen ea ronevquaeftquahtas: contra id, accidit fpeciebus, quae fub ipfb exiftunt,qua;fcilicethabentnolaeara tione,qua funt qualiiates,vt grammatica & iura :fed no habentnoTa ea rone, qua funt rclati ua. N cq; eft incoucniensaliquid enumerari in ciuobus pr3edicamentis,& duob* gc neribus: diuerfis tamcn ratiombus &modis, noncadem ratione,quoniam hoc eft impoflibilc. Strm*
Predicament*
hoc genus n6fitabeleftione&arte> fed ratione, qua tcpciatum eft aprum recipe* Arricula Prima.Dixit dcfcripticne"qualite afFedfaones. ni quicquid dirficileab alio E VI tads efle, &c. Inquit Leui. Ideo dixie de afficirtir,fed in ipfum facile agat,dicit~habe ndiuiduis,quia interrogatio,qu.-e fit de fpc re naturalem potentta: fed quod facile paciebus quales fint, qu;c.f.func fbrmz iplie ritur,difficile tn agat,dicitur no haberenafpecific,vt intelleftus in hole, vel id quod turalem potenna, quia non her potcntianj Jnfequitur fbrmas fpecificas, no ingreditur vt cuftodiat fuu efle, quia patieturab alia hoc pdicametum: vt ronale in nomine vel anteq agat in ipfum: & ideo facile patirar. .,-.*. i ft r f _ . . f.\. _*i _ _ i _. _ / - _ _ _ _ _ . f f. .1. hac ratione fanum & xgrotu fiib generc rifibile.fed: vc noftra fert fententu, nfibile & connnentur-.videlicet ca fanicas.qua: a tent q; efthuius pdicamenti,vtnigredo cor ui,quac licet reperiatur in tota fpecie, tame peratura atq; natura prouenit, non qu?ab fubingrediiur terrium genus qualitatis,fci eledione & arte,quia ilia eft ex generehabitus & difponis. Similiter & curfus ac pulicet paflionis vel paffibilis qualitatis. Particula Secunda. Dixit. Vnum genus gi llano funt huius generis: cum quis fuerit eft, habitus & dilpofitio, &r. Inquit Leui. natura promptus,vt curfum exerceat, atq; ScircJdebcs & hoc genus qualitatisjquod di pugillationem cum facilitate & non patiauidit in habitu& difpofuionejeius genus rur ab eis nifi cum difficukatc,vel econtra. rocac'graecedifpofitio. mox diuidit" ipfiim led, (I hoc ab arte & vfii fiat,tunc {lib priori genus in duos partes,quaru vna vocaf habi genere continetur,vt in eius defcripcione di ti tus,qui ef I difricihs rcmononis: fecunda vo clum ftiit.Et par ratio eft de duro & molli. caturnoicfuigeneris.l.difpofitio ,qux eft ideftg? durum habet naturalem potenrii res facilis ablationis. & hoc genus, quod in ne patiatur facile: molle vero h.ibet natura has duas panes diuidif, pcrtinet ad res qua; lem impotetiam,quia facile patitur. & hoc artr & elefbone coparantur. na reperiutur in Philofophia Natural! probatum ell: fciin ipfo animate, quacenus eft animatum licct q? ficcum difficilius patit'^ humidii, Per id vein quod dicit..(j) fanitas & argritu- c durities fit a ficco,8c molle ab humido. do,& calidii 8c frigirtuni.q funt caufa faniParticula Quarta. Dixit. Eftautemtertati', &?gricudmh,ingrediuturhoc genus, uuni genus qualitatis. pailio, & pasfibilw inttlligit ea fanicate:quac ab ele<ftione & re- qualicas,&c.Inquit Leui. Scirc debes <j> hoe giniine artificiofb coparatur:itidem & egri ;enusrererturadpaffione,quje fitinfcndtudo ex mala electione: & eadeni rone de bilibus & in anima.in fenfibilibus-quidcrn* calido & fngido dicendii f ft. & id:o dixit v:albedo,nigredo,du!cedo,amaritudo,ca 3? funt ca fanitatv^ & accritudinis: qrh ipfe liditas,frigiditas,humidiras, ficcitas,prztef homofuo regimine optiino ftatuct ea in hocquodquiramus, vtriiluce quatitasfit <;quitatevcl auertct: itavtfiat mutatio,a caufa vtaliquis habcat naturalc potcuam quaonarurmoibus. Perid vero quod di- velnon,fedea rone qua iUudindmiduum cit. Nam qui clifcipHna non exafliftime re- eft album, vel dulce,vel frigidum,vel ficcu. tir.et, non dr habere habitum: intelligit <j> & Aiifto.rcddet cam,ob quam dicant"pat Jiff ii non dicunt eum,qui n6 eft in fcientia co libiles qualitates,videlicet quia vel gcnerat fumatiflimtis, fed leuuer earn eft adeptus, in ipfis frntietibus paflione"aliqua,ve! odii<j> obtineat hahitum in ilia fcientia: fed t tur ipfaapaflione. Infcietiaaiit Natural! habet difponem. &:clicunt g? habitus iph declaratum eft,g> ab oibus his afficiunt" & funt alicjuo pato di(pones:quia vere prardi patiurur ea,q ipla fentiunt pasfione aliqua. eabitur genus dc fpecie. & ideo nomc gene verum ipfe loquitur hie de his fecundu ap. ris eius,quod eft diipofino, vere dicetur de parentiam&fama, vt rcddirionem qua (pecie,qua: eft habitus. Cîiadam ergo rone ad apparentia,quarc dicant" qualirates pat nomen fpei,qu.T eft di/pofTtio,prardicnbintr fibiles. Innonullisvero quahtanbusappade fp_ecie quz eft habitu.s:fed fpes quac eft di ret,c},pariunturab eis,qui easfendunt, rt fi.ohuo, nulla vtiq; rone potent efle habi- amantudo,& dulcedo:in aliquibus tn non tus, habnus aurcm pofliint eflcpiius difpo apparet huiufmodi pasfio,vt in coloribus. Jiuone.s.a:.cepcrfecrionem arris. Vocantur aiit a vulgo qualitates pasfibiles ParucuiaTerria. Dixit. Hi fecundumge- quia'oriunturin earu fubi&floapfsione. us qualitatis eft.quo aliqua res df hf e na- & hac rone vocanfquab'tates paflibiles: & ruralem potcntia, &c. Inquit Leut Scias 3, non propter pafsion^ qu5 gcnerant in fen-
Sent* &pr*fa*mtnto Qual
tientibus
Pradicamenta
A 'tfcatitiH? cas,qn?a non eft manrfeftu g ipfj gignantinfcnticntibusipfas,pafsionemvllopafto,atq-, ilbcquz inanimoexiftunt,vt iracundia & demetia-.feu cupidkas, & rclid quoq, mores, qui ab arte ha bent ortiS: fed propter prompntudine & habilicatem, ûam het aliquis vt patiaturab his rebus. Neq; huiufmodi pafsio vocatur etia naturalis poteria vel impotenria: qrh huiufmo cfapafsionon habetvim cranfmutatidi eflentia illius mdiuidui vel corrampcndi ipfum. fed cu huiufmodi qualitas merit permanens difficileq; mobilis, uocatur qualitas pafsibilis-.fi vero facile (bluacur,nomina tur pafsio:vt ex modo loquedi ipfius traflatoris pcrfpicuum eft. Nobis tn viftim eft g rerum noraen quod magis conuemat ipfl qualitati difficile mobili huius generis, eft qualitas paftibihs. qrh albedo pncdicatur B dcillo quod eft promptum &aptumabfb lute, fine coniunclione alicuius tj)is,vt dicitur Socrates eft albui:fi id a natura & a fuo tempetameto obtinuerit. Sed quod eft huius generis facile diflolubile ,dicitur qualitas eius, de quo dicitur paflum fuifle, id eftperverbii prxteritum. nam dicimusde aliquo fimili, rubuit vel palluit; at non eft dicendii.eft rubeum.neq; eft pallidum. Farticula Quinta. Dixit. Quartum vero geaus,&c. InquiiLeulHoc eft clarum. Particula Sexta.D.d.Rarum ante & {pit fum.InquitLeui. Non telateat,tj, reru, feu fppngiofum & fungofum, atq; denfum & Ipiflum bifkriam di vmiquodq; corii. Primo modo dicit'id cuius aliqux partes cor pods diftant ab aliquibus a (e inuice,vel .IP propinquant inter fe inuiccm. hoc eft,<j> id: cuius partes funt rcmotae: altera ab altera inuicem,dicitur rarum: id vero,cuius partes funt inter fe proximz ve! anaexz, aicit" denfum. Secundo modo dicitur de crafsiQe corporis, & eius tenuitate. & hac ratione dicitur aerrarus,& terraderua. Rarum ergo & denfum primo mo videfefle de pr^ dicametojpofitionis: fed rarum & denfum fecundo modo eft de prardicameto qualita tis. Ariftoteles aiit declarauit hoc in hoc lo co,quia no eft palam &: publicum,ej> cletur rarum & denfum feciidum hunc fecundil modu fignadonis: immo & idhabe^ contiouerfiam all qua inter antiques, nam qui dam eoru putant <> r ant as aeris nihil aliud ht Q diftare eius partes a fe ipfis inuicem:& denlitas terrx fit approximate eius partes ad fe inuicem. fed in fcientu Narurali fuic
47
probata falfitas illius opinJonis^D.d. Vidi J * denturalij ''- ' qualitaus,&:c. = - - - ' - turautevt modi Inquic LeuLIntelligit hie q, ill^ ics: de quibus fit interrogatio p diftione, qualcs (me, de fpebus,reperiuntur in przdicameto Tubftanu.-t, quemadmodurn funt ipfe drur. rarticula Septima. D. d. Qualia autera fitnt,&c.Inquit LeuLIntelligit fyfthx qualitates pocdicent'de indiuiduis, erunt earii nomina, vt plunmum,no?a accidentiu ilia rum qualitatum:vt ab albedine albus,a iuftitia mftus. & quadoq; non denuantur ab illis nominibus.vt ipfe exemplificat.. Parti cula Oftaua.Demde dicit.Ineft autem conrrartetas qualttati,&c.Inquit Leui. Hoc eft clarum induftione. Parricula Nona.IXd. Qualitas autem fii fcipit magis & minus,&c.Inquit Leui.Cum ipfa qualitas (It id, quo fit intetrogatio de indiuiduis qualia ftnt, vt ex eius defcriptione fuperjus data haberi poteft, palam eft y earum aUqu; fufcipiunt magis & minus in huiufmodi przdicatione. In habentibus.n. contrarium & medium.nemo quidedubi tat,nam dicimut hoc eft magis album illo velcalidius.Sedea,qu,-cnon habet mediti, & habent contrarium, vt Ca.ni tas,igritudo, videntur etiam fufcipere magis & minus, nam videtur aliquis alio fanior, cum tame hoc non fiat,propterea quia non datur me dium inter fankatem & acgritudinem. immo eo quia datur medium inter fanitatem &xgrituclinem,has fufcipere magis &minus eft aflerendum.nam fi capiatur famtas &gritudo ratione naturalis potenrixSC impotenturtunc palaeitg, inter hxc duo contraria dantur plura media: qm aliquis habebit naturalem potentiam vt lit (anus, pluschabeataliquis alius: hoc eft, tj>diffi- F cilepatiatur ab alio & fie quia facilitas vel difhcultas patiendi habent medium, :mo plura fbrtafle media,hoc eft inter excrema difficultatem,& extrema facilitatem,ob \d hac rone fufcipiunt magis & minus: videlicet,<}j dicitur de ipfa npturali potenna.cp aiiqui; eft magis fanusaltero. In habita quoq; &di(poneres eft perfpicua-.vidc'.icec l!initaj,cjua- ex arte optirni regimmis comparatur, quoniam inter habitum in extrcmo , &: dn'j'oncm in extreme dantur multa media:hoc eft inter extremam facilitate" ablatio;>.is & extrema difficultatem.&hac ratione patet, <j> dabitur aliquis magis fanut aho:& agrotus magi? xgrotus alio.Ad hxc cum caufa faniuos & xgritudmis fine calidum,
icamcnta
aiKhi,trigichim,htiTnKM, & flccu: & hx qualitateshabeant medium: ergooportet vt inter fanitatcm & a:gritudinem in ipfo Idiuiduo reperiatur mediu.fed huius rei explicatio magis artinet ad fciamNattiralcni. veri'ntfi huius rei declaratio in hoc loco ali quid vtilitatis attul it rone Ipecularionis, fi Yerumfueritrj>aliquafanitas fit magis/anita1; ^ alia.Nos aut dicimns <jj,cum no ois alreratio.quam recipit homo in fua tempe rarura,necefiario pariat morbumralteratio vero,q fit in temperatura, fiat ab aliquibus quahtatibus ad fuas contranas, & extct inter ipfas medium: ergo hmoi altcratio eric in tpc-.vt in Naturali fcia probatum eft. Et ideo dicimus > inter fanitatem & asgritudi ne dafmedium in ipfo indiuiduo: & eft id, quod inter purapotentia & pururnaflum exifticnam purapotentia eft (knitas,qm no ri dum eft vllo pado altcrata vel miuata: pnrus vero a<Sus eft ipfe morbus, quia tune al teratio eft in extreme, & id qcf in rnedio exi Ait eorum, eft id,quo tranfitur ad morbum & procedicimamreltum aut eft <j> non dia tur,q, aliquod indiaiduum ftaum g> inccepcnt alterari fit xgrotnm:licct rune lit magis pi opinqu li morbo 5 antea: & id quod eft magis propinquum ad morbum eft minus fanum.Ec ideo dieimusfj> inter aliqua fanitatem & aliquam ^gritodinem dafme dium:tton inter fanitatem fimpfr, 5c^grittt dtnem fimpfr.qm eotpe, quo homo acce<dit ad morbum, vel ambulat vcrllis morbum,tunc necelTario eft argrotus. fed cura dictmus 5> dar'ahquis (anior aliquo: id quidem ita rticimus,quia capimus a'iqua fanitatem. & ideo dicimus dari aliquam fanita terr. maiorem atia.nam, cu fa-iiwe <k v!tiI ma ipes,ideo pnedicatuf de indiuiduis cm: hoceianitaieSocratis, &fanitatePiatonis. fifieftvcrum diceiefy Socrates eft magis fan' P'atone:ideo ita dr, quia fanitas Socra tis eftvalidi' r/anitatePlatonis, qeftquacda fanitas,quia daf vna /anitas maior alia. Patctergogi a'iqu qualitates vere fufcipienrni.''.^!" &minus,cum pr.tdicantur de Indiiiidinsifiuepr.tdicentijrQi: iHis per nornina oeriominatiua, vel non deno' 'fnatiua.&hocipfemet Ariftot. cisit in cx:rm;Io fuperius,f<j> eft verum dicere /anitatem So ct f shodiccf?eduplamadfir-'taccn,emf demSocrausexternam.Manifefrum.tneft, q,-hxcmucitiffariononai:nnei adhacarte, xgritudincm.led id quod We c6fyoeratf d* bec,i6ne apparent vel famx eft, vtru qua litasfufcipiatr;iagis&minus,velne. &hoc fiue fumatur fuo nomine denomiqatiuo,fi ue non denominatiuo. Farticula Vndecima.D.d. Non debet du buare, &c. Inquit Leai. Hoc eft mantfe* fttun.qm,cum pracdicamenta fine generA fuprema,non pofliint inter le alia fubalija contineri.na oportet vt dfWnguanr" fuis qui di tan bus omnia. ergo q u o pato pofiec Igre di vna & eadem res fu b diiobus piardicamc tiseademi6ae,cum hare fit maxima diffe" rentia tn eorum quiditatibus,ita vt in Duller communicent?Sed duabus diueifis rationi bus hoc eft poflibile.vt gramatica & iura,^ fub lcienda,quz eft eorum qualitatis gen, continentur:& tn eft nomen diftum ad alt quid fub prxdicamento relationis contetu: fua tn ellcntia locantur fub qualitaub 9 . fi- Z militer & ip/a fcientia quatenus eft affect* quidam in aia exiftens, & in iplb animate* fub qualitate ordinata eft. ob id fi fcientia habeatnomcfoium quatenus eft qualitas. tune fub hoc prcdicamcnto tm continebiu
De \gere zr fati. Cap. 5.
Ecipitautem agere dtp* ti con trarietarem>(3 ma* gfs 6t minus, Calefacerc enim ei quod eftfrigefacerecon trariutn eft, &C caleneri ei quod eftfrigefferij&delecfteri ei quod eftcontriftari.quare fufcipiunt contrarieratem.Etmagis&mi.' j^ nuseft enirn calefacere 5^magis <minus, &C calefieri magis dC minus, dCtriftari magis<3mi-' nusfufcipiunt igitur magis dC minus agere &pati, Dehisigi-* turtotdicuntur,
Von Q/wf4 Traftatm Stctindi.
S?mo
- -
fyJer3re,vtrumdec'medniufamtateS:
j^/piuntcotranctatem,acir!agis &rninus.Namcalefieri eft contrarium
*^<cfiwiff Ayn W Pati, -pÎxiAnft.Aeere,&Patifi7fci- A T I I 1 . '
Predicaments.
A riumfrfgefieri,&ec6tra:&deled:a-
48
ri contriTlari.ereo hoc gen' rccipit duabusvariis rat.onibus,vtibi probatu eft. . 0. - 9 nam mouens in ipfo iime & terra eft aliud Contranum.Atque magis & mm'. i mot o.nammateriaeounneft,qu*moue tiatr^CUmdicim aliquid caleneri, tur.fbrmaveroeftquarrnouet.&vtverbo id quidem erit vel magisvel rain9 : dicam quod cum przdicamentum vidcaf mm res calefit plus & minus,fimili- jubingredi pnrdicamemum agere & pati, f**rnr plus nine & *> m ,-n,i. foluetur dubium eo modo paulo anteditcrqj dele&atur minus. ctOjied ordo rerum lam deuiauit nos ab co in quo eramus.reuertamur ergo ad id, vnSermo etc Prt&camentis Agere & Fati. de digreffi fumus.Dicamus itaq; <j> praedic* J)Ixit.Agere,& Pati fufcipiuntcontraric- nicntumQn.cft, vtcu dicimus Socrate? ft* tatem.Inquit Leui.Hoc eft claru. Scire tuit tale tempus Platoni in tali negocio.Ha tamen debes,<j> fub przdicamento agere in bere vero vt veffiri calceariuc feck: calceat* cluduntur oes aliones:vt vendet, emet, te- eft,veftitus eft.Acciditprzterea Pr^dicame > xet,deledlgbiuu,accubet,ftabit,comedet, to Agere, vt dicaf Socrates coegit I'latone^ bibet, ambulabir, & reliquz aliac ationes. vt atdificer.vel Platofuit coaclus aSocrate Identidempatidiciturde omnibus paflio- vtaedificet.ln przdicamento quoq; pati, vc . nibus,fiue merint motus,vel non fuerint.Et fi dicatur Socrates coegit Platonem vt ieiu ideo pr^dicamentum agere & pati inftqujt" netrvel Plato fuit coadhis aj Socrate vtieiu- . omnia alia pr^dicamenta.In fubftantia qui net.Sunt quoq; aliqui qui putant, %> agere dem,vt cum dicirn' gcnerabit corrumpet, & pati dicantur de generibus motus trh: vi generabitur &corrumpetur. In quantitate, delicct de motu qui eft in fubttantia, & in yt augebit & minuet,crefcet & decrefcet. vbi,& qualitate,& quantirate. nam motus In qualitative cum dicim? docebit, difcet, j eperitur in pracdicamento fubftantiac, quo caleraciet,calefiet,fanabit fanabitur.In vbi, ad apparentiam: licet in Phyficotum libro Vt cum dicimusjtransferet transferet"'. In re probatum fit,ijj in pnedicamento fubftan)atione,vt fecit Socratem feruum, vel faft' ti? non datur motus.& videtur efle (ente.neft Socrates feruus.In fitu, vt fedebit ftabit. tia Alpharabij iudicio meo. luxta ergo hi hrrc autem prsedicamenta ingrediunt prz- pofitionem dabuntur aliqua ptssdicamendicanietuum agere & pati. nam ea ratione, ta,quse non erunt ex aliquo decem prardicJt qua homo agit huiufmodi acliones, vt gra- rnentorum:& fie decem prxdicamenta n6 tia esemp!i,felltonem,ftarionem, eftinprx conrinebunt ipfum ens.nam, cum dicimus dicamemo agere:& ea ratione,qua ipfe pa- comcdet,zdificabit,non cftvtiqt expndv iitur,tft in prardicameto pati. Veruntn hoc camento qualitatis:fed comedens, ardificJt fit duobus varij s modis. quia ratione mate funt in pnedicamento qualitatis: quia per ria: patic",quia mateiia eft qua: fedet & ftat: hxc refpondetur ad intcrrog ationem faft* fed ratione anim? agit,quia ab anima pro- de indiuiduis per dicHonem quale. fed non ueniunt hx actiones pec ipfum.& ideo fub- refpondetur per ipfa,quando fit interroga- i lata anima,remanet materia: & non datur tio de eis per diftionem qualitcr comedit, agens,quod agat has actiones. Et hie foluit aedificaf.Ied refpondetur per ha:c, fi Sat indubium,quod poflet fieri do his rebus:nem terrogatio de eis per dicliones agere. vt exepequopaftopoflimtrepefiri fimul in prx- pli gratia.fi fiat interrogado,'quid agat Sor. dicamento agere &: pan,cum fint duo gene crates in tali tempore ? tune refpondebitut ra fuprema.Agens pncterea & pariens funt comedet,vel aedificabit,& alia id gen*. Eft eorrelatina,&correlatiua funt oppofita:& quoq; manifeftum, (j> fecare & fecari funt ideo nihil poteft efle correlatiuum fibi ipfi. in pracdicamento agere & pati,vt dtcit Alls Solutioiraq; huiusdubij eftg? vere ages in fto.cum tamen fecare non fit motus, quia hoc loco,non eft ipfum pafliim: vt iam fine fecare eft facere multa ex vno: & inter vn4 diiftum-huius tfi rei declaratio magis atti- & multa non datur medium, quia omnetadNacuralem fcientiam, ibiq, perfeifte nisres eftvnavel plnres: motus tamen n6 exponitur. nam ibi probaturg? omnemo- htnifiincontrarijs habentibus medium, nens eft aliud a moto . & ideo, fi dicamus vt in libro rbyficorum proba bitur. His erignem afcendere a centre. & terram defce- go fie accomodatisjinfurgit dubium.quodl ocrc ad cemrum,includcntur vuq; luec di- poflet qui* dubitare 5< diccte, cur Anftpca tra-
Aainpnedicametoagere&parifimuhfed
Prsedicamcnta
uaftauitfeorfirmlnhee Iftrrodc ipfbnuv itin ptxdicamentopati ? Przterea videtur<j>ea,quaefeOTfum tradauit Arift. in fine huius hon, videntur jnfequi pluta pdkamentam font ipfacontiaria,& prius & pofterius,&nmuLharcenim,omniavelplu raconfequunturprzdicarnenta-& parvidcturefle ratio deipfo motu. namnemiem later ipfum reperiri in pluribus przdi camentis-namrepcrirur, qubadapparenaminpraîcamentofubftantiae,8cinpr;c dicamento quantitative* qualitatis, &vbi. & ideo dicit Arift. in libro Phyficorum , <# motus dicituranalogicecie his , de quibus dicituuquia non continctui Tub vno przdi camento. Quo pato ergo przdi cam entu pati eft genus. nam fi eflct genus diltum de omnibus pasfionibus,tuc dicerct" de eis vni uoce,vt in libro prasdicabilium declaratum eft. cum ergo motuscontineatTub eoquomodocunq; filer it,ergo & motus continererur fub vno genere:& tic neceflario diceretur vniuoce de omnibus,de quibus dicitC fed iam diftum eft,<j> eft impoffibile vt con tineatur tantum fub vnico genere . Oritur tandem dubium , quo pa&o pratdicarnentum pad fit genus vnunv.cum Tub eo conti nf antur genera motuum,qui funt in pluribus prxdicamentis:cum tn ea, qua? Tub plu ribus pracdicamentis continenrur, non pot fint habere vnum genus, quod ca ampleda tur:qm hcc pnedicamenta funt fua quiditate diftinfta. fi ergo hzc haberent genus , quod ea amplcftcretur, tune haberent quidiratem communem:quod eft falfum.F.t fi mile dubium quoq-, ontur de pracdicamen toadaliquid:quopaao poffit eflevnum prxdicamenrum,cumomnia confequatur I pratdicamenta,vt dicit Auerroesinfummu lafuain libros Metaphyfices,vtrum fcilicet detur genus commune omnibus prxdicametis-.vel quo pafto res fe habeat. nam hoc eft vu'q; dignum fcitu.Nos itaq; dicimus,g prxdicamerum agere & pad lunt de fc om nino genera, vniuoce difta : fed contingit vt buiufmodi genera accidanrpluribus reb . Si ergo capiantur ratione eflentiz fux,tunc funt generated fi capiantur ratione qua ac cidunt alijs,funt dc confequentibus przdicamenta.&vcverbo dicam , pizdicamentum agere innouat.feu gignir.pati veto, q<t gignitur.&hacradonefumpta funtvtique gcneta vniuoce di<3a.Sed, fi ratione reigc>eratx,& innouatx fumaiur , tune funt de eonfequenubus ipfa prxdicumcnta.quonia id,qucxtgignitur&oritur,poteft eflefub- ^ ftantia-.&huiufmodipaffio diciturgenera tio & corraptio.p6t quoq; efle quandtas:& tune huiufmodi paflio dicetui incrementii & decrementuni.poierit edam efle vbi: & rune hmufmodi paflio dicetur translatio. potent item efle quahras-.tunc dicet'huiufmodi pafllo,alterauo. Sed cum efientia Sc quiditas motus fumatur ratione rei genioe & nouiter ortz,vt in libro Phyficorum pro babitur.nam ibi di&u eft, 9? motus eft aft* ends in potentia, quatenus eft in potenda : aftus autem feu perfen'o eft id, quod genitum eftthac ergo ratione motus ipfe ent in pluribus pracdicamentis,& dicetur analog! ce.Et hacmet ratione foluetur dubium de. reladone,quo nam pacto poffit efle vnum przdicamentum,cum omnia infequat'prx dicamenta.ns.m ratione relationis eft gen* vniuoce dichim: fed ratione rerum quibus L accidie relatio.ola confequitur prxdicameta.& fie foluuutur omnia dubia. Dec/ttfris fr<tdtcamenth. Cap.6.
lcflum eft&de eo quod eftfitum efle inijs quac funt ad aliquid,q>deno^ minatiueapofitionib9 dicitur. De reliquis vero,ideft quando, &vbi,& habere,proptereaqj manifefta funt, nihil de ipfis aliud dicitur,q> qug I principio di&a funt:q> Habere quidem fi' gnificatcalceaturn efle jarmatu jjg efle: Vbi vero,vt in lycio, in fo* ro;& alia quxcunque de his di' cflafunt4lgiturde omnib9 gene ribus,qug propofuimus, fuffir ciunt quze didla funt*
Tars Stxta Traffatus Secun&. Sermo deprxdicamtnto Situs, & c*teris predicament is.
lxit.Iam di&a flintea,qufi- A V E R . turn habent in traftatu prxdi camcuti relationis: & ibi fait didu,
Predicamenta
iT |> itlorum nomina clicuntnr denojTunatiuea pv.asdicamento relationis>vt {edens,&accubans.nam accu bituSjSrfeflio flint in prxdicameco SEdaliquid:fedens vero, & accubans (unrhuiuspraedicamenti Dixit.De xcliquisautem praedicamentis iatn narratis,quando,& vbi, & habere, nihilaliud,g.idquod exemplotraditum fuitiu iiiitin huiuslibri:funt enimfimplicia. vtcum dicimusq? habere fignificatcalceatum e(Te,vel indumm efle: vbi vcro, vt aim dici mus Socrates eit t platea, & reliqua cxempla a nobis tradita.hzc. n. trail dlatio de hisgeneribus fatiseft pro pr^fenti propofito.
Sermo depr<eduatnento Habere. yvlxit.laditafunt,&c. InquitLeuil Hoc 'eft notum, fed admir.uione dignu eft, cut Arift. iierauit declarare iterum in fine huiiis libri prsedicamentum habere > cil hie eflet locus fuus.Mea ergo fert fententia, <j> id,quod eft proprium piasdicamento habere,iam innuit in irutio huius libri, cu dixie, vc calceatus velindutus:quod eft proprium prxdicamento habcre,iuxta fencetitiam ex pofitorum.& qm ipfe Ariflnarrabit in fine huiiis libri ea.quae confequunt" pi-zdicameca,ant aliqua eorum, ea ratione qua confequuncur plura prxdicanienta vno:ideo nar tauit ibidem prxdicamencum habere, ea ra done qua confequitur aliqua praedicanien ta,vt ibidem exponemus Deo annuente.Cu aucem nos iam fuerimus pollicici in initio huius expofltionis,(j> nos volumus pcrficere fermonem de his,quac non narrauic Anf iuxca quod Auerroes aftert ex verbis eiufde Arillitaq; cum tantum auatuor pracdicarnenta exponere gfecit.viaelicet, Subftatiz, Quanutatis,Relationi5, Quahtatis : ideovi film eft nobis orationcm de reliquis fex pr^ dicamenus complete.& iam de prxdicame to agere & pati (ads diximus: reliquum aulem nunc eft,vt fermonem complea mus de reliquis quatuor pr^dica menus, qus funt quando, vbi, firm i & habere. Sermo de prxdicamento Quando. D Vando autem eft id, quo aliquod tern-pus refertur ad aliquam retn , qu<e in eo Cxiftit. & hoc birariarri dicitur : nepe vel eft relario remporis ad re,qua: in eo exiftic : vel eft relatio inftantis ad rent , qu.-einipfb exilic.& quodlibec horum diaiditur in id , quo interrogate de indiuiduo, vel in id , p quod interrogatur de (pecie vel genere . & quandoq; refertur per ipfum aliqiiid ad aliquod.ea ran'one,qua vtrunq; illorum reperiunrur vnico inftand, vel tempore. &illa res erit fignum illius temporis. Prseterea ipfum quando,aliud eft vniuerfale , almd vero particulare. Vniuerfale quidem , vt cum dicimus,quando fuit ralis res? & refpondea tur in tali anno: quia fuit in aliquo tempore eius. Particulare vero eft illud , per quod refertur aliquod tempus ad aliquam re,ro- j? fte fui ipfiufmet, non ratione alterms teporis in eo exiftentis. Quando itaq-, vere dicif particulare feu proprium, & non vniuerfale quod pater, eo quia interrogatio fafta Q quando, definki ipfum. Sed illud quando, quo interrogatui de aliquo indiuiduo , in quo nam tempore reperiatur : quando iuit talis a tali loco ad talem locii? & refpondea tur in tali die. fed illud quado, quo interrogatur de indiuiduo in quo mm inftanti reperiatur. vt fi quarrat", quando fue rit Sol in capite ariet is , vel quando tahs eft mortuus? & refpODdeatur in cali inftanti. Inftans vero,atq; tepus particularia cognofcuntur quidem ratione diftantix eoiu 9ab inftanti przfenri-.vel ab alio inftanti, cui di ftanria ab inftanti pnefenti fit nota. contingere tamen poteft,vt nodaa illius temporis Hat ratione diftantix eius ab inftanti, cuius p diftantia ab inftanti przfenti fit incognita . vt fi quis quxrat quando fuit talis res, & refpondeatur anno terdo regis talis-.licet igno retur.in quo nam tempore fuerit ille rex . fed palam eft,$> hoc pado erit quidem huiufmodi refponfio diminut; notificarionis. Poreft adnncfieri,interrogatioper quado , vt ii quxratur quando regnauu talis rex > Poteftadhuccontingere, vt ipfa diftantia ab inftanti noro, non fuerit determinata:& tune quoq; refponfio erit imperfecte notifi cationis.vt fi quxratur,quando fuit tale ne gociumJSc refpondeatur prope ad tale mf tans.& fie fufcipiet magis & minus: qm po tcrit efle magis propmquum, ^ aliud j>pin quum. Veruntamen non eft propterea opi-
Log. cu co. Auer.
aan-
Predicamenta
nahd"nm,<j5 ip/urn qfi fufcipiat magis & mi nus.fed accidit ipfi qfi, quia non hiic fumptum paniculare vel proprium,&:r>|> ipfam relationcm-.non tj> ipfum qfi fufcipiat de fe magis & minus.Quod autem ita fit, vt dixi mus^videlicet $> hoc accidet ipfi quando p pter ilia duo fimul,fic probatur. cim,fi plu res res eflent in vno inltanti propinquo alicui inflanti noto, tune non referentur quo adpropinquitatem ad illud inftans notum fecundum magis & minus: licet hoc quod dicimus pi opinquum, (it de prxdicamento relationis.fimiliter ii fumatur quando vniuerfale,&nonfumatur per ipfum relatio, tune non fufcipit magis & minus.nl mulce res referuntur ad vnum annum, ij non fuerunt (i;nul:quia quadibet carum fuit in diuetfis temponbus illius anni: & non referu tur ad ilium annum feciidum magis & mi nus.Patetitaq; hoc accidere ipfi quando ^p pter ilia duo fimul-.f.quia eft fumptum par uculare,& proptet relationetn. Illud quoq; quando,per quod interrogatur de'fpecie & genere,aliud eft tempus, & aliud eft inftas, vt paulo ante fuit dictum.Inftans autem,vc cum quacritur,quando eclipfabitur luna?& refpondeatur,quando fubingredietur vmbram tern.vel fi quzratur, qn erit comple taformatiof^rusmafculiin fpecie humana?& refpondeatur cum fiierint completi quadraginta dies a pundlo cocepdoms. Tepus vero.vt fi qu?ratur,quando fit incremc turn in animali 3 & reipondeatur tempore adolefcenti.T. vcl quando fiet decrementii in animali;& re(pondeatur tempore decre pitatis.Et ob hanc caulam potent quis credere dari contrarium in predicamento qn: cum tempus increment! fit concrariii tempori decrementi. Attamenhsccotrarietas ineft habenti pracdicamentum quando, no ipfi quando,nani,fi comrarietas efiet in eo demmet tempore,ita vt illud tempus eflet illi tempori contrarium,tuncfequeret"c}j te pus eflet fibi ipfi contrarium:quod eft maxime fallum. Sed quo pafto hoc fequatur nunc dico.qm adolefcentiar tempus alicuius viri poterit efle tempus decrepitatis alte rius viri.qui et decrepitus tempore adolefcentiae illius. & hoc ita fe habet,quia no da tur tune nifi vnicum tempus, vt palam eft hoc, & verum omnino. nam tempus non multiphcarur admulttplicationem rerum quibus eft tempus:fcd eft vnum & idem in It in omnibus focis. Si igitur tempus adoleicui;t eflet contiarium tempori decrepitatis rarione ipfius temporis, tunefequerrf*jf cjj idem tempus eflet fibi ipfi contrarium'. quod eft impofe.Patet itaq; <%> hoc contrarium accidit illi end,quod ad ipfiim temp* referf.Id vero,p quod aliquod refert"ad alii quod,aliud eft particulare, aliud vero noil particulareallud autem, quo referfaliquicf particulare ad aliud particulare,vt cum dicimus,cum interrogamur, qn talis rex.zdidit talem legem?& re{pondeamus,qn venic talis populus ad eius prouinciam. palam an tern eft tj> in hoc refpofb oportet cj, fciatuc qn fuit ille cafus, qui eft fignum temporis , quoillaies,dequa nos interrogamur hicrit.alias. n. contmget iterum interrogare jy quando. Poteft tanien contingere,vt in refponfionem huius interrogationis dicam*. < prope inuentionem illius cafus i d contigerit:& tune contingit,vt huiufmodi quan do fufcipiat magis & minus ratione rela- . tionis.&quia non fuit (umptuni ipfimi qfi particulare,& proprium,hoc eft, quod nort fuitfumpta terminatadiftantia temporis, quo ilia res fui t ab illo,i quo fiiit ille ca/Iw qui fuit fumptus pro figno temporis nod Sc determinad.Id vero, per quod refert'aliq.el non particulare ad aliquod non particulare. vt fi quicratur quando erit dies? & dica quando orietur Sol.vel fi dicamus.cum mterrogabimur,quando erit feruus ? quando repenetur dominus.vel (I dicamus, 3, cum interrogamur quando dcbeat fieri refponfio per genus rei,vel per eius fpeciem ? cum interrogatur per quid eft. & huius rei ratio eft,quia locutio fit in tempore.uel fi qu?ratur,quando mutabituraliqua fyllaba in ali qua didtione in aliam fyllabam logiorem ? & dicemus cum merit in fine didtionis, ut in noftta lingua moris eft.vel fi qtixrat, qn, M tractabitur de tali re in tali fcienda? reôa debitur cum tractabitur de tali re.& poteft conungere,vt fiat re(ponfum prope talent rem, vt fi quzratur, quando audietur tonitruus?& refpondeatur,prope apparitionem fulguris. Poflet tamen quis dubkare, quia videtur g> aliquod relauuum ingrediatur prscdicamentum quando, videlicet inil'.is modis, quibus dicitur prope tale tempus vel prope inuentionem talem. Sed nemo poteft dubitare-vCj) hoc non infit ipfi qmndo,quatenus eft quado: quia illua tempus, de quo quacritur ipfum quando, aoahabt efle per fe: fed illud inftans, a quo (uroitur diftantia eius cum (it notum : ideo contingit vt notifkeinus ipilim quando per huiuT modi
Predicamenta.
A Modi relaimum.paUmautcrn eft <jip(uin qn non refertur ad illud inftans : vt in definitione rclatiuoram dictum fuit.nam pote rit fciri illud inftans , przter hoc <j>fciatur hoc inftfis propinquum ci, de quo| fafta eft Interrogatio per quando. in definuione autem relatiuoru fuk diftum,q> cognito vno, cognofcitur & alterum omnino. pari ratio ne videtur g> quantitas ingrediatur hoc pr^ dicamentum,in ilia fpccie eius, qua rererc* res ad tempus,in quo reperitur. Veruntamcn facile conftare poteft, <j> refponfio ad qnnonnonhcabitquandtatcm tempcris, quo res reperiatur, fed notificabit tempus in quo reperiuiiue illud tempus fit pars teporis.in quo ilia res reperitur: Hue fit iquale ei,fiue comnnuiius eo.& ideo videm' <}j port refponfionem ad quando,contmgit in terrogare per quantum, vt exempli graria, 1 fiinterrogemur, quando fuerit ecliplis talis?tlicimus 9, fuit in talihora. mox interro gabimur,quantum fuit tempus durationis hu.us ec!ipfi<.!&: refpondebimus dux horae. & (i interrogemur,quando fuit pnncipium tclipfis,& quando deli j t ? rdpondebimus a principio terti.T horx, vfq; ad finem licet contigent,vtper huiufmodi lefpofiim vognofcatur quaritas temporis eclipfis, hoc tn eft per accidens.qm intcrrogatio no fuit nifi vt nodficaretur inilans pardculaie,in juo fuit finis eius.Accidit tamen, vt de his cuabus interrogadonib' fciatiu quantitas teinporis,quo res inuenitur. Poteft tarn en conringere,vt interrogetur fimtil per quan mm,8: quando,cum Icitur initium,quo res reperitur,quandofuerit,f vt quxratur, vfq; quo durauent eius efle : & refponfum erit quoq; compohuim ex quantoj, & quando inpotentia. Qîod autem ex quan;o,patet <]iioniam in refpondendo ad hancinterrogationcm,nos clicinius, exempli gratia, vigintiannos. Quod vero ex quancto.patet: rincipium hums temporis iam eft no umi.& ideo iam eft notum,qn eft completumcfleipfius.Acciditadhuc &inipfoqn propter relatiuum in eo genere, quo referf iliquidadahquod.nam manifcftum efto^ omnia relatiua ingrediuturmhoc. vtcum liicitur.quando rcperitiii fcruus? & refpondetur,ci'm tcpcnturdominus. veruntame rnamteitumeft, fyhxcfimul reperiuntur tempore.& eft quoq; manifeftum, <j> aliud eft relatiua efle finiul ,& aliud relatio. I'roptium autem ipfi vero qn eft,non habeie cumrarmtu :ne.|, iufcipere magis &nii
nus.inhistamencornmuni<raht ctleoful>- J3f ftantia,& quantitas,& iiusedam alia przdicamenta. Proprium pr^terea verum ipfins quando eft,q? vnum & idem numet o eius. hoc eft vnum tempus eft, quandn indiftcre ter multis rebus,f.illis rebus, qux tune repe riuntur tantum.reliqua vero accidentia, & fubftantix, vnum & idem numero eorum non refertur nifi ad vnam rem particular?, qiiac eft ipfum fubieAum.Difrert autem qii ab vno nurnerali.qnoniam vnum numerale eft vnum indifferenter cunflis rebn*; fed ipfum quando eft tantnm quando cundtoi rebus,qua: in eo tempore rcperiunrur. Eft quoq; proprium ipii quaudo, vt dc eo dica tur tunc,vel non tune. Sermo dt Pr<tdicamento Vbi. yPfumvbieadem habec propordonc &ra A tione ad locum, quam habet ipfum qn ad tempus.&idco eorum difteremi^ funt correlpondentes:nam locus & tempus funt in prxdicamento quantitatis.fed eoru diff rentuc non funt eacdem, quia duo prxdicamenta non poflunt diuidi per eafdem diffe rentias,vtm ftiperionbus d"eclaratum fuit. Ipfum autem vbi eft re'ado loci ad corpus: &eft duplex,cilicet vel vle,vel particulare. VTeqtiidem,vtcumdr- Socrates efcin domo.nam domus cotinet alia cotpora <J Socratem.Particulare vero,vt cum dicit'.aqua eft in amphora,vel aliquid aliud fimile, qd" non contineat nifi illud corp^cuius ipfum eft ei locus. Verum autem vbi eft} locus ipfc paiticularis,non vniuerfalis.Ipfius przterea vbi aliud eit,quo qusntur de aliquo indiui duo,a!iud veio,quod de fpecie ve! genere Iterrogatur. Illud ver<", quod ad indmiduii F refertur,eft,vt cum dicimus aquam fingulare efle in amphora,vel Socratem in gymnafio.Aliqfi tamen notificaturilleiocui,in quo exiftit illud corpus,cuius locus qnxrif, p eius diftantiam ab aliquo loco noto determinato.vtcumdicifSocrates eftpropin quus lerufalem per vnum mihare: & qnq; non notificatur quanta fit dillantia ei9 ab illo loco,& dicitur g> eft propinquus lerufa lem.Ethuiuftnodi genus vbi poteft fufcipa remagis&minus.fed^phocnoneft diceipfum vbi fufcipiat magis & inin'. quoniam hoc ideo contingtt, quia non fami tur hie ipfum vbi particulare. &' f6i:s re lationis: cum manifefte apparcat hoc cotitx gere j> illas duas cauds. n?.m rauone rcia-
ij
tionis
Pradicamenta
tionisnonfilfcipitmaîshequc minus.fi Hi ftantia fuerit eadem.vt fi exempli gratia eCIcnt homines aliqui,quorum quilibec fit ,p ptnquus a4 lerufale per vnum milrare,cunc dequolibet eorum dicetur, geft propinquus ad lerufalem per vnum miliare code rnodo. fimiliter quoque fi fumatur locus vnmetfalis,rune dequolibet corpore ineo exiftente dicetur,<j> funt in ipfb eodcm modo & ratione,& lie non recipmm. magis & rninw.v.fed coringit in hac re,vt fufcipiat ma gis & min9,propter illas duas caufas fimuL Ipfum tamen vbi,quo interrogator de fpecie vel gencre, eft, vt cum quxrituc vbi fit ignis elementaris: & dicitur in cauitate orbis Luna:, velfiiper conuexum & gibbum aeris. vel quaeratur vbi fit iccur, in animali iecur habenti:& refpondeafin eius dextra, vel quxratur vbi reperiatur corallium perfectum:& dicatur in mari. Ipfius prarterea vbi aliquod eft,quo refertur aliquid ad aliquid ea ratione, quavtiunq; eorumeftin vno loco vniuerfali,& communi. & hoc diiriduur in id,quo quacritur de aliquo indiui duo,vel quo quajritu r de aliqua ipecie, vel genere.Illud vero, quo de aliquo quaeritur indiuiduo,vt fi quseratur vbi fit Socrates:& refpondeatur,q eft cum Platone. Illud in, quo quarritur de fpecie vel genere,vt fi quacratur vbi lit argentum minerale: & refpondeatur cum plumbo. vel vbi fit coruus, & aquila:& refpondeatur cum cadaueribus. ôkt quoq; metaphorice interrogari j> vbi dere,quz non eft in loco, vt funt accidetia & aliqvue fiibltantix.vt fi quseratur, vbi eft dies,quando Sol eft in capite cancti, in quo non eft nox:& relpodeatur in extrema par te habitations in parte feptetionali. vel vbi fit anima:& refpondeatur in coi pore organico.vel vbi fit latitude pectoris: & refpondeatur in homine. vel vbi fit fcientia: & dicatur i anima.vel vbi traclabitur de tali ncgocio:& reipondeatur in tali fcientia. & vt paucis rem compleftar, de quoainq; dicitur hoc eft in hoc, conringic quidem vt dc eo quarra tur per vbi. At veru vbi inter omniaha;c,eft illud,quo dicitur, quod corpus eft in loco, fed lam alibi numerati funt mo di,quibui dicitur aliquid efle in aliquo.h^c enim inquifiuo non attinet ad hanc nram inftitutionem. Patet itaque cp reliqua alia, d quibus dicitur,g) ^lipuid exiftit i aliquo, lion funt quidem ex prxdicamento vbi, vt in defcriptione ipfius vbi diftum eft. Solet quoque metaphorice quacri de aliqua rc,ad quam deberet fequfaKquiaffectio animi, fc & non fequatunvt fi dicatur alicui, qui no fungitur mui icre fuo condecenu atq> correfpondenti diuiti)S eius, vbi funt theiauri pii?vel vbi eft fortitudo tuaJquando no vti fur fortiradinc vbi conueniat ea vti. Prxterea ipfum vbt fufcipit contrarium. nam furfurrt (implicitci,qui eft lor us ignis,eft c6 trarium deorfum fimpliciter, & abfoluto, quod eft locus terne. hoc autem ineft ipfi vbi naiurali quatenus eft naturale. nam fiue locus fit vacuum fiue diftanua, vt Antiquiputabat.fiuefitfuperficies ambiensexteriusjVt in hoc loco apparet,no potent habere contrarium.quia vacuum nan eft con trarium vacuo,neq; fuperficies fiiperficiei: fed fuperficies ambiens eft contraria fuper ficiei ambienti, propter naturam corporis, in quo exiftit tats fuperficies.& hac ratione motus corporum naruraliter, eft ad fua lo- . canaturalia:vtinfcientia Naturali probatum eft. Portet tamen alfquts dubitarc. quia videtur q> vbi,& quand o fint lelatiua: cum quodlibeteoium dicitur in relatione ad aliudjVerum enimnero conftateanon efle vere ad aliquidth oc eft cp no eft quodli bet eorum de eflentia alterius. Quoniam vbi & quando non debent intelligi, quate> nus funt vbi & quando, nifi fciantur res ad quas ipfa funt relara.illz tamen res poterut intelligi per fe:& fi non fciantur vbi & qua do.& ideo vbi & quando vna tantum ratio ne dicuntur ad aliquid. Parqv eft ratio dc praedicamento fitus, & pracdicamento habere,quae funt fcilicct vna tantum rarionc ad aliquid.Proprium autem ipfius vbi eft, vt per ipfum dicatur ibi.vel non ibi. Sermo deprxdlcamento Situs. c*015 e^ proporrio laterum, (eu parriium corporum ad fe inuicem. hoc autem bi^corporum fariamfit tnempevel <j> referantur latera parti um corporis ad partes loci,in quo corpus exiftit, fiue fuerit vniuerfahs, fiue particulars : vel 3> referaruur latera corporis ad latera alterius corpor.s. Corpus autem habens fitum eft illud,cuius omnia,vel aliqua eius latera funt cogmta. Latera vero tpfius corporis dignofcuntur vel natura, vel ex by pothefi.Qux autem ex hôthefi,vel ,pptcr iplam quantitatem tantum: vt in fimilaribusparubuseuenit:quorum tres dimenCo nes flint inter fe diftmclac.nam maior dime fio dicitur longitude, dimefio vero breuiot dldtU
Prxdicamenta.
A didrarprofuncb'ta^feaaltitudo: tertiaaute (Umenlio dicitur latirudo. In huiufrnodt itaq; corporibus non dignofcuntur panes longitudinis,quz fiint farfiim & deorfum: neq; latera latitudinis.qu'g funt dexcrum & finiftru? neq; latera profunditaris,quar funt ante & retro:fed denominanrur earuni po fitiones ratione haruni dimenfionum: fi di camus,y> ftent fuper profunditatem luam, vel fupev longitudinem luam, vel fuper Ian pidinemfiiam. Velpropter iplamqualitatem,vt cum figure fiiperficierum ambientium ipfum corpus fint inter fe dmerfe: vel j> fit aliquod veftigium cognitum in vna il lamm fiiperficierum, quap ipfum ambiunt: vclin plunbus,quo dignofcantur eius latera omnia,vei aliqua. Scin tali corporenon dignofcetur dimenfio terminata, neqjlat9 termiaamm ab ipfa diftantia: fed dignofce ' tui'eiuxfuperficies,&per eas denominabitnr litus ipfius.nam dicetur de ipfb, y, talis fuperficies eius eft in larere partis tails loci, in quo exiftit.& hac ratione poflunt digno. lei lateraaliqua fphxtx: videlicet, cum fuerit in luperficie ambience ipfam aliquod ve ftigium,&fignum in aliquo loco,vet aliqua iigna. & hoc pado videntur dignofci jfitus corporis coeleftis a miido inferiori: C Appier (ydeta,qua: in eo exiftunt in locis terminans.Sed vtrum corpora cceleftia habeant d< inenfiones terminatasj, & latera termsnata naruralitcr,velnon,hoceftutriini habeant, lurfiim & deorfum, dextrum & finiitrum, ante & retro.uel ne,non ell nf m declarare: fed ad Naturalem Philofophiam recurrere oportet-Vofllmt quoq; dignofci perhypotheiim latera & partes,qu? flint longitudo, , !atimdo,& profunditas, vel aliqua eorum, & eoram !atera,uel aliqua eorum in genere heterogeneo,quodartefit.ut Hint cande lae cerez,uel alia id genus, in quibus dignofcitur longitudo, & furium atque deoriiim x fuppofitione:& pannus laneus,m quo co gnofcitur longimdo,& iaritudo, & profundiras ex fubieftione: &cognofcuntur in ipfo latera profiindnatis & longitudinis. In eo uero quod eft a natura, aliud eft, in quo eognofcitur nna dimenfio,& eius lateramt in ftirpe, in qua f. dignofcitur longitudo & eius latera,q fiint lurfiim & drorfum.aliud Uero eft,in quo dignofcuntur omnes diftan nx,feu dimenfiones, & earum latera: ut in aniraalibus-CorpuspKccerea habensfitu , aliud eft quod refertur ad locum: aliud vero ad aliud corp'.cV: quodlibet iftomm uel eftmd''uiduum,uergenm,autfpeeies. TneC. t) uiduum aucem quatenus rcfcrtur ad locti, eft,ut fi dicafSocrates ledet, uel Plato, uel accumbitoiam illud latus, ad quod vergit caput Socraus, ipfius. f. loci in quo exiftit. qn accunibit,aliud eft,tj latus,adquod uel git,qn ftat,uel fedet.& par ratio eft in ali<j bus alijs eius parcibut Indiuiduu uero qua renus refertur ad aliud corpus,eft, ut fi dica mus finifcra Socratis eft in dextra Platonis: & ut dicimus de lana carminata,<j> longitu do una ipfius exiftit apud longitudinem alteram:& ut dicimus de aliquo corpore, <j talis pars eius exifut apud talem partem ip fius,uer(us fuifum,uel uerliis latus deorsu: uel alia latera ipfius corporis: qm una pars non eft altera.Illud quoq;, quod eft genus uelfpecies,proucad locum refertur, eft, uc cum dicimus,<j> homo eft eredte ftatunc]s & planue cui caput eft deorfum ,,'id eft ei^ radix.Illud uero,quod eft genus uel fpedes quod ad aliud refertur corpus, ut cum dici rnus cor elle in parte ilniftra, & hepar i dex tra,tn animali habente hepar. & ut dicimus arcumccelefcem,feu iridem obtinere colorempurpureum exiftentem apud uiridem, & uiridem apud Hauum in latere interno fuperhciei ipfius circuli.& ut dicimus, <j? lu teum oui exiftit apud candidum in latere interno ipfius oui. Sed poflet quis dubitare,utrum fitus habeat contrarium: qm uidetur, cj> fitus hominis lit contrarius iitui plantarum, cum homo habeat caput furfum.&planta deorium. Verumfires ita fe haberet,tunc po/let quis imaginari, q fitus fit quoq; contrarius fitui,quado Cfacie* unius fuerit in parte poiteriori alterius, uel dextra unius in latere finiftrz alterius.&fic accubans erit contrarius accubnati, & ftas f ftanti. nam quemadmodum opponitur fitus fitui,quando latus furiutn unius fuerit laius deorliim alterius:itaquoq; opponeffi tus fitui,quando latus dextrum unius eft la tus finiftrum alterius,uel cum9latus anteri unius fit latus pofterius alteri . nam quem admodum opponitur ipliim furfum ad de orfum^n hatente fituni:ita quoq; opponif dextrfi finiftro,& anterius poftenori.Quod fi non fit contrarius fitus fitui.propter eoru contrarietatem in lateribus dextri & finiftri,&anterioris &pofterioris,tunc fequere tur Qj non erit contrarius fitus fitui, ,ppter eorum contrarietatem in lateribus furfum & deorfum. & licet uideatur apparens, cj> non (it contrarius in ficu ille,qui haber eiu* G iij faciem
Pnrdicamenta
faciem in latere pofleriori alterius , vel cui* habenria medium.ipfum quidem medium dexnvmextftitin finiftro alterius , ex quo referturadvtnmqueextremorum,&deno vidctur fequi g> fitus hominis non fit cotra minatur per ea fimul , propterea quia parti rius fitui plants: . fed videtur >j> in hoc non cip.itjquodlibet eorum . vt exempli gratia , par ratio.qrh diuerfitas fit u urn, qua: in late aqua tepida eft calida & frigida, & cofor vi rib' dextri & finiftn,& ante & retro exiftir, ridis e niger & albus: & ideo neceflario tub non prouenit propter diuerfitatem naturae ieftum eorum quoq; vel denominabit'vno ipfiusfimati-.qiioniam& habentia fitum,q contrariorum,vel vtroque ipforum fimul . iimt eiuldem natur,differunt quidem fitu Situs vero,qui funt cotranj in fiiis laterib*, hoc mo diuerfitatis,practer hoc, 0,7 habeant n6 flint ex cotrarijs no habentibus mediu : Yntimiftorumfittmrnpracternaturam.Sed quia ipforum fubieftum priuatur quolidiuerfitas fituum,qu:e oritur propter fur- bet eorum. Neq; etiam funtexcontrarije luni &: deorfum,non reperietur in habenti hantibus medium. quoniam,fi ita eflet,tuc bus fitum,quz funt eiufdem namr,nifi cu quicunq; eflet fedens,& accubans,atque in aliquis eorum inerit eis practer naturam: vt curuans,& fie de fimilibus diceretur ftani fit in homine,quando habet caput dcorsu, ereftus fuper pedes fuos,& ftans eredlus fu&c planta habeat radicem furfum. Adde et, per caput fuum:quod eft impoffibile. Cum ij> oppofitio lateris furftim ad lat9 deorfum ergoij fit 9 nonfint ex contrarijshabetib* eft validior, 5 oppofitio cuiufuis alterius la medium, neq; ex non habetibus medium: tciis reliquorum ad fuum oppofitii . & hoc & non dentur alia genera contrariorii prx efl manikftum in habentib' hare latera na ter hzcergo huiufmodi fitu? non erunt c6 turaliter.& ideo videtur g> fit verum dice- trarij.&ficpatetcjjin prjedicamenro pofire,ji fitus hominis fit contrarius fitui plan- tionis nullum datur omnino contraiium . ts:etiamfieueniat,9>nondetur contrarie- At ipfa inclinatio , qua: videtur efle media tas in litu,propter latera dextri & finiftri,& inter accubitum & ftationem , huiufmodi ante 8c retro. Sed fi hoc concedatur, tune quidem fimilitudo contingit propter mooritur aaibiguitas.qm poteft quisexiftima tumfa<ftuminvbi:hoceft, propterea quia re,<j acctibicus fit contrarius ftationi : & fi cum ftans vult incumbere, mouet fuu corftatio eflet conrraria fitui plantz , tune fta- pus in vbi de loco ad locum:& primo inciitioni darentur plura contraria vno. fed in li natur.mox accumbit . &: propter motu fabro Metap^yficae probatum eft, vni contra drum m vbi ipfa inclinatio eft media inter rio vnica ratione vnum ttn efle coritrariu . accubitum,& ftationem, non raaone poliSed hoc dubium videtur poflefblui, fidica tionis:quia fitus deorfum eft aliusa fitu in tur q^ modus,quo opponitur accubitus fta- cumbentis,& a fitu ftantis, & non daf metiom,tion eft ratione diuerfitatis fituumg dium inter ipfbs,vtdiximus. Sedindubiu laterioppofita-.quiaij fitus non habentia- venit,vtrumfungofum & denfum, &glaI tera oppofita:fea ideo fit, quia accubitus re brum atque hifpidum fint ex pntdicamenperitur namr.alittr I aliquo imbecilli, quod to fitus, vel ex prardicamento qualitatis. pa- M no poteft luas actiones naturales exercere: tetautem^fihzcduo ertent ex prardicavel propter aliquem morbum , vel quia de- mento fitus, tune daretur contrarietas i pre, lyderatfoninum,velquia cftdefeflum. fta- dicamento fitus.nam fpongiofum eftcontioveroefloppolitahuicrei:f. q>ineftnatu trarium denfo,&leue comranum afpero. raliieripfifano vigilanti. Accubitus ergo Dicendum ergo eft ij> rarum & fpiflum biopponstur fiatiom,ca rad> ne, quaopponif " fariam dicitu r . pnmo quidem decorpore fanuas morbo, vel qua opponitur fbmnus tenui,&: crailb-.lioc eft <%> corpus tenue dicic" vigilia?,aut laiTitudo contrario fuo. & ideo rarurn^ciaflum dicitur denfum, &hoc accub tus non eft contrarius ftationi ratio pa(fto uicuntur acr & aqua rara, & terra dc ne litus,fed ratione alicui9 difpofitioms exi fa. ram m autem & denfum hac ratione n5 ftentis in habente dtum. Sed nichus eft di- funt dc prxdicamento politionis: quoiiianj cere,q< non dann conirariuni in prxdica- hoc non fignificat /ituin partiurn : fea furr mentoiuus <-]i!oniain contrap.a vel habet de prxiltcanicnto qualitatis. Sectindo mo medium,vel non h;tbetu.& qu.T non habet do dicicur de coipore,cuius parrer. nu^1. a-imedmr.Micicileeft vt fubiec\utn denomi- h.treur perfetre inter fe. & hac i.i:ioae ni< nwur per vniun couinT.vt numerus, qui ne & panis fcrmentatus dicuntur fpor cflano clt vel pat vei impar. Sed contrana lapides dicuntur dcnii. Is ergo inouus rar:;
tatis
Predicaments.
5 2,
A Wtis & denu'taos pote ft credi efle in pncdi- ter lene & afperum artificiale exiftit.fit qui cameuto fitus-.quoniam verifimile vide tur, dem rationefiguraKcuilia lenitas &hifpihbc inefle ipfi raro & denfo,propter fitum ditas,non fequatur naturani rei.fed lenitas partium inter fe fethoc eft quac non fum ap & afperita$,quz in rebus reperiuntur natu prime connexar.dicitur rarum : & quando ralibus,funt quidem ex tertio genere quali niaxime hzrent,dicitur denfum. Sed fi dili tatis, videlicet paffioni? vel paffibilitatis.ga giehter ens inueffagctur.conftabit vdcj-, hxc lenitas & afperitas Hunt in rebus naturalicjuoque efle ex pracdicamento quali tatis. busaficcitate&huniiditate: namtemtat rum fi res dicacur fungofa, quia aliquac ei9 fit ratione humiditatis, & afpencas reitone paries non exa&e hacreant inter fe, tune la- ficcitatis. Anftoteles tamen in urjedicame pis eflet lpongiofus,fi haberet foramina pie to qualitatis dixit,^ raritas & oenfitas, & xu acre, quocl eft falfum : quia nullopacto lenitas & afperitas videntur efle de prxdipoteft did lapis rarus.nam res denfa , fi ha- camento fitus,largo modo di<lo: non tj> ve buerit fbramina,poterit vtiq; nominari care dicantut efle de pnedicamento fitus. Le~ Ua,fed non rara. & hoc perfpicuum eft, quo ui tamen minerua locutus eft ibi Aiiftotead apparentiam . fed a liquid habens fora- lsdchocnegocio:quiaillenoneft Ijc^hn mina, dicetur quide rarum, cum fuerit mol ius confyderarionis.Nos tamen fuimus cole.Conftat ergo cj? rarum dicitur de re mol aH traftare de hoc negocio ratione inueli ea rarione,qua eft mollis, non ea ratione, ftjgationis noftrz,vtrum fcilicet teperiatur " qua habet foramina. fed contingit vt quac- contrarium in pracdicamento fitus vel ne: dam corpora fubtiliaaereahabeatfbrami- f u i mus q; inducli tractare de hoc, quia Ari na.& fie patct,g, rarum & denfum, non di- f tol eies dicit m fdentia Naturali.g, in pra:cuntur ratione hrus parriu.fed ratione mol dicamento fitus non datur motus: â moliuei " & duriciei,quz -- a - ficco .- & - humido pro - tusre p cr j tur j n h a i> ent ,b us contraria meueniunt:qux quidem funt qualitates . Po- diaia,& hoc nonjreperitur in ipfo fitu.patec teft & alia ratione probaii,q? rarum & den enim,ij>,fi darerur contrarium in ipfo fitu, film non funt ex pixdicamcnto fitus . nam q? non repcnrentur in eo contraria haberia ad mterrogationem fa<Sa per qualisfitres: medium:quoniam fubiectum, quod peri'refporidebitur 9^ eft rara vel denfa : & non lacontraria,quxpoflunt imaginari inpra: uni quziitur qualis fit fitus partium eius dicamento fitus,denoininatur,non videtur inter fefe inuicem:fed cum quxrituc qualis vacate aliquo ipfbium. & ideo fiiimus dilifit fitus pardum eius inter fe: vt fi dixeris g> gentes declarare, vtrani in prxdicaniento talis pars eft m latere talis partis , vel u^Jeius fitus reperiatur contrarium, vel ne, Poteft partes non hzrcnt inter fe muicem: & non { fe fims referri larius ad ld d refpondebK ommno * ,lla res fit rara vel J|oneft c^ rationC)qua eft in corpon den fa.palam ergo eft cj, rarum & denfum tf Una &fuperfides nam dlcim^s K non funt ex pcîcamentofinis,quoniam, ncam f fecundum angulum reaum fu_ fi eflent ex pracdicamento fitus, tune ad mlineatll)Vcl f ec undum ahum angulum terroganonem fadiam defitu,refponderet êterminaturn.& ^^ lmea aU ^ ^ per ip&& ipfa.& hoc hoc eft de fc notum. Et hacmet ?ppofita ^ jjnec:vel ^mbx ^l ^ ratione potent probari, g? lene & afperum : vel cj> exiftat fuper aliquam fupertinon funt ex pracdicamento fitus. nam cum ciem-.vel }> declinet fiiper fupeificieia fiat intcrrogatio de fitu pardum inter fefe, ad aliquod latus:& fie refer tur li non refpondebitur q? habens illas partes fit tus alicui' fuperficiei ad fit hirfuturn,vel glabrum: fed ad interrogatio perficicfedde hisponrm faclam per quale eft, tune rcfpondebi fitionibus Matur birfutum vel glabrum.Nec tc latere vcthematicu* Iwn.t}, glabntas & hifpiditas, qux in rebus cofyde artificiolis reperiiitur, rauone artis fiint ex rat. tjuarto genere qualitatis:quod eft genus for G iiij sax k figurz.quoniain diuerfitas, quac w-
Predicaments.
TRACTATVS
De Oppofitis. Cap. 5.
III. dicunt: contfaria tame
uicem dicuntunneqwiJbonum mali dicitur bonum.,fed cotrarium,quare differunt ab inuice E oppofitis autem hae oppofitiones. Qugcunq? vc quot modis folent ro cotrariorum talia funt, vtin [j opponi dicendum* quibus nata funtfieri,cVde qui eft. Dicitur.n.alte- busprgdicatur necefTarium fit rum alteri opponi alterum ipforum ineffe, horurn quadrupliciter, aut vt ea qad nihil eft mediuquorum vero aliquid.,aut vt contraria,aut vt non eftnecefiariualteriiinefle, priuatio 5C habitus, aut vt affir horum omnino eft aliquid mo matio <3d negatio. Opponit au- dium. Vt gritudo 6>C fanitas in tem vnumquodq? iftoruvtfit corpore animalis nata funt fTo H figuratimdicere,tanquaeaqu ri :&necerlariumeft alteruip-' ad aliquid quide,vt duplum di forum inefle animalis corpori, midio: tanqua contraria,vtma vel ggritudine, vel fanitatem.et lubono: tanqua autem fm pri- par quidem dC impar de nume^ uationem Sdhabitum, vtcseci- ro prgdicatur: cV neceile eft ho/> tas dC vifio: tanquam vero af> rum alterum numero inefle vel firmatio 6>C negatio, vt fedet no par vel impar: 3d non efthorii fedet.Quaccunq? igiturad ali- aliquod medium,neq3gritudi quid opponunt, ea ipfa qfunt nis di fanitatis,neq? imparis at.* oppofitorum dicutur, aut quoque paris. Quoru autem no eft modolibet aliter ad ipfa. vtdu- neceffarium alterum inefle, cos plu dimidr), hoc ipfum quod e, rum eft aliquod medium, vtni alteri us dicitur: alicuius.n.du- grum S>C album in corpore antx plum dicitur.6dfciafcibili, tan- malis nata funt fieri, S>C non eft qua eaquae funt ad aliquid op- necefiarium alterum eoru inee I ponitur: & dicitur fcia ipfum corpori. no.n.omne corpus vel quod eft fcibilis: 8d fcibile dici- album vel nigru eft. fed dC pra^ tur ipfum quod eft ad oppofi- uum dt ftudiofum prgdicantur turn ad fcientiam. fcibile enim quidedehomine^ deali)sc6- aliquo dicitur, fcilicet fcientia pluribus: non eft autem neceO fcibile, quecunq? ergo oppofita farium alterum eorum ineerjs, funt tanquam ad aliquid,ea ip- de quibus prfdicantur.non.n, fa qug funt oppofitoru, vel alio omnia aut praua aut ftudiofa quolibetmodo adinuicedicii- funt, fed eft aliquid eorum me> tur. Ilia vero, que opponuntur dium: vtalbi &nigri, fufcum vtcontraria, eaipfa quidem q &pallidum,c^quicunque alif funt nullo modo ad fe inuicem colores: praui vero ftudiofi, quod
Predicamcnta.
53
A quodneqjprauum neqj ftudio iftavidentur,priuari fcilicet<3 Aim eft.In aliquibus igiturmex habere habitum,quemadmox drjspofitafuntnomina tvtalbi dum priuatio eft habitus, idem fidnigrijfufcum &L pallidum,0 enim modus eft oppofitionis* quicunqj air) hmoi colores: in nam ficut caecitas vifui opponi aliquibus vero non eft nomine tur, fie caecum effe <3d vifum ha facili mediu asfignare, vtriufqj bere opponuntur. Non eft aute vero extremoru negatione mex neqj hoc quod fub affirmance dium definitur: vt q3 neqj box &C negatione eft, affirmatio d numneqj malu eft,neqjiuftu negatio. afffrmatio nanqjorax neqj iniuftum , Priuatio vero tio affirmatiua eft,& negatio et habitus dicutur quidem cirx oraoo negatiua:q9 vero fub afx caidealiquid:vtvifiocVcgcitas firmationeS>Cnegationeeft,nul circa oculu.vniuerfaliter autdi laeftoratio, *fedres,dicunau B cere eftin quonatuse habitus temh|cefleoppofitaadinuice } fieri, circa hoc dr vtrunqj eorii tanq? affirmatio negatio. na fieri.Priuari vero tune dicimus c\lin his modus oppofitioiside vnumquodqj habitus fufceptix eft, ficut.n.affirmatio ad bili um,qn in quo natum eft inx tionem opponi tur, vt q3 fedet, efle, vel qn illud natu -eft habex ei q uod non fedet, fie S>C res, q[ re,nullo modo jnfit.edentulum fub vtroqj eft, opponi tur,Cfedc enim dicimus, no q3 nohabet realiquem ad no federe, Qiipd dentes, cV caecum non quod no autem priuatio 6V habitus non habet vifum: fed quod non hax opponuntur vt ad aliquid,mabet, quandonatum eft habere. nifeftum eft, non enim dicitur aliqua.n.ex natiuitate,neqjden idipfum quod eft oppofiti. vix tes habent, neqj vifum: fed no fus enim non eft cecitatis vifus, dieunturedentula, nequecgca, nee vlloaliomodoadipfum di' ; Priuari vero 3d habere habitu. citur.fimiliteraut neqjcgcitas, non eft pri uatio 6\1 habitus, hax vifioniscaecitasdicatur: fed pri bitus enim vifusc, pri uatio vex uatio quidevifionis dicitur,cas ro cgci tas. habere autem vifum ci tas vero vifionis non dici tur, no eft vifus, nee caecum effe cae *neq? vifus caecitatis.Amplius *a.i.ngjU| citas, priuatio enim quaeda eft ad aliquid oia ad conuertentia bet (ne<> eacci tas: caecum vero effe pri ua dicuntur.quare,ficaecius eo^ ri, non priuatio eft. Amplius, rum,quae ad aliquid funt, effet, fi idem eflet caecitas <3d coecu ee, vtiqj cV conuerteretur ad illud, vtraqj de eodem praedicaretur, ad quod dicitur, fed non couer fed caccus quide dicitur homo: titur: non enim dicitur vifus eg cf citas vero homo nullo modo citatis vifus. Quod autem ne<jj dicitur, Opponi quidem etianx vtcontraria opponuntur quae fccunx
C fecundum priuatlone &habiturn dicunt,ex hismanifeftum ft-. Contrariorum .n quorum nihil eft medium,necefle eft vel in quibus fieri nata funt, aut de quibus pracdicantur, alterum ipforum inefle femper: eorum enim nihil medium erat, quorum alterum inefle fufceptibili neceflarium erat, vt in languore& fanitate, &impari atque pari.quorum vero aliquid me/ diii eft, nunqua necefle eft omni inefle alterum.neqj.n.necefle H eftomnefufceptibilevelcandidum vel nigrum efle, neqj frigi dum vel calidum: horii.n. mex diu aliquid nihil efle prohibet. infuper aut et horii erataliquid medium,quorum alteruminefle fufceptibili non neceflariii erat prater ilia,quibus vnuinx eft naturali ter, vt igni calidum efle,<S niui candidum. in his.n. determinate neceflarium alterum eft i nefle,<3 non vtrum ui s contingit. no enim posfibile eft ignem frigidumeflejneqjniue * nigram. quare omni quidefufceptibili no neceflarium eft al/ terumipforum inefle,fed folis quibus naturavnuineftrcV his determinate vnum non vtrum uis contingit.Inpriuationeau tern cV habitu neutrum eoru q dicla funt verum eft.non.n.fem per alterum eorum inefle fufceptibili neceflarium eft.quod.n. nondum natum efthabere vi/ fum,neqjccecu,ncqjvifum ha/ bens dicitur,quare non erunt
haec, vt ea contraria, quorum K nihil eft medium. Sed neque vt ea, quorum aliquid eft mediu. neceflarium enim eftaliqn om ni fufceptibili alterum eoru inefle. qn enim iamad habenda vifionem natum fuerit, tiic aut C3ccum,authabens vifum dicetur. & eorum non determinate alterum, fed vtrum uis contin/ *a-l-no.a, git.* non enim neceflarium eft vefcccum vel cecum vel vifum habens ef vel vifum fe,fed vtruuis contingit* in con |j"* ^^ 3 .. _ - .? . j determitrarns aute, quoru aliquid mex natc>^ dium eft, nunq| neceflariii erat L omni fufceptibili alterum inefx fe, fed quibufdam: dthis deter^ uis contingit. Vnde palameft bet(&no q> fan neutrum modorum tang contraria opponun tur, ea quae fm priuationem &t habitu opponuntur. Amplius, in contrariis quidem cum fit fufceptibile,adinuice mutationem fieri posfibile eft: nifi alicui vnu natura ieft,vtigni calidu*.etenim fanum posfibile eft languere,& bum. M candidum nigrum fieri,cVcalidum frigidum, 66ex ftudiofo prauum,et ex prauo ftudiofum fieri posfibile eft. prauusenim ad meliores exercitationes deductus,cV doctrinas(etfi ad mo dicum aliquid proficiat,vtmeliorfit)ficerte femel quamuis modicum incremetum fumpfe rit, palam eft,quia aut perfedle mutabitur,aut fatismultuincrementum fumet. femper.n. bene mobilior ad virtutem fit, etia
Pradicamenta.
etiam quodcunque incremenx verum neque falfum eft. onv D cum fumpferit principio.quax nia autem quae didla funt, fine re etiam verifimile eft plenius complexione dicuntur. Veruiv <um fumere incrementum. 6>C tamenmaxime tale hoc continx hoc dum femper fit, perfe<fie in gerevidebiturinrjs qug fecuijx contrarium habitum reftituex dum complexionem contraria tur: nifi forte tepore prohibeax dicuntur. fanum nanqj efle Sox tur. Verum in priuatione & ha cratem ad languere Socrate co/ bitu imposfibile eft adinuicem trarium eft. Sed neque in his ne mutationem fieri * ex habitu.n. ceffarium femper alterum inpriuationemutatio fit,3 prix rum effe, 6C alterum falfum. tiatioe vero in habitum impofx ciim enim Socrates fit, ali ud cjx fibile eft.neqj enim cecus fadtus dem verum, aliud aute falfum aliquis, rurfus vidit: neqjcum erit: cum vero non fit,ambo fal I caluusfuerit,rurfuscomatusfa fafunt. neque enim languere, E dluseftrneqjcumfueritedentu neque fanum efle verum eft, lus, denies eiiterumorti funt* cum ipfe non fit omnino Socrax Quecuncp verotaquamaffirx tes.In priuationeverocVhabix matio S>C negatio opponuntur, tu cum non fit omnino, neutrii palam eft qa nulk) pracdicfloru verum eft. com autem fit, non modoopponutur.infolisenim femper alterum quidem verG his neceflarium eft femper,hoc erit, alterum autem falfum.hax quidem eorum verum,illud au bere nanque vifum Socratem tem falfum efle. neqj.n. in conx ei quod eft caecum effe Socrax trariys neceflarium eft femper tem opponitur,ficut priuatio alterum verum effe}alterum au dt habitus. 6C aim fit, non nex tefalfum:neqpintjs,que ad alix ceffarium eft alterum verum ^ quid funt: netp in habitu & pri effe vel falfumcdm enim nonx * uatione.vtfanitasetlaguor co dum fit natus habere, vtraxx trariafunt:&neutrum horum que falfa funt. dC cum non fit necp verum, neque falfum eft. omnino Socrates}fimiliter quo fimiliter aute df. duplum d(. dix que falfa funt vtraque &C. vix midium tanquam quazadalix fum eum habere , &C caecum quid oppofita funt:&non eft eum efle. In affirmatione vex eorum neutrum,neque veru, ro &negatione femperfiuefi^, neque falfum. fed neque eaqug fiue non fit, hoc quidem fal~ fecund um priuationem et habi fum erit, illud autem verum . turn dicuntur: ficut vifio dC ex Languere nanque Socratem, et citas.Omnino autem eorum, non Janguere Socratem , aim quae fccundum nullam dicun ipfe fit,palam eft quod alterum tur complexionem, nihil necg eorum verum , alterum vero falfum
^^W* A />
54
Prardicamenu*
falfum eft 4 8t cam non fit,fimi x autgenere nata funt fieri cStrns S liter, languere etenim cam non riaLanguornanqj6d ianicasin fit, falfum eft: non languere au> corpore animalis nata funt fie^ tern, verum. Quare in his folis ri. albedo aute & nigreqo.,fimx proprium erit femper alterum pliciterin corpore.iuftitiavero eorum verum, alterum falfum ^ iniuftitia in anima hominis> effe, quaecunque tanquam affir NeceMarium autem eft oia coa matio dt negatio opponuntur * traria, velin eodem genereeflicj De e5tra- Contrarium autem bono qui velin contrarrjsgeneribus, vsi rij dem ex necesfitate malum eft ipfagenera effe.album.n, dtni* hoc autem per finguloruindu/ grum in eodem genere funt: co dlione palam eft* vt fanitati Ian lor enim eorum genus eft.iufti* guor,8iuftitigiriiuftitia, etfor tia vero dC iniuftitia, in contra-? titudini timiditas:fimiliterau> rrjs generibus:illiusnanq;vh> tusgenus eft,huiusaiitvitiumt ^ H tem&inalrjs. Malo autem aliqn quidem bo bonum vero dC malum non in iium eft contrarium, aliqn max genere funt,fed ipfa funt genera lum * defeiflui .n, cum malu fit, aliquorum exiftentia* fuperabundantia contraria eft, aim fit etiam ipfamalum.fimi' T R A C T A T V S III* liter autem et mediocritas,cum fart Trim*. Sermo de Ofpojitis. vtriqj contraria fit,bonum eft * Sed in paucis quis tale hoc afpi Vod loquirtn hacpar A V E K . ciet,in pluribus vero femg max te compleftitur vndclo bonum contrarium eft. Anv cim partibus. In Priplius, contrariorum non necef> ma Arift.numeratge farium eft fi alterum fit, df. relix nera oppofitionu, 6{ quum ee. Sanis nanq? ofbus,fax notificat quodlibet eorum percx* nitas quidem erit, laguor vero empla. In Secunda tradicdfiam in M norirmliter aiitalbis omnibus, ter oppofita relatiua, & oppofita co albedo quidem erit,nigredo ve traria. In Terria declarat duo eflc ro nonAmplius, fi ei quod eft genera contrariorum. In Quarts Socratem fanum effe,Socratem notificat naturam oppofitorum fecundum habitum &priuationem: languere contrarium eft: non probatq;,(j cju? habent priuation^ cotingit autem fimul vtraque & habitum, non funt ipfa priuatio eidem incite: non vtiqj contin^ & ipfe habitus: ipfa tn opponuntur get cum alterum contrariorum quoque,vtpriuatio& habitus. In fit,8reliquum effe* cum enim Quinta notificatq? res, quaeaffirfit Socratem fanum effe,langue mantur vel negantur,npn funt ipfa re Socratem non erit, Palam ve jppofitio affirmatiua&negatiua: ro eft q> circa idem, aut fpecie , & g> h^cetiam opponuntur,quemadmodum
Prnedicamenta
55
A admodum opponutur affirmatiua nondiciturin relatione ad altcru: D &negatiualppofitio. InSextade- feddici(fc*>quiditasvniuseorucon claratdfiam,quae eft inter habitum trariatur quiditatialtcrius. na non & priuationf, & inter duo relatiua. dicitur, bonum eft mali bonu, (ed InSeptima oftendit dfiam,quae diciturefteicontrarium.neq;dicii? eft inter priuatione* & habitum, & album eft nigrialbum,(ed eicStratnterduocotraria. InO&auade- rium.haicergoduogeneraoppoficlaratdfiam,qua: eft inter affirma- torumdifreruntnece/Iario inter fe. tione& negatione", &interreliqua ParticulaTertia. Contraria aiit, tria,fcilicetpriuatione"&habitu,& quorufubieclu quod pereadenoduo correlatiua,& duo cotraria: & minatur, no vacat vno eornm,funt fbluit obie<flione quse oritur cotra vtiq; ilia cotraria, qua: non habent illamdfiam,quadeditinipfiscon- mcdiu:vtfanitas&egritudo.nam trariis. InNonaprobat,g> vnum nullil corpus animatum efl expers eftvnicontrarifi,&qnq; duobus. vniusiftaru.&vtpar&impar: qm B In Decimaoftendit,qjnoeftne- nulluseftnumerus, quinondeno-E ceflariu vtvnoc6trariodato,detur mineturalteroiftoru.hxcergodi&aliud, quareftproprietasipfiusre cunturquoq; cotraria no habentia latiui. InVndecimaexplicat,qu6d mediu.Atinillisc6trariis,qii3chaquîibet duo cotraria, velfiintvni* bent mediu, nihil cogit vteorum generis,velduorumgenerum con- fubiecT:u non vacetaltcrutro cStratrariorum, velcjjfint ipfanict duo rioru:vtgratiaexempli,nigredo& genera contrana & non ingrediun albedo,quas Hint in corpore. na cii non fitneceflariii, vtquodlibetcor tur fub vno scnere. Particula Prima. Dixit.Oppofi- puscoloratii fit vel albii, vel nigru, taquadruplicitcidicuntur,nempe fed corpus pot vacare vtri{q;:ideo duocorrcladua & duo cotraria, & datur medium inter ipfa, qua: funt priuatio & habitus, at'q; aflirmatio flauum & viride, & reliqui colores & negatio. Exemplum correlatiuo medij inter albii & nigru. identidc rmn,duplum 3 &dimidiurexemplu laudabile &vituperabilernam non C verocontrarioru^bonum (Xmalu: eftnecc/Iariu vtqu^libetresfitvel F priuationisaute &habitus,cxcitas laudabilis,vel vituperabilis.ideoq; &vifus:affirmationisquoq; & ne- dan^mediaetinteripfaîempeid, gationis, vtcum dicimusSocrates quodnoeftlaudabile,neq; vitupcIcdet, Socratesnon ftdet. rabile.InquibufHaautipfa media Particula Secunda. Differutaut habent nomma, vt flauum &citriduocorrektiuaaduobuscotrarijs. num.inquibufdam vcro no habec cpTu vniulcuiufq; correlatiuorum, nomina,& tune mediu diciturpcr <juodcunq;fueritillud, quiditasdf abnegatione duoru extrembrum; in relatione ad aliud fuu compar, vt cum dicimus,nec bonum necma fiuepfe, fiuepaliquamdicl:ionum lum,neqjiuftum neq;iniuftum. relationisjquascuq-, fucrit ilia: vt du Particula Quarta. Dixit Anfto. plum, quod df in relatione ad dimi Sedpriuatio& habitus invna atq; iium.ledquiditasvniuscotrarioru
Praedicamenta
<5 vifus,& czcitas, quae in oculo repctiuntur.& fie genus priuadonis vfir eft,quod habitus a (ubiedlo fuo pro prioauferatureotp.c,quo aptucft habereillum,abfq; q? fit poflibile ip fum habitu in tpefuturoinuemre. qmquidem dicitur edentulusille, qui non habet dentcs in tpe,quo illos ex proprietate debet habere. & rurfus qui non habet vifum in tp.e, quo ex confuetudine debet habere vifum. Scobidnondiciturdeanimalibusabfq; dentibusnafcentib9, vtifimtcamlicanum, qtuquidcm dentiufuntexpertes,&cqci. Dixit. H Nee qui habitu priuatur neq* qui habitum habet,dicitur priuatio vel habitus, vt exempli gratia,vifus eft habitus, c^citas vero priuatio eius. habesitaq; vifum noefl vifiis,neq; oEeuseftcascitas. n& fi fubieclfiipu 9 vrfus,& ipfe vifus eflent ide, itidem fi fiibiectu cxcitatis &ca:citaseflent idem,tune vere pnedicarefVifusde ip(b vidcntc,& cccitasde ca;co,& vi dcnsdicere^virus, &c3ccusdicered' caecitas.Veruntame'quemadmodu priuatio & habitus (iint duo oppofi ta,i ta quoq; illa,qu? P ipfa dcnomi nant'jfuntduo oppofita.nam.fi c^ci I tasopponiturvifiii,c?cusquoq;opponiturvidenti: qm niodusoppofi tionisin ipfiseft vnq; idem. ParticulaQuinta. Dixit. Neque id,quod affirmat''&negat"',eft quoq; affirmario &negatio.naaffirmatio ell orario affirmatiua, & negatio oratio negatiua: id Tero quod affir matui veinegat'', no efl oratio, fed cftres,qua:perdiclionefimplicem, vel pdidtione qua; habet vim fimpliccjfignifi cadres vero, quaeaffirmaf1 vel negaf,eade quoq; opponiC" eppofitione, qua afErmatio negationi opponivtgratia exepli, quiff- K admodum opponif Socrates fedct, huic,fcilicet Socrates nonfidet,ita opponitur feflio non feflioni. Particula Sexta. Videtur atiteq? priuatio & habitus no eodem oppo nant modo,quo opponun^correla tiua.qm eoruni, qux fin habitu & priuationem opponuntur,quiditas vniuseorum non dicitin relatione adalteru: quemadmodudf quiditas rerii, quaj relatiue opponiuitur. nam non dr vifus eft cf citatis vifus: ncq;Ccitas eft vifus cecitas. Dific ruutpr<etereafecundo,qni quodlibetduorucorrelatiuortl, vtinfupc L rioribusdicl:u fuit,dicunturadcon uertenriam:fcd ea,qu fm priuatif nem & habitu opponuntur, non di cunC'ad conucitentia. nam vifus no efl; vifus cxcitaris, neque cscitascfl ca:citas vifus,qai eft habitus. PacticulaSeptima. Videt quoq; q?oppofita fm priuatione &habitum,non fintoppofita fm cotrarictatem.Qm quodhbetduoru oppofitoru,quarfmcontrarietate opponunt^vel funt contraria no habf tia mediu: & huius generis cotrariorii proprjfi eft, vtmbieclu, quod g ea denominat^nonfitexpersvniuseo- M rum:vtfanitas &atgritudo,na corpus animaliu non priuatur altero iftorum : vel funt contraria habcntia mediu :& huius generis contrariorum propriu eft, vt fubieclii fie expersvtriufq;eorum,cu nonineft vnum eor u naturaliter ei: v t cali ditas in igne, & frigiditasl niue. ignis enim noeftcxpcrscaliditatis,neqj nix frigidiiatis. necefle tfl ergo vc contraria habentia mediu, vctrepc riatur vnum eoru m fubieAo omnino,'ica vtnon (cparefab ipfb vllo pasflo:
Predicaments
A pa&otTcNtfubie&u priuet'vtroq, cotn.Priuatio vero & habitus nihil horfiproprior<i,quaegeneribusc6trariorum infunt.habentrqrn oppo fita fm priuatione & habitu, no eft neceflarium,vt vnu eorum femper reperiatur in recipiete: fed bene eft hocneceflarium, tpequo recipiens foletnaturalitet reciperequodlibet eoru.vtexempli gratia,id quod naturanatu eft vtvidcat, poterit priuarivtroqjivtcatuluscanis,^quidem no dicet*Ccus,neqi vidensxotrarioru vero no habentiu mediu, nopriiiaf"fubie&u vno eorunullo * tp.e.pnuario itaqj & habit9 no funt ex cotrariis no habetibus medium, ncq;exhabetibusmedi:qmnecef /eeft,vtalteruduoriioppofitorum fm habitu & priuatione infitfubie lo cotu, eo têquo fblet nair repe lin in eo habitus,fed hoc no repedturinillis medijs,quorQ nullum cotratioru eoru reperit'in fiibieclp femperi quiaqnq; iiibie&u priuat* vtroqj.Neq; ettdicendiz q? habitus & priuatio fint ex his qu$ habet me dium, &vnueorureperiat J fcmgm fubiedto: quia nodafin priuatione _ & habitu afa'quid illoru, quorune' ccflariovnuinfitfemp ipfl fu'Bto. Differt prattereahocgenusquoq; priuanonis, quod paulo antedefcri pfimus,aboppofitiscontrariis: qm x quolibetcontrarioru poteft fieri mutatio inalterutru, cum no infit alterum eorii naturaliter ipfi fiibie tofemper,vtcalorigrii.naalbum poteft fieri nigrii, & nigru album. &virftudiofus poteftefficiprauus, &prauus poteft fieri itudiofus, & probus:videlicet cu deduclus fuerit atq; trans latus,vt inquit Arifto. ad conueifationem alicuius, qui opti-
$6
masobtineatc6gitauofies,&adbo- D nos restores. na probi viri dirigunt fuaconuerfatione holes ad probaa cxercitati6es:licetpauca fucrit profe&io. fed fi incrcmentu rnotusad virtu tcfumpferic, runcquantodiu tius in eo pfeuerauerii,tato facilius mutabit": & tune vcl magnS adipifcetur probitatis portionejveladip fam deuenietperfeclion,nifi impe diatfa tpe. In hoc tn genere priua tionis&habitus,ipfeIiabituspoteft mutari ad priuatione, fed priuario no pot mutari in habitu : cum iarnv inciusdcnnitionefueTitdiCtum,q7 no poteft habere regrefTum in futu rum.na caucus no poteft euadcrc vi dens, nequecaluuscomatus. ParriculaOiftaua. Dixit.Palam autcft,(j>ea<jua: fm affirmationg & negatione opponuntur,nonfunc aliquodalioru trium generu oppo fitionu.namafErmationis&negationispropriueft,vtneceflario vnui eorum t.rerum,& alteril falfumi hoc vero in nullo alio rcliquorum. eft neceflariu. vtgratia exempli fanitas & argritudo,qua; funt ex oppo fids cotrariis, nullum eoru dicitur, efleverum velfalfum.identidem Sc oppofirarelatiua,vtduplu&dimi~ j dû :atq-, priuatio & habitus,vt cxci tas& vifus. & vt verbo dica, cu hjec tria fignificentur per diclioncsincoplexas, vel p id, quod habet vim fignificationis diitionisincoplex^, ideo non dicitur aliquod eorum vc rumnecj; falfum.namcudicimus animal,nec Yeru ncqj falfum figni" ficamus.-nificoniungat'cumaliquo alio, vtfidixerimushomoeftanimal, aut non eft animal. Videtut tamen q? oppofitacotraria,atq; priuationw & habitus comunicent c<S affic-
Praedidameflta
6 affirmatior&negationcj^ndicunf <ie alkjuo alio,videlicet, qn fignifi^ cautur p, diclioncs c5pJexas,comple *uenficiatiuo:vtcudicimusdec6trariis, Socrates eft (anus, Socrates tu funt cotrarria , & fift cii dicimus Socrates e"cecus, Socrates eft vides. Difreruntm h?cduo didaabaffir* matione & neganone ) qrrt ca , qua? opponunrhocmodo,f. cotrarietatis,non eritvnt! coru veru,& alterii falfum,mfi illud fubieclui quod per Ynu ipfbru denominafireperiatur. vtexe"pligfa.cu dicuu9)Socrateseft H ger, Socrates eft (anus , tune vnft horudi&oru eft veru, & alter u falfum, Socrateexiftente . fed Socrate no reperto,tuc vtruq^ duorfi dicloru eritfimulfalum.Sedoppofitoru fm priuatione & habitu , vt cu dicijnus Socra.eft c^cusjSocr.eft vides, tucvnuiftotuentfemp verfl, &al teru falfum . duab9 tn coditionibus fuppofitis") quarfl vnaeft,TtSocra. reperiat^ & lit eo tpe , quo naTr debet mefle ei vifus.nam Socrate non eiftete,erit vtiq; falfum dicere flue < fit c^cus,fiue q> fit vides:fimiliter v truqi horu erut fimul fal(a,Socra. I exiftete & dormie" te. fed affirmatio nis & negationis , fem p fi vna eft ve ra,altera e falfa:fiue reperiad'fiibie&u, fiuenonreperiaf. na,cudicirn' Socrates eft arger , Socrates non eft e;ger,vna iftaru neceflario eritvera,&altera falfatfiue Socrates reperiaffiue non. Hac itaq; proprietate diftinguunt"" oppoiita fm affirmatione & negatione a reliquis jfpofi tionibuscopofitisex ipfisoppoutis. ParticulaNona. Dixit. Malum autdeneceffitate cotrariu bono. choc indudlione perfpicuu eft,fi partes boni &maliperquiranf.nl 1C fanitas contrariafmorboîniufti tia iuftitiae,& timiditas fortitudiai, St fie de reliquis * fed malo Juo poffuntefle c6traria,nempebonum 8C malQ>na pufillanimitas,qua; eft ma" lum,eft contraria audacix, qua; eft quoq; malu. fortitude ergo,qu eit bonii, contrariat'duobus-iwenim. fe habec bona,qu^ funt media inter duo extrema^quas (lint malfl. Verutamen ea,quae runt huiusgeneriSjirt paucis reperiunf'f eb',fed in plurib* bonumfolet eflec6rrarium malo. Particula Decima.D.Contrario rumproprifi eftjVtfi vnu eorufit, L no fit necefle alter u efle. n a fi qu odlibetaial fuef it (anu, no dabitjvtiq; a:gritudo:&fiolaeflentalba, nulla quide daretJnigredo.fi Socrates p" te rea fuerita;grot9,n6 eft neceflariu, vt Plato fitfan'rfed no potSocrateS efle fimul fan9 & sgrotus. Dixit.Et denaommu duorii contrariorum, eft,vtin code exiftatfubiefto. vt fa nitas&aegntudojC] in corporeanimantiu exiftut, & albedo,& nigredoincorp.e fimpR:,&iuftitia atq; iniuf titia in aTa nominis exiftunt, Particula Vndecima. Dixit.Qu? libecduo cotraria, vel flint in code M genere,vt albedo &nigredo: horii enimgen'jfpinquueft ipfecolor: vel funt i duob9 gencrib9 cotrarijs, vt iuftitia & iniuftitia:n2. gen9 iufti tia; eft virt',& gen9 iniuftitix eft vi tiu,q funt cotraria. vel funt ipfamet duo genera cotraria,q no habe"t fupra fe gen9 aliud: vt bonu & malu. intelligit p, hoc, f. vnu eorii efiein vno pdicamento,& alteru in altero pra:dicame"to. n& fi in code pracdica mento exifterent, tune illud ipfum praedicamentumeflet genus eorfl. Strm&
Prxdicamenta.
Sermo
BVX
Ixit Arift Oppofita quadrupliciter dicuntur, &c. Inquit Leui.Cum mhoc libro confy derede rebus quatenus funt extra aiam , vc fuperius diftu i_ tuit,& iani explems fit fermo de ea parte,q in oibus illis repent", videlicet de decem pr dicamentis.ideo fecit hie mentions', de qui bufdam accjdentibus cornmunibus gu&is pKeditamentis,vel maiori part? eorum . Et traat de oppofitis , propterea quia ens vel eft ipfum,vel aliud: manifef turn autem eft, cp ia quod eft aliud,non eft ipfiim . Et idea dedarat hie genera ipfius diuerfi , fen alij , quib' opponitur ipfum,8c dicit $> funt qua tuor genera,videlicet duo correlatiua.nam feruus eft alius a domino arqs diuerfus , & 5 ipfa relatio confequirur cuncla prxdicame ta.Duo praeterea contraria : nam ca'.idum aliud eft a frigido.contraria itaq; confequii tur praedicamenta habentia contrarium. Priuatio quoq;,&habitu.s eode modo.nam czcitas aliud eit cj vifus,diuerfaq; eft ab ipfo.Similiter & afhrmario & negatio. nam qui fedet aliud eft a non tedente, cum non poffit efle iimul fedem & non fedens. Et pa lam eft q> priuado &r habitus conreqiiunt" plura pixdicamenta. nam poteft efle i fiib ftanua ipfa,vt caecitas &c vifus:8c poteft efle In quail tare, vt ignoraua & fcia. arKrmario Vero & negatio in omnibus reperitur przdicametis. &.hoc eft per fe notum. Mox de clarat differentiam,qu? inter has oppofitio ncs reperit":$i primo declarat quanda difterentiam,q inter relatiua & contraria reperjtur.Deinde oitendit aliqua contrana non habere medium,&cj, illud fubieftii, quod per ca denominatur, neceflano denomma bitur vno ipforum, aliqua aha vero no habere medium,& q> illud fubieftum, quod per ipfa denominatur, non eft neceflarium vt denominet'vno eorum, nifi illud fubieftum obtinuerit vnum illorum contrariorum a natura:vt caliditatem ignis, & frigiditatem nix.nam ignis nunquam eft expers caloris,neq; nixfngoris. hoc autem primo propofuit hie Ari.tany. praifauonem ad ea, qux dicturus eft,poft hoc de difFerentijs ho rumoppolitorum.Portctaut aliquis dubitare,quo nant pacto poteft vnum fubiedii repenri cum vno contrano femo, & aliud fubieftum cum alio contrario: cum neminem lateat ip contraria habere vnii fubie
dtum.quod adhuc I fcia Natural! probabi- ft turexacle. Adquoddicendumelt, g, nemo dubitat q? caliditas qua: eft in ignc, & frigiditas cj in niue, habent quidem vnum fubiedlum,videlicet materiam prima, vt in, Philofbphi a Naturali probabitur: Arift.th ideo dedit difterentiJ inter hoc gen9 cotra norii,& almd gen9,q_a illud aliud genus ha bet fubiedlum.formam habens,& ideo pri uatur vtroq; contrariorum:yel habebit ali quod eorum, quodcunq; luerit ill,ud ptec hoc,quod tr.infrnutef eius forma-, vcnigredo & albedo in hole.fed in hoc fecundo ge neie non priuatur fubieftum habes forma ab illo contrario,rufi corrumpatlnam ignis nunquampriuabitur calore,du, eft ignis:ne que nix frigore,dum eftnix. Pott hoc probat g>priuatio& habitus neceflirio reperiuntur in eadernmet re,videlicet in qua na turaliter debet reperiri habitus, tspore quo debet reperin naturaliter in ea, pter hoc g> poffit reperiri in ea in futurum.Deinde olte dit oppolitione heri in his rebus fimplicib9 his modts:in compofitis vero cum fiiis fiib ieftis.hoceft fj> caecus opponitur videnti, quemadmodum opponitur caccit.is vifiii: licet caucus non fit eaicitas, neq; vides vifio. 8c hoc idem probat"in omnibus modis oppofitionis. nam quemadmodum fcdes opponit non fedenti,propterea quia eft aliud. ita quoq; opponit^feffio non fe/Iioni.Id vero quod reperitur fcriptum I libris noftris, Socrates fedet,eft ad maiorem declarationem,i.fubieaum fedens. Nam Arif.no traflat hie de "^pQiltioneifed in libro peri Her menias traftabit de ipla propofitione. Sed Arif.traftathic de his oppoluis ea ratione, qua funt aliud extra anima: hoc eft <j> vnii eft aliud ab alio & diaerfum,vt diximus. fe F dens autem opponitur non fedenti,ya non poteft vna & eadcm res fimul Ccdere,6c no federe. Deinde pofuit quafdam differetias inter opgofitionem priuarionis & habitus, Scoppohtionem relationis. Poft hoc decla rauit quandam difFerentiam, qua; inter op pofira (ccundum priuationem &t habitum & oppofita fecundum contrarietatem repc ntur:& diuifit oppofita contraria trifaria, & inucnit pduaticaiem & habitum non fimilaii alicui illorum modorum in fuis g>prietatibus.&hoccogitnepriuatio&habi tus fint oppolita fecundum contranetate, quia,fieflent oppofita fecundum contranetatem.tunc haberent aliquam proprieta tum,qua: in contraries reperiuntur.Deinde
57
Log.cuco. Auer.
pro-
Praedicametita
probat.cj, poteit in aliquibus oppofitis con trarijs fieri mutatio ex qubtibet eorumin altenim.Sc hoc eft impombile fieri in priua none & habitu:vt m ei9 delcripuone dictu fuit.Mox declaratquandam different iam, quz reperitur inter oppofitionem affirmationis&negadonis , & reliquas oppofinones.nam cum ipfa negatio non fit quoddi alind,vel diuerfum,fed eft abfolute aliad : id eo necefle eft vt vere dicatur de omni ,4i arfirmetur aliquid vel negetur.nam de qua libet re vere dicetur quod eft veldoininus, vel non dominus-.vel quod fit vides, vel n6 videns:vel quod fit lana,vel non fana. Sed tdeo i hoc loco attulit has tnueftiganones, ran one przdicamentorunj, vc ollederet in cuodifrerathzcoppofirioa reliquis oppo utionibus. per ilia enim dignofcuntur ipfx oppo(idones,hoc eft,p fubiefta illarum op pofitionum . non (j> ipfe inquirat hie de his oppofitionibus,ratione Hveri & falfi: fed ea ratione,qua reperiutur extra animam, qua terms vnum non eft aliud. At confyderatio de oppofitis,quatenus lunt in anima,erit in libro de Interprecadone. I'arucula Nona,Dixit. Malum autem de neceflitate eft contrarium bono,&c.Inquit Leui. Ariloquitur hie fjgurahter, dum dick cp vni contrario pofliint dari duo cotraria.{ed vtrum hoc poflit fieri, vel ne, iam in libro M etaphyficz probabitur,f. fi vni contrario datur vnicum contrariiim. Quarc,fi malum habeat duo cotraria, illud quidem erit duabus rationibus diuerfis.quod patet, <jm pufillanimitas habet duo con aria dua bus rationibus diuerfis:nam fuum contraI rium ratione vtilis,i.boni,eft ipla fortitudo, non audacia:fed fuum contrarium ratione eftemiz qualitatis huius afteftionis anime, non erit fortitudo, quia non liintinextrema diftantia:fed erit ipfa audacia-Poflet tn quis dub) tare &dicere,tjj fortitudo het duo con trana, ratione boni & mali,qui fimt pu fillanimitas & audacia. nam fortitudo eft bonum,& pufillanimitas eft eius contranu ratione mali:& fi!r eft ei contraria ipfa au<lacia.Uicendum ergo eft, <> nos non dicimus fbrtitudinem efle comrariam puiillanimitati ratione diftantiz tranfitus, quz in ter ipfas cxiftit in eftentia qualitaus: led ratione,qua eft declinano a medio, quod eft in vlrimo.cum ergo dicimus contrariii forntudinis efle declinarionem a medio, tune non erit nifi vna contrarietas: fedcontigit vc forutudo habeat duo contraria. fi funu mus declinarionead aliquam pattern,flM-^ nifeftum eft q> non erit cotrarium ea ratione, qua eft declmatio ad hanc pattern: fed ea ratione, qua declinat ad alias. Reliqua funt nota. I-articula Vndecimi. Quodlibet duttf il contrariorum,&c. InquitLeui. Ratio hitius eft,quia malum eft in pncdicatrteato pa ti:omnis enim paiTio eft malum quodda . bonum vero in pnedicaniento agere: & de. niq; efle eft bonum,& priuatio malum. 8c ideopofliim' dicere ens diuidi primo 1 ens inpotentia,&ens inadu.&omneensiac*ht eft bonum, & in potemia malum: quia eft priuatio, & ratione ipfius aduenit malunj ipfis eniibus, vt in hb.Pbyticoiu probabiu I>Pr/or. Cap. l.
Rius autem altcrumalte/ ^ ro dicit quadrupHciter Primo:quidem & maxi me proprie fecundum tempus: fecundumquodantiquius alto rum altero,6dvetuftiusdicitur ineo enim q> tempus amplius eft,& antiquius di vetuftius di> citurSecund(5 autem, quod no conuertitur fecundum fubfifte> di confequentiam, vt vnii duo> bus prius eftduobus enim exi> ftentibuSjinox vnum efleconfc q u es eft:vno vero exi ftete, d uo jj efle non neceflarium eft quare non conuertit ab vno confeque tia^vt reliquum fit*prius autem illud efle videtur, a quo non co> uertitur eius quod eft efleconle quentia* Tertio vero $m ordinc quendamprius'dicitur:quem> admodu & in fcienti}s>& in ora tionibus.nam in demoftratiuis fcientrjs eft prius & pofterius or dine: elementa enim priora sue *Boea<y ordinerjsqux defcribfitur.fed Geomc&in*Grammatica elemetafyltrja> la bis
Praedicamenta.
oraonix busfimiliterprocemium narnu tione prius ordine eft. Amplius przter ea quae di<fta funt, quod melius &. honorabilius eft, pri naturaeflevidetur. cofueueriit aute&multihonorabiliores& fe dicere.eft quidem cxlpene" alie nisfimUs priorum hie modus* Modi i git qui dicTifuntdeprkv re,fere" totfunt. Videt afit prgter eos q dufti funt,alter efTe prioris modus.eorum.n.quae conuertu B turfmeirecofequentiam,quod alteri quomodolibet caufa e,couenienter prius natura did pof fit. Quodveroquaeda funthux iufmodi,palam eft. efife nanque hofem,f m ipfius efTe confequev tiam ad veram de fe couertitur oratione.nam fi homo eft, vera ft oratio, qua dicim9, q? homo eft.& conuertitur: na fi vera eft oratio,qua dicim9 q> homo eft, eft homo.Eft aut vera oratio,ne quaquam caufa,vtfitres:veriix G tn res q uodammodo caufa vide tur,vt fit vera oratio.eo enim q> res eft aut no eft,vera oratio aut falfadicitur. Quare fmquinqj modos prius alterum alttro dix ci poteft.
Yars Setttncta Jraflatus Tertif. Sermo de Triori,
58
&antiquiorc"aKo. SeCGdomodo dicitur,prins natura: &eft quidern illud,quod reperic", repto pofteriori:fed ablato ipfb,duferf'& pofteri* & non conuertitur cum eo fm efle j videlicet,Tt fi rcperiatur prius,f epe riaturquoq;pofterius,& fiauferi? prius,aufert"'& pofterius:fedablato pofteriori non auferturprius: vtfe habetvnum ad duo in prioritate, nam rcpertis duobus reperitur &; vnujfed repertb vno,uon eit necefiariu vtreperiant''ip(aduo.&quicquid reperic'repertaaliqua alia re, fed non reperiatfilla res reperto illo df quidem illud efle prius ilia re. E Tertio modo dicitur prius ordine: vtcum df in fcientijs & artibus, q> definitiones & de/criptiones,quas __ Geometr^pponutipfis figuris,funt terps. Ari. ad i d ,
1', . i r\ 1 * * J:-:*.
.*<
elementoru fimpliciu prajcedit do- lijs-.ideoq-, ftrinam fcripturz.idetidem & J)oe non vf cp flt fiSlIor P lnlum in oratione prius eft ordine i p f a narratione . Quart<> modo eitprioritas dignitatis& pftantiz : nififone I nam quod eft natura nobilins,vide turefle prius ignobiliori. & ideo ha:copinio videturcfle com munis mofuj & cun&is : licet his modus prioritatis apparens valde^diuerfusabillismodisprzdi- apud vul<5tis fit. eft enim hicmoduspnorita . . tis prarftantiorcjeterisalijs modis. - metis trar . t ,- , j ~ , Dixit.Vide:aut5<hi quatuortm <ajtur a b fintmodiprioris,quiprimacogita Aiift. fine tione reperiri videntur . Verunta- Potias 1-
lxitpriusautem alterum altc ro quadruphcirer dicitur. Primo quidem atque famofo il lor um modo dicitur, prins tempore: vtdicim us aliquemefle feniorg
mendaturaliusmodusprioris: videlicct,idqcf eftprius,quiaeftcauexponitip faalicuiusrei :& conuertii? cumea femet A refm confequentiaeflentiae. Nem uerr.alibi, / - ' - . i n pevturepcnatpnus,quodeftcau- atq. Lea j ^,repenat"&pofterius:&fireperi- gherfomH ij tur
Predicamenta
fe turpofterius,reperitur&prius exe J>li gratia,prius eft homo, q opinio Yera,qu? nabctur tie eo q> ut:homi re autem exiftente,exiftit &opinio deipfb:exiftenteq;huiufrnodiopinionecf ipfb,exiftit &homo.homo autem eft caufa,vt haze opinio repe iiatur:nonipfa opinio eft caufa, vt reperiatur homo. na caufa veri& falfi eft ipfum efle rei, qua; eft fubie dtum alterius duorum oppofitoru extra animam.Cum ergo is fit vn9 modoru prioritatis, fequitur q> ipfum prius dicitur quinq; modis,
JJ Sermo it Prwr/,c?' de Simul,
i~\Ixit.Prius autem aheru altero quadruI. Y I , L-spliciter dicitur,&c.InquitLeui.Prius& pofterjus eft comrnune pluribus praedicamentis.& ideo declarauit ei9 fignificatum hic.& pp hanc met rationem quoq; decU, xauit id quod dicitur apud,vel iiniul. Df Simul, Cap. }.
, Imul autem dicuntur fimx pliciter quidem S>C proprijf I fime, quorum generatio in eodem eft tempore.neutrum.ru eorum neque prius neqj pofte^ ri us eft. Simul autem feciidum I temp us haec dicuntur. Natura vero fimul funt,quaecunqj cons uertuntur quidem fecundii ei? quod eft elTe cofequentiam, fed nequaquam alrerum alteri cau fa eft vtfit.vtinduplo 6ddimi dio.conuertuntur etenim hscc* namcum duplumfit,dimidiii eft;&cumdimidiumfit,dupld eft-fed neutrum alteri caufa eft, vtfit.Dicuntur autem fim ulna tura, cxi quf ex code genere e di uerfo abinuicem diuiduntur*
diuerfo autem diuidi abinuicek dicuntur,qu3e fm eandem funt diuifionem:vt volatile, gresfibi li,6Caquatili.haec enimabinui*' cem ^ diuerfo diuiduntur, cum fint ex eodem genere.animal na que diuiditur in hacc, in volati-' le,gresfibile,& aquatile,6nihil horumpriusvel pofterius eft, fed flmul haec natura efleviden tur,Diuiditur autem dC. vnum>quodq? horum i fpecies rurfus , vt volatile,gresfibile, cVaquati le.Erunt ergo diilia fimul natu ra, quoecunq? ex eodem genere * fm eandem funt diuifionem. ge nera vero fpecieb9 femper prio ra funt: neqj enim couertuntur jFm eius quod eft efTe confeque^ tiam. vt cum quidem aquatile fit,animal eft*cum vero fitanix mal,non neceffe eft vt aquatile fit. Simul ergo natura dicutur, quaecunqj quidem conuertunf fecund um ei us quod eft effe co^ fequentiam,fed nequaquam alx terum alteri vtfit, caufa eft ; S>C ea quac ex eodem genere e diuer fo diuiduntur abinuicem, Sinr ** pliciter autem fimul funt, quo/rum generatio in eodem eft tempore,
Pars Tertia Traftatttt Tertij. Sermo de Simul,
Q Imuldupliciter dicitur.Primus A t S & ^ autem mod9, quo propriiflimc & fimplicitcr dicitur,ert,qii genera tio duorum fit in eodem tempore. nam,cum alterum eorum non pr^ ccdat tempore j dhr efle fimul tgc. Sccundus
Predicament!
A Sectmdus vero modus eft corum, qua? dicutur fimul nat ura. & is mo cms eft duplex, vnus eft eorum quae ccmuertunturfecundum efleconfc quc ritix: hoc elVq>, cum reperitur vnum eor5,reperitur & alterum: licet attcrurn non fitcaufa alteri. vt duplum &dimidium.nam dato du plo,datur &dimidium: &datodimidio, datur & dupium : fed nullum horum eft caufa alterius. Secundus modus autem eft, vtfpecies *\ux idemgenusdiuidunt diuifione pnma :vt volatile,aquatile,& gteflibile.Haxenim funtquidem I fpecies diuidentes ipfum animal, quod eft earum genus: &nullum ipfbrum eft priusaltero, neque pofterius: & ideo hascdicuntur efle fimulnatura. Pofluntinfup&quajlibet harum fpecierum diuidentiu diuidi rurfus in alias fpecies etiam: &erunt quoque hie fimul natura. vtcum diuiditur greffibile in bipes,& quadf upes,& pluripes,& priuatum pedibus. Genera vero harum fpecierum funtprioraeisprio ritatenaturarrquoniam non conuer tuntur fecundum efle cum eis. nam reperto aquatili reperitur & aniC mal: fed reperto ammali non reperitur de neceffitate aquatile. Ea er go qua;dicuntur efle fimul natura funt, vt diximus, diiobus modis. Quorum vnus eft earum rerum, quzconuertuntur fecundum conlequendam, altera ad alteram, licet Tna non fitcaufa alrenus. Secundus modus eft fpecierum, quardiui duntgenus:videlicetqu3?libetipfarum eft zqualis alteri. Ea vero, t[ux dicuntur firnpliciter fimul, funt quorum generatio fit in eodcnv temper e.
De Mo/*.
Cap. 4.
Otus aute fpecies funt fex : generatio, corru-* ptio, augmentum ,di> minutio.,alteratio,6 fecundum locum mutatio, Alfj itaq?mo> tuspalam eft quod abinuicem diuerfi funt, non enim efi ratio corruptio., neque augmen turn diminutio, neque fecundii locum mutatioJimiliter autem &ah> In alteratione vero ha^ betquandam dubitationemtne fit forte neceflarium id quod al/- E teratur, per aliquam reliquarii motionum alterari. Hoc autem non verum eft, nam fecundum omnes pene paffiones, aut com plures accidit nos alterari,nulla aliarum communicantemotiox num. nam neque augeri necefr farium eft quod perpaffionem mouetur,nequediminui ,fimi> liter aute & in alrjs, Qjjare alia practer aliosmotus erit altera^ tio. nam fi efTet eadem, oporte^ ret id quod al teratur, mox dC augeri, vel minui , vel quaiv F dam aliarum motionum fequi, fed non neceiTe eft,Similiter au^ tern Squod augetur,aut alia aliquamutatione mouetur,al>terari oporteret, fed funt quae-' dam, quae augmentantur., quae non alterantur,vt quadratum gnomone circumpofito creuit quidem , alteratum vero nihil facftum eft, flc 6 in alrjs huiuCmodi, quare air] motus funt ab/inuicem, H iij Q4-
Predicamenta
rdti accretioj Gnamone ctrcwnpojita,
Eft autem fimpfr motui quix dequiescontrariumtrjsvero, q per fingula funt,dC fingula.gene rationi quidem corruptio con*trariunijaugmetationi vero di' minutio,fecundum locum mu^ tacioni fecundum locum quies, maxime autem videtur oppox fita efTe ad contrarium locum mutatio. vteiquseinferius eft ea quit fuperius eft: 6V: ei quae fuperius eft:ea quce inferius eft. Reliquovero asfignatoru mo^ tuum no facile eft asfif nare qd forte eft cotrarium* videtur autem nihil eiTeeicontrariumrnifi quis&inhocfm qualitatequie tm opponat,aut in contrarium quali tatis,mutationem ficut dC
in mutatione fecundum locum, quietemfecundum locum, aut in contrarium locum mutatio^ nem.eftenimfiC alteratio muta tio fecundum qualitatem * qua^ propter oppomtur motui fecu/ dum qualitatem,quies fecundu qualitatem 3 autin contrarium qualitatis mutatiovt album fie ri ad id}quod nigr um eft fTeri.al teratur enim in contraria, qua^ Us mutatione facfla*
fan QuartaTraflatus "Terttj, Sermo A.t Motu.
Peciesmotusfuntfcx: videlicet generatio,&ci9 oppofitum cor ruptio ripcremcntumqj, atqjcius oppo{itum,Cdccrementum: mox altcratio.
Proedicamenta
alteratio , deinde mutatio fin locu, quaj apud nos translatio vocatur. Omnes autem ha^fpeciesfex pala cft,cffuntinterfediuerfae.praeteral tcrationem.nam nemo exiftimabit generationem efle corruptionem, neq; incremeutum decrementum, neq; translationem efle aliquid horum: fed alterationem poteritaliquis credere efle idem cum reliquis Vide. 7- motibus,quosnari'auimus. VeruPhy.atcx. tamenalteratio reperitur inomni14- wque busgenerib'quatuor qualitatum, qua: narrauimus, vel in maion par teeorum,inquib 9 nihii reliquorii i motuumcommunicat, neqêosfequitur.namid,quodmoueturaliquaqualitaturn,noneftneceflariii vtaugeauir,velminuatur:&ficde xeliquis. Sequiturergo,q? motus alterationis dirrert ab aliismotib9. namfiipfaalteratio &aliquisalius motuseflentidcm, velquodipfam infequeref aliquisalius motus,tunc dletneceflarium,vt id quod eft alteratum,creueritveldecreuerit, vel aliquo modo mutationummutaturn fuerit: ciim tamen res non ita fc habeat. Quod aute fequatur oppofitum,ncmpevt quicquid creuerit,aut aliquo ahomotu moulfuerit,alteretur; cum tamen resno ita fe habeat. nam fi quadrate addatur perartem Geometricamid,quoin nouetur ilia fuperficies,qua:gnomon vocatur,creuifle dicitur:ciim tamen nullain eo facia fitalteratjo.&ficdefingulisalhs fimilibus. efortetergo vt huiufmodi motus, qui hicnumerantur,fint inter fedi uerfi. Haectaroen ratio,quavfus eft hie Ariftoteles, eft figuraliter, fculatiusfumpta: qmaugmentum pon df de hac re, nili metaphorice. Sed re veraquicquid augetur alte- D raturquid,& quicquid generator Re â c augec1,' quoq;. atid,quod fm locum moue g.d alcerac': &C. tur,noneft neceflarium vtalterefl ec quicc^d fed totnm hocno declaratur in hoc generat". loco.& ideo proccdit m hoc figuraliter,& largo modo. na nihilaliud vult probare hie, c q> atteratio differat a reliquis motibus. Dixit. Et motui quidem fimplicitcr, qui eft genus, contrariatur quies fimpliciter,quareftgcnusrebusquiefcentibus:motib9 veroparticularibuscotrarianfquietes particulars, & mo tusparticulares.mutationienim fe cundumlocum contrariatur quies E fecundumlocum.&quemadmodu generationi cStrariatur corruptio, & incremento decrementum : ita quoq; videturcj?motuifecundum locum contrarieturmotusfecundu locum,rationecontranetatisloci, ad quern fii motus. vtexempligratia,quia motus furfum cotrariatur motui deorfurn: cum ad furfum fit contrarium dcorfum. Sed motui, qui relidrus eft ex reliq uis motibus, quosnarrauimus,non eft facile reperire ei contrarium, nee ratione quietis,neq; ratione motus. fed pof fetquisimaginari,q5n6habearc6- 1 trarium : nifi forte aliquis dixerit quoq; q? quies ,qua:ei opponitur, fitipfaquieslqualitate: &ipfemo tusenam qui opponitur illi motui, cj eft in qualitate contrana illi qua litati,qus illi motui mefhvtdiceba turq? motui in loco opponif" quies in loco: vel motus ad contrarium illiusloct,ad quern eratalius mot9, vtgratiaexempli,mutationifeual terationi ad nigredtnem contrariaturalteratio,feu mutatio adalbedinem,atq;quiesin albedine. ' H iiij Sernw
Predicaments
<Pmodo *erflratis diuerfum: quod qui demnon reperitur,vt iam fuperius dixim9! r> Pecies motus fimtfex,&c. InquitLeui. Scfequereturethuiusoppofitum: videlicet L E VI . J5cum motus reperiat1 in pluribusprcdica tj,,fialteratio&aliquisaliusmotuu efient rnends,ideo eftcoisquibufdam pdicamen idein,fequerct*quoq; huius contrariu: C vt tiy.Sc Pi?ea expofuiteius fignificatum.Gene id,quod fueritaudu, vel motu aliquo alio ratio autem &c eius contrarium,quod eft ip mocu,eflec & alteratu:qcf eft ralfum. ergo fa corruptio,funr in prazdicamento fubftan alteratio & aliquis alius motuum relfquoda:.nam g senerationem intendifgenera- rii nonfuntfde. D.d. Si quadrate addatut tio fubftandae rei:iride y corruptionem cor p arte Geometricarn & gnomon, &c. Hut* rup'do fubftandxrei. incremetum vero& di<fti fenfus eft,vt reor,g,, cum in aliquafidecremcntum turn in pdicamento quanti gura Oppofitorum laterum, addaf fignurh taris.aheradoautinpdicameto qualitads. aliquod, itavr ilia figura cuillo h'gnofitfi &: mutatio fciTm locii in pdicamento vbi. milis pnma:figurac:& hoc quidefn fit cam Poc tficxiftimariqjfitinpraedicametopo- protrahat'diameter illius Hgura, & addaf fitionis-.Hcet Aiifnon memmerit eiiis:vt eft in vno duoium iateriim eiy illemet diame jnotus rotx molendini,q fem.p habet idem ter fecund* figur? oppofitaiu coitaru currt vbi:fifr &"motus corporum cceleftiu. Nifi ilia additione,vt declarat Euclides. Dedit at forte quis dixerit cj, eius motus fit partiurh hoc exernplum de augmento quia augmeJJ eius q mutant loeumfuum in vbi,quod eft turn ita quidemfit,videlicetquod figura fi I. ralfum.qm motus pardum eius eft per acci milarTu^met figure poft augmentum,quaj dens,fatione fniotus totius, vt in Philofo- erat ante aug"mentum.&hoc eft manifeftii phia Naturali probabif:niotus au t toti' eft de ipfo incremento. &: palam eft, vt inquit per fe,& ideo motus debet afcribi ipfi mobi Auerroes,y? additamentu in fuperficie nori lip fe,non4Jaccidens:&:ideodixit Auic. <j, eftaugmentum.infclaaut Naturalipfoba tnotus corporum coeleftium eft in praedica bitJ,<j5 oportet vt altc-rario pcedat motu gemento fitus. AuerrOes tfi negat hoc. nos tn nerationis & incrementi. Debes pterea fcfjnueftigabim' hoc in libro Phyficoru, Deo re,(j, id quod Arif.dicit in hoc loco, eft veopnmo concedente.Hoc.n. indiget fcruta- ru oinoinernpe q- incrementum,eft quid fi tione,cui non dat^hic locus. Palam autem mile illi additameto fado in fuperficie. qrh eft %> hxfey fpes motus fi^nt inter fe diner- hmoi fuoficies non eft aherara fua qualita ix.D.d.Verunm alteratio reperiturin oTb' t e q eft ipfa fignra:nam cum illo additame quatuor generibus qualitatu. Inq'tiit Leui. to remanet ilia figura,qua habebat, eo paCum narrauerit Anf fpecies motu<;, voluit dto quo expofuimus:fed eft addita ei' quan quoq; oftendere eas elle inter fe diuerfas,& titas fblum.& eadem ell ro de incremento: dixi c (\i hoc eft manifeftnm.pterqua in ipfa qm id, quod auftu eft non alterat'omo ea alteratione.&primo deciarauit hoc,dicens ratione,quaeft auftuifed eft tth addita ei' g, alteratio repeiitur in cufti.s generibus p- quadtas.nutritUm.n.eftipfumauftum, no I dicamentorum,velinpluribuseorum: fed ipfumnutrimentum.alreratio vero, qprasnon leperiuntfi eis icliqua genera moi!us: i. cedit ipfum incrementnm,neceflano ht in g, non eft ncccflarium vt in calido & fi'igi- nutrimento,non in nutrito. &: ideo verum do,&: his fimilibus fiat generano,qfi ipfa in eft id,quod Arif dicit de ipfo augmento. Id nouant" & oriunnneq; vt fiat augmentum, orgo,quod dicit Auerroes,<}; in Phyficis frit in eorum ortu:&par eft ro de horu oppo batum eft,qi eft auhim,iam fiiit alteratii, fidstneq; ex corum ortu fcquit" mutatio fenon contradicit penitus huic di clo Ariftoc. cundum locum.fbquif'ergo cj; motus ake- D.d.Et mocui quidem iimpFr,qui eftgen* radonis diftert a reliquis modb'.Przterea, &c.Inquit Leui.Intelligit c3, contrarium ipfi alteratio & aliquis ali' reliquorti motuii fins motus,qui eft genus haru fpei um,quas client idem:fec]ueret'ad ipfam aliquis mo- narrauimus,eft ipfa quiei-,q infequit'oppofi tus.cj, quidem eft contra id, quod nos afle- tii horum motuum: videlicet piiuatio moluimus-.vidclicet, quia nos iam affirmaui- tus. D.d.modbus vero particularibus, &c. jnus dai i motum alterationis fine genera- id eft his fpebus motus pdiftis dantfduo co done,vel aliquo alio reliquorum motuum. traria,f vel quietes particulares, vel mdtus tunc.n.oporteretqjidquodeftalteratum, particulares ilhs oppofiti. nam mutadoni fu eric audtum vel diminti turn,vel fueric ali. fecundii locum concrariaf' quies fcciidum G Serme tie Motu.
locum
Praclicamenta
locum:3i motus fecnndntn locum contrarius illi motui.vt exempli gfa <%> motui fiirfum cotrariat'quies deorfiim,^ eft ld,a quo fit motus,non quies furlum, quia ilia eft finis moms & eius jftaiOjVt in fciaNaturali probabif.Si Fr et contrariat'ei niotus deor fum:eo quia fines Vtriufq; mbtus fiint cbntrarij,i. quia quietes mbrajji illoru funt cotrariaK&nocpalani eftEadem quoq; rone ipfi generation! contrariat'corruptio,atque quics in eo,a quo fit geheratio, & nbn in eo ad quod fit generatio: quia ilia eft finis genera tiont$,& eius perfeftio. Augmehto quo que cohtrariaf' dccrementnm,atq; quies in eo,in quo erat res,antequS augercfl Alterarioni rurfils ad albedmem contrariaf quies in nigredi ne,atq; altcratio ad nigredinem,1. Poflet tn ahquis quxrere, quo palo poteft fieri vt qubdlibec horum habeat duocontraria:cum iam fuppofitu fiierir vnum con trarium ha'bere tm vnicum contrariu. Ad quod dicendum efl,<j> hmoi duo contraria Tunt tm vnum contrarium. nam alteratio, feu mutatio ad albedinem, cui dixim9 con trariari quietem in mgredine,& inotum ad 5nigtcdine'm,dico9> in his repent"contrarietas ratione quieus,qu:c ogponifquieti, noh ratiohc motuuni, nam, ii mutationi ad albedinem c6trariaret"quies in nigredine, to quia qualitas rei,q mutafad aibedinem in colorefuofitcontraria,quia quiefcit innigredine,hoc eft id quod eft nigrum,tune fe quercf <j, nigrtim contrariarct'nigro in fiio colore.qrh nigrum pot incipere tranfmuta ri in albedinem:& tune tranfmutabifad al > bedinem,dum th adhuc lit nigrunT.venim tn iani eft aliquantulum rnutaturn ad albe <tinem:& fie fequeret",cj, nigrum eflet cotra riumnigroin colore fuo, quod eft irhpoFe. SequirTergo g? trarifmutatio ad albedinem, tontrariatur quied in nigredine,qtiia quies in albedine ad quam mouet'idem id quod tranfmutat'ad albeaine, eft contraria quie ri in nigredine.& pan ratione dico, (j> ideo iranfnmtationi ad albedine contrariat*trar "rnutatio adnigredinem,quia quietes,ad qs Jnouentûmt contrari.t. nam h eflent contraria ea ratione, qua habent ilium colore tj>e tiafi{rnutationis,feu alterations, nulla habita ratione ad fine,tune fequeref ij? flawum cflet flauo contrarium:qrh po/ltimus fupponere cji id,quod tranfmutat' ad nigre dinem fit Hauum aliquo tpe tranfmutatio nis.fiFr poteft efle id, quod tranfmutafadal bedinem Hauum. & he fequeref tp flauum tontrariaref'flauoiqJreft &lfum. Scquirtrr ) ergog> hon het contreria,nifi ratione quie^ tu contrariarum:& <j, hac ratione habebue 'contrarietate in extremo diftantiat.fed cum ipfa contrarietas fit radone quietis, hot! rone motus-.ideo patet haec duo contraria, <j dicuntur contrarian vni contrarib,clle vntt tonttaiiumi& lie foluitur dubiurn. VcHabere. Cap. 5.
Abere fecundum plures modoS dicit.Aut.nvtha bitii &C difpofitione, auc aliaaliqua qualitatem4dicimur eniin difciplinaaliquam,atque; virtutem habere. Aut vtquatn, v^quamcotingitaliquishabes magnitudinem* dr, n. tricubita habere magnitudinem vel qua dricubita.Aut vt ea q circa cor^ pus funtjVt veftimetum,Vel tu> nicam.Aut vt in parte,vt in ma nu annulum.Aut vtpartem, vt manum velpede.Autvt inva^ fe, vtmodiusgrana tritici,aut amphora vinum.vinii.n.riabex .. . bere amphora dr, cV modi9 gra gena" hatritici.haecenim Oiahabere . , , . dnr,vt in Vafe* Aut vt poflesfio-' nerh ,h abere. n.d om um & agru dicirnurj)icitaut<3 virVxore habere,3d vxor virum, fed qui nunc dicftus eft modus, alienisfi mus eft eius q9 eft habere. hihil nim aliud vxore habere fignifT" camus,qpq?cbhabitat. Forte tn & air] quidam eius, quod eft ha berejapparebuntmoditfed qui dici confueueriit, omnes
enumera-' ti funt, tars
Pnedicamenta
G Tars Quinta "Tractates fenij. Sermo de habere.
A V E R , yjr Abere autem icx modis dicit*. jL~i Quorum primusefrfm habitum,& arleftum.dicimus enim nos habere fcientiam&virtutem.Secii <hiscft,frn quantitatem . nam dicijnus nos habere magnitudincm, cu ius longitude eft tansvel talis.Tertius eft ille,qui cliciwr de re quae cor pus continet,fiue totum: vt tunica &pallium.Velpartemcorporis ,vt annulusin digito, ckcalciamentu inpede.&is tertius modus videtur H eflepropriusprasdicamento habere fm cxpofitores. Quartus autem modus dicitur de ranone,quam ha bet pars ad totum ? vt aim dicimus habcre manum,&pedem. Quint' veroollfumptusex vfu Grecorum, qm'eftderatione , quam habetres ad vas in quo eft: vt triticum in hor reo,& vinum inlaoena. fo!<?tcnim ipfi Grajci dicere lagena habetvinuin,&horreum habet triticum. Sextus tandem elt,fin rern poflef (am : vt cum dicimur habere dmi" tias,atq-, habere domum,atque habere vxorem. {edifte modus,qui * nuncdictuseft,videtureflealienifli mus ab his modis, quibusdicif habere nam cum dicimus habere vxo rer^.nihilaliudmagisfigmfifam 9 , g. approximationem. Dixit.Fortailealij modi ipfi'ha here prater hos.quos nsrrauimus, repenri pofluntrtamen illi, qui famofifunt,feuin vfum vci:iut, funf tantum ij,quos narrauimus
Sermo de "Robert. K |-xlxit.Habere aucem fcx modis df,&c. In L Y t L'quitLeui. Totum hoc eft clamm. &id de quo dicitur habere in primo iignificato, eft de puedicamento qualitatis . rxam cum dicimus aliquem habere fcienrian!,& habe re virmtem,intel!igimus ipfuni efls fciente, & probum,quae res funt qaalitates.Id vero^, de quo dicitur habere in fecundo (ignificato,eft de pr^dicameto quantitatis. nam cu interrogamur, quanta lit ta'is magnitudo, dicimus habere tantani vel tantam magni tudinem Tertmm autem fignificatu eitw apud expofitores,ell proprium ipfi pradica mento habere:& eft quicquid circudat cor pus,& contirjet ipfum, cum non riierit pars eiusjfiue fiierit in toto ipfo, fiue in eius parte.& hoc, Hue ab arte, vt eft calciamcntum & indumentum;(iue a nacura, vt eft cortex arbons,& fquama: pifciurn. Qûartuin fi- * gnificatum eius eft, de pradicamento fubftantiar. Quintum autem (igniricatum eft deprxdicamento vbi. Sextum fignificatum eius videtur quoq; efle de pra;dicametoqualitatis. qmdiuiti;& paupertas iiinc arFe<ftiones,qua: in animate vepei'iuntur.In quolibet tame horum extat aliqua teiatio, qua ipfum habere confequitur ilia pnedica menta:& eft id, quo dicitur aiiquid efle alicuius abfo!i!tt^& hmpliciter fecandum ap pareatia!n,& f smam, & videf o; quemadmodum dick" aliquici efic in aliquo de alijs pi'xdicamenti1,,^. c!e prptdicamento vbi , ita. quoq; dicitur aiiquid e(Te alicuius de aliqui bus alijs,prarterpra:dicamcntuin habere. Ariftotelei autem enumenuit hie quot modis dicatur a'-iq'Jid habere aiiquid.ea ra tione,qua confequitur plura,cj vnuin tx de . . cem prxdicamencis.fed reliqua aiia^qu^ c6 " fequuntur ipfa decem prxdicameta, vciali qua ipibrunijVt eft potentia &c adus, vnum &pluia,&aliafimi!ia, exicie traftanfab ipfo Ariftotele in hbro Metaphyfif*. & neglexit traftare de eis hic.quia ipfe traftat m hoc loco de his rebus , ratione appareraw î famoiltaus tantum.
JIMS ,
G I L B E R T I
P O R R E T A N I ,
PERIPATETICI
S E X P R I N C I P J O R V M
HL I B E R,
S V M M A t I B R I.
DC Forma, A&ione, Paflione, Quando, Vbi, Po/mone, Habitu, Et de eo quod eft fufcipere magis, & minus.
DC Forma.
Cap,
I.
Orma eft co> variation! fubiecta e, vt ea qua pofitioni con eft anima mudi, diffocias hanc tingens, fim^ ab oibus, addidi copofitioni co plici &inuax tingens.Erititaqs terminus for> riabili efsen~ mx dicfla deffnitio.neq? enim fu tiaconfiftens* perflua neq; diminuta,ficjs fub^ Copofitio etx tiliter inueftigauerit, reperisr* enim non eft:qrn a natura com/- Habet aut dubitatione ex. prse An forma pofitioni s fei ungi t ur Com pofi cedentib9, vtr um aliqua forma aliqua iua tio enim alteri vnaquxq? adue>- variabilisfit+hoc autevidetur riabilts fit. niens} maiore fe coni un<f?:a effi/- in pluribus,nameadeoratofu cit quoda modo, In forma aute fcepti ua veri <5 falfi eft: >C albex C hoc eoe no eft^nam in eo cj> corx do claritatis 3ôbfcuritatis:6i pusalbu eft, no dicit maius aut oratio eius quod eft in re, fit no minus feipfo non albotnec fi no eft. Sed no eft ita.nam nihil difâlbu intelligatur,deftru(flio cox fertalbedinem claram dicere^qfr poficionis vel minoratio aliqua fufcipiens clarii dicere. non eft fedla eft, fed alteratio folu. Qm aut oratio eadem fufceptiuaco^ aute fortaffe in alrjs idem cotin/- trarioru, nee oratio eius q tu re git proferri,additu conuenieter eft cV; no eft: fed orationes notae exiftimOjinuariabili eilentia co funt earii quf funt in anima paf fiftensin anima enim alteratio fionu. de his aut di<ftu eft alibi. J Pn'mo ds contrarietatis inuenit, vttrifti^ Subftantiale vero eft, quod co Inteip.c.i tiae,6Cgaudr) Sedqfh(vtaiunt ferteffe exquadam copofitione Subitati9 quidam)fimplicicatianullivero COpolitionijVt in plurib ,q uod IsquiU impoi-
Gilbert! Porrctam
6 impoffibileeftdeeflreei.vtratio &L fenfus: iiuehorum fimilia,vt cotinuum cV difcretum.Hoc ve ro erit vt materia,& i Jlud vt for ma.vtcorp9, quod eft hominis materia,anima vero forma, erit itaqj fubftatiale, vt corpus, ho, &ratiohaecautinhisqdeCa' tegoriisdicla sut,expeditasut Formarf Videturautforma,quaedani diuifio. natura efle.,queda vero abac!u Forte me ratio enim a natura eft,color ve m ro&paffioqu3Eda inadluconx
Subtiliterauteriam (peculates, K ficut natura in acftionibus ope/ ran latenter inuenimus,fic crea turaru creatorem in natura, ex actu, qui numero natura (tabi' liuit,SedhaechacT:us:alterius.n . cofyderationis funt, Formaru aija dj,u. vero alia quide eft in fubiecflo fio:<Jequ & dicit. j. .. ,de . fubietfo n jo vt- fcietia - in dic fubieccoquideeit 3 vtmamma, ti$. cV: defubiedlo quide dicitjVt dc Grammatica, Quaedam autin fubiecfto eft, de fubieclo autem fiftunt.Inquibufdamafitdubi nullo dicit, vt albedo Socratis, J" ^ tanoe,vtruanatura,anabacT:u * Quaeda vero neq? in fubiecto hithoedi incipiat effe, vt in figuraincifio eft,neqj defubieiflo diet, vthuv uifi6isme uis4na nihil additionisfit,fedfex manitas Socratis & Platonis.fix baaaparatio quacda parti (i.Dico aut militer aut bi. his,qu3jcunq? for iigura eiTe ^ natura:aflfentiri ve-- maru funt indiuiduae^Quaeda ro ab a<5lu,fed qu^ coiuncftionis vero dicuntur de fubieclo,c\l in eft ab a(flu eft, vt domus.mani^ fubiecflc nullo funt,vt rationale feftumautdehis,Sedinhisqug mortaleEoru vero quaein fub-' in pluribus funt.,pa!am non eft: iecto funt3cV qu^ de f ubieclo no nam ea quae in pluribus funt,in funt dicibilia, alia quide fenfibi acftione efleimpofTibile eft. na liafunt,aliainfenfibilia.Sefibile tura aut non videt fieri, qm ea, vero eft, quod fenfu coprenditt q ^ natura funt, a creatura prsex vt albedo^colorjfon9, fappr,per exiftente fumut principiu. pala cuffio,dulcedoInfenfibilia,que * vero eft creatura non eiTe: nihil ronecoprehedunturtvtdocflrix M enim ronis omnino,quarehae nadifciplina.fimpjft-aute nihil creatura: fint, poteritexplicari* eoru,quf de fubie<fto dicuntur, Natura igit in his occulteope* fenfibilia funt.Manifeftu eft aut ratur. na ficut ex plurium par/- ex his, quae propofita funt, qra tiucoiundlione coftitutioqufx queda funt fita alicubi,vt nigre dam primoru excedensquatita do in oculotquf da verodifficile tem efficif.ficexfingularium di eft affignare, vt fcietia, paterni/fcretione vnuquoddam intelli^ tas,flliatio: nififortein compox gitur,eorumexcedens prsedica nentiii cVgenerantiumcomple tionem. Quaproptercoitasois xione.finguloruaut,quae dida naturaliseft,cja afingularitate funt, * in coplexionis eius, quae cis c it,qux creationi adscquat. invoceeftjnotatioeftthocvero nc fubfiftes
Sex. Princip.Libcr.
A /ubfiftens erit vel contingens* Eoru vero, quj contingunt exi ftenti,fingulum aut extrinfex cus aduenit, aut irrtra fubftan/tiamconfyderaturfimpliciter: Vtlinea,fuperficies,corpus.Ea Vero,quae extrinfecuscontinx gunt,autactu$,autpati,autdix Ipofitio, aut elfe alicubi, aut'in mora, aut here neceffario erut Sed de his, quf fubfiftunt, 6>C c| flon folum in quo exiftuntêxix gunt,ineo,qui deCategorrjslix bro infcribitundifputatu eft,de B reliquis vero cotinuo agamus, Tx Afliow, Cap. t. Ctio vero eft,fecundum quam in id quod fubiici tur,ageredicimur:vt{ex casqujsineoq>fecet,fecansdix citur. Eft autem alia quideanix me,alia vero corporis.DifTerut autem,qm ea,quse corporis eft, rnouens eft neceflario illud, in quo eft: idem enim quod corx pus ages eft,c^ mobile eft. a<flio autem animacnon id mouet in quo eft,fed coniuncflum.anima autem dum agit,immobilis eft: mouet enim corpus, anima au^ te permanet imm utabib's: quox niam anima nee fecund um lox Cum mouetur , nee fecundum quemquam aliorum motuum jiifi fecundu alterationem, non in fufcipiendo cremetum, neqj decrementum mouetur, neqjdi minuendo, necp ad oppofitu lo cum trafeundo.locus.n.corpus eft: anima vero n5 eft corpus. Iniposiibilc eft aut non corp us
63
corpore moueri, quia nullalox D ci fufcipit mutationem.folu vex rocorpus, eoq?deloco adlocfi tranfit, mouetur. Hoc aut in cy bufdam dubitabile apparebit* fpeculo.n.permanenteimmobi li, imaginis motus fieri vr ad oppofiti mutationes.imposfix bile ergo erit foluere, cocelTo q ibi forma exiftat vere. Si vero no eft incredibilis error,in vulx go putabi tur, licet fit conuenie tius. Scireautoportet, q>omne q3in motu eft,in acftioe eft: mo ueri,n,acflio eft. fi quid.n.moue E tur, agitneceflario.omnis ergo aclio in motu elt: omnisij mo/tus in acflione firmabitur. Pro/* priumigituradiionis eftinmo tuee,ficutproprium motusin acliioe.Etihisquideaclionib9, in quibus eft generatio aliqua, palam eft: de his vero quac cor- rumpuntur,fortalTeobrjci tur nam qui deftruit in motu eft,ni hil aute facere videt. nam nihil efficitur, fed quod faclueftde^ ftr ui tur. Dico aiit a<fiione, non quid, fed in quid agat exigere Non eft autem motus acflio, fed quale. quiefcere enim quale eft: quare dCmotus quidem quale erit.Simpliciter autem quecun* que contrariorum oppofitione fufcipiunt, eiufdem fufcipiunt generis praedicationem. Natux ralis vero actiois proprietas eft pafiionem ex fe in id q<3 fubrjci tur, inferre, omnis.n.acftio pafx fionis eft efFecl:iua:& omne paf' iionem inferens, a<ftio eft. Conx tingit
Gilbert! PorretanL
G tingitautema&ione a&ioneef vero, qdeipfis predicatefunt, fi'ci.acTtio enim eius, quod per feea S cjbus omnino generaliter mouetur, eius a<tionis,quf per nulJaeft praedicatio ,vt omnes aliud mouetur, generatiua eft, quide homines eius hominis,c| actio.n.ab animali illata, ab ea, communis eft, dL vfis, Recipit quse eftanimalis, principiu fu>- autem facere ckpati contraries mic. Nihil aut intereft liue age/- tatem.,& magis di minus, feca^ re, liue pati,animalis eius ,q? ab re enim ad plantare cotrariunt ansmali agere eft, principiu dix eft 5 & vreread humidum face-catun Et fie acftus quide eft prix re & calefieri magis Qi minus mordiak principium pati veto dicitur, 6C infrigidari:ficcari, permixtum, quamobre acliox >C humidum fieri, triftari,8C riis, pasitonisijj aclus eft genera gaudere magis c\l minus dicit, De Yasftonc. Caff. 3. tiuus. Facere vero id q3 quale Asfio eft efledus iJlatio*u H eftexfegignit.Qualitas, qcax a<flionis, fecudum quam lor efc, earn efficit,qug calefacex re eft, acftione.Quantitatumve haec quidem patiuturma ro paruculariu poiitio effedrix gis, ilia vero minime, fecundu eft, 3 qualitatumafperitas.n* q> qucedam animantiora funr ficfimiiiaqualia funttlineave/- alrjs: vt animantius quide bru* ro 5t fugficies, et folidi tas quan turn eft arbore, animantius ve> ti rates funt* vniuerfa.n.heca fix. ro irrationali rationale.Oia vex tu fubftantia 6>C generatione ha ro,q de generatione dida funt, bent. Quantitasautem quanti> eadc dici poflunt de ea, q in re^ tatis:vtlongitudinislinea,lati bus eft, pasiione: quadam au> tudinis planil,a]titudinis folix tem prolatione no reda/ed mil dum corpus Qualitatis vero tatione. Eft autem pati eorum, qualitastvtcalor caliditatis.Six qua: multipliciterdicunt,anix * tus aut agere & pati: in difpofiy mac.n.actionum vnaqugqjpafx tionis nanq?compofitioequ3Ex fio dicif, quas quide fubatftioe damgeneratio limplirium fit, locauim ustvt amorjOdiu, trifti qua in motiua a<ftione confifte^ tia,6Lgauderequf omnia qua-* re neceiTe eft. Qn vero tempus* litates pafllbiles, adrioes animg Vbi vero locus.Hcre autcorp9, appellamus.DiciturquocppaC' ca.n.quae circa corpus funt,hax fio3q) in natura agit: vt morb9, beredicuntun Eorum vero, Q febns,fgritudines,cVreliqua Q in fubie<fto non funt 3 indiuiduo quaiia dicfta sut.Pasfio vero,vt rum, corruptio quidem eft in diclum eft, prima eft generatio primis: generatio autem in his, acflionisNon eft autem in age/ quac mox poft primorum con^ tepasfiojfedin eoinquodagix ftitutionem confiftunt, Eorura tur,et operands adlum fufcipit. per/
Sex.Princip.Liber.
A percutiens.ripatihondicitur, fed materia acftum fufcipies: ea vero, quse nunc relinquuntur, ineo qui eft de Generatione \\s bro tradiantur. Et de pasfione haec fufficiant *
De Quundo. Cap. 4.
Vandovero eft,q3 ex adiacentia temporis reiquitur. Tempus veroqn non eft,vtriufq? aute ratio coiuncfta eft,vt tempus cjx dem preteritum qn non eft,effe clus autem eius, & arTe<flio, fe^ B cudumquadicitur aliquid fuif fe,qn eft.Inftans aut qfi non eft, fed fecund um q> aliquid aequa^ le, vel inaequale efteius autem affedliOjfm quam aliquid dr in inftanti eilc, quando eft. FutU' rum fimiliter tepus qn non eft-, fed id quod futurum eft, qm co tingere necefle eft, fecundum q aliquid dici tur futurii efle eras, velinaliquo teporeÊftigitur qn, aliud ex eo q? abfit,aliud ex eo q3 Iftat, aliud vero ex eo q3 neceffe eft contingere, Dictum eitenim inCategorr)s praeterix turn 6 futurii efle quantitates, &C quod magis eft continuans adpraefens,De prscterito quix dem diclum eft hoc,nonq>in fubftantia permaneat, fed qm in excefTu fuo nodum preterit: de future aut,quoniam neceflfe eft contingere,quod tatum eft, ac fi inftaretnulla.n.differentia eft in eo quod permanet, dC q3 futurum eft, &C q3 nunc abrjt* Quamobrem QC de futuris agi^
tur, &Cfecundum ea aliquid dix D cituf^Sd nuncupation? exiften* tiurri fortiunturvt Solorietur eras, eras erit nauak bellum, he ri obrjt Socrates, cVl aliquid dici tur m tempus id quod futurii eft,de eo qui nafcetur futuf utn^ autneceffariodeeoquodeft.vt Callias difputabit eras, vel nori difputabit eras: difputabit,n.fu tura acfdonefignificac:nihil aut inde eft, quod in fabliautia ad> hue fit. Diflfert.n.qn ab eo q<3 e vbi:qmjin quocuc^tempus eft velfuitvelerit,ineoquideqn, eft vel fuit v*el erit, quod fecundum idem tempus did tur. qn enim quod exiftenti eft, cum ip fo inftanti eft, 8firrral irieode funt. quando vero exeo quod abrjt&qucd futurum eft,nun^ quam fimulerunt.vbi vero 8C locus, a quo eft, vel fit, nunquS fimul in eodem.vbiautem irt circunfcriptione eft: locus au-x tern in com pledente.Diftat aU tern quando, quod ex practeri-^ to eft, ab eo quod ex future pro cedittquoniam quando quod ex futuro praterito pofterius eft: quod vero ex praeterito,eft prius futuro* Quando autem vnum dC idem, primum qui / dem ex futuro eft , fecundum ex praefenti, pofterius vero ex praeterito : quemadmodum tempus.primum quidem nunc eft futurum, poftea vero prar> fens j deinde praeteritum* Si>* cut autem d(. tempus , aliud quidem compoiirum eft, aliud
Gilbert! Porrctani
v"o fimplex* Eft autem comx infimul erit in eodem, fde rrafl.pofitum , quod in compofita que quod eft fuiile verum eft ef adhone coniiftit: {implex vex fe,6V; permanfurum* contrario* ro., quod cum fimplici proce x rum vero ratio eft,nunquain dit* Et ita quando, aliud fimx eodem fimul confiftere, neq; de pies, aliud compofitu,fimplex indiuiduo eodem dici,6C in eox quidemvt in momento,& nuc dem tempore* Quare contrarie efle; compofitum autern, vt in tas in eo,quod qn eft, non enun hora, die, hebdomadaîtmili tiabitur * Eft autem qfi in omni bus.Amplius, quemadmodum eo5quod incipit eflevt corpus temporis partesfine morafucx quid em vniuerfum aliqneftdC cedent, fimiliter &C partes qua/* intepore: fufcipitenim tempo* doqn quippepraeteritum &fu f urn alteratioes*alteratur enim turumad prjfens copulati ue re corpus in aeftu, vere, hyeme,et H 4ucuntur,Diftat autem dCtes autumno * Similiter aute dC ani pus ab eo quod quando; quo^ malia acutius quxdam in hyex niamfecundum tempus alicjd me, quaedam inaeftate, quneda eft menfurabile:vt hiotus an^ in vere Ipeculantur fecundu inx nuus quis, di motus mult us di ftrumenti complexionem. Ani citur, eo q? multo tempore perx ma*nconiun(5licorpori imitax tnanet, At vero f m quando ni* turcomplexioes ipfius } vtqui nomicis hil menfuratur,fed aliqndici" aridgvel gelidaecompaginatio tureiTe,6C fecundum idemtex nis, dementioresfeipfisinautii porale, ^variabilepronuntia'- no fiunt ftepe: quibus vero lanx tur. Ineft autem quando no fu^ guis principatur, in vere,$imix fcipere magis 6dminus* non.n, liter autem et in alt} s fecund urn dies vel diurnus magis &t mi/- fimilitudine complexionis anix nusdieveldiiirno dicitur,nec malium et teporum.Erit igicur I vnumquociqjdiurniusalio:fic in ternpore,quicquid temporis & de alijsquare omni quando fufcipies variationes alteratur ineft non did fecundum magis fecundum tempus,Huiufmox & minus* Ampli us quando nix di vero funt qusc dicta funt. de hil eft contrarium t etenim qua* paucis autem,aut de nullis alijs do ex praefenti eft vnum ^d ide conuenientius eritproferre* De Vbi, Cap. 5. quando de future <3^praeteri to* Bivero eft circufcriptio imposfibile eft autem duas de eodem prgdicariindiuiduocox corporis, a circufcriptio trarietates* Ampliusauteconx ne loci prouenies. Locus traria nunquam in eodem erut autem in eo, quod capit, eft, dC infimul: qn autem, quod fecunx circunfcribit Eft ergo in loco, dum prxteritum dC futurum, quicquid a loco drcufcribitur
ac
Sex princip.Liber.
65
A &comptectitur*Non eft autem ueniri.Quaobrem et concederc D in eodem locus & vbi.locus aut cogimur,vel diuerfum quidetn in eo quod capit: vbi vero in eo inauribus diuerforii fentiri,vel qd circunfcribit dC complecTi- vnu 6c ide oino in pluribus lox tur.Videt aut non 01 ad efleafa cis.Relinquit igit di uerfum fen> cnim nufquam eft.nullum.n. lo fum efle imaginabiliter fegene^ cum occupatjiieqj implett atari! rantiu,& fimiliter.quare dC vox nanqj aliud capere pot. Nuqua qdam non aialis eft.ea. n. q ima autem contingere palam eft oc^ ginabiliter fit,fimiliter aialis no cupatum quidem aliquo locum eft,qm ab aiali non profert.Adx capere aliud, dC complecfli pofle hue aut dicimus oem voce ani' occupante permanente. granu malis efle.Quis.nvocem ab ini enimmodioadueniens retineri tioaudiuit,in filentio quide fim B no pofTet,aere quo implebatur, pliciter,nifi animaliumSquare quiefcente. acre. n expulfo gra^ vox quidem aialis dr, quaccun num vtiqj recipitur.Nequaqua que quidem ab ipfo proferente igitur duo in eodem loco efle fix nt*vniusergo vox ad auresdi^ snul pofTunt^nec idem vnum in uerforum dirigit: vna aut 6C eadiuerfis. Quamobrem necaia dem non contingens eft. Vbi an quidem localis erit, cum locum tem,aliud quide fimplex, aliud nullatenus occupet. Sifr autem vero compofitum.Simplex qui cV quaecunqj a corporis ratione dem,quod a fimplici loco proce diflentiuntjlocicarent circiifcri dittcopofitum aut, quod ex co^ ptione.Mouet autem quis qux pofito.Locus autem fimplexeft ftionemfortaiTe,idem indiuer^ origo, fidconftitutio eiusquod its cV: pluribus concludens.etem eft continuorum. Locus aut,vc vox in auribus di uerforum eft: diclum eft quide, copofitus net C vox autem dtfi aernonfit, efle particulas copulatas ad eudem non poterit fine aere: dC in auri' terminum, ad quem particulae ^ bus diuerforum eft.Quare dicit corporis copulantxorporis vex & corpus idem efle in diuerfis ro partes iuxta puclu: loci ergo locis.vox.n,omnino vna QCcs^ particulae folidorum particulas dem in diuerfis quide aeris par clauduntetenimloca fimplicia tibus efle non poteft. Conceden corgis minimi occupatiua font* tibusitaq?nobis vnam 6deade QjJare nee loc9 fine corpore,nec Vocemomninoin aurib^diuer foliditas fineloco erit.Contetio forum fentiri, vtiqj dC conflteri aut de fphasrae extremitate orif: oportet omnino vnam particu^ nihil.n.extra ipfam eftjn ea aut lam aeris ad aures diuerforu gx locus efle no poteri t, vt diclum uen ire.fimpfr aut vnii & ide in eft a Superioribus, q> ab eo quix pi uribus torn imposfibile eft in dem loco ambi tur. confitentib9
Log. cu co. Auer. I ergo
Gilbert! Porretanf
G ergo nobisfpriseram locale efle, confiteri vtiqj necelTe eft, aliud quidem prater ea,inquoextre^ mitatis locus exiftat: nihilaux te prter ipfam efttquare extra/mitas quidem in loco no eft. de hmoi autinfolitum<3 occultu eft pronuntiare,<3d cotra fenfibi lia. Caret aut vbi intenfione et remisfione.no.n.dralteriialtex' rcmagisinloco ee vel minus, licet et maiorem vel minore lox cum poffideat.non autf m vbi, vel fm quadtatealiqua eft ma^ H gis <3d minus,fed f m id q3 qua-/ leeftjneft aut vbi nihil efTe co^ trarium: eo q> nee loco quidem ineft cotrarietas: locus n loco non eft contrarius * Quod aute nee ali^s manifeftum eft.furfum enim&deorfum efle contraria pluribus videntur.multum.n diftarevideturid quodfurfum eft ad id quod deorfum eft, que admodum furfum d deorfum quarecontrarietas videtur vbi circa furfurn eiTe dt. deorfum, quemadmodum circa locorum * quantitates. Contingit autem contraria in eodem eile. furfum enim & deorfum efle,in eodem funt.ide.n,furfum dC deorfum eft ad diuerfa quidem fumptu, nam turris altitudo furfum eft ad nos, fphaerg autem extremi' tati comparata inferior eft. Am plius cotrariu fibimetquidam idem forecontingit. fi enim fur fum efle dC inferi us efle con ^ traria funt,cum idem furfum dC deorfum fit: colligi cur idem fibimet contrarium fieri * Norf K ergo contrarietas vlla in eo qd in loco eft +
De Po/itiont. Cap. 6.
Ofitioeftqugdam partiu fitus,6dgenerationis or^ dinatio, fm quam dicu>tur ftantia vel fedentia,vel afpe ra, vellenia, vel quolibetaliter difpofita.federe aii t et iacere po fitiones no funt,fed denomina> tiue ab his dicta funt. Solet aut qftio induci decuruo& reclo, afpero Sdleni, quadrangulo 5C triagulo,bicubitoettricubito, I magno et paruo, breui et logo , &i fimilibus: quanda.n.pofitio nempartium fignificareviden tur * Afperum.n.dr, cuius par> tium vnaalten fupereminet.Le ne vero dr,cui9 particulg gqua> liter porrecftf funt. fimiliter au> tc S>C de alfjs. Non funtaut pofi> tiones ea quae dicfta funt oia,fed qualia circa fituexiftentia.ex eo nanqj cp partes fi funt difpofi tf ,ex eo talia fenfibus iudicant: non am ex eo q> talia, f. dC afpex ra&lenia,velbicubita,veltrix M cubi ta funt, fimfr aiit dC de alr)s hmoi, q partium habet pofitio ne. Erit igit vnumquodq? prgxdicloru non pofitio, fed quale, q3circa pofitionemnafcitur* Sufcipere autvr fituscontra>rietates. na federe ad id q3 fta^ re contrari um eiTe videt.cotra> riaenim funt,qugineodeindi^ uiduo, eodemfc[5 tepore impofe eftreperiri: vicisfim tnposfibi liainef!efedensaut illicoftare pot,
Sex. Princip.Liber.
A pot, 8t ftatis federequocunq? aute fedente, impose eft eunde ftare.Ponentibus aut nobis hec cotraria effe,incouenientia reci perecogimur,hoc, q>vnumfit cotrariu pluriu. fm.n. dictoru cofequentia non magis federe ad id quod eftftarecontrarium eft, qj ad accumbere, Similicer aut 5t q ueadmodti federe dC fta reiiuncpineodefimul reperiux tur,ita5accumbere 6i federe >C ftaref m igitur hmoi difpofi tioes fitui nulla cotrarietas ine^ rit^Fortasfis aut nee infoli turn quidcputabit vnuplurium ee contrariupallor etenim ad alx bu & nigrum contrariu effe vi^ debitur na fub eode genere cu fint ,nunquafimulinueniunt, 8i vicisfim tranfmutantur.rex linquitur ergo vnfipluribusee aduerfumNor.eft autpallidu ad nigrii vel album contrariu: etenim cii vtroqs in eodem eft. pallidu.n. &Ccolores reliqui ex albo >(. nigro conficiunt: necef>< fariii ergo in quocunq; pallidii eft iomnieo effe albuc^nigru* fimiliter aut&de cacterisquix de coloribus. Ampliusaut con trarioru quide ratio ecirca ide natura exiftere.federe.n.etiace re non circa ide natura funt fe> iuncfta, eft. n.federe proprie cir^ ca rational i a: iacere vero dt ac* cxibere circa diuerfa. huiusaut fignu eft equi Sd hominis fimili tudo,quibus fine dubio accubi tus eiTe probat. Propriii au tern pofitionis,neq3 magis,neq? mix
66
nus diciSedereautnon magis t> pofitio eft cj accubere, neq* mi> nus, neq? fedens alterum altero magis Qt minus dr,neq? accum bens, neq? vFr fecundum aliam pofitioriem. Magis autem pnvprium vr efie pwfitionis., fubfta tiae proxime affiftere, omnibus quidem ali^s formis fuppofitis. Pofitio aut nihil aliud eft cp na> turalis ipfiusfubftantieordina tio., qualis veH principle quideinnataeft, vtea queafperis Qi lenibuSja^qualibus &. inar^ qualibus ineft: vel a naturali Q' dem motu confueto,vt fesfio et accubitus 6V: fimilia.Cûicquid igitur proxime fubfta tiae eft aC fiftens id neceffario pofitio eft;, 6>C ois quidem pofitionis huius ratio fufcipit praedicationem,
De Habitu. Cap. j.
Abitus eftcorporum &C eorum qug circa corpus funt,adiacentia:frn qua hoc quidem habere,illa vero di cuntur haberi, Hgcautnonfm totum dicuntur, fed fecundum particular? diuifionem: vt aiv matum effe, calceatum effe. liis autem neqj fimplicia nomina impofira funt.,quibu3 ea appcl' lantur, fed funt eis poiita,arma tio,calceatio: horum autem f m proportionem &C reliquis Su^ fcipit autem habitus magis S>C minus, armatior enim e eques pedite.dicitur S>(. calceatior,qui calceamentis cVcaligis vtit,q5 qui folis calceametis vel caligis Yti tur. In quibufda aut non vi^ I i) detur
Gilberri Porrctani
C detur q cu magis & minus prg dicent: vt veftitu ee, etfimilia* Habitui quoqj nihil eft contrariu. etenim armatio calceationi no eft contrariaide etenim aiv matus di calceatus. q> aute alrjs contrariu non eft,pala eft. fimi^ liter authis et reliqua *Propriu cjdc habitus eft in pluribus exix ftere,vt in corpore,et in his qu{ circa corpus funt exiftentia.ad" iacent,n,corpori,8dhis qugcir^ ca corpus funt,hoc aut,vt diclu eft,fit fecundu earn q eft in parx M tibus diuitioneimlnpaucisau temalr)s principrjs hmoiinuex nies. in quantitate .n.folum, 6C in his quf adaliquidfuntfimix lia reperies. ad aliquid aut,vt fi guraliter dicatur, dC fimilitudo ct disfimilitudo,qu infunt plu ribus fimilibus ct disfimilibus: quantitas aiit vt numerus ,q in numerabilibus left, vtiqs femg crefcens fmvnitatummultifax ria afcenfionefimpliciter aut tiihil inuenies tot diftribui par^ tibuSjVt.numerum.non aut ois * quantitas, aut relatio taliii eft Habitus aut ois in pluribus necefTario exiftit, vt in corpore,et in his q circa corpus funt.Omx ne igi tur,quod in corpore et cir ca corpus eft exiftens, habitus nome fortih Quare magis prox prium quidem habitus erit in corpore, &C circa corpus exifte> tibus, fecundu ea.,qug parti um eft diuifione,vt in pluribus exi VkleiPrc ftere.Diciturautehaberemulx idicitaltera tionetvtalbedine.&nigrcdine: K quatitatCjVt longitudine. nihil naliud eft dicerealbedine, aut longitudine habere,qj albu,aut longu effe* Dicitur et vas alio^d habere,vtmodius triticu: q3 nihil aliud eft habere,cpcontixnere.Habere quoqj in membro dicimur^ vt i digito annulu:q3 tantunde eft dicere, quantu eft digi tu in annulo efle. Dicit vir vxore habere, & recipere vxor viru, hie aut infolitus eft habe> di modus, quo vir habet vel ha beri dicaturhoc aut habere ni K hil aliud eft q? cohabitare. Qua re modi habendi qui dici cofue uerunt,quinarionumero termi nantFortasfis quide client alt) modi habendi peer hos, q diclt funt: fed fi qui funt^ditigens in> quifitor inueniat*Et quide de principrjs hxc dicta fufficiant* reliquavero in eo q3deAnaly ticis eft, quaerantur volumine. De eo, quod eft fins, minus He Jufet fere. Cap. 8. icitur aut magis Qitni' nusfufciperetripHciter. M Aiunt.n.quidamfm ere mentum vel diminutione eorii qug fufcipiutfubiec'toru, Aliter aut di alrj 'ipfa quide q fufcipiu tur,-in fufcipiete diminui et ere fcere annuntiant. Air) autfecun du vtruqs, amboru diminution ne 5daugmentationeAprimis itaqjinchoantes, qeoruratafic ac firma fnia manifeftabo* Sigs vero prima <3dfecunda deftru^ itj vtiqs dC tertia dcftruic, q oc
Sex. Princip.Libcr.
67
A x Vtraqj conficitur, coi uncTiox albedinis vel aliculus cacteroru' neNo ergo f m fufci pientiii ip dr aliquid albi us aliquo, yel fc- foru crementu vel decremetu, cudu paruitatc minus album, cum magis vel minus aliqua di velquomodolibet alitcr:vriqj cunt. Nulla. n.ro obuiaret dice & magis alb9 equus,vel ho,vel ti homine dC animal & fubftan q3libetaliud albius margarita tia, S>C caetera confimilia cu max dicet.etenim maior albedinis gisfi minus dici,cocedcntibus quantitas equo accidit qpmarx nobis f m fubiecti intenfionedt garitac ^ Amplius aut magis 8C remisfione quaelibet cu magis minus alteru altero dicit,non fe >t minus dici. Amplius autem cundum fubiec'h, neq; accident equus quide&:augmeri><3<: dix ris crementu. Qmautnon fecu minutionis motu frequeter Aix dum fubiecli crementu vel ma (linet.dr.nequ9 minor vel max gnitudinem ali ud paruius alio B iorlapide quoda, qui nunq^ inx dicatur, manifeftum eft: neque E tenfione et remisfione paflfus e ergo fm ipfius accidentis amx mons et alio monte maior dicix pliorequantitate.etenim quan tur, cu neuter crefcat vel decrex titas vltrafubied:um protendi feat, Ampli us aut margarita,alx non pot, qm terminus quantix bior quideequodr,cui pedeal tatis eft corpus.paruitas autem bu contingit haberehocaute quati tati fupponi tur:q uare vlx non eft,quia equus quidc in efx tra paruum quide fubieclu par lentiaa margaritafuperat^colli uitas ipfa non porrigitun quan gere igitoportet vel margarita to igitur fubiecftum paruius efx quidealbiore equo pronuntiax ficitur,tanto paruius quantitas ri,f m magnitudine fubiecfli vel minoratur. Patet itaq* nihil f m paruitate: vel non veru albiore magis &C minus predicari, neqj equomargaritam eflfetvel nihil fm fubiedi folu augmentu vel C oino magis vel minus dici fm diminutionem, neqj f m accide fubie<floru magnitudinem vel tis: quare neqj fm vtrunqj.Opj paruitate.,neq? fm crementum igitur *abalia caufa inuenire, ^ vel diminuttone,Hocautpala cur magis df. minus dicantur < ucnire, cu magis, e, q> f m magnitudine fubie<fli, Huiufmodi vero funt ea,q funt &c.Ec. a. margarita albior equo non dr: in voce eorum quaeadueniut, cod het, opj iginir tn margarita albiore equoefle & non f m fubiedti vel mobilis abalia ca no falfum eft.Relinquiturergo crementuni vel diminutionc, ca inueninihil fin magnitudine fubiecl:i fed qm eorum qux funt in vox re, q cum & amplms vel minus diciifimilix ce, impofitioni propinquiora magis minus diter aut neq? f m paruitate, Amx funtjfiueab eadem remoriora cancur. pJius autneqjfecundueaQinfi funt.de his etenim cu magis dix ciunt f Si,n, fm magnitudinem cuntur ciproximiora funt ei q I iij in
Gilbert!.PorretaniSex princi. lib.

& i ipfa voce eft impofitioni, com ruptio non cogregatione nee fe 1 min^ aut de his q remotiora co gregatione atomoru/ed qn traf fijftunt*Vt album dr illud,i quo mutat ex aere fpecifieato in hoe pura albedo eft * quanto igit ad totum Jn fubiedo* n* d uo funt, vocis impofitionem accedes pu quorii haec quide eft formaf m riori inficitalbedine3tanto dC ca rationem.haec autem jFm mate/didiorasfignabitcVparuuqde riam.qnigiturinhis duob9 eft df 3q3 altjscoparatii ftaturae di/- tranfmutatio, generatio dC cor> ninutione<3d quantitate vicit, ruptio eritfimpliciter m veri^ quicquid igiteftq3 in quStita^ tatem.Dicitautemflmpfrgene tis mefura fuperaf, id continuo rari in his magis hoc aliquid df. parui^pniitiatfifr aut de alrjs forma qp terra,muficus ho corDubitabitautaligis, quarehec ruptuseft,ho immuficusgene/ quide cu magis 6t minus dican ratus eft3ho manet idem: 1 K tur,fubftati3everominime,hoc dem in his pasfio no effet f m fe autcontingit,qm fubftantiaru mufica &C immufica, his quide impofitio quide in termino eft, generatio eet,his aut corruptio* vltra que trafgredi impoFe eft* Ideo hominis quidem hae paP Add it aut dC de accidentibp9 qui fiones, hominis autemufici &C bufda,q fine magis et min dnr: immufici generatio qugdam dC vt quadrangulus, St triangul9, corruptio* nuncautem eft hn> &fimilia.norun,triangulusma minishcecpasfio manentismu gis vn? akero dr*Cotingit aiit, fica dC immufica: ideo'qs altera^ qm in fubftantiaru quide defi tiotaliseft. Eftautemmateria gnatioe accipit, etenim quadra maxime quidem fubiecftumge gums quathas niicupat* K cor^ nerationis dC corruptionis pro^ p!r3qdrangulatu.veleade,qin priefufceptibile. Sedquaredi> icensnon dicitur generarifim^ hir.oi ipofitioin termino fada pliciter,fed quod generari difci eic,vltra que trafgredi no licet* plinatum.,hec determinata funt cjueadmoduinfuglat uis.eteni in Praedicamentis. hax aii t hoc albisfim41 velnigerrim 9 dthas aliquid fignifi'cant <Sc fubftan^ iuimodi fine ampli5 funt, dL mi tiatn^hafc aut qua]e.,harc autem nus.,eo q> hmoi Ipofitio i termi-- quantum. Quoccunqueigitno n-; e,vJtra que porrigi ipoFe ell, fubftantiam lignificant,non di^ < citrarjinanere.pole.n.ficott/- cunturfimplicitefjfed fecundu git.,nullu fequitimpofequapro aliquid generari. Et autem cui pter fi oes pumfti coponant,nul ineit fecundum naturam moue 15 fac unt ma^nitudine: qm pu ri., vt ignis* ctuspucftoadditus nihil auget. JLtbn. jbft aiit generatio iimplex c\;cor
}
AR I S T O T E L I S
DE I N T E R P R E T A T I O N S
L I B E R PRIMVS,
S E V E R I N G B O E T H O INTERPRETED Cum *Aueno\s Cordubenfis Expafitionet & Lew Gherfomdis omnibus nunc primum a lacob Mdntmo Hebr&o Medico m Lcttmum conueffis .
S V M M A L I B K . I .
DeNotis.DeOrationisprincipijs.Dcip(a Orationc, Enuncjatione ,ac ipfiusfpeciebus.De enunciatiouum oppo(itiombas,ac circaipfkium veritatem &falfitatem iegulis,in quocunq; tempore.
De Notts: Efvt in intelleffit, ita etiam in i>cce iterum & foljum repertri. Cap. I. SECTIO PRIMA , feciidum
fimilitudines,res etiam eaedem, Dehisvero dictum eftinrjs qui funt de Animatalteri9 enim ma tex"} hsec funt negoti) Eft autem quemadmodum in anima alb c quando quidem intellect9fine vero vel falfo,aliquando autem ffrmatio , & <nunciatio,6doratio. Sunt ergo cui iam necefle eft horum alte> ea,qu| funtin voce,earum,qug rum inelTe:fic etiam in voce, cir funtinanima pasfionum notae: cacompofitionem enim cV db & ea quac fcribuntur , eorum uifionem eft verum dC falfum, . quaefuntinvoce EtquemadNominaigituripfa5C verba pofitioae modumnecliterae omnibuseae confimilia funt ei,qui fine com-' &dimfiodcm,fic nee eaedem voces. Quo pofitione cV diuifioneeft-intelle n6 el* Xfr CL i 11 homo veli album, quan/- rum fm^& 61 turn tamenhxc prim urn notx ctuirvt funt , eaedem omnibus pasfikv donoaliquidaddit neqjenim nesanima: fuut: & quarum hge falfum, neqj verum adhuc eft. I iiij Signum Rimum opor tet ponere gd lit nomen , S>C quid vcrbii : poftea quid e
DC Interprctatione
C Sj'gnum autem huius eft.hi rcox ceruus enim aliquid fignificat: fed nondum verum aliquid,vel falfum,nifi efle vel no efle adda^ tur,velfimpliciter,velfmtep', r ' ' ip& di&io poteft did rera vel falfa. k Verum prseterea & falfum repermn *urin ipfis rebus intellects, & in ipf ls diaionibusfigmficanubu*cas,<i muicemcomPonantur,veldmidan tur .fed fifeorfum capiantur, tune A V E R R . O I S E X P O S I T I O . nee verum,neq; falfum fignificant. Nomen autem & vcrbum fimilia "Differentia Trima. funt rebus fimplicibus, quainequc Ixit Ariftote.Oportet ve rum, neque falfum fignificant: primu dicere, quid fit c& ^ f unt f me aliqua copoficionc , nome", quidq; vcrbu: vci diuifione: vt homo vcl album. poftcaquid cftnega- q m) fi n 6additureieft, vel non eft, tio,&affirmatio:&ta t uncnecverum,neqj falfum fignifi dem quid fit enuciatio, quid quoq; Cat:fed fignificat rcm indiuiduam, oratio,quae eft genusafhrmationis f met n a hquovero velfalfb.Etideo L &negaiionis.Dicim9ergo,cpdicl:io cum dicimushircoccruum,autchi nes,quibusloquimur, fignificatpri meram,neq ; vcrum,neq;falfumfimo res,q in aTacxiftunt. liter* quo gn ificam 9 ,nifi addidcrimus cis eft, que fcripta: fignificant primu illas vcl none ft,flucfimplicitcr, velfm didiones. Et quemadmodu liters tempus,& dicam us hircoccruus eft, fcripta:,i.ipfa fcripuua,non eft eade rci non e ft y vel chimera fuit, vcl apudomnesgentes: ita, quoq-, illx non f u i t > dicT:iones,quibusilla: resetiamcxplicantur,nonfunt eazdemomnib* L E V ! A N N O T A T T O N E * . gentibus.&ideo ad placitum, & n5 Differentia. Trima. naturaliter fignificant. Atres,quar Ixit Auerroes.Oportct primd inanimaexiftunc,e?dem vtiqjfunt dicere qiud fie nome , quidqi verbum,8cc. Inquit Letii.Cu apudornnes:qucmadmodum &ip in hoc libro tracletur de ora fa entia quorum illas res quaeinani rione,c]u?fufcipitaffirmaao I rnacxittun.funtfifitudines&figni S ^ . ^ ^ S S S S !
ficantipfa,funt eade naturaliter om V ttpf e Arifinouficaret primo aliquid dc ip nibus. Veruntfi tra<5tare de modo, fis diftionibus,quatenus funt paries oratio
quo illaz rcs,quz in amma exiftut, Sgnificenteiltiaexiftentiaextraani mam,n6attinetadhancfciam: fed in hb.de Anima de hoc tradtabitur.
Didiones autem in hoc fimilanif illis auomamaueurn rebus reous intellects intciietiis.^juoniam que admodum res poteft intelligi fine vero vel falfo : ita quoq; dictio pot intelliei fine vero vcl falfo: & q uem , <? ,1 r, i- * edmodum mtcllecTrus alicuiUS rei poteft dici VCrus vel faliucica ctiam
nM funt nomen & verbum. at ftatim SSSSX^vlSSfcaH^

habente vim vevbi.nam de di&ionibus qua tenus funt partes ends, iam tra&auit in fU PeriTri 1'bro.D Poftea quid eft negatio. to q lt ^ ' Senfus f*ahqua oratio fufapit affirmationem vel negationem: ahqua vero non,vt poft hoc probabimr. 'g e diftioncs,quibus loquimui.&c. In?uitLeui-p"hoc aurtem inCf>;,hSu - * C1CU funtvtiq;eademinfeapudoc',j!;cxKe;.nam pro batumi a mf\iit I pfaenriac(fi ilia deca prxdicamcta fuperius dida;8c ideo oponec
Tt
Liber Primus.
AL <rtilt*revpi*umtinaTa,fmt excmplari* doquc ipfum efle erit in *liqo tempore: rt fignificantia fupcr ilia. & qm extat aliqua cum dicitur Socrates crit ambularts, videlidifceptauo inter Antiques de hmoi ente in cet in temporefuturo. Mamfeftum eft q ip telligibili,ruat<:nus in lib. Metaphyfic^ di- (a. diftiopoteftintelligi, & efle intel!eifta,liftum fuit.fed ad hanc artem non actincat, cet non faamus vtrum fit vel non fit: quod vt determiner quxna haru opinionu fit ve- quidem eft ipfa verificatio. &Tpoteft id quod rior:ideo vfus eft hie fermonc congruo vtri de eaintelligitur,dici verum vel falfum,cii <jue opinionL At modtis quo vcre fignificet, cornponitur cum alia quiditate, quzdeea in libro de Ala tractabit":deftrucKo vero rc- aftirmetur.vel negetur:vcl cum verbo eft,L liquarum opinionum,in libro Metaphyfice^ vet bo fubftanriuo,vt ant ja fuit dictum. Pec ponemr. Di&iones autem fignantprimo id vero,quod dixit,(j, res intelleftx & diclio lunoi res in afa exiftentes,qux quiaefunt nes,quzeas fignificant, cum compomitur cxdem apud oes gentcs. fed ipfle di&iones fimul,f unt dux quiditates,innuit il!am veri non funt eaedem apud o& gentes: quemad- ficationem,quE eft duabus quiditatib'. c mpduin fcriptura litetaru, q primo fignifi- cum didt.vt homo vel album, cum no adcant hm&i diftiones.non funt czdem apud ditur ei eft,vel non eft, intelligit aftum fim omnes gentes.nam vt fcriptura vnius no eft plicem,nempe formationem. At cu poftea fcriptura alterius: ita quoq; res fe her in di- dixit,nifi addiderimus ei eft vel non eft, &: dionibus. & ideo didtiones figmficant ad dicarur homo eft vel non eft, vel album eft B placitum,& non per naturam. qm fi ilia: di autnoneftjintelligitperhoc illam verifica clionesfignificarentjj naturam illas resq tidnem qux fit dc vna quiditate: & dicit cj> funt eacdem,hoc eft in mente apud oes, tuc nihi! differt,flue ilia quiditas reperiat*, fiue n& poflent hm6i dicliones ee diuerf? apud non repertatur. vt cxemplificat de hircocec gentes:cum tfi fint diuerfte, vt fenfii proba- uo,& chimera,quc funt res,q no reperiuntt tur,& ideo necefle eft vt fignificent ad p:aTie Nomine. Cap. i. citum,hoc eft iuxta decretum hoium, qui decreuerut ita diiftiones debere figniftcare. Ome igitur eft vox figni D.Diftiones autem (imilatur in hoc illis rebus ftclIeftis.InquitLeui.Scire debes,<j; fcieficatiua,f m placitumjii-* n'a vel habetur per conceptum fimplicem, ne tempore, cuius nulhi 4k noiatur apud Arabes formatio: vel no titiam complexorti, Scnominaâpud Ara- pars figniflcatiua eft feparata.in bes verificatio. Simplex igif conceptus eft nomine enim quod e equiferus, uoriria rei g diftionem firoplicem ngnifica tx,hoc eft quiditatis vni9 rei: vthois vel eq.. ferus nihil per fe fignificat, quex grh poteft concipi eius quiditas vel p fe, cii admoduminoratione, quaceft merit res nota: vel per id quod fignificat ei equus ferus.At vero non quern . definiriojvel defcriptio. nam dehnitio & de in fimplicibus nomi 9 /criptio dicuntur ctiam coceptus & forma- admodum rio,cum no quzratur per eas, vtrum res fit, nib 9 ,ficfehabetin compofitis. vel no fit:quod quide eft ipfa verificatio, i. In illis enim nullo modo parsfi complexorum notitia. Ipfa autem verificatio quandoq; fit de vna quiditate, quandb- gniffcatiua eftrin his autem vult <]uc de duabus. Ilia autem qux de vna fit, quidem,fed nulliuseft,feparata. eft vt cum qu^rimus,vtrum talis tes fitivt fi dicatur <j> homo eft,& vacuum non eft De vtineoquod eft equiferus hoc duabus vero quiditanbus fit,vc fi quzratur quod eft ferus, nihil lignificatj> Ttrum hoc infit huic, vel non infit ei: vt cti fe. Secundum placiturn vero, dicitur <j> fenfus ineft homini,& volatus 116 ineftei. Ipfum pr.tterea efle quandoque quoniam natura,nominum nul reperitur nmpliciter,hoc eft absolute: vt cii lum eft,fed quandofit nota.quo dicitur triagulo infunt anguli xquales duo :iiam defignant &i illiterari fb^ bus reftis.qrhhoc non attribuitur, neque afcribitur triangulo cum a'.iquo tempore, ni,vt ferarum: quorum ndlum fed quoeunqj contigcric tempore. & quan- nomeneft, Non homo vero n6
eft
De Interpretatione
eft nomen. at vero nee pofitumraen,nihilpenitusfignifrcat,neqV}f& nomen eft,quo illud oportetap ^neq-, per accidens: vteftlitera S. pellare. neqs enim oratio, necp ex So crate, fed pars nominiscompo negatioeft:fed fit nomen infin fi" p5t per accidens tnahquid figni tum:qmfimiliterin quolibet e, ficarefeParata:vt fl .nugpncvtalt 1 ^ non eft. -' qius,quinoirunaturferuusrcgis,fit quod eft 6 quod feruus regis; &ahquis quivocetur Philonis aute,autPhiloni,S Antoninus pius,fit pius. In definiquarcunq? talia funt, no funt no tione prazterea nominisadditur ad mina,fed cafus nominisro au^ placitum:quiadicl:iones,quibuslotern ipforum eft, in alrjs quide quuntur homines, non fignificani; eadein:differunc autem, qm cu fm natura:ficutfunt pluresdidlio^ eft,vel fuir,vel erit.,neqj verum, num,quibus coztera animalia bruta neqs falfmn eft,nomen vero fern loquacitant: qua; quidem funtdiper.vt Philonis eft, vel non eft. ftiones, qux non fcribuntur.na dinondum enim neque verum di <5tiones,quibusplur a animalia gar L rulant, c6ftant quidem ex fyllabis,, lfum exquibusconftantdiiliones.quib* Sermo de Nomine. hominesloquuntur, vel exfyilabis u "K TOmenautemeftdidriofigni- conftantibirsexliteiisfimilibuseis J/^ ficas ad placitum,aliqua rem in organo prolatioms,&funt figni finetempore,cuiusnullaparsfeor- ficatiuas rerupropriarii, acfibi pefitm fumpta fignificatpartem illius euliariu,fcilicetipfifmetanimalib'v rei:fiue illud nomen fit fimplex, vt Nominum autenialiud finitum, 5ocrates,&Plato,velcompofitum, aliudinfimtii. Nomen finitum eft vtSeruiregius,cumfueritnomali illud, quod fignificat ipfbs habitus cuiushominisficnominati.namfi reru:vthomo,&equus. " ' :-/:-:- infinitum. feorf um fumat ab hoc nomine fer- vero eft illud, quod conftat ex nouiregius, quod eft nomen alicuius mine habitus prardi<-ti, & diftione, hominis,feruus, vel rex nullampar non in ilia fcilicet lingua, in qua eft : I temprofeitofignificabitilliusrei, in vfu hmoi nomen.vt cum dicim9 M quam fignificabat,cum dicebamus non homo, no animal, & hmoi no^ feruiiegiu.velut! in lingua noftra, men df infinitum: quianon poteft feruus regis ciim volum 9 dicifimpFrnomen,q uia non figni^ fignificat, ^ iignificare fcruum ipfiusregis.ua ficatrempofleflamJeuhabitia.iieq} fcruusibi fignificat pane illiusrei, efte'tresnegariua.nameiusfignifi quam fignificabat feruiregius:&ficatio,eftfignificatio ' - * ^ -r- nominisinco ..,- militer re fignificat partcrei(&vt pofiti:licct fit compofitii.& ideo po npud Latinos Antoninus pius.) In tcft fieri negatiuum.queadmodum hoctamen difFcrunt nomjnafim- nomen fimtu. Nome prattercacil plicia a compofitis, vr feruus Socra eft ingenitiuo, veUccufatiuo, vel tis,& dommus Platonis:q? pars no- alio cafu, vel rnutat" aliqua aliafifi minis finiplicis, qua; eft vna fyllaba mutatione,tuncnon dicitiu fimpFr rum,ex quibus coponuur illud no- homen,fed nomecafuale.NominQ erg
Liber Primus.
jfe ergo,aliud obliqaC,a!iud non obli quu:&definitioipfiusnols ample&itur vtrunq; finiul. Intereft tfi in ter obliquum,&non obliquumno jnen,vt in lingua Arab tea-patet,q> linoibusobhquis adiungai? verbu fuit,vel eritjvel eft, & dicatur Socra ti fuitjvel Socratem crit, aut Socra. elr,nihil vcri vel falfi fignificabit.at npmen redtum, fi addatur ei aliqcf horum verborum, veru vel falfum fignificabit: vt fi dicatur Philo fuit, Yd Philo eft.Ha>c itaq; funt,q AriC narraiut de definiticnenominis, & eiusfpeciebus.
huia (modi priuationem:qrh cum priuatur D ab ipfo humanitaSjVt equus, & afinus, verbi gra-non funtaptihabereipfam. &idco hu iufmodi priuario eftilla,de cui' natura eft, yt reperiatur alicui parti generis: & non eft ']la_.priuario,quzin libro PKEdicamentoni J ^~ r t-Vidctur tn, g, nomen infinitti
nomen priuationis abiblute.Priuatio vero abfoluta8c fimpliciter, vel didtut de ea priuanone,qtue J tibro Pra dicamentorwm eft definita, vel de ea re, <| ell apta reperiri alieui Ipeciei eius, vt priuatio organorii mafculineitatis, vt it.i loquar, ab ip(a focmina eiufdem fpeciei: vel quje eft aptarep'eriiialicuigeneri eius, vtpriuatio volatus,ab aiali greflib.i!i. D. d, Et ideo p6t fierinegatiuum.quiapoflumus dicerenoa iuftus,non eft bonus,ac ii non uiftus fit fub ieiftumaljquod,vel dicauir Socrates no eft E * Sermo de Nomine. non iuftus. D.d.Nomen pnetere.i cum eft 11 VI |-Nlxit.Nomenauteni>&c,IijquitLeui.Sen in genitiuo,&c.idem contingit in lingua nd ftra Hebraica in aliquibus noihj * '; 'fiis eft,q? di&io fit genus ad illas nes.quibus homines loquuntur,& loquact- vltima litera elf.he.vt leremix. tant atq; garrulat animalia bruta. nam diCftf. J. fliones,quibus holes loquuntur.fignificant ad placicum eorum. fed non ita res fe habcc Erbum autem eft,quod de diriorubus,quae in vfwm animaliu irra^ tionalium veniunu quia fcrtipejc fignificant confignificat tempus, cu iem determinatam,fccuduni eorum natu ius pars nihil fignificat ram,non ad placitum, D. <t fine tempore, &c.Ideo appofuit hoc, vt diftingueret hanc feorfum, di eft Temper eorum , dicHonem ab illa,quz cum hoc,quod figni qugdealteropraedicantur, nos fleet reni,adhuc fignificat tempus A eft ip- ta Dico autem quod configni fiim verbum. vt ambulabit,ambulauit. reli quum vero quod in d.efinirione fizmptum ficat tempusvt valetudo quide eft,manifefte co/equituripfam diftipnem, nomen eft: valet vero verbum, _ per quod quidem diftinguit nomen ab ora ~ done,qu* ex duabus conftat diclionibus : confignificat enim nunc eile: QC I quamm vna fignificat parteni illius conce- femper eorum qtjae de altero diptus,a.uem fignificabit tptum. & hoc non cunturnotaeft, vt eorum quae poteft fieriin vna diclione nifi per Decides, yt ipfemet dicit.nihilominus non fignificat de fubie<fto,vel in fubiecto funt* parteni rei,quaj figmficabat illud totum: Non valet autem, c^nonlabo^ licet akquidfignificet.vt ip(e dixji. D.d.No rat non verbum dico: configniv niinum aut,ahud finitum.aliud infinitum, &c.Inquit Leui. lam def larabit port hoc, ej> ficat enim tempus, dC Temper nomen infinitum idem fignificat, quod rp- dealiquoeft* Differentixau^ la priuatio:cuius defcriptio iam data fiiit in tem huic nomen pofitum noli libro prasdicanientorum.&; ideo,vt fua fert verbum fit: fcntenna,i,-iagis congjiiiic exemplu eius, np eft: Ted infinitum ( Videos,vel non iuftus:cirh tiicere no videns, quoniam ,fimiliter in quolibec idem fignificat quod dicere cxcus, 8c dice- eit,cVquod eft,c\I quod non eft, re non iuftus,quod eft dicere initiftus,quo<t Similiter autem SC valebit, 5c lt pn uatio. Sed nun homofignificatnoa
valebat
DC intcrprctationc
valebatnonverbueftjfed cafus exhis,qua:dicunêf!cin fubiefto, 1 verbi* DifFeruntafit k verbo,q> videlicet cu fueritaliquod accidcns hocquidempraefens confignifi exiftensinfubiec1:o;velerithiscf cattepuSjillaveroid quodcitv dicundefubie<aopra:dicari,cufue cumcirca eft, Ipfa igitur fm fe ric i f fum rub'eau pars fubiccaiua dicfta verba nomina funt s &iL Pdicati Idvero,quodindefim. gmficataliquidtcoftituitenim "oneverbiadditur,Cquodcu hoc & . j. . . ^ . _ ,. quodnemncataliquarem,ngnin.quidicinnteiledtu 89 audit, iadhwtpsiffiusw, ^tiqfdfia, qiuefcmfed fieftvelnoeftîonx qua diftin P ui^verbumanoie.nam dum figmficat.neqj erum fignu hoc quod 3icimus valet,qd eft vereft rei eiTe vel non effetneqj fi ip bum,fignificat vtiq; id^quod figni ".I.ip{um sum ens dixerisnudum* ipfum ficat valetudo,qua:eft nomen :fcd g feipfiim enim nihil eft, confignificatau^ adhucfignificattfsprarftns, velfutem compofitionem quandam, turu, in quo reperit^ valetudo. nam H quam fine compofitis non eft apud Arabcs fSfcris &futuru tepus ] cofunduntur. quamobre vnica naintdligere bentprobatione*quxcuq; de^fentf Sermo de Verio. feu de future dicunt*. Verborii inAVEK. Erbum eft diftio,qu5 rem ali fbr> > aliudfinitu,aliudinfinitu.Fini quam,atq; tempus'illius rei fi turn auteft.qcf figmficatid, quod gnificat.&illudquidemtribuspcr- fignificatnomcnhnitu, &t^silliu* ficitur temporibus,nempepraJteri- rei.Infinitu veto,qSfignificat earn to,&prxfenti, atq; future : nullaq; rcm,quafignificatnomeninfinitu, eiusparsfeorfumfumpta aliquidfi &tpsilliusrei:&epriuatiorei, qui Verbi pro gnifxcat. &hocautemperfe. Pro- fignificat nomen finitu, hoc eft ill* priumq;ipfius verbi eft, vtiemper priuatio,qua;inLibroPr?dicamcn aliquidenuncietjiionq? deeoenun rorudefinitafuit. vtcudicim$ao cietur: &q? Temper fit praedicatum, valet.fignificatemm id,quod figni&nonrubie<aurn.&ideo Temper fi- ficat rton valetudo, & tpsilliusrci. gnificat rem, quz dealio fblet pras- Verbil vero infinitu eft vnu exgc ** dicari. &hocvelerit per modum, neribus verbi, ciim fiibingrediatur ^ quofignificabitipfam prardicatio- definitionem verbifimpfffuperiui tionem, &copularionem prardicati dida:&habe:jpprietateipfi9verbi cufubietlo. &hocquidemfiet,qii iapredi<fta,qusfeiliceteft,jVtfigni fueritipfiimmetappofitu, & enun- fleet femp id,quod /blet dealio prac cians:vtcumdicitur,Socratesfana-, dicari,fiuepraedicationereidc/Iib tur,&conualuit, Socratesambula- iecto,fiuein fiibiefto. vocaturau bit.veleritpermodum,quo fignifi tern-hoc verbum infinitum, quia cetcopulation^prxdicaticufubie- deriuaturanomiiieinfinito.Huiijf to,cum fueritaliquodnomervtcii mod verba infinita non danturhj dicuur Socrates eft animal. Pra;di lingua Arabicarqueadmodu neq; catupraeterea,quodfignificatcopu nomeinfinitu datur apudArabes. lationem eius cum fubiectojYeleric Vcrbor u rurlus, aliquod eft obliquum,
Liber Primus.
71
quum,aliqnodyero no obliquum: ,ppofitio fignttcopofitione jjdica& eft illud, quod fimpFr vocafVer- ticufubiec"ro.ipfaaiit copofitiono bum. Verbum non obliquum,eft p6tintelligi,nifi intelliganifrescoilludjquodapudpluresgentesfigni pofitc..hoc aiitfit,cum fuenntcoptl ficattempuspraefens. obliquum ve- Jae &coniunctioncs: vt cum dicim* TO fignificat illud tempus,quod cir- Socrates eft fcicns, vcl non eftfcics. n cumcircatempusprje(ensrcperit'':& Duplex *" ' - - -itaq; - - - eft ' " aliud '' ' quidc ''verbu, tft ipfum praneritum, & futurum. ftn (e intell'm:& eft illud verbu, q$ In lingua tamen Arabica non da eftdefeindicatiuu.Aliud vero, q propnanota tcmporis prarfentis noneftdefeintelPm :&eft verbum. fed eft cois nota tarn prxfenti c fu- copulatiuu,qcf vocaf" verbum fubturo.&ideoftatucrunt eorum Gra ftantiuu.Hoc itaq; totum eftid,qJ jnatici,cum voluntfuturum fignifi dc nois & verbi definitione,atq; eo eare,pra:ponuntip{i vcrbo,nota,vt, rum fpebus neceflarijs, ex quarii di vcl,q?:vt q? fanet?,vt ambulet. Pras- uerfitatc propones diuerfificantur, P fensautem tempus eft illud,quod Arifto.tradiditinhocloco. Dcprar E capitur a noftra cogitatione exiftes pofitionibus vero in libro Pocaca: inac1:u,&determinatu: vtcumdici mentioncm faciet. n>us bane horam,& hoc inftans. & ideonome tcmporis fimpliciterdf ScrmodeVerbo. dc praefenti, quia eft magis notum vulor0.& in relatione ad ipfum intel F)Einded- Verbum eft diclioquz re ali- LI
ligmirtempuspr S teritu,&foturfi : . quamatq; tempus illius rei Tignificat, c>. *. i \ n n i * occ.InquitLeui.Horu dicrorufententiaeft, cjuia praztentum tepus eft illud, qcf g> di&ionum,aliquxfighantaliquam - - rcm, hoc prxcedit tempus: futurii vero aliqux vero na,Ced tempus rei, vt eft verbd fiibftantiuum eft,qn eft veluti copula:vt cii quod eft pofteriusipfb. Atvtruid, eft albus, quia nuc verbu illud quod de temporc imaginamur, ita dr.Socrates eft, non fignificat re aliquam, fed tepus i iehabeatinrevtimaginamur: vel rei.hoc eft tempus, quo albedo inelt Socranon ita res fe habeat, non eft pfentis ti.& eadem eft rario de praepofitiombus 8C ** confyderationis. Verbum prseterea coruunftiombus, vtadeutn.velmeo, &ec , alia id genus.Sed diftio.q fignifi fimilaturnomini, Sccommunicat ab,cum,& cat verbum,fignihgnincat5 fe re aliquam cum eo.qm ciim fimplex profertur, cum reliquis differentijs narratis in hac de intclligitur per ipfum aliquidfurfi- finitionc.D.datq; tempus illius rei.l'er hoc ciens in fe:quemadmodum in note diftert verbum a noie. nam iam diftu fait fignificarerem expertem tpis. Et g fit,{ifimpliciter {corfum proferat". nomen id quod dicit,nullaq; ei9 pars feorfum fum &ideocum audies ipfum audierit, pta aliquid fignificat j> fe: differt verbu ab acquiefcit: licet per hoc non intel- oratiune.In hac tn definitione non dixit ad ligat,vtrum ilia res quoufq; fuerit placitum l!gnificatiua,quiadicTiones, quibus aialia iiratioiia'ia loquacitant, non fiTel non fuerit: vt cum dicimusfuit, gnificant tempus illius rei. D. c-im dicitg auterit. &hocqn hxc verbafunt prop; nun ipfius verbi eft,vc fem^ fit enuncians,noncnunciatii dcco, intel igit cj> id, cnunciatuiaperle.fed cii fuerintco volumus notificarc 'n ipfa enuciatio pula:,&coniuncHones non poterit quod ipfum veibu-.hoc cii;verbu inefleipfi Jntclligi p. ipfaaliquid,qd fitfimsin nc,eft nof,vel negaii ab ipfo. &: ideo fignat tepus le: v t accidit in ipfis proponibus. nS reiauouis,!eu attributiois pdicati ad fu"I3m, quod
De Interpretation e
G qnodelripfumnomen.& ideo eft prsedica turn non fubiedum.nam id, de quo enunciatur,eft fubiedum in oradone-.licet pofte lius locetVnam licet dicat'ambulabit Socra ies,tfiperhmnienunciarionem, volumus notificare ambulationem inefle Socrati.& ideo fernrj fignificat rem, q eft apta prxdicaridealio.Verbupracterea, qrkj; eftenun ciatioperfe,f.vt fitvnum verbum figniftcans aliquant rem,& tps illius rei:vt cu did mus,ambulabit. & qnq; erit enunciado j> participiumtvt cum dicimus,erit ambulas. nam habct vim ipfius ver bi. Id vero,quod dicit Auerroes,verbnm qfkq; fignificare te pus przfens.no eft verum rn lingua noftra Hebraica .qrh verbum ita fe habens, oportet vt fit nomen denoiatiuum, feu parrici_^ pi urn: vt cum dicimus ambulans vel iaces, ** qjiod Hebraicc fignificat et ambulat iacet. u hoc verbum ergofignificaretnaturaliter tempus praefensjtunc quemadmodum non decet dicere,erit,ambulabit:feu repent", vel ambulauit, t> tempora diuerfa, f. praeteritii & futuru:ita no decet dicere,fuir ambulas, aut erit ambulas.Tn lingua tn nfa eft in fre queti vfii,ppea quia hacc diftio ambulans e nomcn:nonpropterea (jj ambulas,q<f Hebraice fignificat et ambulat,fignificet tempus przlcns.nam hac ratione hoc non decet. & Alfarabius et dkit hoc non efle verfoum.Pofliimustndicere, g, apudGrarcos datur diifbo fignificans rem, & tempus prc; fens-.qm in lingua Latina reperhur didio fi gnificans naturaliter iem,& tempus pfens: licet in ahjs linguis nobis cognitis non repe riat"hoc. Verbum aiit fubftantiuum qftq; _ eitenunciario.i.verbuminipfa ... . vt cum dicmius -,. . verificado-,homo nevniosqmditatis: eft.& qnqi eft copula, hoc e cum affirmat fcilicet aliquid de aliquo, vel negat aliquid ab aliquo-.vt cum dicimus Socrates e(t ambalans,vel Socrates non eft ambulans. Sed qn eft copula,nihil fignificat de fe: vt cum dicimu*,Socrates eftiuftiis. nam cum dicimos Socrates eftiuftus,non intclligim' Socratemefle-.ied%>iuftitia ineft Socrati.& ideo cum dicimus, eft, nonintelligif aliq.d jn fe fufficiens fibi: qrh non poteft intelligi compoiitio fine incelligentia rerum compofitarum.Sed cum ex ipfa enuciatione intelliâfaliquid perfe exiftens, & fibi fufficiens,cum nihil aliud qmcratur per ipfara, 5 5> res reperiatur: licet non cognofcamus illam rem.nihilominus iam i ntelligim9 ex ip(a rem aliquam,ipfum efle, & tempus il "lius rehvt cum intellfgim* pef rerbdrn atn -1 bulabit ipfam ambularionem, & tepus am bulatiorus. At cum illud eflc, leu eft, fit vela ti copula aliqua.vt cum dicimus eft fciensr tune non intelligitur efle fimpliciter,& at*fblutum.fed efle coniundhim & copulatu, hoc ipfum efle fcientem. & hoc eft manife' ftum.Hzc autem verba & eis iimilia, qnJ fiiQt verbum.quandoque copula:. Cumq; ergo funt verbum,tuc verificatur de eis id quodindenitionverbi didum eft. fed cum fuerint copula^ no yerificabitur id de ipfis. Et ha: copulae & coniundiones difrerunt ab alijs coniunfhonib9,vtfunt, m,ab, ad,de,fuper,&his fimilia: cum fignificent przdicationem przdican de fnbiedto, & te pus dlius pnedicationis. ifbe autem ahac cS iunftionesnon efficiunt illud. &ideo hx copula:vocancurproprieverba fubftauua. DeOratione:EnMtci4tione,Kttaacplitri: Affirmatione %y Negationt, ac Contradictions Cap, 4.
Ratio autem eft voxfi> gnifieatiua, cui us partifl aliqua fignificatiua eft fe pafata,vf di(fJ:io,fed no vtaffir- ( matio *vel negatio,v homo all ^ quid fignificat, fed no quod e(i vfnegado aut non eft : fed eritafnrmatio vel negatio,fi quid additum fue rit.Sednohominisfyllabavna* _, . ', _ _ M neq? e nim in eo, quod eft forex, rex fignificat, fed vox nunc eft folum.lnduplicibcrs verofigni ficatquidem aliquid, fed nonfe cundum fe, quemadmodum di ctum eft* * Eft autem oratio om * nis quidem fignificatiua, no au j bus. tern ficut inftrumentum : fed quemadmodum di(ftum eft, fecundum placitum Enunciatiua vero non omnis: fed in qua verum vel falfum eft. non autem in omnibus ineflvvt deprecatio
A 1eatk> oratio q'uide eft, fed neqi vera,neqj felfa.Cf terae igitunre linquatur. Rhetoricae enim,vel Pbeticae conuenientior eftcbn> Arderatiotenantiatiua vero prg fentiseft fpeculatibnis. Eftaux tem vna prima oratio enuntiax ti.ua aflPirmatiOjdeinde negatiot aliaevero omnes coniunftione vna. NecefTe eft autem omne enuntiatiuam oratione, ex ver*-. bo efre,vel ex cafu verbi.etenim hominis ratio, nifi addatur.,aut eft,aut fuit, aut erit, aut aliquid ** huiufmodi,nonduoratioenun tiatiua eft: quonia vnum qtiidx dnm eft,c3dnoh multa animal grerTibile bipes. non enim eo q> propinqux partes dicutur,vna Vide.7, & &*t. eft aute alterius hoc tracftax 8.Meu. renegotf). Eft aute vna oratio enuntiati ua,q uae vnum figninv cat,vel cokincftione vnat plures autem, quae plura, 6C non vnfi, vel inconiundtac* Nomen igit, velverbu didHo fitfoluintqm non eft dicere fie aliquid fignifi p cantem,voce, vt enuntiare, vel aliquo interrogate vel non, fed jpfofponte proferente.Harum aiithaecquide (implex eft enuri tiatio, Vt aliquid de aliquo, vei aliquid ab aliquo: haec aute ex hiscompofita, velut oratio qug dam iam copofita. Eftafitfim plex enutiatio, vox fignificati" ua de eo quod eft alicjd, vel non eft,queadmodii tga diuifa funt. Affirmatio vero eft enuntiatio alicui us de aliquo. Negatio Ve^ ro enutiatio alicui us ab aliquo*
Liber
71
Qgoniani au
, eftjnS elle:& circa ea q praefens, tepora funt,firr : omne> vtiqj 'conringit quod qui negauerit.,arirnia!-e.Quare ma; nifeftii eft.,q> omni atrlrmationi pppofita eft negatio,& omni ne. gationi afFirmario,Etfithoccot tradicTtio , affirmatio QC negatia oppofitac, Dico aut opponi eiuC dem decode, non afitaequiuor ce, SCquaecunqj caetera taliuitl contra fophifticas determinaui mus importuni tares,
Sermo de Orationt,
Ratio eft interpretatk* fignifi A V t TU cans aliquid, &quelibet eiufc partium primarum,hoceft fifrtpli-. cob in rev cium,fignificarqiudem feorfum f. . inodum intelligentiaj& conceptionis , non per modum affiriiiationis cu He & negationis . vtcum dicimus, ho, animal, nam interpretatio huiusdi <ftionishomo, qua: eft vna pars ei% aliquid fignificat per modum con- f u b i e ; ;, ceptionis, non earatione , qua hoc labei i fit vel noq fit .fimiliter& interpre- Clbl f - tatiohuiusdiilionisanimal, quaee" fecuda pars hums o ratio nis. IdaU i t a V t j ; -tem quod appofiii tin ip(adefinitio fitdicevc ne otationis, dum dicit, q> vna eius partium primaru feorfum fumpta aliqukl fignificat, eft'difierftia qua diftinguitur oratio a nomine* nam pars nommisfimplicis,quae eft ipfit fyllaba,nihil fignificat penitus. No minis quoq; copofiti pars nihil fi^gnificat, nifi per accidens:vt fi con* cingat vtnomen alicuius
DC Interpretatione
tf wgiSj<jm fit re vera (enms rcgis, Compofitavcro<!iclturvna,|toii K Oratio aut fignifi cat ad placitum, iundione*quqeam c6iuagit:critq; non nafr,neq;eo modo>quo cuili- plnres,cum nulla habuerit coniunbctreicopofitajdaturinterprciatio dione qua: earn coniungat.Etidco copofitaugnificanseam.quaefigni omnisoratio vel evna, velplures. ficatio in nulla alia interpretatione & fi vna, vel propterea <j> eius fubie reperif:quemadmodumnoreperil dum &pra:dicatu vna fignificant adio alicuius inftrumenti fine ipfo rem, vel jp, g coniundionem qua co inftfo. multicnim putant ipfasin- iungitur: Scfimtquidfilheoratioterpretatioesita fignificare. Alij ve nes,qua: plufqua vnum fubicdu,& Quo roputantipfasinterpretationesna- vnu praidicatum obtinent: vtfitex An ' turaliterfignificare,finealiquano- coiundione - - - predi conditionaliu,& ftra dedione penitus: tam eledioc catiuarum. Nam coditionalesfunt ux func e6pofitionisperinftiturione,<j ele- vnaexconiundione,qua:eftfignu vnx> dione c5poutionis naturalis: vtpu- coditionisrvtcu dicim*,]fieftfupra H tantquiafleruntdari copofitiones terra Sol,dies eft.nahec duo (impli interpretationum, qua: fignificant cia, ncmpe^ fi Sol eft upra terram, vnamquaq-, rcm fm natura. Ora- dies eft, faciunt vtiq; vna oratione". tio pra;tereaalia pfeda, alia imper- Praedicatiua: vero orationesfuntg.fcda. perfeda vero alia indicatiua, dem vna p. coniundionem,qu3e eit alia no indicatiua :vteftimperati- terminusmedius: vtcum dicimus ua,deprecatiua, optatiuaq;. Hictn homo eft animal, & animal eft coc de indicatiua orationeiermo eft.dc pus: vtpofthocdicetur. Dicit'auc reliquis aut orationibus perfedis in oratio plures, vel quiaeiuspraedica Libro Rhetoricoru,&Poeticanpfe tum,vel fubiedti,vel vtrunq; plura tradabitrquemadmodu degeneri- fignificant: vel quia non habent co busorarionu impfedaru,qua:funt pulam,quacopulent! Oratio pra:jpfa: definitiones,&defcriptiones in tereapra:dicatiuaeftilla,qua: coltac libro Pofteriorum perfcrutabitur. ex nomine & verbo. vel ex aliquo, Oratio pterea enunciatiua eft ilia, quod officio verbi fungi pro conI qua: vcra velfalfa denominatur: & iundionepra:dicati cu (ubiedo. na "* eft vel fimplex,vel compofita. Sim oratio pdicatiua.cuiusprsdicatum plcxaut exvno fubiedo atq; vno eft nome,&fubie6lum et eft nomf, pra:dicato coftat,no ex plurib' fub- non pot fieri fine verbo, vel aliquo iedis vel pdicatis^& ha:c eft duplex. alio,quodftet vice verbi, qcf fignifi. Tnae*&prima,ipfaamrmatio:alia cetconiundione'prfdicaticuujbic vero lecunda & pofterior ipfe nega do. & hoc fiue adu & explicite, vt tio. Copofita vero eft, qua; ex dua- fit in alijslinguispr^tcr Arabicam; busconftat orationibus fimplicib9. aut in potentia occulta, vt frequenSimplex aut oratio eritvtiq; vna, tidimc fit in lingua Arabica. nacu cum fubiedu eius fignificabit vna in hoc tria reperiatur, nempe fubic rcm:fiir & przdicatu. dicitur tame dum & prasdicatum,& relatio conplurcs, cum prjedicatu plura fignifi iungens prxdicatu cum fubiedo: - - - ' - - / ? - - r '' n ",velvtruq5. idcofuitneceflariuhicetconnume rare
Liber Primus.
73
JL fcure trcs dicYiones: q uaru vna figni non fit: & de re quae no eft q? fit: & D ficabit pre.dicatum,alia veto fubic- de re ^ eft, q? fit: & dc re que. no eft, &ii, &alia relation*? ipfius coniun- cb non fit: & hoc fiue cnunciatione ftionis -. Etilladiclio, quas fignifi-' fimplicitcr,fiuealiquo trium temcabit eoniunc"honem praedicati cu po ru, qua: fun t praefens, praeteritii, fabiec'to, poterit quidem fignifica- & futur u: poterit ergo condngere, xe hmoi coniundioncm tempore Vt qubdcuqjquifpia affirmauerit, pratterito ,aut future, aut praefen- alter negct: & q3cunq; negauerit, ti: vtfidicat'sOcrateseft ft uncdo- alter afnrmet.SequitJergo,vtomni ftus, aut Socrates fuitia doctus, vel affirmauoni detur negaao oppofiSocrates erit,f.adhucdo<ftus. pote- ta, & 01 negation! arfirmatio. Hoc rit tnfignificareconiunftione no autintelligit'ea rone, qua affirmafob aliquo te"porc contetam.& haec tio & negatio funt in anima,& nou eft ipfa prqdicatio neceflaria: vt cu quatenus funt extra anima. na res quis dixeritjtriangulianguli iunt extra animam affirmata;>nulla ha.B e.qualesdnobusrectis. fed in lingua bent negationem oppofitam: neq; E Arabica non reperitur didrio, quae resnegarz, affirmarioneoppofita. fignificct hoc mo c6iun<Siois,que'- confydcratio .n. de affirmatione & admodii reperitJin alijs hnguis. (ed ncgatione eft,prout funt in anima. didtio q in lingua Arabica videtur Negario vero & affirmatio funtvc efleconfbrmiorilli,eftha:c clidio re oppofita, cum id,qcf dc eispr^diipfum, vt cu dicimus Socrates ip(e catiu-, fuentide olcx parte, identiammal.au t didtio reperif'jVt cu dici de & ipfurn iubie<Su. Scd fi no f uemus Socrates reperitur animal. ritidc, vel propter asquiuocatione Nx>men prqterea&verbum,ncc aliquam, vel aliqua alia hmoi, de Vcru neq; falium fignificat: oratio quibus inlibro Sophifticarumrorero veru vel falium fignat. Vocaf num admonebimus, tune affirmaafi to ratio vcruvel falTum fignifi- tio & negatio non erunt oppofitae cans,pdicatiua,atq; propofitio.&ip Sermo de Oratione. (a propo,alia eft affirmatio,alia vcIrit.Oraao eft finterpreurio fignificam L C ro negatio, affirmatio veto vfcflc F)alwuid,&c.InquitLeui.Intelligitpeiid ' appohtio alicuius rei fupaliqua re: quod cucic,eft interpretado fignihcansali- F at negatio eft ablatio rci a re. & id quid,nfignificacioneconcepriua fimplicis, <jcfexhocconftituitur,df oratio co quz formatio dicitur,fcu prima apprehenin hoc communicat quxlibet oratio: pofita. Deicribif" iteru ofo fimplcx uo,& videlicet 97 qiuehber oratio habet figmfica uc,Oratio (implex eft enuciatio,fitionem piimx intentions, leu rei fimplicis gnihcas re efle vel no efle,vel pfcnti & incomplex*,vt aiunt, quam Atabes fortpe, vel e t fu turo, aut ^ tcrito, aut ab marionem vocant: licet habeac quoque fignificadonem complexorum: feu fecuncbe fblute. Affirmatio aute enuciatio, intencionis,vt dicuur.quam Arabes verifica affirmas alio^d de aliquo. Negatio nonem vocant, vt poft hoc declarabitpatet vero eftenuciatio,auferesaliotdab erco c^ quicquid habec fignificationem ve* rincaciuam & complexorum, habecetiam aliquo. Etcu poflit fieri enunciatio fbrmaciuam & incomplexoium, & nd ec6 per orationem.quatenuseft in ani- ua.Sedcumintelliga:p hanc fignificarioma,de re,que. eft extra animam,q(f nem.illa fbrmalem.fcu incomplcxoru, AC Log. cu co. Auer. K no-
DC Interprctatione
G nomen &. Yerbum *tiam eodem modo fi- vnicam rem. SecundaopJni*d,vtreOfeft gnificent, ideo oportuit diftinguere in hac qu* putat ppfle reperiri varias enunciatiodchrutione ipfam oradonem a nomine & nes iignlficantes vnicam fem, qux attamS vcrbo.& ideo dixit in hac defimtione, &"q- figrufidat nacuraliter:& fi nullam obtineilibet eius partium primarum fignificat fe- mm eleBonem penitus de ipfis: fiue ilia fie orfum:qiua quaelibet partium iiniplicium elcdliocompofiuonis arbitrariaac pofitjfignificat feorfum, per modum conceptio- ua:fiue fit eledio compofitioms naturalis. nis 8c prlmx formationis: hoc eft <j> quxli- Huius autem rei hxc eftfntetia,vtopinor, bet eius partium primarum, qua: funt no- quod non eit in arbitrio noftro eligere qita men & verbum,vt poft hoc decl arabitur , cunq; enunciationem fignificantem hanc aut ipfum nome,& id quod habet vim ver- vel il lam rem ad placitum, neque ad quabi,fignificatpartem rei, quam fignificauit uis enunciarionem fignificantem earn fecu Ipfum totum complexum.per modum co- dum naturanv.fed oporter omnind,vt curk ceptionis pnmx,& formationis,& non par volum1* fignificarc aliquid entium, vt figm <e rei,quam fignihcauit ipfum totum com ficemus illud aliqua enunciatione termina plexum per modum verificationis, feu c6> ta,ex illis fcilicet enunciationibus qux illud plcxorum cogninonis: quia hoc eft impoP fignihcant.fed non eft noftrum 'eligere hu iibile.t proptcr hoc,eriam debemus intel- iufmodi enunciauonem, fed eit tcrminaca ]igereg?,cum ipfe dicit,fignificans aliquid, fecundum naturam, iuxta aliquod clima, no intelligit fignificationem venficatoria, vel ob aliquas alias rationes.Atg>vari? enu !, feu complexorum. quia, fi fie intelligent, ciationes fignificcnt vnam rem, iuxta illotune non ingrederetur hanc definitionem rumfententiam, eft velud conficere atranifi of oenunciatiua.& fie non fuiflet opus mentum ex varijs rebus, quod poteft vtiqv dare aliam difFerenriam, vt diftingueretur fieriab aliquibus rebus, poteft tamen ada nomine & vcrbo:quia iam prxdixerat ip huc confict ex aliquibus alijs rebus:ied non fanonfignificarefignificatione complexo ex quauis re contigerit, fed ex rebus termtrum,& verificatoria. neq; eflet etiam verti, natis. Sed h^c quoq; opinio eft apparente? Of fignificaret quxlibet partium parte rei, falfa. Pofiiimus tamen exponere,cj, cii diquam fignificat ipfum totum complexum, cit Of funt aliqui,qui putant iplas enunciau itelligeret hie per illam fignificationem, tiones ita fignificare,( velit dicere g> danfigmncationem verificatoriam,& comple- turaliqui homines qui conueniunt nobit xorum.& hoc eft de fe notum. Peridvero cum in hoc,9, enunciones fignificet ad pl quod dicit, <j> quodlibet fimplicium fignifi citum.non fecundum naturam: qui quidi tat feorfum,exponit id q<J dixerat.f g> vna- fuetunt coadti dicere g> non iignincam fequxq; partium primaru rius fignificat feor cundum naturam, quia funt aliqui alij.hp <um. & exponit <b per fignificationem hie mines,qui putant cnunciationes fignincadiftam intelligit ngnificationem fbrmati- re fecundum naturam, abfque aliqua nfa , uam & incomplexorum. D. d. Oratio au- elerione,& arbitrio penitus: hoc eft g ha- ^ temfignificatad placitum, n6naturaliter. iufmodifignificarionon inuenitur j aliam Inquit Leui. Hoc pofuit hie,tanc notum & cnunciationenv.quemadmodum non repp famofum,q, lingux funt ad placitum inue ritur aftio organi naturalis fine ipfb orgatsc.Sc ideo Hint diuertx. t voluit per hoc, no.& ideo non eft in arbitrio noftro acdvt puto refeliere duas opiniones famofas. pcrequacunq: compofitionem voluerim* Primaeft,quacaflerit 9, quxlibet rescopo- ad fignificandum aliquod compofitum ex ta indicatur per vnam enunciarionem c6 compofitionibus impofius ipfis enunciau'v pofitam naturaliter.eamq; fignificantem: nibus fignificantibus huiufmodi fignificaqu.tfignificarionon datur per aliam enun tionem?quia putant ipfi non dari compofi ciationem. quemadmodum non reperitur tionem faftam per impofirionem, fiue ex aftio inftrumetui fine ip fo iuftrumento,vi arbitrio ipfius enunciationis. neque enara delicet naturali. nam non reperitur aftio quacunq; compofitionem capiamus, ex c<S concoftionis alicuius animalis fine eius ve pofidonibus naturalibus ipfarum enunci* triculo-.ahas enim fruftra d.iretur illud in- tionum frgnificantiumhoc /Ignificatum : ftrumentum.Hzc tamen opinio eft mani- quia non datur nifi vna enutmatio fignifffefte falfa-.qm nos videm9 in vna & eadem cans hoc fignificatum. Quod autem hza lingua varias cnunciationes, fignificantes opinio fit manifeftc faUa,patet ex pluralica
ce
Liber Primus
teliauamm,quicrepcriuntur. D. d. Oratio pterea alia .pfeaa, &c, Inquit teui. Perorationem imrjfe<ftam intelhgit earn, q hct vim diftionis hmplicis: vtfunc defjniriones,5cdefcriptione$, q ingrediunf definitionem praccedetem ipfius orationis. vocauic autem eas orationem imperfeta, juia non habent pnedicatu m,& fubieclu: fedearu fignificarioevelut figruficattodiAionis fimphcis. De his autcm non tradabithic.iiteenim liber tradat dehis enunciationibus indicatiuis, quae funt commalies quinq; artibus ipfis. De dcfinitione ucro in arte Demonfttandi agitur. De defcriptione tn in arte Dialeftica,feu Topica tra^tatur.Perfecta aut oratio, alia eft non indi catiua,vt eft imperatma,& optadua. vocat aiit eas orationes perfeftaSitjuia habet fiibieftiim & pdicatum: vtfidicatur Socrati j> modum imperandi,jcdifica domum.hfc aut oratio videi* habere fimilitudinem cu partibus orationis indicatiuar.ntfi <j, indica riuaindicataliquiditafe habere, vel non ita fe habere:fed quz non eft in<iicaciua,.id Don iadicat. De oratione itaq; non i ndicatiua cradntio non attiriet ad hunc librum: fed ad librum Rhecoricorum & Poetic*,in quibus hmoi of ones funt ia vfu: vt ibidem declarabif.at de of one mdicatiua, q quide eft cots cunftis pdicamentis, cum oes arres cis vtantur,in hoc libro tradatur. D.Oratio pterea cnuntiatiua eft,&c.Inq t Leui. Vocauit AriCpriorem ipfam affirmationemulu'sracionibus.Pnma eft, quiaipla arrirmatio eft prior noticfa,hoc elt quod prius cognofcitur id,quod affirmaifde aliq . re,&:iUiusca cognofcic'neganorei abaliq rc.Secunda,quia prius affirmat" de plurib' reb' id,quod afrirmat"de vna rc,donec fiat adhuc nocitia maior, & dignofcanf difFere tiz.vt exepli caufa, puer primo iudicat oes jnulieres,quasvidet,ee matremfua, donee validior reddat'difcreno, atq; dignotio, & (iftinguat earn a rcliquis. & ideo prius co* gnofcuntur ea.in quibus communicant ali ûzres,mox di'gnofcunrurdi(Terenae illawuh reru>& ex nuiufmodi differentijs funt ipficnegat;ones:vtcum negamus volatum ab anima i greilili, quia eft quid proprium ipfi penato,& volucri. Tertia, quia arKrma etones,qu* fiunt de aliqua re, funt vtiq; ordinatz.fed quz ab ea negantur funt infinita.quod adhucrufiiisexponet'in libro Pofteriorum.Iftls igif de cauiis afHrmatio eft j oratio fintplex, cui
fubie(rumeftnoroenacqUiUoaim,eftefo 0 multiplex, vt exempli gratia, fi dicat'omnis cards eft corpus, nam idem valet vt fi dicerenir ois cants latrabilis eft corpus: & omnis pifcis canis eft corpus:& omnis ftella ca nis eft corpus. & ita qxjroqv, fi fuerit przdicatum nomen arquiuocum.aut & fubiedil & pncdictum fimul. D.iOratio praccer tea przdkaaua eft ilia, qiue conftat ex nomine &vcrbo,vel ex aliquo,qd officioivefcbi fungimr,&c.InqmtLeui. Hoc eft jnotu qm nomen non coniungifcum note, nifi j> copulam comungentem ea:(ed bene con iungitur nomen cum verbo.palamq; eft,g ex multis diftionibus non fit oratio,nifi c6 iungantur inuicem per verbum vel per ali.quid,quodhabeatvimvcrbi. namdicere, Socrates Plato,non eft oratio, ftd coniungantur alter alteri per verbum, vel per aliquid quod habet vim rei bi,& tune eft ora- E tio.copulatio auiem fit cum verbo fubftan. tiuoeft, cum quo verbo iubftantiuoextac vis nommis pdicati,& vis verbi', & ineft ei proprietas verbi,& vcre conueniet ei defcri prio verbi fupenus data:videlicet, q, fignificct rem,& tempus illius rei. Veruntamett quandoq, extatibiverbum fubftantiuum in potendi, & occultum: vt cum dicimuc. Socrates fapiens:cu9 fenfus eli,Socrates eft fepiens. D.diNoinen prxterea & verbum* nee verum neq; falfum fignificem, &c. Inquit I,eui,Prima dcfcriptio orationis enuneiaddx e.1,yj oratio Tdicadua dicitur ilia, 4 verum ve! falfum (ignificat, & poft hoc de clarabit, quo pafto res fe habeat in huiuf. modi oratioue.Sc dicit,o^ datur aliqua ora, no mdicadua,cjux nee uerum iwq; falfum. ind:cat,dum profcrtunvt fimt orationes fu raraepolfibiles-.vtcurticimus, Socrates ibit F eras ad-plareamJed nihil faclt huiufmodi obieftio contra defcriptkmem bane ipfiua orationis indicatruz. quoniam huiufmodi oratio erit vera vel fklfa omnino in fuuirui lit newi ilt vera neque faifa, dum proferfl fed oro n6 Tdicatiua nullo tpe oino erit vera vel falfa.Sctta vero defcripdo ipfius of CH nis indicating fi debeat ampledi oem ora tione indic.atiu:i,oportet vt intelligarnus j> hoc quod dicit,<j>oratio flmplex eftenua ciado fignans re efle,vel non eflc.conrineat rem in efle rei,& IB exiftere fimpfir. na qda fignant re inefle rei,vel non inefle r:vt cu dicimus Socr.eft iapies,aut no eft (apies. qdii vero aliz fignant re efle fimpfr, vel non e|;8c funt propofiuones abfolutsr. vt cu di-r K ij cimu?
74
De interpretatione
cimus homo eft,& vacuum non eft.Palam in vna iUaram propofidorram pro vno fiautem eft,^ res quz funt in anima, quz p gnificato,8cin alia pro alio fignificatotquia orationcm fignincatur, poflunt vtiq; ita fe tune fignificatum ipfius fubiedi & przoica habere extra animam , atq-, refpondere ipfi ti in ambabus propofidonibus no erit ide. cfle:& hmoi res funt verz, poflunt tamen Idenridem fi verba copulantia non fignifinon correfpondere,& funtfol(z7&hoc pa- cent vnam & eandem rem: vt cum dicitut lam eft,& publicum,nempe veru & falfum Socrates erat diues,& Socrates non eft nuc dependere ex rebos. & fi aliqui Antiquorii dmes.nam verbum copulans in vna propodixerint,oia efle falia, aliqui vero alij om- firione fignificat temp9 pra-teritum, in alia. niacflevera,attamenprofeflbr huius.irtis :ntpus pr^fens. & fie de reliquis vernon habec traftare de illorum opinionib'. bis copulantibus: ficuti contingit quoq; in qai'a ipfe ponit taturn res pu blicas & femo- propofitionibus modalibu&vt exempli gta fastfed illorum opiniones non habent ortii tia de modalibus hsc.Socratcs podibilc eft a rebus publicis.In libro autem Metaphyfi vt fcnbat,non oppomtur hmc, Socrates n& tz traftalatur de eorum opinionibus.Si igi eft neceflarium vt fcribat, quia modus no tuidatut aliqua vera,aliqua falfa, fequitur eft idem in vtraqs propofitione:ita qucque ergo,~nquicquid affirmatur ab aliquo, pof h<ec,Socrates eft a:m domo, non opponif ficneganabalio,&econtia. &hocquate- huic Socrates non eft cum domo- quia pro nuscft in anima.non enimpoteft extra ani pofido,cum,nonefteademinambabus p mam arfirmatum & negatum fimul efle: pofirionibus. Simili modo etiam fi capiat" fed extra animam vel eft afHrmamm, vel fubiedum velprxdicatum abfolute &lim negatum.&hociamfupponitur aprofeflb pliciter in vna propofitione, in alia vero co rehuiusarris, prout ex publico & famofb pulatum Sc coniunftum. nam hzc, Socrahabetunvidelicet, <J> arKrmatio & negatio tes eft albus pilis,no opponitur huic.Socradiuidiinc verum 6c talfum.Et induftionc j> tesnon eft albus.nam m vna illarum capi* babitur ex generibus vehficationis.qrh vcri albus copulate, &: in alia abfolute. Inlibro fkacio,qu:z fit de vna qutditate, eft exiftat,vel non exiftat fi eft exiftens,non eft non exiftens: non exiftens,eigo non eft:& fi non eft,ergo tradiclionem i n propofitionibus:in quibut sll non exiftens. nam non datur medium nulla exiltit conttadiftio. Anftautem trainter efle & priuationem. Hacmet quoque dit ibi regulas & methcdos, quibus huiuCrationepoteft dici de veiiricationcfafta de modi decepdone; tollantur omnino. jnanifedunijO^ affirmatio &negatio,fi vnn _ eftveTa,alteraeftfalfa:&econtra, Et licet * Andqui connadicant huic lentenrise, tame profeflbr huius artis iam fupponit hoc r6ne famofitads & public? apparentiz: quia no? vid'.mus in diipu'.ationibus contradice re alterum al:eri,ita vt dicat vnus alteri no eflevcrumid,quodipfediciteile verum.fi igirur negatio & arKrmatio eflet idem, tic alter non contradiceret aken. hoc aute ialis elt in hac arte.Mamfeftuni autem eft, g> negado & affirmatio non opponunmr, nifi ruerit in eis prardicatum idem,atq; fubie6um.nam h<jc,homo non eft hinnibilis,no CpponifhuiCjequus eft hinnibilis:quia fubkftum non eft idem.neq; hê, homo non ?olat,non opponitur huic, homo eft rationalistquia prxdicatum non eft idem. Eade quoque ratione, fi ruerit vnum eorum nomcn zquiuocum aut vrrunqi, & capiatuc 's.'Enunciatiwum oppofitiones of4 ftgit&tturicircaq; if/arum veritttttmacfatJitaiemregi-tLvtraditn tw.acqtt&flt TSU affirma.tio cy iHgxtio dttcrt7it^ natur, Cap. 5.
_. SECTIO SECVH
y*~"^ Voniam autem flinthae %^ 9 quidemrerum vniuov ^N^^fcB^, faleSjillg vero lingu lares: (Dico autem vniuerfale, quod in pluribus prcedtcari na turn eft: Singulare vero quod nonrvt homo quidem vFium e, Callias vero eoru q sut fingula ria:)neceflee quoqj enutiareq* ineft
Liber Primus.
ineft aliquid auction aliqn gde alicui eoru q vfia funt, aliqn au t.!. funt: te eoru quae fingularia * funt. Si fiquide in ergo in vfi vniuerfaliter enun^ vniuerfali tiet quis * q> eft aut non eft, cox . aligd, aut trarig enuntiationes erunt. Di^ I\6 , erunt co autc in vniuerfali enuntiare h? contra lix enun- vniuerfaliter: vt ols homoalx tiaciones . bus eft, nullus homo albus eft Qnâutin vniuerfalibus, no vfV aut, * non funt contrarif: q den funt dCtrarue. au t figniffcant,eft efle aliqn c6x trariaDico aiat no vfr enutia^ re ini)s,quf vniuerfaliafunt,vt eft albus ho,no eft albus ho. cii H .n.vniuerfale fit ho, non vfr vti cur ennntiatione.ols nanqj non
75
vft fignificatjfed <J> vlr.In eo ve ro q3 pracdicatur vFe, id quod eft vn-prgdicare,no eft verum, nulla enim affTrmario vera erit, in qua,cum vFe fit prgdicatum, vfrpredicatur:vteftomnisho mo,omneanimal. Opponi au^ tem affirmatione negation! di* co contradicT:orie,quf vfrfigni ficat idem,q> non vn-.vtonv nis ho albus eft, non omnis ho* mo albus eft: nullus homo a!' bus cft,aliquic homo albusft* Contrarie vero vniuerfale affir mationem 8>(. vFem negatione"4 * vt omnis homo iuftus eft, nul L *a.!.vtolc lus homo i uftus eft * hoalb' e.
Offojttarum frofojtttontun
dejcriftto.
nullus h6 albus eft.
iij
De intcrpretationc
Qupcircahas quids imposfi eft homo albus,illa<liif eft,hdn 12 bile eft fimulelleveras :hisve> eft homo albus. ro oppofitas contingit aliqn in Quod igitur vna affirmatio eodem fimul effe veras: vt non vni negationi opponitur cotra ois homo albus eft, &C aligs hox di&orie, dC quae funt hae, dicl:5 mo albus eft. Quaecunqj igitur eft.fl q> contrariae aliae, ck quac cotradi&ioes vniuerfaliu funt funtilte,dictum eft.flqnon vn-jnecefleeftalteraeiTeveram ois vera vel falfacontradidHo, vel falfam: et queciiq? in fingU" 8C quare, dt qn vera vel falfa. laribus fiint: vt eft Socrates al Vna aute affirmatio dL negatio bus,nd eft Socrates albus.Que> eft, quae vnu de vno flgnificat, cunqj aut in vniuerfalibus quix vel cu fit vFe vniuerfali ter, vel de, non vfr autem, non femper no fimfr.vt ois ho albus eft, no haec quide vera eft, ilia vero fal omnis homo albus eft: eft ho/fa eft. fim ul.ii.veru eft dicere q mo albus, non eft homo albus: Lr eft ho albus, 6t<$ non eft ho al> nullus homo albus eft,aliquis bus. & eft ho pulcher,6 no eft homo albus eft:fi album vniuni ho pulcher. fi.n.turpis eft, non fignificat, Si vero duobus vnu eft pulcher.5d fi fitaliquid, non nomen pofitum eft> ex quibua ft Videbiturautfubitoincon non eft vnum, non eft vnaafx ueniens efle i iccirco qm videt firmatio,neque vna negatio: vt fignificare idem, hoc, no eft ho fi quis ponat hoc nomen tunialbus ...fid hoc,Hullus hoeftal/ ca,homihi cXequo:q> tunica al* bus.hoc autneqj ide fignificat, ba eft, haec non eft vna affirma-neq? fimul neceilario, Manifex tio,necvnanegatio.Nihilenim ftii eft aut q> vna negatio vni us differt hoc,q dicere q> eft homo affirmati5iserit.hoc.n.idop5 *equus albus. hoc autem nihil *.a.Lad(fie negare negationem,q3 affirm a difrcrtg dicere eft homo albus, ^_ - tio affirmauit,& ab code vel ab eft equusalbus. Si ergo ha; P aliq uo fingulariu,vel ab ali quo multa fignificant,cVlfunt plu^ Vniuerfalium:vtvFr,velvtno re^mantfeftum eftq? 6C prima, vFr. dico aut vt eft Socrates al> veimuka, vel nihil fignificat. fous,no eft Socrates albus. Si au neqj enim eft aliquis ho equus. * 2.1 atiud tm *aiiud aliquid ab eode.vel Quare nee in his necelTe eft hae "eubah0-'-------!, non eft contradicftionem veram, illam fed erit ab ea diuerfa.Huic vero vero falfam efle. quae eft, ois homo albus eft, ilia DC TLnunciatiunUopfofulonlbui, afip quae eft, no omnis ho albus eft, rcarc&-eritateet falfitaieitt rtgu Us . Differentia Sfcuuda . illi veroquaeeft,aliquis homo Eru afitduofiintgeneraralif A V ER. albus eft, ilia quf eft,nullus hox .n.funt vfejaiijc vero fingula mo aJbus eft, ilh autem quf eft.
res,
Liber Primus
A res, 5d eflipia indiuidua. Intelligo autem per vPe,id qu odnatuftprc. dicaridcpluribus: vtanimal,quod de homine & equo, & reliquis aniiialibuspraidicatur. Singulare vero eft, quod non eft natii praedicare dcplurib'vno:vtSocrates&Plato. Cum ergo enunciamus aliquid in cffe alicui aut no Tefle, necefle vtiq* erithmoi cnunciationem eflealicu iusrei vniuerfalis, vel(ingularis. & rerum fuerit vniuerfalium,neceleeft vtfumatur cum aliquo figno indicantequantitatem, (quod Arabes muru Vocat) vel line tali figno. B Intelligo aut per fignum huiufmo dijdiclibne vniucrlalem & particuiarem :vtoe,& aliquod.& (I cu nota fumaifquantitatis, tune necefle erit ^rtfiimat'* cum nota quantitatisvfi vel fingulari. Oppofitionesautem fm amrmationem &negauonem, quariifubic<5lufn eft aliquod fingu Iare,dicunf fingulares: vtcum dicimusSocrates emiflus, Socrates no cftmiflus. Oppofirionesvero,qua rum fubiedtii eft quid vfb fumptfi fine nota quantitatis,vocantur inde hnitaervtcum dicimus, homo eft al bus,homon5eftalbus. SedoppoC fitiones,quar(i{ubiecl:um eft quid vFe,fumptum cu notaquatitatistri plicitcrfiunt. nam velfumif'quodli bet cor u cum nota vniuerfali: aut vnu eorumcu nota vniuerfali, Seal terucu notaparticulan: velvtruq; cum nota fingulari fumitur. Si ergo vtrunq; eorii nota vniuerfah co Itet,c6trariaeenunciationesvocantur:vtcu dicimus,omnishomo eft albus,nullushomoeftalb'.Si vero Ynfi eorfi conftet vniuerfali nota, (6calteruparticulaii,vocanf'contraUctoria:.& hocbifajria fit: videlicet vel vlis propofitio cohftabit p affir- D matione,particularis vero per nega tionem: vtcum dicitJomnishomo eft albus, no omnis homo eft albus, vel ahquis homo non eft albus:qin negatiuaparticularishisduob 9 mo dis enunciatf: uelerithuitiscontrariii,vtfcilicet addatur nota vfisipfi negation!, & particularis affirm ationi: vtfidicat j aliquis hoeftalb% nullus ho eft albus. Quodfiquaelibctearii nota particular! conftet fubcontraria; vocabuturtut fi dica^ aliquis homo eft alb',aliquis homo no eft albus.funt ergo genera oppo fitioniifmaffirmatione&negauo- E nem fex,nempe fingulares,mdefini ta:,cotradicl:oriae qua; duaefunt,c6trarixq; ,atq; fubcotrariai.Ea veto rone, qua coniungif" nota qua titatiuaipn pdicato, nulla utiq; dat J diuifto ip(aruenunciationQ.qm,cura an nedi f no ta q uantitati ua i pfi p re^ dicato,eritutuuenuciatiouelfal/a, uel iupcrabundans.fal{a quidem,uc cum dicif'omnis homo eft 06animal :fu per flua uero,utcdm dicitur, omnis homo eft aliquod animal. Etpofteac iapoutafueruntge- Deregulis nera eniiciationu, nuc dicendu eft,- pPP6n m op fingularesdiuiduntfempcr ueru j^^^* &fal(um:uidelicet,q?fiunaeftfal- âc fug. fa,alia e uera: & & cj> no poflunt fi- riti tîs, mulefleuerazuelfal&jUtcumdicif 1 Socratesabijt, Socrates no abijt. & hoc eft manifeftu induclione. C5 tradnflorise quoq; in omni ma diuiduntueru &falfum. Contraria verodiuidfituerii & f a l f u m i n m a teria nece/Taria,&:impof{Ibili.fiint tnfimul felfa: inmateria pofTibili," & no poflimt efle fimul uerx: fed fi una eft uera, al tera efI falfa. S'u bco' trarise autem diuidunt qupq; ueru K in; et
DC Intcrpretationc
6 & falfum in materia neceflaria , & & no q> deC* vni affirmation! plus<J impoffibili,funt tame fimul vermin vna ncgatio: vtg> detur affirmation materia potlibili.at vna illarum exi ni vfi ncgaciua vfis,& negatiua pal* ftente falfa,altera erit de neceffitate ticularis: vt fi opponafhuic propo? vera. Exempli! cotrariaru,qu? fiint fitioni,Comnishomo eft albus, nu| fimul fale in materia poflibili : vt lus homo eft albus, & no omnisho cu ditifomnis homo eft albus,nul- eft albus: vel contra negatina vfein lus homo eft albus.exemplil flibco- opponatjaffirmatiua particularise trariaru q in materia poflibili funt affirmatiua vfis : vtciim dicit'nal^ vera: : vtndicafaliquis ho eft alb', lus homo eft albus, opponatur alialiquishomo no eft albus. Indefi- quis homo eft albus ,ols homo eft uitxvero poffunt ee fimul vermin alb'.Ethuiusreicaufaeft,quiavni materiapoffibilhattamepofluntha aJfirmationi vnadebetur negatio: berenatura enunciationis cotraria &ipfaquoq;affirn)atioeftaffirma rum & hiuus rei caufaeft, quia arti tio vniusnegationis.& huius reiin H culus, Al, in lingua Arabica, & Ha, dicium eft,quia negatio negat canin Hejbraica,i.ip(e&alij,g fungun^ dem re , qua affirmauit amrmatio officio horu articuloru inahjslin- deeode*metfubiedo,quodaffirmauis,qnq; fignificantid,quod figni uit affirmatio : {lueilludfubiedunt cant notz vFes, & qnq; id quod fifuerit g.d fingulare, fiue vFe,in quo gnificat notae particulares.fi igf fiin fuerit appofita nota v fis vel parcicu gantur officio notaru vniuerifaliu, laris.nam fi pra:dicatum, quod affir tune habent vim contrariarurfi ve- matur,nonefletpra:dicatum,quoJ ro idemfignifice"t,quod& ipfi par negaf:identidem & fubicclum illi* ricularcs notar,tunc habf t vim fub- non fueritfubiecliu negatum : tune e6trariarum:qm poterit efle fimul illi affirmarioni dabitur alia negaTerudicereal,i.ipfehomoeftalb 9 , tio, & illi ncgationi alia affirmatio. & al,i.ipfe homo non eft albus : qn Affirmatio pterea & negatio tuc (cilicct idem fignificet ille articulus dici t*cffc vna , cum idem fignificaj tionis,ae al,vclha,i.ipfe, quod fignificat no- diftio fubiecli & p" dicati in eis): fiuc ncgi6u. I ta particularis.poflunt tn efle fimul fubiednm fit quidparticulare , vel M falfar, qnidemfignificetillearticu- vfeifiueapponaturipfivfl nota vni lus al,fc4 ha,in Hebrô, quod figni uerfalis, vel non apponat'.vt fi dica^ ficat nota vniuerfahs. omnis homo eft albus, non omnis At genera oppofitionu diclaru homo eft albus : & ho eft albus, ho poteriftquidem itafehabere,vtde- no citalbusrfi ponamus homine"5? fcripfimusjf. vtaliqua:carudiuidat albufignihcareidem. Sedfidiclio veru & falfum femper:aliquas vero fubiefti earii,vel przdicati no figni fint fimul verx :&aliqua > falCxCi- ficentidtf,tunc ilia affirmarionon muljducapia^pro vnaamrmatioe erit vna amrmatio, nequc negatio vna negatio,&vni quoq; negationi vna negatio. vt exepli gratia,fi qui? rcfpodeat vna amrmatio-.feruatisq; imponat hoc nomf tunica jpfi hoi, eumhocadhuc ahjs conditionibus &equo,&dicat tunica eft alba, tuni adidrequifitis,quxadhuc dicenf, canon eft alba: tune ha:c affirmatio
non
Liber Primus.
77
A aoneritYfja,neqjtM!gatioeritvn4< fitfemn*flarium,vttmftot*aaantiq m,cum dicim* tunica alba, d uas u^"f !** to predicate , 3, fit &ffii ficat qo* homo 6 albus, & equus eft & tie derdiqm* albus, qua; funt dufefiunciationes, omnibus, qu* conaettuntur in prttdiado> ^^tefeaus,pre|>tercst 9, poteft coadti & non vna. identide dkere, tunica no eft alba,duas fignificat negatio- fupef ftuam-.ideo potauit ArtfL o, i nes.nS fignificatide, qo* ecjuusnon iungirarnota' quantitadtia tph ptatdicat* eft albus, & ho non eft albus. cuius in aliqua lingua.Sed poflet qnfe obij<;ere,&: rei caufa eftipfadiclaoajquiuoca t di<fere,<i ft he efletergo non deberet poni qttaflutadtla iri ipfb fubleAo: quia c4 nempc tunica, &ideoillaenuncta- hdta tinget etia illud efle fidfum, uel fuperflud* tio,cuius prxdicatu,velfubieclum, fuperfluom quiderhj vt turn didtur aliqtt YC! vtrunq; eft nomen f quirtocufllt animal eft rationale, nam hoc idem feqtiin& eft vna,fcd plures: & tot mimeB ro,qu0tfuntfignificata,qu?fiOjnen?quiuocum fignificanOppO a eaufa,quam Auetr.f&Idit. cutn6 E ponefe notant qtiantitatiuam ia fjtiones ergo, qua: per hmoi en uneiationeszquiuocasfiuntjf.contra met caufam nori deberet erte in vfu ponedictoria: & nngulares,non eft necef re noram quandtatis in ipfo fubieAo. Ad (arifi vtfi vnalitvera, alters fit fal- hoc aorem dfcendum eft,$> tdeo non eft io fa.Sed port hoc adhuc djcemus, qn vfu ponefe notani quandtadaarh mptxdi fttttt duo qufita'fimul:vide1icec enunciationes ,quarum fubieclum cato,quia vtruni pr$dicatum amrmetur de fubieô, Yel prjedicatum mnt plures res, di- vcl an fit deiwgarani ab orhni alia re praeanif vnaenunciatio,& qn no. Tria ter ^ ab illo.nam, cum didfrius, oiiinis ho ergo fun t fubi j cienda J n ipfis oppo - eft omne radonale, iudicabitur cj, omnis eft rationalis: & iudicabitur et q, ipfinonibus, fi debteat reperiri i eis op homo furn rationale eft denegatufhab omnialia pofitio,vtnarrauimus Primfieft re,prjeterq. ab ipfo homine < Hie aute func vtfitearnm fubieftum & fdicatu duo quxhta diueria: & ideo in vfum vcnit vnumofcxparte; nonq? capiatur ponere hoc in duabus propofidonibus > no C \ vna earu vno modo,&: in alia alio modo.Secudum,vtearum affirma huic rei ,vel non infit ei:non utru infit huic rio & negatio fit eadem. Tertium, rei,& non infit alicui alteri finnil. Deinde d, Et poftea^, iam pofita fuertint rjg reetiltt Ytponaturoppofuum vnivisaffir- genera Hoc vti- Opp6nii 1 mationis vna negatio. iam patuic tjue eft enunciationfl-InquitLeui. manifeftum in ipfis fingularibus op pr0pfinit^ autem qn fint oppofitje,vere oppo pofids-quomam, cum fubicclum fit vnum pfentB>ac fitx,8cquotfint genera oppofitio- numero,&'arErmario &negsriononcon- prjeterid in eademmet re, neq; negantur Kmvotit. u,& qliter difponanrtn oppone. iungantur fimnl a re,ideo oportet vt diuidant iempcr
t>e Enuncuttiottutn oj>f>ojttiomhus,<tc ifjarum circa vent<ti<m4C faljitatem regulis, 'erent aSecun&t,
V1
ra,vruuerfales,&c.Inqmt Leni Licet nd
verum a ralfo,qaoniam hoc eft pub'acum. icfamofumdeipa affirmatione &negationesvidelicet Q> non coniunguntur in eadem re fimu!,neque negantur ab ea fimuL & hoc pfobatur adhuc per induftioncm in duobus modis verificationis, vt paulo ante diftum fint. nam Socrates vel eft, vel non cft:fimil itcr etiam Socrates fedct,vel Socra
tcs
De interpretatione
MS non fedet.& hoc eft fetis notum dc fe, ratione famofitads,& diuutgationis,quc fa tis eft in hac arte. Strniliter etiam & ipfx contradiftoriae diuidunt verum a falfb fimul.& hoc induftiue quoq; probatur. qrn ipfa vniu erfalis vel eft vera,vel falfa. & fi fal fa.vel felfa in toto uel in paue. fed fi fueric uera,manifeJtum eft q? non eft uera de toto fiibiefto,nifi propterea quia eft uera de omni parte fubtefti. nam non erit uerum dicere,omneanimaleftfenfitiuum, nifi tie rificaretur de quahbet pat dum fubieftiua*um animalis,i}j fit fenfidua.& eadem eft ratio de negariua.Sed cum venfi cetur affir rnano predicad de omnibus partibus fubieiftiuisipfius uniuerfalis, ideo fequiturgj non potRit efle verum dicere aliquod aial noneftfenfitiuuin: quoniam deeademet partefiutarErmaiumin propofidone uniiierfah cj> ntfenfitiuum. ficigitur feqiieref <j7 una & cadetn pars animahs fit (onliuua, & non fenfitiua fimuhquod eft falfiim. & ideo diect'e aliquod animal non eft fcnfiuuum, neceflaijo erit falfum.Sjmiliter quoque probabitur, g? ii vniucrfalis fuerit ncga tiua & uera.cj) particularis affirmatiua eric fal/a.& ex hoe probatur cj> fi uniuerfalis flie rit falfa de omni,(]-> neccfle eft ut particula ns fit uera-quia uniuerlkHs non eit falfa do oinni,mfi quia eft falfa in omnibus partibus fubiefti ipfa negaiio.ergo neccrte ett,ut paulo ante fuit dituni, <jj affirmatio fit ue ra de ipfis:& fie erit uera enunciatio vniuec falis arKrmatiua. & fi fi t uera unuierfaHs affiimatma,ergo neeeflario ent uera parti cularis affirmadua:qu<e quidf fub ipfa con J tineiur.uirlelicat.fi eft uerum dtcere.ornnc animal eft fenfittuum, neeeflario uri ;; erit ueru.aliquod animal eft fenfitiud : &ideo oportet u: fit uera ipfa particularis.& fi fua rit falfa ipfa umuerfiilis t parte aliqua, ideo oportebk ut fit uera de illamet parte ipfa _ r r _ _ nr* _ o- - . _ /-_ _ ft!._ negatio.fi fuerit afHrmatiua: &ipfaafin> matio,fi fuerit neganua. 8c cum hoc fit ue rum de ilia parte,entutiq; Herd de aliqua parteenam ipfius uniuerfalis, &ideoopor tet,ut pardcuiaris fie uera, fi uniuerfalis fit f.ilfaifiue m toto,fiue in parte, lam autem fuu probatum,g, particularis eft falfa, quadonniuerfa!(seft uera. Itaquoq; oportet conttadiftonas diuidere uerum a falfo in omni materia. & hoc uidetur eflc uerum in conrradiftorijs, licer fubiclum ucl przdicatum rucutaequiuocum, fi fumatur fccuaduraunum iigruhcatum m ambapus propoiiuonibus:uideli'c, J> fumat'tn qua JJ libet illarum piopofidoni! fecundii quodlibct fignificatum, quod per eas fignificafi aut fecnndum aliquod ipforum:& id quod in una pr politione fignificatur, fignificet omnia illa,qux fignihcantur in alia propofitione.His autem fie fe habentibus, uidcc q, ipfae contradifton'x diuidant uerum a falfo fcmper.nos tamen declarabimus patt lo inferius,ubi declarantur conditioner da tx ab Ari('.quo pa&o res fe habeat in hoc. At fi in vna illarurn propofitioimm non fignificentur omnia illa,qua; figniflcanturin alia,tune vel non erunt huiufmodi propofi riones oppofitz omnino:&: hoc vriq; fiet, fi fumaturinvnapropofinone fecundii vnii fignificatum, & in alia fecundum aliud fignificatunr.vel tj> fint oppofitz, fed non c6 tradnftori*.vt li dicatur,nullus canis latrat. & intelligamus per hoc omnia ilia, oust no m inannif canis,vt pifcis cams, & fycius, 8c latrabilis, tune eius comradiftonum non. erit dicere aliquis cants latrat, fi intelligamus per hoc, tannim (ydus illud vocatura canis,& pifcis etiarn qui canis vocatur: qth contradioriu oportet vt fit in aliqua patte ipfius vniuerfa1is,qu3:cunq; fuerit ilia, & non in parte dfteiminata,vt ex fupen'us didfas patecnam fi propofitio vniuerfalis fue rit falfa in paue,oportebir ipfam particula rem contradicloriarn efle veiam: quia ipfa. eft verg dc ea parte,de qua vniijerfalis e fait fa.Sedfi furjiatur pars particularis Scpro, pi ia, tune non oporfet, vt (it vcra ilia parti. culahs,qua (ignificat ill& partem. quia poteft fieri vc ipf4 vniuerfalis fit vera de ilia parte,& falfa it) alia parte.pnipter illam eft maximc notum.& idco pofuit Anftali- M quas conditiones de ipfis propofitionibus Oppofids.inquibusrepeiiuturillzproprietatcs,quasnumerauitin vnaquaq; pppofi taium, D, d, Cpntrariar quoque4iuidunt > r 1 f- . _ _ _ n r * . - _ o_r ' verum a falfo in materia neceflaria, & imposfibili,hoc ell neceflaria toti fubic<3o,vel iitiposfibilitotifhbieclio^fed fi fuerit necef^ faria m vna parte,& impoffibilis in alia pa^ te,tunc funt fimul falfsc,vt cum dicitur,om ne animal eft rationale: nullum animal eft rarionale.poflumus tamen dicere, q> Arift. vocathocpoffibilelargo rr.odo: vtdicitut in libro I'tacdieabihutn, cy difFerentia inert generi in potentia.Sed vt noftra fert fenten tia,litera hie ita debet fehaberi, (j? contranx diuidunt verum a falfb in materia neeellaria,vel impoffibilj ton fiibiefto:$c funt fimul
Liber Primus.
fimir!fa!&ihmateria,quz non eft necefla ria vel imposfibilis toti fubiecto. & inclucu rur in hoc ipfum posfibile,& id quod eft ne ceflariu alicui para fubiecti, impoffibileq', fcilicet alicui alij parti. Vel poflumus diccxe,g> Anft.non eft locutus hie nifi de enunciadombus contrarijs,in quibus fubieftum jion eft diuifum in vanas fpecies, & tune di tum illius eil uerum. Cuius rei indiciu eft, ipfum exempkim datum ab eo de hoc, cu iicat,omajs homo eft albus, nullus homo eftalbus-Identidem dicendum eft de fubcontran js, g> fcilicet, fi vna eft vera,altera eft falfa in materia ncceflaria,vel impo/fibi li tori fubieclo:& funt fimul verz in materia quz non eft nece/iana vel impoffibilis toti fubiefto:& fub hoc ingreditur id,quod _ ft neceflarium alictii parti fubiedj^mpof1 " /ibilealicui alteri parti. & ideo huiuunodi modus diccnd* de proprietatibus fubrontranaium datur in lingua noftra.nam in il Jo modo dicendi fuonon dignofcitur vfus eorumm ipfb neceflario alicui parti fubie(fti,&ia impoilibili alicui alteri parti. Pot let quoq; dici,q> Arifto.non loquitur hie de fubcontrarijs, nifi cum fubiectum non eft diuifum in varias fpecies. & huius rei indicium eft exemplum datum ab ipfb de hoc: Videlicet,aiiqim homo eft albus, aliquis ho pi-o non eft albus.Et poteft credi, y, Arifto. fubij ciat poft hoc han c conditionem, C. <j, I'ubieftum vel pizdicarum non dicatur de pluribus rebus-.nempe ne vnum eorum fie genus,neque nomen xquiuocum. At re ve ra Anfto.non vult (y> non fit vnum eorum genus,vt poft hoc declarabimus. & ideo ra tionabile eft vt p neceflarium, vel impoFc intelligaturhicid, quod eft neceflariu vel impombile toti fubieto:& ppoffibi'e intel ligatur id,quod non eft neceflanum vel itu poffibjlc toti fubiefto. D.d. At genera oppolitionu didtarum poterunt quidem ita ft habere, vt fcriplimus, Znquit la- &c.InquitLeuuSenfusett,vtvniafhrmatio coo inter- n j detur Vjs vnius negationis, ita vt non fupres.înlin lnatutnoca quantitatiuacommunisutrif8ua "5 a <-lue l^'s rebus,nempe notz vniuerfali, atq; lû - *** Part'cu'ar*>vt cum dicitur,omnis homo n6 lecho fen eftfciibens.nam quandoq; figmficatid,qJ f ^k- f t ^Sni^cac dicere,non omnis homo fcribit: Icribes, CC quandoq; vero habet vim huim propofitio licinnega nis.fuullus homo fcribit: cum icihcet capi *"** .tur illud non fcribens pro infinite noie, no prjnegationc:acfidiccret, ois ho eft non icnbgiis,vei ell id qct nun lenbi t fimul, q<t . eft ipftjm pcUcatu.fe Cc hxi erit propofitio q amrmat przdicatum,q9 eft f. n6 fcribes, de oibus indtuiduis hominis. De enunciauonibus itaq; fie fc habentibus non eft neceflarium ut asque refpondeant illar ,pprie rates pnedictz in ipfis oppof iris, na fi huic, omnis homo eft albusopponatur hzc, ois homo non eft albtis,ita vt capiatur pro negauua particular!, & negatiua vniuerfali t tune non ei it necefla rium,vt fi concedam* has efle contrarias,u.,propterea fint ambae falfz in materia pofubilt qm cum dirttur , ois homo non eft albus, potcrit intelbgi de particular! negatiua,& erit vera.identidein neq; erit neceuarium, fi ponamus has efle c6tradidorias,g) propterea f I vna eft vera , altcra fit falfa:quia,fi dicatur omnis homo non eft albus, potent intelltgi de negatiua, vniuerfhli,licetfintamba:falfirita quoque res fe habebit,fi nota affirmationis eet eg.- g uoca, fi hoc repenatur I aliqua lingua. Q_ue admodum ergo debemus praccaueri ab <j. uocatione fubiecli vel praedicari.ita oportet vt caueamus ab zquiuocatione, q poflTt efi in nota quantitatis. & ideo dixit }? habeac vim vmus negatiux:qm poteft dari vna ne gatiua,quzhabeatvim duarum negauuarum.identidem poteft reperiri in vna affic marione.& ita portemus quoq-, dicere,licet fit fatis remotum,q> fi capiantur pro vna af firmatione dux negationes in aftu, & un* fit particularis,& alia vnmerfalis, non eric neceflanum, ut hie fit verum id, quod dixi nius dc oppofiris.quia huic,ois homo eft al bus,non contradicit,nulhis homo eft alb9* & aliquis homo non eft albus, ita ut fint fi mul vera: hz duz, ficut erat falfum dicerc omni-s homo eft albus.& ita ethuic-.omnls F homo eft albus.non eft contraria,null' ho mo eft albus, & omnis homo non eft alb us limultita vt finrjfalfk omnes iftz in materia poflibili.fuit autem neceflanu dare oppoiitum vnius affirmationis vnam negatia nem,8cnonplurcs:&oppofitum vniusnegationis vnam arfirmationcm, & non plure>:quia vna negatio eft quidem vna negario vnius atfirmationis: & fimiliter vna afirmatio eft vna affirmatio unius negationis.Sed fi poneret"pro oppofito vnius affic mationis plusq^ vna negaao, flue in potentia.fiue in aciu,pala eft tj>, cii ipla affirmatioopponac'cuilibetillaruneânonu, eric vtiq-.'plusg. vna,rone oppofitionti. na oppo nefvni negauoni,& adhuc alteri.& io ha:c am'rmatio vel negatio, flue negencs habcbunt
De Interpretations
6 bunt vim duorum generum oppofi tarum. Sf. huius rei ratio ,C g> hzc vna affirmatio font duz ran'one neganonuni,quibut oppo nitur,eft,quia negatio negat ipfummci prz dicatu ab ipfomet fubiecto, quod affirmanitaffitm:ins.&hacratione opponitur ei. & ideo oportct vt vni rei non opponatur ni fi vna res-nam obiectto fit hac ratione, hoc eft,q> obijciens obijcit illi, qui ,pponit ei ne gationem vnam, & non duas negationes, quia tune eflent duxobieftiones.Hoc itaq; eft id,quod nobis uiderur in hoc loco iuxta litcram. Veruntn contra hanc conditione ab Arif.pofitam infurgit dubium non mediocre;nempe q>,fi Arifl intelligeret p hanc conditionem id,quod inteUigit Auerroes, tune huiufmodi conditio eflet pofita teme re,nam, fi adeflet zquiuocario in nota qua titadua,vt cliximus nos,runc obijciens intcl H ligerct earn veluti particularem, vel tanq^ vniuerfalem.fed n6 intelliget ullo pafto 3? fit fimul partiahs & vniuerfalis. fed nemo dubitat,g, non eft obij a ends confuetudo, rt obijciat ipfi affirm and per duas negatio nes, videlicet y?,fi dixerit quifpiam, ols homo eil albus,non obijciet ei obijciens,vt di cat fimul,nullus homo eft albus, non omnis homo eft albus: nifi forte retrahat fe a prima negatione, & dicat fecundam neganonem:&ipfiim oppofitu eritfecundanegauo,non prima.fed vtcunq; fit,tandemanifeftu eft,qj hz dux negationes hmul non funt oppoutzpropofitioni ipfius affirman ris:quia non funt vna propoutio, fed quzlibet earum opponitur propric ei, &c in quali bet earum reperiuntur illz proprietates, q enumerate fiint in ilia oppo/itione.Si ergo hzc eflet fententia huius condition is, tune nihil faceret hzc condirio in hoc negocio. Sed ut meafert fententia,Arifto voluitper hanc conditionem, vt non fumatur in vna enuncianonealiqua pars termmata ipfius fubiech.vel ipfius przdicati in altera enunciadone.(jm.fi ita fieret, tune uni affirmauoni non daretur vis vnitis negationis:neq; tune etiam vcrz eflent illzpropnetates,diQx in ipiisoppofitis.vt gratia exempli, fi di xcrit c]uifpiam,omne animal efl rationale, & obijciat dobijciens diccftsnullus homo eft rationalis, <J> autem hzc negatio n6 fit vna ilUaffitmationi,nemo ambiger.quia il li arrirmationi dabutur plures negationes, vt fi dicatur nulliis equus eft rationalis, nul lus adnus eft rationalis. & ideo non refpon dec illi artirmationi vis vnius negauonis, fed vis plurium ncgatfonum.(ed vaa ttegft- Jfc tio refpondens ibt affirmation! ent hzc, nullutn afal eft rationale,vel hzc,non om. ne animal eft rationale. Conftatautquo* que.<j, fi ica res fe haberet,tunc no verifica* renturdceisillz proprietates datx intofi* oppofitisde necessitate, qm necefleeftut exiftimentur hz duz enuciarioncs die con trariar: quiain qualibec earum extacnota quanntatiua vniuerfalis,& de iffas profedo non verificantur proprietates contrariara e nee exifomantur efle cohtradictorix, quia homo eft aliquod aiaL & ideo exiftimabi <ji cum dicimus,null' homo eft ronahs, ha beat vim ifdus,{.alicjuod animal no eft r6nale.&dehisquoq;non verificabunfomnino proprieties contradictoriarum: quia vtneq; funt falfx. Et fi diceremus etiam vice huiusCnullus homo eft rauonalis,hanc, non oTs homo eft ratianalts,tuacpofletpo L rius exiftimari.g, firu contradidoriz, quia eft particularis: tn non verificabunt" de e proprietates contradi&oriarum. & par vrique eric ra tio dcaffirmanone: videlicet, vni negation! dctur vis plurium affirmatio num;vt fi capiatur pro oppofita huius nul lum afal cfc rationale,hzc,ois equus efc rationalis,vel aliquis equus eft rationales. fie enim non verihcabunturdeeis illx J>ptietates datae ipfis oppofids.vtperfpicuum eft Identidemcj; contmgetin ipfo prxdicato: vt gratia exempli.fi quifpiam dixerit, Socra tes non fentit,& obijciens obijciat ei, & d^ cat,<^fentitocu'o,tunchzc affirmariond erit vna illi negationi,fed habet vim pluriti affirmationum fie,videlicet dicendo,q> fen tit lingua, vel aure,vel naribus eiu$:& ficpo terunteflehzambz falfz, cum Socrates fuerit c^cus. Idemq; continget in enuncia- M tionibus vniuerfalibus. vt exempli caufa, & deturpro oppofita huius,nulla fpdgia maiinafentit,hzc,aliquafpongia marina fentit fenfu vifus:h; autem dux enunciatione* reputabuntur efle contradidoriz, cum tfi fint fimul falfz. & ideofuit coaftus Arifto. ponere hanc condinonem,quia poteft fieri obieftio hoc modo dido. Dicit igJt'Arifto. <j> hui 9 rei mdicium.fcilicet <] orancat Tni negation! dan, acrefppndereid, qnodhabeat vim uni' arrirmarionis,&: vmaffirma tioni refpondere una negano,indicium eft, quia negans negat quidem eandemmet it przdicata,qua affirmauit ipfe affirmas, ab ipfamef re fubi.Aa, & hac rationeextat inter cos difceptauo.nam, (I przdieaca affoma-
Liber Primus.
& matnm non eflct prxdicatum negat u, ucl noneftvnamet res,diAadeoibusrebus, fubieltum non eflct fubieftum.tunc illi a quas ipfe (ignificat. & ideo nulla harum re hrmationi refponderetalia negario, peer rumeftaliqiiiscanis, ficut eft homo aliqcT hanc negauonem:& huic negario ni alia af animal.nam animal eft eadem res in hofe, firmauo,pnerer hanc afKrmationem.Si igi & equ(\flc reliquis rebus,rle quibus dicitur. tur controuerfia, & difceptatio het in vno Sednon ita fe habet res in nomine xquiuo fubieto,& in vno predicate, ergo fi capiat' eo,quia nondatur aliquid,quod amplcftef in vna enunciatione aliqua pars iplius fub has res diuerfas,qcf fignificet eas, ita vt fint iedti,quod eft in altera, uel aliqua pars prx vnum torum,feu vniucr/ale.& ideo ilia par dicatt, tune non erit illi oppofita:fed erit op ricularitas referturad omnes illas rc., quas pofita illi enunciation!, in qua capitui ilia fignificathoc nomen in hac enunciatione. pats tantum. Ac exiftimatur cj> ilia fit flia Et pari rarione debet intelligi hoc, fi capiat" oppofita:quia contigit ut concineatur in ea neganua particulars in huiulcemodi enun ilia enunciatio qua: eft oppofica ei. utgfa eiationibus per interpretarione, no omnc, empli,hc,omne animal eft rationale,exi hoc eft.non omnis canis coelcltis ell latrafamabit'*)? (it oppofitahuic, nullus homo bi!is,& non omnis canis tenenus eftlatraeft ranonalis: quia cdringit g> conrineat'in bilis, fi capiatur hxc dicldo cams in hac tnu <a enunciatio,quar eft ei oppofira, qux qui ciarione pro his duabus rebus. Poflumus dem cftharc,omnis homo eft rationalis. & adhuc exponere hoc alio modo: nepe, qm B idoo fua oppofita erit hjec,omnis homo eft cum dicitur omnis cams eft latrabilis, uel rarionalis,non hxc.omne animal eft rario- nullus canis eft latrabilis, hac propofi donee nalcquia non eft fua oppofita radoncreli- funt vaq; plures, & func tot numero, quoc juarumipecierani auimaUum, quzinea funt resfignificatacin hac propofidone per conrinentur,prattrr hominem.na obijciens hoc nomen canis. nam canis non eft un* non obiecit de illis vllo pacto in hac propo res in fe cfifta vniuocc de illis rebus.quoni& fiaone:neceflario enim habent aliam nega dicitur de eis xquhioce. & fie quoq; oporte tionem,non hanc.hac ergo ratione fuit ve- bit efle in ipfa paniailari. Nee poteft alias riHcatum,o^,ii res non ita fe haberet, tune obijccre,<j>pluTalitasemltiarionum hie fit noneflentvereoppofitx. Addi<iitinfuper velua enunriario vniuerfalis rarione vniuec AriChic aliam condidonem:nempe,vtipfa falitads.nam enunciatio poted cflevniuer arHrmado C\t vna, & negatio -quoque vna, talis,licet fit vna- qnando fcilicetillud nohoc eft.ne fubieftum velprjdicarum (it eg. men dicitur vniuoce:vt cum dicimusomuocum:licet non dicatur in ambabus enii- ne animal eft fenfiriimm. iic igicur erit ilia ciationibus xquiuoce,fed vna hantm enun enunciatio plures enunriaiones,ranone no ciarionum figntficet olatlla, quse in alrera minis arquiuocL & ideo erit quuq; ipfa parenunciatione fignificata funt.nam fi ita res ticularis phues enunciadones, ratione noil ft haberei, rune enunciatio non e/let vna, xquiuoci,quod in ea conrinetur.Videt'aitfed plures. & (I enunciatio non fuerit vna, tern g> ipfa vniuerlalitasnihil efficit, quanC oppofitio quoq; non erit vna,fed plures. 8c do enunciano eft plures: quia enunciatio ideo fi ita res fe haberet, tune illx proprie- zquiuoca eft vtiquep!ures,!icetn6habeat tatcsdatzde oppofiris non verificarentur notam quanritaris:vt cum dicitur.canis eft deipfis.fc hoc quidem declarabim?, ppftq. latrabilis,& velimus per hoc fubieftum in declarauerimus per modum pr^fetiorus ali telKgere cane latrabilem,fydusq-, coclefte. quid de enuncian-->nibus,quarum fubie^ru His ergo iicpofin$,dicimus gj, cum enucia eftnomenzquiuocum. Dicamus ergoqj riones ita fe habucrint, tune non oportebit oimdicimus, exempli gratia, ahquis cants vt reperianrur in eis proprietates dat^ in ip elt latrans, fignificatur omnino <j aliquid fis oppofitis. & hoc patet exifto exemplo, coram omnium,quz per hoc nomen canis cum fiibieftum ruenrnomenxquiuocum, iigrnficatur,in hac enunciatione eft vn'que videlicet <j7 ponat oppofitum huius, nullns larrabile:& ideo hoc eiit,exernpli caufa, ac canis eft larrabilis,hanc,aliquis canis eft lafi diceremus, ahquts canis eft latrabitis, & n'abilis:& intclligat per hanc didionem.c* aliquod lydus ccclefte eft latrabile, & altq,s nis,in vtraque enunciarior.e, canem terrepifris eft latrabilis-.fi velimus fignificare per ftrcm,& canem cceleftcm, rune ambae hx canem,m hac enunciatione cane terreftre, erunt falfie-licet fint contradu3onz.6ciam k cocleftemA aquatilem. quoniam canis fait ptzdi(ftu,3> ez proprieudbus conrradi doriarum
79
DC Tnterpretationc
G Qoriaram eftvt fi vna fit vera, altera fit fal fainomnimatcria-hocaute contingit hie, quia liicfunt plures oppofitiones vna, & in qualibet earum muenies proprie proprieta tern contradiftoriarii na cum dicimus,nul lus canis terreftris eft latrabilis,& aliquis ca nis terreftris eft latrabilis,hz diuidunt quidern verum a falfo.ita quoq; fi dicatur,nul lus c mis ccclcfbsefl latrabilis,& aliquis canis c jeleftis eft latrabihs. & non eft n:cefla riun prop'.er 11111 L*IAJL'.W1 hoc,vt llULjVt fine Hilt l fimul l l i l U l verz VCLC. dlllU^ yir.'jcrfaJesineqjambz particulares. &ita , declarandum eft de ipfis contrar ijs, Q uon opotceat eas diiridere verum a falfb lit in arena neceflaria & impoilibili, qh iub if ftum /ignificat a:quiuoce multas res. ut exepii giatiajint ipCx oppofitz hz, ois cniseftanimatuvScnulluscaniselt aiatus, & intelligamuspcr diftionem,canis,in vtra J-J que enunciati3ne canem terreftrem, & ccc leftem,tunc przdicatu ineft neceflario ton fiibiefto,vel impoflibile: hoc eft, vel erit neceflarium,vel impoflibile cuilibet fubiedorum.qfignificanturg nomen canis. hx autcm cnuiicianones non diuidunt verum a fa!fo,ita vt vna fit vera & altera fit falfa: fed vnaquzq-, illai u eft refpeftu toriusfub iefli falfa:quia oppofidones funt plures. attaincn de vnaquaq> earum erit verum dice re pi oprie,q^ diuidunt verii a (alfo, fed non de omnibus fimul, quia non eft neceflariii <jj fi repcriancur plures oppofitiones c&traria^vt fine propterea verz omnes arfirrnati uz caium,aut ncgatiuar.fcd poterit eflc veta in aliquibus earum ipfa aftirmaiiua , & in aliquibus alijs ipfa negatiua. Et hocmet exemplo poterit declaran resin ipfis fubcontrarijs-.quf quidem eodem modo fe ha bentes ob ajquiuocationem non diuidunt a falfo.Hoc quoq; modo declarabic" res,qn praedicatum fiient diclrum inqualib.ec enunciationum depluribus reb'zqui uocc,5> fcilicet tune non verificabuntur de ipfis proprietates dacz de ipfis oppofiris. vt exempli gratia, in fingulanbus, fi dicat'Socrateseftperfpicax,Socrates non eftperfpicax,& incelligamus per perfpicacem, eum qui eft perfpiciens in fcientia iuris,& qui ha bet jjfpicacem vifiirn:& fie n6 diuident verum a falfo hz enuciationes omnmo|,;quia Socrates poteft efle jfpicax in vifione fua, & non in fcientia iuris,uel econtra.& huins rei caufa eft,quia hie datur plufquam una oppofitio:qm quzlibet harum enunciatio num eft cnunciationes plures. Exemplu ve ro dc contradictor* jst fi Aicaf, oe latrans eft cants.non oe latrans eft canis, & intelligamus j> cane fydus ccclefte, & cane tcrreftrem,hz quide cnunciationes crane fimul falfa*:quia qlibethar/ enunciacionum fune duac enuciariones,& fc<fm vnu fignificattu eric uera ipfaaffirmatiua:fed iuxra firitm ft gnificatum erit uera ipfa negadua: & ideo non erunt fimul uerir am bx affirmatiux, Deq; am bat ne âtiuz. & hocmet-exemplo poteft fubcontra1/ul.til. probari ^lUUdli de ll& contrarijs, IUU11CII JJ3 , & Wk. lUUl*JlJll.cl' njs,tj> f. non oportet fi una fit uera, alter* fit falfa,fi ira fe habuerint-.licet predicarara fuerit neceflarium, vel impoflibile toti fub icfto.nam hzc,cmne latrans eft canis, nullum latrans eft canis,ambzhz funtfalfie, fi per canem intelhganius terrenti,8c codeftem.ita quoq, fi dicatur aliquod la eras eft canis,ajiquoa latrans non eft canis. Oportec igitur,uc enunciatio in oppofitis fituna I* non plures:& tune habebunt illas japneta tes traditas de ipfis oppofitis, Scire pratterea deb*s,ej) fimile huius connnget,qn i irna quaq, enunciationum fu-erinc plura fubiecla,uel plura przdicata: ut cum df, ofsh-5 &ois equus funt rationalcs:uel 015 homo eft rationalis & uolatilis, nuilus homo eft rational is neq; uolatilis. ueruntameo q-aqj accidie <j> fubieftum uel prardicatum erunc plura aftu.hoc eft q> in quohbet com eruc plutes di&iones,& enunciatio erit una. fed quibufham conditiombus fiat hoc.uel non hat,poft hoc declarabitunuidelicet qn eric ipfa enunciatio una,fic fe habcns, & quando erit plures. Tres itaq; conditiones oportec fupponere in ipds oppoiiris, & rune ipfa oppofitio habebic illas proprietates , qunicuiq; oppofitarum dacz fiinc. Pnma eft, g> fubieclium&prcdicatum fie omnifuriam unum in utraq; enunciationum oppofitaram:non g> capiatur in una uno modo, Sc in alia alio modo:quia tune non erunc oppofitz.&exconfequencinon habebunt illas proprietates datas ipfis oppofitis. Secun da,ut arKrmauo in eis atq; negatto fit una. & hoc utiq; ita eucniet, fi fubieftum uel p-> dicatum, uel utrunq; eorum non dicatur zquiuoce de multis rebus, rum fi ita resfehaberet,& diceret'de unaquaq; enunciatio num oppofitarum de pluri bus rebus ?quiuoce,erunt utiq; oppofitz: fed n6 habebiic. illas proprietates datas de ipfis oppofitis ; quia hie datur plufa una oppofitio, ut dixi mus. &ideoneceflc eftut affirmario fit una,n6plures:&: ipfa quoq-. negatio neceCfarium
Ir
Liber Primus.
80
6r'umeftiit/umi,&nonpiures> Tertia omne necefle eft eflfe vel tt&riek B

bet uim unius negatipms: & eodcm modo elTealiquid: ille vero non futu> de una negatione.aflerendum eft, illius op rum dicat hoc ipfum: manifex 'pofitum efle id 4 quod habet uim unius affirmationls.naniifi ponatut oppOtitii uni' ftum eft,quod necefle eft verfit affirmation!! id,qttod haber uim plurium dicere alterum ipforum: fi omv negationum,8c hoc utiquc fietii fumatur nis affirmatio vel negatio vera in una eniiciatione pars aliqua fubk-fti uel ^>raedicati atceiius enunciationis,ut declara vel falfa eft. vtraeque enim non uimus-.tunc non erit ipfa una oppo(irio_, yt eruntfimulin talibus. Namff narrauimus.&: hoc idem eft dicendum de verum eft dicere, q? album vel ipfa negatione, fi ponatur cms oppofitum id,quod habeat uim rnultarum affirmatk) nonalbuni,neceffeeft efle alba num.&huius rei can/a eft,quia enunciatio vel non album. S>C fi eft album una mutiplcx reddic aliam, quc eia; una, jnultas. nos autem i am dixirnus, necefle ef vel non album, verum erat aftfe,affirmatioi iem efle unam, & negatione firm are vel negare. dC fi no eft , fi unam.Hax igifTunt,quz nobis uifa funt j> falfumdicit: 6dfifalfumdicit, cxpofitioneillarum trium conditionum.& eft quidem clarafentencia.& forte hocmet non eft, Quare necefle eft faux uoluit Arifto.nam apud nos non reper'tur per affirmationem autnegatio> textus Arjîn hac parte.& ego puto,g> Ari. nem veram eiie vel falfam. Nix non tradidit in hac tera'a conditione illam <xpofitionem,guam Auerroes dedit: func hiligitur neque eft, nequefic, nim uerba ipfius Auerrois. fed utcunque nee a fortuna, nee vtrumlibet fuent,oportet quidem ut tradantur hie ift contingit, neque erit, neqj non conditiones co modo, quo expofuimiis. Quopaffo in fittur'n contingtntibus cantradsffionis regula verrtatem hu~ l>eat. Cap. 6.
Nr]s ergoquacfunt, &Lquae fa<5la funt,neceffe eft affirma >tionemvel negationem ve^ ram efle vel falfam.Etin vniuer falibus quide vt vnmerfaliter, Temper hanc quidem veram,il-' lam vero falfam efle,<3d I fjs quae
fingulariafunt,quemadmodi
dictum eft.in vniuerfalibus au tem qug non vniuerfaliter dicflg funt,non necefie eft. diclum eft autem di de his. In fingularibus vero &L futuris, non fimilix ter, Nam fiomnis affirmatio >veravel&lfaeft;&
erit:fed ex necesfitate omnia, dC non vtrumlibet contingit. aut enim qui dicit ver9 eft, aut qui negac.limiliter enim vel fiepet^ vel non fieret,quod enim vtru^ libetcontingit, nihil magis fie vel non fie fe h et,vel habebi t < Ampliusaiic,fieft album nuc^ verum erat dicere prius, q> erit album.quarefemrj fuit verum dicere quodlibet eorum qu fa* clafunt.qj eft vel erit.fi autfem per verum fuirdicereq* eft, vel erit,non poteft hoc non efle,vd non futururn efle. quod autem non poteft non fieri, imposfi* bile eft non fieri:6i quod impof fibile eft non fieri, necefle eft fieri: omnia igitur quae futur ra funt, necefle eft neri
De Interpretationc
t3 Nihiligimrvtramlifcec conrin dem affirmauerit quid,iflevcx 1C aladdit, ,gjt ne<j, jtfortufia erit* *nam,fi a ro negauerit.non enim gg nega ttana., non exneceffitate* At revelaffirmareerit,vel no erit, vero nee qneutru verum eft di nee in deciesmillefimu annum, cerecotingittutqne<3jcrit,nec|j tnagis cSin quatolibet tepore, jionerit,Primu enim aim fitaf Quarertinomni tgeficfehabc firmatio falfa,negatio non vera bat vt alteru vere diceretur,nex erit:6^cnmhaecfaJfafit,COntin> cefle erat hoc fieri t dC vnunv git affirmationem no vera efle quodcp eoru,quae fiunt,femper Et ad haeCjfi verum fit dicere,c^ fie fe habebat, vt ex neceffi tate albii eftfimul 6^magnii, oporx fieret4fi enim vere dixitquisq3 tet efle vtrunqj.fi vero erit eras, erit,non poteft no n*eri:8d quod oportet fore eras, fi autem ne<^ facliii eft, verum erat dicere fern erit, neqj non erit eras, non erit per,<j> erit.Si itaq? haec impofli> vtrulibetcontingitivteftnaua biliafunt:videmusenimeiTefu L kbeliumtoporteretenim neqp turorumprincipiu,&abeoq3 iierinauale bellu,nec^ no fieri* confultamus,atqp aHquid agiQjjaEcrgo continguntincoue mus:dCq>eftomninoinijs,qug jiienda hc funt, &(. huiufmodi non Temper actu funt, pofllbile alia: fi quideomnisaffirmation efle,cV: non eflefimiliter, in qui* .nis df. negationis, autin vniuer bus vtrunqp condngit clCefle 6C falibus didlis vt v!V,vel ini)S, 3o6elTe,quarecV:fIeri,cVnonrie> qufuntfingularia, neceffeeft ri: di multanobis manifeftasut oppofitaru, hanc quidem vera fiefe?habentia:vtcj> hanc vefte efie,illam verofalfam. nihilaiit poifibileeftincidi, cVnonincix Vtrumlibet contingit effe inrjs detur,fed prius exteretur: firmquae fiiit, fed omnia effe dC fieri liter aut dC non incidi poffibilc ex neceffitate, Quare ne<j coful eft,non enim efletearn pri us ex * tare oportebit, necp negociari: teri,nifi poffibile effet non incix M cbfihocquide racim9, erit hoc: di:quare& in alrjs generation^ vero non hoc, non erit hoc* bus,-qu3efmhuiufmodipoten^ JMihilenim prohibet,etin annu dam dicuntunmanifeftum igit decies millefimum,hunc quide eft,q^ non omnia ex neceffi tate, 'dicere hocfuturu efle, illu vero vel funt, vel fiunt: fed alia qui^ nondicere* quare ex neceffitate dem vtriilibet contingit: dC m rit vtrumlibet eoru, quod ab hil magis aflirmatio qt negatio ipfo veru erat dicere tune. At erat vera vel falfaralia vero ma> vero nee hoc diflfert,fi aliqui di> gis quide, & vt in pluribus alte xerhit contradiclione, vel non ru,nihilominus cotingitfieri dC dixerint* manifeftu enim -cj>fic alterum,alterum vero minime. ft habent res,ecia fi non hie qui* Igitur efle quod eft, qn eft, dC
no
Liber Primus.
necefle eft.fed non oe quod eft, necefle eft efle,nec q3 no eft,nex dfe eft non efle.no. n. idem eft, "I eft,neceflario efle, qn eft, quod ed dt in cotradictione eade^ ratio eft.efle quidem vel no efle omne necefle eft, & futurii efle Vel nonxnon tn diuidetem?dicex fealterum neceflarium.dicoau #m vt necefle eft futurti efle bel lum nauale eras, vel no futurii B eflemon tn fieri eras bellum na^ uale necefle eft,necp non fierufie ri tn,vel no fieri necefle eft,Qua recum'fimiliter orationes verae {mt^quemadmodum c^res, ma .tiifeftum eft q? quxcuncg fie fe habentvtfintvtrumlibet eotin git,S contraria fufcipiant,necef fe eft fimiliter fe habere dC cotra dic5lionem,quod cotingitini)s, c( non fern per funt,vel non feriv per non funt,horu. n. necefle eft alterarn par tern cotradicftionis C veram efle vel falfam, no tame hanc vel illam, fed vtralibet co> tingit:3fmagis quidem veram alteram,non tn iam vera vel fal fam.Q.uare manifeftfi eft, q> no eft needle omnis affirmationis Vel negationis oppofitaru,hanc quidem veram,illam autem falx iam efle.non enim quemadmox dum in fjs quae funt, fie fe habet ///-D dentium regulis,ia propofitionibus fitturi ttmporis. AV lcamusitaq;,q?ijbeoppofitio nes,q diuiduntfem p_ verum a. felfo in 01 materia, q quidem funt fingulares,& contradi<5torie,fiue ia rebus prajfentib*, fine in prseteritis, necefle quidem eft vt ita diuidant Veru &falfiim,vt vnii fit verQ &alte rum fit oino falfiim:fiue nos(ciam* verkatemjfiuenofciamus. qm vnii horum ditorum,f. Socrates nunc exiftit,velSocratesnuncno exiftit, manifeftu eft,g> eft veru, & alteru eftfalfiimrfiueconftet apudnos ve E rum afal(b,fiuenon pfedeconftet: poftg^conftatftnefle pfccl:ii frn/e. eademq; eft ratio de rebus pteritis, & de rebus neceflanjSjin quib 9 noil oportetiubijcere,acpra;fiipponere tempus pro earum efle.Sed resfiitu rx,q funt res contingentes, & poflibiles,non diuidunt^feftein fe verii &falfum. Nam necefle eft vthmoi oppofitaltali materia, veldiuidat verum &falfum,vel non diuidant. Iterum,fidiuidant veru &felfum,
perfefte.& fi non diuidant verum a talfb,tunc veleruntfimul vera, vel finiulfalfaêlvtrunqifimul Sierpools aflirmatio & negatio diuilut perfecle verum a falfb I fe, 8c fit
non eflerfequit'ergo ex hoc, > ^ ^ dixeritdeahqua re futura, cleric, alius vero dicat q? non erit, q> neceP fario altera iftarum -ppofitionum erit vera & altera falfa: qm non pof funt efle vtraquc hxc fimul, f efle & posfibilibus tn efle vel non efle, non efle. fequitur afit naturaentis fed quemadmodii dictum eft. propofitionem veram:5c verlpropoutioinfequjfipfijm.quiali qui'f^ Log.cuco.Auer. L pi am
DC Interpretatione
G ptamdixcritaliquid efle album, & qjaliquisitaaifirrnane'ri'tillud, rcl k lit verum,oportet vt extra alam fie negas negaueri tiM. Sequcrerurq; albii.& fi fit falfum, oportet quoq; et,q? fi al ig.d fuerit albu aliquc Yt extra alam non fit albu. & fi dica vt enuciatio fa&a de ipfb , amec| fif tur no efle album,& fit veru,nece albu,cjjeritalbu,fitvraenu6iatio,', fe eft vt extra aiam fit non albu.& fi atq; neceflaria.pari quoq5 roe enu* fuerit falfurn,oportet vt extra aiam ciatio, q ht de quauis re futura ante fit album :&econtra,fi quid fuerit quafit,dicensq?erit,eritvtiq} vera, extraatam album, necefle eft pro- queadmodu e du res gencrah ade* pofitionem vera de ipfb ce,q? fit al- q> ilia enunciatio diccns dc aliquo bum,& falfam,q> non fit album. & ente pfenti q3 eft,crit ita vcra, ficut fi extra alam fuerit non albu, necef illa,q dicit qc? erit, qn eritl futuru. feerit,vt verapropofitio deeo fit,q? &fic non efletpore vtde aliquace fitnonalbu,&falfaq7fitalbu.Siigi pofllbili,q nuncno eft.dicafq? erir, tur affirmatio & negatio oppofitte quin fit olno.IIlud vcro, qd( no pot H dc rebus futurisficfuntdifpofiteyvt eflequinfit,impofe eft quin fit: id t alteraearu pfecteinfenuncreperia rero,qd eft impoPe quin fit,necefla tur vera & altera falfa: ergo tune fu riu eft vt fit:& id, qcf eft neceflariu, turaipfa eflent ncceflaria:nihilq; a oportet ipfum neceflario efle: & fie fortuna,velacaindeterminatapof oTaeruntneceflariafm fuum eflc. fetreperiri, neq;daretJquicqua,dc Et ficnihilfietacafu vel fbrtuna, quo pofletdici,quodpoflitee& no neq; aliquid q<! fit aptii efle, & no ef cfle:fed erit olno neceflarium illud fe.qrh id qcf eft a cafii,ita vtiqi fe ha efle.&hoc neceflario Acquit ex hoc bet,q> fuum efle, vel non efle noeft quoddr,q?altera oppofitionu eft olno neceflariu: quemadmodu id, vcra vel falfa fm ee determinatum cuiusfuum efle vel no efleeft oind in fc. & no po teri t altera earum de- neceflarium,no fit a cafu. Neq; pot iuci ad efle non verum,fiue ex affir pterea did, q? affirmatio & negatio matione,fiue ex negatioe id fuerit. ceniunclae reperianif in rebus futuqm fi id fieri poflet, tune veritas in ris,ita vt fint fimul vera;, neque pof j alteraduarum oppofitionu non ef fintauferri abeis,itavt fint fimul M fet determiuata fm efle in fc ipfa.cil falfac.vt fi dixerimus alio^d efle polfe ergo vcrum & falfum in vrraq;.op- vt fit,& poFc a? no fit,fint fimul vepofitarum no habueritdetermina- ra,vel fimul falfa.Nam, fi fuerint fi tum efle i fe, tune vna & eadcm res mulfalfa,fequeret'q?duo contradipoflet efle &non efle indifierentcr. clorianondiuiderenc veru&falsij quemadmodufivna&eaderesabf in oTbus rebus:cuiusreitn contraquc difcrimine poflet efle & no ee, rium ia fuitprobatu.idctidefequetune verum& falfum in altera op- retur,fi eflent fimul vera. Sequcrcpofitionum,dequadicitur, non ha turq; rurfus,fi eflent fimul vera , vt beret determinatum efle in fe:ueq; eade rescflet &non efletfimul: q^ aifirmario vnius rci prius diceretur eltabfurdu. tollereturq;et natunk de ea c negatio :neq; negatio prius ipfi9 pofis. Si tn fuerint fimul falfa, ^ aifirmati o.neqi hoc ita lice, j tuc fequcjet' Yt cadf res nee cflct ne quc
Liber Primus.
A tjtenoncfTet.&hoe impofefequtf ej.de, fi dicam' ipfaoppofita diuide* tia Tcrum & falfum in oibusmaterijsdiuidercea determinate in rebus futuris,Tcl non diuidere, fi fuerintfimulvcraiVclfunulfaUa. Perfpicuuautcft,multaoriri omoincomoda,fi tollat'naturaipfiuspoffi bilis,&ponat J Oiafutura efneceffa ria.Primu incomodum cft,gainanis effet cofultatio ois,atq-, fblertia, q vtimurjpeuitanda aliquare,nc eueniat,oisq-,dilige"tia adaliquam re producenda.id quoq;,q<! aliquis opinaf > ne"pcvtcj>hfecerit idqcf fie B ridcbetjfucccdctidqcf fuccederedc bet:& contra,fi non feceritnon fuc cedet,erit vtiq; confyderatio vana, corruptaq;opinio,inanisq-, res: ita vtcx hoc fequefinfouenies.videlicetvtfi<j.fpiaf uideritalicjd eeoriturfi ad annos vfq -, denos millcnos, cie"plica,&fump(eritnumerucauiaru induccnnu ortu illi' rei,eiufq} gnatione,inhoclongiflimotpc, ii tot milibus annis contingeret viuere,alius vcro iudicarit hoc code tj?c illud ide nullo pa<So cfle orituru,& examinaueritintoto illotpenume ru caufarii prohibetiu illiuseucntii C &ortum:tuncop 9 vtriufq-,eorum crit vtiq;fruftra,&inanisexcogita tio,atq-, temcrc fafta.qfn id qd crit, eft illud qd edefe ncceflario veru : flue alter illoru iudicarit illi'priua tione,& alter ei9 efle, vel neuter ecru idiudicarit.Neq; pot ipfa volun taseflecajVtali^doriaf*, fedresoes fuo natural! curfu ,pcedet, &iuxta id,qtt hnt dc altero contradidtorio rurlicct nemo iudicarit illud ee* ven turu,velnonpofleeuenire. neque quicc refert fiuc dece mihb9 annoiiiid aliquiscogicarit, Hue canciilo
82,
tp.isrimmoide"erit,acfinihilpenf- O tusiea'rccogitarit.Oiaaiit h^csfit abbna,& contra naturale nfm infhtutum.na vidcmusmulta,quoru ortus hftininu a cogitatione, & ex defyderioad caiVidemusp" terca ali quas res,q naturaliter efficiunf, efl'c cxfuinaturaapuevt poffintefle& non efleindiffercnter: videlicet, ^> fimt pofcsvtfint, vel non fintindiF ferenter,& hoc rone agentis & recipicntis fimnl.vtgratia exepli, veftis poFeeft vt difcindaifantec^ pr? vcta ftate atteraf:& eftquoq; pole vt n5 dilaceref'jfed vetu ftate extcraf'.nam poffibilitasvtriufq;horuinipiavc E ftceft quidcad vtrumlibct, tumra none agentis,tum et ratio nepatitrn tis:& ita resprocedet in cunftis rebus orti$in nac materia, q quidem habethmoi pofllbilitatem & poten tiam.pala ergo eft,q? no ola funt nc ceflaria,{ed duob'repcnunf'modis, npe,vcleruntncceflaria,vel poffibilia.iterumq; pofia tripFr funt,vel funtpol'iaad vtrulibet,quib9 quide non magisdcbet CCQ priuatiorncque magis priuatio ^ efle. vel font pollibilia vtin pluribus: &funtilla quibusvnum oppofitoru magis^ aliud inuenitur quo ad ee":& illud ff aliudrarentcroritur. &inhocghc ipfiuspofllbilis reperiunf vtrjequc fpespofllbilium fimul, videlicet ,5c quod vt plurimum,& quod raro. Neceflaria veroaliquafunt fimpli citer ncceflaria,& funt quidem ea , qua: femj>funt, vel femper no funt: aut flint neccflaria non fimpliciter, & funt ilia q necefiaria funtdu sue, vel neceflario non funt, dumnon funt.&hatcbifariam reperiuntJ:nepe vel funt res,quarum pr^dicatum neceflario inefc fubieciis earum, L ij dum
De Interpretarione
du pfcuerant earo* Gibk&a reperiri, vt rdnale alkui hoi, du taiis ho repe rifrvelfunrrespiiuatx, f. qnofunt, du earu fubie&a no reperiunt"': aut funt res ciq de fimt du ipfae j>fcuerat cfle,vtqa ho fit dum repent1. Cum ergo h fin t panes natur$ ipfi* efle, & fit neceflarm vtmod 9 afHrmatio nis & negationis jp vero & falfb fit annex us rei q het efle extra aTatn : manifeftu eft q? ilia oppofita,qtdiui <lunt veru & farfum I ol materia,diuidantveru&falfum ingeneribus rerum neceflariaru fm determinationempropriainfeihoceft q?veri H tas &fal(itas earii fit terminata in fe extraalamrlicet no habeam9 deter mmata fciam de ea re, & ignorem9 cjualiterfehabeat. In materia aute pofi&contingenti,in reb9 futuris, ii vna eft vera altera eft falfa.qm ne cefle eft vt rcperiafalteru duoru co tradictorioru in future: fed non de terminate in fe.fed, g.a fm naturam fua priuat? funt determinaii6e,que admodum & apud nos; & ideo non pot haberi in hoc genere fciaitja iplametreseft ignorata.fed in his,qu fiint poffibilia vt in plurib9 non ad vtriiljbet,vnaduarupartiiz oppofiJ torum conuenientior eft vt lit vna, g altera:cum eius efle fit conuenien tius,c non efle.& in hmoi genere re ru poterit haberi determinatafcien tiade aliqua re futura eaiu,antec fit:videlicet de refutura,q (bleteue nire vt in plurib 9 . Coe ergo eft hoc oibus duobus oppofitis,q"nata funt diuidere veru a falfo fal in rebus futuns,mmatenacontingenti nodeter __: r. 11 . ipfb - r poflibili nri -i. advtru _ i minate.fed in
duoru oppofitoru dignius eft, vt fit 1C falfum,g, alter u.in ipfb tn poflibili, quodeft vtpfm,vnu duoru oppofi torum digniuseft,vtfit veru,altc ru. Ex his ergo patet,quopac3:o duo oppofita diuidant veru a falfb, 101 bus rebus:& hoc f.in his q nata fiinc dinidere Veru a falfb fern j?,q^(untip fa contraditoria,& lingularia.
regulis,inproponib.fturiteporis. rÊinde d-Dicam' ita $ illat oppofitioes c* 1 1 T I T. q (j> diuidunt veru a falfo , &c. Inqui ^"i-Ciiiipdiftum fuerk, y contradictor '* &fingularesdiuidunt femp veru a falfo 'n ol materia,declarat hie nuc, <$> fit hoc L in eis fcd"rn efle jjfecTiu iti reb' pr?teritis,aut in pfentibus,aut in futuris neceflarijs. vt g erit eclipfis Lunas in tali te fiituro, vel non erit-.vel Sol erit in captte arietis in die tali fu tura,aut non erit. At res futursepoFes vt cii df,Socr.ambulabit in tali tpe,: vel non ambulabit,aut ois h6,g, eft I tali loco, ibtt eras act tale iocu, vel aliqua pars eoru non ibit, non diuidunt uerii a falfo j)fefle, qn enun* ciationes proferuntlquia'pot eflequis earii enunciationu vera,noa cp fciat'nuc: q nam earu fit futura pfeiSe vera, q? fie probaruf, qrh necefle eft vt hae oppofitae in hac materia diuidant verum a falfb, vel non diuidat. & fi vna fuerit vera & altera falfa , vel hoc erit fc3m efle |>fecl:u,videlicet,gj feligaif veru a falfo,du propofitiones pronucianfiaut Qon (ecimdii efle ^feaii,hoc eft g> id,quod ad a<ftu deducit'eft ipfum veru.fed non dj-
libet,nullu duoru oppofitoru eft di gnius vt fit verum,^ alteru. at in ip ib poflibili vtin paucioribus vnum pevtnaturaipfius cntisinfcqueret'o'ronern
Fer :enmt":fed qlibeiearup6t deduci ad e tiic. fed cii euenerit illud tps,tunc leperiet" vna illarum crationii vera,& altera falfa.Quod fi non diuidant veru a falfb, tune vel erunt fimul verar,vel fimul falfae, vel fimul vera, Sc falfar:hxc.n.eitdiuifio neceflana.Cu itaque fitneceflarjuni,vt ipfk oppofita; fintfe -.__j.-_._<!_-_.- j- -;r. in vero &falfo.iddrcoconfentanefieftnuncfcrutari><j. naearufitvera.Dicam9crgo,g,fiqlibetat: hrmatio&negatio diuiderent veruafalfo tune oporteret vt in reb,us futuris vna jipofitionu eflet determinate vera, an aduentii rei.& fie fequeref maximu inc6ueniens:ne-
gnofcitVerum a falfo.du propofitiones pro
yerara
Liber Secundus,
83
A <er5.& ofo vera infiqueref naturam entis- c6em farhara olarm& amrmado & nrga- ] & fie procederet res in'circulo, videlicet, cj> do non coniuhgiuit nrnulin vna re, neque lequeret"efle rei oronem vera, antefj fit: & fimul res priuatfeis.Ite fi eflent fimul vent; poftquafiieritipfares, infrqnerar ofo vera rune oporterec vt oes residentrieceiTarue: efleipfiusro.Pncterea ex hac pofidonefe- vtC nullii daref pqfcjfed pporteret quamli queret'cjjorafutura eflent neceflaria fcifm bet illa of crnim efle neceflaria; EtpoftqT efle fuura-^c ficrrihil reperlrtt"a tafu', & fi- declarauit,g, h* rones tollunt natura pofis, ttca j?tefta.nji res-df fiejf cafe,ûiafit a nunc enumet-at ea incon(ienienda,q ieqUu ca non j)feifta:vt cum quis fbdit fouea, & in tur hmoi pofitione.Ex quibus vnu eft, quia Uenit thelauru.hoc.n.refert'ad.id,q3' a cafu inanis efletois confultacio,& folertia. q tn ru'enit-.qliiajnon fodit ille hmoi fbuea,illius res manifefta eft apud oes,ac iamofa, vt id finis gfa:neq; eft neceflariumyt ille, qui fp- ab ortu nfo nobis infitu eftptef hoc, q> inUeam fpdit,^ repenat thefeuru. & ideo di- digeamus aliquo^ceptore, a quo difcamuscimus, Op muenire thefaurii dunt fodit illS ipfam confultatione.ac voluntate efle &tn, fouea, efta cafu. & fi eflct neceflaiifl , yt res obqui multa orianf. & hmoi poffibilitas; repeiiat"anteg. fit,tune ill zcaufie id efficie apparet in agente,& in pariente.hoc eft, q>" tes,tflent teincre inuence. Im'o nulla eflec agens hetliberd arbitriu,& eleftio_ne,vtpof U ibi 6ino catpoftg^ ipfa ca rton eft; q rerri cau fit vtrunq; oppofitu agere. & pafliim eft in * fet,fedres eft-de fe neceflaria abfc-, iftis cau potenda qupqi,yt patiafab ipfo volente, & iss.Rurfus,fi ita'res fe haberet,tuc no poflet eligenteVtrunq; oppofitorum. Yt exepli gra ] vnaharudnarumofonum reduciadaftu, da,agens"liber, &eKgens habet potennam nifiillaq eft veia.qm,fi poflet id fieri, tune vt Jjlaceretveftem,&-habet potentiamno ipfa. Veritas in al tera iOaru ppppfitarum no dilacerare earn. & fie et vein's pot dihcerapoflet habere gfeftii efle in fe-.quodejft con ri ab ipfb agentey& poteft non dilacerarirvt traid,q<T fuppofiturh fuit. Et fi non habue- fi alterat'pra: vetuftate, anteg^mferaf'in ei rit ofeitum efle defe, tune vna &eaderes a<Stio dilacerationis. Efgo palam eft ex pupojiet indifFerenter efle, & non efle. |& non blica fama,o^ aiiquz res flint PoFes, fiue vt ent res ita vera vel falfa anteq| fit, quemad pluribus,fiue ad vtrumlib'et, fiue vt in pauinodnm eft diim eftpropterea g? arfirmas cioribus. & aliquializ ftint necelTarijc. Ss, am>mauerit earn, vel negans negauerit ip- hoc fiue g> vna quiditas infit de necelfitate larh.hoc eft,^ no fequiffuu ee ab ipfaora- alteri quiditari,vel negetur ab ea fcnvp, uel tione:q3 eft id, quod fuppolltu fuit antea I negeffecundum qfle:vt cum dicit"q5 vacua hacpofitione.Scqueret'infu.p, fi poneretut impofnbileeftefle.&horum ofum qtiodli iftz oppofit? diuuiere ^fedle veru m a faifb, bet,vel erit fimpFr,vel in aliquo tempore: vc vt fijppofitum fuit antea,Qj oes res effect ne C dicatTq, Luna patief talem ec'ip/im in taceflariE.&fiefequerefid, q<tfuitpriusfup- litempere,ucl.nonpatictur, ve! .Etpoftg^narrauimuseaincommoda, q oriunr'exhac pbfitione,nunc .pquirendac fuht alije paries diui iionis.Et dicimus g> no .poffiint efle fimul verse , ita vt coniunganc vna in future affirmatio & negatio eiufde teLneq; et fimul fklfie,ita'Vt priuef vtroque in future. & mulco minus erunt fimul vene &fal&:qmiaanteaprobatu fuitftcuduni quiaeftj eft homo deneceflitare.ii ergo icsicaieha bet,vt uci itas & falfi tas fit annera rei exifte ti exrra animam,fequitur ergo tj> huiufmo di{oppoiita,qux funt de pombili fururo, di_uidunt verum a falfi>,fed non fecundii efle perfcdtum & completum.
Lilrum de zntcrpretationc Graci in Qutn<jue/ecariitfefio(S . roes m Quatuor differentia*. Boethus tjuandoque tn dw>s , q docpie in Sexltb.Latinipoftertores tn duo$ . cum ant hce pfttfo fitarifeleatjWnos "tduos dmifinnts: adie&a it adfafittoretntflltgenttaicaftta diuijtone,
L iij Arift.
De Interpretationc
A R I S T O T E L I S efthomo,noneftriomo!<!einde, t eft non homomo eft non homo, DE INTERPRETATIONE Rurfus,cft omnis homo,non eft omnis homoteft omnis non ho> LIBER SECVNDVS, mo,non eft omnis no homo, Et Cum Auer.Expof.w Ltui Annct. inrjs,quae extrinfecus funt, tern poribus cad em ratio eft* S T M M A L I B R I. Quando autem eft, tertium SEC rid De Enundadonibus infinins. De Enun- adiacens prxdicatur,dupliciter JE^TIA eiarionuni vrutatc,ac ploralitatc: Et prxdi> > cationtbus coniunHs,a:q; diuifis. De Enu- dicuntur oppofitiones. Dicoau \'"" " ciarionibui modalibus.EtquzEnunciatio- tem,vteft iuftus homo,ipfum Ces magis inuiccm fint conaaiue. eftjtertiu dico adiacere nomen , De ^HKlatMm Infimtis cumfcmi vel jerbu in affirmatione, Qiia
quegentrii,ipCarumj; oppofeticnibus ,ae reorjidipfum quatuoreruntilx L ^ confequentijs.Kominaitcmacverbdtranf lac,quarum duac quidem adaf^ fofitaidemfigmficart. Cap. x. firmationem 6C negatione fe ha
Voniam autem eft alicjd de aliquo af> fTrmatio fignificas: hoc autem vel no^ meei natum: vnum autem oportet ee & de vno id quod eft in affirma tione: nomen aut di<ftumet<5 innominatum prius: (no homo enim nomen quidem non dico, fed nomen infinitum: vnum.n. lignificat aliquo modo infinitu nomen:quemadmodum cV non valet non verbum*:) fed infini' turn verbum. erit igitur omnis affirmatio & negatio,vel ex no^ m i ne dL verbo,vel ex ifini to no mine & verbo. Sine verbo aute nulla affirmatio vel negatio eft, eftenim,velfuit,velerit,velfit, velqcunqjaliahuiufmodi verxba,exr)s funt qugpofitafunt:co Cgnificant enim tempus.Quare prima erit affirmatio dC negatio
bebunt fm confequentiam, vt priuationes:duaeverominime. Dico autem q> eft, * aut iufto ad , ^ i } jacebit,aut non iufto: quare etia hie. negatio. quatuorigitur eriitJn telligimus vero quod dicitur ex tjs,quae fubfcripta funt.Eft iuft* homo,huius negatio eft,non eft iuftus homo: eft non iuftus ho , huius negatio eft,non eft non iu ftus homo.eft enim hoc in loco, QL non eftjiufto S>C non iufto ad^ iacebit.Hscc igitur, quemadmo dum in Refolutorrjs didlum eft, in fie funt ordinata. Similiter aute fe habebunt dC fi vniuerfaliter nominis fit affirmatio.vt omnis eft homo iuftus, negatio huius, non omnis eft homo iuftus|x>m nis eft homo non i uftus,no onv nisefthomo non iuftus .Tarn en non fimiliterangularesverase fe contingit, contingit autem aliquando
Liber Sccundus
Enutitiationum indefimtaram difrofitio, ex frimo Priormn in fine. Simplex amrmano. Homo iuftus eft. Priuatoria negatio. Homo iniuftus non eft. Infinita negatio. Homo non iuftus non eft. Simplex negatio. Homo iuftus non eft. Priuatoria affirmario. Homo iniuftus eft. Infinita affirmario. Homo lion iuftus eft.
fttrttndem difrf/ttio in ternunit ynitter of in forte. Simplex affirmario vniuerfefir. Omnis homo iuftus eft. Priuatoria negatio in parte. Non omnishomo iniuftuseft. Simplex negatio in parte. Non omnis homo iuftus eft. Priuatoria atfirmatio vniucr&Pr. Omnishomo iniuftuseft.
Infinita negatio in parte. Infinita affirmatio vniuerlalitcr. Non omnis homo no iuftuseft. Omnishomo non iultuseft. yt dfyojittjunt ha Enunciattones defiibieflo fimto, eodempaffi dtftonipoffunt Entmeiationes de {ubiefto infinite, addenda ipjihommi diflionem , non. Hac igitur duac oppofitf funt tnutuo JMiz aii t d use ad non ho , mo,quafiad fubiedtu aliquod ' additu.vt,eft iuftus non homo: no eft iuftus non homo* eft non iuftus no homomon eft non i v ftus no homo.plures authis nd erunc oppofitioncs. Hac aut ex^ traillasjipfefm feerunt, vtnox mine vtetes eo, quod eft no ho. In quibufcunqj aut eft non co uenitjVtineoquodeftfanu ee, 8i ambularCjin r) s idem faci t fie pofitum,ac fi eft adderetur, vt, fan9 eft ois homo: non fanus eft omnis homo, fan9 eft omnis no homo: non fanus eft omnis non homo, non enim dicendum eft non omnis homo/ed non, nega tionem ad id quod eft homo,ad dendu eft, omnis enim non vni ucrfale fignificat, fed q> vni uer-faliter,Manifeftum eft autem ex eo quod eft,valet homo,non va let homo: valet non homo,non valet no homo.Hacc enim ab ik lis differ unt, eo q> vniuerfaliter non funt. quare omnis,vel nuk lus nihil aliud confignifTcat, qp q vniuerfaliter de note vel affir matio ne vel negation?, ergo dC reliquaeadem oportet apponi, L iiij Qm
De Tnterprctatione
Significatautem,efl:omnisno gatio ei qua: rft, omne e animal homo iuftus, nulli illaru| idem, iuftu.,iila quocfignifTcat, q>nulx nechuicoppofita,quseeft,non lum eft animal iuftunrhzequix eft omnis nS homo iuftus.eave dem manifefciim eft,q> nunqua ro,qu eft, omnis non iuftufe n5 erar-trcqjverce fimul,neq; in h6eft,illiqu3ceft,nulluseftiu/ ccdem: his vero cppofita:,erut ftus non homo,idem fignifi'cat* aliquandotvt no omne animal Tranfpofitavero nofa&verx iuftueft,6deftaliquod animal ba idem figniflcanttvt eft albus iuftum. Sequunturvero&hae, homo,& eft ho albus.Na,fi hoc earn quidem qucc eft3 omnis eft no eft,eiufdem multf eriit ncga homo no iuftus,,liaEC, nullus ho tiones,fed ofcenfum eft q?vna H mo eft iuftus: * ilia vero,eft non vnius eft. Eius enim quae eft,eft * a.l.illa ve omnis homo non iuftus., oppox albus homo,negatio eft, non eft ro c{ ei1,ali quis e ho fita, q> eft aliquis homo iuftus* albus homo.eiusaut qug eft,eft iullôppo neceffe eft enim aliquem efTe* homo albus.,fi non eadem eft ei, fita, (}> no Manifeftum eft autem etia q qu3ceft,eftalbub homo, eric nex ots ho eft n6 iuitus. in fingularibus fi verum eft in* gatio,vel ea, quac eft,no eft non cerrogatum negare,q>& aflfir^ homo albus,vel ea,quse eft,non mare verum eft.vt.,putafne,So eft ho albus.fed altera quide eft crates fapiens eft^non, Socrates negatio,ea, qua: eft,non eft non igitur eft non fapiens.In vniuer ho albus,* eius, eft no homo aj' falibus vero non eft vera quae busraltera vero eius qua: eft,eft tio ei9 qu? fimiliter dicitur: vera autem ne albus ho.q uare erun t d ug vnif. eft,eftn6 hoalbiu. gatio eft. utputafne, omnis ho Quod igitur trafpofito nomine fapieseftc' non. omnis igitur ho di. verbo, eade fit affirmatia & non (apies eft, hoc enim falfum negatio,manifeftum eft, eft. fed non,igitur omnis homo M fapiens eft,verum eftJiacc enim A V E R R O I S E X P O S I T I O . oppofita eft:illa vero contraria* DeEitunciationibus injinttts. Quae vero fminfi'nita cotraia Voniam aute enunciacentes funt nomina &verba,vt tionum,aliquaJ flint d in eo quod eft no homo, vel no fecfido adiacte,& funt iuftus, quafi negationes fine no quidem il mine ft verbo effevidebuntur, dicatum eft v'erbu: atiquae verode fed no funt. femper enim vel ve tertio adiacente, & funt ills, quani ramvelfa'.fam eenecelfeeftnex pr?dicatum eftnomen.vocaturau gationem : qui vero non homo tern ills, quarum prajdiottu eft ver dixit, nihil magisq? cjdicithox bum duales,quiaconftant fubiedo mo, fed etia minus verus vel fal &prjedicatotanmm:&ill^, quant fus fuic^nifi aliquid addatur. prxdicatum eft nomen, dicutur tet
nales,
G Quoniam vero contrariaeft ne
Liber Secundus
A nales,quiaconftantfubieto,&ver bo copulante,atq; predicate: nome" autem & verbu,exquibusconftant enunciationes, vei eft finitu, vel infinitum: ergo omnis enunciatio de fecundo adiacente conftabit, vel ex nomine finito,& verbo fimto,vt cu dicitur homo eft: vel ex nomine in finko, & verbo infinite; vt cum dicitur non homo non eftrautex nomine finito,& verbo infinite, vtcu dicif homo non eft: aut ex nomine infinite & verbo finite: vt cum dici tur non homo eft. Verutamen vcrbuminfinitu non venitin vfumin B propofitionib'defecudo adiacete: cjuia no poflet dignofci ineisdiftin idtediiftionecratiuaabinfinitaicum eade lit di<5Ho negatiua, & infinita. & io nulla lingua fblet efficercenuciationes de fl-cundo adia'cente,qua: ex verbo coftent infinite. &ficdeTnunc J exhisquatuorgeneiib 9 cnuciationu duo genera :nenipeillnd genus, cuius nome'fubietH eft infiitu,& prae.-iicatii infinitu quoq;,& illii^,cuiusnomefubie5lieftfinJtu, & verbu eft inh'nku.Rehnqumuur crô duogencra,& ecru cppoi.cioc eriit dux-,& ^pones qu atuor. Sc C flmuluplicemus ha: duasconi'iga tionesoppoliiionu cu /exconiiigaliombus oppofltionu pr^cedentiu, tiacoppofiriones enuciationu dualium erumdiTodtcim,&enuciationes erutviginti quatuor. Et cx\m vnaqua;q', eriunciaticnu dualium tiabeat verbu iigniflcS? tempuspr^ (ens, vel futuru, vel pra:tciiti7,fi ergo multiplictmtTsharc tria cum viginti quatuor enunci?.tionibns,tuc enunciationes deducT:a; inhocgenereerutfeptuagintaduar,&oppofitiones triginta iex.que ii multipli
85
centurcuillistribusmaterijs,Cpo D fibili,necefTaria,& impofi,tuc refill tabuntenuciationes,qua:exhiscoix ftant,duceta:&exdecim. Enuciationes vero ternales funt in duplo enunciationu dua!iu,&earu oppofita fiint in chiplooppofitoruillariT, eo quja reperiunturin eis ilia quatuor genera oppofitoru : videlicet illud,m quo nomefubiecli & prjedi cati eft finitu, & vocanf" fimplicia: vt cum dicitur homo eft iuftus, ho non eft iuitus.&illud genus in quo nomina funt infinita: vtcum elicit"', non homo eft non iuftus,no homo non eft non iuftus. & rehqua duo genera,videlicetil!ud genus,m quo alterum eft fimtuTn, alterum vero infinitum , videlicet, fiuefiibiectu, fine pr.rdicatum:'atq; eorutn oppo fita. Enunciationes aurem r!e tcrtio adiacente, q uaru fiibieftum eit nomcn finitumjprxdicatum vero eft vel nomen finitum,ve! infiuita, fiponantur cum fuisoppo5tisinfi guraqr.adnlnrei'C,& ponanturearum oppofuariiiptr duolvnslareribus,qnaefuntin latitudineart.olo;: ^ illar qua: non funt oppofita?fuper thiab9 cof cis in icngimc' ne-areo!a;T ira vtafllrmatiuaipli 9 jir-!piici';ftet F cum ne^tiua indefinite invnica cofta,&ncgatiuaipfius fimpliciscii afiirmanuaindefinita; in aliacofta ctiamrtunc enunciationes mdefini taritafe habebuntcumfimplicibus in affirmatione, ficutfe habent etiS. enunciationes priuatiua: cum ipfis fimplicibus^tiam. in affirmatione: fed pnuatiux- non itafe habebunt cum indciinitisjficut fe habent inde finitarcum fimplicibus.&hocenS, itafe habet in omnibus generibus iex oppofitionum.Intelligo autem
De Interpretatione
hie per priuatiuas cnunciationes, il lasenunciationes, quaru predicati nomenfignihcatpriuatione*,quam iam in fuperiorib* defcripfimus: vt cum dicitur,homo eftignoras: vel tjuod vitiofum eft ex duob9 cotranjs: vt cum dicifhomo eft ininftus. Confydcrenf'ergo primo ipfir inclefinita:,& ponanf in figura quadri later,vt fuppo(liimus:& ponanmr quoq;priuadua;nibinfinihs,vtpo luim'infinitascfi(implicibus:ncm pe,cfl adiunxeximusilli figura: qua drilatcr* alia figura e regione vni* coftaru primae ngura:.vtexpli cau fa,fiponamus figura A B C D,&po namus figurS ei annexam c D E F, &ponamusfug cofta A B,affirmatiua fimplice & eius oppofita, quae funt,homo eft iuftus, homo no eft iuftus:& fup cofta c D, negatiuam infinita,& ci' oppo{ita,quaefunt ho no eft non iuftus,h6 eft tion iuftus: &fup cofta E r, negatiui priuatoria&eiusoppofitajquatfunthono eft iniuftus, homo elc iniuftus, fie. dtfyofiti*.
Enunciationwn tndefinitarum Affirmariua /implex, A. Homocftiuftus. Negatiua infinita, C. Homo non eft non iuftus. Negatiua priuatoria, . Homo non eft iniuftus.
Negariua fimpicx, Homo non eft iuftus. B. Aflirmatiua infinita, Homo eft non iuftus. D.
AfErmatiua priuatoria, Homo eft iniuftus. F.
Sicxaminetur ergo huiufrnodi neq-, iniuft'denomina(:vt eft puer, enuciationes fm hancfubiectione*, vel vir no ciuilis.Negatiua igif'infi inuenies illas, qua: funtfuper ceftas nitaplus veritatisampIecTifg.affirearu in latitudine arcolae, non e co matiuafimplex.-quiaverificatur de (equi,quia funt oppofita;.& iS. ex fu tribus, fed affirmatiua fimplex de I pcrius diftis agnouifti, quo pacto vnotantu. Reperto aut vmuerfali, M opponanfinter feJ. Et fi cxaminenf" non eft ncceflarium reperiri partijllae,quaefuntfup. coftam earum,in cularc'.queadmodum eft neceflariii longitudine areola? inuenies negati vtdato particulari, detur & vniuer warn infinita verefequi ad afhrma- iale.vt exempli caufa, animal & ho. tiua fimplicem: fed non econuerlb. nam dato homme,datur &animal: na fieft veru dicerc homo eft iuft 9 , fed non necefle, vt dato animali, de verum quoqj eritdiccre, homo no turhomo.Negatiuavero (implex eft non iuftusrfed non (equi tur,fi ef cum affirmatiua infinita contrario let veru dicere,homo non eft no iu modo fe habet, quo ad veritatem: ftus,q?fitveru dicere,homo eftiu- nempe,quia negadua fimplexfeftus.quiadiccrc,homo non eft non quitur ex affirmatiua infinita: fed iuftus, poteft verificaride homine nonecontra,quia negati ua fimplex iufto,&denomine qui ncciuftus plusvcriuuscotinet g affirmatiua infinita.
Liber Secundus.
A infinia.nS eft dr, homo non eft iu- iufmodi confecurione, reperiencur D ftus, vcrificatMc hole iniufto, & dc quo ad veritatem & falfitate* Cc hafaolc q. no eft iniuftus, neq; iuftus , bere, vcluti fe habet infinita cu Am oui eft inciuilis, vcl puer . Sed cu plici . fed ills , quz Hint per diameticitur,hoeft noniuftus, fignificat trum locata?,f!per diametrum A D, priuationc".priuatioauteftablatio fumquidem contrarix rations ma ici ab ahquo, cui naca eft incflc , te- terierum : & hoc adhuc declarabiporc quo nata eft incite ci,vtfupc- tur tibiin futurum. Etcumdifpoi jus defimta fuic. Affirmatiua itaq ; natur reiiqui modi oppofitionum infinka vcrificatur de vna : negati- hac difpodtione , inueniesq? code ua vcro fimplex de tri bus rebus vc- modo Ie habebunc quo ad affirmarificatur . Sed fi con(ydcretur earu tionem,Cconcradiclrix , & flnguoffirmatio auo ad falfitate",oppofi- lares, atq; contrariz , & fubcontrato modo fe nabebit . qm affirmati- riae . Sed iliac , qua; funt locata* per ua fimplex (equitur ex negaciua in diametrosiquouisgenere,reserit B finita : g.a negati ua infinita eft ma- diner fa : qru aliqua: poterunt cfle gis particularis , quo ad falfitate", ^ Teraz fimul , & aliquar falfiefimul. affirmatiua fimplex.nam cu df ho* Arift. tn non narrauitex his, nifi mo e" iuftus, falfum critde iniufto , has tm,q uas nos narrauimus:diftti &dehoiequindeftiuftusneq;in- litq; uegociumad librum Prioru . iuftus, & de puero. fed cu df, ho no Ordo autem Y fis pro notificatione eft non iuftus , erit falfum de iniu- harum confequentium inter fe,cft, ftofblum. Eode modo res fehabec q? omnes duarpropofitioesexiftis, de confecutione negati ua: fimplicis q conuemant in nota quanti tatis , cu affirmatiua infinita,quo ad falfi in qualitate vero difcrepent, videli tate , contra id qd contingit in eius cet in negatione & affi rmationc,co confecutione , quo ad veritate : vi- fequiinturfeadinuiccm, Cq?viefe delicct,q? id,qd fequetur ex eis,effi- quitur ex particular! : fed oppofita cietUr affirmariuum. Et fi examine* contraria atq; contradidoria non turpriuatiue.cufimplicibusinhu- feconfcquuntur,vttraditumeft. F
C
EnuncKttionum "ymutrfaliuttt , ac fartiA. Affirmatiua fimp. vtts, Negatiuafimp.particularis,B Omnis ho mo eft i uftus . N on omnis homo eft iuftus . C.Negatiua infinita particu. Aftirmatiuainfi.vmuerfalis,D N on ols ho eft non iuftus. Omnis ho eft non iuftus . E. Negatiuapriuatiuapticu. Affirmatiua. priuatiuavfis,F. Nonolsho eftiniuftus. Omnishoeflmiuilus. Enunciationes vero de tertio nomen infinitum.&prxdicatum adiefto , fi earum fubiecium fit quaudoquefioicum, quaadoquc iafi-
De i nterprctatione
G.;rfinitum,pariunt quidem in hoc Centre fimplices',& infantas, affirinatiuas, atque negatiuas, pra:ter illas qua: fuperius didae flint. Et c-ari-m fimplicesemnrille,quarum ipfarumeftnome jiiftnuu vtmpruno gcnere fimpliciii fiut. mfinita: vero earu erut, v t f t u n t inpnmoecnere illarum, quarum nomenprxdicatieftir-finitum: qm enunciatio denominatur quiJf fimplex,veliniiaitarationc pra:dicati,non ronefubirdi. Simplex vero huiVenerisaffirmatmaerit: vtcum d'rnonho cftiuH iLus.neâtiuaautent,vtcumdf n5 ho no eftiuft 9 . infinita vero ipfius affirmatiuaerit, vtcum df,non ho eft non iufhis, cum illius negatiua ent,non ho non eft non iuflus. Palam au t eft,q? liar du? oppofi t^,q u? in hoc generc ternaliii fiunt, videh cet, quaru fubiedum eftnomeinfi nitu, difreruntvtiqjabillisoppoutis,qu3e fiunt in eogenereenuncia.- um,q liar iifubiedii -/ i n - eft n nomen tion finitu : qm fubiedum illaru eft pri uatio fiibiedi ipfarum. la aute fiiit alibi oftenfum,quefintgcnera priuationis, qu^per nomeinhnitum I indicant*. In hoc aiitgenereenunciationum,qn fiuntnegatiuat,tuc didionegatiua nonfungttur officiodidionisinfimta;incis,neq;alteraalteri annedit"":fedoportet vt dido negatiua ineis colloceturcu nota quanritariua, in habctibus no tas quantitatiuas: vtcontingit fieri in pritno generc eniiciationi ter naliii.fedinindc.-finitis,acfingulari busponit J quidc cu verbofubltatiuoeft. Didio vero infinitiualhis femj?Iocat:'cu ipfbfi!biedo,ita vti enuciauonibusfimplicibusnegatiuishui'generisdiclio negatiua bi$ 1C capiat j > cuipfaf.notaquantitatis,in enuciatioibushabftibus nota qua* ritatiua,inipfof.fubiedo.fedlenii ciationibusindefinitis,atq;fingulanbusponit J quide cum verbofub ftantiuo & cu fubiedo. In inlimtis vero ter capitur nepe. Primo femel cum nota quanritatiua, vel cu verbofubftantiuo:fecundocu fubicclo, tertio vero cu pdicato. &nunqua debetanncdi vna di<5lionune gationisin hisapudalia, vtexepli gfa,q)negatiuannius,foTsnonn6 eftiuftusêritnonoisnohoefliuf tus: & non ha:c,f non ois ho eft iu- K flus.& negatiua hui',f ois no ho eft no iuft 9 .erit no ots no ho eft no iitflus. & hoCjCponendo didione negatiua in ttibuslocis,non in duobus: vt fi diceretur,no ois ho eft no iuf tus. Et par erit ro in enunciarionihusdefecundoadiedohuiusgcneris,vcj inearum fimplicib9: qm iadiximus,(j>n6danturineisinfinitcBftnfignificatu linguaru apud nosnorarii. In ipfis.n.didio negatiua debet quoq; locan in ipfa bis, cum ipfb fubiedo femcl,&femelcu nota quantitatiua , in habe"te nota quantitatiuam,autcuipfbmetver M bo in fingularibus atq;indefinitis. Neq-, fatis entvna earu finealtera quoq;. vtexemplica, queadmodii negatiuahuius.f oishomoambulat,cuiusfubieduefliiomefinitu, eft,no ois homo ambulat:ita quoq; negatiua huius, ois non ho ambulat, eritnon oisnon ho ambulat:& non hxc,Cnon ois hoambulat:ncquc h^c,ois homo no ambulat.qm didio negauuanon pot fungi muncre didiois priuatiua;, ncq; didio piiuatiuafupplebicvicesnegatiu?. na,
Liber Secundus.
A na i(?', quod a! tera aufert, eft aliud ro, in quo didiapriaatiua habet D abeo,qct aufert altera, na didio nc- vim negauua:, funt enunciationes gatiuainhabentibus notaquanti- fingulares: hoc eft, fi ear um fubietatiua tollit eniiciatione vJ'em,qn da fumantur qnfunt, eo tern pore continebat notaquantitatiua vfis: quo funt apta denominariperha&mmciationem particulare, qua bitu,& per priuatione oppolua ei. contitiet nota quanti tatiua partial vt exepli ca, fi quasratalicjs, vtrum -laris. fed didio infini tiua tollit fub Socrates fit iuftus vel no iuftus ?& iedumvfem, nonenunciationem fit vera jrefponfiOjq? non eft iuftus: vfem : nam nota vKs, quaeft con- & aliquisahus vice illi' didi noftri iundain ipfa enunciatione, no fi- <$fuit,noneft iuftus, refpodeat ij gnificatq? res,que.eftfubic(au', fit eft non iuftus. naid<5figni heat hie vfis,itavteoablato auferatur ipfa dicerenoniuftus,qrf fignificatnon res vftsfubieda:fed fignificatenfi- eftmftus,fiueSocratesfiriuftus,ficiatkmem efle v?em,non q? resfub- ue no iuftus.Poteft tfi fieri tails loB ieda fit vfis. & hoc patetin indefi- cus,vt dicunt expofuorcs, cu interitis:qrn proptereaq>nonhabent rogansvult,Q3refpondensrecipiat notaqtjantitatiuam, oportetvtres abeo propofitioneniaffirmatiua, fubieda: in eis no fint vPes,cum di- & refpondeat ei per negatiuam,vbi dionesfignificent fignificationem capiat vice negatiuje infinitam . & vlem.vto.imdn, horaoeft iuftus, conducetvtiq;ipfamei,qnpofueho non eft iuftus, nam ha:c didio * "earn in fyli'o, in loco in quo afhomo, fignificatrvFem,licetnon fcrt vtilitatem per affirmatiua, no annedatur ei didio ois. Nam,fi di P" negatiuam: vt in propofitione tio ois, fignificaret rem vfem, tuc minori prima:figura:.qm, cu mihaecdidio homo, non fignificaret or prxmiflaprima: figure fuerit revFem, nifi apponereturei didio negaciua, nuljam affertvtiliwtem .omnis. Et ideo eft neceflarium, vt ad ipfam conclnfionem, vtin libro adiungac didio negati ua in enun- Prior um probatum fui t, ciationibushabentibus nota quanP5t tii is modus coferre etipfi in C .titatinam, quaru fubieda funt no- terroganti,qn volueritconcludere ; minainfinita, fiuefintconfequen- exnegationcaliquacontradidiotes,fiuedifperat?, cum nota quanti- nem. fed id,qtt nos expofuimus de .tatiua: & cepetatur fecundo didio hacrein hoc loco , vf e/Ie manifeneaatiua cii fubiedo. fed fi fuerint Itum, iuxta huius libri propofitii.. infioitae,repeteturtertio cu prasdi- Locus vero, in quo didiopriuaticato,fedfinonfuerintinfinita:,fa- uacum coniungiturcum ipfbhatiserit repetere earn cum fubiecto. bitu,non habeat vim didionisneC^nque tn datur aliqualocain ma- gatiuar,pro diuidencio falfb a vero, tenapoffibili,inqui bus didio infi- fimtquidem enunciationes vfes in nitiua habet vim didionis negati- hac materia. vtfi quasrataligs, puuae,circa diuifione veri a falfb in 01 tafhe ois homo eft fapiens , .u - non matena: datur tfi & aliqualoca, in omnishomoeftiapiens? &indens quibus hoc non fequitur.Locus ve- refpondeat, pro non omnis ho eft {apiens,
De intcrprctadoftc
fapiens, btnnishS eft non fapiens. fimplices quidc" atq; infinit* ita fc ( na illud > qcf oppenirfhuicdicto, C. confequuntur,queadmodu fimpliois ho eft fapiens,oppofitine diui- ces cu infinitis, in enuncianonibus> dentc veru a falfb, fern j? eft dicere quarumfubie<5tCeftfinitum.N5 t no ois ho eft fapiens, no dicere om- cu dicitur ois non ho eft no iuftu$> nis ho eft non fapiens. nam fapiens qu;e eft infinita affirmau ua,in hoc &non fapienshabe*t vim duorum genere fignificans idem qcf illac5 contrarioru: vtfidicatur ois ho- dicitur, nihil qcf eft nun ho, eft iu~ mo eft (apiens, null us ho eft fapis. ftus>qiue eft vna negatiua firnplex. Cotrariaailtfunt fimulfalfain hac Winter hocgenusenimciationvun, materia,vt fuperius probatti fuit. quaru fubiectum eft nomen infini At eppofitiones, q inter nomen fitu, & illud gen us enunciationum, nitu &infinitum reperiuntnr, atq; quarum fubiecl:um eftnomefiniinter verbufinitum & infinitu, no tu, non dat'confecutio,ncq; oppo. funt de generc oppofitiois affirmaCumq; tranfhmtaf & tranfponi tionis&negatioms.qm,cudicitur tur ordonominisfubiecT;i,aut pra: L non ho,non figiiificatin ea lingua, dicati,aut verbi copulantis in cnun in qua funt in vfii huiufcemom no ciationibus de tertio adiacente>auc roma, idqc! fignificat dicere no eft nome'fubiec'ti&pdicati, autfpfiim. homo.quia dicere non eft ho,figni verbu in defecundo aJiacetcrvcj, ficatfubie<5lum,aquonegat"'huma vtprjeccdatid, qcf debctfecundolo nitas: licet no explicite appareatin colocari: velponaturinvltimolohmoi fermone negario humanita- co id qcf debetponi in primo: & vt Inqt Mid as a fiibieclo. & ideo eft propofnio verbo dica,q? permutetur coru or^nus inter- copofita.& fimiliter fignificafcudf do, remaneat tn in eisfubiectu fiib j^res. Crelo g hoc non eft (anus. fed, cum dicitur no ieclum, & prxdicatum predicatu : .iixerit A- fanus, &nonhomo,nohabeturfi- tunccnunciarioremanebitcadcm, 11 tr. quia i gnificatio negatiua,fidicaturfine inquaveritasferuabi^ fifueritvclingua A - c6iundlionecuip{bnomine,velfi- ra, vel falfitas ft falfa. vtgfaQxemrabica, & Hebraic* nevcrboexplicitoineo.Sed<licerc pli, fidicatur,efth6iuftus, eftiaI noho,fignificat priuation^huma- ftus homo, hzc.n.enuciatio eft ea- M n6 repent' nitatis,& non fan us, prioatione fa- dem in fc.fimiliter fi dicafô crates vcrbu eft: nitatis,quaeeftresfimplex,fignififbit,&ftatSocrates.Nafienuciatio c im valet dicere cans aegrotum. palam auteft, q> no nes,q non differut nifi fm fuas parn d h d , & habet ngnificationem negatiuam. tes in pcedetia,& fequentia pontio116 eft h6. quia negatiua eft,vel vera vel falfa. ne,no eflent vna & cade* cnficiatio, fed dicere no ho,non dicit veru ne- tuc oporteret v t vna enunciatio ha cjue falfum: du non anneftifei eft: beretplusa vna negatione: cum tn\ li cet fjgnificet re quaiida & forma fit iam probatu, q? vna affirmatio exiftente. longe minus ergo fignifi no habet nifi vnicanegatione". na, cabitnoho, veru vel falfum, cu no ficumdf,efthomoiuftus,&eftiufignificetefredeterminatu,fedin- ftus homo ,non efTetvnica enundeterminatu. Enunciationu vero, ciatio, fed du? diuerforu fignificaquaru fubiecû eftnomeinfiiiitu, torum:&negaiio huius,f.efthomo
iuftus,
Liber Sectmdus,
A iufhlSjCflctnon eft homo iuftus: & mlinguanoftr nun^ poteftpntdicarum ) negatio huius>eft iuft' honio, eflcc effe vcrbum infiniti nam ide eft apud no* Ait inter* aoneft^ftushomd^fuquoquc SSSSSSSS^fidlcae P'-Ho {,, _:..ttianifeftujcp dicere non eft homo D.AEnunciadones autem de tcrdo adie iuftus> eft negatiua huius, f. eft ho Ao,quarum fubieftuni eft nomenfinim, nen adie iuftus:tunclequereturiO>icfthomo Pre<"catum vcro eft vel nomen finituvel aiuuJiue S aL 1 iuftuS>haberct vha mt{ ^S^ - ^1eda ^' denolat,c SSSt ^ n.j duasnegatiuas: nr i 'uoP*1 toopponatoratiofimplex >vult ent,non eft homo luftusralterave- nuncdeclarareidûodex ea confeq.iitur. rbtf ro no'n eft iuftus homo: qua: eft nc nam 'd quod ex oratio&e compofka fequi- ^j apud inlibl p ' lis.quamdiximus tur> riorumuaaabit,&inibiquo AUCT vtfi c~t_ _u :n <luc tabit de alls oppofitis. In lib.enim *,qu eft llla,ef I fequuntur di<ftionem:nepc g^dc quo pncdi *oflushomo.Pcrfpicuum iraq-,eft, caturfP-picdicatur&piaedicatufpei,hoc <b t cam ermutatur ordo nominu ens.nam ipfum quoqs notificac quaa ca
tionum in ipfa oratione,a 8 linguavn qua fit, hoceftabordine elegantion,remaneattn praidicatii pr?dicatum,& fuBm fU6m,tunc re mantbitillacnunciario eadem.
1XVI ANNOTATIONES.
clarauimus-Dicit ergo g,,fi fubieaum caru faentvnum femperinhis enunciationib', . t tur enunciationes eo ordine quo narrauit, tune itafe confequetuc inter fe infinira,& fimplices, ficut cofequul tur priuatinz,&fimplicesinter fe. Et intelligo per enunciationes priuatiuas.illas I qui bus nomen pr^dicari fignificat vel priuatio nem iam definitam in ubro Pnedicamentorum,vt cum dicimus, homo eft ignotasi vel quod viriofius eft duorum contrariorum,vt cum dicimus,homo eftiniuftus. & & fi hoc fit habitus quidam: quia narura tradidit hanc poffibilitatem in ipfb recipifi te ilia duo contraria propter illud contrarium,quod eft bonum, non propter illud <quod eft malum.& ideo oportet vt in defi* nitione harum virtutum, ac potentiarum reperiatur illud contrarium quod eft bo- | num.non illud contrarium, quod eft malum,vt Arrftot&dicit in Kbro Topiconim . vt exempli gratia, ars quidem medi ca noa eft fcienna inducendi ianitatem,ac segritudinem. & qui earn detinit cj, fit ars, qua dihgamurad mducendum morbuni notnimbus,non veredefinit eam,Heq; recle; quo niam Medicinaintenditperfe inducercfk nitatem.ita quoq; contingit in ea potetia* quam habet homo naturaliter, Vt fit hift', vel in iuftus:f ^ debet dehniri periuftitiairt ipfam:quia illius gratia fuit contefia huiui tnodifacultasjpnmo, & 5 Fe homini ipfi. Habitus ergo cotrarius virtuti ertt priuario ipfi' uftcHonis, cui9 g?a tradita ruit hm6f vifcAtneniodicet, îllequiobrinetcon* traciunl
que
De Enunfiattonibus Infinttis. Einde d.Quoniam aut enun ciationum aliquar funt de fe cundo adiacente,&c. Inquit Leui.Scire debes <%> jtes orationis enunciatius funt nomen & verbum,aut nomen & quicquid ha bet vim verbi:videlicet,nome cum note, & cum verbo fubftantiuo eflyeopulante. quo quidem verbo orario eft orado-.quia fignifi cat relationem przdicati ad fubiectu.q qui dem eft in oradone arKrmariua, vt cum af firmatur pratdicatum inefie fubiefto,vt cu dicitur.Iiomo eft iuftus: vel in negatiua, vt in qua negatur effe pnedicati de fubiecto", cum df.homo non eft lufb.Et nine probatri poteft, g, nota neganonis eft prior nota eflentiali,& prxcedit eam.quoniam quem admodum in ilia verificatione, qua:fit.de vnaquJditate,qua:rimusvtrum fit vel non fit;ita uoq; euenit in verificarione, qux ex dtiabus fit quiditatibus: videlicet vtrii vnu infit alterijVel non mfit.& ideo negatio vuque praeponitur notx eflentiali, ideft huic vtrbo fubftantiuo efthoc autem adhuc de ' pott hoc. Dico autem >
De interpretatidrtc
trariumboaurrt,priuetur contrario malo: licet fit neceflanum, vt pnuetur contrario malo perprsEfcntum contrarij bohi:ga huiufmodi habilitas & prompritudo non eft in eo gratia illms contrarij rnakD.'d. Si exa ininentur ergo hmoi enunciationes fecundum hanc fubie<honem,muenies illas quar funt fuper coftas eorum,in lau'tudmis areo lac,&c. Sequeturcjju affirmaciua fimplex fueric vera,crit quoq; vera vniuerla'ts infini ta.fed non ccontra.In falfitate' veto res con trario modo fs habet,quia, fi negatiua infin:ta i valla, erjr quoq; falfa affiiraariua fim plex:vt poft hoc dec.'arabit. Sed in confecutione negatiuac fimplicis cum affirmatiua infinita,c]uo ad ventatem hilius contrariti conting,t:nempe,ouia (iifinita c;tvera,fim plex 4iioq; ent vci'a:& non ecouerfo.In fallitatevero repencur res cjuoq; econtra:vide Jicet.<^,fi iimplex f icrit ralfa,erit quoq; infi nita faL&:5c non econtra. Manifdtura aute eftgiitafehabetiflnitacum ip&fimplfri, g quo ad confecutionem inveriute velfalfitate,ficut fe habetpriuatiua cum llmplici, quia infinita habet vim priuariuae. innnf ca vero cum priuatiua cohuertitur in confecu tione,iiue m vero,flue in falfo.hoc eft, $ fi hie eft vera,homo eft non iuftus, eiic quoque vcra hxc,homo eft iniuftus:& econtra, fi eft vera haec, homo eft iniuftus, erit vera hzc,homo eft non iuftus. eodemq; modo fi vna harum fuerit faUa,altera erit falla. fllae autem qux fuper lineam obliquam fiinc locace,funt contrariac rarione materiac.hoc tfl,quia earum praedicata funt cotraria: no Q, lint ilia contrana,quae pracdifta funt i ip nsoppoficis:quiailla contraria habentnotam quatitaauani vniuetfalem. & inuenies ea in ipfis indefinitis in materia poffibili e fe fimul vera:vt cum dicimus, homo eft iuftus, homo eft non iuftus, fiir.tliterque in L> fubcontraiijs.
Enuncittttonttnt indefimtamm Affirniatiua fimplex, A. Homoeftiuftus. Negatiua infinita, C. Homo non eft nou iuftus. Negatiua priuatoria, . Homo non eft iuftus.
Sed m contrarijs inuenies quidem ea am bo falia in hac materia,f poffibili, cum fuerint ambae enunciationes vniuerfales, quas font hoe,omnis homo eft iuftus, omnis homo eft non iuftus. &in contradiftorijsfi vniuerfkle<! collocentur altera fub alte ra ex vna parte, & particulares ex alia parte , vt ipfe fiipponet poft hoc, tune inueniei eas quas funt locatx per hneam obliquam,efle contraditorias,& diuidere verii a falfo.hoc eft,tj.,fi non feruetur hacc ccndi tio m'earum 1 ,catione,tunc crunt illac,quae funt in linea ohliqua vel contririat, vcl fub contrarix.Et ideo dicit in illo vniuerfali ordiue,(^> ambx enunciauones,qux funt loca
Negatiuafimplex, Homo non eitiuftus. B. Affirmatiua infinita, Homo eft non iuftus. D.
Affirmatiua priuatoria, Homo eft iniuftus. F.

tac altera fub altera in illo fitu pratdicto, de beant efle conformes in quantitate,& diffc rentes qualitate .'& inuenies quo ad veritatem fequi femper negatiuam ab afhrmatiua:quo ad falfitatem vero affirmatiua fequitur ex'negatiua. Sed fi permutetur ifte ordo,videlicet in cfitradictori js: nam I a!i js eft impoffibile,tnnc inuenies cj,, fi ponatur affirmatiua fimplex vniuerfalis, & fub ipfa locetur particularis negatiua infinita, & po nanturperlatitudinem illae,qu.Tfunt illis contradic>oriar,inueniemusillas, quac func per obliquu.il efle contranas, quia funt vni uerfales: videlicet fuper .lineam obliquara A D.iuxta ficujn huius ngurae.
Enun-
Liber Secundus.
Enunciationum yuiuerjalium ac particularium Jijj>ofitio. A. Affirmatiua (imp.vuiuerfalis, Otnnishomo eft iuftus. C. Negariua infinita particulars. Aliquis homo non eft no iuft 9 .
Et inuenies negatiuam feqiii ex affirmatiua quo ad veritatem:econtra vero in falfi tate.quemadmodum cum fuerint confbria in q-iandtate.nam,fi hxc eft vera, ols homo eft iuftus, neceflario erir quoq; vera hxc,atiquis homo non eft no iuftus: fed nd _ conuerrioir hoc,fimiliterquoq; fieftveru * dicere,omnis homo eft non iuftus,neceflario etiam eric vera hxc, aliquis homo non eft iuftus:& non conuercetur hoc.fed in fal
89
Negatiua fimp. particular!*, B. Aliquis homo non eft iuftus. Amrmatrua infi.vniuerfalis, D Omnishomo eft non iuftus.
fitaterescontrariomodofehabebit. Atfi ponamus affirmaduam fimplicem particu laretn,& fub ipfa locemus vniuerfalem negatiuam infinitam, & per latitudinem ponamus illas, quz funt illis contradiAorix, tune inueniemus illas, quz per obliquum funt locatz, eflc fubcontrarias: quia funt particulares.Cquz funt per inea obliqua, q eft A D.iuxta poficionem huius hgurz.
A. Affirmariua fimp.particu. Aliquis homo eft iuftus C. Negatiuamfinitavniuerfalis, N ullus homo eft non iuftus.
>!eq; inueniem' alteram fequi ex altera illarum enunciadonum, quac in laritudine tabcllx locatx funt,tarn in vehtate q in fal fitate-.hoc eft,g fi haec,aliquii-homo eft iuftus fuer it vera,n6 propterea eft necefTariu, ty hxc quoq; fit vera, nullus homo eft non iuftus-.quia poiliint efle aliqui homines iufti,&aliquiiniufti:& tune ilia eritfalfa. ita quoq-, (i rue rit Vera hxc, nullus homo eft non iuftus,non oportet vt fit vera eni hare, aliquis homo eft iuftus, quia poteft homo priuari iuftitia,& iniuftida.&hoc maxime in eo fubiedto,quod non eft aptum denola ri per vnum iftorum. Pan rauone quoque probat'^j ft eft verahzc, aliquis homo eft non iuftus,non oportet propterea, vt fit vera hatc,nul;us homo9eft iuftus: quia pot e fe aliquis homo iuft .& fi eft vera hacc,nulius homo eft iuftus, non propterea eft neceflarium vt fie vera h;c, aliquis homo eft Don iuftus: quia iam poflunt priuari ocs a iuftttia &iniuftida,vt paulo ante didu fuic Ica quoq; dico ^ non confequuntur fe fe in
Negariua fimp.vniuer&lis, B. Nullus homo eft iuft os, Affirmati.infinita particu. D. Aliquis homo eft non iuftus.
uicem In falfitate.qm, fi hxc merit falfa.ali quis homo eft iuft us, non eft neceflarium ty hxc quoq; fit falfa, nullus homo eft non iuftus-.quia poteft to turn fubieftuni priuari iuftida & iniuftitia.vt in his, qu^ nd func apta denominari aliquo contrariorum. Se fihxcfuentfalfa,nuQus homo eft non tuftus,non eft necefle ut fit falfa hxc, aliquis homo eft iuftus,quia poflunt efle aliqui ho mines iufti,& aliqui iniufti.Et fi fuerit falfa hxc,aliquis homo eft non iuftus,non eft ne ceflariumcj, fit falfa hxc, nullus homo eft iuftus:quia totum fubieftum piiuatur iuftitia.& fi fuerit falfa hxc, nullus homo eft iuftus,non eft neceflarium vt fit falfa hxc, aliquis homo eft non iuftus.Sed cum j>mu tatur ordo-.videlicet, cum non conueniunc in quandtate, in longitudine areolx, tune corrumpitur Iniiufmodi confecudo in alt-* quibus poiiriontbusjUt diximus, Ideo po fuit Anf.huiufmodi condinonem, nepe vc conueniant in quanticate:Ucet in quibufdi pofidonibus feruetur huiufmodi confccuLog. cu co. Auer. M rio:
De interpretationc
riotqrumuJtnonconneniatinquantitate, vt fuit declaratum. AiiCyero difhilit expofi tionem huius negocij: videlicet quo pacto res fe habeat in his,qua: in 1 inea obliqua lo eata funt,ad librum Priotum. ibi enim exaftc declarat hoc. At de oppofirione enunciationum,quaru praedicatafunt cdtraria, traftabit in fine huius libti. Deinde dicit. Enunctaaones aut de terrio adiacente, fiearum fubieftum fit nomen infinirum & pncdicatum quandoque finitum,quandoque inhmtum. InquitLeui.Senfus eft, cj> non nominatur enunciado inflhita, propterea quia fubieftum fit noinfinitum. & ideo enunciatio erit fim plex, cum fuertt pixdicatum finitum, licet fubie&um fit nomen infinitum. Et huius _, ret caufa eft, quoniam cum enunciatio fit ** enunciatio ratione habitudinis, quam habet prxdicatum ad ipfum mbieftum: cum que ergo prxdicatum fiicrit infinitum (id eft ablatum in ligua Hebraica) aufertur ilia ratio,atque habitudo, quae eft inter przdicatum & Iubicc\um:ideo ilia enunciatio dcbet efle infinitaj.ablata feu abnegata,vt in lingua Hebraica refpondet. Nam, cum dicimus Socrates eft non iufius, aufertur a Sociate iufritia:quia impofllbile eft vt fit fi mul iuftus,& non mftus.ld enim, quod facit ipfam propofidonem efle propoliuone, eft ilia ratio, ratio,8c habitudo, quz eft inter prz dicatum & fubieftum.fi enim dicamus,no homo eft iuftus, non auferturpropter hoc ipfa iuftitta ab homine:fed eft adhuc poffibile fecundum kanc enunciadonem, vt ho mo fit iuftus-nihil enim prohibet, quin fe quattir vnum pif dicatum ad uanafiibiecta.& ideo ipfa didbofubiedi eft infinita, fed non enucianagenera vero priuationis, qua: fignificantur per nomen infinitum, ia in praecedendbus fuenint cxplicata, videlicet priuauonis deftnitz in libro I'rcdicamc' torum-.vel fi fuerit illud uidofius duorum contrariorum. & ideo dicere non iniuftus, Mel non acgrotus, & his fim ilia non debent poni her nomina innnica-quoniam nos dicimus quando aliquis eft priuatus mftitia, Op eft non iuftus, K qui eft priuatus fanitate, vocatur non fanus. quia priuad funt ea re,ob quam habebant illam aptitudinem ad recipienda huiufmodi conttatia, & obane bant habitum ilium contrarium vitio fiim.nequedicemus cum, quiadepruseft habitum bonum priuatum habitu male. V*runtamcn videtm > g> nomen infinitum
C!
fit in ufu in aliqua linga,pfzter hoe.au'dd figmficet priuauonem illam, quz denruta fait in hbro Pnedicarftentorum, vel fignift cet illud vidofios extratnum duoram con trariorum.nam quandoqnc ponkur etiam pro priuarione fubftandzr *t ipfemet dedir exemplum, cum did t,non homo, priuatick uero mbftanux non eft priuatio eius rei, <f eft apta reperiri in ipfa re, eo tempore quo eft apta rcperiri in ea, przter hocg,poific leperiri in ea in futuru. fed eft priuatio rei quaeefcapta reperininaliquogenereipfi*. oc ideo nomen infinimm ponitur p ahqua alia re>qiue in plus fe habet q. priuatio,qiue definita eft in libro Praedicamentoru. At fcire debes etiam 9 non aufertur ipfiim ec ignobilius ab eile nobiliori. nam non dicitur,<j, animal fit non inanimatum, fed aufertur efle nobile ab efle ignobili: quia pro ceclit proceflu perfeftionis.i. ad perfetion , fuam-.&illius gratia reperitur huiufmodi facultas in his endbus & ideo animal dicif irrarionalc,& planta dicitur non fenfiriua, quiaplantahabet eile gratia animalis,& aial hominis grada, ut in Philofophia Naturali probatum eft.& ideo de equo, exem pli grada,dicitur quod eft non homo:&n6 dicitur g, homo eft non equus. Deinde <L In hoc autem genere enunciationum,nuado fiunt negadux.Inquit Leui. Scire debes, g> fubie&um & przdicatum ipfius enunciauonis funt materia eius: relatio uero, q eft inter pnrdicatum & fubiecmm, eft cius fbrma:Loj per huiufmodi habitudmem Sc radonem.quam habet praedicamm ad fub iedum,ipfa enunciatio eft enunciado. & ii probatum fuit fuperius, % enunciatio infinita non eft enunciatio negadua: quia infinita enunciado pocefc efle afErmatiua, & negadua.neq; eftedam idem fignificatii. nam non idem fignificat dicere, homo efc non iuftus,& dicere. homo non eft iuftus t vt iam probatum fuit. & ideo opottet declarareinquo loco enunciadonis debeat locari nota infiniiatis,& in quo loco negario-.itautnon capiatur inhnitas pronegarione:uelecontra,negatio pro innnitate. Dicimus crgo.g, infihitauo fiibieti, utita loquar.feu ablado i lingua noftra, ponitur cum ipfo fubiedo, & infinitatio pnedicatt cum przdicato.& hoc perfpicuum eft.Nota uero negadonis debct poni ante uerbu eft,quod copulat. nam enunciado eft eniiciario per illud uerbum, &. hoc patet in ipfis fingulaiibus^ udefiuiis.fr habentib*
rero
Liber Secundus.
5>o
Jt vtroaotam<juanrfatis,& in enunciation! infinitum. & ideotoUimreo nomine ho- ) bus vniuerialibus, ponitur cum nota quan men finitum:fed non tollitur ab enunciatarivjuiaibi exiftit verbum eft: vc com di done habitudo prxdicad ad fubieftum: cirar nullus homo eftiafKnam fenfus eft: quia pnedicatnm in hac enunciauone non fton eft aliquis homo iuftus. fed & ponatur eft nomen infinitum, ita vt dicarous quod aegado inter fubiedum &predicanim,tuc infinitado ilia, feu ablado toll at ipfum ab nunciado non erit vniuerfalis, fed parricu enunciadone per fe: fed pnedicatum in ilia fcuiKvideUcet aliquis homo noo eft iuftus,enunciarioneeftipfamnomen infinitum. ûia habet vira,ac fi diceret,non omnis ho & ideo infiniiatio rcperitur fine propofitio no eft iuftus. ideo poteft poni negado in ne,videlicet in nomine fimplicifed,fi de n* cnunciatione particular!, nun inter przdi- tura inhnitadonis eflet totlere id,qoo enure atum & fubiedum: ram etiam cum ipfa ciatioeft enunciario, tune infinitado non iota quantitatis.nam poflumus dicete ali- nperiretur nifi in eounciadone: vt res fe ha quis homo non eft iuftus : vcl non omnis bet de negadone & reddk rationem huius homo eft iuftus. Ariftote-tamenpermiffiue rei,fci1icct, quia nota quandtaus vmu erfaconcedit,vt temper ponatur nota negatio* Ks fignificat habi tudinem pnedicad ad fub aisin enunciaaonibns quandtatiuis cum ic&um: non quod efficiat fubiedum vniota quandta ds.quia non poteft poeu fern uerfale.fedenundadonem etficit vniuerper inter fubiechim & prxqicatum, vt pate falem,quia fubiedum ipfum poteft efle vni Bfecimus.Ergoin lingua noftra, &aliis fimi uerfaledefeabfqitenota quantitatiua: ut E Itbus, non poteft fieri in endciaaonibus dc cumfueritfpecies, vel genus, vel aliqtiod fecundo adiedo,enuneiado infinita, vtde- aliud fubiedum vniuerfale. Patet ergo Of darauimus.nam infinitado pncdicati, feu notaquandtads non reddit vniuerfale ipabladopomturquidem poft verbum eft, fum fubiedum , fed habitudinem pnedinon ante,quia tune eflet negado. Arift.au- cad ad fubiedd reddit vniuerfalem. Hinc tcm declarat.in quo difFerat inhnitatio prc. conftare licet, 9, negado in piopofioonib* dicad 8c fubieb ab ipfa negatione& dicit, habennbus notam quandtatis tollit vniuer Op non funt idem infiniiatio & negatio: fed fabtatem enunciationis.non fubiedum vni id quod aufert vna earum ab ipfa enuncia- uerfaletvt poflet credi, cumdicimus, non done eft aliud,^ id quod tollit al tera earu. omne.nam hoc diftum continctnotam nam nota negadonu in propofiuonibu* quandtaduam vniuerfalem. fi nota ergo quantitatiu is tollit vniuerfahtatem cnun- quantitatiua redderet fubiedum vniucrfatiadonis,vel eius parncuUntatem: hoc eft, lc,tunc pofletquis credere, op, cum tollitur > tollit vniuerialitatcm habitudinis pnedi nota quadtadua, tolleretur fubiedum vnicad ad fubiedum, qua ipfa enunciado eft uerfale : &fieinfinitado & negatio in hoc enuciatio,vt paulo ante fuit diftum nam, cafu eflet idcm.fcd palam eft,cj, now quati p cumdicimus.nullumAcftB, tolliturab dtadua non efficit fubiedum vniuerfale ^ hac enunciadone quicquid conduct nota vllo pado:fed enuciadonem reddit vniuec parriculans de coniunctione pnedicad ad falem.& ideo aliud eft tollere vniuerfalitapartem pnedicad .fimilicetetiam cum tem uooe quandtaus, & tollere vmucrfalidicimus^diquod A non eft B, tollirar ab ip tatem fubicdi. Pneterea,fi per huiufmodi fa enunciadone, quicquid ampledHcur no- negauoncm tolleret'fubiedum, tune cu m ta vniuerfalis de coniuncHone pnedicad ad dicitur non vnum.i.nullum ( fie enim Hetotum fubie&um. & hoc ônfequitur per braice dicitur nullum.f.non vnum)ect end fe ex his enunciadonibus negatiuis, qu? col ciado fine fiibiedo, quod eft falfum: quia luntab enunciadone illam habitudinem, quzlibet enunciado habet fubiedum & quz fe habet velud forma enunciadonis,vt pnedicatum, vt didum fuit.In indefinids vc paulo ante fuit diftum. & ideo non reperi- ro,ac fingulanbus res euidenrior eft. videlitar negado nifi in enunciadone. At infinita cet,g, id,q3 Ifinitatio tollit ab eis, eft aJiud tto pnedicad vel fubiccH tollit ab ipfa enu- idTquod tollit ab eu negada nam infiniciatione fubieftum vel prxdicamm,qu9c fe tauo tollit ab eis fubiedum vel prsedicatut babent veluti maieria enunciadonis . & fed negado toUit ab eis illam habinxfenein hoc.quoadprscdicatum fans conflat: fed quam habet przdicatum ad fubiedum. quo ad fubiedum etiam fie probatur.quo- Inquandtauuisaute pofTet quis exiftima* ruam cocum ptxdicatum eft ipfiun aoiucn ic,3iuialjquib card negatio toUatfuom. M i EC
De intcrpretatione
G Et|ideodeclaraufthocArift.in|ipfisquanti tatiuis.ideoquedportetponere notatnnc* gationis in loco fuo debito,ita vc non pona mas infinitationem prxdicati ia loco nega tionis. & oportct ita fieri in enunriationib' ncceflarijs,& in impofllbihbus. At in ipfa pofGbili enunciacione, quandoque daniuc aliqua loca,in quibus idem erit negario & vera negauo-.SC econrra, u rueru vera negatio,erit quoque vera mfini tatkxEt hoc con tingitfieri,turn in enanciationibus fingula rib us cum ilia conditione ab Ariftot. data: nempe,vtlcilicetfitdenarura illius fubiectivtpoffitdenominariper ipfam priuatio nem,& per habitum illi oppofitum.& hoc idem declaratur de indehnitis inhacmet maieria,& de particulanbus. At in enuncia rior.ibus vniuerfahbus hoc non verificatur, vt ipfcmet declaranit. nam, cum dicimus, omnis homo eft non iuftus, & aliquis homo no.i ell iu(tiis,h.irum vna eft vniuerfalis,& altera eft particularis, & particulan's poteft ei!e vera, & vniuerfalis falfa, in hac materia:immo non folum eftpoffibile, led ncceflariu m.& ideo dacur locus errandi in enunciacione vniuerfali, fi ponatur illanota non,cum przdicato vice ncgationis, ex hac parte, f. ex parte particularitatis & vni. uerfabtatis:non g? ipfa infinitatio Sdnegano non iint idem in hac materia:cum non varianturin nota quantiratis. Etdicunc cxpofuores.i^ ex hoc acquirimus aliquam vulitatem in arie Dialed* ca. & quando refpondens proponit enunciacionem negari_ uam,nihilvtititatis aftert: Scqui quidem * contiertitiplamin affirmatiuam infinita, tune aftert aliquid vtihtatis. Et nos dicim', <j, hxc vtilitas habeturetiatn in enunciatio ne ncceflaria:quia terminus medius neceffeeftvtfit vnusin ambabus propofitionibus,vt in libro Pnorum probatur. & ideo, cum dicim' nullum A eft B: Sf omne B eft C:& conuertimus minoremin infinitam, tune nulla habetur ex hoc vti!itas:quia t uc habebimiis,omne A eft non B : & omne B eft C:& fie terminus medius no erit idem: quia in minori eft non B:m maiori vero B, & nomen rinitum difFert a nomine infinito.& ideo oportct,vt maior fit, omne non B eft C.Dicamus quoque, cjj i\ maior efler, omne,id anod non eft B eft C: & habcam apud nos bane, nullum A eft B, prout fit enunciatio neceflaria:<j> tune inlcret, ergo omne A eft C.quia coruiertfraru 'minorem in affirmatiuam,dicendo.omnc A eft non B:& habeamus apudnos hac, quicquid eft non B,eft O.inrertur ergo,omnc A eft C, vt in libro Priorum declarabitur. & ideo roelius erit dicere g Arift.non loquitur in hoa loco de hac re, propter huiufmodi vtilitatern-Jed vt notificaret ilia loca, in quib' no <jj ilia vtilitas acqu tur in hac materia tamum: quia in ipfa neceftaria,de qua fecimus exemplum, declaratur conclufib,pKcter hoc, g> minor effi ciatur affirmauua. quoniam manifeftum eft,cb,cum dicimus nullum A eft B,^> A in grediturfubornni eo,quod non eft B,przter hoc cj> cducrtatur in affirmatiuam. fed in materia poffibili aon eft manifeftum % A ingrediatur fiib omni eo quod non eft L B,ni(i conuertatur in affirmarmam: quia poffibile eft vt negetur ab ipfb A id, quoct eft B,& id quod non eft B. & hoc quod tra damns hie, magis attinet ad librum Pnorum:ibi itaque exafte rraftabitur.Anftote. autem declarabit adhuc difterenciam,quac inter oppofitionem afKrmationis & negationis exiftit, & oppofitionem ipfius uinnitaticnis.&hocineademmet didlioneabC. que enunciatione. quia diflio infinita habet vim fubiefti vel przdicau tancum: uc fuperius fuit diclum: fed dicho negatiua finita fignificat ablationem pnedicari ab ip fb fubiefto-.lic'et no declaretur fubieftum , fed nomen infinicii non indicat femg abla tioncm eius a fubiefto, nifi declaretur fub iefhim.& ideo nomen infiniram non figni ._ ftcat verum vel falfum: cum non fignificet "* habirudinem,quac inter pracdicatum & fub iecmm exiftit. At nomen infinitum fignificat verum vel falfum : propterea <ji ligniEcat habictidinem ipfius przdicari ad fubie<ftum;licet non deciaretur, vt paulo ante di xiinus.AriCautem dicit, q> hx enuntiatiO' nes,quarum fubieftumeft nomen infinitum , ita fe confequuntur inuicem jn vero uelfalfOjficiufj confequuntur inuicem ills priores enunciationes, quarum fubicfta eft finitum in vero vel falfo. &c hoc fatis c5ftat ex ipd expofitione ibidem data. Intet hoc autcin genus enunciationum,;& illarii prarcedenuum nulla fietconlecutio, cuni hzc enunciatio met fine illo fubielo,&ni hit illius fubiefti nobis fignificet omnino, nam,fi non A eflet B,tunc poflet A efle B,
Liber Siecundus,
91
ft & poflet non eflc.Eodemq; rtiodo probabi Dr Enuctottorwm tm!tatt,oef>lttralitate. D tur<j>nullaexiftatoppo>fitio inter has end Ef qttopaflo tterittu fyfalfit.'U in ciauones &illaspriores: quiaiam fuftditis reperiatxr f prtdtcationi &um,3> in omni oppofioone requiritur< bus coniunflis, at<jti iubie&um fit vnum,& pnedicatum vnum. Dcinde d-Cumq; tranfmutatur, & tranf Jittijis. Cap.i. ponitur ordo nominis fubieH,autpnedica T vcro vnum de pluri> ti,&c. Inquit Leui. Policy declaiauit ea, buSjVelplura devnoaf> eju$ mutant fignificatum cnunciationis, fi ponantur extra locum fuum debitum,nuc firmarcvelnegare, nifi vult dcclarare id, quo poreft mutari ordo in ipfa enunciatione,&. fi non mutetuf eius fit vnum aliquid quod cxplu^ fiEnificatum.6c dicit, & li ponatur vcrbum ribus fignificatur, non eft afFir^ eft,ante fubieftum 5c przdicatum, vbi de- matio neque negatio vna. Dico bet poni inter ipfi,vel ponatur predicatum anteinordine inipfa propofitione,itata- autem vnum , non fi vnum nornen 5> prsdicatu enunciation is rcmancat mcnpofltum fie, non fit autem _ przdicatum,Scfubiehim fubieftum: hoc vnum aliquid ex illis. vt homo * *ft, ncprzdic.itumefficiatur fubieftum, ncc fubicftum prxdicatum, tune ipfa pro- eftfortafle dC animal, &bipes, pofiao feruabit veritatem. quod lie proba- dC manfuetum/ed ex his vnum iur.quoniam,fi dicere,eft homo rationalis, & dicere,eft rarionalis homo no eflent vna fit.ex albo autem,& homine,6 & eadcm propofitio, fed plures & diuerfse ipfo ambulare non eft vnum in figniHcato,& tune eilet negatio hui5, eft Quare nee fi vnum aliquid de homo rarionalis,hzc,non eft rationalis ho rnomamfatis conftat ratione veri 8c.fa.lfi. his affirmet aliquis?erit affirma in his piopofitiombus, (j> fi fuerit falfa hzc, tio vna:fed vox quidem vha,af eft homo rationalis, erit vera hzc, non eft firmationes vero muitae. nee fi lationalis homo. &, quia Temper hoc eft ve rum in materia neceflaria & impoffibili, devnoifta: fedfimiltermultx* crgo,quando fueric falfa vna ,ppo(itio, ma Si ergo dialecHcainterrogatio nifeftum eftî ilia eft eius negatio,quz fta- refponfionis eft peri tio, vel pro ubus fupra pofuis conditionibus, eft vera. ob id hxc,non eit homo rationalis, poteft pofitionis,vel alterius partis co efle eius ncgatio,cum diuidat vcrum a fal- tradicfdonistpropofitio vero co ^-. foinhocmecgenereoppoiitioms. Sed,fidicere,non eft homo rationalis, & non eft ra tradicftionis eft vnius pars: non tionalis homo,eflent dux enunciaiiones di eritvnarefponfioadhaec. neqj f uerlje,tunc vr.i affirmationi darenrur dux enim interrogatio vna, neque negationes oppofitz, quod eft impoffibile: <)uia iam fuit deciaraturn, $ negans negat etiam fi fit vera. didlum eft aux przdicatum a fiibiedto met ipfo, quod af- tern dehisinTopicis.Simulau 8. Top. ftrmauit affirmas de ipfo : & id quod ita fe tern manifeftum eft, q? nee hoc Jubet,eft vtiq; vnum determinatu. & idco ipfum quid eft, dialedtica inter oecefle eft, vt ha: dux negationes fine cnunciatio vna. & ideo eii t vna rogatio eft oportet enim datu negatio in fignificato: licet efleexinterrogatione, eligere, lit permucatut ordo vtram velitc6tradi<flionis parx dicendiineis.
tern enunciare:fed oportet inter rogantem dtterminare, vtrum hoc fit homo,an non hoc. Qupniam vero hxcquidem M iij pra:-
DC interprctatione
prclicanturcompofita,vtvnu omne praedicatum fiat, eorum quae extra praedicantur: alia ve ro non t quae eft differentiae" De homine enim verum eft dicere, & extra animal, & extra bipes: & haec vt vnum: & hominem, & album: 6V. haec vt vnum. fed non fi * coriarius eft, & bonus: "a.lquare etia coriarius bonus. * Si enim no fialtciii verum. quoniam vtrunque verum, ef> feoportet dC fimul vtrunque, multa inconuenientia erunt. De homine enim & hominem H verum eft dicere dt album: qua re flComne rurfus fi album ip^ fum, &t omne. quare erit ho^ moalbub albus, & hoc in infix ni turn. dC rurfus muficus albus ambulans , & haec eadem frex ucter implicita in infinitunt. ,fi Socrates, Socrates eft, QC homo:& Socrates Socrates homo. dCfihomo 6 bipes , erit homo bipes. Quodigitur, a.l.addit fiquis fimpliciter*dicat conv &vtc6tin plexiones fieri, multa accidit di cereinconuenientia,manifeftu eft.Quemadmodumautem_po nendum eft, nunc dicimus.Eo^ ~ rum igitur,quae prf dicantur,et de quibus praedicari accidit, q^ cunqj f m accidens dicutur, vel de eodem, vel alterum de alte^ ro,haec non erunt vnum.vthox mo albus eft,et muficus: fed no eft vnum album & muficum. accidentia enim funt vtraque. Nee fi album, muficum verum eft d icere, tatnen non eri t albu muficum vnum aliquid: f m ac cidens enim album muficum *! quare no eri t album muficum vnum aliquid. quocirca nee co tiarius bonus fimpliciter : fed animal bipes. non enim feciuv dum accidens. Amplius,nec qugcuncp infunt in altero. qu& re neqj album frequenter: neqj homo, homo animal eft vel bi> pes.infunt.nan homine animal etbipes. Verum eft autem dice> re dealiquo et fimpliciterrvt all quern hominem hominem,aut aliquem album hominem, hox minem album.non autem fem> ^ per. Sed qn in adiecflo quidem aliquid oppofitorum iniit,q3 confequitur contradidlio, non verum,(ed falfum eft: vthomi^ nem mortuum,hominem dice re. qn autem non infit, * Veru. t a.i.addk Aut, qn infit quide, femper no femper. veru eft: qn vero non infit, no femper verum eft. vtHomerus eft adiquid,vtpoeta,vtrum igi" tur eft < an non. fm accidens.n praedicatur eft, de Homero (q> n.eftpoeta)fednonfm feprf/ dicaturde Homero ipfum eft. Quare in quibufcunqj praedica tionibusneqjcotrarietas ineit, fi definitioes pro nominibus di cantur,<9d f m fe praedicentur,et dCnon fecundu accidens, in his aliquid & fimpliciter verum erit dicere. Quod aute non eft, quoniam opinabile eft, non eft verum dicere efle aliquid. opi> nio enim.eius eft, non quod eft> fed quod non eft <
Liber Secundus.
D etamtlttttottum imitate, acpluralitatfveritateq;ac falfitatt infrfnibuf conlunftis at qut dinlfts.
pluribus nolbus, vel affirm a tur multa nola de vno note, autncgat j vnu no me deplurib* notninibus, vel negant? plura nomina de vno nominc,tuc nee ilia affirma tio erit vna affirmatio,neq;ncgatio yna negatio. Eode quoq; mo,qh af firmaf vnii nome de vno nomine, vel negetur ab eo, non erit vna afhrmatio neq; vna negatio, cii no B fueritilla res, quam dictio ilia figni ficat,vna, vtiamfuperius dictum fiat : nifi ilia nominafignifictcade rem, f. cu fuerint nomina fynonyma,qu f oia idem fignificant: vel vt id,quod fignificatur per plura nomina, fint partes definitiois , vtldefcriptionis vniusrei : vtcum <lf Jbomo eft animal, & ho eft ratio alis. nam qcf ex his duobus pr^dicatis coftat , eft defimtio hols : qm homo eft animal rationale, fimiliter fi fucrit cius defcriptio , vt cum dicitur homo eft animal,ho eft bipes . nam totfi compofitum eft deC {criptiohominjs: videlicet animal bipes.& haec di<5io homo fignificat Yniuerfiili ratione id, quod lignificatquodlibetilloru dnoru dicboru feorfum.Scd fi id,quod ex pluribus f dicatisconftat, non fit vnum,neejueipfaquoqêoru affirmatio erit vna : iridrm neq; negatio erit vna. pari rone fi dc vno fubiedo plurimapr^dicenifpr^dicata, non habebuntvnaaffirmationc,neq-, vnam negationf : vt exempli ca ,(i de homme pdicefq? eft albus,& cp ambu lat. he.cn.duo fi prxdicentur fimul
dehomine &dicatur homo eft al- D bus etambulat,no fignificabit vna. rem, nifi per accidens. &itafehabetres in hoc , ficut in prardicato, quod eft diclio zquiuoca, plura figni ficans,cumde vnoprzdicatur lubieAo. fubieftum quoquequod eft nomen sequiuocum, fi de eo jidicetur prxdicatum vnum, non fignificabit vnicam rem : hoc eft, q? quemadmodum enunciatio,cuius praedicatum eft nomen squiuocu, non eft vnaenunciatio:itaneq;illa enunciatio, cuiusfnbiedum eft no men aiquiuocum, eft vnaenunciatio. Resetiamfeliabeteodem mo- E do in enunciatioe, in qua plura affirmantur per diuerfe nomina de vno fubieclo : vel in qua afErmaturvnum przdicatum de pluribus fubiedis, quae per varia nomina fi gnificantur:cum compofitum ex illis prijdicatis vel f ubiectis pluribus nonfuerit vna res. Enunciationes vero, quarum prazdicatum vel Tub ie<tum fuerit nomen a^quiuocum, ciim fintenunciatioes plures, ideo interrogatio dialeclica dc eis non debet efleinterrogatio vna, neque refponfio,refponho vna &,fifue- ^ rintomnia illa,qusfignificantur per nomen equiuocumrubiec>um, &verificeturde eis vnum przdicatum : vel fuerint onmiailla,qu fignificantur per nome xquiuocnm pra:dicatum,& verificentur de vno fubiedo : vel pra?dicati & fubiedi nome plura fignificabit, ita vt qiflibct eoru fignificet plura: (eel omni a q ue per nomen pra-'dicati fignificantur, veriricentur de omnibus his^ qux per nomen fubiedti fignih'canrur, vt in LibroTopicorum prloTop, probatum fuit. Ille.n.qui per viam M iiij diale-
De interpretationc
G dialectics rcfpondct,nondebetdeclarare ipfi interrogationem fuam, jtavtnotificctei ilia, qua; illud nojncn aequiuocum fignih'cat: quoniaxn tun c tarn refpon dens <| inter logons forcntsqualiter cam rem, in qua difceptantur. propofitii autern ipfius interrogantis per viam diale&icam eft,vt refpondens acceptct ab ipfb alteram partem contra dittorij, quam vultponerepro jfpofitionc,quadeftruat pofitionem icfpondentis. Si igitur interroget interrogans ab ipfb refpondentein Dialeclicaperpropofitionem^qni H uocam, &acceptaueritabipfb reIpondente vnam partem contradidiois, & interrogans feceritex vna illarum rerum propofitionem, ex quaputatconcludereid, quoddecreuitdeftruere contra refpondentem,ex conceflisab ipfb refponden tc,tunc dcbet refpondens dicere,no acceptohocifedidquodacceptaui efthoCjvel hoc.& tuncipfi interroganti nihil conducet,q? refpondens acceptaueritabeo vnam parte contradidionis. Atintcrrogatio doctri nalispoteft fieri nomine a^quiuo<o :quiaad dodo rem atti net corrigereinterrogationem,diftingu do id, quod per illud nomen ?quiuocum fignincatur. & ideo h$c no erit interrogatio dialetlica: quoniamhoc genus interrogatioisdeterminat earn partem, quam fignificat illud no men zquiuocum. vt fi interroget aliquis quid fit ocuhis,C in lingua Arabica&Hebraica, cui refpondebit refpondens,illud nomen fignificare multa nam fignificatoculum animalium,&font6 aquarum,&oculumSolis,&aha. led in interrogauone dialeclica>cu interrogansquxratdepartibuscotradicliois, vt accepted abeo vna ip far urn: vtfiquacratanhocfithoc, vel non fit hoc, ideo oportet vt interrogatio fit terminata, ad hoc, n refponfio conucnicnsci fit termi-* nata: & hoc fit nole:tjde vni uoco. At cum prxdicata plura, quae de vno prasdicantur fiibie&o, videtut fequi res qua? exiftunt, vl funt prae dicata, q~feorfumfumptaverum di cunt, coniuncT-im quoq; fint vera, &aggregatu ex eis merit pr^dicatu vnu^c eft id,q3 diximus,qct aggre / / - . cnuciationem gatumex ipfisfacit vna: vel funt pdicata,qufeorfum f* fumpta vcrafunt, &cu coniangun tur funt quoq; vera, fed aggregatu ex eis non eft pre.dicatfi vnum, ni fi p accides: vel funt p"dicata,ququide feparatafunt vera,atcu congregantur conftinuuntabfurdu, &fuperfluum pr^dicatu:vel prxdicata, qfi feorfiimcapianf'veiafunt,fed adiunAafunt ralfa: idcirco cofentaneu eft, vttradamus regula, qua hateprazdicata manifeftediftingua. tura feinuicd ,poftcoftedenmus nonefle neceflarium,vtquicquid eft verum feparatum,fuveruconiun<5him,quinfequaturexhocfer- M mone falfum, vel fuperfluum.Dici mus quoq;, q? no eft neceflariu, vt oTa praxhcata qua: funt vera diuifim,fint veracoiuncla, quin fequa tur exhocfermoneabfurdu &fuperfluum. & hoc oftenditur pp ipias mater ias, & propter ilia incouenientiaqua;fequunturexhacpofitione,ficonceflerimusea.Propter materias aut, quia verum erit dice re,Socrateeflemedicu,&efIeprudentem:cumtn nSfitneceflariu, vth^cduo vere dicantur de ipfb fi> mul:
VlU,Vfc- \.AL4h,MV( ÂAA.AA41UO,Vjkl
A
f>^
LW
Liber Secuncfus.
A mul: ita vtdicamus,ipfum cfle me dicum prudenteMncommodorum vero,q fequuntur dicente'jqj quiccjuideft verumdiaifim, fitverum coniundtim,preter hec,q? fequatur ex hocincoueniens,hoc vnu eft: vi dclicet, q? fi eflet vcr u dicere q? Socrateseftho, & g? ef t albus fit quo<jue veru: &eritquoq;ncceflariu, vt id, quod eft aggregatu ex his fit Yeru: vcj, vt Socrates fit homoalbus.& fi pdi cetu r de eo et, q? eft ho albus, &<j>cft albus,ita vtnnt duo j>ra-dicatafeorfum fumpta, tune ne ceflario vere diceif de ipfb,q> eft ho 2 albusalbus.fiPrficapiaturhmoifer mo,vclud vnu pdicatum feorfum, & capiatur primus fermo,ac fi eflct predicate feorfiim, tune vere dice^ de co g> homo albus, ho albus albus: prarter hoc q> fequafex hocfer mone abfurdu vel fuperfluum. & ficproccdetresininfinitum: quod eft impoffibile.Pi'^terea fi prediceturdeeo multadiuifim ,oportebit vt oes c5pofitiones,quf contingerc pntexillisdiuifisjverificenifdeeo: vc j,fi inter fe componantur,&fue rint infinita, tuc de vno fubiefto in finitafdicabunf'queadmodu fi veC redicatfdeeoqjefthomo,&q;>eft albus, & q? ambulat, tucneceflario veredicetur deeo ho albus ambulat : & <j> eft homo homo albus am bulat: & q? eft homo homo homo albus ambulat: fimiliterq; q? tft albus albus,ambulatq; ambulat.& fie rrumf>dicata,qua:deeo verepra:dicabunfinfinita. Conftatergo cj> 116 oe id,q<f verificaf'diuifim,oporteatipfiim verificariconiunftim: vtputarunt multi Antiquorum. Hisitaq; ficdeclaratis, confydcrandum nunceft,(]n ex multis,qu de vno przdicantur, & ex vno, qcf D de multis pra:dicatur,fiet vna enuciatio: videlicet, cum comun&um ex his multis fuerit res vna, & vera &qnidnonfuerit Dicamusitaq;, Op cu predicatio horum multorum de fubie<5lo non fuerit predicatio p accidens, neque vnum flibfequatur aliud,atq;c6tineaturin co, hoc eft, rtcoditiojfeu hypothefiscontineatur inhabenteillahypothefim :& loge minus fiillamethypothefisSc coditio fit illudquodhabet ipfam condition^: vt fi dicatur, Socrates albus eft albus: cum hoc fnon dicatur ad maio re" exprefTionf: tune. E n.coniunftumex hiseritvna res. Sed,cum eoru przdicatio fuerit fm accidens, & dicam us Socrate efle al bum, & Of ambulat,tune coiunclu ex his non erit vna res. Eode q uoquemodo/ifccfm contineaf'in primo,tuc.n.eritfermo fuperfluus: vt fi dicatur,q?Socrates eft homo ani mal: ita vt per animal exponatur, & exprimatur h6. nam in dictione ho, continetur animal: & io ilia ex prefEo, & expofitio per ipfum animal eft fiiperflua: contra id quod fit, cum per differentiam exprimiturgenus. Cumigituripfapr^dica F tafeparatafeorfumq; fumpta vacet his duobus: nempe & a praedicatio ne fm accidens, & ne vnum eorum cotineatur inalio, tune enunciatio erit vna: vt cu dicitur q> homo eft animal,& q? eft bipes. Ea vero,que funtfimul verampra;dicationede aliquarc,cumalteraper alteiaexprimitur,qua:damftint verafeorfiim,& quxdam non. Ilia autem, ^ funtvera,funtilia, qujehabentin (e duas conditiones.Vnaeft,vtnon contineatur in ipfo conditionato fcrmone.
De Interpretatione
G fisrmone atiquid,quod fit oppofi- admodumhjcenunciatio,f nSefb, k turn illius rei conditionatae, atque cum predicatur de aliquare,jppter expreffe in quouis modorum op- aliud,vere dicitur de re exiftenterfic pofitionu quatuor: flue fuerit ma- tamen non dicereturverc de ca re, jiife(tatalisoppofitio,rationefigni fideipfaprasdkareturfecudumfe. ficationis nominis: vt cum dicitur vtfidicatur de Socrate indiuiduo animalmortuum.nam mortuum nunc exif feme q? non eft paries. contrariatur animali Ilingua Ara- no erit verom dicere dc ipfb, q> no tica,& Hebraica, vbi idem fignifi- eft fimpliciter rqucmadmodum no cat ammal,quodviuens ratione fieft veru dicere de aliqua renoexignificationis nominis eius,fcilicet ftente,cpeft fimpliciter. Cum ergo animalis fiueidfitmamfeftum,n6 non contineatur in ipfb adiunclo ratione fignificati ipfius nominis, exprcfTo'oppofitu illius rei expref1 . f. -r * ri / t nT ^ r r led. ranone lignmcationis ipuusdc fa:,admnctaûe: cum fignincauent fininonis,vcl defcriptionis: vtcum illam rem exprellam adiundamue H dicitur,homomortuus.nahocma fuadefinitionevelnomine,&nullu nifeftum quidcm eft,q> homo con- ibi prsdicamm propter aliud: tune trariaturmortuo ratione definitio nccerTeeftvihuiufmodi praedicata niseius , quo eft animal rationale. feparatimfumpta,fintvera,itadmi cumq; conunetur ergo oppofitio fa feorfum , quemadmodum lunt in huiufinodi expreffis adiuniftis , vera coniundta. tune fant falfa feorfiim fumpta.qm De Entweiattontim imitate, acpluralitaidc morcuo vere dicitur q?eft homo e^ acftdfitatt in prtdica jnortuus:{cdn6 veredicitur deeo, coiunfl'u atq; diutfis. q? fit homo. Secundaconditioeft, vt prsedicatio ipfiusexprefli in adiu DEinde <L Cumq; vnum nome affirmaf L E V I dc pluribus notbus,vcl affirmanfmulGo de fubieclo n6 fit fecundum ac ta noia dc vno,&c.Inquit Leui.Cu AtiCfup cidens,hoc eft per aliud,fed per fc, i. pofiierit in ipfis oppofiuonibus,<j> affirmapropter feiprum.quoniam,fipraedi tjo & negatio fit vna,hoc cft,vt no affirmecaretur hoc inodo per accidens, tC- turplurcsresdevnare,vclvna res depluri rebus,vult declararc hie, qn ilia enun- -im fet felfum diuifim fumptu: vt ciim bus ciatio.cuius fubieftum,vcl pracdicatum,vel dicitur,Homeruseftpoeta.nam, fi vtrunq; fucrint plurcs res fit enuciatio vna, feoifum dicatur Homeruseft,erit ita vt affirmatio fit vna,vel negatio vna: & falfum:quinnunc non eft Home- quado non fuerit hoc. t dint g fi hx res plures fiierint noia lynonyma,tunc enuciarusrpriuatusenirheft. ~ . . , . _ . Ethuiusrei _ .. . tioeftvna:quiapropofitumoiumipforum
r r r f
caufa,quiahzcdi<aioeft,pra^dicaf
de Homero,ea ratione quaeftpoe ta,&nonprimaria pr^dicatione,i. ^pter fe ipfum,hoc eft fimpliciter. & cum dicitur q> eft,quaten9 eft poe ta in opinione noftra, tune eft vere -.^ * _ . . . . . . *.. . didrum &ideoinhis,cum fumitur -
re Socrates eft homo, fed fi illud cornpofiu f\. j-n.n. n. /i - j tum turn ex ex pluribus pjurious rebus reous illis mis n6 no cflet ciiet vnurn. vnum, hoc pao dlftio, eft, poteft efle id ^Ci per accidens,tunc enunciatio non eflbt vcrum dc re pnuata euam. quem- vna-.vt cum diciiui Socratw eft albus, am-
mal bipes.iiHm idemfignificant,quod dice r ^___/li r-_ J /T ! I fl
e ftvnum.&hoceftde{enotum.itaquoq ; , fi hx. plurcs rps client declaratto nominis, videlicet, fi fuerit definitio vel defcriprio , tune cnim figmficant fimul nomcn fi.n\plex:& ideo enunciatio erit vna: vt cum dicitur.Socrates eftantmal rationale, vel ani-
buians
Liber Secundus
A bularo.quiah?fprsedicatan6 flint vna res, ftilieiratione,qua accidie album efleambulantem.Ill* verO propofitiones,quarum pracdicaium,vel fubie&um eft nomen ? qui uocam,non poteft efle interrogatio dialeHca earam vna interrogatio. fed & ipfa re fponfio etiam: licet enunciatio fit vera in omnibus fuis propofitis. quoniam,qui incerrogat dialedtice,vult <j> refpondcns con cedat ei aliquas propofiriones,ex quibus c6 fidet fyllogifrnum: vt deftruat pofitionem refpondcntis.&ob hocpalam eft,q? interro gans non debet interrogate figniftcata huius enunciations acquiuoc? in vna intcrrojationrquia rcfpondens rcfpondet ei quoModocunquefuerit:& cum interrogas voluerit deftruerc pofitionem refpodenu'sin lllapropofitionc,quam conceffit, intelhês per ipfam vnam aliam ex fignificationib', in quibus enunciatio communicat,tuc poJJ terit refpondere ei ipft refpondens, non coceffi hocfcd conceiliillam enunciationem in vno fignificatorum,in quibus communi eat haec enunciatio. & fie non refpondebit refpondens in ea vnum refponfum,hoc eft, rt contrajdicat illis fignificatis, qua: fignifieat ipfa enunciatio, & refpondeat vnicuiq; corum:quia non eft officium f uum corrijere interrogationem ipfius interroganns: nid fciat quid velit affirmare ci ipfe interro gam:& non concedet ei quicq illorum fignificatorum,quib9 quserit derendere fe ipfe interrogans atque iuuare, quando obijcit contra lignificata cnunciationis. Hoc autem non eft ofHcium Dialcftici, vt in libroTopicorum probabitur : videlicet, vt notificet id in quo cxiftit difceptatio. fed re _ (pondens Dialefticus refpondet plura refp6 ~ fa:hoc eft,qj refpondcbit eo pa&o, quo potetit dicerc adhtic,non ita conceffi & acce ptaui,adhoc vt eius refponfio non fit tenni nata.&hactadone interrogatio Dialeftici interrogantis debet efle terminata. At qui per viam doftrinalera interrogat, poterit vtique vnica interrogatione intei rogare <le his enunciationibus. quia ad dodlorein attinet corrigere intertogationem: cum nullus eorurn quzrat vincere alter alteru, fed inuenire veritatem. Ddndedicit. At cum przdicata plura, qus de vno pncdicantur lubiefto, quatuor modis repcnantur, &c. InquitLeui. Poftquam cleclarauit, quando plura prxdicata,vel plura fubiecta flint vnum, nunc vult declaiaie quaiita ie habcaat in dimfjone&compofia'one.hoc eft quando id D quod eft verumdiuifim,litverum coniun<aim, & econtra. Et dicitquod dantur auqua praedicata, quaefunt vera diuifim & coniundlim, & compoluum ex iplis eric vna res: uidelicec dehmrio, vel defciipuo, & inueniuntur alia, quz funt vera diuifim & coniundim, fed quod ex eis CoQftat, non eft una res,nifi p.-raccidcns . Nam erit verum dicere quod Socrates eft albus, & quod eft ambulans, Sole eiitvo rum dlcere, quod eft albus, ambulans.veruntamen aggregatum ex iplis non eft vnum nifi per accidens. neque id , quod ex eis conftat eft nugatio , neque fuperfluum. Quandoque tamen dantur aliqua qus funt vera diuifa, & non funt folfacoiunifta.fed eft nugatio & fuperfluitas: uc cum dicitur, Socrates eft albus , Socrates ambulatjSocrates albus ambulat.quod E n pracdicentur omma hxc prasdicata de Socrate, tune res erit nugatio, & fuperfluitas : vt probauit ex illis incommodis qu^fcquebantur, (i non concedaiur quod res fit nugatio & fuperfluitas. & ira quoqueconltat, quod cut verum dieere,quod !.,,.... ra Socrates eft rationales, & quod eft animal. cog int(;*" & fi coniungamus hacc pridicata, & dica- _ rfs j^ ^ mus, quod eft rationale animal, tune il- |Jj^jo ro_ lud animal eiit fuperfluum: quia nemo " i ' j dubitat quodipfumrationale eit animal. j-j^breo- ^ Dantur prztereaaliqua alia, quz funt ve- .-mifc ra diuifa, fimt tamen falia coniundta. 5i r a "u * hoc proptet ipfam ;", oc '^"" r f i matenam ^ r,. aam i ent ii>% nsu verum dicere, quod Socrates ettmedicm: tros( j pt -, licet fit mfurriciens & ignorans in arte me- ^ jc "'-^ dica. & quod eft furficiens, fi fuerit do- p ftus in fcientia alia &: tamen non erit uerum dicere, quod fit medicus fufficiens , adiechua cum fit infufficiens in arte medica. malculia Anftote.autem hie declarat , quando p n taccipt comungantur przdicata diuifa, ita ut id Pr. ncu ~ quod ex eis conitat, fit vnum& verum,& tn.-Pr---^ nulla inde fequatui nugatio ,& fuperflui- reaj-îuci tas. &dicit,quodadhocrequirunturdu;e Pla P r P" conditiones. Prima, ut prfdicatio ha~ nt' ver~ rumrerum pluriumnonfitper accidens. nam, fi alterum de altero przdicaretur ^ per accidens , tune non erunt fimul vna res. vt cum dicitur, Socrates eft albus am bulans : quia conringit Socrarem efie album , & ambulancem . & manifeftum eft, quod iuxta hanc ccnditionem prxdicatum eric ununi , & uerum . nam liccc fequatur falium,cura didcur, Socrates
eft
De Interpretation^
eft medf cusfiifficiens:ratio eft: quia cam j), EnuneiationibuS etftn tntSo, & tat* dicimus fufficientern, non intelligimus filf aJHnUKtmoppofitiombus,afconfi naentem in medica facilitate. & ideo eo., , ~ ram pradicatio firnul de Socrate etitpet qntHttfs:tiOH tx altorum, t tx projpna opitiiont. actidens, eo quia accidit ei vt fie medicos, &fiitiiciensinauquaaliarcientia. Secun- Caf. ). da conditio eft,vt caueatur ne fiat nugario Is vero determinates cox ?CTIO autfuperfluitasinre:hoceft ne ipfacoufyderandum eft, queadx! dirio contineatur in conditionaco (vt ita lo <juar)& longe minus, ne ipfamet conditio modtim fefe habent nex GIZCOS. modum lit conditionatum. Exemplum, quando conditio concinetur in condirionato: ut cu gationes & afftrmarionesadfe dickur,Socrates eft rationale animal. nam inuicem , qU3E funt de posfibili id quod figmficatur per hoc, quod dici- efTe& non posfibili, 6decon> tur animal, quod eft ipfa conditio, conti* netur in conoicionato, quod eft rationale. tingenti^non contingent!, flC nam omne rationale eft'animal. Exem- de imposflbili dC neceflkriohaxplum, quando conditio eft ipfiimmet con \~^^ : 1-^ _ j..i_:~~^:~ ditionatum: vt cum dicitur, Socrates al- betenimaliquas dubitationes* ii buscftalbustcumfcilicetnonintelliginius Nam fi eorum,quac comple<fiii> per hoc fignificare vehementem albcdine. tursill funt fibi inuicem oppo Deinde dicit.Ea uero,quac funt iimul vera in prxdicadone de aliqua re. Inquit Le- fine contradidliones,qua:cunqs ui.Poftquam declarauit quando funt vera fecund um efle 8t non efle difpo ea,qux funt difiuncla cum coniunguntur, nuntunvteius qua: eft, efTe ho>v ult nunc declarare, quando erunt vera ea, qux funt coniuncla cum (eparanmv. minem,negatio eft, non effe ho &dicit,quod ilia, qua:Tunt vera (epara- minem,non ea quae eft,efle non ta,fum ilia quz duas habent conditions. hominem:cVeiusquae eft,efle Prima eft, vt non contineatur in ipfa con ditionealiquid, quod opponatur ipfi con- album hominem,ea quae ejftjno ditionato, quocunque modorum quatuor efle album hominem, fed no ea , ... . oppofitionum : fiue ilia oppofitio fitdefe quaeeft, eilencn album homiInq.tMan notaj vt cum dicitur, Socrates eft animal , x/> J Ct~' mis iterps mortuum ,nani nOndicitur vcreipfumcf nem:(ii enim de omni autafnrv fcanima :au ' tftieritipfaoppoiitionotara- matio,autnegatioeft, lignum vt fi dicatur, Socrates .-i-irî-itr " v allDU ol!- non o . eft homo moriuus . quoniam hon:o oppo "' erum Hebratca nitur mottuo ratione fux delinitionis : & hominem : ) <J> li hoc modo ot q3 inconid4 fignat ideo non erit verum dicere, Socrates eft ho in quibufcunque elTe non addix uenient i morruum mo, fed homo mortuus. Secundauero _.: j_.,_ __:__,,_ j .. -nfij; qdmorta conditio eft, ut prscdicado ipfius condi- tur,ldem feciet quod pro efle dl le.&fiede uonatide ipfb fubiedonon iitproptera- CltunVtClUSqU3eeftJhomoamx' fimilibus, liud/ed propter fcnam erit verum dicere, bulat,non haeCjambulat no ho>quia non c& Hornerus eft poeta: & tamen non mo negatio erit,fed haec , no am hnt He eft verum dicere,^ eft.quia hxC bulathomo, nihil enimdiffert br ilia diftoeftprxdicaturdeHo noia porf meropBpocucamfa dicere hominem ambulare, vel daliaj:ver cultate,n6 jjpter hominem ambulantem efle* baIia,nMJ fccumipfe
S45 bsveliQ
bile.
Quarefi hoc modo vbique, &C. ei us q uac eft posfibile efle,negax rio erit posfibile non efle,fed n5 ea quae eft,non posfibile efle, Yidetur
Liber Secundus
A Videtur autem idem efle dC non die . omne enim q3 eft poflibile diuidi vel ambu> lare , & ncn ambulare & non diuidi poflibile eft* Ratio ate tern eft :quoniam omne quod fie poflibile eft, non Temper io a&ueft*quareinerit ipfieriam negatio* poteft enim &C non am bularequod eft ambulatiuum, & non videri quod eftvifibile* at vero {impoflibile eft de eode oppofitas veras efle affirmation nes 8>C negationes . non igitur ^ eius quae eft, poflibile efle, nex gatio eft haec, poflibile non efle* Contingit enim ex his , aut idem aflSrmare Sdnegarenraul de eodem, aut non fecund um cfle vel non efle, quae apponun^ tur, fieri afFirmaciones dC nega^ tiones . fi ergo iilud impoflibile eftjhocerit magis eligendum* eft igitur negatio eius quae eft, poflibile efle, ea quae eft, non poflibile efle , fed non ea quae eft, poflibile non efle* Eadem quoque ratio eft &ineo quod ^ eft contingens efle : etenim nogatio eius eft, non contingens efle & in alijs quoque iimili mo do,vt in neceflario , dC impoili. bili Fiunt enim quemadmo-' duminillisefle,c^non efleap< pofitiones , fubiedtas vero res, hoc quid em album ,illudvero homo j eodem quoque modo hoc in loco , efle quidem c^ non eflevt fubiedlum fit,pofle vex ro &C contingere appofitiones funt, detaminantes (quemadx
^5
modum inilliselTe 8t non efle) D veritatem c^falfitatem,flmiliterhxin eo quod eft,efle po> fibile,& efle non poflibile* Eius vero quae eft, poflibile non efle, negatio eft, non ea quae eft, non poflibile efle, fed ea quae eft, non poflibile non efle.& eius quae-eft, poflibile efle, non ea quae eft, poflibile non efle, fed ea quae eft , non poflibile efle. Quare QC fequi fefe inuicem vi' debuntur, poflibile efle, c^pofx iibilenon efle,idem enimpofx E fibile efle, &C non efle, non enim contradidtiones funt fibi inuix cem huiufmodi pof&bileefle,6C poflibile non efle * Sed pofsibile efle,6C non poflfibile efle nun^ quafimul in eodem verse funt* opponuntur enim.Neq$ ea quae eft,poflibile non efle,& non pof fibile non efle, nunquam fimul in eodem verae funtSimiliter autem &Ceiusquapeft,necefla-' rium eft efle, negatio non eft ea quae eft,neceflarium non efle, fed ea quae eft, non neceflarium ^ efle. ei us vero quae eft, neceflari um non efle, ea quae eft, non neceflarium non efle . dC eius qua? eftjimpofllbile dl^non eft ea q uae eft, impoflibile non efle, fed hoec, non impoflibile efle* eius vero quae eft, impoflibile non erte,ea quae eft, non impoffibile rion efTe, Vniuerfaliter ve^ ro(quemadmodum dicflum eft) efle quidem dC non die oportet ponere quemadmodum fubie^ <fta : negadonem vero
ti
mationem haeCjfecientem, ad nonneccffarium efl efTe 6C non efife apponere.c\L has ro quae eft, poffibile non efle,fi oportet putareefTeoppofitas di contingens non efTe, ea qux eft* <5Hones : poflibile, & non poflix non necefife non eile, 5C non im* bile : contingens, non contin^ polTib ile non efie. illam aucem genstimpoflibile, non impofx qux eft, non poflibile ejfte,dC fibik : neceflarium , non necef- non contingens cite, ea quae eft, fari um : verum , non verum , impoffibile efle, & necefle non Confeqnentig vero fecundum efTe. illam vero quae eft,non pof rationem fiunt cum ita ponun> fibile non efle, QC non contin> tur.illamenim quae eft,poflix gens non efle,ea qux eft, impof bile eiTe,fequi cur ea quae eft,G6x fibile non efle, dC necefTarium tingit efTe:<3d haec conuertitur effe. confyderetur aut ex. fubfcri illi,^non impoffibile cffc^dC ptione,queadmodu dicimus* Ewtncationum confetjucntM fecwdunt stltos. Ordo I. AntccedenteJ. Poflibile efle. Contingens efle. Scquentes. Non impoflibilceflc. >3 on neceflarium efle. Ordo II. Antecedentes. Poflibile non efle. Contingcnsnon efle. Sequentes. Nonimpoflibilenon efle. Non necefiarium non efle. Ordo III. Antecedences. Non polfibile efle. Non concingenseflc. Sequences. Impoflibile efle. Neccflarium non efle. Ordo I I I I . Ancecedentcs. N on poflibile non efle. Non concingens non efle. Sequences. Impoflibile non efle. Necefiarium efle.
De Intcrpretatione r
Hx igiturimpofllbile,&no gens dC non pofsibile fequun/ impofsibile earn qux eft concin tur quidem contradicflorie: fed gens & pofsibile, dt non contin conuerfimearn enim qux eft pofc
Liber Sectmdus.
A pofsibile efse ,negatioimpofsi^ nam finon,negatio Cottfequex 0 bilis fequitur, quae eft, non inv tur: necefse enim eft aut affir^ pofsibile efse. negarionem vero mare aut negare.quare fi non affirmatio. nam iliam, non pof> pofsibile efse, impofsibile efse. fibile efse, ea quae eft,impofsi" igitur impofsibile efse,quod ne bile efse. affirmatio enim eft irn cefse efse: quod eft inconuenies. pofsibile efse: non impofsibile At vero illam quae eft , pofsi* veronegatio. Necefsariuwive bile efse, non impofsibile efse, ro quemadmodum fe habet, co fequitunhanc vero, eaquae eft, fyderandum eft, Manifeftum non necefsarium efse.quarecon , ante eft enim quod non eodem mox tingit quod necefsarium efse, do fe habet, fed contrariae fex non necefsarium efse: quod eft quuntur, contradicTxmae au^ inconueniens. At vero nequc tem funt extra.non enim eft ne^ necefsarium efse, fequitur earn gatio ei us, quae eft: necefse non quae eft, pofsibile efse, nequeea K efse,ea quae eft,non necefse efse: quae eft, necefsarium non efse. coringit enim veras efse utrafqj illienim vtraque contingitacin eodem. quod enim eft necefx cidere. harum autem vtralibet iarium non efse, non eft necefx vera fuerit, non erunt ilia vera: farium efse. Caufa autem huius fimul enim pofsibile efse, &C no eft , cur non fequitur necefsax efse. fi vero necefse efse vel non rium fimilitercteris:quoniam efse, non erit vtrunque pofsv contrarie, impofsibile efse, nex bile, relinquitur ergo non necefsario redditur idem valens, cefsarium non efse,fequi earn nam quod impofsibile efse, nex quae eft,pofsibilecfse.haec enim cefse hoc, non quidem efse, fed vera eft QC de necefse efse, haec potius non efse, quod vero imx enim fitcontradi<fiio eius, quae pofsibile non efse, hoc necefsax ftquitur illam , quae eft.,non ri um efse, quare fi ilia finaiiiter pofsibile efse , illam enim fe~ ' fequuntur pofsibile dt non pofx quiturca quae eft, impofsibile fibile:hf c,^ contrariotquoniam efse,dCnecefse non efse, cuius non fignificantidem necefsariu negatio eft, non necefse no efse. & impofsibile: fed(quemadmo Sequuntur igitur & hoe contra^ dum dicftum eft)conuerfim. An diclionesfecudum prxdictum certeimpofsibile eft ficponico modumtdC nihtl impofsibik c5 rradicliones necefsarrj.na quod tingit fie pofitis*
DC Interpretatione
EnwicUtiomun modalium eonfiqucnt
Ordo I. Atecedentes. Poffibileefle. Contingensefle. Ordo II. Antecedetes. Poffibile non eflc. Continges no efle. Sequentes. Noimporenoefle. Ordo I III. Antecedentes. " Non poflibile efle. _ No cotingensefle. Sequentes. ImpofTibileefle. _ Necefl'striu no efle.
4$.
Cotrarie.
Sequentes. No impoflibilecfle. Cj, Cotrarie.. Noneceflariii no ce. ^>> Ordo III. jsP' Antecedentes. ^ Cotrarie.. No poflibile no efle. H N6c6tinge"sn6cflc. <tf Sequentes. C6traric. Impofubile no efle. Neceflarium efle. t-f-
Dubitauo
Dubitabit autem aliquis, fi illam quae eft, neceffari um effe, ea quae eft, poflibile efle feq uit* Nam fi non fequitur, contradic*Ho fequetur quae eft, non poffi bile effe.8 fi quis,hanc non effe dicat contradicflionem,necefle , eft dicere poffibile non effetquj vtraeqj falfae (unt de neceffe effe* * a.l.addit At vero rurfus idem videtur iiure ad effe poflibile incidi dC non inci' di,& effe dC non effe: quare eric ce, pofe ee quitur. neceffe effe, contingens no effe* hoc autem falfum eft.Manifeftu eft autem > q> no omne poffibile vel effe,vel ambulare, etiam op pofita poteft: fed eft in quibus no fit verum, primum quidem in rjs quae non Pm rationem pof funt.vt ignis cakfacfliuus eft,<3C habet vim irrationalem * Quae
igitur fecundum rationem po* teftates funt,eaedem plurium ec contrariorum funt.irrationales vero non omnes: fed(quemadx modum dictum eft)ignem non eft poflibile calefacerc,cV;non: neq? quecunij; alia femp agunt. alia vero pofflmt dC fecundum irrationales potentates fimul op pofita fufcipere.fed hoc huius gratia dictum eft:quoniam non omnis poteftas oppofitorum fu fceptiua eft, neq) quaecunqj fm eandem fpeciem dicuntur.Quj dam vero poteftates aequiuocae funt.poffibileenim non fimpli" citer dicitur. fed hoc quidem, quonia verum eft quod in actu eft :vt poffibile ambulare,quo^ niamambulat iam,6domnino poffibile effe,, quonia iam eft in actu
Liber Secundus
A a&u quod dlcitur efle pofsibile, illud vero , quoniam a&u efle poflet: vt poflibile ambulare, quoniam ambulare poflet. 6C haec quidem in foli s mobilibus eft poteftas, ilia vero & in inv mobilibusvtrunque vero vex rum eft dicere ,pombile ambu> lare vel df^dC quod ambulat et a<flu eft,6C ambulatiuumSic igitur poflibile non eft verum
97
deneceflariofimpliciter dicere, D alterum autem verum eft* Qua re, quoniam partem vniuerfale fequitur, illud quod ex. neceflv tate,confequetur poffe efTe: fed nonomne* Et eft quidem fortafleprincipiumquod neceflk' hum eft , 6C quod non neceilk' rium eft, omniu vel efle, vel no efle, & alia, veluti horum confe quentia, confyderareoportet.
iffam neceflarium confeynentia. Ordo I.

Neceffarium efle. Non poflibile non efle. Non concingens non efle. Impoflibile non efle
Ordo II.
Non neceflarium efle. Poflibile non efle. Contingens non efle. Non impoffibile non efle.
Ordo III.
Neceflarium non efle. Non poflibile efle. Non contingens efle. Impoflibile efle.
Ordo I III
Non neceflarium non efle. Poflibile efle. Contingens efle. Non impoffibile efle
Df enuaclation&Mtmodalttnu. Differentia Tertia. *
Manifeftum eft autem {ex ijs C qua: di<ftafunt, quod id quod ex necefsitate eft , fecundum acflum eft*quare (i priorafunt fempiterna , & qux a&u funt poteftace priora funt* Et hacc quide fine poteftate a<flusfunt, vtprimae fubftantiae* alia vero cum poteftate,quac nacura quix dem priora funt, tempore ve ro pofteriora* alia autem nuquam aclus funt, fedpoteftates folum,
iVm autem enunciationum,ali A V I i qua: fint modales, aliquae vero non modales: per modum aute*intclligo dic"tioiiem,qua?quo padto praemcatum infit fubiecto declarat: vt cum dicitur neceflarium elt hominem efle animal: vel poflibile eft ipfum efle philofophum : generaq; aicTionu modalium funt duo: Vnu eft ipfiim neceflarium &quicquid de-neceflitate confequitur ipfum, eiq; afcribif, quod quide eft ipfum. Log.cuco.Aucr. N ipofA
fie Interptctatkwe
Impoflibileiquod eft vtiqj vnaex eiuspartibus, quoniam neceflariu ipfnm vcl eft neceflarium, quo ad efle, vel eft neceflarium, quo ad no <Îe,quod quidem eft ipfuitl impo'flibile: Aiterum veto genus eft, ipfum poflibile, & quod eiannec'titurratione poffibihtatis, eiq; afcribitunvtcum dicimus, contingens: confencaneumigiturcftnuncconfydcrare, qua: nam fmtoppofmoncs huius generis, & qua: fint con fccutiones quae in eis fiunt: & hoc laininfinitis, quaminfimplicib 9 . Ideoaucem. fuerunc duo modi diH dionummodalium,quiaquod in eis defyderatur, eft,vt eacum fignificano fit annexa, atq; refpondcns ipfi end. ensautem eft duplex,nem pevclpotentiayeladut&ipfumnc ceflari um dicitut de eo, quod a&u exiftit: pofllbile vero de eo quod in potet:a:tradandum itaqj eft primum de illorum oppofitionibus: jnox de his uae inter fefe confcquuntur in illis. Dicamusergo,q> videtur in prima confyderatione, quoddiclio negatiuain hiscnun"' ' ' ' ' cum verciatjonibusdcbeatlocari bo fubftantiuo, fcilicet verbo eft, I quodeftdictio copulatiua,&non cumpr^dicatorvtfitetiaminenun ciationibusnon modalibus. Nam negatiua huius , homo eft iuftus, eft, homo non eft iuftus, non hxc, home eft non iuftus. nam arHrmatio & negatio in omnibus reb.us diuidunt verum a falfb : videlicet q>, fi vna eft vera, altera eft falfa.fi ergo negatiua huius, homo eft iuft9, eflet, homo eft non iuftus, tune fequeretur iuxta hoc exemplum horumduorumdidtorum, vtdmidat Terum a falfo in omnibus rebus.ita vtfieffetfal&m,ttpUgratfaai-16 cere, lignum eft iuftum,cflicYtiq> vcrum dicerc, quod eft non iufiu, fed quoniam dicere iuftum & non iuftum,firnum eft verum, ahem eft falfum in homine tan mm: tune oporterct fi efTet verum dicere,lignum eft non iuftum ,yteflctcti verum quod lignum fithomo non. iuftus.quod eft maximeabfurdu. Atcrimdidbo negatiua inenunciatiombus de tcrao adiedlo, atqj de fecundo ponatur cum ip(b verbo, poteritqui(piam opinari,rem itafc habere eriamin cnunciadonibusmodalibus:&fienegatiua hu L itis,pofllbile eft hoc cfle, crit,poflibile eft hoc non eflc.Sed nemo ambigit,quod de eadem ic poceftdici, poflibileeft ipfam cfle ,&poflibile eft ipfam non efle: vt exempli gratia poflibileeft hocincidi & poflibile non incidi: & poflibile eft hoc ambulare, & poflibile eft nonambulare. nam poflibile nihil aliud eft, quam id-quod non eft neceflarium v t f i t : &ideo poflibile eftvc fit,&nonfit. Sed,cumduooppofita non poffintefle fimulverain eadem re, idcirco palam eft, quod dicere poflibile eft efle, npn eft nega- M tiuaniuus,fcilicet non ' '"'' poflibileeft ""''* efle. tpofteaquamdeclarauim% quod in his enunciationibus, fcilicet modalibus,diclio negatiua non debet poni cum predicate, neque cum verbo fubflantiuo, fcilicet eft: ergo oportet vt ponatur cum ipfo modo.& rune negatiua huius, poflt bile eft effe,erit non poflibile eft cc* & eadem eft ratio in reliquis omnt busmodisiam narratis.Hocautcm oportet itafe habere. quonia quem admodum iii enunciationibus non mo da-
Liber Sectmctti&
A fnodatibiu, noi*8ncc"ttmus notam negatiuam illi rei, quz fe habet in ipfa prxdicationeveluti for ma, & eft verbum eft, non illi rei q'ux ft habet vtmateria,qu eft ipfum pre. dicatum: ita quoque hie ponitur nota ncgationiscum illajce, cjuz fe habet ad verbum eft, veluti verbu eft,innon modalibusad ipfumprc. Ucatum ,& eft ipfe modus, Nam verbum eft, cum in enuriciationibus non modalibus often datqualiterfe habeat prxdicatum adfubieflum, ideo cade eft ratio vcrbi eft, ad ipfum prxdicatum in hiscnunB ciationibus, quz eft formzad mater iam. & cum hxc eadcm fit ratio modi ad verbum eft, quoniam fignificatqualiter fe habeat prxdicatum ad fubiec"tum,ideo eiusratio ouoque ad verbum eft, erit ratio formxadmateriam. Cumqj ergo hz dux rationes fint ecdcm, & nota negationis fucrit ibi pofitacum tcrbo, oportet vt ponatur hie cum ipfb modo. Tandem manifeftum eft quod negatio huius,poffibilc eft efle, erit, non eft poffibile efle. quia haxduofemprrdiuiduntverum afafcb, ita fcilicet, vt fi vnum C fit verum, alterum fit falfum. Sed cumdicitur,poflibileeft efle,poflibile eft non efle', non erunt contradiclorianmmo inter fe confequentis.identidem, negatiua huius,poffi bile eft non efle,qux eftmfinita de poflibili ,erit, non eft poffibile non efle.& negatiua huius, necefla hum eft efle, erit, non eft neceflarium efle. & negatiua huius,necefanum eft non efle, quz efl infinita de neceflario,erit, non eft neccf(arium non efle. Identidem negatio huius, imppflibile cftcfle, crif, & non eft impoffibiie c fle. & negatio nuius,impoffibileeft non cfle,quas cftinfinitadep6fribili,erit,noneft impoffibiie non efle. & hz funt iMx enunciationesoppoutarhuiusgnw, Confeq uentes vero i ta fe habent, vt nunc dicam. Ad affirm atiuam. poflibilemfimpliccffti q\ix eft h^c, poffibilc eft efle,fequfimr rfuxrvfia eft negatiua impoflibiHs fimplex, vt cum dicitur, non eft impoffibiie efle : altcra eft negatiua ncceflanat fimplcx, qu3ecftcumdicitur,nocll neccflarium efle. Adamrmatiuam vcro poflibilem infinitam,quz eft E hzc,poflibile eft non cflc,c6fcquun tur fecundum apparentiam & famam notam dux alix: vna eft negatiua neceflaria infinita,quxeft hzc, non eft neccflarium non efle: alccraeft negatiua impoilibilisinfi nita,quxefthxc,noneft impoffibiie no efle. Ad negatiuam quoq; poflibilem fimplicem,quxeft hxc, no eft poffibile eflc,fequuntui dujc etiam, vnaeftafhrmatiua neceflaria mfinita, qux eft hzc, nccefiariu eft non efle: altcra vcro eft aifirmatiua impoffibilis fimplex,quxeft hxc,impoffibilc eft efle. Adncga- f tiuam vero do poflibili infinkam, qua? eft hzc, non eft poffibile non efle, fequuntur duz etiam: vna eft affitmntiua neccflariafimplcx,qu; eft hxc, neceflarium eft efle: alteia eft afHrmatma impoffibilis infinita,quzcft hxc, impoffibiie eft noa efle. Ponamus ergocarum oppofitasinlatitudinetabellzrcofequcn
tes vcro,alias Tub alijs:& erit hxc dc fcriptio hie inferius defcripta fie. N i;
DC intcrprctatione
confecutio Ordo I. AntecedeuS Aflfirmatiua poffibilis {implex, Poflibileeftcfle. fanttft.
Ordo III.
Antecedent. Negatiua poflibilisflmplex, Non eft poffibile efle.
Confequentes. Cohfequentes. Affirmatiua neceflaria {implex. Negatiua neceflaria fimplex. Neceflarium eft non efle. N on eft neceflarium eflc. Ncgatiua impoflibilis flmplex, Affirmatiua impoflibilis fimplex, Impoflibile eft efle, Noneft impoflibile efle. Ordo II. Antccedens. Aflirmatiua poflibilis infinita, Poflibile eft non efle. Ordo 11II. Antecedens. Negatiuapoflibilis infinita, N on eft pofllbile non efle.
I,
Confequentes. Confequentes. Aflirmatiua neceflaria fimplcx. Negatiua neceflaria infinita. Non eft neceflarium non efle. Neceflarium eft efle. Negatiua impoflibilis infinita, Affirmatiua impoflibilis infinita, Impoflibile eft non efle. Non eft impoflibile non efle. Cumcj; animaduerterim* hmoi c5fecutione famofam,eaq; diligen ter co(yderauerim',inueniem9g> di cens,eu imporej&dice"s,n6 impof fibile^nferet h^c,f eft pofe,&no eft pofe:hoc eft, q? eoru cotradiclorifi I inferetcotradiftoriiiihoceftjqiaffirmatiuaearu inferet negatiuam. veriitamen hoc fit p. couerfione,videlicet cjp negatiua ipfiusimpoFis in fert afhrmatiua ipfius pofis: & affir matiuaipfi'impofis infertnegatiuam ipfi'poKs. Sed enunciauones neceflaria? earu,qux (equunfad ipfaspol'es, no inferQt cotradidoriu, iedcotranu:hoceft contrariu affir matiux ipfi9 neceflanaj,qua2 eft cotradiftona negatiua neccflaria.Na negatiuahui9, neceflanu eft no ee, ft pole ee, no eft hec,no neccflariu eft ee,q fequit ad hac,poFc eft ee.qm poflunt vcrc dici de vna & eadf re: qm id qcf eft neceflariu no efle, vere dicetac eo, no eft neceflari u cfle.fed cu df, neceflariu eft no efle, erit cj.de cotrariuhuius, neceflariu eft eflerquod M eft vtiq; cotradicloriu huius,no eft neceflariu efle.Et ca,ob qua fequi^ ad poPem negatiuam fimplice affir matiua infinita,& ad negatiua pop fibilem infinita fequif afErmatiua fimplcx, eft,quia ipfum impoFe con trariaifrei q neceftario eft : licet eadem fit vis vtriufq; earum oino. & quia ad negatiua poFem fi mplice ic quit impcmsaffirmatiua fimplex :ec ipfa impoFis affirmatiua fim plex co trariat'affirmatiuaz neceflaria; fimpUci:ideo neceflc vtfequat ad eS. cotrazia
Liber Sccundus.
A c8tfariaafitrmaiiu?neccflari?^ni |>licis,que.eft affirraatiuaneceflaria infinita. fed cum ad negatiua'pol~ fibilcm infinitam fequarar impoffi bilis infinita affirmaduat& iptaim poflibilis infinita affirmatiuacontrarietur affirmatiuae infinita; ncceflariac: ideooportet vt fequatut adc5 contraria neceflariaMnnmoe affirmatiue,qu eft neceflaria (implex amrmatiua.Cumq; ergo examination hoc, putabilq> eodem modofehabeat ill ud poflibiie ,qcf iequitur ad neceflarium, ficutillud poflibiie, quod fequitur ad impoffi B bile: ncmpcqjinipfiscontradidorium infert contradi&ocium, fed non eo modoprimo : cuius ex empi u exphcatu hiit. Ad el ergo c] dicit,poflibile eft efle,fequitur, no eft neceflarium non efle: qua? eft contradi<fk>riahuius, neceflarium eft non cfle: quodquidem (equitur ad hanc, non eft poffibileefle, no hate tjuadicitur, non eft neceflarifi ce. <& ad earn qua; dicit,poffibile eft no elie, feq uitur hxc, n on eft neceflariu efle,quodeftc5tradiftoriu huius,neceflariu eft efle, q3 (equitur ad hanc no eft poflibiie no efle, no C hare, non eft neceflariu efle, vt poftiimusin prima pofitione. At quonSpacloprobetfqjidjqcf fequiâd hanc,ponibile eft efle,fit,n6 eft neceflariu non efle, & non dicere,no eft neceflariu efle, hoc quide" orditiabituriuxtailladeclaratione,qua diximus (j> dicere, poflibiie eft efle, Icquitur ad hac, neceflariu eft efle. & hoc fie proba Qm de hac, f.neceflanum eft efle, vel vere dicetur haec, f poffibileeft efle, vel, non eft foflibile efle: cum dicere,pofllbile eft eflc,& non eft poflibiie cfle,fint eft vcrfi , alterum eft faUaxn in olbus rebus, fi ergo non vere dicAtur dcea,poflibHeeft eflc, vere dicetur, non eft poflibiie efle. & fifuerit verum dicere,n6eft]ppflibilcefle,erit quoq; veri7,impoflibilc eft eflctq fh (equitur ad hanCjflnon eft poflibiie efle.fi ergo fit vcrfi dicere,impofllbileeft efle,(equeturitaq;vtidq$ eft neceflariu efle, fit impoFe efle, q5 c(t abfiirdum.fequitur igif"^ id, qd vere fcquitur ad hanc , Lnecefle eft efle, erit dicerc,poffibile eft efle . qfh fi vnum cotradicioriorum eft ralfiim,reliquam erit verum.fi c6? cedatur ergo cjjpoflibilc eft efle, fecuitur ad neceflarium eft efle,tunc dico q<f ad poflibiie eft efle Equitur ex propofirionibas ncceflarijs ip(a negatiua infinita, qûa: eit, non eft neceflarium non efle. Cuius rei demonftratio eft,q m nccefle eft vc id qd (equitur ex hoc,ex ilia pofll bili (implici affirm atiua , fit vel negatiua neceflaria fimplex, vel affirmariua neceflaria fimplex, vel afHr matiuaneccflariainfinita,vel nega tiua neceflaria infinita.fiigitur fue rit negatiua neceflariafimplex, vt fijppouumus,qua:efthsc,n6eftne F ceflariu efle : & tn i5 erat ilia poflibilisaffirmatiua fimplex,qu?(cque baturex ipfa neceflaria affirmatiuafimplici: ergo opj, vtfequaifex afKrmatiua fimplici eiuscontradic~toriu,q e neceflaria negatiua fimplex.Na resita deducif". quicquid e neceflariu ee", pofe e ee : & g.cg^d eft pole efle.no e(t neceflariu ee : ero o^ccid e* neceflariu ee,no eft necefla riu ee: at hoc eft falfum,& impoPe: â duo cotradicioria no pnt efle fimul yera :fiigit'non (equif ex ipfa N iij nega-
DC interprctarionc
neg>atma neceflaria (implex,reKnqiiitur vt (eqnatur ab ip(a,vel affirm atiua neceflaria (implex, vel affir matiua neceflaria inhnita>vel nega tiua neceflaria infinitatfed neq-, affirmatiua neceflaria (implex, velia finita vere (equitur ex ipfa poflibiii:naid quod eft poffibilc^flc, eft pofTibilecflc&no efle :& id quod eft poflibile efle 8c non efle, no eft' neccflaii amefle, neq; ncceflarium nonefle,vtpalameft<ie(e. Atciira opus (it, vt (equal? vna ex quatuor cnunciationibus aeceflarijsabip(a poilibili (implici: & iam fiieru pfo batu non pofle (equi exipfe aliqus 1 iilarum trium : rcliquum ergo eft vt nulta alia poflit ab ea feij, quam he.c,Cnoneft neceflarium non efle: tyax eft negatiua neceflaria infinita. Ethoc adhuc videtur efle omni no ncceflarium proptcrca quia no (cquit'cx hac pourionc tllud incon uenicns,quod(cquebatur, ficoncc dereturqjabipfa poflibililequeretur negatiua neceflaria. na ex hac, fiilicec ncceflarium eft efle, {eqtiitur kxc, non eft ncceflarium no efle: cum de ead^m re posfint fimul efle verx.
loc
Ordo I.
Antecedens. Affirma. poPis (imp. Poflibilecft efle. Con&quentes. Kegariualpofis (im. N 6 eft impofi: efle. Kcgat.neceflarialfi. K 6 noccfl ariu no (cfl'c Ordo J I L Antecedent. Negatiua porisifini. Nofpofi: no efle, Confecjuentes. Affirm, ipoftsifinita, I m pofe eft u6 efle. Affir. neceflaria (im. Neceflariu eft efle.
Cotrari;.
:&>
Cotrarij.
Ordo II. Antecedens. Affirm, pofislfini. Poflibile S no cc, Con(equetes. Ncgat. Ipofislfini. Noeipofenocc. Negat.ncccfl. (im. No neceflar. cc. OrJo ITU. Antecedens. Ncgat. pofts (imp. Nocttpofeeflc. Conftquentcj. Affirm. IpoFis (im. ImpoFe eft efle. Affirm.necefl.Tfin. Neceflariuenef.
Cotrari^,
Cotraiie.
Verumtii poflet g^s dubitare con rifi eft efle. qrn, (i non (equcrcC'ad traid,quoddiximus,(cilicctc|>pot ipfum,tune(cqucrc^ciuscotradifibile cit efle, fequatur ad ncccfla- donu^c cius quide conuadi<5toriu
Tel
Liber Sccundus.
100
X vfcWlhec,non eft poflibile efle,aut accidens: videlicct,cu no inueneric D hare.poflibileeftnon cfle.Quodfi fubie&um receptiuumcaloris,vel fequaturh3ec,f.nocftpofRbitcefle, quiaprohibebiturabaliquo prohi tune (equereturilludmetinconue- benteillam actionem, quam indunicns praedictum. & fi fequatur ad cere debct naturaliter in illud fubillarn, hcc,f poflibile eft non eile, ieihim. at in potentijs pafliuis non tuc fcquerctur q? id quod ell necef rationalibus datur ahquid,quod re firium effc, eit poflibile no efle: qtf cipiat vtrunq-,oppofiiorum indifquidem eft falmm, & contradiftio fcrcnter. ergo non omne poflibile impoflibilis. Scd.cu illudprimum potcftrecipereresoppofttas. Neqj diaum noftrom afltrmabat, q> ad ipfum poflibile dicimr vniuoce,ita banc,f.ncceflariu eft cite, (equeba- v t fit vna cm {pedes,(ed df arqut uotur poflibile eft cfle: fecundum ye- cc. Namnos vocamus quandoq; ro ni<Sum negabat,q? poflibile poC- poflibile id qcf eft in actu. fed ideo fitfcqui ad neceflariu: perfpcuuq; vocamus ipium poflibile, quia inB fitoportereefleidquodaflirmauit telligimus,quodillud.qcf habetin S pnmu diclum,Cq> denaturaipfius atilu, iam eratei poflibile: alias.n. poffibills fit, (equiadncceflarium: non recepiflet ipfum: hoc tamen cotraid quod negabatfccfm didfi: vocabiturpoffibile,licetnonpracipfum ergo poflibile, pluribusdici- ccfierit posfibilitasin eo adlu, in teturmodis.& hocindu^tiuequoq^ pore,fideturaliquiditaehabens. patet.Nampalameft.qjnonom- Quandoque verodiciturpoflibile neid, quod diciturpofleagere hoc illud, quod eft aptumueniri in fuvel non agere, vel recipere vel non turum. &hmoi poflibilitas reperirecipere, habetpottnnam vtagat tur in rebus mobilibustantum,ta vel non agat, recipiat vel non reel- corruptibihbus, Q incorruptibili piat hoc. qm ea quae dicuntur ha- bus. verumtamen cum in rebus rebere potenriam ad agendum, bifa- pcritur incorrupribilibus, neceflc riam funr,nempe, velpotentiam eft vt deducaturada<fru: vtq? Sol cdiunclamrationihabenc,queelc- oriatur eras, fed quod in rebus cor- F Cdiovocatur: vel poteotiam non ruptibilibusrcperitur,n6eftnececonjun5larationi:vtcalorinigne (ariu,vtdeueniatadeflrclu.5cc{ni &. frigiditas in niue. Nam poten - vero genus poflibilis repent in retia,quae eftconiunciarationi po- busimmobilibusr&hocgen'pofis teft ccwtraria agere, videlicet, age- eft illud, qd (equitur ad neceflarifi. rc,& non agere: vt exempli gratia, fed primum illud genus, no fequiambulare. nain homo habet poten tur ad ipfum neceuanum : videlitiaai vt ambu!ec,& non ambulet in cet,cumm rebus corruptibilibusib differcatci.fed ilia potentia, qu^ no lum repentur. Verifimile tamen cftadiuncla rationi,poteft vnum 6, vt vein dicere, q> ipfum poflibile tantumcontrariorumagere.vtgra fitvfius&cpiusipfb neceflario. ni tia exem pli, ignis habet q uidem po df de neceflario, & non neceflario: centiam adcaleraciedum tan turn, ergo olnofec|t''abeo,copaclo quo noa ad non calcfaciendum,nifi per iequitur vie, a particular!. vt aiai, N iiij quod
De Interpretatione
G quod fequhur ad homine. Inquit. PoftcJ declarati funt m odi ipfi9 pof fibilisôportet quidemponere,tan|pnncipiumreliquarum enuncia tionum, in quibus fit fyllogizatio fecundumhanc confecutionem,f. neceflarium eftefle,non eft nettfla R ri urn efle,cum fint principium ont mttmift.aruin.Pafteaq;confyderer musillasreliqua$,qua: adhasfuni confluences,
odortun adip/um necejfarium conjictttio. Ordo I. Neceflarium eftefle, Non poflibile eft non efle. Imposfibile eft non eflc OrdoII. Non neceflarium eftefle; Poflibile eft non efle. Non impoflibile eft non eflc. OrdoII 11. Non neceflarium eft non efle. Poflibile eft efle. Non impoflibile eft efle.
De mmtciationibas moJaKbur. Differentia Ttrtta. 1T\Ixit. Cum antem enunriarionam, a!i- l * ' ^-^cjn? fint modales,aliqu vero rion,&c. Inquit Leui. Poftg. declarauic oppofidonc enunciationum non modalium,atq; confe cuuonem,& locum, vbi debet poni nota nc pauonis in cis,vult nunc declar.are, vbi de* beat locari nota negationis in ipfis inodalibusj&earumoppofitionem &confecu- M tionem inter fefe. & dicit', Op prima fronte videtur, cj? negatio in his non debeai poni cum ipfo prsedkato:quia prjedicatum infi-. nitatum(vt ita loquar) non opponitur prsedicato fimplic^per affirmationem & nega tionem.vt ipfe exemplificat: fed poflet quis obiter credere,yj in his negatio ponatur c verbo fubftantiuo eft, copulante: vt fit in enunciadonibus non modalibus. Arifto.ta mendeclarat,<.j> non conuenit quoqv pone re earn cum verbo fubftantiuo: quia poterit|vere dici de vna & eadem re, q> poffit ef fe,& {j. poffit non efle: quod tame eflet pof fibile,fi cum dicimus,poffibile eft non efle, cflet negatio,&r poffibile eft eeaflirmatio. fed quia impoflibile eft vt vna & eadem res poffit vere affirmari & negari frmul, i6 manifeftum eft,gj nota negations non de bet poni cum verbo copulante,neque cum pra>
OrdoIII. Neceflarium eft non eflc. Non poflibile eftefle. Impoffibile eft efle.
Inquit. Hoc autem in lib. Priorum tractatum eft:& remittitfead cum locum.Fuit autemipfiimneCeflarium,principium horum ,qni neceflaria fiint ip{a fempiterna,qii a<ftu exiftunt:vtin fcientijscotemplatiuis probamm fuit. &cum ipfii fempiterna fintpriora, ideo necefle eft vtea quxadtufuntj fintpriora his,qua? quandoq; actu, quandoq; potentiaexiftunt Idcirco qua^dam * entia funt aftu fine aliqua potctia &poteftate : vteft ipfum primum ens.Q_uaedam vero quandoq; pote ftate,quandoq; aftu fimt,vt genera biliacorruptibiliaq;. Câxdam vero alia tantumpoteftate, a quibus nunâufcrturipfapotetia:vt motusipfe,&ipfum inhnitum , quatenuseftinfinitum: vtinfcientiaNa turaliquoque explicatu fuit. Haecitaque eft fumma eoru,qde enuncia tiombus moda libus dicta funt.
Liber secundus.
przdfcato.fequ!nir ergo <v debet ponl cam ipfo modo.& fie negadohuius, poffibile eft fle,erit dicere,non eft poffibile efle . Arift. autem vult y ponamr noca negationiscii ipfo raodo hac rationenempe, q, quemadmodum in enunciadonibus non modalibus ponitur noca negarionis in eo loco, qui fe habet veluri forma ipfrtis ehunciatiohis, & eft ipfum verbum fubftanduum, eft, qd Cgnificat habuudmem, qus eft ipfius pr#dicad ad fubiechim, qua enuciatio eft enu ciario,& non in eo loco,qui fe habet, veluti xnateria enunciarionis , ipfe autem modus in his enunciationibus fe habet ad verbum iubftancmum, veluti forma ad materiam , hoc eftg? modus fignificat,qao padtofe ha beat pnedicatio pnedicati ad ipfum, & quo pacto fe habuerit:ita vt in his enunciationibus,ita fe habet ad verbum fubftantiuum, B ficut verbum fubftantiuum in alijs enunciadonibus ad ipfum pracdicatum. oportet ergo ut ipla negatio in his enunciationibus jnodalibus ponatur cum ipfo modo. Patet itaq;,$> negado debct poni in his enunciacionibus cum ipfb modo: fine ill? enunciationes fuehnt nmplkes,aut infinite. Appel lantur autem infinite enunciationes i hoc genere, auando apponitur negatiua , nort, cum verbo fubftantiuo:non rauone pi'aedi cad, vt res fe habebat in prjcdiclis enunciationibus infinids. Deinde d. Conlequentes vero ita fe hnt , vt nunc dicam,&c.Inquit Leiu.Qm,cum di ere,pofllbile eft,fit idem quod dicere, non di neceflarium , neqj eft impoflibile : quta quicquid eft poffibile-non eft necefiarium, nequeimpouibile, vt iam declaratum fuit quunrartec duo pri<fta : nempecji non eft neceflarium efle, & a, non eft impoflibi le e/le:quz edam funt fimp!ices.& hoc pa&o etiam probaturo?ad hoc,quod dicirn* poiHbile eft non efle/equunurv, non eft ns
101
ceflaHuitinonefTe, & non eft ImpoAibiU O non efle.& cum idm fignificet dicere, non eft po/Iibile,quod dicere irnpo/Tibilc: quia illud quod non eft poflibile q? fit, eft quid! impofiibile vt fit: iequinir ergomanifeft* <J> ad hoc,gj dicimus no eft poftibile vc fit t fequiturimpoffibileeft nm.&ad hanc j> pofitionem,nnon eft poflibile non efle, feqiiitiir importibile eft non efle. AriC autem dicit.q, adhanc,non eft poflibile e/Ie, fequj tuf,neceflarium eft non efle. & ad hanc,nd eft poflibile no efle, fcquit", neceftatium eft eflc.& rcddit radonem huins rei port hoc, videlicet,quia ipfum impoflibile eft contra rium ipfi neceflarioefle: licet fit ttrunqne eorum neceflarium. fimillter quoq; qu? eft neceflaria affirmauuafimplex.vtnxc, rieceflarium eft efTe,eft vdq; contraria, necef faris affirmatitiac infinite, vt neceflarium eft non efle. fed cum hart, neceflarium eft E non efle,& haec.impoffibile eft ee,fint vtraque earum contraria affirmatiua: fimplich & vnum coiitrarium habeat vnicum cotra rium: fequitur ergo <}> fignificario harum enunciatfontim eritvna.&ideo oportet, vt fi fit uerfi dicere de aliqno, impoffibile eft eflcjCj, fit quoq; verum dicere de eo, rieceffarium eft non efle. & iafn diximus <j> ad hanc,non eft poffibile efle,fequitur, impof fibile eft efle:fequitnr ergo <j> oportet vt ad earn fcquatur etiam hzc, neceflarium e n6 efle-.quia ipfarum fignificatio eft eade. fed, quoniam ad hanc,f non eft poffibile no ee^ fe}uitur hsc,impoffibile ell non efle:& ad IpoFeJe non efle contrariat' impoFe eft non efle,vel neceflarium eft efle: & vnuni contrarium vnicum habeat contrarium: ergo fignificatio ha mm enunciattonum eritea deni.& cum ad hanc,f.non eft poffibile n6 F efle.fequaturhacc.impoffibtle eft ncn efle:crgo fequetur etiam ad ipsa hzc,Cneceflarium eft efle: ja fignificano efivna & eadem.
Enuri-
DC inter pretationc
fnunctationnm modtlium Ordo I. Antecedent Poflibile eft eflc. Confcqucntes. Non eft impoflibile efle. Non eft neccflariam efle. Ordo II, Antcccdens. Poflibile eft non efle. Ordo III. Antecedent Noa eft pollibile cflc. Confequcntcs. Impoflibilc eft efle. Ncceflanum eft noo e/Tc, Ordo 11II. Antccedens. N on eft polfibile non cflc,
H-
Coniequentes. Confequentcs. Non eft impoflibile non eflc. Impoflibile eft non eflb No eft neceflariuro noa cfle. Ncceflarium eft eflc.
Deinde dicit. Cumqueanimaduerterimus humfmodi confecutionem famofam, camque dihgenter conlyderauerimus,inue niemus cy> hoc eft, fi confydevemus habitudincm il!arn,&rationem rei, quae fequitur oc poflibili affirmatiuo,ad rem,quse fequitur ex poifibili negaduO,quod eft fuum c6 rariunijUiucniemuSjqj ao hanc,eft pofllbi * e,& non eft poflibilf,ftqiiitur, cftimpolGbile,& non eft impolfibile.hoc cft,j> qucm admodum ad hanc,cft po/nbile,fequitur, non eft impoflibile, itaad concradidoriu hui'jfcilicet cftposfibile, quodquidcm eft, non eft polTibile,fequitur contraduftorium ipfius,non eft imposfibile, quad eft fciliceti eft imposfibile. &c hoc patet turn in infinitis,tum etiam in fimplicib9:videlicct,qu6d qucmadmodum ex hac, fcilicet posfibile eft efle,fequitur,non eftimposfibile efle:& ita auoque ex ipfo contradiftorio, quod quidem eft,non eft posfibile efle, fequitur concradi&orium quod eft, imposfibile eft cfle.& hoc idem declaratur in infinitis. Declarauimus atitem y> inferens fit ipfurn posfibile, &confeqens fit ipfumimposfibilc:licet ex vcrbu libri vidctur pouus contrarium:qyia non eft vetum 5. ex hac,fcfli cec non eft impos fibile, fequatur, etgo eft posfibile.quia cum cticimus non eft impof fibile,terificatur de neceflario: quia quod eft ncccrtaiium non eft imposfibile. & adhucnonfuit probatum vtramdicere, eft posfibile,uenficetur etiam 4 neceflario:8c maior pats verborum huius libri videntur fignificare hanc iententiam:videlicet quod w posfibile eft quod infertur ex neceflario. Si hoc fignificauit fortaflc, cum dixit, earnqt diligenter coniyderauimus vndequaquc. Sed in enunciationibus affirmatiuis non re peritur hie erdo. videlicet, <j> contradnftorium non eft verum,^, inferat contr^difto rium:(ed contradictorium infei t contratiu rotradi(Sorii.hoc eft,g, dicerc posfibile eft eflcjinfert non eft neceflarium efle: & contradifrorium hui'.^posfibile eft efle, quo t eft,noneftpofibileefle,noninfert, neceflarium eft efle, quod eft eontradjftoriij huiu.snon eft neceflarium efle: fed econtra, fcilieer 9* eft neceflarium non efle: quia ii diximus, *cft contrarium huius neceflarium eft efle. Deinde dicit. Cum ergo exaniinabjtur,&:c. InquiC
Liber Secundus.
A Inqnltlenf. ArMore.dtctt,$fi re&econlydereturrcs,videbitur,g,itafe habebitid quod infert posfibile de neceflario,ficu tillud quod infert posfibile de ipfo imposfibt ILvidelicet g, con tradi&orium- inferet con tradictorium:& huius rei cauiam poft hoc expIicabit.Cum ergo fequatur ad hanc, n6 rf posfibilc efle, hzc, neceflarium eft non eflc, vtprobatumfuit: fcquctur igiturad tune, posfibile eft efle, quod eft contradiôriumillius,hacc, fcilicetnoneft neceflatium non efle: quod eft contradi<3oriuin ius,& non hzc, noa eft ncceflarium efle, tjuam pofuimus prius ftqui ad hanc, posfibile eftcfle & per hoc probabimr.quod ad haac^Ccilicet posfibilc eft non efle, lequitur Jiarc,non eft neceflarium efle. naoiiaruic probatum.ij, ad hanc, fcilicet non eft posfi hik non cfle,fequitur hac, neceflaiium eft
102,
efle. Ad hanc ergo, (cilicetpojfibile eft n6 efle, quod eft comradiclorium, fequetut hxc,non eft neceflarium efle, quod eft c6tradictorium. Ariftotc. autem dick, <j> necefle eft, g> ad hanc.fcilicet posfibile eft ee, (equatu r hxc, non eft neceflarium non die:non hc,noa eft neceflarium efle. 8cad huiufrr.odi rleclaratione proponit,& dicit, quod ad ha.c, fcilicet neceflarium eft efle, fequicurhxc, posfibile eft efle. Etpoftquam Ari.^'-teita rem difpofuit, dicit, g> inter propuilclones affirmatiuas ad haiic, fcilicet posfibik eft eflc,fequicur luce, non eft ncceTa-.unn noa cfle.quu oportet orunino.vt ad eaoi (cqiia wr vna ex quaruor liarum enuciationiun: videlicet,velafficmatiua fimplex, ucleius negaua: vcl^Surnatiua iaouica, vel eJuc negauua,
Enuntidtniwm nwdaUtttn conffcutu I/era, Ordo I. Antecedens. Pofllbilc eft efle. Ordo II. Antecedens. . Posfibilc eft no cc.
Cohtrarij.
Confcquentes. NoncftimpoFeefi. x>^ Contrari* No ell ncceflarium *. " aonefle. Ordo III. o** Antecedens. NjonfpoFeno efle. C6trariS.
Con(cquentes. ^jf-'Nof TpoFe no ee*. $& Noencceflariuee". f
'*
OrdoIIII. Antecedens. Non eftpofcefle.
Contrari;. Coofcquentcs. ImpoFe eft non cc. Ncccffcriueftcftc.
'*: Confequentes. ImpoFeeft efle. Ncceflariuenoec.
De interprctatione
A &d poflet mm cusrere, cut ad hanc, C iam fuit dicrum,g neceflariiS eft efle: hoe ] poffibile eft efle, non poflunt fequi du; ex eft,gj eft verbm dicere de ecsquod eft fcecef his enunciationibus: manifeftum aut eft <j> farium non efle,non eft poffibile efle. ergo oportet,vt fi fit verum dicere de aliquo,pof nihil aliud relinquittir , nifi vt fequatur ad fibile eft efle,q? erit etiam verum dicere de ipfum ' " neceflarium "~ hzc,non eft non efle. p eodem,necefianum eft efle,vel cius oppofi batum autem iam fuitfaperius,cj>fequitur1 tum-.quia font comradictoria, cum ipfa co ad ipfum,f. g> ipfum poffibile vere aichot tradictona,non poflunt efle fimul falfa de de neceflario K de poffibili.& cum dicirtt* eadem re. & fimiliter etiam probabitur g etiam,non eft neceflarium non efle, verifloporteat vt vere dicatur de ipfo neceflariu catur omnino de neceflario & de poffibili. eft non efle,vel eius oppofitum. oportet et fed non fequitur ex eo de neceflitate: videli go vt ad hanc.f poffibile eft efle, fequantur cet,g> ex hac,jppffibile eft efle,fequatur hcc, duac ex illis quatuor enunciarionibus. Nps non eft neceflarium non efle.& hoc etiam autem dicimus,j> fi hxc, poffibile eft efle, eft neceflarium, videlicet, vt fequatur ad ip non diceretur xquiuoce de pluribus reb', fumtquia non conringet ex hoc illud incon q. de vna,hoc eflet verum:quia iam fuit ,p- ueniens,quod contingebat, fi ponerem9^ batum, g> contradictoriarum fi vna eft ve- id,quod fequitur ad ipfum,fit hxc, non eft ra,altera eft falfa. fed cum ipfum poffibile neceflarium efle: quia fequeretur iuxta ilia ** dicatur acquiuoce de neceflario, & de poffi pofirionem,vt id,quod6neceflarium ee,n6 bili(nam iam fuit probatum <j> fequitur ad fit neceflarium efle, quod eft maxime ab- E neceflarium eflekrgo non oporret vt verifi furdum.Sed, " ~ fi fequatur ex " ~ poffibile " hac, f. eetur de ipfo nifi vna ex illis quatuor enun- eft efle, hxc, non eft neceflarium non efle, ciarionibus:vt declarabinir. At quo pafto nihil habet inconuenicnris-.quia vtraq; hze fit op'.vt ad illam fequatur vna illaru qua- potefl venficari de hac,f.neceflarium eft ef tuor enunciationum,iam dictum fuit.nem fe. Arift.autem afterc dubium, quod infurpe,quia cum ipfum poffibile dicatur jequi- git contra id.quoct dixit,(j, ad hanc,f.necef uoce de pluribus rebus, vel de vna re, tune fe eft efle,fequitur hacc,poffibile eft efle. & necefle eft vt vel vere dicatur de ipfo poffi- anteej narret illud dubium, itetum declabili vero tm,videlicet g> eft poffibile efle, & rat huiufmodi confecutionem fic:qm,fi ad non cflc:& tune erit verum dicere de ipfo, hanc,f neceflarium eft efle, non verefique non eft neceflarium efle: quia vere dicirar retur,ergo poffibile eft efle, tune oponerec de impoffibili &c de poflibili: vel g> vere di- vt fuum contradicrorinm eflet verum: & catur de poffibili &neceflario:vel de impof eiusquidem contradictorium vel erit hate, fibili,uel de neceflario, aut de impoffibili non eft poffibile efle,vt paulo ante dicebat, & de neceflano,aut de tribtis his modis fi- vel hsc,poffibile eft non efle:cum tfi nulltj rnul:fed no potelt dicidehis tribus modis horum vere dicitur de hac,neceflarium eft fimul,neq; de neceflano,& impoflibili: & efle-.trgo oportebit vt vere dicatur de ipfb _ hoc nemo dubitar.fequitur ers;c vel g> vere hxc,f.poffibile eft efle. At admiratione di- * dicatur de impoffibili tantum,& tune vcre gnum eft,cur Arift.dicat,^ contradidoriu dicetur de ipfo,neceflarium elt non ee: vel nuiu5,]ppffibile eft efle,fit hxc, poffibile eft ej, vcre dicatur de neceflario tm , & fie erit non efle:cum iam fuperius fuerit dictum, verum dicere de eo,neceflarium eft ee: vel ty non eft comradictorium eius, immo c6o, vere dicatur de poffibili & de impoffibi iequens ex ipfa.declaratumq; fuit, fy negali & tune erit verum dicere de eo, no eft nc tio ponitur in his enunciationibus ante ipceflarium non efle. Arifto. tfi dicit,cj, non fum modum. Ad hoc autem dicendum oportet vt vere dicatur de ipfo ex his enun- eft,<j>,cum propofitum huius declaration!* ciationibus , nifi hxc, non eft neceflarium fit.cj, ipfum poffibile vere dicatur denecef noq efle.& hoc ideo, quia non videtur efle fano(& hoc iam fuit prius declaratum) pof neceflariu vt vere dicatur de eo quod eft, fet tfi aliquis arbitrari,g> id quod fuit diftii poffibile e ee,neceflarium eft efle:quia h^c, ibi in dcclara none huius rei,tji contradicioi poffibile eft efle, verificatut de pluribus 5 rium luiius,f.poffibile eft efle,eft haec, non verificetur neceflarium eft efle :& ideo poeft " poffibile ' efle,no fit vemm,fi ipfum poCteft efle veru poffibile: & tune non erit hoc fibile vere dicatur de neceflario: quia converum.Similiter etiam non eru verum di- tradiftorium iplius neceflarij eft ipfum im cere de ipfo,non eft neceflarium efle: quia poflibik,atq-, ipliim poffibile, videlicet, y
id,
Liber Secundus.
103
J id,quodnoncftneceflarium,poteftefleim erit in tali tempore in capicc arietis. fed qtf K pombile, vel poffibile: ideo voluitponere in rebus corrapnbilibus conringit,euis euehie ipfum contradi&orium perrehim,quo tus non eft neceflarius: vt cum dicitur Somooocunq; figmficet ipfum poffibile: vide crates ibit eras ad talem locum.Secundum licet,licet dicat'de ipfo neceflano-.quia con vero genus, videlicet ille alius modus, a fiiit tradiftorium ipfius neceflarij eft ipfum im prius nairatus, reperitur quidem in rebus poffibile,& poffibile. & id poftiit hzc duo immobilibus.nam dicitur palam ab oibus. comradiftoria huius,poffibile eft efle. At Op posfibile eft ut anguli triSguli fint equaroanifeftum eft, <j> non erat propterea hoc les duobus redis: licet hoc fit femper necef neceflarium ipfi Ariftoteli.nam, fi cum di- farium.& hoc genus ipfius posfibilis fequiCimus,poffibile eft,vere diceretur cleaecef tur ad neceflarium efle. Primum vero genus, videlicet de quo fuit fadtus fermo ptiCurio: licet eius contradidorium perfedum non eflet hapc.non eft po<Sbile:nihilomin9 mo a nobis nunc, quod quidem eft ipfum fequitur ad ipfiim neadhuc quxfitum noftrum eflec declaratu: fecundum genus,no 9 fiue concedamus,3> vere dicatur de necefla ceflarium,inreb videlicet corrupribilib': rio,fluenon concedamus illud-Sed dubiu, fed bene fequitur ad ipfiim necefiariu, i re quod ontur ex hoc quidem eft,quia feque- bus incorruptibilibus-.quia neceflarium, vt _ retur q> id,quod neceflario eft,posfibile eft paulo ante diximus, dicitur de his modix. ! ** efle & non efle,quod eft abfurdum . Cum Sed cum ipfum poflibile fit magi} uniuerfk itaq; fie verum id quod declaratum fait oi le,a ipfum necefiariu, ideo fcqui tur ad neno, videlicet:q> ad hanc propofi tionem,ne cefTarium,ficut fequitur paniculate ad uni ceflarium eft efle,fequatur hxc, posfibile e uerfale:frd non conuertitur hoc. his igitur efle:& fit quoq; verum illud inconueniens, modis ipfius poflibilis ita declaratu, oporquod fequitur ex huiufmodi confccutione: tet ut in hac ngura primofituenturhzc, relinquitur igitur g, ipfiim posfibile dicaif neceflarium eft efle,non eft necefiariu ee: depluribus rebus:& fecundum vnum figni deindelocentur fub illis reliqua genera, a ficatum eius fit verapraccedens confecutio: ad ilia confequuntur,fiio debito loco. Arif. & fecundum aliud figni ficatum fit verum autem dicit, 5> hoc tradtabit, explebitq; ia illud inconueniens prxdic>um.nam,fi ipm libra Priorum.Nos tn non inuenimus iprn posfibile non diceretur nifi de vna re, tune quicquam egifle de his,qus hie promifcrat oportcret vt ilia confecutio przdi&a eflet de hoc negocio r> id,quod inuenimus Auec iimul vera & falfa: quod eft imposfibile. & roem attulifle de uerbis Atifto.Et ideo no* hoc induftiue quoq; patet, vt ipfe inquit. locabimus hanc figuram hoc modo,& poDeinded-vel potendam coaiunftam roni nemus primo fub quali bet iftarum illas, q| habent,i.intelle<ftui humane: quia ei afcri- confequuntur ad eai,quia earum figntficabuntur acetones eletiiue,qux f. ab eledio- rioefteadem:moxillas,quarconfequuntur . ne proueniut-fed a&iones reliquorum ani- rauone uniuerfalitatis & particularitaus.& Mi * malium afcribuntur quidem naturae non ponemus primo ipfum neceflarium, q.a eft e'eftioni, vt in fcicnria Naturali declaratu caufa rerum posubilium, ut inquit Aiif.de fuit. Manirelrum autem eft, <ji nos vocam' inceps ipfum pofTibile,quia habet aliaden quandoq; posfibile, id quod exiftit femper titatistdemum ipfiim imposfibile: & fie ad in adtu,8c nulla pr?cesfit.posfibilitas ad ei9 hanc,f neceflarium eft efle, eo quia fignifiaftam-.vt eftmotus corporum cceleftium, catio eft eadem,fequeturhzc,iTnon eft pof iuxta fencenriam ponentium xternitatem fibile non efle, 8c hare alia, imposfibile eft mundiitidemq-, vocamus posfibile, id qtT non efle,ut paulo ante diximus. Contingit noa exiftit adu,fed eft ap turn reperiri in ru autem confecutio unius ex altero, ratione turum.& hoc dicitur de rebus mobilibus, general) raris & parricularitatis: ut ex hac, tarn corrupdbilibus, ^ incorruptibilibus. neceflarium eft efle,hzc,non eft neceflariii quia in rebus immobihbus non afcribitur non cfle,& ex hac.posfibile eft efIe,h:ec,nS edrum efle alicui tempori, vt in fcla Natu- eft imposfibile eflc:nam h?c omnia uere di rali probabit'.& ideo non df numerus dua cuntur de neccflario & de posfibili.& ideo> lis erit par eras: vel omnis homo erit ratio- fi fueri t uera ha:c,neceflarium eft efle, uel nalis in tali temporetquia hoc eft fern P ne- enunciationes habcntes eius iignificaium, cellarium. In rebus vero incorrupribilibus quz funt har.n jn eft posfibile non efle, Sc onus rei eft neceflariiu: vt cum dicitui.Sol impoflibiic elt non efle, erit uera quxlibec i/tarum
iftaram-.fei non econrra. quia fi fiierit ueruniuniuerfale,non oportet ut fit ueram ipfutu particularc.quia potei it efle posfibile,& tune non eric ueram ipfiim: nequeid quod habec fignificationcm neceflanj.ecd tra ucroies fe habet in falficace: uidelicec, a, fi aniucrfalc fuerit fa!fum,fuum parncu fere eric quoque falfiini:& non econuerfo. & fie ad liar.c enunciationem, Cnon eft ncceflanum cfle,cum fignificatio fit eadem, (equitur hjrc,CposfibiTe eft non efle,& hec, non eft imposfibile non, efle. namhxcres uere dicuntur de poffibili,.& de impoflibili. & hoc eft de fe notum.Potefc adhuc proba ri hoc,ratione fuorum contradicioriorum, quac quidem non uerificantur nifi derpfo ncceflario.&: ideo oporcet vt hxc uerificen tu: deiplb itrpolTibili, & dcposfibili: qu<t funt rehqux inateriae.Coiifecuaones uero,
qu?fiuncadinuicem ratfone onfuerfaUta- tis&parncularicatis,func,utadhanc,non eft neceflarium eflc,fequitur hate, neceflarium eft non efle.& ad hanc, non eft posfi bile efle,hic,imposfibile eft efle: quia omv nia hzc uerificantur deipfo imposfibili t& tum,uc dictum iam fuit. Sc ideo neceflc 4 9) fi fucric uera quaniis haram trium, uc fie uera haec,non eft neceflarium efle, uel ill* enunciationes,cjuhabenc eiiu fignihca* tum:quia fi eft ucrnm partfculare, eft quo* que ueium aniuerfalc-.fed non conaerrknc hoc. Infalfitateuerores contrariomoda fe habet,& hoc quidem eft contrarium ei quod eueniebat ex confecutione faifta ratione uniuer/alitaus,& particularitans in i| lo alio modo>cam in ueritate q in talfitacc. Ethxc,qua:feqakurcftciusfigura.
Neceflartum eft efle. Non eft poflibik non efle. Impoflibile eft non efle,
Non ell neccflarium eflc*.

Poflibile eft non efle. Non eft impos/ibile non efle,
Hzvtiqueconfcquunrur inuicem, qui ad priote$,uel econtra,rarione uniuerfaltt earum fignificatio eft eadem, confecfutib- tis & parucularicads,in fcqucnti h'gura do ncs uero,qu<e contingunt ex pofterioribus fcriptxfunt.
Non eft neccflarium non efle. Poflibilceft efle. Non eft impoflibile efle.
Neceflarium eft non efle. Non eft poflibiiecflev Impoflibile eft efle.
Idautemqcf dicit, g? fcmpcr cxifdtaft' Qtf-eenttnctationts, contrari* m*&tt, cum ipfa potentia, uc motus, incelligic de imticemefledttantur. Cap. f . motu ccelefti,ucinrhilofopnia Nacuraii J probabicunnrmpe, g? femper feruat ipfam Trum aute conrraria potentiam.&iniunima efle cuiuslibec ret aflfirmationegation!,an T.., mfinitz, quatenus eft infintca, femper ipaffirmatio affirmationi, Gnreos. (am fcruac potentiani, ut nunierus qui augecur potencia in infinicum. quia quancun 8t oratio orattoni quac dicit, q> cunqueadctiderimusin ipfum, poterimus adhuc magis addcre, & feruat femper hu- omnis homo iuftus eft, eiquac iuftnodi pocendani:hoc eft, q, non dabirur eft,nullus homo iuftus eft: auc aliquis numerus fine huiufrnodi potentia. ofs ho iuftus eft, ei quac eft, ols & fimilis eft ratio in diuifione linec: homo iniuftus eft:vt,eft CalJias Uidclicet, quod ipfa diuiditur in jpfa femper duiifibilia: & iuftus,no eft Gallias iuftus, Cal ideo exiftic femper lias iniuftus eft, vtra harum cox cum hacpo-
teotia.
trariajeftf'Nam fiea, quac funt idi prtoin voce.fequunturea,quaefunt p'o priinftelledu.illic autem coti^ria mihm"1' eft
Liber Seeundus.
104
A eft opinio contrarrj, vtq> oft h<5 & non malum eft: cV hoc quid? D iuftus eft}ei quae eft,ofe ho iniu f m fe,illud vero fecundum acci ftus eft,etiam in f)s, quae funt in dens(accidit enim ei non maid Voce afnrmationib9, necefle eft efle)magis autem in vnoquoqj fimiliterfefehabere.q>fi neque veraeftquaefmfeeftetiamfal" illic contrary opinio contraria fa,fiquide 8t vera:ergo ea, q ua& eft, nee aflfirmatio affirmation! eft,q> non eft bonum quod bo> erit contraria: fed ea q dicla eft num eft,eiusquae fm fe eft,falfai negatio.quare confyderand um efttilla vero quae eft,q> malu eft, eft q opinio falfa opinion! Verg eius quae fecundum accidens cotrariaeftjVtrum negarionis, quare magis erit falfa de bono , an ea q contrarium effe opinat* ea quae eft negationis opinio,q^ Dico autem hoc mode, eft quae ea quae eft conttarr). Falfus eft dam opinio vera bonij, <^bonu autem maxime circa fingula , ' eft:aliaaQtq>n6bonum,eftfal" qui contrariam habet opiniox fa:aliavero,qmalu: vtraharii nem: contraria enim funt eoru contraria veraec'cV fi eft vna,fm quaeplurimum circa idemdif^ quanam contraria.Na arbitrari ferunt. Si igitur harum contracontrarias opiones deffniri, eo ria eft altera magis vero nega^ c^ contrarioru funt, falfum eft, tionis eftcontrariatmanifeftum Boni.n.q>bonu e,& mali q> ma eft q> haec erit contraria. Ilia ve> lumeft,eadem fortalTe opinio ro quac eft, q> malum eft quod! eft etiam vera, flue pi ures, fiue bonum eft,implicitaeft.etenim Vna fu.funt aut ifta cotraria/ed q> non bonum eft, neceile efc non eo q> conrrariorum flnt, co forte ipfum eundem opinaru traria Cunt,fed magis eo q>con' Am pi i us, (i etiam in alijs fimi trariae.Si ergo eft boni quideq> liter oportet fe habere, & hoc eftbonuopinio,aliaaut q>non modo videbitur bene cfie di^ bonumeft:eftaucaliquidaliud <5um Aut enim vbiqueeaqux quod non eft^necgefTe pot: alia eft concradi<5Honis , aut nuP> rumquidenulla ponedaenecp quam, quibus vero non funt quaecunqj efle quod non eft opi contraria, deillis quidemfaifa* nan?: neq; quaecunq? non ee q<J quae eft vere oppofita : vt qui eft.infinit2c.n.vtrseq3 f hominem non putatefifehomi efleopinanturquodnqneft: S nem, falfuseft.fiigiturhaecor* q use non elTe q uod efhSed i trarix funt, etiam &aliae ,qux bufcunq^fallaciaeft. hae autem funt contradixfHonis.Ampliua, funtexrjs,ex quibus funtjgenex fimiliter fe habet opinio boni rationes. ex oppofitis vero gjtx quod bonum eft, &C non boni nerationes,quareetfallaciat. Si q> non bonum eft.8 prater has ergo quod bonuin eft, cVboau boni quod non bonum eft, 64
De interpretationc
G n5boniq>bonum eft, Illi ergo q>8dveramvergnoneontingit qug eft, non boni q no bonum elTecontrariam, neqj opinione, verae opinioni , quae eft contra^ neqj contradicflione,contrarig riac'Non.n.eaquj dicit,qmax *n.qu? ci rca oppofita funt:ci rca ,*fialiqnfueritvera.nunc| eadem aut contingit veru dicex aut vera verae contraria eft: eft re eunde: fimul aut non cotin> nquodda non bonu malu, qua git eidem inefTe contraria * re contingi t fimul efle veras. At Q# enunciationes magis fbi mulct convero nee ilia qu^ eft,q non matrari* ejje dtcaatur. lum: veta.n& hacc t fimuhn.SC Differentia Quarta. haccemt* Relinquicurigiturei Nquit. Cum orationes oppofi- A V E H , *a.1.n6bo qug eft non boni,q> * non bonu t, vel opponantur per affirma eft,contrariaeaquac eft non bo ni } q> bonum eft. falfa.n.haec * , tionem & negatione, vel quia earu & ea q use eft boni qnon materi? funt contrari^: & funtill^ L no boni bonum eft ,eiqu3e eft boni,q> orationes, quarum praedicata funt .fellabonum eft. Manifeftum ergo e, contraria: & in his quarum przdicatafunt contraria, videtur reperimus affirmation?. vfis,n.negax ri aliq uid fimile illis quinq; fpcciebusoppo(itorum,quaefe tencntex tio contraria erit.vt opinioni q parte affirmatioms & negationis, opinatur, q> omne q3 eft bonu, qua; iam pr^diclafunt: idcirco con bonu eft, ea quj eft, q> nihil eox fentaneum eft mine confydcrare, ru,qug bona funt, bonu eft. na quîiam harum orationu fitmagis eaqu eft boni,q> bonum,fi vfr contraria, magisq; difTerat in men fit bonum,eade eft ei, quae opix te & opinione: vtrum f. contraria, natur, q> quicquid bonum eft, 3 funt}? affirmation^ &iiegatio[quod bonu eftJiocafit nihil dif nem: aut ilia contraria, qua;funt fer t ab eo q3 eft,q? omne q3 eft, fm opinionem contraria. vt exembonu,bonu eft. fifir aut 5C;in no pli gratia huic, omnis ho eft iuftus, M bono. Quare fi in opinione fie opponunt* due orationes: vna eft, fe habet: & funt he, qug funt in nullus ho eft iuftus,&: eft oppofitio. voce, affirmationes di negation per negationem: alia eft ha:c, omnes,notg earum qug funt in anix nis homo eft iniuftus, qua; eft oppofita fm contrarietatem.quîtaq; ma t manifeftum eft q> affirmax harum fit magiscotraria huic,omtioni cotraria quidem negatio nis ho eft iuftus,an f ha:c,nullusho eft, q de eodem vfr: vt ei quae mo eft iuftus, vel ha:c,ols ho eft ineft, q> omne bonum, bonu eft, iuftuc? Diccndu ergo eft,q? cum vel q> ois homo bonus, ea quae didionesfigmficentres,quin anieft, q>nullum,velnullus: conx ma exiftunt: in ipfa aut mente datradicTtorie aut qu^ eft q> no oe, tur opinio alicui9rei .& opinio cius * aut no ois, Manifeftu eft auca contrari; > aut opinio vnius rei, & opinio
-f M.
Jl
Liber Secundus.
105
L opinio negariois illius: idcirco ma opinioe no effe ilia* contrarietate,q D nifeftum eft, q> vna oratio eft con- extra animam exiftit. nam, fi hxc trariaalteri ofoni, aut ei oppofita, ect illiuscaufa,tuc fequeretur q> id, ea ronequa opponunturopinioes quod eft magis contrarium extra in mente exiftentcs: tu in opinio- animam, deberet efle magis cotrane contrarij, turn e"t in opinione ne riu in opinione.Id igit"qcf intelligigationis. Confyderandu itaq; eft, tur cotrarium in opinione propter quenam opinio maxime comrade materias . debet dici potius no efle tur alteri opinioni,tum vcraj, mm contrarium fimpUciter in opinio* falfie: an fopinio contratij eius,an ne. At ea contrarietas ,qua: in opicius negation is opinio. vt exempli nione exiftit ratione amrmatioms ca', fi opinemur atiquid efle bonii, & negationis, non fit propter aliud & hmoi opinio fit vera ( vt cii opi- fed propter fe, & propter rem exinamur viuere efle bonfi) ergo due. ftenteni in ea in mente.;d vero.qcf dabuntfopiniones falfie,oppofit? il- eft contrarium pp. fe, potius debet B liopiniom:quarumvnaeft,q? fit dici contrari u, 5 illudq^ eft cotra- E malu,altera vero, q? no fit bonum. riu per aliud. Prqterea,cum habue& vtra harum duarum opinionu rimus alicui9 rei opinione, vt fit bo falfatum,qua: de ipfb viuere haben na,& hmoi opinio fuerit vera,tunc tur fit maxime contraria in mente non ols opinio falfa, qua habemus illi vera:opmioni,qua; Ceft,q? viue de ilia re,eft ilia opinio,qeft contra re]fitbonu: vtru Cilia fit opinio di- riahuicopinioi "" vera:.vtcu putem* cens, q5 fit malu: aut ilia qua:dicit, id habere illud,quod no habet: vel Of non eft bonum. Dicimus ergo q? non habere id,quod haber. opinio per illam contrarietate, qu? in opi- nesenim funt infinite. At ilia opinione reperitur, qu? ef I maxime di nio , qua? huic opinioni eft contrauerfa. p5t fieri coparatio cotrarieta ria,erit vtiq; vna opinio, & eft ilia, tis extra animam exiftentis in ma- qua; femper diuidit verum afalfo terijs. VtruOd quod eft extra ani- cum prima opinione. & iftae quide* ma mags contraum, oporteatee funt ilhe dux opiniones,que poniit C magis cotrariu in opinione, vel ne. vtranq;parte cotradicôrij in ipfb F Ad quod dicimus, q? cumilhe res quaifito .moxcontingatineisdudux, quaj extra animam opponun bietas, quamam illarum fit vera , & tur per duo contraria , fint minoris qu? falfa. Sed in illis duabus opinio contrarietatis in opinione, cjillaeq nibus, qpofluntfimuleflevere,vel contrariu vnu contrariatur : vel fimul fallal deeodem fiibie<5to,non qjcum hocadhucnon funtcotra- potcontingerc ambiguitasatqjde ria: in opinione, immomaior pars ceptio,neq; ponunC"partes cotradiearum confequunturfefeinuicem: clorij in ipfb quaifito : ita vt veritas vt cum opinamur,q? vita eft bonii, in vnaearuactuexiftatper fe,licet & mors malum : ha:c.n.duo dicla apud nos no perfecle habeatur. pafunt contraria in predicate, & fubla aut eft,q? opinio, qu? opponitur iccloextraanima: conftatergoex ipfienti vere,eftilla,aquantgenchiscam contrarietatis exiftentis in ratio, & eft ipfanegatio. qm geneLog, cuco. Auer. O rano
DC interprctationc
ratio fit a n6 ente ad ens: corruptio cxiftit de aliqua re, quae ab ipfb covero ab ente ad no ens . At opinio, tradi&orio procedit , validius fit o qu habetur de rebus altcrabilibus, illud,quod habetur p, j? opinionerh habentibus C alterationem , qu$ ex contrarij eius exiftentis extra anrcontrarijs fit,cft vtiq-, minoris con- ml: perfpicuum ergo eft,q? opinie trarietaris in opinionc : 4111 priua- contradi&orij eft opinio fimplicitio magis opponitur cnti, c vnum ter contrariaipfi affirmationi. Pre> contrarium alteri contrario . quia terca opinio, q" habet'de aliquo bocotrarium eft ens aliquod : & ideo no, q? fit malu, eft vtiq; opinio , ex nofkgeneratio ab ente nifi per ac- qua alia fequitur opinio, videlicet, cidens. Ad haec,qm opinio, qu$ per q? non eft bonii. ad opimonem vcnegationem habetur, determinat ro dc aliquo bono,q?nonfi tjrtofcomnino ablatione* opinionis affir- quitur alia opinio , C. q> fit malum. xnatiux perfc: quonjam effentia Si ergo res ita fe haberet, non dareipfius ncgationis determinat ab- tur aliqua opinio cotraria in rebus H lationcm affirmationis, quae qui- non habcntibuscontrariu. Opinio dem rem cxiftentf indicat.at euen- ergo negationis eft generalions co tia opinionis contrarij ipfi pr^dica- trarietatis ipfi affirmationi , qua fit todealiquare, quamputamusin- opinio contrarij , quae eft contrana cfleprardicato, non determinat ab- fecundum (e : quiareperitur in relatione amrrnationis:qm ortus ali- bus habentibus contrarium, atque euius contrarij in iplb ubie<Slo no no habentibus. oportetaut vt opicogit (ecundu (e auferri eius cotra- nio , qn? naturaliter contraria*afriu fibi oppofitu :fed eft quid acci- firmationi , fit ilia, qua: vbiq-, repedes ex ortu illius cotrarij in illo Tub rif:n alicubi fic,alicubi n5. Opinio ie<5lo,nempc,cj> auferatur ipfiim co ergo vRor , q vbiq; ac fm Ce eft cotrarium,aduenicntcalio contrarip traria,crit vtiq; validioriscotraricin ipfum . vtexempli ca,ablatio ca- tatis, ^ fit ilia opinio,qu? alicubi re liii abipfaaquaadueniete frigido perif", alicubi vcro non. qm vl'eeft in ipfam, dcbet quide referri ad ip- pn* naturaipfb particular!. & ideo I fum fngidum ex feciidario propo- dato particulari.datur & vfe: & no fito, veifecundumaccidens.nanu- ccontra,videlicct,vtdatovfi,detur iufcemodi ablatio orta quidein eft particulare. Et fi ipfa negatio fit ilab ipfo efle per accidens.fed ilia ab- lud cotrarium in opinione rei, qct latio, qu^ fit per negatione, oritur no habet cotrarium, fequitur ergo quideabipfanegatioeperfe.idve- vtcontrariumpaflim fitipfanegaro, a quofequJtur ablatioaffirma- tio,Crnaximainextremo. Item.cutionisfecundu fc,potiusdebetefle opinio de co quod eft bonum, q> cotrarium exiftens in opinione, c fit bonum, & opinio dceo qcfnonr idaquofequit''opinioperaccJdens, eftbonum,q?non fitbonum,fint autexfecundopuopofito:eftq;ex- duseopimoncs ver^,&opinio de acliius cotrariu, atq; validius. Cuq; eo quod non eft bonum , o? fit boduo cotraria inaxime diftent, &il- num, autdeeo quod eft bonum,<j> lud contrarium quod in opinione non fit bonum,lint dux opinioncs falfe.
Liber SecundiK.
A &l(ae. Ego tmtl dubito qua: fit ilia opinio,quaec6trariaturhuicnoitrc. opinioni, qua habemus de eo quod n6 eft bonum, q non fit bon Q,qux eft vcra opinio. qm altcrum mum necefle ctteflcinempc, vcl vtcStrarieifei opinio fuicotrarij, quod eft ipfa opinio de co quod non eft bonum,cf> fitmalu:autYtfitipfumco trariunvpfanegatiocotrarij, quae ieft ipfa opinio de co quod non eft bonum, q? non fit malurmaut vtfit ipfum contrariu ipfa opinio deeo, quod non eft bonum,q? fit bonum . Opinioautcm contrarij non erit B cotrariumciinopinione, quiapof(untef fimulvera: rqmmultafunt, qua:noniuntbonum,quae{untma lum. Opinio quoq; negationis con trarij eius non erit opinio cotraria ci, cu poflint fimul venficari de eaidem re . na vere dici poteft,ip> hnea tion eft bona, neq; mala:& tandem quicquid natura ma non eft aptum denominari per alter u duorii contrariorum. Opinio ergo, quae contrariatur opinioni noltrae dc eo,q3 non eft bonum <> non fitbonum, eritopinio noftra deeo, quod non cftbonum,qj fitbonum. CiimerC go opinio, quajmaximecontrariat"' opinioni noftrz deeo, quod non eft bonum q? non fit bonum,fit|opi nio noftra, q> fit bonum'ergo illud eomrarium.quod maximediuerfificatnr ab opinione noftra de eo, ûod eft bonum, q? fit bonum,erit j noftra opinio deeo,vt non fit bonum: no noftra opinio, <j> fit ma lum. nam, fi affirmatio eflet ipfum contrarium maximc diftans a ncga tionc, tune oporteret vt maxime di fiaretabjpfa.cuin igitur vrum con trariumnon habcat nifi vnicu con
104
trarium ,fcquitur ergo q> id , quod D maxime cotrariatur affirmation!, crit ipfa ncgatio. Ncc intereft iu his exeplis a nobis addu<ftis dc cnun ciationibus contrarijs ratione affir mationis & negationis,fiue,pferan turcumarticulo appofito mbieclo per Al, more Arabico , vel per nota vniuedalem. quoniamiamdixim' <j> arciculus Al,in Arabico prasfefertfignificatum nota: vniuerfalis. Nihil igitur diflert iuxtahancintelligentiam , dicerc q> contrarium opimonisdc aliquo quod eft bonii, <j> non fitbonum : veidicere, quod contrarium opinionis,quai putat E deomnieo quod eft bonum, quod nihileius fit bonum :quiaaflErmatio Si ncgatio , qux eft opinio contraria.reperiturinanimadefignifi cato vniuerfali . Si igifid quod ore promitur,indicatid qnod in anima exiftit de opinione duoru cotrafio^rum,fequitur ergo maniferte cjp cotrarium affirmationis in fermonc erit negatioin fcrmone eiufHemmet fignificati vniuerfalis , qcf fait indicatumperajfrimationem,quan dofignificauitillud fignificatu vni uerfale per amrmationem & negationem,didtione vniuerfali, qu<j eft F ipfa nota vniuerfalis. vccxcplicaufa,contranumhuius, omnishoino eft bonus, eft hsec qua: dicit , n ullus homo eft bonus, &eiui contradi(ftoriumhsec, non omnis homo eft bonus. Palam autem ef t, quod illaeopiniones,quaedicuntur contrariaihic, nondebent efle verse opiniones:quia vna veritas non poteft cfle contrana alteri veritari, neque opinio veritatis opinioni veritatis, neque diclio contradiitoria dicliom: quiaoiaillafignificantaliquid, O ij quod
De interpretatione
G quod eft fecunclumfe verum. Sed opinionescontrariaefijntilla:>qu2e inter ft opponuntur per affirmatio nem &negationem,&ab his peon tradiftorias &contrariasin materia neceflaria.quoniam mult* oppofi t*e,vt diftum eft,pofluntefle fimul verae : videlicet indefinitae &fubcotrarize. fed contraria: non poflunt efle fimul yerx de eadem re, neque poilunteiTe fimul falfie in materia necefiaria,quia no poteft fubiectu dcnudari ab eis. Etfic finit expofitio Auerrois in librum Inrerpretationis,cui titulus e peri Hermenias. H LausDeogloriofo.
&pari radone fi dicatur, omnis homo eft iuftus,omnis homo eft iniuftus, erit ac fi di ceretur.omnis homo eft iuftus, nullus homo eft iuftus: fi fit ncceflarium vt omnis homo fit uel iuftus, vel imuftus. & eadent eft ratio. At Ariftot. ideo dixie de quinq; ipeciebus, quia contradiftoriorum non eft nifi vna fpecies', videlicet vbi prxdicata eorum funt contrana:quia ainbz enrfnciatio
nes funt v el
vtdenominemrpttalttarumiftoram,Ac6 K; do, eft iuftus, eft iniuftus. " Socrates "'"""*" "' " Socrates " -
ideo non fit diuifio earum ea ratione, qua vniuerfalis eft affirmadua, & particutaiis negadua: vel econtra, vt res fe habebat in oppofids fecundum affirmanonem & negationem. Si igitur reperiatur in oppofitis illis,quorum prxdicata funt contraria, id quod eft fimile illis quinque fpeciebus, circa diuifionem veritads a fklfitate. conlyde- I, randum ergo nunc, quodnam iftorum fit magis contrarium. Et dicimus, cj> cum diQw* enunclationts magisfibi 'inmctm ftionesfintfumptâ rebus exiftcnribus in tlicantur effecontrarix. a nima,& %nificent eas: & oppofitio, qu* accidit in illis propofidonibus, exiftat i ani ma tantum,non extra animr.m: quia nulla Differentia Quarta. extat oppofitio rei ad fe extra anima: quia wNquit Cum orauones oppofitac veloppo ipfa exiftit fblum in vna oppofidonum* * *nanturper affirmarionem&negatione, hoc eft q> vel eft neceflaria amrmata extra vel quia earum materia,&c. InquitLeui. animam,vel negata, vel in vno contrarioCum Ariftote.narrauerit modos oppofitio rum tantum, in eo fcilicet quod eft aptum num,& quo pafto diuidant verum a falfb, natum denominari per vnum contrarionuncvult mueftgare quxnam oppofitio- rum Ymanifeftum itaqueeft, g>oppofirio num fit magis contraria, & magis diuerfa fiet in propofidonibus radone oppofiaonis in opinione.& dicit,quod ipfa oppofitio, vt opinionum in anima exiftendum. idcirco iam fuit diflum.reperitur radone arrirma- confyderandum eft, quxnam iftarum optioms & negationis-.vel quia praedicata ipfa pofitionum fit vehemendoris oppofidonis qjz ipfarum fit maioris op_ funt contraria.vt cum dicimus, omnis ho- in anima;non 1 * mo eft iuftus,omnis homo eft iniuftus : vel pofitioni ! extra animam. Ariftote. autem dtcit,^ videtur fecundum apparentiam pu ]^| cum dicimusjomnts homo eft iuftus , omnis homo eft n6 iuftus, n fuit declaratum. blicam cj, contrarietas maxima,qux in ani 1'oteft autem repct in in his, in quibus co- ma exifdt.eft ilia maxima contrarieta^que. rum prxdicata funt contraria, id, quod fi- extra animam exifdt in matenjs ipfis: &g milatur quinque fpecieb9 oppofitorum fu- propterea oportct vt oppofitio, qu<e eft raperi us diftis. nam in materia pofiibili, in tione conn arie tans, fir maior c ilia quz he qua fubieftum necefiario denominatur ratione afHrmadonis & negationis. nam per vnum contrariorum, iam fuit diftum, magis contrariatur nigrum albo extra aniCp fi eorum prxdicata fuerint contraria', <j> mam,5 nigrum non nigro. quia quod non corum oppofirio erit ;qualis in veritate & eft nigrum, poteft efle fiauum: & flauum falfitate,oppofitioni ipforum fabc ratione non a:que contrariatur albo, ficut contraaffirmarioms & negadonis. nam quemad- riatur nigrum albo .nam contrarietasniniodum diuidit verum a falfo, videlicet o^>, gri ad album eft in maxima diftanda. fed fi vna eft vera.altera eft falfa, di cendo So- hzc contrarietas non eft in vldma diftancrates eft iuftus,Socrates non eft iuftus: ita tia,ac maxima.& ideo uiderurg, oppofirio diuidit verum a falfo, fi fuerit neceflanum opinionum maxima, fequatuv id quod eft magis
- ^1* vel negauu*. 8c
Liber Secundus.
/ magis contrarivrm extra anima in ipfis ma terijs. At Ariftot. inquirit, vtrum huiuA modi fim ilitudo fit vera, uel ne. fie dicit Op cum dux res,qux. funt contrarix extra animam duobus contrattjs, uidelicet ratione fubiecli & prxdicati, utcum dicimus album eft frigidum, & nigrum eft cahdtim, eft quidem minoris contrarietatis in opinione , q fint dux res, qux funt contrarix per unum contrarium, hoc eft in ipfo prxdicato,vt cum dicimus uiuere bonum, & viuere eft malum: vel vt ea qux inter fe opponuntur per duo contraria, fefe confequa turutplunmum : vtin libro Topicorum probatum efthoc eft,gj fi dicere,uiucre eft bonum.fit uerum,tuc fequetur ex hoc, iux ta illam artem, g? mori eft malum. fequitur autem hoc in ilia arte: quia procedit p probabiha. quod autem eft probabile, inB rert quidem vniuerfale aliquod quod vtin pluribus fequitur. & tandem fi prxdicatio eflet per fe,hoc utique eflet verum: nempe, vt ipfum viuere fit bonum radone vit^.fed, fi eflet per accidens,eflet falfum. nam poteft dici,album eft corrupubile, tamen non erit verum dicere, nigrum eft xternum . quia album non eft corruptible ratione i album,fed ratione qua eft corpus com pofitum. Siigiturres.quscfuntcontrariJE extra animam,per duo contraria, funt minus contraria: in opinione, Q fi fintcontrarix extra animam per vnum contrarium, palam ergo eft, cj, caufa contrarietatis rerum in opinione, non eft ipfa contrarietas, <]uam habcnt extra animam in materijt. quia fi caufa contrarietatis, qua: eft in opinione, eflet cdtrarietas, qua: extra animam reperitur, tune fequereturg> illxres, qua funt magis contraria: extra animam,cf!ent magis contraria: in opinione: cum tamen oppofitum huius appareat, vt fuperius fuit diftum. Conftat itaque ex his, (j. extrema oppofitio non eft ilia, qux fit ratione contrarietaus exiftentis extra animam in maiterijs. At contrarieta;, qux eft in opinione ratione affirmanonis & negationis, qux quidem exiftunt in anima tantum, vt iam fliximus, eft vtique propter ipfam opinionem per fe,n6 propter aljud.hoc eft, o> b?c contrarietas non eft, propterea quia eft con trarietas extra animam, qux non eft in opi nione : id autem quod habet contrarietatem propter fe,debet vtique efle magis con m,a quod habct contrarjetawm pro
105
ptcr aliud, vt funt res.quarfi prxdicata (unf' > contraria:fequitur ergo <j> maior oppofirio rerum fit per affirmationem & negarionem: quia eft in opinione per fe, non propter aliud.Neminem autem latet,q? id, q<J eft contrarium propter fe, debet efle magi* contrarium, illud contrarium quod fie propter aliud.nam nigrum eft magis contrarium albo,c veftis nigra vef tt albar. qtiia ipfa nigredo eft contraria albcdini per fe t veftis vero eft contraria vefti propter aliud. Alia ptxterea ratione probaror, q> inter has oppofitiones maior oppofitio eft ilia, qux fit per affirmationem & negationem. quoniam, cum habemus veram opinione de aliqua re,manifeftum eft, 93 non omnis opinio falfa,quam habemus de ea re,eft c6 traria illi opinion!.qa opiniones falfie.quas pofliimus habere de ea re,poterunt efle iniinit^.ut fi opinemur Socratem efle album E & caxum & medicum,& fit falfum: vel,vc opinemur ipfum non efle geometramncquefcriptorem,8cfueritquoq; falfum. palam autem eft g^pofliim* habere infinitas opiniones falfas de Socrate: turn affirmando de ipfo quod negatum eft: tu etiam negando id,quod in eo exiftit, fi contrarietas ergo qux in ani ma exiftit, eflet propcerea quia exiftit extra animam, tune omnis opi nio falfa,quam de Socrate habemus, eflet oppofita opinioni verse, quarn pofuimus dc eo-.vt fi opinemur jpfurn efle homjnem, <\ eft vera opinio,8c opiniones oppofitac huie opinion!, ea ratione qua reperitur ipfe Socrates extra animam, eruntomnes opiniones falta:, qua? poflunt condngere fieri de ipfb,& erunt tnnniue. nam, cum h;ec opinio fit vera,fie reliquae falGe, ea ratione qua ipfe reperitur extra animam in materijs, oportebit vt quzlibet harum opinionum falfarum fit oppofita illi opinioni ver?e,qu^ deeohabetur, non ratione eflentiaciphut opinionis:quia hzc, Socrates eft albus, non eft oppofita huic, Socrates eft homo: fc4 erit illi oppofica,cum fciuerimus ij> non fit albus, &g> fit homo. Etexhoc fequentur duo incommoda. Primum, g> vnum eontrarium habebit infinita contraria: Secundum vero,<j, cxdem opiniones erunt quidoqueoppofiuc.quandoqiie vero non. NS, fi Socrates eflet albus,tune hx dux opiniones, videlicet g> fit homo,& Q> fit albus, n6 erunt oppofitse. & hxmet if lie erunr oppo fitxinrlatone. fcficnoipoterimusfcire
opinio-
DC Interpretations
opiniones,Vtrum fintoppofitar, vel ne. nifi fcianms id quod eft extra animam a quo pendent opiniones ipfae -. vtrum fcilicet vna ear urn fit vcra,& alia falfa. Impollibilc itaquc em ponere huiufmodi opiniones, que non fu.it oppofitx ex fe,efle Juas panes cd uadiftori) inipfoquaefitaitavtdicamusE viam inquifitionis, g> Socrates vei eftalb9, velgeomeira.quiavtra:qtie harum opimontuu poflunt eile fimul verat de Sociatc.vel falfac: cum nos non ha beam us perftdam ventatem de vna earum.neque fciamus effc iplms Socraris extra animam- Et ideo uideturij, opinio contraria illi opinioni noftiar,quum habemus de Socrate.cj, fit alb9, ctt opinio noftra cle eo g? non fit albus . & fie in huiufmodi contranetate, uni contrariovnu:ndabitur contrarium determinaiuir.,noninfinita contraria: quemadmodum erai neceflaiium iuxta illam altam pofinonem. Adde etiom, g, he poterunt pom pro duabus partibus contradidorij: li cet nonfciarnus,cjuzip(amm fitvera.nam bene poterk vcnhcari de Socrate bus,v<jl <j, non fit albus, vt di<ftu tint. & tanien non erit neceflatium, vt fit albus uel niger :immo potent efle expers vtriufque horonivneq.; vt fit vel albus, vel geometra, ut lam fiiit di-flum. Alia praucrea ratione id confirmaiuviempe quia oppofitio affir tnatioai.s& negationis affiniiiatur illi oppolitioni.qua jjceditur ad geneiationetn vel ad cornipuonem. nam generatio fit ex non eutead ens,hoc eft ex ncgatione ad af fiimatiouern:i&:corruptio vero ex arHrma uone .id negationem.A t oppoiitioni ex ente ad non ens,qrjc fitea ratione, qua przdi _ cat.i funt contraria, videtur (imiian ilia op * pofitio,qaprocedituradalterationem.na a.teratio fit de cntc ad ens: hoc tit ex arKrr*ationead arrirmationem: vtinfcienda Naturah probaturn fiiic. Manifeftum autemeftâlietasin fiibflantia eft maions diucrfitatis,g. fit alietas in qualitate. Nam magis diirei t homo ab ea re, a qua fuit generatus,quz non eft homo, cj. difterat homo niger ab il!o. & fie fequirur tj, ilia opinio,qu x eft diuerfa in ipfa fu bltantia,ad illam,qua:prscedit, eft magis contraria. fit ilia oppof itio,quz eft diuerfa ratione op pofitionis ipfius efle ad aliud efle. Alia iteiiim ratione id comprobaii poteft. videlieet,quiaopinio,qua?fitpernegationem, in duatdefeablationem opimonis affirmationis.nam opinio, quam habemus <Ie ?* C crate ty eft albus, indi cat fife ablationem opionis de eo <j, fit alhus.Sed ilia opioqui hemus de Soc.cj? eft niger, non indicat p fe ablatione opinionis de eo g> fit albus,rrifi g accidens, hoc eft, ea ratione qua contigic nigrumnon efle album, quia vnum efle non opponkur alteii efle, nifi hac ratione. & ideo ilia opinto,qu eft de negarione,ma gis opponitur opinioni affirmaritia:, ^ op* ponatur opinio contranj. & ex hoc fequirur,5> huiufinodi opinio fit abfolu te atque fimpliciter & maxime contraria opinioni afHrmatiuz. Aliaadhnc ratione id fir-1 man pote{t Quoniarn habere opinionem de aliqua re bona.cj, fit mala, eft vtique opi nio,quxaliarn afrert opinionem, videlicet, q? non eft bona.& poterimus dicere,5> hac latione tantum opinio, quam habemus de re aliqua <j; fit mala, eft oppofita illi opinio L ni,quam habemus de re op fit bona; videlicet ea ratione, qua contingit rem malam noncftebonam. At opinio, quam habemus de aliqua re bona,cj> non lit bna., no proptereafertur<}>fitmala,itavt pofllmus dicere fy hac ratione tantum negario oppo natur arKrmacioni:quoniam non eflnecef farium n quicquid non eft bonum, cj, fie malum.nam linea non eft neque bona neque mala. Et fi adhuc concedamus q> opt nio, quxhabetnr de aliqua re quod non eft bona, opponitnr opinioni, quam habemus de ea quod fit boira, ratione opinionis contraria:,qua: earn infert, qua: eft Icilicet,quod eft mala, & dentur aliqua, quz non habeant contranum, vt in libro Pr?dicamentorum probaturn fait : manifeftum eft.,quod opinio, quor de eis habebitut negatiua,non eritopin;o cotrana: quia opinio negatiua de ea non poteft inferre opinionem contranj: quia iamfuitfuppofitum, quod non habeant contranum. ut exempli gratia , ficogitemus ternpusefle quantitatem:& cum quantitas non h.tbeac contranum, ideo opinemur ipfum non cf ie quantitatem: non poterit utique inferri ex hac opinione opinio contraria ipfi quan titatt.& ideo patet, quod in rebus non habentibus contranum non datur oppofitio: quod eft falfum. Conftat itaque quod o[ nio negarionis eft oppofitio, & reperitur in omnibus rebus;opinio vero ipfius contrarij,licet fit op}:ofitio,tamen non reperitut in cundis rebus, fequiturergo', quod id. quod
Liber Seciindus.
i o6
JL qModnaruraoppcnitaripfi affirmarioni , oppofitz.videL'cet opiruo affirmationis, & eft ilia opinio.quz opponitur cuilibet affir opinio negationis. &ideo opiniones contra mariom:non ea quz opponitur alicui affir tix in anima funt eiufdem mec rei. verunmaiioni.fed non opponitur cuilibet affir- tamen quandoque id, quod ore promitur, mationi:quia non opponitur ei per fe.fed nonindicat ex his opinionibus contrarijs per accidens.nam,fi per fe opponeretur ei, id,quod in anima exiftit.ur fi fuerint in ali tune daretur in omni affirmatione: quod quaparte hominum opinio affirmatiua,& perfpicuum eft. at opponitur ei proptcr il- opinio negatiua,que funt opiniones contra lam opinionem.quz ex ea infertur, quz in riz,& fi volucrimus figmficare huiui'rnodi omni materia reperitur, Sc eft ipfa opinio opiniones,dicendo,aliquis homo eftalbus negationis. AUaiterum ratione idcon- aliquis homo non eft albus: vel homo efc firmari licet. Nempe, quia necefle eft, ut albus,homo non efc albus: eft manifefcum opinioni negationis opponatur vnum triu, g, id,quod ore profertur, non eft indicium videlicet uel opinio affirmacionis ,'vel opi- eius quod in anima exift.t de con-rarietate nio affirmation!.; contran), vel opinio ne- opinionum:quia poteft efle vt aliquod vnii gationis eius. hoc aucem eft neceflarium, particulare non eric aliud: cum tamsn in quia contrar ia funt duo, & affirmatio & anima fusi it fumptum unum & idem par negatio duo quoque: & alterum altcrum ticulare. Conftat ergo,g> contrarium affir indicat,& fie funt quatuor: & hzc opinio mationis in fermone eft negatio in fermoB eft una ex ipfis:rclinquuntur igitur tria.ma ne eiufdem rei uniuerfalis, quam fignifira nifeftum tamen ef t, g>nullum ho rum eft uit ipfa afrit matio in fermone. Schotrepe contrarium extrcmum opinioni negario- riturinfingularibus,&in contrarijs:quia nis,nifi ipfa opinio affirmationis,vt dictum cum fint vmuerfales,necefle efc ut fubieclifi fuit. opinio itaque affirmationis eft , quse fit idem in utraque enunciatione. Et fimimaximediftacabopinioiie negationis .& liter reperitur hoc in ipfis contradictor!)* tdeo necelTc eft, ut opinio negationis maxi in vna pane rei vniuedalisthoc efr.quod me diftet ab opinione affirmationis . fed una parte enunciationis uniuerfalis fumi cum uni comtario unum debeacur contra ruraffirmatio & negatio, qu.r funtmaxirium,uc fnperius diftum fuit: ergo oporcet me contrarii,vt fuperius fuit didhim. At in ot extrcmum atque maximum contrariii fubcontrarijs uel inctefinitis non eft necet ipfi affirmation i fit ipfa negatio: quia non farium,ut opiniones fint oppofuz. nam n6 poteft efle eius maximum contrarium ecia eft neceflarium u t fubicftum in vna ipfsaffirmatio contrarij: quia contrarium non rum enunciationum fit idem, quod in alee habetmfivnum contrarium maxime di- ra,fcd poteft efle una pars eiu; in una enun ltans,vnica ratione. Veruntamen,fi vnii fit ciatione,& alias pars eius in altera enuncia maxime diftans,alteru vero no fit maxime tione fed cum non fit in eo quod fignificadiftans,noncritvtiqueimpoffibile.quiaip tur per fermonem de ipfis, utipfz opinio, fialbopoceritefle concrarium ipfum ma- nesfint contrariz, ideo patetgjnonfiint ^ xime nigrum, & nigrum non maxime. ni- conti aria-.quia poflimt efle fimul uera. & '. grum tamen quod eft maxime nigrum, eft licet diuidant uerum a falfo, & in materia illud tantum contrarium quod maxime neceflarlA.fkimpoffibili, taraen conftat g diftat ab eo. non efc neceflarium prop: ei hoc.vt opinio Dcinde dixit. Nee intercft in his exem- nes.quz eas fignihcant,fint contiaria::quia plis,&c. Jnquit Leui.Senfus eft, cj? in ratio- poflunc efle in liibieifiis diucrfis. fed in ipfi* IK data,qua: probac,quod maxima oppofi- contrariis palam eft.ut opiniones, qui eas tio,quz oppomtur artirmationi, eft ipfa nc fignificant,fint contrariz: quia fubieftum gat tio,nihildirFcrun:excmpia tiaditaano eft idem in utraque enuaciarione. &idea bis n hoc , fiuc afferantur cum hiera He, non poll-Line efle finuilnera:, nequedenaqux eft articulus in lingua Kcbraica , 8c Al datur fubicftum eiiam ab unoeoruu. in inArabica:fiueafteramur cum nota uni- matena ncceflaria,& . impolfbi!i. .,,, & -., hac ra> uerfalitacis.quia quemadoioduni bono op tiono,u :.i cnunciatio earum erit contraria ponitur,noneftbo:uam, ita cuilibet bono alteri:ita i;t li una fie uera,alcera fit fulfaiR opponicur,nullum eft boi>um. nam Iqua- matcn.i ncccllaria, & impoffibili:hoc eft, libec pane rc^cciuntur in aniuu opinions ea ratione qua fiibie&um efc unum, & opi
IUO
De InterpretationcLib.Secudus
J niones,qua: eas fignifieant, funt contrariz. nes,qiue eas fignificant,iint contrarixtvt fii IT Sed fubcontrariae & indefinite diuidunt pcrius fuit deckratum. EC fie hnic libw uerum a falfo in materia neceflaria, & im- Peri Herraenias. Lam Deogloriofb. pofflbili,ratione materix.non ranone ahcu iuscontrarictatisexiftenusinipfistquiano riLri de Tntertrettttt reft neceflarium in utraq-, enunciationum, **''*ac tnterprCfa>itone]\. Itttt Ut fubicdum fit unicum: ncque ut opiniouftierroe & LeUl,finif.
Qu&faa. in lib.Prxdtcabiltum^Priedicdmentorum & Peri Hermen.reyuire inpofteriori parte li
L I B E R
PRIMVS,
Cum Auerrois Cordubenfis media Expof itione.

loanneFrancifioBurana Veronenfi. interprets*
S V M M A . L I B R I.
Agttur cle nonnullis principijs, pro fequentium cognitione. De propofitionum conuerhonibus. De fyllogifmorum fimpliciuni, ac mifcorum figuris ac complicatiorubus omnibus.De figurarum teruario numero, ac etiamTerminorum inquolibec fyllogik mo. De medij fyllogiftici inuentione, feu propofitionum abundancia.De SyllogifHiorura male contextorum in proprias figuras refblutione.
De Syllogifmi ftru&ura, SeclumPrimum.

De propofitione, Termino, Syttogifino, Diflo deomnt,etc Diflodenullo. Cap. I.
*Ale.legic, & fciaj de mfatfua:
Rimumdicex re circa quid, etcuius fit co fyderatiotqm circa demrox demonftrati x uae. Poftea determinare, quid e propo,& quid terminus, <3ijd iyllus, &C qualis gfecflus, 3(. qua lisimperfe<ftus: pofthgc autcV] quidintotoefle,autno eehoc in hoc: quid dicimus de onv ni,aut nullo prgdicari.Propofix tio igiture oratioaffirmatiua, Vel negatiua alicui9 de aliquo: in parte, aut indefinita * Dico
autem vniuerfalem quid em, o! aut nulli inee: in parte vero,ali" cui aut no alicui,aut no 01 inee: fedindefinita inee, aut no inee finevFi,autfm parte: vt cotrarioruvnae/Iercfam :aut volu^ ptate non eile bonu.Differt aut demoftratiua propofitioa Dia le<flica: qm Demratiua, suptio alterius particulg cotradiifiois eft. non.interrogat, fed accipit demonftrans, Dialecftica vero , interrogatio cotradictiois eft. Nihil at differet, q vtriufc^ fiat fyll's. nanqj et demonftras, et in terrogans rocinatur, accipiens alicjd de aliquo, inee aut no in^ effe Quare eft Syllogiftica tjde Log.ciico.Auer. A pro-
Priorum Refolutoriorum
G prop6 fimpdiciter affirmatio, aut negacio alicuius de aliquo fm divftu modii. Demonftratix ua vero, fi vcra fit, di g fuppox nes,q a pnncipio funt, accepta. Scd Dialecfticajgcuncftantiquix de interrogatio cotradicftionis: ratiocinantiaut fumptioappa rentis,<3d probabilis:queadmox ir.i.hbro. du in Topicis divflum eft. Quid in piind- itaqs ppo.&Iquo diflferatfyllox rio pnmi .,-,Q/J -/-, jiib.roacr. gilca,oC demoftratiua,etdiax lecftica,accurate in fequentibus diccr.ad pfente vero vfum fufff H ciant, qnunca"nobis determix natafunt. Terminu autem vox 'StuM- co,inquedilToluiturprop6,vt natt alij le prgdicatum,6i de quo prscdica iMcuf 0 ' 01 tur:aut appfito,aut diuifo,ee, ' .\:)o<r aut iion efle. Syli'usautem eft alii legunt rltio, in qua poiltis quibufda , otatio aiterfj quid i pofitis, necefle eft contingere, eo q> hf c fint. Dico aute,eo q> hf c fint, gg hacc conx tingere: propter hsec vero,nulx lius extrinfecus termini adiux men to indigere ad necefTarium I effieiendum. Perfecflii itaqsvox co fylftn,nulloalioindientem pter aflumpta, vt neceflariu ap pareat .ImperfedKi vero, indix genteautvnius,autplurium,q funt quide necellaria per fubiex cftos terminoSjnon tn allumpta funt per propofitiones .In toto autem elle alterum altero, etde omni pr^dicari alterum altero, idemfignifTcat.Dicimus ante de omni prgdicari, qn nihil fit fubiecfti accipere, de quo a'teru non dicat; ac de nullo c6!imlrf AVERROIS E-XPOSITIO, Pars Pnma.
e Prppofttione , Jermino , Syttoffjmo , Diflo de omni , ac DI&O de nullo. Cap. I.
Ixit.Opereprecium eft, vtprlo inîpiamus enar rare id , qcf hoc in libra qnmus, ac vtilitarf cr rc.quaqrimusproueniente. Deincepspofth^c, qu^refpedtualioru, dequibus hocinlibrofttmonefacit,radicum & principiorum vice obtinent : hoc eu vt p rimo cognofcamusquidpropo(itio,&quidter minus,&quid fylFs.& fylForu qualisperfedluSj &qualis imperfedtus, &quid pr^dicatu deomni, velpr?dicatu de nullo,aut non de aliquo . tdicemus,q?id, qct qu^rimushoc inlibrojcftdemonftratio : qmfyllogifinu quacrimus, quiademfone qua:r irnus . Vtilitas vero , q ex hoc v prouenit, eft, vtcognitionem aflequamur demonftratiuam dcreol fm maximam perfe<frione, quam homo pot naturaliter con (equi. Et propofitio quidem eft oratio affir- tliuifi p6,& q es ei matiuaalicuiusdealiquo,autne gatiuaahcuiusab aliquo. Etpropo lltiodiuidetur ex pane qualitatis, &exparte quan titans :expartecdquatitatis,cj5aliavris,aliaparticu laris, alialdefinita: ex pte vero qua lit?.tis,qm vnaqueq; ,antaffirmatiua ert,aut negatiua. EC vlls affirms tiua ea cfi,in qua affirrnntur [>dicatu deoifi'.biedlo: ccufidic?.,oish6 aTal. VRs au t ncgatiua ea eft, in qua precliccuu ncgatLir ahotfabiefto : vcluti {idixcrim,nul'ijsh51apis.t particulai is affiri-natiua ea fit,! qua de parte fubiecu affii-ma:ur pdicatum:
Liber Primus
A tarn : quemadmodum fi dicam,ali verum fylPm, vbi alicjuH dcalnjuo D <{& animal ho. Particularis vcro ne prxdicari aut non przdicari accepe gatiua eft, fine pr^dicatum abah- rit,dumpropofitionumaliqua po quo ncgctur fubiec~to,vtfidicS, all nit.Erititaq; propo {yllogiftica ve qtl animal non ell ho: fiuenegetur luti genusdemonftratiu^ ac dialc- k*11" vPc ipfum a fubiecto , ecu fi died- dicx propofitionis ,dc qua confy- ad Jarricula- mus, non oe animal ho . qfn parti- dcrabimus hoc in libro,oratio affir leftica 8c * cularis negatiuabinashabctmter- matiuaalicuiusdealiquo,autncga aam demfa ' prctationcs.quarum vna eft partis tiuaalicaiusabaliquo. DemSftradcftrudlio, altcra veto vniuerfalita tiuavero ea cft,qu? ex primis fuerit ris,qua*inip{areperitur. Cztcrumnaturaliter fcitis: fed Dialcclicaex indcfinita ea)eft,cui pcnitus fepime probabilibus , fi aftraas Cy IFm : fia turn no anne<aitur,aut vfe,aut par- autcm intenogas,ex conce/fis proticularc : quemadmodu dicimus, babilibus.Sed:ionisvero,quibusi (clacontrariorum vna,& voluptas feinuicem diftinouiitur propones nonefl bonum. Etha: diuifiones ift?perfe<ft?,tradit?funtinlibris& E funt propofitionis ex pane forma:, Demonftrarionis& Dialecticc: vbi hoc eft diuifiones vtiles ad cogni- fmmodumiftumconfyderadijrete quadta tjoncitl fyifj fimpliciter. Diuinoes linquuntur, & confil'r cewraru pro litatiieft" veroex partematcriqflint: qrhip- poutionum diuifiones in proprijs fcJm forfius,a!iaeftdem6ftratiua,aliadia- pcrficiuntur artibus, ficuti fbphifti rna.Dim-- Jeclica, ac reliquac, in quas partitur ex & rhetoiicarpropofitiones. Ve1 j'^j^j!ft* artium fermocinaliu materias: rumenimuero fatis fuithoc in locapl & de queadmodu in fequentibus ex hac co propofitionudiuifionescognomofttati- artcplanumfiet, Acprppofitioo^- fcerefrnquantitatemprzdidtam. mtft v ? J 1 _./!.. ..._! T n n-> - . , . ' . _ _ i f*t t* a c ex ma dem demonflratiua & diale<lica,re Terminus verohocin libro fiQili^. **c pSa * fcinuicemdifrcrunt. AcdifFeren gnificatillud,in q^ refbluunf'pro- tcr ieftica& tiarum vnahzccft,q>demonftrati pones, fmq? pars eft neccflaria ad d-ua^ppofitiojalteraeftcontradiftio- hoc,cjj propofitio fit, hoc eft predinisparsj&eaquid^yera. Dialedri- catumac fubieilu:qrhpartesiujir F ^ ca vcro cfTe pot v^ralibet ex parti- propofitionis neceflariz. non autc buscontraditionis:qin aflumicur ea, quajpropofitioniadijciunt'loconceflaa rndente,&r,efpondspo co copula?,quemadmodum inuenterit vtralibet ccntradidtionispar- tionis verba, cum in ea non refblte refpandere.nanqjinterrogasin- uatur jppofitio,tan< panes fibi netcrvogationem innac"arte,dat illi ceflarias.eritenimiam propofitio optione, vt refpondeat jjvtra main aftu, licet inuentionis verbum gis voluerit contradi<5lionis parte. ineafitinpotentia.&lateat: veluKccdifTerunt inter fedemonftrati ri confuetudoeft apud Arabas in VerbiJinU uaacdiale<ftica propofitio in defcri ternariis, acquemadmodum res fe res i6isfte c i ir f n n i_ t_ u L fi. ptione,fmq?fylFmfimpfraftruut, habet in binanjs, hoc eft ex eoq> f a n -necefa i .. verunulla in hocpenitusinter eas noncftillis opus verbo inuentio- pone, fed differentia eft: nanq; vterq-,&De- nis. &inhoc<jqualesfuntpropoii- uimit'lo-mfator& Dialedicus rocinabituf tionesaffirmatiuz&negatiux*. cocopul.;. A ij Dixit.
Dixit.SylPusauteeftoratiojin Quid fit qua cu ponunf'res plures vna,fequi fylfs & detur ex neceflitate p, j? hate pofita,per c-Patio par fenonpei accidens aliudquidabil tiii definilis.Oratiohic genuseftfylft: &in hoc volumus orationemenunciatiuam:& reliquaqua:accipiuntur indefinitione,dfia:funt, quibusdiftinguitur oratio vere fyllogiftica a non fyllogiftica. Vnde du inquit, cu ponutur,intelligitcu admittuntur,hoceft conceduntur.&duinquit,res,intelligit propones. Dcindeaddit,plurcs vna. qmipfeiferius declarabit, q? non erit fyli's ex proH pofitione vna.Etcu dixie aliud r^d, intelligitipfiusconclufione.&hoc, qmoportct conclufione aliud efle aprop6nibus,qmnile",qdadfujipNihil ad fiusmonftratioiieaccipiatur.Etcu fuipii'mo dixit,fequic ex neceflitate, addidit flratione fumitur. neceflitatis conditione :qmconfequentiarumalia neceflaiia,&aha no neceflaria. & fm lianc condone diftmguifTy!f.isaborationibus,ex quibiis res iequit confequetianon Induftio, neceflaria : qucadniodu inductio, & exeplii & exemplii,& fyll'i,in quibus aliqn ft funt co- negatioconcludif',nonnuncâfnrfequentia: mario . Etcudixit,perfcintelhgit, neceflari? I vt fit fyll'iis perfl-ctus, hoc eft, vt nihil in to dent, qd ad fvlrum faciat. Etdum inquit, non per accidens,fi gnificat figuras, quaein nonnullis concludunt materijs: queadmodu infra dcclarabitur,conclufione fieri ex binisaftirmatiuis infeciidafigur?,cu prxciicata fubie<flisinpdicatione arqr.a fuerint. Et parseoru, quaein hacc!er'::iiuoneaflumutur, rx fe manifeita eft,qjfyl:b Ifit: pars vero &: inefle monftrabitur .Qiieadmodum fylPumorationum efle enunciatiuam ex le manifeftum eft :qnroratio enunciatiuaeaefl, quar ant vera aut falfa eft. & fimiliterqcf ineadicitur, vtexipfafequa tur aliud a propofitioibus, quodq; confequentia neceflaria fit, &hoc exfemanifeftum. &c6fimilitervt fitcon(equentiaper{e,nonperacci dens,hocetexe clarum, hoc eft fylPm oportere hac difponidifpofi tione.Quod vero monftrandu derelinquitur, eft oportere in ipfbpo nipropofitiones plures vna.&hoc infradeclarabitur:planunanq; ffet (ylFm omcem ex binis compon"turn ex proponibus, neqjpluribus, L neqjpaucioribus.Sylrusauteqni- Di damperfedrus,&quidamimpeife- * clus. Etperfeclus vtiq;isefr,cuino J eftopns, quoappareatex ipfbfeq. conclufio,facere aliud ptcrid,quo ipfiusoftenditurconclufio.Imperfeilus vero iseft,qui indiger, quo appareatexipfbconclufioiequi,vt aliud fiat aut alia ex ijs,quefequun tur ex propofitionibus, <\ux in ipfb fuere pofita?.&hoc,quia oportec fyll'm eflecopletu,hoc ell nihil ipfi deficerc, vt fylFus fit. Et adhuc ifte diuiditurduas in partes. qi'ii ipfius 1 aliusefl,cuialiquiddeeft, vtappareateflefylFus,&iseft,quiribinomenimperfecli vendicat: alius vero eft,cui nihil deficit, vtappareat efle fyllogifm us, & is eft pededus. Verumenimuerodidtum de 01, autdi(fludenullo,fig!iificar, nihil' in ol reperiri fubieclo, de quo non {3 dicetur predicatum,hoc eft, vt pdicatum infitoifiibicclo, &omni ctilli,quod per fubiectum ciifponitur,inexiftat: adeo,vtciidicimus, omne animal eft corpus,& velimus in ipfo exerceie inrcnuouc didti de omni,nun tantum iu intentio noftra,
Liber Primus
A ftrarTnamquodq; ex animalibus voluptas aliquabonurrjj&box D cfl corpus, fed vnumqtfq; ex ani- num aliquod erit voluptas. Pri malibus,&oeidq<f per vnumqtfq; uatiuam autem non neceflariii: ipforum difponitur, eft corpus. Et non enim, fi homo non ineft ali haze eft differentia inter didlumdc cui animali,<3 animal non inex DHalter omni, quod principium efficitur ritalicui homiai.Primumita>diftutf <rf inhoclibro,& inter proportions quefitpriuatiuavR-, AB,provi*m. vniuerfelcmr&di&udenullocon fimiliter. fignificat.n. iiihil in om- pofitio.fi enim nulli \ ipfum eo ni reperiri fubieclo, a quo non ne- rum quac funt B, ineft , &C B ine> geturpra:dicatum,ita vtpraedicatu rit nulli eorum quae A * na fi alix negetur ab omni fubiedto, & ab ijs cui,vt c, non verum crit quod olbiis ,quibus inert fubiec"himthoc df, nulli ipfum A, eorum quae B ell ab ijs, qu? difponuntur a fiibie- inelTe:c enim ex his quj B func, clo. Et hecfunti!la,quorum cogni eft , Si vero omni A ipfum eorti B tionem pracedereoportetconfyde qug funt B, dC B alicui corn qu| E rationem defpeciebus fyllogifmo- Ay inerit.nam fi nulli , & A eorii xum ,quarcunquefuentipecies. q B , nulli inerit : verii fuppofix turn fuerat omni inefife . Confi> De conuerjiont propofit':onum Ineximiliter autem & fi propofitio ftentinm. Cap. 1. f m parte fit. fi enim A alicui eox Voniam vero ofs prn,, rii quae B , & B alicui eoru quac poficio eft, aut inee, au t A, neceffe eft ineffe . nam fi nuL.,^,- necefTarioinefle,aut li , QC A nulli eorum qtroe B . Sin eontino;enter incite tharii aute autem A alicui eoru qua: B,non alioc affirrnatiuac, aliz negatiug infit, non necefle & B alicui eox ftn vnamquacpallocutioncm: rum qug A,non ineffe. vt fi B q rurfus vero affirmatiuarumac de eft animal,A vero homo : ho negatiuarum,ali3: funt vFr, alif quidem enim non 01 aiali , ani^ inparte 3 aliae indefinite :Vru> mal autem omni homini ineft* ^ uerfaliter quidem priuatiuam , Strmo Je conuerfione propofitionum in eo, q3 eft inelTe, termi nis co^ Alfolutarum . Cap. i. uertere neceffe eft: vt, fi nulla T^T omnis propofitio aut eft abvoluptasbonum, neqjbonum vllum eritvoluptas,Proedicati neceflaria,autpoflibilis. &propter uam autconuertere quidem ne hoc diuiduntur fylforuni genera celTarium,no tn vl'r: fed in par> addiuifionem modorum propofi te: vt,fi omnis voluptas bonu, tionum.Ampliusiflaru vnaqueq;, &bonum aliquod elTe volupta aut affirmatiua eft,autnegatiua: ternEarum vero qug inparte, vninerfalis,autparticuiaris,autinpredicatiuam quidem conuer^ definita.quamobrem faciunt fyltere needle eft jpm pattern; fi,n> logifinorum inuentorn f^;ciesfm
A in modes
Priofum Refolutoriorum
G modosiftos,hoceexipfis,aliusex veritate&qualitatefiiaaffirmatio- It proponibus conftat neceflarijs,& nis acncgauois. At^ cu mutaf" or- Qutdeaer iriexiftentibus,& poflibilibus,que- do & no (eruet"" vcritas^llcf f ,qd hac '*0> admodum fecere et fpecies ex partc I arte nucupafeuerfio enQciariois. Ex proponibusitaqjjvfisnegatt variadonis propofiuoniiinquanQuatitas titate,acqualitate:inquamitate<j_- ua abfbluta couertitJ,feruata quatietqualicas ^ em f m variationem fepimetoru : tate.vt in excplo,fi veru e(t,nullam fponcs. jn q ua ij tate verofmaffirmationis voluptatem efle bonu, verufterit, ac negationis diueruratem . modus nullu bonu voluptatf efle. Affirm* igitur ncceflarius,ac po/Tibilisiam tiua rero vris conuer tif'quide, non' ex precedence libro cogniti Hint. tn (eruata quanticate, hoc eft TinOuz fint Inci'iftcntesautcmcasefle videtur ucrfahter,frnnegatiu diipofitio" propones "veHc,q uat a(5tu no neceflario mue- nem.ceu fi veru nt,qcf dicimus,orn iexifietes . ni u nf, hoc eft in quibus prx-dicatu nis volupcasbonum, crit itideveineft ommbusfubiec'ri indiuiduis, rum,aliqcf bonum voluptateeflc. H multotempore.& verifirmleeftjVt Ex parcicuUribusaiitabfblutis,af- L ui hac fpem vcniant propones, dc fi rmatiua q uide con ucrtitur in pat quibus ambigif an ncceflariasfint, tc. veluti, fi verum cft,qc! dicimus, an vero non neceflaria^ non aiit il- aliqua volupras bonum,oportet vt le, queactuinlieniuntur,dumfub- veruerfit,aliquod bonum volupta iediu min ueni taut pr^dicatu:que- tern efle. Ncgariua vero non femjj N6 ponit admodum arburatuseft Alex.qm couertirur in 01 materia & ifta fpcfiiia; Al: & fineularesfunt . &fiexip(is vni- cie, qc! tamen exigir in conucraoT^.'/i1f^ uerfalis repcritur,raro e(l ac per ac- ne propofirionum omnium. neq; pdicaf de Ciaens,cu ahoqui&hocgcnuspro cnim,{i vcrum eft aliqcf animal no oib c ^rib' pofitiones fieri in fequenubus piro- efle holcm, propterea &c6uerfum fat.ii iit_ hjbeat Arift.Neqjiterucftaliquid verum crit, aliquem hominem no nee; liana c ^ i t /r- /TL fedtmar- oprchen<jensnecenariu acpombi cflcanimal. & induftio fufficit ad guit cotra le,*queadmo<liicxiftimaiMtThco oftendendu aliquid nonconuerti, earn. phraftusacq-,alij nonnulli,ni(iibr reluti parricularem negatma:fed * Con:ra K ro ^ inexiftctiseflc veilet, igno- ad monftrandum aliquid conuerti W . . ,a - n~ aj rareipiamnecenariaelleautpofliiam eft opus o ratione. Sititaq; primo exemplum vfis ^fAnC bfle.qrhqd hicmtendjeitdiuifio ^ \ , n. i idemroproponisfm exiftenti?diuifioncs, neganua:,qd dicimus, A melt nul- nec 6ueraat fmdiuifioncs(citorum primo- H B,ica vt AexemplufItfiibiec"ti,B fionu elerum,qu2nobisnaturalucrjn pro- vro przdicati. Exemplu etenim metis vtapSnibusmfunt. adliucexijs, qin- elementorumaccorflmodatins, ne tur' flt fradicemus, clatu iitud fict . Haru fortafle quifpiam exiftimaret,q3 e6ucrfio. itaq^triuprop6num,hoceftinxi- monftratur ,fequi gratia mateuiae, hoceft propter fubieclu exemplu, de con iiertunf,alie vero minime.i. non autem propter in (e: veluti ft vt in conuerfione mutf t'ordo par- loco A poncremus animal,loco B tiii enunciatiois,vtfit^dicatu lub- lapidem.Dicamus igitur, fi. vcrum ie<5lu ac fubic&u pdicatu , fer uata fucm,quoddiciuius,nullum A B
1
H "*> 3 I U C
I-
.n
'
'
Liber Primus
jfc g> oportet orncceffitate verum et mus,aliqct B efle A: q<!&mipoflfl>i D efle, nullum B A . qm,fi.non eft re le& no coucnit. quarc fi falfum extum,q<f dicimus,nullum B A,con- titerit, nullu A efle B,CX neceflitate fradiftorium fuum veru erit, que- verum erit cotradictorium fuum , admodum expofuimus in hbro f> - aliqcJ A B .Negatiuaautlparten6 cedente, hoc eft, aliqc! B A . pone- femper conucrtitur. cuius exe"plil , In.i.deln mus igitur paniculate iftud, fenfi- fi loco B, ponamus animal , & loco tcrpre. ^jje gJiquod^ puta c : entergo c, A , hominem , tune verum erit, n6 cjcf eft pars ipfius B , fm fenfum in- omnc animal hominem efle: non uentum in A-.quare aliqcf A fm fen tn propterea fuum conuerfiim ve(urn inerit ip(i B : & nos iam pofiii- rum,non ois ho animal. & hoc fufmus veru efle,nullum A,efle s:fed ficit in deftruc5lione, quemadmo^pohoc impoflibile& nonconuenit: dum diximus. Atq; hxquidf 1 quare: falfum qcf diximus, aliqcf nes funt, qconuertunt" , qu^q; nor* B efle A . q> fi hoc falfum,veru erit, conuertuntur in maceria abfoluta . B quod aflerebamus, nullu B efle A, De conuerfione propofit ionum Necejja-- E qcf monftrare inte"debamus. Affirriarum . Cap. }. mati ua vcro abfoluta vfis conuerti Odcmautemodo fehabe tur , quemadmodum diximus in bitdC inneceflarrjspropo parte. i\ enim vernm extiterit,omnibus , vfis enim negatixne B trte A , dico q? fequitur ex neceffitatcin omni matcria, vtveru ua vfi: conuertitur: affirmatiua fit,aliquod A B.demonftratiohu- rum vcro vtraqj fm partem.Si iuinanq-, li non eft veru,quod dici n.necefle eft A , eorum quae By mus,ahquod A B, verum erit fuum nulli inelTe , necefle d(. B,eorura contradiciorium,qct eft, nullum A quae A , nulli incite .fienim alix efle B : & cu hoc verum extiterit,vc cui cotingit,<3dAeorumqueB, rum erit &couerfum, velutiantea alicui cotingeret.Sin auc ex ne^ expofuimus de vB negacuia, hocf, cesfitate A omni vel alicui eoru nullum Befle A .(ediam pofueraC mus, omne B efle A , q<f eft impof- q Bineft,&B alicui eoruqux A p fibile, & non conuenit: ergo qd di- necefleeftinee.fi.n.no necelle, simus, nullum A efle B , falfum eft neque A alicui eorum qug B,in< ex neceflitate.qi fi hoc falfum, veru eflet vtique ex necesfitate . Prix critfuumc6tradicT:oriu',aliqcf A B. uaciuum vero in parcels con^ De affirmatiua vero abfoluta I par- uerdtur ob eandem caufam,or> tc dicimus et confimiliter, q? in par quamcV; prius diximus* te conuertitur.qm,fi veru extiterit, Sermo de conuerfione propoftiionum Necejj'ariarum . Oi/>. j . aliqct B efle A,verum quoq-, erit ali qcf A efle B, ex neceflitate: quia fi -opofitioibusne sâoque negaaBon eft verii, verum erit fuum con tradictoriu, nuHu A B : &cufueric ua conuertitur vniuer(alitef,& vni hocverii ,c6uerfume"tfuii rerum uerlahs affirmatiua conucrtirur in ecit,qd eft, nullu B A . fed la pofui- parte, & confiniiliter affirmatiua. A in] parti-
Priorum Refblutolriorum
G particularis,fmdifpofitionemabfolutarum. Huius autem oftenfio eft.qm, fi verum extiterit,nullum B eft A ex necefTitate,dico op fequii?, vt verum etiam fit, nullutn A eft B ex nece/fitate.demonftratio huius, qin fi no fuerit verum, qcf dicimus ex neceffitate,nullu A eft B,contraNotanee dictorium fuutn eric verum .hoc nifi duas autem eft aut affirmatiuain parte abfotutac *n mate"a poflibili,qua: eft conex n pof- trana materixneceflarix,aut alia fibilis. neceflaria afHrmatiua particularise qm nonfunt hie nifi ift:e dux material, proptereaq? abfoluta eft ex H naturapoffibilis,&impoffibile,qct accidit ex pofitioe ipfarum eft vnu: qmpoflibile id eft, quodcuponiturinaclu,non accidit ex pofitionefuaimpolfibjle.Quodfi pofueri mus ipfam neceflariam parricularem, monftrabitur ex hacpofitionefequi impoflibilefmextenfione pra:cedentemnegatiu? abfoluta; Si vero ponamus particularem poflibilem:quemadmodu ft ponamus, poffibile eft aliqc! A efle B ,&tunc planumerit,fi pofuerimusaliqc! A efle B in adtu, no accidet ex hoc im poFe . atqui fi pofuerimus, aliqct A I ec B in actu, erit & aliqtf B A I adu. qrh particular!s abfoluta ia couerti tur,&iampofuimus,nullum sefle A exnecemtate, qcl eft impoflibile &noc6uenit,&qcf eftexna poflibilis & poflibile contrariurn eft necefiario &cum folfaextiterit affirmatiua pricularis neceflaria &poffibilis, (equitur vt vera fit vF.s nega tiua neceflaria.qm,quod noneft eonringensnequeneceflaritim, illud eftViegarii neceflario.Vniuerfa lis vero affirmatiua neceflaria conucmturipfa quoquein particulai neceflaria.fr. n.vjcru extiterk, o5 B ee A ex neceffitate,dico q> fequit^ vtfit veru,aliqif A efle B ex neceffi* tate.qm,(iefta!iqcf A B conringei\ ter, & no ex neceffitate, fequitur vt fit aliqc! B A cotingenrer.& hoc fm monftrationem pofitionis precede tis,quz facia eft de ineriftente:pro pterearjj fi ponamus, aliqc! B , qcf c cotingeter aliqrl fenfibile, erit hoc quoddam A, & quodda B . quod fi itaeft,eritaliqcf B A contingenter: fed ia pofuimus,omne Belie A ex neceflitate,qc1 eft impoffibile & no conuenit: quare fi hocita eft,fequi tur,vtfimulcum hoc,qc! dicimus, omne B A ex neceffitate, verum e*t fir aliqc! A efle B ex necemtate. A firmatiua ante neceflaria in parte, &ipfa confimiiiter conuertitur in particulare neceflaria. qm, fi fueric aliqct B A ex neceffitate op3 vt fit aliquod A ex neceffitate B .quiafi non,non eritaliqct B , ex neceffitate A. Et he funt propones abfblutar, acneceflarie, qu? conuertuntur. & hate expo, quam expofuimus,eft expo, quam intendit Ariftoteles. De coniterjtone propofitionum Contin gentium. Cap-. 4.
Ncontingentibusvero,qfn multifariam dicitur contiiv gere: etenim neceflarium.,et nonnecefTarium)c3 posfibile, contingere dicimus: inaffi'rma tiuis quidecofimiliter fehabex bit m conuerfionem in omnibus, fienim Aomni vel alicui eorum., quae B contingit, & B, alicui eorum quaeA contingcc vtiqs. ft.n.nulli,neq? A nulli eo^ rum qug B. oftenfum eft.n, hoc priusjn negatiuisverono.i]^ fed
Liber Primus
A fed qvratcunqj quide contingere dicunt, eo q> ex necefiitate non infunt , aut no ex neceilitate in* funtjfilr. vt, fi qs hominc dicat, cotingerc no eile equum, aut al bu nulli veftimeto inefle . horn rnim , illud quidcex neceffuate no ineft,hoc aut non ex neceiTi^ tate inefhEt confiJV conuertitur ;ppofitio.fienim cotingitnulli homini equum eile , 6d hominc coringit nulli equo & fi album cotingit nulli indumcto . c\L in* dumentu cotingit nulli albo fi 5 enim alicui neceire,6d album ali cuieritexnecefTitaterhocenim oftcfum eft prius . ConfilV 6c in negatiua i partevQufcucp vero,
5
iD
Sermo df conHerJione proptfitionum Yofibtlittm. Ca]>. 4.
Ropofitiones vero pofcs, hoc eftclequibus veieîcic nomen poflibile:t|;:a:q; itafehabent, vtpof iintefie&non eflcin t e futuro,(ic difponuntur fm conncrfionem, vc affirrnatiuzabfoliux & ncccflarix: hocert cjj vniucr(alesaffirmatiue& particularesconuertant in parte. Sc hoc manifeftn.nanq; fi fueritomne A B cotingcter,vel aliquod A B ctia cotingenter ,dico cj? aliquod quoq; B A cocingenter ent.quin (i non eft c6tmgcntei,{ed fortafle neceflario, aliquodigit A crit Rneccflariofm R cjjprasdiximus. &iam pofuimus,oe A efle B contingeter: quod impol'e & non conuenit.Ca:terupropo(irio num negatiuarii conuerfio in hac matermecontrarioiehft,înillo. nata funtjCOtingere dicunt , f m & hoc, qm vfis negatiua in hac ma qucmodii determinant us con^ nonconuertiturvl'r, &particularis tingens,no fitr fe habebiit in pri conuertit: queadmodum declarabi uatiuis couerfionibus.cceterum musinftrmonedefyH'is,quic6poa. c. ad- vfis quide * propofitio non con nunf'ex ^pponibuspoflibilibus. Et uertinquaeveroinpartecouerx caufa huiusefl: qra negatiua in hac . j1. ^ . r .( CL tttur , Hoc aut ent manueitum,materia non eft re vera negatiua: qn de cotingenti dicemus. Niic queadmodu declaratueft in libro vero nobis 6 hoc fit pneterea pcedente.vis naq; ipfarii eft affirma tiuaru vis.Ethoc,qrn moduslipfis F eft in J tingere nulli , aut alicui non in/- fiFiseft verbofubfl:antiuo,qcf 9 elTejafFirmatiuam habetfigura, enuciationib fine mo.& queadmo negaContingitnanq? ad fimilitudix dumenutiatio,mquadi<fiio tiua no componifcu verbo affirma nem ipfiuseft,ordinatur:ipfum uuo,fed cu pdicato, eftaflirmattua, vero eft,in quibufcuncp praedi-' vt cu dicim9, Zaiol eft no bon9, vel cetur, affirmationem Temper &C elt no alb',eode paclo fe habebu t & omnino facit : vt, eft non bonu, enuciatioesi(te:qm diclio negariua aut eft nonalbu.,aut fimpFrelt in jpfis no coniungif cumcoo, led no hoc:n>onftrabitur a u tern &. cu praTdicato.vtcudicim 9 ) poFeeft hoc per fequentia-.fecundum ve hoc no efle in hoc,aut poTeeft nc rocouerfionesad aliammfimi in parte hui'.Veru hocamplioridc claratione dcdarabiifin fequetibus. litudinem fehabcbunt, DC
Priorum Refblutoriorum
toetribtufigitrtfexpropofaionibtiflnexijtentibttt. Cap. f.
D
C
Prfmayrflis coqiugacio.
Eterminatis vero his, dicamus iam perquae, fiquando, <3 quomodo fit omnis fyllogifmus: pofterius aute dicen> dum de demonftratione. prius enim de fyllogifmo dicenx dum,quam de demonftratione, co q> vniuerfalior fyllogifm5* eft. demonftratio nanqj fyllogifmus quida eft: fyllogifmus vero non omnis, demonftratio*
Prima firura.
Vmijj itaqj termini tresfic fe habeant inuicem, vt vltimus in to to fit medio:dC medius in primo aut fit,aut non fit: ne^ cefTe eft extremitatum efle fyllogifmum perfe<5tumVoco autem medium,quod &ipfum in alio^ aliud in hoc eft:quod dC pofi tione fit medi um.extremitates vero,quae 6^ ipfa in alio eft,6 in qua aliud eft.Si enim A deomni B:& B de omni c: neceffe eft A de omni c praedicari^prius enim di&um eft,quo de omni dicim9*
Confimiliter vero,fi A de nullo quidem B: B veiro de omni ct quod A nulli c inerit*
SeeildaTtl
Sed fi primum,omne confequitur medium t medim vero nulli ineft extremotnon erit fyllogifmus extremitatum.nihil enim ne^ ceflarium accidit,eo quod haec fimr,nanqp deomni dC nulli con tin git vltimo primum meifequart necp quod fecund um parte,neqt quod
Liter Primus
quod vniutrfaliter fit neceflarium. cum vero nidiinfi fit nccelta^ A rium,per hacc nori eri t fyUogifm us, Ternjiw omni indfctanimal, horao,equus:nulli,animal,homo.>lapis. Animal Homo.
Vrima innulis cootugatio.
Neqtre qaando negp primutn medio t neqj mediu yltimo nulli infitineqjficeriffyllogifmus.TerfniniindrCjfcia cina:nonineile7rcientia,linea,vnitas Medicina. Vnitas.
Scrfdain urilis coatugatio. Auer.acci pit hoi tcr nales, eq ., homo,
Vniuerfalibustgituirterminisexiftcntibus.planuminhacfigu ra,q uando eri 1 5d quando noncrit fyllogifm u^3i q fi fuerit fyllo gifm us,terpiinos ita fe habcre necefle eftjVt dixim9:5d fi ita fe ha^ bucrint,plan;im q erit fyllogifmus. Si vero hicvniuerfaliter, ilk in parte ad alceram: quando quod vm'uerfaliter ad maiore ex" tremitatem.,aut prxdicatiuunâue priuaciuum : quod autem in parte,ad minorem pracdicatiuum: heceifecft fyllogifmu eiTe per^ fe<flum.cum vero ad rninorcm,aucaliter quodammodo termini fe habuerintjimpoiTiibile. Dicoîutem maiorem extremitatenijin qua niediu eit:minor vero,quae fub medio Jnfit enim A omni B: Bveroalicui ctfiicacpeft,dconini prgdicari,quodinprincipiodi ximus,neceife eft A alicui eorum quae c indie* Animal
Animatunu C.
Tertiavrilis coniu-
EtfiAnullicorumquacBinefttBveroalicuic: necefleeftA ali cui c non inefle.determinatum enim eft & de nullo quomodo dix cimus.quare erit fyllogifmus perfe<lus * Confimiliter 3dfi indefiv nitum fit B c, praedicatiuum exiftens.idem enim eritfyllogifm9, & ii indefinitum,& fi in parce accipiacur* Animatum. C.
Quarta vtilis coaiugaiio.
infipieua.
Sin au tern ad minorem extremitatem vftponatur, aut catiuum,aut priuatiuum,non erit fylfs, neqj affirmatiuo,neq? nex gatiuo, neq? indefinite , neqpfecundum partem exiftente* vtfi A alicut B infitâut non inlit: B vero omni c infit Termini , q> infic, infit, bonu,habitus , ignorantia Prudentia.
accipjc fci enna. Tertia tnurilij coniugioo.
Rurfus,
Liber Primus
Rurfus,fi B milli infit c: A vero alicui Binfit ? autn5infit s autn5 A tmini infit,neqj fie erit fylls.Terminiyqj omni infit,album,equus, ygnus:q> nulli,albu,equus,coruus. ijdem dC fi A B indcfinitu fit. Cygnus. Coruus. C.
Quart* la utilis c6itt jauo.
Neqj qn quod ad maiorcm cxtremitatcm vFr fiat aut pracdica tiuurnautpriuatiuumtquod aut ad minorepriuatiuum fm par- .tetn,non erit fyll's,fiue indefinitu, fiue in parte accipiatur 4 vtfi A omni ineft B: B vero alicui c no ineft,aut rion omni ineft: cuiciiq* enim alicui no infit medium,hoc 6d oe,<9C nullum ipfum feqiKtur primum.Subt)ciant ur enim termini}animal, homo, albu: poftea & de quibus no pracdicat albis homo}fumantcygnus,& nix:igit aial de illo quide proedicat oi:de hoc aut nullo:quare no eri t fylTs*
C Quint a in uolis coiu (ado.
Rurfus A quidem nulli infit B: B vero alicui C no infit.Termini fintjinanimatum, homo,albu: poftea accipianturde quibus albis non prardicatur homo,cygnus,<3^ nix, inanimatum nanqa de hoc quidem omni: deilloautem nullo praedicatunAmphuSjqminde terminatxi eft, B alicui c non inefle: verifi'catur aut 3d fi nulli ineft, fi non omni,q. alicui non ineft,ii vero tales aflumant termini,
TC
D vt nulliirrfit,no fit fylfs:hoc enim di&urn eft prius. Planu itjugr, q>,eo q> termini fie fe habeant, non erit fylfe: eflet enim & in hifc, Confimiliter aucem monfbrabitur,&fi vfr ponatur priuaciuunv Inaiiimarum. Album. Cyguus. Nir. B. C. Al.non. N.
3ertainutilisconia
Nequeautemfivtracp intcrualla fecudum partem extiterinK, autprxdicatiueûtpriuatiue, aut hoc prxdicatiucilludpriua^ tiue,auc indcfinitum illud defini turnout vtraqueindefinita,non erit fyllogifmus nullo pa<fto. Termini communes omnium,av mal,album,eq u us;animal >alb um,lapis. Animal.
A.
F
Sexdecim luuliu, til pam'cularin, tii Lridefinitarfi coiugatio nil exeplu
Equus. Lapis: B. C. Al. Al. non. Al. Al.non.
Album.
Planum igitur ex di<flis,quemadmodum fi fuerit hac in fTgura fecudum partemfyllogifmus, q>necefle eft termirios fie fe habere, vtdiximustalitervero fehabentibus^nullomodorlt. ManifeftS autc6i,qj(yllogifmiomncsineadem perfedti funt(omnesenim perficiuntur per ea,quwa principio funtaccepta) quodi^ problem mataomniamonftratur per hancfigura: nanqj&omni,6Vnulli, 5i alicui,& no alicui inelle, Voco autem figuram talem Primam*
Sernio
Liber Primus
Strtno m triba*fi<rurif,expropofiti>>nibts AbfolutH. Cap. 5.
Edpofteac^ fuereh^cdeclarata, dicamusexquocomponaturfyl S log'frnus,quianteadefinitusfuit,& inquo coponatur, & quo pacto co poutio fua,& qn componatur compofirionc, fm quam ex ipfb fequaf" aliud ab ipfb ex neceffitate. Amph9, port hoc oportebit de demonftrationeloqui:qmoportetfermonem de fyllogifmo pr^cedere (ernionem dcdemonftratione. (yllsnanq; vni tjcrfalior eft demoltratione. omnis enim dcmonftratio fyll's, & non ert omnis {yllogi(tnusdemoftratio:pu ta,fi exticent figura cocludens,& no fuerint propolitiones fuas -verse. SylFui, dc Di -am us igi cur q? fyllogifm', de <jiio qrit* i quoqujerimus hoc in libro, eft fyllib.Priop, e, g. copo- logifm usquicomponitur fupqu?nit' fii q- fito determinato,veluti cu dicimus: fitu deter- omne c A,aucnullum c A.acmani mmatu. fcftu.aim acceperimusaliquid pro portionatu ipfi c,&ipfi A,quqfunt ex tr emirates qusfiti, putaexemph gratia B,q)binajpropofitionescom ponuntur ex tribus terminis,ex qui bus duo funt feparati inter fe,c6mu nicantes veroin termino vno. &fi accipiamusahquid coicans duabus cxtremitatibus quxfiti fm hanc di(pofitionem,fien poteft,vt fm hanc oftcndat"'qua2fitu,hocelr > q) cfiit A, vclqjnofic A,vel non fit in ipfb A. Excpluhuiusdidti, c eflB:&Beft joi,qdmi A:&fequit"exhoc,vtfit c in A,&A pot cxtre- in ctautdicamns ceftfi: & B no eft niitas, & Arigitffequitur q> c non fitin A. Et id medi' fubiedu quxfui, quod eft c,in vna jppone vocatur extremitas minor: & prardicatu quxfiti, quod eft A, in alterajppor.e dicit extremitas maaor: & ccrmmns ipfis cois, terminus
mediusi&propofitioinquaeftmi- O norextremitas,nuncupaf'minor:& in qua eft maior extremitas, appellatur maior. Ordo autmedij termi ni inter am bas extremitatesdicitur figura. Et qrhquatuor funt pofi- Ordometiones termini cois duabus extremi '/terTxtatibiiSjVna vt prjedicet0 devtrifq; treroitate extremitatibus,altera vt eifHe fubij- vocatuc fi ciat^tertia vt fit fubie&u in maiore, ura& pradicatuin minorc, quartaeco uerfb: confyderabimusfm queordinemexiftisverih'cei'.vtfinthguraenaturalesfm potentiam cogitati uam,hoc eft, v t fii p ipfas cadant homines nafr,non autem fm potentia ^ artificialem,qmfylft,quem ha:cars conatftradere, hoceftdequofoiici ta eft , vt genera ipfi us coprehedat, & feparet fpcs concludeutes in vnoquoq; ^cnere a non concludcntib', fm perfcrutatiouf iftam oftendct tibi.q? figurx przdicati us? font tres, S^r"^ & qj quarta figura,quam pofuit Ga pofuitGaU lenus no eft figura naturalis,in qua no e mlis. medius terminus de maionpra:di- V catur extreme, & minori fubijcit. -*
Jraflattts de Frima figura.
cap. g.
lcamus igitur,fi fuerit ordina tus medius terminus iter duas extremitates, ita vtpraedicetdemi- F nore, & f ubijciatur maiori , quemadmodum fi dicamus,omne c B:& omneB A:planumq>ordoiftefyllogifticus fûodqjnobisineftfm. naturam.Arifto.veroappellatordi Ex diuifio
qp amba: funt vniucr fales,autparticiilarcs,autindefinitar,aut vnaipfarum vniucrfalis,&al rera in parte : aut vnaipfarum vniucrfalis,&alteraindefinita:aut vna ipfaru indcfiuua , & altera in parte:
pti-
Priortim Refolutoriorum
C & vnaquaeq; harfi trium ipecierum bifaria variatfjvel vt fit vfis maior "&parricu!arisminor,vel ecouerfb: &confiTr vi'isnon indefinitaacpar ticulariscuindefinita:& vnaqusq; harumnouefpecierumita fenabet fm c6pofitione,aut vt ambx fimul affirmatiuz fint, ant negatiux fimul ,autvna jpfaruarrirmatiua& alteranegatiua,& hoc duobusmodis,vno q? fit minor negatiua & ma ioraffirmatiua,fecundo in contrariu huius. ex quo planii fi multiplicatajfuerint i\\x quatuor in has nouem,efficientur hac in figura fex ac H trigintaconiugationes.Et Anft.exponit,qua.' cocluda^quauie non cocludat. veluti ciim dicit, qii fuerint dux jOpones vicsaffirmatiua^concludetur ex neceffitate vfisaffirmatiua.cuiusexempluex elementis,vt fiponamusof c B: &omne B A:di cotpexhocconcludit'omne c A*& Primaco- hoc femj? ex necefHtate. Exemplu jugauovu vero nu i us i n materijs,qufadmodu fiponamus,omnishomoalal:&oe animal fenfibile: fequiturexhoc,q? ois homo fenfibile.Quodq-, hocfequafjplanum exintentionedivide omni,quoddc(cripfimnsinprincij pio huiuslibri.&hoc, qmincentio huius quod dicimus, os B A, &oe animal fenfibile,queefi:maior jppo in haccomugatione,nimnQeft,q3 oe id quod eft B, aucdifponR"' per B affirmatiue,ipfum eft A:& pofteag^ coniunxerimusin hunclocii ,q> c difponifper Baffirmatiue,fequitur cxneceflitate, vtdi/ponat'' c per A. ConfiFrcumdicim'' > oe animal fenfibile, nempevoluinus, v toe quod difponiturperaTalfitfendbiler&po fleaq.coiunxerimushuic, -:f- fionio difponi'vtlicammal,planu eft ex hocfequi, vt ipfedifpohatufpferifi bile &ifleeft vnusex modiscocludentibus in hac figura. Eodcmpa Secii'.ia co fto cum extiterint dua: jppones vm iugaiiovij uerfales,& fuerit maior negatiua,& lis. minor afrirmatiua,manifeflii fifr ex intetione dicfti de nullo, q? vl'eni negatiua colligit. Exemplu huius, Tt ciim dicimus, oe c B r n u l l u s A: fequifexhocjfpnullum c fit A:qm intentio eiusquod dicimus,nullum B A ,fignificat q? nihil, qtf affirmati ue difponit'per B, ell A: & c difpomfamrmaciueper s:fequittiritaq; vt non dirponat v per A. Si vero fue rint amba; propones vPes negatiua: Coningafimul,aur maior afHrmatiua& mi- tiones v'is nor negatiua,noneritex hoc fylFs inutilcs. concludens,neq; vPem,neq; particu ]arem.&hoc,qrh manifeftum,q> in matenjsconcluditaliqn affirmatiuam vera,&aliqnnegatiuam vera. Etiterum,qm noneftinipfb inte C6didotli fti de oi. tiodicti deomni. qm conditio ei9, Vide claquoddeomni df, eft, Ttfit A negali-as fupra tum abomni eo,quoddifponifpcr cap. i. cirB,difp6ne affirmatiua : &qm c dica finem. fpomfper B,difp6nenegatiua,non fequitfex hoc,vtdifponaturper A, difpofitione negatiua,fiue maior af firmatiuaexti tent, fiue negatiua. & M adhrc, q m d u o ifti modicocludiit in materijs aliqfi affirmatiuam veram,^ aliqii negatiuam vera. Hoc ant planum,(i pofuerim 9 termmos duarnm propofitionii vniuerfaliii, quaru maior affirmatiua C^ minor negatiua, animal,homo equus:vbi aTaldt maior terminus,homomedius,& equus minor : &aliqn,animal,homo,lapis, qui igitur dicim9, nitllusequus lionio: oo)nish6animal, conc!ud:mus vibin afnrmatiuam, hocelt, ocm equum cile alal. cum
Liber Primus
A cum vcro dieimus, nulras lapis h6: logifinorum, fuperquosnamraliomnls homo aial : concludimr vfis ter cadit h umana cogitatio. De cfiiuncgatiua,hocc,nullus la pis animal. *Qjiod fi in hac figura vna propo * gationib9 cm igitur haec compofitio aliquan fitionum vfis cxtitcrit & altera in parcicula do concludit negatiua', & nonnun- partc,& maior vfis fucrit, aut affir- rib'vulib9 qua concludi t affirm atiua , non fc- matiua aut negaciua,& minor parti quct*exipfa aliud ex neccffitacc ac cularis& amrmatiua,eritex hoc fyl temper ftn id, quod accepcumfuit logi fmus cocludens perfedtus. E x ein definitioneiyllogifim. cum uaqj plum huius,qmfi ponam',aliquod resita fe habeat,non eft fyllogifin'. cs:&omne B A:fequitur vtfitaliEodem patio ponentur termini, quod c A.Hocautmanifeftumex qui cocludut affirmatiua in vtrifq; intentione dicri de omni. qm dtfpo propofmombus vir negatiuis,ratio fitioeiusquodeit, omne B A,quenale,equus,& homo:qui vero vFcm admodu pleruqj diximus, eft, q> oc negatiuacolligut,rationale,equus, quoddifponitur per B difpone affir B & afinus . & hoc, qm, nullushomo matiua.ipfumefl: A:fedponiturali equus:nullusequus rationale: &c5 quod c difponi p B : fequitur itaq; cluditur, omnis homo rationale. & TtparticularehocfitdifpofitH p A. rurfus, nullus afinus equus : null us Et confift fipofuerimus aliquod Kota fylfj equus r6nale:&concluditur,nullus c B: Scnullu seft Atfequifexnoc, ex duabus equus rationale.cum igitur he/: con aliquod c non efle A. & hoc ct mavhb'nega iugatioaliqn concludat affirmati- nifcftuexintentionedifti deomni peUmi"con uam >&UK1" neganuam,non erit negatiui. SiPr fequeturdiipofitio, Nota dc dudere:ij 'vtiqjconiugatioiyllogiftica . Atq; fi in duobus modis i(lis loco parti- ,pp6ne T '- dcHnica. ex minori hatceft fylloîfmoru intentio , qui cularisindefinita pofiierimus :qm negaaua exduabus vniuerfahbus^)ponibus indefinitaexncceflitate eflparticu dwEon- hacmfiguracomponuntur,hoceft laris.neq-,enim fieri poteft,vtindefi cluiione q? duo ex ipliscocludunt, & duo no mta particularem no valeat: & hoc aiuficialc, cocludunt. Scitu tndignum,q?is, eft,quodexneceflitate ipfifeinpcr ûamdire q u j e x binis ne gatiuis conllruitin ineft.Quodfidifpofitionc vniuera vocac. \l c -i - i i j / i figmncat,non r c . hacngura, nihilpenitusconcludit, lalem tanien oportet F Hocidem ûfyli'o artificiah,(iueetiam natu- hoceimefle: &propccrca pofuerut afleiit An rali,qui ell cum dicif" cogitatio fine ipfius vim,vim particularis. Coiugario fto.mtine confyderaiione . Si vero minor in S i vero vFis propo litio fueritmi nes parti)extlter t det>6rii *P^ ' negatiua,iam exifti- nor, (eu aiiirmatiua, fiue negatiua, culars u\ bus men- matur q? concludat negatiiia in par & maior nou vfis, fed indehnita vcl uulei. ftenubus. te,polreaquam propofitionescon-particularis,negatiuaautaffirmatiioha uerfi fuerint. atqui hxc fpccies con ua,non eiit ex hoc fyH's. Et hoc manifeftum,qm in ipfis non reperitur u, fu quern cogitatio naiuraliter cadit.ui intentio diclri de omni.&ad h^c pla p quot mir um concludcret, fi in quarta H- num etiam ex matenjs,hoc eit,qiii tc f" gurafyllogifm'naturaliter coltrue in matcrijsconcludicaliqn affirma gnmo ho- o J fy . recur:atqui quod intenditur,quem tmamj&aliqnnegariuam. Exemadmodiidiximus,eftexpouuofyl- plu huius,fi ponamus q? omae c E: Log.cu co. Auer. B cc
G gc'alicjuod Beft A,vclnoneft A:n6 fequifexhoc, vtfit c negatu abaliquo A,autinfitinaliquo A.&hoc, qm deficit hie aliqua ex condition! busdidi deomni vfis,qui in ipfa re periatur.qniaintetiodi&ide omni fuerat, vt A prxdicaretur negatme autaffirmatiuede ol eo,quodtm difponicaffirmatiue p B:fed A dici turdealiquo B, no aiit deomni eo. Exemplum vero terminoru,qni c5 cluduntaffirmatiuam vera,vbi minor fuerit vfts affirmatiua,& maior affirmatiua in pane, bonum, habitus,&fcla. & hot, qmomnisfcietia H eft habitus: &. aliquis habitus eft bo nus: &conclufio, q?omnisfclabonum^ hoc eft vetum.qui vero nefatiuam concludunt,funt,bonum, abitus,& ignora tia, quz eft (ecun dum riam nabitus, hoc eft innata. & hoc, qrn omnis ignora tia habit 9 : & aliquis habitus bonum, tnnulla ignorantia bonum. & hoc eria non concluditfrri viam namralem.Cofimiliterfipofuerimusq?nulli}mc eft B:&aliquod B A, vel aliquod B non eft Arnon concludemuscoclufionemieruantequatitatem. ^choc quoq-, manifeftij ex inte"tionedi<5ti I deomni,&ex materijs.Fxemplum igitur terminoru propofitionum, qu3*c6cluduntaffirmatiuanr,cum maior cxtiterit affirmatiua particu Iaris,& minor neoatiua vniucr(alis, album,equus,& cygnus. & hoc,qm nullus cygnus e/tequus:&aliquis cquiisalbum:&conc!uditur,omnis cygnusalbu.Termini vero,qui negatiuam veram concludant,fnt,al bum,ec]uus,& cortius. &hoc,quoniam nulluscoruuseftequ' s:&aliquisequus alburn : &conc!uditnr, nulluscoruus album, quoe eft negatiua vera'.'cum igttur<letlaratu fit q> in huiufcemodi fyllogifmisaliqii. cocluditur vniuerfalis affivmatiua, nonnunquam vniuerfalis negatiua, planum q? non condudunt negati-j uam in parte, neq; affirmatiuam in parte. Ethoc,qmexpartc,quacon-< cludit vniiierfalem affirmati ua, no utiluatu. poteft cocludere vPem negatiuam, neq; particularem negatiuam Cemperrex parte vero,qua cocluditvni uerfalem negatiuam, non poteftc5 cludere vFem affirmatiuam'fem}?, neq; partiQularemetiamaffirmati-r uam.atq; hiquidcm non funtfyllogiHniin comparaFioneeius,quod , fm naturalem via concludit"". Eode autpa&Ojfi loco particularisaccipiaturindefinita, qmipfaruviseft vna. ConfiFretiau maior propofi noexriterit vFis,feu affirmatiua,feu negatiua, & minor particularsneatiua,non erititem fylPs,quifecim um viam naturalem qua*luu colli gat.qm,cu minori extremitati non in fit medius terminus, hoc eft non praidicetur de ipfb affirmatiue fm conditions pofitam in dido de om ni, fieri poteft vt maior extremitas illi infit,& nulli etiam infit. Exemplu cums,fi pofuerimus, cj> aliquod cnoinuemturinaliqiioex B:&OC M B A: poteftconcludereq? Aaliquan do ineftalicui c, & aliqfi non ineft. Exemplum vero huiusex materijs, ,9 animal,homo, album. & hoc,quo- Nota rf>poP* mam aliquod album no eft homo: ticulari? &omnishomoanimal, &tucfieri duob mo vel fenon poteft,cHiin particularisûtfe- dis, cundu na cundum po^tionem fit,aut(ecun- turam,vl dum naturam, hoc eft particularis pofirione. pofitione: fi cum dicinuis,aliquod album non eft homo, quae eft nega tiuain parte, verum fuerit fimul cu
Tfl
Liber Primus
A vniuerfalinegatiua,puta,nullumal turn eft homo,tunc fyllogifinus co plicabitur ex duabus proponib9 vni uerfalibus,quarum minor eft vFis negatiua, & maior vPisaffirnjatiua. feaiam expofuimus per termmos, q>ifte non concludit, proptetea q> contraria colligic.Qu.6d ft cum hoc quod dicimus,aliquodalbu non eft homo, fimul vera non extiteritvfis negatiua, & fitaliquod albu exnccefl itate homo, & aliquod etia noo fit homo:fiinquamita fuerit no re perientur in hacpofitione termini, qui concludant contraria,hoc eft af 6 nrmatiua & negatiua :qm oportct Ttfit aliquod c A.nanq; ficu hoc, quod dicimus,aliquod albu non eft hojfimul veru eztiterit,aliquod album cile homine, tune oportet vt hzc coniugatio fitconiugano concludes,hoc eft, v t fit ex mmore affir mariua in pane & maiore vFufcd ia declaratu fuit, q? eft concludes proculdubio affirmatiuam in parte: & propterea non eft veru, vtin confimilimateriainucniri poffitvfisne gatiua: qfh ipfa contradicit particn lari arKrmatiaae. Atqui declaratum cftincofimili materia, ciim fuerit C propofitioparticularis negatiua vera fimul cii affirmatiua particular}, hoc eft,vtdicimus,particulanspna turam,(]?copljcatioifta non cocludit:qin fieri poteft,vtinuetiiaturifi illo particular! aliquod,a quo negef homo,dequo vereprzdiceturaial: & item aliquod, de quo dicacTaffb. puta, fipofuerimusaliquod album, quod non eft homo,empfigratia ntnem,verum erit, cum dixerimus, nullam niucm eflc animal, q? fi pofuerimus,exempli gratia cygnu,verc profette poterimus, omnem cy-
10
gnu efle animal . Hoc igitur modo O manifefta nobis factum lint, q? hq coplkatio nonnung vfem affirmatiua veram concludit, &aliqn vniuerfalem negatiua veram.quar fune contraria. Nilpr?tereavtat,vtdi camuscomplicationiftam no con cluderc,fmq>hocinlocoquarrim 9 matiua vf coniugationes fern per conclude" tes, negatiua, nonautfm matenam aliquam.ce.tc ^ dc^|* rum fi admiferimas complication* ^^ n6 iftaconcludcreaffirmatina in par- cododat: te, hoc vtiq;fiet,cu negatiua parti- pot tn in cularis,ftn natura'parnculanserirj a'1*!1"^6r ihoc eft n. in . materia, ' r i in qua fimul ctia terminata verificafaffirmatiuain parte,no au & C6clutemvbi fimul veraextitcritvfisHe^ dere. fed gatiua,qua vocamus particularfpo hmoi eoa fitione.Sed quod quarr imus in ma- l^^gSjg tetTJseftûod^feconcluditjhoceft ra ncur in in omni ma. & propterea no recen- hoc libra fcbit'coniugatioifta inter materia? concludentesrqueadmodum nequc ilia, qua: ex binisaffirmatiuiscocl* ditin figurafecada, licetforta/fleco dudatin aliqua materia, qm matcrix,m quib' cocJudit.funtapud no ignotar. Confimili teret declarabi/ 03 coniugatio ilia no conclude! pej: ie, in qua maior jppofirio negatiua fuerit vfis,& minor negatiua parti- F cu!aris,queadTnoduHi dehacquoq-, declarauimns.Termini vero huius bum:qrn aliquod album non eft homo: &nullus homo eft inanima turn . q> fi (lib hoc aliq'jo acceperimus, niue & cygnum , coticludetur Jiobis, q> nix non eftanimatum: & cygnus, quia volaule T eftanimatQ. & ita inuenietur coniugatio ifta concludens duo contraria fimul. Quodfi>dux propofitionesacceptatl hac figura extiterint amb? par B ij ticu-
Prioram Refolutoriorum
tJcnlares,autambasindcfinitz,aut vna indehni ta & al tera particulars, non eric ex his fylft, flue ambx fuerint affirmatiuae,aut ambz ncgatiuae,autaltera afHrmatiua &altera j ncgatiua.Ethocmanifeftuexeo,q? didum de non inuenit" P inipfis intetio di<5H de oi requi- omni: qfn ipfum determinaf'binis rumur. conditionibus: vna,cj> maiorfit vni uerfahs,quomodocunq; fe habeat fm qualitatcm, hoc eft affirmatiua velnegatiua :altera,q? minor fitaffumatiua,quomodocuq;ie habueritfm quantitatern,hoc eft vniuerfalisautparticularis.Iam autdeclaH raturaeilexterminis,q?n5concludit: qrh contrariaconcludunturin omiiibusifciscopHcationibus. Termini vero coes ad vmuerfale arrlrmatiuam conciudendam,animal,al bu,homo:hoc eft, vt fit animal maiorextremuas,albu medius,homo minor. & hoc, qm iuuenies terrainosiltosad osconiugafionesillas, Ytconcludantaffirmanuam.nanq; aliquis homo album,&aliquod album animal: & aliquis homo non eft album, &ahquod album no eft animal :& ex omnibus iftisfequif', q>omnishomo alal. Termini vero I coes ijs,quxconcluduut vniuerfalf oegaciuam^nimal,album,lapis:ani mal maior,album medius,lapisminor.Iam itaq; expofuimus,qua: cocludant inhacfigura,quaeucnon: -quodq;exipfisquatuortm conclu aunt, & qua: ex duabus conftruicur vniucrfalib'arrirmatiuis, & qua; ex vFi affirmatiua maiore &particula ri afHrmatiua minore,&quatex rni uerfalinegatiua maiore &parriculari affirmatiua minore, &quaecx vniuerfali negatiua maiore & vfiaf firmauua mmore: quodtj; concluditomnes cnunciationiim fpccies, if hoc eft vfem affirmatiuam,particit larem arHrrnatiuam, vfem negatiuam, & particularcm negatiuam: quodq-, fyllogifini concludentesin hac figura funt pfedti,& ob hoc vocatafuitfiguraprima. Qiiodvero Quareap. priorcsexcogitarunt,c[jtresmodi fi gurziftius binasconclufiones colli gut, hoc eft modus cocludensvPem negatiuam,concluditft comierten tem,&concludcnsparticulareafHr- al i' inpn matiuam confiFr, & concludensitf r * K vlcm affiimatiuam, q? videlketifb dutc6uc etia conuertentes fuosconcludunt, t&es.quahoc eft affirmatiua in rparte:hoc v(in re nfi ^ ,. 11 a mmit qua)illiaflerunt,quiaintennoncm ft a Atiignorat Anftotelicam . Anftotelcs L nanq; hocinlocointenditconumc rareconclufionii fpecies.quzp. fc& primo in fyllogifmisinueniutur na turalibus:nonautquifuntfecundii intentionem fecu dam,& non fccun dum curfum fyllogifmi. Secunja Tigurst exfropofitionibut Inexijlentibtu. Cap. 6. Vandovero idem huic quidem omni, illi autc _ nulliinfitrautvtricp ^ omni, aut nulli, figura quidem talem voco Securidam, Mediu vcroinipfadr, quodde vtrifcjj praedicatur:extrema aut,dc qui bus dicitur hoc.maius vero ex' tremii,quod ad mediti iacet:mi nus aut, quod longius a medio* ponicur aut media quide extra extrema,fed polltioneprimum* Perie<ftus quidem in hac figura nullopacfto eft fyllogifmus: po^ teft aut elTc, 5^ vfr, d non vni/uerfaliter terminis exiftecibus* Vfr
Liber Primus
IT
Vniuerfaliter quidem exiftetibus terminis erit fynogifmus.quan do m cdium huic quidem omni,il]i vero nulli infic:& fi ad vtrum uis fuerit priuariuumraliter vero m mime. Praedicetur M de N qui dem nullo:dexautemomni:quoniamitaqjconuertitur priuatix uum,nulliMineritN: M vero omnixfuppofituefoquareN nulli x* hoc cnim monftratum eft prius.
B
Prima vti li c&iuga no,maioris conuer fione indi gens,vt ad ptima rcducaffigu ram.
N.
Lapis. N.
X. Homo.
Rurfus fi M N quidem omni: x vero nulli: & x N nulli inerit. Si enim M nulli x,&x nulli M:M aute omni N inerat: x vero nulli inerat Ntfacfta nanqj rurfuseft prima figura.quoniam vero couer ticur priuaciuum^N nulli inerit x:quareidem critfyllogifmus*
Sectida vti lis coiugatio, minoris & conclufiois co uerfioc inmiflarum
Homo.
Lapis.
B iij
ft autcm ipfa monftrarc Qi ad impofTibik deducentes,

Aial
Priorutn Refolutoriorum
DeduSio ad impofc in verify c&iugauonibus.
w r
AnimaL M. r\i
Lapis. N.Homo. Homo.N.Laois.
Quod itaqj fit fyli's ita fe fcabetib9 termims,planu.veru nofjfe <^ :nonfolu ex his,q ex pricipio,fed dC ex alijs efficit nece/Tariu* Si aut M de 01 N,at^p x pdicet,n6 erit fylft* Termini <^ infit,fub -- -*- u~>noninut,fubfl5tia,aial3numerus:i*'"~ r"K" "Subftaniia. M.
9
Prima inunhs con* iugatio. Loco nueriAuer.vu

plS
Homo. Numcrus. Et quando neqp de x,necg de N aliquo przdiceturM. Termini q> iniu,linea,animal,hoino:qp noninfit,li
Animal.
O. N.
Scrfdain urilisconiugatio.
O. N.
Homo. Lapis, Maai-
Liber Primus
11
Manifeftum itaqp,fi fitfyllogifmus, vni uerfaliter terminis exix A ftentibus,necelTe terminos ita fe habere, vt diximus in principio: aliterenim fehabentibus,non efficiturneceflarium* Quando autem medium ad alterum vniuerfeliterfit, quando quidcm ad maiusfit vniuerfale,aut proedicatiueautpriuatiue,ad minus vero & fecundum parcem dC oppofite (dico autem oppo^ Cte,fi vniuerfale prraatiuum,quod in parte affirmatiuunrfi vero vniuerfale prsedicatiuum, quod in partepriuatiuum) necefTariu eftjfyllogifmum fieri priuatiuam fecundum partem. Si nancp AC ineft N quidem nulli: x. vero alicui: neceile eft K ipfi x non ineile* Quoniam enim conuertitur pri uati uum,nulli M inerit N: M vero fuppofitum eft x alicui non ineiTetquare N alicui x non inerit. effi cicur nanq? fyllogifmus per primam figuram.
TmiavtiIj* coniulorij COPnertioc i::
Homo.
Aljicn.
AnimaL
RurfusfiMN quidem omnitac vero alicui M non infittncceffe eft NX alicui nonineiTeSi enimomni ineft:prxdicctur autem 8t M de omni N: necefiarium eft M omni x inefle: fuppofitum vex rofueratalicui nonineiTe.Et fi. MN quidem omni inefttx vero non omni:eric fyllogifmus quod non omni x N demonftratio au tern eadem B iiij Animal
Animal. M Al. non. Noaoc.
vnlw con> patio, q impore tf turn dcdrf ciour.
Si vero de x quidem omni : de N vero non omrii pratdicetur M: AI.C. ad. non critfyllogifmus.Tcrmini,* animal, fubftanda,coruus: tani*
M.
Tcrtia i utilis coo* ugario.
Subftantia.N. O. N. X.Coraut. Album. Ne(p quando dc x quidem nuIIotdcN vero aliquo Termini q> infic, alal, fiibflatia, feiecia, Animal* M
Quaruia utilis c6itt gatio. Alexaa. & Auer. pro vnitate ac
Al
Subflantia.N.
O. N. Scientia.
Liber Primus
13
Quandoitaqj oppoficum fit vniucrfali quod eft Fm partem, A ditfum eft,quando erit,SCquando non erit iyllogifmus. Quan* do vcro propofitiones eiufdem fint figurf,quemadmodu vtraqj priuatiugautaffTrmatiuaE,nullopa<fioerit fylftis. Sintenimprix mum priuariu:rJ6 vfeadiaceatmaiori extreme, vt M N quidem nulii: x veroalicuinoninfit:contingitvtiq?N 6doI,8Cnullieox rum qua;2ant x,ineiTe,Termini q>nulliin(it}aial, nix, nigrum* Animal. M.
Al.non.
B
Quita inri
Nix.N.
N.
X.Nigram.
Quod vcro omni infit, no eft capere t fi M x alicui quide ineft: alicui autem non.Si.n.N omni x :M vero nulli N:M nulli x inerit: fed fuppofitum fuerat alicui inefTe.ficitacp nonconringit termi/ nos capere. Ex indefinite autem monftrandum.qm enim verifi< catur q? M alicui x no infit,8t fi nulli infit: cum vero nulli inerit, non erat fyllogifmus: manifeftum, q neque nunc*
Ofifiopic6cludaf dc oi, ntfiex indefiiuto,t. ptjculan ex p6nc,& oa tura.
Kwrfot
1> Rurfus fintprjdicatiuse, 6d vfeponaturconfimiHter, vtMNT quidem otnni: x vero alicui infit: conngic vtiqueN, & omni 6C nulliindTcxTerminiq>nulJi infit,album,cygnus,lapis. Album. M.
Sexta inu* tilis coniu gauo.
Cygnus-N. N. X. Lapis. Quod vcroomru^non eftcaperc ob candem caufam, quam prius:fedcx indefinito monftrandum. Subftantia. ALaLn. Al.O.
Onfioj Tc6ciudaf deoi.nifi ecidefinito, vein fit period.
Si veroy& ad minus eft extremum: dC M x quidem nulli:N vero alicui nonineft tônringitN, fiComni&nulli ineflex .Ter^ mini <f infitjalbumânima^coruustq) no infit,albujlapisa coru9*
Album. J^^ Sexta inutilis coaia
AaimaLN. lapis.
O, N.
X.Coraa&
5i
Liber Prim us
14
Si autem prgdieatiuae fint propofiriones, term ini q non in fit, A album,animal,nix: q> vero infiâlbumâuiinal, cygnus
Sepwna inutilit c6 tugatio.
X. Nix. Cygnus. Manifeftum ita%qfi eiufdcm figurg fint propofitiones ,6d hcc <juide vfr, ilia vero in parte, q? nullo modo efficitur fyllogifmus, Verum nc^ fi alicui vtriqj infit, aut non infit: aut huic quide, illi vero non: autneutri omnitaut, indefinite. Termini omniu communesalbiun, animal,homo: albunijanimal, inanimatum.
AnimalM.
N. O.
Sexdeeim iurihucdiugacionu
Animal.
O. N.
Ho.Inanimatum.
Manifeftumitaqueexdidis,q>8c:fiitafehabeant termini ad feinuicem, quemadmodum diftum eft, ex necesfitate fit fyllo/ gifmus:56fifyllogifmus fit,neceffe eft terminosita fe habere, Planumautem,q>dComnes,qui in hac figura,fyllogifmi im* perfedli funt(omnesemmperiiciuntur affumptis quibufdam , qua vel infunt terminis ex necesfitate, aut ponuntur y vt fuppox (itioneSjVtquandoper imposfibile monftremus)0qudd non fit affirmati uus fyllogifmus per hanc figuram, fed omnes priua> tiui, <3C qui vniuerfalicer &qui fecund um par tern
attii it Secundafigtira, r fropofttionibs Abfbintts. Cap. 6.
Vm vcroterminusmedius pV. ,dicaturde duabuscxtrcmitati bus;hoccftdefubiectoqiia:(lti acj> dicatoeiufilem :&hoc,fiuedeipfis affirmatiucprxdicetur,Yelnewatiwc:autdevnoafrirmatiue,&dealio nejraciuerfiue fubie&u in ambabus Tigurt fe - vlr fit, fiuein partc: velin vna ipcuncia eft farum vFr,inaltcrain partc,autindefinitc. planii q> taliscomplicano cltcomplicatio IylFi:qc!q, cogitatiohumanafuper ipfam naturalitcrcadit r n o n a u t f m viaartificiaIfm.ExcmpIum huius:qmdiceret fbrta/Ibalicûis, hicabortiuus non tftaial: & h aliquis interrogaret, quare ? rnderer,qjvi alalis vox e vehemens: & manifeftu,cb ex hoc (er moncexccrpi pot jpponrio minor, 6 iam efteuideSjhuius videlicet na ti voce non efle vehementcm. voi igiturvehemens mediuseft terminus, qui de binis pdicatur extremitatibr.s.TalisautcopIicatiovocatur f?uraSecunda.Terminusverjo,cj. dcipfi<;predicat, medius nuncupatur, & fiibieflum qua:(iti minor,& ciufciepredicatu maior.Acpropofi tio,cuinsfubiecT:um,eftfubiedum J qusfiti^ppofitio minor :cuiu$aute fnbicclu eft pdicatii quarfiti.proNora ft cii fnngui cx- po/itio maior .Ponemusitaq;priiremuaie* muinfcrmoneminorem cxtrcmi m.norc & rate: pofteafl-quef'medius:c!cinde mmoie,ni fequctur maior, Ytdiftin^nafmafi penes cj fitu I figu iord minori:qm nondiiHnguunf n fc3a. in hacfigtu-a, nifi vradcjfitiireferur.tMnbacigit"'fiffuranoinuenif' fyH'us perfcclos: inueniunf* autem fylPi cocliidcntcs,cfi fucrintproponcs vfes,& no vfcs.Si itaq; {intvl'cs, fyliliscm,cumeduis pdicaifde vna
extrcmitatuoiafErmatiurvnraca C rum fuerit:& dealtera pdicc^negai due. q? (I dcipfispdicetur affirmati uc,non erit fyllogifmus cocludcns. Ponamusergo primudoaspro- Primmo ponesvFes.vnam negatiua&alte- ^ j vfuf* rr r&r ram amrmanuamnitqj maior ne- OUS, gatiua & minor affirmatiuardico igic cp concludit negatiuam vfcra. Excmplu huius: oe c B : & nullu A B :dicoq?fequirur ex hoc: nullu c A.fi.n.conuertamusnegatiui vl'emdicente",nullum A B :&dicamus^nullu B Arcujam fuprapofue rimtis, omne c B: concludemosin fecundomoprimf fiVur^fmcpde- clarauimus,c^nullfi ceil A.Confimiliter fipofuerimuset minorcm negatiua,&maiore"afErmatiua,di tilis. co q> complicado ifta quoq-, cocludit vPem negatiaa. Excplu huius: fidicamusnullum C B : ScoS A B: concludef'nullu c A. qcf monflratur,fi conuertamus propone nega tiua,&fiat,nullu B c:cuiampoutii fueri t oe A efle B : ergo nobis co cludit"* in mo fccfo figur^ primar q nullu Aeftc.qifiiterucouerram* coclufioneiftS,eritnobis, nullum c A.fedhaccoclufionepfecodude M batiyllogifiTiuspnm'ngurîftius. Cum vcroextiteruntbinxpro- Mo"'v r i re inunlcs, politiones viesamrmaniiâutnegatiu^ (imul,non facientfyiftn cocludente. puta, fi pofuerimus oe c B : & oe A B : dico q? non fequitur cxhoc,vtfitoec A,neq;aliqct CA. Hoc aiit plan u ex materijs, q contraria colligunt. Exeplu rermmoru cocludentiuaffirmatiuaexmatciijs,h6fub(tatia,&animal:vtac cipiam 9 fiibftatia terminu mediu. & hoc, q m ois he fubftantia: & oc a!aliubrcantia:&cocluditurinmateria,
Liber Primus
15
cB nullum A B : dico og ex neccl- dium, & fubftantia maior: quoculam vti lit. fitate aliquod c non eft A. qm con niam omniscoruusanimal: &ali-
teriaytjromnis ho animal. Excm- guram prim am : fed iam declara- f> plum vcro ex materijs terminoru uimusq? in hac figura fequitur, ali concludentiu negatiua , lapis fub- quod c non efle A . Simi'irer et fi sdr* ^Jj ftantia : &a!al. & hoc,qm 01$ lapismerit maior propofitio vFis affit- j^rf/Vri fubftantia : & oe aial fubftantia : &matiua, & minor particularis nerga \ls _ cocluditur in materia, nullus lapis tiua :puta,aliud c non eft B: & om animal. Etfimilitcr cu pofuerim', nc A B : dico q? fequitur ex hoc nenullum c B,& nullu A B : nanq; & gatiuainparte,aliquod videlicet c eomplicatio ftiftain materijs con non efle A.Quod monitratur.fi.n. trafimulconcludit. Exempli! tcr- nonfuerit verum,quoddicimus. minorG concludentiu arrtrrrTatiua, aliquod cnoneilA,eritfuumcon homo,linca,& aial. & hoc,qm nul- tradi&orium vcrum,q>omne c eft lus ho eft linear & nullum animal A :cumquoconiungcmuspropoeft linea : & cocluditur, ois ho ani- fitionem fecundam, quam pofuimal. Ezempliivero terminoru co- mus,omne A B : &iequiturexhoc cludetium vfem negatiuam, lapis, in figura pri ma, omne c efle B :(ed linea, animal.nullus.n. lapis linea : iampofuimus aliquod c non efle & null u animal linea : &concludic' B : quod fieri non poteft & non conullus lapis animal. Inuemuiuf er* hacret.fcd quod ex falfb fequitur eft o duae comph'cationes iftâliqua- falfum: & falfum eft, quod fequio concludentes affirmatiuam,& turcxeo,q5diximus,omne cefle aliqn negatiuam : no igitur eft fyl- A : falfum igitur etiam ent, omne logifrnus.Iam itaq; declaratum eft c eflc A : ergo contradidoriu iim ex hoc tra&atu, cum fuerint du? ^p verum,quod eft aliquod c no efle pofitiones vres,quandoerit, &qii A.&hoce~,qcf yolebam* declarare. nonerit fylFus in hac figura,qq; Cum vero extiterit in hac flg"- Sylfin c6Cylfi concludentes in hac figura no ra propofitio maior particularis & cludentes ticul ir funt perfedi: qm ia expofuimus cp minor vniuerfalis: & vna iplarum i j <* paliudconcludunt,nonautper(e. diuerfain qualitare fuerita fecun- i;,,f;;j^Si vero vna duarum propofitio da, non erit fylFus ex hoc. Sit ergo r fccuSylFi parti eulares. numinhac figura vfiscxriterit,& primum maior particularis ncgad du qu;' r Kin altera particularis: fi maior vniuer ua, & minor rniucrfalis affit man- * faiis fuerit,& minor particularis,& ua: puta, omne c B : & aliquod A vnaab altera diuerfa extiterit I qua non eft B . hoc atitem declarator: litate: hocelt, (I vnafuerit negati- quoniam reperiuntur contraria fiua , & altera am* rmatiua : erunt ex mulconcludi in materijs diucnis. hocfylti concludentes. Sititaq; pri Termini igitur concludentes aflirmu maior vl'jsnegatiua, & minor matiuam iunt, coruus.anima Jlib Priacoiute,puta, aliquod ftantia: coruus minor, an unal me-
uertitur, nuliuni B A : & iam fuit qua fubftantia non eft a n i m j ' ; $ poutum , aliquod c eflc B : & nul- concluditur,omniscGrun<; ^.it.itan lum Beit A : reucrtitur itaq; ad fitia , qua: cit arhrms'iua vcra . Tetinmi
Priorum Refohitoiiorum
Termini vero concludeutcs negati uam funtjcoruus, animal, album : nanq;omnis coruusalal: & aliqcf album non eft animal r &cotfcludi tur,nulluscoruuseft album.& hoc eft verum. Confimiliter et no et it (yllogifmus, ft maior affirmatiua txmerit in pane, & minor vl'is negati ua.Exem plum huiasexeleme"tis:nullum CB: aliquot} A B. Termini vero coneludentcs affirmatiua in haccomplicatk>nefu*nr,lapis, animal, fubftantia :& lapis eft minor,animal medium. & hoc, quoniam nulluslapis ell animal: &aliqua fubftantia animal :& eoncludi tur,omnis lapis fubftan tia. Terminiautem concluJentes negati uam, fcia, animal, fubftantia: & fcTa minor fmordrnem noftrum,&animal medius. & hoc, quoniam fcien tia non eftanimah&aliquafubftatiaanimai :conclufio,fcientianon eft fubftantia. Iamitaq;declaratfi eft, cum fueiirpropoficio vniuerfo lisin hacfiguradiucrfaaparticulari fm qualkatcm,quan<ioerit,&qn C6iugario non critfyll'us. Si vero extiterint no parti cularcs in vniuerfalis&particularisautindearfirmatiuam. Qn auiem cum ipfi vera fimul fuerit affirmatiua parricularis ,noninueniuntur termini concludentes vPem arfirmatiuam .quoniam, fi inucnirenrur termini concludentes,q? omne c fit A:cum pofuerimus,nullurn A B,fec|uetuE vticf;,nullam cefle Br&eritparticularis negati ua, negatruafm pofitionem, non fm naturam r fed iarn pofuimusipfam negatiuamfm naturam: hoc eft vt fimul cum ipfa v rum foret,aliquod c dreg*hocau tern fieri nequic,& nocofcasret. At- qui declaratum eft e<Jrrrpticatione iftam non cocl uderr , qfn negati ua L particulans no e"determinata :hoc Jan's n8e eft,qm afiqfi eft partieularisfm na- Stermjntura, &aliqfi ftn pofitionem .& fi hec'roSu ita eft, aliquando cocludet & aliqii gatio qftnon coneluêt. fedqS aliqii conclil q; concludit &a!iquando non eoncludit, no n.obidqi , T5.ue J ii r connumeratur inter r lyllogamos: jnutiiijiuqm fylfuscocluditvnicamconclu- dicanda. fionem ex necesfitate.Operaepretiuni autem f/let f vt afferentes ad hoc expofitioncm prarcedenteita^ vtfimiliter racerem-us, quemadmo dumfecimusinfiguraprima,accicipientes videlicet fub illo aliquo M quippiam,de quo verificaref'pr^di catum qu^fiti, atq-, iterumaliud ali quod, de quo falib diceretur. puta inexemplojfidicamus aliqcl alba non eft animal: & nullus lapis eft animal: deinde accipiam us fub aliquo albo quippiam,de quo falfo di catur lapis r puta, pannum album: arq; aliudvEerum dequo vereproferattir lapis: puta,fapphirnm. Cx~ terum expofitio ifta idem valer,qtf tranfHu5lioad vniuerlalem negati uam minorem: & proptereamanifcftum ex eo, quid cxiftimaueric hie
utiles, vbi finitacon(entiftesinqualitart:,hoc I eft,autfimul negatiua:,autanSrma propfines tiua; fimul: non erit ontnino fyllofint idifle retesfecii- gifmus. Sint ergoprimum negati dii quali- u^, & fit maior propofitio vni uerUtem. (alis,& minor particulans: puta,no
omne ceft B:&nullum A B . Hoc autem oftenditur,qrn non omne c B non eft determinatum : cu hac cnim veraeft vniuer/alisnegatiua, &affirmatiuaheru in parte.Quod ficiim ipia vfis negariua extiterit Tera,non eric fylFusconcrudensfecundii cj> declararum fuic: cum inueniunc" termini c5cludentes vlcm
Libei: Primus
A hlcArlfto.Sintrurfusaffirrnatiuf, fcfit maiof vniuerfalis, & minor inparte: puta,aliquod c s:&omnc A Biconfimiliter noeritexhoc fyllogifmus.& hoc cu Omul cu affir matiua particular! verafueritvniuerfalisaffirmatiua.hjec.n.nuncjuS concludit fecudum q> declaratum fuif.&inueniuntur termini cocludentesaffirmatiuam & negatiuam. quod ficumipfavera extiteritnegatiua in parte,non inuenies termi BOS , quibus concludas vfem affirmatiuam,ob caufam quam diximus: quandoamb^ erant.negatiB use. Atquiplanum<j> non concludit, cum eomodo ftn fedeclaratu fuerit, quo & aliud expofitu,m eft. Siveronegatiuo? fimul fuerint,& minor propofitio vniuerfalisextiterit, maior verc particularis,veluti, nullum c B : aliquod A non eft Binoneritexhocfyllogifmus. Termini concludentes arlirmatiua vniuerfalcm,coruus, album, ammal:coruusminor,a!bum mediusj &animalmaior. concludentesvero negatiuam > cx>raus,album, lapis : coruus minor,album medius, & lapis maior. Etconiimiliternon C eritfyirogifmuSjCiim fuerintfimul affirmatiua?, & minor extiterit vni uerfalis,& maior in pane: qm hec concltiditcontraria. Exemplurcrminonim concludeutium affirma tiuam,cy^nus,album,animal: cygnus minor, album medius & animal maior. & hoc, quoniam omnis cygnus album : & aliquod animal album: &conclufio,omniscygnus animal, qui vero concludnnt vniuer(alem negatiuam,nir,albii, animal. & hoc, qmomnis nix album: & aliquod animalalbum:& conclufio,nulla nix aTal. lam itaq; D dectaramm eft, cum fuerinc-bina: proponesfimilesi n qualitate & diuerfa: in quantitate, cp no erit fyl& infigurahac Et,fiambêxritetint particulares aut i ndefinhar, aut vni ipfaru m par ti cularis & altera inde* hnita,noeritetex ipfis fylFus: fiuc fuerintaffirmatius fimul, fiuenc? gatiu^ fimul: aut vna ipfaru afhrmatiua $t altcra negatiua: qm oes concluduntin marerijsciiuerfis,ali qn affirmatiuam,& aliqnnegatiuam.Termini coesconcludentes in o!busaffirmatiuam,homo,album, aTal :ho minor,album medius,& alal maior.nec te latet coplicatio ip forum : & oes concludunt, olsh5 eft animal. Termini vero concludentes negatiuam,inanimatum,albii,animal: inanimatuminor,albS, medius,ammal maior: & ofsco cltidunt cjjinanimatu non eft am- C mat. lam i<mur ex hoc manifeftu fL - ci c r \n . eltjCUtuenthacin nguralyusconse cludens,q7necefli!nfi cft,vtpropo- j/u nes fehabeat,quemadmodu difpofuimus: hoc eft vt maior fit vx'is & minor diuerfaabipfa in qualitate: quodqj ciiextiterintpropofitiones fm hanc difpofitione, neceflariu e, ? vtfitfyH'uîn hacfigura.Etcii hoc fimul manifeftum,cj> omnis fylfus, Qeft in hac figura,eft imperfedlus: qm iamdec'.arauimus, cêftfylfus per additionem rerum a'iarii ,qux vel funt dilpofvtionesconfequetes proponesfuas ex neceflitnte,dum conuertuntiir & rcducunturaH figuram primam : vel etin fit ileclaratio per impolTlbile. Ermanifrftumetiam tphac in hVnia no eft tonclufio affirmatiua, fedaur negatiua vi'is, aut negatiua in parte, Tcitia
Priprum Refolutoriorum
TerM fgura. Cap. 7.
Prta c6iugaacv minoris cduerfida idigens, vt ad prim! rcducatfh guratn. Aucrr.vtit* lfis.A BC. Btacdiii.
In autem eide,hoc quide omni^llud vero nulli infit: aut am bo of, aut nullijfigura takm voco Tertia.Sed medium in ip^ fa dico,dc quo ambo prf dicamus: extrema vero,q prf dican tur :maius,quod a mcdio longius: minus auc,q3 proximius.po Slit vero medium extra quide extrema, pofitione auc vltim um. Perfedlus itacp neqj in hac figura fylftis efficitur: poteri t aii t, cu & vftydt non vfr termini ad mediu extiterint. Vft- igitur terminis exiftenribuSjCU dC p, di R omni infit s,erit fylHis^ q> alicui eorum q funt R,P inerit ex necesfitate* Qrrun.conuertitpdicatiuu, inerit s alicui eorfijqu? funt R.quaobrem qm P ol s is vero alicui H HUKceiTe e F alicui R ineffc, g prima nanqj figura fylftis efficicur* Animal. S ubftantia. P. Al. R. vtilis
PolTumus aut &t per impos(ibile,cV; exponendo,dcmrone face re 4 Si ambo.n.omni infunt s, ft quid eorum quze funt s, accipia ^ tur, vt N : huic & p, & R inerunt: quare alicui R inerit p
Demratio dufdemjy impoft.
Ofifio pet expoaera.
Homo. NJufl*.
Liber Primus
17
Et fi R omul stipfum vero p nulli infitt erit fyllogifmus,<$ P ali A cui corum qug funt B,non inerit ex necesfitate.erit enim ide mo* dus demonftrationis,conuerfa, R s, propoiitione. Irr acio nalc. Animal.
P.
ALn.
R.
Sctfa vtilis coiugatio, minor is couecfioe indigens.
Al.non-
Monftrari veto poflet dC per impoFe, quemadmodu in priori*
Demfatio ciufde pet irnpole.
Onfio per Rationale. exp&nem. N.Prudens. Si vero R nulli s * t vero omni infit stno eri t fylftis.Termini q ; q> non infitânimal^nanimatiii Animal. O. N. Equus.Inanimatum.
Pria vrilis cfiiug. t o.
Log.cuco.Aucr. C
D Ne<5 qn ambo de nulllo s dicantur,crit fylfe Termini Cfc infif, aial j equus inanimatum : q> non iniit, ho , equus , inanimatum Homo. Animal. O. N. Equus.
tills conia gatio.
Inanimatum. Manifeftumitaqj&inhacfigura quandoerit,6d qn non eric fylftiSjCum termini vFrfuerint,Quando,n.ambo termini praedi^ catiuipofiti finêrit fylfus, q> alicui ineritextremum extremo: qn autem priuatiui,non erit,Quandoautem hie priuatiuusfit,il levero afffrmatiuusrfimaiorquidem facflus fuerit priuatiuus, alter autem affirmatiuus,eritfyllogifmus,q) alicui non ineric extremum extremo: li econuerfo,non ent, Sed, fi hie quide vlr fit, ille autem in parte,terminis vtrif^p pracdicatiuis exiftetibus, necefle eft fieri fylftn, fi uterlibet terminorum vniuerfaliter fit.Si enim Romni ineft s:ipfum veropalicui: necefTeeftpalicui com quae funt Rinefle* Qupniam.n* conuertitur affirmatiua, inerit s alicui eorum qug funtp. quare quoniam R quidem omni s: s veto alicui eorum quse funt p:et R alicui P inerit:quare et r alicui K, Homo. SuBa. P. Al. R.
Tertia v(5lis coiugario, maioris& concfonis con uerfioe indigcs, & f> nJiflatum tiifpone.
Rurfui
Liber PHftiu*.
Demraua eiufdemjj
OAfiopet exponna.
Mi N.Pedeftrc.
Rurfus fi R quidem alicui-s: p vero omni ineft: neccflc eft P ali B cui R ineffe, idem enim modus eric demonftrationis
Animal. P.
A!.
Album. R.
Qnjtnavti lis coniu-gatio, minoris conuerfioe idi gens.
Eft aut dcmrare 5C g rpoFe,8<: expone,queadmodu in priorib9*
Dcmfati* eiufde pet
Onfio pet atponcm. Hom<J N.Forte
D Sed fi hie quidem fit predicatiuus,ille vero priuatiuus>vfi> au> tem prxdicatiuus, qn minor quideni fit predicatiuus, efitfyllo j;i fm us. Si enim R omni s: ipfum vero P alicui non i neft: necefle eft P alicui R non ineffe. Si enim omni t & R omni s: dC p omni s inerit: fed non inerat, Monftraturautem &fine deductioneâc ceptum fuerit aliquid eorum quae funt SjCui p non ineft
lu comgatio,j>ded ftionead impoffibi.
kondiC
Homo. N.jEthiops. Quando aut maior quide fit prgdicatiuus jinmof vero partiV aPonenu cularispriuatiuus, nonerit fylFus:vtfip quidem omni ineft s: H aut alicui s non ineft. Termini q> 01 ineft,animatu}ho, animal* Animatum. O. Homo.
Tenufuri lis cniuja-
non.
o.
Nulli vero non eft accipere terminos: fi alicui quidem ineft ip . fum R,alicui afit non* Sin,nulii R ineft ptipfum vero R alicui s; A j,at1i*c & p alicui s non inerit: fuppofitum aute eft,oi inelTe.Si,n.omni s verba vfq; ineft P : R vero alicui s:& p alicui R inerit: fuppofitu aute fuerat, ad ahudt nulli inefleSed quemadmodum in prioribus accipiendum eft * com etenim indennitum fit, alicui non inefle, dC q? nulli ineft,ve' rum eft dicere, alicui non inefle: cam vero nulli infit,non eft fyliogiunusmanifeftum igitur, q? non erit fyllogifmus, Sed
tibcr Primus
Ofifio pet impofe. <j no coclu dac'de nul lo, nifi ex i definite, rt et in feuda figu-
Homo Scdfipfiuatiuusterminorumvniuerfaliter fit,qui autcmin parte pracdicatiuus, cum maior fit priuariuus,minor vero pdica tiuus,eritfylfUs:Sicnimpnullis:Rautalicuiinefts:R palicui * non ineritRurfus.n.eri t prima figura, K s, propone conuerfa.
Homo. Album.
P.
Al.n.
R.
Sexuvdlis coiugatio, minorisc6 ucrfioe indigcns.
Sed qn minor fit priuatiu*,no crit fyIft,Termini q>Ti fylucftrc; q> o5 infitjafal/cf a/ylueftretmediii amboru:fylueftre*
Animal
P. t.
O.
N.
r R. Scicntia.
Homo.
Quirta inunlis c6 tugauo. Auerr.pto Cylueftriac cipit acjua bcutn.
N.
Priorttm Refolutoiibnim
Necpqnvtrkjjpriuatiuipofitifuerint, {itauthicquidevfrjil. le vcroin parte/Termini q infit,cum minor fit vfr ad mcdiu,anix omo/ylueftre: quod non iniitjanimal/cicntia, fylucftrc. Animal. Homo. O. N. Scientia.
P.
Quinta inutilis c6> lugacio. Auerr.pro fylueftri
Al.n.
N.
Sylueflrc. Scd qnmaior vfr,minor vero ingte:< noinfitjCOruuSjriiXjalbt m&aqua Coruus. N. Nix.
SemTutilis cdiugatio.
Al.n6.
Album . Quod aiit infit, non eft capere terminos,i! R alicui quidem in> eft s,alicui vero no ieftfin.p 01 iv. 9 aut alicui s: & p alicui s ine/tie ;fed fuerat fuppofitum nulli.cgterfi ex indefinico m5ftrandu.
Cnfio p Tpofe a? no cocludaf de 01, nifi ex idefinito,vtfuptnos.
Inanimatum
Ncq;
Liber Primus
A
10
Neqj qn vterqj alicui tnedio infit:aut no infitt authic quide ali Cui, ille vero non 01, aut indefinite, non erit fylftis, Termini om> nium communes,aial, ho, album :animal, inanimatum, album
O. N.
Geteraru inutiliu co iugationii êxempli.
Homo.Inaaimatum.
R.
A.Etcxmatcrijs rqmcorpuseftin nouatum: qm paries eft corpus, & eft innouatum. Propofitio aut, in qua eft fubiecTrum qu^fiti, vocatur minor: qm &ipfum vocaf"terminus minor.ea vero.in quafuerit $dicatum qfici ,qcf eft extremitas ma ior,hnncupaf maior. fit autem in exemplo, minor extremitas c, medius B,& maior A, &fitipforuordo, vtprimoicipiamus a termino medio,deide/equaf'minor,poftea maior. No erit autem in hac quoque figura fylPsperfedtus: pot aute * in ip(a fyll'us efle> cu fuerint propo nesvniuer(ales,autvnaipfaruvni^ra}atus de Ttrtiafigtira,exfrofo- uer(alis & altera particularis: & poJitionibus Abfbltttis. Cap. 7. teft eti am n on efle fy llogi fin us. . L- - Pnm''fvl!J rSint ergo pnmumbmajpropov f isvtl ] ls> Vm vcro medius termin9 fub- nes vni uer(ales & affirmatiua:,vt in _ i t u r ambabus quazfiti extre- exemplo,omne B c : &omne B A: mitatibus,& extrcmitates de ip(b p- dico,qjhicconcludit,aliq5 c ee A . dicantur,vocatur figura ifla,figura qm minor vniuerfalis,omne B c Tertia. veluti, fi A , & c ^dicent de conuertitur in particularem ,aliqc! Kgura tcr B* & manifeftu t cj> figura hxc eft c B: &iapofuimusomne3cfle A: ftfigu figura natura!is.& hoc, qmalicjuis cocluditf itaq;in figura prima,alin lis * - vtiq; diceict g> c eft A, cii B fit c & q5 c ee A, fm <$ ibi declaratu fuit I C iiij Hoc
Manifeftum itaqs&inhacfi gura,qn erit,Sd quando no erit fyll's: &q>itafehabentibusterx minis, quemadmodum didtu eft , fit ex necesfitate fylls : 6>C fi exiftat fyllogifmus,necefle eft terminos itafehabere. Manife^ ftum, ct q> omnes imperfe<5H et qui hac in figura fylK funt(perx ficiuntur nanq? omnes aflum^ ptis quibufdam) :etq> vniuer^ faliter ratiocinari per hanc figu C ram non licet, neque priuati" uum , neque affirmatiuum .
G Hoc afit declarator per impoflibi- cluduntduocontraria.TcrminiauR {e,& per pofitionem. Ac per impof- tcm concludentesaffirmatiua funt, fib>lequidem,cuaccipitur contra- equus,inanimatu,animal: & equus tliclorium conclufionis,&huican- minor,inanimatumedius, alal veneftitur altera duarum propofitio ro maior. & hoc, qm inanimatum num,exqtiibusfequiturcontradi- noneftequus:& inanimatum non torium alterius propofitionis: ex eft animal: & cocluditur, q? equus quo autem falfum fequitur,illud e"t eft animal. Concludentes vero neeftfalfum.Secundumveropofitio gatiuam,equus,inanimatum,ho: nem ,fiponamusaliqcf B eflec ;& eqnus minor, inanifnatumedius, qm cinomniB, &G eft pars ipfius & homo maior. & hoc,qminaniB,exnecelIitateG eritpars ipfius c, matum non eft equus, &inanima& qm A in omni B,ex necefntate G turn non eft homo,& eq uus no eft eritpars ipfius A: fed ia fuerat pars ho. Sediamdeclaratueft, quando ipfius c :igiruraliqcf c eft A.Con- eritfylrnshacinfigura,&qnnon, H fimiliter fifueritmaior propofitio cumamb^propofitionesvPesexti- L Sc3usfylFs negatiua,& minoraffirmatiua,erit terint. Ethoc v qin fi fuerint affirvfis vtilis. ^dylFus.vt, fi dicamus, omne B c, matiuaj, eritfylfusconcludensaffir nullum B A : dico q? concludit a!i- matiuam in parte.& fimiliter fi ma qcf c non eft A : hoc eft negatiua ior negatiuaextiterit, & minor afin parte.qm,ficonuerterimusafEr firmatiua, eritfyllogifmus conclu matiuavfcminparte,fietcoplica- dfsnegatiuaminparte. Sinautem tiohuncinmodum,aliqc{ c B,nul- fuerint negating, aut minor negalum.3 A:quxconcludir,aliq3igi- tiuavniuerfalis cummaiore arhrturcnoeftA,&hocifiguraPrIa. matiua,non eritfyllogifmus. nv?10 Sinautem vftsnegatiua extitcSi vero alteraipfarum vniuer- s/lFi parti inutlles.! ritminor.&vFis afhrmatiua ma- falis'extiterit& alteraiparte, vtra- cularesc6 ior:vclutifidicamiis,nullumB c: uiscontigerit,&affirmatiua: fue- ^"g1" &omne B A : nonerit ex hocfyll's rint.eritfyllogifmusconcludensaf- ambcaffir concludensquajfitum:qm conclu fir matiuam in parte.puta in exem matiuz. dit contraria,cumfitin matcrijs. plo,fipofuerimus,omneB c:&ali , Exemplum terminorum conclu- quod B A : dico q> aliquod c eft A: M dennum affirmariuam, equus, ho- hoceft fi minor extiterit vniuerfamo,atal: equus minor, ho medius, lis, & maior in parte. Et hoc, qm, animal maior. & hoc, qm null 9 ho fi conuertatur aliquod B A , & fiat equus: & ois ho animal: & conclu- aliquod A B : & omne B c : conclu ditur,omniscquusanimal,queeft deturinprimafigura,aliquod A e affirmatiua vero . Termini vero c.q?ficouertatur&conclufio ifta, , qua:fitum deinceps cocludctur, pu cocludentes negatiua,, inanimatu , h6,aTal.qmnullushoeftinanima- ta,aliquodc A . &hocconcluditur turn :&hoeftanimal:&concludi- perbinasconuerfiones tur inanimatum non eft animal. Confimiliteretiamfi minor exQuod fi fuerint propones vFes titeritpai"ticulans,& maior vniuer negariua:,n6 eritfylJsoino,qin co- falis, eritfyllogifmus concludens. cxem-
Liber Primus
A exempium huius,fi ponamus, aliatf Befle c:&oe Befle A:dico<j>coclu dinar aliquod cede A. Et hoc,qili conucrtir" hxc pa rticulai is,& fit aliquod c B:& oe B erat A :quare conckiditur in prima figura, aliquod c efie A. Monftraturitehocper pofi$ioncm,fi pofuerimus, exempli gra tia,q?ahquodBfitG,&tuc.oe"G crit c:&oec A:&itareditadeam,quaz cr ambabus coftat v{'r arfirmatiuis, hoceft,qujec6cluditaiiqof c e f l e A . Monftratur ite deducendo orationcm ad impoFe:quod vocatur in co trarium pcrmutatio. &hoc, qm,fi B acccperimuscontradicloriu coclufionis, & ipfi coniunxerimusaltera duarumjpponumjfequiturvt altera fit felfa.puta in exemplo,fi accepc rimus,nullura c A,quodeflcotradi 4loriumconclufionis, & huicaddidcrimnspropofitionem minprd,aii quod videlicet BcfTe c: cocludem 9 in figuraprima, cpahquod B no eft A,quod eft contradi&oriu maioris jpponis, qua pofuimus,q? videlicet oe B eft A.cnm igitur oratio,in qua poniturcontradic/toriu conclufio*nis,deducaturadimpo}'e,equitur, vthocetcotradidlonum fitimpofC fibile. conclufio itaq; veraerit. C6iugatio Qjjjjj fi altera ipfarQ extireritafnes pticu- nrmatiu ,- ^^. i o c lares vtiles a, & altera neganua,& ruevbivnafu ritjpponegatiuamaior &affirmaaflirm.iti- tiuammor.iafietfylfs.Putainexeua&ai'p i r ' neea P ' ponamus pnmo inaiorencua. gatiuam in parte,& minorem vfr affirmatiuam: veluti fi oe B fit c, & aliquod B nonfit A:dicoq?concludituraliquod c noneft A ^ E t hocp dedudionem fermonisad impoFe. qni, fi nonfuerit verum quod dicimus, aliquod c no eft A, eritfuum <ontradi^toriumveru,oe,videliccc
11
cefleAifedpofteagconiunierim* D huicpropofitione minore, putacb of B c :cocludetur, q? omne B eft, A quod impoFerqm contradidtorium eft proponis maioris:iam enim pofuimuscpahquod Bnoeft A. fuum itaq-, contradidorium verum erir, aliquod videlicet cnoriefle A.Cete fic nora rumhocppofi.tionemetiam mon- Id -'"q i " fl1 : ftratur:fipofuerimus B rem fcnfibi SSu lem,vtexempligi ; aG:&fitnul!um biieni.'' G A: oe G c : qm G eft pars jpfius B. reditenimad fpeciem concludente huius figura.% hoc eft, qua; ex duab 9 conftat vniucrlaiibus, maiorcneo-a tiua,&minoreaffirmatiua,&co"n- E cluditaliquod c noefle A.& mod* ifteno monftratur yconuerfionc. ConfiFr fi maiorextirerit vfr negatiua cum minore affirmathia in partc,entitaquoq;fylFs concludts. putainexcplo:aliquod B c,nullum. B Aicocluditaliquod c non efle A. &hoc,qm, ficouerterim'afFumati ua minore",redibitad ngura prima Sin aut maior propoiicio exnte- Coiugado ritaffirmatiua & minor negatiua, Pes 1.ni'rl" c i / iu j ^r les, vbi nil non erit rm hoc lylis adquxiitum.. n o i f7 r n e , Etifteduaefuntipe"s, vna vtmaior gaciua, fit vFis,ac minor in parte.putam exe plo,aliquod B non eft c,&oe B A: F dicoenim,q? non concludit.&hoc, qmin materijsdiuerfis cotrariacol lioit.Exemplum terminorum concl\]dentiiiafTirmatiuam,homo,animal,&animatum:& homo minor, animal medius, & animatii maior. & hoc, qm aliquod animal non eft homo : & oe animal a n i m a t u m - & cocluditur omnishomo animatu. Termini veroconcludentes nc?.-iti uam n o i n u e n i u n t u r , f i f i m u l c u m negatiua pticnlari vera extiDrritaffirmatiuainpaite,&fiataliqc{ B c;
G & 06* B Atigitur aliquod c A,quarc vere proferri no pot,nullu c efle A. Atquifpeshxcconumeraf'inter no cocludentes, propterea q> in aliqua xna tantum concludit,puta in ea,in qua cu negatiua particular! vera fue tit affirmatiua in parte. Cofifr fi mi norextiteritvPis & maior in parte. vtinexeplo, null us c:& aliquod n A :dicoigiuj> non concludit. Termini autconcludenres affirmatiua, aquaticu,homoîalj&hoc.qm nul lum aquaticu homo:&aliqcl aquaticu maTah&cuncluditur, q?omnis homo alal, qua: eft conclufio .TerH mini vero concludentes negatiua, null um aquaticu eft fcla:& aliquod aquaticum eftaial: &colligi?nulla fcientiaeftaial,qua: eft conclufio. Cfiiugarip ConfiPr etiam no erit fylPs, cum ncs mua- fi mu lfuenntne?atiu3i,vPis& parti les,vbiam eu . . f> ' . J hxfintnc laris- Exemplumtermmorucon ganux. cludentiu negatiua,cum fuerit minor vfis & maior in parte,animatu, fcientia,aial:animatumedius,(cien tia minor,&animal maior. & hoc, qmanimatu non eftfcientia:& ani matum non eftatah&concluditur, fcientia non eftaial. Exemplu vero I terminorumconcludehtium affirmatiuam,aquaticum,homo,aTal.& hoc,qm aquaticu non eft homo :}& aliquod aquaticu noneftanimal:& colligiturj olsho alal, qua: eft cocPo. Termini vero concludentesnegatiuam,cum fuerit maior piopofitio vPis negatiua,& minor particularis, albu,nix,coruus.&hoc,qmahqdal bumnoneftnix:&tiullum albueft coruus'.&cocluho, nulla nix coru9. Termini au t concludcntesaffi rmatiuam non iaueniunfobcaufrn prq <iitta;hoceftficu negatiua particu lari vera affuerit affirmatiua in pte, Et hoc, qrn,{i conclufum fuerit, oe c A,ciimiam fupra acceperimus ali quod B c:concludetJnobis aliquod B efle A:fed ia pofueram9 in propofitiouibushuiiisfylri,nul!u B efle A, quod fieri non pot, & noncoh^ret. in fpecieigifhaccolligi nequit vfis affirmatiua.Atqui planu,cf non eft fylPs :qm non conchiditur coclufio vnafemper. &hoc,qm ignoramus, qnfimul cum negatiua particulari verificaturaffirmatiua particularis, & quando vPis nesatiua cum eade" hac. Si vero fuennt bina: propofitionesin hocfylPoparticulares, aut indefinua;:aut vna particularis & al tera indefinita : feu affirmatiua; fi- i ,pp6mul fuerintjfeu negatiux fimul: fines imc uevna ipfaru affirmatiua &altcra negati ua,non erit in hoc fylPs. Termini vero cocludentes affirmatiui vPem in oibusiftisfpecieb9, album, homo, animal. Cocludentes autem negatiuam,album, inanimatu,animal:albumedius,& animal maior. Caeterum ex hoc trac"latu ia ma- Epilogus. nifeftum eft,quando erit,8cqn non Nora ex eritfyllogifmushacin figura. qm, h < l o fi minor in hocfyllb fueritaffirma tiua, &alterapropofitionii vniuerfalis, fiue minor, fiuealteraabhac, nimirum eritfyH'sconcludens: &fi M fuerit fylPs concludensex neceflitate propofiriones ita erunt difpofit^. Prauerea, declaratum etiam fuit,cj7 fyllogifmifigurxiftiusno funtper fecii: quodqiexipfisfuntquimonftraiiturperconuerfione, per pofitionem Scper impoffibile:ali; vero oftenduntur per pofitionem &per impolIibile.QjJodqjin hac figura non iniienitur conclufio vttsneque affirmauua,neq; negatiua.
qua:
Liber Primus
12,
A
Qt&t coiuugationes ptiutm inutile;fmt: qu* vero nonpenitut, tit owiuliufigurH. Quo paflojfylio^rijmi omnes perftfli fiant: w rtiucanltur omnes imwiutrJalesPritn<tjigttr* Cap. 8.
Lanum autem,8 q> in omnibus figuriSjqfi nonfi*atfyllogif mus,pracdicatiuis aut priuatiuis vtrif<^ exiftentibus termi nisj&inpartejnihilpenitusfltneceflfariutpraedicatiuoaux ton &priuatiuo,6d vniuerfaliter accepto priuatiuo, femg fit fyl' logifmus minoris extremi ad maiore.Queadmodum fi A omui B, autalicui: B vero nulli c.conuej-fis nancppropofitionihus}nece(Ic eft calicui eorum qua: func A,non inefife.
' Animal, A.
"IV
na,minoii negatiua I puma ti-
Homo, B,
Leo.
fau.
O.AL
ConGmiliter8înalrisfiguris:femperenim perconucrfionem fitfyllogifmus.Palam autm,q>&fiindefinitu pro proedicaciuo in parte ponatur, eundcm faciet fyllogifmum in omnib9 figuris* Manifcftum auf c, S>C q> omnes imperfecfti fyllogifmi perficiun^ curperprimamfTguramautenimmonfi:ratiue3 autperimpolTi^ bikcociudunturomnesivtroqjautmorfoprima enScitur ngura, SiquidciTjmonftratiucperficianturiquoniam pcrcouerfioncin concUrduntur omnes tcouerfio vero primamcfriciebatfiguram4 Sin autcm per impoiTibilc monftrantunquoniam pcfito faJfo,fyl logifmustinciturperprimamfiguram* Quemadmodum in vki m?.fignra,ii A,^cBoIinfuntc,qi A alicuis ineft.fienim A nulli B: E vero oinni c; A nulJi c:fed erat omni,Confimiliter 6din alrjs. AT?.!
OftOlog IpoFe,c[uo c6ingatk Tcnixfiguncredu cafadpnJifiguil,
Eft autem &omnes fyllogifmos reducere ad vfir fyllogifmos, qui in pritna funtfigura,Qui quid cm in fecundafuntfigura,plax num q>per illos perficmntur: praeterquam q> non omncsconfifr: fed vFes,priuatiuo conuerfo:qui vero in parte, vterqj g dedu<5H<v nem ad impofifibile. Qui autem funt in prima figura fecundu par tem,perficiuntur quidem 6d per feipfos: verum eft etia per fecun^ dam figuram monftraread impoffibilededucendo, Vc fi Aomni x: B alicui c: q> A alicui c ineric. fi enim nulli: B vero omni:nulli c B inerit;hoc enim fit per fecundam figuram. Animal.
N.
Homo. Animal. A.
Animatum. C
Alal
Liber Primus
Animatum.
C.
A
Oftefio j> Ipofc,quo pafto dcducaf tertia coiuga no primx iigiitx ad fecundate
Omnishomo eft animal. B aliq. animatum eft homo. Darij realiq. animatum eft animal, duck' pec perimpoffibilefic irapofe ad Omnishomo eft animal. camefues qui cftfeCamclitcs. nullum animatum eft animal. cundos A nullum animatum eft homo. cudzfigu rac.no adc Confimiliter autem &in priuatiuo eric demonftratio. Si cnim adprimiL A nulli B: B veto alicui c incft: A,C alicui non inerit. fl cnim omni: nulli autem B inelfcnulli c B inerit,fed haec crat media figura* Irrationalc. A. Darij.
Rationale. Irrarionalc, A
Animal. Rationale. B
Animal. C
Ofrtfo Jpofe, <|uo pafto qrta c&iugario ptimz figuiac reducaf ad primi fc cundac.
Hxc n6 e6cfo q in tendif: na hzcdebct c nullum alatuchd ^ fuit minor in Da rij.
Ccfare.
Nullum animal eft at. Omnishomo eft animal. Nullushomo cftanimatus.

a am Qn:
Prioripv Refolutoriorum
Quamobrcm, quoniam oes, quiin media funt figurajfyllfv gifmi reducutur ad vniuerfales fyllosifmos, o in prima : qui ve rofccSdumpareeminprimaad
eos,aui in media: pianum:q.& V - j -* j qui fccueium pattern reduccrur ad vniuerfales fyllogifmosûi in prima fi'gura* Qjn vero in tertia, cu termini vniuerfaliter
erit fyllogifmus fitmpcr concludes, 1C hoceftconcliênsjaatquzfitupofi fefom.fc t u m,aut quantum non pofitum:ac foc flfitum quide poFitu,cum maior _ nfiguiaprimacKitemvfis_iic$a-
nuaiquxfiturctononpofitu.euin -minor Fueru negauua vniuerlahs. jntes -co .f, fJVr sf haoebit&i fi<nuaF aIllda ^ mminorini p filfil 5u Tfi , ne a a tiua,& maior parncularis: acl necdtt. g^ -ntertiacum minorFueritnega nuiutu> funt,ftanm perficianturpereos tiua. Ethoc,qm,u"Fueritnnlluc B: fylicgifmos. ) qui iprinlafi'gura. &oe B A: &conucrterimasvtra{q; cu vero in partefuerintaccepti, propofitiones iftas, & dixerimusali g fvllogifmos in parte,qui funt quod A B:&nullum B c:conclnde- , inprirnafigura:iftiaut5inillos mus,aliquod A noeftc. Atquino Nou ^ redacti funt: quare dC qui in ter connumeranturfyflogiffni tales in- iogifmo$ tiafigurafecudum partem om, trafyHbs,quoshicintendimus: qm fupnpofir nesreduccturadvniuerfalesfyl quod-quaenm'ho-cmloco.eftfylfe, ôetle lDgifnios,qui inr pr.ma.Qui & igit ??ûem naturahtereogmtioca 31 . *> . rr ^=r ditmcomparatione adquasfitude-, C..IR..J-inerre,autnonmefremonftrant tel;minatum. Verum fykqui con cSd,t fyllogifmi,dicm eft quomodo duditopnquajfitnm.noniafcha- qu ? fitude fe habcnttc^ fecudum fe, qui ex bet, vt potftia cogitariua Fitin ipfo [c.rmi[|a;f eadem figura : & ad feinuicem, nal'r/bhcita, neq;ipfiam penitus co na^^J quiexdiuerfisfiguris. ponit.Exemplienimgratia,fiqua:- Tres figu9 AriC _. , - / . * . ^ ramus,an A hi hi c, & dicam A eft r? ab X>ecotiin,<rattonibnspeiuttts,?'nonpcni0< c in c : qm A eftin B.-& B in crnimiP "? " // / r T^ tut mutinous in omnibus hyuri* . De rum erit fylFs ifte naturalis ftii fer- tu'Jn'djtfr n . f i fnttm.De -n Ouartafi'ritra contra ^ Gal monempluriumhominum:&hoc mmatum JT r -f- omnium - r-i r perfeftione fytlenbtioin figiu;aPrima.Confimiliter,fidi- naturaFr. rum, zyreduthone j n- omnium camus A no ef I m c :qm S eft in c: M r; Prmueni> r .td, viHuerfalci ,, . 0 &B none/HnrAr'planum Qjcompo ^f"13 Î 'fiiTX. \~itp. f n n i / cuda mul 1 B. lino ilta melt nobiS fm naturam :& tiinueni f Ommuneeft autemomnibus hxceftfiguraSecuda, &inuemtur in feimoe figuris, vtncn concludarurex fecundumfermone muitoruhomi hominum ambahasnegatiuis,neq;exambab 9 num pernatnram . Confilrfidica- $ "atl|I:1pniiiciilaribiis,neq;cxambabusin- mtisA cftin c:qm A & c F u n t i n B : cocraGaL dchnicis,!:eq;c > xindcfimta&pai;Ei ifteetiamfyllsineftnobispernatu- deQuarca cu!ari:qm visindefinitariim eft vis ram,& eft ii<ûraTeitia.Smautedi ^"r.a.',;* Nota hie lylrosquo.n parciculnrium. Amp!rjs,clec!aratu camus A eft ni c:qm c eftin B:&B Latini vo- eftin omni/yl!ogifmo,ciim Fuerint in A, res erit qua nemo naturaliter cat Ripe bincc propo fitionc<;,vna vniuerlalis Faciet: propterea qi ex hoc fequitur mo & Fn- negatiu affirmatiua, cp nonqua:{itum,iden:cellein A:& eft
Liber Primus
. cfthocingradueo.,inquocHcimus Aeftin c:qm AeftinB:& B in c:& hoc eft quiddatn, quod uon facerct ogiatio fmnaturam. T ex hocplanu,q? figura Quarta,dequa meminit Galenus,n5 eft fyllogi(rnus,fuper que cadat naturaFr cogitatio. Ethoc,qm fiqu?ramusau c fit in A,&dicamusceft Vide vbc- in A, qnoniam B eft in A: & c in B, BUS 4> hac f u m u s jnter duo, aut vt admi tram', quod fequiturex ifta copofitiene, q inferius &reijciamus hocquaefitum penit9 ca.i5.ex ea quod eft, c efle in A, fed hoc eft diuerfum abeo,quodquaerebamus: , ~ i i r autvtumulcueo,quodcxnacconi pofitionc dcducic , remaneatetiam quxfitum fm cogitatione noftram, que"admodum de eo qu^ftione fece ramus,i.vt fubiectum in eo fitfubie iftum &praedicatu predicatum . & hoc,qm in omni quxfito vno fubie ftum eftfubieftum fm naturam,& Jr^dicatu pr^dicatum fm naturam. t,cum remanet apud nos fubieclu qusfiti fiibiecû,& prordicamm pre^ dicatii : & hoc eft fm cogitationem noftra in hac difpofitione, qua fern perqu^fitum maneatqua?fitu:addu citur deincepsterminusmedius,qui pra;dicetur de prazdicato quxfiti , & lubijciafTubiedloqujefiti, fm q?exi ftimauit Gal.hanc figuram Quarta cfle,fm op refertur ad quxfitu. fi vero non erit hie figura quarta,fed po tius prima figura, vel de qu$fito,vel de contierfo ipfius . Veru ponamus vt hie fit figura quartamimiru formabitur in hunc modum,i. in relatione ad quzfitum determinatum: vtfubiectu in eo (ubieftum fit fm naturam, & prxdicatu prsdicatum fm naturam :qfn non formabuur fi guia quarca , uifi fm modos iftos.
^4
Siigitur quxramusinuenfrone*all O cuiusin aliquo,&accipiamustermi num mediCi,pra:dicemusq;eutn femel de pdicato quajfiii, & {cmel dc ipfb praedicemus fubiecluqua:fitJ: fequifex hoc, vt aliquid vnum p fc fit,tanqua defeipfb pra;dicatu:quoniam exparte, qua praedicaf'de pr^ dicato qu^fiti,&fubijcitur fubie&o eiufdem,pra:dicaturquodammodr> de feipfb: quod eft abfurdiflimum. Et ifta eft caufa,ob qua non compa nitipfum cogitatio fecundum natil ram fuper quxfito determinato,!ita vtfithicfyllogifmuscoclndensqu? fitum determinatum per duas con- E uerfiones,fecundum cpexiftimauic Gal.de figura Quarta. Differr, autconuerfiohzc a con- Notadiffe rcntia r t el uerfione,quamfacit ,. , . t r f Arifto.dumre i conucrlio ducitmultasipecieslecundaeacternes> quas tix figura:ad primam:qmcouerfio pofuit Ga. illafitaddeclarandam conclufione a %ura arrar& infyllogifmo naturalijhaecautf ad Qi! } s r i f r 11 3 Pruic expolinonem concluiionisinfyllo Xrifco. in gifmoartificial!,fed nonnaturali. Secuda { Atqui Arift.non curatfyllogifmos Terrio. artificiales:qrhnonfuntconformes *' Exc!ud c ijs,quaefunt.&hocproceditininfij '. l ., -r. . opimone uitum. Etpropterhocexiftimaue a;iorij ^ runtnonnullijCp reperianturplures inulripliconclufiones in quacuq; figuraru, cationefyl praeter eas,dc quibus menuonem fe \&fm?V n i no , Ptet lliOS, cit Anftoteles : hoceft&particula- quos Anf. resipfarum,&conuerfa: etia:fi qu$- pofuit. ramusdeindeconcludamuseas me Notarfre diantibuscoclufionibus primis. fed dâione L /i e ' i / i -c oium lylhoceft non fm naturalem,tedarnft io<r,fm0ru cialem viam.Ariftoieles verodecla^ invfes pri rabit,q> dua? fpccies vFes figura: pri- mzma:,i.quajeoncludunt conclufioflfi vl'em,hint omnium figurarumper fecliffimaj.Qm omnesfpeciesfyllogiimoru fecudx figure ita le habet,
Priorum Pvefolutoriorum G vtvniuerfalisipfaru redeat ad vni- aliaveronequeinfuntomhino, uerfalem figurxiftiusr&particula- continûntautem ineffe)planu iis,qua:e{tinipfaad particularem, q> 6>C fyllogifmus vniufcuiufc^ quaeeftin figuraprima.Omnes ve- horum diuerfus crit, &non fi^ ro fpecies figure tertias ad particu- militerfe habentibus terminis: larem primae figura;. & hoc, quo- fed hie quide ex neceflfarfjs, ille nia omnes fpecies figurae tertia: cocludunt particularem. Particulars vero exinexiftentibus, ille aute vero,quccefti - nprimafigura,mon- ex contingetibus. In neceflarrjs ftraripoteftdeduclione adimpofli itaq? ferme cofimiliterfehabet bilejper vmuerfalem figurajfecun- ac in his quae infunt: eode enim da:, qua: ofteditur per vniuerfalem modo pofitis terminis in eoq3 pnma: figurx.ha: igitur dux fpecies eft inefle, 5t in eo quod eft ex ne figure pnmat fun t gfecliffima: om- ceffitate incite,erit dCnon erit nium fpeaeru fyllogifmoru. Quo- fyllogifmusrpraeterquam quod H modoaute particularisfifrurajpri- differentineo quod adiacet ter mx monltretur deduiftione ad im- minis ex neceftitate inefTe vel poflibiie per vniuerfalem {ecunda; non ineflenanq? dC priuatiuum figureeit:vtfidicam AjineftipfiB: fimiliter couertitur.Sd quod eft & B alicui c : dico quod A ineft ali- in toto eiTe,5cquod de omni, cui c.fienimnonfueritita,eritcoa teadidorium fuum verum,hoceft, confimiliter afifignabimus* In nullum A c:fediampomim 9 ,qu6d alrjs igitur eodem pacflo monx A ineft omni Biergoconcludeturin ftrabitur per conuerfionem, q> figurafccunda,qu6d B nonineitali conclufio eft neceflaria, quem^ cui c: fediam pofuimus B alicui c: admodumin eo quod eft inefTe, quod fieri non poteft, & noncoh^- In media vero figura,quando ret.Confimiliter monftrabitur con fit hoc quidem vniuerfaliter af* cludinegatiuainpartein figurapri firmatiuum, hoc autem priuati ma per negatiua vniuerfalem figu- uum in parte: atq? iterum in tef I rajfecundasdeducendoad impoffi- tia,ciim fit hoc quidem vniuer^ bile. Caeterum ex hoc tra&atu Jam faliter prgdicatiuum,illud vero u ere declaratx fpecies fyllogifmo- priuatiuum in parte, non firm' rum aWblurorum, qui fequuntur liter erit demonftratio| Caeterii a/lcrtionem alicuius,autdeftrudio necefle eft, cui vtrunqj non in^ nem eiufciem. eft, dehoc facere fyllogifmum: pf Jyllogjfmit tx amlabus de NeceJJario erit enim neceflarium Sdinhis, intrtbuffigurif. Cap. 9. ft autem de expofito necelTario Voniamvero diuerfum eft di deillo quodam: nanqp ex.* eftinelTe, 6dex neceilita- pofitum, quod illud aliquid eft* te inelTe36d continge Fit autem vtcrq? fyllogifmorii reinefTe(multaeniminfuntqui' inpropriafigura, dem, non ex neceflitate tamen; Animal
Liber Primus
Animal. A.
D
Quo pa-
O.nccefTario.
Nono.ncceflario.
Quarca co iugaho Sc cuds figu

IX,
Homo. B. Nono.ncceflario. C. Corpus. D. Lapis. Homo. Non o. ncceflario. A, Corpus. B.

Quo pafto ondat Qjjinta coiugatio Tertu tigurx.
Noo. neccflario
O.neceflario.
C, Animal. D. Leo. neceflarijs, &ab(blutus exabfoluis expropojltio" nibus Necejfxrijs. Cap. 9. tis, & poflibilis ex poffibilibus. SylC ixie. Etquoniam propofitio- logifmi igitur, qui componu tur ejc Propftnes nes ab{blut3e,neceflaria;,& pof propofinonib9 neceflarijs, funt pro modales diftingmi fibiles diuerfificatur inter fe fm mo ximifyllogifinis,quicomponuntur 9 turfccun- dum & materiam, quam fignificat ex propofitionib abfolutis. & hoc, du mam modus:&hoc,quoniam multafunc quoniam conditionesconclufionis & modii fequetem in a<ftu, quaz tamen non funt ex ne- abfolutarum funt per fe conditioilia a ,pp6 ceflitate,& hzc funt ab(bluta:& no- nesconclufionis neceflanarum: & nib'inexi- nulla neq; neceflaria funt nequein ea,quaz funt caufa, vt non fequatur fteatibus. aftu, fed qua; in future & efle & no conclufio in non cocludentibus,eaeflepoflunt^hajcfunt poflibilia: dem funt caufa, vt non fit conclufio quxdam vero femper func,&hxc in neceflarijstquoniam non eft diffunt neceflariatmanifeftum q? opor ferentia inter ipfbs, mfi fecundum tet fyllogifaios compofitosexvna- additionem neceflitatistantum.& quaqi iftarum fpecierum diuerfbs hoc, quoniam fpeciesconcludentes c/Ie a (einuicem ftn diuerfitate" fu a- & non cocludentes inabfblutisfunt rum propofitionum:&fyllogifmus fecuudu numeru concludentium,& crit neceflarius, ex propofmonibus aou concludenrium in neceflarijs. Log.cuco.Auer. D
G Atquidfia eft inter ipfas.qmabfblu Dfia inter tadf deeo,quodeftina<5tu,quodq; abfolutas noeftneceflariuinecefTariaverodf rissnQk- deeo,qct eftin adu , quodqjeftnecudu mo ceflariii,acpiftaadditionedifponidu tm,fed tur.Etmodusc6p6niseius,qct conic<fmma5 c i u< iitin figura primaex abfblutis, hoceftdifpodiftideoMutdi&ide ncceflanjs nullo,eft coditio,q infiguraprima ficabfolucocluditfm mam abfbluta autnece ar ^ ^- &hoc,qmintentiodidide in pofibo. olinipfiscft,vtdicaturaffirmatiue autnegatiuedeoleo,q3 eftinadu, fiuem adhiextiteritciiadditioneco H ditionisneceflari?,feuab{q;additio ne ipfius . Atqui coditio didi de 01, qcf n t i n m a poflibili diuerfificaf'a coditionedidi de ol,qcf fit in mate-, rijsiftis.&hocelt,qt{apparetexver bis Arilt.autveritaspfciqueadmodu declarabicJpoH: hoc.ConfiFr mo dus oftedendi coplicationes conclu denies in figura fecunda & tcrtia ex jpponib9 neceflarijs, eft id modus cu eo,quo moftram 9 coiugationes
cocludetes in figura fecfida & tertia K ex ,pp6nib9 abfolutis . Et hoc cum oftedumfpredudtionead primSfigura |3conuerfione"alteriuSjpp6ntt luaru. &hoc,qinc6uerfioinjpp6nibusabfblutisacuecejflarijse vna. Etcofirrquodinipfisoftedif'ppofi tione.Quodveroinipfisoftendi impoie,hoceflcumfueritjfp6 vfis affirmatiua &particularisncgatiua n6difponie'vnadi(p6ne.&hoc,qra fyll'sdeducesadimpoFeentcopofi- cii tus ex vna J pponefyH'i& ex contra- te jtia,nn diftorio coclufionis fm moduni & fmnegationefua,&erit miflusex propone neceflaria & abfbluta aut oqponcm. poflibili:fedhucu{qjnondiideclara L ta fuit cccFo,c| fequit'cx hac coplica tior.' .Casteruq^ ibimonftrafper impoPe,hic ofteditJj?pofitione:puta,ciim ponimusfubaliquo negato, re fenfibile,a quapdicatii vft negatur, & ita reditad fpem , q in prima coftruic' figura ex ambabus vFibus, vna affirmatiua, Scaltcra negat-ua.
Cap. 10.
M*/?/0 nccejjarij ty iiieflf\, in frimafigtira.
S
C6iugati nes ex ma ion de neceflano ec tnmorid*
Ed contingit aliquando,& altera propofitione necefifaria exi ftentejneceflarium j fieri fyllogifmu:praeterqua'mq>n6 JibetjfedquDeadmaiusextremum^VtfiAquidemfumptum eft ineffe ipfi B ex necefTitate}a Jt no inefTe : B vero ipfi c iclTefolu* ficn4fumptis,pponib9j ex neceffitate A inerit ipfi c, aut no inerit* Coloratum. Nigrum. Coruus. A. B. C. O. neceflano. O. inefle.
Album.
Liber Primus
Album. Nierum. Coruua A. . C. N.ncccffario. O. incflc.
2.6
Qupniam enim B ipfi ex nece/fi tate ineft, aut no ineft Atipfum Vero c aliquid eft eorun^qug funt B:manifeftum q> & c ipfi ex ne ceffitate eric horum alterum* Sin aucem A B quidem non eft ne> ccflarium: B c vero necefifariu:non erit conclufio neceflaria.Nam fi eftjContinget A eorum qux funt B alicui inefle ex necefTitate,& per primam,8d per tertia figuramfed hocfalfum* conringit enim B-takeiTe,cuinulliacciditmefreA, Motus. Animal. A. B. Al. neccfTar io.
_ . _. t O.ineflc. A
Homo. C.
AnimaL B.
_.. Cfiiugauo ex maiori de iefle & minori'de ncceflatio afficmaci ua. C
O.necio. i ALnecia I A >l
O.seecflario.
Praeterea & ex terminis palam, q> non eft conclufio neceflaria* VtfiAeiTetmotus,Ba!al,inquoautchomo,animalnanqjhomo ex neceflltate efttveru mouetur animal no ex neceilitate}neq) ho cade enim demro, D ij Motus
Motus. Animal. A. B. Al.non ncccflario.
Coiugatio ex maiori de necefla rio, & minore 3 no cefla rio, oegatiua. N.tneflc.
Homo. C.
AnimaL B.
O.nccio. I Alncc'io.
Kneceflario.
Infyllogifmisveroquifunt inparte>fivniuei'falc eft ncccfla^ rium.,<3 conclufio erit necefla ria: fin autem quod fecundum par^ tem,non neceiTariarneque priuatiua, neque predicate ua exiftenx te vniuerfaii propofitionc* Sit autem primum vniuerfale necefla>rium, dC A omni B infit ex neceilitate: B veiro alicui c folum infit: necefle vtiq; A alicui c ineflfe ex neceilitate,nam c fub B eft;B vero omni A inerat ex neceilitate* Sciens. A Grammaticus. B O.neceflatio. \ Al.ineile. Homo. C
C5iugatio ex maiori de necefla rio minori de Tefle, particularis arHrmauua.
Condmiliter aute & fi priuatiuus eflet fyllogifmus: eadetn enim erit demonftratio* Vigilia
Liber Primus
Yigilia. Somnus. A. B. N.ncccflario. I AlJncflc. Homo; C. i
2-7
D
Negatiua.
Si vcro quod eft fecundum partcm neceflarium fit,non erit Co clufio necenaria.nullum cnim impoflibikconcidit, quemadmox dum necp in vniuerfalibus fyllogifmisConfimiliter autem dCia priuaauis,Termini,motus,anirnalJalburn, Motus. Animal. -Album A. B. C. O.N.inefle. , Al.neceflario.
Cohigatio nes binx <x maiori de inefle, minon de neceflario particularis vttaq;.
rijs G7* Abjblutis : mafigura. Cap.
1O.
Yllogifmiieitur cocludentesin duphcanr rt & & iftismiitionibusfuntperfeiyln lofb'modjs cumf- concludentesinn6miftionibus,pr5 iq; figu- terquScj? duplicator. &hoc,quoni5 fpeciesvna per fe erit dua: (pecies, quemadmodu exempli gratia,qux cftex binis vniuerfalibus in prima figura erit dux fpecies: vna vt fit ma ior neceflaria & minor inexiftens, altera ecouerfb , & erunt (yllogifmi concludentesin omni figurahicdti plicatirefpcdtufyllogifinorum con cludcntium in omm matcria ibi. &
illud, quo oftenditur concludensa non concludente ibi,cft id.quo ofte" ditur hie, hoc eftin inexiftentibus. Atqui quod fiipereft,vtconfyderc Ifylfismimus hie de difpone miftoru, eft md> ftis e, quia dasconclufionufuaru ,hoceft,qui modus cd clufionis modus fequaifex duob9 modis pro- fequatur. pofitionum. Et Ariftotelesdixit,fi OpIoAn fuerit ,pp6 maior in figura prima g,lei]Uaf ne neceflaria, q? eritconclufio neccfla- concrb cefiaria ex ria:finafitn5fitneceflaria,non erit maiore ne cSclufio neceflaria.Sitigituroe c B ce(Iaria,ec in aftu:&oe B A ex neceflitateidico minore in cb vna iftarfi duaru fpecieru conclu exiftente: qm mior dit,q? A eftin 01 c ex neceflitate: & e pars mealtera, 9? nullum c A ex neceflitate. di,. D iij Mon-
Priortim Refolutorforum
Monftratiojbuius^m ceftparsipfius B: propterea cp ex conditionib9 prima: figura:eft,vt fit minor affirmatiua : & ex conditionibus huius miltionis,vt fit c parsipfi 9 B i aiftu, non autem poflibilitenquemadmo dumfehabetdifpofitio iniyllogifmispoflibilib'.fed cum praedicatuc aliquid de toto, predicatur ex necef fitate etiam de parte fm modu,quo praedicatur de toto. & hoc planuni per Ce: quoniam pars cotinetur fub H toto,&fubingredituripfiim. Si maior Quod fi no maior,{ed minor exinexfis.r.ii nor fuerit titerit neceflaria, no erit coclufio ne neceflaria ceflaria.puta,fidicamus", oe c Bex no necefla nece(Iitate:& oe B A in adtu, vel mil ria, fedde lum B A in a&u: dico q> no conchiinefle con J cludetTco- dit inhaccomplicatione,oe c efle A ex neceflitate, aut non efle A ex neclufio. ceflitate.Oftefio huius.qm,fi fuerit poPe,ponamusq?oe" c fit A ex neccf fitate.-fediapofiiimusoe c efle sex necefli tate:quare concludeifin figu ratertia,ali<juod B efle A el neceflitate: (ediam pofueramus, oe B efle A non ex neceflitate: quod fieri no pot,& non cohazret. Confifr monftrabitur,fipofuerimusjpp6ne'ma iorem neganuam non neceflariam. Hoc enim fiFretiam monrtrabitur crquo ceftparsipfiusB,& A pr^di catur de omni eo quod eft pars ipfi9 B,& quod eft totum nou neceflari u prjedicatur etiam de c non neceflario,pofteacj^ eft pars ipfius B.Manife ftum etex terminis conclufione no efle neceflaria. puta,fi ponam9 loco A motum,& ioco B animal, ac loco c hominem: &dicamus,omnisho eft animal ex neceflitate: & omne animal mouetur non ex necefli tate : & concludetur , omnis homo mouetur uon ex neceflitate : *nifi quod termini afleuerantconclufionem non efle temper necefla- *Y"lt Aae no 9 riam,non aut o? nonconcludatne- rois are ? /r omnmo:quemadmodu i \" 8 ceflanam hocArift. aflerathocfyllogifmus adimpofli-pofle fe$ bile,& intentio dicli de omni. cocfonew in fed "eceflan i Syllogifmi c & i vero n rparticulares i i . g,a no hacngura,hoceftconcludentesco- f^.ideode clufionesparticulares itafehabent: ftruit" req? fi jppo vfis & maior fuerit necef1 gulagnaE fiiria,& conclufio crit neceflaria.fin ^ftj^ aut par ticularisac minor neceflaria & 4^. extiterit,& maior no fit neceflaria, ftioadim non critcoclufio neceflaria:fine ma Pre ofte" ioraffirmatiua fuerit fiuenegatiua. cf0QffJ. Etmonftratio huius eritmonftra- L tio tyllogifmoru vfiumjhoccftper diftum deomni,perimpoffibile,& per matcrias. & hoc, qm,fi ponam' loco A motum, & loco B animal,& loco c album,complicabiturfylfs: aliquod albu animal ex neceflitate: & oe" animal motuitt non ex necefli tatei&cocludif, aliquod album mo Op'oArif. tum,fed non ex neceflitate. Ex ver e in mifat bis itaq; Arifto.planu fententiam v' mo<lus fuam efle in hacfpecie,vt modusco r . r .r i r clufionisfequatur modum propoli .tionis maioris. qm,fi fueritpropofi maioiis. tio maior abfbluta, conclufio erit M ab(bluta,& fi neceflaria extiterit,co clufio erit neceflaria, Theophrafttis vero,atq; Eudemuscx AntiquisPeripateticis,&in &ThemiterpofterioresThemiftius, qui eos ("<>>a''Ari (ecutus eft, exiftimarunt q? modus ^^ conclufionis fequatur viliorem ex prima ro duobusmodis,hoceftvtfemperin Theophra tali complicatione fequatur propo- fa &a'10 fitionemabfolutam:quomamab(b ^tfafa' luta eft vilior neceflaria. * Et potif /imumcuiinnituntur,eft,quomam Sclati arbitrantur, q? omne, in.quo fuerit aliquid vt pars & aliquid vt totum, ita
Liber Primus
itafe habebit,vt fi aliquid vnu praedicetur prardicatione aliquadetoto,(equatur vtdeparteetiapradice tur cii hoc eodem modo. & confirr fi prjcdicef" etiam parsde realiqua cum aliquo modo, oportebit vt totumquoqj dcreifta prardicetJ cum hoc code modo. qm igitur in omni fylFo eft aliquid vt to turn, & aligd. vt pars: fi fuerit vna duarum propo fctionum abfbluta & altera ncceflaria,'nihil prohibet, vt minor fit neceflaria & maior abfbluta, aut maior neceflaria & minor abfbluta. fettu to. Dixerunt. Et fi fuerit minor necef B fana,erit aliquid vt pars & aliquid Tt totu : & medius quide terminus vicemtotiusobtinebit,minorvcro partis.quarefi aliquid ^dicefdetoto,quod eft terminus medius, pr?di cabitur t cum hoc code modo de parte,q eft terminus minor. Quod fi propo neceflaria maior extiterit, erit&iniptaconfifr aliquid vt pars & aliquid vt totu:& maior quide to tius vice obtinf bit, medius vero par tis:fequit''ergo fi pars,qua: eft tcrmi nus medius pre.dicaf'deminoreextremitatecu aliquo modo,vtfitmo dusifteidemcu modo totius,quod eft maior extremitas :idem inqua, cum pr?dicaf"deipfa.quareinquiut ifti ,|quomodocunq; resfe liabeat oportet modu 6dicationis in coclu fione fequi modu jpponisabfolutg. Cotra opi Sed in hocfermone eftconfufio nioneThc manifefta.& hoc, qm coniyderatio phrafri, & alioru totius& partis in fylPo,fecundum q? eft fyllogifmus cocludens in prima 9> ro ptis figura per dicSum deomni, nimiru toti fi> elt in propofitione minore. & prolu inuenic" in jjpoae pterea conditio ipfiuseft,vt fit affirmiaore. matiuarmaiorisautemconditioeft vt fit vniuerfahs, non aut vt fit affir inatiua.quod cum itafucrit,non^ft D confyderano totius & partis in propofitione maiore, fi inueniantur vt fintneceflana,autno fint: fedopor tet vt cofydcratio torius & partis exi ftatin loco,in quo eft conditio, vt fylfs fit:hoc eft totu & pars,qu^ funt in jppone minore.quod cum ita fit, modus coclufionis lequeturmodii propofitionis maioris, f m q? exiftimauit Arifto. Quod fiillis etiam Soluitfec uncla ra conceflerimuspartem&totumco. " r .. tionem. r , r . lyderan mvtraq; propofitionum, no oportebit nos ponere in loco co fyderationis totius & partis qua; sut in jppone minore, & in loco confyderationis totius & partis qua: funt in jppone maiore, vfquequodem 9 hociudiciumfiiperfylfo. Ampli', fi cofyderetur pars in propofitione maiore, non autem in minore,non eritfyll'snifi per accidens :qm noa oportet vt minor extremitascomprehf datur in prxdicatione Tub ma lore propofitione, cum non fit vfis. &hoc perfe manifeftumeft. *Etquodetiamdubitarut.qm exi * a.i.}joc ftimauerunt,moduconclufionis(eante fecic qui debihorem duorum modorum cos errare propofitionis: qucmadmodum res . PruE T r \ \ cr ratioms. lehabetmarnrmationeacnegatiojne,i.quoniam fi fuerit vna propofi tionumaffirmatiua & altera negai r f & tiHa,conclutio iequetur negatiuam, quaeeft vilior:hoc eft fyirogifmus imaginaiius. &hoc, qmconclufio non/equitur propofitioncm negatiuam &nonaffirmatiuam,ex parte qua negatiua vilio r fit arfirmatiua.fcd ex parte qua eft negatiua:ab fbluta vero fi eft vilior,eft affirma^ tiua, non aut negatiua:cofufio igit* iftius(ermoniselt per fe manifeita. soluit ter Quod ena contendunt, eft, qm in cia rone. D iiij aliqua
G aliqua materia conclude abfoluta, vcrificabitur de omnieo quod e in K &.tiiminore"abfbluta,&maiorne- pote*tia,autinactuB,&inaliquade ceflaria.vtin exeplo:omnishoam- oieoquodeftina<5tutantum.qm,fi bulat,hoc eft in actu:& oe" ambulas A verificatur de of eo quod eft B,ia mouetur ex neceffitate: igit'omnis potentia, vcrificabitur e"tde omni homo moucf',non tn ex neceffitate. eo quod eft in ac"tu:& no conuertif, Et deceptioin hoc eft, qm ambulas hoc eft fi A verificatur de omnieo no mouetur ex neceffitate,ex parte quod eft B in actu, vtet verificef'de qua eft homo, fed ex parte qua eft omnieo quod sin potentia. Etpp. C5diriodl ambulans.q? fi conditione ifta,qu5 Jioc oportet conditione dicti deol ai-deo^f in maioreaccepimus,ponamuseti5. m neceffarijs atq; abfblutisefle, vt 6rJa"&ab in conclufione,eritneceflaria:puta, maior extremitaspradicef'de omni foluta. ex neceffitate, oTs homo mouef7, ex eo, quod eft medm in aftu, hoc eft H parte qua eft ambulans. Non opor de omni eo,de quo predicaf'termiIxcluditj tetaiit,vtaliquisadhoc refpodeat, nusmediusinadtunonpoffibiliter. cuoadT: dicens,q?in nac complicatione con & proprerea cum minor propofitio L cndens ^ clufioe"abfbluta,cum minor eft ab- extiteritpoffibilis,& maior neceflamajorne- fbluta &maior necefTaria:qm in riaautabfbluta,noneritfylfec6clu m'/noriHc hacjPPne neceflana noninuenit" densfmdidfldeomni,inomnima i'ne'rti'con diftu deomni.quodfecitvrr Arift. tcria, queadmodumexponit Arift. ducjic ne- inhoclibro.&hoc,vt A prasdicetur in /equentibus: qmhoc vtiq;c6clu Hâr'a/ ex neceffitate de 01 eo quoddifpo- detperdidu deomniin aliquama omri?1 nitur F B a ffi rmat ' ue > fiue difponaif teria,hoc eft in qua verificatur A ab per Binac"tu,fiueexneceffitate,fiue fblute de omnieo quod e sin a<tu poffibiliter.qm no eft vtilitas in hac autin potentia. fed non intenditur coditione,ni veraextiteritinotma hoc in loco, quod eft proptermas. teria:fedceneoportet vt heccondi Ethoceft,inquodirexit Abuma- Notacfd tio vera fit in ol materia.Qjjodfi in zar mentem fuam contra Arifto. Abumaduxtrimusetper materias,planum Nanq;in propofitionepoffibilima ^ r r n j 4 j nobisfiet,q? hoc,quoddicimus,oe iorereperiturconditioiiiomnima diko3ol. qd eft B eft A ex neceffitate, aute" A teria,quam exiftimauit Abumazar M abfolute,in aliqua ma fignificat, oe in omnibus fpecieb9 propofitionii. quod eft sin aclu', eft A ex neceffi- &hoc,qm cum dicim 9 ,omne quod rate, veluti cum dicimus, oe" ambu- eft B,eft A poffibiliter, verifica^dc lans mouet*:& in aliqua ma fignifi- omni eo quod eft in potetia, aut in cat, oe quod eft B in potentia aut in ac"ht.& propterea cum fuerit maior ac~tu,eft A ex neceffitate, vtcimi dici poffibilis^ritconclufiopofTibilisin Nota,non mus,oe" motnm eft corpus. ConfiFr quacunq;miftione:quemadmodu cecodone ctdifponitiir enunciatio abfbluta. declarabitur in fequentibus. Quare f^*^,cl Qjiod cum ita fit', diclu igitur de no dt coclitio dicli de omni in om- ponibus omni verum inoinni ma in propo nibusrribus propofitionibus, hoce vna&ean fitione neccflaria & abfoluta, eft, vt abfblata,neceiiaria,& poffibiii,vna, A^dc.hc Ainfitexneceffitate autabfbluteoT veluti esiftirnauit Abamazav, cum ^"jV"]^ aJiquama fuerit A prxdicatum ina(ilu,ant ria>. ex
Liber Primus
rneceffitate,autin potentia de of eo q<! eft B in quacunque ex tribus fpeciebus: hoc eft, aut poflibiliter, autexneceflitate,autinahi. Neqj eft e"c coditio dicti de omni in hoc libro ea, de qua memi&it AlexanC8tti Ale- der, vt A przdicetur ex neceflitate, aut poflibiliter, aut in ac~hi de ol in dcoitene eo qcf eft sin a6lu.qm,{iresitaee't, re in abfo- no concluderet qua: conftat ex am babus poflibilibus fm dictum de orani. & hoc manifeftum confyderanti. Et induilio atteftatur fententi? Ariftotelis. quoniam no eft vtilitas in conditione,qua: non potcft fupcr ffiaterias, fecundum q> A exi/limauit Abumazar: neque in conditione , qua: continet omnes fpecies propofitionum, fm q3 exiuimauit Alexander. Etexhoc fie manifefta dubitatio ,<[a<:cidithominibuseiopimone Ariftotelis in miftione pombiliscum neceflaria & inexiftente, fecundum quod pla num erit ex diclo noftro,cum Deo volente ad hunc locum deueneri* mus. Sed iam declaratum eft, q> iudicium in miftione neceilaria* & abfolutze eft ad propofitioncm maiorcm.
B
MiJlioneceJfirtf&>inefli'MSectut(lafigur4. Cap. XI.
S
Ma c6iu gatio ex maion de neceflario iriinori dc inec q ma ioris conuerfione on-iicur.
Ed in fecunda figura,fi pri uatiua propo eft neceflaria, 8 co^ clufio erit neceffaria: fi vero praedicatiua,non neceflariaSit enim primu pri uatiua necefTaria,et A nulli cotingat Btipli ve ro c folum infit: qm itacp conuertit priuatiuu, 6>C B A nulli cotin^ git; A Vero omninieft c: quare nulli c contingit B; naqj c Cub A e
Album.
Confimiliter autem et fi ad c ponat priuatiuu Si\n,A nulli C c5 tingittet cjiulli Acotinget: A Vero 01 ineft BI quarc nulli fcCotinv gctc, fit,nfprima rurfus*igiturncqiBipfic;coauerdturnfirV Sin
Priorum Refolutoriorum ^ -x
N.neceflario. Seeanda c6iugatior qexmino IK 8c condbnlv copmiflaru ttanfp6nc oftdkui*
B. N.necio. C. Homo. Lapis. Sin aatcm predicatiua propofitio eft neceflaria, noli eric con/ clufio neceflaria* Infit enim A omni B ex necesfitate: c vero nulli infit folum:conuerfb itaquepriuatiuo,prima efffcitur rTgura* monftratum eft autem in prima, quod non neceflaria exiftente piauatiuaquae admaius,neque conclufio eft necelTaria:quare neque in his crit ex necesfitate.
Coiogatio ex maiori deneccfla rio mtnori clcinefle,q minorisco uerfione ondiour. F
B.N.ine/Te.C. Homo. Album. terea,fi conclufio eft necefTaria, contingit c alicui A non in/ elTe ex necesfitate* Si enim B nulli c ineft ex necesfitate: dt c nulli B inerit ex necesfitate: ipfum vero B alicui A necefle eft inefTe: fi' quidem fliAomni sex necesfitateiherat: quare dCc necefle eft alicui A non inefTe, verum nihil vetat,A taleacceptum fuifife, cui omni, c ipfum contingitineiTe Pmcrca
Liber Primus
Animal. N.incflc.
Deduftio eiufde per
Homo. Albd. N.tntfle. N.nccefliria
B Preterea 8t termir cs exponentem monftrare liceret, q conclu fio non eft fimpliciter neceflaria , fed his exiftentibus neceflarrjs* rerminovidc Vt fit A animal,Bhomo,c vero album: &propofitionesfimiliter n fint acceptae.contingit enim animal nulli albo ineffetet homo vti quenulli inerit albo, Verum non ex necesfitate conringir.n.hox accipiunt rernunos tninem fieri album,non tamen quoufque animal nulli infit albo4 quare his quidem exiftentibus , neceflaria erit conclufio : fimpfr autem non neceflaria. CofifrfehabebittK infylfis in parte.ciLn. priuatiua propofitio dC vniuerfaliter fit dC neceflaria , dC conclu> fioerit neceflaria : cum vero pracdicatiua 6 vniuerfaliter fit ne^ ceflaria, pri uati ua autem f m parte,non erit conclufio neceflaria. Sit primum pri uatiua , S>C vniuerfaliter 6 neceflaria, dC A nulli B contingatinefleralicui vero c infit tquoniam itaqj conuertitur priuatiuum , dC B nulli A poflet contingere inefle ; A vero alicui c ineft : quare ex necesfitate B alicui c non inerit,
C6uigatic ex maioci de nccio, minori de incc affirmatiua q ma'ons ec&uerfioe ofiditur.
B.Al,neio.n.Ice. C. Somnut. Homo.
' Rurfus fit prgdicatiua vfr dt neceflaria, 8t ponatur ad B pracdiV catiuum. Si itacp A omni B ex necesfitateineft: c vero alicui non incft: q> itaqj no inerit B alicui c manifeilu^fed no ex necesiitate* qdemnan^ termini erunt addemrone}quic^ in vfibus fylfis, AHanegatiua prioi Motus. lans code paiflo difAnimal. pofica quo A. ad mod os
fed diuerfi mode quo ad propones. Alij acdpiutloco termiorii, mot,ambulas h6. &itaetin fequeci c5 iugauone.
O.nccc/Iario.
Ai'.nonine/Te.
C
Homo. Al.non.incfTc. Ambulans.
B.
Album. Homo.
Sed ne<, fi priuariuii neceflariu acceptu fit in patteaefl: concfo ceceflariarp eofdcnaqs terminosdemro,(3C* vnofolo transupto Ambulans. Homo. ba,q3Alb. dixit, fed A.
aliter ordt nadi func termini.
OancfTc.
ALnon ncccfTario.
Alia negatiua parricularis inmbus, quo ad modos
C
Album. Homo.
Dt miftloneNece//ari<e cr Ab/olutt in Secundafigura. Cap. II.
f> EdinSecnndafigura,cufuerit ^proponegatiuaneccflTaria, con clufio eritneceflaria. fi -5^0 affirma matiua neceflariaextitcrit, no erit cocPo necertaria. Sit ergo primum vfisnegatiua maior neceflaria,&af firmatiua vFis minor abfbluta.puta I excplo fi dicamus, oe c eft B in
Animal. Motus. In fc?a fi:& nullu A B cr ncccflitate:qm gura,fi neigitur negatiua-conuertitur, redi- gatiua ftic bit haze adfpeciem primaifigura:, tic ncc'ia cocfo in qua maior eft negatiua necefla- crit neceflaria ria& minor abfbluta.quare coclu- fi afiirmafio^pculdubio neceflariaerit,fm q? ciua.neric dcclaratu fuit. Confimiliterfthoc cocfo neceflaria : idemaccidet, (I ponatur minor ne- qm noregatiua vfis neceflaria& maior abfb uertit" ad Iuta.qmc5uertiturnullum c B:& prima et fit nullum B c ex ncccflitate:& om maiori nene cefiaria.
Liber primus
A nc A B abfblutcrquare concluditur in prima figura, nullum A c ex ncceflitate,qucmadmodumfupra expofuimus. & cum conuerfa fue rir couclufio , redibit qlixfitum . Quod fi f uerit propofitio affirmatiua neceflaria, Sc negatiua abfbluta, concludecur abfbluta: quoniam negatiua abfbluta, cum con* \iertitur,efficiturmaior in prima figura. fed iam in hac declaraui inus, fifueritmaior in prima figuranon neceflaria, quod conclufio erit no neceflaria,fed abfbluta.iam enim declaratum fuit perviamad B impoflibile, quod coclufio non eft neceflaria, fed abfbluta, cumfuerit afErmatiua neceflaria.& hoc, fi pofuerimus, q> coclufio huius fylPi lit, nullu c eft A ex neceflitate. fed iam in proponibus huius fylfi fuerat, q? omne c eft B ex neceflitate. < fi conuerterimus affirmatiuam yfem,fictaliqcfc B : & nullu c eft A ex neceflitate: concluditur,fm <j> declarauimusin prima figura,q> aliquod B non eft A ex neceflitate. fed ia pofiieramus, q? A no eft B ab fblute: quare, fi conuertamus, vcrum etiam erit, quod B non eft A C absolute. quod fi B non fit A abfblute, iam empoflibile,vtomne B fit A abfblute,quoniam abfbluta eftdenatura pofllbilis.fed iam fue rat conclufio, quod aliquod B non eft A ex neceflitate, quod fieri non Abfolura poteft&non cohasret. Et hac ea$po e(t de êm declaratione palam fit, fi neceflana affirmatiua maior extitent, & negatiua abfbluta minor. & hoc,quoniamconcluditduo contraria. Confimiliter monftratur etiam per terminos, quod conclufio ia his daabus fpedebus non eft
31
ncceflaria.puta, fit loco A album: loco 6 animal: loco c homo : & componatur fyllogifmus ita. omnis homo ex neceffitate animal: nullum album in aclu eft ani mal: &concluditur, nullushoeftalbus. fedhocnoneftnecefTarium: quoniam ho pot & efle& non cfle album . Etfm hocet modus conclufionisin duobus fylfisparticularibushuius figure fequiturmodum propofitionTsnegatiuae.Huiusautem monftratio eft hzceade, hoc eft per conuerfionem & impoflibile in loco, in quo fit impoflibile duobus fyllogifmis vniuerfalibus E huius figure, & per eofHem etiam terminos. Mtftio Ncceflarijtyinefli in Tertiafi* gura. Cap. n .
EdinTertiaf7gura,ctim ter mini fint vPr ad mediu, dC ambg propones prgdicati' use, fi vterlibet neceflarius exix ftat,et conclufio eritnecefTaria. fint autem hoc praedicatiuu, ilx lud veropriuatiuum fit, cupri uatiuumfit necdlariu, dicon* F clufio erit neceflaria: qn autem praedicati uum, non eri t neceila ria. Sint, n^primum ambx prex dicatiuf propofiriones: & A d B omni c infint: necefiariu vex ro fit A c: qm igitur B omni c: 8t c ali cui B ineri t, eo q> vft fm partem conuertitur: quare,fi omni c ineft A ex necesutate: d c alicui B: neceffarium eft A ali' cui B ineffenam B Tub c eft. fie igitur rurfus prima figura. Animal.
Animal. Album. A. Al.nccio. B.
ex maiot denecdla rio minori de iner, uauuiu
Confinailiter monftrabitur & fi B c eft neceflar ium.muerti> tur enim c cum a'iquo A : quare,fi omni C^B, ex nccesfitateineft; Âalicui Bintrit ex necessitate
Album. Anima. A. ALnccio. B. Coiugatie fupion op poataquo
Rurfum fit A c priuatiuum t B c vero affirmatiuum t priuati> uum autetn necefTarium, quoniam igiturconuertitur c cum ali> quo: B;A vero nulli c ex ncesfitate;ne^ B alicui inerit A ex ncceC* fitaunam B fub c eft Si
Liber Primus
Equus. Album.
32.
A.Al.n.ncao.B.
Cotugatto eX maiori de necefli rto minori de ineevt'i bus, alter, negaiiua, aliet'a afjtirnutiiw
Si vcro prxdicati uum neceflariusn6 crit concPo neceflariaSic n,B c pracdicatiuum di. ncceflarium: A c vero priuatiuu dC non neceflariu :qm igif couertit affirmatiuu,incrit di C alicui B ex tie* ccsfitate, quare fi A nulli c: c vero alicui B: A alicui B no inericfed no ex neceffitate.monftratu eft,n,iu prima figurajq>priuatiua,p/' pofitionenonnecelTariaexiil:ente,nec^conclufio eric necdTanat Vigilare.Bonum. Animal.
A.Al.n.inee.B.
ihpiori op
Amplius per terminos planum fieri posftt 4 fit enim A bonarn B animal: c vero equus* contingitigitbonum nulli equo inefle: 'egas in n animal autemnecelteomniineflerfed non neceffeanimal quip* *>ura piamnon cflebonum}(iquiderncootingic omncbonum elTe, Sin
Priorum Rcfblutoriorum
D Sin autem non hoc posfibile * fed vigilare , aut dormire, termini! ponendum * omne nanqj animal horum efle fufceptiuum Si igi> tur termini vft ad medium fint,dicflum eft, qn erit conclufio ne* ceiTaria* Si vero hie quide vfr, ille aut in parte,vtrifqj prgdicativis exiftentibuSjfi vFe fit necefrariumêt conclufio erit neceflaria: demonftratio vero eadem,qux $t prjusconuertitur enim dC prg îcatiuum in parte 4 Si itaque neceiTe eft B omni c inefle : A vero fub c eft : necetfe eft alicui A inetfe fed ,fiB alicui A , 6C A alicui BindTcneceflariumconuertitur. enim*
Ambulans, Animal,
E
tiQ maiori
W,
Similiter 5C fi A c fit necefiariumjVlV cxiftens. nam B fub c cft

Animal
K fupipri eppofita,
Ambulans.
A. ALnccio.B,
5i
Liber Primus
33
Si Veto quod in parte neceflfariumeft,nonerJt conclude nex A eeffaria.SitenimBcinparte&necefTariumtAvero omni cinx fit, non tamen ex. necessitate t conuerfo igitur B c,prima efficitur figuratcV: vniuerfalis quidem propofitionon neceflaria^ quf au tern in parte neceflaria. fed cum ita fe habeant prcpofitiones, no crat conclufio neceffaria: quare nequein his. Amplius 5d ex ter/minis manifeftum.fitAvigilatio ) Bbipes > inquo autemcanix mal.B igitur alicui c necefle eft inefle: A veroipfi c contingit: G AipfiB non neceflariumnon enim necefle bipes aliquod non dormire, aut vigilare Vigilatio. Bipes. A. ALincflc. B.
B
Coiugatio altera tx. niaioi i c!e ince,mmo ic nefia,
Confimiliter & pereofdem terminos monftrabitur,cVfi AC fit in parte, & neceHarium Bipes. Vigilatio. A, Al.ine(Tc. B.
Coiugario
fupiort Op
poiica^jiio ad^.ponu
Log.cuco.Auer. E Si
Priorum RefoIutoHorum
D Si vcro hie quidem prgdicatiuus, ilk autcm pri uatiuus term? norum,quando vniuerfalc priuatiuum fit dC neceflarium7& con clufio eric necefTaria* Si enim A c nulli contingit: D veto alicui C ineft: A alicui needle non incite, Vigilatio.
A.ALnet'io.B.
Aaimal.
Coniaga* tio ex minori nega uua vfi dc neceflario minori afftirmatiua pticulari uc mefle.
Quando autem affirmatiuumnecefTarium pofitumfitvmuer faliter exiftens, aut in parte, aut priuatiuum f m partem5non erit conclufio necelTaria: nam alia quidem eadem, quz dC in priori* bus,dicemus Termini vero,quandofitvniuerfale praedieati> uum neceifarium, vigilatio}animal homo: medius, homo
Vigilatic
F
C6ingati <.x maiore Ue ncgatii;;i jnicul i cle incominori a hrmatiua vi'i dc ne~ csilario.
AnimaL Al.noninefle.
B.
Al.non inefle.
O.nc ceflario.
Quando autem in parte praedicatiuum fit necelTarium latio , animal, album * neceflTe eft nanq? animal alicui albo incite: vigilatio autem contingat nullhet non necefie alicui animali non indie vigilationem. Scd
Liber Primus
Vigilatio. Animal A.Al.n.ineflc,B.
34
Cflfagan'o ex maiori neganua vfideinee minori affirmatiua. fticularis denecefla tio.
Sedquandoprittatiuumin parte exiftcns neceflariumfiCjbi' pcs, mocum, animal: animal, medium* fiipes. Motunu Al. non inefle.
A, %
Al.no.nccellario.
j B.
O.inefici
Cfiiugario ex maiori pticulari oenecefla rioaffirma tma vfi dc inefle.
Planum itac^sq>incxiftendi fylPs non eft,nifi vtrgcp fint pro pofidones inexiftentes: fed nes cefTarij eft,etcu altera folum fit neceflaria Jn vtrifcp veto, 8t cu prsedicatiui dC cum priuatiui fyllogifmi fint, necelTe alteram propofitionem cofimilem efTe conclufionem * dico autem, fi incxiftens,inexiftentem: fi ne^ ceflaria, neceflariam, Quare S>(. hoc njanifeftum,q non poteric
conclul!oautncceflaria,autinx c exiftens efle, nifi accipiatur neceffaria,autinexiftens propoil tioDeneceflario itaq? quo fit, & qua habet ad inexiftens diffe retia,didu eft quail fufficieter, In tertja g Tertiafigura. Cap. n. mod p. N Tertiavero figuramodusca ponis.qii clufionis fern per (cquiturpropo c6uertic: fitionem,qu2nonc6uertemr:qrn S"1?^01* ~ e L _ t . ntmaiorl n prop6 h?c in potftia eftpropofitio Drra c . 6 E ij maor : -Complicatio akfolutx & neceflari* in &"r^ con" _ r .cro feq tur
G maior 5 n figura prirrra.fed ia decla- tiua f uerit & aitaera negatiua, mo-'__ ratumfait,cp modus conclufioms dus conclufioms neceflano (eque- inne in primafigurafequiifpropofitio- tur modum negatiu?: qm affirma- uis vffb'.fi ma I16?81"" ne" maiorem.&hoceftcontrarium tiua cSuerteturj&eritneeatiua - /r^r ruetlt ne difpofiuorii,quascftin lecundafi- ior in pna ngura: qua? fi merit neceflaria gurarqm in ip(a modus cocPnisfecj. ceflaria, conclufio etiam erit nece erit cocVo tur modu proponis,q cSuertit'. câ teitia. fimid, qtf expofitum fuit: fi ve neceffana: prop6,q couertif'hacin figura, eft ro fueritabfoluta,& conclufio erit J^jjf" "* in potentia maior in figura prfa.& abfoluta. Quod fi fuerit vna duaru hoc,qm minor I fofa figura eft ea propofitionu in hac figura, hoc eft dem,qua:&in prima, & maior in in cocludente vfts,& altera particuipfa conuertitur. maior aut in figu laris,& fueri t afErmatiu?, (eq uetur ra tertia eft eadem,quae & in prima conclufio vfem ex ipfis: qm ea eft, figura,& minor conuertitur. &or- quaenon conuertitur in hacfigura. doifte difponiturfm cpmonftrat' fienjm conuerteretur, eflet ÎFtts H conclufio fua per conuerfionem,& ex duabus particularibus.(td ia dc- ^ id, quo monitratur per pofitione: claratum fuit,cj> nonconcludn.po& qm potetia fpecierum, que^ mon fteaigitur 5non conuertitur, eric ftrantur per pofitionem,eft ctiam maiorin primafigura.S"iri aiitextipotentia fpecierum, que, monftran terit vna ipfer um affirmatiua, & al tur perconuerfionem. Quod cum rera negatiua, modus ccnclufionis penituscenuextirerit, fi ponantur lequetur modum negatiuz.quor r i c ducjpropotitiSes fm dictum Arid. niamnegstuia,!! fuent hac in ngu vniuerfaiesafEnnatiua;, vtraipfa- ravniuerfalis, erit maior in prima rum futritnece/Iaria,iamcpdufio figura: propterea q? fieri nequit,vt critnecellaria.&hoc,cu conuertc- minor in prima figura fit negatirimusabfblutam vfem fm partem, ua. fi vero fueri tparticularis pote&fiet in figura prima, eaqhabet tia fuafm declarationem pofitiois, jnaiorem vl'em neccfirariam<& mi- ett potentia vRsnegariuat fm id,qdi noremabfblutamin parte,&con- declaratum fuitinpofitione. I cludet conclufionem neccflariam . M in parte, fm q? expofitum fuit. Sin De Contingentt, & propofitionum ft cundttm Contingent conuerftotuan tea, quam conuertimus,fuerit bus. 'Caf. 13. minor in bac figura, hoc eft,cu ma ior fit necefiana,difpofitioin hoc E contingenti vero poft eft manifefta,hoceft,qm concludit haecdicamus, quando, fmecouerfioeconclufionis. Qjaod & quomodo,6d per qug fi conuertamus maiorem,qua; fit abfoluta, & lit minor hac in figura erit fylftisDico autem contin-' vfisueceffariajmonftrabitur hoc j> gere <SC contingens, quod cum duas conuerfiones, per connerfio- non fit neceflarium, fi ponatur nfpropofitionis, &conuerfionem inelTe, nihil eritpropter hoc im conclufionis:fm cp expofitum fuit. posfibile: nanqj neceflarium, Quodfi.vna vniuerfiuiam affirma sequiuoce coatingeredicimus*
Liber Primus
35
A Quod aute hoc eft contingens, Determinatis Vero his, rutfum manifeftum etexnegationibus dicimus,q> cotingere fm binos & afftrmationibus oppofitis* diciturmodos.Vnum,eoqcfvt nam non contingit incite, et im plurimum fit, & deficit neceffa posfibile inefle, dC necefle non rium,vtcanefcerehomine,vel inefle, aut eadem funt, aut conx augeriautminui, autpenitus, fequentia feinuicem : quare & qcf aptum natum eft efle:hoc oppofita,contingitinefle,cVn6 enim non continuum quidem impoffibile inefle,<3 non necefx habet neceflariu ypropterea q> fenon inefle, auteade funt, aut non femper eft homo: atqui dil confequentta feinuicem:de om homo fit,aut ex necesfitate,aut ni enim affirmano, autnegatio vtplurimum eft,Aliura,ipfum erit, igitur contingens non no infinitum,quod dcfit 6Cnonfit ceflarium, & non neceflarium posfibile: vt ambulare animal, B contingens* Acciditautem,om aut ambulante terremotum fie Quopa- nes, qua: fm contingens funt ri,automninoq3a'fbrtunafit rantur^- pi"opofitiones,couerti inter fe: nil enim magis fie aptum eft na pones <te dico autem no affirmatiuas cu tum,qp in contrarium,C6uerti negatiuis,fed qugc(iq;affirmax tur itaqj f m oppofitaspropofi" tiuam habent figuram, f m opx nes v truncjj conti ngentiii, non pofitionem: vt, contingere inx eodem tamen modo :fed quod efle,cum eo quod eft.,conringex aptum natum eft efle cum eo, re non ineile: c\ omni continge q uod eft, non eft necesfitate in* re, cum eo q3 eft, nulli continx elTe t fie enim contingit non cax gere, vel non omni: dL alicui, nefcere hoiem: ipfum vero incum eo quod eft ,alicui noneo> finitu,cueo q3eftnihilmagis ,cp illo m6 fe habere, autha^ dem autem mo 8C in alrjs.Quo/ niam enim contingens non eft bimmireVerumfcientiafyllfe C neceflarium : non neceflarium demonftratiuus deipfis quide vero contingitnon inefle: plax infinitisnoneft,e6qjinordina- num , q> fi contingit A inefle B , turn eft mediii : deapte vero na contingit & non inefle: difiom tiseft.&fermerationes&con'* ni contingit inefle, dC omni co fyderationes fiuntdeficcotHV tingit non inefle * Confimiliter gentibus: deillis autem accidie autem di in affirmationibus in quidem fieri fylPm , non tamen parte : nanqs eadem demonftra confueuerunt quarri , Hacc igitio 4 verum tales propofitiones tur magis determinabunturin affirmatiuae funt, & non priua^ fequentibus. Sed nuc dicamus, tiuae.Contingit enim ad fimilix quando , dt quomodo , &C quis tudinemipfius efleordinatur, eritfyllogifmus excontingenqueadmodu didiura eft priust tibus propofitionibus E iij Traftatus
Priorum Re/blutoriorum
hoc,vtdicams,omnepoflibifenon JT cftneceflariumj&qctnoneftnecef N6 newtf fariutn eft poflibile. Et pp. hoc vide c6umitur tur, cpgenus huiusdefinitionisfit cum &"& Dcfoudo lxit.OportetautnunCjVtdi- illud,quod/ignificatdi(ftio,quod: po iscaif, qii erit fylfus ex proponi & hoc eft res comprehe"dens inexibus poflibiiibus,&quo erit,&in ftens&priuatum,quemadmodum quo erit. PoflibileigiturvFreft,qcf diximus. &differetiafua eft, quod no eft neceflarium. Etqct ., non eft neceflarium:quodq; cu po dicim us, i |. , . /r-1 XT Notagd nitarefle,noacciditex hocimpof- in eaaddirur, g? cum ponitur efle, gt ^p ' H fumiric ^bile. & vult per poflibile hocin Jo exeononfequitur impoflibile,eft pofis. Philolo- <o illud,qct comprehendit rem exi- propriu exproprijspoflibilis,non phuspofe, ftenteminac5hi,&priuatam:&!>er differentiacxdiffierenn/sipfius. Et ^cPrej?t neceflarium,omncs{pecies,deqiji- iftaeft cxfnia Abumazaris inhac A1" ina'a'u, & busdiciturneceflarium,hoccftne- definitione.ip(e.n.exiftimat,q7 hoc 'il ceflariumabfbiiitum,&neceflariu dictum fit difrerentia vltima in de- _ qcTinpote relatum ad tern pus aliqcf,fiuepra:- finitione: ita q? intelligai? qc! dici- due Q eritum,{Iuepra?fens,fiuefuturum: mus,non eft neceflarium,^ inuen- Abumaza & ad futurum non id, de quo dictf tio fua non eft neceflaria in futuro, ns&alio neceflarium p a^quiuocationem: quemadmodumecIipfisLmix.Et mm' hoc n.eftpofljbilejCuiusintendi- qm no efle verificatur deimpofliDecrado mushic definirione tradere. Q^q; bili,proptereaadditur, cfi ponitur definitio- hsecfit denniriopofTibilis,appareT efle, nonacciditexhocimpoflibinispofis. X C0j jp non p 0 fl unt d uo contradi le.& pp. hoceritgcnuspollibihs,pri itoria hmul efle vera. qm hoc, qcf uatum : dfia vero ipfi propria eft dicimus,no poflibileeftefle,& im- haic, fi ponitur efle, non accidet ex poflibilc eft efle, & necefle eft non ipfo impoflibile.&hzceftopinio efle contradicit huic qc! dicimus, plurimoru expofitorum ex Peripa poflibile eft efle, noiinpoflibileeft teticis.*Proprium autpropofitio- *pr0priue _ efle,non necefle eft non efle, &ifta num poflibiliumeft,vtaffirmatiu? .pponum fequunffeinuicem: hoceftexhoc (equatornesatiuas,&negating af- M q5 dicimas,no poflibile eft efle, fe- firmatiuas, hoceftnegatiuaspofli- po^bilw. quitur qcf dicimus, impoffibile eft biles, non negatiuas poflibiles t & ^* ftr ^ efle, & qc! dicimus, necefle eft non (iintillas,qua;affirmantpoflibilita tut negati efle: quemadmodu ex hoc, qi! di- tem,&negantinuentione,nonau- uas,&necimus,poflibile eft efle,fequitur no tcmqas negantpoflibil tatii: qm gatiuiatimpombile eft efle, &non necefle haz contradicunt pbflibilit>us,fm q? uas> eft noefle.Quod cu itafit:& oppr- expofitufuitinenarrarioneî 0 ' *fteat, vt de omni dicatfaut negatio , iumicvr. &hoc,qm exeo,qc! dicim9, aut affirm atiorde hoc igitur,qcf di- poflib-ile eft efle, fequicur quod dicimus, poflibile eft efle, oportet vt ci m us, poflibile eft no efle, h^c nan verificetur non necefle eft efle, po- oueeftnaturapofllbilis, hoc eft vt Jleaquam falfb de ipfb dicit' necef- ntaptumnatum efle & non efle. & fe eft efle. & piopterea conueititux ha;c couiequeutiainuenicurin orn nibus
'J)Uofiffoisi tjtii cpmpontmbiuVosftbilibus.De natura if fins poffibilis. Cap. i j.
liber Primus
36
A nibus Ipecibus oppofiiorum, quae fibile et erit, vt non eanefcat in ipfa 13 funt in hac materia, & hoc, qm ex fm minus. Depofllbili igiiffm mi- D e f i feeoqcf dicimus, poflibile eft inefle nus& poflibili a;qualiter nonagit omni, ftquitur poflibile eft inefle, ars Demoftratiua, fed de ipfis agiit nulli:&exhoc,qc!dicimus,poflibi aesmulte,quâdmoduOratoria arsdemole eft inefle alicui, pofli bile eft non agitde,poft?qualiter:&ars Auguinefle alicui: & in contrariu horu radi,&arsExcantsd; ptradantde Demfo, g duorum. At demonftrario fup. hoc poft fm minus. * Sed intetio in pr? Fvi- eft:qni poflibile non eft neccflari? fenriae"dicere,quofcirepoflimus, bus affir- inuetionis: &q<f poflibile eft efle, qneft,&qnnoneft fylPusexpronutMiasfe poflibile eft non efle, cumnofitne pofitionibuspoflibiHousabfblat?, ûanfne- Ceflarium non efle. Propofitiones hoceftftnq? funtpo.flibiles,autm, abiolme . coom. autem,quashicpo(uimusnegari- plus, aut zqualiter, aut in minus; de ver . tias,reverafuntafrirmatiua:indefi qrhhocinhbro conryderamus J" fcededotii B nit?,fm q> declaratum fuit in libro forma,non.autem de materia rylri. jyjfp^,,;, :qfn diclio non, non Defyllogifmis exMnbabtts de Contingen quo fiapcxeisfyll'i. coiungitur in ipfis cum modo ,fed ti in prima figura. Cap. 14. cum didlione inu^ntionis. & hoc, Edqmcotingerehoc huic ^ , ._ Quale fie quemadmodum quod coniungiinefle,bifaria eritaccipere: turcumpra:dicato in enunciatioautn,cuiinefthoc, auteui Diutfio nibus non modalibus.Poflibileau contingitipfum ineflet A nanq? c6tigcub' foRs. tern trifariam dicitur. Vno modo conringere,de quo B,horu altex poflibile vtin plus: vtcanefcereho rumfignifTcat autde quo dr B, 5 minem in (enecl:ute,& pubefcere in tempore adolefcentia;. Secundo autdequocontingitdicitAve^ poflibile in minus,&hoceftoppo- ro dequo B} vel Acotingi't of B, fitum poflibili vtin plus: vtq>non nihil dirlert:manifeftu igif q> bi canefcat homo in fenedtute, & non faria dici poflet, A cotingereoi pubefcat in tempore adolefcentia?. B inefle. Primu igit dicamus, fi C Tertio poflibile fm arqualitatem, de 4 B cotingit ipfi c, et de quo qcf ^que poflibile eft efle & n5 efle: Aiplt B , gs erit et qualis fylFus: velutidilaniarehimcpannum, aut fie n. fld propones vtraeq? acci^ non dilaniaie.Poflibile vero ^qua- piuntf m cotingere. cu vero de liter ita fe habct, vt aflirmatiua fe- quo B ineft, A contingat: ilia qquatur negatiua, & negatiua affir- de inexiftenSjilla autcotinges. matiuam aequaliter. Quod aute eft quareab f)s,quae cofimilis funt inplus, itafehabet, vtaffirmatiua c . . . - , _ , iphus fequaturnegatiuaitrminus, figrînci P ,endu,quemadmo &negatiuai P f,usaffirmatiuamin dum&malns.QuandoitaqjA minus.Quod vero eft in minus,fie omni contingat B: &B omni c: ftbabet,vtaffirmatiuaipfi'fcqua- eritfylFus perfecftus,qÂ onni tur negatiuam, & negatiua affirma C cotingit inefle. hoc ailtmanjx tiuafm plus. qm.n.poflib le eft,vt feftuex definitione: contingere fad caneicat fm plus! feneclute^pof- nanc^ 01 inefle fie dicebam us * iiij Con-
Prioruin Refolutoriorum
<J
Msro&iiu
MO turn.
A.
Vigilans.
B.
Homo.
C.
O.cotlgie
. O.cotigit.
O.cotingit.
Confimiliter SCfi A contingit nulli eorumquaefuntB tB vero Contingit omni c: q> A contingit nulli c.de quo,nB contingit, A flon contingerCjhoc erat nullu omi ttereco tinged um, qu fub B,
Motnm.
lis.
Vigilans.
Homo.
N.coringit.
O. contingit.
Ciim vero A omni B contingattB vero nulli contlngat ctp fum ptas quide propones nullusfit fylFs, conuerfa autem Bc fmcon tingere,ideerit,qui prius.nam,qm contingit B nulli cinefle, c5" tingitetomniinefle,hocautediflum eftprius.quare quoniam B omni c: A vero omni B : rurfus idem effi'cietur lyllogifmus*
*
hs, non ex fe,fedob minoris c6uerfionctn*
Motum.
A
Vigilans.
B
Homo.
C
O.cotingit
'
N.c6t!gitO.
'
ConfTmiliter S>C fi advtrafqp propofitiones negatio ponatur eum eo quod eft contingere, dico autem, veluti fi A nulli continx git B : & $ nulli c. per fumptasenim propoiitiones nallus fit fyl> logifmus: conuerfis vero,rurfus idem eri t qui pri us Motum.
Liber Primus
Motum. Vieitans. Homo. cotingu.O. i N.cotingit.O,
37
Quart* e6 iugatioTU lis,4> vannfo; ,p?6ins cornier
Planum itaqj,qncgattone pofitaad minus extremum, vel ad Vtrafqp propofitiones,aut non fit fyllogifmuSjaut fit quidem, fed non perfe<fhis:exconuerfione nancpconcluditur neceirarium. Sin autem- haec quidem propofitionum vniuerfaliter accepta fit,illa vero in parte,vniuerfali pofita ad maius extremum, fyllo^ gifmus erit perfedlusSi enim A omni contingit B : B autem alicui eorum quoe c contingit: A alicui c contingit 4 hoc autem manife* Hum ex. definitione eius quod eft,de omni con tingere. Motum. Album. Animal. A. . B. C. O.contingit. | Al.contingit.
Qnintacfi iugauo vti lit.
RurFus fi A contingit nulli Bifed B alicui c contingit inefle: n ceiTe A con tingere alicui c non inefle. demonftratio aute eadem*
Sexmcoa,iugauovti
fc
Priormw Refblutoriorum
Sivero'propofitioinpartepriuatiua acce]#a'fueiit,Vniirerfax Jis aut affirmatiua, pofitipne vero cofimjliter fe habeant: puta, A omni B co tingittfedsalicui c cotingi tnonindTe: perafsumptas quidem propofitiones no fit manifeftus fyllogifinus: verum R ea qux in parteeft,c6uerterimirs,& ponam9 B alicuic cotingerein* else, cade erit coclufio, q di prius.queadmodu in tjs,q a pricipio*
Sqjtiacon jugatiovri lii, i) connerfione minoru.
plum.
Q,uod ft quae ad maius extremum in parte fit accepts, qu* vc^ road minus vfr,fiue vtraecpaffirmatiuc pofitxfuerint,fiaepriua tiue,fiue noh confimilis figurae,{iuevtracqj indefinite, autfecun^ dum partem, nullo modo erit fyllogifmus * Nileniin prohibetB tranfcendere A,&-hon praedicari inequis^quoaute tranfcendit A, accipiatur c: hliic enim neqj omni,neqj nulli,neqj alicui, neqj ali' cui non contingi t A ineffemquidem conuertuntur propofitiones, quaefecundum contingere,&B pluribuscontingit,q?Ainefle Amplius&extefminis planum titananq? fehabentibuspropo^ fitionibtis,primuvltimo& nullicontingi t y dC omni ineflfeneceffarium.Termini vero coes omniu, q?ex necefTitate infit, animal, album,homo:q> non contingat.,animaljalbum3indumentum. riculariu Animal. Homo. Album. aut indefi Indumentu. nitaru inA. B. C. udliucon iuga tionu Al.contingit. O.cotin.N.cotin. coe exem Al-notoung. ! ALco. Aliico.
a flumit hos teirmi nos, tan<? veriores,al bi5, ambu las, cygn9, coraus,
Pianui
Liber Primus
A Planura itacp, q> hoc fe habeV tibusnodo,ntillus fit fyllogifcmus, Autenim exiftendi,aut ex necelTitate, aut contingendi ois eft fyllogifmusq> quidem inexi ftendi ac neceJlarrj no fitjplanu: aflfirmatiuusem priuatiuo tolli turrpriuatiuusaut affirmatiuo* fupereftigit,vt contingendi fit, hocaute fieri nequittmonftrax turn enim c, q> ita terminis fe ha bentibus,5 omni poftremo nex cefleftprimu,c3nulli cotingere inefle. quare efTe no pofifet co * tinged i fyllogifmus: necefiariu nantp non erat contingens.Ma nifeftum itaqj, 6(. q> fi vniuerfa^ liter termini extiterintin cotin^ gentibus propofitionibus, fern jperfitfyllogifmînprima figu \z: <3dli pdicatiui dC fi priuatiui fuerint, praeterqpq? fipraedica^ tiui quidemfint,perfecftus:five ro priuatiuijimperfed:9. Accipe reautem opus eft cotingere, no quod in necelTarrjs, fed f m di^ idiam determinatione 4 plerunq? f , autem latet quod tale eft*
Complicate Pofiibilis in Vrima fyura. Cap. 14.
quod eft c efts poffibiliter:&om- 0 nc quod eft s eft A poffibiliter: fefibiliter. Ethocplanum cofimiluerNota , ex difpofitione didti de omni5aiu lie deolip ro gationisab omni.&hoc,qm difpofi |'6nib de tioeius,quoddicimu^, 4 'omne Beft poQ. A poflibiliter, fignificat q? oc ill ud, quoddifponiifper B poflibiliter,aut in aftu: hoc eft, oe illud, quod eft B in potentiaaut in aftu.e't A poflibi liter,i.qj A de ipfb JpofTibili ter dici if. cumitaq;pofuerimus,q? c difponif per B poflibiliter,feqnic"' vt A fit in c poflibiliter. Et confifr fimaior fueritvfisnegatiua, & minor affirmatiua vPis.vt fi dicamus, oe c eft B po/fibilitcr:& nullum B eft A poflibilitertfequituritidêxeo, q? A eft pars poflibiliter ipfitts B, vt A neget poflibiliter abomni c. Quod fi ex Ex maiorc duabusproponibus maiorvniuer- affirmacic6u'ng .(alisfucruamrmatiua & minor neua te&nimo gatiua,noneritfylFs:qmnoneritin re nâtiipfisconditio didi de 01, hoc eft, vt ua non tic i pria, fit minor ex tremitasdifpofita p. me fyl& iutidUafdium, i.difpofita pmediu difpone firmatiuri affirmationisjfm id quod diclu efh reducaf. fed ia erit fylFs, eo q? jppo affirmatiuahaciu mafequituu exnegatiua. fed noentperfeclus: qm moftratio Tua eft p rem addita difpofitioni dictideomni.&hoce", quod vocauit Arift.hacin macouerfione.&hoc, qm fi ponam' loco ^pofitionis negatiuaseam qua; ex ipfafequit,i. aftirmadua,tunc fequi t vt ex hac efficiatur fjj^sprima huius figur^qua: conftatex ambab9 vniuerfahbiisaffirmatiuis. Maxima vero vtiiitas, <t Sylfihuius llllUlOllli inueniturinhuiufcemodi fyllogif- valde vtimis,eft,cum fuerit vftsnegatiua fm ie<. ;n Diaminus,qrh conuertitur in eam,qu3C Icdica. eft fecundum plus,queq; plus faci r. Et
Oftea igitur ^ hoc iam eft ftab1 litUjloquamurde (yllogifinis' <ûi componuntur ex propofitioni" buspoflibilibusinPrimafigura. E1 incipiamus primo ab vniformibus, pofteaa miftis &dicamusq>nume rusiyllogifmorum perfcftorum eo cludcdum in hac materia, eft idem cum numero fyllogifhiorum concludentiuin marena abfbluta&ne ceflatia. EchoCjCjni,^ poaamus,oe
G Etconfimilitcr,aiimfucrintpropo fidicamus!,oec sr&aliqood B A: K tionesvl'esin hac figura negatiuas, nihil prohibet,vt B intrctfiibaliq^, non eri tiylPsperfe<3tus: qm non inquo A tranfcendit B,hoce{fc,quo nc uenrt'inipfis difpofitiodidideoT. gatab A negationencceflaria. qua-* fediam critfylFsperfe&us,cumam- renon (equitur }?j> hoc,vt fit of c A bas negatiu as conuerter i m us ad. af- poflibilitcr,&et vtnon fitinaliquo firmatiuas Sequences ex ipfis,autco ipfiuspofllbiliter. qm,fi non fuerit^ lierterimus negatiua minorem ad oe c A po(ribiUter,noneritveru,<j affirmatiuam fequetem exipfa. Ma n u l l u c f u A poffibiliter.confiPrni xima autvtilhas,qua:inueniturin verum etfiierit, q?aliquod c eft A, hac conuerfione eft,ciim fuerint ne poflibiliter,non eritet verum,qj ali âtiue.fm minus:qm huiufcemodi quod c non eft A poflibilitcr.Iam; Cameladi jTy!PiconferuntDialecT:ice.:&eftcau igif'monftratnmeftq? oesiftas(pe"s telabonaineaarte.&hoc,qihinter no concludun^fiuefuerintparticu r.ogans,intendit,vtadmittatur pro- laresfimul,fiuemaior particularrs ** pofitionesfmplus,vtex ipfiscoclu- & minor vl'is,ex terminis.qm hi do T, dataffirmatiua fm plusr&timecfi cluduntaliqn affirmatiua &alicja inter interrogadum monftrauerit negatiua, hoc eft uegatiua neceilaaliquidfupcr^ponihus concluden ria,& affirmatiua necefTariam. Ter tibus iflam conclufionem,ne admit mini aut concluden tes affirmatiua, tat rndens.& ideo interrogat negati homo,albu,animal. & hoc,qnraliuasfm minus: non enim fcntict qcf quis homo eft album poffibilitcr:5c : fequiturexhocj&admitteteas. aliquod albu animal poffibiliter: & v. , ,r , r . c6clufio,q? aliquishomo eft aialex eulares ex Quodli vnaduarum propofiuo ambabus num cxtiteritvfis &fecunda parti- neceffitate.Cocludentes vero negade cpntin cularis,& vfis fit maior & particula- duam,pannus,albu,ammal.&hoc^ geno. risminor 5 fi minor fuentaffirmati- qmaliquispannuseftalbu pombiua,eritfjlfeperfe<Sus,fiuemaiorex- liter:& aliquod albii animal poffibi titeritvlis negatiua,fiueaffirmati- liter :& conclufio, q? nulluspannus - ua. &hocplaliueflexdi(poneditl:i eft animal. Et confilraccidit,cum de omni. Quod fi minor fueritne- accipimusminorem vl'em. quern- M gatiua,non erit fylrs perfedtus: fed admodum fi aicamus,omnisnomo eritimperfc&uSjCum minorem co- poteft efle album :& aliquod album v!~ co . .uerterimusad poteftefleanimal :&omnishomo yyintx . . affirmatiua,quxex , ..' rr ipialequitnr. Quodlimaior pro- animal. &oTspannuspoteft efle alpofitio extiteritparticularis, & mi- bum : & aliquod album poteft efle ofiditcfra nor vfis,non eritfylFsomuino,neq; animal: &nulluspanus eft animal, c6cluden. m ^ " ati perfe6tus,neq;imperfe<Stus: fiuefue qua: * . .eft conclufio. i Ciimigiturter- f|. minis rint fimul affirmatiua;,aur fimul nc mini accepti in haccopofinoneah- firmatiui gatiuaerautvnaipfaru affirmatiua quando fignificcnr affirmatiua nc- neceflirii & altera negatiua Er hoc,qm in ip- ceflariam, &aliqn negatiuam necef & negatifis non inuenitur difpofitio di&i de fariam, monftratur q> harccompli- "^jjf'ftmc omni, neq;perc6uerfionf } neq;cx cationoneft fyll'somnino ad con- pr0rfusin fubftantiapropofitionu.&hoc,qm clufione ex coclufionib9 cuiufcuq; uoles.
Liber Prnris
A materi*,hoeeft,fiueponaturabfo hi;qu?:uo inpfecTisnoeftvtih'ta:, & luUjfiue neceflaria,fiuepofllbilis.ct pei it'. .ian ]; u negatiua:cxticennc, hoc.qmdumcocluditaliqnnegati- & j ofuerimus ipfas a principle fra uamneccflariam,&aliqnaffirmati plu>,conuertenfadeas,qujefiiinfm uam neceilaria, fignificat q> no con minus, fed ha: ad artc nihil oino facludirconclufione" ahqua neceffa- ciunt:finaute ^ppones iftx fuerinc riam. &qra concluditneceflariam, fin minus, non Her de ipfisquxiho SylTic5ojtt fignificat97 nonconcludit conclu- inartealiquaexartibus,qua;ponuc denies in fiOneabfbIuta,neq;poflibilem:qm jpp6nesiaqus;ftione,neq;ponunc J ^'^âbfoluta&poflibilisnonfuntnecer ctprincipiuminartibusfacientibus forraibus (aria:. Suntigit'fylforuconcluden qua2ftionf:dicT:uminquamhoceit CotraThe de eonnn tiumhacin figura,&in hacmafpe impoFe.qmiamexpofuim'modu, mittluHl' nn fiint cicsoftojCunonnuxncrat'indefini fmquernfiunt,ac fmqueconferiit tuor wrfe taster parti cularem: quatuor perfe arti Dialecl:kse.hocdicimus,fiadmi ih&qua- d:aj&hsfunt,qinalijsetniaterjjs (erimus,9?arsnofaciatjpp6ncsfm ~ morim- concludunti&quatuorimperfedt?, minus:qmvcnfimileelt,vtguide DTWThc ^n?s"aPProPriat?nilicmateriei' hacnainqujrit,ip(as etiam faciat. miftij <ûodaucdixitThemiftius-:5>itt &h<jceltacliofcientiaeDiumac.
MJ/?/o Contingent!! e^ InexiTlentis In Primafgura. Cap. i 5.
lnautem hacc ineflfe,illa propofitionum accipiatur contingex re,cpm quac ad mai us eft extrem am contingere fignificet,<3t perfedl oes erunt fyllogifmi, & contingentis $m determina>tarn determinatione:cum vero quae ad minus a 8>C imperfe<fli onr iies,6 priuatiui fyllogifmi contingentis,nonf mdeterminatione led eius,quod eft nulli,aut non 01 ex neceffitatefi enim no 01 aut Hulli ex rieceffitate contingere dicimuSjfid nulli 5c no omni inefle* Contingat nanqj A omni B : B vero omni c ponatur inefle:|quo niam igitur c eft fub B: omni autem B contingit A'.planum q? dC c F C ornni contingit,fititaqj perfedus fyllogifmus, Diiputans. Ambulans. Homo. |
A.
O.codngic.
B.
4
O.incffc.
C.
Pr;mac5.
\^
O. contingit.
iucariocx cdtingcnti ec dc Isflc, cochultnj dc couoa genti.
ConfiFr
Priorum Refblutonorum
G Confimiliter cV fi A B propofitio extiterit priuatiua: B C vero affirmatiua: 8t A c q uidem contingere: B c au tern inefie accipiat: perfecflus eritfyllogifmus,q> A contingit nulli c inefie* Difputans. Ambulans. Homo. A. B. C. N.cotingir. O. incttc.
ScSz idS Cconringens*
Quod igirur, fi inexiftens ad roinorem ponatur extremitate, perfe<fli fiant fyllogifmi, manifc ftum.Sedq>duecotrario fchax beat,efunrfylPi, perimpoflibile inonftraRdum.fimulautem cla rum eri r,& q> imperfecfli: mon^ ftrationanqjnoeft ex acceptis propofitionib9. Cazteru primo diced um eft q>, fi d, um A fuerit, tiecefle eft B efle: & du poflibile A extirerit, pofiGbile eritdt B ex neceflitate4Sit enim ita fe haben I tib 9 ,inquoquideApoFe:inquo aut B^mpore:fiigit pofe,qn po fibile eft efle.,vtiq3 iferet,impoffibile vero, qn impol'ej, fieri nex queat:fiml autfi A pole,& B jmpoFe:c6tingeret vtiqp A facflu ee fine B, fi vero fadu efle dCee: fadii r)anq?,qn fadfi fui t,eft. Ve ru oportet accipe pofifibiJe atqj impoFe, no folii in generatione, fed<3dineq quod eftverificari, E inefie^quotcunq? modi s ali terdiciturpof!ibile:in omnib9 enim confimiliter fe habebit.
Amplius exiftente A,B effe, non oportet exiftimarCjtaqua fi vnii eflet A, B fore, nihil nanqj eft ex neceflltate/vho quopiaexiften-' tejfedduob'minimis: ficuticu propoiitiones i ta fe habeant, vc luti dicftum eft fecudum fylftn* nam3fi c de D:D aucem dejr: dC c de F exneceflitate:5fivtriiqj poflTibile,& coclufio eritpoflibi lis.ac fi quifpia poneret A propo fitiones, B vero conclufionem, euenirepofTetnofoIu A necefla rio exiftete* fimul dC B eflfe necef fariii,fed Sdpojlibili poflibile. Hocautem monftrato,planum, q> falfo fuppofito, dC no impofli bili, & conclufio propter f uppo fi tione falfa eri t3dt non impofis* veluri fi A falfum quidem eft,no tamen impoflfibile: cnm vero A fit,B eft: 6i B eritfalfum quide, nonramen impoffibile.quonia monftratumeft,q?A exiftente, B eft: & poffibili exiftete A, eric B poffibilerfuppofitum aute eft, A poflibile ee"j6 B erit poffibile, ii enim
Liber Primus
40
fi enim impoffibilCjfimul poili' impofe .fiitaqj A non conringit A bile erit . Qt impoffibile idem ipfi c : B vero omni ineft C;A n6 Decerminatis vero his,infi t A 01 omni B conti ngit :fitenim iy IFs -g.-Bautern omni c contingattne per tertiamfigura. verum fup<cefle itaq? A omni c cotingere in pofitu fuerat omni cotingerein elTe, Non enim cotingat: B vero eflemeceile igft A omni c con tin omni c ponat tanqua inexiftes: gere , falfo enim fuppofito dC no hoc falfum quidem^ non camen impoFi, quod accidit e impoFe,
Ambulans. Motum. A. B. Al. non indie. Equus. C.
Tertia c6iugacio co c.udes de cotingeii , 6 g ipoS: oernoftr* KX in Tec
O.inefle. /VO.coting*s O.cotingit
Verum 5C per primam fTgura licet facere impoffibile,ponentes B ineile ipfi c. Si enim B ol c ineft: A vero omni B cotingit : dC c 01 contingeret vtiqj A,fed fuerat fuppofitu non omni contingere* Ambulans. Motum. A. B. O.contingit. . O.incflc. Equus. C.
oftentio Puma tguum.
Sumercverooportetomniineflre,nonfecudum tempus minan tcs,puta nuCjautin hoc ccmpore, fed firfplicitennanq* per has
Prionim Refblutorforum
has propofitiones, & fyllogifmos facimus * Quoniam, fi propb> fitiofecundum nunc accipiatur,non erit fyllogifmus. nihil enim fortafTeprohibet,aliquandoomni morohominem ineffe, veluri fi nil.ali ud moueretur: motum vero contingit omni equo: fed ho minem nulli equo ineflecontingit. Homo. ASylfos prfrii'?, aiaa
Motum. Equus. B. ^ ^ C O. incflc. O.cotingir.
fimelr.
Praterea fit primum anima^medium motum, vltimum vero homo.propol! hones itacp confimiliter fe habebunt,conclufio ve to neceilaria non contingens: ex neceifitate enim homo animal* Animal. Motum. A. B. O. incflc. O.
? 'ccunduj
Homo. C.
Man5fefl:umitaqj,quodvniuerfale accipere oportet fimplici-* ter,&non temporedec^rminances* Rurfasfit priuatiuaviiiucrfaliterpropofitio AB t&fumptum fit A incflc nulli B : B vero omni oontingat c ineflfe: his itaqj pofi^ tiSjiieceiTeeft A coKtingere nolli c inefTe. Non enim contingat: & B ponatur inefTe c, queâ^njodum priustneceiTeitac^t A alicui corun^quacBineric: fit enim lyllogifoms pertertiam nguram* hccautem impollibile^quare ccmingeretvtiqj A nulli C ineflfe* falfo enim polito}impoilibile quod accidie,
A* Al.
Liber Primus
41
Quarta c6 iugatio co eludes c6tingit nul li, i. nul 11 .exnccefli tttc.
No cotingu nulli, i.Neceflc alicui.
Hie igitur fyllogifmus non eftcontingentisfecudum determi' nationem/ed eius quod eft,nulli ex necelTitate. hxc cnim eft cotv tradicliofadlxfuppofitionisrfuppofituenim eft,Aalicui cineJle, fyllogifm9 veto ad impoflibik oppofitae eft diclionis. Amplius & ex terminismanifeftum, <^ non erit conclufio contingens. Sit enim inqae Acoruus: in quo B difcurrens: in quo c homo. nulli ita<Jj B A ineftmullum enim difcurrens coruus: B vero omni con^ tingit c,omni enim homini difcurrcre:fed A ex necetiitate nulli c* con igitur conclufio contingens* Coruus. A. Difcurreni. Homo. B. C. N. incft. .. O.contingit.
SyH'us primus ,i>bns ex fupradi fta coiugi tione non cocludivs lu coniti gem.
Sed nequc necelTaria TemperSit enim A motum, B fcientia, in quo autem c homo. A igitur nulli inerit B: B vero omni c contin gitrcVl non eft conclufio necefTarianon enim necefle nullum mo^ ueri hominem,fed non neceile aliquem. planum itaqj quod con/ clufto eft eius,quod eft nulli ex neceilltate ineiTe, Accipiendi vero meliusfunt termini* Log.cu co. Auer. F Ambu-
D
Hi sue me ,. liorcs tei-
Ambulans. Motuni.
Akeratum. Scicntia.
D.
D
AhimaL Homo.
mini.
Secundus ad idem.
WvJ
. .
N. incft.
O.coungit.
\ \
ALnonncccflc.
Sed fipriuatiiium ad minorem ponatur extremitatcm contiiv TT gerefignificans.exipfisquidemacceptis propofitionibus nullus eritfyllogifmus:conuerfaautem fecundum contingere prapofi^ tione,eritquemadmodum in prioribus.Infitenim Aomni B:B ve ro contingat nulli:fic igi tur fe habentibus terminis, nihil erit ne/ceflarium.fiautemconuertatur BC,&accipiaturB omniccony tingere,fit (yllogifmuSjquemadmodum priusnam coniimilitor termini pontionc fe habebunt.
Difputans. Ambulans. Homo. A. B. C. , O.incflc. . N.c6tingit.O.
J I, J
9i?
ntac
mgatioco eludes dc c6ringeri { minotis couorfio
Sed codemodo&cnm priuatiuaextiterinrvtraqj interualla, fi A B quidem non infit: B vero contingere c nulli accidit: per ipfa quidemacceptafit nonneceflariumêd propofitione conuerfa, quae eft fecundum contingere,erit fyllogifmusAccipiatur enim A quidem nulli eorum quae funt B inefle: B vero contingat nulli c: per haec igi tur nihil neceflfarium, quod fi accipiatur B contingere omni c,quod eft verum:A B autem propoiitio fimilitcr fe habeac: rurfus idem crit fyllogifmus*
Difpu-
Libr Primus
Difputaro. A.
4*
gario concludes de c6tingcti j> minoris conutriio
ncm.
Si vero non incfle ponatur u ipfi c,& non cStingere non ineftip, non erit fyllogiftnus nullo modornetp com priuatiua, neque com afirmatiua fuerit AB propofirio* Termini communes, quod ex 9 ncceffitate iniitâlbumânifnal^nix: quod non contingat, album, animal, piz*
ncs binx iouulo. Sumantur melius ter mini,albd arobulac, AJex. mo ueri,albu, ambulju.
Planu ita<&q fi termini vniuerfales extiterint,& haec inexiftes, ilia propofitionum contingensaccipiatunquado propofitio quae ad minorem extremiratem, cotingere accipiatur/emper fit fylFs: przterquamq> aliquando quidem exipfis,rionnunquavcroex conuerfa propoiitione.qn aut horu vter%&: ob caufam,dixtm9 Quod fi hoc VDiuerfalitet}illud vero interuallor urn accipiatur inparte,quandoquodadmaiuseftcxtremum,vniucrfaliterpo> natur & contingens/eu negatiuum flue affirmari u um, quod v& roin parte,affirmatiuum 6dinexi(tes, erit fyllogifmusperfedtus, quemadmodum fidvniuerfaliter terminisezdftentibuStdcmoo' firatio autem eadem,q use QC prius. F ij
Priorum Rcfolutoriorum
*^ C6iugarf
net 01 nz particula its, c6clud nKI * *! dictum dcomni.
Difputans. Ambulans. Homo. A. B. C. |O.N.coung. ^ Al.incffc.

_ \. Al-non conringit
C{terum,quattdovniuerfale quidem fitad maius txtremum, fedincxiftcnsnonconringensjalterum vero in partc Sdcontinx gens,feu negatiu3e,fiueafTirmatiuae ponanturvtrac^fiuehsccne gatiua, ilia affirmatiua, omnino erit fyllogifmus imperfcdlus* pneterquam quod hi quidem per impofllbile monftrabuntur, illi vero per conuerfionem eius quod ftcontingere,qucmadm(v dum in prxcedentibus. Ambulans. Motum. A. B. Al.no neccflario. p
all a partieludes de coiingeci, <5 P ipplfe
Equus. C. ALcoting. "

""" -
Y\
\ "*
uc
- / \
cularis c6 oftoidiu
\\
"^ /
/ Comm.al. , i /r Al.mcflc.
i\ocor,;. \
Liber Primus
Difputans. Ambulans. A. B. Al. ncccffario. Homo. C.
*,
C&'ugado cdcludcnt c6tingcs,q j> inipofc ftendif.
Eritautcm fyllogifmuspcrconucrfionem j&quandovniucrx falls ad maius pofita extrcmu fignificct inciTe,aut non incffctquae vcro in parte priuatiua exiftcns,c6ringerc accipiat. Qucntadmo dum fi A omni quidem ineft B: B aucem alicui c contingic non io* <fl~e,conucrfacnim B c fecund urn contingcrCjfic fyllogifmus* Difputans.
A
Ambulant
B
Homa;
C
c
C6iugatlo
nes
' ~ VT
IT O.N.mcfle.
.1 - - *i * * | ' Al.n co. Al.co. ^
binx.
cdcludcncesdecoa tingcti pec mions co
Sed quando qua fccimdum partem ponitur nonincflcacci-' piat, non eritfyllogiftnue. Termini quod infit, album, animal, nixrquod non infit,albam/nimal,pix,per indcfinitum nanqt fu^ menda eft demonftratio, F iij Album.
Priorum Rcfolutonorum
Album.
CJmgltio nes binx parucnlaj. res iuuia. A.
Animal.
B.
Philopon' accipit hos termi nos:Motti albu, am*
Si autem vniuerrale ad minus ponatur cxtrcmum , quod vcro in parte ad maius,fiue priuaciuum feu afFif matiuum , vel con tax gensa Jt incxiftcns,quomodocun%nulJo pacflo erit fyllogifmus, Necpquandoinparte,aut indefinite ponancurpropofitioncSjfeu contingercaccipienteSjfiue inclTe,aut vicillim , necp fie erit fylkv gifm us.dertionftratio vero eadem, q uac di in prioribus Termini communes,q> infit ex. neceffi rate, animalâlbumômo:^ no con tingaânimaljalbunijindumentum, Animal Homo. Indumcnti. A. AUeflTc.AI.noIcfle. B. O.N.Al.Al.noco. C. Al.c6tin.ALn6c5. ( O.N.aLai.noiacr. Album.
OTum alia ru mtilhi cdiuganonum c6 exemplii.
Planum itacp, Q fi vniuerfale ad maius ponatur extremu,fe:ni/ per fit fyllogifmusî vero ad minus,nullius vnquam, Compli-
Liber Primus
44
A CotnpKc4tio Vofi&ilis, &1nextftentit in quod eft homo in a&Ujtio de eo,qcl D
eft homo in potenua.in multisaute" Primafigura. Cat. ij. Btmafore -r^vlcamusigitur, fi tucrit vna ex verificant'deambabusdifpofinonipoll & mi I I duabus .pponibus abfoluta & bus(tmul)hoc eft de omni eo,quod nore abfo -5' /T-I-I- V r luta fiunt altera poflibihs,ii fuent maior pro- eft in pote"ria, & de omni eo,quod e fytfijrfiai pofitiopofllbilis&minorabfbluta inaftu.&propriein maneceflaria: cficludcn- <j> {pesfyllogifinoru, qua: inucniun vtcumdidmus,oe" motumeftcocdeomnL" t u r i n haccopofitione,erunt |?fe&e;, pus: qm hoc eft vcrum de moto in hoceftmamfeibe conclufionis fm adu,& de moto in poteria. Cu er- Quoa fit di&umde omni. Sunt aut quatuor goitaresfehabeat, coceritolmatc **** * o. . . . ~ i /i a- oun j>p6fpccies:hoc eft concludens vlfcm af- rienn his ^ponibuSjhoccltnecelia nenecefla nrmatiuam, & vFem negatiuam, & ria&inexiltente.vtprasdicatu infit ria&mcd. particularem negatiua, &particula in adtu omni illi,quod eft terminus rem afHrmatiua. eruntaut conclu- medius,hoceft,q? A infitcx necenijj fionesiplarupoflibiles veiai.Quod tateautina/bu,omni illi quod eft s S maior fi fiierit maior abfoluta & minor inadlu.EtproptereainquitArift.in fiiem ah- poffibilis, fylficoocludentesinhac hac miftione,fi fuerit maior abfolu folna & ipeciemiftionis hacin figura erut ra& minorpoflibilis^fylfierunt fibiliVvl?! iwpcrfedtic&exipfisconclufioaffir imperfedi.qmcum minor fit porti erut imp- matiuaeritpoflibilis,fiuc vfis fue- bihs, & maiorabfblutaautnece(Tafeai-.&af rit, fiueparticulafis: negatiuavero ria, non coprehendit ipfam coditio c6duddt autPoi"biliserir, autneceflaria, fi- didlide omni vlis* omni materiei. * conclufio Ue particularis,fiue vfis. Sit ergo oportctigif illud reijcere,quod con ne poifibi primumaior poflibilis& minor ab cluditfm partem mateiieru:quemie:negari- foluta,&fintvfes,dicogj concludut admodii rei jcitur conclufio ex am>nelafioitf poffibilcm.Puta,in exe babusaffirmatiuisin fecudafigura, . plo:fitoc Bina<Stu:&oB Apofli licet concludant in aliqua materia. C biluer:&c6cludit,q? oe c A,poflibi Sed diipodrio ipponispoflibiliseft Coditiodi liter.&hoc,qm difpofitio et', quod diuerfaabhoc:noceft,qfh in omni ai3pl in dicim',oe B efl A poflibiliter,hgni- materia venficatur cj> A diciturpof marofHof Scat g> oe quod eft B in poten tia,aut fibiliter de 01 eo, quod eft B i n adu, poflibili. fibili edi- ina<5tu,eft A poflibiliter. Qmcon- aut in potentia. cum enim dicimus, F uerfaab il ditio ifta didti de omni,quae accipic"" oe quod eftho,poteft ambulare,vcla^.qrepc- jn npoucmaiore poliibili.ediuer- rificatur de omni eo, quod homo n:m ma- aa j- j-A- j ide nccef r ^ conditione dich de 01, quae aca in potentia & homo in a&u. & con(ariaCede piturinmaiore propohtioneabfo- finuluerfe habetresinreliquisma inefle. luta aut neceflana.& hoc,qm fi dica teriebus.& hoc per (e manifeftu eft mus,oe B eft A in atu,aut ex ueccf- cxinduftionematerierum. &igno (itate,planum q?inplunb 9 materie- ro,quo hoc latuit expofitores, cum busverificanturjppones ifta: deoi res in hoc fit matiifefti Alma. eo,quod eft B in adtu untu. vt aim Poftea vero Q hoc eft ftabilitum, svlf' dicimus,omnis hoeftambulans,& dicamus.fifueritdifpodicli noftri, I?.3!01,]' r IL fTL I 1 J - llDlIl,OClTJl A poflibiliter, q? vult dc 01 omnis homo loquitur: qiii amb? oe B eft non alllu. jppoues iftx de co cantu Ycrificanf, quod eft B in adu aut in poteria A, Luta. F iii) prxJi-
Priorum Pvefblutoriorum
G pfardicaripoilibilitcr: deindepofue oporrttci neceffi tare neSclun'o fit. K rilnusôeceft Binaclnrplanum fequiifexliisduobus,cumprius,qcf Ex afce <j> A dicet? de 01 c poflibiliter. Con- cftantecedens,necen*arioeft, vtfm Pn feqt fiFrdeclarabitfreSjCum maiorextitc et.quodeft contequens, ncceflario ritvrisneganuapoflibilis,& minor fu:cumq;priuseftpofltbiliter,c6fevfisaffirmatiuaabfoluta, q>conclu quensitidem eft poflibiliter, hoc de c6 fioerunegatiuapofiibilisexcadem poflibiluarec6i,quzcotradicitim difpofinonedidti de oT, cuiuscondi poffibili.ExempIu huius.qm cu po9 tio eft in maiorejf pone negatiua fuerim ,^ fi eft A,vtfit B, hoc eft (i poffibili . & hoc, qm , ciim dicimus inuetio B (it per /eex muentione A: nullum B eft A poflibiliter,Yolnrri9 fequit", fi A eft neceflariii, vt B e"t fie cp nulla res,q fit B in porentia aut in neceflarium : & fi A fuerit po!e,vt B adhijfit Apofiibiliter:deindepona- ctiamfitpoFe.Suergoprimu Apof mustf) cm Binaduifequi^q? c n5 fibilerdicoq? B,quod(equitnrex A, L H fitaliquidexA pofli bil'r. Q\iodfi eritetpoflibile.Monftratio huitis. Not SylR exma fuerit maiorab(oluta,& minor pof qm fi fuerit non pofe:& volo pnon * M f lore abfo- fibilis,nc erit (yll's perfe(ûs:qm co- pole remotionem omniii intentio- l t ' , . ' " hua.&nii i- - i- ri num , q'ias fignmcat r nomtn pole, \ eciwuper a& pofft n .ire pofli dino pdicationis ablolutx vera; in omnima (queadmodum dixim 9 ) quod eftnegatu venficatum deim bill. eft,vt fit de rebus qadluinueniunt"", po/libili: pore ergo in tpe, in quoe no in potentia. quare cum pofueri- poflibile,poterit tranfirein adlum. ciimigit''poraerimus A poilrbile,& eft B in adtu,eft A in aftu:& coiun- B non poPe,iam potent A efle&eii jccrim'huie,q? ceft A poffibiliter: r e i n a d t u a b f q ; hocq> B fit: frd tarn inanifcftiieftq? c nonmgreditfub pofuimus,q? fieft A,eft Brfequif igt condition^difti de ol.& fpccicsifta tur,vt B fit & no fit fimuhquod fieri fyllogifrnorii noneft manireftxco nequit.&nocohoret.oportetergo, clufionis pfe ,hoceftex jpponibus fieft Apoi'e,vt BetfitpofTibite:qu^ j? (e,fed exalio,quod accipit ex pro- cunq; CpCsaccidat eius,de quo df no pofitionibuspofitjs.hajcaiiteftcon men pole. Cumitaq; fithocftabili M ditio fyllogifrnorii impeifeclorii. turn, dicoq? no feqaifex fallapofli Et^pptercadixit Ariftote'esdefpe- bili,falfum impofe.Exeplumhui*, ciebusfyllogifinoru , quoru maior qm fi pofuerimus A efle falfum pof in hac miftionefabfoluta Sc minor fibile,hoc eftpol'e, vt ponaturee in poiHbilis,q> funt impelfedte:&exco tjje,in qnononcft:dico q? Beft falgitauitoftefioneipfarii perimpore, fumpoflibile, non falfum impofh&adducitadoftenfionefyllogifmo bile,hoceftfalfumanernum.Exem ET fellb rum imperfe6loru,qj falfum impof plum hums, fi fuerintjppofuiones, pofi no feouit' falsii fibilenofequiturcx falfopoffibili. aut vna ipfarii falfa poffibilis, fieri imaofe.Sc Sedadhocmonftradum primoaf- nequit,vtconclu!iofitfa!(aimpo(Ii hoc demo ferr,q>,cum fuerintduo,quoru v n u bills. & hoc,qi"i, fi fuerit A failum, first hie eflefequiturcxeo,q; fecundum fit & ip/lim inten-iporefah'iratispofliAnfco. fm coniequcntiam fyllotjiltica,i:oc bile verum: &: inm pofucrimus '' A eft cum fint amba: propofitioncs, pofilbilc verum,quod &B po.Tibile veru,
Liber Primus
4 5-
verum, &poflibile non eft falfum leeft omne c efTe A ex necessitate. impOfTibile: er it ergo Bpoifibile & qm ex falfb posfibili non fequitur noaposfibitefinv.ilrqcf fieri nt-quit falfiim imposfibile.fmc^declaratu & non colierct.q uare. < u fucm vna fuit. illud igitur ex quo fequif impropofiuorium iVii'i.nuramuefalf? posfibile eft imposfibile. Cuitaqj posfibiks ,noii- eric conclufio falfa fitsfalfum quod dicimus,aliquod c imaosfibihs, edl.iliaposiibilis. non eft A ex'necessitate: qcffequiOfiAlt 9. Ciim iroq; fit hpc {ubiiitum, po tur ex eo, qtf dicimus, non posfibi* ex abfolu- namusbinasjppofiiiones vies, qua leeft omnecefle A rergoqcf diciu maiorc fcminore rum maior fit aftamanuaaMbJu- mus, nonj>osfibile eft omne c eSc pofi affic- ra, & minor affirmatiua posfibilis: A falfum.cumq; hoc fit falfurn, eric inatiuis fc vt'uti fi oe" c fit B politer : & om- contradidonum flium vetu,c,uod qt" cficlu- nc B A in aftu: dico,q> ifta coplica eft,omne c pot efle A . IS igitur ex iio pofu. tio fcmpercocluditq? cpoteftefle hoc plan u ,cjjconcPohuiusVylReft A.qc? monftratur. Si.n.nonfuerit, posfibilis. Atquififueritfalfam, E posfibile eft omnecefle A,eritco- qtf dicimus, nonpofe:& dcftruat Nota q, traditftoriumfuu, non posfibile eft oftdifpofitiones,deqoibusdici:ur hare vcrt>* omne c efle A : fed ia pofueramus posfibile: fequetiir iam vt posfibile n habenf oc c pofle cfles: fi igitur pofueri- qtt eft verum,qifq; eft cociufiohu ialia trafmuspropofitionem ittam in actu, ius lylfi , fit non tin posfibilepro- latjoc vfi]j hoccft,oe" c efle sin aclu,quodefc prium, fed quarcunq; accidie ex fpe ie falfiim noimposfibi!e:&ipfamco- ciebusillius,dequodicitur no men iciperertiiunxerimus ei,quod fequitur ex di- posfibile: hoc eft,qScotradicir imdlonoftro, non posfibile eft omne posfibili ita,vtconc!udatfylFui jfte cefle A iconcludeifnobis infigura trcsconclufiones,abfbltu?.m,posfitertia, q?aliqcf B ex nccesfitatenon bilem,& neceflaria,aut rcm procecft A.qmcum eo,qt! dicimus,non detcm proceflugenerisad ifhitria. poFccfl oc c efle A.verificaf'qtf di- &hoceft,qc! fignificamus,cum dicimu*,a!iqc! c no eit A ex necesfi- cimus non imposfibile. hocautem tarc.fiftigiturnobisintertiafigu- ipfiacciditjeoq^priuaturconditiora bma:prcpofitiones: quaru vna nediclideomni. Sed quodixitin eft affirmatiua abfcluta,& fecunda hoc Arift. q? eft posfibile propriu ? particufarisneceflariancgatiua, co virieturigitur,vthocdicat, q? illud clufiovero exnecesfitatcparciaifa concludimr inhocfyllogTrino,dc ris neceflaria negatiua, vt fupra di- quo iudicium fertur.,qu6d fit vilit itum f u i t . aliquod igitur B non fimumipfbram. Nifinobiscontra crit A ex necessitate: atqtii iapofue dicataduerfarius, cp batcconclufio ramtis ; omnc c eêin a<lu :q3eft neceflaiio fequetur, quemadmocontradidorium coclufionis,qcfq; dum inter enunciationes deindefieri nequit, &nocohaerct. fa!fum finita iudicium ferimus, <j?obviigitur ac imposfibile fequitur ne- litatempotentiamhabeatparticucellatioexpropofitione,quacon- laris.confyderaigituriftud:<juoiunximus propofitiout faffxposh- iiiam hoc lataii cxpofitores, bili, &quadiccbamusnonposfibiAtqui
Prior urn Refolutoriorum

idit huic complicatioidatin hunc modum : concludit aliqfiaffirrefTariam, & aliqn ncjflariam: quemadmo afino in fylfis non cocum acccpta fuerit ab ?.,quêftca,de qua ve dicatio vFis abfbluta : a attcftatur fenfus.prae is ineeomnifubiecto pore aut plurimoipitpropofitioncs, qiwe per inductionem.in iuirospartes:quemmniscoruus niger,& aa.DifreretiaveroincerTaria&eft,quoniam mat animus ipfarum ninpauco teporefujofle: de nece/Farijs ve mat hoc:qmin ipfis mionem eftentialem, predicatu &fubiecl:u. rabfolutis,quemaduit Arift. fiutplurimi : abfblucis veto , qua: in pauco tepore, vtcj> n fit ho, planum non :dmulto magistantu : quemadmodu non allibilibusfm minus. cabfbluta,hoceftde ncaturprardicatu vFr temporc , accepta fue minor poffibilis,ahur affii matiua,& non ua. Caufaautf huius ir in temporc praefeno ex parte qua efl poC>prenenditur fub maHibile inucniacur etii : hoc eft , vt ar bitror , leterminauit Ariftote, Ttpro* pofitiones vFes accipiantur verein tribustemporibus:nonautq3 exiftimauit Abumazar ,q? harcdeter- C8tra Aminatio fit fm difpofitione dicti de bumarire h^c coomni.no.n. pot^fle dictum de om 5> plicatio n ni in propone maiore abfbluta vc- teneatpet doL ra vfir in tnbus temporibus,nifi in aliquamatena.&hoc vt vcrificetf A mcfle actu omni illi, qcf eft B in potcntiaautinactu.qc! cumitafue rit,complicatioex hoc concludct fm dictu de omni' qm Arift. prccc pit propofitionesabfblutasno fieri nifiinhacmateria. Quidigi"voluit,cumdixitipfam nonconcludere fm diets' dc omni: hoc eft. cu abfbluta mifcetur pofTibili, & moftrauiteam concluderc per impof^fibile? Quid e"t voluit,cura ait,q> ali qn concludit affirmatiuam, & ali- Contra qn negatiuam ? fequitur ergo vt Philof.per hijc abfoluta no fit caabfbluta, qua abfolutan oftendit concludere perdeductio- ftellexit ea nem ad impoffibile: Sc ita condirio de q Theq> ipfa concludat fm dictum de o!, miftius. colligitur efle vera inaliquamateria, non in omni.Neq; eft etiapr?ceptum,q3intellexit,vtpropofitio abfbluta apud ipfum ea fit,qux Co- M prehenditpoflibilem & neceflaria, quemadmodum exipfb intellexit Contra Themiftius: pj?ea q? jppoff tio h^c, hoceftabfbluta/mhancdifpofitio Philofa e nem non inuenitur extra intelle abfoluta ft itellexit ctum. Atqui intcntio ipfius eft con numerare modos propofitionum Themifc. annexes modis ends, aut pri mis fci tis. Cûod fi mtentio Arift.in modis eft enumcrare di fferentias propofitionum ex parte inuentionis& cognhionis, non erit vtili tas in ab foluta fm opinioncmTheophrafti &Themiftij. Quod fi voluu com nume-
Liber Primus
A numerate eTpartefcitoru primo- tu in aliquo teporeericaTal,puta in D nifn, qua? nobis infunt fm natu- quo nil aliud moueac', nifi aTal: & iam, iam in ipfis crit vtilitas: qm conclufio affirmatiua neceflaria, cf multa funt, in quibus fcimus prx- eft,omnis ho animal. Cum igitur dkatum inefle fubie(5h),Sc ignora- resitafic, abfoluta, quâccipif", ca mus aninuentum tucrit poffibi-- erit, q no appropriabif 1 trpori pter litcr, an vero ncceflario. Crcdibi- ahudtepus, vtex ipfius difpofitioe leigiturcft, vtdeabfolutabinasco fciamus earn non eflc neceflariam, ccperit intentiones fimul: hoc eft aut ignoretur hoc: qm maxima PC \tfitabfolutafm fcientiam,& abfb propofitionu eft iftiusdifpofitiois. luta fm inuention & (clam. & hxc Sin aut extiterit propofitio vFs Notafi ea eft,quam definiuimus: non au- maior negatiuaab(bluta, & minor 'orfur tcra ea, de qua meminit Alexand. yfis affirmatiua poflibilis,dicoqj ip uad^nee <]tfi ex hac non componitur fylhis, fa cocludirnegatiuapoflibilem fm mmorpof nifi pcraccidenSjhoceftintcmpo- participationenominis: hoccit,q fib'' **B rcdeterminato. cumcnim mifcc- dicif*deportibili& neceflaria. Cii E dicimus hos fylfos conclude- ftrrnadua turcum poflibih,noncomplicatur igitur & i i ' 1 1 - conclude ex ip(a tyllogifmus omnino, hoc re,hocvolumus,q>nonconcludut c6cj.0 nc eft, vt minor fipoflibilis Sccundu afHrmatiuaahqn,&negatiuam ali gatmapoigitut cxpofitioncm iftam remo- qfi: (edconcludunt, autafnrmati- FiideixiR (blu- C*Lane~ uentur dubitariones cadences fupcr uam tantum, ant negariuam & , . acelunum re viri huius. cum hac etiam,q? cx- modo.attamennegatiua&amrma ^ pofepofitio ifta vcracft, &conucniens tiuainipfisdiciturde plunbus in* Nou hie tcntionibus: & hxc ell vnaex cau vi vellc fententia: ipfius in hacartc. Nota,g> Ariftotelcsautcm monftratper fis,obquam dicimus,Q non eft u- "^d"" r n r i -1 c j amrmatK totlc XT- tgfininosacccptoscx matetijs, q> fi fectus.Exempluhuius,fidicamus, C nta Ala. hic. ' ^ miflionc accipiatur abfoluta oe ceft B poflibiliter: &nullu B A <jm alicei inuentainpaucotfporeinaihi,cj> abfblute:dicoieit'Q>exhocconclu n accipithic inquamnoncritomninofylFscon dirûullu c Apoflibiliten&aliqn - i /- r ,/r- cutnop-ffiAle dudcnsiqmaliqncolligit negati- em coclulio.nuun c A necenano. po^t4 fu_ ^ uam ncceflariam, &aliqnaftirma- Mon(tratiohuius,qm,fi non eft ve fit xa.5acce- tinam neceflariam. Termini con- rfi,qctdicimus,pollibileeftnullum pit fupra i cludentesnegatiuam,homo, mo- cefle Ajfitvcriafuucotradidtonu, -* ouiifi6ej> tum,& equus: homo minor, mo- nopo/fifailceftnullum ceflc A:erihnis di- tum medius, equus maior. & hoc, goftquitur, vtaliqo* c f i t A c x n e firesii6is. qm podibileeftomnfhomincefle ceflitate: & hoceft maiiifeftx conmocum: & omne motu in aliquo (equetia; per Ce. i\ igituraliq3 c fit temporeeritcquus, I quo nilaliud A ex neceflitace: & oe c B in adlu: inucniatur,q<f moueaf^mfi equus: & hoc translata propofitionepolfi & conclufio nccedaria, nullus ho- bili hac in figura ad abfblutam, tier mo eft equus. Termini vero con- (yllus in tertia figura ex binis produdentesanirmatiua,h5,motu, & pofi tionibus affirmati uis, quar um animal, qm posfibile eft omne ho- vnacft gticularis neceflaria maior, fflincmcilemotuni: &omncmo-&fcila vniuerfalis ablbluta minor,
fct!i*m (ledsramrnuscphicconclu die parricularem neccflariam p. po iiiione.&hoc, qmrcdir ad am has afhrrnatiuas vPes intertia figura1, <| uarfi maior el I nccrflaria, & concludit paniculate ncccfTaria affirr matiuam, hoceft,aliqc1 B cflc A ex necesfhate. fed la pofitum fueratin /y!fo,cf> fiullum Beft A:q<f fierino potcft,t non coh^ret. imposfibilc aut non fcquitur ex falfo posfibih: feqiiif'ergo ex eo q? pofuimus, aliqit c eflc A ex necesfitatc.atquifi hoc faUiim, verum crit fuum contradidoriu: velutifidicamus,non H necefle eft c efle A,& hoc vcrifica^ cum eo,q3 eft c non eft A posfibili ter,& no A necefiario. & propterea eritconc'ufio fylfi huiusaliqnnc 1 gatiua neceflaria, &aliqnncgatiRrfpld in uaposfibilis.Hocaut monftratur tertninis, ex terminis. fit. n.loco c ho,loco B <j> concludafnegati intelligens,&loco A coruui: &coua necefla plicctur hucin modu ,posfibilceft ria: aliqft omnfhominem efleintelligens:& riegatiua intelligens eft coruus:& concludif", pom. nullus ho e(t coruus, quz eft negattua neceflaria. Sitetconfimilitcr c homo,s fapien$,& A motfi,&ita compliceturfyli'iiSjposfibileeftom nem holem eflefapiens.-nullum fapiens eft motu fm fapienriam fua: &c6cludHur,posfibiIeeftomnem homi ne non cfle motu,^ eft negatiuaposfibilis.Veru oportet fi voluerimus quo perficiatur ex hocco ucnientia,aiuqcf eft proximfl conucnieti^vtfiatindinflioinhaccoplicanone in plunbus matcrijs. inueuietur.n.resirafehabere:hoceft tyconcluditaliqnnegatiuanecefla riam,&aliqnnegatiuaposfib:Iem. Sy!fic6c!u Qirod fi fucrit hac in figura minor Rentes <# ncgatiua posfibills, non crit fylfus c6ucrfi6c. . qm codiriofigurziftius1C cft,q? minor fitaffirmatiua.vcru fi conuerfa fuerit ncgatiua posfibilis ad affirma tiua poshbile"eritfylPuj, qui przccsfit . Etconfimiliteracddit,cucxtiterint ambxpropofitio* nes ncgati u; liac in mimonc,& mi nor fuerit posfibilis,hoc eft q? nihil concludit, nifi conuertatur posfibilis ad affirmatiuam . Sin autminor in hacffgurafueritnegatiuaabfbluta,non eritfylFs concludens,fiuc maior fuerit negatiua posfibilis, aut affirmatiua poffibilis. Termini concludentesaffirmatiua neceflaria,nix,animal,8cal bum. &hoc,qm nullanixeftanimal: & posfibileeft oc animal ce al bu:& conclufio, omnis nix album. q eft affirmatiua neceflaria.Tcrmi ni vero cocludcntcsnegatiua , pix animal,albu.& hoc, qm omnis pix non eft animal:&omne animal po reft eflc albu : & coclufio, nulla pir pot eflealbum,qu^ eft ncga tiua ne ceflaria.Ia igitur dcclaratu cft,cum fuerintambfjppofitioncs vfeshac in mif Hone, qn crit, & qn non crit fyiPusconcludcns,quifq;cx ipfisgfeftiis,& quisimperfecl;us.&dec!aratum cftet, qn in imperfcftiscon clufio eritmanifeftapfylftnadim posfibile,&qn per conuerfionem . Sedcii fuerit altera duaru pro- Defylfij; pofitionuhuiusmiftionisvfis,&al acultik tcra parti culari<:,& maior posfibilis vffs,fiue nceatiua,fiuc affirmatiua, & minor affirmatiua particulars, erit fyirusperfectuscodem6,quo qn jppones vtrcq; crant vfcs,& ma ior posfibilis, & minor abfoluta, Sc modus coclufionis erit idcilli mo, hoc eft posfibilis , prarterqua ag hie f parn cuJaris& ill? vfis.&hocmaoifcftu
Liber Primus
A nifcftum ex intetionc dii dcomni, quemadtnodum &in illis. Si vcro fucric maior propofitio vfis&abfbluta,non autpo/Ii bilis, &minor particularis poffibdis, fiuc fucrint ambae propofitiones affirmative^ flue vnaipfaru afErmatiua,3talteranegatiua, erut ex hoc fylfi condudtntcîmperfcdi. & ex ipfisaliquimonftranr'per impoffi bile ad fimilicudinemmonftratorupcrirnpoFeinmiftiocexambabuspropofuionibus vlibus:ali) ve10 monftrantf pcrconuerfioncm. puta, cu fuerit minor particularis B negntiuaposfibilis,qucmadmodu fehabebatreSj&cum crat negariua vfis. Sin autexrioccit minor negatiuaabfolirta non erit (ylFs.Terminiconcludcntes afrirmatiuam,nix, animal,& album.& hoc,qrn aliqua nix non eft animal: & oe animal potcfle album: &concluditur,aliqua nix eft album.concludentesvc ro negatiuam, pix,animal,&albu. - * qmaliquapix - i non eft " ani- &hoc, mal: &omnetmimal poceflealbu: & conclufio, aliqxiapix non eft album, qua: eft nât'iua neceflaria particularis. Quod (iacceptifueC rinttermini iftimdefiniti loco par ticulariu, & non fuerimusimagina tiinipfisqtfimaginabarmirjnpar Iiqua nix non eft animal,q? pars ipfius fit animal,oportet q? ftabiliatur per rerminos,quifint communes particularibus, Si indefinite. Si vero extiterit propofitio vfis minor, & particularis maior,feu ncgatiua,ieu affirmatiua, autpofli bilis, autabfblura, non erit ex hoc (ylrbs. tt confimiliter fi fucrintam bx propofidoQCS particulars, aux
47
indefinite, non erit fyl?s, fine ma- D iorfuerit abfbluta& minor poffibilis, fiuceconucrfb. dcmfo autcm huius eftdcmfodehisfpecicbusin macehjsnon miftis. Termini concludentes affirmatiuam nccertarii iniftis, cum fuerit maior particularis,homo,album,&animal: homo minor, album tncdius, & animal maior .concludcntes vcro negatiuam,pannus>album, & animal. Sediamdcclaratu fuitexhoc, quis concludat in hac fpecic miltionis in iftafigura,hoc elt m p n m a , & quisnon concludat, fcquis pcrfectus,&quis nonperfcctus.
M/J7'" Necejjurij ty Contingentis in Frima figura. Caf>.-i6.
Vm vero haec quide prox pofitionum ex necesfira^ teinefleaurno ineflejhgc autcontingerefignificetjfylFus ., . =,_ - . ._ S"ldem et,eodem mo fchabc tibustcrmims,o<lperfcctus,qr\ ad miriorem excremitatem po natur neceirarium, Conclufio vero,fi termini faerintpraedica tiui,ericeiasquodeftcontingc re}et non eius quod eft iudle,ct vFr Qtnon vfr pofiris, Sed cum quidcaffirmatiuum fit y il> lud vero priuatiuum, qn affirx maciuum quidem neceilarium fit,eiuisquod eftcontingere,<3i non eiusq3ft non inefle tciim vero priuatiuum cxciusquod eft conringere non inclle, &L no inelfe, &C vfibus oi non vfibus terminisexiftentibus.Continx gere autem in cor.clufione code pacfco accipieiidum>quo dc in prio-
prioribus.Eius vero quod eft ni B ex nccesfitate: B autem c5> x neceffitate non inefle,no erit tingac omni c: erit vtique fyl> fyllogifmusalterum enim eft, logi tin us imperfe&us,q> A con> non ex necesiitate incite ,&. ex tingit ol c inefife. Quod autem necesfitate non ineflfe*Qupd ita imperfecftus ex demonftratio> que,ii termini affirmatiui exti' ne manifeflum : nam eodem terint,non fitconclufio necefla' monftrabitur pado, quo 6c in ria, planum,Infit nanq* prioribus Mo turn. Ambulans. Homo. A. Al.nonineft. B. C.
PrTaeSio*
nng ipofc
H
taraf Iter
No.coringit. o.i. Ncccfle. no omni.
Furfus Acontingar omni B incite :B vero omni c i ces'irate: erit vticp fylfus q> A omni contingit c inefle: fed non q iiicft. & perfeûs, non autem imperfedus: ilatim nanq;pcrfics tur perpropoiitiones, qux aprincipio Motum. Animal. Homo. A B. C. O. cotingit. . O.aecc/Ie.
SccTa cKnt pno,c6-
î autem non confimilis figure propofitiones extiterint,fiit primum priuadua necefiaria,& Anulli contingateorumquxB ex necesfitate; B vero omni c contingac; necdTe itaque eft A nul/ li
Liber Prim us
48
lie incfle Ponatur enim in exiftens, automni , aut alicui : ro fupponebatur nulli contingere : quoniam itaqj couertitur pri uatiuum , 5C B nulli contingic A : A vero omni c , aut alicui ponix turinefletquare nulli aut non omnic contingerer Bineile: fu.cv ponebaturau tern dprincipio omni contingere. Sed manifeftum et quoniam eius quod eft contingere non inel!e,eificitur fyllogif mus :iiquidem &eius quod eft non incite , Motus.
B
Tcrria c&iugatia -5 {hides da in;*,* plpofc Uemfa:urin pta ligu.
Rurfum fit affirmatiua propo neceflaria, 8t A contingat nulli B inef c: B vero omni c infu ex necessitate: fylft itaqj eritgfeclus: fed ncneius,qcJ eft non ineffe, fed eius qcf eft cotingere no incfle. naqj propS fie accepta fuit,q eft a maiori extremo.Et ad imposfi bile non eft ducerefi,n.fupponaturA nulli c inefle, pofitii eft aux tern SC nulli contingere ineile}nihil accidit gg hf c imposfibile. Motus.
A.
v>
iugario c > eludes d=
Animal.
B.
t
Homo.
^ QuarracS
N.conringit.
O. neccflc.
nullo
Si verd ad minus extremum ponatur priuariuu^quado coiv tingere quidem iignificet,fyllogifmu8 crit per conuerfioneni, qucmadmodum in prioribus
Motus. A.
iugaao c6 eludes de cfkinged p conuer-
Ambulatio. Homo. B, C. O.netio. . N.c6tJgit.O
nesbttue inutile*.
Scd quando non comingere, non erit t ne< quando ambo po^ anturpriuatiua,nonficautem contingens, quod ad minus.Ter mini veroi)dem,dus quod eft ineflfe, album,animal, nix' non iflexiftendi, album, animal, pix* Album. Animal Nir. Pix. A. B C. CSragatio O.Nxondngit N.neccflario
Ale. j>ai liaflumit. \ O.N.ncccflario. S quu Bhilo. vcro at fiiiTiit alba, cquui Csrterum odem paflo fe habfebit QL \ n fylfis in parte, Nam cu ejrgu'.toc tuu. priuatiuumfitneceflarium,6C condufio ritdus quod eft non
nrll.eoia 5 C 'culnfaeratalii-M CUU0.1*.
ineffe. Veluri fi A nulli eorum quae fun t B contingit ineiTe, necef>fe eft A alicui eorum qux funt C non inelTe. Si enim omni ineft t nulli vero B contingit ,6iB nulli ACoringitinee* *quarefi A gde refiAof omni c ineft: B vero nulli A:ipfum B nulli eorum qua contingit, C ineft . B Motus. Animal.
Coiusatio
t CUliTli
rtgcd.qp vinpore uu>bfcu
Sed
Liber Primus
49
Sect cu particul are affirmatiuum, q3 eft in fylfo priuatiuo ncx ceiTarfum fit,vt B. c: aut vfein prf dicatiuo, Vt A B,no erit eius q3 <ft iucAe fylllis. demonftratio vero eadem, quae & inprioribua* Motus. Animal. Homo. A. B. C. Cfiiugado N. cotingit. . ALncceflario
c6cludens dccfitige d ^ diAu de nullo.
Motus. Ambulatio. A. Al.nonincile. B.

Tertia c6dudw dc cotingfri, qv n ipofe tercu figu ra. Potcs ex hac facere&ajii c&iugauo ne.fi mmo re fcceris negatiua, & ondct" per ei us co uerfionc. C
Non coringit al.i. Ncccflalionuili.

C Homo. Si auccm vFe ponatur ad minus extrcmu, aut affirmatiuu,aut priuatiuu cotingens: qd autem in parte necelTariu ad maius ex^ tremu.'non erit fylft*Termini eius q3 eftiiieiTe ex necesfitate, ani o: non inexiftendi aut,aial, album, indumentum * Animal. Album. Homo. Indumentum* A. B. C.
AI. Al.non ncfiov O. N. conringit.
Pri*c8iu-
rilb.
Iog.cfico.Aucr. G Cum
Priorum Refolutonorum
D Cnm vero vft neceflariumfit,q<Jautem in parte contingent vniuerfali exiftentepriuatiuo,termini eius quod eft incite, ants mal, album, coruus: non inexiftendi, animal, album, ptx Animal. Album. Coruus. Pi* A, B. C. . Al.Al.nc6u. . N.ncceflario
Sec&ad*,
Si vero affTrmatiuum fuerit,animal, album,qrgnus: cius vc< to, quod eft nooi contingcre, animal, album, nix* Animal. Album. Cygnus.
A.
^ B. Al.Al.n.coug. I O.ncti*.
C.
Tern'*.
Neqj qn indefinitf accept? fuerint,ppones, aut vtr{$ fm par> - te,neqjfiecrit/ylFs.Termini coes inexiftedi,aial,albu,ho:noninx exiftedi,aial,albu,inanimara*nancp aial alicui albo:&a)bu inani mato alicui, et neceiTarium ineffe et no cotingi t inee * Et in eo q<J eft contingere confimiliter, quare ad omnia termini funt vtilcs Animal. Album. Homo. Inanlmatum,
A. Al. Al.n nel'io.B. Al.n. Al.cotTg.C,, ALh.Al.c6tig. ALALnonncuo.
Plamimifaqjexdic*lis,qter uc vnaip{arumvfis& altcra in par1 D minis cofimilicer fe habetibus, te, hoc eft eu maior erat vFis, & mi etiriepqaeftinefTe } etinnecefx aorparticularis,cu.n.maioreratin farfHfit&,n6f7tfylfc.pre.cerq* parte.noncocludebatpcnitusPoffi S q,rifminefleponebatur priiS b'hy^mejdu.?- fepofcin duapropofitiojusqêftcon, L^fi^^JSg?. teb-' ongere em fylfttverunififm icinpr?cedeltibusôceft>sfibineceflanum pnuaaua, diems k vfo, qd C0mprchendit trcs inuea quod eftcontingere,&emsqa tiones,qucadmodu expofuit Abueft non inefle. Manifeftum au^ mazar. Fortafle autcm vulcin hoe terrijSdcjjorrinesfyllogifmiim posfibile verumfm modum,quo perfec5cj, QL q> pernciuntur per expofuimus in miftione posfibilis praedi(fbis figuras* &incxiftentis,hoccftposfibilema ~ n f .,-a- ^ H- nf nifcftum.SedfiresitafchabetjCur B Tr ^ /W t ft'? **&"** dixit,aliqnncgatiuamabfolutam ' luxusmPrima nvura. Cap. lo. _ aliqn *f . posfibilem, ,- - t. - ^ & negatiuam & iVm Tcroexutcritvna propofi tacuitqct posfibile,puta,poFecon(e_ jtionu fylfi poflibilis, & altcra quens ? & non diftinxit ipfum ad neccflaria, fpes fylforu concluden- modosinuentioms tres ? & non ditiu,cruntfmnumerumconcluden xit,q?fylFusconcludatnegatiua netiucx posfibili&ab(bluta,perfe(fti, ceflariam ,qmhoceftparticulare, & no pcrfedi. pfcdi.n.er unt hic,cu & in quadam materia ? Et f ortafle Noca ^ maior fucritposfibilts,qucmadmo fylFsconcIudcbat negatiuaneccfla 'ylfenegadu & ibi: impcrfcdi vero cii ma- nj, qm negatiua ncccflarij eft alia ^j"' dlior fucrit neccflaria, & minor posfi anegatiuancceflaria:qucadmodtl cluderene Infyl&af- bills.Conclufioncs autfhicerunt nondixithocinloco,q?fylFuscon- gauuanefi1*^ posfibiles, cum ambae pro pones fuc cludataffirmatiua neccflaria, qm "flinj. n fintjuel- r*nt arfirmatiuar,feu fylfi pcrfedi 4ioccftparticularc&inaliquama- fjuinewt j>fedi,con extiterint,autimperfedi, vFesaut teria , qucmadmodum conclufio }. C particularcs.fi vcro vna propofitio affirmatiuainfecudafigura.*Sint ianam. & T6 erit num fucritaffirmatiua,&altera ne igiturambaspropofitiones vniuer hoc e.qiT 00 tAlc v<> f ** . eatiua,acafErmatiuaquidenecef(Sesaffirmatiua;, & maior neccfla-f In neeati-ana . . * r, ... . . . /- -i- i luitinmiuu,fincga * >negatiuaauteposiibius, cnt ria,mmorautem posubihs,dicoq? uione co_ nua fucrit conclufio posfibilis. fin autaffirma if tc concludit coclufionem poFcm tmgcus & poris-fe^t'tiuaextiteritposfibilis,&negatiua nonneceflariamj&qjfylFusinhoc dc ineflc. Tu ^^ neccâr'a'concûônonnunfte"t noneftperfedus.Exfpliihuius,fi "Sy11 ""^" mau ntceflatia negatiua posfibilis, &ahqnnegati dicamus,omnec Bposfibiliter:& uj/ " r ~~-* ua abfoluta: veluti& ia miftione OCB A neceflario:dicoq?concludi posfibilisatq;ab(blute,qnnegatiua rur,oec Aposfibiliter:quodq-,cft crat abfoluta, conclufio fueratali- fylFusimpcrfcdus.qmconduioditSEt'. *"" qn negatiua neccflaria, &nommc di de omni in propoficione nccefposfibilisnegatiua. &hocpenitus, (ariaeft,cj> A fit pdicatum de o! co, fiucambjeproponcivFcsforcnt, fi- quoddt 2 in adu,non in potentia. G ii OuoJ A
Liber Primus
5o
Priorum Refolutoviorum
6 Quod aut in ipfbfequatur conclu- finon fit vcra hareconclufio ,-tsrt K fio poBs, monftratur per fyli'm ad erit fua contradictors, hoc eft, aliimpolbhn mod um, quo monftra- qcf c A ex neceffitate: & hoc, qm tufuitlfimilihuicinmiftioealia, ifta contradicitconclufioniinqua &hoc, cu acceptu fuerit contradi- litate & quantitate,coiugamusauctoriuconclufionis, hoc eft negati- tern ipfi propofitionem vfcm nega uaneceflana,qmnonpoflibileve- tiuamneceflariamexfylFo,q> Bno rificatur dc negatiua neceflaria, & eft A ex neceffitate, & concludetuf conitmxcrimusipupropofitionem infecundafigura,q> Bnonpotefle poffibilem & fyllb,hoceft minore, crfcd iam pof ueramosomnc c eflo pofteaij tranftulenmus ipfam ad B poffibiliter: qcf fieri non pot, 8c incxifteme, & concludetur in figu- non cohairet. fed, cum fuerit falfa ra tertiap.ticularisnegatiua necef- neceflariaaffirmatiua,vcraeritc6faria:qmhoc redibit ad figuram uadictoria,hoceftnegatiuaabfbpnma > &conclufioeritneceflaria. luta. q?fi fueritvera negatiua abH fequetiir auteex ipfbcotradidoriu fblnta,poteritcum ea verificari ne If propofitionis maioris, hoceftne- gatiuapolfibili$,quoniamabiblagatiua neceflaria: nam maiorfuc- ta eft poflibilis inuenta. rat affirmatiua neceflaria. Quôd fi Sin autem propofitio maior exmaior fuerit poflibilis & minor ne titerit negatiua poflibilis, & minor ceflaria,eritin hocfylFusperfectus. affirmatiuaneceflaria,eritfylFusp-r & hoc planum ex intentione dicti fcdus,& conclufio poflibilis, fm q deomniftn q? fupra dictum eft, & dcclaratum fuitex difpofitionedi""" "" ctideomni.& Arift. dixknoopot em conclufio poflibilis. Qnodfivnaexduabuspropofi- monftrari per fylftn adimpoflioi6a i b dif vero propofitio minor fuent P . , ' lionibusextiteritaffirmatiua & al- le. Si litntltbus f . -n |-.. r iv quo ad q teranegatiua, & merit nganua nenegatiua poflibilis, non ent fylf us liutcm. ceflaria maior,& minor poflibilis, perfcctus: fed fylFus erit perfcclus eritfylFus imperfeflusconcludens pcrconuerfionem negariua;poflibinas conclufionesnegatiuas,vni bilisad affirmatiuam,fmq3 fupra I ncgatiuam abfblutain',& alteram diximus. Quod fi minor fuerit nc- M negatiuam poffibilem. & non did- gariua neceflaria,& maior aftirroa- Sylfi^ vRs tur, <]? concludatnegatiuam necef tiua poflibilis, non erit fylftis: neq; fariam; qm hoc quidem h'eri pot, quando fimulextiteri nt negati uje, cu fuerit minor extremitas in pote & minor fuerit neceflaria. Termitia fub mcdio: fed hoc non verifi- ni concludcntes amjrmatiuam,nix, caturnifi in aliquamateria. Atqui animal,album . & hoc,quoniam monftratur confimiliter per fyli'm nulla nix eft animal ;& omnc aniad impoflibile,q? concludit conclu- mal album poffibiliter :&condufionem abfbluta negatiuS & pofli- fio affirmatiua neceflaria,q? omnis bilem. fit.n.omne c 3 poffibiliter: nixeftalbum. Termini verocon& nullum B A neceflado: dico q? cludentesncgatiuam, pix,animal, concluait,nullum c A inactuaut album. &hoc,quoniamconcludipoflibiluer .Monftratiohuius.qm tur,nullapix album ,qu eft negati u
Liber Primus
1 tiua neceflaria. Confimiliter fi acceperimus binas neganuas.& hoc, quoniam pix non eft animal:& ani mal non eft album : & pix itidcm non eft album.& ad hate, quoniam nix non eft animal: & animal non non eft album poFitcr: & nix albu. Sylfiparn- Sed cum fuerit vna duaru procakrw. pofitionum particularis,&maior ex merit neccflaria & negatiua^coclufio crit abfbluta negatiua, & negatiua poflibilis:qucmadmodum le habcbat res,cum erat vies, & ma ior ncgatiua.hocau t monftratur p impofhbile,quemadmodum often B deoaturin vfibus.Qupd fi minor fuerit particularis affirmatiua ncceflaria,& maior negatiua poffibilis,critconclufio pombilisin parte. & hoc planum ex intentionedi&i deomni. Atqui fi e"tfuerint affirmatiua; firnul, & maior vfis neceffariacrit coclufioquoqjpoflibilis. monftratio aut huius eadem ent, qua & prius, cum amba: eran t vniSylfipticu uerfales affirmatiua:. Quod fi prolaresinuti fofirio vlisfucrit minor & partiIts: cnlaris maior,& partfefllarisextiteritneceflaria &vfispoffibilis,flhe fuerit affirmatiua feu negatiua no crit fylFus< Termini concludentes affirmariuam, homo,animal, albu. & hoc .quoniam omnishomo potcft cfTe album : & aliquod album no eft animal: &. homo eft animal ex neccflitatc. & homo etiam poteftnon cfle album. & aliquod album animal: & homo eft animal cx neceffitatc.Termini veioconcludentes negatiuam, pannus,al bum, animal. &hoc,quoniapofibile eft pannu m eflc albu m:& aliquod album non eft animal: & pan nus non dt animal. confimiutcr posfibile eftpannuinquoquenon D eflc album :& aliquod album eft animal: & pannus non potcft eflc animal :fiue minor fuerit negatiua, fine affirmatiua, cumcxtiterit vniuerfalis & posfibilis non conclu dit.Eodem pacto cum fuerit minor vfis neceflaria, fiuc ncgariua fiuc affirmatiua, & maior posfibilis par ticulans, ifte no concluditpenitus. Termini concludentes affirmati uam,cum fuerit negatiua, coruus, album, animal. & hoc, quoniam, coruus non eftalbumexnecesfitatc: & aliquod album animal pofiibiliter: & concluditur, coruus eft E animal ex necessitate. Termini veroconctudetesnegatiuam,pix,animal, album .& hoc quoniam pix non eft album, & aliquod album animal, & pix non eft animal ex ne cesfitate. Termini vero concluden tes afhrmatiuam, cum minor fuerit vniuerfalis affirmatiua & nece faria, cygnus, album, ani mal. & hoc,quoniam omniscygnus albfi ex necesfitate: & aliquod albu ani-. mal: conclufio,omnis cygnus animal, qua: eft neceflaria. Concludetes veronegatiuam,nix,alb.um,ani mal.& hoc, qm nix eft albu: &ali- ^ q<! albu animal: & nix non eft animal ex necesfitate,qu? eft coclufio. Et confirr non erit fylFsin hacfpe, cum fuerintambq proponesindefi nitae vel particulares : aut vna ipfaruindefinita,&alccra particularis, fiue maior fuerit pofis & minor nC ceflaria,auteconuerfb.Tcrmini ve rococshisoibus fpeciebus concludentes affirmati ua,ho,album,aial. Concludentes vero negatiua, ina.nimatum,album, aial. compofitio aut Jpfbrufaciliscxercitato incis, G iij C^terum
<S C?tcraracThoctraaatoiacflTna- uatiuum: quemadmodum fix K. Sp& fyifo- nifefta,q>fpeciesfyHbrficompofi<- contingit nulli corum quaeB, torum in hac ura fm miftlon rfi tT * nit ia. cun* iT**i i % t /* T /* i non necdTe &C B contingere " nul cludctcs a Poffib,jlis * abfoluw fuiu arqualcs ij corum quxA. Ponatur enim fic6cludl fpeciebus fylterum copofitord ex hoc,&contingatB nulli A inefx res non cociudetibus, &concluden tes j>fefta:conclude"tibus perfe&is, k"0)*ri" & cocludetesimperfc% conclude"'" tibusininfeclis .& via, p qua often" dunt j imperfe<5bieft vna&eadem. Etdeclaratu ft eft, q? in affirmatiuisconclufioncsfuntpoleSj&confi ^j mihterin negatiuis,cu propones maiores font poffibiles.cu vero f ue rinc nece(Tari autabfblutx, erunt in miftionc ex poflibilibus & abfoluris neceflari? autpoflibiles: in mi ftisveroexpoffibilibus &neceflarijs,eriintncgatiuai abfbluta:,aut negatiux pombiles.
s in
contingentes ararmationes cu negationibus,cV contrarix dC oppofitac: B vero contingit nul li A inefie: planum, q> & omni A contingere poffet B inefle. fed hoc falfum*non.n.fi hoc huic omni contingit,& hoc huic ne^ ceflariumtquarenon conuerti tur pri uatiuum. Ampliusnihil prohibet A contingere nulli B : B vero alicui eorum qugfuntA ex necesfitate non inelTe.quem admodu album 01 homini con tingitnon incite,cVineiTerhox minem autem no veru dicere, Secunda figura ex ambabtti Continq> contingit nulli albo.muhia gcntibus. Cup. 17. nex necesfitate non ineft. cete Ed in Secunda figura, qn rum neceflariii non erit continx contingentes vtraecp accixx gens. Verum neqj ex imposfibi piuntur propones, nullus li monftrabitur conuerti. velu^ erit fylfus,feu przdicatiuf, fiue ti fiquisexiftimaret,qmfaUum I priuatiuaeponantjVelvfr, aut eft B contingere nulli AinelTc, f m partemcom vero haec inx verum non contingere. dicftio ' exiftere, ilia aut fignifTcet conx nanque, &C negatio. Si aute hoc tingere,fiaffirmatiua quidem veru, & B ex necesfitateineue fignificat i nexiftereûnq"; erit: alicui eorum quac A: quare& A fin autem vrr priuatiua, femg, alicui eorum quf B.fed hoc inv eodem pacfto dC cu haec propox posfibile.non.n.ll E non contin. (itionum ex necessitate, ilia cox git nulli eoru quae funt A,necef" tingere accipiatun Oportet aux fe inefTealicui folum, fed ex nex tem &in his accipere in conclu cesfitate non omni. nanqjnon fionibus contingens , quem ^contingerenulh' bifariam dici^ admodum in prioribus. Prix tur: vnum, fi ex necesfitate ali-* mum itaquemonttrandum ,q> cui ineft: alterum, fi ex neces^ con conuerti tur cotingens prix fitatealicui nonineft Qupd.n*
ex
Liber Primus
5^
A *iiecesfieate alicui eorum quj noncouertitartalispropofitio* 9 A non ineft, non eft verum dice Sed neqj per impoHtbile.fi nan* re,q>omni contingic non ineflc: que ponatur B omni c cotingequemadmodum neqj q> alicui re inefle,nihil acciditfalfi.coa* ineft ex necesfitate,q> omni cos tingere.n.pofTet A ipfi c.dC oms tingitinefle. Si itaqj quifpiam ni,ck nulli inefle. Sed fi oinoeft cenferet, gr^ca q> non contingic fyirus,planum,q> eius q3 eft c of D inee, ex necesfitate alicui condngere vtiqs elTet: proptC' ipfum noninefle,falfo accipe^ rea q> neutra propofitionum ac Ale ai ret: omni.n.ineft *fed qm qui ceptafuitineo quod eft inefle, C socigat bus iam ex necesfitate ineft, ob &ifteautaffirmatiuus, aucpri hoc dicimus non omni continx uatiuusNeutraautem mo ao gere.quarehuicq3eft,contin/ cidit.fi afiffrmatiuusquidepox ggereomni inefle, opponit& ex natur,monftrabitgterminos, necesfitate alicui inefle,et ex ne qa non contingi t inefle: fi vero cesfitate alicui non inefle: conx priuatiuus, q> conclufib noccv (imiliter aute 8t ei q3 eft, nulli tingens eft,fed neceffaria.Sit.n contingere.Manifeftu igitur,qj A album, B ho, in quo c equus. adficcontingens &nocontinx A.itaquealbum contingithuic gens, queadmodu in principio quidc omni, illi vero nulli: fed determinauimus,non folum ex B ipfi c neque ineiTecontingit, necesfitate alicui inefle,fed ex neqjnon inefle, qj'igiturinefle necesfitate alicui non inefleac' non accidit, mantfeftum: nul cipiendum.hocautaccepto,nil lus.n.equus homo.cacterum ne accidit imposfibiletquare non quecpntingere non inefletne/fit fylfus . Manifeftuni itaq? excefle nanqj eft nullum equum diclis,q> non conuertitur priua hominem efle. fed neceflarium ttttum . Hoc aut monftrato,pox non erat comingens* non itaqj natur A nulli quidem Bcotinge fit fyllogifinus . Itidem autem, re:c vero of. g conuerfione igit monftrabi tur 6d fi ecouerfo po non fit fyffus : didum eft.n. q> fitum fuerit priuati uum Album. A. N.contingit. O.eontmgit. O. contingit. N.contingit.
1,ad co cludend i
Homo. N.neccitaiio.
Equiw. G iiij Et
Priorum Refbltttoiiorum
G Etfivtrfqueafffrmatiuae acceptacfuerint ,aucpriuatiux pf cofdem nanquc terminoseritdemonftraeio Album. A. O.conthijrk N.continlit.
*>
lesvtfilpra,
Et quando haec vniuerfaliter, ilia in parte, aut vtraequefecundumpartem, aut indeffnitae,autquotcunquemodisalitcrcon>ringit tranfumere propofidones* femper cram eric demonftratio per eofdcm terminos. Album.. A. O.^J.cqtuingit. 1 ALn. Al.c6tigit. j \ ALn.Al comingit. ^ Al, Alno contingit.
lea.
B. Homo
N .necio. Equus.
Planum itaq>, quod R vrraeque propofitiones fecund um con^ tingensponuntur, null us fit fyllogifmus . Traflattts tie complicationt Yosfibilif in is. posfi bilis, fi affirmatiua fuerit SecUmkt figura. Cap.ij. abfoluta&negatiuapoflibilis,non eritfyllogifmas concludens. quod Vm vero fuerint binz propofi negattua cxtiteritabfbltita & vni nesposfibilesin Secundafigu- uerfalis , erit fyllogifmns conclura, non critfylFus concludens: nue dens & confimiliter accidet, cum extiterint afErmatiua:, autneâti- fuerit vnadnarumpropofitionum u^jfiue vnaipfarum affirmatiiia& neceflaria,&aIteraposfibiJis.Opor altcra negadua, feu fimul nierint tetautem vt posfibile in conclufiofFcSjautparricularesût vna ipfaru ne horum fyllogifmorum intelhtfis, & altcra particularis . Sin autf gatur hoc in loco fm modum,qu<J tna ipiarum fuedt abfoluta,& alee- intellect um fuit-in pratcedentibus . Opcr
Liber Primus
> n6
}5
Operttwo*prstmcft,ttprimode- didorifi foamrej:um,hoceft, non D

claremus,q> vftsnegatinapofisnon pofllbilceft, nullum B efle A. & qm conuerafjieiruataqaantitatc&qua eftquoddicimas,non poflibileeft litatc,qu&dmod.im couertif'nega nullu B efleAjfequtfexipfb, vtalitiua neceflaria & negatiua abfoluta. quod B ex neceflitate fit A: & e hoc, Ponamusigiprimu,qjpoFefitnul qmdeclaratueft>(}conuertiturpar lum c cfle A> dico <j> nofcquitur ex ticuferis neceflaria: alkjuod igitur hoCjVt poFefit,nullu A cfle c.Mon- A exneccflitateerit B rfedram pofui ftrationuius.qmfihzcefletvera,ef mus, cp poFe eft, nullu A efle B: qcf (et fimul cu ea veia vPisafErmatiua hcri non potcft, & non cohacrct. poflibilis,putaJ>oFe eft oe" A efle c: Atqui in hoc fermone e de<eptio. Hie er propterea <j> aflfirmatiuae poifibiles &hoc,qmnon fequif exeo, quod redeunt ad negatiuaspoFcs, vFes ad dicim9, non poFeeft nullu B efle A vFcs, &particularesadparriculares. vtdicamuâliquod B ex neceflitate &hoc,qmcfieo quod dicim us,pof- eft Aifedfequiifexipfb, vtaliquod fibilc e(l nullfi c efle A , verificatur B ex neceffitate non fit A. qm quod affirmatiua ipfi cotraria, puta, poFe dicim9, ahquod B ex neceffitate no cftoe c efle A.<J> (I venficafcuhoc, eft A,cotradicitei quod dicim', pof quoddicimus,poFeefto c efle A, fibileeftnullu sefle A:quemadmo qcfdicimusjpoffceftoe A efle c: igic dunKotradicut, altquod B ex necef vFis'affirmatiuapoffibilisconuertef fitateeft A, &poFceft,of B efle A. yFf:(ed iam declaratii fuit,cp non co qm igitur ex eo quod dicimus,pofli uertif'thocigiturimpoFe&nonco- bileeitoe Befle A, fequit'poflibilc pcmroex hxret. Amplius q^noconuertatur eft nullum Befle A:&eiquoddicitermiau. fem}?, planQ ex matcrijs.dico cnim mus,poFeeft oe B efle A,cotradicit q?fi pole eft niillu cefle A,poterit ahquod B ex neceffitate non eft A: etaliquod A noefle c ex neceffitate. quareci quod dicimus,poFe eft oe B Excmplum huius.-qm poFe eft nul- efle A, cStradicit aliquod B ex necef lum hornineefle albu,& tn aliquod fitate eft A,&aliquod B ex necefllta "" ~ homo, tenoneft A.&confiFrcontradicunt album ex neceffitate no eft pixa,nix>& cygnus. op fi oportet ali- ambacift?particularespropofitioni quod A non efle c ex neceflltate,no negatiuaspoffibili, putaei quoddiverificabtfcum hoc,poffibileeftoe cimus,poFe eft nullu B efle A.exilla A n o n efle c : qm oportet aliquod iîtJquae contradicit huic,fequitJipipfius&neceflarium eftvtnonfit. fiuscontradidoriu:qnicuJconrraDixit. SediSexiftimabit aliquis dicitconfeqiiensexeOjipfumfiirft We ponit wodu fal- negatiui poffibile monftrari p de- contradicit illi, ex quo feo.uif'confe fum, quo ductioneadimpoFe. puta,inexem- quens.eiigit''quoddicimus,poFeeft pofllt ofic A 5> con- plo,fialiquisdicat,cp hocquoddici nullum a'cfle A,duocontradicunt, tlumt'vFis mus, poFe eft nullum A efle B couer vnu, aliquod sexneceflltatenoeft neaitiua titur verc;: qm'poffibile eft nullu B A,&a!teru,aliquod B ex neceflitarc pofiiinfe- cfle A.Monftratio huius,)quia fit no eft A. Ergo ex ea, quod dici mus in tffun. eft veri!,quoddicimus,poflibileeft fylfo ad im poFe, non poPe eft mil!u nullum B cfle A, crit igitur contra- B efle A> fequic aliqn, aliquod B rx neccflie6utitur fis negaii oa pofis i ftipsa vft
G neeeflitate eft A,& nonnunqua,ali- neceflariam), &aliqn aflrrmatiuam K quod B ex neeeflitate non eft A.qjfi neccflariam.cx vtraq;autemiftaru quxfequi ^fuerit particularisnega- conclufioiium fequitur,q?fitimpof tiua neccflaria, non deducct"fermo fibile concludi,aut negatiuampofli ad impoFe, qm particuiaris negati- bilem,autamrmatiuam poflibilcm. ua neceflana non conuertif',{ea all- &hoc qm negatiua neceflaria deqnerit,q>poflibile/itnulhim Acfle ftruitamrmatiuaacnegatiuapofllB,& aliquod ex neceflltarc no fit biles:& coniiFr affirmatiua necefla' 9 A. veluti fi dicam , poflibileeftnu! riadeftruit vtra(q;.Termini conclu C6cludiaf lum nomine efle album,& aliqtiod dentes negatiuam in hac materia, firmatiu* album non eft homo ex neeeflitate, homo,album,equus:album,termi- J?^?*fi* Ex amba putanix,&cygnus.Iamigif'decla- nusmedius,&homo minor.& com e ou!u bus deco- ratum f u j t negatiua poflibilcm n& poniturfic,poFeeftoem hoiem efle ^ hil^fequit' conuerti.Ponamus itaq; binas pro- albti:& poflibileeft,nullum equum Alex.quo. in Secuda pofitiones vFes pofllbiles,quarum eflcalbi5:&conchifio,nullus hoeft queconaf Hgra,qm V nafitaffitmatiua &altera negati- ev]uus,q" eft neceflaria. Cum igtf A aclducere negatiua infccundafigura.putadicamas, neearu fuerir A c ex neceffitate, no n^l^f n6couer /-./, V a~ "/- -^ er ab'coclu n citut. pouibiiccftomoe c efle B:&poili- venhcabir, vtoe A point eliein c, ^turafllr H bileeftnullum Aefle B:dicoq?hzc &iteriivtoe A poffitnoneflein c: ma tiua ne complicatio nihil concludit, qm nc qm ipfa conuertif" ad afHrmauua, ceflaria: ^ gatiua pollibilisconuerti non pot: Ex hoc igif"planu,q> hxccomplica tr*mn*d queadmodum poterat in materia tio no concludit conclufione" pofll- ha'fcdPhi abfohua&neceflaria. Neqêtiam bilem,neq-, negatiua, neq-,amrmati lopon'inconfimiliter per fylFmadimpolTi- uam. lainqjmonftratueftftboc, athocmi bilemonftratur,q?fitfylFs.denim g?fiFrconcluditinaliqua maaffir- nwn*fi0* r j-,i'' ^ ' r POfle:qula a acceperimuscontradictormmcon- matiuamneceiiana:puta,uaccipiaclufionisaffirmatiuam poflibilem, muslocoequiaial.&hoc,qrhc6clu re^ppooet non accidct ex hoc impol'c': qm hx dit ols ho aial, qua: eft affirmatiua code tpc feinuicem fequunt'',hoc eft affirma- -neceflaria,cu qua ncq; verificari po vc/a?:h?c tiuappifibilisj&negatiuapoflibiris. tcftaffirmatiuapoFis,neq;negatiua y, termj J &confiFr fi accepenmus contradi- porrs.&hoc.qmqjcotradicatnega- M clorium,affirmatiua neceflaria par tiu2poflibili,planueftp fe:q?autf nisfierine Nota.fiefrticujareautnegatiua. Oinoigitur c6tradicataffirmatiuaepoflibili,p!a g.t-&hoc f jyl& in ficritcxifta c6plicationcfylE<i,ip'(e numetexe6,q?ipfafec]uic'' exnega ^tr "^* a'mbabu" i?^ conc l u detcoclufione poflibile, tiuapoflibili.tt confifrmonitratu opjfuraecctiugtnti cum fuenntambzjpponespoflibi- eftetq7n6eritfylFsJnhacfigura,fi re minere hus, oino les: non aiit coclufione" abfolutam, et varies locti negatiuae.hoceft fi po fabmaiafeûeref aiuncceflariam,qranoneftjn hoc fuerisminorem, pofteag] fuerit ma afllimat tmefe6^ ^V^0 propofitio fm iftamdifpofi- ior,autec5uerfo.Etc6(iFrdeclaratu devna,nfi abfo'uta tioncm. Siautcra concludetconclu efte"tq?non erit fylFs fiaccipiantur pot de alm-q;ntipcf fioncm poflibilem, autcritnegati- ambaejppones affirmatiuac autne- """^ "** uapoflibilis,autaffirmatiuapoffibi gatiu?.demfoaiathuiuseftperhos pjitfcjiiri Jis.Scdex terminismonftratur, cj coftlem tcrminos, neqj erit difficile termini I omoi, aliquando coocludunt neeatiuam hocexercitatomeis, Miftio
Libr. Primus
JAtfitlntxifimtiscrContingmtisinStCHnJafigiir/t.
54
Cap. It. A
I autem hxc inexiftere, ilia vero contingerefignificet,fiprav dicatiua ponatur inexiftere,priuatiua aut contingere, nullua erit fyllogifmusmeqjdum vfr, neq* duin parte termini acci" piunturdemonftratio vero eadem,flC per cofdem-terminos.
N.cotingit / \ O. inefle. Q. mcflc. f ^ N.connglC

^-k /T * M m "
JW1M*. WVL^
iugad6
rfes inuo
B. ^ * C. Homo. N.O.ncccflario. Equus. Grammaticus,
Sed qn affirmatiua contingere,priuatiua autem inexiftere,eric fyllogifmus.Sumaturenim A, B nulli ineffe: c veroomnicontinx gererconuerfo itatp pri uatiuo, B, A nulli inerit: fed A orani c cotin/ git;fit igitur fyli's,cj> contingit nulli c per primam %unmu
cluttn co-
Motui.
B. N.cot!g.C.
quus. N.con-
Confimiliter autem & fi ad c ponatur priuatiuuim
Priorum Retbhitotiorum
gatio id&
Iquua.
Moras.
Ctim vero vtrarqj funt pnuatiu3e,fignificetautem haec non incflTejilla contingere non inefle,peripfa quideni alTumpta nihitac cidit necenarium: fed conuerfa propofitione, qux eft fecundum contingere,fyllogifmus efficitur,^ nulli c contingi t i adnioduniiipric)rjbu8eritcnimrurfusprimafigura
tugatio
ttt copuetlio c6-
B. N.contingit. C. Mows. Equus. Siverovtraecp psnantur praedicati tree, non crit fyiJogifmtw, Termini quod inltt/anitas, animaJj, homo ; quod non infit, fani" Sanitas.
Liber Primus
(A
Binaeefiiu
Eodem pa&o re habebit 6C in fyllogifmis in parte * Cam enkn affittnatiuum fitincxift?s,aut vmuerfaliter,autin parte acceptii, nullus erit fyllogifm us . hoc aute confift: QC per eofdem monftrat KrmiMOS,quibusprionu Album. A,
garioncs
K.contin. O. incfTe. /
Al. i \ AUScotingit.
pit tcrminospriotts
Homo. N.O.ncccflario.
Eqous. Grammaricn*.
homo
Cum vero priuatiuum, eric per conuerfionem , quemadmodum in prioribus,

CSfagitio vrilis, q p conuerfio em main nsteduitur ad pnml figuta
B. ALnocotin. C. Motus.
Rurfus
Prioram RcfblutoEiorum
Rurfus fi ambo gd e inter ualla priuati ua fuerin t accepta, vfr St, q> n6 incxiftcrCjOt ipfis quidejpponibus n6 erit neceflariu:fed c5 vcrfo co,quod eft c6tingcrc.,queadmodu in prioribus/rit fylft*
vtihs
B. Al.no coring. C. Motus. Equus. Si veto priuati uum quide incxiftcs Ht, fed in parte aceeptirm, C5 eritfylFsîue afTirm4dua,fiuc priuadua altcra fucrit .ppofidcu 5anita$. A. O.conringit N.contingic. / \ Al.non incffc.
Animal. O.N.ncccflario. Homo. Equus. n Vtrzqj indefinitae fine accept*, aut negatiux,aut affir mariuaCjVelf m partedemro vero eadem , dC g eofdem tcrminos* Sanitas. A. Al. incflc. / \ Al. contingU. Al.noIcjflc. / \ Al.nofa cotiftgit.
__
ncs inun les,exrat>

velindefi-
nidfc
B, * ---* C. Animal. O.N.ncccflario. Homo. Equus.
Liber Primus
Ali/alitt* cr "Poflilulit in SccundafigHra. Cap. 18. InSecud* figura negatiua
homo eft animal ex neeemtate,quas D eftc6clufio.Concludentesyeronc-
(Mis, nd negatiua fuerit poflibilis, non erit lanus.-& conclufio, nullushomo eft fctfylftin exnocfyllogifm 9 omnmo: fiueam equus, quae eft negatiua neceflaria. vfib mo- j^ propofitiones fimul vniuerfales Sin autem extiterit vna duarum Sylfi pat fc extiterint, feu particulars.monftra propofi.tipnum yniuerfalis,&alte- cu'arcstio autem fuper hoc eadem eft, qu5 ra emin hoc, queadmodum in eo, fecirmiSjCumamba: fimuleranrpoC. inquoaccidit, vtambaefint vniuer fibiles&ineifdem terminis:hoceft, falcs, ideft conditio concludensin quoniam inuenientur conclyden- ijseft conditio concludensjiniftis, tes aliquando negatiuam necefla- & non concludens in illiseft non c5 jj riam,&aliquadoafflrmatiuain nc- cludensinhis. Et hoc,quoniam fi .. Si*p8 ne ceflariam. Quod fi fuerit propofi.- fiieritafKrmatiuaabroluta vniuergitiuafue tio negatiua abfaluta &affirmati- i iaiis,autparticularis,noneritinhoc ntabfob- uapoflibilis,&fuerintambevniuer fyllogifmus.&hocmonftratur,que baGnJp Tales, eritfyllogifrmisinhoc,quo- admodum &ill'ud, cum fuerintvni tonuerfio niam negatiuaabfbJutacouertitur, uerfitles," & per eofHem terminos. ne illiâd &fietmaiorinprimafigura,fecun- Qup'd fi vniuerfalis fueritabfblufecuduin dumquodprxdiximus,fiuenegata&negatiua,erit fylloeifrnusper demfabile . -1 . r . _ '. /-&Y i c. inprfa ex tiuafuentmaior,nucminor.fimi- conuerhonem ad pnmam ngura. maionab nor,monftrabitur hoc per duas<:on Si vero ambaj fuennt negatiua: & folutane- uerfiones,perconijcrfioDem maio- vna ipfarum 'vniuerfalis abfbluta, 5iuua> ris,&conuerfionemconclufi.onis,fe eritconfimiliterijdlogifmusirnper cundum qV praediftum fuit. Qjiod fecl:us, cum fuerit conuerfa negatififucnntamb*negatiu^,hoceftne ua poflibilis ad affirmanuam poffifeafiiKe vniutfrfales, &fuerit vna'ip bilem, fecundum ojuo~d declaratum P (arum poflibilis, &alteraabfbluta, fuit.Qûpdfi fuerit negatiuaabfblu- critfyllogifmusimperfeftus, vbico ta particular is, nonemfyllogifm': uerfa fuerit negatiua poffibilis ad af fiuealterapropofitio extiterit afFirfirmatiuam : quoniam erit ex binis rtjiatiua,feu negatiua. Etconfimilipropofiriombusi negatiua abfbluta ter non em fynogifmus, cum fue&affirmatiuapoflibili.Si veroexti tint ambz propofitiones indefiniterint ambx propofitiones affirma- tae,aut particulares,aut vna ipfarum, tiuae, non eritfyllogifmus. hocau-4ndefinita5calteraparticularis, feu tem planum ex*co,quQd aliquando fint afErmatiue finn ul,aut negating. concluduntaffirmatiua,&aliquan demon(tratjoaatem fiipcrhoc do negatinam. Termini concluden eft ?adem cum demonftratesafnrniatiuamjhomo,fanitas,ani tione pre.cedcntc, mal. & hoc, quoniam poffibilc eft & in cifHem omnem hominem efTe ianum:& tcrmiau. wnncaiiimal eft fanum :&omuis
Priorum Relblutoriorum
ecejflartjtyGont'mgmtis inSecundafigura, Cap, 1$.
irum fi haec ex neceflfitate, ilia propofitionum contingere "" T'Er fignificet, priuatiua exiftente jieceflaria, erit fyllogifmus^ \/ fi w non folum qs contingit non inefle, fed & quonia non ineft: affirmariua autem nonerit.Ponatur enim A B nulli ex neceffitate inelTe: c vero omni contingere: conuerfa igitur priuatiua, 6>C B 4 nulli inerit. fed A c omni contingit: fit igitur rurfusper phmam figuram fyllogifaiu$,q> B nulli c contingit inefle, ^^ ^_.
H
Coiugatio ptima con eludes c&tinges, qcf ipd ineflc
B. N.cotin. C. Coruus. Volatus. Simul autem manifeftum,qcVB nulli c ineft pona tut enim inefle:igitur fi A B nulli contingit: B vero ineft aficui eoru quz c; A alicui eoru,quae c non contingit: fed oi fupponebat contingere* Album. A. N.necio. , o.corin.
Dem'aiio eiufti^ per impofe, g concludac
Libr Primus
57
A.
odem pao monftrabitur,& fi ad c ponatiur priuatiuum,
Cfilnudo fccfida,c& cludcu vt prima.
B. N.coring. C. Volatus. Coruus.
Album. A. nccio.
Bemratio eiufdi pet impofe.
Vol9.N.IdTc.Cor% ALine/Tc.
Rurfus fit praedicatiuum neceflarium, altcru verocontingens: &AContingatnulIiB: c vero omni infit exneceflkatetficitaqjfe habentibus tcrmijiis, nullus fit fyllogifmus.accidit cnim ipfi c ex neceflitate non inefle.Sitnanqj A album,in quo B homo, in quo C cygnus.album igitur cygno exnecefliitateinefhhomini vero con tingitnulli: fidhonionullicygnocxnecelTitate. Quod igitur eius quod eftcontingerenqn eftfyliogifinus,phtiium :quod eniraex necclTitate,n6n eratcontingeus* Log.cuco.Auer. H Album
D
C6iueatio
i-imiGsad
N.contingit. /
cocludendtim contingent.
'
\X O.neceflano.
_ .
B.
Homo.
N.ncceflario.
Cygnus.
Veruntn neq? neceflarti.neceflariu nanqj aut ex utrifqj necefTa^ riis,autexpriuatiuaaccidit. Amplius aute dC licet his pofitis,B ipficinefle.nilenim.phibet cfub B efletA vero B 01 contingere: E c aut ex neceiTitate ine(Te,Veluti fi c eilet vigilatio,B aial,in quo A motus.na vigilanti ex necefifi tare motusinfft'^nimali vero omoi contingi t:dC omne vigilans animal* Motus. A.
Sylft alius
uicHiofte
O.N.contingit. /
o.neceflari.
B L . i C. Animal. O.neceffario. Vigilatio.

* Manifeftu ita%q> neqj'no inexifteditfiquide ita fe habetib*,ne cefle lefiTe.neqj vtiqj oppofitarii affirmationii. qre null9 eritf ylft*
Confimilitermonftrabitur Scfieconuerfo ponat affirmatiua*

Album. A.
C6iugat? ahainuti-
lisadcon.
cludcndu
cdungcs.
O.ncceflario. /
/
\ N.cotingit.
V
Cjgnus.
N.nccc/Tano.
Homo.
Qjioi
Liber Primus
5*
'Qu<xJ (Teiufde figure fint propofitiones, cntfJ priuatiuac funt, A Temper fit fyllogifmus,conuerfa propofitione> quae eft fecund urn contingere,quemadmodum inprioribus* Accipiatur enim A ipff B exnecdlitatc n5 inefTccouerftsigirur propofitionibus, B nuiti A iucrit: A vero omni c contingi t;fi t i raqprima figura
C6iugtno e6cluderu cdtingcns Vt fupra cxamhar^
ociionc.
B. N.cotTg.C. Cocns. Volatus. Et fi ad cpotKreturpriuatiaum,confimiliccr.
C
C6iugati alatribus indigc6 uerhSib9. & pmifTarii tri(jx>-
B. N.coring. C. Volatus. Coruus. Sin autem pracdicaoua pofitaefuerint,non erit fyllogifmus* Nan^noninexiftendijautexnccefTitatcnoninexiftendijplanum q> non erittproptereacpnofuit accepta priuatiua ,ppo, neqj in co quod eft inefle, neqj in eo quod eft ex neceffirate inefle. Veruntfi ncqj ei9 quod eft coringerc no incfl"ef ex neceflltate.n, fie fe haben H ij tibu;
Priorum Relblutorjorum
D tib* B tpfi c n6racrit+queadmodufiA ponerct alburn cvcrohomo* Album. A Syffiaftnt tileTcfca' gaoones. O.neceflario. / \ O.eontingit. O.eontingit. / \ O.neceflario. / \
B. L
AC.
Cygnus. N.neceflario. Homo. Homo. Cygnns. * a.L affit' Nec^ vticp oppofitarum nJgationumt qm monftratfl eft B ipff manonu. c ex necefiQtate non incxiftens.non igitur fit fyllogifmus omnino. . Confimiliter aut fe habebut &t in fylFis in parte. Cum enim fie priuatiuii d(. vFe & neceflariu,femj> erit fylfc, & eius quod eft co^ tingere,^ ei9 quod eft no ineftcdemro aut eadem g couerfionc*
pairicularis conclu des c5tingeni vtf9 pra,
B. Al.no c6ting. C. Coruus. Volatus. Cnm vero afBrmatiuumjnutiquam.eodeni nanqp pa<flomonftra bitur,quo 6C in vmuerfaUbus,& per cofdera terrainos. Album. A.
muti-
N.contneit. /
B. L
Homo.
/ \
N.neceflario
\ Al.neccflarie.
AC.
Cygnns. Albfi,
Liber Primus
59
Al.nocotiflgU.
Cygnuj.
N.neccflirio. Homo.
Neqi quando vtractp fuerint aceeptac affirmatiuae* huiiu efiioi
O.necefTario. O.contingit.
Al/contmgic. Al.nccd&rio.
a(t
IK.
Cygnus. N.ncceflario. Homo. Homo. Cygnus. Com veto vtratqj priuatma^vnJaerfaHs aucon necdlaria,qug non ineiTe fignificat,peraflumptos cerminos non eric neceflarifi: fed conuerfapropofitioncjquse eft fecundum contingere,crit fyl* logilhiu*,qucnjadmoduminprioribus, ^
Cdtupti* vdlisp 06 mbaru
B. ALnCcotia. C. Coraw, Volant*, H iij
Quul
Priornm Rcfolutoriorum
Quod fi ambat indefinite aut in partc pofitae fuerint, non eri t fyllogiunus, demoftratio auteito eaden),& per eofdcm terminos.
C6iugiti inutilis.
Al. contineic. Al.noneccflario.
Al. nece/ftrio. Alnocotingit.
B.
Animal V
O. N.
C.
Home, Inanimarum,
Planurnitaq$exdidis,q>durnpriuatiuavFr ponitur&necefc faria,fempffr fit fyllogifmusj non folum eius quod eft contingere non ineffe/ed 5i eius quod eft non inefTe: dum vero afFirmariua, nunquam.&qjeodem modofehabcntibus^nnecdTarfjs &inexi ftentibus fit,flf nonfitfyllogifmus* Sed & manifcftum, q>omnes imperfecfti fyllogifmi,fliqj perficiuntur per praedidtasfiguras.
Complicfitlo Pofiitilit
C<f< 19. InSccuda m Tcro cxutcnt vrta propoufipura ex /*"* necc/Iaria ^_>onuhac in figura po/fibilis, iwgiua &altera ncceflaria, &fucrintamba? acncgatiuaextiteritnc , : ^ tma pofli- vniucrfales, . oA. , bdi ctitfyl tefl^f fa, enttylldgiimus per conuer fionemncgatiuzad primam figuF logifin'cfi ram, in qua maior negatioa neccfla clud& c6- ria,|& minor affirmatma poflibilis.
2
pofem :(i cluditabfblutam&poffibilcm, fiuc aut affir- necellanafueritmaior,fiuc minor. mariuafa Sinaatcmaffirmatiuafueritnecefr ericfyirs'in tem planum ex tcrminis,fi pofuerimodisvm musextremitatem mmorcrrihomi ncm> & medium album , & maiorf cygnum.& hoCjOin poflibile eft nul lunihomincmcilc album: &omnis cygnuscft album ex neceftitatc r & eoncludif , n alias homo eft cygnus,
quaieftnegatiuanccenaria.conclu- G dens aucem negatiuam nccc(Taria no nporeftconcludere pofli bile penicus,neq;affarmatiuam, neq; nega tiuam.Et planum ctiam qj non con cludttconclufioncm negatiuam ne certariam :quoniam neceflariaeric ex ambabus neceflari js, aut ex (yllo gifhio in quo cxtiteritncccflanane gatiua,(ed affirmatiua abfoluuno cftpolubilis.ftnq? monftratufuit. confimihter planum eft etia,q> non conciuditiirabfbluta,qrnab(bluta H eft ex natura poflibilis. Amplius, manifeftumcrt eciam ex tcrminis, q?non concludit negatiuam nccef(ariam,quniam concludit aliquan do negatiuam neceflaria,& aliquan do affumatiuam neceflariam. termini igitur concludeutes neganui neceflariam fant qui prjeceflcre. Concludeatetautem affirmatiuatn necef-
Liber Primus
A necelTaria',YJglanJ, motu, animal. & hoc, qin omne vigilans eft motu ex neceflitate: & poflibile eft nullu animal eflemotu:& omne vigilans eft animal ex neceflitate.nonigitur critinhaccomplicatione fylPsconcludens pen it us, flue affirmatiua ne ceflaria maior extiterit,fiue minor. Quod fi fucrint binse j[>pones fimi lesiri qualitate,(i negauuaequidem cxmerint, erit (y 1ft, cum negatiua ^bdibilrs conuerfa fuerit ad affirma tiuarn poffibilem, qua: ex ipfafequi tur,qrhfietc6plicauoex binisproporionib', affirmatiua poflibih,& B neg'tiua neceflaria. fed iam monftratu ftiit oj hzccbncludit,fiue minor negatiua fuerir, fiue maior. Sinautcextiterjnt binae propofitiones vfesaffirmatiua:, non ent fyl logifmus.Planum etenim eft,qa c6r clufio non poteft effenegatiuaêq; abfoluta,neqj neceflaria;quonia no inuenicuc in fyllogifino propofitio ncgatiua,neq; neceflaria, neq-, abfb luta.neq; etiam negatiua pombilis, rreq;aflirmatiuancceflaria,quonia planum ex terminis, q? conctudunt negatiua'm ncceflariam: quod aut conduditnegatiuam neceflaria no C poteft omnino cortcludere autaffir matiuam neceflariam ,autpoflibilcm,autab(blutam. Etconumiliter non poteftcocludere pcnitusnegatiuam pofllbilem.Termiai condudentesnegatiuam neceflariam, homo,album,cygnus.qm poflibile eft omnem hominccfle album :&omnis cygnus albus ex neceflitate: & condufio,nullus homo cygnus.Ift? ergo funt via: concludenrcs hacin figurafm hancviam mi{tionis,& non concludenteSjCum fueriht amb propofltioncs vniuerfales. Siverovnaipfaru vKs extiterir, D &alterain parte, fi maior quidem Qu^c6clu propofitio fuerit vFisneceflaria,erit ^5es Imo fylftconcludens,autnegatiuapo/Ti- Cuia^,"ls' bilem,aut negatiua abfbluta: quo- c6cludacj. niam,fi negatiua neceflaria conuer fa fuerit,redibit ad prima figuram, qua: coponitur ex affirmatiua pofll bili, &maiore negatiua neceflaria. Sinautemaffirmatiuaextitcritne ceflaria,noneritconfimiliterfylldgifmus omnino.mon-ftratioautein huius eade cft,qux & in vniucrfalibus,& pereofdem terminos,qui pre; ceflere.Confimiliter non eritfyllogifmus,cumfuerinrambxaffirma- E nuaj.oftenhoaut hums eft oftenfio qua; fuit'invniuerfalibus.Quodfi fuerintamba;propofitiones,hoceft vfis & pa rticularis negati ux , & rna ipfaru extiterit vfts neceflaria,erit in hociyU'simperfecl:us.&hoc,fic6 uertatur poflibilis negatiua ad affir matiua, crit fylFs, quemadmodum fuitjcum erant vniuer/alcs, vt pra?di cûm eft. Etfifuerit negatiua necef (aria particulars non erit fylFs, fiuc fuerit affirmatiua,fiue negati uapof (ibilis. Confimiliter noeritfyllogif mus,cdmfuerintbina;pr.opofitionesindefinit^'autparticulares.mon F ftratioaut hums eft eadem moftra-. ti o cu prascedente, & in eifHem terminis. la itaq^declaratu fuit,(I propofitio neceflaria ponatur negatiua viiiuerfalisjOêritfylisconcludcns, aut negatiua ab{bluta,aut negatiua poflibile : ciim yero ponatur neceffaria affirmatiua no eritryllogifm'^ Manifeftum igitur ex hoc, q> vno ordineterminoru in fyllogifmisab folutis,& neccflarijs enr,& non eric fyllogifmus. Ampliusmanifeftu,q9 omuesfylfiiftifuntimperfcdi. H iiij Figura
Ttgura*Tertiaex4mbai>tuContingmttbuiS. Crf. 10.
Ed invitima ffguraj&vtrifqj c6ringetib*)&altera,eritfyl&, Cnmitaqjc6ringerefignificent#p6nes,&c6clufioeritconx ringens:& qn hacc c6tinge,illa incfle.cnm vero altcra neccl faria pofita fit:fi affirmatiua quide,non crit coclufio,neq? necdla ria,neqj incxiftcstfin afit priuatiuaînexiftendi eritfylf^qucmad niodu in priorib9 Accipiendu vcro,Bt in his confift c6tinges,q3 inc6cIbnibusSinticaqiprimucdtingeces:ddAdCBo7cc6ringat inefli.qm igit conuertit affirmatiuu in partcB verooi C cotingin &calicuicoruqBc6tingcrcpoiret,qrcfixoicotingitc:cautali Cut coru.q B; ncceffc &. A alicui B conungerefit eni prima figura Motus. Vigilatio.
A. Al.cotingit. B.
H
Prima Ttir cSiugttio, c&cludenx de contia gente p c5 uerfioneL
Et fi A cStingit nulli c mclTc: B vero of c cotingeretmeeefie 6d A alicui eorum qux B cotingcrc no inclTe. crit enim rurfus prima figura per conuerfionem, Motus. Vigilatio.
A. Al.no coting. B.
ipfa cficltt deiudcc6 ungcti pet conuerfio nmil>" tis.
Liber Primus
6r
Quod fi Vtrjquc priuatiusEpofitac fuerintjtje ipfis quidem a A, fumptis non eric necelTarium, Ted conuerfis propofitionibus,eric fyllogifmus, quemadmodum in prioribus. Nanque fi A 5t B con tingit non incite, fi tranfumptum fueric contingere non incite, rurfus erit primafigura per conuerfibnem,
Motus.
A.AI.nS?c6tI.B.
Terria c6iugacio ide coclucludcns ^> coue:lio-ncaiabaru prop6num.
Vigilatio.
Si vcro hie terminorum eft vIV,iIIe irFparte,eodem paô fe ha bentibus terminis, quo in eo q3 eft inefife, erit, &(. nori eri t fylls, Contingat enim Aomnicineite't Bautemalicui c: erit itacj? pri^ na figura, propofitionc conuerfa,qu$ eft in parte. nam fi A 01 c: C vcro alicui eorum qug B : A igi tur alicui eorii qux B contiiigi t * Motus. Vigilatio. A.AU6I1.B.
alia, cSclu dcs concin
Et fi ad B c pofitwn fueric vniuerfale confimilitcr,
Itidera
Motw. A. Alc6tuk B. Vigilatio.
CAiugauo alia,t<KcS cludou.
fc Itidc et fl A C fit puatiuu :BC vero aftirmatiuu.erit,i%rui-P,j,figura " " Motus. Vigilario.
A.ALn6c6do.B.
Cfiiagati* alia c6cla dcs c6tingcns neg ciuum.
Sin at vtr^qj pofitf fircrit priuatiuf, hjc vfr, iUa in pte. p ipfa gd aiTumpta n5 crit fylft: fed couerfis eric,q ueadmodu in priorib9*
Moms. Vigilatio. A. ALno contingit. B.
lia cficla d(t ex mk norii coa-
N.eon (.con- \ tingtt init;
/ A i >non \ \
C Homo.
AlJiefiunj
>/
Libfcf Primus
A Com Veto Vtrgqi indefinite aut in partc accept; fine, non en t fylfis: needle ecenim A omni,& nulli n incite. Termini inexiften^ diianiinal>horao>a]bum: non incxiftendi, cquus, homo, album.
nil ftic lariueclde finiuriiin unlitfcxt plum.
Al.contingic. ALaScotingit.
Al.no c6tingit. Al.contingit.
CuupUfOt'ta fosfodis in Tm'ufi*
gwra.
Cap. 10.
Vm Yero ezticetint hac in figu V^ra bin propofirioncs poflibiIcs vits eric fylFus , & erit conclufio particularispoflibilisco modo,quo luit in abfoluta fblam & ncccflaria, hoc eft per cuCdcm illascodidones . & monftratio fuper hoceflmonPropriuj e ftratio fuper ilhs. Quo4 autcm pro materix prinmcrtiftmsmateri^, eft, quod poris,vt ex ambabus cum fuerintnegatiuz, critexipfis negauutt (y llogifmus imperfe<2us per couerpconuer- fionemvniu^negatiuaradaffirmafioni ad ti uam, & affi rniati ua ex ipfa eri t ex fiumaac binispropofiriombus,cjuarum vna uaihatfyl affirmanua,& altera negariua. Qupdfi fueritvna exiplis vniuerlalis , & altera patucularis, fyllogifini concludentes&nonconcludentes erunt.quemadmodum fucrein mater iaabfolu:a,&:ncceilaria, Nfifitfylfs &per eatdem illascodidones. Hoc aurem eltproprium : quoniaciim mince fuenntamba; negauux , eric fyllogifmusper conucrilonem,hocelt
perconucrfionem negatiuaradaP- ex firmatiuam, qua: fequitur ex ip(a, bus nâ quoniamnonfitfyllogiimuscxbinis negariuis fecundum aliquam matenam,nequc fimpliccm,ncquecompofitam. Smautem accipiantur duae propofitiones indcfinita:, aut paniculares, non eric con fimiliter fyllogifmus: quoniam ali quando cocludicaffirmatiuam neceilariam, &nonnunquam ncgatiuam neceflariam .Termini condudentesaffirmatiuam, homo, album, animal. & hoc, quoniam aliquod album potefteflehomo:&al bumpocefc cfleanimal: & homo exneceflicaceefl animal.Condudenccsvcronegatiuam, homo, album, equus & hoc, quoniam albumpotcit cflchomo:& album po tefteflecquus:& conclufio nullus homo cfiequus.&per hoscofciein cerminos monAracur hoc, cum fue rinc negaciua:, aut yna iplarum affirmauua, & altera negatiua: nam complicacio potcit ex ipfis com poni. Miftio
Pliofilm Refblutoriorum
Terttafiguta. C*p. i f .
AEterumfl hacc incxiftcrc,illi propofitionum fignificet conringere, conclufio eri t,cj> cbhringi t,6fnbn q> ineffc fyl* logifmus autcm cri t, eodetn modo fe habemibus ccrminis, quo et in prioribiis.Snt,n.primum pratdicatiuae>& xol infit C: B vero omni contingat incflc : cojiu?rfo igitur B c, prima erit figux ra, dC conclufio q contingi t A alicui B ineiTe.nani qn in prima G* gura propofitionum alcera fignificct contingcrc, conclufio crat tingensr Confimilicer aut,^ fi B c incffc, x iQ vcro coringerc*
Uotw.
A. AL eondnpt. B.
/ O. cotfn. \ /O.inct X /
Cfiiugufo Desbinz yfes c6cl
lias.
Etfi A c priuatiuum: B c autcmpracdicatiuum,fitau uis: vtrocg modo eric conclufio contingcns: fit enim rurfus pri* ma figura. monftratum vero eft, <j d um alcera propofido in ijv l concingerelignificat, &.conclufio eric concingens Ambulacio. Mocus. A. Al.nc6ti.B.
nesfecund? id6c6riudoes.
Scd
Scdfieontingttis priuatiuum ad minus octremum pofieum fireri t, per ipfa quidetirpoiita noo eri t fyftdgifimtt: conucrfis au tern eric, quemadmodumin prioribus. Ambuiatio. A. ALnocou.B. Moras.
iuplicem 6uerfio aicoadnfeons.
Quod fihacpropofitionuvR-, ilia in pane fir, vtrifqpr{diea> tiuis cxiftcntibus: aut ea priuatiua quacvlr,affirmatiua vcro quz in partc,idcm critfyllogifmorum modueiolnrtcs.mper pri> ftiam concluduntur figuram.quarc manifcftum,q> cius quod eft <ntingcre, & non eius quod eft inefleêrit fyllogifinus Ambulatio. Motos* A.ALconting.B.
C
Qnaraor c&uguio hresaffirnuciu(c6 eludentw cfitingens: p conueifion mi noris.alit fbinasco uetfiones.
Ambulatio. Mottis* A.Al.nocontB. V
BiruccBas
gens..
Quod fiaffirmatiuavniuerfaliter,priuatiua veroin parte,per imposiibile crit dernonftratioInfit enim B omni c: A vero con' xingatalicui c noninefleaieceflfc eft ergo Aalicui scontingcreno sfidic. Nanqj fi incrit ex necesfitatc omni B: B vero omni c poni* jrurine/Te: A omni c ex neccsfitateincrit* hocautem monftratum t^ pri us vcrum fapponcbatur alicui conticgcrc non indie,
ncgatni, oftffidif.
O.ncccflario. Al.non cotingit. Ambulado. A. Al.no contin.

C. Homo.
Sed cam indefinite aut i n parte vtrgque fuerint accepts, non crit fyllogifmus * demonftratio aucem eadem, dC quse Qt i uo-fîbus j dC per eofdem tcrminos,
Liber Primus
Iquus. Animal
O.N.
Homo.
A.
ALAl.ri5irjefle. ALno Al.cocin.
G Album.
Tndefinlta pJ,&<cularium riliu c6e fjeplum.
ALno Al.cotingie, Al.Alnoincflc.
CoitifKiatio Vtsfibllhtt abjolitt* in Ter poflibilis ad affirmatiuam, qu*fcquitur ex ipfa,quonia reuertetur ad tiafigttra. C#f. II. ea, quazeftexbinisafHrmatiuis,auc Vm vcro vna duarum propoad earn, in qua maior ncgaciua& 8 ^ >fitionum hacin figura fuerit minor affirmatiua. In Tertia abfoluta,&altcrapofibilis, &amSi veto extiterit vnaduaru pro- s 1R fignraex bae affumatiuz vlts, erit conclufio pofitionumvfo&alteraparticula- ticulaia. abfoluca &pofiara.Kpoflibilis inpartc.Ethocmonftra- ris,& iuerint amb^ affirmatiue,auc bab'affic- tur per conuerfionem minoris.giî maior affirmauua & pticularis nejnatiuis& 'fi ipfe fucrit poffi bilis, redit ex figa gatiua, erit fylFus per reduîonem vffl>fcg< "ra prima ad'id,in quo minor polu- ad primam figuram percouerflofy concfo bihs &maior abfoluta.fed iamin nem particularisafHrmatiu<e,fecua pofis. 'Si altera prcecedentibus declaratum fuit,<j> dum 5> declaratum fuit, & conclufiierit neeft conclufio poffibilis ."fi vcro mi- fio fua erit fm modum,quo fuit,qn eariua,fi merit ne- nor extirerit abfokta redit ad id, bina: propofitioneserant rniuerfagauua poin quo minor eft abfoluta in figu- les. Quod fi affirmatiua fiierit vRj fis, condb ra prima& maior poffibilis . fed ia & negatiua particular is, & mior ab eric pofis confimiliter expofitum fuit, q? he^c fbluta affirmati ua & maior negarivera , 8 fyl&,$fe- concludit poflibilem. Cûod u vna iiaparticularispoffibilis,eritfy?rus. ipfarum extiteritaffirmatiua&al- declaratio autnuius erit perfyll'm ftus: fi ab- tera negati ua,& fuerit vtrauisipfa- ad impoffibile. Sitergo omnes c f foluta fuc rum abfoluta , hoc eft , aut maior , abfblutcr&aliqc! B noneft A poffi tic negati- aut minor,& maior extiterit nega- bili ter : dico cj> poffibilc eft aliqd c ua, eric co efo pofis ti ua poflibilis, erit conclufio pofli- non efle A. Si enim hocnon eft vcflpoficoi. bilis vera . Sin autcm negati ua fue- rum, verum eritfuum contradicto rit abfoluta , er it coclufio negatiua riu m, hoc eft, omne c eft A ex ncpoffibilis per parti cipationem no- ceffitate: nanq;hoceftc5i:radic~tominis, hoc eft, qux concludit binas riuni fm modum & quantitatem coclufiones, negati uam neceffaria, & qualitatem: fed iam pofitum fuc & negati uam poflibilem . Quod fi rat, Of omne B eft c abfolate: ergo minor extiterit negatiua & poflibi concluditurin primafigura,quod lis, feu fuerintambaj negati ue,nori omne B eft A ex neccffitate: fed ii crit fylfs, nifi conuectatur negatiua pofueramus aliquod B non cfle A poffibi-
G poffibiliter : q uod fieri non potef\ femper ei Us quod eft continge/ K & non coherer. Sin autcm extirc- re erit fyllogifnius Cum vero rit maior pticolaris abfoluta & mi- fit hoc quidcm praedicatiuum , nor po<r.bilis,critfy:iomfrnus, qui il!ud autem pr i uat i uum fi & fi flt nccefTariu,dus norfuerunegattua&sbroluu, no rmatiuum on.tingWe oniicffc quodeftc x . n i .er;tfvlrus: fl, fivero pr,uatiuum,&aus q3 rem neatiuam. Si vcro fuerit mi- ^ connngere ,& eiusquod eft nor negatiua poflibilis,critfy!lo-' non inelTe fed ttu.s ^?od cft gifmusperconucrfionem adaffir- c necesfitate non inefle, non jnatiuamfmq7pr?diaumfuit.Sin it fyllbgifmus f quemadmox aurcm oxtiterintambxpiopofitio- dum ncquein alteris figuris. lies mdefjnit?,autparticularcs, non Sint iraque pnedicatiui pri" H cut fyllogifmus.monftratiovero mum termini ,& Aomni ciax huius ea c(t,q u{ feda fuit in fpccic- fit ^ necesfitate : B vero con * bus vniucrfahbus in hoc capitulo , tingat ineffe omni c .quoniam hocdtinpoflibihwntmn,&inhw itaquexomnicex necesfitate: cifdcm terminis . cvero ahcui B contingit .& A Mi/Ho Xecejfortf w Contingntis in alicui B conringens erit, cV non fntiafaura. Cap. iz. inexiftens.ficigitur accidebat Erum ,fieft hec quidem ^ in prima figura Confimix proponcionum neccflkx liter autem monftrabiturcV (i ria,illa vero contingens, B c neceflarium pofitum fuerit; dum termini funt pracdicatiui , A c vero contingens
Motus. Homo. Homo. Motus. A.Al.eotin.B.
Cfiiugatio' nee bine c&cludov te"t cdiiftgen*.
Iterum
Liber Primus
65
Iterum fithocpdicatiuu,illud priuatiuu,fedpdicatiuum nex A cefiariu,& A cotigat nulli eoru q c ineetB vero 01 infit c ex neceC{uate-.crititacjj rurfus prlafigura.etenim priuatiua.ppocotinge* re fignificat.Planum igitur q conclufio eri t contingens4nanqj c5 ficfehaberent in primafigura propSnes, cocFo erat cocingcs* Ambulatio. Animal A. Al. non coming. B.
Cfiiugario alii coclu des c6dogcn*.
Sed fi priuatiua.ppo neceflaria;et cocfo erit,<$ cotingit alicui n inee,et q> no ineftPonat.n. A nulli ex necesfitatetB vero of cotlgc rexouerfo itaq; B c afHrmatiuo,pria erit figura,& neceffariaprix uatiua^ppo^veru qn ita fe haberct propones,accidebat A ipfi c et cocigere alicui niee,et n inee: qre ec A ipfi B neceilealicui n inee* Lapis. Motus. A.Al.noince.B>
Cdiugatio cflcludeiu k inefle.
Cu vero priuatiuu ad minus extremu pofitu fuerit,{i cotingeg, trie fylfus, tranfumpta propone qacmadmodum in prioribus. Loff.cuco.Aaer. I Si
Priorum Refolutorforum
Moras. A. AL conrinjit. B.
cdcludeos, connges j> t&uerfio ne cocigea tu.
Si vero neciun ritetcni of neceITe,et nulli c5tigitiee.Termim <^ fomn^cquus

Somnus. C5ingao(> nes iuutt
O.N.
Eqaus dormieas. uu
lit.
O.contngit.
N.ncceflario,
c
Homo.
Confimilifer fe habcbJt,& fi hie terminorum vniuerfalitcr, il> Icin partead medium. Nam cum predicatiui fuerint vtricp }ciua * quod eft contingere}& non eius quod eft ineflTe,erit fyllogifmus
Album. Volatus. Volatus. Album. A.Al.contin.B.
Qiiatuor c&i ugat tones jniculares affirmatiu? c6 c'udcntes c6tfges, 4 ni ciSuer (i6c monftrar'tu pinidarum tiafpofma
Liber Primus
Etquandohocpriuatiuum acceptumfuerit,illud vero aftnv A matiuum, fed nccefiarium affirmanuumêius q3 eft contiogere
Volatus. Album. A. ALnocoti. B.
Alia c6iugatio concludes c6moftrat'jj c6uerfioBemioiis.
O.ncceflario. Al.non cotingit. Volatus. A. Al.no contin.

C. Cygnus,
Alia cfiiugatio concludes c&* unpofit.
Quando autem priuatiuunecefrarium,&conclufio eriteius quod eft non inefle. idem nanque monftrationis modus, di vnix uerfaliterterminis exiftentibusneceile etenimper primam fi' guratn fyllogifmos perfici , quart quemadmodum in illiS)^ in his necdiariuinaccidjt*
I ij Nigrunu
Nigrrnn. Volatus. A. Al.noninc/Tc. B.
C8iugario cfcludens <ieinee,q c&uerlioni IXUQO lit.
Cam veropriuatiuum vniuerfalitcr acceptum ad minus po/I^ turn fuerit extrcmum, fiquidem contingens, eiit fyllogilmus per conueriionem*
Album. Volatus. A. Al.coting. B.
Coiugario cocludens e6tingcns, q triplici couetfloe I snonftrat", & pmi(I ru trafpoUaono.
Sinautem neceffarium, nanrit> monftrabitur autcm eodem j quo S>C vniuerfalibus, S>C per eofdem terminos Planum
tibcr Primus
Somntif.
O.M.
Equus domriens Equiu vigilam.
Al.contingir.
N.ncceflario.
C6iugauo inuaOs.
Plantrm itaqlie SC in hac fix gura,quando,& quomodo erit , fylf\i9,6quandoconringendi, ** (3d quando inexiftendi * Sed dC manifeftum, q? omnes imper> fedti, & quod perficiuntur per primam figuram
Compllcatio fotfibflis &NeceJfiri* ia Cap. zz.
necia i tcr tiafiguta ambab*af firmatiuis fecKcodb poTu: fi ac alceran;C gatiua fi nierit pofiseritfyirs & concto poFis:fiac neganua pofis&ne gatiua abfoluu.
p In autem ambar propofitiones ^ extiterint&vniuerfales, &vna ipfaram neceflaria,&alterapoflibilis,&ipfeamba: affirmarinar,erit in hoc fy llogifin us concludens con cluhonem poflibilcm. & hocplanum per couerfionem ad primam figuram.Quod (Ifueritvnaaffirmatiua&altera negatiua,&affirmatiua neceflaria & minor,erit coclufio negatiua poflibilis . & hoc per conuerfionem afHrrnatiu,& reduclionem cornplicationisexfiguraprima ad id,m quo maior eft negatiua poflibilis, & minor particularis neceflana. Quod fi negariua fuerit neceflana maior , erit conclufio negatiua pofHbilis, & ne gatiua abfoluta per reductionem (ecundum conueifioncmadid,ia
quo maior in figura prima nrgati" ua neceflaria , & minor afErmatiua poflibilis. Sivero minor fueric negatiua poffibilis , & maior affirmaciua ncceflaria , non crit fyllogifinus, nifi per conuerfionem negatiua; poflibilis ad affirmatiuam. poflibilem, Sin autem minor extiterit negatiua necefiariaj non eiit fyllogifinus . Termini concludentesarfirmatiuam,homo,dormiens eqims. &hoc,quon.iamnullush6 tftequus:& posfibile eft omnenr hominem effedormiensc&conclu fio,posfibileeftomnem equum cCCe dormiens .Termini vero conclu den tes negatiua, homo.dormiens, &equusvigilans.&hoc,quoniam nullushomo eftequusvigilans:& poflibileeft omnem hominem efe dormiens :& conclufio, nullus cquuseftvigilans,qcl fit dormiens. "Sin autem extiteritvnaduarum propofitionumvnjnerfalis &alre- tiamncu .res I te.r" r . r . . , /- it -r raparticulans,eritryllogirmusper ex nf.ct!H& reduclionem ad primamfiguram, ru&poli. &erit conclufio posfibilisfecundii difpofitionem fpecierum , qua? ad ipfam deducunturexfigurapnma. Quod fi vna propofitionum extiten t negatiua & altera affirmariua, Sc fueric negauua maior, fiquidem I iij necefla-
G neceflaria, erit conclude abfbluta rna figura, &. in iftos reductln> K aut posfibilis- quoniam tcdibit per tur^planum ex diesis, quod aux conuerfionem ad primam figura, tem fimpliciter omnisfyllogifx qu? concluditbinasillas conclufio mus ita fc habcbit , nunc erit nes, feu fuerit vniucrfalis, feu par- manife ft um quando monftra, ticulansper ponuonem, ocimpolturn fuerit fyltogifmum fibile. Sed fi negatiua Fuerit posfibilis, erit conclufio posfibilis vera nem perharum aliquam fecundum difpofitionem posfibilis rar um effici. NecefTe igi tur om appropriati fyllogifmo, ad quern nem demonftrationem, atque reducitur in prima figura. Sin att- omnem fyllogifmumjautinexi ic negatiuaextiterit minor, fiqui- ftens quippiam, aut non inexi' de'm posfibilis, erufyllogifmusper ftens monftrare: dC hoc aut vnt couerflonem ad affirmatiuam pof- uerfaliter, aut fecundum parx fibilem.Si vero neceflaria,nonerit tem: amplius aut oftenfiue,aut H fyllogifrnus.&hocmanifeftumfe- ex fuppofitione. ei us vero, qui cundum modum, quo monftra- eft ex fuppofitione, pars eft qui tum fuit,oimerant vniuerfales,& per imposfibile. Primum ita>perilloscofdemterminos. Sediam quedicamus de oftenfiuisrhis expofitum fuit, quando erit fylloenim monftratis^lanum erit gifmusinhac fpecie,&quomodo dtin. rjs qui ad imposfibile,<3 erit,&qualem conclufionem qualis fyllooifmusconcludat,&cjua- omnino rjs qui ex fuppofitioe. Si igitur oporteatAdeB rax les ex ipfis perfecli, & non perfefti fecundum difpofitionem fpecieru, tiocinari,vt inexiftens,aut non qua: funthacinfigura.Sed lamper inexiftens, neceiTe eft accipere fecluscft tradUtus Je omoibusfyl- aliquid de aliquo Si ergo A de logifmis praadicatiuis. B acceptum fuerit, quod eft a
principio fumptum erit: fin au tem de c, c vero de nullo: ne^ quedeilloaliud,nequedeAalx gi/morum generibus. Cap. i J. terum ,nullusentfyllogi'mus. Vod igitur fyllogifmi, eoenim quod vnumdevno Jit qui in his funt figuris, acceptum,nil accidit ex neceffi' per vniuerfales per>- tate.quare afTumenJa ficiiiturfyllogifmosqui inprira propolitio Animal* Homo* Rationale* Animal. ./ nihil A. B* C* A. idit". Si itaque A de alio fuerit acceptum, aut ali ud de A , aut de c al' terum,efieqmdem fyllogifmum nihilprohibet: ad B tamen non erit per accepta * neque quando c alteri: di illud alrj: cV hoc alte^ ri: non fuerit autem ad B copuiatu, nee fie erit ad B ipfius A fylft* Animatum.
Quodfigttrtjyllogifmorumfmt tan-
turn trts in omnibus j(j/5o-
Liber Primus
ft Animatum. E>. AnimaL A. Rationale. C. B,
68
3ylT?n6 Co cludetue? propoficu
C. D. Rationale. Inanimatum.
Omnino enim diximus, q> null us vnquam erit fyll's, alius ckalio,nonacceptoaliqiiomex dio, q3 ad vtruqs fe habet quo^ damodopdicationibus.SylRis nanqsfimpFrex ^pponibus eft : adhocautem fylflis ex propofi tionibus ad hoc * fed imposfibi" k ad B propofitionem capere, nihilde ipfo aut prcedicantes, autnegantestautiteruipfiusA ad B,nihil cornune accipientes. Vcrum de vtroqjflgillatim qug dam prjdicantes, aut negantes* Animal. quare accipiendummediualix q9 vtrorurujj, q3 praedicatio^ ncscopulabitrfiquide erithu^ ius ad hoc fylFus 4 Si igit necefTe quidem eft accipere ad vtraqj commime,hoc aut trifariaconx dicaturos : aut c de vtrifqj : aut vtraq? de c : hae vero funt didlg figur: planumfylPmomnene ceflarium fieri per harualiqua figurarum . eadm.n.ratio,6d fi per plura copulatad B. eadem nanq? eritfigura dC in multis Homo.
SylRcoc'u detes ,pp-j litu, tnj-li eitervaaa tur.
AP. A.
Ho.
Irrationale. Homo. Q3 igitur oftenfiui oes concludunt fj pdidas %ura* ,manifeftu, I jiij Quod
6 Qt5d aut'em &'qui ad invx DC /ylfis posfibile , plan um cri t per h fc ad e. Omnes,n.per imposfibile con> cludenteSjfalfum quidem ratio cinantur: quod autem a princi pio, ex fuppofitione moftrant, cum imposfibile aliquid accix datjContradicflionepofita.Vt q diameter incommenfurabilis. eo q? imparia aequalia partibus fiu t, ft fueri t pofita comefurabi li&f q ualia igit fieri imparia pax ribus ratiocinatur: diamerrum vero incommehfurabilem efTe, H ex fuppofitione monftrat: qm falfum accidit propter cotradi/> t-lionem. hoc.nerat per impoCfibile rariocinari, aliquid monftrare imposfibile propter fupx pofitionem , tranfumptiBm'quod'autearac KprincipiOjConcluditur per conx fesfionem, auc aliquam aliam fuppofitionem. Quod fihoc vc rum>omnem demonftrarione, et omnem fyllogifm um necefle fieri per tres praeditfas rTguras. Hoc autem monftrato, plax num&qjomnis fylfus perficix tur per primam figuram, et rex ducitur ad vni uerfales fyllogiCmos, qui in hac funt *
Qupifiguritjyllogijmortun fmt tantum tres in omnibusJy llogifinorunt gtI* ntrit>MS.-bldeJyllogifinis co dftiotudibus mult A. Cap. 13.
lxit.Iam igitur declararunf fuit ftn modum , qui didus fuit in figuris abfblutis,q? omnes fyllogifiui exiftentesinhisfigun^ reducuntur ad primam figuram, cju^ eft in ipfis. g> autem omnia fyllogifinorum genera,, quxabfblute inueniuntur, reducantur adprima fit in figuram penitus,planum erit,pofurabilis fteaôftenfum fuerit, q? otafylFo- M lateri. rum prxdicatiuorum genera funt *NotapnI h^c tria tantum,quodq; rcliqui fyl jj^^g logifmorum, quibusnon egent ne cgcfon^, felfifyllox ceiTari'o pra;dicariui, non funt re- q g iylfos gifmusfitoftenfiuus in his qug ducibilesadeos, qui funt fm viam tegonu ad imposfibile dedueunt: often prardicationis .* Dicamusigitur,<j> ^* ^-c omnisfyli'us penitus, aut monftrat hyp'otheri (luosautem prius diximus,q> aliquid efle,autaliquidnonefle: & cos. per has concluduntur figuras: vterq-,horum duorum, aut often- 's manifefturrij q? per imposfibile ditaliquid vFe, aut aliquid particufyll'i perhaserunt rTguras re: omnisaurem qui monftrat allDe lylHs Confimiliter air) omnes, quid cfle, aut aliquid non efle, aut c'.autmir exfuppofi q u j ex fuppofitione. in dmni" moftratfm modu jSdicationis, aut none> bus enim fylFus quidem fit ad monftrat fm modum conditionis, aut
Liter Primus
.D Aaittttonftratper fylPm eompofitu / ex ambobus iftis, puta, per fylPm ad tium. Pra^terea oportetet hoc parti impoPe,de quo ell intftio nflcnuc. cipans,aut ita Ce habere,vt vnum Si ejrtenim haxde fylPis,qui flint ftn idemiudiciu fittftxtetc^<$iilicota yiam pra?dicatioms& c6ditionis,co municetiudicifialiud,autenunciacludemes& no concluderttesabfolu tio alia,aut q? coicatio fit cum enun tc.fi enim moftrati ftierint iftijmon ciatione alia,& hoc aWq; eo,q? veriftrati et erunt hi,quibusindigemuS ficecJdequ2Efito, Si igifaccipiaf par a<l hos,hoceft fy 1ft ad imppPe, & fyl ticipans cum vno extremoru qua;logifmus qui elt fm conditionem. fiti, quod elt A&Benunciatio vna Ofccdic B Dicam9igif>,u'opusfuerJt,vtofte-> tantd,pnta, fiaccipiatur A participa ceflkfa damusaliquidefle in aliquo t puta, rccfi c,praedicationevnaexipfisfenon pofle fi oportuerit monftrareq? A praedi- cundum compofitionefuariKplanu* fieri fylfj, ca^de B,autfm modum negationis, Of non(equifexhoc,vt A patticipet nifi ^po- autfm modumaffirmationis, pla- cum B,hoccft,vtpr3Ediceifafrlrmanes coicet . . n in aliquo numijjaccipiemusad monftratio- tiueaut negatiuede Binomnitpe, nedio. nem huiusfm modum praedicaticH inquononparticipat ecu B.Quod B nis,qjaliquideftinaliquo,&przdl fi acceperimusA coicare cum B, in catvde aliquo. Quod fi acccperimm przd icatione feorfum & f m Ce, plain hoc A praedicari de B,planu (j> ide num quide cf ex hoc eric lyIPs, non acceptumerit inmonftrationcfui- an t fuper quxfito quod quxrif,hoc ipfius. fed hoc & impoPe eft, & non cttq? A infic B,ant negef"abeo.Si vc confert cognuioni confcqueti qu^- ro acceperimus aliquacomunicanficum. EtconfiPr fi accepcrimusad tia cum yna duarum extremitatum hoc enunciatione diucrlam &afub in infinitam,pnrterq q> commttniieclo & a pdicato quajfiti.manifeltfi cent eft altera,qucadmodum fi accietenimt q? nonfequet ex ipfoqu? piatur A coicare cum c,& c cum D, fitu, ueq; affirmatiuum neq; nega- & Dcum i,non(equit j exhoc, vt A tiuum :quemadmodu fi dicamus q> coicet cum B, ant pnedicationeafrir C A prxdicat""de B, qili c pdicat'dcD. matiua,aut prxdicatione negatiua, Cum igitur bina ha?c contraria fin t vlquequocoicanscum A non comjmpoflibilia,iupereft vt dicamus,cp municaueritcum B. qmfytPsnoter id,quodaccipiturad monftradum minatas crit ex j^ponibus no deterA prxdicari de B,aut eft oratio par- minatis,hoceft lylPs,qui non eft futicipansalteriusextremoru, autpar per qu^fito determinato,edt ex pro licipans amborti fimul. Amphus,fi pofitionibusnondeterminatis. vej)articipataltcnusextremoru,opor rum fyJfedeterminatus, hoceft,qui retvt'autipfius pracdicatii fitidem, eritfupquzfito deter minato,leqni quodprxdicatii quarfiti&fubiec'tu tur vtcomporiaf'ex propofitionib* aliud,autvtfubiecT:ufuum fitfubie determinatis comunicantibus cunt &u m quzfiti & prajdicatu ali ud,aut vtraq;extrcmitateqfiti. Et ex hoe pr^dicatu qusfiti fitipfiusfubiectu, {equitf, vt ad minimum fyll's deter* autfiibiedtumquasfiti prsedicatum minatuscomponac'ex binispropoft fuum.non enim p5t oratio particif tionibus coicantib9 in termino me
Priortim Rcfblutonorum
dio&variatisin extremitatib'quac flti. q? fi non, non potcft monftrari aliquid prsedicari de aliquo pj? przdicationâlicuiusdealiquo. qufad modu fi A coicet cum c, & c cu B, OIs tune fequic"* yt A coicet cu B. Etex corticate x hocmonftrat*, q> ornmsfylFseritex 4uabpro p6mfa, & binis jpponibus, & ccrminis tribus, tnbus tcr- lermino minore,& medio, & maio rc.Quare fylFsois prxdicatiuus, qui componituifupcrquaefito dcterrai Q'u fylfus categoric9 nato,eritfm vnamharu trium fpe eftfccudu cierum fylForumprazdicatiuorum, vna triu in hoc eft figuraprima,frcunda,& ter figuraru. tiam.QjJod autem noninueniacur figura Quarta.planu ex medio termino, qui accipitur coicare cu ambabus extremitatibus.Quemadmo dum fi accipiat c coicare cu B,& A, quae funt extremitates qu2efiti,ex ne cefficate fexjuef'vnu ex tribus,vel vt fubie&um maioris cxtremiratisfit prxdicatu minoris, qufadmodu fi A pdicct de c,& c de B,& hare figuraprima:autprajdice'de vtrifq-, fimul,& haec figura fecunda: aut ipfis Not* tottf qtf fequit" fubi jciafiSi h<^c figura tertia.Si vero dc figura accipiatfp'dicatii maioris fubijci mi Quarta co non,no conueniet,propterea q? pdi tra Gal.dc catu maioris pdicac'de miaore, qm oua vi de fupra m maiorpdicac inquxfico fm natura de minore: &itaeritideprxdicatu eap.3. de fcipfb: quod fieri n6 pot,fi interpretec'terrain us mediusfrnquaefitii pofitfi.Quod fi exponatur fm parti cipatiooc concludec aliud a qu^fito, puta couerfum fuum.& hocfm mo dum , qui numeral complicatio figurx quartz, qua pofuit Galen us. atquient fylFs fupcralioaqurfito pofito. fed in hoc non caditcogitauofccundiun naturam,neq-, accipitur in (ermonc iyllogiftico non demonibatiuo, neq$ cxiftimatmo. lam igicur moftratum efr,q> tfm- K nisfylfs praedicariuus exncceflitate en t vna ex histribusipeciebus. q? fi fuerit vnu &idem quatfitiioftefunt per plura media,quemadmodum fi monftratum fuerit AinefleB, per inuentionem A B c,& c in D,& D ia E,& E in B,eritfyllogifmuscompofit'ex vnaiftarum trium figuraru, autex duabus,autex tribus. Confimiliteriylfsadimpofeco- Notacffyi ponicur etiam ex vna harum trium figurarum,&iylfocoditionah. hoc aut monftratur, prop terea q? fyll'us ad impofefit per deduclionem fer- ,. moms ad impofe per fylfm prxdica tiuum, & ex eo, q? cjuajfitum primii in eo fequitur,& monftratur per fyl logifmum conditionalem. Queadmodu fi dicam9, q? diameter aut eft coicanscum latere quadrati, aut diuerfa.deinde monf tretur coditiona turn ex hoc fylFo,puta,q> no eft com. municasjjfylFm pra'dicatiuum,qui deducat ad impoFc . &hoc fi diearn us,fi coicarer,eflet proportio quadrati vnius ad quadratu alteri' proportio numeriquadrati ad numerum quadratu .fequit"1 ergo ex hoc, vt proportio quadrati laterisad qua .j dratu diametri, fit proportio numc ri quadrati ad numeru quadratum. fed la declaratum fuitin Libro Elementoru, q> proportio duoru quadraioru vuiusilloruad reliquu, no ell jpportio numeri quadrati ad nu men! c]uadratum,(ed eft proportio duoru ad vnu.hoc aut fieri no pot, & non coh?ret.Sed poftea moftra turn fuit,cj> non coicat,ponimusin eo ex fyll'o coditionali, quod a prm cipio fecimus,puta cii dicebam'.dia meter aut diuerfa, aut ccicans: fed n6cftc6icans:igitJexneccfIitatedl diuerfa.
Liber Primus
70
conditiona velatqnino eftdiesn'gitureftnor. lisdiuifiuus,qui componif-cx binis vel atqui eft nox : igif non eft dies. cotradi(-torijs perfect cotradictio- velarqnieftdies : igitf non eft nox. nis,exquibuscum vnu ponittir,co- Cumitaq;(ylforu conditionalium Nota <jc cludituralteru,queadmodum dice- & genera pnmafintha-'c duo, fi pfcru qfitu.idi r ' J r r - \ - T- poum in us in fylfisc6ditionalibus.impof- tabimur iploru dilpontione, planu jnmfaia fibilc itaq;,vcluti dizim9 in hoc fyl- nobis fiet , q> quaeutu in ipds id eft, fylfo codilogifmo,monftraturper Cylfmptx quodmonftrat permodu coditio- tionalidicatiuum,&quaefitum oftenditur nis.fed pofitu eft illtid , quod oporSyirsc5di- perfylfm coditionalem. Sedexfyl tetmonftrarep. fylftn pracdicatiuu tionalis fi ipgi/ini coditionalisdifponibuspla incoditionalidiuifb &coniun<flo, e fuffiaet nurn o _ - n_r cc * fine pizdi confimiliter, q? no eft fumcies pofteaij fuerit coi unftio & cotradicariuo. finefyllbpradicatiuo. Ethoc,qih Ho p. femanifefta. &hoc,qm fi fuc B (yllogifmoru conditionaliumduo ritcoiun&ioinipfismanifefta ^fe, Sylto^co hint genera prima . Vnumeilfyli's & pofitu manifeftum pfe,eritetia didioM- colnun(ftus,is videlicet,qui compo- cofequensmanifeftu per fe. Ethoc funt gna: nif'exconfequentibus, &coaptacp planu in conditional! diuifb , qm fi quorii pri notasconditionisfacientes coniun- fkeritcotradicl:iomanifeftap.le,& reu eCyKs <aione.velutifidicams,(iSolarcen- pofitu manifeftu perfe,eritquefifcImfrUs diteftdies.illudautexquoaliudfe turn quoq-, manifeftum p(c.puta,fi diuifiuus, qnit J , vocaturantecedens,quodaut planu extiterit q? mudus ex necefli SylFscodi- (equit'confequens. Iftiusvero fimt tateautcftnouu,autasternii:& Hicuonahsco bina?fpfs.vna, vt ponaf" ipfiusans riteria planumq?n6efta:terniim: luct1* nuas / * i i j 1 / * ha fpa ? 'e>^ concludaf coniequens.qnem eritigitur exneceflltate j?fequoq; Nota He admodufidicamus,atquiSolafcen manifeltu,(j) eft nouns. Confimili fylto codi dit:ergo eft dies, altera vero,cu po- terfehabebitdifijofitioin conditio tionalidi- nitur m ipfboppofitQ confequetis, nali coniunclo.fi enim motuin efle im'ftrn^ * concludJtJoppofitu antecedentis. eft manifeftum perfe,& natura ma tuorfpes. puta,fi dicamns,atquidiesnoneft: nifefta p (c fine medio, ergo natura ergo S ol no afcfdir. S ed gen us fm efle p. fe quoq ; manifcf h"i crit. Eode C citc6ditiozialisdiuifus.h]cautcom pado fi fuerintopationesaTa: mani ponit'ex contradidtorijs^fedtajcon felbeabafa perleiigir&alaeritina tradidionis,& coaptanc illi notia? co nifeitaeinuetionis per (c . Confii'r li dnionis fignificates paninone. ve- motus fuent manifcf be in uctionis: luti fi dicanuis, hoc tps,aut eft dies, & ttotu quoq-, cxtitent j> (c , q? eft a aut eft nox.Hu ius aut funt quatuor rttotore : igit & motor erit manifc(pcs,& hocquiaponitantecedes, & iiscinuctionisp fe. Eodcmofipncontludic oppofitu confequenus: uatio mot 9 in re aliqua fuerit mani & ponif'confeques, & concludi*op fefta p. fe:&piinatio ipfi 9 a motore pofitu antecedentis:& ponitfoppofi nota et perk: igit priuatio mororis turn an tecedetisr & concludiifconfe ibi erit p. fc mainfelta. Et vlr cii m c6 quens:& ponif'oppofitii confequcn fyderaueris demronts,q i x prodeut us & cociuditur ahs. puta,fi dicam*, proceflu conditionalium in fciJtijs, atqtn non elt nox : igitur eft dies. & hoc in quzlltis fecund Q n?.tu;a f
inueniesconiun<ftioneautrnanife- dum monftrationisrVerfi fieri nori ftam pmediiim,autj>pofitione.Et poteft,vt fit vna & cade" via,qaa con hoc{equit''quideinfylfis conditio- fiftamusfup. note p. (e, & (up ignonalibus,qui no fun: pdicanui in po to p naturatn. Scd ia declaratum tentia,hoceft,quifuiitc6ditionales fuir,q> olafyllogifinoru genera per veri. Cxtcru qui fun tin potentia ficiunf per primafiguram, & <j) re- -J j3dicatiui prodeiitjpceflu coditio- fbluunrur ad vifesiptius, queadmo- gunua. nis & j?pea potef t p ipfbs mon ftrari dum prdi<ftu fuir. & hoc,qm alij a quzfitupfe,&feorfum padditione pdicatiuis perficiunf"per prêdicatijpponis.& h.-rccondinonalium fpes uos,& pdrcatiui perficiunf p prima. eaeft.in quacoicatan recedes cu co- figuram, & particulares,qui Hint in fequete in termino vno.fed iaeriun prima figura per vfeseiufde,fecunciauimushocm tra&atu,quedefti- dtim Of expofitum fair. H nauim'adhoc.Qjjodfifuerintduc. Inotnnijyllogtfino termiimmalijuem p- difponesin fylib conditional! per fe prf/dicMtttum effe,^ -ntuer fait exiflere. Cap. ^^, L t not?5n efficietur oino ad declaran Funtpcrfe damremignotapnatura&fortafMpli us aut in omni opor nmz,&co (ecfficiec'ad monftrandum aliquid tet terminoru alique prg crbignota minuôcciiltil ignoto pnaturam, dicatiuutn effe,& vFe exi funf titi qfadmodu fitindudio, &ei fifia. ftere.NamfinevFi, aut non erit nfequac' Necdici pot, <j> queadmodu funt fylfe,aut no ad pofitfij aut quod codb, fed $ pones i n fyl To prazdicatiuo p. fc no ex principio petet* Ponat enim, m fylfo c6tx^ coclufio ignota, cofiFraccidat, m ufica voluptatem efle ftudio^ vt res fil in nonTequi W coditionali,hoc eft runt" fp6 vtfinrambajjpp6nesp.(enotar,i.c6 famfi i tacp qui fpia cenfet volux ncs, vt j>j> ditionalis, & pofita, & fie conclufio ptate efie ftudiofam, no addes, oem ,no erit fylfe* fi vero aliqua cfipone jp irrnota.qinacciditvrfmtambaspro l r farufequa ^ r - r , , , . tor c6cfa pontioncsin lylio pdicatiuo notae, voluptate,fi quide alia, nihil ad & coclufio ignota.qm ^ppones non pofitu.finaurtpfam hanc,q3ex j complicanc,nifivtexilhmemus,c{> principio accipit,Sed magiseffi pter complicarione fequtfcoclufio: cif manifeftii in defcriptionib9* fed ^ponesin fylfo coditionali non vt q> xquicruris equales,qui ad J r equirunt ad copofitione",vtex ipfis bafim.Sint ad centra dudxEAB* fequand.quodfequit''. Quareopus fiigit ajquale accipiatACDanx c(H, vtintdligamuslociiiftu fuper gulum ipfi B D c, no oino exifti Arift.no qucadmodum dixit Abumans acquales, qui femicireulo" mazarjiieq-, quemadmodufiap.ipfb rum:6d rurfus c ipfi D,no omne in hoc dubirauit Abe fena. Et oino pindi:chone.qnade(cripfirnus,ma afllimcseu qui fecftitamplius'ab nifcftii quod dixit Anft.que"admo- sequisexiftctibus totisangulis, d u m manifefh"ietiaeft,q>ex(ermo dC ablatoru acquales ee reliquos ne noflro planu fadfi fuit,multaee E F,quod ex principio petetrnifl f (c nota, vcluti animam eflc,& reli acceperit,ab 3equalibus.,xquali qua.atqui nouimusifta p, huncmo bus demptiSj xqualia derelinq.
Plan u
Liber Primus
eruris,qui funtfupra ks inter fe
Planum igitur,quod in omni In omni fyllogifinopr&pofitiontm aliquant ejje ajfirmatiuam, & alujttamvtii oportet vniuerfale exiftere: df. uerfalem. Cap. 24. quod vniuerfale quidem ex om nib'terminis vniuerfaliter mo* irvLanum etia cj oportct vtinol ftratur:quod autem in parted l^fyllo concludente fitpropofitio affiCj&illomodo. Quarelicoclux affirmariua,quantacunq; fueritin alteta firuiatiua fio quide vniuerfaliter fit, & ter quantitate,&prop6vFis,quali(cuq-, extitcritinqualitate. Ethoc,<jmfi minos necefl"^ vFr efle:fi vero ter non fucrit jppo vfis, non erit ibi (yl mini vFr, contingir ponclufione logifinus olnOjfiue fueritfupcr alib non effe vniuerfaliter *Sed mani acjuajfito.fiuefiientjppocadem cu feftu, >C q? in omni fyllogifmo, quaifiio.Vtin exe"plo,fi fuerit qua:fl aut vjtraf% autalteram propofi turn an deledatio muHcx fit bonu. tiooem fimilem necefle fieri cox <quod cnim accipi pot ad monltrar; clufioni. dico autem non folum tionemiftiusquzluiexncccffitatc, affirmati ua aut pri uati uam, fed a uc eft idem cu quaefito , aut aliud a necelTariam, aut inexiftentem, quxfito. Amplius,!! fuerit atiuda autcontingentem, Confyderax quatCto,non efFugit a tribus difpofi. re vero oportet ddaliaprxdicax tionibus , vel vt ,pp6 accepta in hoc menta * Planvini autem dC fim/- fitindciijiitajputa,^ voluptasg bonunr: vel vtnt j#amcularis, puta,(j pliciter,quandoerit, <3iquando altqua voluptas bonu: vel vt ii t vfis, non erit fyllogifmust&quanx queadraodu q?omnisvolnptasbodo poilibilis, dcquando perfex num.Siigifacctpiatnr fppo indefi<fcus: fidquod fi fuerit fyllogifx nita,vto^ voluptas eft bonu, no con mus, neceflarium eft fehabere fiditnushancvoluptateveraeflede terminos fecundum aliquem di aiijsvoluptatibus a voluptatcmufi ca,ergo non coprciicndet quarfitu, (florum modorum.
puta,
puta,qu6d voluptas mufica eft bonum. Confimilitcr fiipfam expofuerimusper fignum paniculare, & dixeri m us aliqua voluptas bonum. fortaflcenim conclufio fua pleruq; eritahaaquxfito.-qucmadmodum f\ dicarmis,aliqua voluptas bonum, & vcrificetur de voluptate fcieniix. & fimiliter indctinita concludet, quod voluptas fcientiaseft bona , fed hoc non eft quarfitum . H Si vero accipiatur idem,quod qu^. Inolfylfo fitum, planum quod non crit fylc&cludete opj mino- logifmus.crgoncceflecft vtinfylre fub me logifirtoconcludentecotineaturmi dio c6tine nor extrcmitas fub mcdio, (ccunrivtparte dumquodcontinetur pars in toto, Tub totcr.i a<ftu in pri quoufc]} fuent proportio vniusad ma figura aliud, proportio partis ad totum: in potctia &hocinactuinfiguraprima,&in in (of a, & potentiain ngura fecunda& tertia. *=-*tex hoc manifeftum etiam, quod oportetpropofitionem contentam fub propofitionevniuerfali eflcaffirmatiuam. quoniam fi eflet netiua,non contineretur fubipfa, noninuenireturinipfa haecproportio. & propterea difpofitio dielide omni comprehendensiftam proportioneminuenirur inacluin pri ma figura,in potentia vero in fecunda,& in tertia. Koe totd Iam itaq;declaratum fuit ex hac vfq; adter tia partem cxpofitione, quod oportet in omni hums c6- fyllogifmo efle aliquam propofirr.cnii n6 tionem vmuerfalem & affirmatiiegebatfin alia tran uam : quodq; coftclnfio vniuerfaJaciooe. lis monitratur quidemex propofvtionibus vniuerfalibus: conclufio aute" particularis oitenditur ex duabus propofirionibus,quarum altera ell particularis, & hoc in figura pnma acfccunda. iam cnim moaftraturctiamcx binisYniuerfafib', & hoc in tcrtia figura.Quod cum ita fit, conclufio vniuerfalis non po tcrit monftrari, nifi ex binis vniucrfalibus. conclufiones vero particularcs iam monftrantur fecundumduasfpecies fimul, hoc cfter, duabus vniuerfahbus, &ex vniuerfali&partjculari. Etpalametiam eft, quodambaf Ami*p. propoficiones,auc vna ipfarumfi- ^^.^ mills crit in qualitate acmodofuo ^-K ^^ conclufioni>hoceftfi fucntconclu- die eod Coneccflaria,autpoffibilis,autabfbfuta, eruntambz propofitiones, autvnaipfarumfecudumhuncmo;^ dum.&hoefn fyllogifinis concludentibusconcluhoneinvnam,qu; eft conclufio in eo,quod comprohcnditurindifpofitionedi(5tideoi. Etex eo,quoddiximus,planura. eft ctiam, quando eft fyUogifmus concludens,&quando non cftfyllogifmus concludens : & concludens quando eftdehcier.s, &quandoperfc<ftusrqitodq;cumfueritfyl logtfmufi praedicaTiuus,ncccflc eft vt termini in ipfbordinenturfccuti dumvnam harurn trium viatum, quas difpofuimus.
Cmnem fyllogifmum ex trlbttf tantum conftare terminn, duabtuipfrepofttio-' nthtu: ac quo facto dum adiuntur ttrmiiu, propofitionts crtfc-tnt, ac coiicluflones.
Cap.
15.
Ed manifeftum <3qomnf demoftratio erit per tres ter mines di. no pluresr nifi per
alios ddalibs eade conclufio fiat: yt per A B, dC per C D
Libr Primus
Animal. Rationale. Rifibiic. A. C. . B. Homo.
Conclufio cadem de m&ftrata g diuerfos termmos in cadcm figura.
aut per A B,& A c,& per B ctplura nanc^ media eorunde e/Te nihfl prohibct.his aut exiftetibus,no vnus, fed plures Aint fyllogifmi*
Album.
Homo.
Co&cluuo cade ^ id'': Xnetiiu diUerfimo- de variant f trib9 oftc f* figuras.
1ST.
'AU
JEthiops. Autrurfus,qn vtrunqj eoru quac A B per fyllhi.fuerit acceptif, vt A per T>T-.y&C rurfum B per F o: aut hoc indu(5lione,illud fylib, veru & fie plures fylfi: plures na<j cocfones funt,vt A,6C B,flC c, Subftantia. Animacu. Animal. Rationale. Homo.
CortclufTd t fylftn,& pro fylfin oftmfa.
Priorum Refolutonorum
Si igitur no plures, fed vnus, lie accidit g plura eandcm fieri conclufionem .vtverocperea, quoe funt A B, impoffibile. Sic enim E conclufum ex AB,CD: ergo necefle eft ipforum aliquid aliudadaliud acceptuefle,hoc vt torn, illud vt pars, hoc enim pri us ofteiiim eft > q> fi fueric fyl logifmus, necefle eft terminoru aliquos itafe habere.Sic fe igit habeat A ad B: eftitaqj aliquaex ipfis coclufio aut ergo E,aut eos rum quoe c D alterum, autaliud quippia praeter hsec. 5liEqui dem ex A B tantii,fylFs vtiqs eet* C D vero, fi quidefic fe habet, vt fit hoc vt torii, illud vt pars, crit aliquid &ex illis:&autE, auteorum quaeA Balterum,vel aliud quippiapraeter hxc. Etfi iquide,auteoruqux
Ondifom ncj Ijdfira cofcare ex trihus tcrmitus.
rum,vel plureseruntfylr1>aut vtcontingebatjidem per plures terminos concludi accidit. fi ve ro aliud praeter hec,plures erut, dC inconiunifli fylfi ad fe inuice. c^ fi non i ta fe habeat c ad D, vt faciat fylftn , fruftraeruntaccex pta>nifiabdu(ftionis>aut occul^ tationis, aut alicuiusalius taliu gratia. Sin auteex A B nonE> fed aliud quid fit conclufiOjCjc c D vero,aut horu alter um , aut aliud quidda praeter hacCjCV: plu resfiuntfylfi,cVnonipfiusfup pofiti : fuppofitum nanqj fuerat fylTmefle ipfiusE. Quod fiex HC ^b* c D nulla effici t coclufio, fruftra (g> fi ex c accepta ea fui/le accidit, ac fyllo i- rf J i 9> gifmunonejleeiusquodapnn cipio.quareplahu,qjomnisdex monftratio,&omnis fylfserit Phil0t folum per ores terminos.
Cum authocplanufit, mam fefi.fi q> ix ex duabus ,pponib5, ^Crjonpluribus. tres nanqjter^ mini d UK iunt,ppones,niii affus matur,queadmodum ex princi pio dictu eft, ad fyllogifirsorum pc -fedtione. Planum ita%q in
qua rone fyllogiftica no funt pa ires.ppones, per quas conclufio, ^>priafit,(qaafdananqj exfupe riorib9 coclufionib9 ncc efle eft ^ppones efle) hare ratio autnon eft ratiocinata,aut plura necefla rijs interrogauit ad pofitionem*
Si
Liber Primus
7$
A Si itaqj fyllogifmi fecundu pro minis autem imparibus : vno prias accipiatur propofitiones, nanqj plures termini q? propo^ omnis erit fyllogifm9 ex propo fitiones.conclufiones vero dimi fitionibus quide paribus,ex ter di um propofitionum* Rifibilc. Rationale. Homo. A. B. C.
Sylfs plcx.
Sed cum j> fylfos cocludunt, impareserut,necefle e gmutari, autp plura media no continua, cu eade fiat appofitio. Conclu^ E Vt AB |2 CD, multitude quide fionesveronoeteude habebut terminoru cofil'r vno fuperabit ordine^neq? ad termios, neqj ad ;pp6nes.aut.n.extrmfec9,autad ^ppones.cu em vnusterminâd mediu ponet intercidens termi dif,coclufiones addcnt vna pau nusrvtroqj aut mo accidit inter ciores pexiftentib9terminis: ad ualla vno minore elTe termi nis, folu naqj vltimu n6 faci t cocl w Propones vero acquales funtinx fione, fed ad alios oes. Veluti fl teruallis,no tn pares TernD erut, A B C adrjciatipm D,ftatim fi^co illi autimparestfed viciflim, qn cfones dug adrjciunt, &L q ad A, jppones pares,impares termini, fidqug ad cu vero pares termini ,,ppones Veru&fiad mediu icercidat, imparesrfimul enim cu termino code mo:ad vnu naqp folu no fa ~ vna addit,pp6,vndecuqj addat ciet fyllVn.qre ml'to plures coclb tcrmin9quare qmillf pare5,i{li nes eriit et terminis et,pponib9 F Rifibile. Ronale. Difciplinabile. Homo. A. D. B. C. A. B. C. D. C. D. B.
M&ftratio quo pafto augeac ,pponii ac coacfonii Kumerus, auftis tcrmini's . tc extrmlcc adduis, & itericctis.
Log.cuco.Aocr.
Omnc
ex tribut tantiim ton fyH'sexpaucioribuSjpponib'duab*. K ire termiiw, dualwq; propofitioniPonam us igitur, q? cocl ufio vna fit bttf, %r quo paflo propofit tones con ex fylFo vno ex quatuor proponib* clttfionesq; cre[cant,addituter&fex terminis: qufadrnodum fipo minis. Cap. 15. namusexepli gratia, q> E cbncliiffd ^ cocFo I"-1 T de cererd declaratu m ctia co- eft ex propofiuonibus A B, & ,ppo':' "'-es tcrjdfimiliter fuit, q> ois coclufio erit fitionibusc o.Sedqiri planu, fifuc I '':.O$Clit Wi f lures puestermmos,non pauciores,neq; rit conceflum fyfPm efle ex propofi':.-]; pan- plures:mfi fuerit vna&cadccoclu- tionibusA Bq?etitproportiovnius i-re^ni(7 lio oftcnfaper pluresfylFos, quoru adalteru propprtio part is ad totii: r-r p'ures ):. IUK eade vnufquifq; fufrkitadconcludenda & fi fuerit proportiovniusadaltccocfo con cocFoncjhoceftdiuerfam &eandf. rum proponioparcisadtotUjqjcrit c:ui!atur. Afleremusautem jqjhocpotefle exipfiscoclo ex neceilitate:fiigitur H binismodistquoru vnuseft, vtexe- fueritex ipfisc6clufio,exnecqnitate Kota' dupli gratia,monftremusconclufion erit vna ex tribr.sdifpofitionib'Vel o; modos a.I conclti pduas propofitiones A B, &pduas vtfuexipfis Ec6clufiopofita,velvt .i-r.da co- propofiti ones CD, aut per duas pro fit conclufio vna ex jpponibus c D, clulionc pofitionesA Btantu,& per duas pro aut vt fit aliud quippiam ab iftis. vu..m. pofitiones c D tan turn. Modus ve Amplius,in oibusiftistrib'difporo fecudus,vt fint am bee propofitio- fitionibusad fppones A Bnoneffunes concludentes conclufione |pofi- git,quin jpones c D itafehabeant, ram,coclufioncspropofitionu alia- vtproportiovniusadalterafitpror u m , aut ambz, aut vna ipfaruni. portio totiusad partcm,aut non fit. Exemplumhuius, vtfi E conclufio Quod fi coclufio ex ipfisdenouo fe cbncludat'pcr duas propones A B,& quet'ex necelfitate,h^c coclufio con propofitio A cocludat'perduaspro fur non efFugiet ab his tribusdifpopofitiones r> E,&proppfitio Bcqclu fitionibus, velvtfitcoclufiovnaex datur per duas proponesr c: yel vt jpponibqs A B, velvt fit cocFoaliud propofitio A concludatur per duas ab iflis, velvt fit coclufio fequens ex .pponesD E, & propofitio Bfitma- jppSnibus A B, conclufio Equ^fita. nifeftaj?inducT:ionem,autfitmani Quod fi ex c D jpponibuseritcon- M feftapfea principiorei-Secundum clufioaliqua,entjpportio vniusex igumoduprioremeruntfylFi plu- ipfisajdalteram,proportiototiusad Sipp&net fe hares & conclufio vna:fm vero modii part6.fi ergo coclufio ifta erit coclu non bea: in ,piflueruntfylFiplures&coclofiones fio Eâutvna jpponum A B,erunt portione plures putainextplo hoc eruttres, fylFipluresfupconclufionevna:qi1 pits ad to hoc eft E conclufio vltima,& A & B, no eft impol'e.Si vcro coclufio pro- cu , n eruc ad concfo quzfunt jpponesad conclufione E, pofitionu CDnoneritconclufioE, ne vtites: &conclufiones refpeclu propofitio neq; vnaeteXj^ponibus A B,erunt fedeniK convna num D E F G. Qjiod fi non fuerint {ylFijpluresfuper'quarfitis pluribus supiz gfa L ,,ils vnus fylfi plures ad conclufione vna, fed non coniundli fibiinuiccm. Cûod autcelati:, r.6 con fyH's vnus, non poterit efleconclu- fi^pponesc Dnonitafchabuerint, -^-îc niii fio vna ex pluribus tcrminis^trib 9 : vtproportio vniusadalterafitpro- onis.vtin S?.TopL df .; ;fibus qm iam declaration eft, $ non eric portio totiusad partem,non erit vti i pricipia
:
GO
Priorum Refolutortorum
"
litas
Liber Primus
A Ktastdcondufionc'jmff accept* fue riilt p modfi indu&ionisad vcrificandas propones (ylii,aut ad occulta,ndi cejandamq; coclufioncm,aut ad aliud talc ex ijs,pp qn$ accipiunf jppones non ncccflarta:ad conclufcone,fm q> declaracu fuitin Oftauo libri Diale&ices.& hoc eft,quod fcquuur.cu pofucrimus, q? conclufio ,pp6nu A B eft . Quod, fi coclufio jpppficionu A B fucritajiud ab ,& aliudabalterajppdnu c D,n6effugict e"tconfiFr,quin conclufio jppoiitionii c D,aiu(itconclufio,t, aut vca jpponu A B,autaliud abiftis: B vclvtc D fint^ponesnon concludentesoino.Si verpcxtiteritcoclufio A B aliud ab E, & aliud abakera jppoou c Dôneritfylfsfupquaefito.Etfifueritct conclufio jpppnfi C D aliud ab E,&aliud a^pponibus A B, non eritfyli's fup quaefito vno tang (ug quxntb,fed erunt(ylR plu KS fu p qu^fitis pluribus.Sin aut fue rit conclufio jpponum c D vnaexjpponibus A B, rruntetianrconfifr (y)Fi plgresruperqua?fitovno,nifi aliud cxtiterit a qfirp. Quod fi c i> ippcnes fint non concludente$,noti conferentaliqujd conclufioni proC pofitionu A B,cumhocct,q>coclu fio^pponum A B eft aliud aqfito. Sivero fuent conclufio jpponum JL B vnaex fpponibus c D non cfftt ciunr fiFr .ppones c D ab his *>.. ..., etiam ... sir tnbus diipouuonibusyvel y t concm dant E, vel vt concludantaltera pro pofitionum A B,velvtconcludant aliud ab his. Si igii? concluferint E, eruntfylfi pluresfijp quxfitoyno. fed ia declaratu fuit, <j> hoc non eft impose. Quod fi fuerit coclufio fiia ynacxpropofitionib 9 A B,ertmon ftratio circulans,& non eric ibi fyli's
74 fuper quxfito. Quod fi fuerit codu D fiofua,conclafio exjpponibus c D aha ab E,& alia ab altera jpponum A Bjcruntconfifrfylftpluresfuper quxfito vno,nifi fuerit aliud a q ue^nto.SinauCjpponesc D nihilcocla dantpenitus, noeruipfis vtilitasad conclufioof,&erutcaflae, &eritibi fylPsvnuSjfedfuperalJo aquxfito. la igitur declaratii fuit,^ otno fieri n5 pot, vt imaginemur qu^fitu vnii nionftrari perfyli'm vnumcopofitum ex pluribuSjpponibus o duabus.& ex hocft manifeftu eft, cj? n5 poteftquaifitu vnu nionftrari per fylftn vnum compofitu ex pluribus E terminis ^ tnbus.& hoc elt, qcf inte debamusoftendere.Polteaigitur t] Ex c\uo fy monftratu fuit cpolsfylfs (implex 0fc'|"*t n6eritexpluribusterminisctrib% extribus &tres termini erunt dua? propones cernr's,co. tm:ergofyltsols non ei it ex pluribusjf ponibus,gduab',&termini? tribus,& planu etiam cp non critex paucioribusngirfyllsomnis no erit ex pluribus terminis 5tribns,neq; expaucioribus. Quod cu fuerit pla OIs num, manifeftum e"t erit q? ols Cylis fijpp fimplex,autc6pofitu.sex fyli'isfim- ^j^s'de plicibuspfe<3:is,in quo non deficiat eft nsc luJ pp6cXjj)p5nibusneceflarijsadc6 F cl ufione vltima, componif"eJi: pro- perfluu ^> pofitioriibusparibusj&terminisim F0'1^10.^ paribus:qm termini fupcrat^pofi- ^f^^? tionesvuo. quodq;quaIifcuq;(yH's mmos im fuentfm hane difpofiuonc*, & non parcs,&cC> habaeritproponesfuaspare^mqua no cocludit,nifi in ipfoaccepta poin fueritjf po non neceflariaad coclufione, autdcrelidta fueritaliquaex j>ponibusnecellarijs.& propriueit hpcfylFi, vt fint in ipfb coclufiones dimidiu ^pponii :qra ex oibusdiiabuspropoUtionibus eft conclufio. K ij Syli's
G SyllogifinusYero compofitus fm alium,(pfifucrintpropofitionim C Kotaquid iftamdifpofitione vocaturconiun- paresSf termini parcs,&additusfut
11 0 vt/JltfVf ^/>^t^^*srr w/*lnrt **' * / * * * CO* X}-' tt n lift
pot. CUI *
iq videlicet coaptanf>cluti diximus,oes propofitiones ncccflarixadconclufionequaTfiti,&repctuntur propofitiones media? bis, ftmcl ex eo quo funt conclufioncs, & femelex eoquo funt jppofitiones. Etintell'go p propofitiones medias propofitioneSj qua: funt inter qua:litumprimum & propofitionespri mas,exquibus componuntur fyll'i fimplices,ad quosrefbluitur fylftis compofitus. ipfi aiit funt per Ce noti fi monftratu fucH quemadmodum /i- B gpropolitionesc r ritq? A eitin D, &monftreturvcraq-,iftarnmduaiu propofitionum per duas propofitio nes. puta, fi monftrec propofitio c per propofitiones E G,& propofitio Dperpropofitioncsc B,&.fint propofitiones E G E B quatuor p. fe marifefta?,&fintomnes propofitiones iftiusfyllogifmi pter quatuor aliqn codufiones,&aliqn propones, hoc eftcouclufiones refpedu fiiperioif> & propofitiones rcfpedu inferioru. Verumfyllogifmus confecutiuns, fit fylfs c6 qui vocatur partitiuus , hoc eft , in fccljtiuus, quo ponunf", autoes propofitiones qui Pru- tl^ fineconclufionibus confequen Q U J dr. ., . _ ,, .' tibusexipiis,autparspropolitionu fm modum, quo non dicuntur oe"s jppones,propriumhabet,vtfemp termini vno (uperct propofitiones. nonaut'erunt propofitiones femg pares & termini impares,qucadmo dum erant in fyH'o compofito coniunclo,(edproprium huiusconfixnilitereritjCumfucrintpropofitio nes pares v t f i n t termini imparcs, & cum fucrintjp pones im pares vtfint termini parcs.qm hoc eft proprium numerorum ) quoru vnusadoitfup
fi ^ f *i*tmnitc xrt^tic Âii^fK^mr î/7 rit terminus vnus, couertctur difpo (itio,& erunt propones pares & termini imparcs, Qm igitur hoc con r -'-- r '" ^-^.-\-..-r--fequimrfyli'm,vtcx j pp6mbusfuis aliquacaliqaibuscoaptcntur,& non cdcfonu. fitdiflinclioconclufionum inter ip fas, dequibusmcntioncm facimus in fylFo coniundo,(cd _ - negligantur: w ^ fequiturergovtinnouct ; co'nclufio inipfofimulcum olbus tribusterminisex illisconclufionibus,quaru aliqua eft opus ad conclufionf qu;fiti,&aliquan5 eft opus, &hxfunt conclufiones , quae vocanf'fu^fluz. Quiodcu itafuerit,eruntconclufio nes innouat in hoc fy IPo m ulto plu res & terminis &piopo(itionibus, hoc eft, qfh fi extiterint termini plu resquatuo^&addaftermin' vnus, addenêtiam conclufioncs pauciorcs terminis prarcedentib* termino vno:qiii non complickbitur coclufio ex termino addito & confequen tc,ftd ex ipfo complicabit'& termino tertio : amplius ex ipfb & ex termino quarto, & confil'r v(q; ad vlti mum terminoru, qui fuerittcrminusaddit'adextremitatfinferiore: qui videlicet fubijciat predicate vlri mo,autTextrcmicate(upcriore,qui pracdiceifde predicate primo.vcl TC addat'fiFretiainmcdio.&hoc,qm cum fueritadditusinmediojfaciet itide coclufiones cum terminisfupe rionb9 Sccuinferioribus pter duos terminoscofequetes, quorii alter fu perior,& alter Tferior. Exfpliihui 9 . Exempli qmfinobisfubiicidnf' termini qua ' r\ ' tuor A B c D, erut ex tcrmimsiitis trcs conclufiones, coclufio ad tcrmi nos A E c, & conclude ad terminos A c D,5cc6cFo ad terminos B C D . Quod
> 1
Liber Primus
75
A Quddfiaddaturfupra ipfos termi- autj&pprimafl^pcrmediam, nus vnusjvt exempli gratia E.inno- ac p prima quide vno folu mo uantur trcs condufiones, conclufio dotper media vero dupFr.Sed af ad termmos t D c, & conclufio ad firmatiuum in parte g prima,6C tcrminos c B, & coclufio ad termi g vltima: vno tantumodo g pri nos B A. erunt igitur coclufioncs mam, trifaria aut per vlrimam* innouaue a tcrmino addito pauciores tcrminis,cum quibus complica- Priuatiuum vero fm partem in tur terminusadditus vno. Secundu oibus figurismonftranpterqua igitur confyderationes iftas fieri po q? in prima quide, femehin mex tctt,vt cofiftamus fuper cognitionc dia vero atxp vltima,in illabifa-* duarum fpccicrum fyllogifmi com ria, in hac tripl'r. Planii itaqp, q? pofiti, coniuuctiui & particmi. qm vFe prxdicaduii coftruere qub fi non complicabutur ipfisproprie- dcm difficillimtijdeftruere vero tatesifhe, propofitiones non fine facilius.Omoaut tollerevFiafa 8 additae ad hanc intentionem,vt fine cilius,q? ea,q funt in parte. naqj additx propofitiones,quibus non & fi nulli,& fi alicui no infit,fux eft opus ad quarfitu,plan urn q> ora- blatu eft, horu aut alicui quide dononcritfyllogifmus compofit* no,in oibus monftratur figuris: omnino non coniunctiuusneq-,di- nulli vero,in duab*. Sed eodem uifiuus.in quocuq; igitur inuenien padlo ddinpriuatiuis^nanqjc^ tur proprietatesconiunctionis, eric coniuncliuus: &in quocunquein- fi oi,6dfi alicui,fublatu eft quod ucnientur proprictates diuifioms, a* principio:hoc aut erat in dua bus figuris. In fjs vero, q funt in cntdiuifiuus.
QMproblemataper quot figurM conclu dMttMr,cy qtt*facile, <ju*iieetijfieulter condudt fofint. Caf. 2.6.
Voniam aut habem9 de quibus fylfi,& quale in _ . vnaquaqs fTgura , S>C quotmodismoftrat,manifeftu nobis eft 6C quale problema dif f?cile,& quale bene argumenta^ bile, quod enim in plurib9 fTgU' ris,&pplurescafusc6cludit,'fa cilius:quod aut in pauciorib'c^ (5 pauciores,difFicilius argumex tabile. VTeitaqs affirmatiuupcr fola prima monftrat rTgura,ck p hac vno tantu modo.Priuatiuu
parte, vno tantumodo, aut of, aut;nulli oftendente inelTe.Sed conftruenti faciliora q in parte: naqj di in pluribus figuris, & p> plures cafus. Et oino no oportet latere,q>deftruererfeinuicem eft, & vfe g ea, quac funt in parx te, dL hxc p vfia. coftruere vero no eft vfcgea, qux funtfm par tem, fed p ilia haec eftSim ul aut manifeftu,q> 6t deftruere facili9 eft,q? coftruere,Quo igit efficia turoisfylFs,6Cpquot terminos ac prop5nes, &L quo fe habetes inuicemtamplius^quale problem ma in vnaquaqs figura,c\:quale in pluribus;, dC quale in paucio ribus monftratjplanu ex dicftis' K iij Qux*
ftures figur*} tonclnJantur: W <p* f.tciie, ejHftit Jijficulttr conclttd* pvpint. Cap, 16.
Etbtno vfisdcftructuraci* ganug. or 5 coftrudturqm deftruif'p con-
Sd qm lpeciescouclufiona,qu3B fiint ex fyllogifrnis,,funt apud nosnotae,& in quotfigurisfitvna & cade conclufio, & in q not fpeciebus fit iftiusfigura!, planu nobis'eritin hoc,qualisfpesconclufioniiacqnJitoru ita fe habuerit, vt cu dirficultatefuper ipfafyli's inueriiri poffit: & quails fyllogifhiorum fpes itaet lehabear, vt facile Tup ipfamueniaturfyHV.qm manifeftu,cpfps,qua: H rhonftrat ur perf y IPos pluriiim hgu Tarum & plurium fpecieru, g figuxx vnius &eiufclem,q> in qua e(t fa]ciliorea,quaz oftendittir per fylibs pauciorestigurarum & paucjorum fpecierii.Monftratueftitaq-,,(j> vfis affirmatiua non oftendif nifiin pri mafigura,&hocin vnafpecieipfi 9 . Etdedaratum eftcr, ^ vfisnegatiuamonftrafin duab9 figurisprima &fecunda: i h pnma in vna tin fpecie.infecuciam binisfpeciebus.De affirmatiua eha particular! coniifr monftratu fuu,tj> concluditfin figu ra ptima in fpecie vnaipfi',& in tcr I tiain tribus fpeciebus. Et confimift Difficilli- quoq; monftratu fuit, q? particulamaadco- risnegatiuacocludtf inolbusfiguftruedum ris:in primainfpe"vna,infccfidain matioa"" ^ m ' s ^pcb 9 ,&in tertiaintribTpeb'. addeftru- Quodcum itafuerit, vtexpofuicndum fa mus, planum q? difficillima ad con Pankula ftrucndl1 eft vfis ararmatiua,cum tisnegati- Pcr vn ' cam v'ani coftruatur,ad de. naad con ftruendum vero eft omnium facilli ftruendu ma,cum deftrua:' percoftrudione" addeftru' a Particularis negatiuae. particulars cndii diffi "t negatiua conftru&u facillima oiilima. olunixu in pluribyeupfisccftruitl
ftrudiione fui contradiftorij,qund eft particulare,& p conftru&ionem fui contrarij,quod eftvfe. Vniuerfalisau t negatiua conftruitfin duabws figuris,& deftruitur 6t in duab* figuris:nific}deftru<Stioipfiu$faci-:deftrua lioreftcoftrudioneeiufde.&hoc, UIên fr qm deftrni^1 per conftrudtione par- or* ticularis affirmatiua: & vniuerfalis arfirmatiua^qita: conftruitur p mo dum vnum,& eft conclufio pcrfe. Particulana rero quxfitac5ftru(fttt feciliora font ^ dcftruftu. &hc>, qrh conf truuntur ex vno modo per fe, & monitrant J in plunbush'guris ac fpebusplunbus: &cx modo con ftrudionisipfius vFis,q<{ cotmctea. dcrtruunc'autpermodu vfisfui cotradi<ftoiij tin. ficpropterea Tceripfadifricultaseftindeftruendo nega tiuuparticulare:qmipfum vtiq;de ftnuc per vfeaffirmatiuum :qd ex ipfis coaftrudu dirKcillimum eft, Etolao coftrudioaffirmatiui dif ofno ^^ ficilioreftcoftruclionenegatiui.& ftruaioaf hoc,qiriparticularenegatiuu mon- fa " ftratfper pluresvias,^ fintha:,pcr 5. quasondit'particulareafrifmafiuS. Conhi'rjvfe negatiuum monftrat^.^. j> plures vias ^ fiat ha:, p quas mon- M ftratur vFe affirmaduu.Cumergo conftrudtio affirmationis fit dcftru dio inuentioais, r>p hunc modu ia vere poflumusdiccre, q? deftructio eft facilior coftrudtione. Quod fi ac cipiam9 vFe particiilareq;c6ftruen daacdeftruenda,critdeftru<5ho vfisf leuiorconftru<5tioneeiufilem, parncularisauteconuerfb.Sed iam declaratiieltexcoquoddiximus,qua liseritordo tcrmmorum in fylfis, &ex
Libr Primus
quando albii illud Socratee/!e: & accedens Calliam Qiidd aiit dC furfum tendentibus ftatur ali qfi^rurfusdicemus: nfic vero fit hocpofitum.Dehisigitnoneft demonftrare alteru prxdicaru, nifi fm opinionem, fed hxc de alrjsneqjqu3e*fm fingula de S E C T V M S E C V N D V M . alr)S,fed altera deillis.quae vero o DC abundantia Propofitionum, intermedia funt,planii q>vtroqj modo cotinguttnanqj d(. ipfa dc iiiuentioneq; Medij ali)s,&aliade his dicenturtd^ fyllogiftici. quafirones cVconfyderationes Quofafto inutnimd* fmtVropofunt maxime de his. Oportet E fitiones. Cap. I. itaqj^>pones circavnuquodqj B 3 Vomodo autabund ficexcerperetfupponenteipfum bimusfylf.s ipfifenv primu, cV definitiones, &(. quae* [ per ad pofitu,&pcr cunq? propria rei funt: deindc qualcm viam accipie poft hoc,quecfiqj rem fequunr^ muspnncipia,qu2e circa vnux ac rurfus quae res fequit.,& que> quodq?,iam nuncdicendu.non cunqj non cotingunt ipfi inelTe enim folum fortaffe oportet ge^ quibueautipfum nocontingit, neratione confydcrare fyllogifx no eligendu, eo q> conuertit pri moru, verum &. faciendi poten uatiuumJDiuidenda aut funt ec tiahabere, Omniuitacp entiu, confequenriu, quaecunq? in eo hzc quide tali a funt,vt de nullo quod eft quid, dC quaecuqjpro^ vere vFr praedicentur,vt Cleon, pria,cV quarcunq? vt accidentia "fingularc &Callias,6d*quodfm vnumx pdicant: <3d horu qualia ex opix C quodqj,c\lfenfibile:dehisaute nione,&qualia fm veritatem. alia: etenim horii vterqs homo, qua to enim pluribus talib9 abti & animal ell. ilia vero ipfa quix dauerit quifpia, citiuscoclufio^ dem dealrjspradicanturjdehis nem afleq uct: quanto aut verio aut alia pri us non pracdican tur. rijb9,magis demonftrabit.Vera fed alia cVipfa de alrjSjCXl de ipfis oportet eligere,no qux aliquod altera: vt homo de Callia, di de fequunt,fed quae tota re iequun hole animal. Quod igitentium tur:queadmodu no quid alique quxdade nullo apta natafunt hoiem, fed cjd oem hoiem fevjc* dici,manifeftu.ferme enim fen^ per vfes nanq? propofitiones fyl libilium vnnquodq? tale ell, vt logifmus. nancjjoim eftindefix d nullo pracdicet,mfi vtfecunx nitum,incertum,fi vFis,pp6 eft: <3um accides, dicim us nanq^ all cam veto definitum, planum. K iiij Confifcionibus coftabit, & quo oporteat proportionepropofitionuiniiiccm fchabere: &qualcquatfitu in quali monilrec'figura: &quod ofteditur in figurtspaucioribus,& quot in figurispluribus. lamitaq.completa eft pars prima i ftius tradtatus.
Confimilicerauceligenda,6 P A R S S E C V N D A . quae ipfum fequi t coca, ob didta DcinuentionePropofitionum, Medijq; (yllogiftici. caufam: ipfum vero cofequens noaiTumendu cocufequi.dico auc veluti hominem oe animal, rendajit. Cap. I. aucmuficafcienciam omne: fed s1 tantu fimpfr fequi,queadmodu Ixit.Sediameftopuj,ft &t protcdimus.nanqj inutile ab fciamusquo caditfylloteru, &C impofe: veluti omnem gifmus ftiper omni qu{ homineefleoe afal,auciuftitia iico,cuius cognitionern oebonii.fed exquofequitur,in intendimuSj&perqualem viaacciillo omni dr.Sed cum ab aliquo piunt"" propofitiones cuiufcnnq; fyl contineat fubiecftu, quodconfex logifmi, non enim (blum nobiseft quetia oporcetaccipere, qua; fex opus,vtcognofcamusquidfylFs,fed L quunt vl'e, vel no fequun t, non etiamvtfciamusordines,perquos Nota eligenda in his:funt enim in illis accidit,vtfaciamusfyllogi(mu..hoc f accepta. quaecuqj enim animal, autemperficiturex cognitionedna 6homine fequuncur,& qua> rum fpecierum ordinum : quarum 9 cunqj no infunt,cofirr. Qua: ve vnaeft,vtkiamusordines,inquib < acciditfyllogifiTiusrfecnnda vero,vt "j t| rocirca vnuquodojpropriaao y..-p.......-.*~~ ,.. a cipiendumJuncemmqusedamftiamasordines,injuibusfuntexi-formam. Dica- Diuifio p. fpeciei propria praeter genus:ne tnspropofitionufyllogifini. musigitur, gjentiiialiquadenullo ceffe naq? diuerlis fpecieb9 prox penitusprxdicStur, nifi per accides, pria q uaeda inelTe.Neqj igit v ni & per viam non naturalem: de ipfis uerfali eligendum,qug fequicur vero reliqua pr^dicant'iputajindiui quod cotinetunvcanimali quae duafub{tatialia(enfibilia,vt Ziiad. fequicur homo 4 necefleenimfi dicimuseuimq? Ziiad eft homo& hominem fequitanimal,cV haec animahquodq; reliqua de ipfb prômnia fequu conuenientiora au dicantur.ipfum vero no dicitJde retern hacc hominis eIecciois.AiTu liquis, nifi per accidens. veluti ciim eft Ziiad. Alia menda vero & quae vt plurimu dicimus, Q? hoc albfi 9 fequuntur,& quae fequitur. pro vero funt, dc quib aliqua prsdican blematu nanqj vcplurimum,^ tur, qusqj&ipfade aliquodicun^: fyll's expropofitionibus vtplux quedmodumpra:dic3tiofpecierum
fimilisnanq?vniufcuiufq? con* dufio principles. Amplius quae omnia fequuntur, no eligendu* no enim eritexipfisfyllogifin 9 . obquam auc caufam, in fequen tibus eri t mauifeitum.
deindiuiduis, &generii defpebus. puta,m exeplo, przdicatio alalis de noTe", &pdicatio hominis de Ziiad & Amar.Q^ binariftxfpftinueniantur-manifcftum per fe.Terria vero fpeciesefrconim,quazprasdicantur c'c aiiqu o,& nihil oTno de ipfis praedicatur,& hoc fra viam nacuralcrn. Amplius
Liter Primus
Amplius fpeciesifta fdicatiois mo te,autgenus,aurpropriG, antacciftratin Iibrodem6ftratiois:qih ibi de"s.& quale ex iihseft definitio fm ondi^q? 6tiicata olno deueniut ad opinione celebrata , auc genus , aut fxlicatu vltimu, de quo penitus no propri u, aut accns,fm q? facit DiaMaxla ps df pdicatu . Qd cu fuerit poficu & leAicusin quacunq; arte.qmquqd fifitonicft pianu et extiterit,q? maxla pars ineric fm veritate, fiet in arte demfodepdica-tis medijs ucftigationum & quzftionum eft nis:qctaiitcritfm opinione cclebra Itei extre- de rebus medijs inter am has iftas ta, fiet in arte Dialeftic^: &omnimitates, i. extremitates,hoceft,qua;pra:dican noquato copiofiortsenniusfperfi genera ge- turdealiquoj&aliquiddeipfispr^ proponti,tanto citiusinueniemus oeralisli ma & idi- dicaf*:planu qjoequ^fituminuen- cju^fitu.Carreriiexconfequentibus tu in hocgenere,in quo fit & pdica oportet vtaccipiant" vft: confequea uidua. t& & fubieiflu, q? oe inqua qfitu tatia vtruq; terminonl , hoc eft pr^di leita fehabeat, vt&ipfum dealio catade vtroq;ipfbru:nonafitc6fedicatur, &aliud deipfb pr^Hicetur. quetia appropriata, q funt particutafc ad Qd cu et fuerit pofitu c6firr,fequtf laria,hoceft,q ^dicant^dealiquoip vtvia,p quaoinoaflecjmur difpo- forum. putainexepio, fifueritqfiB efifequen- ncsprop6nucuiiifcunq;qfiti,c6ti- tu,anh6iiafit,nondebemuscligedas funm" neadTubhocgenereentiii,hoce" fit re,qd fequituraliquehoiem,fedqcf exprlicatis fub medijs,pofteac a principio di- fequif'oem . qm non efl fylFus, nifi niedijs. ftindu fuerit qfitii in duos termi- ex proponibus vfibus, queadmodu nos, pdicatu v'cj & fubicdfuqm q- declaratu fuit. Cofimiliter non eft fitiioe"difl:inguit iniftosduoster- opus,v taccipiam us propones indeminos.Pr^tereainfpiciem'eaoia, finitas, quaru potentiaeflpotentia Qu? fint fq inueniunf"in vnoquoq; iftorum particularis,ftn q> declaratum fuit: fpicicda ex J>te fubic- terminorUjhoceftea, qfequuntur ncq-, planuexdirp6neip(arum,aa fti & pdi- fubieduqu^fin,qu^q; fequunt'p- fintparticulares,an vero vFes. Eee ati i fi - dicatueiufdem:puta definitioncs, dem pacloop3,vteligamusea,qu5 3 genera,difrerentias, propria&acci confequitur vterq-,duoru termino dctia cofequetia re. &adhajcea, in rum vFia. putainexepio, qctfmtoquibusinueniturvnu{qui(q;termi tufequaturh6,nonautqd fmpar- F noru que/iti : hoc efl ea , ex quibus tem Oportetaut vt fepimentfi fern Sepim'rd hoc cti*-(equit'Tubieclu quefiti, & ex quibus per coaptetur fubieclx> proponisac lermn: <> (cquifpr^dicatueiufHe.&eae'tcofi cept^,nonaiit predicate, qrhficomilitcr , q negantJab vtroq; termi- iugetur pdicato,ent aut impoflibi- fiihic'51-) A noriiduoruiftoru rqihiammon- lisâutinutilisadfylfm/mq^dccla- pdicai.o . Cu q i i n i ? ftratu fuitcpnegatiocscoucrtunt'. ratumfuitinlibroprscedente. Cu alic-j 3 co'.e Opj autvtdifcernamus,qualiaex vcro fuerit vnusduorutcrminorii feints P' iftispdicatis funtdefinitioes vnius quefiti, cuius qua^risacciperecou- refbi t,ir,' duorutcrminorQ,aut vtrorumq; , (eqncrw coprchcdens,n<3 refertlioc &qualiagenera,&qua!iapropria, in loco, fiue<^fieiisconfequcns fuu l:uc tert5' &qualiaaccideriacofequcntia. Et perfe, autconk'qtienshiiiiisvrisco tuj: n't qfJ confiPr opus e"t eft vtdifcernamus, prehendentisipfum. putaiu exem- vttus f ,c'iqu<tlc ex iftis eft definitio m verita plo,(iquramus.v g. confcquemia phtdic ct hokm. tnin* v? .
77
homincntj&noucrimusqj animal connnetbolem ,non referthocm loco , fiue accipiamusaliquod confcquensex confequentibushoTem, autaliqd cofequesexcofcquentibus alal : qm oeid ,qcf confequitur coSj termin9 prehendens hominem , iam & hpcui'c&fe- ininecofequitur. Amplius,fiqua:ques qn i j -* r m9,aligd ramusahquid ,qd fecjuatur vnum duorum terminorum, & fuerit ter c5tiae: , n opjvc ara rninus,cuiuscon{equentiaqrimus, m'an illct Com inensaliqc1 fubievaoru'fuoru , colcquens ,, *r r .. . . . deilloco- noneltopusvtlimusiohciti advcrificandu.cpconfequensiftum tertero pdice tur.il!3.n. minum fequitur ctia:m fubie&um fiium: qm planumcft, cpomneco tac5 comprehffuminipforftdopus vt tin,<Ico verificemus,q) terminus, cuiuscon tetotc p-- fcquensaccipitur, cbmprehenditur Nw-flCra 'n n6cfubic<a6.putain elemplo.fi eli2erec6- animal fequitur nominem,& conftquftia^ tinctipfum.fequituretiaomneid, poniSau. quodcontinctur ab ipfbhomme. atqui opuseft,vt vcrificemus, q? in hoc continetur,aucnonc6tinetur ho. Et dtet opus, vteligamus ex ilbs confequentijs proportionatis <qu3pfito.fi enim exuteritquaefitum pofllbile vtmultii,accipiamuscon1 (equcntiapoflibilia vtmultu.quoniam fyllogifmus qu? fitorum poP fibilinm vt multum erit ex propofitionibus, qua: funt vt multum: quemadmodum fyllogifinus que_iitorum cxiftentium in matetia ne cc/lariaeritex propofitionibusneceflarijs . Hi autetn funt duo ordmes.pet quosqu^rimus copiam pro pofitionis, & omnis , ctuusconftrudiontm uutndimus.
Quo fafto inttenicttdafirtt media in otaai K Jyllogifinorum genert j con^ruendify fyllogifini. Cap. i.
Onftruere igiturvolenti b9 de aliquo toto,afpiciex dum quidem infubiecfta eius,qclconftruitur, dequibus i p f u m d r r d e quoautcoportct prgdicari,qug cuqj hoc feq nuncur, fi nanq? horu aliquid idem fuerit^necefle eft alterii alteri in efife* S'i vero non q> omni, fed q> alicui,quae fequiturvtrunqj.il n.horu aligd idc, neceiTe alicui inelTe, Geteru cu nuJli oporteat L ineflfe, cui no eft opus inelle ad fequentia: q3 auteoporternon inefle,in qug non cotingunt ip> ft incite, aut econuerfo,cui quide oportet non incite, q[non c*> tingunt ipfi ineffe: qcf autnon ineire,in confequentia.cii.n.hf c vtralibet eadcm fuerint, nulli contingit alteri alteruminefle* fi't.n. qnqj quidem qui i prima figura fyll^qnqs aut qui in media. Quod fi alicui non inefle, cui oportet non inefre,qiise fecj' tur: quod aute non meile,qux M non poflunt ipfi inelle-fi.nhO' rum aliq aid idemfi^neceiTeali cui no inefle.Sed magis fortaftc fie erit vnumqclqs dicfloru manifeftu. Sint.n.confequentia A, in quibus B , q vero ipfum fccjtur, in quibus C, quae aute non cotingunt ipfi inelle, in quibus DRurfus ipfi E inexiftentia,in quibus F, qug vero ipfum fecj?, in quibus G, quf autem no con tingunt ipfi ineile,in quibus H Figura
Liber Primus
pro media in fngulis to tnuemendo ,ex
CofequetiaB. bonum . Vtilc profcqucdi. femiliaie . c&pcdiofum. confercns . appcubile. Inc&fiTtcs in fecdcU ngura ex duab' arflrouciiw
RepuenS- D. tiabono . Pugiendum . nocens. malutn. non confutes. difpsdiofum. aUcnum . inutile . impfcchim. turpc. Aficedentia bonum. Telicitas . bfiahabitudo ianica<; . virtines. qct fccf? nam. perfcftum . cuius gratia. eratio fecu dii virtutc. C.
r,t
Priorum Rclblutoriorum
B Si itaqj aliquid eorum qu{ c idem erit alicui eorum qu( F, ne> cede eft A omni E inefle,nanqj F omni E: A vero oi c: quare A 01 Bonum. C.Pcrfc&um. Voluptas. A. F.Ogatiofincipcdimcto.E.
conc!uds vtem affir
Quod fi c K c ide, nece/Te A IdTe alicui eoru q znSq? A ipfi C:

fequitUTOCO. Bonum. .. Volupoa.
nes dices
firmarini in tertia fi
pruni, vt
Si veto TttTt ide,nu1H eoru Q E A inerit ex.p fyl^qm^n. cSuertit priuatiuu,& F ipli D idc, nulli eoru quac F inerk A : F aut omni
ntscftchtdftesvfcm ncgatiui, prius in fie ciid figu iraex pro ylfo,iprima poftea
F.Motuslenis. D.Imperfeaum.
\
Bonum. Voluptas.
Liber Primus
77
Rurfus i B & H iden^nulli corum quae inerit A*nam B omni A A ' nulli vero incrit corum in quibus , idem nanquc crac ipfi H ; Hautcmnulli corum quxinerat*
C6iugario csali; c6 cludemes vFemneja
A. N. E. Bonum. Voluptas. QuSd fi D K. Q idcm,A alicui eorum quae m non ineritJpfi nan^ queo non incrit, quoniam ncqueipfi D : o auccm eftfubE:qua* tc alicui eorum qux non inerit Voluptas. Bonum. Al.non. .
D.Difpcndiofum. C.Tranquillu.i.finel aborc.
Coiugatio ncs c6cludetespdcuUreaf rmatiui in tcrriifi piia 2
Si vero ipfi G D idem}conuerfus fit fyl!lis.G nanqj inerit of A: B enim omni A . E vero ipfl B : nam idem erat ipfi c A autcm omni quidcm no necelTcineiTc: alicui vero neceife :eo qquz fm par/tern cum vniueriali praedicationc conucrtitur Planum
o
Yolupws, E. B,Eligibile. Bonum. G.Opatiofm virtutc.A.
i JHICUlarcaffirc6uerfio n codoau.
PJanum itaqj}q> ad praedicta jnfpiciendum vtriufque fecunx dum vnumquodq? probkma* phaec.ri.ocsfylft.Veru opj&co iequetifi 6d cj cofequit vtrunqj,* ad prfa& vfiamaxie infpicere* vt ipfius E magis ad K F,Q; ad F folum: i pfius aii t A ad K c, q^ ad C folu. Si.n. A incft K F, & F, et E incri t. q> fi non feq ui tur ex hoc, acciditipfum Fftqui.Confimix literaiit&incjbusipfiim fegf, confyderandum. fi.n.prima56d quj fub iJla feqtur. q? fi no haec, fed qu x fubhzc,accidie* Pala uero, etq> per tres tcrmi nos ac binas propones confyde ratio,etp prfdiciasfTgurasfyfrt omnesMonftraturnanqj Ainx efle omni E, qn eorum quj c dC r id e ^Jigd accptu fueri t. hoc aute erit tnediu: extrema uero A 8t E. fit itaq? pria figura. Sed alicui, qn c'QCc fumptum fit,
haec afit ultima rigura: mediu _ enim fit G. Nulli veraqnc Of. F ide. fie aii t cV pria figura 6C me* dia.prrma,qi Aineftnulli F(ficjx dem conuertit priuatiuii) F atit omni E.media verOj qm D nul^ H A: E autem 01 ineft.Verum all cui non inejTe, qn D d(. c ide fit* hocaut vltima figura: A nanq? nullicineritjEverooiG. Pla^ num itaqj, q? per prgdictas figu ras fylfi omnes, & q> non eligex da qugcunqs omnia fequuntur, eo q> nullus e^ ipfis fit fylFs.cox ftruere nanqjpenitus non erat rr ex fequentibus, priuare autem nocontingitperid q^ oiafegx tor: oportet,n.huic quide inef> fe,illi vero no inefTeSed & ma^ nifeftu, q> alig cofyderatioes eo TU,q funtf m eledioes > inutiks funt ad, faciendu fyllrn. quead* modu fi confequentia vtrunqs eademfunt.autfiqfequiturA,
Liber Primus
B. I.
go
^^noncontJnguotip/i'E.aut logiGnusperharc.Nancs.ficofe quodcuncp rurfus non accidie quetia cade, VCB&F, fit media Vtricjjineile,nonn,etficitur fyl ftgura, pdicariuashns ,ppones
incofifrss ex rtuabus aftlrcnatiuis I Icda figu.qac6 cludu 5traiia.
o.
A.
o.
O.N.
Sin autem qu? fequitur A,6^ quj non conringunt ipfi E,vt c G H.primafigura}priuatiuababes propone, qad mir usextrsmuj. A. C.H. E. O. N. ALnon*
CX r.:. u-.iua iu~'xf ifn'a fica
roncm.
Si veroquotcuncp no cotingut vtri<p,vt D et H,puatiu? at^ ria,aut in media figura, fie autnuilo mo fylFs*
tes cciuga tiones ex duab' ncgaiiuis, ett de de c&.
A. O. N. E. Sed manifefhim 8qualiaeade" accipienda, qUffm infpec&cv nem,&no qualia diuerraâutcorraria primu quidem,qmin fpe/<ftio medi) gracia: medium vero non diuerfum ,fed idem oporfec accipere, pofcea & in quotcunque accidit fieri fyll\n, eo q^ fucre
accepta
acceptacontraria,autnoncontingentiaeideminefle,in pdi&os oia reducent modos.Veluti fi B<3 F contraria,aut non contingiit cidem inelTe.eri r.n.his acceptis fylTus,q> A codngit inelTe nulli eo rum quae funt E. fed non exipfis, verum ex praedicfto mS. nam B A quidem OKivero nulli inerit:quarenecefieBidcee alicui H Bonum. Malum. B. F.
vicni conc|udcnda:
ja.ofspul
linishominij;.
N.
Pulchritudo.
ciuuudo Rurfus fi B >(. G non contingunt eideinelTe, q> A non ineritali' luiiiab'fa: cu*eor^ û^ ^ unt E* ^cetenim media eritfigura.Na B A quide 01: v i ois finis G vero nulli inerit t quare needle B alicui eorum q H ide efle.nacp hois boii' non contingere B & o eide inefle.nihil differt, 06 * B idem efleali> a: nullus CU1. - 0 . - - ^ . rf r> r mains. eoruqueH.oiaenimacceptafuntnocotingentiamelieipnE *GI =cd Hi- Manifeftum igi tur, q? ex his ipfis infpectionibus nullusfylfus* e.'Ic,H ids Difgregatiuum vifiis. Album. Homo.
a'icui eo-
B.
Al.non.
E.
F cotrariajneccfle B idc ee alicui eoru q H,etfylPm c fieri. Accidit itaqj ita fpeculatibus infpicere alia viam a nex pdi- ceflaria, propterea q> latet identitas eorum q B,& eorum qure H, ^ r e * Eodem autem padlo fe habent QC fylfi ad imposfibile dedu^ *o centescu oftenfiuis.nanqs & hi fi'unt p confequentia,ec q confeqx t lit t ur vtrunq;. ej eadem infpe<5lio in ambobus.qj.n, oftenfiue mon .I;'^!J tlraturj&.perimposiibiled!: ratiocinafipereofdem terminos:
&
Liber Primus
81
K quocf g impoefibile)& oftenfiue, vt <$ A nulli eoru quf E ineft. A Ponatur enim alieui ineffeqm igitur B omni A: A vero alieui eo< rum qua ; B alieui eorum quae E inerit: fed nulli inerac
SylP* aflra ens vt'cni ncgatius % impofe.
Rurfus<t> alieui ineft* Si eni m A nulli eorum quae c: S vero om toi c, nulli eorum qux G merit A fed omni inerat
Bonum.N.Yoluptaj. Al.
Syl6 aftru ens jniculare afHrmanui j> impoi'e.
Adio fccundura virtutem.
Confimib'terautem 3<:inalnsproblematibusfemper.n.etin omnibus eritmonftratio per imposfibileexcofcquentibus,& tj fe^tur vtrunqp:ac fm vniiquodcp .pblema eade confyderatio,5C oftenfiue volenti ratiocinari &t ad impore ducere.ex eifdem nan^ que terminis vtrîp demrones.Qêmadmcdum fimoiiilratum inellenulli E, qra accidie & B inolle alicui eorum qux E , Log. cu co. Alien. L
Priorani Refblutoriorum
imposfibile tfiacceptumfuerit ftum, q> ad eadem infpiciJdum k -x inelTe E quidem nulli, A vero dC oftentiue volenti ratiocinari, & ad imposfibile duccre* nulli E Rurfus fi oftefiue ratio^ Sed in alrjs fyllogifmis, qui DC fylfw cinatum fueritAinefle nulli E, ex fuppofirione (quemadmo^ fupponentibus inefle^jimpoFe dum quicunqj fecundum tran^ nc* monftrabitur nulli inexiftens* fumptionem , aut fecundum Cofimiliter aut &C in alrjs.in ofx qualitatem in fubie<5tis ) non bus.n.nece(Te commune alique in i)s, qux5 principio, fed in accipere terminu aliu i fuppoft tranfumptis erjt confyderatio, tis,ad quem erit falfiTylfe. quu modus Vero infpecflionis idem* re conuerfa hac propofitione,al Confyderare autem , Qt diuix tera vero fimiliter fe habente, dere,quotmodis qui ex fup/' oftenfiuus erit fylllis pereofde pofitione, Mbnftratur itaque tcrminos. Differt nanq? oftenfi vnumquodq; problematu fic * uusabeo,qui ad imposfibile: Eft autem et alio modo non qmin oftenfiuofm veritatem nulla horum ratiocinari, quem H vtraeqj ponuntur propones, in admodum vniuerfaliaper par* to aut, qui ad imposfibile,folu ticularem infpeftioiiem exfup vna * Hgc igiturmagis erut ma pofitione , Si enim c SG ea^ nifefta per fequentia, quando dem fine: folis vero G accipia^de imposfibili dicemus * nunc tur E incite: A indTet vti$ onv Vero tantumnobis fitmanife^ ni
h^c cocltr die vfem , iâ minor li?c cfiuer t:c'itnu

liK.
C.G. Homo.
EtrurfuSjfiD &c eadem :E autem de folis G praedicarctur t quod A inerit nulli eorum quae s t Planum itaque, quod &iic infpiciendum,
LibcrPrimus
Rationale. E.
gacio coa cluditvfej ncgariua, j>j> eande cam, qua & fuier.
plurimis abundare: atqs hxc g Eode autem modo &. i cefTarrjs d(. contingentibus: ea>- tresterminos confyderare, dedem nanqj confyderatio,& per ftruente quidefic,conftruente B eofdeterminoserit ordineeius verofic: fmveritate quideex ^ quod eft contingere, dC eius q3 ijs, quac f m veritatem defcribii eft incite fylPs. accipiendum an tur inetie: ad dialedicos autem tern in contingentibus cVquae fylfos, ex propofitionibus f m noninfunt, fed pofluntinefTe: opinionemPrincipia vero fyl fnonftratum.n*eft,q> dC per hfc logifmorum vlVdidum eft, dC. fit eius quod eft contingere fylx quomodo fe habent, dC quomo logifmus.confimiliter autem fe do oportetipfavenari rneafpi-' habebit dC in alr)spdicametis ciamus ad omiiia qux dicutur, Planum igitur ex dicliSjnon neqj ad eadem, conftruentes, tiU pdi- folumcjacciditper hancviam ac deftruentes,neq?coftruete$ aa c&fici- jfjcrj omncs fyii>os fed & q> per de omni aut aliquo^ dcftruen endorum ,. . fi -i -n. tesaboibus autaliquibus^fed fyllbru. a'iam imposlibilemoitratum nanque eftfyllogifmumomne ad pauciora et determinata.Sex per aliquam prediclarum effix cudu vero vnumq3q? entium F C ci figurarum: hacc autem non eligere,vt debono,autfcientia, acciditperaliaconftitu^q? per priuate autem fm vnamquan* confequentia,& quj vnumq3x- que funt plurimae. Quare prin/queconfequitur: exhis.npro- cipia quidem, quae fm vnum> pofiriones,6d medr) acceptio* quodqj funt, experimcti eft tra quareneque fylfin accidit per deredicoaute, vt aftrologica aliafieri,via igitur de omnibus experientiam Aftrologicoz fcif eadem dC circa philofophiam , acceptisenim apparetibus fufx & circa artem qualemcunque, ficie^nter, ita inuentx funt aftro &C difciplinam. Oportet enim logicac demonftrationesconfiinexiftentia, &C quibusinfunt, militer aut fe habet dC circa alia circa vtruqi videre,^ his qua^ quaiemcunqf artem, ac fciam. L ij quarc
Priorum Rcfblutorforum
quareG accept* ruerint,qu?iiv funt circa vnuquodqj, noftru iam dem rones propalarc. Si.n. nihilfm hiftotiam derelidum fueriteorum, quae vcre mfunt rebus habebim us deomni ,cux i us eft demonftratio, hanc inue nireflCdemonftraretcuius ait tern non eft naturaliter demro, hoc facere manifeftumVft- itaque quomodo opus eft propox hes eligere,ferme diclum eft: cum diligentia verorjGurrimus in negocio circa Dialecfticam
Ordines, quibttsjyllogi/mi CMtufeunque ft rmam tatûmmtu. Oaf. i.
Ordo "if /^>\încsvcro <luûsinclu'ridi fylfm 5 vJmus Or^m per fe, hoc eft forcu ad forma fuam, funt fm c$ dicam. & hoc, num qinomnequaefitum,cuiusqua:rimusfylfm, auteftafHrmatiim vPe, autnegatiuum vle,autaffirmatiuum particulare,autnegatiuu parEt fii'Btis ticulare. Si igitur quefitum extitcpdicato, ritvPc affirmatiuu,&voluerimus & d c ?r l~ / ipfuni as ce fub, concludere, i- oportet / t vt n -conr ic&ojcum lydcremuspredicatum fubiecti ml, j &fubie<ftum predicati fui: &fi ineadc fiie- uenerimus aliqd fiibieclum predirint,c6clu cati efleidem cumaHquopracdicav fi" f'?n to nrmatina . rfubie&i, . . ex ncceflitatcpr^dicatii .f , . Jr s Ipria hgu ipuuseritinomnilubiccto. hocau ra. tf manifeftum ex eo, q?hccpofirio efteadecum pofitione prim? figuix, pgea q> vPis affirmatiua conclu ditur in hac figu ra.P uta, in extplo C quxfierimus an oes partes mundifint noux: &mimaus difponatur per compofitii, & compofitum fubijciatur nouo: & compiicetur lylPus hue in modum : omnispars mundi eft compofitum; & omne
compofitum nouum : omnis itaq; R pars mundie/hiouum. Quod fi vo Paro'cali. ^ luerimus cocludere affirmatiuam affirmatiua . , v c nuaeocm particularcm per propones vres,nc ditcxCabri hoc potent, f\ accipiamus duos iedu,LaitcrminosftibiecTiosfimul.fi.n.inue ccderibu* ncrimusaliquidvnu &idemfubic _ . ' ar termmuq ctum vtnq; ,ex neceflitatelegtur, fitj j ,enii vtpr^dicatum infitalicuifbbiedo. tiguta. hocautem manifeftum per pofitio nem tertia;figurac.Puta, in cxemplo,fi quxfitum noftrum fuerit,an aliqcf motum fitanernu : & aliqd inueniatur fubieftii ambobusiuij tcrminis,Ytcorpuscoelefte:&com L plicetur fyll's hunc i n mod u m:corpus coclefte mouetur : 8c corpuscce Jtftceftxtcrnum :& concludicur, aliqcf motum eft xternum . fed & hocacciditinfiguraprima ,ciimuenerimus vnum ex lubieftis predicati per (e vnum ex przdicatis de all quo fubiecto quxfiti. Sin autcm Vfii neg voluerimusconcludcre vPcm nega J"^ tiuatn, fieri pot hoc rm duos mo- C6cludit*p dos:vel vtconfydercmusconfcque" prima 6c riafubic<flumquxfiti,&id,q^n6 potcft fubijci predicate quasfiti. .n.inuencrimus confequcns fubietlumquzfitiidecufubiecô } quod ., non pot fubijci praedicato qua:fiti, concludetur nobisin prima figura y praedicatum quxfiti non pot incflealicui fubiecro quarfiti.Putaâ excmplo , fi qu^ramus ananima fit irumortalis: & p fe motu fit confequensfubieflumiftius qua;fiti : & idem hocfitfubieclum : q5 no pot efle i ubie<5lu praedicati i ftius qu^firi: &compliceturitafylPus, omnis anima per fe mouetur : nullii per fe motum eft mortale : & cocluditur ex hocq? omnis animanocfttnor tak. Modus vero fecQ4us,vt confydercmus
Liber Primus
derenraseonfequenti* prxdicatii, quid, quod fi tide cum eo,cui non H &inucniamusaliquid, qd negetur poteft inefleprardicatum. Prarterafubie&o. ex hoc.n.& concludetur quamq? concluditur iftud quarfinobis in fccunda figura q> prqdica- tum ex propofitionibus vfibus ia tfi negatur ab o? (ubiedo . Puta in figura tertia tan turn: atqui volcbaexemplo, fi qfiuerimus, an vacuu m us hoc, vt accipcrentur propofifit vnum cxcntibus naturalibus: & tioncs vniuerfales. Scd oportet, vt EIigwU iauetu fuerit ensfenfibile,qS(cqua cliganturexconfequentibusvtran j-unt,C!C,C906 o . T . . iequetib f . turcmianararalia, & negetur a va qucextrcmitatem & fubiecns eif- &afi<xde. cuo : & complicctuc fylFus hunc ia dem ,quod eft magis vPr & magis tibus, qui modUiVacuumnoncftfenfibileriSc vFc.quoniam fifucrit fylftisexta- funtmaentianaturaliafuntfcndbilia: &co libus propofirionibus, erit et fylRis 8" *"* clufio, vacuum non eft vnu ex cnti- ex eo, quod eft minus vfiter: quoTrib'mo- bus naUb'.SinautTolucrim'coclu niam in ipfiscontinetur. q? fi cum dis c6clu- crc neggtjua parriculare, fieri po- inuenicturtylfsexcoquodeftmax E t jncu- Kr - t jlocfni tref mo<jos . qfjj -izm gis vniuerfaliter, iam inueniri poJarunega- monftratumfuit,q?harcconcludi- teritex eo quod eft minus vniuerturmtribusfiguris.Vnusipforum, faliter : & poteft et non inueniri. iiua. licofydcrabimuscofequentia fub- Putain exemplojfiinucuiamusfyl iecûm,&quxnonpollunt incflc logifmum fuper eo,quod eft homi p* dicato,concludetur in fecunda finem eflc compofitum ex eorrarijs gura, q> pr?dicatum non eft in ali- ex eo q? habet complexionem: 8c quo fubiedo. Puta in exe"plo, fi q- fuper hoc inueniamus fylm ex co ficrimu5,analiquaalan6fitmorta q? eft fenfibile: quoniam fenfibilc lis : & inucnerimus confequentia eft magis appropnamm quam haaliquaanimam.puta habere opera bens complexionem, &continctur tioncs per (e, &aliqn non eft opera in ipfo: cum igitur inuenerimus tio fua per fe : & complicemus fyl- inefle habenti complexionem, iam '.ogifmum huncin modum,aliqua inuenimus&fenfibili: &cuminuc animahabetoperationesproprias: nerimus complexionem habfsin- ^ & nullum mortale habetoperatio- eflefenfibih, iam inuenim us comnesproprias:redir.n.ad primam fi- plexionem habens inefle homini. guram per couerfione negadux,& Gumitaqucinuenerimus contraconcludit'qâliqua animanoneft na inefle homini,per mediu commortalis. Sed hoc et monftratur m plexionem habens, iam & ipfa intcrtia figura, fi accipiamusflibiefta uenhnus per medium fenfibilc. q> fubiedoqu^fitihuius, &eaaqui- fi non inuenerimus fyllogifrnum bus negatur predicatu. fi igitur infuper hac pa,rte, quaefthaoens couenenmus ex iftisa!iquid, quod fit plexionem ,iam fieri poterit,vt furnu & idem , concludetur nobis in per hocinueniatur fyllogifmuscX tertia figura, q> predicatum nega- parte, qua eft fenfibilc :& iam poturab aliquo fubiecT:o.Sedhoce"t teft etiam non inueniri. Cxrerum tccidit,inprimafigura,fi exconfe- ex hoc planum eft: q? non euader, quetibusfubieclum inucniatur ali- quin hxc intentio fit per duas pro* L ii) pou-
Priorum Rcfblutorioruni
<5 p6fm5cs&trestermin6s,ftnqj<ie- in ere'plo, fi afiquis momlrafecon claratum fuit ex diipofitione fyllo- tendat,o> voluptas non eft finis ho giftica:&q?nonerit/ylPus,nifiin minis, eo q> voluptas eft malum^c tribusfiguris,dequibusmentionc finishominisbonum.naqjexhoc fcci m us, & ex ift is ia conchuienu- condufum fuit, voluptas non eft bonu ^^ ceda i arte rcincopia . * propofitionum,cu *r l / ! acinueniedi cipimus conlequentia & iubiecla , ex parte, qua eft malum. cum igimedium . eft i d,ex quo cophcatur figura noil tur complidtum fuerit cii hac conconcludens. quemadmodum non dufione, q? finis homimsbonum, eft opus,vtaccipiamusconfequcns condudemus q? voluptas non eft fi ambasextrcmitatcs,cufuerit vnu nis hominis. Talcs igitur fyllogif&idem,qm ex hoceruntbinârfir mi funt fylFi compo hti ex pluribus mat iuac in fecunda figura.iam.n. figuris, non autf (ylFus quartusfim monftratum fuit, q> non cocludit. plex. Qui_TeroexiftimaaittalefylH Confimiliter non eft opus, vtacci- logifinu eflevnufylFm fimplice,ip piamus quod negatur ab vtrifq; : (e eft fimilis ei, qui exiftimar fy IFm dedaratucn fuit niml copofitu cflefylFm fimplice. oâut eoncjuditex duabusnegatiuis.Eo- hocarbitratur, ignorat g.d fit fylFs modo fi fuer itfiibie<5lumfnb- fimplex: & g. ignorat, ^dfitfylFas 4ti,&<53 negatur a fubic (implex, ignorat c"t(y IFm abfblutc. Confimiliter quoque (e habebic SylFi a<t <Soqufiti, vnum& idem, non eft opusvtaccipiamusipfum : qm erit fylFsad impoFe fm confyderatione, jmpoFc p eide c6 minor e<atiua in prima figura. hoc eft per ea,qu^ proportione ha- fyderariofc4 iam declaratum fun q? non con bentadvtrunq;terminoru.h?cau ne potent dudit. Planum et q? erit vtiq; fylft, te funt tria, queadmodu diximus: coltrui, p quamSc aim idem pofitu fueritbis: hoc eft autea,qfubijciunîlli,autea, qu iylt's cats* cum habuentproportioncadduos pr^dicanfde ip(b:autca,quq nega- goricus. term inos,proportionem pr^dicati, tur ab ipfo, vel fm modu fubiecti, aut fiibicclj : & hoc e terminus me- vel fm modu pdicati: qm hoc non I dius. (i.n. fucnt terminus medius variatjin negarione,fm q? diximus. M dux res , non critfylrus : quoniam Hocaute manifeftum,eo q? om Oe^fitu, fequitur vnam duarumextremita- nequajfim, quod monftraturpcr qi^'iylfo categon-. tom inefle vni , ant neganab eo. fylFm prxdicatiuum, poteft etiam co ondit", C5traopi Quod aut nonnulliexiftimanerut monftrari in his eiftlem tcrminis pt, &per nione illo q,rit fylfus, cum accepta fuer.int per fylFm ad imposfibile. Con/imi rjrU'm ad i b5t ^cd- Ûo a<âm^)as extrenntates varia (c liter omnequazutum, quodoften- pofecSclu di:&ec5pieda efle cimdu contrarietates,&omninoil- ditur per viam imposfibilis, mon- uerfo itif duocdcia lud,quodnon poteftcomplicaricu ftrari poteft inhiseifHem terminis de tcrnurii ad am aj,o: q uon j a m hoc reducituradid, per fyllogifinum prardicatmu.Pu- nis. has exttc- CUIUS it i mitatw, eltpotentiaacccpnomsalte- ta, inexemplojfi habuerimus, q> vt c6clu~ ris rei,qua:fequitur vnamipfa- Binfitomni A : & non infitalicui dat'nega- rum.&negatur abaltera: &fortalr E, & voluerimus per duas iftaspro tlu * fehoc non erit concludens -Puta, poficiones,raonftrare,(j)A non ineft'
Liber Primus
<ft eftalirm E per viam impoffibilis, ilicemuSjA non inert alicui E. quia f\ non :inent erô A alicui E : fed iahabebamusqjBineftornni A, & concludif" nobis q> B inert alicui E: (ediam habebamus. q? B non inert alicui E : quod eft impoPe, & no cohaeret.Quod fi voluerimus conclude hoc per via pra:dicatioms,dice jnus <j> A non inert alicui E : qm B non inert alicui E,&ineftomni A. & eodcm pac~lo monftratur res in olbus qusefitis. & hoc,qm ambo fyllogifrni, hoc eft prardicatiuus & dcducensad impo labile, funtvtiq; B pcracceptioneconfequentiumam bas ex tremi tates,aut per fubiccta ip faruni, aut per acceptionem alicuius,quod ponitur in ipfis. Sed diffe Dfia inter r u n t inter fe, qm fyli's deducens ad -^r* ex binis rpro luore&ca impoflibile C . .. coplicatur f n ncii. pontionibus, quarum vnaeftpropofitio vera,& altera falfa,& coclumtcontradidorium propofitionis fecundas yer^.Syll'usvero prijdicatiiiuscomphcatur exambabuspro pofitionibus veris,non autem alijs. uon igimr coaptatur fylFusex ipfis, ijifi cognouerim us per bmas ,ppofitiones. hoc autcmerit per vias, quasnarrauimus. Quodliitafuerit, erit ibi fyiPus prxdicatiuus. fi Tero accepenmus contradicloriu quzfiti,& vnam ipfarum ipfi coap tauerimus, critfylFusadimpoffibi le. hoc autcm manifeftins monftra hitur, cum declarabuntur fpecies fyH'orum pr^dicatiuorum,quccacunt in fylib ad i m pollibilc, & huki/ccmodi fylio"ifmis conditionaijbus,quibusefiiopusadhuncmo4um confyderatioms: qm jam declaratumhiit,q; non moiifiratur quxfitumfecunaam uaturam, ni-
84
ficcmiunrerimnsilli fylftn pr^dlca tiuum, qui oftendat aut veritatem pofiti,autveritatcmconiundiois. Secundum itaq; modu iftu confy- 01 cjfitu, derationis monftratur of quzfitu, fiue i ni? neua,fiu: fiuc fiient in materia neceuaria,fi- poPi p via ueinmatenapofi. AmpL'usexhoc difta momanifeftum,cf)nondicimus,oem itratui. fylFm fieri pofle pei' ifta viam : fed cj? non pot iylPs fieri nifipcrhanc viam. ppeaqjiam monftratu fuit, qjomnis fylFseritin vna truim figurarum: quodq; tresiftzfigurac eruntexijs,queprxdicantdeduabus extremitatibus, aut fubijciuntur binis extremitatibus.Quare no poteft inueniri fylFus, nifiexconfyderationeiftorum, hoc eft confequentium & fubiedorum.Quod fi planum fuerit omnem fyUYn efle fm confyderationem iftorum, ma nifeftum etiaex hoc erit, q?omnis fyllogifmuseritin vnatrium figurarum,&exduabus propofitioni- Via prius bus,ac tcrminisrribus. Viaigitur difta elt hxc ad copiam propofitionumac vfis oibiK artibus & fyH'orum fuperquaditiseft vniuer- doftrims . falis omnibus artibus ac dodlnnis, feu verx extitermt feu probabiles. nam verarum verainueniutur cofequentia ac fubieâ: & probabiliutn probabilia. Qj,iare via hec co> fert nobis i n cognitione acquirendarum propofitionum ad oequxfitum.cji fi non,fortaflb crederemus, nifi eflct apud oos via hxc, q? deceret ad aflequendum qdcunqj quzfitum infpicere adquancunq; rem ex proponibus, & ad propofitioncsvnaseaftieminq(itisamrnia tiuis,acqu5fitisncgatmis. necfbkl hoc, fed ct potcnmus exiftimarc aos aflccutumireocsquxlitorum fpcSjhoceftaflirmauuuvniuerfak:, L iiij &
ftnegariaam Ype,&affirmariuum patticulare, ac ncgatiu u particularc p vnS viS, & ex proponibus vnis V6d aut diuifio p Troccded cittern. Atqui en habuerimus hie nera,paruaqufdam par b'hac via via,tunccritintetio noftram quo.,, ticula eft di<fbcme> in qcunq; <jfito, fil- cunq;que_fico ex rebus detcrmina- thodi, facile eft cofpicere. eft.n med; funt tisnotis paucis fm numerii.cii.n.fe diuifio vclut imbecillis fyliiis. propones ccrimus hoc quantum, oportet vt caicunq; appropriemuscuicunq; quf fito^p- qcln. oportet monftrare, peti> ghi appro tur: ratiocinamur aute femper pofitioncs appropriatas gcncri, in aliquid fupcriorum.Primu ve^ cundu di- quo fuerit hoc quaefitu, proportiouerfitatc} natasipfi. Qucmadmodu u fueric ro ipfum hoc latuerat oes vten ipiorii <jfi tes ipfa, & perfuadere conaban torum. quzfitum operatiuu, eligend; eruc tur, q> effet imposfibile dc fubx propones proporrionata; rebus voluntanjs.Qu6d fi extiterirfcialeac ftantia demrone fieri, dC eo q9 cipicmusrcsproportionatas rebus eft quid* quare neq? q> cotingic 1. H fpeculatiuis appropriates huicgene ratiocinaridiuidencesintellexe L ri,de quo fpecula^ ars base fpecula- re,neqj qj fie contingebat, queV tiua. & p pea opus eft in cognitione admodfi diximusJn demronix proponu primaru in olbusgeneri- bus ita%qn opus fit aliquid ra Dus,noc eic appropriatarum,vt fint tiocinari inefle, oportet mediii, proportionate coclufioni. Puta, in g q3 fit fyliits,&minus Temper cxemplo, fi opus fuerit cognofcere efTe, &f. non vfius prima extrex flellas,hocfciam Attrologi?, op 3 mitaturmdiuifio aut contrariu priuscognofcerc ftatiz motuu ftellaru. & j?pea ex eo, cj> nouimus per vuk: ipfum nanqjvft accipit intelle<flione& infpeAionemotus medium .Si^n.animal, in quo ftellaru crraricaru,potenmus in- A: mortale,in quo B:&immor> uenire demfones fuper cognitione tale, in quo c: ho autem, cuius fuoruorbiu. confimiliterinolar- ronem oportet accipere,in quo teatq; 01 {cia,cuiusItelle<Sio eft ne- Dbeigituranimal accipit aut ceflaria. Si.n. adept! fuerimus co- mortaleautimmortalehocau ** gnitione olum primoru,&prop6- tem eft, quodcunq? fit A , omne num.quînueniunifin Hocgenere, efleautB, autcrurfushominc tune facile poterimusinuenire de- Temper diuidens,ponit animal mfones (uper olbus rebus qfitisin elTe: quare de D accipit A inef^ hoc gcnere, &cognofi:emus etdc quo afrerripotdemro inhocgene fe. fy Iftis itaque eft, q> D aut B, re, Sc dequo no pot. Scd iam dixi- autc omne eft: quare hominc mus vlr, quomodo oporteat acqui aut morralem,aut immorta^ rerc fylfos ac propofitiones.Scrmo lem neceflarium elTe : animalautemexpofitiuus &appropriatus mortale autem no necefifarium Tnicuique quajfitorum gcneridi- efle, fed petitur. hocautem eft, cctur in libro Dialedics. quod oportebatratiocinari.
Rurfus
Liber Primus
BM*rta!e. C.Im morale. A. Animal. D.Hora** Mfrtiufr vuut.
Rurfus ponens A quidem animal mortale , in quo autem B pe* des habenSjin quo vero c fine pedibus, hommem autem D, confi miiiteraccipitautinBclTc,aucinc. omne enina alal mortale aut cum pcdibusâut fine pedibus eft: A vero de D,hominem nanque animal mortale efTeaccepit:quare cum pedibus aut fine pedibus animal neceiTe eft hominem eflfe:cum pedibus autem no necefle, B fcd accipic,fed hoc erat,quod oportebat iierum monftrare,
B.Pedcs habens. C.Pedibus cares. A. Alal mortale. D.Homo, tyift nfii
Hoc igiturmodo Temper diui dentlbus accidit quide ipfis vFe medium accipererde quo aute oportebatmonftrare&drasex trenja:ad fine aut, quod hoc eft ho,vel quodcunqjfitquaefitu, nihil dicunt planum, vt necclTa riumfit4tenimaliaviafaciunC omnem 5 neqjcotingentes abun dantias exiftimantes.Manifeftu at, q> neqp deftruere licet hac me thodo,,neqj de accideteautprox ptio ratiocinari, neq? de genere, iguoratur,YtrQ
fic,aut fie fe habet. Vt an ne dia^ meter incomefurabilisc' fi enim acceperit, q>ois longitudo auf commenfurabilis aut incomen furabilistdiameteravit eftlongi tudo: ratiocinatum eft,q> inco^ menfurabilis autcomenlurabi^ lis eft diameter.fi aut fumet, q3 incomenfurabilis, quod oporte bat ratiocinari aCceptu eft. no e igi t monftrare.via.n.hec: p hac a fit no eftmonftrare. iiicoinen/ furabileâut commenfurabile in quo A,longitudo B, diameter ct Cornea-
6
Sylfs3ftro
fitafrirmatiuus: ga pofito vnooppofitorti, deftraif rcliquum. ni fieri no po tcft fylfus diuifiuus priuatiu': ait Alex.
Priorum Refblutoriorutn
C5'mcnfilrabile,autin- Lorigitudo. Diametm comtnenfurabilc. A. B. C.
Planum igitur,cj> nccj ad om nem confyderationcm couenit H inquifitionis modus,neque in quibusmaxime videtur dicere, in his eft vtilisEx quibus igit demonftrationes fiunt, &C quo, 6(. ad qtialia infpicienduim fm vnumquodqj problem a, tnani^ feftum ex diesis*
D* Dlmfione, & eitts fyllogifino* Cap. 3.
uaj) eeflit Plaarsêft'dl Sxlpeculationis. I
Kuifi TXlxit. Viaautem diuifioniseft Via diuifi
JL/parua pars ifti us modi fpecula tionis: quoniam ipfaconfyderat co P*am propofitionurrr, quae funtex difrerentijs confequentibus.Cauia autcm,quare elt pars parua,eft,quo hiarn diuifio eft velut infirmusfyllogiimus, & non fyllogifinus verus. uicunq-, enim ratiocinatur per via iuifioniSjponit id,fuper quo oportebatafrerredemonftratjonem per fyllogifmum, &. femper ponit ali<juid,quod exit propofitiones,& no eomprehenditurinipils: & hoc per yariationem eius, fuper quo eft mError ^*o*9i*Cf0PD?0... riquorum u\yut. Antiqui autem exiftimaduplet ruuc de via diuifionis, quod eft fyl-
logifinusrquonia per ipfam cognofcimusdefinitionesreru.Sederror ipfbrum de via demoftrationisfuit duplcx.vnus, quiaexiftimauerunt, quod defin itio oftendifper demon ftrationem:alter quoniam arbitrati funtvia diuifionis efTe fyllogifinu. quapropter ignorarunt quodpofmfciri pcrdemonftrationem,&qcf nonpoffirfciri.quodcnimoftenditur per iyllogifmum,monftratur vtiq;perfyllog!Tmos,dequib 9 men ônemfecimus.Qiiodigiturdiuifionon fitverefyllogirmus,planii: eoquod tcrminusmediusin fyllogifino /emper eft particulanor prio riextremoj&priusextremu, quod eft prjedicatum qu^d'd comprehen M ditampluis quam ipfum.iH diui(ioncrutem reseconuerfb Ce habet, hoc eft, quod terminus mediuscil vnmetfilior maiore extremitate, qua:ift predicatum quxfiti. Puta, in exemplo fi ignorauetimus an homo fit mortalis, velimmortalis: &cognoueritmisbinaspropofitiones :quari!m vna eft, quod homo eft aniirul, & altera, quod animal autemo tale,autimmorta!e :cum itaq; monftrare voluerimus vnam iitarum duarum propoficionum, quod
Libr Primus
86
A qudJ homo atit eft animal mor- S E C T V M T E R T I V M . talc,autimmortale, hoc eft vnum De5yllogifmorum reO ex binis iftis oppofitis, vt ex hof pec foluuonc. ficiamusdcfinitioncm: &cft,qu6d eft animal mpr tale, aut non mor- Quo paflo fyllogflice omntt rationes M alt^fMtn pritdiflarum figurarum talc. & compliccmus oiationf hunc jitre.dncmd<e. Caf. I. in modum, homo eft animal, & ahimal aut mor tale auc immortaVomodoaut reduce Ic: fequitur autcm ex bmis iitfspfo mus fyllbs in praedix pofitionibus, quod hojno aut eft (Teas figuras,eet vti qj mbrtatejisut immmrale, non aupofthaccdicendu. re temquod fit vnum iftorum perfe&e, quod crat quaefitum nifi for- liquumenimiftudadhuc exc5 taflfc extitcrit per fe manifeftum, fyderationeSi enimfyllogifmo aut notum per aliqucm/yllogifin u rum generatione fpecularemur: B txfupra relatis. Medius igitur ter- dCinuenicndi potcitatem habe K minus in hoc fyllogifmo, qui eft rem us :ampli us aut fatflos rcfolx animal, eft com muni or quxfito: ueremus in pdidas %uras,fine quod eft mortale aut im mor talc. haberepoffet,quod aprincipio Confimiliterfifuerit notum apud propofitu. Accidet autc fim ul et nos, qupd homo eft-animal mor- prius didta cofirmari, i8c planio tale :.&quod mortale auteft bipes ra efle,q> ita fe habet,per ea,qu( aftt'iftnltipcs: & voluenmus mon- nunc dicent.oportet enim veru ftrare,vEwm iAorum fuerithomo, non inuenietur aliquo modovri- oeipfumfibi ipfi cofcfTumvnx litas he.c in via diiwfioois. Quartfdi decunqjefle*. Primu igit tentax uifiononeftfyllogifmus aliquo pa re oportet duase fyllb propofix &o, non in quxfito fimpliciter, vt tiones excerpere. faciliusnanqj fi res fit, aut non fit, iteque in quse- maiora,quam riiinoradiuidere: /itoreicoaptata;, quemadmodum maiora afitfuntcopofitajquam C fiquarfitum fucm,an res fit acci- exquibus.Pofteaconfyderare, F dens, velgcnus, vclproprium,vcl vtra i n toto, & vtra in partc, & definicio: attamen eft vtilis infyl- fi no fint ambae acceptae, ipfum logifrno . Scd iam didrum fuit, per ponetem altera.pkrunqjnanqj quid poflidebimusfyllogifmos>& vFemproponctes,qtleftin hac, quo m odo ipfiW po (lidebim us> nonaccipiiit,neque fcribcntes, &(uper qu* re opus eft neqj interrogates* aut has quide cofyderate in omni proponut: per quasvcrohaeco Ipeciequjefickiduntur, practermi ttunt: alia De tocum. prionc pe-
autcm fr ultra interrogant. nes aec^;(. Confyderadum itaqi, fi quid lacia, fed fylloîfuperfluum acceptum eft,&qd na itica co!cex ncceiTari^s ptermiflum fuit: ! coitions &hoc
C &hocquideporiendu,illudve roauferendu,quoufcpad duas propones quifpiam deuenerit, abfqj enim his non eft reducere fie interrogatas rones. Qirarunx dam igit facile defe<5Hi confpice re:qu3cdaaut Iatet,6tvidentur ratiocinari, eo q>neceiTariu alix Subflantia.
tanHc a4 hue redu> eif fylftm maltis in*
quid accidie ex. pofitia* Veluti fl acceptu fucrit,no fubftatia fab* lata,no auferri fubftantia: fubla ris aut,ex quibus eftj&quod ex hisôrrupi.his em pofiris necef fariu eft fubftanx parte f ubftao. tia efletnon tn per acccptarocu natu eft,fed defunt propones^ Partcsfubftantir.
Quzfimuhollunt fubftantia.
Rurfus f! homine exiften te,necefle aial efle: 5C animal fubfianx tiamthoieexiftentCjnecelTe fubftantia elTe.verum nondum ratios cinatum eft.non enim fe habent propofitiones,vt diximus* Subftantia.
pradida t6 reducif idhucfyl loeumu, vd fifenu
Idquopofito, animal poniu
Homo,
neceflanu
inplus eft
Decipimur aut in talibus, eo q> ex pofitis necedariii aliquid accidit,qm & fyljfe neceflarium cfttin plus aut neceflariu,qi fyl* logifmus.fyJFsenim omnisnex ceiTarifi, neceflarifi vero non oe fyjft. Quare non fi quid accidit pofitis quibufdam, tentandum
ftacJrn reduceretfed primo acci^ picndae duoe,ppones, deinde fie diuidenduin terminos.medius autponcndus terminus ,quiiu vtrifqj .pponibtrs dicif 4 neceffe enim medium efle in verify in oibus fi'guris. Si itac^prsedicet, ac fubrjciaturmediii: aut ipfuin
Liber Primus
quidem pweclicctur , aliud aute aliquando aut Jintta fimilitudix I> nem pofitiois terminoru, quod ab illo neget : pritna eric figura* q> fi dC praedicet, dC negctur ab non oportet latcre nos. Vcluti fi aliquo,media.fin aut alia dc illo A de B dicit, dC B de c. videri cnf prxdicent: aut hoc neget ,illud poffetitafe habetibus terminis praedicet , vltima ConfiFr G R efle fylfs : non fit aut neq> ncccfx nonvlrfintpropofitiones:eade fariuquippi5,neqpfyllogifmus, xiacpmedi^detcrminario,Planu Sitnaq5inquoAfemperefTe,m ita$; , qm in qua rone non dicif quo B itelllgibilis Ariftomcnes, idem pleruncp , q> non fitfylis: in quo c AriftomenesVerum no entm acceptil fuit medium* itacp A ipfi B inelle/emper enim Qm aut habemus quale proble eft Itclligibilis Ariftomenestfed matum in vnaquacp concludit &L B ipfi c, Ariftomcnes nanqp e figura, di in qua vife,& in quali intelligibilisAriftomenestAve quod in parte : manifeftu, <^ n6 ro ipfi c non ineft , corruptibilis * in omnes figuras perfpiciendu, enim eft Ariftomenes. Nam no fed in propriam cuiusij; problex efficiebatur fylfs i ta fe habentix matis . quxcunqj vero in plurix bus terminis , fed oportebat vfr bus concluduntur ,medij 'poRs A B propofitione accepts fuifle, tionccognofcemusfiguram. hocautfalfum',exiftimareoem Plerun^jpigiturdecipiaccidit intelligibilem Ariftomene fent t fintudi cjrca fyifos propter neceflariu, per effe , cum fit corruptibilis ne pofioo _ / -,r \. n- n A-rt ois cermi- queadmodum diccu eft pnus, Ariftomenes* onus. Intelligibilis Semper efTe. Ariftomcnes. Ariftomcnes. A. C.
f
Sylfut W n6 cdcludit, ob dcfcdtu ,pp6
Rurfus fit in quo c Miccalus,in quo B mufic* Miccalus, in quo A corr upi eras. verum igitur B pracdicari de c, nam Miccalus eft cnuficus Miccalus:fed & A de B, corrumpi enim poflet eras mufix cus Miccalus: A vero de c falfum. Hoc igitur ide eft ei quod prius. tion enim verum viV,Miccalus muficus,q> corrumpitur eras* hoe autem non fumpto^non erat fyllogifmus.
Corrupt
Priorum Rcfohitoriorum
Corrumpi Miccalus Miccal&
eras. A.
condndie eadnn dt auia.
muficuj, B.
W
Sanitaj. Morbus. Homo. N contingiu. B C. Nccionulli. O. uicfle.
Hscc itaqj dcccptio fit eo,quod pene, tanquam enim nihil H rat dicerCjhochuic inefle, authochuicomniineile,concedimusi c *. Caeterum plerunqa mentir i accidet-iuxta id quod non bcnc ex eu termi. . ._ _ , *-*/// m diuerfi- ponuntur termmijqui funt fecundum propoiitione* V t u A lit la^ mode in nitas,inquoBmorbus,inquoverochomo. verum enim diccre, j>anibus q,A nui|j Bconcingit ineiTejnulli nanqj morbo fanitas ineffcdC rur ' firs,q> B omni c ineft, omnis enim homo fufceptiuus eft morbuvi deri poflct accidere nulli homini contingerc fanitatem inelTc*
Hxe eu
gationoo cuinabooreltfal
creto ir'Ot maior : fi
dc, error <5
.,
eft fn qua-
Hui us auton caufa , non bene expofitos fiafle terminos fecun> dum didionem^quoniam fi tranfumantur,qui funt fecundum ha bitudines,noneritfyllogifmus.vtprofanitatefipofttumfueritfa num,pro morbo autem morbidum. non enim verum,q> non cort tingit morbido fanum inefle hoc autem non accepto, non fit fyl* Iogifmus,nifieiusquodeftcontingerehocveron6impoffibilcf contingi t enim nulli homini inetfe fanitatem, Sanum.
Liber Primus
A.
Morbidum. H*m*. B. C. Contingit. N. k O.TcflTc,Yclc6tr.

Hzccfitugatio con cludic, cjâ teiroim ocsfumu) 6creto.
Kurfusin media figura confitniliter eritfalfumfanitatc nancp morbo nulli: homini veto omni contingit indTc; quart null! ho mini acgritudinem, Sanitas. A. N. contingit. / \ O.ineCe. neit.
fba.ii qc* pruiu.
Iteec&V <itio idl
B. L i C. Morbus. N.contin. Homo.

In tcrtia aQt figura fecundum contingere acciditfalfutn* nancp &fanitatem QC morbum,&fcientiam ft. ignoratiam ,6Comnino eontraria eidem contingitinelTerfibi ausem inuiccm impolTibilc, hocautern diflbnum a praedidis, quat do enim cidem contingc^ rent plura incflc,contingebant dC ubi in uicem.
A.. , B.
IabOrftoe&Ifii,
O.contingic, \
/ O.contigJt,
incoa<r
C.
Homft*
Planfiigiturjqudd in omni bus his deceptio fitiuxtatermi ru-rfi expofitione , fi cnim tranx fumpci fuerint , qui funtfecun^ d. m habitudinep,nullum effici tur f alfum Manifeftu igitur , q> fecund um tales propofltiones , Temper quod fecundu habitudi jiem pro habitudine tranfumen dum, cVponendum termmum, K5 tern inos jôn oportet aut Temper quae " rer? vt terminos nomine ex^ orone ex- pcnainus.plerunqjenjni erunt poaeados orationes , quibus no eft pofitii Clie. ji'rf -i nome* quapropter difucile e rcy Duorcdli. A.
Hatcefliagarioim* iuri tertni no orauoncvtuur.
pucere talcs fyllogifmos.Aliqua C do autern 5d de'cipi accidet ob ta lem inq uifitionem, vt q> immediatoriim eftfylJogifmus4Sit A duo recfti, I quoB triangulus,in quo C Jequicrus,ipfiitaq3 C ineft A per B: ipfi vero B no amplius per aliud, per fenaq? triangulus habet duos redos:quare no erit medi urn iplius A B}ciim fit inde monftrabile.manifeftu enim q medium no itafemperaccipien dum,vt hoc aliquid > verum all quado & orationem t quod acct ditflCineo quod diximus.
Trianenlus. ^quietus, B. C. O. i O.
in rcclo ^f fumendos tfic termi00*.
Quod autem infit primum medio, & hoc extremo,no oportet accipere tanquam qua Temper defeinuicem przdicentur: autii" itiiliter primum demedio,6dhocdevltimo(6din eo autem quod F ell non ineffejConiimilite^fed quot modis efle dicitur, &C verum dicereipfumhoctotmodis exiftimare oportet figmficare 6din^ eiTe3^ noninefle.veluti quod contrariorom eft vna fcientiaSic cnim A vnam efle fcientiam^cotraria inter fe in quo B. A itaqj ipii Bineft,non tanquam contrariavnam eireipforumfcientiam:fed qp verum de ipfis dicere, vnaHi efle ipforum fcicntiam. A, Vna1 fcientia,-B, Contraria,
Accidit autem quandoque in medio primum dici,medium VC 11 in rerno non dici.Cûcmadmodum fifapietia eft fcientia: boni auttm eft fapientia;fcientia, Scicntia.
Scientia. A -
Liber Primus
Sapientia. B. Boni. C.
89
Hza c6iugatio mill ore hci oblique.
Qncp vero mediu in tertio dr^rimum aut in medio non dicif, Queadmodum,fiois qualis eft fcia,velcotrarrj:bonum afit&co trarium,6t quale:conclufio,cj> boni eft fcientia, non eft autem box num fcientia,neq? quale,neqj contrarium/ed bonum hoec,
Scientia. OnalitvÎrorrarii (ûaliSjVel cotrarij.
A.
B.
RnnnmBonum. C.
Hzc e6iugatio maiore het in obhûo.
Eft autem qn neqj primu de medio,neqjhoc de tertiotcnm pri mum de tertio aliqn dicatur,aliqn non dicatur. Vcluti,fi cuius eft fcia huius eft genus:boni aut eft fcientia:coclufio,q> boni e gen9. praedicatunaut nullu de nullo4Si vero cuius eft fcia} gen9 eft hoc: boni aut eft fcientia : conclufio , q? bonum eft genus , de extremo igitur prxdicatur primum,de fe inuicem aut non dicuntur* Genus. Huiussenus. Cuius eft fcientia. Boni.
A;
B.
c.
Haru con iugauonii vnahabet oia in obli quoialtera proj6nes

UWCUIQ.
Log.cuco.Aucr.
Eodc
t> Eodem itacp modo & jmio ineffeaccipiendu. ndn enim fang fignificat non ineffe hoc huic,nbn effe hoc hoc: fed aliqn noneife hoc h ui us,aut hoc h uic, Queadmodu,q> non eft motionis motio, vel gcnerationisgcncratio: voluptatis aiit eft: non igit voluptaa generatio.Autrurfus,q> ipfius rifus no eft fignu: fed figni non eft fignihquare rifus non eft fignum.Confifr & in alfjs,in quotcuncg tolli cur probkma^ eoq ad ipfum quodammodo dicitur genus*
Signum. Gcneiatio. Motio. Signi. Generationis. Monis. Rifiis. Voluptatis.
E
Hz coniugationcs cocludunt negatiue bus I obliqUO.
Non eft.
Eft.
Rurfus,q tempora non funt tempus opportunum. Deo enitn funt temporatno autem eft tempus opportunum: eo q>nihil Deo vtile,terminosnaqj ponendum, tempora,& tempus opportunu, 6C Deum: propoiinonem vero accipiendum fm nominis cafum* Tempus opportunu. Non funt. Tempora.
Hatcc6mjâtio concluditlter tia figura ex ,pp6mbus i obii-
Non eft.
5nnt.
Sitnplicirerenim dicim9 hoc deomnib9 ,q> terminos femper *ars,decK- r ponendum f m vocaticncs no* nanones. . - , , minuet homo, autbonum,aut contraria:nohominis,autboni, aut contrarioru. propofiriones aut accipiendum fm vniufcu^ c.uiufqs cafus, vel enimquoma
huic,vtfquale':autqni huius, vt duplutaut qrh hoc,vt verb& rans, aut videns: vel qm hic,vt homo, aial: vel fialiquo modo alitercadicnomc Fm propone, Inefle aut hoc h uic, cV veriflcari hoc de hoc, totmodis accipienx dum, quot modisprxdtcameta dilUnila
Liber Primus
diftinc^hi funf & hacc, aut quo, aut fimplV.amplius fimplicia, aut c6plicita Confifr aut dt no jncfle. Verum confyderandum haec,acdiftinguendum melius* ^C{^ uplicatum autem in pro^ pofitionibus ad primum extre> mum pOnen(jU m ,no ad mediu* Dico [autem, quoniam fifieret fyllogiunus,q> iuftitix eft fcien^ Scictuia,qm bonu. A.
tia,quoniam bonum}hoc,quo<J eftjquoniambonUjVelinquanx ' turn bonum,ad primum ponen dum.Sitenim A fcientia,quox niam bonumtin quo B bonumj in quo c iuftitia* A itaqj venz dcJB praedicare, boni eniT> eft fcientia, q uoniam bonum: fed Ska de c, iuftitia cnixn quod,bo numuta igitur fit rdblutio.
B
Hie fyirs c6cludesi <â terminus reduplicatiu us politus eft ad maiorc extremiu tern.
Si vefo ad B pofitum fuiflet hoc^quod eft, qm bonum, no" erit, 4 nanqj de B verum erit: B autem dc c non verumbonum cnim, qm bonum,prxdicare de iuftitia falfum3 Scicntia. A. Boni,qm bonum, 9.
n6 conclu dit-.cja minor eftfel (k,& intelligibilis.
hoi , vt & Similifentaqj & fi fanabilc demonftrarec, q> eft fcibile}i"nqlian m abo$ duos turn bonumraut hirco ceruus opinabile,inquantum non ens : aut " homoCorruptibile>inquantum fenfibile.in omnibus enimfuper przdicatis ad extremum reduplicationem ponendum. *Non eft autem eadem terminorum pofitio,quado fimpliciter aliquid ratiocinatum fuerit, ^C qn hoc aliquid, aut quo, aut quo, M i] Dico
font
Priorum Pêfolutoriorum
Dico aut,queadmodum qnbonu fcibile monftratuliierit, 82 qn fcibile quid,qm bonu4verum fi fimptr fcibile monftracum fuerit, media ponenduensrfin aiit qm bonu hoc quod eft, aJiquod ens* Sit enim A fcia,qm ens aliquod: i quo B ens aliq&in quo C bonu. Verii itaqj A de B pdicare:erat n.fcia alicuius entis, qm aliqcl ens* fed &(. B de c:q3 enim in quo c ens aliq3. quare dC Ade c: erit igit fcia boni,qm bonu. naqj aliquod ens erac^pprix fubftatix figno, Scla,qmens aliquod. A. Aliquod ens.
B.
Bonum.
C.
H
Sylfus hie accipit me did &ma ius extremum c8trafta, feu i parcc.
Si vero ens medium pofftum fuifle, 52 ad extremu eius f!mpli> citer,S2 non di&um eflet, aliquod ens, non eflfet vtiqj fylls, q> eft fcientiaboni.qm bonum:fed qm ens. Vein quo A fcientia quonia ens:in quo B ens:in quo c bonumManifeftum igitur,quod in fyl logimiis qui in parte}itaaccipiendi funt termini* Scientia^qm ens. A.
SylFus hie accipittet mines abfolute.
Q.UO tran- Oportet au 152 tranfumere q uae idem poflunt, noTa pro nomi" famenda nibus,62orationes pro orationib9,62 nome dt oratione, & femg l! pro oratione nome accipere.faciliornaq? terminorum expofitio* Cûcadmodu fi nihil difierat dicere/ufpicabile non die gen9 opi^ nab'lis,aut opinabile no efife qci fufpicabibile cjd:ide enim fignifi eatu:prodida oratione fuipicabile,62opicabiie termini ppncdi*
Liber Primus
91
Qm vem5 eft ide,voluptate eiTe bonu,8 Voluptate ee i pfum A bonu, nonfifrponendi termini . fed fi eft fylft, q voluptas ipfum " ^ t t i bonunijipfum bonum.fin am q bon3,bonum,Confili- Qt in alijs, nee ad ani culos apct r i y-v i Jpfum bonu. Quod oesappctunr. Crzcos : nosartuonum, Oâtio fm natura. Voluptas,
mimus ip fum j)Knculo.
Non eft afit idc neqp die ,neqp dicere,quod cui B fneft, h uic o" A ineft:6d dicere,cui 01 B ineftjfiCA 01 ineft. nihil enim.phibet u ipfi c inefTe,no omni aut, Vt fit B honeftu quid,cvero albu. Si igit ak cit funt i boalicuiinefthoneftuquid,veriidicerecbalboineft honeftum: quo pafto f i no - 01 -rfortalTe.Si tr <? - itaq? A ineft ti ipfi r B,non 01 - aut - jde quo B: neq? ^n fed cognolce 01 cyieqi ii folii ineft,necefle A no q> non omni, fed neqs inefle* re dcbeanms,an er A.Sapiens. B.Honeftum. C. Album. cis effici Mulicr.
necnc. Sylft non c&cludii: qano habec maiotem vfem
Sin autem de q uocunqs B vere dicaturjiuic omni ineft A,accidet A, de quo omni B dicitu^de hoc omni did. Animal. Rationale. Home. A. B. C.
Hie fylfw concludic <lc oi.quia ^m has ha ketrro.
M iij
Si
Piiorum Rcfblutorlorutn
Si tamen Adicifdequo vtiqj modum d^fenfatibne ad"di(cen 38 dicatur de omni, nihil prohix tem dicetes. non eriimfic, tanq? bet Bineffe ipfi c, non omni aux q> fine hoc demonftrari no pol> tem ipfum A,aut omnino no in/ iit^qucadmodu ex quibus fylfs. efle. In tribus itaq termini's^ vi Non Jatcat aut nos.q> in code delicet 3 quo B omni A dici, hoc fylFo non oes conclufiones per ee fignu , eft,de quotcunqjBdicitur } de vnam figuram funtrverum haec vt Problomnibus dici & A: 8t fi B de om per hanc,illa vero per aliam.Pla ni,& A itidc|. (i vero non de omx num igitur.q* refolutiones ita fa ni,non neceffe A de omni. ciendum. Qm aute non oe prox Non oportet aut ex i ft i mare blema i omni figura/ed in vnax penes id quod exponim*, aligd quaqj ordinate}manifeftu ex co plpruvsO. accidere abfurdum. nihil enim clufionCjin qua figura qugredu. vtimur eo,quod eft hocaliquid Ecexrationibus,qilce funtrad H effe: fed qucadmod um Geomex ad definitioncjquaxuqj ad vnu tra pedalem, & recfbun hanc,6C aliquidredarguumeorum, qug finelatitudinedicit,q non funt. funtindefinitione, ad quod rex verum non ficvtitur,tanqpex dargutum eft,ponendum termi hisratiocinans. Omnino enim num,& non totam ratione. accj quod no eft, vr totu ad par tem, det enim minus conturbari pro &aliudadhoc, vt pars ad totii pter lorigitudinem.quemadmo co ex nullo taliu moftrat ipfe mon dum fi aquam monftrauit, qm num non...ftrans,neqj fit fyllogifm9* Expo humid um potabile:potabile,d vt iu (mt, ficione vero fie vtimur, queadx aquam terminosponendum. Aqua.
SylFus hie finiiionis parte tra, non cou.
Quid are-
AfflpliUS UtCX fuppofitione
**
' fyllbs non tentadum reducere. n ^ enim eft ex pofitis reducere, nanqj no funt oftenfi per fylRn. fed per copofirione cofefli oes. QuemadmoduiifupponenSj fi
vna quaedam potentiatto fitco trariorii, neqj fcientia vna effe: pofteadifputattim fit,q> no eft vna potentia contrarioru,vtfi fanabilis 5^ ^grotabilis-.Jimul.n, ide eri t fanabi le aegrotabi 1 e. Pro
Libr Primus
Prefyllagifinus. Eiufdeeffeaiuum. Syllogifinus. Vnapotcntia
Contrana.
Al.non.
Condufi* jn6ftrata i pro fyl& lylfin,

a am eft
N.
fylfi condi
Vnapotcntia.
Sanabile& aegrotabilc.
_.
non vnaomx _ & .
Sanabile & xgrotabilc. SdaHjconcludunturexfuppod. tione, quos oportet confydera^ re, & norare pure Quae igiruc fint horum difTerentia?, & quot modis fit quod eft ex fuppoiitio ne.,poftea dicemus:nunc autem tantum fit nobis manifeftum,q> non eft refoluere tales fyllogifx mos in flguras:& ob quam caux fam,diximus. A R S T E R T I A.
De Syllogifinorum refbhuione.
DereduffioneOrationummale contexta rumadpr*Jifl<t*jiguras. Cap. i.
DefylRsp
fc
impofccQ mum contrarioru potentia,cx ludeubo. monftratum eft: q> aute fcientia non eft, non fuit monftratum, atqui cofiteri necefiTariu. fed no ex fylrb: veru ex fuppofitione, hanc igitur non eft reducere > q autem non vna eft potentia,*fic nim fortafle dC fyllogifm us ef^ fetjillud vero fuppofitio, Confimiliter autem (3dinrjs, qui per impolTibile cocludunt, neqjenim hos refoluere, fed ad impotfibile abdudtione eft. fylx logifmo nancp monftraturraltex r um vero non eft,ex fuppofitiox neenim concludit.Dirteruntau tem i pntdidis: qm in illis qi dem oportet pracconfiteri, i betauentiri, quemadmodum fi jmoftratafueritvna cotrariorii potentia, cV fcientia eande eiTe. t hicaut cVnonprxconfefti con^ ' cedunt, eo q> manifeftumeft fal fum * vduti fi pofita fuerit, dia^ meter commenfurabilis,impax ria a;qua die parib?.Multi vero
Ixir. lam vero nobis re liqu u eft po ft hoc, v t di camus , quo poffimus reducerefylfos,quiriiit iqlibris &enunciationibusadi(tac hguras:qm non hut in libris & cnuciationibusfm earn via: dc qua feci musinentioue". Hxcenimeilinteu tio tertia,qux reltat nobis confydcranda in re fyllogiftica. ppea q? cu (ciucrimusfpesfyirorum,& babucM iiij rim us
<$rimuspotentiamfacicndieos,&po tcntiam reducedi oes illos,qui cecidcrintinfcrmone aut enuciatione adfiguraSjdequibus mentione" feci mus, pcrfeclu erit defyderiu noitru primu dccognitionc fylfi cumco, quod accidetnobis ex eo,q,uod dice turdc refblutionc fylFi ad riguras, de ci.bus mentione fecim'.Quodq; ^ " ''" fequetur cofirmado veritatiseius. quoddiximus,omne videlicet fyllo gifinum efle j? vnam mum figurarum prxdi&arum. qm cum inuene rimusoes fylFos,qui fiuntinlibris &enuciationibus rcdircad iftasfiH gurasjiaaflecutierjmusp. viamindudhonis, q? ittx figurx flint funda xnenta omnium fylibru.&hoceft declaratio eius, fuper quo confiftit demfatio:hoc eft, vt fun verje quocunq; modo inquirantur,& con fen v r as " ,-?t tientesex omni latere. Qm veritas, Seîdem y tinquitAnft atteftatudibiipfiA i.Ethic. & confentitexoTlatere :&vultghoc, 3. de Aia cj? modus modoatteftetur. Primu, com. 5. ergo,quodoportetfacereinre(bluhSôco tionefylForu ad iftasfiguraseft, vt pcepta oh foliciti fimus-ad inueniendasbinas feruanda jpponesThocfermonefyllogiftico: adrefolue - duae f J?P6nes fun c Partesmagn? I lyllogifmi.Diuifio autrei in panes fuasmagnasfacilior 6 diuifionein partes fuas paruas. Amplius poit noc,oportet vt (ciam9 quaiis fit maiorjpp6,&qualisfit minor, hocau tern planum exduabus exrremitatibusquaifiti. & an plane dicta: fuetint fimulin hocfermone fyllogiftico, ?.n vna ex iphs. & li plane v ua fueritdicla,& vnafilentio prarrermifla,qua:exipfistaceatur &omittatnr, an maior, an minor: qm plerunq 5 acciditinfermonec6(equentc,vt cTprimaiur maior, & omittaf
fa(t"\1(iKl . . . ~ ^**-._-i
minor:&plcruq;confir*r,np<Miari-K turinfylFo propofitionesinutiles& adconitrudionf conclufionis&ad defiru.5rioneeiufiiem.& hoc,autad elongationcm, autcoaptatione,aut ad aliquem alium modu ex ijs, qui connumerati fuerein Octauo Dialectica:. Etproptereaop nortec, v tin ueftigemusanacceptafueritin hoc fermonefyllogiftico^po fiipflua, aut deficiat jppo neceflaria, vt relin quatur fuperfluu &ponaturdiminutum :qdufcj;inuenianturbina: jpp6nes,exquibuscomponituriyllogifinus. quonia nifi inuenerimus binaspropofitiones, nonconueniet L reducere fermonemfyllogifticuad vnam figurarum przccdentium. Orarionum aut fyllogifticarum, Nota alialia:funt,inquibusaddicamentaac ûas e^s deficientia facile percipimus,ali5 ve ro in quib9 difficile.& alia: funr,qu exiftimanfeflefyllogifmiali itatc,nontn funt {yilogifiiii.qm vei fuper. non omneillud,quod fequit'ex ali- fluunt, aii quoconfequentianeceflaria, eftfyl 1U?' &' logifm9: fedillud,quodfcquiturex dlfficUcneceflitateex bins propofitionibus, quaru proportio vnius ad altera eft ,, jpportio totiusad partem-,eflfylFs. Exemplu veroin quo deficit, &cu ditHcultate icit^quod deficit,eft (er* mo pdnftus ad condudendii,cj) partes fubftantia: funt fubftatia.propte rcaqi,cum deftruit''non fubftantiaj non deftruit fubftantia:&cum deftrunnfpartes fubftantis, deftruif fubftantia.hxcenim conclufiofcquiifexhocfermone fed deficit ma ior,q eft,q7Jd,quo dcftruclo deftrui ti;r fubftantia,eftfubftantia. hecau tem propofitio fequitur ex CXprefla in hoc fermonc , qui quod
Liber Primus
qft non elt fubftantia, non deftruit fubftantia" per dcftrudione fuam. & hoc, qm fi verificata fuerit nobis haecpropofitio,verificabituretc6uer(afuconrradic~toric.,qucft,q? deftruensfubftantiaperdcftrudrio n6fuam,illud eft fubftantia. cu ergo adiunxcrimushuic proponi mi nore, qu$eft,q? partes fubftati^deftrudioneluadeftruuntfiibftatiS, concludetur nobis in prima figura q> partes fubftantia: lunt fubltatia. SeH fieri e t poteft, vt termo ifte B difponatur per alia figuram, <jper iftam-qufadmodu fidicamus, partes fubftantia: deftni<ftione fiiadeftnmnt fubftantia :qd aiit eft aliud aTubftantia non deftruit deftruftioncfua fubftantia: &concluditur in fecunda figura,q? partesfubftanti^nonfuntaliuda {nbftantia. Amplius, complicem us huic,& id, q3 no eft aliud a fubftantia eft fubftantia : & concludet''q> panes fubftanti? funtfubrtatia.Exemplu ve10, in quo deficit aliqua proponu, & cognitiohuiusfacilis exiltit, eft q5 dicimus: fi eft ho,eft animal:& fi cftanimal,eftfubftantia :igit J fi eft ho eft fubftantia: & hoc,qm deficitin ifto, olsho animal,& omne afal fubftantia. Caautiftiuserroriseft,j?p.ea (p exiftimatur,<j> id,qtf ncceflario fcquif, fequat J confeque tia fyllogiftica . Cfiiîtur mucnerimus a!iqcl,qct ex aliquo (equatur, no eft opus, vtexiftimemusfylPm perfedturn: nifi inuenerimusbinas propofitionesin ip/o fimul. Cumqjin hocnegocioinuenefunt dux j bi p r pofitiones, oportet r mus.. nas ,. r0 . .r . . '* vt adhucdiuidamus mnasproponesad tres terminos,& cognofcain tr sccr niusillum eflemediu terminum7 minos.
?3
qui fit terminus communicans cu D duobus terminis,qui funt extremi tatcs qu?fiti: p. pea q> fieri non poteft, vtfitaliquisfyiisfinetermino medio. Cumqjinucnerimus terminummcdifipradicatu demmo re & fubiectii maion,aut pr^dicatu de rainore&negatu amaiore, eric hoc ex figurapria. Sin an: niHius terminus prazdiceturdevnaipfaru & negetur abaltera,fm modu pr?dicati, non fm modu fubiec"H , erit hocexlccundafigura. Siveromediusterminusfubijciaf'vtriq; extie mitati,autfm viamaffirmationis, aut&d vna iplarum fin via affirma E tionis, ad alcera vero fm viam negationis,erit tertiafa'gura.Qm iam declaratumfuit.q>nouefthicpio- Non portioqrta termini medi j ad duas ^" extremitates& duarumextremira "" tumfm curfum naturalem prxdicationis: due fuerintamb^ , l tproponesviesjfiuc vna iplarum vfis&altera particularis. Amplius,q? no accidir, vt maior fit particularis in figuraprima,&lecunda: qm pofitio medi j termini in hoc e vna. Qa cu ita fuerit, planumq? in quocunq; lermonenoniuuenituraliquidbis F pofitu,qj inquam lermo iite no elt fyll'us.fi.n.in ip(b noinueniafvnus terminus bis, non erit ibi terminus medius.q? fi ibi nonextiterittermi nus medius, non em ibidem ly Us. Qm autem declaratum fuit,q? non monftrarur oequa;fituinorn nifigura:q^q;exipfisaJiq({ monftratur in vna figura.vt vfe affirma, tiuum: aliquod verooftcnditurin duabus fig'.iris,vtvnjuerfalisnegatiua,&particulansaffirm2tiua:aliqc! autem monftraturin rnbusfiguris,Yt negatiuaparucuiaiis: manifciiurn
Pridrum Refolutoriorum
G nifcft am q> non eft opus,vt queja- portionis terminorum inter (c in tur qn^fitu in quacunq; figuraacci pofitionecermiiiorum ita,vtexifti derit, fed in figura ipfi appropna- tnemus aliquide/Iefyllogifinum, nonis teri. Qu;r&!a ta. Omnisautquaefiti, <\S extiterit quod non eft fylfus: puta fi accipia niinoru terfefp6in uribus uris vn irtus eomodo, quo non funt veri. ne, cu potafaSST Pl % > * >gnofcefyin,&qfi tnr figura,in qua monftratur j? po- Vtinexemplo,fidicataliquis, om- nunf dif. pones lofitionem mcdij termini ex diiabus nis homo eft fufceptiuus zgritudi- co fufcipii extremitatibus. Hliusjgitur,qtiod nis: & zgritudonon poteft fufcipe duillas. oftenduuriti fig lira appropriata, re fanitatem: igitur homo no poeognofccmus figura, in qua mon- teft fufciperefanicatem. Caufoauftratur,cx quxfito per (e: quemad- temhuiuseft: quia termini in iftis modum etcognofcemus ipfamex propofitionibus noaccipmnturin pofitione mcdij termini, illius vc- prasdicatione.fliperquo eft opus. ro, qcf monftramr in duabus figu- &hoc, quoniam acccpit loco praeris, cum inuenta fucrit pofitio me- dicati fanitatij&^gritudmis, fani-, dij termini, cjremusvnq;pofitio- tatem & argritudine per fe, hoceft, nem duarum extremitatum trh. & quoniam accepit locofanifanita* h?c ca fu n t, q nx co n (ti tuere po fl u- tern, & loco aegri a;gritudinem. & musfuper figura fylFi infermone ppea fi variemusterminos,&dica. ... mus , poflibile eft hominem efle Acciduer {yllooiftico{cripto,autdi(flo. ' .o ,r . . . ror i fylfi Acaduntautnobisplcrunqjer- aegrum: & polfibilc eft^grum eflc a rores &deceptio, eo qjcxiftimem* fanum: concludetur no bis res vcjn refblutione diili, in quo non eft ra,q> videlicet poflibileefthomine lfu<: ' * eft fyIFs'&d conuerfo ' ob eflclanum.Siveronon fueritiereiifintide caufas multas: cjuarum vnaeft,cii uatum hoc in huiu(cemodi propoarbitramurpropofiriones eflevfes fitionibus non crit fylfus. puta ft & non funt vies fm ventatem.Hoc accipianturnnentiones acdifpofiafit accidit, cu accepenmus indefi- tionesloco (uftipientium di(pofinitas: qm figara fylfi decipit nosin tiones,non fblumexiftimabiturq? hoc. Quemadmodu fi accipiamus, non fit fylfus in figura prima, fed q? homo eft animal: & animal eft neq; in tribus figurisf t. Puta fi aliI neq;gencrabile neq-, corruptible: quis dicat,poll)bile eft hominem M &cxiftimemusex hoc fequi,q? h5 fufcipere (anitatem: & sgritudo no iitneq; generabileneq;corruptibi poteft fulcipcre fenitatem. harcn. Je :quodefalfum. Minor itaq;eft complicatio eft in fecunda ngura terain toto, putaq?omnis homo nonconcludcns: quoniam conclu eft animal :maior veroeftverain ditfalfum, puta q? homo non popartc,non aut in toto: puta q? non teft fufcipere argricudinem. Confiomne animal eft ingenerabile& in militer po/fibileeft, vtnon fit coneorruptibile. atqui verificatijr hoc clufio fm iftam cornphcatione in Ac animali vfi intelledo} non aute tertia figura.& hoc,qm ^gritudo & fanitas,acfcTa &ignorantiainfunc de omni indiuiduo animahs. Accidie autem falfivm quoq;, ac vnieidsrnontnineft vnu ipfbrum error te dcceptio proptcr corruption^ pro- alteri.& hc eft coplitatio tertie figura:.
Liber Primus
hoc exiftimabicurob cum negamus terminnm a termi^ i> if tarn cam, q> nonconcludit intri- no^nott oportet vtexipfb intellibus figuris. Ca aute huiuseft: qm amas negationem fuam fm q>eft ipfcaccepitlocofubic&i difpofitio ifponens & difpofitu : fed ex hoc num & intcntionum inte"tiones& oportct,vt intelligamus vnu ex mo difpofitiones per fe. & J?j?ca opor disproportionu,perquos(equitur tet vfr in huiuicemodi propofitio- aliquidcxaliquo,aut ncgatur alinibus.Ytaccipiamus fufcipiensin- quid abaliquo :aut plures modes tentionem (Imulcu intentione : & ex ipfis, fi modi proportiontim cxtimcponamusipfum,fubictu tcr- titerint plures vno.Puta, inexemplo, verum cft.fi dicamus, contraminum aur prxdicatum. Non eft autem opus,vtqramus rijsieft vna cognino:& fi dicamus, terminos,mquos refbluiturfylft, contrariorum*eft vnacognitio: no rnios fimplicet in & fimpliciterterminum medium, autem vcrum crit, fi dicamus,confmq>fiiper ipfis fignificat terminus traria fiim vnacognitio. Sed acciditetia vt maior extre- E abltradus.qm mukafunt,(uj> quiru redu- bus figmh'catur per orationem co- mitasdifponafad mediu,& mediu ffione. pofitam : &fimpliciterterminus, no erit difpofitu ad tertium. Puta, cui non eft nomen abftraftum; & incxemplo, fidicamus.fapictiaefl; |>jea difficile eft reducerehumfcc- fcia:& fclacft ftudiofum''. Sccochijnodifermonesadfiguraspdi<5tes. fio cpfcla eft ftudiofum. Et aliqn EtacciditerrorinJioc, qm exifti- emcontrariu huius*. puta, critterjnatur,q? fitfylhis fine^rmino me minus medius difpofit'ad vltim u, dio. putainexemplo, fidicamus, & primu no crit difjx>fitun ad me anguli tnaoguli fun ta;quales duo- diu. Queadmodu u accipiamus,CH bus rctis: qm extriafecuseft $qua otscontrarij eftfcia, &.< bonucft lis duobusintrinfecis.&p.p.eanon cotrariu,& coclufio rit,<jboni eft oportet, vt quaeramus terminum fcia. Ad h$c accidit, vtprimfi no fit medium in oic]fitooration"îeq^ difpofitum ad mediu, neq; tiiedifi ctdidioneabftracla :firdah'qncit ad vltimum, &tnprimu utdifpofi o ratio, aliqn eritdi<5tio ieparata. tu ad vltimunijCj eft coclufio. Vt in F Amplius fifr noQoportetjVtqra ex^plo,boni eft faa-:& fcia eft gene Termim cc$ I lylto mus proportionera vna pr^dicatio ris: &coxtduflo,q>boriiieftgenus. noiunt ac Oisterminoru, quifuatl (yllb,tjq; Ad liuius fimilitudinf op us ft eft, cipiedi fe - de feinuicem pdicanf, fiuefm mo- vtintelligamusin negatione.cu.n. cudii vnu modu p dum negacidis,fiue fm modu affir- ncgaf'aliquidab aliquo,no fignifticauow. inatiouis: queadmodu fi accipia- C3tfemper,cp'hocn6 eft hocrfed ali musmaiorc extremitateinefle.me qfi q> hocnoincft huic,aut non eft dio,& mediu vltimo.qin non opor in hoc,& fimiliaex modis proportet, v t intelligamus ex hoc in ol lo- rionunj. Puta in exemplo, vere di<o, q^piimum difponiiur ad mc- cimus,motns non inef t motui: non diunij&mcdiumdilponiturad vl- autem vcrc dicimus, motus non timum, &piimum in vltimocon- eftmotus. Confimifiter dicimus, Cmiiucr difponitur, Eodem paclo gcnerationis aon eft gencratio: > &
Priorum Rdblutoriorum
&nondicimus,generatio noncft eft bonum,fm <}> bonum, faifTtt &i gcncratio.ctim igituraddiderimus fum,&n6Itclligibilc. Atqui opornuic, q> deleftauo eftgencratio,c6 tet vt per iftapofitionc natpropo cludetur nobis, q? deleclatiois non vera.qm fi dixenmus,q7 ho c6poeft gencratio: non autcm, cj> dele- nitur, & non pofuenmus conditionem fm q> fenfibilc, erit falfum. &atio non eftgcncratio. HocCdire Dixit.Simpliciter&ferrnoncvri Dixit.Noneft autem pofitid tcf Ae.feuno oportet terminospofitosaccipi eo minorum in proponibusfylfi, cu- demo po miiuriu;. modo,quo fuerunt accept! fcpara- ius conclufio eft abfbluta, quemad nedosterniinos,qii ti, hoc eft in pundlo, qui Arabice modum eftpofitio ipfbrft in fylFo, c6clulioi irocarur Alraphaa: qm in huncmu cuius cocluno eft coaptata, & in po abfoluta, ctqncoap dum fignificamfuperproponibus. fitionealicuiusconditionisinipfis. uta,i. fun propofuioncs veto oportet accipe- Puta> in exeplo, fi aliquis moffrct, pfr,5c cu rc eo modo,quo funt ver^, fiue ex- c|> bonum eft fcibile,aut cj? eft fcibi aliqua detitcrint in alraphaa[fcilicct inre- le quodda,per medium, quod eft do] fiue in alio Qinalraphaa:&in ens, oportet q? monftrem us, q? eft ne. alio quide ^ in airaphaa, vt cu did fcibile quoddam, cu accepenmus, L mas, deccmfuntdupluquinq;, & cjjipfurn eft ensaliq^,nonautf eng pannuseftex lino.Terminiaute, abfo!ute,Si verointetionoftraexcjui afKrmantur deahquo no fane riteritmonftrare^g? eft fcibile abf<> icmpcr fcparati, neq; abfbluti: fed lutCjaccipiemusad huiusoftenfioaliqneruntcompofiti,quemadmo neq7 eftensabfblute. Puta,fl dica* dum, cu finrcoaptati. oportet igimus,bonueftensquoddam:&hod tur vt accipiantur eo mo, quo funt ens eft fcibile: concludetur cj? bonu Ten c6pome,autfeparate,aut abb* eft fcibile quodda. & volo p. quodlute.autcoaptate. & cofiPr termini dam illud,q<f appropriat ipfum. & pr^dicarifm modum negationis. hoc,qfh hoc ,qd eft quoddam, adOportet autem vttermini,qui iacens fignificat fubftatiam appro Termini^ tcr ponu- tcrponunnn proponibusin cibuf- priatam rei. Cum vero dixenmus, tur i .ppo- dam locisjvice tertia ponanf umul bonum eft ens: & ens eft fcibile: cu maioretermino,nonaiitcuter- concludemusvtiq;, q? bonu eft fci nib,Lrc- mino rnedio.Puta,in exemplo, ho bile: eo q? eft ens, non autem eo q> M (iuplicaci im,edisut eftfenfibile: & (enfibile eft copofi- aliquid, quod appropriet ipfom. cii maiori tu fm cjjfenfibileîtur homo eft Oportet autem vcpermutemus extremiu compofitu fm cp elt fcnfibile.SJ.n. nomina in terminis^ quaj non fue1C. poneremuSjqS dicimus^m cp fcnft rmrmanifeftapronominibusmabile fimul cum termi-io mcdio, & niteftis.confimilitermouemusora dicerem*, ho eftfenfibile, fm q> eft tionem compofitam cum oratio(enfibile,eflctvtiq;falfum. Confi- necompofita,qua: fit manifeftior, militer et fidicamns,redtum eft bo cum fignificetipfbsper orationem nu:&bonueftfcibile,fm q?bonu: compofitam. cumq; fueritnomen igitur redtii eft fcibile, fm q? bonu. impofimm termino,quem fignifiQuod fipofuiflemusfimul cuter- cat oratiocompofita,oportet,vtac mino mcdio,&dixiflemus,re<ftum cipiacui nomen loco if bus o ratio ms:
Liber Primus
nis:quoniam ipfum& facilius,& appropriatiuseft. Puta,incxemplo,fi non refer t dicere imaginabilis non eft genus exiftimabile, & di cereimaginabile non eft exittima bile, opus eft, vt faciamus in fylFo, cd dicimus, imaginable no eft exi ftimabilc,loco cius,qctdicim9,ima ginabilis no e genus exiftimabile. Oportet autem vfr, vtinterpre, -" ? ^rio propofitionum fit fm modu, ed i cocro r .r > ne.qtfno quoeflmconclunone, hoccll, vt fitpofitu i non addatur didio, qua; non fit in ^.ponib*. propofitionibus:neq;deficiatetia J neq;i pro' r -
omni c. Si vero huic, qtf dicimus 1) A ineftilli,cui omni ineft B,coiunxerimus q? B ineft omni c,nonfcquet'cxhocq? Ainfitomni c.quoniam conditio fuit vticy,, q3 illud, cui incft B A ineft 01 illi-fed rescrit, q? aliqScui inert s,non autcomne. Ncqj fequiturexhocq? A i n f i t o m ni c : quoniam fieri poteft, vt c fit ex extremitate, qu? difponitur per B,&tamcnnoninfitipfi A. Confi- Hoc prop militcrciimmaior extitcritnegati ne.QCC'a n '"it \'r ran cxctn ua: hoc eft, quonia eft magna di t- _i0 po(jto ferentia, fi dicamus, q? A ncgatur ab Alcxa. ab omni, cui ineft B, 5c dicamus, q? E volati * -uo * m r propofitionibus. Puta comb'qa r. . fi fuerit A negatur ab omui eo, cui ineft ip- fitB Aa cp manifeftum, ^' ^" i c6cfbne cenclufio,q> voluptas eft ipfum bo fum B. Proptcrea . . * . . ,'. CcygaiK, r fiponat'fi num,opuseft,vtaccipiatur [etub.] fi accepenmusintermims, q> A di dcquodr cut dear- hoc eft ipfum bonu in ^ppoutioni- citur de omni eo, de quo dicitur B, volatile,* df A pud A^ ÛS concludentibus conclufionem & B dicitur de omni c,q?no fequi- P*' dicatur de omni c. Si vc- ôl^lilc0 bes&Grc, iftam cum He cognitionis inlin- tur, vt. A . ... , . noi:puut cot. gua lancla, quod eft, Al in lingua roaccipiatur q? A dicitur dcomni dccygno, Arabica. Sinautfueritconclufio, eo, dc quo dicitur ipfiim B , fequi- f-fi dc cor uo.yh ma op voluptas eft bonum fine He co- tur q A dicatur de omni c. Dixit. Non oportet autem vt JorePncl| gnitionis, oportet, vt accipiatur bo num in propofitionibus fin iftum imaginemur, ciim dicimus A eft {.& C5dj inodum. qm dfia maxima ef t in- B,&seft c , quodopinemur vellc dictpjfilo ter hoc, quod dicimus voluptas eft infcrmonciftoadduccrcimpoffi- co cyg1" onat cor bonu.Sc hoc qcfdicim 9 voluptas eft bile, quoniam nosno fecimushas P ipfum bonum. & hoc,qm oratio literas,vteflentaliquiddctermina- , fist<j prior figmficat, qi voluptas eft ex turn ad qusfitum declaradum, fed cac:,ilquo bonis: & oratio fed a fignificat., q? accepimus ipfaslocomatericrum . oi Bdf. voluptasfeorfum eft ipfiim bonii. quemadmodumaccipitGeomctra l"f;in*^ In termU Ciim vcro accepti fuerint termi hneam, quam defcribit,locoline^, ft^'fj^ o de mice m / j n. pdicant" i "e *cmuicei predicati,opuseft, perquamintendit nobis adducerc oevdlatipria figu- vtin iplisobferuemusdicludcom demoftrationem. & propterea pole e a!bu. ra obfcr-- ni.&hoccjuidiffere'tia magnaeft nitGeometra,l:neam iftaefle tan- vnvtinat r i i AlcxS.are uadu cfle in ptopofitioc maiore: fi dicamus, tas quantitatis fecundum longitu.., r e ô CuctU flC rr\ omni. cui melt s, illi omni ineft A, &di- dinem, &illam lineam eflclonga iji, Oi Teft camuscj? A ineft cui omni ineft B. fine latitudine: ciim taqitn non lit A.etaccre Qaoniam fi huic, quod dicimus A ita fecundum fen fum . Et proptci mA ineft omni illi, cui ineft B,compli- hoc fi A fcriptu non eft L, & B non llct cuerimus <j> B ineft omni c, con- eft A,nolumus, cumhocdicim-;-, dudcmus ex ncccfiitate q> A incft quod fi A non dicatur dc cmni PO, quod
G qnod eft B , & fit c fubic&um ipfi in tcrtia ffgura, q? non omnifl con- ft B, 9? non fequitur, vt A dicatur de tranorum efttua potentia. qooc : nolumus inquam aliud, nifiq? niam fi hoccflct, inueniretur alififucritaliquidjCuiusproporuoad quidfanum&xgru fimul.& hoc aliud non fitficutproportiototius fuit, quoniam in fyllogifmo conad partem, q? inquam non erit ex ditionah monftratur pofitum per hoc fyllogifmus. vcrum loco exe- fyllogifmumpra-'dieatiuum deduplorum,qiiz(imtmhocfermone, centemadimpeffibik. Et confirm accepimus literas : quoniam ipfae liter in fyllogifmo dedacetcadimfuntfacilioresindoc*trina:quonia poffibile non refbluitur nififylloexhibitio exemplorum in doctri- gifrnus prxdicaduus deducens ad na eft ncceflana. impoflibile, non autem fyllogifSylfihypo Dixit.Pcrhuncigiturconfydc- mus conditionalis:quoniam jam eorf^m* rat*on" modum conuenienseft,vt monftratumfuit, q? ipfe eft comrcfoluum" rcfoluamus fyllogifmos , fed non pofitus cxduabusfpeciebusfylfi. H oportct, vt qua;ramus refblutioI* qmdemfi ncm fyllogifmi conditionalis per De mtttua Syllogifmorttm rejolutioftrant per huncmodum.quoniam nonhabe nt. Cap. i. *"". rt ^^^ aptitudmem, vt refoluamus fyllogi{rnum,qui monrtraturper runque vero problem 1 modum conci;cionis:quoniS hoc matum in pluribus m5 Ytiqut crit per modum pofitionis ftrantur figuris,ii in &conuementia!interduosloquen altera raciocinarum fuerit, eft tes. Quemadmodum fiquifpiam reducere fyllogifmuni inalte^x ponat per modum conuenienriaj, ram: quemadmodum priuati> fi vna potentia non fufcipiatcontraria,quod non crit vnacontra- uum,qui eftinprimainfecun* riorumcoenitio:deindemonftrc- dam: dC eum, qui eft in media, T mu^quod'vnapotenrianonfurci- mpnmam.nonomnesautem, i pitcontraria: _i ._:^. & o. fequitur /..: ex :_r_ _ fedquofdamn>anifeitumvero ipfb,q> non eft vna cognitio contrariora. eritinfequentibus, SienimAM QtTrefol- Qild ig'tur refblui poteft ex hac nulli B : B autem omni c: A nul mf ihypo oratione, non eft id,quod pofitum lic.ficigiturprimafigura^n theticpet fuitper modum conditionis,quod autem pri uati ua conuerfa fue. xi, qc jip tfthoc,contrariorum non eft vna rit, media erit * nam B nulli A : co n g : quod poteft refblui omni vero c ineft.Confimihv eftid, quod monftratur per viam ter autem fldfi non vniuerfaK> fylloe,i(rni pracdicatiui, quod eft, ter, fed in parte fyflogifm us fir 4 porenriam nullam inueniri, quae quemadmodum fi A nulli fufcipiatcontraria.quoniam iam B:B vero alicui c.cons fuperhocfuitfyllogimius,quieft, uerfo.n.priuatiuo quoniam a*2ritudo &fanitas fimt media eric f!' contraria,&agritudo &fanitasno gura. vna poceniia: quare fequitur Lapis*
Liber Prim us
c&iu gatioes in pria figuta:q redutunt'ad fe fcunda per c&uerlio -
Lapis. *' -lT.ai.n6C B Sylfbru vef o,cj in fc3a, vPes quidem reducentur in prirna t eo^ f u aut qui in parte,alter folus. Si t.n.A B quide nulli: C vero of in/ exins.couerfo igit puatiuo,priaerit flgura.na B nulli A: A vero ol C inerit,Si vero pdicatiuu fit ad B,priuatiuu aut ad c, primu ter mini! ponendii c,hoc,nnulli A:A vero 01 B: qre c nulli B:et B igit imlh'c,naq?<:6uertit priuatiufuSin aut i:gte fylfe,qn priuatiuii ^ de fit ad mai^xtremu^reducetad prima:queadmodu CIA nulli B: c vero alicui.couerfo.n.priuadua, pria eric figuratna nulli A; A vcroalicuic*
H6. Alatum. nm.
C
Tr c&b jatiots la fc<Sa figuta: qrdtt cufa^1 --'Of ma,r i <.&* rtd
Vt lupra
B.N.Al.non.C. efU'mn t> lapis. Homo. Homo. C. N. B. Lapij. &d cfi pdicatiuG,non refoluec. Veluti fi A B quidem of: C vef o fl6h of> heqs.n.fufcipit conueriioncm A B, neq?fada, erit fyllus. Rurfus
Animal.
Cdiug.1t/o h?c I )fa fiûra n re ducic* ad prima, ga arnb$ fpdncscent jmclares: 0 ondit" g impofe.
Ho. Al.no. Animatfi O.
H
Rurfus qui in tcrtia figura, non omncs rcfoluetur in primam qui vero in prima, omnesin terciam.Infit enim A omni B : B aux tem alicui c: ergo,quoniam conuertitur dC pracdicatiuum in par tCjineritcalicuis: Avero omniinerattquare efficiturtertia figura.Et fi priuatiuus fyllogifmus fit,confimiliter,conuertitur,n pracdicatiuum in partc,quare Anulli B:C vero alicui incrit. Animal. Flanta.
I
Bin? c6in gati6cs in jiria figu. q rcduciStur ad tec Oa niinofione*
SylTorum
Liber Prim us
SyHbrii autem quiinvltimafigura,vnusfolusnoh refoluitur A in primam ,qii priuatiuum fucrit non vfir pofitum: alij vero om ties rcfoluuntur, Prg dicentur nanqj A , & B de 01 c: igitur c con> ttertetur in parce ad vtrunq;. ineft ergo alicui B, quare erit prima figurat fi A quidem omni c: c vero alieui eorum qug JB, Et fi A g[> de 01 C,B aut alicui ,eadem ro.conuertit.n,c ad B, Si vero B 01 c: A aut alicui c,primu terminu ponendum B.B nanqp of c: c vero alt cui A * fed quonia conuertitur quod in par te, dL A. alicui B iueric* Animal. A. B. Subftantia. Subftantia. B. A. Animal
A. AL B.
97
1 Tr c8iaran6es 'a1
farmariuz I certia fi gura.q reducunt'ad primi, tu c6uerfione,tum pmiflarum trafpone.
Etflpriuatiuus fyllfe,terminis exiftetibus vfrjfiPr accipiedu* fit,ruB 01 c: A vero nulli; ergo alicui B inerit c:A aut nulli c:qua^ reeritmediuc.Cofimlliteraut&fipriuatiuuquidevIVjpdicati g uum vero in partenanqp A nulli c: c Vero alicui eoru q inerit*
Irtatibnale. Animal.
Jin? c6iu gatiux in terciafigu ta,q redu cunt' ad ptima, mi poris co ueriioae.
Log.cfico. Anerr.
Quod
D QuodfiinpartcacceptumfucritpriuariuQ,n6eritrefo!ut!o* QuemadmodGjfi B omni c : A vero alicui non infit,ccmuerfo.n* c > vtrjq> propSncs erunt fm partem.planu aut & q> ad rcfolueo* das figuras in feinuicCjpropSjqufad minus cxtrcmum,conucr* tenda in vtrifqjfiguris: hac,n* tranfpofita,tranficio cfSciebatur Nigrum. Al.non. AnimaL A.,-7 B.
-_ . C6iugano
hare I tertia figura ixrcducic* prop6n cnt j>iica lares, feel impofc
Eorum vero,q in media figura,alter quiderefoluttur>alterati> tern non refoluit in tertiamqn.n,quod vfc priuatiuum fit, refol" uitur,Si,n.xnulli B : c vero alicui: vtracjjfimiliterconuertuntur ad A quarc B quidem nulli A : c autem alicui; medium igitur A
^
hxc i fcfti figura redune* ad
ioris &mi nous conucrfione.
Animal.
Scd quando A omni Bt ip(i vero c alicui non infft, non em ft* folurao: aeuiT^ ni:;i propoiitionum dconucrfionc voiucrlalis. Er
Liber Primus
Animal
AJ.noa.
Cfli'ugttifc hzc i feda figura n6 rcducit"ad terua, cja ambz g>. ponesecnc PticFares: ?} p ipofc
Ho. Al.no Aniraatu. O.
Et <J ex 5* ffgu4refoluet I mcdiajqnpuariuu Gt vfe.Qa.eadmodu R fi A nulli c: ipsfj|t B alicui,aut of nacg ct c A qdc nulli; ipfi vcro B * , Homo. Ainon. Album.
Bin^ cftiu gaci&es in tectia hgu ra q red uunt'ad fe cuda ambarii pro p6nu coa ucrfionc.
Qyo d fi i pte fit pua ti uu,no i efol uct: no.n.fufcipit cSuerflone nc

gttiuuiptC Album. Al.noo. Animal. Cftfugatio hxc in ter tia fieura & red licit" ad fecuda qa ambz ,f ponnef Icntncgatiui: fed
Homa
Al.non.
C.
Manifeftfi igif, q J)df fylfi no refoluutu f his figuris,5 nec^ T pri impofe. mS rcfoluebanf;6q>cufylfi iuprimarcducanf figura,iftifoli f3
N ij Ipofa
Oro . qua^ fylfos reducer,et q refoluui\t n cone! adit" îitu, f[3 2ure i feinuice, pignu e* didis. pplesfigu Demutiw syllogijrHorurefolniioe.Ca.1.. ras ondifi T*\l anum etiam confimihter, (I pt ad caf- J[ fuent aliq<f quejiturn,qct mon guras refolui, prfter cocludetejmcu larc ncgatiua: ga n coueiutT.
G ipofe eocluduntQuo igit op^
ftretur in pluribus figuris vna,g> Sen p6t,vrorado,<jua:fitad demo {Irationem irtiusquJefiti, refbluatur ad pluresfiguras vna.'Ordo auteminhoceft, quoniam fpeciesfyl loîfmorum, qua;funt infecunda figura& tertia communicant cum figura prima in declarandisaliquibusqu^fitotum fpeciebus.quemad H modum eflcommunicatiopnmx acfccundaeipecieiex figura fecunda cum fpecie fecunda prima: figuix ad vFem negatiuam cbndudendam . & quemadmodum eft etiam communicatiofpecierum concludentium particularcm negatiuam in figura fecunda & tertia cum eo, quod concludit particularem negatiuam in figura prima.qupnia ex fpeciebusilti", qu^ funt in fecun da ac tertia figuris, ahq ua eir, cuius conclufiomonftraturpcr conuerfionem, fine fuerit per duasconuer fioues fiue per vnam conuerfionf, & bxc poteft reduci ad primam figuram.& qua? eft prim? figur^ poteft-etiam reduci ad fecunaa,& tcrtiam. ilia autfpecieS fecunda^ figura: ac tertia;, cuius conclude monftratur per via ad impoflibile,aut pofitionem, non reducitur apte ad primam figuram: quemadmodu via quartafccunds figuraz co&cludcns negatiuam particularem non apte reducitur ad fpeciem prim9 figura: concludentem negatiua particularem. Etproptercaapparet,<j> oratio concludens negatiuam vni-
uerfalem poteltrefoluiadfecanda, K ac primam figuras.Particularisau tern negatiua, qua: concluditurin (icunda ac tertia figuris, non redit ad primam hguram: nequc etiam, quod in pria figura redit ad fccundam, nifi in eo, cuius cociufio non m on ft rat u i per pofitionem.ifh vero cuius cocluiiones monftrantur per pofitionem in duabus figuris, nonconuenit hoc. &fl reducatur quod eft in fecunda figura ad tcrtiam, hoc eft ex eo,<j> concludit nc gatiuam,redibitquod eft in tertia ad (ecundam. Atquiconuenit hoc in fpeciebus, in quibus fieri potet) L conuerfioambarum propofuionu fimul. &hoccrit,cumpropofitic jiegatiuaeititerit vniuerfalis: quo niam vtraque ipfarum redibit ad fuam complicitarn : propterea q> vniuerfalis negatiua conuertetur, & particularis etiam affirmatiua conuertetur.Quod fi negatiua fuerit" hufecunda figura particularis, particularis negatiua non conuertetur, & vniuerfalisetiam fi conuer tetur, critparticularis. Confimiliter in figura tertia, fi negatiua fucntvniuerfalis,potcruntredirepropoficioes fuâd primam figuram: M quoniam negatiua vniuerfalis con uertetur, & affirmatiua etiam conr nerteturparticulariter,fiuc fdcrit vniuerfafis,{iue particularis. Quod fi negatiua fuerit particularis, non relbluctur fyllogifm us ad fecudam figuram, quoaiam negatiua non conuertetujr. lam igitur manifeftii eftexhocfermone,qualesfyllogifmorum fpeciesex tribusgeneribus fylforu coicates I qfito vno, quales inquam refului poffuntad fe inuicem, &.ip quibusfieriao pot hoc.
Liber Primus
(ptopojitioniloumjinitu, fyfnttatoriî ' actpjarum er ftmplicium confe<jnenttfs. Cap. $.
nonambular*c 5C*ftconfultu$
boni,& non boni. didlio autem *'; & negatio oppofitj non infunt ^ fimuleidem. Quemadmodum igitur non eft ide, non fcire box num, dC fcire bonum: neqj efle non bonum, dC no efle bonum ide(eon"i,n.quarproportioneni habentinterfe,fialteraflntdix uerfa,et altera) necp ee no ^q ua> le,et no efle f quale, ilii.njub^ citur aliquid exiftenti no fqua Ii36dhoceftinfquale:huicvero nihilrquocirca f quale quidem, aut inf quale non oe:fqualeaux tern, aut non f quale omne. Am plius,eftnon album lignum,& non eft album lignu, non fimul funt.fi.n, eft lignum nonalbu, erit lignum: quod aute non eft album lignum, non necefle lix gnum efle 4 quare manifeftum, qnonefteius quod eft,eftbox num, negatio, eft non bonum* Si itacg deomni yno,aut didlio aut negatio vera, fi non eft nex gatio, planu q> affirmatio quo" dammcdo affirmax . efle poflet: ~ ., tionisvero omnis negatio eft: " 6dhuiusigitur,n6 eftnobonu
M
>
99
autem aliquid in conftruedo ac deftruen doexiftimare,aut idem, idem, autdiiierfum fignificare,noee feoCj&eflenonhoc:queadmO' dfi, non efle album, & efle non albu. necpnidc fignificat, necjp eft negatio eius,quod eft, efle al bum, hoc quod eft, efle non al/bum, fed non efle album. Hsec autem huius ratio, nanqjfimili ter fe habet,poteft ambulare,d pot non ambulare, ei quod eft, eft album,ad hoc, quod eft, eft non album: &C fcit bonum, ad fcit no bonum. nam fcit bond, aut eft fciens bonum, nihil dif> fert, necp poteft ambulare, aut eft potens ambulare. quare c^ oppofita,non poteft ambulare, non eft potens ambulare. Si igi tur,non eft potens ambulare, ide fignificat, 8 eft potens non ambulare, f aut haud ambulare, * eade vticîimul eideinerunt. idem.n. poteft & ambulare, &t
ivert tlSert
Enunciationum Jimflicium, ac mfmtarttm ,fiu tranfyofitarum per varia exemfla dtfyofitio .
Propofi tio afHrmatiua
fimplez.
Propofitio ncgariua fimplex.
Eftalbum. Negatiua infinita, (eti tranfpcfita. Non eft non album. Affirmatiua (Imp. in minus. Eftzqualc.
Non eft album. Affirmatiua infinita, feu tranfpofita. Eft non album.
mamfefliui.
Negatiua fimplez in plus. Noneltzqualc. N iij Ncgatiu
6 Neganuatranfpofi tain plus. N on eft non xquale. Lignum eft album. Negatiua infimta. Lignum non eft non album . Am'rmatiuatranfjtou'cautnuatK. K Eft non zqualc.
TLxemplum nutnifefliuf, apfofitofi&iefto ifjt propejitioiu. Affirmatiua (Implex . Negatiua fim plex .
Lignum non eft album. Affirmatiua infinita. Lignum eft non album .
Hnt aute ad fe inuice ordine oino no ligml, neqj lignu eric n huc.Si tee bonu,in quo A: no ee albu. E couerfo igit D of, cui A* bonu,i quo Btee no bonu,i quo nancp auc c,aut D.qm vero non c,fub B:no e no bonu,i quo D, pofe efifc fim ul no albu &L albu, fub A . Oi itaqj ineritaut A , aut ipfum Dinerit: deexiftete.n.al' B}et nulli eide:ec auc c,aut D,8d bo veru dicere, q> no e no albu: H nulli eide:ec cui c,nccclTe B ol i- A auc de D no of : naqj de eo, q<J L cfle.fi.n.veru dicere,q> e n albu, penitus n6 eft lignu, no verum ecq> no e albu, veruupoFe. n fiF dicere,q3 eft lignii albu : quare ee albu,6d efle no albiitaut ee lix D verum , A aute non veru, qra gnu no albu,et ee lignu albu.cf' li gnum album Planum vero , re il no affirmatio, negatio ine- q dC A c nulli eidem : etfi B,d B rit,C vero ipfi B no femr>.qcf<n concingic alicui eidem incite ,
frofofitiotuanfimplicittm %r uifinitarm,JiKlran ordo , ac confecfutntie .
A. Eft bonum.
> J
Ol alterura : nulli ambo .
B. Non eft bonum.

w M
Jf 3. 5 =
C?
PI
C. ^ eft no Omni alterum: nulli ambo. Eft non No bonum. bonum. Conflmilitcr
Liber Primus
Propofttiommjimpliciitm, <u friuatoriarum
100
orjo,aeeon/iûmtlf.
A CoRmflJterfehntetpriuatioesadpdicanietahacp5nc.{qualc, D in quo Atno jqualc,in quo B:in541e,in quo c: n5 ineqle,in quo D

A. Eft squaJc. B. Non eft scqualc.
Omni alcerum: nulli ambo.
II
i l 9s E.
Is
J3 O T3 3
Df C. No eft in- Omni alterum: nulli amto. Eft inxquale. ;quale.
Etin pluribus autcm, quox ruhis quidem ineftjillis vero no ineitidem ,negatio quidem fimiliter verificari pofTet, q> no funtalba omiiia,autqmoneft: album vnumquodcp.q>aut eft non album vnuquod%aut ofa funtno alba,falfum. Confimili ter aut & eius q9 eft, eft oe aial album,non hoc q3 eft, eft no al bum oe anima^negatio (amfax .n.falfe) fed hoc,no eft oe aial al bu. Qm vero manifeftu, q> di^ uerfum fignificat, eft non albu, &L non eft album:& illud quidc affirmatio,hocautnegatio: ma nifeftu, < non eft idem mcdus
ondendi vtrun^p. vt qm qtJciix que fit animal,non eft albu,auc contingitno eflealbu : etq ve^ ru dicere non albu, hoc.n.eft ee noau.eeeOjqcuqgta" bUjVeru dicer e,eft atbu>nue no albiijide modus . Conftru(5liue .n.ambo g prima monftrant fix gura,veruoi.et ec iifr ordinanf , eius.n.q3 eft,veru dicere albu , no hoc q3 eft, veru dicere no al bu, negatio : fed no veru dicere albu. Si itaqp veru e dicere, q3x cuncp fit ho,muficu efle,aut no muiicu erfe, qcicuncp fit afal,ac cipiendu,auteemuficu,autee no muficum : dC oftenfum eft. N iiij Muficum
Priormn Rcfolutorioritm
Muficam. Nonmu/icum. Animal. Horn*
Goniugati&esauru cntes & vlcmaffir
, quodcunquc fit homo , deftru& "* Bionftratur fecund um di&ps modos cres Muficum. Animal. Homo.
w
Coniugationes tree altiuctes vfe3 nega-
N,
O.
Animal
gura.nee attede ,pponuveri can,fedfo Id formx fyllogiiH-
Animal.
Muficam. N. Homo. Muficum. N. Homo. Simpliciter aut, qnficfehax al terum ex necesfitate of:cui au bent A,& B,vt fimul quidera ei terns nonconringitc9e6q>fix dem non contingant,oi autem m ul infert A : A vero di. B no co exineccsfitate alteruretrurfus c tingunt eide : planu q> D fequ> ad D confimiliter: fequit autem tur.Rurfus, qm c non conuerti turcuA!Oautec,autD:cotin> BD fcquetur , &non conuerte^ git AD eideinee. B vero dC c n5 tur : dt A, dC D contingunt eide: cotingit,co q> A confequit ex c Z vero,&cnon cotingunt.Prix accidi^n.tmpoFequodda* Ma^ mum igitur , q> ex B fequit D , nifeftii igit,q?necp B cu D couer hinc mauifeftum . qmî.ex c D tit,qm accidit fimul D et A inee. Simplicium
Liber Primus
101
A s'tmpliclum,<u trwfrofitawmprojmjttionwn orJo , MC confeqtttnti* in orme.nos tern clurioris intelligenttAgratia, hotos etiatn tcrmwos a(
Noncft bonum.
'O
A.
Primafuppofitio. Nulli ambb: omni alterum.
B. Eft bonum
. 3 B
a
Nulli amboromni altcrum, Sccunda fuppofitio.
D. Noncft h bonfi.
C. Eft non bonum.
Acciditautcmquado^ Kin tali terminfcrum ordine decipi, cocbnon redle accipiunturopx poma, quorum alterum necefTe eft omni inefle. Qaemadmodu {IA,&B non contingunt fimul eidem , neceflfe aucem alterum ineflfeûi no alterum :8Crurfus c> & D confimiliten * ex quo au tern omni c fequatur A t accidet enim cui D ipfum B incite ex ne ceffitate:quod ejftfalfum. Sit enl accepta negatio eoru qux A 3, qux eft in quo F: &C rurfus eoru quae c D, quae eft in quo Hmecef feigitur omni aut A,autF: aut enim di<ftionem>aut negatione. &iterum vd c> vel H : di<fho
nanqj,8: negatio^cui c omni, fuppofitnmfuir At quare HCUI omni F Rurfus,quoniam eor3 quae F B omni alterum, & eorfi quae HD confimiliter: fequitur autemexFH,&ex D fequet B, hoc enim fcirn** fi igitur ex c A& ex D B hoc autem falfumi econuerfo enim erant in fie fe ha bentibus cofequentia.N6 e-iim fortafle necefifariu omni A, a at F: neqj F, aut B, non enim F eft negatio ipfius * A, nam boni ne^ *io. Gr. gatio, non bonumnon eft aute idem non bonum ei, quod eft, neqjbonum,neip non bonum, Simjliteraut&inCD, negatio* nes enim ace eptac du^ funt* Ncgatio
Negatio Ttrarunque. Neqjcftbonura, Jieq; eft non bonum.
F.
T3
Negatio (imp. A Noneftbouu.

It he f guraraon Itrafdecepno , d qua ArifL ntczcu. H
B. Affirmatio (imp. Eft bonum.
AfHrmatio tranfpo. 6 Eft non bonum.
D. Negatio tranfpoft. Non eft noa bond.
Ncqjnoneftnonbonum, neq; eft non bonum. Negatio vtrarunque.

iii ex propojitwnibtu infinltu,crf>ritMtorifs, aeipfarumconnon prohibctur fyl&, q uin fit coda M dens.Quod aut rcmuuetdeccptio-
< fequmtijs. Caf>, 3. Hicdeda- A ^ciditaute deccpdo infyiFo, co rat' n6 e A\. 9 exiftimatur,q? enunciaeadem in tio infinita &negatiua liintvna& figfiand cadem.&hoc^qmacciditpp iftud, vnum ex duoKus: aut,vtexiftimer"i _ \ i i <pconcludensfitnoncocludens:& hoccum caditeniiciatio infinita in loco,inquo ficaderetnegatiua,fieri nopolletjvtefletryll's, &exiftima P <j>infinita fitneganua,&tii in veritate e infinita:& hoc, cum cadit pro poUtio infinita ita, vt de ea exiftime mus.jfit negatiua in loco, in quo
nemiftaeft,vt{cias,<j>hoc,quod(U cimus,aliqui deft non album, & all quid non eft albu,nonfignificatfii per revna.quodq; negatio huius, Ziiadeftalbu,n6eft,quoddicim% Ziiad eft no n albu: fed quod dicim', -,! n i Znad non eft album. hoc,quonia proportio huius, quod dicim% Ziiad eft albu,adhoc,quoddicim% Ziiad eft non album,eft proportio eiusûoddicimuSjpoflibileeft,^ Ziiad ambuler, ad hoc,qrf dicimus, poflibilc eft, q? Ziiad non ambulet. Proportio aut huius, quod dicim9, Ziiad
Liber Primus
i ot
JL Ziiad eft albu,ad hoe,quod dicim', Socrateseftiuftas,&Socrates non Ziiad n6 eft albfi, eft proportion*, cftiuftus,diuidut vcrum&falfum, iau nro ue quoddicimus,pofceft, q? Ziiad am hoceft,q? non pot Socrates non di- 4 carebulct,ad hoc,quod dicim us, no pof fponi p alterum iftorum, fiue fucrit fibilccft,q> Zitadambuler.&qufad mortuus,fiueYiuus.con(irr,fidicajnodu dux poffibiles funt dux cnu- mus de Ziiad Cb pot ambulare, & qr maciua op ciationes amrmatiux, veluti decla- non pot ambulare,vnu ipforum eft . t - / i/r jratu fuit in libro prxccdcnte, cofiPr TcrUj&alterufalfum cumq-,extitc Z iiad eft albu, & Z iiad eft no alba, tint enuciarioncsinfinitz amrmati fum I omfunt dux cnuciationes affirmatiuc^ iixhabebunt ncgatiuas. Cum aut nibiucnQuod fi hoc,quod dicim',Z iiad cit comparant'enunciationesfimplices no albiim,cfletingradu eius, quod & mhnitx afHrmatiux & ncganuar, Nota hie dicim us, Ziiad no eft albu, oportc- apparel ad femuict" bina: proportio **ft & ^ntC ret,vt resoTs,aut eflct albu, aut non nes,proporrio oppofirionis, & promenkifi alburquemadmodumfequif', vtres portio affirmationis. Ponam'igic* _ wiiuu. ois,ai>tfitalbum,autnon fitalbum. loco afHrmatiux fim plicis,quae eft VT , - i eft n bonu, i - htcra i- - A: & o iloco nc- Nota auB attamen manifeftuqjdenoentib 9 , Znad ^ pr0pot &de multiset cnnbusnon vercpro atiux fimplicis,c|eft Ziiad non eft nones itcr ferim9, 9? fint alba, aut fint no alba: onu,litera Bt&locoaflirmatiuîn ied q> fint alba, aut no fint alba vere fimt^q eft Ziiad eft non bonu,lue jpfenurde olbus. Amplius, fi hoc, ram D:& loco negatiuxipfius,q eft uaj nequod dicimus,Ziiad poc non ambu Znadnon eft non bonu, litera c: & gatiuas. lare, eflet in gradu ei9 quod dicim*, ponamusfub A c,&fub B D. omni Ziiad non p5tambulare,affirmatio igit'lneft A,aat B:& no pofluntcon &nega:io coniungerenîn vno& lungi in vno , qm vnum ipfbrfi eft eodem.qm quemadmodu,quod di affirmatiuum,& alceru negatiuu. cimus de Ziiad, <j> poteft ambulare confiFrfehabebitccu D,cumhoru & non ambulare verificaif fimul,co itidem vnu fit affi rmatiuum, & alte fifr & hoc, quodeft pofi'c & no pof- turn negatiuu . & manifeftu 6 tcft, fc,hoce{luintentio negation is in cpcuicunq; ineft o,ex neceiTitateoi C hoc fuel inntetiopriuarionis,planu illi ineft B. fi enim veru eft,quod di qjpofle&nonpofle noconiungen cimus, eft non bonu , veru etia erir, Notadiia turfi:nul in vno &eode. Enucia- quod dicimus,n6 eft bonurn. dc eo in,ereiv wifinfinuadifiert a neeatiua: nanq; oportetq? verificet", q? eft bo cutioneni (JO_ c. . r f \ num, autnoneftbonfi.cumigitur iiegatuia: fuaoppofi;ain vno &codem:aliqn falfum deip(bfit,q> eft bonu, fequif qniinhni- a f !t caret fubieclum vtraq; ipiaru. vt vcr.:m ntdeeOjO^noneft bonu. iffiltnari- enunciatiovetonegatiua&arrirma ergo cuicunq-, ineft o, illi omni innaiibjop- tiuanuncjcompiicaiiiffimulin vno c-ftB:t]iv> Bfequirurex D, &eftcu poiiti pht &eodcni,neq-,eftalk]uid,<]uodca- fuerit D, fed non conuertirtta, vt D dt^ V reat vtroq-,.&. picp^creaqc! dicim9, infit omni illi cui ineft B. qm cum No no""j el Socrateseitiftus,&.Socratcseftn6 fuerit Ziiad non ens, verititatde co nien inhiuft'/untfimul falla,cum fucrit So- quod non eft bonu , & tn non vere cratejmortuus.ied quod dicimus, proferturdeipfb,qjeftnobonum. non ifta
ifta igi ^cft dilpofitio D cum B infra confcquftia. Dilpofitio aiit A cu c fe he"tin cotrariu huius:hoceft,qm c {cquit^Sseft cum fuerit A,&no conuertifita,vt A fequatJc, & fitqii jpfum eft.qm dequo vere proferijnus fj> eft bonu,deeodem vere dici mus,q? no eft non bonu : qm de co vcrificabit', aut q? no eft non bonu, aut q> eft non bonum: & non couer titur hoc ita,v t de quocunq; vere di camus,q? non eft no bonum, deeodem etiam vere poflimusdicerc, q? eft bonum. qm de Ziiad no ente ve reproferimus,q>nocftnon bonu, H qm fieri non poteft, vt deeo non ve xificetur, aut<j> eft non bonum, aut <p non eft non bonu: qm dax orationesiflxitafehabentjVt vnafitaf firmatiua & altera negatiua: & fieri non poteft, vtaliquidfit, cui alteru iftoru no infit: neq; etiam coiungi pofl'unt in aliquo nmul.Cumhoc igiîta fit, plan ii <$> fieri non poteft, vtc qua; eft negatiua infinita,&B q'cftnegatiuanmplexôniunganf in vno&eodem.qmdequo verificxiA,deeoverificat'c:&dequovc rificaf'A, deeo falfificafsrqm vna ~~ ipfaru affirmadua,&alteranegatiI ua:igit''dcquovenficat J c,dc-eoeft falfum B.Sed D,qi'a; eft affirmatiua infinita, & A, q eft affirmati ua fimplex, coiungunfmaliquo vno: qm n6eftopus,vtnfitineo,inquoeB. fed resfe hctm contrariii,hoceft,vt B fitineOjinquoeftD.Sediaexifti inat'vtAjq eft affirmatiua fimplex, & D, qua: affirmatiua infinita, fint oppofita. qm pofuim',q? fi eft D, & B,& A fimt oppofita:hoc eft,qm,cii eft vnu ipfbrum,alteru collie, & BO potaliquid efle fine altero ipfbru, ergo D & A fun t in hac difpoficioe. Vcru, fi D & A fuerintpppofiei per K modu negationis & affirmationis, fequeret'qj fieflet B,efTete"t Drquod eftfalfum & cotrariu ci, quod motr ftratu fuit:qm oportct vt D verifice turdeB,cii deip(bfal(ifrccf > A. fed fieri pot,cu pofuerim9 cfequiex A & Anofequicx c,vtmoftrem'cx hoc,q> B fequtfex K,quodq;hocnQ couertiftquodqj fieri non p6t,vtfimulcoiunganf c &B,(cd fieri vtiq; pot,vr A & r> fimul coapten^Qiiod _ cu itafuerit, manifeftum q>fieri ne quit,vt B & c coiunganf'fimulialiJ --_-*_i i-.^-.^ quo vno:qm B c6prehendit in _ D.& cucftD,n6eftc,qm vnuipfbrum '. affirmatiuum eft, &alterum ncgati uum. fed fieri vtiq j pot, vtD & A coiunganf in aliquo vno: qm A no cotinefin c,immo in aliquo cpe eft c,in quo non eft A. Cum ergo res oisita (e habuerit,vtipfi infit A, auc B,&rinuenituraliqnin A,&aliqn in B.Sed fieri etpot,vt ofted am us j? demfonemalia, q>fi cfcquaf'ex A, cp Bfequit" > eXD&q?B& cnocon-, tur ex'A, iungunt"": quodq;fieri p o t v t D & A iyfamei& coiunganf.&hoc,qmfi ccomprehenditin A, & de re ol Terificaf'aiTt' J I>)au tc,fequit vtD vereenuntief'de B abfq; c, qm c coprehendit"'in oppofito ipfius B,quod eft A', cu igif1 c coprehendat'in A,B copreheiidetur in D: cumq; c coprehendaifin A, & B coprehendef in D: plaau q? c & B coniunginequeuntin aliquo vno: quodq;hocfieri vtiq;potinD& A. ^ Hocaut,quodaccidttinenuncia- diciumdo tionibusindiuiduisinfinitis acfim priuatiuij* plicibus,accidite"tcon(ririnpriuati' uisacfimplicib9.&que*admodunegatiua affirmatiuc fingulatis fimpli cis no eft infinita fimplexaffirmatiua,code pado negatiua amrmati ue. (implias
Liber Sccundus
103
tofimta.puta in exemplo,n6 eft nePriorum Refolutoriorum atiohuius, quod dicimus, omnis. omo eft albu, hoc quod dicimus, Liber Secundus, OK homo eft no album. fed hoc,q<f did Exfojttione. dicimus, non eft ois homo album. Caufa aut huiusea eft, qua fupra di 9 SVMMA tlBRI. limus. &hoc, qm ifta, qua: dicim , DcPotentijs, Impotentijs6, fyllogifnu', omuishomo eftalbu ,&dmnisho ac ipft-anncxi's, eftnon albu,funt falia fimul,& non De Potentijs fyllogifticis. ineftalteru ipforum ex neceflitate *nicuiq},que"admodu fe hetdifpofi Qui Sytt ogfini plurcsfofint conelujere tio in hoc,quod dicimus, ois-nomo c0nclnfionts. Cup. I. eft albu, & non ois homo eft albu: Nquot igiturfigu ; ergo fylFs concludens,omnis homo I effnon albu, eft aliusa fyli'o conclu <knte,nullushomoeftalbu. & hoc ,ppofitiones, eft,quoddicebam',<jj omnishomo dC qn,et quomodo eft noa albu,eft affi rmati ua.& profit fyllogifm9: Am pterea ofien/iim fuir, , in qualiaafpiciedum aiinprimagura.qiam, nullushoeltalbu,eftnegatiua vfis, &concludu J in prima ac iecuiida fi- modo oportec quxrere de pro* giiris.&hocinfpcacvnaprimxfigureAinduabtisfpeciebusfecud?: dum: Ampliusaut,perqualem quareconcludeturintribusfyllogif viam accipiemusprincipia,de Cu foerit ftiorfifpeciebus.Confilrcumfuent fingulis iam tranfegimus. 5ed foiTtaJî jPpominorin prima figurainfani-qmalfj fyllogifmoru vfes funt; mafigura ta>n6oportet,vtexiltimemusqjno alfj fecundu partemtvPesomnes ericlyifc. concludat: queadmodum (e het di- Temper plura ratiocinanturtex F C Ipofuio,cuexment negatiua. Neq; rjs vero qui in parte,affirmatiui eccumfuerinramb^jpponesinfini quidem plura, negati ui aut con t^difponunfeomodo,quo difpo- clufione folam.alif nancp propo nebanr negatiuaft.nam propofitip firionescouertunturtpriuatiua verononcouertitur, Coclufio mtans propn-reafuperipfarij cadit etiadiIf) [quidem fylK plura luj; ipfiun clio negationis:(eddicl:ip ncgatiopic ncga nisuoii eft pars propofitidnis:&ob nantur|. Queadmodu fi A mon^ ttocadere. hoc predicatuin amrmatiuxacfub ftraturn eft omni B,autalicui:& iectu m ei ufclcrri dt idem cum prz- B alicui A necefTariujinefTeQ(. fi dicato negatiuaj, ac fubiedo fuo. jk nulli -B.&C B nulli A. hoc autdj Sediam perfects funtintctiones, uerfumja przcedenti.Si vero ali quas comprchendu craclatus ifte. cui non infi^non needle dC B ali
ARISTOTELIS
Priorum Refblutbriorum
cui A non inefi~e.c6tinguenim omni ineiTe.Haecitaqs coistjmni3 caufa,& oru qui vniucrfalitcr, & corum qui fccundum pa* tcm N 'IV
C<Mugauia cludcmo c5cFooen ptuno nu ttiti, tnox & alia CC eondufi* nu cornier
H
Eft autcm de vmuerfalibus dC aliter dicerc- qugcunij enim aut fub medio funt,aut fub coclufionCjOmniu eritidem jyllogifmus: ii hxc in mediOjilHt in concl ufionepofita fuerint.Vt n A B conclufiopcrc, quoecunqs fub B, aut cfunt>neceiTedeomnibusdici A* Si enim D in to to B: B vero in A: & D eri t in A. Rurfus, fi E I toto tt aut in A:& in A crit.Confimiliter & fi priuatiuus (yllogifmus*
Nonum. Cfipofitu. Corpus. Mud'rfeu ei9 js. Ccrij. Stiemia. Subftatia. Qualitas. Difpo. Habitus. D. A. B. . C.
JK'S TCS bj
TUT, aifir& negatiua,c<mclo denies pl res cocfones ex di do de ol,
In fecunda atitem figura, quod Tub coclufione folum eri t ratio* dnari,Veluti fi Anulli B:eautomni:c6clufioqB nutli c.Si iîtur D Tub c eft,planum,qj B non eft ipfi. lis vero quar fub A, q> non in* eft, non manifeftum per fylfm, atqui non ineft ipfi E, it eft fub A: fed
Liber Secundus
104
fed B quufem inefte nalli c,monftratum eft per fyllogifmum: ipfi A, veto A non ineflc indemonftratum fumpcum eft, quarc non pro peer fyllogifinum accidit B non inefle ipfi E,
K. Animal. O A.
C8iugado no afiumpto .fub minori c6 eludit alia cocfonc ia B pria figura, (ub me dio ô n6 cocludic p fylftn. hifi ioris cou-, uerfione: confequit* tuc c6cluditpdah denullo.
B. Lapis. s.
L
A, \
K
N.
C. Homo.
K.
(4 D.Gramaticum, O. *
In his vero,quac Aim in parte,eorum quidem,qux Tub conclux fioncfunt,non eric ncceflari urn: (non enim fit fyllogifmus,quado hzc acceptafuerit in parte)eorum veto, qux Tub medio,eric onv nium, praeter $ quod non per fyllogifmum,Vt fi A omni B: B vex ro alicui c. cius enim,quod fub c pofitum cfl;rio erit fyllogilinus; eius vero,quod fub B erit/ed non propcer antea facflum, C6iugatio Mafuctu. Ronalc. Rifibilc. Animal. Homo. A. B. E. C. D.
h?c.parrir
ccr prim& coocfon^ te rmino aflumpto fub medio c8c!ii. dit alii c6 c!ufion6 fub mino riô tnuci lis eft,quu motor eft Conuft gticEiris.
Priortim Rcfolutoriorum
^ Confifrautem &inalqsfiguris.eiusemm quod fob conclufio^ nc,npn erittalterius vero erir.prfterqj q non gg fylftn:fed querns admodum* dC in vniuer/afibus, ex, indemonftrabifi ^jppnc, quae fub medio erant,monftrabantur,quare necg ibi critj aut SC in his*
C5iugati cdda fisu ta , tei mino aflum ptofubmi i50ri nihH cciiciuclit; .a maiot
fi Uriv. aft'5pto vtro fub medio eondn.iic alia cocla fconc.vcia vuboi.
B.
Al.non.
C.
E.Hom*. D.Equus.
Irrarionale. Animal. at. non.
AlatQ. 5 at a. A. Al. C.
face in tcr tu Hgura, eacli tegifi" kj,i, vi <SC (upenot t (tcunii*.
Corpus. D.
Traftatas
Liber Secundus
t*. A C T A T V S S E C V N D V S libri de Syllogifmo.
105
Caufaautem inhocefl::qiaconclu P fiones vl'es & particulares affirmatiUconucrtuntur,negatiuaveropar i r e Q Syllogifini plures concludant ticularis non conuertitur: quare ac gatiua vna conclujiones. Cap. I. cidit,vtfylPsconcludensconclufio- tm cocluIxit. Scd pofteag decla nem vniuerfiilem affirmatiuam co- firnecoaEpilogus rauimusperquotfigu- cludatetiamparticularem,quxcon cucut> omnrj, q rascrunt fermonesfyl- tineturfubhacvniuerfali,&panicu di<fta funt logiftici,&j?qualesfpc larem,inquamconuertiturvniuerin primo Priorum, ciespropofirionu,eas videlicet pro- falis affirmati ua.item accidit vtcon pofitiones, in quibuseitintenciodi cludcns vFem afEi'matiuam,conchi <fti de omni,& per quot propofitio- dat etiam ipfem couuerfam . Ced n5 neserunt,quodq; accidit,vtconcludcnsnegatiuapar<jnerit,&qn non eric (yllogifrnus, ticularem,concludataliamabip(a, &hocqn non inuenitur inter ipfas qmneq;conuciticur,neq;continet B terminus mediuscornmunicas: EC aliam. Secundumigitur huncmo E diximusdequalitatecuiufoiq-, triu dum acciditvni &eide fylPo, vtcon Quauis (VI figurarUjCpeftordomedij termini cludatconclufiones plures vna:pr? ^f^^ intraambasextremuatcs:&dixim' terquamq?primaquidem, qua per derepoffit cumhoc,queexquatuorqua:fitism (ecocludit,eft vna, reliquas vero ab plures con qualiquazranturtigurajhocellaffir hacconcludir,fmc|?fequunturcon clufipnes: mariuo ac ncgatiuo vniuerfalibus, clufionem primam & mediate ilia, p1}^^,, &affirmatiuoacoegatiuoparticu- &funtquafi conclufiones peracci- dir,aliasve laribus: Etdeterminauim 9 pof t hoc dens.& propterea tales non fuere co ro $ accfis quaJJtatero inquifuionisfuperqu^- numerateintraconclufiones (yllo- lon con utoabfbiute, &perqualcm viaacci giflicasintraibtuprimoi&erraue uer loms< piuoturpropofitiones fyllogifrni)& rutinhoc Antiqui enarratores,qm laciamusipfas,acquorefbluatom- connumeraucrunt ipfas. Sedpofnisfermo fyllogifficusadcompofi- fetetiaaliqinsexiftimare,q? ex vno C tionem,exquafuitcompofitus: Di &eodern ly'logifmo eflent plures p S^lfi vfes camusnunc,qihfyl!ogifmorilom- conclufiones vna fccundum aluim cod ut niumali) concludunt conclufiones modumrprzterg^qjhocefcfmexieluiiones vniucrlalcs, alij vero conclnfiones ftimauonem,nonautfecundum ve & parcicu particulares,q?accidit vcfylFi coclu ritate. Hocigitur acciditinprima lares aflir denies vninerfalesexc5fequentic5- figurafecudum duos modos.Quo- Hic notgtmarmi. clll}ant practer coclufionem prima rum vnuselt,cumexpofuim 9 , cpali duo ahj conclufionesplures.Scd ex fyllogif- quodpra^dicatum pra:dicatur deali rnodi,qb9 misconcludentibuscoclufionespar quofubicclo, & fit mamfeflu' a pud vni^. W* . .,. ... . ', * i j r i r u - V n . ilnmac ticulares,accKUtvtilli,quiconclu- nos,q? ahquid fubijcuur fubiecto ,,0fleconduntaffirmatiuas particulares,con- quaehti:exiflimatenimcum mon- cludef piu cludantconclufiones plurescupri- matufueritpri^dicatuqu^fitiinclle r c6c:'o maconclufione: ciui vero conclu- fubiec'toquaifitKcpiaexhocfirma- "e\" tn . . , . , . r n r i lecui'.um c IL duntparticuldresnegatiuas,nocon- nireftumjipfumincfieetiamfubicveritatem claduacnificoucluiioucm prnna. ttofubiedh.Putajincxfplojfifuerit Log.cuco.Aucr. O qu<-
C qua:ritum,an mundusfitnouum,& accidebat,cumcoclu<ltbataffirmi- K declaratu fueritex hoc, q>cceli funt tiuas vfes.In ijsvero,quiconcludut Frim?%i noua, & hoc ex titerit per fe manifc partkulares,non accidit fpes i fta co ^*J*A. * I r r n r t 'nparticuftum,q> cceli funt pars mudi], & hoc cluuonum,vt fint vies, quia lubic- lanb'iqm eft vnum cxijs,quoexiftimatu'r ex clumfuumintret(ubfubiecT:umc6 concfoeft fyllfovnocflefecundum moduiftu dufionis, qm conclufio eft particuplures conclufiones vna. fed hoc no laris: fed accidit fpecicsfecuda,eoq7 eft verum , qfn hoc quod did mus, maiorpropofitio eftTfis inomnicoeli funt iK>ua,in hoccxcmplo con busfyHogifmisiftiusjSguraivniuer Itscluditur jduaspropofitiones,qua- (alibusacparticularibus. Sedinfer um vna ell,q? coeli fum pars raudi: cundafigura accidit,vtexiftimetur Scaltcraqjomnes paries mudifutit Cjp in vniuerfalibusTylfis concludaf nonfiuni, noua : &fcquit*exhoc,q? coeiifunt eonclufio fua, & quod comprehennoua. Modus veto alius eft, ciim ditur Tub fubiedo coclufioms, eo g> declarauerimus,Q;>aliquid inert fub hoc approximatprincipio exiftima H jedo duarum ip6nura1& Cit man! tionis,(edin veritateeftcoclufiofyl L feftiim perfe, qjtetmin9 mediusin logifm i i n prima figura, hoc eft, q> duabus jpponibuscoprehcndufiib maior cxtremitas infit fubieAo fub iettutn aliud fimul ul cum fubi fubic ieti iuunon au t exiftimatur q? coa d;o quasfiti . iamnim cxiftimabif', dudat fimul cum fiiacoclufioncid, <j> ex bocconcludancur coclufiones quod eftfiibie<ftiimedio termino. j)luresvna:quaru vna eft conclude qm,fi hoc vtiq; conclnditur,conclu quaeiita, aftera 7ero,cuiusfiibie6lu ditur quidcm fm ordme(ecund? ficontinet J fubmediotcrmino fimul guras. Sed cogitationon cadit nalr turn itioiecto quasfiti.Puta in exem fmmenfuram coclufionisinfecun plo,fi monftratufuerit , <j mundus tia figura,quemadmodum caditoe eft nouum per duas jpp6nS,quaru hoc in prima figura.& propterea vi arltera fit , cj> mundus^ft compofitu detur, (j> maiorem extrcmitatf iaex partibus -. & altera, q? compofitu efle illi, quod fiibi jcitur medio tereft nouum .laenimcxiftimatur, Q> mino, in (ecuada figura fit per ftn I ex binis iftis ^pponibus binxcon- fylrrn,&nonexiftimacur,qjcon<:lu M elufiones concludantur : quaru vna datur petfylr'm primum,per contra eft;q? mundus eft nouum: Scaltera, ri u m ei us, quod fubi jcitur fubiedo <$ corpus eft nouum . manifeftum conclufionis. Putain excmplo,corenim eftp{e,(f> corpus comprehen- pusccelefte non eft nouu:& corpus ditur fubcompofito,quemadmodu compofitum eft nouum :&fequit* fubip(ocomprehenditur mundus. ex hoc(yllogifmo cp corpus coelefte &vtplurimuaccidathoc, cnm ma- non eft compofitum, & q? otbis ftcl jor Fucrit mamfefta ex (yllogifmo. larumfixarum no eftcompofitus: (ediaveritatcfuntduofyU'i comu- quoniam manifeftum eft per (e, q> nicantesinmaiorejppone, &(epa- comprehendicur fub corpore coei duo rati m mmorc. Et hoc per k accidit lefti. Siautem exiftimaretaliquis^ rius difti - n p nma figura,qm concludit ncga quodfequcreturcxhocfyllogifmo niaiorccxtremitateinefieci ,quod riuasvniuerfidesjqucmadmodum
Liber Sccundus
A fubijciturmedio termino : quonii cum Fucrit per fe manifcftutn,ep clc mentanon Hint rioua,ia non iequif ex hoc (j> elecnenta nofunt compofita,nifi per alium fyllogifmu a lyllogifino, ex quo fequitur,cp corpus eoelefte no eft compofitum , & hoc {ecundum veritatcm & fecundum Interuaet principiumcriftimationis. Etcon fimiliterfe habetdifpofitio in tertia quid, fed quiaeius enim quo eft propter quid, non eft ex fak * fis fyllogifmusob quam vero caufam,in fequentibus dicetur* Primum ergo, q>exverisn5 polTumus falfum rocinari hinc manifeftum* Si enim A e-xiftete, necefle eft B efle:B non inexifteri te,necefl~e eft A non eile. fi igitur verum eft AjneceHe eft B verum Qjconcludacfimul cum coclufione efleaut accidet idem fim ul efle, uia,ni(I maiorem extremitatem in- &C non efle * hoc autem impoFe. cfTcilli,quod fubijcitur minori ex- Nonaute, quoniampoiuus eft tremitatitantum,nonaiitilli,quod A vnus terminus, exiftimet con j fubijcitur medio termino . &pro- tingerevno aliquo exiftente, ex E ptereanoncxiftimamus infyllogif necelTitatealiquid accideremon mis particularibus , Q? concludant enim poflibile. quod enim acci> alma a conclufionciua, quod fubie ditexnecefifitatCjConclufio eft: clum quzfitorum eft particulare. per quae autem hoc fit, minima tres terminirbina vero interual" DC to quodtft ex falfis ratiocinari. Vrimafigura, Cap. i, la, dC propofitiones* Si itaqj ve St Jkacp itafc habereyvt ve rum eft, cui B ineft ipfum, A bj: rae fint propofiriones , per cui autem c,ipfum B:CUI c necef quas fyllogifmus : eft auce fe eft A inefle. dC nonpoteft hoc vt falfaeteft vero,vt hf c quidem falfum ee:fimul enim inerit ide, ve ra}illa aut Falfa, caeterum con 6i non ineri t. A igi tur tanq uam cl ufio au t vera,au t falfa ex necef vnuni ponitur dux propones fitate,Exveris igiturnoneftfal fimul acceptae. Confirr aute >(. G Aim ratiocinari ex falfis aiit eft inpriuatiuisfehabet.nonenim f yerupraecerq? q> non propter eftexveris monftrarc falfum. Animal Subftanda. Lapis. A.
C6iugario nes binz ex veris vc rum concludctes.
Ei
Prionim Rcfblutorrorum
Ex fel fis aut veru eft rocina^ ri, dC vtrifqj .pponibus exiften* tibus falfis,6d vna. hac aut non vtralibet,fed fecuda, fi tota acci piat falfam: fi vero no coca acci' piaf,eft,vcralibet,Sitenim A to> ticinexiftes,eoruautq B nulli, necpsipfic. coringitautehoc, vtlapidi nulli afal, d(. lapis nulli homini, Si igit acceptufuerit A
Animal. Animal. A.
of B,& B 01 CJA of c ineric,quafe I ex vcrifop femsveraconclufio: ois enini ho aial. Sifr aii t d prix uariuu.eft.n.A, df. B nulli C idle: A cn of B : veluti fi eifde acceptis terminis, mediu poficum fucrit ho. lapidi.n. cVaial, d(. ho nulli ineft: af al vero of hoi. Quare fi cui qde ineft, accipit nulli iclle, ex falfis vtrifcg vera eric concFo*
H
C6iugario nes biruc vfes,concludentes verum ex vtrifq; #ponio1' in
Ciiugatio nes Siruc, ex ,pp6nibus icSni part;r fis, conclu dentcs fid
Confimiliter autcm monftrabicur, cV fi ad aliquid falfa vtraque accepca fueric. AnimaL Album. Homo. Flos. A. B. C. O. N. A O.
U
Quod fi altera falfa pofita fue iic,primaexiftente cota falfa, vc ipfa A B, no eric coclufio veratip fa vero B c eric. Dico aut totam falfam contraria: queadmodu fi nulli inexiftes, omni acceptum fuit:aut fi o^nulli kfie.Sit enim
A B nulli inexiftens, B vero c of: fi BC quide propofitione vera accepero, A B aut totam falfam, &Aine(Te omni'B, impoltibile coclufione vera efle: nulli enim inerateoruqujc.fiquidecui B, nulli ipfum A: B vero omni c. Confifr
Liber Sccundus
k Confifr aut neqj fi A omni B ineft,& Bipfi c:accepta vero eft 2 cjppo vera, A B aiitfalfa tota, & A nulli eoru quib9 B,coclufio falfa erit,oi enim c ineritipm A* Animal. Senfiriuum.
' N -
107
fiquide ipfum A o!,cui B: B vero D omni c.Planu igitur,q> fi prima tota accipiat falfa, fiue affirma^ tiua.,fiue priuatiuaaltera autem vera,non fit vera conclufio. Adamas. Homo.
* ' Bin*;c6iu gatides ha bentcs ma ioi'e mtoto falfam, minore ve ia,In6 con clu denies verum.
Lapis. Animal.
*'
xj '
Com vero no tota accipit fal fa,erit. Si enim A ineft omni c, alicui aute B, B vero omni c: vt aialcygno quideomni,alboau tern alicui, albu vero ol cygno: fiacceptu fueritAoiB,&BoiC inerit yere:ois enim cygn9 aial* CofiFr di fi priuatiuum fit A B accidit enim A B quidcm alicui inefle, c vero nulli, B aut omni c:vt animal alicui albo,niuiau^ tern nulli, albQ vero omni niuu Siitaqj acceptu fuerit A nulli B, B vero omni c, A nulli c inerit*
1
C6iup-jo ncs iînar ex. maiori I parte fal(a, minori vera, concludences vcrum.
Quod fi A .ppo tota accepta fubalternac.aial enim & equo et fuerit vera,B c aut tota falfa,erit hoi ineft, equus vero nulli hoi, fyIIWerus.nilenim,phibct A B, Si itaqjacceptu fuerit A omni B, &. c omni inefle, B aut n ulli C:vt fX. B omni c,vera eri t conclufio, quaecuqj eiufdegeneris fpesno fella tota exiftente BC propone* O iij ConfiFr
Confiflr aut df. priuatiua exifte .nusaialn.ncqmufic&jnecpme K te A B ,ppone. contingi tenim A dicing ineft,neqj mufica medici &/B;&cnul/i:queadmodum ex nac, SiigitacceptufueritAnulli ^jogenere/pecichus jp/umgex B,B vero of c, vera erit cocfo* Animal. Homo. Equus: Animal. Mu/ica. Medicina. C, A. B. O. N.
Cdiagatio n?s binsc ix maiori ri in toto falfa, corv cludentec vevum.
H
Et fi B c non tota falfa, fed ad aliqd, dC ita erit conclufio vera* nihihmprohibet A dC B,& c tori ineflctB tn alicui c: vtgen9 fpei, acdfix.aialenim oihomini,& 01 pedeftriiho vero alicui pedex ftri,6C no oi.Si igit A 01 B,et B of cacceptufueritjAomni c terit: quoderatveru, SiFra,ut3Cpri^
Animal. Animal. A.
uatiua exiilete A B^ppone. con> tingit enirn A dt B, fliC nulli iiv eiTe,B tn alicui (irvt gen*ex alio genere fpcciei & dria, aial enini neqs prudetiae vlli ineft,ne^ fpe culatiuae: prudentia vero alicui fpeculatiuac. Si igit acceptu fue> rit A nulli B, B aut omni c, A in> erit nulli c. hoc aut erat verum*
Pedeftre. Speculauua. C.
(X
I
C6iugatk> nes binx oc maioii ri in pane falfa, conciudemca vcium.
Homo. Prudentia. B,
In fyllogifmisvero te,contingit fiiprima^ppone to ta falfa,altera aute vera,conclux iionem veram eiTe: 6V primaexi Rente ad alicjd falfa: & hac quix dem vera, ilia aut quae in psurte^
falfa:5 vtrifqp felfis.Nihil enirfl prohibet A nulli quide B irieffe, C vero alicui,et B a'.icui crvelud aial nulli niui, albo aut alicui in eft,& nix albo alicui. Si igit rne di um poiitu fueri c ni^prim una aut
Liber Sccundm
A SuC animal: & acceptu fuerit A tori Bineffe,B vero alicui c: A B quide tota falfa, B c aut vera, & coclufio vera, Confifr aute <3d priuatiuaexiftete A B propone* accidit.n* A toti B ineffe, c veto alicui no ineffe, B m alicui c inr
loS
effe* vt aial homini quide omni ' ineft, albo aut alicui no fequit, homo autem alicui albo ineft Quare fimediopofi to hoie,acci piatur A nulli B ineffe,B aute a cui c ineffe, vera erit concluflo, falfa exiftente A'.B j?ponc tota,.
Cfiiugario nes biiuc particu lares ex ma iori icoco felfa, miBori vera, c6cluden tesveruzn.
Et fi ad aliquid falfa A B pro* jCrit conclufio vera.nihil enim.phibet A di, B,& C alicui in dTe^ck B alicui c ineffe: quemad modu aial alicui honefto,3^ ali^ Cui magno,et honeftu alicui ma gno ineffe* Si igit acceptu fuerit Animal. A.
A omni 8,& B alicui Ct A B qui/> dem propoflrio ad aliquid felfa eritjB c aut vera, & cocfo vera* Confimiliter aute & priuariua exiftente A B propoiitione, rjdc enim termini erunt,& fimiliter pofiti ad demonftradonem* Magnum. C.
O.N.
Honcftum. B.
AI.
I
C6iugario nes bin* ex maioii T ârte fal la, minon vera, concludences veruin.
Rurfus, ft A B quidem va, B c autem falfa, vera erit conclu flo. nihil enim prohibet A Bqui dem tori ineffe, c aute alicui, dC 9 c nulli ineffc:quemadmodum
animal cygno quidem orrmr., nt gro autem alicui, cygn us vero nu Hi nigro. Quare fi acceptum fuerit A omni B5& B alicui c, vc ra eric cocfo y falfo exiftente B c. O iiij Confifc
Priorum Pvefolutoriorum
G Confimiliter aut cVpriuatiua accepta A B,ppone,acciditenim A B quidem nulli, c vero alicui noninefTe,B tn nulli aquemadrnodu genus fpeciei ex alio gene re,& accidenti fpeciebusipfius* aial enim numero quidem nulli Animal.
A.
H
Coiugatio nes binz ex maioii \'a,minori falfa, c6 cludentes verura.
ineft,albo aut alicui,numer? an tern nulli albo*Si igitur media pofitum/uerit numerus,6tacce ptu fuerit A quide nulli B, B vero alicui c, A alicui c non inerit, quod eratverum&ABquide propofitio vera,B c autem falfa* Nigrum. Album. C.
Cygnus. IsJunieius. B. N. i Al.
Et fi ad ali<ld falfa A B,falfa've ro B c: erit fcoclb vera 4 nihil eni phibet A B alicui,& c alicui IciTe vtriqj,B at nulli c: veluti fi B co trariu ipfi c,ambo vero cotinge tia eidem generi.aial nalicui al
bo,8dalicui'nigro ineftJalbu aut nulli nigro.Si igit acceptu fuerit A 01 B,6V; B alicui c,vera erit con clufio. Et fi priuatiua accipiat A B fiPrrjdem enim termini, &C fill ponentur ad demf onem.
Cfiiugatio nej binat ex raaiori in pee,miri oriitoto falfa, concludcntes verum.
Etvtrifq* aute falfls tibus,eritcoclufio vera* accidie enim A B quide nulli.c vero alix cui inefTe,B autem nulli c:quem admodum genus fpeciei ex alio genere}& contingent! ipeciebus
ipfius animal enim numero qui dem nulli, albo autem alicui in> eft,& numerus nulli albo* Si igi tur acceptum fuerit A omni B,et B alicui CjConclufio quide vera, propofltionesaute ambxialftc. Sift
Liber Secundus
109
Similiter 6i priuatiua exiftente te alicui non incft,cygnusvero AB.nihil.n.prohibet ABquide nulli nigro* Quare ii acceptii toti inefTe, c vero alicui no in* fuerit A nulli B y B vero alicui c eflfe,&Bnullic:veluti animal Aalicui cnoninerit.conclufio cygno quidemcmni,nigro aux igicurvera, propones aut faUg. AnimaL Numerus. Album. Cygnus. Nigrum,
A*
ties bins ex vcrifo; itoto fatfill cocludentcs vetum.
B
Qttaliter fitrl posfit, bus faijisjit conclttfio t>era,et <JHJ.doerit, etûomodo. Prima jigura. Caf. i..
itianifeflnm igitur ex definitione lylfi,cj>fi ponatur Aefle,cj> Betia erit. qm A eft in gradu antecedetis in fylFo conditional! coniuncto, & Bingradu confeqoentis.manifeRopofitiones vero,exqmbus ftum nanq-, cu fuerir antecedens, eritfylft,aliqneruntfimnlve- qeritcon(cquens: &cum tollitur jrae, aliqn autem erunt fimul falfa:: c6feqaens,toIlit'antecedens.Qu6d & nonnuncj^ eri t vna ipfarum vera, fi non eft hoc, fequitur vt fit anre& altera falfa. ilia aut, quae eft falfa, cedens fine confeqncnte.fed la pofi Tropfiito poteft efle aliqn falfa in toto, & eft turn fuir, 9 fi eft antecedent eft ec to falfae, etii' cotra ea,dcqua verificatur fiifi cotrariu: confcquens quare: feqaitur vt c5tiuevecu. & poteft etiam efle falfafm pane, fequens fit & non fi: fimal: qct fieC coiiclufio autem exneceffirate,aut ri non pot, & non coh^ret.fi igitur F erit vera, aut erit falfa. Quod fifue fuerit Averumexneceffitate,erit rint ambae propofitiones verz, fie- . etiam B veru. qm fi fuerir non veri nonpoteft,vtexipfisfitcoclufio ru,accidetvt B non fit, & A fit. fed falfa: fed fbrtafle, cum fuerint am iam monftratumfuit hoc fieri no bs propofitiones falfe, poteritefle pofle. Non oportet autem vtimaconclufiovera. hoc autem accidet gineris A hocinlocoefi'erem vna. non pp propofitiones,fed pp alia acceptum nanq;fuiclocoduarum Qfi,ex fal- caufam T qu;Epoftea declarabitur. prop6num,quard proportio vnius fis feg.t've. Quod auiem fieri non poflit, vt ex ad reliqua eft ficnt proportio vfis ru,iH5 no proponibus verisfircoclufio falfa, ad.particularcnT .& hoc,qm cu veacciditpn planum fm iftnm modnm .fiacci- rum extiterit, cp A dicatur de ot B: ahadeca. piatur loco proponum vcrarum A, & B dicatur deomni c : criteria ex Vt port dk & accipiatur loco conclufioxus B > neceflitate, vt A dicide omni efit
eetur.
rcrfi quia fi non,accidit vt vcro n6 fit veru. Sedqin no|oportet,vtpro pier fublationem antecedentis, auferatur confcquens,non fequitur fi fuerit A falfum,vt B, qcl eft concluCfi&quen fio,fit falfum: qin cSfequentia con tia cocfo clufionisex fylPo non eft cofequen nisexfylTo n6 econ- tiaa?qualis,hoceftconuertibil s.& ucrdbilii. ha:c cade demfo eft vPis fylPo concludenti negatiuS aut affirmatiua, hoc eft, q? fieri non pot, vtexpropofitiombus veris fit conclufio falfa.Sin autem extiterint in fylPo pro pofitiones falf^, fieri poteft,vt ex ip fisfequatur conclufio vera: pr^terH quam q? no accidet hoc ex quibufcunq;,quibusacciditeflefalfis,nequccxvtrauisfpccieduarum fpecierum falfi, hoc eft vPisac partial Maioritl- larkAtquifiextiteritin hoc maior tuexfitel propofitio vft falfa, non etitex fyltoto falfa, logifmo coclufio vera omnino. fin cToveta. autem acceptae fuerint falfa; in part^ : aut accept* fuerint ambx propofitiones falfa;: aut accepta fuerit minor tantum falfairiam fieri potcft, vtexipfisfit conclufio vera. Sintprimumambae propofitiones falfjevfVj dico ex materijs planum cflc, q? concludunt conclufionem vera. & hoc, qm nihil prohibct, vt A, exempli gratia, quod eft maior cxtremitas,prardicetur prardrcationevera de c,quod eft minor extremitas: & A non infit B , & B confimiliter,qct eft medius terminus no infit c,quod eft minor extremitas. Cum igitur acceptum fuerit, q? A praedicaf de 01 B,& B pr^dicatur de omni c,eruntaniba:propofitiones falfz, &concIufioeritveTa,putaq> A pdicatJdeomni c.putainexemplo,omnis ho lapis:omnislapis ani mal: igif'omnis ho animal, ambae .n.propoficiones ift? f6ntfer/ar vfr, 1C & conclufio vera. Ad huiuscif<ic fimilitudinem acciditin Cylfo vfi. qui concludit negatiuam inprima ngura. ftat.n.aliquande ,vt A non infitalicui c,quod eft minor extre* mitas:& A in fit B,qct eft medius tec minus: & B non infit ipfi c. Si igitur accipiatur q? A non infitalicui B, & B infitomni c, funtfalf^: niit q? concludit,q? A non incft ipfi c, quod eft vcrum. vt in excmplo,oi$ homo lapis,& nullus lapis ftatua,& nullus ho eft ftatua. Confimilitec oftcnditur, cu fuerint binae propofitionesfalOeinparte. Quod fi rue- 5 rit alterapropofitio falfa, &fuerit Notademaior,& falfa in toto, dico q? coii- mrone, ^ I aiori clofiononeritvcra.M6ftratiohuJJ * . f ,. . . r iftentevft r ius. fi A nonmfitahcui B,& B infit feifafterit omni crfinosacapiamus, qj A in- concfo v eft omni B,qd eft falfiim,&accipia ramusetq? B inert omni c, quod eft verfi,ficri vtiq; nequir,vt Ainfit ol c,hoceft,vthocquoddicimus, A ineft omni c, fit verum : & hoc veru fuit, q? A non ineft alicui, quod fubijcitur ipfi B, & c fubijcitur ipfi B : qaarc fieri non pot, vt prardicatio A de c fit vera. Iftud aut manifeftum eft ex dtfpofitione didi de C omni. &hoccumfuerit&accipiatur maior propofitio falfa, Cue negatiua,fiue affirmatiua. Sin autem extirerit maior propofitio falfa in parre,iaerit conclufio vcra.qm fieri pot,vt A infit omni c, & alicui B, & B infit 01 c. Si igitur accipia^ A prardicari de 01 B,& B de01 c: przdicatio A deomni B erit falfaTparte,fedpdicatio B deot c veraintoto, & coclufio vera in toto. purain exe1nplo,oTs cygnus albam:& omnealbualal: igitur ois cygnus animal.
Liber Secundus
11 o
A mal.cocluftoitaq; vera eft in'toto, omnismuficaeftmedicina:&nuU D & maior falfain parte, puta qct dici ta medicina eft aTal: igifnulla mun _.! ^-.f mus, omnealbum animal. Confi-fica eft animal: qifcftveru ex duamiliter autem accidie, cum fuel it bus proponibus, quarfi minor e fal maior propofitio vfis negatiua, & fain toto,& maior vera. Cofimiliaccipiatur falfa in parte.putain ex- tcr fi minor extiteric falfa fm parte, cmplo, omnis nix album: & nullu erititide'concfo vefa.fieri.n.pot,vt album animal :&conclnfio nulla A infuvtriq;B,&c,etBinfit alicui nix animal, quse ef): vera. Quod fi c :accipiaf aut A inee ol B, & B inee minor accipiaffalfa in toto, & ma- 01 cr&concludcf'qj A inert 01 c, 4 ior vcrain coto, critaliqh conclu- eftcondnfio vera ex duabuspropS fio vera. nihil.n. prohibet A inefle nibus, quaru maior e vera in toto, omni B , & c & B non inefle alicui & minor falfa in jne. & hocaccidec c.Siigituracctperimus A inefle 01 ingcnerc,q3ineftfpeciei Scdfix, B: & B inefle omni c: concludetur quf admodu animal, qcf left omni B <j> A incft omni cquod eft veru: homim.&olgreflibilij&hoineft & minor eft falfa, qua; eft B inefTe alicui greflibih,non auteomni. Si omni c. hoc autem accidit in dua- igiturdicamus, oegreffibileho, & busfpecicbus exiftendbusfubvno oisho animal, fequiiur ex hoc con genetCjhoc eft, qm genus predica- clufio vera, puta, q? oe greffibilc eft turdeipfis fimul, Scnonpraedicaf alal. Acciditetvj> A noninfitalicui vna ipfarum de altera. Si igitur ac- B,& c,& B infitalicui c,queadmocipiatur, q? genus ineft vni ipfarii, diife habet genus fimul cu dfia,& eo q> ineft alteri ,qtf q; altera ineft fpccie, q eft fub alio genere, vt plan vni ipfarum, pofteacjacceptu fue- ta 6[ ineft nulli hot, & mulli imagirit,q7 genus ipfi ineft a principio, natiuo, &aliqcf imaginatiuueho. iam accipietjconclufio vera ex dua Siigitur dicamus,omneimaginati fLI n buSjpponibus, quarum maior eft uum eft ho:& * " nullus -'ho "~ eft planta: vera & minor falfa in toto. puta in concluditur nobis q? nullu imagiexemplo,fi dicamus, omnis homo natiuum eft plata. Et hoc eft quod C equus, & omnis equus animal, igit* acciditconclufiom dmul cu propo * omnis homo animal. Cofimiliter fitionibus falfis in d uabus fpeciebus accidet, aim extiterit maior propo vniuerfalibiisprirDzfigurz.Sedin fitionegatiua. hocautacciditinge duabus fpeciebus particularibusia nerefimul cum fpeciebus exiftenti fieri poteft,vt maior propofitio fit bus fub aliogenere,hoc efl.fi genus totafalfa,&alteratota vera,&tanegatum fuerit ab vtraq;duarum menconclnfiofit vera .hocautem fpecierum, & vtraq; duaru fpecie- eftcontrarium ei, qd'accidebatin r u negata a fiio coniunclo. C u igi- fpeciebus vniuerfahbus in hac nVu tur acceperi mus vnam ipfarum ih- ra.confimiliter fieri etiam pot hoc, efTe alteri, & acceperim us genus no cum extiterit faUa i n parte: aut fue inefle ipfi,conclut!ctur genus nega rintambsfaife, velintoto, vel in ri abeo,a quo accipiifnegari, p. pea parte.Qj-iodigirur coclufio fit vera " abaltero. putainexfplo, cu hoc <j> maior fit falfa in toto, fi*-
*6 ri vtiq;potcft :qrnnihilprchibct, vera. Eode" modo fi propo falfa fuc K Cp A noinfitipfi B, &infit alicui c, rit minor,erit aliqii ex hoc coclufio &m B infitahcui c.qucmadmo- vefdf qiTJ fieri p5t, vt AinfitolB, Hum animal ineft nulli niuiîn- & alicui c, & Bifit nulli c.vtin exe cft alicui albo: & nix inefl alicui al plo aial ineft omni cygno, & alicui bo. Si igitur dicamus, afiqcf album nigro, &cygnusineflnullinigro. eft nix, &omms nix animal, con- Si igitur dicamus aliqcf nigiucft cluditur q? aliqcf album eft animal. cygnust&omnis cygnus eitaial: & h^c concluuo eft vera ex duabus concludetur q? aliqcl nigru eft anipropofitioibus, quarum maioreft mal: quod eft veriiex'ciuabuspro falfa in roto & minor vera . Confi- pofitionibus,quaTru minor eft falmiliter acddet,cu extiterit maior fa & maior vera. Confimiliter acpropofitio negatiua. fieri enim po- cidet, fi maior extiterit negatiua, teft, vt A infit omni B , & non infit quonia fieri poteft,vt A ndmfit ali alicui c, &Binfit alicui c.vtani- cui B, & non infit e"t alicui c,& Bin mal i neft omni homini, & non infit nulli c'vrgenus proportionate C eft alicui albo,& ho inealicui albo. fpeciei alteriusgeneris &accidenri, Si igitur dicamus, aliquod albu ho qct incft fpeciebus illius generis jpjno :&nullus homo animal :con- portionati .putain exemplo,anicludcmus aliquod albu no eft animal ineft nulli numero, &noninmal. & hec eft coclufio vera ex dua eft alicui albo,& numer 9 ineft nulbus propofitionibus, quarum mali albo.Si igitur dicamus, aliqcf alior eft falfa in toto, & minor vera. bii eft numerus: & nullus numerus Confimilitcr accidet, fi fuerit ma- eft animal: concluditur q? aliqct al ior propofitio falfa in parte.qm ni- bum non eft animal, qua; eft conhilprohibet A inefle alicui B,& ali- clufio vera ex binis propofitioibus, cui c,& B inee alicui c.puta in exe- quarum maioreft vera, & minor plo,animalineft alicui bono,& ali- falfa. Eode paclo accidet vt fit concui magno,& bonQ left alicui ma- clufio vera, cum maior propofitio gno. Si igitur dicamus aliqcf ma- falfa extiteritin parte& minor falI gnu eft [jonum : & oe bonum eft fa in toto.fieri.n.poteft, vt A infit M animal: concludetur q?aliq<! ma- alicui B , & alicui c, & B infit nulli gnu eftartimal, quse eftconclufio c.hocaute"accidit,cu B fuerit convera ex duaba^proponibus,quaru trarium c,&fuerintamboaccidemaior eft falfa i parte,& minor ve- tia in genere vno: vt animal qcf inra. Confimiliter accidie,cfifuerit eft alicui albo & alicui nigro, & almaior propofitio negatiua. hoc au bum ineft nulli nigro. Si igitur dil nionftratur per hoseof3e termi camus : aliqcf album eft nigrum : nosivtfidicamusjaliquod magnu & omne nigru eft animal: conclueftbonu : & nullum bonii eft ani- detur q?aliqcf albu eft animal, hzc mal :&concluditur nobis cb aliqcf igitur conclufio eft vera ex duabus magnum non ertanimal.&hoceft propofinonibus falfis,quarumaveru ex binis propofinonibus, qua ioreftfalfainparte,&minorin to id maior eft falfa in pane & minor to. Confimiliter accidit, cuexritcric
Liber Secundus
in
A rhmaiorpropoCtionegatioa.hoc citer falfat&fihatc tota falfa,

autem monftratur per hos eofdem iHa autem ad aliquid vera: et in terminos:puta,fiaccipiamraliqcf vniuerfalibusfyllogifmisîn album eft mgrum : & nullum m- ^ {fun in K t Si cnim A grurn eft aial: concluditur ahqjf B idcm nu,H incft cveroom pofitionesfalf*,&extiterit maior h >l uo autem omni: fi econx feuaintoto^ccidetaliqnconclu- trano pofitx fijennt propofix fioncmefveram fieri.n. poteft vt "ones, dC acceptum fuent A B A infitnulli B , & idem infit alicui quidem omni, cvero nulli ,ex C,B vero infit nulli c:vtgenus,q3 ineft (peciei alterius generis, & inra eri t conclufioConfimili ter., eft accidenti, quod ineft (peciebus dC fi B quidem omni, c autem fuis, & hocaccidens non ineft illi nulli ineft A,idem enim eritfyb B (peciei.putainexplo,(idicamus, logifmus. aliquod album numerus: & omnis numcrus animal: aliqd igitur album animal.iftaigitur*conclufio eft veraexbinis propofitioibusfal C6iugado {is. Confimiliter accidet cum fucnes bin; rit maior propofitio negatiua. puvfcsev fta in exemplo, aliqd mgrum cyponib' in totofaHis, gnus : &nulluscygnusanimal: & cocludenconcluditurquod aliquod nigrum non eft animal. & hoc eft vcrii ex binispropofitionibusfalfis. Ift?igi Equus. N. turfunt Ipecies concludentes conEquus. Lapis. elufionem veram ex propofitionibus falfis in prima figura.
9
S^^
Sccunda figura. Cap. J.
N media autem figura, onv nino accidit per falfa verum ratiocinari: 6i cum vtrgque propofitiones tot falfe accipi* untur: &cum vtraquead ali^ quid :&hac quidem vera, ilia autem falfaexiftente tota,vtra" libet pofita falfa: <3d ll vtrreque ad aliquidfalfac :d(.fi. haccfimx pliciter vera,ilia autem fimpli
Rurfus,fia?tera quidem tota falfa,akera autem tota vera*nil enim prohibet A ineiTe d B , dC C Omni, B tamcn nulli c: vt ge^ nusnon fubalternis fpeciebus* animal enim QC. equo omni, dC. homir.i,ernullushomo equus. Si igituracceptumfuerir,huic quidem omni , iiii vero nulli ine -: hacc quidem tota ialfa erit, ilia autem tota vera.ct con clufio vera: ad vtrumlioet po-fito priuatiuo* Et
<5
: vt animal albo quidealicui, piciautem nulli,*^ album nul^ li pici,Quare fi acceptii fuerit A tori B inee,c vcro nulli: A B cjde ad ali^d falfa, A c aut cota vera.
C&ugatio nesbinse cxakera veraaltera in toto falfa, vtta libet,vera
c6cludca-
Et fi altera ad aliquid falfa,al tera autem tora vera.accidit.n* AB quidem alicui inefle,cve> H roomni, B tamen nulli c:vt ani mal albo alicui,coruo aute omx ni, & album nulli coruo. Si igi' cur acceptum fuerit A B quide Hulli, C vero toti inefTe,A B pro pofitioad aliquid falfa, AC ve' ro tota vera ,& conclufio vera, Etfi tranfponatur priuatiuum, confimiliter, per eofdem nanq? tcrminos demonftrario Animal. A.
Album.
C6iugario n: birue vnaerma ioii in jJte falfa.miori vera: aliera,e con tra cocludcntc. ve-
N. O.
O. N.
N. Etfi ambaepropofitioncsad ponastesr t-j<-i/ i raliquid falfae , ent conclulio ve^ minos, &ra.accidit.n. A &B,6dc alicui ineire,B vero nulli c : vt animal"5* '5^ dC albo alicui,& nigro alicui, al demon. bu aut nulli nigro . Si igit acce* ptum fuerit A B quidem omni , C vero nulli : ambae propofitiox nesad aliquid falfac, conclufio autem vera, Confifr &i trafpofi tapriuatiua geofde terminos, Animal . A.
C5iugatio ex maiori I^tefalfa, minor! ve ra, coclu des veru. L
Album. Coruus.
N.
Coruus. Album.
Coiugatio nes bin* ex vtrifa; i ptefalfc, c6cludentcsveru.
N. Et fi affirmatitia propofitio Album. Manifeftum vero &infyllo ad aliquid falfa,priuatiua au^ tern tota vera. nihil enim prohi gifmis in parte * nihil.n. prohi' bet A B quidem alicui ineffc,c bet A B quidem omni, c autem Vero toti non inefle a dC B nulH alicui ineffe ,& alicui C no in^
cflc:
Liber Sccundus
L efletvt animal omnihomini,al bo vero alicui, ho autem alicui albo non inerit. Si igitur pofitu fuerit A B quidem nulli ineffe,c Vero alicui inefle: vfis propofix tio tota falfa, quac autem in par ic vera, dC conclufio vera.Con> Cmiliter vero,fi cum affirman ua accipicur A B, accidie enim A V quidcna nulli ,c autem alicui rion indie ,3d BC alicui non inx effe: vt animal nulli inanimate, albo vero alicui, &inanimatu no inerit aKcui albo. Si itaqj po I (hum fuerit A B quidem omni, C vero alicui non ineffe: A B quidem propofitio vniuerfa~ lis, tota falfa, AC autem vera, & conclufio vera
111
vero alicui :<:onclufio quidem ] erit vera, &C vniuerfalis propox fitio, qux autem in parte,faifa. Etcum affirmatiua ponit vfis, confimiliter.accidit cnimA.dC ~Byd(.c toti ineffe, B tameri non fequi aliquod c: vt genus fpex ciem,et differentiam.animal.n* omnem hominem,& totum pe deftrefequit, homo autem non omne pedeftre, Quare, fi accex ptum fuerit AB quidem toti inx effe: vFis quidem propofitio vc ra,quoc autem in parte,falfa, conclufioautem vera
ties binz ex maiori falfa, minoti vera, cacludentes veril C
Cfiiugano ne> binz tx minori falla, maion vera, c&cludentesveru.
non.
Numerus. Al.non. Inanimatii. Homo. Pjcdcitrc. Planumvero,&q>examba I bus falfis erit eoncl ufio vera .fi" quidem contingit A & B,et c to ti ineffe, Btn aliquod c non fex quiSi enim acceptum fuerit A B quide nulli, c vero alicui in* effe, propofitiones quidem an* bae falfac,conclulio autem vera. Confimiliterveroetcuvniuer falis propofitio eft praedicatixx ua: qua: autem in parte,priua^ tiua.acciditnanque A nullum quidem B , c vero omne fequi,
Homo. Al. noa. Inanimatum. Etfi vniuerfalis vera quide pofita fuerit, qugveroinpartc falfa. nihil enim prohibet AydC B,6dc nullum fequi, B -tamen alicui c non inefle: vt animal tu, 6d numerus aliqclinanima" turn non fequitur.Siigitur pofi turn fuerit A B quidem nulli, c
6t B alicui c non inefle. vt anix mal fcientiam quidem nullam, hominem vero omnem lequix tur .fciedaautem non omnem hominem.Si igituracceptum fit ABquidem totiineffc, caux ,~ i f . y temahquodnonfequitpropo, fitiones quidcm falfae > fed coiv clulio vera* Animal. A. li c,hoc eft, fi. accipiatur,q> niillus 1C ho eft animal: concludetur ex dua bus iftis propofitionibus falfis eadf conclufio,quaieratcumambsponebwtnrYCMB,puta,nullasfc. o eft lapis. Confirmlueraccidec, u veru extiterit, O>B ineft omni A , &me ft null, c: hoc eft, cu fuerint iftae conuerfeetadfua contraria: concludetur .n. pofteag conuerfas fuerint ad falfitatem id, qcf antea eoncJufum fuit,puta,q? A ineft nul li B. Eodcm paito accidet, cfi fnerit vna propofitio iota falfa,& alte* ra vera, vtconcludatur cofimilitcr conclufio vera.fieri nanq; potvt B, & qcf exepli gratia, eft medius terminus, infitvtnq;& A & C , quaefunt cxtremitatesquefiti,&Ainfitnulli c.hocautacciditgencrifimulcii (peciebusdiuidetibus,qua;funtfiib ipfb: vt animal, qcf ineft omni homini & omni equo, & equus ineft nulli homini. Si igituraccipiat q genus ineft vni,alteri autem no ineft.erit vna propofitio non falfa,altera aute" non vera, & eric coclufio tota vera,ad quancunq^partepona turne<ratiua,hoceftmaioris, auc minons. puta in exemplo, fi dicamus,omnisequusanimal, &n u l- ^ lus ho animal, c6clditur 9? nullus cquushomo.hafcaut eft conclufio vera ex binis propSnibus, quarum vna falfa, 5c altera vera. Confimiliteraccidet,cum extiterit pars vnius proponis falfa. & fuerit altera tota vera.fieri.n.potvt B infitalicui, A &olc,& A infit nulli c : quemadmodumatal, qcf left alicui albo,& omni cor uo,&albu ineft nulli corno.Siigituraccipiatur,nullumalbu eft animal, & omnis corims eft animal, cocludetur, nulluscoruus ell
H
Cfiiugario nesbina ex ambab' in toto fel!is,veru cocluden-
N. O.
Al. Al.non.
Al.no, Inanimatu. Homo. Homo. Scientia. fraflMttt dt Secundafgwa, Cap. 3.
B.
9*
Ixit. In fecunda vcro fieri po ^_^ teft, vt conclufio fit vera ex propofitionibus felfis, cum fuerit vtraq-, duarum proponum falfa. & falfis hoc,autintoto,autinparte:velcii nib' con- fuerit vna ipfaru falfa,& altera vecludir" vcu c6cib, ra,fiue extiteritfal(ain toto,fiuc in pane. & hoc erit in ipfis fylfis concludentibus vFem &part)cularem. Puta,qin B,qcf eft terminus medi9, inerit nulli A,q<f eft maior extremitas&ineritoi c,quod eft minor extremitas : & A inerit nulli c, fm qcf monftratufuit. vc mexeplo,fi dicam us, omnis ho animal, & nul lus lapis eft animal.Siiîturponamusambasiftas propSnes,^ cotrarioeius,quofunt,vtfi accipiatnr B ineeomni A, hoceftfi accipiatur , (fomnislapisanimal:&incflenulMorli vfw Ifccfafigu
Liber Secundus
A ft album: qua; eft conclufio vera ex binispropofitioibus,quaru vna eft falfain parte, puta, cu dicimus, nullum album eftaniraal,alteraau tern vera in toto,vtcu dicimus,om nis cor aus animal. Eodem mo acci det>cu ea,qu?eft falfain parte,extiteritaffirmatiua, quijaute vera in toto ncgatiua. putafi dicamus,om Be alb u animal, nulla pix animal, & concluditur,nullum pix: qua; eft conclufio Vera ex binis propofi riouibus,quarum altera eft affirma tiuafalfain parte, vtcum dicimus, pmne album animahaltera autem B vfis negatiua vera in toto,vtcudicimus,nullapix eft animal. Confimiliccr accidct, vt fit conclufio vera, cum fuerintambx propofitiones falfae in parte. puta in exemplo, fi dicamus,omnem album eft aial, nullum, nigrum eftanimal,& concluditur ex hoc, cj> nullum albu eft nigrum ,quae eft conclufio vera ex binis .propofitiombus falfis in partc.& hoc, qm aliqd album eft ani mal,& aliquod nigrum eft animal: & hoc axjue,fine ponatur negatiua maior feu minor, veluti fi dicam', nullum album animal, & omne ni C grumanimal.critenimconclufio vera ex binis propohtionibus falfis in parte. Hascigitur eft difpofitio fyilogidnorum ex propofitioni bus vniuerfalibus,quifunt inhac Modi mi- figura. In fyllogifmis autem pareulares in tdcularibusidemaccidet,quod&in vniuerfalibus. & hoc,quoniam aliquando maior eritfalfa in to to, & particularis vera, & tamen conclufio erit vera. v tin exemplo, aliqct album eft aial ,& nullushomo eft aial.& concludit ex hoc,qj aliqd album non eft ho, qu^ eft vera ex binis proponibus, particulari vera,& D vfifaKaintoto. Eodem modoacci det, fivfisfalfa extiteritafHi-matiua. vtin exemplo, aliqcl album no eft animal, & omne inanimatu eft animal, concluditur ex hoc, <j> aliqdalbum no eft inanimatum,qu eft vera ex particulari negatiua vera^ affirmanua vfi falfa. Confimi liter accidet, fi ponatur propofino vera vfis, & fal(a particulari s, v t in exfplo, fi dicam us, aliqdinanimatum eft animal, & nulhis numerus eft animal, eonduditurexhoc, cj> aliquodinammatum no eftnume rus : qd eft veru ex particulari fal- (a, & vfi negatiua vera. Eode"mo accidet,fi accipiaf'vfis vera affirma tiua, & particularis falfa negatiua, quod acciditgeneri fimul cii (pecie bus, qua: ipfi infunt, & differentijs harumfpecierum.&hocjqmnon eft verum,cum dicimus,aliqct ambulans no eft animal, & omnis homo eft animal, & concluditur ex hoc, QJaliquod ambulansnoneft homo,quod eft: verum ex propofitioe vfi vera & falfa particulari. fed & hocaliquando accidet, cum fuerint ambx propofitiones fal&,particularis&vniuerfalis. vtin exem- F plo, fi dicamus,omnis fcietia eft potetia aiumalis,& alicui homini no ineftpotentiaanimalis, & concluditur ex hoc, quod alicui homini noineftfcientia,quod eft verum ex ambabus piopofitiombus falfis . Eodem paclo accidet, cum ex titerit vniuerfalis negatiua & parti culans afErmatiua. veluti fi dicamus,nulh homini ineft potetia ani malis, & aliqua fcientia eft potetia animalis,&concluditur ex hoc,c^ aliqua fcientia non ineft homini. Log. cu'co. Auei. P Tertia
Tertiafgura. Cap. 4. Rit aut & in vlti ra per falfas totas: & ad ali 'quid vtraqj: 8>C altera quix de vera tota, altera vero falfa: hacc ad aliquid falfa, ilia autem tota vera,& ecouerfo: dC quotcunque modis aliter contingit tranfumere propofitiones. Ni/hil,n.prohibet & A,6C B nulli C inefle: veluti df. ho,cV pedeftre, nullum inanimatamfequitur, jl ho tn alicui pedeftri ineftSi igi tur acceptum fuerit A,8 B om'_ cic inefle, propofitionesquide totoc falfae, conclufio autem vex fa.Confimiliter vero cY hac cj^ dem priuatiua,illa autem afrav tnatiua exiftente.accidit.n.B g^ dem nulli C ineiTe, ipfum vero A omni, dC A alicui B ncn inefle: vt nigrum nulli cygno, animal autem omni,& animal non om ni nigroQuare fi acceptu fue>rit B omni c, ipfum vero A nulx li, A alicui B non inerit:cVcoo I clufio quidem vera, propofixx tiones autem falfx, Pedeftre. Nirum.
Etfiad aliquid vtraq? falfa, K eri t concl ufio vera.nihiLn. pro hibet dC A 3d B alicui c inefle, & A alicui B : vt album Qi. honcftu alicui animali ineft,& album alicui honeftoSi igi tur pofitu fuerit A,6C B omni c inefle: propofitionesquidead aliquid falx fae, conclufio autem veraSed et cum A c priuatiua ponitur, con fimiliter.nihil.n.prohibet, ACJ> d e alicui c non inefle, ipfum vc ro B alicui inefle, cV A B no* of inefle :vthoneftum alicui ani' . niali non ineft, album vero ali' * cui ineft, & album no omni ho A quidem nulli c,ipfum vera B omni: ambac propofitioes ad aliquid falfaz, conclb aut vera Album. A* Al.Al. non. Animal, B,
C5iugat!o nes: biiwe tx vtrifqi Iptefaltis verucdcla denies,
M
C. Honeftum.
Inanimatum. Cygnus.
Confimilitervero, quidem tota falfaîlla autem ta veraaccipitur. accidit.n.c^ A &C B fequi omne c, A tamen ali- cuisnon ineiTervt animal, d album omnem cygnum fequix tur, animal tamen no omni in^ eft albo. Hisigitur pofitisterx minis, fi acceptum fiieri t,B qui dem toti c incite, A vero tori no inefle;
Liber Secundus
JB cquidem tota eritvex ra, A c autem tota falfa, & conx clufio vera4 Confimiliter vero & fi B c quidem falfum, A c aux tem verum* qdetn enim termix ni ad demonftrationem, nigru, cygnus nanmatum . Animal. Album. Nigrum. Al.ALnon.inanimam.
114
N.
resbirue
8
argatiux cxalterai
Rurfus,&combecquidetbv t> ta vera extiterit,illa aute ad alix quid falfa. accidit enim B quix dem omni c inee ,A vero alicui, dC A alicui B : vt bipes quidem omni hornini, honeftum aute non o m n , & honeftum alicut bipedi ineft.Si igitur acceptum fueritdi A,&Btoticincire: BC quidem tota vera,A c autem ad aliquid falfa, fed coclufio vera Confimiliter autem 6>C fi A c ve ra, B c falfa accipiatur. ijfdern nanque terminis tranfpofitis eritdemonftratio* ^
Bipes.
toto falfa,
ion,illaex tera vera, cicludentcs vcru.
Honeflnm. Cygnus. Bipes. Sed & fi ambae accipiantur A. affirmatiue. nihiUn. prohibet, B quidem fequi omne c, ipfum
AL
H^ftum.
affirnaatiu? ex alte ra i pane faUa, turn h.ic tii ilk, alcera vera, verii cdcluden tej.
B inee: vt animal omni cygno, nigrum autem nulli cygno,6 nigru ineft alicui animali. Qua re fi acceptu fuerit A , & B omni c ineffe: B c quide tota vera, A c autem tota falfa, d(. conclufio vera.Sed confimiliter 5cum A Etfihfc ptiuatiua^lla aute c accepta fuerit vera 4 per eofdc nantjj terminos demonftratio* affirmati ua fit. quoniam enim Nigrum. Animal. accidit B quidem toti c ineffe, A Animal. AL Nigrum. vero alicui4Et quando fie fe ha> Cftiugatio beant,A non omni B , fi acceptu B, nes binz fuerit B quidem totic inef!e,A affirniatiii5,vtfupc vero nulli tpriuatiua quide ad riores co, aliquid falfa, altera autem tota cludentcj veraêt conclufio. Rurfus, quo* niam monflratumeft, q> cum A nulli ineft cîpfum vero B ali-' cui, accidit A alicui B no ineffe: planum quod com A c to" P ij t.
Priorum Refblutoribrum
pere incitet& fi alicui inerat, K vfr caperc ad terminoru expox fitione. itidem St in priuatiuis. Planumigitur, q>fiquidem fit conclufio felfa, necefle eft fal fa efTe } exquibuseftr6 3 autom Bipes. nia auc que/dam: qn au tern ve^ Honeftum. Album. Al. non. ra,no neceflfe eft verum cffe,m' quealigd neqj omniatfed eft, cum nullum eorum, q in fylFo C5iugatio nes binac veru fit. conclufionem confimi negatiuz liter veram eiTe, non ex necesfix vc fuperio tate tn.Caufaaute: qm qn duo rcs,c6cludentesvcfie feinuicem habeant, vt cum rum. exnecefifitatealterufit,exnecefx ^ H fitate alteru exiftat:cum hoc cjx dem non fit, neqj alteru eri t: cu aut fit, no neceife alteru efle.fed cum ide fit, dC non fit, imposfix Cfteru 6d in fylfis in parte ma bile ex neceffitate efle ide. Dico nifeftum,q> omnino erit veru aiitjVt cum fit A album, B ee ex per falfa. rjdem.n, termini accix necesfitatetcV cumnonfitalbii piendiscVqnvFes fintpropofix A, B eflfe ex necesfitate. qn enini tiones: qui quide inaffirmati/ ctim hoc fit album A, necefle eft uis,afHrmatiui, qui vero in pri hoc magnum efleB : cum vero uatiuis, priuatiui * nihil.n, difx magnum B fit,c non album: ne fer^ cum nulli infit, omni accix cefte eft fi A albu,c no efle albih Sipropofitiones. Necefle eft conclufiond Propofitiones funtverz, efle veram, funtfalfie. ** Album. Magnum. Non album. A. 1 C.
Er hex: monftrat^ fi cecfo e vera,n necefle ee jp pones efle veras.
tavera fitjBC autcmad ali^d falfa, accidi t conclufionem vex ram ee Si.n.acceptum fuerit A jiullic}ipfumveroBoi:ACgde tota vera,u c aut ad alicjd falla,
*J ^pSncs Hint ft p6ncs efle fllas
Et quando duobus exiftentibus altero exiftente, necelTe eft alx teru,ciTe ;hoc non exiftente > necefic eft A non efle; B vero no exix fteate
Liber Secundus
115
A ftente tnagno}poteft A album die: A vero ncm cxiftentealbOjfi ne D itaqoc. ceffe eft B magnu die, accidit ex necesfitate,B magno no exiftete, ipfum B magnu eiTe.hoc aut imposfibileJi.n.B non eft magnum, A non erit albu ex necesfitate, fi igif non exiftente hoc albo, B eric magnum,accidit,fi B non eft magnu, efle magnum, tanqj e tria Si conclude non Propofitiones non Conclude eft funtvcraj, vera. cftvcra. Non album. Magnum. Non* magnum. B. A. B. Exhaciflye ofidit', fi cfctb e
eft terminus maior, "fit omni B,et noninfitalicui c. Cumigituracce Notamo- X"~>Onfimiliter accidet hac in fi - perimus c incite omni B , & A inec nulli c,concludetur nobisq? A non duquo in tettia figu bx propofitionesfalf?, autin toto. incft alicui c.vtinexcmplo,fidica raex am- aut J Q ^ . aut vna jp rum mto mus.oiscygnus nigrum, & nullus r bab 9 i too , i i to falfts fe to , & altera in parte . codem modo cygnusalal:concludcf,9aliq3 niy concfo cu cxtiterit vna ipfarum Tcra, & al- grum non eft aTal. hocaute eft veera. terafalfa, velin toto,7cllpartc. Et ru ex binis propofitioi bus falfisin hoc,qfhnihiljphibct,Ttduofint, toto. Eode paclo, cii fuerit vtraquc quxalicui vninoninfint,fed vnu duarum proponu falfa in parte,poipforum altcri mfit.Cum igif acci- teritaliqn conclufio efle vera. fieri fpif", cp vtrunq, ipfbrfi incft rci huic enim poteft, vt A & c infint alicui vni,innouaf ibiconclufio rera ex B , & A infit alicui c: quemadmoambabus propofitionibus falfisin dum album & bonum, qux infunt toto.vt in exemplo,fi dicamus,om alicui animali, & bonum ineft alincinanimatum eft ambulas, & om cui albo. $i igitur pofuerimus A & ne inanimarucit ho , concludecur c vtraqsineueomni B, cocludetÂ hac in figura,ff>aliqc!ambulanseft inefle alicui c . hocautcm eft verfi ho. hoc afit eft veru ex binis propo ex binis proponibus falfisin parte. fitionibus falfisin roto.Confimili- puta in exemplo, fi dicamus, omnc ter accidet , cfi exti terit vna negati- alalalbu.&oe animal bonu,cocluua & altera affirmatiua .fierinanq; di^q? aliqc! albu e bonu,qc! eft vep6t,vtc,q3eft minor extremitas, ru. ConfimPr accidetjCii fuerit mainfitnulii B,cjtf eft mediu , & A, q5 ior propo ncgatiua, & minor affirP ii) matiua, Traflattu ieTirttafgHrt. Cap. 4.
Priorum Pvefolutoriorum atiua,&atnbasralfieinparte,&ip hoc a fit eft vertex duabus propofi E EXt terint vi'es.nihil.n. prohibct, tiontbusafhrmatiuis, quaru altera q? A non infit alicui B,& c infitali- dl falfa, fiuecxtiterit vera maior,fi cui B,& A non infit alicui c,qugefi ueminor, mpnftrantauthocijde coclufio.vtin exemplo,fi dicamus, ifti termini. Cofimiliter aliqnerit riullum aial eft bonu, & oe animal conclufio vera, cum fuerit vna dui eftalbum,concluditur.n.ex hoc,q? rumproponuni vera, & altera falfa ahquod album non eft bonu,quod in parte. fieri.n.poteft, vt c infit of eft verum ex binis propombus fal- B,& A infit alicui B,& A infit alicui fis in parte. Eodem modo aliquan c, qua? eft conclufio: vtinexe"plo, <io erit conclufio vera, cum fuerit bipes qcf ineft omni homini, &bo^ vnaduaru ^ponum falfa in toto, num non ineft of homini, & bonfi & altera vera.fieri.n.poteft, vt A,& inert alicui bipedi.Si igitur accepcc ambo infint ipfi a, & A non infit rimus A & c inefle 01 B , eritpro alicui c.Ciim igitur acceperimus A pofitio B c vera tota, &parspropo H inefle nulli B,&C inefle omni B, c6 fitionis A B falfa,conclufio autem , cludetur nobis, q? A no ineft alicui vera.piita in exemplo, fi dicamus, c.hoc aut eft verum ex duabus f- omnis ho bipes, & oisho bonum, pofitionibus,quarum vna eft falfa concluditur.n. q> aliq<J bipes eft bo in toto, & altera negatiua vera, vt num. Confimihteraccidet, cu acce inexemplo.fi dicamus, olscygnus perimuspropone A B,hoceftmaanimal,& nullus cygnus album, c5 iorcm vera&propofitionem B c, cludetur ex hoc,q? aliqcf animal no hoc eft minore falfam in parte. Mo eft album, hoc aut eft veru ex dua- ftratio aut hums eft per hos eofHc" busproponibus,quaru vnaeftfal- terruinos,fi ponam9 minore" extrcla i toto. Confimiliter accidetcu mitatem maiore", & ponamus qfipropo,qu^ e minor, falfa extiterit, turn noftru, qtf cocluditur prius c6 & propofitio A B,quae eft maiqr,ve uerfum,puta q? aliqj bonum eft bi xa.Termini autem,quibus hoc mo pes . Eodem pado accidet,cu accefiratur,funtnigru,cygnus, &inani pcrimusvna propofitionem negaI raatum. &hoc,qrh, fi ponamus q? tiua,&alteraaffirmatiuam. iam.n. Kt omnis cygnus eft uigru,& nullus monftratum ftiitin figura tertia. cygnus eft inanimatu,concludetur cum c infitomni B ,& A non infit nobis, qjahq^nigrunoneftinani alicui B,q? A non inerit alicui c.Si matum,qcteft veruex binisprbpo igitur accipiatur c inefle ol B, & A nibus,quarum minor eft ~ fal/a " in to inefle nulli B,accidetvt fit propofi to. Eode modo accidet, cu accepta: tio negatiua falfa, & altera fit tota fuerintambae propones affirmati- vera,& relinquatur cade conclufio ue,hoc eft vera & falfa.Termini au vera, puta q? A non infitaltcui c. tem,quibusliocmonftraf', funtani erit aut coclufio vera ex duabus jpu. &hoccudf, pofitionibus,quaru vna eft vera in omoiscygnusnigrum,& omnis cy toto,vtnegatiua,& altera falfa in }>gnus aial, concludetur.n. nobis ex te, vtamrmatiua. Hoc aut idem, hoc, Q>aliqct nigrum eft animal, quoddiximusaccidcreinfyllogifmis
Liber Secundus
116
A mis vRbus hac in figura * accidet-et quoniam enim homo appropriaSylfi jrticu in fylfis particularibus. Monftratio tius eft c animal, (equitur cum fit laresj. ilj. a9 gt huius erit per terminos, P q uos homOjVt fit animal, & cum perimi figu.iGo . r m j r r n. ef&lfis ve ipforu difpofitionem monltraui t u r h o , vt non perimatur animal, ra concfo mus in fylfis vFibus. & hoc vt f acia- fed cum perimitur animal,vt pericodudit'. mus in negatione iftoru, quod feci matnr homo.homo igitur eft loco musinnegationeillorum: &inaf- fylft,& animal loco conclufionis. firmatione iftor u,quod fccim us in Confimiliter etnon fequitur omaffirmationeipforum. qm propofi nino,'cum funt amba; propofitiotio vfis falfa in toco eft falfa in par- nesfalfe, vtfitconclufio falfa, aut tc,fiuc fuerit ncgatiua,fiue affirma vt fit vera. demfo autem fuper hoc tiua.cum ergopropofitiones vfes cft,fi dicamus, q> pofita fucnt duo, felfas, quas ibi exemplo vniucrfa- quorum vnum fitprimum&alteC5cfo61- lcsadduximus,feccrimus paccicula rum fm, & ponamus q? fm fequafafe^noa res,monftrabitur hoc in loco, quc- turexprimo,hoceft,cumfit pri5 admodumibietmonrftrammruit. mum, vt fit fm : fit autem fignum t , nifi fit cu igitur fit hoc manifeftum, pla- primi A, & fignum ftcundi B,puta anqua.p- num r . , r nr ftffal&T " cxtitcntconclulio falla,cj> lit A album,& B magnum: dicoigi neceflarium eft,vtinproponibus tur,qj fi A itafe habuerit.vtcum fit, fit propofitio falfa: quoniam aliog. fitetiam B,non fequitur ciideftrui non perficerctur ex proponibus ve tur A, vt deftruatur B . & hoc, quoris conclude vera : q3 eltcotrariu niam iam monftratum fuit,cum ei, quodacceptu fuitin definitione deftruitur B,vt deftruatur A.& hoc, fylfi,& ei qct confeflo conftatex de qm fi non deftruetur,erit inuentii. monftratione fu? difponis. Attame fed dum eft A,iam pofuimus, q? eft Kotacij, cum fueritconclufio vera, non Ce- etiam B : ergo cu deftruitur B,feg.exqua pof quitur omninto, vt fint propofitio- tur vtfit B : quod fieri non poteit, Nota re~ Jp^ncs66 ncs ver*e 'cau^ aut huius clt, quo- & non cohxret. Cum igitur ftabi-.gulam hie Jalfas , cu niam verum eft vfius vero , quod litum fit hoc fundamentum, dica- pofitam S ficconclb monftratur per viarn fylPi : & ve-mus cum fuerint trcs termini, pri- t rib us ter*ela* rum,quod moltratur j? viam fylfi, mus, fecundiis&tertius,&ftcundus minit, t]fi monftratur et per pluresfyllb vno. fequatur prim um, &/m terrius,di- F & pj> hoc non fequitur , ciim peri- camusinquam, cptertius fequitur fe confequunc", vt mitur fyirs,vtpenmatur cpnclufio, pnmum.cumq; fuerit hoc fancitu, vno exilte hoceft,cum fuerint propofitiones dico q? non eft neceflariu , vt peri- tealceru falfa:,vt fit conilufio faUa : icd fe^- matur A ,&fit B.&hoc,quoniaia fit. tur cumperimiturconclufio,hoc monftratum fuit, quiaBfequebaC" eft , cu fuerit falfa, vt perima^fyH's, ex A , qin inquam, cum deftruitur i. vt fint propofitiones falfe , aut fit E, deftruitur A . fi igitur ponamus figara fylfi corrupta. haxcnim eft q? dcitruclo A,dertruatur B,CU iam difpofitio confequenus cum eo,ex pofuerimuso^deftruclo B,deftrui quo (equitur, vt non fit confequen tur A : fequii:Jq7 cu deltruit"'B, fit B. liafua conuerubilis,quemadmo- fed hoc & fieri non pot, & no coh$dumiehabcnt animal & homo. ret. &j?eanoneft neceflarium, P liij cum
Priorum Kefolutonorum
G cum fint propones falfic, vt fitconclufio vera: ted veritas ipfi us, eft p Yiamaccidentis.&hoceft,q<f volebamus monftrare. Etpropterhoc planu confimilicer etiam eft, 3? no oportet vt deftrufto A , deftruatur B:qmnece/Iarium eflet, vrinuentio-A fequeretur ex inuentioe Brfed B fequebat'exinuentionc A: quare Confequenria eflet couertibilis, q<f eft impoflibile, & propterea non oportet,cum fuerint propofitiones raUx,ycficconclufiofal(a. fed cum fuerit conclufio falfa, propofitioneserunt falfie: quoniam dcflru-K &o B , deftruitur A . DtCirculari monflrationc. Cap. j.
Irculo autcm,6C ex feinui ccm monftrare eft per c5 clufione, 0 eo qQpraedix catioe recrouerfum fe h abet, at* teram accipientem propofitiox nem}concludere reliquam,qua accipiebat in altero fylfo* Que- admodum fi oportebat mcms ftrare,quod A omni c inefl; m5 ftrauic autem pers
H
SylRisprfm'ad c6cFone primointeaunu
Ruf fus,fi oftecleret,c^ A ineft ipfi B,accipf ens A ipfl c inee:c ve> ro ipfi side A ipfi B, prius aut econuerfo accipiebat 2 incite ipfi C
I
Svirsfccudm cdcla ties mai(^reprimi, ex cocfo ne, & rninore conueda.
M
A. Rifibile.
Aut fi oportet monftrare, quod B ineft ipfi c, fi accipiat A de c, quae erat conclufiots ver o de A inefle: fed prius acceptum fuerat econuerfo, A des, Aliter
Liber Sccundus *
A.Rifibilc. B-Rationale. Sylftteni* c6cludeni mtaorem ptimi, ex concfone, & maiorc onuerfa.
AHterautemnoneft exfeinx uicem oftedere, fiueenim aliud medium accipiet,non circulo: nihil enim accipitur ex rjs, quae eadem funt.fiuehorumaliquid, necefle alterum folum +fl nancg ambo, eadem erjt conclude* oportet autem alterum. In qs igitur,quxnon conuertuntur, ex indemonftrabili alcera pro.pofitione fit fyllogifmus. non enim eft demSftrare per hos ter mines, qudd medio tertium in^ eft ,aut prime medium. In ijs vero, qua corniertuntur,eftom
nia monftrare per fe inuicem* veluti fi AydC B, dC c conuertunt inter fe, Sit<nim oftenfum, AC per medium iRiQC rurfus A B, 8C percocIufionemjCVperBCprcv pofitionem conuerfamxonfimi liter autem & B c per conclufio nem^ A B propofirionem con^ uerfani. Oportet vero & c B, 6>C B A propofirionem demon" ftrare t his enim indemonftra^ bilibus vfi fuimusfolis.Siitaqj fumatur B omni c inefle: & c omni A : fyllogifmus eritipx fius B ad A
Sytfs qaat w: c6cludes maiorem pritni ex minore et cficfonc cooucda.
Rurtus,fi acceptum fuerit ipfum quidem c omni A : A vero ipfi B: neceife eft c inefle omni B,
Prioruin Refblutoriorum
tus C6clud& minore ptimit ex c6cfone conuct
re.
Invtrifqj igitur his fyllogifx miscA propofitioacceptaeft in demonftrabilis: aliae enim mon ftratae erant, quare fi hancdex snonftrauerimus, omnes tnon^
ftratac erunt per fe inuiceSi igi* tur acceptum fueric c omni B: dC B omni A inefletvtrf qj propq fitiones demonftratz accipiurix turydC c ipfi A needle eft indlc
Syl6 fext cocludens c&clbnem primi con uerfam ex ambabus ,pp6nibu* conucrfo,
M
Manifeftum igitur, quod in vtimurad demonftrationemr In priuatiuis autem fyllogiCSolis conuertentibus , circulo &perfeinuicem contingit fieri mis itamonftratur Exfeinuidemonftrationes tinaliis vero, ceni quidem fit B omni c inefle: Vt prius diximus. Accidie au^ A vero nulli eorum quae B :con> tern 6d in his eo ipfo, quod mon clufio, quod A nulli eoru quf c. ftratur3vtiad demonftratione* Si igitur rurfus oportet conclu> nam c de B, d(, B de A monftra^ dere,q> A nulli eorum qux B, tur ,fi acceptum (it C dcAdici. quod dudum acceptum : fit A C vero de A per has monftratur nulli eoru quae c:c vero omni B: propoiuipnesiquare coduiione fie enim propofido econuerfo, A. Lap is.
Liber Secundus
A.Ladk
118
Sylfi duo negatiui, frirn* con eludes c5~ clulione prime intcnca,fccu dus cdcln <ieos maio re primi, ex coacFone,&minori eonB omni in' uctfii.
Si vero quod Bipficoportet concludere ,non ampliusfimi^ literconuertendumeftAB.naqj eadem propofitio B hulli A, dC A nulli B incite: fed accipiendum, cui Anulli ineft,B omni ineflfe. Sit A diulli eorum quae cineiTe, quoderat concluiio; cui autem
A nulli, acceptiini fit efle: necefle igitur B omni c inx efTequare cum tna fint, vnumx quodqj concluflo facfl um eft,fl circulo demouftrare hoc eft,c6x clufionem accipientem,&e con uer/o alter am propofitioncmjrc liquam ratiocinari*
Rifibile,
SylB ex affumpcio e ad mfiltra jda minorcm primi iylfi.
C. Homo.
In fyllogifmis vero qui in par te,vni uerfaleni quidcm propo^ fitione non eft demonilrare per alteraêam vero quae fecundum paJ-tem, erit. Quod igitur non eft demoftrare viuuerfalem,ma nifedum^viiiutrraJe nan<p mon iiratur per vniut-rfalia: conclu^ fio autem non eit vniuerfalis: oportec autem ex concluiione
monftrate,& altera;ppoftrione AmpliuSjOmninn neq; fit lyllo^ gil'mu , conuerfa propolitione: in parte enimambx fiuntpro^ poii ticnesEam vero quae eft in part<,eft Sit enim monftratum A dealiquo c per B.fi igitur acce ptum fuerit B omni A:& conclu fio maneat: B aiicui c ineritfit cnim prima figura, QC A inediu. Si
Priorum Rcfblutonorum
SjrIK du* aifirmati-
C.Anintiiaua.
lares , primus cocla d& coclaficne prlo intenta, fe cudus con eludes mi norcm pii miexmiSi vero priuatiuus fyllogifmus,uniucrfa1em quidem propofi^ lore c6uer tionem non eft monftrare,ob id,quod 8i prius di&um eft:eam ue (a, & con dufionc. ro quae eft in parte, eft, fi itidcm conuerfa fuerit A B, queadmodu
H
Sylfi duo, eludfe c6clufionej prio inten ti, fecud* minorcm prim? ex afliunptio
di in uni uerfalibus: ut cui A alicui non ineft, B alicui indiealiter enim non fit fylls,eo q> propofitio,quat in par te,eft negariua* Animatu. Lapis. C. A. *** Homo.
Al.no.
C. Animatum.
Traflatm demonstratione Circular!.
Primafigura. Cstp. 5. I A Cciditaute fyllogirmo,vtin jf\ if Co cadat monftratio circularis,cjuacft, aim accipiturconclufio fua, & conuerfum vnius propofidonurn,& monftrafpereapropo fitio altera. Putain exemplo, fi aliquisconcluferitcp Aineftomni c j> media B, cum pofuerimus A 01 B: &Eomni cr&concludafexhoccj) A ineft omni c. Si igif" voluerimus monfhrare p ifiam conclafion^qu? eft AJnefleomni c,cp Aine/loi B, accipiemus Ainefleomni c:& c 01 B,qua:eft minor ,ppofmo couerfa:
& concladcf'ej; hoc, qj A ineft of B, qii eft altera propofitio,cuius men urationemintendebamus Confilr M accidet,cum voluerimuscocludcrc p hanc random conclufionem propofitione alia,quxeft B ine/Ieoi c: & habeamus rj> B infic omni A:& A omni creritenimconclufio,q>sin eftomni c,qua:eft ^>po,cuiusconclufionem inccndebamus ex duab* jpponibusfyifi. Oftendemusaure Ex cocIV q? fieri nequit,vt oftedamus propone nuil.i fitionesjex conclnfionibus peraliu nponum modum abhoc.-puta, iiaccipiamus propone vnam^pponem extranea, & ipfam extranea^ coplicemus conclufioni. & hoc,qm aflumpta. (1 acci-
Liber Sccundus
119
Cacdpiaf terminus medius,qui no jpp6ncsfylfi&coucrrentesipfes)& D fitvnusexterminis exiftentibusm coclufioaciplam couertes.ficriigif* ,pp6uibus,u6 concludcfcx hoc ali- pot, vtadducam* demfonem fuper quid ex jf ponibusacceprisad hanc quacunq; iftarum^pponum perfe conclufiohe.vt in exemplo,(i copli- inuice,quoufq-, nihil fuperfit, quod cuerimus coclufioi,queft Ainefle no fit plan u pcrfylfm accept urn ex omni c,q> c ineft 01 , non conclu- illisciicle.Concluduntur aut ibi (er demrcxhoc,uifi<}> A ineft omni E, fyificondudentesfexfpesconclufio quod e ali ad ab eo, quod diccbam* num. vt in exemplo termini A B C Amcfleoi B, autB inefleomni c, tresconuertuntur inter (e inuice, & quaeerat ,pp6neshuiuscoclufionis. fifr conclufio, q ex jpfis concludii'. Poftcaigiturq non cSuenitaccipe qucmadmodum enim of A B,& ita fitnulcu conclufionCypponem ex- &.oe B erit A. &eod modo omnc tra aea, fapereft, vtcum eaaccipiaf B c,&oec B.&fifiroe Ac,&omnc vnaJexduabuSjpponibusfylPi . qiu c A. Proptereacpcu fccerimusdefiacciperem'ambaSjppones cafae", monflratione fuper eo, quod eft A E rcdirctconclufio,ad qua pofuexam9 mefle ol c: & acceperimus A inefle tandem jpponem. cofifr fi accipcre omni B:&B o! c:fieri ft potcft,vt fa nrnse"t vnam ^ponem fylFi eo mo ciamus demfonem fuper jppone A <io,<juocft (imulcum conclufionc, inefleomni B,qua:eft maior,peon noncondudercturfifr ex hac^po clufioncm &jpponem B c,conueralia.&hoc,qm ficoplicucrimusfi- (am,q eft minor: vt fi dicamus A inmulcu conclufionc, qeft, Ainefle cfleôi c: & c omni B: concludetur 01 c,quoddicim% A inefleoi B, que, emm;nobis q> A ineft of B,quacelt cflmaior /ppo, prodibit oratioex maior ifti us lylfi'.Confifr monftraduabus affinnatiuis in (ecu da tigu- bimus jppcnem B c,quajeminor, ra,cj non cocludit.q? fieidecompli- jjcandem conclufionem,& maiorc* cuerimus minore , vt B mefle 01 c, jpponem conuerfam.quodcum ita prodibit exhocfyl&exduab'affir- Iit,ficri aliqn poterit, vt faciam us de matiuisintemangura, &coclude monftratioue fuper vnaquaq; proq? Aineftalcui B. Et gjjfaocopor- pofiuonuiftiusfylfi. Quod autfu- F tet,vt jppOjquam coaptamuscoclu- pereft,eft, vt afieramus demfonem fioni,accipiat conuerta . queadmo- ex co, quod accepimusin demfone dum H coplicemus,quadmodu di- ambarumiftarum ^ponum,fuper xinniSjCucoclufione A inefleomni vtraq; duaiu ^pponum conuerfo: c,(j? B ineft ol A,& concludatui mi conclufio enimeaeft, qua a princinor, vt q? B inefi 01 c . & eodem mo pio rei cogiiouim9. hoc auz fieri po do,fi ipli copiiccmus minorf coiier teft,fi couertamusconcluiionem & propofuio. coaptemusîlli altera prupofitione. vixc r fani,concludeC'maior ISO nt ly!_, i / tproptereaapparet cj? hecipeaes Puta fi voluerimus after re demfomouftcatiouis fieri pot per ^ppone" nem fup, maiore couerfa, vt q> B inconuertibild.cumigit'extiterintbi eft 01 A,accipicm us conclufionfkc51IX ' jPponescouertibiles, &coclufio uerfam, & minorem jpponem eancouuertibilis,eruntibifexjpp6ncs, dem, & diccm* B ineit ol, c quq eft
minor:* c omni A, qua; eft coclufio couerfa:&coDcludct"> nobis, q> B ineft 01 A, qua? eft raaior conuerfa, <juaq; antea feceramus fine demfone.Confii'rctiam fiacceperimus co clulione conuerfam), & ipfi coaptauerimus maiorem jpponem.cocludcfriobis minor co uerfa, qua antea flcceperamusfinedemfone.Purafi dicamuSjC inert omni A,quaeeftco clu{ioc6uer&:& A 01 Brcocluditur enira nobis ex hoc, cincfle omni, B qua; eft coucrfa , qua anrea fecirnus fine dem rone. Nihiligiturfupereft in jppdnibus,dequonon fecerimus H demroncnr,praetercconclnu'ocon uer(a.eltaQtiftcfylfi(ext',qui mon $raturp.conuer{ione.vtraruq;pro pofinonu, quasi rei principiocondufim'. Puta in exeplo,fi dicam' c deolfl J&fideoT Arigif'cdeol A, q~ eft conclude cnnuer/a nihilitaq; nbbisfupeftei iftis^ponibusacce ptum, de quo ia non fecerimus demonftratione. Planum aut, queadjnodumdiximus,cf hoc acciditiu jpp5nibusinterfeconuertibilibus, prxtergq? modus iflc monftrationisjhoceftacceptioalicuiusadofte fionf fuiipi'i us,eft ex fpeciebus repe11 5 ""o ' -!^ )?peanonfit indemfoSvirscircu laris cfp& nibus,nifiefficiat"'duobusmodis. & pcnnonis hoc,cufuerintjpp6nes notioresc6 prlcipij, in clufionefm vniimodum , & codb notior ^pponibus fm alium modii. mfi <!u- quemadmodu fi eflent^pponesno os m'odos tioresfm moducogninonisexiften CO.:M:IO- tiajj&cochifionotiorfm moducosnitioniscau&.modusnuTiftecrfte I . Q j i n * j r ofterio. nonis appropnac arti SophiiticK. HtfylPsrir ficigituraccidit monftratiocircula ' I1 ' 1 ' i ; -n ris,qucadmodu diximusinprima P "-nmo ^Pec'e primxfigurae. hqcaut ea eft, mc^c-. <\ux concludii vfem affirmatiuam.
Sed fieri etpoteil,Ytin fpecicneatiuaaccidat mod'ifteoftefionis. utafi A infitnulli B:& Binfitol c: & cScludafin prima figuta,^ A in- ^ eftnulli c.Siigit''voluefim 9 inhoc m p n m 5 monftrare jpponem maiorem per figuntneconclufion6v& minore"conuerfam,'8*uo* accipiemus <j> A inert nulli c: & c 01 B:&concludef'nobis, <j A inert nulli B,quae eft maiofjppS.Quod fi voluerimas cocludere minorcmp conclufione, & maiorem ^)ponem couerfam,non mon ftrabitur nobis hocpereafHem jppones. &hoc,qni noneritfylPsexDJnisneeatiuis.&fi , eflet, n6 concluderef'nih negatiua. ' fed ilia, cuiusconclufionc qua:rim% eftminor.qeftafrirmatiua Etpro- ÔMqij0 pterea cum voluerimus monftrare concluoif minorem jpponem percandcmco afJirmariclufionf ,& maiorem jpponem con ua,-f P6'^ uerfam,nosquideponemusconclu "o^! fionein propria figura fine aliqua cfbne & mutatione.Puta,ndicamu5,Aineft maiorfi. nulli cideindeaccipiemus maiore, qnaeerat, A ineftnulli sfm modii, qui ex ipfafcquif*, vt A non infitof illijcuiolineft B:&ponemuscouer M (nm huius,puta<j> Binfitoiilli,cui N A nonineft. cum igic j habuerimns ^ q> B inert 01 illi,cui no inert A, &co eealiama aptauerimushuicjpponijCfi A rtega prima raturac:planu cbexipfococludecur ^'CF P?" a- ~ - ta in ptiQ Binefleoi c,quacerat minorjppo, hb.COntra quamintendebamus concludete. Abumaza Noneftauthoc,radix fecudadifti re,q.putauit deoT.afiaa fecimushoc .r o.i n ; . , . , , radice, . . . qua , , , ex inhbroaprincipio,queadmodum negatiua: mucnim 9 Abumazareexiftimafle. immo ex &hoc, qmipfedixit, g? radix iftae" duzbtne1 cotradiftoria *?! c o , prima; I-/i- radici. cum.n. j l*^" lenenlyly fccenm rad]ceiua,inueniemusid, i0gifmfi \ quod fm radice ilia no cocludebat, prima nfin ifta cocludere. & hoc,qm radix hxx
Liber Secundus
A wecefljVtponamusexempligfa^cj* A ineft of illi, a quo negaf's, vel o, A negaf'ab 01 eo, a quo negaf B, in ontrariueius,qcl pofuimusinprimafigura, qScrat, vt A inefletaiit negaref" ab 01 eo, quod eft B: & fm hoc c6dudet,cuius minor eft negatiuairi prima figura,&cocludetet illud,quodeftexduabusnegatiuis. CfitraAbu Sed radix ifta, qua; efficif hoc in li inazare. bro,no eft j? pofitionem. hocenim eft quod intclligitur ex-pponevfi j)fe,&cuiusfignificatio eftnaturalis.fedradix hxcfecuda eft vnum, qcf fequif ex ,pp6ne vPi negatiua. ^ Etpropterea non eft vtilitasmipfa ?" ad coclufione ex duabusnegatiuis, 3,1 hoceft.cupofitaefuerintambaepro omni ma, pofitioncsnegatiuar.atqttieritin ip n6 tamen fo Vti1iias,fi fequacêx hoc,quod diu^(^nB cim%Aineftnulli B,q) A infit omni
Hit oi a quo ne-
no
tiacouprfionis jppSnis. Haecigitur eft monftrano circularisinipecieb' fylrbrum vniuerfaliu primae figur^. SediniylFisparticulanbuSjg funt In inhacfigura fierinequit,vtfciasp demfonem jpponem vrcm fm via arculi perconclufione", &propofi- poflk tionemparticularem.qrhenuncia: n no vtiq; p. " vniucrfalis f ~ 1 ' monftratur *~ ~ propofitionesvFeSjnon autem particulares.& adharc,qni non eft fylFs ex ambabus parricularib9. monftra tionanq;circulariseftpercoclufionem,& vnam duarum jppofitionft conuerfam .Sed fupcrminorepropofuioncfieripoteft, vtadducatur demfoper viam circuIi.Putafi A in fitoiB:&Binfitalicui c:ccoclufio q? Ainlitalicui c.cuigiturvoluerimusimlenire dcmfoncnv, q? B infit ahcui c per via conuerfioriis,acci-
c5uerflim mlco ponuntjhoceft,q> no fequit accipitAri in omni matcria,vt A negctur ab oi fioteks. eo, quod eft B, vt B infit omni illi, C quod non eft A. albucnim negatur ab omni eo,quod eft nigrii,& tn nigrum non ineft omni illi, quod n5 eftalbu. fedfequit' hoc conuerfum in his,qua?funtoppofita,a quorum altero nullu enseffugit. fed fecit hoc in loco couerfum iftud Arifto.licet fitparticulare,queadmodQ fecit couerfionem vfis afhrmatiux vFr. & propter hoc no exiuit in hoc difpofitio afua radice,qm conuerfio con fequentis in potentiaeft conuerfio jpponis. &ideo non exiuit abeo, quod accipirtn monftrationecircu lari,eo q? fuit p. conclufione,& coniicrfum vnius jpponum, qm poten tiaconfequcntisconuerfi eft poten
gat" AI oi ma:&hoc . .
-, r
..
B ineft 01 A : & concluded nobis in primafigura,q? B ineft alicui c.erit aut in eo terminusmedius, A. Confirr fifuerit fylFs particularisnegatiuus,fierinequit,vtfciasp. demonftratione propofitionem vFem ob caufam,quadiximus:fed fieri vtiq; poteft, vt monftretur p oftenfione circularem, cum fecerimus in ,ppo fitione negatiua vniuerfali id,quod fecim'in fylfo vniucrfali negatiuo, hoc eft, vtoftendamus, q^fequi^cx eoquoddicimus, A ineft nulli B,vt B infit omni illi, a quo negatur A. ciiigiturcoaptauerimus huicpropofitioniconcliifionf,qnareft,A ne gaturab aliquo Btconcludef nobis q? B ineft huicalicui. Ifteigitureft modus moftrationis circulars, qui efficitur in prima figura. Secuda
Priorum R.efolutoriorum
;
N fecunda aiit figura jaffirx matiuumquideno eftmon ftrare per hunc modum, pri uatiuum uero eft.Prgdicatiuu igitur non monftratur5eo q> am bx propofitiones non funt affir rnatiuaCjConclufio aut e ft priua
SeeuncU figttrtt. Cap. 6.
tiuatfed praedicatiuum examba bus monftrabatur affirmatiuis. Priuatiuum uero ficmonftraf* Infit A omni B: nulli autem Ctc5 clufio B nulli c, fi igitur acceptti fuerit B omni A inefle, necefife e A nulli c i nefife .fit enim fecunda figuratmedrum B Homo. B.
H
Sylfi duo, priiti9 cotl ciudes c6clufionej priointen t.i, fecdcl* minorera pnmi ex uiaiore co uerfa , & cficlbnc.
Rifibile. A.
O.
N.
C.
Homo.
Lapis.
A. Rifibile.
N.
Lapis.
Sin aut A B pri uatiuum acceptum fuerit } altcru uero prsedica> tiuum,primaeritfigura:cquidememniA:Bautnullic :quare B nulli Atnecp igitur sipfiipfum A.Perconclufionem igitur, dC una propofitionem non fit fy llqgifmus:accepta autem altera,erit. Rifibile. A.
Sylfi du, prim' con dudes c6clu fione primo inwniam/c cund' ma iote piimi couerfitrn, ex cficfone, &minoie conuerfa, con uertif iterii c6cfr, & ica maior primi c6cludic'.
Lapis.B.
Si veronon vniuerfalis fyllogifmus, in toto quidem propofi> tio non denionftratur ob eandem caufam,qua diximus dC pri us:
quce
Liber Sccundus
qua autem eft in parte monftratur,qn fit vniuerfale predicati uu Infit enim A omni B: c vero no omni.coclufio BC.fi itaqj acceptu fuerit B omni A: c aut non omni;A alicui c non ineftf: medium B* Rifibilc.
Sylfi duo, ptimcon eludes cocFoat primo intcnti: fecud* minore,ac jnaiore c6 ueria,8cc6
A.
Nono.
Nono.
Homo.
Al.non.
Album.
A. Rifibilc.
C.
Al.non.
Album.
Sylfi duo, prim^con eludes con clone priItio mteca, feciia9 mi nore ex affumpcioo.
Quod fi eft vniuerfalispriuatiuajnon demonftrabitur A c pro pofitio,conuerfo A B: accidit enim aut vtrafcp, aut alteram propo iiticnem fieri negatiuam: quarenoneritfyllogifmus.fed confimi liter ( monftrabitur,quemadmndum 6d in vniuerfalibus9fiacce-' ptum fueritjCui B alicui non ineft,A alicui inefle. Lapis. A. Homo. Lapis.
C.
Al.non
Homo. Al.non. Album.

C
^ VHJ,. . SecunJa figura. Cap. 6. n,,u~j,~,~. T N fecuda vero figura fieri "no po I <. ,,*n-;-o <c^,.,,s ejV c a S jnn px pne armiua mm J[ perdemfonem fm viacirculi, proptcrea<j>nonconcluditnifinegaduam. fed fieri poteft, vtnegatiua co gnofcaf" per huiufcemodi dcmfone,fi A infit ol B: & A infit nulli c: &concludarin (ecunda figura , g> B jiifit nulli c,fm q? terminus medius eft A.Si igic coaptauerimushuic,q> B jncft omni Ajtjuae e mator couer-
(a,c6cludeturcjj A ineft nulli c,quar eft minor in fyuo primo. terminus aiit mediusinhocfylFoeft B,fedin fyll'o primo erat A.Quod fiaccepc _: _..= vrem maiorem in fecunda figura negatiua,fieii poterit,vt monftret'pcr circulum ; fcd in figura pnma.puta fi dicam9 A incft nulli B:& A ineftoi c:plaau (.j?con cludefnobism fecuda n'gura,cp B in eftnulli c.cum igic'acccpciimusco clufioneiftam, & coaptaucrirn 9 illi Log.cuco.Auer. Q mino-
Priorum Refolutotionim
njI|iorc*eonue*fW> q eft c in 01 A. aut vbi vnaipfar^m extitentnega* c$dudef in, prima figura , q> B ineft tiua . fed ia potcrimus facere radice* null) A: ia cnim ce terrain9 medi9. pratcedente^vtcocludamusaiHrma fiigit'couertamusconclufione" ifta, tiuam particular^*. &hoc,qm cunt prouenietnobis g> A ineft nulIijB, habuerimus,q> B non ineft alicui c qTueratmaior jpponegatiuainpri quaeeftconclufio,&habuerimusc"t mofylfo.&obnoc (ppriueftmon- q? Aineftnulli B-.amphusconuertc dcmfonis ftrationiscircularisinhacfpeciefe- rimus hoc,& habuerimns,q> B ineft cundzfigurc/Hnoferuefeadefigu nulli A,&adhjccacccperimusq>fcii;ura , vt ra,fedrcditadprima|figura.Cteru quit" e* hoc, puta q?cui6Tineft A jionfetuef fieri aliqnetij p6t,vtmonftremus illin5 ineft B,&couerterimus hoc, idc mod' jppSnem affirmatiua in hac figura, puta <j> cui omni no ineft B,illi inliguracc V.MJO pot " fucriCminor p via circuli,cttfece eft A : habebimus q? A ineft ol illi, Jfit conclu rimus radice cedente",hoc eft concui n& ineft: B.curn igte'coaptauerir A ineft'alicm c.& L H lecundum hocerit monftratio circircufr in nifipcouerfioneminoikiedhoce * .., ~ . . . . . * F j c ciilarisin iecunda ngura. Icua figu- ;ravia monftranonis arculans.. ; a y radi- *y eju in fy IFts cpcludentib9 partku, Jmia fgtffa. Cap. 7. larf !?ac,in %"ia fitri ,n6 P5t'Y?co; T N tertiaautffgura, qn ambe parti- gnofcat jppovBspcrdanfonemfc I cocluduntparticularem. A darticularispoteftvtiqjco gnofciiperdemf0nern,aimvfisextiteritaifirmatiua,&parncularisne fempeftfrnparte:quaremanix feft " , * o?o nn cotingit mon gatiua. Puta fe exemplo,fi ponam9 qj A ineft O!B:& A non ineft alicui ftrare ghacriguravFempropox c:&cocludaf'q> A no ineft alicui c. fitionq. Quod fi hxc vfl- fit, ilia cum iîtur huic coaptauerim 9 ma veroin parte, aliqn quidecrit, a r r - . s~< lorem fpponem conueriam, putau qnqj auc non ent . Cumiguur dicamusB ineft omni A,prouenet vtraeqjprxdicatiuf acceptx-fue nobis, B no ineft alicui c : & B ineft r i ntj & vl^tTatad-minus, eactrex ol A:&concludefnobisq> A non in mumîttcn vero ad alterii, no eft ahcui cm haccade figura: B em eritJnfit enirn Aomnictipfun* eftmediusterniinus.qnipdicafin autBalicui:coclufio,AB. fiac. haccoplicanonedevtr.rq; extremi ^ fueritcoJ AinelTetAautS ranb'fimul.Qôdrt.ppovi.sexti- . B:Gquideoftfunl cftaljx . . ,^1 ,. . tent ne2atma,q eft A B,nennopot c B m Tc: vero allCU1 Ttminor affirmatiun cognofcaVjp ^ 5 .n" ft demfonem, qux eft f P5 A c, cum monftratu , atqui neceffe eft, conuerterimus^poncm A B. non nc.aJicufB,&B alicm Cinefle. cnim concluditur affirmatiua coclu ftd non eft idcm,hpc huic,dC tip ex arnba.bus jf ponib9 negatiuis, hpch.iUC JS^flfe*
fcJ
Liber Sccundtis
IZl
Sylfi duo, prim' con dudes c6cfonc primointeta, n A1k<Mn B.Albim. cenetoditoacoodu oit6 mi nfK&$ct Oucria*.
C.RiCMle. Sed afliimendttm^K hoc alicui huic, 8t akcrumalicui huic* hoc autemacceptOjnonampUusfitexconclufionc, tionc fyflogiflnus.
Syirsexaffumptioe 6cludens minorc
Si veros omni C:'A autcm alicui c: eric demonftrarc A c,quanx C do acceptum fueric, c quidetn omni B incite :A aut alicui. fi enim c omni B ineft; A aut alicui B: nccdTc eft A alicui c inetic mediu B*
Nigrtun. AL Rifibilc. NJgrum. A,
Homo.
du<jj
prim' con eludes con cibne primointeta, fccud'nia ior piimi ex cocfone , & mi* nore con uciia.
Et
Priorum Rcfolutorfcrum
D Etqfi fithaecquidem predicate ua,illavero priuatiuatquaeauv tern pr^dicatiua vniuerfaliSjmonftrabitalterÎnfitenim Bomni cnpfutn vero A alicui non infit: conclufio, <|> A alicui B non ineft* it igitur afTumptumfueritC omni BinelTe: ineracautem& A non omni BtnecefTe eft A alicui cnon inefle:medium B*
Album. A. * ALno. Rifibilc. - B. Album. A. ^ Al.no* Homo. / C.
SylR dao, prim' con eludes c&cfone ptimo intetS. feciid' mi norem pn mi ex con clufioe & minore c6 ucrik.
Al.non.
Non o.
Quando autpriuatiua fiat vfis,non monftrataltcramifi quead modu in pi-ioribus,ii accepcu fuerit,cui hoc alicui no iheflâlteru alicui ineflc*Vt fi'A quidc nulli cnpfutn vero B alicuitconclufio qp A alicui B non Jneft.nigit acceptu fuerit,cui A alicui no ineft,calix cui inelTe,nccfle eft calicui eoru quse Bineflealiter aut no eft co uertente vFem^ppone monftrare altera: nullo enim mo eric fylife*
Lapis. A.
Sylfi|duo, piirn^ con eludes c6cfone prio intenta,fciidos minorem pri miexafiu ptione.
Al.no. Albu. I B.
AI.
C. Homo. Planu itacp,q>in primaquide'figura monftratio pleinuice, 8i per tertia,& per primam cfficit figuram. cam enim pdicatiua eft coclufio,pcr primaxumautpriuariua, g vltima.accipif enim cui hoc nulli,altem of inefTeJn media aut, ciimfylfe quide vlls fit,fld per ipfam,fl per primam figura:cum vero in parte, di. per ipfam, & per vltimamJn tertia autem per ipfam oes Manifeftum aute, & q> in tertia,c^ media,qui non per ipfas Hunt fyltogifmi,aut non func fecund umcircularem monftracionem, aut imperfecli.
Tert'tafaura. Cap. 7. & Aaliciri e: fieri pot, vtmonftre*' In'tertfefi Q Ed in moftratione circular! tcr- per viam circuli, q> Aineftalicui c, jura non pcvFispro j tia:figura:,cufucrmtamba: pro ^j eft propofitio particular-is maior. po per cir pofitiones vniucrfalcs,fieri noapo- &hoc,qmconclufioiftiusfyli'ieft f ulii often teft,vtcognofcasper demonftratio- A alicui B. cum igif'huiccoaptaue4. nem perconclufionem vnam dua- rimusminorec6uerfam,putafi dirumpropofitionum in hac figura, camus c in omni B,planu q? ( qm conclufio quidem eritparticu- vt A infitalicui c. na seftrnedius lanspropofitioaiitjfijperquaiDten terminus tfbbijci^ enim vtri(q;exdimusdcmonflradonem adducere, tremitatibusfimul Sin autextitent lnfylfo,in eftvfis. Quodfipropofitiovnaex vnaduarum jpponum affirmatiua, quo calte raptieu'a titeritvniuerfalis&alteraparticula &alteranegaViua,&affirmatiuafuc lis i cercia, ris,fieri poteft, vtaliquando cogno ritvRs,& negatiuaparticularis,projticularis fcaturparticularisperdemoftratio- dibitnobis demro fuj?particular!. yiq; ondi nem,&aliqfi fieri non poteft, vt per Pataincrcmplo,fi sinfitomnic: dcmfonem cognofcatur. & hoc,cu & A non infitalicui Brconcludet'q? nifi adhi- fuerintambxjppofitionesaffirma- A non ineft alicui B.fiiwiccoaptaue n beaturco- tiua;, & minor extiteritvniuerfalis. rimus ' ' ' *" huic conclufioni, q? c ineft uerfio. 'ed fieri enim poteft, vt cognofcatur j> omni Bjfequeturex neccffitate,vt A hzcmonftratio no demonftrationemfecundum viam non infit alicui c,fm q? monftrauift vere cir circuli. finautextiteritmaior vni- mus in tertia figura: B enim eft me eularis. uerfalis.fieri nequit,vtcognofcatur diusterminus. Sin aiitnegatiua exper demfationem ftn viam circuli. titerit vfis,no cognofcetur affirmaPuta in cxcmplo, fi A infit omni c, tiua pai ticularis per demfonem fm qu32eftmaior:& B alicui c,quxeft viam circuli ,mfi fecerimus radice jninorr&concludat'A alicui B cum iftam aliam. Puta in exemplo, fi A enim ip(i coaptauerimus maiorem infitnulli C:&B alicui c:concludet? jpponem conuerfam ,quaeeft c in- q? A non ineft alicui B. fiigituracciefleomni A,c6cludefnobisexhoc, piamus loco eius, quod dicimus, A q? c ineft alicui B fed hoc nonerat ineft nulli c,q> c ineft ornriiilli,ciu quarfitfz noftrum.nam qusefitii nono ineft A: &coniunxerimus huic ftrum erat conueifum huius, puta q> A non ineft alicui Biplanum q> f? <> B ineft alicui c. licet enim hoc fequitur.Bineflealicui c,quaeeftpro quaf"ex neceffitate,jppterea q> mon pofitio particularis affirmatiua. ihatu fiiit, cpparticularisafHimati- lam igif'monftratum fuit, q? oftf Sylfs circu laris fit in ua conucrtitur, non tn eft aliquid, fio,quateft|>circulum,fi quidfue- ptia hgu auod monftrcf per viam circuli p. rit in pri , ma figura, crit in cade lpri- ra p cade 0 Ic & primo: fed fi eft, eft mediante ma figura, & erit ft in aliquo fimili" prima: in conucrfione.monfhatioenimcir- figurxtertiaj.vtcumfecerimusradi negatiuis modis cularis, queadmodum diximus eft, cem ifta pra'cedcntem, hocefl cum th admifccf vt monftref'vna propofitio per con acceperimuslocoeius,quoddici!Ti9 radix fuclufionem, &fecundam couerfam. Aineftnnlli B,q? B ineltomniilli, pta pofiu Qod fi vniuerfalis fucrit minor, cui'non ineft A.modus enim iftf fi- q eft quiqucmadmodum fi B infit omni c: milis eft figura: tertia:: nam A & B da modus Q^ iij prcdi-
Liber Sccundus
113
prttcKcantttr/itnul dercvna,Tnum DcCoauerfu>nt,c[uginJjllogiju4. quidem ipforu amrmatiue, &alteif Cap. 8. negatiue. fed hecpofaio eft poficio Onuertere auteft,trafpotermini medij ad A & B.iftc autcxi nente conclufionc, facere tuseftexitusterminiraedij in tertia fylfot, q> aut fummu me^ figura ita, vt fiibijciat' vtrifqt cxtre* dionon inerit,authocvltimo mitatibus. (ecudumcnim moduta neceiTe enim coclufione conuer iftum dixit Arifto.in hoc,q3eft tertia figura, non autem q> fit tertia fiIn ftedda gura fecudum veritatem.Monftra- rimi reliqua.li enim erit, < êda; tio vero circularis in fecunda figu- cluiio erit.DifFertailtoppofite, & prim? ra eritconfimiliterin eadem fecun aut cotrarie couertere cocfone: & modu da figura, & erit etiam in prima, & no enim ide efficitur fylFs, ciim in monftratione quoq;, quz allimi vtroq? modo conuer tit. fed hoc latur tertix. Confimihter mon- perfequentia manifeftum erit* da verS j> ftratio circularis i tertia figura erit Dico aut opponi omni, non of: t. ocs, & pet m prima,fecunda,& terda,& fecundi. alicui,nulli: cotrarie vero of, modu A- dum radice,qux afftmilatur tertiae. nullk&alicui, non alicui inelTe. Planum igitur 9 propofitiones, de quibusdiximusquodno monitran it nanqj monftratum A de tur fectmdum viam circuli, &hoc omni c,p mediu B.fiitaqj A in fecundate tertia figura,qood inacceptu fuerit nulli c felTe: quamitafehabft. & hoc,quoniam ipfi vero B of rnulJi c ineric B, fieri nonpoteftinaliquibusip6ru omnino, vt monftrentur per viam cvlfixquide nulli c: B autem circuli. & fi aliquxetia monftratur omni c: A non omni B}& no om per via circuli, fpccies ilia monftra nino nulli.non enim monftrab tur vl'e per vlti mam figuram, tionis circularis efti mperfecla. Rifibilc.
Conuettic* cocfo con trarie i pri mo mo ad roll&ii vtranquc
G.Hom*.
Libel* SecundvK
114
Omnino vero'non eft vftiuerfaliter deftruere per conuerfuv A nem propofitionem, quae eft ad maius extremum'r* Temper enim tollitur per tertiam figuram. neceiTe nancp ad vltimum extremu ambasaccipere propofitiones. EC fipriuaritfUs fyllogifmuslitiConfimiliterlSitemm often' Cum A nulli eorum quae c inexiftens per B, igicur fi acceptum fuex rit A ineile omni c: ipfi veto B nulli: B inerit nulli eorum , quac c* &. fi A,& BomniCA alicui B;fed nulli inerat.
A.Laois.Al.Aial.B. / * I
\ V
_ -
trancinfe
cQdo m6>
Conuertic eficfocoo rariînf7
ad toUedi poudone.
Quod fi oppofite conuerfa JFueric conclufio,6C fyllogifmi oppo fiti^nonvniuerfaleserunttnanqjfic altera propofirioinparte: quaredCconclufio eritfecundum par tern, Sit enim pracdicatiuusfyllogifmuSj&conuertaturfic.igitur (IA nonomnic: omniaux tern B:ipfum B non omni c* & fi A quidem non omni c; ipfum ve ro B omni ; A non omni B, Rifibile.
Priorum Refblutonorum
None.
Conuerttt' conclufio oppofitel
pno rnot ad tolled* vtraq; pro p ciuionc.
Rifibilc.A. Noo. B.R6nale.N6o. C.Home.
Homo. Confimiliter autem & fi priuatiuus fyllogifmurs* Si enim A ali Cui c ineftnpfi vero B nulli:B alicui c no inerit, non fimplV nu Hi. dC fi A-alicui c: B vero otnni f quemadmodum in principle acce> ptum eft;x alicui B iceric* Lapis.
c.
Conuertif conclufio
F
- \ 7C ALttmt. 1 /* u7 C.HO1H*.
oppofite I fcdo tna, ad collcda vtraq; pro noiltiOHS.
Homo.
Cf tcrum in fyllogifmis,qui in partc,qn oppofite quide conuer taturconclufio,tolluntur ambae propofitionestqn autem contrarie,neutra non enim amplius accidie tollere,queadmodu in vni"
ucrfalibus,
Liber Secundus
115
ucrfalibus, defifcientc conclufione f m conuerfionem, fed neq? om A nine tollereSit enim oftenfum A de aliquo c. igitur fi acceptum fuerit Anulli cinefietipfum vero B alicui: A alicui B noninerit.et fi A nulli C; omni autem B; ipfum B nulli cquare tollunt vtrgq?.
A.AP.AI.fi.H6.B C.afetfi.
Conuertif cocl'o cp B pofite in terr.o in6 adtolUui Vtranq ,p ponem.
Animatum. Quod fi contrarie conuerfa fuerit>ncutra,Sin A alicui c no inv eft: ipfi vero B omni: B alicui c non inerit, fed nondii tollit, q3a principle: contingitnanqj alicui ineffeydt alicui non inefife.fed ip fius A B vfis, omnino noniufyll'us .fi.n.A non ineftalicui eorum qug c; B yeraalicui ineft: neutra propofitionum vniuerfalis
A.ATal.
Al.non.
AnimaT.A.
C
Ix cûernis I certio mocctralie, nulla tollitJ|pp6 nu. qa mi not ndeftriir'pfe cudi ngu culartr.tituinirms
C.Animatum.
C. Animatum. tcr:.'. ,^.* Confimiliter aute <5d fi priuatiuus fylfs. Si.n4accipiet A 01 cii fylfs c^t ex , eITe3tollntur vtreqj ; fi vero alicuijneutra, demro autem eadei cularibtu.
Priorum Rcfdutoriorum
Album.
c6cfo oppo/ue in qnom6 adtollMi Ttranq; j> p6nem_ Q3 ficoa. trarie. 01-
C. Homo.
feil tollif qna&ltu

period.. eadidci, Cap. 8.
C. Homo. "Trtff&usJeJyllogifmoConutrfiuo. Habeamus igit* I pria Egu. A dc of Pria Kgo. B: & B dcoi c :&cocludaif Adeoi Notac * c. fi igif accepim uscotraria cocfonis ifhus,puta q> A dc uullo c: & co iunxetimus illi maiore" proponent contrariii fylfi, puta q? A de 01 B : manifcftu <^c*'""'" q? cocludefifcda figura,B inee nul- ,r" li c, qcf eft cotrariu minorispropo nisacccptij in fylPo.& code mo,fi co iunxerimus contrario iftius ciufdf CQcfonis jppone ramorc" ,coclude^ cotradicloriu maioris proponis.vc luti fi habcm9,q7 A infit nutli c, qcf j e cotrariu cocFonis: cu huic coiiixc rim us minore propon,puta fi dica mus,B left o! c: planu q? cocludif" I tertia figu.<j> A no left alicui B, qcf eft cotradid:oriia,nQautcoiitrarm maioris proponis.fieri.n.no pot,vc tertia figuta cocludat vfcm,prop6 aut cotraria eft vfis.propo igit* maiorlpriafpepnm^figura:deftrui^ deftrudtionc particulari, noautvfi fm hac via, hoc eft j? acceptionf co trarif coclufionis: minor vrodcftruit j ctftruaioevfi.CofiFr fiocidc accidie in 63a fpe pti^ figur?, pata cjcodudit
nuc&uei- \^_,citur mulcis modis.fed qcfvult fioncmin hoc in loco eft, vt per oppofitu con
dufioais>& vnaru duarum propoft uonum alterapropofitio fylfi dcftruatur,& quafi eft contraha moftrationis circularis, & hoc, qm fequtfex neceffitate, cu acceperimus oppofitu concfonis, &coaptauenmusvniduarupropofitionum, vt propd fecundadeftruat4 ex neceflitate.fi.u.non,nd deftruefcoclufio. na concfo no deltrucf, nifi deftrua tur prop6nes,frh q? declarauimus. fediam deftrueba^conclufio j> pofiuone fu? cotradiclori^rqcf fieri nc quit,& no cohijret. deftru&io autc vniusduaru proponum peroppcfi tfi cotfonis variaf", cu oppofitu acceptu fuerit cotrariu, aut corradiftoriu,que"admodu oftendef poft hoc.Cotradic*loria vero, queadmo <iudicenius,funt,oc,non oetaliqS, nullu. Con tram aure iunt,cu dicimiBjof: nullu: aiiqcf, & nou aliqd.
Liber Secundus
A qcoctuditncgatiulYPem.cu.n.acccptnm fuerit contrariu cocFonis, fieri pot,vt minor dcftruaf'deftruti6cvPi:{cdmaiordeftruip6tdcftruftioc particularism ad deftru dione* iftam coponit' Fyl&in tcrria Quo fiat figura. Sin aut actipiat cStradi&o??a3 riGconcf?ninnis tiuabusfofbus <k> c6tra- figure. ifH',fieri no pot, vtdeftruat* diftonii vnaduaruprop6num(ylfi,nifidcc6ctonis ftrudionc particular!. p pea q? vna ra duarum propofitionum fylficon' tradi&oriarum eric particularis, & qih contradidorium eft particulaj re,&pj?eafequitur,vt{itconcluu"o particularis, & ficcotradidoria par ticularis.Numeref ergo prima h;c fpejfylfi,vt Ainfitomni B : & B O I c:& cocludat'A ol c. fiigituraccipiaf contradicloriuifHus coclufioJiis,vt^> Anoinfitahcui c: &huic coiunxcrimus maiorepropofitionc, puta q? A infit 01 B : planu q? codudetur cz hoc in fc<f a figura, qj B non ineftaiicui c, per via pofitionis. hoc aute* eft contradidlorium, no aut contrariu proponis minoris.eonfimilitcr, ficoniunxerimus ei,qctdicimus, A noineltalicui C, p. proponem miru>re,qu$ eft,q? B incftotamic,c6dudeturexhoc,q? A no inert alicui E,qff eftcotradidoriu maioris. cu igitur accipitur con tradidorium,noneritprop6 vfts, fed p'arf iculans. Confimiluer accidet idem hoc in fpecie vfi negatiua iitiusfiguravcii.n.acceperimuscotradidoriiifuz conclufioois, puta cj> A inert alicui c : &coniunxerimus illi propofitionem vfem nega tiua,putaq? A iniit nulli B: conclu-. detur nobis, cp B no inert alicui c . Eode padto accidet, fi ipfi coiunxe rimus affirmatiua, queadmodu ft fuerit A in aliquo c : St Bin 01 c: (equif'.n.cxhoc.vt A infit alicui S, qtt eft cotradictoriu vfis negatiuar. C^tcruin duabusfpebusparticula In mocUs ribus figur^ ifti9, cu acceptu fuerit 'ticiilari Toncotradiftoriu cocibnis, fieri pot vt ir.i to amba: propones deftruanf'fimul. no i .; ">> fcdfiaccipiaf'cotrariu, fierinegt, nisui ri ;. vt vna ip(aru deftruat j> hac viam. fy!bc uerfiu'iu Sit.n.cocFo,q> A infitalicui c, p me P^baSjpdiuB:fiaccipiafc6tradidoriufuu, p6ncs. puta q> A ineft nulli c: & ipfi comn gat"minor propo,puta q> B infit alicui c: cocludef'cx hoc I tertia figura,^ A incft alicui B, q3 e cotradicloriu maioris. 'fiigit'coiuxerimus huic,qcf dicimus, A ineft nulli c,jp ponemaiore,vtq? A ineft01 B: cocludef'nobis)q> B ineft nulJi c,qcf c* contradicloriu minons.amba; igit* jpp6ncsdeftruuntJ,cii c5uerrenm' ad c6tradi#oriu.Sin aiitconuertamu$adc6trariu,non dcftruef vna duaru ^pponu.fi.n.fuerit cotraria cocPoms parucularisaffirmacmx, putaq? A non ineft alicui c :&adiuxerimushuicmaiore, vtq? A infit ol B : cocludec nobis exhocÔ) B no left alicui c.fed qdttimusinee alicui c,& B no ince"alicui c,pnc ah'qn fif verificari, & p. pea non dcftruitpenit' opatioh^Cjpponemi nore.Sinauthuicc6trario qd dicimus, A no left alicui c, coiugamus jpponeminoreiputaBleealicui c, n crit ex hoc (ylls, qm e ex binis jjti cularib'.ledhicnococluditl.iij. figu. Cofift accidet I{pe"pticulari,q cocludit negatiua I hac Agu. hocc, qm fi couercenm'cocibng ad cotra dicloriu, fieri poterit, vt dertruanf ab^jppones (ir.finatcouercerim 9 ad cotrariu nulla ipfarii deftruef. jtioihatioaut hui'em6rtratio,q ^ ccfluipticularialftrmauua. Se-
Cap. 9. ni B : ipfl autem c nulh'i conclur> Ed in fecunda figura }pnv fioBCfiitaq?acceptu fueritB pofitionem quide,quaead omni c ineile: di. A B tnaneat: A mai us estremu* non eft inx omni c inerit: nam fit primafi tcrimere contrarie, fac*la couerx gura,q fi B omni c: A vero nulx (lone vtrolibet modo* nam fern li c: A non ol B} figura vltima. per erit conclufio in tertia figux Sin autem oppofite conuerfum ratvfis autem non eratinhac fuerit B c , A B quidem itidem fylFus * alcerum vero fimiliter monftrabitur, A c vero oppoff tollenius conuerfioni.dico aute te Si enim B alicui c: A autem fimili ter, fi contrarie quide con null! c: A alicui B no inerit* rur uerti tur cotrarie: fi vero oppox fus fi B alicui C:A vero OIB t A all lice, oppofite, Iniic enira A omx cuicquareoppofitus fitfylfe, y Animal, SetunJafigura.
C.Ltpis.
Conuwtli!' concfo in hocmoc6 traric, & oppofite, ad tolled! vtranq; ,p ponem.
C. Lapis. Confimiliier monftrabit, & fi e" conuerfo fe habeat propone?.
O.AJ.
concfo in hoc mo, & contrarie.&oppofite.ad tollcnda vcraq ;rf >pone:&At
Quod
Liber Secundus
117
Qu5<tfi fylftis eft in parte,fi concrarie conuertatur eondb, neu A tra propofitionum tollicur, quemadmodu nccp in prima figura: fi Vero oppofite, vtraeqj* Ponatur.ru A B quidern nulli inellc: ipli autem c alicui: coclufio B c.fi itaqj pofitii fuerit B alicui c inclfe: & A B maneat: concluiio tritjq. A alicui c non ineft. fed no eft Tub latum, quod I principio: contingi t enim alicui inefTe, di non inx eflerurfus fi B alicui c: 6d A alicui c non eft fyllogifmuB. neucru cnim acceptorum vniuerfalc: quare non tollicur A B ,
Conuerft concfone contrarie nulla tolli tur ,pp6-nu: q.a mi nor n de ftruifpjdcularcra necmaior jibinasjoculate:.
Quod fioppofiteconueftaturôlluntur ambx SI enjm som/ni c: A vero nulli B : nulli c ipfum At fed crat alicui,rurfug fi B out ui c :Aau tern alicuic; A alicui,
Conueruf ! hoc mo cocfooppofite,ad tolledam Ttranq; Jf
jayo:
$r
CSubflanua. Eadcm vero demonftratio, >C fi vniuerfalc praedicatiuunt
Priorum Refblutoriomm
AnimdL Horn*,
Iniftoaif eonberfe 5cFone oppolitc traricvetoneutrt, vein fup minor: prodibit com plica tio (cr- rioci.
**
Traftatttsdt ConuerftontinSccunda figura. Cap. 9.
In.i.figu. T N fecunda autfigurafierino po nope deftruima-
J. tcft, vt deftruatur maior propo-
iorvfidc- fitio deftru&ione vfi, neq; per acilrudide, ceprioncm contrarijconclufionis, nee j> c6- ncqj p acceprione contradidonj.& trariu,nec J? cptradi- peraccepnonf quidecontradidto-
rij maniieftum eft, âcceprione ve ittcdtrari^, qm fylftiscompon'etur norwto in tcrtia figura,& coclufio erit par vtnitu}; ftruipt. ticularis.Sed propofitio minor defir ui pot eft p duos modos, hoc eft, fi conucrtam us conclufione ad con frariu, & (i conuertamusad cotradi<toriu.Monftratio huius,fi A infit 01 B. & infit nulli c,(i.n. accipiamuscotrariu,putaq7 Binfitomni c: &coniunxerimushuic proponrm raaiore, putaq? A ineftomni B:planumo;ifequitnrexhocinpri ma figura,vt A infitomni c,qcf eft contrarium minoiis propofitiois. 5i vcro fecerimus hanc eandc conucrfione admaiorem propofitionf deftruendam, puta cii acceperimusBineffeomni c,quod eft contrarium conclufionis: &coniunxe ,<j) A incft ntilh 'c,qu;eft
monisin tertiafigura,&concludc- L tur q> A non ineft alicui B ,qct eft contradiclorium,non aute contrarium maioris propofitiois.erit autem deft rudio particularis,no vfis. Si vero conuerterimus condufio- Er nem'B cadcontradicT:orium,pro- difforio pofitiones deftruenturpercpntradicl:orium,hoceft deftr uclioe particular!. & hoc, qm Ji accepcrimus on* contradi&Otifi cocluftonis " fylfi prxcedentis,puta,fi dicamus B fdcukri, ineft alicui c: &ipficoiunxcrimus propofitionfminorem, vtq? A ineft nulli c :planum,g? hoccScludet M in tcrtia figura, A non ineflcalicui B,quodeft contradidoriu maioris propofitionis. confimilitcr fi acccperimus hocidetontradidtorium, puta,(idicamussineft alicui c :& ipfi coiunxerimtis prooofitionem maiore",qua:eft Ainefle omni BI manifeflumgjconcluêtur inprima figura, A ineflc alicui c, qd eft ctradicl:ornjin minoris. lam itaquemonftratu fuitinhocfermone<,cjj{ylfi 0 t]uifiumad deftruendas proppfitiones iftius (peQeiiccundg h"gar?,g? inquam ifti omnes funt
Liber Secundus
funtparticutareSj&dcftrudtio ipfa- ineftnulli c,confradicloriu viderum eft particularis ,pra?tcrmino- licet eius,quod dicebamus, A inefle rem propofitionem: ha?c.n.& in to alicui c,quo?erat minor propo. cu Ide emO to,& in parte deftrui pot.* Eode" pa vero ipfi applicuerimuspropofitio d onfi6is &o oftendetur in alia fpecie vfi fe- nem minorem, puta, fi dicamus A ifeSomo figurz fecunda:figure.,hoceft in qua maior inee alicui c, habebimus q? B irrclt cundat. eftvfisnegatiua, & minor arfirma 01 c ' & A ineft alicui c: &cocludc Infylfitp9 tiua vfis. Sedin duabus fpeciebus turnobisinteitia figura, q> A ineft ricularib particularibus figura: iftius.fi ipfbalicui B,tjuodeftcoiitradi<ftorium fecudz ex concfone rum conclufionem couertamus ad eiusquoddicebamus, A ineftnulli adc&tra contrarium, fieri non pot fm hoc, B,qua: crat maior propofitio. Et tiu couer vt vtrauis duarum propofitionum per eadem iftamonftraturhoc in fenS de ftruur'am deftruatur. Caufa autem in hoceft fpecie, cui us maior crat vFisaffirbxgpo- eadem, qu^ ante hocaccidit in pri- matiua, hoc eft in fecunda fpccic nes: fed ex ma figura. Sin aut conuertatur co- particulari fecunda: figurx couerfioe clufk> adcontradictorium, prodiad cfitraTertiafgura. Cap. 10. diftoriu bit fm hoc deftr uftio vtriufq, duafoflunt. rum propofitionum.Moftratio hu B itfs,fi ponamus q? A in fitnulli B: & Ed in tertia figura, cu conv A infitalicui c: erit.n.conclufiojq? trarie quidem conuertatur B non ineft alicui c. fi itaqj ponaconclufio, neutra tollitur mus contranum huius, puta <j? B propofitionum fm nullum fyl ineft alicui c : &huicadiuxerimus Jogifmorum: com vero oppofl marorem propofitione", vt q? A inte 5 ambaE,6d in omnibus,Sit ert nulli B tcritconclufio inprima oftenfumAalicuiB inexiftens: figura, q? A non ineft alicui c . fed medium autem fit acceptum c: hoc no deftruit propofiti onem fecundam,qu^ erat A inefle alicui c: fint autem proppfitionts vFes, fieri.n.poteft, vt A infitalicui c, & igitur fi acceptum fuerit A ali' non infit et alicui alij. fin aute huic cui B no inefTe: B vero omni C : applicuerimus propofirionem par non fit fyllogi fm us A <3d cnecp i ticularem,non eritfylFs, proptcrea IIA eoru quidem qoscB alicui <]?eruntamba;propofitiones parti non infit: c autem omni:non culares. Monftratum ergo fuitex rit B&C fyllogifmus,Confi> hoc, qm fi conuertam us conclufio- militer autem monftrabitur,et nem ad contrarium, fieri non pofi non vni uerfoles^pofitiones* teft deftrutflio vtriufuis duaru pro autenimambas nccefTeeftfecii pofitionum. Sin autem conuerte- dum partem effe perconuerfio rimusad cotradiclorium,iamde- nem,aut vniuerfale ndminus ftruetur vtraq;duariiproponum .extremumfi'eri.verum fie non ptitafi accipiamus contradictoriu eratfyllogifmus.,nequein pr^ eonclufionis, q> s i n f i t o i c:cumq; ipficoaptauerimus A inee nulli B: ma figura, nequein media Quod concludctur in prima figura, (\-> A
Priofum Refblutoriorutn
Inhbtn-* b9 modis, fi cduerta tur cocrarie jpfa co cFo, nulla tollif^po nii:cja ma iorpticulai is i pn'a ftgura,auc
Vt1 ZC|; pti
cul arcs in fecunda.
Animatum. H Qiipd fi oppofite conuemtur, propofitiones tolluntur amb{. Sienim A nulliBtBvero omnic: Anullic,rurfusfiAnulli qui^ dem B: ipfi vero c 01: B nulli c.Et fialtera non vniuerfalis,conlv ipiliter* Si enim A nulli B : B vero alicui c: A alicui c nonineritc^ fi A B quidem nulli: c autem omni: nulli c ipfum B
Animatum. N. Homo. Similiter vero dC fi priuatiuus fyllogifmus.Sit enim oftenfum A alicui B non inexiftens: fit autem praedicatiuum quidem BC: negatiuum autem A c: fie enim efficiebatur fylfequando igitur contrarium acceptum fuerit conclufioni, non erit fyllogifmus.fi enim A alicui B : B vero omni c: non erat fylfusipfius A, cV ipfius C.nequefi Aa'.icui Rtcveronullitnonerat ipfius B,6d ipfius C fyllogifm us. quare non tolluntur propofitiones, Quando
Conuettit* condb in his modij oppofite, adtolleda Vtranq; ff ponem.
Liber Secundns
Homo* A* Al.ru Animal
119
Cygnus.
A
Inhoc m6 ii c6uerta tur cocFo convrarie, nulla tolli tur propo nu:qa ma iorin.j. cc .ij.rigura *.larit.
Quando autem oppofi turn, tolluntunSi enim A omni Bt K B ipfi c: A omni c: fed n nlli inerat * rurfus ii A omni B: ipfi autem c nulli; B nulli c fed omni inerat
Conuettk* c6cfo oppofi te in hoc mo, ad tolleda vtranq; ,p ponem
N.
Gygnuy.
Confimiliterautc monftraturj&fi nonvniuerfalesfuntpro^ pofitiones. Sic enim ACj&vniuerfale.odpriuatiuumjalterum autcm proedicatiuum in parte* fiigitur A oruni B:B autcm alix cui c: A alicui c contingit: fed nulli inerac 4 rurfus,fi A omni B: ipfi autem c nulli; 8 nulli c Log. cam cd. Aueir. R Sin
lapis.
Conaertfc concfo op polity in hoc m6, ad tolled* vtranqj f p6ncra.
C. Horn*.
Homo. Sin autem A alicui B : & B alictri c , non fit fyllogifmus ncque fi Aalicui Biipfiautem cnulli,nequefic. quareillomodotollurv tur, fie aucem non tolluntur propofitioncs , A. Lapis.
Conuer/a concfone contraric 5 hoc mo, nulla tolli tur pp&nu, eadef rone qua 6 i fuj>io rirao.
Lapis. A.
C.Homo. Planu igitut g di<â,quo cox iierfa cocFone in vnaquaqj figu i^ fit fyl&)& qn contrari us pro pofitioni,6qn oppofitus,Etq> inprimaquidem figurap mex diam,& vltimam fiunt fylPi,6d quac ad minus excremu femg permedium tolli cur, quac vero admaiusgvltimu t lnfc.3a aux tern ^ prima,8i vltimam: quac quide ad minus extremu femg g prima figura, qaut ad maius p vltima. Sed in tertia g prima, & g media.fidq cjde ad maius femg g prima, gaute ad minus g media.Qm'd igit eft coftucrte re, &qiio in vnaquaqj figura, &quisfitfyirus,manifeftum. Tradatos
Liber Sccundus
TraflatusJeConuerJlone'mJertut fgura. Cap. 10.
130
inaiorpa:rticulans.rerumfrniftud non cnt Cylfs in prima figura, neq j in fecuda.hâut flint du<n"gur;r, Inter da fi 1*Ntertiaverofigura.fi conucrta- quasdeftruunifpropofitioncsiftius gu. excon J-turconclufioadcontrariurn,fie- fylfi. Iamitaq;m< monftratum eft;, (I uerli&e co conuercafcoclufioad contrariuia cfonit ad rinonpoteft.Ttpcihocdeftruatur contrariii rna fuarum .ppofitionum : & hoc fpcciebus afErmatiuisifti us fy lfi,<j> fi deftruit" in omnibus fpcciebus figorij iftius^ hcri no pt, vtfm hor deftruaf" vna aliqua f- finautconuertaturadcontradi&o duaru propoficionum p propone ponu: led MonflrScxc6ucr- rium, fieri poterit, Ttpcrhocde- iecundam,&c6uerfione.Sin autf rio "epla fylK conuerfafucritadcotradidoriuni, fi&eadco ftruatur Ttraq; propoucionu r r .^, . n. . '. c i j n c cradifto- per coaptanone pot, vtfm hocdeltruacur vtra nsacouer coniunaionis ip- fieri f, 5 liu vtraq;. fius cum contrario : & hoc in om- que duarum proponum pec coap- 6e ad C tracium . Monftra- nibus (pccicbus iftius figura;. Infit tacioiicakcrius affirmatiuxad cotio exepla ergo A omni c : & B confimiluer ucrfionc. Moflratio autem huiu?, lis dcouej B inlitomni c: planum^cxhocco qni ficonucrcamus,quoddicimus fi6eadco cludetur A inefle alicui B . ifta au- A me (I alicui B, qua: eft conclufio, uaiium. tcm eft prima fpccics tertix figurar. quapofuimusin prima (pccie figu Quod fi accipiamus contraiiu con rxifhus.boceft tcrti^,adfuuconclufioms iftius, puta A non inefle tradicloriii,veluti fi dicamus, A in alicui B : &ipfiadiunxerimuspro- cftnulli c : &ipflc6plicnerim9,qcf pofitionem minorem ita, vtdica- dicimus, B inoi c,que.eftvnadua muss inpmni c , no concludetur rum propofitionurnfylH:cocludealiquid, qrnhic eritfylfs in prima turexhocinpiimafigura,^ Ainfigura,vbi maior eft negatiua par- eft nulli c,qtt eft contrarium ci,q<? ticularis. Quodfiipficoiungamus dicebamus A ineftol c>que;eftaltc maiorcm propofitione, puta fi di- ra propo fylll pofiti. Confimilitcr amus A inert omni c,nihiletcon fiaddiderimusci,qddicimus A infimiliter concludetur: qrnhicfyl- cftnulli B,prop6nemfccundam,c| logifmuseritin fecudafigura, vbi eft, cum dicimus A ineftol c: plamaior eft particularism hoc, quo- numq> concludetur in fccf a figura f niam habebimus A non inefle alj- B inefle nulli c ,qd eft contrarium cui B : & A inefle omni c. Eodcm eius, q<t dicebamus B ince omni c, padom6ftrabitur,fiextiteritvna qu^fiutminorpropofirio. Confiduarum propofitionurn afiirmati- milker accidet,cu cxtitcritvnadua uaparticularis: hoceft,qm fieri nc rum propdnumafarmatiuarupar quit, vtinipfis deftruatur vnadua ticularis.fi.n.AinfitnulIi " rum propofitionurn per coucrfio- contradictoria coclufioni: &huic nemconclufionis ad contrarium. applicuerimns B inee alicui c,qua; &hoc,qm fipfcrutabimurdcftru- eft propo particularisrcocluded' no cîoncm propofitionis vfis , eric bisinprimafigara,(p A noincftali iylFus exbinis particulanbus fin au cui c .Quod fi huiccoclufioni aptcmconiedlemus deftrudione"pro plicuerimus propone vFem, habepoiitionis panicularis, crit in hoc bim us A left nulli B : & A left ol c: R ij &
&hoteoncTudit in fecunda figura. cj> B ineft nulli c, quod eft contradictorium propofitionis particulaEadee on ris pofitae. Eodcm pado accidec fio I fyll'is in (yllogifmo vniuerfali negatiuo ncgatmis, &vht>9,&: iftius figure,hoc eft, qui conftat pticulari- exduabuspropofitionibus vniucr bus. falibus,quarum altera eft negatiua &in fyllogifrno particular} negati uo, hoc eft in fyllogifmo,in quo vna duarum propofitionfi eft parti cularis:& altera vniucrfalis,& vna ctiamipfarum negatiua fmillud, idem , quod accidebat affirmed uo vniuerfali & particular! : hoc H eft, fi conuerterimuscoclufioncm in ipfisad contrarium, fieri non po teft,v t per hoc deftruatur vna duarum propofitionum. caufaautem in hoc eadcm eft caufa, qux fuerat in fpecie affirmati uavniuer(ali,ac particulari: & demonftratiofiiper hoc eft demonftratioeadem ilia. Epilogns Wanifeftum igitur ex eo,quod dioium di ftoru de ximus,qualitcreritfyllogifinusin fylfo ecS- omni figura,cum conuerterimus uediuo. conclufionead contrariunt,&cl\m ad contradiftorium: &quado crit deftruftio, & quando non erit: & cum extiterit, quando crit vniuer&lis,& quando erit particularis. Quodquc fylfi omnesdeftruentes vtranquepropofitionum prim^fi gurx, cum conuertitur conclufio, nunt in (ecuda figura & tertia. qui cnim fit in fecunda figura^deftruit minorem propofitionem : qui vero fit in tertia, deftruit maiorem. Conlirmliter monftratumfuit,q> f yllogifmi, qui deftruunt vtranq; propofitionum in fecundafigura, cum conuertitur conclufio, fiunt in prima figura ac tertia: nam minor deftruitur in prima figura, maior autem in tertia. Quodquc rodcmeuamodo fyllogumi deftruentespropofitiones (yllogifiTii,qni eft in tertia figura ,u conuertatur conclufio fua, erunt in prima figura,acfecunda. nammaiordcftriutur in prima figura, minor autem in fccunda.
IXMinitrattotte per imfosfoilt. Cap. II.
<fUo concluflonis pofita fue< ritj&afiTumpta fit alia propxv fitio Fit autem in omnibus figuris,fimilenanque eft con^ uerfionkprzterqua'm qudd dif fert tan turn, quod conuertitur quidem fadlo fyllogifmo,^ im pofitis ambabus propofitionix bus: deducitur vero ad impo> fibile, non praconfeiTo prius oppofi to, fed mani fefto exiften te,quodverum: Terminiau/tern fimiliter fe habebut in anv bobus, &C eadem amborum ac^ ceptto Vt fi A ineft omni B: medium autem cfi fuerit Cup' pofitumautnonomni,autnul li B ineflfe: c vero omni, quod erat verumtnecefle eft c aut nul li,aut non omni B ineile* hoc autem imposfibile: quarc falfum, quodfuppo (hum eftve^
rum igi tur

oppofiturn* Confimi/
Liber Seeundus
Sylfi, conad fpofel fc3a figtt. ad bada jninorc ,p pone prt-Jnifylfi.
Confimiliter vero &in alijs figurisqugcunque enim cornier/ fionem fufcipiunt,flCfy llogifmum per imposfibile omni B, non fit fylFs, vtrinlibet accepta propofitione. Si autem Lia itaq; problemata ofa nulli, quando B D aflTumpta fue per imposfibile moftran rit, fylftis quidem erit falfi, fed tur in omnibus figuris: propofitum non monftratur, (i vfe autem prxdicatiuu inmex enim A nulli B : B vero omni D : dia quidem, & tertia monftra^ A nulli D,hoc Vero imposfibile: tur, in prima vero non moftra^ falfum itaqi A ineflfe nulli B fed tur* Supponatur nanqjxnool fiyfl. nulli falfunijOl veru.Quod B, aut nulli ineffe: dC accipiatur fi c A accepta fueritjno fit fylfe. alia propofitio vtrinlibet, flue neqqn fuppofitum fit AineiTe c inefife omni A, fiue B omni D: no omni Bquare manifeftum, C (ic enim efle poffet pria figura * q? of inefife non monftratur in Ex his an* Si igitur fuppofitu eft Ainee no prima figura per imposfibile* tuor copli catidibus Animal. Rifibilr. Ranonale. Homo. ondic" no C. A. O. B. D. concludi
Alicui vero, fli nulli, & non of monftraturSupponatur, n A m poOint illi B inelTe; B autem acceptum fit oi,aut alicui c: igi tur ccefle ^fimui
vfcm affir inatiua in .i.figu.g.a aut coplicario iudlis, aut ,ppofitii no moftraf, cu cfttra-
<J eft A nu1li,autnonof cineffe4fedhocimposfibile.fit.n.vcfumet manif^ftum,q> A ineftomni c tquarefihoc falfum, necefle eft* alicui B inefTe. Quod fi ad A fumptafuerit altera propofitio, non eritfyHsjneqjqncontrarium conclufioni fuppofitum fuerit,vt alicui non incite. Planum igi tur, q>oppofi turn fupponendum*
InlrisfylRj afsupiaad niin9_ex~ pSarm tur pticfa risarnrma ouapimpofe-.ad mil9 vero Senfitiuum. Animal. Album. Di/gregatiuum rifuJ. ). ^. Al. B. C. . * * A"N''A.l''>1'A O. _ \^ "ST/NO.O/ V^^ 1^ "^
Rurfus fupponatur A alicui B incite: acceptum autem fit C om ni A: necefle itaq?calicui sinefle.hocatitfit imposfibile tquarc falfum, quodfuppofitum eft.fi verofie*verii null i mefle.Confi-" ua. neq, 6 militerautem cV fi priuatiuum fumptum fueritc A.Sed fipropo* IUSE eft ad Baccepta fuerit, non eritfyllogifmus, Irtonalc.Ronalc.Inanimatu. Homo. Rilibile. C. A. N. B. D. SfylPi.
aflumpta ad maius cxtremu prop6ne aftriutvfis
V O.N.
^.L
0.
negaoua : ^ jn autcm contrari um fuppofitum fueri t fylHis quidem erft ad minus ^dimposfibiJe, fed non monftratur propofitum. Supponatur.n. vero nihd AOtnni B:6dcaccipiaturomni A:igiturneceiTe eftcol BinefiTe. cocludit', hoc autimposfibile:quare falfum A ineffeomn; B.verumnodii Sr eecwi vtiqs neceflariu,fi non omni^nulli inen"e.Confimiliter aut et ft ad culans. Baccepta fueritaltera propofitio, fylhis quidem erit 6dimposfi> EX his c& biie^fcd non tolli tur fuppofitiotquareoppofi turn fupponedutn
fuppofito cotrano, &ncocra didotioip fi0c6cfodit"grde,ij u6 aftruiturij-pofi tu:â con traria nt Scnfitiuum.
r C
Animal. A N vr A -
Lapis n B -
Magncs. n D '
Liber Secundus
132.
Vtautem monftremus A inefle non omni B, fupponendum A omni inefle Si enim A omniBtcVcomniAtcomni B.quarefi hocimposfibile, falfum quod fuppofitum eft* Confimihter au*> tern di fi ad B accepta fui t altera propofitio Scnfitiuum. Animal. Album. Nix. C. A. Nono. B. D. Complica
,
0*
A
. 0>
3-
O.
uones hx aflniunt
ncgaoua.
Et fi priuatiuum fit c A, confimili ter :fieenim fit fyllogifmus, Si vcro ad Bfitpriuatiuum , nihil monftrattir . Scnfitiuam. Animal. Album. Coruus. ^ M TJ n Inhiscon A A. Nono. B. D. iugatipnil K TOA -W* A ^ i A -VT i *** /
>\ y >v ./7\. _/ V^ -- ^ ^*</ ^^^--^
b9afliimptaadma iusextremui-po.
fpoCim: ad minus
'
Quod fi non,of,fed alicui inefle fuppofi turn fuerit, no moftra^ me.â mi tur,q> non omni,fed q? nulli* Si.n. A alicui B : c vero omni A: c ali' nor eet ne cuiBinerit.fiigiturhocimposfibile.falfum eftA alicui B inefle: 6atiuaquareverum nulluhocautem monftrato,tollitur ipfum verum A enim alicui quidem Binerat: alicui autem non inerat.Amplius nonacciditimposfibileiuxta hypothefinefletenim vtiqsfalfa: Q fiquidem ex veris non eft falfum ratiocinari. nuc aut eft vera: in, eft nanqs A alicui B:quare non fupponedu alicui ineiTe, fed omnit Scnfitiuum. Animal. Album. Ex hoc
C. O. A.
t
Nono. AL
B.
fyltbafcrui u n ul1 Ifi 5 .'at,n 01,
ficii non aitruii'.â cocfo vc cacft.
Confimiliter vero 8i fi monx fe, & non omni inefle, eadem ftraremus A alicui B non inexi^ vtrorumq? demonftratio. Plax ftens ,fi,n. idem alicui noninef> numita<^,q>nonconrranuiTi, R liij fed
pofitionibus iAiHs fyllegifini. fylJogifmusautemûi eftfeundum : viam contrary, " " accipitur "~~ contradiclorium eius,quodintditmonftrare , non autem contradictoriumwndufionisfyllogifmi, &ap pl'catilhpropofitioncm vera,mm autem propoluionf lyllogiimi pofi ti. Amphus,quoniam in CylloaiCmo coauerfiuo proueniet deltruftio rei falfic, poueaquam admife^^^ contradi&orium impoffibiHs, quod eft rerum. (ed ii " ' mo contrarij oftendemus vtiquc conclufionem per pofitioncrh impoffibilisperfe. Omneautem,q<f monftratur per fyllogifinum prxdicatiuum,quidiciturredlus,po- fm~ teft etiam monftrari fecudum has eafHem propofitioncs per fyllogifSyllogifino adimfosjimum contrarij. verum fyllogif- * a tulc eft n fimihor r- -I- in nemranp bile. Cap, II. mus contrarij vno C3L (^ * Sylfs adiYyllogifinus autem ad impofli fyllogifrnoconuerfiuo:&hoc,quo p6nes. t poFefit ex bilefiet, bile fiet, aim cum pofuerimuscotra niam forma ipfius eft eadem forcontradiftorio co- didtorium coclufionis, cuius mon- ma. Caufa autem iftiuseft,quoni clbnis cu ftrationemintcndimus,&huicap- cum {yllogifinus reclus reducitur a ra l^ P" plicuerimus alterarft propofitione ad contrarium, crunt in ipfistercocludens nota,&conclu{erimusaliquid'im- mini, acpropofitiones vn &ea:aliqff impoflibile.planum.n.qjhzcfylfifpe dem.Vtinexemplo,fiponamusA poffibilc. ciescomponitur ex conditional & inefle omni B per fylFm reftum, prxdicatiuo. hie autem is eft,qut cuminfit A omni c : & comni s : * deducit ad impoflibile. Hie autem concludetur enim nobis,quod A M fylFus cadi tin {ylfo contrarij in om inert omni B. Siigiturfblicitifuenibus tribusfiguris.SylFs verocon rimusadhocm6ftrandiiper{yirm trari j aflimilatur fylfo conuerfiuo: contrarij, accipiemuscontradiclioin his.n.ambobus prouenit impof- rium coclufionis, vt op A non ineft libile . DifTerunt tame inter (e, qm 01 s,aut contrarium eiufHe: &conNotadcfi iungemushuicmaiorem propofi^ ceptionem contradiclorij, & pro- tionem, puta A inefle omni c : felogifmiad pofitionis,quz ipfi coniungitur, quetur.n.nece/Iariocxhocinfecnimpofead pofteacjTueritiylftisita, vt contra- dafigura,vt c noinfitomni B,qi coucrfiuii didorium fitcontradiclorium con eft contradic"torium minorisproclufionisifliusryllogirmi,&ProP0 p6nis,&impofTibile.qîgiturpon; fitio adiunfta vna duabus pro- turn fuit, hoc eft contradidorium, G fed oppofitum fupponendurn* jianqj fie necefTarium eric, QC di gnitasprobabilisJdmdeomni dicftio, aut negatio, cum morv ftratum fuerit, <$ non negatio, tiecefTe eftaffirmationenTverTx ficari .rurfusfinonponitaffirv r mationem verificari, probabile eft exiftimare negationem * Contrarium autem neutro mo conuenit exiftimare.neq^mnex ccflarium,fi nulli falfum, omni veruefletnecpprobabile,vtfi alterum falfum, <$ alteru veru* Planumigitur}q>inprimar7gu raalia gdeproblemataoiamo ftrantur per impoFe: vFeautem affirmatiuum non monftratur.
auc
Libcr Secunduspoflibileifedcumfalfumfuerit con tradictorium pofitum, vcif erit fiiu cStradidorium, quod eft coclufio. fed hxc eadem etiam eft via /ylft co uerfiui. Cofimiliter autem accidit in reliquis figuris.omnis enim fylFs, quiadmittitconuerfionem, admit tet etiam monftrationem coclufiomsfuaefm viam contrarij. Omniaautqnatuorquzfitamon HGVRA. ftrantur p contrarium in omnibus tuor qfita figuris,praeter vFe afhrmatiuu h^c ftervreaf enimno oftendif* in prima figura, iirmatiuii fedmonftraturinfecuda,Srterna. - ' *Qu.6digiturnonoftendaturaffirmat ua Y s er ^pria'o^' ^ P ^y'fni contrarij in di,loil>9fi prima figura,monftraturfic.Ponaeunsoife- rmis enim jpponem.quam volum* dipnt per mon ft rare ,A in omni B.finanq-, vo ^3 Cyf,s luerimusoftenderehocp. viam con affirm.iti- trarij,autipfiim eritrautaccipiendu nan6pof- critfuum contradiclorium, vtq? A fitj more n 5i n e ft o m n j Btautfuucontrariu,
133
A autcontrariumcoclufionis,cftim- cludit in prima figura tqjnmaior 6

particularis.dixirnuscnimiao^hoc non concludit. Sin aGtaccipiamus contrarium affirmatiuar, qu5cona murconftruerc, &ipfiaddiderim' ipp6nem, cuius veritas 'ft uota er pane Brqueadmodum fi ponamus A ineft nulli B:& B omni c:c6cludc tur in prima figura, cj? A inert nulli c>quod eftimpole.fi igit J eitimpoffibile,quodpofuimusputa,cumdi,, t , . ~, cebamus, A ineftnulli B, non tn fequif, fi q<f dicimus, A ineft nulli B, fitfalfiim, vtverum fitfuumcotrarifi,puta<j> A infitomni B,qcferat quaffitiinoftru.duonanq;c6traria aliqn fimulfalfificantur,qiicadmodumpr^diximusmlibropcedcnte. Sin aut coaptemus jpponem \ei5. ex pane A, non innouabitur fylPus, qfn minor erit negariua in prima fi gura. "' Planum igit qui eft'ftn viam contrarij,aut vtiq; erit p acceptionem cotrarij, aut per monltrari ,, ... t/ i in prima vt<j> A melt nulli B. Amphus, had acceptionem contradidlorij, & per hgura. iungamus vniiftoriiduumoppofi- applicationem propofitionis vere al torum^ponem altera,cuiuscopli- teri ipfbrum.Planum igitur,q> fi accatio fimul cu oppofito coclufionis ceperimuscotradidtonum vniuerfitcSplicatioprimaefigurajjOportct falis affiimatiu2e,& ipfi coniunxeri C vtaut c ^dicefde A,autfubijfciat*B: muspropofitionem vFcm veram,^ queadmodumfidicara', cdeoi A: non erit fylls. & (i erit fylls, non taTel sdeomni c.Siigiturfueritop- men concludetur impollibilc,cx ca pofitfl, quod pofnimuscontradiclo iusfalfitate feqnaturveritasvniucr riu, vt q? A non ineft omni B,planu falisaffirmatiux.quam quasrebam* qi non erit fylPs in prima figura|,ad oftendere.fieri igitur non'poteft,vt TtrSuisextremitatum ponaturpro- fequatur vniuerfalis affirmatiua p pofitio altera.& hoc,qm fi veru ex- (yllogifmum contrarij, cuius prardi ^ & j j a - L I r ris amrtiteritccfle in omni A,habebimus catiuus deducens ad impombilefit mat,uaot op c eft in omni A : & A non eft in inlprima figura. Panicularis autc p impo'r* omni B. fed hocnon concluditur in aflfirmatiua poreft vtiq? per contra- monftrari prima figura,qm minor cnegatiua. rium monftrari in primafioruraVfiipnmafiQuod fi pofuerirmw a pane 0, ha- acceperimus,qu3E nuicopponitur, f^g," bcbimus'q? a non ineft omni B:& B vFem negatiuam : hscenim eft fua omni c .fed hoc fifr etiam non con- contradidoria: non aut particular
VI. imtl Jl^liid^vJIJI Hi H I V / A \- tl\. " C,H ,*** * X U I J lJlV/LIi.^1 AA t i l l L'i*liavJrvil<l)ll
Priorum P.efblutoriorum
negatiuam,<]uaseftfuacont -aria.& hoc fiFr etiam, ciim fuerit ^ppofitio vera ex parte B, non aiit ex parte A, Ponamusigitur, fi no eft verum, c>> ipfum A inlitalicui , ponamusintjua q? Ainfitnnlli B:ampliusconjungamushuic, q> B melt omni c: &rocludam 9 ,q> Aineftnul'i c,q<f ertfalfum :eiitigit&illud falfum, cjuodex ftlfofequit'putaquoddici mus,A inert nulli B.cum igit J fithoc falfum, cotradi&oriu fuu erit vcif, puta>quoddicimus,A inert alicui B, qcf intedebamusmonftrare.Si vero accipiamus jpponem vera ex parte A, erit minor negatiua in prima figura, & non cr.it fy'iFs. ConfiFrnon crit etiam fy IFs, cum acccptum fuejitcontrariii.fi enim jppo affirmatiua vera pofira fuerit ex parte A, erit mi nor negatiua.fin aiitpofita fueiit ex parte B, erit maior particu lans. fedhxamba:non condudunt Qdomon in prima figura. Sin aut volueriftret* vniuerfalis n mnsmonlhareper fyli'm contrarij gatiua p vFem negatiua,&pofuerimusipfius fyliin ad oppofitu,oportebit,vt fitaffirmatiimpoflibi- ua particularis,qua: eft fua,cotradile i prima droria. Puta,fidicamus. A inert alitgura. I cui Brcuigituripfi adiunxerimus, q> c in 01 A: concludef" irnpoFe, puta,q? c inell alicui B.quodigifdice bam us, A inefle alicui B, eft falfum. cum igit hoc falfum extiterit, veru crit fiiii contradictor!u,puta,q? A in eft nulli E,quoderatquajfitu.Conlimiliter accidet,fi fuerit propofitio \Fisncgati ua vera.Si enim ponem* propofuionem vera ex parte B,non innouabitur fyllogifmus, qm maior erit parti cularis in prima figura. Sin an tern accipiamus loco con tradiclorij contrarium, innouabitur fjll ogifm us cocludcns nnpoflibile,
ad vtrauisextrcmitate ponatur pro podtio vera, exextremitatibuscon tradiftorij :praJter^ q? non concluditurimpoFe,exquo,quiafitimpof libile,fequaf'verirasfiiioppofia,qi efthic quaefitu.oportetergOjVtacci piat j con tradidoria, non aut contra ria.hoc vero coc crt omnibus figuriscotrarij,in quacunq; figura com ponacpr^dicatiuus. Quodfivolue Qu8ron rimus mon ftrarc particulare negatin am j? viam contrarij ,Joportebit, vtponam'oppodtu affirmatiuam fylfmad vFem.fi enim pofuerimusoppofitu ipoffibile. A inefle omni B: & adiunxerimus ipfi,q)cineftomni A,fmqjip(aeft veraiconcludeturimpoflibilcjqi c in omni B: quarc & A inefle omni Beftimpoffibile.fed fi hoc falfum, vernmertquoddicimus,An6incft omni B,quodertqua;fitu.Similiter aiit accidet , fi haec extiterit negatiua:& eodem modo,fi ipfi coniunga mus B in omni c,aut B in aliquo c : concludec"" im pole in prima figura. Sin autem applicuerimusipfi q? c inert alicui A, non crit fyllogifmus, pioptcrea q> maior fiet particulars in prinia.eodcmmodo,cumha:ccx titerit negatiua. Tarn itaq-, monftra turn fuit, q?omma quzfita often^ d u n t u r per contrarium in prima fi ^ 'm* gura,prajter vniuerfaleafErmatiua. Opera: vero preciu eft in omni ma- ie fumed teria,vt in fyllogifmo contrarij acci efi. c5tradi cl lll no . j> piamuscotradictonu eius,quodin. 1 autcottt' jM ..
tendimusmonrtrare: nonautf con nulIL trarium . qnoniam fi fuerit falfum vnum central iorum,non fcquitur, vt^t verum altcrum contrarium: quemadmodum ortenfum fuit in It bro prx'cedente.neq; f ft etiam probabile.cum eit falfum vnu cotrariu, ?t fit verum con trarium iuum. Sccuda
Liber Secimdus
Stcimla fyura. Cup. Ii.
134
N media vero,atqj vltima & hoc monftratur. Ponatur enim A non omni B inefTeracceptum aut fit A 01 c inefle ,-igit fi no 01 B: cveroolx n6omniB.fedhocimpoFe,fitenim manifeftu,q> C incftomni Btquarcfalfum^quod fupponitur ; veruita<y o! ineife* Subftantia. A.
iugatione aitruit'vni uer&lis at' 4cmadua.
Nono.O.
C. Animal. B. Homo.
Nono.
Sin a5t cotrari n fuppofitu fuerittfylFs quide crit,& impoft,n5 tn moftrat propolituSi enim A nulli Btipfi vero c o|:c nulli B.fed hoc ipofczquare falfum nulli i nelTc.cfterii no & hoc alsu, ol verii, iubfbntia.
A.
Ixhocfyllogifmo lit rledu fiioaduicomodil: iicd n oftedit'.ppolitu.âcon traria phi eflc fiinui fella. C
N.O.
Qn aut A ineft alicui B, fu pponat A nulli B incite: c aut of infit: needVe igit c nulli B.quarefi hoc ipore,necefTe eft A alicui B ineJIe* Q^tpd H fueri t fuppoutu alicui n idTeêade eru t,q et i pria figura*
Album. A.
N.AL
Irprtaco iugauone aitruiifpar cicularuaf rirtnauua: ex fctla ve ro nihil aftruir', g.a ad fupp6tic veram nullu (eqf
AnimaL
Cygnus.
ALnon.
Animal,
<l Rurfusfubrjciat A alicui Bin' fictipfi vero c nulli infit: necef> fcicaqj c alicai B non ineffefed 01 inerar quarefalfun^quodeft fuppoflcu?AigiturnulliBinerit. omni c,fequef ex hoc in fecuda figP**? c no infitoi B. quod cu fit icnpoFe,& jppo applicata cotradifto no titent vera,fcqui$vtialfiunac c.datexc6tradidtono:quodeft,cfi
eft falfumjVerfi erit fiiu cotradidoriu,vtq> Ainoi B.Sinautlococon tradi(ftorij,acceperim9 cotrarifi, no eritinipfb vtiliusinoiraa. Quod phcatione fivoluerim'moflrarehacinfigura aflruitur affirmatiuaparticularc, puta,qf divfis 'negacimus A ine/Tealicui B,oportebitac uua. cipcrecotradidoriufuu,vtcj> A in- cunda. eft nulli E: amplius coiungem' ipfi A incffe ot c:& codudefnobis, <j> c Inanimatii. Al.non. H Quando aute A non omni B, ineft nulli B.hocautimpoFefequi^ ex co , q? pofuimus A inefTe nulli B : fupponaturomni ineflfetipfi ve^ quarecotradiftoriu fuu veru,quo rocnullirnecelTeigitc nulli Bin diccbamus, A alicui B.Quod _ fi acciefTe.hocautem impoffibile:qua piam 9 c6trariulococontradictorij > accidetin hoc,q3 accidie in prima fi re verum non omni inefle gûra,hoce",Ytcocludat"'impoFe, fed Album. no monftrat J phocveritasoppofiti, A. q3pofirufuitinoima. Sinautvo Iuerim9oftedcre hac in figura vFcm logifmo negatiua,accipiemustuncfuam co- impofe conclu&f tradi<Soria,puta,qj A ineft alicui B: particulaN. O.Nono. & ipfi coiungemus,quod no eft duris aegatiua. biu in veritatefua, vt q? A left nulli criequefenim ex neceffitate,q7 c no M ineft alicui B: qcfeftimpoFe.fi ergo Coruus. Animal. qcf pofuim9 eft falfum, igitf A inerit Moftratw 1 Planuigitur,q>omnesfyllox " ulIiB ' Qu6dfiyoluerimusinon r^-c j/ r r * ftrarenegatmaparticulare,accipiegtfimfiunc per median figurS. jnus f ua fe tia di&oriS >P uta xjnSecunja figura. Ca/>. 11. eft oT B : & applicabim9 ipfi,q> A left Qrfpoftf- QEdvFisaffirmatiua monftrat''in nulli c:fequec'enimimpoFe,putaq> pofe^^s" ^recunda.actertiafigura.Oftffio c-ineft nulli B crgocontradidoriu 1 affirmati- authuiuseft.qmfivoluerim 9 mon ei 9 exquofequif impoFe,eftveru, ualfigura ftrarc A lefle o! B in fecuda figura, puta,qddicim 9 , A no ineft alicui B, 9 Ccâ p via accipiemusfua c6tradi<froria, puta, qd intfdebam oftedere.Oftenfum otradict o 9 A no ~ melt n 01 ~ B.cumigicapphcue * j * , ^ / n _ eltigit,g)omniaqua:Iitamonitran rimus huic cotradi&oiio, <% A inelt tur per cotraiium in fecuda figura. Tertia
Liber Sccundus
135
fertiafigtar*.
Cap. I f .
Oonfimilitcr aut& per vltimam ,Poatur etiim A alicui B nonineffe: ipfumverocomni: A igitur alicui c nonineft. fi igitur hoc impofe, falfum alicui no ineile: quare veru of*
Animal Al.non.
A, \
mi
Rifibilc.
/ C.
Ex haccfi iugarionc eoncludif vfis aifirmaaua.
B.
Homo. Si Veto fuppofitum fuerit nulli inefle s fyllogifm* quidem erit, B & impoffibikjnon autem monflratur propofitum. nam fi contra rium fuppofitum fuerit,eadem erunt^qux &C in prioribu Animal. Al.non. Rifibilc. A> * "" 7 C' Et hoefyl
Q.
Homo.
logifhip dcducitur qde ipoFc, fcdqonafouic' propofitu, qa contrana pht dlefi TO " "
fed ad alicui inefle accipi eda e haec fuppoGrioSi enim A nulli B: C C veto alicui B:A non 01 cfi igit hoc falfum, veru A alicui B indTe, Album. ALnon. Cygnus.
Al XT \ Al. N.\ JT A1 /Al. plicatione .ftruiCpar ticularis mffiiouti*
B.
Animal.
Quandoaut A ineft nulli B,(upponaf alicui incfleiaccipiat aute 6CcomniBinexiftens: igitur nccclTe eft ipfum Aineflc alicuic
fed
D fed nulli inerattquarefalfum A incite alicui B. Si vero fuppoHtua* fueric A i nexiftens omni B,non monftratur propofitum* Exhorum Inanimatfi. AL Sffitiuu. Inanimatu. AL Scofitiuum. A. < 7 C. A. v ' t C.
mo monftrat' vtti neganua: ex fccto de duuf <jde ipofe, led n5 aftruif

cj a contra ria pnt d
N.AL
O.
N.O.
O.
fed ad non omni inefle, hec accipienda eft fuppofitio.Si enim A * omni B:& c alicui B:A incft alicui c.fed hoc non erat:quare falfum omni inefie.fi aucem ita,verum non omniQupd fifuerit fuppofi turn alicuiine/Têadem erunuqux t in prazdidis.
Exc5fogatione prfa aitruifpar ticfans ne gadua:ce fccfa nihil cocludic", <ja vtrxq; prop&nes
Nigrura. C.
Manifeftum igicur, q> in omnibus fyllogifaiis per impolTibile oppofuufupponendum. Planum autecVq?in media figura mon ftratur quodammodo affirmatiuum,& hi vlcima vniuerfale*
Tertu four*. Cap. IJ. Mfiftrario xÔnfimiliter accidec etiam, vt vis aflir- ^^moHftrcturomniainternafitertia per ^ Ur a-O^fi oautem huius.qmfi vo impofe- iuerim us oftentlere vfem amrmatiuam,accipiemusfiiam contradiftoriam. Puta,cum dicimus A non incflealicui B:cui ciim appliciicrimus cinefleomni Biconcludetnrinrertiafigura,^ A non incft alicui c.tcr minusenimmedius,quieft B.fubijcitur vtrifq;extremitatib 9 .cum igi^ fitcondufioimpoffibilisjContradiflori u cius,ex quo (equitur impo(fibilc, eft verii, puta<]uod dicimus, A ineffeomni B,quod votebam'co cludere.Qjiod fi pofnerimuscotrarium loco cotradiftorij, concluded quidem impofe,non tnfequeturex ipfo ex ncccflitace veritas quxfin: que-
Liber Secundus
MSflratio ; jjticularis ffirmaciliziteroa
13^
hciuis figuris. Sin aut voluerimus oitederc,q? A incit alicui c, qua? eft affirmatiuaparticu/aris.ponem'cp A inert nulli B,qux eft fua contradi &oria: & apphcabimusipfi c iuefie alicui B:&concludcc*hacinfigura, q? A non ineft alicui c.quod cum fit falfum,qcf ex ipfb faUb fequiif,pura, qcf diciraus A ineft nulli B, cfte'tfal mm. fed cii hoc fit falfum,verii eric foam contradi<flonu,quod eft que. fitum, A videlicet inefle alicui B. B Quod fi voluerim' monftrare vni Moftrario uerfale negatiua', que"admodum fi vniuerfa- voluerim' moftrarc,q7 A ineft nulli lis negati115 t tercia B,accipiemuscotradidoriu huius. unpofc Vtfidicam' A ineealicui B:&hnic applicabim' c inefTcoi B:fequetur igidiacin figuravvt c in (it alicui A. quod cfi fit falfum, falfum vtiqjfequit*cx contradtftorio pofiro. nam jppo c B no habet dubitationem in veritatefua. cum igic'cotradic'roria falfaextiterir, q eft particularsaffir matiua, vera eri t vFis negatiua,puta, quod dic^bamus A ineft nulli B. Si vero acceperrmus conrratiu, acci c det in hoc, qcf accidebat in reliquis MSftrano figuris. Quod fi voluerimus mon jmcularis ftraie parti cularc negatiuam, pone vfis tcrtia per mns flia cotradi<5toria, quae eft 9 Ipoflibilc . affirmatiua.Veluti fi ponam A inefle 01 B: & applicabim us ipfi , q> c ineft 01 B: ha:c aut non eft dubia in (liaveritatercocludet'aiJtnobis.fjj c left alicui A.quodcu fuerit falfam, cotradiAoriu,quodcft vfis affirma tiuaêquodubitafleftfalfum. fed cu fuerit falfa vfisaffirmatiua, vera Conclnfio erit particulars negatiua. lamigtf op dz exdifpone (ylfi fm contrariu duo moad im fuere hoc in loco declarata. Cûorfi foffibik. YQU eft, cj> ia ipfo fcmg, Si in omni
A quemadmodum ct accidebatin re- materiaeft vtileacdpere contra,di- D

clorium,non autacciperecotrariu. Secundumaut, qjolaquzfitaprodeunt fm ipfum in (eciida h'gura.ac tertia : quodq; in primafiguranon elicitur ^ ipfum tantu vFisaffirmatiua,reliquaautqu<efitaeliciuntur,
Differentia inter Oftenfiuam monflrationem , & d^d-icentem ud Impofiibile. Cup. 14.
lffert a utem demonftra* tio ad impcFe ab ofteiv fiua , eo q> ponit quod vult tollerejdeducens ad confeP fum falfunroftenfiua vero incix pitexcofeflis poiitionib9.Acci' piunt itaq? ambac duas propofi" clones cofeffas: fed ilia quidem: exquibuseft fyllogifmus: haec verovna quidem harum, vrna autemcontradicftionem conclu fionis.Et illic quidem non necef fecoclufionem notameJTe, neq praeaccipere q> eft, aut non: hie vero necelle, q> eft]. Differt aut5 nihiljdidionem, auc negationc efleconclufionem:fed nmiliter fe habet devtrifqj. Different ia fyllogifmi Refit, or ducentis F ad \mpofii\jile. Cap. 14. lxit.Difteruntautemfyllogif- Siffiadfm ol>e id musredtus &fylloeifmuscon ^ , 11 o P a contradi tranj,quando concludunt vnum & aorjOCoa idem quxfitum ex prop.ofitionibus clufionii. vnis&eifclemrproptereaq? infyllogifmofecundum cpntrariumponimusaprincipio id ,quod volumus deftruere, hoc eft contiadicftorium eius, quod intendimus monftrare: Ttcnmfermodeuenerit ad falfum, fciatur q? eft falfum: (ylfs au tem redtusincipic a propofitionib* notis. Ambo
G Ambo autf fyllogifmi futit ex pro- do igitur fyllogifmus in prima k fl? pcfitionibusnous.nifiqjfyllogifin' erTiciaturfigura,verum ericin reaus eftexbinis Sinn,* propofitiombus, media.*autvhima:pttuatiuum pOI 111 ODI-* i o n. r* i ? /* /* 1 /" 1 1> * b not*. exqiub9 eft fyllogifinustfcdia (ylfo quideinmedia.praedicatiuum fin contrarium vna tantumpropo- autem inv!tima.Cum veroin iinonumfaaiumeflexpfopofiau. Infylfore Amplius.in redo non eft neceflafyllogifmus, quod ve cucfo riam,vtconclaao funota,antequa nvltima rui in rim t n P a & mediataffirma fyllogifmiiKfed in eo , qui ell fendum contrarium ,iam e(topus, Uuaquide in prima, priuatiu* ta ppone vtfitnota ad pofitionem fuajcon- Vcro in media, frtma figura. contradi- tradiôria: . non eft autem in hoc differentia, fme conclude fueritafIt enim oftefum AnulH,aut r firman ua,fiueuegaua. non omni B perprimam fi ^, ^ . gura.igiturfuppofitioquiodomnt Oflmf acci p ie batur,Aquidemo m nii n c*. i S . effetB autem nidli : nam lie effi. Mne vero , quod oftenx ciebatur fyllogifmus}& impof> fiueconcluditur, dCper fibilehsec autem mediaffgura, impoffibile monftrabiv fi c A quidem omniis vero nulli ineft.5C manifeftuexhis,quod e terminos, Quanx nulli B i neft A,
Senfibilc.
Ex hu e&plkationi b' nioflra tui vfis ne gatiua in prla figura g Ipofli bile,infecunda ifro oltcafiuc.
Animal. N.N6 o. lapis.
-Ak
,A^ IN* Animal
J&* Lapis.
Confimiliter autem 6dfi non omni monftratum eftinexift? fuppofitio nanqj eft omni ineiTe : c vero accipiebatur , A quidem omni, fi vero non omni. Etfi priuatiuum acciperetur c A cofimi^ litcr;fic enim erTicitur media figura* Scnfibile.
Liber Secundus
Scnfibile. Infcnfibilc.
137
Exhisfyllogifmis moftratur particularis negaiiua in pria figura per Ipcllibile, in feciicia oftenfiue.
c.
Scnfibile. Infenfibile.
C.
B. Album.
Rurfus tnonftratum fit, A inexiftcns alicui B Aippofido igitur nulli inefTers vero accipiebatur omni c incite: dC A aut omni, aut alicui c: fie cnim erit impofTibilchzc autem vltima figura,fi At6C omni c. <3C manifeftum ex his, quod neceiTe eft A alicui B inellc* Confimilicer autem & fi B, auc A acceptum fuerit;inosiftens alicui c, Rationale. A. At
C
Ix his con iugatioi'o* moitrstiir particu!.'. rârfin a tiua i n i i . ma figtiu $ impol'c, in terua
Log.cu co.Atter.
Omnt
Refbhitorforum
G Omntmon^ratwmptrfyllogijmtait ReImpofiibUt tnonflrarifof Je,&- e ccnuerjo. Q.t[p c6ue x^vMncveroqu3 "eft' &ajJ V^Jftratur Per fylFm redtam , pot mipo'c du pcrbas ea/dcm jjpones monftrarr cei',ofiden per fylFm conttari j :&oe,quod oft iio eadem f m contrarij,poteft per & ,pponcs monftrari n < r.-rmios& perC^H'mredlum. Cum verofylB ^ppones. prjedicatiuus,quiin?o. cjuieftftn '^b^tb contrarium)cxtitcr>lin prwa figulicetfylWsra> ^^s re&usfuper hocqusfito, & piikaiiu9, phasea(3emjpp6nes eritinfecun3. e i fylfo da figura,& tertia. fi vfe quidem ne I? gatiuum, infecundafigura:fin aut * A?^ affirmatiuum particulare, in terna. fcreft'co XT . * i jj ueni5ti q a .Neganuaverojjarticulansadduas ? eofdem figurasfimul,qnea,qiizevera, fue tcrm-os & tit affirmatiua: fin mlt fuerit hegati rropfines lu, er j t jn fecunda. Cum rero fyuus J h u t :drnt ^ , . . . . rn,q.a non praedicatiunsi qui eitin contrano, Hu't p eaf- extkeritin fecunda figurarfy!Fs re(i; figuras. (ftuseritin prima:& hoc in olb'qu? ^hC fb ^"s- ^c<^ cum ^'^scorrarij exti terit iûris.' in tertia figura,(yIFs reft' erit iia pri 0 ma > ac{ecada:âffirmanuusquide, in prima: fi Vefo negatiuus,in fc3a. I Monftratioauthuius.qmfiofte - > R I M A derimuspcrfylFm contrarij in priMGVRA. ma figura', q? A ineft nullis, &po' 3ftra" êrimuscotradiiftoriu-huius, puta, 9 A Jncftalicui B:&applicuimus huic cotradidorio jpponern vera: concludef'in prima hojura coclufio fal(a.(ûodcumitafeiiabeat,planu gjjppoveraconiunget"' vtq;expar te A,non aut ex parte B:adeo,vtpro pofitio vera fit maior. fieri enim no potjVtmaiorfitparticulanshacin figura..erit igitur ,pp6 vera,q? , , c incftomni A. Sitigic c in omni A: & A in aliquo B :concludecur.enim no bisfprimafiglira,^ c inaliquoe: auodeftfalfum. Reducetur aateffl k lylFscontrarij ad reclu,cum acceperimusconrradic'rorifi conclufionis falfe,&ipfiapplicuerimuSjpp6ncrn veram,quae eft in fylFo cotranj.planum enim ett,q> jfpo vcra,qua:eft, c in omni x,eft contradidona pro pofirioni faf&, <Jtta;feft,c non ineft alicili B :ha?cnim corcant in c,quod cftmaior extremitas conclufionis, qua; fuerarin prima figura,concludensimpoPe pef fylRn contrarij.fed oes bhiai jppones, quarum coicatio *ftin cxtremitate maiore qna:fiti, copficauf'in (ecunda figura . fyll's autredusitapi'odibic.cinomni A: & c in nullo B :& concluded* q> A in n. n- L - n. j -> eft nulw B. hoc auteft, quod cocludebaturinfyHbconttarij. ConfiFr accidet,fi monftrauerimus p fyMm contrani in prima figura , oo A iion - n t n ^ - i melt of f B, hoc eft parncularem negatiâm , fm q pofueramus firam contradi<Soriu,puta q? A ineft of tf: & applicabam9 ipfi jpponem vFcm ycram ex pane A ,yt q? B ineft 01 A. Cam igifconclulerirn us, q? c ineft omni B,quodeftrairum,accepmius cohtradidtoriufuum,vtg> c noincftalitui B:&applicuimus ipfipropofitionem maiorem veram:&co- W plicitus fuicfylFsredusfuper re manifefta in fylfo cotrarij huncin mo dumrc ineft omjii A:& c noineft omni Bricrit'Anoineftomni B,q^ contranum. eftconcluho f!Fi Sedia prodibit hoc in tertia figura fi pofuerimtiSjpponem veram,]qu? fuitconiunda cumcontradiclorio, minore" in prima figura. cotradido rium enim,qrn hie erat vFeafHrmatiuum , poteratefle maior propo in prima figu ra. erit igit J concluho fal fa,A inoi c. fiigif accipiamuscontradi-
Liber Secundtis
, quod eft And in
eft alicui c :& applicemus ipfi g\ nem ver5,vt q> B in 01 crpfanum q> ambx iftXjpponescqicant in mino rcextremitate coclufionis,prims fi gurat.eritautfylFsin terriafigura, & cocludet A non ineft alicui B. hoc fit eft, quod fuit manifeftu per via cotrarij in prima figura. Accidctsfu tern, fi accipiamuSjpponcm veram ex pane A negatiua, vt fylFs reel* fit in lecunda figura trn. qih fi acceperimuscotradicôriu eius,quod que rcbamusp viam cotrarij,vt q? A ineft omni B:& ipfi applicuerim* pro pofitione vera ex parte A, vt q? c in eft nulli A:condudet'inprimafigu raq? c ineft nulli B,quodefalfum. fi igir* accepcrimus contradictor! $ hums,vtcj> c ineft alicai B:&applicuerimusipfi el, qua:eft vera, vt q? c ineft nulli Azconcludcr'infecuda figura q? A no inert alicui B,q<f-eft quarfitu per via cotrarij nobiscoaM^ftrario clufum in prima figura. Sin autafnrumiarij fi rmat i ua arricularis moftratafae '* rit i tertia figura, veluti fi coclufum fucrit in prima figura perfylFmco huic B ineflc 01 c,^ eft vcra:(fieri.n.pc pot vtap plicem* ipfam a pte A,eo q? minor nocritnegatiuain prima figura)!& coclufim'A icfle nulli c,q<feft impoFe.Si igif accipiamus'cotradicôriGhui'impohs,vtq> Aineftalicui c:&applicem'ipfi ^pone verarrclutifidicam 9 , B inert oTc: planu q> cocludcf'nobisin tertia figura, q? A left alicni B.na c eft tcrmin'coica* cucotradiclorioirnpofis & J>ponc Vcta.bocautcftfilbiedrii ambarum extremftatu. CofiFr accidct,cu fueritjppovera applicitacontradiftorioparticularis,hocclt propo B c, Hzcigif'clt difpo omniu eoru, q moftranc'^cotrariu in priafigura^ lamq; ctiam monftratu fuit, 9? in ipa non oftendif" vfij affirmatiua. Stctmdafi&ura. Cap. \6.
Vrfus in media ngura fit oftcnfum Aomni B ir.cxi ftcns igitfuppofitio erat A indie non omni B: eft aiit accc pcum A omni c: 6C c omni B: fie enim eric impofc.hxc vero pri* ma figura,fi A o! c: &t Q omni s* Animal.
phcationi b m6ftra tuvvfisaf firmatixia in fctfa 'figura pirn poflibi!e,i prima V'o oHenfluc.
C6uft
Priorum Rcfolutonorum
ConRmiliter autem & fi alicui oftenfum eft inexiftens. fupp<v fitio nanqueerac A indie nulli B ;fcd acceptum fuit A omni c: &
c alicui B,
Animal. A,
Ex his con iugationi-
fticularis affirmaxi-
A.AoimaI.
Homo.
B. Animatum.
na infccfa figura per impofe, in pritna f'o oftenfiue.
Quod fi priuatiuusfitfyllogifmusjfuppotitio, quidcm Aali* cur B: acceptum veto ell A nulli eorum qua; c: & c omni B quare fitprima ngura*
Ammat. A. A1.N.
I
Ex hhfyU logifmis mdftratut vfis neM. tiua i fca a figura per impol'e,in ptia often uue.
EtfinonvniuerfalisfyllogifmuSjfed A alicui Btnonftratumtft fion ineflCjConfimiliternam ftippofitio A ineffc omni B: acceptu vero eft A nulli c:& c alicui B:fic enim prima figura
Animal.
Liber Secunduj
clicarionibm6ftiaf jriculariJ neeatiua I fcrta hgura,i prima oltcnfiufc
Jx his cG*
Si vfo a Edinfccundafigura ponamus, 5inautmonftrauerimusin(ecun frmatiua fecundi ^q?monftretur pericStrariuvfis daffgurapercontrariuaffirmatiuu

lylfm ad impo'c, re Aus earule monftras fictpcrpri num.
Cap. itf.
fcicautem eft ordo prima; fignraf.

r
matiua in
affirmariua,puta,cp AinfitomniB, cocfjpofuimus (bum contradi<Uorium,vtq? Anon inert omni B:& applicuimusipfi maiorem propofitionem vcram,quz cum ip(a coplicabatur in (ecunda figura,q7 A in 01 c :& conclufum fuit falfum ex hoc, putaq? c nonineftomni B.dicam* igi^cpfylfsiiliusquzfiti eritin prima figura.& hoc, qfn fi accipiamus contradidorium conclud'onisfale,vtqjc inert omni s:&applicuc rimusipficjuoddicimus > AinefleoT c,c]ux eft vera: planu cpconcludef' nobisin prima Hguratrh, Ainefle 01 c,qu?eft vPisaffirmatiua.&hoc, cjtn duz iftae jppones vcra?,quarum Tna eft contradidoriu fal(a:,& altera vcra pofita in fylfo contrarij, no comunicat,ncq; in'pra?dicato, vt fit fccuda figura,necj; in ftibie<So,vr fit tertia. fedilliid,in c]uocoicant,dt fubieilum maioriextremitati,qu^ eft in qu;fito,&pdicatuden)inotc.
paiticularem,puta Ainefle alicui B, fccta pirn cxeo,Ojpofuimus A ineflenulli B; quod eft opppofitC:& cophctiimus huic A inefleomnicritavtfcquerctur c ineflc nnlli B,qd eft falfum: ou. dico igifqjfyirsredluseritin pnma figuta.&hoc,qm fiaccipiam 9 A inefleomni c, qua? eft vcra pofita in fylfocontrarij:&. c alicui B,quode contradidonu conclufionis fa! far: planucj?concludetur in prima figu F ra A ineflc alicui a. Si vero moftra vfisneg*tafiferir p cotrarium vfis negatiua infecunda figura,eo q? pofuimus Uraui fe fim contradidoriQ , quod eft A in- cuda,oftecflealu-ui B :& coplicuimus huic, i.r^biC faeam ~ n it - t r op A ineftnullic, Jtavtcocluuoe^t falfa,qj c non inelleta'icui B, (ylfus fuusreduscritin pnma figura.& hoc,qm fiaccipiam as contradidorifi conclufionis fa !(2c,vt fi dicamus cinefleol B:&app!icemip(i A ineflenulli B,qcratvera:cocluder.ius in prima figura,(j7 A incltnulli P. S iij Cofifr
Prioftrm Refblutoriorum
ConfiPr fi monftrauerifnusm ftcunda figura p fylFm cohtrarij pargriculatis ticularem negatiua, vt q? A no inert p impofe m&ftrata alicui B, co (j> pofuimus CuS. contrain fc3a,re- didoria.quacell Aincfleomni*:& fto fyifoi applicuimus Kuicc^ A non meftali pria mon- cui c:& (equcbaêx hoCjVt c noinIbabiruc. efletali ciii B,quod eft falfnm: fylBs iei fTuus reÔscric, (1 acceperim9 c inaliquo B, quod eft cotradfdoriu coclunonisfalfa:: Scapplicucrimus ipfijpponeveram , qua? eft, A inert
" 1 * J / I .
nulli cifcqucfenimcxhoe, A non incflc alicui s.Iatn igitur moftram eft, q> fyH's re&* cius,q3 oftlditur p cotrarifi in fecuda figura, eric in pri mafigura.hocinolbus quarfitii.
Tertia figura. Cap. 17.
Exhisfyllogifmis m6(tratur vfis affirmatiua in tettiaHgu ra f ipofe in prima oftoiua.
Vrfus i tertia figura ofte^ fumfit Aomni B inefle. igit fuf^>ofitio erat A in' eflenonol B: acceptu aiic eft c 01 B: 8C A of c: fie enim erit im<pol'e.haec vero prima figura* Animal. Rationale. Homo. A. Mono. C. B.
**
1irt_ * *'
O.Non
B. Homo. Confimiliter auc& fi in aliquo dcmonftratio Juppofirio nanqf A indie nulli Bcccptum autcm eft c alicui s:3C A omni c*
I
Exhiscoa iugationib alhaif pncularis affirmariua i tertia figurapec impofe.in pria oftea fiuo.
B.
Animal. Siveropriuatiuuefylfejfuppofitioquidc A alicui BinelTe:acccptu eft aute c A quidem nulli;B vero omni; haec autemedia figura* Inanimatu.
Liber Secundus
Inanimatum. Animatum. ,AJ. Ci
140
plicationib'mfiftraf T&S negati ua, i tcrtia figura per impolfyin fcda often iuc.
Homo. Inanimacu. Confimiliter autem dC fi non vniuerfalis detnonftratio.fuppo> fitioenim eritA incite omni Btacceptu verofuitCA quidenulli: x autem alicui, hxc vero media figura B Rationale. Irrationalc. AL Rationale. C. fylA. T 7 C.
fct his logifmit ^ concludic fricularis negatma ceraa figu ia p ipote, in lecud ftenfiue .
N.
Irrationale. Nono. Animal. Planum igi tut,cp per eofdem terminos, &oftenfiue eft monx C ftrare vnuqu odqp problematu, &perimpoiTibile, Cofimiliter auterit ôftcfiuis exiftentib9 fyllogifmis ad impole deducere in terminis acceptis,qfi propo^ fitiooppofitaconclufioni accex ptafueritrfi'untenim i^dem fylfi Tfi, qui per conuerfionequare ftatimhabemus&figuras ,per quas vnumquodq? eric. Manife iium igit, q> vnuquodqj proble mamonitrat ambobus oiodis, & per im pdfe, dC oftefiue:5d no conungic alterum fepararu Tmiafigura. Cap. 17. A Mpliusfitmonftrataintcrtia ~ jf\figurapviamcoatrarij vni- vBs ucrfahsafErmatiqa:puta,quoddici mus, A incflcomni B,CO (j> pofiiim9 fui contradiiloriS,vt cj> A non infit alicui B:&applicuimushuic,q? c in omni B,ita vtfalfa,c|ua:fequebatur, f'uerit Anon inefle alicui c.dicoigi tur j<j> fylfs fuus re<ftus erit in prima figura. & hoc,u" accipiamus contradidonumcondufionisfalfar.puta, fi dicam* A ineitoi c: & appliccm* huiCjC ineftoi B,quxefi vera, concludc-f nobisin prima figura, g? A ineitomni B. hocauceit,cjuodper itnpofe mondratu fuit. fieri enim S iiij
nequit,Vt A & B coicenr, nifi in ali- habebimus enim <j> c not! inert o? quotcrtio,q3 fubijciaf'ipfi A,&pdi A:& c alicui B:&c6cludii?q? A non cetJdeB.q funtextremitaresqu^fiti. inert ot B,aut non inert alicui B. Particula- ConnTrfimonftrauerim'percon Iarnitaq;mourtratumfuit,<poia ris aflirinauua p trariu.particularem affirmatiuain quanta, quaeortedunturperfylPm Si-oiemon teitiafieuraiputa^fidicamuSjAin- contrarii in omnibus figuris,pof/!!" /- r - " r n r iw (I rarai ter efleahcui B,eocppofinmusfuucoluntetiamrnonftranperfyliosretia,mofira tradic~tx>riu,vtquoddicini 9 ,A inert <5los: quodq;adip(bsredeuntj>has centis. bic'mpria icftofylfo nulli B:&applicuimushuic, <j> cin eafHem propones, & per hosquoq; eft alicui B, ita vt falfum cocluflim fimilitercofHem terminos: quodq, cxtittrit,q? A noineftalicui c:'Cyls reditus fyllogifmi re4liad contrafuusredtuserit in primafigura.& riumeftidemcum {ylFo^qui voca^ hoc,fiaccipiamuscontradictorium conuerd'uus. Confimiliterplanum falfi,hoceftcoclufionis:puta,qddi- etiam ex eo, quod przdiximus,cu H cimus, A inert 01 c, & huicapplice- lyllogifini reili reducunt ad cotramus c alicui B, hoc eftj^ponefylfi rium,adqualesfylfosreducuturfrn ver5:&conclJamuscb Aineftali- contrarium: &eodempadocu fylVRs cui B. Eodempaclo nmor,ftrauc- logifmiipfiuscontrarijreducuntur rimus p cotrarium vlem negatiua, ad rec"tos,ad qualesryllbs reducun iirata i ter tur.Monftratum inftjperfait,cj?oe! tia', mon- eo q? pofaimus fuacontradidioria: 9 ftrabif Tfe puta,quoddicim , A inertalicui B: quasfitum often di poteft per cotraciida fylfo & applicuimus huic, q? c inert 01 B, ium,&fm re<5litudinem. redo. itavtcoclufum fuentcierle alicui 9 De eo , quod tft ex Opfoftttf raA,quodeftfalfum,dicam igiturq? tiocinari. Cup. 1 8. fylPsiliusrett.9 eric in fcctida figura. N quali aut rlgura eft ex op> & h'ocfi'accipiamuscontradiftoriu pofitis propofitionib9 ratio coclufionis falf3J,& ,pp6nem verS, ci nari, dt in q uali non eft,i ta qua^pofita fueratin monftratione ;6cr2rij,habebimusenim q? c inert eritmanifeftu.Dicoautcppofix nulli A;& c inert 01 Br&concludeC" tas efle propolitiones,f m di<flio nobis Aineflenulli B. hocaute id, nem quidem quatuonvt omni, , q<{ fuerat monftratii p viacotrarij. ei quod eft,nulli:&omni ,ei q3 ParticFaris Confil'r accidet fi monftrata fuerir cft,'non omni : dC alicui}ei quod negatiua j> ipoFein per viam cotrarij particnlaris nega- eft,nulli : 6C alicui, ei q> eft, non M tcrna m6- tiua, eo gj accepimus'fuam contra- i if veritatem tres: fcrata, m6 didloriam , puta vFem affirmatiua: a lCU : m autern alicui enim,ei quod eft,non alix ftrabit" in fccfa recle. v t q m accepimus, A inefleomni B: cui fm diclioriem folum oppo^ & huic applicuimus, c inefle omni B:&conclufimus c ineflealicui A, nitur. Harumvero contrarias quod erat impoflibile.dicoigitur quidem,quarvrr,omni,eiquod q?fylfs reitusconfiFr eritinfecud^ elt,nulli inefletvcomnemfcienx figura. & hoc,cum acceptum fuerit tiam efleftudiofam,ei quod eft, contradidtorm conclufionis, & pro nullam die ftudiofam: alias au> rra, fm q? confuetum fuit. tern oppofitas. Prima
Liber Secundus
trim* fgara, 'N prima igitur figura non eft ex oppofitis propofitiox nibusfylftis, neq? affirmatiuus,nq; negatiuus. Affirmatix uus quide, qm ambas oportet affirmatiuaseflfe propofitioes: oppofitae vero di&io 6c negax tio.Priuatiuusaute,qm oppofl tae quidem ide de eodem praedi cant,6dnegant: medium vero, quod in prima, non diciturde ambobus: fed ab illo quidem aliud negatur,ipfum autem de B alia prfdicatur, verum hae non opponuntur* Traflatus de Jyllogifinlf,qui componuntur ex Of>j>ofe[M. Cap. 18. Oppofita ->. Ixit.ln qualiaurem fionraco JL/P'icari poflit fylFus ex duabus no propo(ui6ibusoppohtis,&inquanesutco- H h'gura fieri hoc non poflit, monnadiifto- ftrabiturexeo,quod ponemus.Sed rta,&con ,- ' ' r e uaria. primoiamdicamuSjCfoppoiuaPm veritatem fm modum negatiois& affirmationis, funt duo, contradiPrla Figu- <Soria,& contraria. Qnod cu fit fla ra bilitum,dicamus, cp fieri non pot, Kn?ôf vt coTOplicûr^y^5^11?"1113^11" ra,neq; ex contrarijs,neq; ex confit fierifvl ttadidorijs, neqjfylftisconcludens logifmiis affirmatiuam , neq; fyll'us con<luex oppofi densneoatiuam . Et affitmatiuam tis in pna i </ i v figura quidem,qm oportet,vtlyliusconclujensaftirmatiuam coftetexam babus affirmaduis: fed in fyllb,qui complicatur ex oppofitis fm viam contradi(Sionis,autcontrarij, vna proposition um fuarum eft nccratiua,&altera amrmatiua. Etnegatiuamcnon pofliimus.&hoc,qm prxdicatum fubiedlum inaffirJmatione& ncgatione eft vnum &
T4 i
idem,/ r mq>.monltratumfuitifrli. 1 bro prafccdentc. fed in fylfo prim* figur$ non eft predicatum marutn propofitionum vnum,neq; etfubieftum vnfi: qm terminusmedms, qui fubijcitur in vna dnarum propofitionum , prasdicatur in altcra. Secunda figura. Cap. 19. Ed i medi a figura,& ex op pofitis)&excontrarijs con ti ngi t fieri fyHVn. Si t eni m bonii quidem, in quo A: fcia ve ro, in quo B3 dC c. fi itaqj fciam omnem ftudiofam aceepit, S>C nulIam:AEomniineft,6<:cnul li: quare B nulli c. nulla igitur fcientia, fcientia eft, onum.
A.
In hoc fy\ logiftno
negatiu.1 vniueril lis ex op. pofiris c5
Cofimiliteraut&fi omnem accipiensftudiofam ,med1cina no ftudiofam accepit,nanq ipfum A 01 B:ipfi vero C nulli: qre quaedam fcientia non eric fcia* Studiofa.
A.
In bac c6
iuganonc mofhanf contradi fiorie oppoiita, cu fupra ofifa fint c6trarie oppofita.
O.
Medicina. Scientia. t
Pri&rum Rcfblutoriorum
Et f! ipfutn A c quidem of,B iut?nulli:eftvero B.quidefcfe, C aute medicina, fed Afufpitio, cum.n. acceperit nullam fciam fufpi tionem, accepit aliqua fcie tiam eflefurpirione,Differtau> tern ab eo qui pride,eo q> termi nis conuertitur :prius.n.ad B, xmcautem adc affirmatiuum* Sufpi io.
Compile* tio h^cide concludit (*aptoii,op podto tn m6di(poJiris jp& B, mbtu. Scientia.
SecunJa flff#A.
Ctf. 19-
A'1
O.
N.
Al.non. Et fi alterapropofitiononfit StudioCu

In hoc f/i'oaftru
Medicina. Scientia.
C.
A. N.
laris ncga tii'a,ex op pofitis c&tijs.
8.
C.
Scienfia. Al.non. Scientia. Semper enim mediueft,qa abalteroquidem negatiue dr, de altero aute affirmatiue. qua^ recontingit oppofita concl adi, prf terqj q> no femg,hecjp oino: fed ii ita fe heant, qfub mcdio, vt aut cade tint, aut torn ad par tct aliter autimposfibileneqj .n,erunt vllo modoproponeg, aut conrarix,autoppofitx
O fylftex duabus proponibusop- in.ij.figa. pofitis, fiueftnviacotranj.fiuefm " via contradidionis. Vtin ezeplo, ois fciaftudiofa: &nulla fcia itudiofa: & concluditur nobis,q? nul- & c6tradi la fcia eft fcia: qj! eft maxime irapoflibile, Conhmilitcr accidct,fi pofiierimus,ommsfcla ftudiofatfic medicina non eft ftudiofa. & hoc, qrh negatio ftudiofitatis a medicina eft negatio ab aliquafciaru, ac fi pofuifTcmusoem fciam ftudidfarai cflc,&aliquam fciam non cfle ftudiofam c6cluditurigiturnobisq? , aliqua fcia non eft fcIa.Caufa aute, ' quare hoc fieri pqffit in fecunda figura,eft,qmpredicatum in vtrifq; extremitatibus eft vnu & ide. Con fimiliterfehaEebitinoppofitis, 6. pofucrimus affirmatiuam maiocf & negatiuam minore, aut res fc habeat e conucrfo-.difpofirio enim in hoceft vna& eadem. No poflunc aatem oppofita cocludiin hoc fta vericatem, nifi cum acccpmmusaf firmatiuam & negatiuam eafdem: veluti fidicamus,ols fcia eft ftudio fa,& no ois icia eft itudiofa. aut acceperimus id,q 3 eft pars vni'dua- , , rupfoponuoppofitarum.&fubip facontmemr locoproponiseiufde affirmatiueAncgatiuc.qufadmoduf.ponamuslocoe,us,qdfefl.no ois fcia eft ftudiofa,hoc,qd e,medicina no eft ftudiofa:aut locoei9, q<f dicim9,ois fcia eft ftudiofa,hoCjq5 dicimus,medicina eft ftudiofa:dcindeipfiapplicemus,nulla fcia eft ftudiofa: propterea q? non eft dfia, flconiungamus ipfam cum propo fitione oppofita eade,aut cu eo, qi fub ipfacotinct". Cu iuq; no accipiuntur
Liber Secundus
A piunrarpropo'nesfthvnumduorG modoru, non erunt oppofita, ncq; potcntiafuaeritpotcnoaoppofito rum,neq;n3 <j> opponutur fm via contrarij, Ueq; fm <f opponunÎceundumviam contradidionis.
141
Oportet autem exiftimare, quod contingit quidem fie op* pofitaaccipere,quemadmodu diximusjomnem fcienfiamftu ojjpofiu*. diofam efle,6trurfus nullam, autaliquam nonftudiofam,q3 non confueuit latcre.Eft autem 10. per alias in terrogationes ratio/Ed in tertia figura afffrma cinari alterum, aut, quemadx feuus quide fylius nunqua modum in Topicis di<ftum eft, Lib. 8. PCX fieri eritexoppomis proponi" accipere, coplicauo Quoniam vero affirmatiox nes feus, ob dida caufam & in prla i.ij. finum oppofitiones tres,fex mox figura tnegatiuus vcrocrit, S>(. discotingit oppofita accipere, vfr , dC non vfr terminis exiftc^ tibus.Sit.n.fcientia,in quo B,et aut omni & nulli, aut omni 6^ non omni,autalicuu & nulli: et que acceperit oem medicinam hocconuertere interminisrvt fciam,et nullam medicina fcien A omni B, ipfi vero C nulli: aut tiam: ipfum c accepit omni A , c omni,Bautem nulli: aut huic & ipfum B nulli: quare eri t alix quidem omni,illi vero non om qua fcia non fcia. Confimiliter ni: d(. rurfujs hoc conuertere fex autem et fi non vfr accepta fuex cundum terminos. Confimilix in tertia figura. rite A ,ppofitio. li.n. eft aliqua rautem anifeftum,ce medicina fcia >& rurfus nulla , _ . ... -~ quot - . mo fiwdicinafcia,acciditfcramali dw.&mqualibusfigunsconx quanoneflfefcram.Suntautcu "ngitperoppofuas propofitio termini vftaccipiuntur,propo nesnen fyllogifmum, Sed dL manifeftum,quod ex O ^ fitiones ( falfis quidem eftverum ratio- Ona inter ro alter in parte,oppofitac cinari, quemadmodum didHi eft prius: ex oppoluis autem, no eft: /emp enim fyllogifmus Inhsduo fit contrarius rei.vt fi eft bonu, bus fylfis altiuic'jri non efle bonum: aut fi animal, cularis ne non animal :eo q> ex contradix ganua ex <flione eft fy llogi fm us, 6C Vppoficu termini fubiccti aut cotranjs, cetc5tia idem funt, aut
A. lAcdidaa.
lfii ocoppoficdcludif.
Aniniatum Voluotas.
N.
AnimaF
N.
Animal.
Bonum.
N.
Bonum*
Planumautem &q>in obratiocinatiombus nil prohibetfieri fuppofitionis concradiftkmem,vtii eftimpar,non eiTeimparr ex oppofitis nanque propofitionibuscontrarius erat fylFusSi [ itaquc tales acceperit, erit fuppofitionis conn adi<ftio.
Par. numerus i trcs equates vnitatcs diuifus. Impair. Numcr 9 1 I^qualiadiuifus,Tcrnari9 O. . O.
ex o;-'poli-
i ofica de eodesn.
Oportet autem exiftimarc, q> itaquidemnon erit contrariat eoncludereex vno fyllb,vt fit conclufio,non exiftens bonum,bo num, aut aliud quid tale: nifi ftatrm propo talis accepta fuerit, vcanimal album cfk,dC non album, hominem veroanimal
la hoe vno fylfo c6cludui) tur c6trarta dc code, (bum aflumpta tali DC.
Album, & non album.
Animal.
Homo.
SrdautcontradicfKonemoportetafrumerCjVrômnisrcien tia fufpitio, Q(. no fufpitio: poftea accipere,q> medicina fcia q cm
Liber Sccundus
A Jem eft, nulla autem fufpi tio , quemadmodumelenchifiunt: autexduobusfvlfis*vt autem qug accepta furit, con traha fine fm veritatem, non eft alio mo, q hoc, veluti prius didiS fuit.
143
dccimfylFi,(exinomni figura.& " hoc,qin coniugationesoppofitorum fm viam contrarij funt tres: vnaipfarum, aim dicimus, omnc & nullum,qua; funt oppofita fccun S ufpitio. Al. non. S ufpitio. duni viam conrrarij: &duo oppofita fm viam contradictionis: quo rum vnu eft, vt fitaffirmatiua vfis & negatiua particulars: fm vero incontranum huius.Planumigitur, q?exip(is complicabuntur m deftruitgvtraqjduarum figurarumtresfyltem afsiilogiuni .qm vero dux propofiriopt? cotraaiihonLs. nesoppofitajbinashabentpofitio- E B Madicina. nes in figura, vna, vnam, vt fitaffirmatiua mi nor, & negatiua maior, alteram vero in contranu huius,fequiturexhoc, vtfpeciesfvlIn tertia h yNfpeciebus autem affirmatiui? logifmoru in omni figura fint lex. lâftu1 ter"3e figlir2e fie" non potcft,vt Non curesautem in pofitione ifta, N5 maciuisn complicctur fyllsex oppofitis: qm fifuent minor in tertia figura ncfufvl& ex duorum oppofitorum, vnu eftaf- gatiua,fiueaffirmatiua: propterea ^^ oppofitis. n"r,Tiatiuum,&altcrumnegatiuu. q?prohibirum fuit in praecedenti- fy\?o nLîi?" haccauremefteademcau(a,cjacci- bus,nccfletnegaciuain relatione pofios ^ ex dit iii pfima figura. Sin autem ex- adqu^fitumdcterminatum fedqtf ^"""B0 oppoiins,! titeritfylfusnegatiuus, poteftinip intedimusinhis (ylPiscompoutis, -,&!_ _SL ^ *. . JQ^ L _ . I hb ex co fa comphcan fylPus ex propofitio- eft deceptto, & conchifio impoflir tranjs, i n . , / - r t-i i r r e - ari . nibusoppohtis,cumfuerintpropo bins, r iiueconciufio iplarucruimrib* ex co- fitiones vfes,aut particulares. Vt in posfibilis, (iueip(am conuertcns.Ia exemplo,{idicamus,omnismedici itaq; m6itratumuitinhoctra<ftana fcienna: & nulla medicina fcia: ru io quali figura complicari pof(equitur.n.exhoc,qcf aliquafcien- funt fylft ex propofitionibus oppotianon eft fcicntia.Cum vero exti- fitis , & quantuseft numeruscoru, teritvna duarumpropodtionu in quiinipfisfuntprimi,quiq; vfiim his duobus fylfis particularity & al- retinentelementorum. Etmanifetera vfis, complicabitur fylFus ex ftum etiam eft, q> poteft ex fyllogif contradictorijs. non autem ex con mis . quorum propofitiones fant tranjs, propterea qjcontraria funt faifxsconcludi conclufio vera,pr^vniuerulia. Oportet autf vt (cias, tcr lianc fpecif fylPorum: qm conr 1 u c f'aa/ 'n r pO ^ 'q ' F > ^ cantur ' n n ' s dua- clufiom ipfis ell (cmpcr oppoftta iLlica" b us figur's> affirmatiui&negati- rei pofita;,&.hoccâliquod ens fit c oppoii- ui complicauone prima, hoc ell, non ens, vt $> animal non lit animal.
qm reliqui, qui mimeranf in hoc D capitulo,depcndcntabijs,funtduo >W<*_
Prioruhi Refbltjtoriorum
pial, & quod difponimr in hoc no fitinhoc, fine hoc difpofitfi fitens extraintellectum, fine fit con ens. quemadmodum ficoncludatur <j> mrcoceruus non eft hircoceruus cz duabus jpponibusoppofitis;vclun fi dicamus, ho eft hircoccruos, & homo non eft hircoceruus. f turemmexhoc, q?hircoceruusn6 eft hircoceruus, quifermo fibijpfi contradicit :& fi hircoceruus etia noneflet ens: proptereaq?fierin6 poteft, vt verum fitaliquidaffirma ri & negari fimul defeipfb, fiucillud fitens, fiuefitnoens. AtquifeH quitur hociniftisfyllogirmis,quo niam amb<j propofitiones funt con tradictoria?: fiue pra'dicatum, ac fubicftum in ipfisfuerintvna&ea dem ,fiue vnuipforumfuerit pars Nets de alterius. Planumautcm,q?fyllolylFtexop gifrni corrupti, quifuntinhacar:c, propter corruptionem propofilane Ten tionum ,comprenendi po/Iunt in tauua. /yllogifmis verisexiftetibus mhac artc cotradidoria propofitionum vcrarum: prxterquam g? relinqua tunnhoc,vtexiftirr!etur,qu6difti iyllogi/rni corrupti fint veri.& hoc aut percontincntiam partium,aut per confequentiam, & fequatur artificem tradiantem deccelo id,qd pofuit, & admifitin hacarte. qt,eadmcdumfialiquisponat,q?corpuscocleiiceftinfinitum, &ponat fimul cum hoc, q> eft fphxrica; fi^ . fequitur emin ex hoc , vt fiMaxfa vti njtum fit infinitum . Maxima vclitas fylhs ro V tilitas,quem hocreperitur.eft inftare fermonibus corruptis, qui ferm6ib funtin srtibus. Oportet infuper, corruptis, vt (cias,qund nonpotettaliquiser ^ sue far- I a r e j n pofui.oneduarum propofinonum oppofitarum, in fyllogiP
mo fimplici VHO&ebdem.Ctmfi- r militer non poteftaliquisinterro- cibus . Nft ptaliqscr gans decipererelpondentem adeq, rare, vtpo vt ab ip/b.admitiat binas propofi- natduas ,pp6c$ op tionescontradiftoriasfimuliniylIbgiftno vno fimplicir&noadmit- pofitas in tateas, ciim interrogauerft ipfas j> vnofylfo fimphci vnum modum: quemadmodum trh. Nfiptali. q> admittat, <j> res hare eft bona, & q> non eft tona. Sed fieri hoc vtiq; g.srfiden ab poteft, cdm interrogantur ftcun- decipi Iterrogi* dum vnum modum, & ponuntur te i admif fecundunvaHu,autpormntur pars ru,pp6nl fyllogiirnoruni compofitorum, fi oppeflapofitio fua fit per modum, & inter Lt rogatio fuper ipfis per modii. que"- ru in vno admodum (ialiqujsihtcrroget,an Îfo. animal album non eft album. fie- Noca hie, ri enimpoteft,vtadmittathoc:qrn quoiduo b'fyl&pht animal album funt duarresfimul: admitci fed non eft album, eft vnum tin. oppofitft. &fecundum hnnc intelledumficri poteft, vt refpondens admittac iftam propofitionem, cum hancip fuminterrogamus.cumq;interrogauerimuspoft hoc, an homo fie animal &album,n*eri fimihter etia potcftjVt a nobis admittat hac alia, fiiper hoc autem concludetur impodibilc, puta q? aliquod album non eft album. Eodem pad:o fieri M etiam poteft, vtadmittatduo oppofita, cum vnum ipfbrum poniturparsiyllogifini fimplicisrefpe<5lu conclufionis determinate : 8c alteru quoqj ponitur pars alterius fyllogifmi fimplicis refpeclu coclu fionis alterius confimiliter. In hoc igitur per fc poteft homo crrare, & ponere in fylfis compofitis propofi rionescnntradi&orias. queadmodum fi admittat qjomnismedicina eft fcla, & ols (cla eft opinio, abfqj eo, gjexponatquod fequifexhoc, puta
Liber Secundus
A puta J> did*nus> ois medicina eft opinio: deindeadmittatfecundam propofitionem, puta nulla medicina opinio : quareentadmittensin tribus iftis propofirionibus binas propofitionesoppofitaSj vtq> omnis medicina eft opinio: & nulia medicin a eft opinio Pquarcfequeturex ipfis, q> nulla medicina eft medicina. Maximeaiitem accidie hoc, cum interrogamus confSquf s oppofitum,non autem oppofitum ipfuta: propterea q> latebit, & admitterur: & maximeciim ipfum co fequensfuentlonginqaum. quern B admodum fi interrogemus deaffir matione prxdicati ad fubiec~tum, & admittacur: deindeinterrogcmusde ncgationebuius prajdrcati a gcnerc irtius fubiefti, aut fuper fpeciebus,autfuperindiuiduis, & admirtatur: fequetur enim ex hoc negano ciufHempr^dicati abommhocfubieclo, de quo affirmabaxur, aut a pane ipllus.
144
De Impotentijs fyllogiflicis. De ee qtiod eft I'eti in principle . Cap. II.
Vod^Kite in princpio pe ti,& accipere^ eft cj dem.yt ingenere ac^ ci pia,in eo q3 eft non demonttrare propofitum. Hoc autacciditmultifariam. nancg dC fi non ratioci natur, dC fi pec ignotiora, aut fimiliter ignota, &C R per pofteriora prius: dem5 ftratio nancp & ex credibiliori' bus, & prioribus'eft. Iioru igix turnihil eft peri q3 i principio* fpd qm nonnulla quidem per fe ip(a apta funt cognofci, dC qu|-> dam vero-per alia: principia.n per feipfa, quf autem fub prinx cipia per alia: qn non per feip> fumcognofcibile coneturaliqs per feipfum monftrare, tune pe tit quod ex principio. Hocau^ tem eft quidem (icfacere,vt fta tim cenfeat qued propofitii eft*
F
Syils flatf ,pb;.s q;f ^rit J > pvr:'; i pricipio, cu :i: ex termini's lyaoaimk
luftum.
O.
Quod iufte fir. Interemprio.
Contingit vero et in alia tranfeuntes,nata per illud monftrari, per hgc demonftrareqêx principio.Vehiri fi A monftraretur r> B: Baute per c: c:aiitnatum eiTetmonftrari 55 A.accidit.n. ira ra^ tiocinantes ipfum A per feipfum monftrare. q^laciutquicoalter nas putant fcribere: latent enim ipfi feipfos talia accipicnics, qug npn ertpos(ibilenionftrare,nonexifteatibus coalternis Red?
Line? coal tern?, fuj> quascadit linea rcda.
H
R.6 cftnofi ta n6 flat! ondes q3 " in princjpia
Quia intcriores,& in cap Qniaanguli de pates uerfi Quia re&ae Re&ae Hint ^quidi 1 tares duobus redis funt coal' coalternx. funtgquales. funt^quales. ternx. A. B. C. A.
Quarc accidie ita ratiocinantibus.vnumquodcp cfle dicere, fi eft vnumquodcp. fed ita omne erit pet feipfum cognofcibile: q3 imposfibileSiigiturobfcuroexiftnte,c^ xincft ipfic:fimili^ cer autem &C q> ipfi B : petcretur A inelTe ipli B : nondum clarum , ii quod in principio petitunfed planum, q> non demonftrat. non cnim eft principium dcmonflrationis,quod fimiliter obfcurum. ScientU,
Tnhoc ^l logifmo ignorar', an petam'ipriciior eigno ta.fakea demonftrar:qui ea obfcuciutio.
*
Gencratio in rcdaratione.
Virtus.
C.
Si
Liber Sccundus
145
Sitfi Bad citafehabet/vtidefintjatttviddieetconumuntur, fc autineftalterum alteri,petit q3 in principio.moftrare^n.poffet g * ilia, q A teft ipfi B,fi couertunt nuc aut hoc,phibet, fed no mod9; &i veto hoc faceret,q3 didu eft faceret vtiqj, et couerteret g tria Animal Rifibile. Bonum. Voluptas. Lxtitia. Syifi hi
A. B. C, manifefte petutiuxta maiore â ita i fe ignotaeft, & termini niinori; idesut:na aut cducr
Conflmiliter aut Qt fi acciperet B ipfi c ineflTe, itide obfcurii exi : dCfi A ipfi c: nonduin q3^ principle,fed non demonftrat, Mortale, Forma Anima, materialif A. B. C nroûu
minor clt, ignou.ignorafan petae'ipjri cipio: ni hiltn ohditi g.aipia vt concFu, obfcu
Si vero idem fine A 6V B,aut eo q> conuertuntur } aut eo q> ex B fequitur A^quod^principio*,obcandemcaufam,quid enimpo *ai.c. apteftjêxprincipio, didum nobiseft, quod perfcipfum monx Ptlturftrare, quod non per feipfum manifeftum. I R .ma Rifibile, Homo. ManHjctum. nAftcpcVtilc. Honeftum. Tcmperamia. Jtut iuxta A, B, C. to}!
jgnota (, TtconcFo. & tcrmi. oimaiorit aut couer runt", aut ex rnedio
Log. cum c5. Aucrr. T Si
Priorum Pvefolutoriorum
Si igitur eft i principio peti, per feipfum monftrare, q3 non per feipfum manifeftu: hoc aiix te eft non monftrare,cum fimix liter obfcura lint, & id q3 nion ftrat.& id per q3 monftratcaut eo q> eadem eide,aut eo qjidem eifdem ineft,accipiat: in media quide figufa, & tertia vtroque mocotingere poiTetpetiq3 in principioin predicatiuo aute fylfbdC in tertia, Sf prima: qfi autem negatiue,cdm eadem ab eodem, dt non fimiliter ambat propoiitiones, confimiliterve^ ro 6 in media, propterea q> ter mini non conuertuntur fecunx dumnegatiuos fylfos. Eftaux tern in principio peti,in demo.ftrationibus quid em fm verttatem fie fe habentia t in dialedicis vero fm opinionem
fetitlonum in principio txpllcotto, in cwtfKs tritm figurorum nwdif.
H
In prima moadm6 Itrandutn vfe-3 affirmatiua.af cadedcifde , petit"! niinori, vt n priot ap paret letininos affaniendo veroide^ cifde,ima ioii,vtp(e c lidos. I In fecudo r. 16 ad mo iuadavPej ncgaciua, pideab eif 'lepcttc'iu iJ-. pcadc aScortcni lu'.mo/tra mr, (ja mi norcnega tiua,
Trim* figura.
Senfitiuum. Animal. A.
O.
Animal. Rifibilc. B.
4
Homo. Homo. C.
O.
Dolor. Voluptas. A.
Voluptas. Lztitia. B. N.O. i O.N.
lattitia. Dolor. C.
Rifibile.
Liber Secundus
jnoadmfi flrada pti culare affirmarmi p eadedc eifdeperitioefecudti minorcpide 3 cifde nihil monftra^ qa maior j ucfaris. Ad^ticolarenega. tiua tnonftrand a in juavto mo ft ped tur i prici pio: ijap ide ab eifde, maior negacii'.a ! ptc: p ea7- ab i coae de, minor negaciua t te:q & eoucrtiiB Mr.
|b rente
Rifibile. Album. A.
O.A1.
Homo. Rifibilt. B.
A!,O.
Albnm. Homo. C
Album. A.
Homo. Nigrurn, JUfibile. Homo. B. C. ALno.Q. , O. ALnon.
Voluptas. A.
Voluptas.
A.
O.
B. /
Dolor.
> C. Lzcuui. N. Voluptas. A.
B. Dolor, l^dtia.
Al.non.
C. Lû'tix Dolor.
T
Dolor. Li-cina. ij Tcrtia
In hit eSiugationib'ad m6 ftrada yd cn'are at firmatiuS p eadede cod petit' i tninori: j> ide 3 eif dej, fa<3a c&uerfi&c petit" i mi nori. Beet fyltt
Dolor.
VoluptaS. iti primieluf' 'm fyUovifmo , aw* -votatur
it.Pofitio ant quacfiti prifmi, hoc eft, quod intenditur monftrari per feipmm, non autem f P aliquid aliud,quod (it pars fylfi concludentisipfumêftex genere o ration um,per quasnon poêftali quidoftendi per demonstrations, quod intcndalhus oftenderc p demfonem. AcciditautemjVtqujfi: cum non oftendatur per demfonf
ab ea oratione, per quam intend!- eipij, etl ft m usdemonftrarc, q uatuor modis. Quorum vnuseft, vtcx iftaoratio ncnonfequaturconciufio,quaintcndebamusex ipfa fequi: feu quia nihil penitus concludat: (cu quia nonconcludat aliquid ex ijs, qua; intedebamuscocludere. Modusau tffecuduscft.Tt jfpones fintignotiorescdcFudone.coditionanqjjpponum c$, vt fint notiores cocfone.Modus vero tettius cfrvt jppones & coclufio fint in vno gradu oc ctiluuois.Qaartusût modus eft,
Tt
Liber Sccundus
1 47
ittonclufiofltcaufecognitioisjp- cocj? B ineftipfi c ,& cipfi . am- B ponu .exconditionibusnanq; pro pliusmonftret A inceipu a,eo qj A ponu Cy vtfintnoriorescocfonc, & ineitipfi t,qeratcocFo,& E ineip(intcaincognitioc ipfioi&inhoc fi fi.non.n. eftdfiamterifta fpecic exceditparsiftapartem fecundam. &fpecie"prim5,nificj?inipcprima Cu itaq; fit hocftabilitu, no eft po concluditUr id , q<! intendebarnus fitioquc.fiti prirhi parsfylfi fui,eius cocludere ex aliquo j> (e: fed in hac ridclicet,qui vocaif rtfpctitio , q eft fpecie concludif qd intendebamus oratio,j?qua non oftonditur p de- cocludere,p media plura vno. Dernfonemqu^fitQ pnmum,qmhic ceptioautinhacfccfafpemulcuac eft vn us ex modi s : fed magis opor ciditpp.obliuione*.queadmoduac tet.vtoratio.pcr qua non moniha ciditdemonftranti, fi linea rcda fu turqu^fitu , afTuefcat confuetudini pra duas re<Sas cecidcrit,& duo angeneris. Species aul ifta orationis, guli,qui(untin vnolatere,?quales que vocafrepetitio,cft ilia, qua fb- Fuerint duobus reftis, q> dux ill^ lilicicuscftahquis in monftradoali- ne< funt^diftantes.qmfinoeent R quid ignotii per illud id , hocefl p ^quidiftates, cu protrahercnd'in re Cognita aliquid ignotum,id, qcf non poteft du , concurrcrent in altero duoru mon rari n ^ > 'fi paliudabipfo. Co- latcrii,&fieretibi triagulus, cui'an gniroru.n.bine.iuntfpecies:autno guli eflent maiorcsduobus rcclis: ta p, fe,vt propones prim? : aut no- qcf fieri non pot,& n5 cohfret: qm ta per aliud ab ipfis, vtea,q cogno- cj> triangulus habeatduos angulos Nota <jd fcun tur p. pri mas propones. Cuigi reftos,mon{traf plineas^quidifta r>cut?o tnr aliquis fbhcitus fit ad oftenden tes. Etin fumma accidie ei, qui fa^firi pri - dum aliquid pfe per id, qcf e/t no- cit hacfpe"m monftratiois, illud im turn paliud,hoceft,qct vocaf'hacl poflibile,qct accidebat illi, qui roci arte repetitio,& pofitio qu?fieipri- nabaifdic6s,fi eft hoc,q? eft hoc. fed mi.Harcaiit operatio deceprionis fm hunc moducruntoia per fenoaut erraei accidie fm duos modos. ta, & fufHcientia abfq; eo, q? cogno Quoru vnuseft, vt qu^fitu p, fc po- fcant'p aha. Cu verohabuerimusQupfitre natur propoad oftenfioncm fuijp- alij^d, qcl ignoremus inee duobus P2"op fius. hoc aut accidi t,cu predicatum diuerfis,&"vnu iftoriiduorum fit, t1"'' ac fubieclu qu^fiti fucrint duo noco cj> aliud e, ia declarabimus igno mina multiuoca,queadmodu poft tu p. ignotu : non tn (equif, vt fit, hoc declarable". Secundusvero mo queadmodu hxcmonfhatio, quz dus,veluti fi monftref'coclufio ali- vocatarrepctitio.Veluti fiignorc pcriylfos plures copofitos er mus A eein B,&I c: fit aut j>fcma jfponibuspluribus: quaru vnaita nifcftu s eein c :velimusafnm6fenabet, vtnon monftrc^nifi ciira ftrarc A eein c , eo q? eft in B :fecîf hzcconclufiofadafueritpropoin yt!q;TttaIism6ftratiofitrepctiti fylFo ipfam coclude"tc . Queadmo- fiuc fm veritate, cu Aux res fucrint du fialiquism6ftret,qjA ineftipfi res vna & cade fm veritate, hoce" c z,cu acceptum fuerit A ineflc B , & & Bjdiuerfificent'aritfm nomina,, > ipfi :deindc ondat v iaeS ipfi > &h.oc,.cuhabuerintnominamulT ii; uuoca:
tiuoea: autfmopimoneexiftinjata,cu fuerit opinio de B & c , g> fint vhu &ide",prterc[q? fint vuu in ve ritatefmnumcru . hoc aut accidie, cu vnuqclq-, ipforu eft couertibile cu fuo complicito. queadmodu fi vnu ipfbrueet proprium alterius, ant definitio, aut defcnptio : aut vnu ipfbru fequatur cr reliquo , licet non fitconucrtibile,qneadmoT dufequitur, q? fit animal,fi eft ho . Atqui hxceftrepetitioprobabilis, non fm veritate. Quod fi tantummodo diuerfificf tur fm nome, erit repetitio vera: qucadmodu fialigs m6ftret,qihcresfibiallataeftenfis,ppeac|>eftfpatha. Confimiliter fi habuerimus duo, q ignorem* ince vnireij&notu fitvtrunqiipfbruminefle alteri,&volucrimus mon{trare,qi vnumipfbrumineft huic ignoto , quiaalteriifibiineft : dicoq? non erit hoc repetitio, nifi iiotu m fit haec duo ita fe habere , v t vnum ipforu alteri infit,& fint vnu fm ventate , aut quia vtrunq; ipforu conuertiturcu fuo complicito, aut quiafcquif'cx ipfo. Queadmo du fi ignorarem* A & B cfle in c, et eetnotu Acflein B,dicoq?hoc no erit repetitio fuper qfito,nifi exiftimatu fuerit A& B efle vnu & idem, Dfiainter autq? eruntvnii U ide . Differunc nT&m6ftrationc;ris.qm in monflratione circular! cuculate. oportet trcs terminos fibiinuiccm conuertibiles cfle: queadmodum cxpofuimus,hoc eft A,& B,& c. fed hoc in loco no eritcodocouerfionis,nifi in B,& c, i.in duob'terminisfylfi. Cii igit'moftratiOjC] voca tur repetitio & pofitio qu^fiti,fit, vt oftendamus rem ignotînucntiois |? fc ex pane, qua accidit ra, vt exicatu qfiti&terminus medius,aut fubiedum eiufde& terminus mcdius : mamfeftu qj (yli'usrcpetitio* niscomponitur ex duabus proponibus: quaru vna eft nota,vt 9 vna iftaru duaru reru infit alteri,hoc e, qu^ fm veritate v aut probabilitcr eft vna: altera autem iguota, puta extremitatem qu^fiti ignota incfle vniipionim,autmaioremmedio, fi minor nota extiterit, aut mediu inefle minori,fi maior fuerit cogni ta. Queadmodii fi eflent B, & c no minamultiuoca>& vcllemusmonftrare A inefle c j? mediu s,hocefc I fi acccperimus A mefle B : & B ince c.A.n.inefle B,eftprop5 ignota: B vero inee c,eft propo notaippea q funt nomina multiuoca, aut tali a, vt exifti mentur ita (e habere. Cofimiliter accidet fi A,& B fuetintnomina multiuoca,hoceftfinotu fue rit A efle in B,(ed B e in c ignotu. Quod cum ita iu,manircftu,cb (be- P6tfierf ^^/- - r -1 repcttnoi cieslermonucopontoruhaccommbfirt. p6ne,qu^vocaturrepetitio,erutin us, olbus tribus figuris. Confimih'ter cum fuerit fylPusexduabusproponibus afHrmatiuis, erunt fpccics, M quaicomponuntur ex hoc gencre in tertia ngura, ac prima, duplum refpeAu {pecierum, que cocludunturin vnaquaq; ipfaru ,cu fuerint inomnifigura: qm terminicouer tun tji nter fe,hoc eft propofitio nota. Qijod autem affirmatiui duplicem habeantcoclufionem,cft, qro omnisfpeciesipforum diuiditarin. duaspartes: quarum vnaelt,vtmi nor fit ignota & maior nota:fpecies vero fecunda fe habet in contrarium huius v mfnorem.n habec maioremignotam. Sed cum
Liber Secundus
148
cum FueritfylPsnegatiuus, hoc eft contradixi t, dicct q> eft non pc> &> ex duabuS propofitioibus, quarum nes hoc, fed q> falfum alicjd p vna eft afhrmariua, &altera nega11 eoru, q pn us.necp i n ea tiua,non accidet, vtfpeciesiftar dtt- q monftrat: n6.n.ponit,q3 c6x pliccnt ur: cjfh ignotae lemper vtiq; tradicit.Amplius aut^qn fublax eruntnegatiu Z .non.n.verument, ^ f uerit aliadoftefiueg ABC, Ttfitpropofitioconuembihsnotan6eftdicew ^ n6 pene*po flrif neeatiua:qm temper aut eft ahqd, f ^ r 7?, ^ -r ouodeftvnum fmveritatem,aut fa^seftfylis.nanq,no penes quodexiftimaturee vnum.Cum hoc fieri tucdicimus,qnfubla> - - modum repe- to hoc, riihil minus cocludatur Plex itaq; monftratiofm titronis fit duarum (pccierum: aut lylFs.qo! non eft in oftefiuis:fub cadu v tate,&fe- repetitiovera,quaceft,cum prppo- Iata.n.p6ne,neq3 g ad hanc erit opt fitioc6ucrtibilisinipaeft exduo- fylFs, Manifeftu igif, qp in rjs, ^ mro acci- busnommibus multiuocis: aut read impose, dr no penes hoc: 5C g petitio fm opinionem exiftimata qnitafehabeat ad impoFe fup' pit prima, probabilcm,cum eft in ipfa propo- pofitio,quf d pricipio, vt et exi an dialc- fitio,dequaproptcr cSuerfionem ftente, etnon exiftente hac, nix in feipfum exiftimat q? fit vna, aut hil minus accidat imposfibile* propterea q? vnus duorum termi- Manifeftisfimus igit modus norumcontineturfubalio: mani- ei?, q3 eft no penes pone ee falx ielturn quod ars Demonftrationis fum,eft, qnafupponeincoiun^ accipit intcntionem veram ipfius: 1 feclars Dia!ed:ica accipit duasfpe- <flus fita medrjs adapoFe fylfe: q3 dictum eft cV in Topicis, no Prio FJe <ies fimul, hoc eft earn, qua; eft repetitio vera, & cam, qua: eft repe- cam.n.vtcam ponere,hoc e.Vt Repetitio titio probabilis: fed ars Sophiftica fi voles moftrare, q> diameter c appropriat fibi hanc monftratio- icomefurabilis,argueret Zenox nem . & in hoc videtur etiam, vt nisrone,q?n6eftmoueri, cVin phifhs. ars Rhetorica non longet vnam hoededuceretipofe.nuHonaqj duarum fpecieruiici rr.ooltrationis monullibi continuu eft falfum huius. lam igitur ex hoc monftra- diclioni, quae aprincipio. tumfuit,quid-eft, quod vocatnt Alius aut mod 9 > fi continuu repetitio, & quot funtfpccies fuse. fit impofe fuppofitioi,no rii pg . ilia accidat,hoc.n.contingit fielonp^hoc. cap.ii. rijetfurfum) etdeorsuacdpien On pen es hoc aut accix t j continuu. Vt fi A ponatur ipx derp falfum, q3 plerunx fi Binclye.Bautem ipfi c: c veq? i romb9 cofueuim us ro jpfi D< hoc aut fit falfum, B I' dicere,primu quide eft in fy 1 fir d f e ipfi D+ narKp fi ablato A, nix ad impol'e, qnad contradidiox j^j niinus -mtit B jpfi CjCt cip fi ne fit hui us,q3 moftrabatur ea D> ns eflet vt jqj falfum pp. fupx q e ad impoffibile,Neqj,n,s no pofitionem, quac ^ principio. T iiij Aut
Priorum Rcfbluroriorum
Inrftne* hac a&t' mariiia, cotinuti * deorsuitf dpi en, O" penes ho* accidie 6* fum:<javT
Color. Album. A. Nono. B.
Volatile. C.
Coruus. D.
hac, ifursii conti-'
**- te>vlja Aut ru|'ftw > fi quifpiam furfum acciperet cotinuiiVt fi A ipfi fcpp6ne. B: E vero ipfi A : dL E ipfi E : falfum ee police F ineffe ipfi A. naqj et id requit'fic nihil minus eepolTet impoFe.fublacafupponCjqiprincipio, falfura. Rationale. Homo. Color. Album. InrSne p. . A. Nono* B.
nuu aedpicnri, gg fupp6nc, n accidie faUu, vt
nee in fit- s^ oportet ad cemninoaqui ^ principio,coaptarc impoFe:fic.n pencil. |>jtgg fiippofitione.Vt deorfum quidem accipienti continuum, ad prjdicatum terminorum.nam fi impofe,A ipfi D inelTe}ablato A,non amplius erit falfum.Surfum vero,de quo praedicatur.fi.n. con accidie F ineffc ipfi B,ablaco B, non amplius erit imposfibile*
Inrfinib* p6n,etpe ncshocac ciditfalsil fusion in Horsu, ife rioii I fat' film, c&cinuu acci* ad primo* terminos coaputut unpofe.
Fortitude. Homo. A. Non o. B. fclicitas. Virtus. P. E.
Rifibilc. Rationale. C. D. Fortitude. Homo. A. Non o. B.
Confimiliter autem dt priuatiuis exiftentibusfyllogifmts.Pla num igieur, q> imposfibili non exiftenri ad terminos, qui ^ prin> cipio, non accidie falfum penes pofitioncm laanimatum.
Liber Sccundus
InanimatG. Senfitiuum. Volatile. A. Ah B. C. C0ruus, D.
149
A
In ration? hac negatiua.fi acci dit falfum iione-,vc Dec I pna
Homo. F.
Aquatile. E.
Animatfi. Scnfitiuum. A. Nouo.

gatiua re* fpondec (c cudzatfii
Homo* Animal. Rifibile. Rationale; A. Al. B. C. D. Equus. Difciplinabilc. Homo. Animal. F . A. Nono. B.
lar&nibtu his ncgari His accidie felfum py fuppftne, Vt&inaffiinuciuv
Autneîta.fempcrpropterfuppofirionem crit felfum.nanqj An 5dfipofituinfucritAinefrenonipfiB,fedipfi K: hoc ipfi D:dCfic manetimpoffibilc. In rations Animal. Inanimatu. Corpus. hac I deor A. Nono. B. K. Aim recipient i termincw, accidtc 61
^3 no pp pnma fup p6n tm,t BA, g a ilia at'fcrrt pt, fed pp
Piiorum Rcfblutoriorum
Confi militerau tern &urfuin ace ipienti termirios.Quare quo niam & exifteii ti,& non exiftenti hoc,ccidit impoflibile,non ef" fee vticj; penesôfitionem,
In ran one fiac in fur fura accipicnd tcrmiuos,accidit falfum:fed n
Animatu. Scnfitiuu. Rationale. Animal. Inanimatum. F. E. G. A. Nono. B.
ma iupp6ne u h , B A, g,a ilia auferri pc, fed 55 aliaet.lolicctBG
Solatia
Authoc,quod eft, con exiftenti hoc, nihil minus fieri falfum, nonitaaccipiendum,vt cumaliud ponitur,accidatfalfum:fed qnandbablato hoc, per reliquaspropofitionesidemconcludatur impoffibile. quoniam idem vtiqpfalfum per plures fuppofitiones acciderCjnihilfortafleinconuenienstveluticoalternascoincidere, &fimaior eit extrinfecusintrinrecot&fi triangulushabet plures tedlos duobus*
has figutas, per bias fiipp6 lies falUs, coalter-nas coinci dcrc
F
acapiione ehtf, quottion tft-cattfa conclufuuajfalfk, AC ft ejjetcaufa. C<tf>. zi.
lxit. Ciimauteminterrogans c^ndudit contra refponaenteni fal/um ex pofitionefua, &eft poficum, quod facie redire refponccnteoi ad hoc,vx dicat^falfum uoa
accidercpfoptcrid,quodpofuitre- G fpondens, fed accidie exalio,quod eft in hac oratione,perquam conabatur monftrare, quod falfum acciditex pofito,quod ego accurate obferuaui,autadmifi:illudquidcm accidit in fyHogifmo,qui eft fecundum cent ran um , cum accident,
Tt
Liber Secundus
ifo
A vtra!fumfequaturaliquo,quod fibileinhociyllogifmopropterponon fit in hoc vcftigium radicis pofitionem, quam pofui, autadinifi, NOU hie, hta:. Hoc autem aciditinfylloeif- propterquam exiftimas fequiimûo *ccl' mo contrarij,cum fueritvnafua- poffibile. Hoc autem accidie fe- Notag,ac cia,q <tr~A r u m propofirionum vera: fed ilia, cundum duas vias in fyllogifmo co "^ non yp'hoc: & ex qua fequitur falfum, dubia: & tranj. Manifef Hor autem ipfarum Accidit coningaturipfip0fitio,fccundiitn eaeft,qua;alium nonlatet,neccon via*, quarz. quod eft res addita fuper duas prouenit,vtperipfumdccipiant,autdc prlaimaiarefto. pofinones. quoniam cumfuentin cipianturniu pauci homines, eft au j>ropefirionibusiyllogifmi,quieft temciim pofitum non communilecundumcontrarium,dubium, Sc cat fecudum vnam fuarum partiil, cocludatex ipfisinterrogas falfum, hoc eft prardicatum & fut>ic<5lum pofteaquam intromiferit in fum- cumterminispropofitionu,exquimamipfarumpofitionem ita,vt vi busfequetnr impolIibile-Vtinexedeatur falfum fequi ex pofitione. plo,ti radix pofita,dccuius import! B iam enim fiifficit refpondenti hoc bihtatefolicitifumus, fit A in omni in loco,vt dicat,qu6d falfu m fequi- B,&dicamus,fi A in omni ju:&cin tur ex falfb,quod eft in fyllogifmo, omni i:& D in omni :lequiiur,vf prarterquam quod fitopus,vt dicat, c fuinQmniE,t]uodeimpoffibil quod non fecundum pofitionem fed i mpoflibile fequitur ex eo,quod accidit falfum . hoc enim fermone pofuimus,A in omni Brigitur ACC eft opus, cum fuerit vnaduarit proin omni s,eft impoflibile" manifepofinonum fyllogifmi fecundum ftum tameneft,o? Aeflein B,noefl contrarium vera,&altera dubia. & fignum, vt c fit in E: quod eftifnfecundum hocmanifeftum confi- poffibile. Vt in exe"plo, quod dixie iniliter, quod oratio ifta non erit a AriftotelesinmaterijSjflaliquisdi^ rcfpondente } ciimimpoffibile,fuper cat, cpdiameternocommunicatco quo interrogauit interrogans,com ftz.quonia fi communicaret,& mo ponatur aliquando ex fyllogifmo turn pertranfirctdiuifum finitum', redo. & hoc quomam in fyllogif- pofteagl tranfiuiflet medietatc fiia: C mo rc<^to nihil ponitur, de quo fb- fed non pertranfiret mediatatf fuS^ ^ liciti fimus, vt deftruatur: fed hoc nifi pofteatj pertranfiuentmedicta accidit in fyllogifmo cotrarij.Cum tern iftmsmedietatis: &ita luenicn ergo manifeftum fii, quod oratio turinrnetiedo medietatesinfinita^ ifta inftantiz eft a refpondente.erit fequitur ergo, fi fit motus,vt motii autem in eo,quod adducetinterro- pertranfeatfpatium intinitum in t6 gans,fyllogifmuscontrarij,nonau- pore finito:quod eft impoilibilc. lem fj'llogifmiii redus; manifclhl hocautimpoflibilc lequiturex eo qubdacciditmiyliogifmo contra^ quoddiximus,diamctrumcomma rij,cunaimpoffibileconfequensfue nicarecumlatcre.Manifcftucnim, rit, vt pofitio lit, quam pofuit re- cp fermo ifte, ex quo fequit impoGfpondens, aut deftruxitipfam: aut fibJle,eftdubitatio Zenon^s de moeft opus refpondenti, vt dicat inter- tu: quanio coaptafalicui parti ipd* roganu, quod non fequitur impof- pofiti, de cuius delhudtionc i n hoc fermone
fermone fblici ti Aim4. & propterea &io tantum, fecundum quod fubic hoc eft minim 6, quod foci t ad hoc dum radicis eft prardicatum in con Via autem (ccunda,qiiar magisla- cl ufione falfa. Quod fi pofuerim* 'It*1 c&cai tct><lu*m prima,cft, vtpofino,cui* fyllogifmum fic,&dixcrimu$ A in cu eficfb- dcftrudtionem intendimus, com- omni B:&Ainomm c:& c i n o m municet cum vna fuaru partium, ni D:& D in omni Erdeindcconcluaut cum propofitiombus cocluden ferimuscx hocimpoflibile, puta,fq> tibus falfum,piaster conclufionem A eft in omni Bimanifeftumquod aut cum conclufione falfa. ilia igi- in hoc impoflibili participat radix tur, quzcommunicat cumconcTu- pofita,cuiusdeftrud:ionem intendi fione, magislatet: &eftea,dcqua mus,cum praedicato tantum,quod mcminit Arifto. cum autem com- eft A,fccundum quodeftprzdicamnnicabit cum conclufione,aut co turn inconclufione.ciim igitur abla municabitcum pracdicato,autcum tafuerit propofitio A B,qua:eftrafubieibo . Ampiius fi participabit dixpofita,remanetimpolfibile,que ** cum vnoiltorum, autcommunica admodumerat. Cofimiliterfifuc- ** bit,vt fit prxdicatumin ip/a,hoc ritradix pofira communicanscum eft conclufionc:aut communicabit, iftispropofitionibusin vnafuarum vt fitfubiedttim in ea.Componun- extremitatu a parteinferiore: hoc tur igiturcx hocquatnor vi^.& hoc eft,cnmpofitum fueritfubieclum <juoruam,cum commumcet cum Tub fubieAo propofitionis vltimai conclufionc /ecundum communi- propofitionum concludcntium fal fationempropofitionumin prima mm. Vt in cxemplo, fiponamus c figura,aut commumcat cumipfis deomni D: & Ddcomni :&de defupcr.ita vt vna extremitatum po omni A:& A deomni B,quodeftip {lUprardiccturdeextremitateAibic Aim pofitum: fitautem impofUbile <fti primiinpropofitionib',autfub- confequens, c deomni Arplanum jeih ipfius,aut pr^dicati.erit autem igitur, qppofitum communicated vna extremitatum pofiti fubieftu conclufione falfa fecundum partes in conclufione falfa. Vtinexemplo, pr3 > dicati,fecundumqu6dipfifub(j * fit pofitum, ex quo volumus fcqui ciair. Eodem padto fiponamuso falfum^quod A inomni s:propo- ae D & D de omni E, & E de omni fitionesautem ordinatar in prima fi B:& A deomni B:fitautem impofgura, perquarum medium conclu- fibile c deomni srplanumenimco ditur falfum,fintcdeD:& D dcom fimiliter,q>conclufio falfacommui E. d igitur exempli gratia acci- nicatcum radicepofitain fubieclo, .piamus A de B: & B de c: & c de D :fecundum cpipfifubijcitur.Sunter &D deomni E:deinde exhoccon- go ifbc,quemadmodum apparet, <iudamusimpo(llbile,puta,qu6d B quatuor fpecies,quibusinnouatur dicitur de omni Erplanum q?hoc ccmunicatio propofitionum in pri inipoflibilefl-quimr exalio,quam mafigura fmvnam extremitatum ex A B,qiiodeftradixpofita.Com- radicis pofits.Infumma igit'opormunicatio autem ifta eft cum fubie let, vtrefp6denti,cumdicetfalfum do radici5,cuiusintcnditur deftrtt- no fequi propter radicem pofitam, occulted
Liber Sccundus
151
A aettilteturin omnibus radix pofi- neutiquam potcft,nL juandocon D ta,quzeftpropofitio A B,&dimit- trarium fuerit in termmis medijs tfotapof- taturimpoffibilc perfe. Confirm- tantumabfq;cxtremitatibus.&pro ft ficn fcl liter accidct in omnibusipecieb'pri pterca fieri neqmt,vt dicamus,cum nia:,acfccundaefigurae,acetiamtcr- deftruitur radix pofita , & remauet uae.ftatuscnimuipcrhoccftproxi impoflibilc,cj>hocimpoflibilcpomus.Iamigiturmamfeftumeftex tcft fequi ex hacradiee pofita j?fylhoc,quod pofitum erit annex fi pro logifinos (eparatosin omnibus tcrpofinoni per media concludcntia minis refpeAulyllogifmicocluden conclufionem falfam , & falfum no ns impoFeabfq; pofito . cum igitur iequcturexpofitOj&fccunduquot dcftruxerimus pofitum coicans,5c modos accidet hoc. Et prop tcr ea rcmaferitimpoffibile,planumq>(c rtoilca non û"c cum fucritimpoffibilc, quitur, vt fit per propofitioncs me *,vtillode vtfitexradice pofita, (ecimdumq? diasinterimpoiribile &pofitiiproflruao&l fuerit communicans cum propofi- pofitiofalfajqmpropofitiofaUano B- tionibusconcludentibusjmpofllbi- poteftefle, nifi ex propofitionibut E &$ deftru letfcdcum hocoportct^ciim ipfum ialfis, fm quoddeclaratum futt. fetn! prio deftruitur , vt deftruatur falfum . Dcfelfa Katione. Cap. deftrufto, Cum enim iftae difpofitiones coa* d faKa ratio efficitur pe* dhuc fal ptantur pofito , cognofcitur quod nes primu falfum.autenim famrcma falfum ex ipfo fequ^ hoc eft, quod exduabuspropofitionib*, ahad me- commumcaticum cSdufionc felia.
fieri cnim poteft,cum deftruitur ra dixpofita,&variatur P ropofuiofc- noeratfalfusfyllogifm'.Quod ex pluribus:vtCperAB,hxc <unda,quxcumipfacommunicat, " P^r D E, F H, ex hisaliquid fupc Ttcoodudatur hoc idem falfum.po teft cnim res *na concludi per me- riorum falfum ent y dC ratio pe^ dia diuerfa. vtautem conclude vna nes hoc.nanq; A,6^ E per ilia co> concludatur perfyllogifmosdiucr- cluduntunquare penes illorum jS>s (ecundum omnes ierminos,fieri aligd accidie coclufio,et falfum* Lapis. Ens. Subftatia. Corpus. Viucns. Animal. Homo. A. D. E. B. F. |H. C.
** eft pp i>pcfitk) -
Dt-fctl/a Rrff;Ve. Cap. i J .Vod ii fylRctim quo coniun'gitur pofitio,& per quc interV<g" s ^ rogansconatfdeftruerepofitioncm,extteri t Cy IFs fimplex,noc eft ex duabus ( pp6nibustantii,cum impoFefcquat'fimuIcumablationc pofitionis,manife/tu erit p Ce, <%> no Kota 1 eritcofequcnsex radicepofita. Sin |autfyH'i,quifunt ex impoffibili& t po{ito,fuerintplures{yHb vno,non fit failaua erit manifeftii :cognofcitur tn q> fal ngphoc, fijm cpntiDecinfyJfo. Cum autreuînÔTi ^ ut ' flierintcs ifti (ylfi in fylfm inu fylfm, primu.ex quocopofiti funt,&mon HftratafLie'titcoclnfiofua, planu tibi rroftfdat' crit,fi iniicniet1 fa)fum fimulcu defalfum n6 ftrudione pofitionis,au t non inucnietur. fylfi aute, qui funt fm hanc dirpofitionejhJruntjCjuiaprincipio complicantur ex binis jpponibus, quarii vna eft vera, &altera dubia: non erit tn manifeitu,anconclufio fitfalfa. ciim autipfiadiungef'propofitio vera,poteritcoclufio prouenicnsconfifr fm difpofitione fliam efleignota,anfitfaHa.adiungat',aut ipfi (ur etiam jppo vera,& confydereturc6clufiofua,quoufqjtudeue niasadconclufione", quaeexdifpofi tione fua manifeftafuerit,<.]?e falfa. eognofceifenim mnc,q?oesifta;c6clufionesfuntfalfe. CumigitrefolutifuerintadfylFm primum,&cofydcremus fyllogifmum primu fi-
v<
m'ul cu radicepofita, cognofcemus 1 fccundum huocordincm,an impof fibilefequaturcx ipfa,an non. De to, on ratvnar.
Cap.
14.
D hoc aucem, quod non fiat ratiocinium, obfer> uandum, quandofineco clufionib9 rationem interrogat, ne bis iri^pponibus idem detur: qfn fclmus,q> fine medio no efTi citur fylFstmediu vero eft,quod pluriesdr. Qualiterautoportet ad vnamquamqsconclufionem medium obferuare, manifeftu , ex eo, q> fcimus, quale in vna- quaqp figura monftrat * hoc au tern nos nonlatebit,eo q^fcim9, quopraeftamus ratione,Opor/ tetaut,quod a refpondentibua cauendum enuntiamus,ipfosar guentes conari latere. Hoc aute erit, prim um quidem, ficonclu fiones no praratiocinentur, fed acceptis neceflarrjs fintobfcur{, Amplius vero, fi propinqua non interrogat, fed quammaxi/meimmediata.Vtfitopusconx \| cludere Ade F, media B c D E. *ALco.la oportet itaqs interrogare . fi A !,on^.ma
r ar r r r au.alijnv, ipfi B:<3rurfus non ll B Ipil C, diata.vide
fed fi D ipfi E: dC poftea > fi B ipfi s.Topi. in
Ex hte figura oft. oifquo pa <Sto ceflariofieride beau
Vrile. Bonum. Defyderabile. Eligibile. Sccfmnam. Voluptast A. B. - C. D. E. F.
Ac ft
Liber Secundtis
Ac R per vnum medium fiat fyllogifmus, a medio i ncipere, maxime enim fie latere poflet refpondentem.
De otycruatione , Cap. 14.
fliper ipfum vehiatex eo, quod admifit id, quodredeatad dcflrucndam pofitioncm fuam,eftid, quod prxtfpimusfaciendum refpondenri,vtmagisoccultetur,quidfit,quo-
ufque hoc admiferit refpondens. Meminit autem in hocde tribus Tnapr?co pr^ceptisproportionatishuiclibro. Pta ixie. Oportet autcm refpoden Quorum vnum eft, ne interroget tern in arte Diale<fticcj,cum in fuper propofitionibus fimulcu con tercfpondcndodepofitioriealiquafb clufionibus,fed dimitrat conclufio- ptimii eft, n î^~ ficitudinem habebir, & interrogans nes,fiue fuerint propofitiones pro- tat cocrojntenderitcum propofitionibus, vt pinquaj,autlonginquz. hoc autem eas admittat, oportet inquam ip- accidet in fyllogifmo compofito, rogct,ppo fum obferuare , neadmittatin pro- cum fuerint dua; propofitiones con fitiones. fofitionibus,quasiutcrrogat,termi cludentesc6tradiftorium,quarum num vnum bis , aut pluries . & hoc vna fitconclufio,fecundaveroaccicum fueritinterrogatio in propofi- piatur ad interrogationem,& fit co tionibus tantum abfq; coclufipne. fimiliter &ipla,conclufio fequcns Si enim non admittct teiminu vnu eijduabus proposition ibus interrobisan propofitionibus, non eritibi gatis.fequitur enim hic,vt fiat inter terminus mcdius. cum autemnon rogatio fuper tribus propofitionifucritin propofitionibus, quasad- bus, & derelinquaf'propofitio quar inittct, terminus,in quo communi- ta, qua? eft conclufio. Pra;ceptum mterroeec ccrir, non prodibitibi {yllogifmus: vero fccundum,vt fiatinterroga- np6nesrt ncdum prouenict cxipfis fyllogif- tio fuper propofitionibus longm- mous. mus,qui deitruatpofitionf . Quod quiSj&dimittaturinterrogatio fufi inpropofitionibusadmiferutcr- per propinquis.& hoc fimiliter etia minum vnu bisipoteritipfbm pro- accidet in fyllogifmo compofitoû hibereabifta conclufione',quaseft fuerint dua: propofitionesconcludF cotradi<floriafiia;pofitionisex par- dcntes adcontradiclorium,duxco tcquahtatis ordinis termini medij clufiones ex binisfyllogifmis,quorefpedtn alicuius fpeciei conclufio- rum vterq;coinponiturex(iuabus num qnamor,quas diximus: hoc e, propofitionibus . erupt igitur hie ne ordinetur hoc in loco ordo , qui fex propofitiones,quatuorlongitieft ncceflarius, hoc aute potent rc- qua;', qua: funt propofitiones non (pondensfacere,eoqu6d nonignp exiftentescouclufiones, & quacuor ratqualisconclufio inquali tnum propinqua?,qua: funtconclufioncs: fit.autem interrogate fuper quafiguraiuconcluditur:hoceft,quod fitproprium vni figura?,autcom- tuor,& relinquimtur duai.Differcn, municet cum duabus,autcum om- tiaveroj'quar'eft inter hoc prarcc^ nibus tribus.hoc an rcm iam prxdi- ptum[& primum , eft : quia lict ftum eft. Dixit. QjJod antcm prar Ttruq; pofitu dimittat coclufiones, ccpimus cauere rcfpondentem , nc quxluiitex ipfisnibi tamcndimit* tuntuc
G tunrur conclufiones,fccutidum <p conclufiones, hie autcm.fcamdum quodfuntpropinquae. Pr^ceptum Vcro tertium eft,vtvariemr ordo propofitionum in interrogations, oonum. & fiat interrogario fuj? ipfis fine ordine, fecundum quem oratio compofita fuit. Vtin cxcmplo,fi fbliciti fimus, vtconcludamus, A cflcinc per media, A in B, & B in D5 & p in E,&E in G, non eft opus, vt interrogemus,an Afitin B,deindean /it m D: fed eft opus, vc a pnncipio interrogemus, anE fitmc,deinde pofl hoc,an B fit in p: & fecundum H bunc modum cadet interrogatio fuper rcliquis per priuationem ordinis,quo in ipfis repcritur (equi conc!ufio:quoniam fecundum hoc latebitresrefpondentem fichoceit, quodoportetfacere interrogatem, ciim vultlatercin(yllogifino compofito. Sed in fyllogi(mo fimplici, In fyllogif qui eft ex binis tan turn propofinoino fim- oibu$,&vnnterminomedio,opor^jlMtorna tet' vt 'ncipiamus interrogate fuganda ma perpropofitionc maiorc, deinde in jor, vt ma terroget fuper minore, quoniam fe jiilatear. <undiimhuncmodum latcbitconclufio refpondentcm. & hoc, quo_ mam ipfe format in intellectu fuo contranum formationis conclufi. quiafciensfm id,quod cftin hocli bro,id inqua, quod eft ante iftas for mationestantum,iam nouit,quanAo crit cocludcns ad orarioncm, & qn non erir, quomodo crit.
De ^.tfargutiout. Cap. 15.
quandoeritj&quandohbnitrit fe redargutio. Cum enim omnes refponfioncs conceduntur,aut vicilfim ponuntur,vt hacc qui dem negatiua,illa vero affirma* tiua, accidie fieri redargutione: erat enim fyllogifmus, <3d ita,8C illo modo fe habentibus termi> nis.quare,fi quod poniturcon* trarium fitconclu{ioni,necefTc fieri redargutionem*redargutio nanqp contra<flionis fyllogifm*. Quod fi nihii concederetur, im^ polTibile fieri redargutione.non enim erat fyllogjfmus, omnib" ^ terminis priuatiuis exiftentib9: quare neque redargutiofi enim redargutio, neceffe fyllogifmu cflfe: fyllogifmo autem exiftete, non neceiTe redargutione. Confimiliter vero, dCfi nihilponerc cur fecundum refponfionemin toto:eadem nanqj eritdetermu natio rcdargutionis,5C fylFi*
D Rtdarguticnt. C*ip. 15.
Voniam autem habem* quando,6dquomodofe habetibus terminis lit fyllogifirms jmaniieftum dC
Anifeftum igitur,q? non larebit,cumfueritcompofitus ex propofitionibus,quas admittitrc- ,* fpondens. poteritenim ipfieflercpul(a,cum nouerit interrogas,quati docomplicaturfyllogifm'j^quando-noncoplicatur nouimusenim, q? fi con fi team r refpondcns propomioncs afBrmatiuas,aut fucritiri ipfis affirmation&ncgatiua,quod iam fieri poteft repulho . quoniam iamdeda'ratnm fuit, quod non erit fyllogifiTius,nifi aim fuerint amba: propbfitiones fuse affirmatiua: fimui,autvnafueritaffirmatiua,&al tera ncgatiua. Quod fi huic adiungatut
Liber Secundus
A gatur q?conclufio fit contradi&oria pofitioniSjde qua cuftodienda refpondensfblicuuseft,iam ent rcpulfio ex necdluate: quonia repulfio eft fyllogifinus concludcns contradi&orium pofitionis, dc qua cuftodienda folicitus eft refpondens. Quod ft. non conceflem refpondes propofitionem affirmatiuam, fieri non poteft, vt fit repulfiorquoniam iam declaratum fuit,q7 noncritfyllogifmusexpropofitionibus negatiuis: & cum non crit {yllogifmus, non eritrepulfio. ciim enim eftrepulfio, iam fequitur, vt fit fyllogif* musrficenimfehe'tdifpofitioparticularis refpedu vniuerfalis, quern admodum eft dipofitio animalis cum homine, & difpofitio CyllogiCxniabfbluticum fyllogifino repulfionis. Confimilitermanifcftuetia cft,quod non eritfyjlogifmus, ciim non conceflerit proportion em vni Hcrfalem f monftratum enim fuit,
quod ex conditionibus CyllogiCmi D concludentiseft,vt vnapropofitionum fuarum fit vniucr(alis,&fecuudaafErmatiua.

DC deception f, qutejecundum Sufyitiontm. Cap. 1.6.
'53 .
Ccidit autem aliquado, quemadmodu in termix norum pofitione dccipix mur, dC fccundum fufpitionem fieri deceptionem. quemadmodutn ficontingit idem pluribus primis ineffe, &C hoc quidem la cere quempiam,dC exiftimare nulli inelTe, illud autem nofTe. SitAi'nexiftens B,&C perfeipx fa,5^hzcomni r> confimiliter, (iigitur exiftimat A omniqui' dem B inefle,<9<C hoc ipfi D: A ve/ro nulli C, & hoc omni Dt eiufde fecundum idem habebit fcien^ tiam,& ignorantiam.
Folio flucre.
A.
SuccusconLatifolium.
Perhos ff logifmos chciic cicccpuo Iccundu fufpiuone, i terminis a eiufJe coordinatiosot.
Log.cfi cS.Aaer.
Rurfus
Rurfus, fi quis deciperetur circa ea, quae ex eadem coordi" natione, Vt A ineft ipfi B,hoc au tern ipfic, & c ipfi D: fufpicarcx tur vero A otnni B inefle, dC rmv fus nulli crfimul enim dC nofcet, &C no fuipicabitur indTeigi tur nilaliud ccnfebitex his,quam quod fcitjhocnonfufpicari.fcic enim quodammodo, quod A in eft ipfi c, veluri vniuerfaJi q3 fecund um par tern* quare quod quodammodo fcit, hoc penitus cefet nofufpicari;quodimpoFe#
Subftantia. A.
H
Perhosfyl logifmos oltcdic" de ceptio fccundu foj ipiuonc,! terminis cmfde coordiaatio
Uli.
Animal.
Animatum.
Sed in prius dido,fi.non mes uit quare fiiterum Cui c nulli, diumex eadem coordinatione, exiftimat A inefle:cui Balicui in fecund um vcrunqj mediorum eft, huic non exiftimat A indTe. ambas propofitiones nonacci^ Quod autem omni exiftimatur ditfufpicari, vt A B quidem om cui B,rurfusalicui non exiftima ni: c vero nulli: haec aute vtraqj re cui B,aut fimpliciter,aut ad onmiD, Accidie enim auc finv aliquidjCocrarium eft* fie igitur pliciter', autad aliquid, contra^ non contingit fufpicari, Secun^ riam accipi propofinonem prix dum vtrunqj vero vnam, autfe mam. Si enim cui omni ineft B, cundu alterum ambas nihil pro que. exiftimat ipfum A inefTe:B vero hibet* vtA omniB:c^B ipfio: ipfi D nojuit; & quod ipfi p A no 6wrurfusAnullic Folio
Liber Secundus
Folio fiuere. A,
*54
Succuscon*
Latifblium.
Perhosfyl logifmos Olledif fccundu qs npones h fiat,&fecundii qs fiat fufpirionis dcccptio.
Similis enim tails dcceptio, dC quemadmodum decipimur circa easquae in parte.Velurift Aineftomni B: BVCTO omni c: Aomnicinerit,fi itaqj quifpia nouit quod xineftomnicui B, nouit 6:q> cuictfed nil prohix hibetignorareCjCji cft Vt fi A, duo re(fH:in quo autem B,trian/gulus:in quovcro c, fcniibilis triangulusfufpicari nanqj poCfee aliqais no eiTe c, fcicns quod
Duo rclH. A.
omnis triangulus habet duos re &os: quare mnulnofcet,(3C igno rabitidem.Nofleenim otnnem triangulu,qj duobus recfHs, nott (implex eft: fed hocquidem, eo quod vniuerfalem habet fcieox tiam, illud autem, eo quod fin/gularem.dc igi tur vt vni uerfali nouit c,quod duo re<fti: vt aute fingularinon nouit;quarenon habebit contrarias.
Sin iingularistriangulus, Tt hie (calenus.
dofciam* aliquid in vTi.ficigno remusin fane.
Triangulus. B.
Sift
Priorum Refolutbriorum
Similiter vero S>C ratio, quae inMenone,q> difciplina recor datio.nullibi nanqj accidie pr; fciri quod fingulare e: fed fimul cuminductione accipere fcien> tiam,quae f m partem, tanqj r&cognofcentes: quoedam enim fu bito nouimus } quemadmodum q>duobus redrJSjfinouerimas, q>triangulus confimiliteraute 8t in alfjs. Vniuerfali igitur fpe^ culamur quceinparte,propria verononouimus.quareaccidit & decipi circa ipfa, praeterq?q ** noncontrarie/edhaberequide vniuerfalem,decipi vero ea qug fecudum partem. Confimiltter igitur & in prxdi&is.neqj enim contraria deceptio,quae f m me^ fm f/llogif m vtrunqj me diorum fufpitio,Nihil enim pro Jiibet fcientem, & q> A toti B inx cft,5 rurf us hoc ipfi c ..exiftima re A non inefle cvt quod omnis mula fterilis, df. ipfa mula,exifti mare prsegnantem hanc eile.no enimfcit,q3Aipfi c, nonfimul * fpeculans afTumptum, quod k' cimdum vtrunqj* Stenlis.
Quo pafioicuefc cundutnc diu no Gt contraria fcictix per fylfm. cii noapplicc tur mai ot termlnuf minoh.
Qoare planum,qu5d ctfi hoc quidem nouit,illud vero non nouit, decipiettir: quod habent vniuerfalesad fcienrias quaefe^ cundum partem .nullum enim fenfibilium extra fenfum exiftes nouimus,neque ft fentientes fci must nifi vt vniuerfale,c\: eo quod eft habere oropriam fci en tiam :fed non vt agere. Scirc nanqj trifariam dicitur,ve! vt vni uerfalijVel vt propria,vel vt agere: q"redCdecipi tot modis* Nihil igitur prohibet dtnoffe, & deceptu effe circa idem, prae^ terquam quod non contrarie: quod accidit di fecund5 vtraqs cognofcenti propofitionem, dt non confyderanti prius.fufpi^ cans enim mulam praegnantem cite, non habet fcientiam fecunx dum agere:neque iterum obfu^ fpitionern,contrariam deceptio nemfcientiae: fyllogifmusenini contraria deceptio vniuerfali* Qui vero fufpicatur bono efle maio efle, idem fufpicabiturbo no efle,<3 maloSit nanqj bono efle, in quo A: malo autem efle, in quo B: rurfus vero bono efle, in quo c. quoniam igitur idem fufpicabitur B d C,c\l efle c B fu fpicabi turret rurfus B A efle con fimilitenquare dC c A quemad" mod um enim fi erat verum, de D.Tumid' quo c, B: dCdc quo B,At&de venter. C A verum erat: ita S>C in ipfb fux fpicari. Similiter aute6d in ipfo efle. cum enim idem tint c S>C B: & rurfus B Of. A: 8C c ipfi A idem erat; quare 5t in ipfo opinari co Hxc mula. fimiliter.
Liber Sccundus
A flmiliterergo hoc quidem nex ccflariunijUquisdabit primu, fed fortaffe illud falfum, fufpix cari quendam malo efle>bono
155
ciTe , nifi fecundam accidens* O multipliciterenim poffibile eft hoc fufpicari. confyderandum verohocmelius*
RCprobb idc eebonu &mahim.fKjuis putaucut bono ee &c malo efle, idem.
DefalLuitJectwdum 'Exijttmatto~ nem. Cap. 16.
lxit. Quemadmodum autem accidie in propofitionibus error, & confufio ita, vt contingat in co>quodfcimus{cietiaprima>qu6d eft fic,vt exiftimemus quod non eft fic:eodem pado accidie hoc idem nobisinconclufionibus, hoceft,vt exiftimemusdceo, quod fcimusfic efle,quod non cfific:aut e couerfb. Scdiamcxiftimant nonnulliefle non conucniens, vt hocaccidatin eonclufiombus: hoceft,vtfciamus ipfasfcientia vcra, & tamen exiftimemus in ipfiscontrariu eius,quod nouimus.quemadmodum (i eflet vnum,quod fciremus ineffcduobus fine medio, & fciremus etiam duo ilia ineflcalteri confimiliter fine mcdio. Quemadmodum fi A eP fet in B & c: & B & c eflent in D fine medio.qui enim fcit A inellc om
ni B : & B omni ctfcit ctiam confimiiiter quod c inert omni D: fieri no poteft,vtcxiftimctur,aut vidcatur Anonineflealicui c.acciditcni vt fciat vnum & idem, & ignorct ip fiim fecund urn vnum modum.& hoc,quoniam cadet vtiq; inhomine cognitio ex pane ignoriux,qua praehabuit hacin re.quodfihabue rit in hoc fcicntiam, accidie, vt fciat f & ignorct rem fimui: quod eft impoflibile. Ft quernadmodum exiftimatur,qu6d hoc prohibeturin fylloîfmisdiucrfbrum mcdiorum termmorum , quemadmodum ia his duobusfyllogifmis,quibusexeplum adduximus:confimi!iterexiftimatur etiam hocvctari infyllogifmis,quorum termini medij pr^dicantur de fc inuicem . Cûemadmodum fi vrius fcirct,qu6d A eft ia omni B :& B in omni c: & c in D: fieri non poteft, vt videatur, & exiV nj ftimet,
Priorum Rcfolutbribrum
fHmet,q A f i t i n B : & B i n c : & c m D:&q? A non fit in aliquon: quoniam habebit fcientiam,&ignoran tiam alicuiuseiufdem fimul: quod Cutermi- fieri non poteft. Sed fbrtafle,cum ni medij hoccon(yderaucrimus,videbitur,pj flint dmt-r . ' . n. fi.noofle m tnoaopnmo,quieft,cu termini accideffal medij non prxdicancurde feinuicem,no poteft nobisacciderein ma lorepropofitionc duoru i fyl. .L f , .vnius . e ,r r ignoretur logifmoru coomtio faifa firr.ulcu j>p cotra- fcientiamaiorispropofitionisalteijasojiaio riusfyllogifmij&duarum propofines * ' tionum minorum duorumfyllogif TT moruin. Vt-.in exemplo.fi habuerijnus,cp A cftinomni B:& sinomni r>:& c i n o m n i !> fieri no poteft; vtdc ipiamur,&exi(timemus cp A non eft in aliquo c. quoniam acciditex hoc, vtfintdua: propofitionesfyllogifmorum maiorescontra ifx in cogitatione,aut vt potttia ip far am fit potcntiaconcrariarumin cxiflinvauooe: quodîmpoflibile, hoceft, vt proueniat nobis fcientia contraria in vno & eodcm per fe. Atqui fequiturhoc, ( fi atiquis|(ciac fcientia vera,q? A ineft omni illi,cui ineft B:&feiaBeflcin Dcfcitetiam q? A cftin D, <|> fi videretur A ineflc nulh et,cui ineft c,cum ea,q>lciremusceilemomni D: iam videre^ A non inefle eialicui , cui ineft B Cijnul cumeo, q? videretur A ineflc omni illi,cui ineft B. nam D eft pits ipfius stautia videtur AeAe in D, cum hoc, q? videaf A non efle in D. led ambofiuit contraria impoilibilia-quoniamautcogitarioerit contraria ,aut potentiafuaerit potftia cogitationis contrarix.fed hoc eft knpoflibile,vt videlicet exiftimetur affirmatio&negatio fimulinvno & eodem ex pane vna . Scd q> decipiatur aliquitin vna ifUrum drarff propofirionum maiorum, cum n6 habueritfcientiam propofitionisal teri us, fieri vtiq; potcft. Haecigitur eft diipofitio exiftimadonis,&fcien tizin lyllogifmis, qui funt per medios terminos diuertbs. Sedinfyllogifmo vno, autfyllogifin is, quo- quotami medij rum medij termini de icinuicfpre- ni de (einuidicantur, iam fieri poteft vtaliquis ce pelican habeatfcietiam, &exiftimationem tnr.pt ao in c6clufione:fed non ex parte vna, cWerefelfed ex duabus partibus diuerfis. Vt lacia,vifd am coninexemplo. poflumusenim fcire A d'one;, & efle in omni B:& sin omni c:&ta- putemc6 men fit apud nosconclufio ignota, tranuetuf dtjnon th quae eft A ineflc omni c: &pertur- code 016. bemur,&exifbmemus A ineflcnul L li c. quoniam non eft neceflarium, vt qui fcit ambas jppofitiones, fciac concltifionem: quoniam conclufio fciturinpottiain ambabus propo fitionibus,non autem in adlu, fm qy accidit particular!, vt non fit cognitum apud eu, qui nouit vniuerfale. Vtin exemplo, qui nouit A inefle omni B, hoce" omni illi, cui ineft B: fit autem sinexiftensomni c:iam fcitq? A ineftomni c:nifiq?fcitqui dem hoc per fcientiam vniuerfale', ignoratautem ipfum ftnparticularem. Etpropter hoc no prohibctur ex parte ignorantiz,qua fibi accidie cogitatio exfy-llogifino vno,corruptio contraria fcietix fux.Vt in exeploex neceflarijs,qui nouitomnem triangulu habere tres angulos ?qua lesduobus reclis,iam nouit tnangu lum fenfibilem fibi allatum efle fm. hanc difpofittonem in potentia, no autem in adu.&propter hoc iam fieri potcft,vt decipiat'in eo, & exiitimet an non fit tnangulus,quodqj anguli tui non foot xquales d uobus te^hs.
Libel* Secundus
15 6
A rec"tis.& hoc>quomam fcit ipfum ex riam fimul , &arcidat nobfs in ipfit parterei vniuerfahs, ignoratautid exiftimatio&{cientia,hoceftfecuri ., -ex j>terei particularisappropriat. dum ' duos - diuerfbsmodos. / - Hocau Notaqfio Secundum autem modum ilium tem inuenitur fm fenfum.multos bfU*f Mk ^9u"ur>vt foluatur dubitatjo Mc- enim homines offendimus,qui nononls ab nonis,<juadici,q>difcipulus,fiigno runt propofitiones, & errant in con. Arift.n eo rat quajfitum.quodnon nouit,q? ia clufione , queadmodu fi eflct apud pa<ao,quo nouit,pofteaq nouit:fm autem no- nos cognitio vm uer(alis,&decipcre ob ca con^ uitjantcquS addi(ceret,difciptina eft mur in particulari.Vt in exeplo haceflitfcias fuperflua. Refponfioigiturinhoc bcbitaliquis,cj7omnisrriulacrtftceflercme- eft^quzfitumeftignotumex par rilisi&o^hxcfibiallata cftfterilis: znot *"T te,qua eft appropriatum: eft autem &tamen exiftimabit quod ipfacft i.'poft.tc' notum cx parte,qua eft vniuerfale: pra;gnans,propter inflationem,qua 6.j .& 6. ' non autem ftn q? refpondit Plato, habet I cor pore fuo.quare erit apud cum admifit doftrinS. efle ftn mo- ipfum exiftimano , & fcienda die-re dum recordationis . fienimhabea- vna&eadem:(cietiaquidemfecun- E mus,cp omnistrianguli angulifunt dum diias propofitiones vcras,quas zquaksdaobusre<5tis, &ienorem9 habet : exiftimatio autem propter triangulumiftumabfcondiium fi- fyllogifmum corruptum iunouagnatum, q? eft triangulus : fimul ac turn apud ipfum hac in re . & hoc planum fa<5rum fueritnobisadfen- per viam exjftimationis,qnaeinnolum,q? eft triagulus, nouimus q? an uatur apud iiosin confimilibus pro uli fui funtequales duobus rcdis. pofitionibus fccundum oppofitioNecfieripoteft,vtdicimus,qjid,q<f nem fcientia;,qua;oritur cxfjlloprouenitexcognitionepmonftra- gifmocorrupto. cum igif* nouerit tionem triaguh, q? videlicetanguli ambas propofitiones&ignorauerrt ip(i us funt xquales duobus rec*tis, q? conclufionem , iam fciet & ignoraMKjuaeft recordatio rquemadmo- bit rem, vna. {cietquidem ipfamex dum ipfi admifere. quonia id,quod parte potcntiar, ignorabit autem ex. prouenitper fenfum,non eftrecor parteadus . cumq; noueritmaiorf C datio. & quonia fimiliter ignoran- propofitioncm lyllogifini tantum, tia/quamhabcmusin particular!, iam ignorabit minorem ex parte,& non eft contraria fcientia:,quam ha fciet ipfam ex parte . fciet cnim ex bemus in vniuerfali: proptcrca q? parte diipofitionis vniueralis,igno fcienrixduarum propofitionu non rabit autem ipfum ex parte partial eft contraria ignorantia conclufio- laris appropriate & cum nouerit mi nis: quoniam ambx propofitiones norem,iam fciet maiorem ex parte, fciuntur in acTru, Sc conclufio in po- & ignorabit ipfam ex parte * fciec Scieda df tenda. Ethoc,quoniam fcientia di- enim ipfam ex parte particulars, & <juaiuor citurquatuormodis,autfcictia vni ignorabit earn ex parteyniuerfalis. modis. uerfalis,autfingularis,autinpoten- . lamigiturmonuratij fuitcxhoc, tia,autinaclu. Secudumiguurhos fecundumquem modumproucmc modosquatuornihiljphibetfVtha- nobisinco.-clufionefcientia,&exi beam us de xe vnaignoiatia &fcicn ftimatio famul,hocefl homini vni, V iii; ct
& fccundum quern modum no con uenit hoc: quodqj modus, qui e/Ie non poteftmvno homine,poteft cfleinduobushommibus. Acciditautem ilhs,qui cxiftimat quod contraria fmt res vna, quemadrnodum quiimaginantur bonu & malum efle rem vnam, vtfequatur ex ifta imaginatione, vt malum prsdicetur de bono5& bonum pra> dicetJ de malo, ita vt accidat ex hoc aliquid pradicari defeipfo : & hoc, vtfateantur,qu6d bonum eft malum, aut quod malum eft bonum. Componitur autem, exempli graH tia, oratio ifta fecund um compofitionem prima; figura,& (equitur apud ip(bs,vt fit bonum bonu.queadmodum componeretur oratio,ft client omnes propofiriones rerx. Confimiliter accidit illi,qui dicit, quodomniaentia funt vnum, hoc efb, vt fit aliquid prêdicacum defeipfo, quoniafi c&Beflentresvna: & B & A res vna:fequitur apud cos, Ttfatearitur,qu6d ceft B,& B eft A, & ccft A,cueoquod funtresvna. conclufio autem erit confequenscx neceflitateih huiufcemodi propofitionibus. attamen conclufio falfa eft ex propofitlonibus falfis. if. hoc, fc quoniam fieri no poteft, vt bonum fit malum, mfi per accidens, per fc vero non. Exiftimatio vero contra riorum, cjp tint vnum, erit ob hanc eandem cau(am,& modimulti cxiftimationum, quemadmodum accidit hoc Antiquis,& fpeciesharum expofitionum, quas faciunt cofulti talium opiniontim .cum cniminueftigamr difpofitio iplarum, inue niuntur refblui ad {pecies oppofitorum,&adfpeciesrerum, dequibus dicit nom en vnius,& multitudinis. De Annexis fyllogifmo.
D Conuerfiont ttrminorum. Cap. 17.
Vando autem extrc/ ma conuertuntur,nc cefle eft & medium; conuerti ad vtraque. Si enim A de c per B ineft, (I con uertutur,& ipfum c ineft omni cui A:& B cum A conuertitur,& ineft B omni cui A, per medium c: flCccum B conuertitur,per medium A*
M
Tribushis i'vius , ac '.mea con iierlionc i-K'lirat'fi c.\tremaft u-crouer ;;:.nf,&me fumi cu viroqj ipioi am e6
Etm
Liter Secundus
Etin non inefle confimiliter.Veluti fi B ipfi c ineft t A-vero ipfi A B non ineft rneque A ipfi c inerit* Si igitur A conuertitu- cum B, & c conuertetur cumA.fitenim Bnon inexiftens ipfi A; nequc igitur C: narn B inetat omni c. Lapis. Rifibilc. Homo.
A. B. C.
M7
c figuiac(j. uerfa c
C,
Homo.
N.
A.
Lapis.
minore
ta m
Et fi c conuerritur cum B,et B conuertetur cum*A*de quo enim > Bomnij&c.Etficad A conuertitur,& Bconuertetur.namcui B, c :cui vero AC,nonineft.6Vlfolum hoca conclufioneincipit, alia aiutem non fimiliter: vt & in praedicatiuo fyllogifmo. Lapis. Rifibile Homo.
PerhScrfi IK aftriiic* maior c6uerfa ex minor, et C c;oncl'one it, coucr-
Rifibile.
Lapis.
uer
Rurfus, (i A 8C B conuertunturjC^ c D confimiliter necefle aux tcm A velc omni inefle: Qt B 8f, D fie fe habebunc, vc omni altem tatt confimuhplanumqudd &BvelD omni,& non fimuLvtfi ingenerabile incorruptibile,6d incorruptibile ingenerabiletnecefife. q3fitcorruptibile, Qt corruptibilefadumefie.duo.n.fylfi fitlt,
In gencrabilc.
Priorum Refblutoiiorum
A. Ingcncrabile.
B
Conuertuntor.
B. Incorruptible.
Hoe iheo rema fife on"i c6 nerfioni .

Duo hi ^1 logifei di ucrfirno de forma ripfit.hoc at md c6H ftitun deducut ad Ipol'e. qa fi n e Vcrfi nulluDcS B, f equua tnrrdiq.
II B 3
P-3
rt
II =3
C.
Conuertuntur.
D.
vjenerabile. Corruptibile. Ingenerabile. Incorruptibilc.Corruptibile. Ingenerabile. Generabile. A. B. N. D. A. Al. B.
O.
AL
D. Corruptibile. Rurfus l?,oiA aut B,et c aut Dtfimul vcro n6 infunt,fi couertunf A et c,ct B etD couertuntfin.B no left alicui cui D,planu q>A feftt ii veto A et CjCouertunt.n.quare fim ulcdtD. hoc aut iposfibilc.
A. Omnialterum, Ingenerabile. nullifimul. B. Generabile.
Hoc theo rema vere diri pt a c&muu ta.educe flone.
C. Ineorruptibile.
Omni alterum, nuliifimul.
D. Corrupfibilc.
GamveroAtotiB 3 Scinfit,&demillo aliopraediceturt infit autem dC B cmni c: necefT<: eft A & B conuerti.qm.n. A de folis B c dicitur: praedicatur aute.n B6dipfum defeipfo,&dec: planut *AI du ^ ê ^l11^118A i &B ditetar omnibus, preterqj deiplo
bitat e/7e mcdu,& fovte lcg ipfoA, Ihcorfrbar" j> termnosdjfpo/itos Icdahgu.
O.
R&na'e &Ir:atiorIe.
c.
Liber Sccundus
AnimaL A. O.
158
Rurfus, quando A,& B tori infunt c: conuertieur autem c cfi B: ncccfife A omni B indiequoniam enim A omni c: C vero ipfi 7, co g> conuertitur: & A omni B ineric
Theorema hoc 6 quafi con uersii pee deus:& ,j bafprimii ^ tcrtia, _ nioxppri mifiguri
tioipfiusconucrtitur,Ttcon<;lufio uerdf, fc etconuertatur. Putain exemplo,fi In pria fiit.Cfi verohabucrira' trcs ponamus A ineflenulli B : & B om gura Hex _L/terrniosordinatos ordin^ pri ni c* concludcifnobis A ineflenuliremamu tuo couer m$ figur^, vcluti fi A ine/Tct 01 B, & li c . Si vero coQuertamus maiorc, xnnfi con sineflet 01 c :ficonclufio couer- conuercetur et conclufio.puta fi ha cfone ne- titur,conucrtenêtbinx propofi- buenmus B inellc nulli A : & B om ceffe e & tipcs.& hoc,qm fi veru fuerit c in- ni c : concludetur nobisinftcuda propones conucru. efle 01 A, oportebitc inefle 01 B, & figura, op c ineft nulli A,quc eft c6 B o! A. SLn.accipiamusc incfleoi clufio conuerfa. & hoc, qm fi vniA :& buic apphcemus proponcm uerfalis negatiua conueifa, fueric maiorera,putao5 A infitoi B:con- apud nos ignota, autfm q> eftalicludcf'minor couerfa, vt g> c incft quod adhuc nobis no dcclaratum, 01 B. Confimiliterct fiaccipiamus faciemus ctiam ipfum hocin loco. V conclufionem conuerfam,velutifi Confimiliter fi conuertatur ct midicamus,c inefleoi A :&huic ap- nor afHrmatina, con ucrtetur con-. pliccmus miaoreproponem,conclufio.eritenim onme c B:&nullu cludetur maior couerfa. & hoc,qm A B : & concludctur in fecunda fiiihabuerimus B nice omni c, quz gura, <p c left nulli A. Quod fi hac eft minor :& c oT A,cjaxeftc6cfo infpecieconuertatur conclufio, & conucrfa: condudeturnobis B in- conuertatur minor, conucrtcturet eflc omni A,q u^ eft maior couerfa. maior. habebimus enim c ineflc InlylFone Sed in fy lib vfi negatiuo iftius fi nulli A : & cinefieomni B-.&congauuo, fi gurae accidie ,cum maior propofi- cludcf'in fccfa figura B inee null i A . major c6 Secun-
D< CoHiurfloniluster minorum.
D ineft ex necdfitatc. ConlTmiH- 1C Jummodo fieri potcft, vt conucr- ter monftrabitur conucrfum hataturpropofitio per couerfionem ius. veluti fi ponamus, quod K non conclufionis, quemadmodum fic- eiFugiat A D , & B,fequuur ctiam. ripoterathoc! fpecieaffirmatiua. vtnonefFugiatautab A,auta c.Vt quod fi potcft,non conueniet, niin exemplo.ex inaterijs, fi accipiafi pcrconucrfionem minorispro- mus loco A genera bile, & loco B pofitionisfimul cum conuerfione corruptibile,&loco c non genera conclufionis: tuncenim monflra- bile, & loco D non corruptible: & bitur conuerfio maioris.fed con- fueritomne g-nerabile corruptibi uerfio conclufionis ex couerfionc le, &omnecorruptibile generabivniusduarum propofitionum fie- le: & eodcm paclo omne non gene ri non poteft in fpecie afiirmati ua, rabile non corrupt!bile, & omne quemadmodum fieri poteft hoc non corruptible nongenerabile: in loco, propterea quod non con- dico, fi omne fuem aut generabiH cluditur ex duabus affirmanuisin le,autnongenerabile,quod opor- L lecunda figura. tct orhne cue ant corruptible, aut Dec5uer- yÎxit. Cum veto fuerintduo non corruptible, fi cnim omnegc .:5ef m " I ^/termini, nerabileeft corruptibile,&omnc comuta . f,quorumvrerq;con... J . tas ,fpor- uertiturcumfuocomphcito, velu- non generabileeft non corruptibin6esinter tififuerit omne A B,&omncB A: le: & nihileffugit, quin fit autgcoppofiu. &adhucfuerint duo a!ij termini, nerabile, aut nongenerabile: ma quorum vtcrq-, conuertatur cum nifeftfi, quod nihil efFugiet, quin luo complicito, quemadmodum fit aut corruptible,aut non cotfifucritomne c D,&omncD c:& ruptibile. cxtitcrint A & c oppofita, & B & D Amplius dico, quod cum pofuc confimiliter etiam oppofita: cum rimus vni &eidem fubieclo ex ncfuerint duo paria oppofitoru, non ceffitateinefle vnum oppofitorum cfFugiet (ubieftum fecundi paris coniugatorum,& pofuerimus,^ aliorum oppofitorum,quin fitfub vnaparrium oppofitorum conuer I ieclum ipforum. Vt in exeplo, fi A tatur cum altera parte oppofitoru, M &c talia extiterint, vtab vnoip- dico inquam q> pars reliqua oppofi .forum non cfrugiat K : & B & r> ta- toru coiugatorumconucitefcum lia etiam, vt ab altero ipforum non reliqua parte aliorum oppofitoru. effugiat K : fi habuerimus, q> in of Vtinexemplo, fi omne ruerit, aut co,in quoinuenif'Ajinucnit'B : & gcnerabile aut nongenerabile, aut in omni eo,in quo inuenitur c,incorruptibile.aut non corruptibilc: ucnitur D : & in Kfitaut A, aut c: & fuerit omne gencrabile corrupti planum quod in K erit aut B, aut b lc,&omnecorruptibilegeneraD.. Comphcaturenim (yllogifinus bile : dico, quod omne non corrucompofitus hunc in modum: in K pti bile eft non gen erabile,& omeft aut A , aut B : fed omni illi ineft ne non generabile eft non corruB, cui ineft A , & omni illi ineft D, ptibile. Demonftratur autem hoc. cui ineft c igitur ipfi K aut B, aut fi enim non geucrabilc non cxtitcnt
Liber Secundus
rit non eorriipdbile, erit ergo corrupcibile: proprerea q> poluimus iamquodomncautcft corruptibile,autnon corruptibilc.fi igiturnongenerabilc eftcorruptibiIc, cum pofitum fucrit corruptibiIcconucrricum gencrabili, fequetur ex hoc, vt nongenerabile fitge aerabile: quod fieri non poteft, & non cohzret.Comphcatur autem lyllogifmus hunc in modum. non generabile eft corruptibilc: & omnecorruptibilegenerabile: conclu ditur cnim quod omne non generabile, gen erabiie. Eodemmodo monftratur non corruptibilcconucrti cumnon generabili. DecSuerConfimilitcretiam,quando cofifte termi plicatitur bine, vniuerlalesaflfirmanoru in fe eiida hgu tiuas infecunda figura,& medius tt. terminus non infit alij a duabus ex tremitatibus, & maior cxtremitasinfitomni minon,fcquiturvt maior infit omni tnedio: hoc eft', Vt cumipfb conuertatur.Quemadmodurn fi Aineffet omni B ,& omni c,& non alijs: &B ineflet omni c :dico quodfcquitur, vt B infit omni A . & hoc, quoniam fi B inert omni c,&omnibusfuispar tibus: & A non inert, nifi omnibus partibus ipfius c ,&omni B :plancm quod omni illi cui inert A inert B .quare omne, q3 eft A, efts. pe cotierConfimihter fi complicentur bi fi6e termi nx affirmatiiue intertiafigura,& norui.iij. jigurj. terminus medius couertatur cum minorecxtremitate, fcquitur vtfit extremitas maior in omni minorc: hoc eft, vtcondudatur rniuerfalis affirmatiua. Vt inexcmplo, fi A & B prxdiccntur dc omni c: & c przdicetur de omni B : dico ex neceffitatc,rt A przdicctur de omni B . quoniam A pnedicatur deomni c : & c prardicaturjdeomni B : ex neccffitate cnim A incrit omni B : quoniam complicatio ipfa rcditadprimata figuram.
D* mutuaOppofitorum eonuerfant, eK~ gendorutn > cy fugiendorum. Gty. 18.
Vando autem duobus iftentibus, * vt A eli^ gibiliusfitqp B', cu A **&* liter : fi digibiliora A c qp B D, A eligibilius quam D. Similitcr dum BjOppoiira nanque:<9dc ipli D, nam et h^c opponuntur, Si igi tur A ipfi D fimili ter eligc^ dum,6^ B ipfi c fugicndu:vtrii> que enim vrriqj fimili tcr fugie dum fequendo: quareddamoo AC ipfisB D. quoniam autem magis non poflunt, fimiliter: nanque BD fimiliter erant. Si vero D qj A eligibilius, dC B qj c minus fugiendum: nam minus tninori opponitur : eligibilius autem maiusbonum>& minus malum,quam minus bonum , d(. maius malum : 8t totum ergo B D eligibilius quim A c.fed nunc non eft : A igitur eli gibilius quaint) :& citaquequam B minus
fu, giendmiu
Si
Sauicas,
SuptiS eff hocexcnt pjuab interpret but.
Paupcrtaj. Sietgoeligeret omnisamansfm amorem,Afic fehabere,vt gratificetur: eld non gratificari, in quo c:aut gratificari, in quo D : &C non talem eile vt gratificetur, in quo B: planum q> A talem efTe,eligibilius eft, qp gratificari. Amari igi tur coitu eligibili us fe H cundumamorem* amor igitur magis eft amicitif,qnpfiuscoi> tus, q> fi magis huius,6d finis hoc: coire igi tur aut no eft penitus, aut eius quod eft amari gra*nanqj dC ali) affcdus, ~
Vcllc gratificari. Nolle gratificari.
Ereplunj hoc um* ptu eft at Conuiuio Platonis.
Po/TcgratificaiL
Non po/Te gratificari.
Quomodo igitur fe habent termini fm conuerfiones} dC eoqj magis fugiendi, vel eligibiliores fint manifeftum.
DtbliMcoiugMtont Opfojttoritm , tligcn eligendum & perfequendu : dico cl fugitHdortun. Gap.i%. fi A c fimul fuerint meliora c( B D ,
iVm vero cxtitcrint bina oppo ^fita, vt A & B,& A firmp fuerit cligendii apudnos, & B fugiendu : & extitcrint cofiniilitcr ct bina oppofita,quemadmodu c & D,& fucru c confimilitcr fugiendum , & o
Ob A eritmelius ^ D ,& eligibili us. Qm .n. A & B funt oppolita, & A eft quzrendu,& B fugiendu, A eft qu^rendu ,qufadmodum B eft fugiendum .&hoc, cjm olaoppofita funt in vna extremitateoppofitionis. quod cu ita fit,dicetnus q? A er ncccfli-
Liber Secundus
1 6o
neccflltate eft eligib ilius,& amabi- tern , vt no coear. quoniarri coitus lius Q D . Qiiia (tn6 erit eligibilius fimul perimit defyderium eligedl ipfb, erit ergo aut9qualcipu,autD morem gerere. fed ciim no comit, eligibilius co .fiigitur A & D funt exeat' electio morem gerendi . EC qua!iterqueoenda,planum cp c & concupifcentia , quemadmodum. serum ^qualitcr fugienda rqms inquit Arift. feu ex operarione fua in abominationeeft afquale ipii A proueniat coitus, fiuc non proucincledione: & c ed^qualeinabo niat, eft tnappetitus coiunduscil minatioefuaipfi D in cleft ; 6ffua . defyderiOjA: voluptate naturalia ciim igitur res ita fberit, eruut A & principio. Componitur nanq; ex C fimulxquahain eledione ipfi B concupifcentia& ifto apr>etiui,& & cfimul: fediam pofuimusq>c tuncperficitur operatio fua: quo& Afunteligibihora: hocitaqjfic- niamplurimxconcupifcentiarum rinequit, &non coharret. Sinaute* itafehabent,cum complicanturcu E B pofucrimusDeiigibilius<| A,fequi ambus &confuetudinibus, vtper~ turvtBfitminus inabominatione ficianturoperationesharumartiu, QC.& hoc,qm id,qc! minus abo- aut harum confuetudinum, fm q? minabile, opponitur ei, qct eft mi- fecit ip/as homo ad menfuram ope nus querendumrqcf autemeftma- rationumiftitisartis.&hocquemgis abominabile, opponitur magis admodu'fortitudo naturalis, cum quarrendo. fi igitur Deft magis q- coniungitur cum militia, tune erit rendum ^ A , & c eritabominabi- actus militix fm perfedionem. la lius ^ B ,&erunt D & B fimul ma- itaqjmonftratumfuitex hoc, quogisqu^renda&minusfugienda,^ modoeft difpofirio couerfionum A & c, fed magisque.rendum&mi inter f e , & quomodo ratiocinari nusfugiendumeftmclius:igiturD poflimus ex eligibili, & digniori & B fimul funt meliora,c A & c fi- iecundum hac fpecicm fignorum. mul: cuius cotradidorium pofui- Confentaneum autcm eft <j> Arift. mus. hoc. n. fieri non potcft & non menrioncm fecerit de hoc loco, & F cohaeret. fequitur ergo fi po/ucri- non de alijslocis: qm exiftimauit Cur Arift. mus, A& cmelioraquamB&D, hunc effeproximumnature.fylfi, ^2/5 hoc eft vniuerfalitati fuse. di memi v t A fitmdius quamo. Kota exe nctit. Exemplomihocex materijs in plum pul co qin tang;turconcupifcentia.eli- DelndufJiont, & jyllogjmo lndu~ chni&ad fJiuo . Caf. 19. mini.tciu, gibiliusenim ipfi e, vt appetat moriigibilius rem gerere, C[QJ morem gerat..& Vod autem non fblum f. ee vclle hoc,qm manifeflum eft eligibilius dialecfHci^c demonftra & h pofle efle appetere morem gerere & non 5 poilecc tiui fylfi per praedi* no vellc. moiem gerere, g] morem gercrc NotaPk- cu hoc,q^ no eligat morem gerere. <Sas efficiuntur ngtiras, fed 6C tois fhiaj fequitur e;go fm q? pr^rnifimus, qp rheiorici* & fimpliciter qujcu* deamof. eligeremorem gerere digniuseft, que rides, di fm quancunq? mtmt !""ndes, iX. tm quancunq; a eerere. Etex hôc mon- thodum,nuncvrique fitdiceh ^ morem gerere
ftrauit Plato digniuseeapudami- dum * omniao credimusaut, pet
K per fylfiri,autex inducftione* oe.n.c longaeuum t fed In du<flio igitur eft, 8C exin^ 1cm non habens ineft 01 c. Si igi ALcole. A igir* fcft du&ionefyllogi fm us, alterum turconuercitur ccum B,etnon tori B:oc extremummedio ratiocinarig excedit medium, necefle eft A 1* .n.bile nd logâlterum. Veluti fi ipforum A efleipfi B.monftratu nancp fait hns uum, fed C medium fit B, per c monftra priuSjfiduoqugdameidem in^ melior pii re A inexiftens ipfi B: fic,n,faci' fintj&ad alt em ipforu couerta rnusinducftiones. VtfitA,lonx tur extremum,q> conuertenci goruum: in quo ante B ,bile no alterum prxdicatoru inerit. habens: in quo vero c,fingula' Oportetautem intelligerecex re longacuu, ficut ho, et equus, omnibus fingularibus compo> 6Cmulus A igitur inefttotic: fitum: indu<flio .n. per omnia Longûum. Bilcm non habens. Ho, Equus, Mulut, L A. 8. H
figura,ipfi'AdeC B:pofte induftio, feu indu*
Fit prim*
Homo, Equus, Mulus, I Eftautem talis fylftis primj &. immediate .ppofitionis.quo rum nanq? eflmedi um, per me diumfy 1ft: quorum vero non tft, per indu&ionem. Etquox dammodo opponitur inducftio fyllb.hicenim per medium ex^ rremum tertio monftrat:illaau tern per tertium extremum me dioNatura igitur prior dC no* tiorqui permediumfylllis:na' bis vero notior qui per i Sonera,
Or intbtflione, & Stffio, & reKquitJytlogtjmts, <jui fiuntftcttndumpottntiam tins, quod pr*cesfit. Cap. 19.
terna,ipfi'Bde A jC: 3m ii fpria, q.a minor i i termini* cfiuertibi libus.
lzit Oportetautem vtmonftrcmus nunc, 9 reliqui fylfi, quinuntin Rhctorica.&conditionibus, & perfua(ionibus,rcducimturadfylfos praccedcntcs, & ex hoc po/lumus ccrto diccrc, <$ oes fylft fiint per figuras pra;ce<icntes>noa fblum demonftraa'ui, &diale&ici, icdomnes Qrlfiintdle&ualcSyCt om
Liber Secundus
i ^t
A ninobmnis veritas cade's in omni verefigurae,poftcacincluxerimusI3 artc. hocaiitmamfeftum ex eo, cp omnes/peciespaucarcholcre,&inomnis veritas,autcft per fylftn, & ucnerimuseas omnes longat vitas, illud quod eft fimilefylPo,quodq; tiic.n.fequctur,cum A,& B fuerinc fignum nuncupatur: aut per indu inuenta in omni c, hoc eft longae tione",&quodeftfimileinductio- vir?, &pauc?cholcr?imulo,equo> ni, quodq; vocaturexemplum . afino,&homine,vt A infitomni B, Indu&io igitur eft,cii monftraf* quemadmodumantea monftram XJelndti- (emper illud,cuius via eft, vt fit ma fuit.&noc,qmcuiduxerimusomfylfb ludu *or extremitas in CyWo inefle iili, cu nia anitnalia particularia,quow. lo ifauo. iusviaeit, vt fit terminus medius I coaccepimusliteram Cjconuertefylfoperidjcuiusviaeft, vtfitter- tur literal* cum litera cinpr^dica" minusminor in ipfb.fm.n. modii tione,&fequetur exhoc,vt A infit iftum,qcf ex ip(a fequitur,ex necet omni B , fm <j> an tea monftratum fitatefequitur. Vtin exeplo,fitter- fuit. Etpropterea, quodeftnecef- Adhocvt f> minus mediusinter A,& c per mo- farium in indudione vera,cft,vt in *j*uaioc* dum praedicationis fm naturalem ipfa perficiantur omniapanicula- . , - / - i - - i / r -i cluoat n e cofuetudme litera B :& lit A tcrmina ita, vtnc componatur /fylrus: ceflario, nusmaiorfm natura,&s medius omncpauca: choleras eft, autmu- opjolafm fmnatura,&c minor: &monftre lus,autequus,autafinus,autho: & guliain tur plitera c A inefle ipfi B,noau- omnia haze ex nece/Ti rate funt Ion- UCI* tem A inefle ipfi c per litera B, fm ga: vita:: igitur omne paucx cholc rnodu.quo monftrabatur p fylfin. raeeft longa: vitzexneccflitate. cu Vt inexemploexmaterijs,fiacci- veroinipfa non perficiunturompiamus loco A animal longa; vice, niaparticularia,nonfequiturexip &loco B animal paucaccholer^, & {aaliquidexneceflltate Noneftau Nota ^c~ loco c mulum t e<]uum,&a(inu :& temconditiohaxinindiidione,ex duOione mSftretur q> oe animal pane? cho- co q> transfcrtur abinducliSe, quac derafarilerceftlonexvitar,exeo q?induxe fitindialecT:icaadinducl:ionf,quae - p animalium r j , jl * , nmusoesfpecjes pan- c ntmdemrone,quemadmodunocam> C ex cholera: efle long^ vita;, vtmu- nulli arbitrati funt. qm veritasin- j lum, equum,&ahnum: &perip- ductioismdemfonefonnfecusacla oft^damus, q> omne animal pau cedit,& ex eo q? aliquid nobis appli c^ cholerseft longa: vit^.Cfi igitur catur. non ante confert nobismdu fuerithocinduclio,planum q Ion- clio pcr(e,netiacomplerenturorn ga; vita; hoc in loco erit terminus niaparticularia,fedeftquiapra:dimaior fm naruram, pauca; autcm cacum per (e ineft fubiedto . p hoc cholera;medius, particularia vcro igitur diftinguitur hare inductio minor .nos igitur monftrauimus ab induclionedemfatiua Quod maiorem inefle medio per inino- autem cporteat indudlionem ifti rem. AtquimonltratiohA"ceritc6 appropnan Dialeclico:,&vniuerfequens ex indiiclione coniequen- faKter Diaicdicam efle, manifeftu tia ver-j, hocelt proportionata con c\ eo, cj; conditio Dialcclicaceft, vt fcquentix coaclufionis per /jlim iiiip/afit fylius vcrajfigurx.qnod Log.cuco.Auerr. X ciim
ctlmitafir,oportetvtindu6lioquj fit in ipfa, fit per modum,quo in ip Ca. fequaturneceflarioquodintendimus. Amplius diftinguitur ab in duclione,qus fit in demonftratione,autquemadmodumdiximus}? fubieftum fubftantiale,autquonia ininduc"h'one,qua:fiun DialedHca,complenturomniaparticularia fm opinionem, non autem fmvcritatem .& ita oportet intelligere quod hocirt loco dicit Arifto.&fecundum hocfbluunturomnesdubitationes, quaseftaflecutus Abunazar. An vero Dialedica faciat H induc~tionem,inquanoperhciuntur omniaparticularia: &an vis in duclioms fit vis exepli, de hoc que/ rctur in libro Dialeclica:. Dixit. In induclione aut monftratur (emper id,ad qct monftrantur:&que dum per tcrminum medium non differat a eft via,quodq;ctiam non cftmalylto. nifeftum per fe. quod enim monftratur perterminum medium ,no poteft monftrari, nifi per ipfum: in eo autem quod eft per fe manifeftum facereinducl:ionem,eftfuperfluum. & hoc eft vnfi,per quod diftinguitur fyllogifinus ab induclione . Indu&io autem, quemadmodum diximus, comunicat cum fyllogifmo,eo q? eft in tribus termi nis: diftinguitur autem abipfb,eo g>in fylFo monftratur maior extre mitas ineffe minori per mediu terminum, fed in indudtioneortendi turmaior extremitasineemedio, co quod inert minori extremitati: hoc eft illud cuius via eft, vt in fyllogifmo fitextremitas maior,&ter minus medius, & minor extremitas: non autem q--il!ud,pei quod monftratur quaefitum per indu-xSionem, fit in eatarminus minor: K neq; q? illud, cui oftenditur qua*fiturn incfle, fit terminus medius. Diftinguitur etiam ab ea confimiliter fyllogifmus, eo <j> eft prior fecundumnaturam,indudtio autem eft prior fecundum fcientiam.Ha:c igiturtriafunt,perqu?diftinguiturfyllogifmusabinduclioneperfecla,non autemabalijs. DeExemflo. Cap. 30.
J Ed exemplum eft, qn exx /^tremum medioinexiftens monftratum fuerit per fix L mile tertio. oportet autem medium tertio, & primum fimile notiuseiTeinexiftens* VtfitA, malu:B,cotra confines bellu in> ferre:ih quo c, Atheniefes cotra Thebanosa q* ante D,Thebanos contra Phocenfes* Si itaq? veli> mus monftrare q?bellu gcrere cum Thebanis eft malum,acci> piendumq?contra confines bel lum gerere eft malu.huius aute fides ex fimilibus,vt3mTheba nis, q3 contra Phocenfes.Qma igiturmalum eft, q3 contra co fines: quod vero cotra Theba^ nos, co era confines eft: planu, cj> contra Thebanosbellum gex reremalum.manifeftum itaqj, q> B ipfi c, et ipfi D ineft: am bo ,n.funt contra confines bellurn inferre: &C q> A ipfi D, Thebanis .n.noncontulit bellum contra Pnocenfes.qa_utem Aipil sin>eft,per D monftrabitur.Eodem aut modo, fi per plura fimiliafii des fiat medf) ad ex tremum Planum
Liber Secundus
Malum. Contra con fines Atbenienfcscon- Tbebani coorr* bellum inferrc. traThebanos; Phocenfcs. A. B. C. D.
ProbaiT A deCpB, qct cofir mat'exe plo ipiius T>. A vero jpbat'ft B jideJX
ThcbanicontraPhocenfcs. Planuigit.,q>exernplucft,neqjvtparsad totu, neqjvttotflad parte: fed vt pars ad parte,qn ambo fub code fint,notu vero alte ru . Et differt ab inducflioe: qm ilia q uide ex olbus i ndi uid uis ex* trem um monftrabat ineiTe medio , d(. ad extremu non coaptabac fylFm :liocautem<3d coaptac,5dnon ex: omnibus monftrac* Tra&itus dt Exemplo. Cap. j o. igirur monftrato dicemus , intcriQuid fit f"]Xcniplum vero cft,ciim often- mere Athmancm eft interimerc exeplu,?- ^dimusmaiusinefleminori,in pios:&intenmerepios eftiniuftu, quo, & qjoftedimus medium ineffefi- ergo interimere Athmanem eft q. ondat. co Iniiiminoi;i perinuentionem ma- iniuftum.Planumautem, q^ Athioris: cum medium inefleminori, mane eu*cpiu,& interimerc Onia& maiorem fimili minori extremi remefleiniuftum , eftnotiusapud. tatimanifeftiusextiteritco,quod nos , < interemptio Athmanis volumus monftrare,hoc eft maio- fitiniufta. Planum igitur q> morirem inefleminori. Vtincxemplo, ftrauimus maiorem exrremitatem fi fueritextremitasmaior A,&mi- Jneflemedioiputacumdiccbamus F nor c , & medius B , & E fimile ipfi interimere pios effe i n i u f t u m , per c: fitautem siiiefleipfic,& A ipfi id,quodipiainerat fimili minori JE notius,^ Ainefleipfic . Exem- extremitati. & hoc eft interimerc plum in hocex matenjs,fi accipia- Omarem, ciuod eft fimile Athmamusloco A iniuftum, loco Binte- ni fm pietatem,& coaptatio iem. rimere Athmanem, loco D interi- Confimiliteraccidet, (i manifeftu merc pios, & loco interimere O- fuerit maiorem extremitatein inmarem. Ciim igitur monftrare vo efle medijs, eo cp ineft mulcis fimilucnmus , fj> interimere Athmane libus, dummodo non coplcantur eft iniuftum ,pra:mittemusad hoc, olap;irticularia: tunc.n .eritinduq? interimere pios eftiniuftir". hoc clio praxedcns. Planum igitur ex Nota autem monftrabimus,eor}> inte- hoc,cj7cxcplu eftmo(rratio,in qua "'.J"5.'!"1 remptio Omaris fuit iniufta. hoc fit prqgreflus a parnculari nouori 'fl,^'^".
X ij ad emplum.
Priorutn Refblutoriorum
f adignotiu5,quoniam fimilium no eft vnum fub altero : & op inductio eft progreflus particularium notio rum ad vniuerfale ignotius,& fyllo gifmus ab vniuerfth notiori adfuu particuiare ignotius,hoc eft ad cor clufionemintrantcmfub propofiDHaiterl tionem maiorem. DifferuntauduHone temcxemphim atque m du<3io,de Bcexcplu. .r (.' . . . quamcntionem iecimus> inhoc: quomam indudio eft ex omnibus particularibus ingredientibus fub terminum medium, &oftenditq? terminus maiormeft medio: led exemplum iion ex omnibus parti** cularibus oftendit maiorem cxtremiutem inefle medio. Docibilc. A. Bdudlio vero cfi, mu medio inexiftes ma' 'nifeftum fit: vltimo aut mediu obfcurii quidem,fed fifir credibile, aut magisq^concFo Amplius,fi pauca fint mediavl timiet medi} :omnino.n pro/pi nqui us fcff accidit ciTe, Vt fit AdocibiIe:inquoB/cia:ciufti tia. qp igi tur fcia docibilis, pla^ num:fi aut virtus fcla,obfcuru. fi igi tur B cfim!V,autmagiscre dibile,q5 A c,abdu<flio ft:eft.n proximi9 ipfi fcire, eo c^ afTum pfimus A c, fcfam pri9 nhntes*
A:
T)e ut Abduftiont. j
C<tfr,
Jt
Aut rurfusfi pauca fint media ipfrru sctnanqj etfic,pximius ipfi cognofcerc^Veluti fi K elTetquadraritinquo autE,re(ftilineii: . I quo vero F,circulus:fi ipfi 9 E F vnu folu eet mediu, hoc q3 e,cu lunulis jqle fieri circulu re<5lilinep,ee pofTetppe ipsu cognofcere. M Quadrati. Rcdilineum. E. Perlunulas
adfuirpfi niusipfi A C, ipla; A B,fcia3. In hoc fyllb fifr, aut magis credibile eCB,aC A.&i6c& cFoneaflu mim' ipfius fciara pri9 no h* bcntes.
Mtor E P .pbat" pet vnu mediu :&iS abdudio fitia hat idae.
Ciim
Liber Secundus
Per hanc de fcnptio nc moftra bat Hippo crates circuit! quairari.
Cum vero B c,neqj credibilius fit.qua'm A c,neqj pauca media, non dico abdudlionemmecp qfi B c fit immediarii,tale,n, fciaeft*
De lndfftone,Jeit Abdnffame. Ca. j I, tatione.quoriiam fi fuerit tnagis oc culraquam conclufio, fieri non po *% yrOnftratioautff, qcftperin- teft r vtmonftreturtantumperter. abducno- JVj. Huilioncm , confert in co 9 minun\medium,n6per indudionchabe- accipitur parsfylR,cum propo,cju^ nem. &hoc quoniam occultum, batindi> monftraturpcrindudlionern,po- quod oftenditur per indudiioncm, : . nitur propofitio minor in fylfo pri ex neceffitateeft minus ^ occuftu , mzfigurac,&maioreflpcr[ema- quod monftratur per fylfm. quod nifefta.&hoceuamconfimilitcr, uno,eritpotentia^Hi&Indudlio- QcTrnonrac cum fucntioucncio termini medir nis vna.accidecnaiKHYCoccuIrario ^ '.P * ductionc i ~ \ r e- t minus occulta^cocmuo, aut^qua propoimoms,quarmonltraturper - min,oc. lisipfiinoccultatioe,Quodigitur iodudlionem r fit zquafisilli,ûa: fit propofitio minor .qmxrum fece monftratur per fylfm,hoceft conrimus ad oftendendam propofitio clufioni ,cum fiierir conclufio ea, ncm maiorem , & compleuerimus pquam ignoratur illud,qcf ignoraf omnia particularia fm condiuone j? proponem mtnorc, quod eft ma prxdidlam , iam monftrataeritco- gis vniuerfale.Vtin exemplo,fi fuc clufio per ipfam induftionem . no rit qn^fitum, an olsprn'-Iccia fitdiautemquod oftenditur per ipfam fciplinabilis,&fblicii ; iinusadhoc eft vtile , ex eo q? ponif in ipfbpars monftrandum per duaspropofitio fylfi, federithocmanifeftiuspin- nes: quarum vnaeft, qjomnispru dudionem tantumabfq;eo,qjfyl- dentiaeftfcia:&fecundaq> omnis logifmus coaptetur indudioni. fcientiaeftdifciplinabihs reritigiQuodautemfitminusoccultaqua tur maiorpropo perfenota. puta conclufio, aut^qualisipfi in occul- g omnisfclaeft difciplinabilis:miX iij nor
6 nor sirtem erit pcnitus ignota, du ignorabiturcocluflo. qrn,curn fcie xnuscpaliqua prudcntia, hoc eft {a pientia,& fcieutia,fciem us etiam ej> eft difciplinabilis. fed quzfitfi erar, an omnis prudentiafit fcienria,& <lifciplinabilis. cum igitur verificatum nobis f uerit, cp omnes pruden i\x funt fcientia, crit etiam verifieata nobis minor, puta. <j> omnis prudentiafit fcientia, pofteaquam ignorantianoftra in ipfis fuerit fu per re vna, hoceft in minorepropofi tionc ac conclufione: & hoc ex parte, qua inuentio in ipfis eft noli taper fe, fed vniuerfalitas fuitigno tt.Csim veroiucrkcoclufio ignotzinuentionis inpae& intoto, hoc eft fimpliciter, & fuerit maior nota per fe, & minor in to quo via habet vtmonftrerurper induftio-nf, fequitirrcx nccdmate,vtfcientiain ipfafit maiot, qua-m (cientia in conclufione.&hocaccidet, cumparticularia facie"tiainductio nem, Fuerintdeterminatafecundu numerirm. Quemadmodam accidit Antique Gcomcttae volcnti monftrare inuenirifiguram quadraram xqualem circuto, qui & po I fuit propofitionem maiorem , q> omni figur^ habenti lineas inuenitur quadramm zquale, quod eft notum apud Geometras : <ieinde fblkitus fui't ad monfrrandum, q? omnis circulits eft a;qualis BVurje rcftilincx, pofteaqnam diuint cireulumad figuras paticas fecudum numerum xquales figuris reclihneis, quae fiint figurzlunarcs.quoniam fi diuiderctur totus in tiguraslunares,iamcfletillud,quodfc' chperinduclionem hoc in loco,fe(undumeamcoafuctudincni, qQ minor propofitio eft minoris occuhationi$,quam conclufio.Quod fi non fuerint media determinata , <]ueraadmodumfc habenti ft? pro pofitioncs,non crit oftenfiop inda <ftionem , fed monftrabuntur per (yll'm. Etproptereadiiit Arifto.in confimilibusprop5nibus,cj> no vocaturmonftratio,qux fit in hoc, induclio.Quoniam monftratio ca dens in tali propofitione, aut erit j> fylFm, aut per excmplum,aut p indudifonein , in qua non perSciuntur omnia particularia: fed iam expofuithocinlocOjCjjfpeciesiftainduclionis eft cxemplum. Confimiliter aim media minoris propofitionismultaextiterinr, nonvocar bitur monftratio,qu^ fit in hoc inducîo . Confiniiliter etiam, cum fuerit jppofitio maior nota per fc, tune proprium erit propofitionij, qu$ monftratur per induclioncm, vt fit minor ,& fit minus occulta <J conclude , aut a;qualiter, & (it non nota per fe.
InJIanria.
) 1.
AE teru inftantia eft pro pofitio propofitioni cos traria. differtautetn &' pofitione,qininftanriam con* tingit efle in parte : propone ve ro, aut omnino non contingit, aut non in vfibus fylfis. Fertur autem inftantiabifariam ,&g duasfiguras.bjfanam quidcm, qfn aut vi'r , aut in parte omnij inftantia : ex d uabus vero figu^ ris, quoniam oppofitf feruntur propofitioi : oppofita autem in prima, d(. tercia figura concliv dontur
Liber Secundus
dunturfolis. qn.n. cenfeatonv niinefle,inftam us, q> nulli ,aut qalicuinonineft .horum aute nulli quidem ex primafigura: alicuiveronOjCxvltima. Vtfit Ay vnam eile fcientiam : in quo B, contraria, Cum igiturprox ponit vnam e(Te contrariorum Viiafcicnria. Oppofita. A. C.
164
fcientiam,inftat.,autq>omnino non eadem oppofitorum:conx traria autem oppofitatquare fie pria figura. aut q>noti&ignox ti,non vna:haecverotertia.dc c nanq? noto &L ignoto,contra<> riaquidemeffe, verumrvnam autem ipforu fciam ee, falfum Contraria.Vna fcia. O. Cotraria. B. Al.non. B.
Per termi nu oppofi ta,i.i.figu ra,ptermi nu nocu
&ignoiii, I tertia in fcamus huic^ppo C. Notum & ignotum. ni vi'i aiSr matiux, Rurfusin priuatiuapfopofirioneconfimilitencum enim cen<- cdtrarioiet non eflfe vnam contrariorum *, aut quod omnium oppofitcv rii o:um eflit j-um, aut quod aliquoru contrariorum eade, dicimuSjVt fanabi^ vnam fciam. lis dC aegrotabilis.oium igit ex pria: aliquoru vero ex tenia figu, "al.co.ad. fciam.
Bl
Vnafcicntia. A.
Oppofita. C.
Con traria. B.
daadrfe; negatiui dcppnC
mi, fdcn ' Jaris vero jjterriafrguitm.
Sanabilc &grotabilc. tiij Sinr
fi Simplicitcr cnim in of bus, cum vniuerfaliter quidem inx flat, necdTe ad vFe contradicftio nemdicereeorum quacpropo/ nuntur. veluti li non exiftimet eandem contrariorum omniu, <licentem oppofitorum vnam. f\c autem necefle primam efle tfguram: medium .n. fit quod vie ad id, quod ex principio. In par te vero, ad q uod ft vie, de quo dicicur propofitio 4 vt noti 6ignoti non eandem: contra^ ria enim vFiter ad-hec, 8i fit ter H tiafigura*mediumenim,quod in parte accipi tur, vt notum ec ignotu, ex quibus enim eft rar tiocinari contraritim, ex his 56 K i nftatias conam ur di cere. Qua-r re et ex folis his figuris ferim usi infolis enim hisoppofiti (y\lo< gifmi: per mediam enim non erataffirmatiue. Amplius,6d ft plurisindigeat orationis,quDe per mediam figuram, veluti fi non det A inelle B, eo quodc non fequituripfumrhoc enim per alias propofitioesplanum non oportet autem inftantiam ad alia euerti, fed ftacim ma^ nifeftam haberealteram propo fitionem. Vnde &, (ignum ex L Tola hac figuranoneft.
ftatia I fecudafigu ra: g.a iacta iftatii Idigcmus c6ucrfi6e maions, vt pdica tu iftatix fit pdicatiifylTa
A. Vna fcientia.
N.
B. Contraria.
Confyderandum autem &C de alrjs inftantrjs, vt de rjs quac funt excontrario,<3d fimili,&eoquod fecundum opinionem: c\:fieam,qu3eeftin parte ex prima,autpriuatiuam ex media posfibilecapere,
Tradatu*
Liber Fecundus
trafttttu&lnjtMfa. Cap. )l.
Qydfici lxit. Inftantia vero eft often Itantia, & fio per propofitlonem contra quo df.lt * ,pp5ne, riam propofitioni, quaintendimus cui fit in- deftruere per inftan tiam. difterunt Ibuuia. autem ambxpropofitiones,quonia
16 5
propofitio,cuiusinte"dimusdeftruhone,fem per crit vniuerfalis, quo niamipfaeft,percuius deftru&ioncm deftruitur-conclufio infyllogifhio,cuius vnapropofinonum eft particularis , & altera vniuerfalis. fed propofitio contraria in potentia huic propofitioni, ent vniuerfalis, quoniam continet plus quam propofitionem c6tradid:oriam,quam intedimusdeftruere.eritautem aliquando particularis, cum fueritma gisappropriata propofitioni,quam intendimus deftruere, quam proIn quibm hgum fiat pofitio cotradictoria. Inftantia ve loltantia. ro erit fecundum naturam prior in duabusfiguris,in figuraprima,ac figura tertia. & hoc, quoniam conclufio,per quam intedimusdeftrue rcpropofitionem vniuerfalem fyllogifmi,aut erit vniuerfalis, cum in tcndimus deftru&ionem vniuerfalem, aut particularis, cum intendimus def truclionem particularem. &in particulari auidem proueniec conclufio ipfius kcundum inftantiam conclufio prima in tertia figura:in vniuerfali vero in prima figura :fiuepropofitio],quam intendimus deftruere,fucrit vniuerfalisnc gatiua, flue vniuerfalis afHrmatiua. fi enim exriterit vniuerfalis affirma tiua,deftruitur aut per vniuerfalem negatiuam,autpernegariuam patticularem: finautcmfuerirnegatiua vniuerfalis, deftruetur aut per af firmatiuam vnkierfalem, aut per af
firroatiuam particularem. fietaut? contradiclio maiori propofitionij fi.vniuerfalisquide exnterir, in prima figuration autem particularis,ia tertia ex rnarerijsperfe. Vtinexertv plo, fiquifpiapofuerit A inefTeomni B, &voluerimus deftruere hanc vniuerfalem per conclufionemnegatiuam,ponemusquod A negstt'p abomnieo, quod com prehenciitiir in B,& praedicatur de B fic,puta c,& ufubijciaturfecundum naturaipft c,& cfubijciaturipfi A.hscautem eft complicatio primx figurzex nc ceflltate. Quod fj cotradicemus ipfi contradidlioneparticulari, accipiemusquod Anegaturabaliquo B,& critparsifta r>,3c proueniet D fubier dhim fecundum naturam amoabus extremitatibus. hxc autem eft corn plicatio tertia; figuraj, & eru nt am-f t>ae propofitiones pofitas ad contradi(5tionem oppofirz in potetiapro-; pofitioni,quam intedimus deftruere, aut ex parte qua funt magis vnir uerfales,autex partcqua funtmagis appropnara:. Et eodem pa&o faciem9,cum fueritpropofitio. qua intedimus deftruere vniuerfalis negatiua. Vt in exemplo ex materijs,fi intendamuscotradiceredicenti, <5? omnium contrariorum eftfcientia vna, & velimus deftruere hoc per propofitionem vniuerfalem negnr tiuam,acdpiemus negatiuam com prehendentemipfam. puta fidicamus,nu!lorum oppofitorum fcien:ia eft vna. contraria vero que fimt fubiec"tum propofitionis, quam intendimus deftruere, ponunttir fub oppofitis. ccmponeturautcm fyllo gifmus in prima figura . putaconr trariafuntoppofita: & nniloruduo rum oppofitorum (cicntia eft vna; igitur
Prioruttv Refblutonorum
G igitur nullorum duoru'contrarioru fcientia eft vna. Quod fi deftrua muspropofitionemiftam vniuerfa lem per propofitionem particular^, accipicmus pra?dicatumrpfiusnega II ab aliquo contrariorum ,& erit exepli gratia,q? fciti & ignorati non eft fcientia vna, &prouenietterminusmediusfubicclumduarumextrcfnitatum,&coniponettu fyllogtf tnus,quoniam fciti & ignorati non eft fcientia vna:& fcitum & ignoratumfuntconrrariaiigituraliquoru contrariorum non eft fcientia vna. Eode modo accidet, ciim fueritpro H pofitio,quamintedimusdeftruere, vniuerfalis negariua: hoc eft fiipfern deftruesfueri t vniuerfalis, erit inprima figura: fin autem particularis, erit in tertia figura. &quonia" manifeftum eft,Q5 oponer,vt complicetur fyllogifm 9 complicatione, q uae rei exiftcnti coaptetur, hoc efi vtfitex prxdicatisin intclledu, fecundu q? fimtm natura extra intelledtum: & hoceftquoH intetligitur per predicatum ftn cofuetudinem naturalem: manifeftum qjdeftruilioconfimilitercomplicaturin pri ma figura,ac tertia quoniam mateI riapropofitionis,quam accipimus contradi<ftoriam,mpotentiacnuntiathocjfi fit vniuerfalis, quemadtncdumdiximus,q?erftmprimafi gura: fin autem particularis, erit m Qflp 5 fe- tertia. Scddeftruciio,quaieftinfe cunda fi- cun d a figura,proueniet vtiq; noex fitficriî- PO>q?pO'"n3us propofitionein potentia cotradicentem propofitioni, cuius dcftrudioncm mtendimusa principioreijftngjipfacftperfema njfijftariedCum primo ponimuscouertf icro ipfam ftn cji eft per fe maaifcfta :d-iadepoaimusg?ipfau)a uertitur. Etproptereadcftru<!liojn If fccunda figura, quemadmodum in quit Arift-indigetopationernulta. Vtm exeplo,fi volucrimusdeftrucrc,quoddicimus, A ineftomni B,de ftructione vniuerfaliin fecundafigura,ponemus primo, ftn r> eft per lemanifcftnm,cp c comprehf fum in sineftnulli Ardeindeponemus, q? hoccouertitur, quoufqjdeuenie mus ad hoc, q> A iueft nulii c. fed hoc to cu eiongatur exiens a natura, &hoc,qrneftpra:dicatio nonfecun dum confuetudinem naturalem. & code modo fe habebit res in deftrudioneparticulari,quaeeftinprima figura.Iftigitur funtfpeciesdeftru cTionum,quae funt in figuris prardiCetcrum conumiliteretia Quofiant catiuis. C^tcrum funtdeftru<5tiones,quâccipiutura i contrano,& a fimili,&ab opinionc J accepta ab aliquo celebrato, aut a contraries plunbus celebratis. deftruclio aute &afiTi. a contrario, & a flmili erit in f/llogifmisconditionalibus.Exemplum vero deftruclionisa contrario,queadmodu fialiquis ponat,q7illeeft bonus,qui amat omnesfratresfuos. deftruamus autem ipfiim,fi dicamus,fi ille eft bonus, qui amat omnesfratresfuos:crgo maluserit,qui . odioinfequituromnesfratresfuos. Exemplum vero dcftruclionisa fi-? mili, quemadmodum fiaiiquisponat, q> vifio eft per a'iquid cxiensa videntead vifum.dicemusenim, fi hocitacft,eritigitur auditio perali quid exiens abaudicntc ad auditu. Exemplu vero dcftruclionis ab opi nione admifta, quemadmodum fi aliqnisdicar,non oportetcbnoscxcufari<umpecant,quonia rexnoo ad mitt it excufationes fuas, fed eof iufcquiiurpuaitipneu
De
Liber Sccundus t* Vtrijimili, cr S*g*>.

_
1 66
reSjfignumeftjquodfa&umfue
rit,autfit.
Enfimile VCro<X Hgnu VtZnthymtmatt. Cap. 34. ffion eft idem :fcd verifix "|~i Nthyme ma igitur eft fyU mile quidem eft propofi l~<logifmus imperfe<5lus,ex tio probabilis: quod enim c<v J-^verifimilibus, aut (ignis. gnofcunt vtin pluribus ita fieri Accipitur autem fignum trifa autnonfieri,e(Tcautn6 efTe,hoc eftverifimile,vtodireinuidcnx figuris aut enim, vtin prima, tcs,aut beneuolentia profequi aut vtin media,autvtin tertia. amatos . Signum autevultefTe Velutimonftrarepraegnantem, propofitio demonftratiua , aut eo quod lac habet.mediu enirn, neceflaria , awt probabilis . q uo lac habere . in quo A pracgnanx enim exiftcnte, eft : aut quo fax tern efTe: B,laciiabere:inulier, *<5lopriu5)autpofteriusfadaeft inquoc*
Lac habere, Mulicr.
Sylfiit enchymema ttcnsinpn ma figura
33-
Quod autem fapietes ftudio(i:Pittacus enim ftudiofos,per vlti tnaminquoA}fti}diofum:inquoB>ftpiente's:inquoc,Pittacus verum igitur dC A & B de c praedicare}praeterquam quod hoc qui dem non dicunt propter cognofcere,iUud autem acoipiunt
Studiofi. A.
Sapientes.
V
C. Piccaciw,
Prxgnont
rIRiin-
thymem* ticus i tertia figura Iblubilis, ig,a coltat ex pariim lario*, net vfr conclu deepou
C Pnegnantenj vero elTe,quoniam pallida,per mediam figuram vultelTe.quoniamenim fequitur pallid um praegnantes, fequitur aucem di lianc,monftratum fuiile putant,q uod eft praegnans.pal lidum,in quo Aiprxgnantem dTe,in quo B:mulier,in quo C
Sylfw emthymema licwinfocunda ofno folubicit ex du bus aJfirmadois,& c6;equeti fallaciae6
B.
Fraegnans.
Mulier, omnibus eritfigurist diflfererias autem habent quacdidac funt* Aut igitur fie diuidendum fix gnumthorum vero medium vc f^gium fumendum: Veftigium nanqj.,quod fcire facit, aiuc eflet tale autem maxime , quod mc>dium : Aut quae ex extremis, fi^ gnum dicendum , quae vero ex mediOjVeftigiu.probabiliffimii nanqj di maxime verum , quod perprimam figuram* M Jraflattu de Signo, ty Verifimili.
Cap.
?j.
Si igiturvnadidtafuerit pto poiitio,fignurr>fit folum:fin au.' tern &i a!cera aiTumpta fuerit, fyllogifmus.Vtquoniam Pitta^ cus liberalis: nam honoris cux pidiliberales:Pittacus vero ho noriscupidus.Autrurfus,qu6d fapictesboni:Pittacusenim box nustfed dC fapiens.Sicigitur fiiit fyllogifmi: proeterquam quod qui per prim am figuram,infi> Jubilis,fi verus fit,vniuerfalis j enimeft:qui vero per vltimam, folubiiis,<3^ fi vera fit cpncJulio, eoqu6dnoeftvniuerfalis,neqj ad rem f/Hogifmus:non enim fi Pittacus ftudiofus, propter hoc& alios necefie fapictes: qui vero per mediam figuram,femx per & omnino folubilis , nun^ quam enim fit fyllogifmus ita fehabetibus terminis. no enim fi praegnans paliida: pallida ait^ tern & hare: needle praegnaiv temefife hancverum igicurin
it. Vcrifimil&aut & fio-num rr | .t r I J nonuintvnum:qtioniam veVcnlifc. rifimileeftexpropofitionibusprobabilibus, & ex ijl qua: funt ex poCfibilifecundum plus, hoc eflrealiqua, quoci fitauc non fitfecundum plus,&inueniaturautnoninueniatur:& hoc,qufadnodum, fi aliquis dicat, quod mimiciodio habent, & amiciamar. Signumautemeriicx Signum. propo-
Liber Sccundus
A prop6fitfonibus,qu?funt vifa fuper* inuentionerei,&efrentiaipfarum. hxcautem vifa, autmntneceflaria aut probabilia in veritate.
167
C fignuni quidcm, quod flgnincat fiiper inucntionc rei, Cap. 34.- praedicatur fecundum tres modos, Signu titf fecundum quod fit praedicatio a ter ibusngu ^j^ mc dij s in tnbusfiguris:hoc eft vt praedicetur dc minori,& fubi j ciatur maiori, & tune componitur lignum in pnma figura:aut vt praedicetur de vtf ifq; fimul, & complicabitur in fecunda figura:aut fubijciatur ambabus extremitatibus,& 2 com plicabitur in tertia figura. Exeplumhuiusin pnma figura,fi quifpiam diccret,ha:c mulier peperit, quia habet lac. fie enim componitur fyllogifmus. base mulier habet lac:&omnehabens lacpeperit:igitur haec mulier peperit. & hax eft conclufio. Ex-emplum vero compo iuionrs in tertia nguva,fapie"tcsfunt ftudiofi, quoniam Socrates ftudiofus.complicatur autem fyllogifmus hunc in raodum. Socrates eltfapifs: & Socrates eft ftudiofus: igitur fapienseil ftudiofus, Exemplum autem compofitionisfigni in fecunda ngura.quemadmodum fi aliquis di cat,hxc mulier peperit,quoniam eiusfacies eft pallida. componitur enim fyllogifmus ita. haze mulier eft pallida :&quae peperit eft pallida, & concluditur fecundum prima D* tognofctntit "Nature. Cum Cum exiltimauonem, quod hxc mulier Cap. 35. ambzpro peperit. Ciim iguur verificatur in Aturam vero cognofce/poaes, df omnibus histribus fpeciebusfyHorepofTibiie eft,ii cjsdet ^ c^n ' gifmorum fecundum ambaspropo fimul inutaricorpus dC rocatur ii litiones fimul,vocanturfyllogifmi: enum. & Ciim verovna duarum propofitio- animam, quaccunquenaturales hoceftcn numoccultatur, aut proptcripfius paflioncs funt.qui enim fortafTe thymcma. ^coferationc, autproptcr ipfiusfal- Mufica didicit, mutauitanimi
fitatem,vocaturfignum. Acfignu quidem,quodcftin primafigura, non eft dencies,propterca quod verc fequitur conclufio ex ipfo.Scd fignum, quod eft in tertia figura, eft, deficiens, quoniam conclufio accipitur vniuerfalis,cum tamen fecundum veritate fitparticularis.Qîod autem eft in fecuuda figuracftimperfedtum .quoniam in figura ipfa non eft fyllogifmus ex duabuspropofitionibusafHrmatiuis:quianon propterea quod mulier eft pallidi intefnpore,inquo peperit, & haec muher eft pallida, fequitur vtpepcrerit. Commune autem eftomni- ] bus his tribusfignis, quod habeant propofitionesvcras. diftinguuntur *r r -1 &nguras, c veroaicinuicemfeaidum in quibuscomponuntur.&quodcx ipfisvocatur fignum fecundum vcritatem, eftquod compo'nitur in fe cunda figura & tertia, & eft cum fignum fucntparticulariusvtrifcj; ex! trcmitatib9, aut vniuerfali us v trifq; cxtremitatibus,hoceftextremitatibus quarfiti. ciim enim fuerit vniuerfalius, componitur in fecunda figura,cum vero cxtiterit particula rjus,complicatur in tertia. Signum autem quodlcomponitur in prima ] figura,eft veriflimom fignorum,&. nobiliffimum ipfbru, &hoceft,cui appropriaturnomen veftigij.
Priorum Refbltitonorum
inaliquoverum paflio haec n5 quae folum vnatn aliquam pa eftexrjs, quxnaturaanobisinx fionemhabentpropriamjVnafimt:fedquemadmodumirae,S quaeque autem habet fignum, defyderia, ex naturalibus mox quoniarri neceffe vnum habere, tibus. Si igitur c*C hoc datu fuc" poterim9 naturam cognofccre. tit,<3 vnum vnius fignum effe, Quod fiduo habetpropria, tox &poffimus acciperepropriam turn genus.vtleo forte, 3C comVniufcuiufqsgenerispaiTionem municatiuum , quomodo cox &. fignum, poterim us naturam gnofcem^vtrum vtrius fignil, cognofccre.Si enim feorfum eft feorfum confequentium figno* alicui generi indiuiduo inexi- rumc1 Anficâlijalicuinontoti solutix ftenSpairio-jVtleonibusfortitUx ambo,cV; in quibus non totis do,necelTeodfignu ellealiquod: vtrunqp : quando hoc quidem fimul nanq? inuicem pati flip' habeat.,illud veronon, Si enim pofitumefh&luhoCjmagnas fortis quidem, liberalis vero * extremitates habere , quod d(. non , habet autem ex duobus aliis ineiTe generibus non totis hoc:planurrr,quod cVinleone ccntingit fignum enim itaprox hoc fignu fortitud^nis. Eftitaqj prium eft,quoniam totius gex naturam cognofcere,in prima ncris prqpria eft paffio, &non figura medium conuerti cum ifblum propria,quemadmodum primo extremo, fupergredi vex confueuimus dicere.Ineritigix ro tertium, d(. non conuerti, vt tur d(. in alio genere hoc, df. hox fordtudo A : extremitates ma> moeritfortiSj&aliud aliquod gnae, ^ ,in_ q _, uo Bt c autem, leo ^cui animal, habebit igitur fignum: igitur c, Bomni,led câlijs :cui vnu enim vnius erat, Si igitur vero B, A o'mni, di non plurib9, hacc funt,&poterimus taliafix fedcouertitur. Qjjod finon,no gnacolligereinhisanimalibus, erit vnum vnius fignum. M
Fortitudo. A.
Xyllsadce jpofcedi I Icon's fbrtitudtni.
Extremitates magruc. B. O. , O.
Leo c
Traclatife
Liber Secundus
Jmo AnatoCap. 35. Arid&ia' nalia figil Jant aiam & corpus inprlci'pio creati6is: iblualam
i6S
fi}imus,qu6domneaccidensanim D mico. habct fignutn propnum .cum igitnt fortuudo inucniatur in alio a T-V Iiit. Syllogifmus autemana- leone,quoniam homo & alia abipM l) ^tf.omicusinueniri . . . vtiq;poterit ^ ,r . . fofuntforria:fequiturautemquod , . ' _ _ .J apudcum,quiadmutat,quodacci- cumperrecenmusngna ugnincaudentiaanimxnaturalia, qucadmo- tia in vnaquaq; fpecie ammahutn ,jarn i ra & forticudo , fignauerunt fuper accidentibus animx , vt ipfa an mam i & corpus a principio crca- approptientur vni fpeciei , aut-plutionis: quoniam notum eft,q? acci- ribus vna fpecie : erit hoc , qiiodiudentia non naturalia non fignant uenittir in ifto animal ivno ex ipfis corpus, licet forte fignent animam. accidens vnum , autplura vnoacciqucmadmodum qutdidicit artem dcnte. quemadmodum fieilin ieomuficam ,fignauitvtiqueanimam neforumdo&magnanimitas&ftfiiain, noautemexhocfi^nauitcor cundum vnumquodq; iftorum (ipusfiwm . Si emm ahquodexani- gnumiamcognofccmus ipfiim,& E malibuscreatumfuent forte (ecun iaciemusineoanatomiam,&iudidum naturani,aiutimidumfecun- cabimus, quodcuicunqiindiuiduo dm natura , dicere (em per aliquis inert hoc fignii|, quod illi ineft hoc potcrit, quod iftzfpeciesanimaliu accidcnsex accidentibus anitna.'. lunt figuataeab iftis accidtibusna Syllogifir.usigic anatomicuserit, In fyllogi turalibus.cum igituradmiferithoc, cum contiercitur terminus medius moanat o o mico con i / quoumelt >i IL vnicum maiore &admilentetiam, extrcmnate, & no con uertlr- nir cuiq; animaliumfpecieialiquodac- uertiturcu ipfo extremitas minor, diucuma cidcns ex accidentibus animaEnatu- quoniam fi medius terminus non iori,fed fi ralibus,(equitur vcinfitvnicuiq;ip- conuertatur cum maiore extremi- cum mi* (brum fignum,& accidentia appro- tate,non eritfitrnum apptopnarum priata vnicuiq;accidetiexacciden- huicveftigio, <Sc non (igniftcabitfu tibusanimarum fuarum naturali- per ipfb.Vtincxcmplo,finon veribus. Quod cum ua (it, fieri poterir, ficaturquoddicimus,omnehabens vtiiuieuiaturfyllogifhius anatomi magnas ex tremitates eft forte, non p cus. Vt in exemplo, quoniam leoni crit vtilitas in hac monltrationc, eflfortitiido,oportet, vtacreatione cumdicimus, vftum hominemeflc fuailliinfitfignum fignificasfupra fortcm,eoqu6d habetmagnasexforntudinem fuam : quoniam iam tremitates. & hoc,quonia habemus pofuimus animam&corpusfigna- vtiq;,quodforti c habct magnas exn a b accidenwbus animatnaturali- .tremitates. haberc aurem magnas bus. fitautcm hoc fignum in ma- extrcmitates e(l terminus mcdius, gnitudinccicrcmiratum fuprema- & fords eft extremitasmaior. cum rum:oportct igiturvt inueniatur igiturnonverificaturcomierfioex magnirudoexcremitatum inomni tremitatismedia;,qux ellmagnagnimaliu fpccie,qugEertfortis:quo- rumextrcmiratii,cum maiore, qur uiam fequitur, vt figmim iihid fit eft forris,fieri non potcfl, vt ex ipfo propriufbrtitudinis . lam cnim po- mouftrcm 9 ,^ iftc homo eft fortis, qfri
Prior urn Refolutoriorum

quoniam magnarum extremitatu. quoniam hoc monltratur per duas propofitioncs. quaruni vna eft, q? nic homo eft magnarum extremitatum : & omne magnarum extremitatum eft forte . Ex conditionibus vero fmseft,qu6dnon conuerlatur minor'extremitas cu medio. quomam fi ccnuerteretur,efletom tie magnarum exrremitatum leo. &hoc,quoniam hoc in loco funt tres termini,leo, fords, & magnaiu cxcremitatuni: acmagnarum quidcmextremitacu eft terminus mcdius,&leo minor, Scfortis roaior. H Quod fi veraeflet connerfio mino lis extremitatis cum medio , puta quod omne magnarum cxtremitatum eft leo, fieri n on poflet, vt magna: extremitates inucnircntur in alio,quaminleone:&fieri etiam nonpoflct, vtfecundumhocmonftrarctur inalio a leone, quod eft fortis, queadmodiim finonconuec teretur mediuscum maiorc,non ef fee magnarum exrremitatum fignij appropriatum fortitudioi.
Priorunt refoltttoriorum cum media Exp'jfitione finis

Aristotelis Opera Cum Averrois Commentariis Vol I PT 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aristotelis Opera Cum Averrois Commentariis Vol I PT 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A R I S T OTELIS

omnia qu# extant Opera,.

MARCIANTONII ZIMARAE PHILOSOPHY

VENETIIS APVD IVNCTAS M. D. L X I I,

VI. V O L V M I N E in duas partes diftin&o.

Sexti Voluminis Pars Secunda.

A V E R R O I S SermodeSubftatiaorbis,caftigatus,acDuo> bi;s Capitulis auctus,ab Abramo de Balmes Hebraeo la/ tinitate

A R I S T O T E L I S V I T A EX D I O G E N E LAERTIO, L I B R O Q^VINTO D E VITA PHILO SO P H O R V M .

Epitome, Qusefita nonnulla^ ac Epiftola vna.

VENETIIS APVD IVNCTAS. M. D. LXII.

QM In Prim* fane prwtvolitminis habentur, btcfitnt. Summg ac Capita Inttodu&ionis Porphyrij.

Capita Tradatus Primi.

Summa:Tra&atuum ) &Capita libri Prxdicamentorum.

E dofVbi, fofttiom tot<i$tflfufctptrt Magis Mw*.i.B .B DfForM.C4/M

J>c Syllogifmi ftrjicfcurs, Scdum Primum,

De Syllogifmorum refolutionc, Sedum Tertium.

itffl.P DeabduftionetCap.^l. . DcVeriJimili,etSigttQ.Cap,}}.l6$& "DcEntymemate.Cap-)4-' l66>& INDEX

i x 3 .K De Contofceda Nurw, C* J $ . 1 47--F

In libcos Logics INPix SYMMAK.VM, Vfimian errare*<igat: <pto%

Sumrria& Capita libri Prii)i, Pofteriorum F toriorum.

Quzfita libri Poftcriorum.

QJV A I N T E R T I A Primi Voluminis pam- habentur,hxcfunt.

Epiftol; Alhagiag BinThalmus Quaefitum.

E Mijlione propofitionis de Inejje, Crncceflari*. 1x4.3

Abuhalkafin mahmat Ben Kafan Quzfita.

5 umma,ac Capita Libri Quarti Topicorum.

non eff'e ad dettrmimUMm gtr.its. Caput Vndectmtim,t J f. D Lri

Index in Libros Logics

ccdentium, ty duorum pr<efeittittm li~ trorttm. 1 6o.G

DC 6cncris,Spccici,Differenti;,Proprij,ac Accidentisnatura. DC corundem communitaubus,acdiflcremi;s.

bile & efle vniuc .file.

<,,,t <,,: ,,,,pofuit his

<jebet cfle pj,^

<ao.Prima ergo dcfinirio amplest' one ali(Juisdcfcdus 4* fl inhae riterfp&Uek

proprium:&qo! temper fitin fubie

Genus. Species* Differentia* Proprium. Accident* t i t

introduElicms Porphyry, cum tsfueme & Lettijims.

is, Vniwcis, & Denominatitns:f.orum ettanj, <]* Jbcuntur ditiifo. Cap. l.

Comflextonnm conjtftentnan W mconfiftenttium defcriptit*

I NquitArirt.Qnaliquidpraedica tur de aliquo ftiKedo pr^dicatio

PaiticuJa. 5. D.dQuaatasYcro, i; quas

1 4 hil aliud fignat aeoiibabit.nlfi erit accum*

fars Quart* Trafiatus Sccundi. SmM J( f^jicamento

Sent* &pr*fa*mtnto Qual

De \gere zr fati. Cap. 5.

j^/piuntcotranctatem,acir!agis &rninus.Namcalefieri eft contrarium

*^<cfiwiff Ayn W Pati, -p^IxiAnft.Aeere,&Patifi7fci- A T I I 1 . '

Log. cu co. Auer.

III. dicunt: contfaria tame

Gilbert!.PorretaniSex princi. lib.

nM funt nomen & verbum. at ftatim SSSSX^vlSSfcaH^

nullus h6 albus eft.

ra,vruuerfales,&c.Inqmt Leni Licet nd

6r'umeftiit/umi,&nonpiures> Tertia omne necefle eft eflfe vel tt&riek B

gnofcitVerum a falfo.du propofitiones pro

G Quoniam vero contrariaeft ne

AfErmatiua priuatoria, Homo eft iniuftus. F.

Affirmatiua priuatoria, Homo eft iniuftus. F.

mal bipes.iiHm idemfignificant,quod dice r ^___/li r-_ J /T ! I fl

iffam neceflarium confeynentia. Ordo I.

Con(cquentes. ^jf-'Nof TpoFe no ee*. $& Noencceflariuee". f

OrdoIIII. Antecedens. Non eftpofcefle.

Contrari;. Coofcquentcs. ImpoFe eft non cc. Ncccffcriueftcftc.

Sent* &prfamtnto Qual

.1 - - i * | ' Al.n co. Al.co. ^