Blokboek

Voortgezette Accountantscontrole 2002/2003

Beste student en collega docent, Hierbij ontvang je het programma voor de vraagstukken colleges van Voortgezette Accountantscontrole 2002/2003. De colleges starten 13 december a.s. en eindigen op 23 mei 2003. Graag jullie aandacht voor de volgende punten: Rooster vraagstukken colleges 1 Het eerste college op 13 december start met een hoorcollege van 9.00 tot 11.00 uur (Ad van Engelen) over het maken van vraagstukken. Alle andere colleges, met uitzondering van het hoorcollege van Philip Wallage (eind mei), zijn werkcolleges van 9.00 tot 12.00 uur. Zie voor de zaal indeling het rooster in het blokboek bij de najaarscolleges (punt 6). Vraagstukken 2 Op 13 december is de eerste mogelijkheid om vraagstukken in te leveren. In het eerstvolgende college worden de vraagstukken besproken. Er is een vraagstukken verplichting voor deelname aan het schriftelijk examen VAC in juni 2003. In totaal zijn er 25 vraagstukken (2 per week) om in te leveren (inclusief de tussentoets). Voor deelname aan het schriftelijk examen in juni geldt dat 18 van de 25 vraagstukken gemaakt en als ingeleverd te zijn beschouwd. Een vraagstuk wordt als ingeleverd beschouwd indien deze blijk geeft van voldoende inzet, dit naar beoordeling van de docent. Van deze 18 vraagstukken dienen er minimaal 9 controlevraagstukken en minimaal 7 overige vraagstukken te zijn gemaakt. Vraagstukken worden alleen geaccepteerd indien deze bij aanvang van het werkcollege bij de eigen docent ingeleverd worden. Voor recidivisten van het november examen (UVA-instellingstoets) geldt geen vraagstukken verplichting. 3 Op 4 april is er een tussentoets waarvoor een halve bonuspunt kan worden behaald. (zie verder examenreglement; Rooster najaarscolleges punt 3). NB: in het rooster in de studiegids is abusievelijk 18 april als datum voor de tussentoets opgenomen. 4 Op 3 en 4 juni is het examen. Het examen bestaat uit 2 landelijke vraagstukken en de 2e instellingstoets. Inhoud colleges 5 De colleges hebben als doel om vraagstukken te trainen. Daarom zijn 2 casussen per week in het blokboek opgenomen. De eerste casus is een controlecasus en de 2e casus gaat over een bijzonder onderwerp (o.a. prognoses, zelfstandig balansonderzoek etc) en/of met een bijzondere vraagstelling (o.a. aantekeningen). In het rooster is de literatuur (RACs en enkele hoofdstukken uit het Leerboek Accountantscontrole) opgenomen die met name betrekking heeft op het 2e vraagstuk. De overige literatuur (RACs, Messier etc.) is in de juni en najaarscolleges aan de orde geweest. NB: Studenten worden overigens voor het examen wel geacht ook deze literatuur te beheersen!

6 NB: Het is de bedoeling dat de studenten zelfstandig de literatuur doornemen voor het maken van een vraagstuk. In het college zal hieraan uitsluitend in het kader van de bespreking van de opgaven aandacht worden besteed. De colleges zijn met name bedoeld om de uitwerkingen te bespreken en derhalve geen discussiecolleges om de literatuur te bespreken. 7 Het materiaal is zowel in het blokboek als op internet opgenomen: www.pdoa.nl. Eventuele aanvullingen etc. kunnen tijdens het college worden uitgereikt. Met vriendelijke groet, Barbara en Elvira. 22 november 2002

Week 20

LeaseFree B.V. Inleveren week 20 LeaseFree B.V. richt zich sinds haar oprichting op de leasing van nieuwe personenautos. Haar moedermaatschappij is de importeur in Nederland van het automerk Freewheel. Dit merk is ongeveer tien jaar geleden op de Nederlandse markt gentroduceerd en de autos maken deel uit van het marktsegment van de duurdere semi-sportwagens. De leaseactiviteiten voor deze wagens zijn zes jaar geleden gestart. Later heeft de onderneming zich tevens toegelegd op de leasing van nieuw wegtransportmaterieel: vrachtwagens, trekkers en opleggers, eveneens van het merk Freewheel. De clinten kunnen kiezen uit de volgende financieringsvormen: financial lease, waarbij de clint (lessee) het risico van de waardevermindering loopt. Na afloop van de leaseperiode wordt het vervoermiddel meestal aan de clint overgedragen tegen de dan resterende boekwaarde. De lessor heeft een vordering op de lessee ter grootte van de verstrekte lening minus de ontvangen aflossingen. De autos staan bij de lessor derhalve niet op de balans; operational lease, waarbij de lessor het risico van de waardevermindering loopt. De lessee heeft de mogelijkheid het vervoermiddel tussentijds of na afloop van de leaseperiode te kopen. In de administratie van de lessor wordt de auto opgenomen onder de materile vaste activa. De leasetermijnen omvatten bij: financial lease: aflossing, rente en handling fee; operational lease: tevens opslagen voor - verzekering; - motorrijtuigenbelasting; - brandstof; - banden; - onderhoud. LeaseFree B.V. staat in de financiering van haar activiteiten geheel los van de moedermaatschappij. Zij beschikt over kredietruimte bij zes financile instellingen die pandrecht ontvangen op de toekomstige vorderingen uit hoofde van operational lease. Bij onvoldoende kredietruimte heeft LeaseFree B.V. de mogelijkheid het leasecontract over te dragen aan een andere financile instelling, Dual Lease. Bij zon overdracht wordt het object direct door Dual Lease betaald aan Freewheel; de leasetermijnen worden door de berijder voldaan aan LeaseFree B.V., die deze weer doorbetaalt aan Dual Lease en voor haar activiteiten (aanbrengen contract, innen termijnen, begeleiding e.d.) een eenmalige fee ontvangt van Dual Lease. Deze is de juridische eigenaar van de autos en draagt het debiteurenrisico. De onderneming heeft een algemeen directeur, o.a. belast met het financieel beleid, een afdeling Acceptatie en Beheer (5 personen) en een afdeling Financile Administratie (2 personen).

Acceptatie Aanvragen voor een leasecontract komen rechtstreeks van de potentile clint of van de dealer van het te financieren object. De aanvragen worden op de afdeling Acceptatie en Beheer beoordeeld, waarbij gebruik wordt gemaakt van o.a. jaarrekeningen, salarisstroken, gepubliceerde jaarstukken en gegevens van een bureau gespecialiseerd in kredietbeoordeling. Bij contracten die een bepaalde omvang overschrijden dient de directeur te accorderen. Bij de acceptatie van een aanvraag wordt een standaardformulier ingevuld, het zogenaamde Acceptatieformulier. Hierop worden ingevuld: clintgegevens (naw-gegevens e.d.); objectgegevens (type, bouwjaar, chassisnummer e.d.); calculatiegegevens (aanschafwaarde, aanbetaling, looptijd, restwaarde, rentepercentage, door te belasten kosten e.d.). Bij een operational leasecontract worden tevens vastgelegd: de jaarkilometrage en het tarief voor de verrekening van meer- en minderkilometers. Voor de calculaties maakt LeaseFree B.V. gebruik van voor haar ontwikkelde software. Door de afdeling, zo nodig na accordering door de directeur, worden de leasecontracten opgesteld. Deze worden doorlopend genummerd, de eerste cijfers geven aan of er sprake is van operational lease of financial lease. Alle van derden gebruikte en zelf aangemaakte informatie, waaronder de acceptatieformulieren, worden in clintdossiers bewaard. Administratieve verwerking leasecontracten De afdeling Acceptatie en Beheer houdt een contractenbestand bij. Daarin wordt onder meer en voor zover van toepassing vastgelegd: aard van het leasecontract, contractnummer, nawgegevens cllint, kenteken en chassisnummer, ingangsdatum, looptijd, leaseprijs, aanbetaling, slottermijn, door te berekenen kosten, koopoptie, aanschafwaarde object, wijze van financiering door LeaseFree B.V. en de eventuele te ontvangen fee. De betalingsopdrachten voor de door LeaseFree B.V. zelf gefinancierde objecten worden getekend door de directeur, die daarbij kennis neemt van: het door LeaseFree B.V. geaccordeerde acceptatieformulier; de leveringsbescheiden van Freewheel; de tekening voor ontvangst van het object door de lessee. De afdeling Financile Administratie verwerkt in het grootboek en in de subadministraties, voor zover deze betrekking hebben op financial lease, de hoofdsommen en de nog niet vervallen termijnen. Dit doet zij op basis van de mutaties in het contractenbestand dat zij aan het eind van elke dag kan raadplegen door middel van een PC. Er is geen afstemming tussen het contractenbestand en de financile administratie. De afdeling Acceptatie en Beheer informeert aan het einde van elke maand de afdeling Financile Administratie omtrent de vervallen termijnen van de twee financieringsvormen. Dan vindt er in het (sub-)grootboek een registratie van de vorderingen wegens vervallen operational lease termijnen plaats. De administratie produceert tussentijdse informatie. De lease administratie en de financile administratie worden gevoerd op een aantal in een netwerk gekoppelde PCs.

Facturering en incasso De afdeling Acceptatie en Beheer bereidt de maandelijkse factureringsrun voor op basis van informatie uit het contractenbestand. De incasso-opdrachten worden via electronische datamail naar enkele bankinstellingen gestuurd. De clint dient bij de tekening van een leasecontract een machtiging tot automatische incasso te geven. Het komt echter vaak voor dat de incasso-opdrachten niet uitgevoerd kunnen worden, omdat clinten van LeaseFree B.V. onvoldoende saldo op hun bankrekening aanhouden. Bij de sportwagens komt het voor dat deze opgespoord en teruggehaald moeten worden. De verliezen die resulteren uit wanbetaling zijn groot. De resultaten van LeaseFree B.V. zijn voorts teleurstellend omdat de groei van de leaseportefeuille van het vrachtvervoer ver achterblijft bij de verwachtingen. Memo interimcontrole In het controlememo van de interimcontrole door de externe accountant belast met de controle van de jaarrekening komen onder meer de volgende aandachtspunten voor. Een clint bleek enkele trekkers en opleggers te hebben vervreemd, en geruime tijd later de betaling in termijnen te hebben stopgezet. Dit risico bestaat omdat de kentekens op naam van de vervoerder staan. Faillissement van clint wordt gevreesd. Voorheen behaalde LeaseFree B.V. een winst op desinvesteringen omdat de opbrengst van de verkochte objecten hoger was dan de gecalculeerde restwaarde. Dit jaar is er voor het eerst verlies op geleden. Een analyse ontbreekt. In enkele gevallen had LeaseFree B.V. bij de laatste afrekening vergeten de clausule voor meer en minder verreden kilometers toe te passen. Gevraagd 1. Beschrijf met motivering welke inherente en interne controlerisicos zijn te onderkennen ten aanzien van: - de vorderingen uit hoofde van financial lease; - de operational lease-objecten opgenomen onder de materile vaste activa; - de aan Dual Lease overgedragen leasecontracten; - de volledigheid van de verantwoorde opbrengsten uit contracten, desinvesteringen en fees. 2. Een beschrijving van de gegevensgerichte controle op de onder vraag 1 genoemde categorien in het kader van de jaarrekeningcontrole. Aan de controle van de opzet en van het bestaan van de AO/IC hoeft u geen aandacht te schenken. De directie is bereid maatregelen te nemen om de bij de beantwoording van vraag 1 onderkende interne controlerisicos aanmerkelijk te mitigeren. De directie vraagt de accountant hiertoe voorstellen te doen. Gevraagd 3.a. Noem kort de maatregelen die u noodzakelijk acht ten aanzien van de volledigheid van de opbrengstverantwoording.

3.b.

Geef in hoofdlijnen de wijzigingen in uw controle-aanpak met betrekking tot de controle op de volledigheid van de opbrengstverantwoording na realisering van de onder 3.a bedoelde maatregelen. Body Style BV Inleveren week 20 Body Style BV is een onderneming die overhemden ontwerpt, deze voor eigen rekening laat produceren in lage lonen landen en ze vervolgens verkoopt via circa 40 eigen winkels in Nederland. De organisatie van de onderneming bestaat uit de volgende afdelingen en personele bezetting. Directie (3) Ontwerp (8) Inkoop (3) Centraal magazijn (10) Verkoop (4) Winkels (4) Administratie (8) Interne controle (8) Elke winkel heeft twee of meer medewerkers die de normale taken in een modewinkel uitvoeren zoals verkopen, financile afwikkeling daarvan etc. De afdeling Ontwerp maakt ontwerpen van overhemden voor verschillende seizoenen. De afdeling Inkoop koopt op basis van deze ontwerpen wereldwijd stoffen en toebehoren in op beurzen en bij fabrieken op conditie af fabriek. Deze afdeling sluit ook de fabricagecontracten af. De aanzienlijke kosten van transport van stoffen en toebehoren naar de buitenlandse fabrieken en van de producten naar het Centraal magazijn zijn voor rekening van Body Style BV. De in het Centraal magazijn ontvangen overhemden worden gewaardeerd tegen de contractprijzen vermeerderd met een opslag ter dekking van de transportkosten. De winkelverkoopprijzen van de overhemden worden door Body Style BV vastgesteld. De verkopen worden in de administratie opgenomen tegen de winkelverkoopwaarde van de aan de winkels geleverde overhemden. De bruto-omzet van de winkels bedraagt in totaal circa 25 miljoen gulden per jaar. Hierop komen in mindering afprijzingen wegens productgerichte uitverkoopacties en klantgerichte kortingen tot in totaal circa 4 miljoen gulden per jaar. De afdeling Interne controle besteedt een groot deel van de beschikbare tijd aan de controle van het girale en het kasverkeer. Het resultaat over 1998 van Body Style BV is nihil en er hebben in 1998 geen mutaties in het vermogen plaatsgevonden. In de bijlage is de management letter d.d. 15 april 1999 weergegeven welke door de accountant aan Body Style BV is verzonden naar aanleiding van de controle van de jaarrekening 1998 van de BV. De accountant is mede dankzij substantile eigen arbeid in staat geweest een goedkeurende verklaring bij deze jaarrekening af te geven.

Gevraagd wordt: 1. Beschrijf met motivering, per punt van de management letter, of de opmerking invloed heeft op de accountantscontrole van de jaarrekening 1999. 2. Geef per in vraag 1 onderkend punt van invloed op de accountantscontrole aan tot welke aanvullende controlemaatregelen dit zal moeten leiden. 3. Welke zijn de consequenties voor de accountantscontrole indien de opdrachtgever op termijn geen maatregelen neemt tot herstel van de gebreken die door u in antwoord op vraag 1 zijn onderkend en die tot aanvullende controlemaatregelen moeten leiden. De directie van Body Style BV Postbus 1111 1111 AA Amsterdam 15 april 1999 Ref. drs X RA Mijne heren, Conform onze afspraak met u doen wij u hierbij onze bevindingen en aanbevelingen toekomen naar aanleiding van de door ons uitgevoerde controle van de jaarrekening 1998 van uw vennootschap. Wij hebben bij deze jaarrekening per 12 april 1999 een goedkeurende accountantsverklaring afgegeven. Wij merken hierbij op dat wij, gezien de in deze brief weergegeven gebreken en lacunes in de administratieve organisatie en in de interne controle van uw onderneming, deze goedkeurende verklaring pas hebben kunnen afgeven na het uitvoeren van omvangrijke aanvullende werkzaamheden. Alvorens onze bevindingen en aanbevelingen aan u mede te delen gaan wij in op de resultaatontwikkeling van uw vennootschap. A. Toekomstige resultaatontwikkeling Bijlage

Gezien de ontwikkeling van het rendement van uw onderneming lijkt de behoefte aan een verscherping van het inzicht in het toekomstperspectief daarvan alleszins gerechtvaardigd. Er zijn meerdere indicaties van een structureel lagere groei in het marktsegment waarin de onderneming actief is. Een helder beeld van enerzijds de diverse ontwikkelingen in de markt (kansen en bedreigingen) en anderzijds de sterkten en zwakten van de onderneming op elk onderdeel van de bedrijfsvoering, zal kunnen leiden tot beter onderbouwde keuzes met betrekking tot de richting waarin het bedrijf zich verder zal kunnen ontwikkelen. Wij stellen vast dat:

de concurrentie uiterst hevig is; de tegenspelers in de markt steeds groter en meer internationaal worden; de bedrijfsvoering van de grotere marktpartijen in hoog tempo meer professioneel wordt, zowel in marketingtechnisch als in logistiek en informatietechnologisch opzicht. Ontwikkelingen als Quick Response, ketenverkorting/ketenintegratie, database marketing e.d. zijn voor iedere onderneming zowel een kans als een bedreiging. Zij stellen in ieder geval hogere eisen aan de bedrijfsvoering. Het tempo waarin op de markt wordt ingespeeld en een op de toekomst gerichte logistieke operatie die wordt begeleid door een eigentijds informatiesysteem, zal in hoge mate bepalend zijn voor het toekomstige rendement. Wij bevelen aan, dat door middel van een (voor)gestructureerd winstverbeteringsprogramma zal worden nagegaan op welke aspecten van de bedrijfsvoering verbeteringen wenselijk en mogelijk zijn. B. Bevindingen en aanbevelingen naar aanleiding van de jaarrekeningcontrole 1998

Achtereenvolgens brengen wij de volgende zaken onder uw aandacht: administratieve organisatie en interne controle; overige controlebevindingen; slotopmerkingen. B.1 Administratieve organisatie en interne controle

De administratieve organisatie en de daarin opgenomen maatregelen van interne controle zijn door ons beoordeeld voorzover passend in onze opdracht tot controle van de jaarrekening. In de laatste jaren is de administratieve organisatie op een aantal punten verbeterd. Dit neemt niet weg dat zaken, waarover wij eerder aan u hebben gerapporteerd, nog verbetering behoeven, respectievelijk nog niet zijn ingevoerd. Een aantal essentile punten brengen wij hier onder uw aandacht. B.1.1 Tussentijdse rapportage Wij ontvangen maandelijks van uw controller de tussentijdse resultatenoverzichten, met een globale toelichting daarop. Voor een kwalitatieve verbetering van de sturingsinformatie in de tussentijdse overzichten is het wenselijk dat de hierin opgenomen analyses verder worden uitgewerkt. Hierbij denken wij met name aan het kwantificeren en vermelden van bepaalde invloeden, zoals: de invloed die de uitbreiding van het aantal winkels heeft op de omzetontwikkeling; de invloed van kostenontwikkelingen, bijvoorbeeld de invloed die uitbreiding van het personeel heeft op de lonen en salarissen en op de overige personeelskosten; kengetallen en voortschrijdende gemiddelden, bijvoorbeeld omzet per personeelslid, omzet per gulden loon e.d. Daarnaast is het essentieel de brutomarge-ontwikkelingen (per overhemdtype en op winkelniveau) gedurende het jaar te signaleren en te analyseren. Eventuele bevindingen en/of vaststellingen, analyses en de uitkomsten daarvan, moeten schriftelijk worden vastgelegd en tijdig worden verwerkt in tussentijdse rapportages. De tussentijdse overzichten zullen aan importantie winnen indien naast de resultatenoverzichten ook de prognoses en de maandelijkse balansen worden verstrekt. De

belangrijkste afwijkingen van de prognoses en wijzigingen in balansposities moeten daarbij worden toegelicht. B.1.2 B.1.2.1 Administratie goederen- en geldbeweging Administratie inkopen

In het huidige administratieve systeem worden op n rekening geregistreerd: de inkopen; de bedragen van aan leveranciers en fabrikanten retour gezonden goederen; de kwantumkortingen ontvangen van leveranciers van stoffen en toebehoren; de betaalde vrachtkosten en de betaalde invoerrechten betreffende inkopen in het buitenland. Het achteraf splitsen van deze rekening en het uitzoeken van verschillen veroorzaakt intern en bij ons veel werk. Wij adviseren u de genoemde componenten van de inkopen op afzonderlijke rekeningen in het grootboek te laten registreren waardoor betere mogelijkheden voor administratieve controle en tussentijdse rapportage ontstaan. B.1.2.2Tussenrekeningen betreffende ontvangen en afgegeven goederen De inkoopwaarden van de door het Centraal magazijn te ontvangen goederen en van de werkelijk ontvangen goederen worden thans op een tussenrekening geboekt. Op een andere tussenrekening worden de verkoopwaarden in totalen geboekt van de door het Centraal magazijn aan de winkels geleverde goederen en van de door de winkels als ontvangen gerapporteerde goederen. De analyses van de verschillen op deze tussenrekeningen worden incidenteel gemaakt. Dit veroorzaakt voor de Interne controle en voor ons veel uitzoekwerk. B.1.2.3 Administratie van omzetverantwoording winkels voorraden en controle op

Ten opzichte van het voorgaande boekjaar hebben wij enige verbeteringen geconstateerd. Wij noemen hier de registraties per winkel van de afprijzingen en van de gegeven kortingen. Wij adviseren u een belangrijke stap verder te zetten waardoor vooraf inzicht wordt verkregen in de voorraadpositie per winkel en derhalve de omzetverantwoording per winkel controleerbaar wordt. Het middel daartoe is het registreren van de voorraden in het Centraal magazijn in inkoop- en verkoopwaarden en van de afleveringen door het Centraal magazijn per winkel in verkoopwaarden. Op basis hiervan is het mogelijk verschillen in de goederenen geldbeweging per winkel te analyseren. B.1.2.4 Controle goederen- en geldbeweging

De verbanden in de goederenbeweging zijn in 1998, mede op basis van aanvullende controlewerkzaamheden onzerzijds, door de afdeling Interne controle gelegd. Materile afwijkingen zijn daarbij geconstateerd en gedeeltelijk verklaard. Er bleven niet-verklaarbare voorraadtekorten bestaan. Wij merken op dat de verbanden later dan mogelijk en dus met vertraging zijn gelegd. De analyses van de verschillen waren daarom eveneens verlaat ter beschikking.

Door de afdeling Interne controle zijn frequent onregelmatigheden geconstateerd in de afdrachten door de winkels van de kasgelden en van de ontvangen betaalcheques. De interne periodieke analyses van de verschillen in de goederen- en geldbeweging moeten schriftelijk en op een meer uniforme wijze worden vastgelegd. Alle gesignaleerde oorzaken van verschillen dienen daarbij te worden gekwantificeerd en gedocumenteerd. B.1.2.5 Het informatiesysteem

De invoering van het nieuw te implementeren geautomatiseerde gegevensverwerkende systeem is ernstig vertraagd. Door onze EDP-auditors zijn in het verleden kritische vragen gesteld betreffende het huidige systeem. Wij raden u dringend aan om, alvorens tot de invoering van het nieuwe systeem over te gaan, vast te stellen dat onze opmerkingen in afdoende mate tot aanpassingen hebben geleid. De integriteit en de continuteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking dient gewaarborgd te zijn. B.2 Overige controlebevindingen

Hier gaan wij in op de status van de reeds eerder aan u gerapporteerde zaken met betrekking tot de controle van de jaarrekening over 1997. Wij merken op dat een aantal bevindingen, gerapporteerd in onze management letter over het boekjaar 1997, in 1998 door ons opnieuw is geconstateerd. Wellicht ten overvloede worden deze bevindingen nog eens kort weergegeven: een beoordeling/toetsing van de juistheid van de tot nu toe gehanteerde veronderstellingen bij de bepaling van de ouderdom van de voorraden overhemden heeft nog niet plaatsgevonden; een definitieve berekening van de benodigde voorziening voor pensioenverplichtingen in eigen beheer, alsmede de aanpassing van de pensioenbrieven is nog niet uitgevoerd. Wij hebben begrepen dat dit punt zal worden opgepakt bij de oplevering van de jaarrekening 1998; een onderbouwing van de in de jaarrekening opgenomen voorziening voor groot onderhoud door middel van een onderhoudsplan, gebaseerd op offertes, ontbreekt. B.3 Slotopmerkingen

B.3.1 De werkafspraken omtrent de oplevering van de jaarrekening en de daarmee samenhangende intern te verrichten werkzaamheden conform onze brief d.d. 15 februari 1998, konden niet tijdig worden gerealiseerd. In dit verband noemen wij u de intern op te stellen jaarrekening en de aan te leveren specificaties en analyses van verschillen. Hierdoor is niet alleen de oplevering van de jaarrekening opnieuw vertraagd, maar heeft dit tevens tot gevolg gehad dat wij onze controlewerkzaamheden een aantal malen moesten onderbreken, hetgeen de efficiency van onze werkzaamheden niet ten goede is gekomen.

Wij zijn van mening dat de benodigde werkzaamheden in het kader van de controleopdracht door ons in goed overleg met de controller en op een effectieve en efficinte wijze zijn verricht. De vertragingen en het steeds uitstellen van de door ons te verrichten controle hebben echter geleid tot extra werkuren welke wij u separaat in rekening brengen. B.3.2 Wij vertrouwen er echter op dat de oplevering van de jaarrekening en de overige intern te verrichten werkzaamheden in de toekomst verder zullen worden geoptimaliseerd. Deze optimalisatie dient te zijn gericht op het tijdig opleveren van de jaarrekening en de daarbij behorende specificaties, analyses en toelichtingen welke het ons mogelijk moeten maken een zo efficint mogelijke controle van de jaarrekening uit te voeren. Tot het geven van nadere toelichtingen zijn wij gaarne bereid.

Week 21

Icarus BV Inleveren week 21 Accountantskantoor Wings is belast met de controle van de jaarrekening van Icarus BV, een onderneming die zich heeft toegelegd op de productie van kleinere straalvliegtuigen (maximaal 25 passagiers) voor de zakelijke markt. Icarus BV maakt deel uit van een internationale groep van vennootschappen, die actief is in de vliegtuigindustrie. Volgens de strategie van de groep dienen alle daartoe behorende vennootschappen zelfstandig voor de financiering van hun eigen activiteiten zorg te dragen. De rentabiliteit en solvabiliteit van de branche en ook van de groep waarvan Icarus BV deel uitmaakt, staan sinds kort onder druk door faillissementen van diverse afnemers, annuleringen van orders en in financile problemen geraakte luchtvaartmaatschappijen. De rentabiliteit, liquiditeit en solvabiliteit van Icarus BV vormen dus een punt van bijzondere zorg. Tijdens de interim-controle voor de controle van de jaarrekening 2001 van Icarus BV heeft de accoun-tant vastgesteld dat de AO/IC met betrekking tot de processen voldoet aan de daaraan te stellen eisen. Bij de afronding van balanscontrole in het voorjaar 2002 komen de volgende zes situaties aan de orde. 1. Immaterile vaste activa De ontwikkeling van nieuwe vliegtuigtypen voert Icarus BV in eigen beheer uit. In 2001 is de bouw van een prototype van een nieuw revolutionair straalvliegtuig gestart. De omvangrijke ontwikkelingskosten van dit toestel zijn geactiveerd en opgenomen onder de immaterile vaste activa. 2. Desinvestering van materile vaste activa De productielijn voor een uit de productie genomen vliegtuigtype is ontmanteld. Een deel van de voor deze productie benutte machinerien kon worden verkocht en de opbrengst daarvan is onder aftrek van de totale boekwaarde onder overige opbrengsten opgenomen. 3. Financile vaste activa Een belangrijk deel van de in het afgelopen jaar verkochte vliegtuigen is geleverd op basis van een financial leaseconstructie met de afnemers. De hieruit voortvloeiende vorderingen met een looptijd van langer dan n jaar zijn opgenomen onder de financile vaste activa. 4. Voorraden Tegen het einde van het boekjaar is nog een aantal vliegtuigen verkocht onder inruil van gebruikte toestellen. De verkopers hebben een schatting gemaakt van de waarde die kan worden toegekend aan de bij inruil verkregen toestellen; hierbij is rekening gehouden met technische rapporten omtrent de onderhoudsstaat van de toestellen. De ingeruilde toestellen zijn tegen de geschatte waarde onder de handelsvoorraden opgenomen. 5. Vordering op zustermaatschappij In 2001 is een zustervennootschap van Icarus BV genaamd Freefly BV opgericht. Deze legt zich toe op de levering van door Icarus BV geproduceerde vliegtuigen door middel

van operational lease contracten. Icarus BV levert de toestellen aan Freefly BV tegen kostprijs verhoogd met een ruime winstopslag. Icarus BV is met Freefly BV een financieringsconstructie overeengekomen waarbij in principe de afwikkeling van de vordering gelijke tred houdt met de ontvangst van de operational leasetermijnen. Icarus BV heeft de vordering uit hoofde van deze constructie onder de vlottende activa opgenomen. 6. Voorzieningen In de tussentijdse cijfers is een reorganisatievoorziening voor de afvloeiing van personeel opgenomen. In de jaarrekening komt deze voorziening niet voor, omdat volgens informatie van de directie over de reorganisatie nog geen overeenstemming met de ondernemingsraad bestaat. Gevraagd wordt: 1. Beschrijf tegen de achtergrond van de geschetste rentabiliteits-, liquiditeits- en solvabiliteitspositie de te verkrijgen controle-informatie die nodig is om een oordeel te vormen over de invloed van de zes beschreven situaties op de afronding van de balanscontrole van de jaarrekening 2001. U kunt ervan uitgaan dat alle genoemde zaken materieel zijn. 2. Beschrijf in hoofdlijnen de accountantswerkzaamheden voor de balanscontrole van de navolgende jaarrekeningposten van Icarus BV: - immaterile vaste activa inzake de bouw van het bij situatie 1 beschreven prototype; - de voorraden zoals beschreven bij situatie 4; - de vorderingen op de zustermaatschappij zoals beschreven bij situatie 5. 3. Beschrijf het controleprogramma ten behoeve van de te verstrekken accountantsverklaring bij onderstaande afrekening.

Toelichting Icarus BV heeft van de overheid financile middelen ter beschikking gesteld gekregen voor de ontwikkeling van nieuwe toestellen. Deze middelen moeten echter worden terugbetaald bij een commercieel succes van deze toestellen. In dat geval moet 10% van de gerealiseerde marge op de verkoop van het 10e tot en met het 50e toestel worden terugbetaald. In het voorjaar van 2002 heeft Icarus BV hiertoe de volgende afrekening in 1.000.000 opgesteld. Type Plane Fortune - Verkocht en geleverd tot en met 2000: 7 toestellen. - Verkocht en geleverd in 2001: 22 toestellen, waarvan - 11 direct aan afnemers zonder bijzondere betalingsvoorwaarden; - 5 aan Freefly BV; - 6 aan afnemers door middel van een financial lease constructie.

Opbrengst van deze 29 toestellen Directe loon- en machinekosten Directe materiaalkosten Afschrijving ontwikkelingskosten Toeslag indirecte kosten Toegerekende rente 12 16 3 3 2 ------

37

Bruto marge - Verschil tussen contractrente, begrepen in de financial Lease overeenkomsten en de toegerekende rente Gerealiseerde marge Terugbetalingsverplichting

36 ----1 -1 ----0 ==== nihil ====

Buros BV Inleveren week 21 Buros BV vervaardigt uit glasvezels diverse producten voor industrile toepassingen. De onderneming is goed georganiseerd. De jaaromzet bedroeg in 1998 ca. 200 miljoen en de netto winst ca. 15 miljoen. De productie geschiedt uitsluitend op bestelling van afnemers, die ontwerpen en productspecificaties aanleveren. De grootte van de opdrachten is zeer uiteenlopend. Voor iedere opdracht wordt de verkoopprijs voor de opdracht als geheel overeengekomen. De productie vindt plaats in twee productiehallen, die met identieke apparatuur zijn uitgerust, zodat het technisch niet uitmaakt in welke hal de opdrachten worden uitgevoerd. De tweede hal, tevens de grootste, is als laatste gereed gekomen. Deze hal is op de groei gebouwd en kan gebruikt worden om nieuw te bouwen productielijnen in onder te brengen. In 1996 is in gesprekken tussen directie en commissarissen aan de orde gekomen of het uit strategisch oogpunt wenselijk zou zijn, om naast de stukproductie in opdracht van derden ook de seriemassaproductie van eigen, uit voorraad leverbare producten voor de markt ter hand te nemen. Dit zou met name in het zomerseizoen tot een betere benutting van de capaciteit leiden, aangezien de stukproductie-orders voornamelijk buiten het zomerseizoen worden ontvangen en uitgevoerd en de doorlooptijden daarvan veelal kort zijn. De hoogte van de investeringen, in research en ontwikkeling van nieuwe producten en de daarvoor benodigde productielijnen, vormden evenwel een belemmering voor de realisatie van de plannen. Begin 1998 is een nieuwe technisch directeur aangetrokken. Tevens treedt in dat jaar voor het eerst stagnatie op in de omzetgroei, als gevolg van toegenomen concurrentie. Als gevolg hiervan is de gedachte van een eerste eigen seriemassaproduct voor de markt weer opgepakt met als resultaat dat eind 1998 een begin is gemaakt met de voorbereidingen daartoe. Het ontwerp van het nieuwe product is gemaakt door de technisch directeur, met ondersteuning van de Commercile afdeling. De ontwikkeling en bouw van de apparatuur alsmede de aankoop van de daarvoor benodigde materialen vindt in eigen beheer plaats. De technische werkzaamheden worden door personeel van de reparatieafdeling uitgevoerd. De op deze wijze gefabriceerde apparatuur wordt tegen integrale kostprijs gewaardeerd. In de begroting voor 1999 en in de ramingen voor 2000 en 2001 is rekening gehouden met de kosten en opbrengsten van de in ontwikkeling zijnde nieuwe activiteit. In de nacht van 20 op 21 april 1999 brandt vermoedelijk als gevolg van kortsluiting de tweede en tevens grootste productiehal volledig af. Het onderhanden werk van de in uitvoering zijnde orders gaat geheel verloren. De bestaande productieapparatuur en de nieuwe productielijn in aanbouw (inclusief een proefopstelling) worden als gevolg van de grote hitte onherstelbaar vernield.

De vennootschap is verzekerd tegen de risicos van schade aan en verlies van activa (brandschade) alsmede van bedrijfsschade (zijnde de niet gedekte continue kosten en de gederfde winst als gevolg van de leegstand ten gevolge van brand). In de verzekeringspolis zijn onder meer de volgende bepalingen opgenomen. a) De hoogte van de schade-uitkering zal door de verzekeringsmaatschappij op basis van een onderzoek door een schade-expert van de maatschappij worden vastgesteld. Buros BV heeft het recht van een contra-expertise indien het bedrijf het niet eens is met schadebepaling. Indien er geen overeenstemming wordt bereikt wordt een onafhankelijke derde expert benoemd. Indien de maatschappij van oordeel is, dat de bepaling van de materile schade mede in belangrijke mate afhankelijk is van administratieve informatie van de verzekerde, zullen partijen in overleg een registeraccountant opdragen de schade en de ingediende schadeclaim te onderzoeken en daarover te rapporteren. b) De verzekerde waarde van de materile vaste activa is ten behoeve van de brandschade gebaseerd op de taxatiewaarde. De voorraden, met uitzondering van de voorraden onderhanden werk, zijn verzekerd tegen kostprijswaarde. c) Het onderhanden werk is afzonderlijk verzekerd tegen de kostprijswaarde. Tot het onderhanden werk wordt bovendien gerekend de proefproductie-opstelling en de in ontwikkeling zijnde apparatuur voor de eigen productie. De verzekerde waarde van het onderhanden werk is daarom in overleg met de verzekeringsmaatschappij ruim geschat. Direct na de brand vindt een onderzoek door de schade-expert van de verzekeringsmaatschappij plaats. Op 21 november 1999 wordt een nieuwe productiehal in gebruik genomen, die qua grootte vergelijkbaar is met de afgebrande hal. De controle van de jaarrekening van Buros BV is al jaren opgedragen aan accountantskantoor Wada-Woko dat steeds een goedkeurende accountantsverklaring bij de jaarrekening heeft afgegeven. De directie van Buros BV verzoekt accountantskantoor Wada-Woko zo spoedig mogelijk de accountantscontrole van de jaarrekening 1999 af te ronden. Buros BV heeft een inmiddels aanvullend bankkrediet aangevraagd bij de huisbankier. De bank wenst voor de besluitvorming echter over een gecontroleerde jaarrekening 1999 te beschikken. Er bestaat een verschil van mening over de hoogte van de schadeclaim. In de jaarrekening 1999 heeft Buros BV niettemin een bedrag opgenomen als vordering op verzekeringsmaatschappij ter hoogte van de door Buros BV ingediende claim. De registeraccountant heeft in overleg met de clint contact opgenomen met de verzekeringsmaatschappij. Het rapport van de schade-expert van de maatschappij is de accountant ter beschikking gesteld. Hieruit komt naar voren dat de uitkomst van de expertise ten aanzien van de brandschade circa 30% lager is dan de opgenomen claim. De onafhankelijke derde expert heeft in januari 2000 een aanvang gemaakt met zijn schade taxatie. Dit schaderapport is evenwel nog niet gereed, en de taxateur is niet in staat om voor

de noodzakelijk spoedige afwikkeling van de jaarrekening zijn conclusies met de accountant te delen. Citaat rapport schade expert Verzekeringsmaatschappij met betrekking tot de brandschade In de claim van de ontwikkelingskosten voor het nieuw product zijn naar wij vermoeden begrepen de uren van medewerkers die toch al geen werk hadden als gevolg van de stagnerende omzetgroei. De werkelijke uurkosten taxeren wij op 500.000. De claim in verband met de schade op vernietigde voorraad is tegen kostprijswaarde, de marktwaarde van de voorraad is echter 40 % lager.

De vordering ad 6.000.000, die in verband met deze brandschade in de jaarrekening 1999 is opgenomen, is als volgt samengesteld. - Gebouwen 2.000.000 - Machines en installaties 2.000.000 - Voorraden 3.000.000 - Ontwikkelingskosten nieuw product 2.000.000 Claim - Ontvangen voorschotten 9.000.000 3.000.000 6.000.000 De registeraccountant schakelt een eigen schade expert in om de claim te beoordelen in het kader van de jaarrekeningcontrole, gelet op de hoge materialiteit van deze post in de jaarrekening 1999 (met inachtneming van de volledige schadeclaim een verlies van 2 miljoen). Gevraagd wordt: 1. Welke risicos onderkent de accountant bij de planning van zijn controlewerkzaamheden inzake de vordering op de verzekeringsmaatschappij met betrekking tot de schadeclaim. 2. Geef een gedetailleerde beschrijving van het controleprogramma van de registeraccountant gericht op de controle van de vordering op de verzekeringsmaatschappij uit hoofde van de nog te ontvangen afrekening en/of voorschotten van de brandschade, die in de jaarrekening 1999 is opgenomen.
3. a. Waar moet de registeraccountant in het algemeen, in het kader van de jaarrekeningcontrole, op letten bij de inschakeling van een deskundige niet zijnde een registeraccountant.

/_

b. Welke elementen dienen begrepen te zijn in de schriftelijke opdracht aan deze deskundige. c. Op welke wijze refereert de accountant in zijn accountantsverklaring aan het werk / de bevindingen van deze deskundige?

4. Gezien de onzekerheid over de nog te ontvangen schade-uitkering wenst de registeraccountant expliciet vast te stellen of de continuteit nog langer gewaarborgd is. Welke informatie /actie gaat de registeraccountant inwinnen / uitvoeren om meer zekerheid te krijgen omtrent de continuteit.

Week 22

FREETIME BV Inleveren week 22 De beheermaatschappij FREETIME BV heeft per 1 januari 1998 een Oostenrijkse GmbH BERG opgericht waarin zijn ondergebracht de overgenomen activiteiten van een familiebedrijf. In de GmbH zijn vier sectoren te onderkennen: - het beheer en de exploitatie van een middelgroot skigebied; - een skischool; - drie sportshops; - een pension annex appartementengebouw. Bij de GmbH zijn 80 medewerkers in vaste dienst; afhankelijk van het seizoen zijn er tevens maximaal 300 seizoenskrachten. De GmbH heeft een rekencentrum waar een groot mainframesysteem en vier servers staan. Waar mogelijk wordt van het geautomatiseerde systeem gebruik gemaakt. In het systeem vindt datavastlegging plaats op clintniveau voor elke afgenomen dienst en elke aankoop met vermelding van de desbetreffende prijs. De administratieve organisatie voldoet in principe aan de daaraan te stellen eisen. Exploitatie skigebied In het skigebied, dat meer dan 50 km pistes omvat, zijn 15 skiliften. Het beheer hiervan komt geheel voor rekening van de GmbH. Er zijn contracten gesloten met de eigenaars van de grond in dit gebied waarin is overeengekomen dat de GmbH zorgt voor onderhoud en herstel van het gebied gedurende het hele jaar en dat de grondeigenaars per winter een vaste vergoeding ontvangen. Ieder die gebruik wil maken van een lift moet in het bezit zijn van een elektronisch aangemaakte skipas. De tariefstructuur voor de skipassen is complex, aangezien de prijs afhankelijk is van het seizoen, het dagdeel, de geldigheidsduur van de pas, de leeftijd van de aanvrager alsmede van het feit of deze al of niet een oorspronkelijke inwoner van het gebied is. De toegangscontrole bij de skipistes vindt elektronisch plaats. Skischool De GmbH biedt in de maanden november tot en met april skicursussen aan. Hiervoor zijn 20 skileraren in vaste dienst en kunnen circa 80 oproepkrachten ingezet worden. De cursusprijs is afhankelijk van de cursusduur en van de omstandigheid of privlessen dan wel groepslessen gegeven worden. Ook zijn er speciale skicursusarrangementen met reisorganisaties, hotels en pensions in de omgeving en met de plaatselijke VVV. Aanmelding kan plaatsvinden bij drie aanmeldposten waarbij direct tegen betaling van het cursusgeld via een computer de cursuskaart wordt verstrekt.

Pension en appartementengebouw De GmbH heeft een pension annex appartementengebouw, voorzien van alle faciliteiten die men mag verwachten. Het complex bevat 50 tweepersoonskamers, 8 eenpersoonskamers en 20 appartementen. De verzorging is afhankelijk van de keuze logies en ontbijt, halfpension of volpension. Voor pensiongasten geldt een prijs per persoon, voor de appartementen een prijs per nacht en er zijn toeslagen per persoon voor ontbijt, halfpension en volpension. Voorts zijn de prijzen verschillend per seizoen. Pensiongasten en appartementsbewoners ontvangen een korting van 10% op de andere diensten van de GmbH indien men gebruik maakt van een clientcard. Dit is een kaart met een magneetstrip waarop alle relevante gegevens van de client staan. Deze kaart kan ook gebruikt worden als zogenaamde debitcard, welke men kan opwaarderen en waarmee men kan betalen bij afname van diensten van de GmbH. Sportshops In de drie sportshops worden duurdere sportartikelen verkocht. Het assortiment is mode- en seizoensgevoelig. Voorts vindt verhuur plaats van reguliere wintersportartikelen. De verhuurprijzen zijn afhankelijk van de kwaliteit en de verhuurtermijn van de artikelen. De verkoop- en verhuurprijzen zijn vastgelegd door middel van barcodes. De administratie van de winkelvoorraden vindt plaats tegen verkoopprijzen per artikeleenheid. Verkoop en verhuur geschieden uitsluitend tegen contante betaling. Bij verhuur dient vooraf een waarborgsom van 50% van de nieuwwaarde betaald te worden. Door FREETIME BV is een zogenaamde aansprakelijkheidsverklaring conform artikel 2 : 403 lid 1 letter f BW afgegeven aan GmbH BERG. De accountant van FREETIME BV voert in het kader van de jaarrekeningcontrole van de BV zelf de controle uit bij de GmbH BERG. De accountant beschikt over een auditsoftwarepakket waarmee hij geautomatiseerde bestanden kan raadplegen en waarmee hij selecties kan maken uit en relaties kan leggen tussen de verschillende velden en rubrieken van de clintengegevens. In de auditsoftware zijn de volgende functies begrepen. Bestandstoegang (access) De mogelijkheid om diverse bestandsstructuren/ recordindelingen in te lezen. Bestandsreorganisatie Sorteren en samenvoegen van (delen van) bestanden. Selectie Selecteren op specifieke criteria.

Statistische functies Diverse steekproefmethoden/ analyses van resultaten. Rekenkundige functies Stratificatie en frequentieanalyse Bestandscreatie/ outputfunctie Reportfunctie

Gevraagd: 1. Welke maatregelen van administratieve organisatie en interne controle, buiten het traject van de geautomatiseerde gegevensverwerking, zijn voor de accountant, belast met de controle van de jaarrekening van GmbH BERG, van belang voor de controle van de opbrengstenverantwoording? 2a. Aan welke aspecten van de geautomatiseerde gegevensverwerking schenkt de accountant aandacht ten behoeve van zijn controle van de opbrengstenverantwoording? 2b. Voor welke van de onder 2a genoemde aspecten schakelt de accountant een EDPauditor in? 3. Beschrijf de controle op de opbrengstenverantwoording van de GmbH met gebruikmaking van het auditsoftwarepakket.

Eurowerk BV
2. Inleveren week 22

Algemeen Eurowerk BV te Vlissingen is een 100% dochteronderneming van het Franse bedrijf France Naval SA in Toulon. Het moederbedrijf is een groot internationaal concern dat zich toelegt op de bouw van scheeps- en industrile motoren. France Naval SA verkeert door verschillende oorzaken, al enige tijd in financile problemen. Eurowerk BV heeft twee dochterondernemingen: Eurowerk Motoren BV houdt zich bezig met de verkoop en installatie van de door de Franse moedermaatschappij gebouwde scheeps- en industrile motoren); Eurowerk Servicing BV verkoopt onderdelen van bovengenoemde motoren en doet de reparatie en servicing van verkochte scheeps- en industrile motoren. De levering en installatie van motoren vindt over de gehele wereld plaats. De installatie van grote scheepsmotoren neemt in het algemeen enkele maanden in beslag. Reparatie en servicing vindt hoofdzakelijk binnen Europa plaats. Voor reparatie en servicing buiten Europa zijn licenties verleend aan een aantal buitenlandse ondernemingen die regios buiten Europa bestrijken. Eurowerk BV heeft ten behoeve van haar twee dochterondernemingen aansprakelijkheids- en instemmingsverklaringen ex artikel 2:403 BW afgegeven. Eurowerk BV en de twee dochtermaatschappijen hebben in totaal ruim 400 werknemers in dienst. De activiteiten met betrekking tot de verkoop van scheeps- en industrile motoren worden voor een groot deel verricht vanuit de vestiging in Vlissingen. Daarnaast zijn er ten behoeve van de verkoop van onderdelen en reparatie en servicing vestigingen in Rotterdam, IJmuiden en Delfzijl. Accountantskantoor De Jong & Co is belast met de controle van de (geconsolideerde) jaarrekening van de vennootschap en fungeert al jaren bij Eurowerk BV. Bij de jaarrekening 1998/1999 (balansdatum 30 september) is in december 1999 een goedkeurende accountantsverklaring afgegeven. De accountantscontrole van de voorlopige jaarrekening 1999/2000 is in november 2000 afgerond. De uitgevoerde controle heeft geen bevindingen opgeleverd die het afgeven van een goedkeurende accountantsverklaring zouden verhinderen. Er is nog geen accountantsverklaring bij de jaarrekening 1999/2000 afgegeven omdat de directie van oordeel is dat de waardering van de voorraden in de definitieve jaarrekening 1999/2000 gewijzigd moet worden ten opzichte van de voorlopige jaarrekening 1999/2000. De directie wil bij de waardering van de voorraden een stelselwijziging doorvoeren en de waarderingsgrondslag van de voorraden wijzigen van actuele waarde in kostprijs. De waarde van de voorraden per 30 september 2000 zou daardoor circa NLG 3,5 miljoen hoger worden. In de winst- en verliesrekening over 1999/2000 is een afwaardering van de actuele waarde van de voorraden per 30 september 2000 begrepen van circa NLG 1 miljoen. In bijlage I zijn de (voorlopige) geconsolideerde balansen per 30 september 2000 en 2001 en

resultatenrekeningen 1999/2000 en 2000/2001 van Eurowerk BV opgenomen. In deze cijfers is de door de directie gewenste stelselwijziging m.b.t. de voorraadwaardering nog niet verwerkt. Administratieve organisatie en Interne Controle
Eurowerk BV voert de administratie van de groepsmaatschappijen. De directie van Eurowerk BV bestaat uit een algemeen directeur, een directeur verkoop en een technisch directeur. De directie fungeert tevens als directie van de beide groepsmaatschappijen. De controller is verantwoordelijk voor financin, administratie en automatisering van Eurowerk BV en van de groepsmaatschappijen. Het beheer van het geautomatiseerde systeem berust bij een systeembeheerder die rapporteert aan de controller. Tot en met boekjaar 1999/2000 functioneerde de AO/IC tot tevredenheid. Kern van de AO/IC was de al meer dan vijftien jaar vrijwel ongewijzigde automatiseringsomgeving, alsmede een uitgebreid stelsel van (handmatige) interne controles. Deze interne controles bestonden met name uit het leggen van aansluitingen en verbanden, alsmede uit diepgaande verschillenanalyses.

In de loop van 2000 werd door de directie besloten nieuwe hard- en software aan te schaffen om te kunnen voldoen aan de indeling van de interne periodieke verslaggeving van het Franse moederbedrijf. Uiteindelijk is in juli 2000 onder tijdsdruk besloten tot de aanschaf van een nieuw computersysteem. Als financieel pakket is een standaardpakket van een op dat gebied gerenommeerd softwarehouse gekocht. De operationele software en de interfaces zijn bij een ander, op het gebied van operationele software gespecialiseerd softwarehouse gekocht. Deze software is op deelgebieden aangepast aan de behoeften van Eurowerk BV. De directie heeft eind augustus 2000 besloten om ingaande het nieuwe boekjaar (1 oktober 2000) het gehele nieuwe geautomatiseerde systeem onmiddellijk te implementeren. Standaardprocedures als schaduwdraaien enz. zijn volledig achterwege gelaten. Als gevolg van het ontbreken van de specifieke interne deskundigheid op het gebied van automatisering zijn in het gehele proces van de overgang naar een nieuw geautomatiseerd systeem zeer veel fouten gemaakt. De aanbiedingen van de registeraccountant tot begeleiding van het gehele proces werden verschillende malen door de directie van Eurowerk BV van de hand gewezen. Gang van zaken in boekjaar 2000/2001 Zoals verwacht ontstonden grote administratieve problemen. De gebruikelijke interne controlemaatregelen konden als gevolg van het zeer grote aantal mutaties in de diverse administraties evenmin op een adequate wijze worden uitgevoerd. De problemen hebben vooral betrekking op de werking van de interfaces en op de aansluitingen van de diverse subadministraties met de financile administratie. Daarnaast is het financieel pakket zeer gebruikersonvriendelijk en slecht toegesneden op de wensen van de verschillende afdelingen binnen de onderneming. Als gevolg van de geconstateerde problemen werd al vroeg in boekjaar 2000/2001 de EDPAudit afdeling van het accountantskantoor te hulp geroepen. Deze stelde in januari 2001 een uitgebreide lijst op met circa 200 knelpunten met betrekking tot de automatisering. De EDPAudit afdeling adviseerde andere software aan te schaffen. De moedermaatschappij in Frankrijk stond echter de aanschaf van nieuwe software niet toe en gaf opdracht tot het

oplossen van de voornaamste gesignaleerde knelpunten. Hiertoe werden een stuurgroep automatisering en een aantal werkgroepen geformeerd. Deze dienden de meest acute knelpunten op te lossen. De stuurgroep en de werkgroepen bleken daartoe echter niet in staat. Voor het belangrijkste knelpunt, het ontbreken van aansluitingen tussen de diverse subadministraties en de financile administratie, werd geen oplossing gevonden.
Als gevolg van de problemen was het voor de ondernemingsleiding van Eurowerk in 2000/2001 niet mogelijk betrouwbare tussentijdse cijfers aan de Franse moedermaatschappij te rapporteren. De tussentijdse cijfers die zijn gerapporteerd waren in belangrijke mate vervaardigd op basis van schattingen. Op deze cijfers is geen accountantscontrole toegepast.

Door de problemen met de automatisering bleek het eveneens niet mogelijk verkoopfacturen via het geautomatiseerde systeem aan te maken. Daarop is besloten de verkoopfacturen handmatig aan te maken aan de hand van de afleveringsbonnen van de diverse afdelingen. De informatie van de handmatig aangemaakte verkoopfacturen is vervolgens in de geautomatiseerde financile administratie ingevoerd. Bij de in het voorjaar van 2001 uitgevoerde interimcontrole van de omzet van reparatie en servicing is een verschil geconstateerd van circa 5.000 manuren. (De aan het personeel uitbetaalde uren zijn hoger dan de aan reparatie en servicing toegerekende uren.) Op grond van de beschikbare administratieve gegevens kon niet worden vastgesteld of deze 5.000 uren nog aan clinten zouden moeten worden doorberekend. De controle van de opbrengsten uit verkoop motoren, onderdelen, reparatie en servicing is nog niet afgerond. Inmiddels is de accountant begonnen met de controle van de voorlopige jaarrekening 2000/2001. Daarbij zijn onder meer de volgende belangrijke probleempunten geconstateerd: - Onderhanden werk installatiewerkzaamheden en reparaties: De sub-administratie onderhanden werk geeft per balansdatum een debetstand aan van NLG 18,6 miljoen terwijl de grootboekrekening onderhanden werk een debetstand aangeeft van NLG 20,8 miljoen. Bij de uitgevoerde accountantscontrole kon slechts de juistheid worden vastgesteld van een bedrag van circa NLG 17,3 miljoen onderhanden werk; - Voorraden motoren en onderdelen: Er zijn per balansdatum aanzienlijke verschillen geconstateerd tussen de administratieve voorraad en werkelijk aanwezige voorraad. De werkelijk aanwezige voorraad blijkt per balansdatum circa NLG 1 miljoen (kostprijswaarde) lager dan de administratieve voorraad; - Debiteuren: Er is per balansdatum geen voorziening voor dubieuze debiteuren getroffen. Uit de controle is gebleken dat er niet te verklaren verschil bestaat tussen de subadministratie debiteuren en de grootboekrekening debiteuren van NLG 0,5 miljoen (subadministratie lager). NB: De saldi volgens de grootboekrekeningen vormen de basis voor de (voorlopige) geconsolideerde balansen en resultatenrekeningen (zie bijlage)

Vragen Vraag 1

a. Geef gemotiveerd aan wat de gevolgen zijn voor de verdere controlewerkzaamheden naar aanleiding van de bij de reeds verrichte controlewerkzaamheden geconstateerde tekortkomingen over het boekjaar 2000/2001. b. Beschrijf de controlewerkzaamheden die de registeraccountant nog moet uitvoeren met betrekking tot de in de voorlopige jaarrekening 2000/2001 verantwoorde opbrengst uit verkoop van motoren, reparatie en servicing. Vraag 2 De directie van Eurowerk BV wil (in november 2001) de opgemaakte jaarrekening 1999/2000 - waarin de stelselwijziging is aangebracht- bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel deponeren. De directie verzoekt daarom de registeraccountant de accountantsverklaring bij de opgemaakte jaarrekening 1999/2000 af te geven. Hoe zal de registeraccountant hierop reageren? Vraag 3 Welke verantwoordelijkheid heeft de registeraccountant met betrekking tot de in 2000/2001 aan de Franse moedermaatschappij verstrekte tussentijdse financile informatie? Vraag 4 Indien de directie van Eurowerk BV besluit tot aanschaf van nieuwe software, ter vervanging van de met ingang van 1 oktober 2000 gemplementeerde software, welke (minimum)eisen stelt de registeraccountant dan in het kader van de controle van de jaarrekening ten aanzien van de in deze software op te nemen maatregelen van interne controle?

Bijlage Samengevatte (voorlopige) geconsolideerde balansen en resultatenrekeningen Eurowerk Holding BV (vr aanpassing van de voorgestelde waarderingsgrondslagen) per 30 september. Balans (NLG 1.000) Materile vaste activa Financile vaste activa Voorraden Vorderingen Liquide middelen 2000/2001 16.864 246 62.585 52.784 281 _ _______ 132.760 ======= Eigen Vermogen Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden moedermij.) 9.073 5.641 8.740 109.306 _______ 132.760 ======= Winst- en verliesrekening (NLG 1.000) Omzet scheeps- en industrile motoren Omzet onderdelen Omzet reparatie en servicing 2000/2001 104.717 17.453 52.359 _______ 174.529 133.654 _ _______ 40.875 38.923 _ _______ 1.952 3.535 _ _______ (1.583) 1.498 _ _______ 1999/2000 18.200 270 55.359 72.766 136 _ _______ 146.731 ======= 9.167 4.897 8.984 123.683 _______ 146.731 ======= 1999/2000 112.444 18.741 56.222 _______ 187.407 149.525 _ _______ 37.882 34.928 _ _______ 2.954 3.795 _ _______ (841) 662 _ _______

(incl.

rek.

crt.

Kostprijs van de omzet Bruto marge Overige bedrijfskosten Bedrijfsresultaat Financieringslasten Saldo Buitengewone baten en lasten

(85)

(179)

Week 23

Polyprop US Inleveren week 23 Het halffabrikaat Polyprop US, dat kan dienen als basis voor diverse kunststofproducten, wordt door vijf Nederlandse producenten vervaardigd uit een gemporteerde grondstof. Ieder van de vijf producenten wendt een deel van het vervaardigde Polyprop US aan voor het produceren van diverse eindproducten voor huishoudelijk gebruik door consumenten. Iedere producent heeft een eigen assortiment van huishoudelijke producten. Het overblijvende halffabrikaat wordt door de producenten verkocht aan in het buitenland gevestigde ondernemingen. De huishoudelijke producten worden verkocht aan warenhuizen en grote winkelketens in binnen- en buitenland. De producenten stellen de consumentenprijzen van hun producten vast. Deze consumentenprijzen worden slechts met grote tussenpozen gewijzigd. Aan de warenhuizen en winkelketens wordt op de totale verkoopwaarde van de aan hen geleverde artikelen een korting gegeven waarvan de hoogte afhankelijk is van hun jaarafname. Daartoe worden zij aan het begin van ieder jaar ingedeeld in een van de vijf jaarafnamecategorien. Na afloop van het jaar wordt de definitieve indeling op basis van de feitelijke jaarafname vastgesteld en vindt zonodig een verrekening plaats van de te weinig of teveel gegeven korting. De verkoop van halffabrikaat Polyprop US aan in het buitenland gevestigde ondernemingen vindt plaats tegen met de afnemers op jaarbasis overeengekomen prijzen, genoteerd in euros. Recent is ontdekt dat het halffabrikaat Polyprop US de mogelijkheid biedt om kunststof van uitzonderlijke sterkte te produceren voor bijzondere industrile toepassingen. Hierdoor kan een zeer grote, nieuwe markt worden aangeboord. Zowel de auto- als de luchtvaartindustrie hebben grote interesse getoond. Voor het evenwel zover is moet nog kostbaar onderzoeks- en ontwikkelingswerk worden verricht, gericht op verbetering van de eigenschappen van het halffabrikaat, onder meer vermindering van de gevoeligheid daarvan voor grote temperatuurschommelingen. De vijf producenten van het halffabrikaat zijn met elkaar overeengekomen het onderzoeks- en ontwikkelingswerk voor gezamenlijke rekening te laten verrichten in het kader van een daarvoor op te richten stichting. Zij hebben daartoe een manager aangesteld met de opdracht de stichting op te richten en de door hen genomen onderzoeks- en ontwikkelingsbesluiten tot uitvoering te brengen. Volgens een voorlopige schatting zal het onderzoek naar de mogelijkheden en technieken ter verbetering van de eigenschappen ongeveer twee jaren (onderzoek) respectievelijk een half jaar (proeffabricage) vergen. De totale kosten hiervan worden voorlopig geraamd op 100 miljoen. Ter dekking van deze kosten zullen de vijf producenten ieder jaarlijks een bijdrage aan de stichting betalen waarvan de hoogte berekend moet worden als volgt: x% over de jaaromzet eindproducten in het buitenland plus

y% over de jaaromzet eindproducten in het binnenland na verrekening van de eerder genoemde definitieve omzetcategorie-korting die voor de totale jaaromzet in eindproducten is ontvangen plus z% over de jaaromzet halffabrikaat

waarbij x% hoger is dan y% en y% hoger dan z%. De bijdragen zullen over tenminste drie jaren moeten worden betaald. De administratie van de stichting zal tegen vergoeding van de kosten daarvan worden ondergebracht bij producent A, een van de vijf partners, en zodanig worden opgezet dat op basis daarvan de voortgang en de kosten van de onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten beheerst kunnen worden. De kosten van de stichting zullen voor het overgrote deel bestaan uit het halffabrikaat Polyprop US, uitgaven voor personeel, apparatuur en huisvesting alsmede uit bureaukosten. De accountant, belast met de controle van de jaarrekening van producent A, wordt gevraagd ook de jaarrekening van de stichting te controleren, alsmede de naleving door de partners van de gemaakte afspraken over de berekening en afdracht van de jaarlijkse bijdragen aan de stichting. De jaarrekeningen van de andere partners worden gecontroleerd door accountants verbonden aan verschillende accountantsorganisaties. Gevraagd: 1. Aan welke aspecten zal de accountant van producent A aandacht besteden bij het beoordelen van de aanvaardbaarheid van de beschreven opdracht? 2. Een beschrijving van het controleprogramma van de accountant van A voor de controle van de jaarrekening van de stichting. 3. Een beschrijving van de aanvullende controlemaatregelen die de accountant van A in het kader van de controle van de jaarrekening van A zal verrichten ter controle van de bijdrage van A aan de stichting.

CASUS BV MESSING De directie van de BV Messing die handelt in halffabrikaten van koper, messing, aluminium en andere non-ferro metalen heeft accountantskantoor Boom & Co 17 november 2001 verzocht met ingang van boekjaar 2002 de controle van de jaarrekening van de BV uit te voeren. Tot en met boekjaar 2001 is een ander accountantskantoor belast met het samenstellen van de jaarrekening. De aandelen van de BV zijn in handen van een aantal familieleden van de directeur van de BV. De directeur bezit zelf een minderheidsbelang in het aandelenkapitaal van de BV. Er is geen raad van commissarissen bij de BV. De BV Messing koopt de halffabrikaten in bij buitenlandse fabrieken in en buiten de Europese Unie. De prijzen van de halffabrikaten kunnen aan sterke schommelingen onderhevig zijn die samenhangen met de schommelingen In de wereldmarktprijzen van de grondstoffen van de halffabrikaten. De BV Messing sluit ter afdekking van het prijsrisico regelmatig langlopende inkoopcontracten af met de buitenlandse leveranciers van de halffabrikaten. De leveranciers factureren in het algemeen in Engelse Ponden of Amerikaanse dollars. Ook met haar eigen afnemers in binnen- en buitenland sluit de BV Messing regelmatig langlopende leveringscontracten af waarin aard, hoeveelheid en prijs van de te leveren halffabrikaten zijn vastgelegd. De binnenlandse afnemers worden gefactureerd in Euros, de buitenlandse afnemers worden Engelse ponden of Amerikaanse dollars gefactureerd. Gezien de lange levertijden van de buitenlandse fabrieken is de BV Messing genoodzaakt relatief grote voorraden van de halffabrikaten aan te houden. Daarvoor heeft zij naast haar centrale magazijn, een aantal kleinere magazijnen met verkooppunten, gespreid over het land. Van enkele door de fabrieken nieuw ontwikkelde halffabrikaten houdt de BV Messing consignatievoorraden aan. De betalingstermijn van de debiteuren varieert tussen de n en anderhalve maand. De leveranciers worden in het algemeen binnen n maand betaald. Voor bepaalde leveringstransacties eisen leveranciers vooruitbetaling. De BV Messing heeft een kredietfaciliteit bij de ABC-bank. Het kantoorgebouw en het centrale magazijn zijn eigendom van de BV. De ABC-bank heeft een hypothecaire lening verstrekt op deze bedrijfsgebouwen. De op andere plaatsen in het land gelegen kleinere magazijnen worden op basis van langlopende contracten gehuurd van derden. Het transport van halffabrikaten naar de afnemers vindt plaats met vrachtauto's die de BV heeft geleased van een leasingmaatschappij. De pensioentoezeggingen aan de personeelsleden van de BV, die zijn gebaseerd op final pay, zijn herverzekerd. De BV betaalt voor deze pensioenverzekering inhaalpremies aan de verzekeringsmaatschappij. De BV Messing heeft de afgelopen jaren zowel commercieel als fiscaal winst gemaakt. onroerend goed en voorraden waardeert de BV in de statutaire jaarrekening op actuele waarde. Fiscaal worden deze actiefposten op kostprijs gewaardeerd. Andere waarderingsverschillen zijn er niet. Over 1998 is een definitieve aanslag vennootschapsbelasting, (Vpb) opgelegd. Voor 1999 en 2000 is de aanslag VpB nog niet definitief geregeld. De laatste controle van de VpB-aangiftes

door de belastingdienst heeft plaatsgevonden in 1999 over de jaren 1994 tot en met 1998. De laatste controle van loon- en omzetbelasting en van de premies bedrijfsvereniging vond plaats in 2000 over de jaren 1995 tot en met 1999. Daarbij werd een naheffing met boete opgelegd wegens te weinig afgedragen loonbelasting en premies bedrijfsvereniging. De BV Messing heeft ca. 60 personeelsleden. De algemeen directeur is belast met de algemene leiding van de onderneming. Verder zijn er de afdelingen financile administratie, Inkoop, verkoop en magazijn. VRAGEN 1. Beschrijf in hoofdlijnen welke werkzaamheden en procedures voorafgaande aan en in samenhang met de aanvaarding van opdrachten in het algemeen door een RA uitgevoerd dienen te worden. Beschrijf kort de invloed van het tijdstip waarop de controleopdracht 2002 is verstrekt op de mogelijkheden tot de controle van de (samenstellende delen) van de jaarrekening 2002 indien: a. b. 3. de opdracht op 17 november 2001 is verstrekt de opdracht op 17 november 2002 wordt verstrekt.

2.

In de onderhavige casus worden de vergelijkende cijfers (2001) in de winst-enverliesrekening niet gecontroleerd. Dient dit in de verklaring bij de jaarrekening 2002 tot uitdrukking te worden gebracht? Motiveer uw antwoord kort. Beschrijf de hoofdlijnen van het controleprogramma dat de accountant tot de in het kader van de jaarrekening 2002 dient uit te voeren ten aanzien van de balans per 1 januari 2002 van de BV Messing. conform de casusbeschrijving is de controle-opdracht per 17 november 2001 verstrekt.

4.

Week 24

Dispose B.V. Inleveren week 24 Dispose B.V. te B. heeft zich gespecialiseerd in het ophalen en verwerken van afval; de vennootschap. heeft een tweetal business units, waarin zijn ondergebracht: een containerservicebedrijf, dat afval ophaalt bij gemeenten, instellingen en particulieren; een vuilstortplaats, waar onder toezicht van de Provincie afval wordt gestort en afgedekt en deels gerecycled tot korrels voor de wegenbouw. De aandelen van Dispose B.V. zijn voor 90% in het bezit van de algemeen directeur en voor 10% in bezit van de Provincie. De beide businessunits Containerservice en Vuilstort hebben een eigen (technische) directie alsmede een administratieve staf. Dispose B.V. heeft voorts een financial controller in dienst, alsmede een interne milieuauditor. In de Raad van Commissarissen heeft onder anderen een vertegenwoordiger van de Provincie zitting. De controller is onder meer verantwoordelijk voor de geautomatiseerde gegevensverwerking. Zowel voor de containerservice als voor de vuilstortplaats dient Dispose B.V. te voldoen aan algemene- en specifieke wet- en regelgeving. De milieuauditor geeft over de afvalstoffenregistratie een interne verklaring af met betrekking tot de naleving van de vergunningvoorwaarden voor de vuilstortplaats. Containerservice Deze businessunit heeft zich gespecialiseerd in het opvangen, ophalen en afvoeren van afval. Zij bezit vuilniswagens, containerwagens en kostbare containers om de volgende diensten uit te oefenen: 1. het plaatsen van bakcontainers van verschillend formaat, die op order voor bepaalde tijd worden geplaatst bij bouwplaatsen. De container wordt op afroep opgehaald en naar de stortplaats afgevoerd waar het puin wordt gestort. De afnemer betaalt een huurtarief per dag, aangevuld met een toeslag voor het ophalen en afvoeren en een vergoeding voor stortkosten; 2. het plaatsen van papier- en glascontainers ieder in een enkel type; ze worden op meerjaren-contracten geplaatst bij gemeenten of bedrijven (veelal supermarkten). De contractanten betalen uitsluitend een plaatsingsvergoeding (deze wordt maandelijks gefactureerd); in deze vergoeding is mede begrepen het transport en de wekelijkse lediging. Opgehaald glas, papier en karton wordt afgevoerd naar opkopers, die een vergoeding betalen per ton gesorteerd of ongesorteerd afval; 3. een ophaaldienst voor het (op contractbasis) ophalen van gescheiden afval in diverse gemeenten, waarbij een onderscheid wordt gemaakt in huisvuil en grofvuil. Plastic containers (grijs en groen) voor respectievelijk huisvuil en groente/fruit/tuin (gft)-afval zijn eigendom van de betreffende gemeenten; deze worden met vuilniswagens (uitgerust met een boordcomputer en een weeg-installatie) periodiek huis aan huis geledigd. Het huisvuil wordt naar de provinciale vuilverbran-dingscentrale gebracht, waar het per soort afval wordt gewogen en verbrand of verwerkt. Het grofvuil wordt afgevoerd naar de eigen stortplaats. De businessunit Containerservice wordt belast voor stortkosten. Zij ontvangt notas van de provinciale vuilverbrandingscentrale voor het aangeboden huisvuil en gftafval; voorts vindt er een doorbelasting plaats door de businessunit Vuilstort voor het aldaar aangeboden grofvuil. De aan Containerservice in rekening gebrachte stortkosten

worden met een opslag van 10% doorberekend aan de desbetreffende gemeenten, die bovendien een contracttarief betalen per wooneenheid. Met een aantal gemeenten zijn voorts contractuele afspraken gemaakt om de gewichten afval per wooneenheid per soort te registreren en te rapporteren in verband met de door die gemeenten gehanteerde tarieftoeslagen voor huis-houdens die boven een bepaald cumulatief maximumgewicht per jaar afval hebben aangeboden. De boordcomputer van de vuilniswagen registreert daartoe het gewicht van het afval per wooneenheid. De gemeenten betalen aan Dispose B.V. een vast bedrag per wooneenheid per maand voor de registratie en het ter beschikking stellen van die gegevens. Onder de directie ressorteren de afdeling planning (2 medewerkers), de administratie (3 medewer-kers) en de technische dienst (3 medewerkers) die zorgdraagt voor onderhoud en reiniging van containers en wagens .Er zijn gemiddeld 12 chauffeurs en 30 (parttime) vuilophalers in dienst. De loonadministratie is wegens de vele wisselingen bij de vuilophalers uitbesteed bij een servicebureau. De activiteitenadministratie (incl. de planning), de activa-administratie, de contracten en de tarieven, alsmede de facturering vinden plaats in een, in eigen beheer ontwikkeld, gentegreerd systeem dat is gekoppeld met het standaardpakket voor de financile administratie. De boordcomputer in de wagens is gekoppeld aan de kilometerteller en de weeginstallatie. De chauffeurs registreren alle activiteitensoorten per werkopdracht zoals het ophalen, afhalen, het afstorten en de stortlocatie, alsmede afval-soort en wooneenheid (indien noodzakelijk). Voor zover het afstorten plaatsvindt op de eigen stort-plaats vindt directe matching van weeggegevens met de registratie aldaar plaats. Bij stortplaatsen van derden dienen deze weeggegevens van derden te worden ingebracht door de chauffeur. Vuilstort De vuilstortplaats biedt opslagruimte voor jarenlange aanvoer van puin en ander afval uit de regio. De Provincie heeft hiervoor onder stringente voorwaarden een vergunning verstrekt. Op de naleving van deze voorwaarden vindt maandelijks op onregelmatige tijdstippen strenge inspectie plaats door en namens overheidsdeskundigen. De voorwaarden hebben betrekking op soorten afval, afdichting (folie), de maximaal toegestane hoogte van de afvalberg en de toegestane verspreiding van stank en stof. Chemisch afval, asbest en radio-actief afval mogen niet worden gestort. Het terrein wordt gepacht van gemeente B. Onder de directie ressorteren 1 planner, 2 weegbrugmedewerkers, 4 bordeschefs, 6 bordesmedewer-kers, 2 shovelchauffeurs en 2 recyclers. De loonadministratie is, net als bij de businessunit container-servicebedrijf, uitbesteed. Afval wordt aangeboden door enerzijds de containerwagens van Containerservice en anderzijds door bedrijven en particulieren die zich bij de poort melden. Voor het aangeboden afval moet per kg/ton gewicht worden betaald. Het tarief is afhankelijk van het soort afval of van het contract. De door de Provincie vastgestelde tarieven zijn vastgelegd in een tarievenbestand in het, in eigen beheer ontwikkelde, gentegreerde administratieve systeem. Het grofvuil dat tijdens ritten op gemeentelijke contracten is opgehaald, kent een vast tarief per ton. Bij aankomst aan de poort meldt de aanbieder het soort afval en wordt de volle wagen op de weegbrug gewogen. Gewicht, kentekennummer en verwacht afvaltype worden in een orderstort-bestand vastgelegd. Afhankelijk van het afvaltype wordt de aanbieder met wagen

naar een van de stortbordessen gestuurd. Aldaar wordt door de bordeschef genspecteerd of het soort afval en de auto corresponderen met hetgeen inmiddels on-line aan hem is gemeld. Bij onjuistheden wordt de klant teruggestuurd naar de poort. Ook tijdens het storten houdt de bordeschef toezicht op onverwacht afval, dat zo mogelijk direct wordt verwijderd; hiervoor dient de klant toeslagkosten te betalen. Bij het verlaten van de stortplaats vindt opnieuw weging plaats (van het ledig gewicht); daarmee is het gewicht van het gestorte afval bepaald. De order wordt afgesloten en de klant dient contant, per pinpas of per cheque te betalen. Aanbieders die in het relatiebestand voorkomen en die een toegekende kredietlimiet hebben, kunnen binnen die limiet op rekening betalen. Zij dienen bij het verlaten van de poort op een orderbon voor akkoord te tekenen. Het afval wordt dagelijks met shovels van de bordessen naar de stortvelden vervoerd en daar opgetast voor langdurige opslag met inachtneming van de overheidsvoorschriften (afdichtfolie); dit is een kostbare aangelegenheid. De stortplaats beschikt over een, in eigen beheer ontwikkelde, recyclingmachine, die relatief grote hoeveelheden gestort schoon puin kan sorteren en verwerken tot grove korrels voor de wegenbouw. De geproduceerde korrels worden opgeslagen op een storthoop. Wegenbouwbedrijven kopen deze korrels per 10 ton op afroep en halen de lading doorgaans zelf op. Bij het verlaten van de stortplaats wordt de aflevering in het systeem geregistreerd. De afnemers krijgen maandelijks verzamelfacturen toegezonden. OPGAVE 1 Het boekjaar van Dispose B.V. eindigt op 30 juni. Omdat Dispose B.V. voor het boekjaar 1999/2000 voor de tweede achtereenvolgende keer voldoet aan de criteria voor middelgrote onderneming, heeft zij accountantskantoor P benaderd voor de controle van het boekjaar dat eindigt 30 juni 2000. Door omstandigheden heeft het accountantskantoor de opdracht echter pas in mei 2000 verkregen en aanvaard. Voordien heeft een ander accountantskantoor bij de jaarrekeningen van Dispose B.V. beoordelingsverklaringen verstrekt. Vraag 1a: Met welke risicos - af te leiden uit de casusbeschrijving - dient rekening te worden gehouden bij de accountantscontrole van de jaarrekening 1999/2000 van Dispose B.V.? Omschrijf de aard van het risico en de mogelijke gevolgen ervan. Vraag 1b: Met welke specifieke aspecten moet de registeraccountant in deze casus rekening houden in verband met het feit dat hier sprake is van het voor de eerste maal uitvoeren van een accountants-controle van de jaarrekening en ervan uitgaande dat de opdracht tot controle van de jaarrekening reeds is aanvaard? Vraag 1c: Wat kunnen de gevolgen voor de accountantsverklaring bij de jaarrekening over 1999/2000 zijn van de onder vraag 1b bedoelde specifieke aspecten.

OPGAVE 2 Dispose B.V. dient voor de exploitatie van de containerservice en de vuilstortplaats aan stringente eisen op het gebied van afvalsoorten, transport, overslag en opslag te voldoen. Voor deze hoofd-activiteiten is algemene en specifieke wet- en regelgeving van toepassing.

Vraag 2a: Wat is het belang van deze wet- en regelgeving met betrekking tot de afvalstoffenregistratie voor de accountantscontrole van de jaarrekening van Dispose B.V.? Uit interne notities van de interne milieuauditor leest de accountant dat er recent (op bescheiden schaal) chemisch afval wordt geaccepteerd dat als schoon puin wordt verantwoord. Uit de inspectie-rapporten van de overheidsdeskundigen blijkt dat de inspecteurs dit nog niet hebben geconstateerd. Vraag 2b: Wat is de taak van de accountant naar aanleiding van het ontdekken van deze overtreding van de wet- en regelgeving rond de afvalstoffenregistratie bij Dispose B.V.? OPGAVE 3 Een controleleider van accountantskantoor P heeft de opdracht gekregen om voor de controle van de jaarrekening van Dispose B.V. een controleplan op te stellen. Vraag 3: Geef per opbrengstcategorie aan welke controlewerkzaamheden de accountant zal uitvoeren voor het verkrijgen van voldoende controle-informatie over de volledigheid van de opbreng-sten bij de businessunit Containerservice. OPGAVE 4 Dispose B.V. dient voor de exploitatie van de vuilstortplaats jaarlijks een verantwoording bij de afvalstoffenregistratie aan de Provincie te overleggen. Deze verantwoording moet gecontroleerd zijn door een externe registeraccountant. De interne milieuauditor geeft hierbij een interne verklaring af. Accountantskantoor P. wordt verzocht de verantwoording van de afvalstoffenregistratie aan een controle te onderwerpen en daarbij een verklaring af te geven. Vraag 4: Geef gemotiveerd aan welke controlewerkzaamheden de registeraccountant moet uitvoeren voor het verkrijgen van voldoende controle-informatie over de afvalstoffenregistratie.

KIM Inleveren week 24

Een middelgrote onderneming handelt in landbouwgereedschappen en aanverwante artikelen en heeft een groot aantal filialen verspreid over het land. De controle van de jaarrekening van de onderneming wordt uitgevoerd door registeraccountant Kim van een grote accountantsorganisatie. De jaarrekeningen zijn tot nu toe steeds voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. De directeur vertelt accountant Kim dat hij het vermoeden heeft dat er sprake is van onregelmatigheden in zijn onderneming. Al geruime tijd daalt, tegen de marktontwikkelingen en de ontwikkelingen bij de andere filialen in, het resultaat van de filialen in een bepaalde regio. Deze filialen staan onder leiding van de adjunct-directeur financin van de onderneming. De algemeen directeur, die een marketingachtergrond heeft en niet zo veel belang stelt in de details van financile informatie, heeft zich in eerdere instantie door de adjunct-directeur laten overtuigen dat er geen serieuze problemen waren bij de betreffende filialen. Vraag 1: Is accountant Kim in het kader van haar verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening verantwoordelijk voor de preventie van fraude en onjuistheden in de onderneming? Inmiddels blijven de resultaten van de filialen in de betreffende regio dalen. De omzet neemt weliswaar toe, maar de marges verminderen. Die waren drie jaar geleden nog 45% van de omzet, maar zijn op dit moment nog geen 30%. De algemeen directeur is er van overtuigd dat er wel goed wordt ingekocht, dus dat daar het probleem niet in kan zitten. Hij heeft daarom de controlerend accountant Kim gevraagd de resultaatontwikkeling bij de betreffende filialen te onderzoeken en hem daarover te rapporteren. Vragen: 2. Is accountant Kim in het kader van haar verantwoordelijkheid voor de controle van de jaarrekening verplicht nader onderzoek te doen indien zij deze signalen verneemt? Motiveer uw antwoord 3. En zo ja welke informatie zou u voor dit onderzoek opvragen? En welke analyses zou u uitvoeren? Nadat zij de ontvangen informatie heeft beoordeeld, komt accountant Kim tot de conclusie dat de marge verslechtering zich in een beperkt aantal artikelgroepen voordoet. Er is naar de mening van Kim, op grond van haar bevindingen, aanleiding meer diepgaand onderzoek in te stellen naar de oorzaken. Kim voert dit onderzoek uit. Zij komt tot de conclusie dat er fouten zijn gemaakt bij de betreffende filialen van de onderneming. Een deel van de inkoopbonussen is niet verantwoord. Uit contact met een leverancier is gebleken dat een staffelbonus die door die leverancier is verstrekt, niet is verantwoord in de administratie van de onderneming en is uitbetaald op een bankrekening die niet van de onderneming is. Op het eerste gezicht lijkt de omvang van de niet verantwoorde bonussen echter niet materieel. Kim meldt dit aan de directie en geeft aan dat het onderzoek wat haar betreft is afgerond. De directeur heeft echter het gevoel dat de kwestie nog niet geheel is opgelost en benadert registeraccountant Francoise, een goede vriendin van hem, die vennoot is van een klein accountantskantoor. Francoise adviseert de directeur toch een meer diepgaander onderzoek te laten

uitvoeren. Het onderzoek naar de vermeende fraude wordt uitgevoerd door een op tijdelijke basis door de onderneming aangetrokken interim-manager die registeraccountant is. Uit het rapport van de interim-manager komt naar voren dat er sprake is van een omvangrijke fraude. Uiteindelijk blijkt ongeveer 40% van het resultaat van de filialen uit de eerdergenoemde regio frauduleus te zijn onttrokken aan de onderneming. Uit het rapport van de interim-manager blijkt ook dat de fraude zeer eenvoudig had kunnen worden ontdekt. De belangrijkste aanbevelingen die de interim-manager ter verbetering van de interne controle op de inkopen doet zijn: afstemming van leverancierscontracten met de ontvangen inkoopbonussen; periodieke en grondige analyse van de marge-ontwikkeling per filiaal, per artikelgroep; ontheffing van de adjunct-directeur uit zijn functie wegens onvoldoende deskundigheid; benoeming van een andere accountant die belast is met de controle van de jaarrekening. De algemeen directeur ontslaat daarop de adjunct-directeur, ontheft de accountant Kim van haar controle-opdracht en vraagt accountant Francoise voortaan de jaarrekeningcontrole uit te voeren. Vragen 4 tot en met 7: 4. Is de interim-manager verplicht zijn bevindingen over het fraude-onderzoek voorafgaand aan de publicering ervan, te bespreken met de controlerend accountant ? 5. Hoe had de controlerend accountant Kim van de onderneming moeten handelen indien zij de gepleegde fraude had ontdekt ? 6. Hoe dient accountant Francoise te handelen met betrekking tot het verzoek van de algemeen directeur de opdracht tot controle van de jaarrekening te aanvaarden ? Zie volgende pagina vraag nummer 7! 7. Denkt u dat de directeur zijn voormalige accountant Kim met succes tuchtrechtelijk kan vervolgen en zo ja: Formuleer de klacht die u tegen accountant Kim zou indienen Is het toegestaan als accountant Francoise de directeur in de tuchtrechtzaak bijstaat en zo ja vindt u dit tegen de achtergrond van het doel van het tuchtrecht wenselijk?

Week 25

Vraagstuk I Twee cases Case 1 Overname bedrijfsactiviteiten Onderneming A (koper) is in onderhandeling met onderneming B (verkoper) over de overname van een deel van de activiteiten van onderneming B, inclusief de bij deze activiteiten behorende activa en passiva. De activiteiten van onderneming B bestaan uit de exploitatie van een groot aantal detailhandelzaken, verspreid over het land. Onderneming B zal de detailhandelzaken in Groningen, Friesland en Drenthe verkopen aan A. Het door de koper te betalen overnamebedrag wordt bepaald door het saldo van de boekwaarde van de over te dragen activa en passiva (er wordt geen goodwill betaald). Bij de bepaling van deze boekwaarden worden de waarderingsgrondslagen van verkoper B ongewijzigd (bestendig) toegepast. In de koopovereenkomst is opgenomen dat verkoper op overnamedatum een balans (overnamebalans) zal opstellen met de activa en passiva van de over te nemen deelactiviteit. Deze activa betreffen: vaste activa, voorraden, debiteuren en overige vorderingen, waaronder vooruitbetaalde kosten. Als passiva worden door de koper de op de datum van overname nog te betalen kosten overgenomen. Het personeel van de betreffende vestigingen zal bij koper in dienst treden. Dat betekent dat de rechten en verplichtingen, die voortvloeien uit de desbetreffende arbeidsovereenkomsten, overgaan op de koper. In het koopcontract is aangegeven om welke personeelsleden het gaat. De op de overnamedatum bestaande handelsschulden zullen nog worden voldaan door de verkoper, omdat de inkoop bij onderneming B centraal plaatsvond. Koper heeft bedongen dat verkoper een accountantsverklaring bij de overnamebalans zal overleggen. De jaarrekeningen van onderneming B over de laatste jaren zijn door een accountant gecontroleerd, die daarbij steeds een goedkeurende verklaring heeft verstrekt. Case 2 Kredietfaciliteit Een kleine handelsonderneming heeft in verband met periodiek terugkerende tijdelijke liquiditeitsbehoeften een kredietfaciliteit bij een bank. De onderneming maakt regelmatig gebruik van de faciliteit. De bank heeft van de handelsonderneming als zekerheid een stil pandrecht, eerste in rang, op voorraden en vorderingen verkregen. De bank verlangt van de handelsonderneming als onderdeel van de voorwaarden van de verleende kredietfaciliteit aan het einde van iedere maand een opgave van de handelsvoorraden en van de openstaande debiteurenvorderingen. De opgave van de handelsvoorraden moet een totaaloverzicht bevatten van het verloop van de voorraad in de vorige maand (beginvoorraad, inkopen, verkopen, overige afboekingen en voorraadverschillen, eindvoorraad). De opgave van de openstaande debiteurenvorderingen moet zijn ingedeeld naar ouderdom van de vorderingen. Daarbij moet zijn aangegeven voor welke openstaande vorderingen de normale betalingstermijn is overschreden. Verder dient met vermelding van reden te worden opgegeven welke vorderingen in de vorige maand als oninbaar zijn afgeboekt De handelsonderneming moet alle opgaven binnen veertien dagen na afloop van iedere maand verstrekken.

Deze opgaven moeten, zo blijkt uit de kredietvoorwaarden, door de accountant van de handelsonderneming aan de bank worden verstrekt. De handelsonderneming is een 'kleine' rechtspersoon in de zin van Titel 9, Boek 2 BW en heeft een accountant belast met de samenstelling van de jaarrekening.
Vragen

Onderstaande vragen dienen voor case 1 en 2 beantwoord te worden. 1. Het is van belang dat er tussen opdrachtgever en accountant overeenstemming bestaat omtrent de aard van de opdracht en over de soort van rapportering door de accountant. Geef gemotiveerd aan wat de accountant daarover in de opdrachtbevestiging zal opnemen. Besteed daarbij aandacht aan doelstelling, uitvoerbaarheid en doelmatigheid. 2. Analyseer de specifieke hoofdproblemen en geef gemotiveerd aan welke artikelen van de GBR en/of welke Richtlijnen voor de Accountantscontrole daarbij relevant zijn. 3. Beschrijf de door de accountant uit te voeren werkzaamheden. Besteed daarbij ook aandacht aan de invloed van de (mogelijke) relatie met de jaarrekeningcontrole en de materialiteit die voor het desbetreffende onderzoek geldt. 4. Beschrijf de belangrijkste aspecten waaraan de accountant aandacht zal besteden in de rapportering over de uitgevoerde werkzaamheden en de daaruit getrokken conclusies.

Student & Partners Inleveren week 25 Opgave U bent als registeraccountant werkzaam bij het kantoor Student & Partners, Registeraccountants. Op 23 november 1996 ontmoet u na afloop van een belangrijke voetbalwedstrijd de heer Van Dis in de Business room en vertelt hem enthousiast over uw kantoor. U geeft hem inzicht in de kantoororganisatie en de specifieke deskundigheden op het gebied van automatisering, fiscaliteiten en legal advice. Vervolgens deelt de heer Van Dis u mede dat hij niet (meer) tevreden is over zijn huidige boekhoudkantoor. Zijn huidige boekhouder (en opsteller van de jaarrekening) is te duur en komt volgens de heer Van Dis zijn afspraken niet adequaat na. U toont veel begrip en deelt mede dat het betreffende boekhoudkantoor bij u niet goed bekend staat en fiscaal vaak onmogelijke dingen doet. U biedt hem aan om eens tijdens een goede lunch te spreken over wat u voor elkaar kunt betekenen en neemt het initiatief tot een afspraak. Bij deze kennismakingslunch blijkt dat de heer Van Dis oprichter is van Diskyparks, een recreatieparkketen dat inmiddels enkele parken exploiteert. De heer Van Dis wil dat u met ingang van 1996 de administratie gaat voeren en tevens de jaarrekening samenstelt en beoordeelt. Vraag 1 Geef gemotiveerd aan of u deze wijze van acquisitievoering binnen de bepalingen van de GBR aanvaardbaar vindt. Vraag 2 Wat moet u van de heer van Dis weten voordat u kunt ingaan op deze potentile opdracht? Vraag 3 Welke stappen neemt u vervolgens volgens de RAC en GBR tot aan de uiteindelijke opdrachtaanvaarding? Vraag 4 Gezien het voorgaande; welke bepalingen moeten begrepen zijn in de opdrachtbevestiging? Schenk hierbij aandacht aan algemene en specifieke elementen. Vervolgopgave: Medio 1999 (ruim twee jaar na de aanvaarding) blijkt dat Diskyparks controleplichtig is, omdat de onderneming voldoet aan de wettelijke criteria van een controleplichtige organisatie. U heeft bij de jaarrekening over 1997 en 1998 een beoordelingsverklaring afgegeven. De heer Van Dis eist van u bij de nog op te stellen jaarrekening 1999 een goedkeurende

accountantsverklaring. Vraag 5 Hoe dient u volgens de Nederlandse wet- en regelgeving in deze situatie te handelen ? Beschrijf voorts de specifieke problemen met betrekking tot de af te geven accountantsverklaring en beschouw dit ook in internationaal perspectief. Vervolgopgave: Nadat Diskyparks de jaarrekening 1999 heeft opgesteld vangt u begin 2000 aan met de te verrichten controlewerkzaamheden. U constateert dat in de door Diskyparks opgestelde jaarrekening over 1999 vergelijkende cijfers over 1998 zijn opgenomen, die afwijken van de jaarrekening over 1998.Er is overigens geen sprake van een stelselwijziging. Verder is het voor de heer van Dis onaanvaardbaar dat u voor een aantal materile vorderingen saldobevestigingen wilt versturen. Vraag 6 Hoe dient u volgens de RAC te handelen ingeval de vergelijkende cijfers in materieel opzicht afwijken van de vorige jaarrekening? Vraag 7 Wat is de consequentie voor u als controlerend accountant dat de heer van Dis een beperking in het door u uit te voeren onderzoek naar de vorderingen aanbrengt? Vervolgopgave: Het volgende blijkt het geval te zijn. Bij nader onderzoek heeft u vastgesteld dat de verschillen in de vergelijkende cijfers zijn ontstaan doordat de nog aan te geven en nog te betalen suppletie loonheffing over 1993 en 1994 ad 753.385 niet als belastingschulden gerubriceerd zijn, maar als overige schulden in de jaarrekening verwerkt zijn. In de voorgaande jaren was u hierover niets bekend en was deze post in het geheel niet verwerkt. Volgens de directie van Diskyparks mag deze post bij de fiscus niet bekend worden, omdat een naheffingsaanslag dan een feit zal zijn. De leiding wil deze post volgend jaar ten gunste van het resultaat (verjaring na vijf jaar) laten vrijvallen. Conform richtlijn 710 meldt u in uw accountantsverklaring, dat de vergelijkende cijfers niet zijn gecontroleerd, omdat deze zijn ontleend aan de jaarrekening van het voorafgaande boekjaar, die niet is gecontroleerd. Vraag 8 Is hier sprake van fraude? U dient bij de beantwoording separaat aandacht te schenken aan de fraudeverordening en aan richtlijn 240.

Vraag 9 Wat is de uiteindelijke invloed op de rapportering en uw handelen als accountant indien aanpassing van de vergelijkende cijfers achterwege blijft? Vervolgopgave: In de recreatieparken staan veel automaten die technisch nog niet geschikt zijn voor het gebruik van Euros. Uit de jaarrekening blijkt niet dat deze aanpassing nog moet plaatsvinden hoewel u inschat dat het om een materiele kostenpost gaat. Vraag 10 Geef gemotiveerd aan wat de consequentie is voor controle aanpak en de accountantsverklaring 1999.

Stichting Medios Inleveren week 26 In de casus is een vereenvoudigde situatie geschetst ten aanzien van de toepassing zijnde weten regelgeving met betrekking tot het ziekenhuiswezen. De Stichting Medios exploiteert een ziekenhuis in het midden van het land met een capaciteit van 300 bedden. De directie bestaat uit een algemeen, een medisch en een financieel directeur. Onder de algemeen directeur ressorteren de afdelingen personeelszaken en huishoudelijke dienst. De medisch directeur is verantwoordelijk voor de medische aangelegenheden. Onder de financieel directeur ressorteren de afdelingen financin, economische zaken en automatisering. De afdeling automatisering beheert de ICT infrastructuur, welke onder andere bestaat uit een internet, waarin verschillende local area networks aan elkaar zijn gekoppeld met daarin applicatie (file) servers en werkstations. In principe wordt gewerkt met standaard clintserver software op basis van gedistri-bueerde relationele database. Het functionele beheer van de data en van de applicaties heeft plaats binnen de gebruikersorganisatie. Een Raad van Toezicht houdt toezicht op de directie. De RvT wordt gehoord inzake de strategische besluitvorming en het benoemingenbeleid. Met betrekking tot de financiering en de investeringen houdt de RvT specifiek toezicht. In het kader van de planologische herinrichting van Midden Nederland is besloten het ziekenhuis in 2005 te verplaatsen naar het nieuwe verzorgingsgebied Leidse Rijn. Het Ministerie voor Volksge-zondheid Welzijn en Sport stelt een groot subsidiebedrag (circa 10 miljoen) beschikbaar voor de sluitings-, verplaatsings- en openingskosten. De verwachting is dat de met de verplaatsing samen-hangende kosten substantieel omvangrijker zullen zijn (circa 20 miljoen). De dekking van de extra 10 miljoen moet uit eigen middelen worden gefinancierd. De eigen middelen komen onder andere uit de meeropbrengsten van klasseverpleging, het verpachten van medische onderzoeksruimten aan zelf-standige specialisten en het verpachten van ruimten aan andere zelfstandigen (bloemenhandelaar, traiteur e.d.). Het ziekenhuis omvat onder meer een aantal verpleegafdelingen en diverse hulpafdelingen zoals operatie- en verloskamers, rntgenafdeling, laboratoria, polikliniek, genees- en verbandmiddelen-magazijn en keuken. Er is een gentegreerde geautomatiseerde patinten- en financile administratie. In diverse hulpafdelingen wordt gebruik gemaakt van kostbare apparatuur. Voor de aanvang van elk jaar wordt een begroting opgesteld, waarop de tarieven voor de klinische verrichtingen en verpleegdagen zijn gebaseerd en die goedgekeurd moet zijn door het CTG (Centraalorgaan Tarieven Gezondheidszorg). De diverse tarieven hebben in principe een geldigheids-duur van een jaar. In CTG-tarieven zijn alleen begrepen de aanvaardbare kosten volgens de van toepassing zijnde regels. Daarnaast maakt het ziekenhuis niet aanvaardbare kosten die niet vallen onder CTG-vergoedingen en die moeten worden gedekt door de opbrengsten van de particuliere activiteiten.

In de balans worden onderscheiden reserves opgebouwd uit overschotten uit de CTGvergoedingen en reserves die gevormd zijn uit de eerder vermelde meeropbrengsten en pachten uit particuliere activiteiten. In de CTG-tarieven is begrepen een calculatie voor vaste activa en duurzame installaties (onderzoeks-apparatuur e.d.) welke worden geaccepteerd. Deze kosten staan niet in verhouding tot de bedrijfseco-nomische waardeontwikkeling. Er treedt snelle economische veroudering op. De in de CTG-tarieven gehanteerde afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de technische levensduren. In het afgelopen jaar heeft het ziekenhuis helaas veel negatieve publiciteit gekregen als gevolg van het vroegtijdig overlijden van een 7-tal patinten. Nabestaanden van de overleden patinten hebben gezamenlijk aansprakelijkheidsprocedures aangespannen tegen de betrokken specialisten en tegen het ziekenhuis. Volgens de publiciteit heeft het ziekenhuis weinig dan wel onvoldoende aandacht besteed aan de kwaliteitsbewaking van de medische dienstverlening. Tevens is het ziekenhuis negatief in het nieuws gekomen door het uitlekken van het feit dat in de afgelopen jaren fouten zijn gemaakt, hetgeen ertoe leidde dat circa 2,5 miljoen op jaarbasis dubbel als inkomsten uit particuliere activiteiten zijn verantwoord. Een en ander leidt ertoe dat in de komende jaren fors bezuinigd moet worden op de lopende uitgaven. Jaarlijks bedraagt het totaal aan uitgaven op de lopende rekening 90 miljoen. Bij de gehanteerde CTG-tarieven wordt onderscheid gemaakt tussen verpleegdagtarieven en tarieven inzake medische verrichtingen. De patinten worden onderscheiden in klinische en poliklinische: klinische patinten worden in het ziekenhuis opgenomen, poliklinische patinten worden behandeld in de polikliniek zonder in het ziekenhuis te worden opgenomen. Bij aankomst van een klinische patint worden door de receptie de relevante gegevens via een terminal, die aan de computer is gekoppeld, in het patintenbestand van de medische administratie gevoerd. Tevens wordt een patintenplaatje (smartcard) gemaakt waarin de belangrijkste gegevens van de patint worden vastgelegd, waaronder het patintennummer. Via het geautomatiseerde systeem verstrekt het hoofd van de verpleegafdeling dagelijks een opgave van de patinten die op de betreffende afdeling verpleegd worden. Bij vertrek uit het ziekenhuis (c.q. bij overlijden) wordt de patint door de receptie in de patintenadministratie uitgeboekt. Deze mutaties in de patintenadministratie worden direct verwerkt in de financile administratie. In een relationele database vindt vastlegging van de gegevens per patint en per verrichting plaats. Poliklinische patinten moeten zich bij een eerste bezoek bij de receptie van het ziekenhuis melden waar zij een patintenidentificatie ontvangen in de vorm van een batch die een gendividualiseerde barcode bevat. De opdrachten voor de door het ziekenhuis te verrichten handelingen zoals rntgenfoto's en bloedonderzoek worden in de administratie zowel voor de klinische als voor de poliklinische patinten ingevoerd aan de hand van een patintenidentificatie. Van iedere verrichting worden de gegevens door de betreffende afdeling automatisch ingevoerd in de administratie. De verrichtingen zijn doorlopend genummerd per uitvoerende afdeling. De relevante gegevens worden in de medische en in de financile administratie ingevoerd. Per afdeling vindt op persoon/verrichtingenniveau een geautomatiseerde vastlegging van de activiteiten plaats.

Voor de klinische patinten gelden all-in tarieven. In het all-in tarief zijn begrepen de verpleegkosten per dag, waartoe behoren de kosten van verpleging en voeding, alsmede alle bijkomende kosten. De bijkomende kosten betreffen medische verrichtingen zoals bloedonderzoek, gebruik van de operatiekamer e.d. en de kosten van alle genees- en verbandmiddelen, doch niet de kosten van specialisten voor onderzoek en operaties. Voor de drie verpleegklassen gelden verschillende tarieven. Gefactureerd wordt tegen het basistarief en daarnaast worden de opslagen voor de bepaalde klassen administratief afzonderlijk zichtbaar gemaakt. Bij ziekenhuisopname worden zowel de dag van opname als de dag van ontslag in rekening gebracht. Verder is er een speciaal tarief voor dagverpleging (ndags opname) dat 50% hoger ligt dan bij meerdaagse opname. Voor de poliklinische verrichtingen geldt een aantal landelijke CTG-tarieven die per soort verrichting voor alle patinten gelijk zijn. De facturering van klinische en van poliklinische verrichtingen vindt maandelijks met behulp van de computer plaats. Zorgverzekeraars ontvangen rekeningen per patint alsmede een verzamelnota waarop per verzekerde patint de klinische en poliklinische kosten gespecificeerd in rekening worden gebracht via EDI. Dit impliceert dat de gegevens elektronisch worden aangeboden en ter beschikking staan van de zorgverzekeraars. In het ziekenhuis zijn vele specialisten werkzaam die niet in dienst van het ziekenhuis zijn en dus voor eigen rekening en risico werken. De specialisten brengen hun verrichtingen in rekening bij het ziekenhuis en het ziekenhuis declareert door naar de zorgverzekeraars. De secretaresses (assistentes), die bij hen werkzaam zijn, zijn echter wel in dienst van het ziekenhuis. Het ziekenhuis sluit met elk van deze specialisten een afzonderlijke overeenkomst af waarin de financile verplichtingen zijn vastgelegd voor het ter beschikking stellen van secretaresses, het gebruik van ruimten en voor andere voorzieningen. De inkoop van apparatuur ten behoeve van het ziekenhuis geschiedt bij de daarvoor in aanmerking komende leveranciers op order. Voor de aankoop van verbruiksartikelen zoals medicijnen en verbandmiddelen en de aankopen ten behoeve van de keuken worden veelal langlopende contracten afgesloten. Verse voedingsmiddelen worden dikwijls tegen dagprijs ingekocht. Het verplegend personeel werkt veelal op onregelmatige tijden. Door de krapte op de arbeidsmarkt worden er veel overuren gemaakt. Het ziekenhuis regelt de arbeidsverhouding met een groot aantal van haar werknemers door middel van tijdelijke arbeidscontracten en zogenaamde nulurencontracten. De CAO voor het ziekenhuiswezen is van toepassing. Gevraagd wordt: 1a. Welke specifieke automatiseringsaspecten zijn van belang voor de accountant die is belast met de controle van de jaarrekening van Stichting Medios. 1b. Geef met motivering aan in hoeverre door de accountant een EDP auditor zal worden betrokken in dit onderzoek en onder welke randvoorwaarden. 2. Schrijf het controleplan voor de controle van de inkopen van de kostbare apparatuur en van de verbruiksartikelen.

3. Beschrijf welke risicos kunnen worden onderkend bij de controle van de volgende posten in de jaarrekening: - opbrengsten; - kostbare apparatuur opgenomen onder materile vaste activa; - lonen en salarissen; - niet uit de balans blijkende verplichtingen. 4. Beschrijf in hoofdlijnen de controle van de volgende posten in de jaarrekening: - opbrengsten; - kostbare apparatuur opgenomen onder materile vaste activa; - lonen en salarissen; - niet uit de balans blijkende verplichtingen.

BUROS BV Inleveren week 26 Buros BV vervaardigt uit glasvezels diverse producten voor industrile toepassingen. De onderneming is goed georganiseerd. De jaaromzet bedroeg in 1998 ca. 200 miljoen en de netto winst ca. 15 miljoen. De productie geschiedt uitsluitend op bestelling op basis van ontwerpen en productspecificaties van de afnemers. De grootte van de opdrachten is zeer uiteenlopend. Voor iedere opdracht wordt de verkoopprijs voor de opdracht als geheel overeengekomen. De productie vindt plaats in twee productiehallen welke zijn uitgerust met overeenkomstige apparatuur, zodat het technisch niet uitmaakt in welke hal de opdrachten worden uitgevoerd. De tweede, laatst gebouwde hal is echter op de groei gebouwd, zodat hierin reserveruimte voor nieuw te bouwen productielijnen aanwezig is. In 1998 treedt voor het eerst stagnatie op in de omzetgroei, als gevolg van toegenomen concurrentie. In voorgaande jaren is in gesprekken tussen directie en commissarissen aan de orde gekomen of het uit strategisch oogpunt wenselijk zou zijn, naast de stukproductie in opdracht van derden ook de productie van eigen, uit voorraad leverbare producten voor de markt ter hand te nemen (serie- massaproductie). Dit zou met name in het zomerseizoen tot een grotere benutting van de capaciteit leiden, aangezien de stukproductie-orders voornamelijk buiten het zomerseizoen worden ontvangen en uitgevoerd en de doorlooptijden daarvan kort zijn. De investeringen, benodigd voor research en ontwikkeling van nieuwe producten en de productielijnen daarvoor, vormden toen een belemmering voor de realisatie van de plannen. Begin 1998 is een nieuwe technisch directeur aangetrokken. Toen de stagnatie in de omzetontwikkeling in de loop van 1998 optrad is de gedachte van een eerste nieuw, eigen seriemassaproduct voor de markt weer opgepakt met als resultaat dat eind 1998 een begin is gemaakt met de voorbereidingen daarvoor. Het ontwerp van het nieuwe product is gemaakt door de technisch directeur, met ondersteuning van de Commercile afdeling. De ontwikkeling en bouw van de apparatuur en de aankoop van de daarvoor benodigde materialen vinden in eigen beheer plaats. De technische werkzaamheden worden gedaan door personeel van de Reparatieafdeling. In de begroting voor 1999 en in de ramingen voor 2000 en 2001 is rekening gehouden met de kosten en opbrengsten van de in ontwikkeling zijnde nieuwe activiteit. In de nacht van 20 op 21 april 1999 brandt vermoedelijk als gevolg van kortsluiting de grootste productiehal volledig af. Het onderhanden werk van de in uitvoering zijnde orders gaat geheel verloren. De productieapparatuur is als gevolg van de grote hitte onherstelbaar vernield. Ook de in deze hal aanwezige in aanbouw zijnde nieuwe productielijn en een proefproductieopstelling voor het eigen product gaan volledig verloren. De vennootschap is verzekerd tegen de risicos van schade aan en verlies van activa (brandschade) alsmede van bedrijfsschade ten gevolge van brand. In de verzekeringspolis zijn onder meer de volgende bepalingen opgenomen.

a) De hoogte van de schade-uitkering zal door de verzekeringsmaatschappij worden vastgesteld op basis van een onderzoek door een schade-expert van de maatschappij. Indien de maatschappij van oordeel is, dat de bepaling van de materile schade en/of van de bedrijfsschade mede in belangrijke mate afhankelijk is van administratieve informatie van de verzekerde, zullen partijen in overleg een accountant opdragen de schade en de in te dienen schadeclaim te onderzoeken en daarover te rapporteren. b) De verzekerde waarde van de materile vaste activa is gebaseerd op de taxatiewaarde. De voorraden, met uitzondering van de voorraden onderhanden werk, zijn verzekerd tegen kostprijswaarde. c) Het onderhanden werk wegens orders is afzonderlijk verzekerd tegen de kostprijswaarde op het moment van de brand. Tot het onderhanden werk worden bovendien gerekend de proefproductie- opstelling en de in ontwikkeling zijnde apparatuur voor de eigen productie (de verzekerde waarde van het onderhanden werk is daarom in overleg met de verzekeringsmaatschappij ruim geschat). d) De schade wegens bedrijfsstilstand omvat die gedeelten van de doorgaande kosten en van de bedrijfswinst, die gedurende de periode van bedrijfsstilstand als gevolg van brand niet konden worden gedekt door productie respectievelijk omzet. Direct na de brand vindt een onderzoek door de schade-expert van de verzekeringsmaatschappij plaats. Kort daarna dragen partijen een accountant op de door de verzekerde in te dienen schadeclaim te controleren. Op 21 november 1999 wordt een nieuwe productiehal, van gelijke grootte als de afgebrande hal, in gebruik genomen. De directie heeft nog voor het einde van het boekjaar 1999 de schadeclaim ingediend opdat de te verwachten schade-uitkering nog in de jaarrekening 1999 van Buros BV kan worden verwerkt. Gevraagd wordt: 1. Welke argumenten spelen een rol bij de keuze van de accountant die het schadeonderzoek zal uitvoeren? De keuze kan worden gemaakt uit de volgende mogelijkheden: a. de accountant belast met de controle van de jaarrekening van de verzekerde; b. de interne accountant van de verzekerde; c. een accountant in dienst van de verzekeringsmaatschappij; d. een andere openbare accountant. 2. Beschrijf de voornaamste elementen van de schadeclaim alsmede in hoofdlijnen hoe de accountant deze elementen zal controleren. 3. Beschrijf met motivering wat en in welke vorm de aangezochte accountant na de afsluiting van zijn onderzoek zal rapporteren, indien deze accountant de interne accountant van de verzekerde is.

Week 27

Ecolos B.V. Inleveren week 27 Ecolos B.V. is met haar ondernemingsactiviteiten gestart in het begin van de jaren vijftig. De onderneming heeft een gezonde groei gekend. Haar primaire activiteiten zijn de aanleg en het onderhoud van groenvoorzieningen. In een recent verleden zijn op deze stam twee nieuwe loten gent, namelijk de exploitatie van een tuincentrum en een handel in bouwmaterialen. Deze nieuwe activiteiten zijn inmiddels onmisbaar voor de rentabiliteit van de onderneming. Enkele jaren gelden heeft de oprichter van het bedrijf zich teruggetrokken. Sindsdien vormen zijn twee zoons de directie. De onderneming heeft circa 150 werknemers in dienst. De administratieve organisatie is adequaat ingericht. Per week (verkoopcijfers) en maand (o.a. resultatenoverzichten) wordt management informatie verstrekt. Groenvoorzieningen De groenvoorzieningsactiviteit van Ecolos heeft een belangrijk relatienetwerk ontwikkeld bij semi-overheden, bedrijven en particulieren. Deze activiteit omvat het ontwerpen van structuurplannen, het aanleggen van de groenvoorzieningen en het onderhouden van zelf of door derden aangelegde voorzieningen. Bij het ontwerpen van een structuurplan maakt Ecolos een voorstel ten aanzien van de invulling van een bepaald gebied (plantsoen, park, woonwijk, verkeerstechnische voorzieningen, golfbaan etc.) met al wat groeit en bloeit, op basis van wensen en randvoorwaarden die door de opdrachtgever zijn vastgelegd. Groenvoorzieningen worden aangelegd door eigen personeel en met eigen materieel, alsmede met plantmateriaal dat voor een deel zelf is gekweekt. Er wordt enkele jaren garantie verstrekt op zelf aangelegde groenvoorzieningen gedurende welke periode ook het onderhoud wordt verzorgd; vervanging van afsterf vindt dan plaats voor rekening van Ecolos. Onderhoud van door derden aangelegde groenvoorzieningen geschiedt op basis van langlopende contracten. Soms kan meer- en minderwerk worden verrekend. Een verregende zomer met uitbundige grasgroei is ook voor Ecolos niet aantrekkelijk. Voor de groenvoorzieningsactiviteit heeft Ecolos de volgende afdelingen gecreerd: acquisitie, planontwikkeling, buitendienst, kwekerij en reparatie en onderhoud van materieel. Er zijn circa 100 personeelsleden. Er wordt gebruik gemaakt van kostbare machines. Een belangrijk deel van de omzet wordt gerealiseerd door middel van grote projecten. De opbrengsten daarvan kunnen variren van 100.000 tot 1.000.000. Deze projecten worden uitgevoerd tegen vooraf overeengekomen vaste prijzen. De kosten per project bestaan uit het maken van een plan-ontwerp (voornamelijk eigen uren en uitbesteed werk), plantmateriaal, mens- en machine-uren, bemestings- en bestrijdingsmiddelen en een opslag voor indirecte kosten en garantiekosten. Registratie van aanneemsommen, gefactureerde termijnen en kosten vindt plaats in een projectadministratie. Voor de resultaatbepaling wordt de completed contract methode toegepast. Kleinere projecten worden veelal uitgevoerd op regiebasis. Voor de registratie van

deze opdrachten zijn verzamelrekeningen per opdrachtgever in de projectadministratie opgenomen. De groenvoorzieningsactiviteit van Ecolos B.V. ondervindt de laatste jaren, en zeker na het vertrek van de oprichter, een toenemende concurrentie. Men dreigt de markt bij de semioverheden te verliezen aan enkele zeer grote concurrenten die kunnen aanbieden tegen prijzen die beneden de kostprijzen van Ecolos B.V. liggen. In het vuur van de strijd heeft men enkele malen te laag ingeschreven en zijn er aanmerkelijke verliezen geleden. Ook verwateren de goede contacten die de oprichter in dit marktsegment had. De huidige directie overweegt aansluiting bij, of verkoop van dit deel van de onderneming aan zon concurrent. Ultragroen Een van de twee huidige directeuren heeft 10 jaar geleden naast de groenvoorzieningsactiviteit een tuincentrum opgezet. Dit tuincentrum heeft een stormachtige groei doorgemaakt en heeft inmiddels een belangrijke regionale functie. Het is aangesloten bij een franchise-organisatie, genaamd Ultragroen. De franchise-organisatie verzorgt de inrichting van het tuincentrum, het beheer van een reclame- en promotiebudget en de inkoop van de artikelen. De franchise-organisatie ontvangt hiervoor als vergoeding een bepaald percentage van de omzet. Ongeveer 90% van de inkopen worden door de franchise-organisatie uitgevoerd. Dit gebeurt op grond van bestellingen die door het tuincentrum door middel van electronisch dataverkeer (ED) worden doorgegeven. De franchise-organisatie stuurt per maand een totaalfactuur voor alle geleverde goederen. Per levering wordt via ED een specificatie verstrekt met vermelding van inkoopprijzen en verkoopprijzen. Deze specificatie wordt rechtstreeks ingelezen in de voorraadadministratie die wordt gevoerd per artikel, in inkoop- en verkoopwaarden. Dagelijks vindt opboeking tegen inkoopwaarde in het grootboek plaats. Aan het einde van elke maand wordt het totaal van de franchise-inkopen afgestemd met de ontvangen totaalfactuur. Alle artikelen worden door de franchise-organisatie voorzien van labels met barcode. De goederen worden hoofdzakelijk ingekocht bij de franchise-organisatie; volgens het franchise-contract mag maximaal 10% op andere wijze worden ingekocht. De overige goederen worden deels uit de eigen kwekerij betrokken, deels bij regionale telers ingekocht. Ecolos B.V. betrekt ook voor deze goederen labels met barcode bij de franchise-organisatie. Er wordt niet op rekening verkocht. De kassaverwerking, waarbij de barcodes worden gebruikt, leidt automatisch tot afboeking in de voorraadadministratie. Dagelijks vinden boekingen van kostprijs, omzet en kortingen in het grootboek plaats. Gedurende het jaar worden er enkele verkoopacties gehouden waarbij belangrijke kortingen worden gegeven. Ultragroen verstrekt gedurende de zomervakantieperiode waardebonnen die door de klanten in een korte periode daarna kunnen worden benut bij nieuwe aankopen. Voorts is dit boekjaar een electronische spaarkaart per klant ingevoerd waarop alle aankoopbedragen worden geregistreerd. De klant kan bij elke willekeurige volgende aankoop beslissen of een korting (het percentage is afhankelijk van de omvang van het gecumuleerde aankoopbedrag) wordt toegepast waarna de electronische spaarkaart automatisch wordt leeg gemaakt.

Ultragroen heeft ook een coffeecorner en een snackcorner ingericht en heeft een ruimte voor gratis kinderopvang met begeleiding gecreerd. De coffeecorner en de snackcorner zijn voor een vaste jaarlijkse pachtsom verpacht. Voor de ingang van het tuincentrum staan regelmatig kermisattracties opgesteld waarvan bezoekers gratis gebruik kunnen maken. Bij Ultragroen werken 35 full time vaste krachten. Voor piekuren wordt gebruik gemaakt van part timers. Bouwhulp Als antwoord op de ontwikkeling waarbij bouwmarkten steeds meer tuinartikelen en zelfs planten en bomen gaan verkopen, is Ecolos twee jaar geleden gestart met een beperkt assortiment bouwmarktartikelen, onder de naam Bouwhulp. De verkoopruimte is gescheiden van die van het tuincentrum. Voor deze activiteit is men niet aangesloten bij een franchiseorganisatie. In het grootboek wordt de voorraadadministratie gevoerd volgens de methode van permanence tegen verkoopprijzen. De artikelen zijn niet voorzien van barcodes. In de bouwmarkt vinden regelmatig verkoopacties door middel van kortstondige prijsverlagingen plaats. De klanten van Bouwhulp rekenen af bij separate kassas; er wordt niet op rekening verkocht. De kassamutaties worden dagelijks automatisch verwerkt in het grootboek op de voorraad-, kostprijs- en omzetrekeningen. Bij Bouwhulp werken 8 vaste krachten. Voor piekuren wordt gebruik gemaakt van part timers. Gevraagd 1 Welke risicos onderkent de accountant van Ecolos B.V. bij het opstellen van zijn controleprogramma gericht op de verantwoording van de opbrengsten bij Ecolos B.V.? Motiveer uw antwoord. Een beschrijving van het controleprogramma gericht op de verantwoording van de opbrengsten van Ecolos B.V.

Als bijlage is toegevoegd een overzicht van de resultaten over de periode 1996 1998. Deze cijfers zijn uitsluitend verstrekt om een beeld te geven van het relatieve belang van de verschillende activiteiten.

Bijlage 1 ECOLOS B.V. Winst- en verliesrekeningen in f 1.000 1998 Omzet groenvoorziening Omzet tuincentrum Omzet bouwmaterialen Inkoopwaarde verkopen Bruto marge Lonen en salarissen Sociale lasten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten Bedrijfsresultaat Rentelasten Resultaat voor belastingen Belastingen Netto resultaat 25.000 18.000 7.000 50.000 35.000 15.000 7.450 890 1.460 850 10.650 4.350 150 4.200 1.470 2.730 1997 25.250 13.750 3.000 42.000 29.000 13.000 6.550 740 1.410 690 9.390 3.610 120 3.490 1.220 2.270 1996 24.950 11.000 1.050 37.000 25.000 12.000 5.950 690 1.420 550 8.610 3.390 290 3.100 1.080 2.020

Ecolos B.V. II Inleveren week 27 Voor de uitwerking van dit vraagstuk dient mede gebruik te worden gemaakt van de informatie die is opgenomen in vraagstuk I. Daartoe is de tekst van vraagstuk I, uitgezonderd de vraagstelling, als bijlage bij dit vraagstuk gevoegd. De directie van Ecolos B.V. heeft het besluit genomen de groenvoorzieningsactiviteit te verkopen en zelf door te gaan met het tuincentrum en de bouwmaterialenhandel. Zij heeft een concept verkoopmemorandum gereed waarin naast een beschrijving van ondernemingshistorie, organisatie, activiteiten en markten tevens is opgenomen een resultatenprognose voor de komende vijf jaren. De vraagprijs voor de aan de groenvoorzieningsactiviteit verbonden onderneming is bepaald volgens een rentabiliteitswaarde- berekening die is gebaseerd op de prognose. De directie vraagt haar accountant een onderzoek naar deze prognose uit te voeren en daaromtrent een rapportage te verstrekken die zal worden opgenomen in het verkoopmemorandum. Gevraagd: 1. Een beschrijving van de hoofdlijnen van een onderzoek van een prognose. 2. Welke vragen zal de accountant stellen naar aanleiding van de initile beoordeling van de informatie die hij heeft ontvangen ten behoeve van het onderzoek van de prognose? 3. Een beschouwing over de door de directie in het verkoopmemorandum voorgestelde verkoopprijs. Als bijlage zijn opgenomen: - relevante delen uit het concept verkoopmemorandum - tentamen lacs d.d. 25 januari 1999, vraagstuk I (alleen de tekst)

Bijlage 1

VERKOOPMEMORANDUM INZAKE GROENVOORZIENINGSACTIVITEIT ECOLOS B.V. 25 januari 1999

INHOUDSOPGAVE

I II III IV V VI

Samenvatting Geschiedenis van de onderneming Huidige situatie Activiteiten en produkten Markt Structuur van de organisatie

VII Management en personeel VIII Sterkte- en zwakte-analyse IX Financieel - meerjarenoverzichten afdeling groenvoorzieningen - prognose 1999 2003 Onderzoeksrapport van de accountant

Samenvatting

Ecolos B.V. is een (familie-) hoveniersbedrijf dat sinds haar oprichting in de jaren vijftig een bijzonder sterke marktpositie heeft veroverd in zuidwest Nederland. Teneinde deze goede positie in de volgende eeuw te kunnen continueren en uit te bouwen is verdere expansie buiten de regio noodzakelijk. De onderneming moet echter een keuze maken tussen omvangrijke investeringen ofwel in de nieuw opgezette activiteiten ofwel in haar basisactiviteit. Na ampele afweging van voor- en nadelen van aansluiting bij een sterke partner is uiteindelijk besloten de groenvoorzieningsactiviteit te verkopen en de daaruit te genereren opbrengst te benutten voor omvangrijke investeringen in de nieuwe activiteiten. De vraagprijs voor de groenvoorzieningsactiviteit en de daarmee verbonden activa is gebaseerd op de rentabiliteitswaarde volgens de resultatenprognose voor de komende vijf jaren die is onderzocht door en voorzien van een onderzoeksrapport door Accountantskantoor Aride & SEC. De prognose en het onderzoeksrapport maken onderdeel uit van dit memorandum. De rentabiliteitswaarde bedraagt f 12.750.000 hetgeen overeenkomt met zesmaal de gemiddelde netto winst over de komende vijf jaren. Ecolos B.V. zal de gebruikelijke garanties verstrekken. II Geschiedenis van de onderneming

In het begin van de jaren vijftig startte de heer P.A. Vert een hoveniersbedrijf. In de jaren daarvoor, als werknemer bij een hoveniersbedrijf in een naburige gemeente, had hij er blijk van gegeven het vak in de vingers te hebben. Eenmaal zelfstandig ondernemer zijnde, bleek al snel dat de heer P.A. Vert niet alleen een vakkundig hovenier was, maar bovenal ook over commercile en organisatorische talenten beschikte. Het bedrijf groeide als kool en moest al spoedig enkele malen verkassen om de expansiedrift de ruimte te geven. In de loop van de jaren zeventig leerden zijn beide zoons het vak bij een hoveniersbedrijf van een concurrent en aan het eind van de jaren zeventig traden zij toe tot het management van het bedrijf van hun vader dat inmiddels de naam Ecolos B.V. droeg. De onstuimige groei van de groenvoorzieningsactiviteit duurde tot het midden van de jaren tachtig. Na enige jaren van stabiliteit, gedurende welke periode de mogelijkheid werd benut om de organisatie af te stemmen op het inmiddels bereikte activiteitenniveau, is verdere uitbouw van de onderneming gerealiseerd met een tuincentrum en (recent) een bouwmaterialenhandel. De laatste activiteiten zijn genitieerd door de beide zoons die dan inmiddels hun vader in het bedrijf zijn opgevolgd. III Huidige situatie

Ecolos B.V. is een zeer gezonde onderneming. De rentabiliteit en de solvabiliteit zijn uitstekend te noemen. De verschillende activiteiten (groenvoorzieningen, tuincentrum en

bouwmaterialenhandel) hebben zich complementair getoond en de synergetische effecten daarvan zijn duidelijk waarneembaar. De beide directeuren zien de doorgroei van de laatste twee activiteiten echter als hun belangrijkste prioriteit. Om de goede positie van de groenvoorzieningsactiviteit te continueren en verder uit te bouwen achtten zij het aanvankelijk wenselijk daarvoor aansluiting te zoeken bij een krachtige compagnon. Teneinde echter de zeer omvangrijke investeringen mogelijk te maken om van het tuincentrum en de bouwmaterialenhandel een meer dan regionale topper te maken is uiteindelijk het besluit genomen voor de groenvoorzieningsactiviteit een koper te zoeken die in staat zal zijn haar te laten floreren. IV Activiteiten en produkten

De groenvoorzieningsactiviteit van Ecolos B.V. is een all-round hoveniersbedrijf. Het bedrijf is geoutilleerd voor het maken van structuurplannen, het aanleggen van de groenvoorzieningen door eigen personeel en met eigen materieel, alsmede het onderhouden van deze voorzieningen en van door derden aangelegde voorzieningen. Op bescheiden schaal wordt een eigen kwekerij gebruikt voor de toelevering van plantmateriaal. In de voorafgaande jaren zijn de drainage-activiteiten steeds uitbesteed aan derden. Sinds vorig jaar worden deze activiteiten evenwel in eigen beheer uitgevoerd. De daarvoor benodigde kostbare apparatuur wordt geleast. Om te komen tot een betere bezetting van deze apparatuur wordt actief werk gezocht op de drainage-markt die momenteel nog door specifieke drainagebedrijven en landbouwmechanisatiebedrijven wordt bediend. De directie is ervan overtuigd dat in deze markt een goede boterham is te verdienen. V Markt

De groenvoorzieningsactiviteit van Ecolos B.V. heeft een bijzonder sterke positie veroverd in de markt van zuidwest Nederland. Zij levert haar diensten aan clinten in de categorien semioverheden, bedrijven en particulieren. Enkele vaste relaties zijn: [A t/m F]. De belangrijkste concurrenten zijn: [1 t/m 5]. Groenvoorziening onderscheidt zich van deze bedrijven door: - product hoge kwaliteit, dit blijkt o.a. uit uitgebreide garantietoezeggingen; - prijs de product/prijsverhouding is uitstekend te noemen; - promotie is nauwelijks nodig; de goede product/prijsverhouding verkoopt zichzelf; - physieke distributie Groenvoorziening is in staat projecten van elke omvang uit te voeren en de doorlooptijd van opdrachtverstrekking tot oplevering is zeer kort. Sinds vorig jaar wordt gericht acquisitie gepleegd in de regio zuidoost Nederland. Hoewel elk begin moeilijk is, zijn de eerste resultaten zeer bemoedigend. VI Structuur van de organisatie

Op de volgende pagina is de structuur van de organisatie weergegeven.

VII

Management en personeel

Na de uittreding van de oprichter is de directie in handen van de beide zoons. Kon de oprichter nog worden gekenmerkt als autocraat, het management van beide zoons kan worden gekarakteriseerd door termen als democratisering, participatief management en decentralisatie. Zo is de Manager Groenvoorzieningen in grote mate zelf verantwoordelijk voor de bepaling van het beleid en de beheersing van het proces. De huidige directie zal geen bemoeienis meer hebben met de groenvoorzieningsactiviteit na de verkoop ervan. Het opleidingsniveau en de ervaring van alle leidinggevenden is bijzonder hoog. De motivatie van alle personeelsleden is bijzonder goed hetgeen resulteert in een laag verloop en in gering ziekteverzuim. VIII Sterkte- en zwakte-analyse

Sterke punten: - sterke marktpositie door goede product/prijsverhouding; - initiert voortdurend nieuwe activiteiten; - sterk genvesteerd in kwaliteit van het personeelsbestand. Zwakke punten: - onvoldoende financile middelen om ambitieuze investeringsplannen uit te voeren; - heeft samenwerking met sterke partner nodig om buiten de regio te kunnen opereren.

IX

Financieel

Meerjaren overzichten afdeling groenvoorzieningen Overzicht van bezittingen en schulden per 31 december in f 1.000 Gebouwen en terreinen Machines en installaties Overige vaste bedrijfsmiddelen Voorraden - onderhanden werk - plantmateriaal - hulpstoffen Handelsdebiteuren Overige vorderingen Liquide middelen 1998 8.125 875 500 1.950 300 200 2.050 450 100 14.550 1997 9.000 1.250 700 1.100 200 150 2.200 350 1.010 15.960 1996 9.875 1.550 600 900 200 175 2.350 400 50 16.100

Garantievoorzieningen Langlopende schulden Handelsrediteuren Kredietinstellingen Belastingen en premies Overige schulden

1.000 6.000 500 2.250 325 400 10.475

1.500 7.000 500 1.050 275 300 10.625

1.750 8.000 600 1.900 200 400 12.859

Winst- en verliesrekeningen in f 1.000 1998 Aanleg groenvoorzieningen Onderhoud groenvoorzieningen Teeltopbrengsten Drainage-opbrengsten Totaal opbrengsten Directe kosten groenvoorzieningen Directe kosten onderhoudsactiviteiten Directe kosten teelt Directe kosten drainage Totaal directe kosten Bruto marge Lonen en salarissen Sociale lasten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten Totaal overheadkosten Bedrijfsresultaat Rentelasten Resultaat voor belastingen Belastingen Netto resultaat 19.375 4.125 1.000 500 25.000 17.530 2.990 500 400 21.420 3.580 1.000 110 175 600 1.885 1.695 495 1.200 420 780 1997 20.120 4.170 960 0 25.250 18.455 3.020 480 0 21.955 3.295 1.100 125 225 395 1.845 1.450 550 900 315 585 1996 20.020 3.990 940 0 24.950 17.315 2.890 460 0 20.665 4.285 1.300 150 325 415 2.190 2.095 595 1.500 525 975

Prognose resultaten in f 1.000 1999 Aanleg groenvoorzieningen 20.000 Onderhoud groenvoorzieningen 4.000 Teeltopbrengsten 1.000 Drainage-opbrengsten 1.000 Totaal opbrengsten 26.000 2000 24.000 4.800 1.000 2.000 31.800 2001 27.000 5.400 1.000 2.000 35.400 23.490 3.780 500 1.500 29.270 6.130 1.300 130 300 400 2.130 4.000 500 3.500 1.230 2.270 2002 30.000 6.000 1.000 2.500 39.500 26.100 4.200 500 1.750 32.550 6.950 1.500 150 400 400 2.450 4.500 600 3.900 1.370 2.530 2003 30.000 6.000 1.000 2.500 39.500 26.100 4.200 500 1.750 32.550 6.950 1.500 150 400 400 2.450 4.500 600 3.900 1.370 2.530

Directe kosten groenvoorzieningen17.800 21.120 Directe kosten onderhoudsactiviteit2.800 3.360 Directe kosten teelt 500 500 Directe kosten drainage 800 1.500 Totaal directe kosten 21.900 26.480 Bruto marge Lonen en salarissen Sociale lasten Afschrijvingen Overige bedrijfskosten Totaal overheadkosten Bedrijfsresultaat Rentelasten Resultaat voor belastingen Belastingen Netto resultaat X 4.100 1.000 100 200 400 1.700 2.400 450 1.950 680 1.270 5.320 1.100 110 200 400 1.810 3.510 400 3.110 1.090 2.020

Onderzoeksrapport van de accountant

Ecolos B.V. is met haar ondernemingsactiviteiten gestart in het begin van de jaren vijftig. De onderneming heeft een gezonde groei gekend. Haar primaire activiteiten zijn de aanleg en het onderhoud van groenvoorzieningen. In een recent verleden zijn op deze stam twee nieuwe loten gent, namelijk de exploitatie van een tuincentrum en een handel in bouwmaterialen. Deze nieuwe activiteiten zijn inmiddels onmisbaar voor de rentabiliteit van de onderneming. Enkele jaren gelden heeft de oprichter van het bedrijf zich teruggetrokken. Sindsdien vormen zijn twee zoons de directie. De onderneming heeft circa 150 werknemers in dienst. De administratieve organisatie is adequaat ingericht. Per week (verkoopcijfers) en maand (o.a. resultatenoverzichten) wordt management informatie verstrekt.

Groenvoorzieningen De groenvoorzieningsactiviteit van Ecolos heeft een belangrijk relatienetwerk ontwikkeld bij semi-overheden, bedrijven en particulieren. Deze activiteit omvat het ontwerpen van structuurplannen, het aanleggen van de groenvoorzieningen en het onderhouden van zelf of door derden aangelegde voorzieningen. Bij het ontwerpen van een structuurplan maakt Ecolos een voorstel ten aanzien van de invulling van een bepaald gebied (plantsoen, park, woonwijk, verkeerstechnische voorzieningen, golfbaan etc.) met al wat groeit en bloeit, op basis van wensen en randvoorwaarden die door de opdrachtgever zijn vastgelegd. Groenvoorzieningen worden aangelegd door eigen personeel en met eigen materieel, alsmede met plantmateriaal dat voor een deel zelf is gekweekt. Er wordt enkele jaren garantie verstrekt op zelf aangelegde groenvoorzieningen gedurende welke periode ook het onderhoud wordt verzorgd; vervanging van afsterf vindt dan plaats voor rekening van Ecolos. Onderhoud van door derden aangelegde groenvoorzieningen geschiedt op basis van langlopende contracten. Soms kan meer- en minderwerk worden verrekend. Een verregende zomer met uitbundige grasgroei is ook voor Ecolos niet aantrekkelijk. Voor de groenvoorzieningsactiviteit heeft Ecolos de volgende afdelingen gecreerd: acquisitie, planontwikkeling, buitendienst, kwekerij en reparatie en onderhoud van materieel. Er zijn circa 100 personeelsleden. Er wordt gebruik gemaakt van kostbare machines. Een belangrijk deel van de omzet wordt gerealiseerd door middel van grote projecten. De opbrengsten daarvan kunnen variren van 100.000 tot 1.000.000. Deze projecten worden uitgevoerd tegen vooraf overeengekomen vaste prijzen. De kosten per project bestaan uit het maken van een plan-ontwerp (voornamelijk eigen uren en uitbesteed werk), plantmateriaal, mensen machine-uren, bemestings- en bestrijdingsmiddelen en een opslag voor indirecte kosten en garantiekosten. Registratie van aanneemsommen, gefactureerde termijnen en kosten vindt plaats in een projectadministratie. Voor de resultaatbepaling wordt de completed contract methode toegepast. Kleinere projecten worden veelal uitgevoerd op regiebasis. Voor de registratie van deze opdrachten zijn verzamelrekeningen per opdrachtgever in de projectadministratie opgenomen. De groenvoorzieningsactiviteit van Ecolos B.V. ondervindt de laatste jaren, en zeker na het vertrek van de oprichter, een toenemende concurrentie. Men dreigt de markt bij de semioverheden te verliezen aan enkele zeer grote concurrenten die kunnen aanbieden tegen prijzen die beneden de kostprijzen van Ecolos B.V. liggen. In het vuur van de strijd heeft men enkele malen te laag ingeschreven en zijn er aanmerkelijke verliezen geleden. Ook verwateren de goede contacten die de oprichter in dit marktsegment had. De huidige directie overweegt aansluiting bij, of verkoop van dit deel van de onderneming aan zon concurrent.

Ultragroen Een van de twee huidige directeuren heeft 10 jaar geleden naast de groenvoorzieningsactiviteit een tuincentrum opgezet. Dit tuincentrum heeft een stormachtige groei doorgemaakt en heeft inmiddels een belangrijke regionale functie. Het is aangesloten bij een franchise-organisatie, genaamd Ultragroen. De franchise-organisatie verzorgt de inrichting van het tuincentrum, het beheer van een reclameen promotiebudget en de inkoop van de artikelen. De franchise-organisatie ontvangt hiervoor als vergoeding een bepaald percentage van de omzet. Ongeveer 90% van de inkopen worden door de franchise-organisatie uitgevoerd. Dit gebeurt op grond van bestellingen die door het tuincentrum door middel van electronisch dataverkeer (ED) worden doorgegeven. De franchise-organisatie stuurt per maand een totaalfactuur voor alle geleverde goederen. Per levering wordt via ED een specificatie verstrekt met vermelding van inkoopprijzen en verkoopprijzen. Deze specificatie wordt rechtstreeks ingelezen in de voorraadadministratie die wordt gevoerd per artikel, in inkoopen verkoopwaarden. Dagelijks vindt opboeking tegen inkoopwaarde in het grootboek plaats. Aan het einde van elke maand wordt het totaal van de franchise-inkopen afgestemd met de ontvangen totaalfactuur. Alle artikelen worden door de franchise-organisatie voorzien van labels met barcode. De goederen worden hoofdzakelijk ingekocht bij de franchise-organisatie; volgens het franchisecontract mag maximaal 10% op andere wijze worden ingekocht. De overige goederen worden deels uit de eigen kwekerij betrokken, deels bij regionale telers ingekocht. Ecolos B.V. betrekt ook voor deze goederen labels met barcode bij de franchise-organisatie. Er wordt niet op rekening verkocht. De kassaverwerking, waarbij de barcodes worden gebruikt, leidt automatisch tot afboeking in de voorraadadministratie. Dagelijks vinden boekingen van kostprijs, omzet en kortingen in het grootboek plaats. Gedurende het jaar worden er enkele verkoopacties gehouden waarbij belangrijke kortingen worden gegeven. Ultragroen verstrekt gedurende de zomervakantieperiode waardebonnen die door de klanten in een korte periode daarna kunnen worden benut bij nieuwe aankopen. Voorts is dit boekjaar een electronische spaarkaart per klant ingevoerd waarop alle aankoopbedragen worden geregistreerd. De klant kan bij elke willekeurige volgende aankoop beslissen of een korting (het percentage is afhankelijk van de omvang van het gecumuleerde aankoopbedrag) wordt toegepast waarna de electronische spaarkaart automatisch wordt leeg gemaakt. Ultragroen heeft ook een coffeecorner en een snackcorner ingericht en heeft een ruimte voor gratis kinderopvang met begeleiding gecreerd. De coffeecorner en de snackcorner zijn voor een vaste jaarlijkse pachtsom verpacht. Voor de ingang van het tuincentrum staan regelmatig kermisattracties opgesteld waarvan bezoekers gratis gebruik kunnen maken. Bij Ultragroen werken 35 full time vaste krachten. Voor piekuren wordt gebruik gemaakt van part timers.

Bouwhulp Als antwoord op de ontwikkeling waarbij bouwmarkten steeds meer tuinartikelen en zelfs planten en bomen gaan verkopen, is Ecolos twee jaar geleden gestart met een beperkt assortiment bouwmarktartikelen, onder de naam Bouwhulp. De verkoopruimte is gescheiden van die van het tuincentrum. Voor deze activiteit is men niet aangesloten bij een franchise-organisatie. In het grootboek wordt de voorraadadministratie gevoerd volgens de methode van permanence tegen verkoopprijzen. De artikelen zijn niet voorzien van barcodes. In de bouwmarkt vinden regelmatig verkoopacties door middel van kortstondige prijsverlagingen plaats. De klanten van Bouwhulp rekenen af bij separate kassas; er wordt niet op rekening verkocht. De kassamutaties worden dagelijks automatisch verwerkt in het grootboek op de voorraad-, kostprijs- en omzetrekeningen. Bij Bouwhulp werken 8 vaste krachten. Voor piekuren wordt gebruik gemaakt van part timers.

Week 28

BNG Inleveren week 28 N.V. Build for New Generation (BNG) is een grote nationale bouwonderneming die haar hoofdkantoor heeft in Amsterdam. Zij realiseert grote nieuwbouwprojecten voor derden en voor eigen rekening. Tevens houdt een deel van de onderneming zich bezig met onderhoud en reparatie van een groot aantal woningcomplexen en van commercieel vastgoed (kantoren- en winkelcomplexen). BNG heeft o.a. twee 100% deelnemingen: - B.V. Buitenhuis en - De Burgt B.V. Daarnaast is BNG partner in een vennootschap onder firma Bouwen En Tegelijk Ondernemen in Nederland (BETON). De jaarrekening van de V.O.F. BETON wordt niet meegeconsolideerd in de geconsolideerde jaarrekening van BNG. B.V. Buitenhuis B.V. Buitenhuis is een bouwonderneming die van materieel belang is voor het beeld van de jaarrekening van BNG. De jaarrekening van B.V. Buitenhuis is opgesteld conform de waarderingsgrondslagen van BNG; de post onderhanden werk is gewaardeerd volgens het principe van percentage of completion. De jaarrekening is gecontroleerd door een andere openbare accountant niet tot de groep van de accountant van BNG behorend. De jaarrekening van de deelneming is in maart 1998 voorzien van een goedkeurende accountantsverklaring. Na het moment van het afgeven van de accountantsverklaring bij de jaarrekening van B.V. Buitenhuis maar voor het moment dat de accountant van BNG een accountantsverklaring bij de jaarrekening van BNG dient af te geven zijn de volgende omstandigheden gewijzigd: - een debiteur, waaraan twee bedragen van materieel belang in rekening waren gebracht, heeft onlangs sursance van betaling aangevraagd; - er is een wetenschappelijk rapport uitgebracht door een onafhankelijk onderzoeksinstituut waaruit blijkt dat een groot bouwproject, in het verleden uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van B.V. Buitenhuis, grote bouwtechnische tekortkomingen vertoont. De geconstateerde "betonrot" is omvangrijk en vergt wellicht grote bedragen voor een eventueel herstel. De accountant van BNG heeft de beide van materieel belang te achten feiten gerapporteerd gekregen van de accountant van B.V. Buitenhuis. Het management van B.V. Buitenhuis is reeds jaren in functie en informeerde de aandeelhouders van haar vennootschap. De Burgt B.V. De Burgt B.V. is niet controleplichtig en haar jaarrekening is opgesteld door de concerncontroller van BNG die belast is met de fiscale/financile risico-beheersing binnen het gehele concern. Deze jaarrekening is voorgelegd aan de aandeelhouders ter vaststelling.

In de jaarrekening van deze deelneming zijn voornamelijk de personeelskosten verantwoord van de directieleden van het concern en van de personeelsleden die buiten de CAO vallen. Daarnaast is een aantal kosten verantwoord welke naar hun aard bijzonder zijn (acquisitiekosten, kosten juridisch advies, proceskosten en dergelijke). De kosten zijn integraal doorberekend aan BNG. De concerncontroller heeft de jaarrekening van deze deelneming opgesteld met inachtneming van de concernrichtlijnen. V.O.F. BETON BNG heeft samen met vijf andere bouwondernemingen V.O.F. BETON opgericht ten behoeve van de uitvoering van een verkregen opdracht tot het realiseren van de benodigde infrastructurele voorzieningen in het planologisch ontwikkelingsproject Quispel aan de Rijn. De realisatie van de infrastructurele werken loopt reeds drie jaren en zal naar verwachting nog twee jaren in beslag nemen. Door BETON zijn tevens opdrachten verkregen voor het bouwen van huizen, kantoren en winkels die deel uit maken van genoemd ontwikkelingsplan. Aannemer A, de penvoerder in de vennootschap onder firma BETON, is de cordinator van de infrastructurele werken en van de door BETON te voeren bouwwerken en heeft daarvan de feitelijke leiding. De door BETON inmiddels verkregen bouwopdrachten zijn technisch sterk uiteenlopend. De doorlooptijd van een bouwopdracht (tijd tussen opdrachtontvangst en -oplevering) varieert van 10 tot 60 maanden. Deze opdrachten worden verkregen na onderhandelingen door de directie van BETON aan de hand van prijsaanbiedingen welke gebaseerd zijn op zeer globale ramingen van de kosten. Nadat de opdrachtgevers hun specifieke technische wensen hebben geformuleerd, worden contracten opgesteld. Met de onderaannemers (architecten, bouwondernemingen, schilders, stucadoors en anderen) wordt contractueel geregeld wat wanneer geleverd moet worden en tegen welke prijzen. Tevens wordt overeengekomen hoe de financile afwikkeling ten aanzien van die specifieke opdrachten is geregeld. In de bouwcontracten zijn geen prijsindexclausules opgenomen voor materialen en /of lonen. Na ontvangst van een opdracht wordt door het bedrijfsbureau, los van de globale kostenraming, een gedetailleerde kostprijscalculatie naar bouwfasen opgesteld. Deze kostprijscalculatie wordt aan het einde van elke maand geactualiseerd aan de hand van de laatste kostenramingen. Aan het gereedkomen van bepaalde fasen (het leggen van de fundering, realisatie van de eerste bouwlaag en per bouwlaag daarop volgend, de oplevering) zijn contractueel bepaalde, door de opdrachtgever te verrichten, termijnbetalingen gekoppeld. De slotafrekening vindt plaats drie maanden na de laatste oplevering. De garantieperiode loopt tot twaalf maanden na oplevering. Het onderhanden werk in BETON wordt gewaardeerd tegen de daarvoor gemaakte kosten (uitbestedingen bij derden, materialen, en uren maal tarief). Met verwachte winsten wordt bij de resultaatbepaling geen rekening gehouden. Voor verwachte verliezen worden voorzieningen getroffen rekening houdend met de meest recente kostprijscalculaties. De vennootschap onder firma heeft een afzonderlijk financieel arrangement getroffen met een grote nationale bank. Deze bank wenst periodiek op de hoogte te worden gehouden omtrent de voortgang van het project en de liquiditeitsbehoefte op korte termijn en die binnen de resterende

looptijd van het project. De bank stelt als eis dat het garantievermogen van de vennootschap onder firma ten minste 15% van het balanstotaal dient te bedragen. In de vergadering van de vennoten van de vennootschap onder firma BETON op 15 maart 1998 is de door de penvoerder opgestelde jaarrekening 1997 van BETON besproken. In die vergadering is discussie ontstaan omtrent de resultaatverantwoording. Daarbij zijn verschillen van inzicht gerezen uitsluitend omtrent de volgende punten: De projectleider ziet de huidige arbeidssituatie nogal somber in. Er dreigen stakingen als gevolg van het niet tegemoet komen door de werkgevers aan de looneisen van de werknemers. Indien de werken getroffen zouden worden door stakingen van de werknemers dreigt een groot verlies aan tijd en geld. Zelfs moeten dan schadeclaims van opdrachtgevers worden verwacht wegens het te laat opleveren. Drie andere vennoten stellen zich op het standpunt dat er geen voorzieningen behoeven te worden getroffen omdat de uitkomsten nog zeer onzeker zijn. Met betrekking tot de dreigende arbeidsonrust nemen zij de stelling in dat dit gewoon ondernemingsrisico is. De projectleider heeft, om te kunnen voldoen aan de eisen van de bank ten aanzien van het minimale garantievermogen, extra kapitaal (ad 25.000.000) opgevraagd bij de vennoten van de vennootschap onder firma. De projectleider heeft alle benodigde materialen welke besteld waren voor de maand januari, maar reeds uitgeleverd waren in de laatste week van december, als onderhanden werk geboekt. Ook heeft de projectleider een termijn vooruit gefactureerd aan de kopers van de huizen en kantoren welke nu onderhanden zijn. Dit bedrag (groot 10.000.000) is in mindering gebracht op de post onderhanden werk. Ten aanzien van n specifieke bouwopdracht van een woningbouwcorporatie voor het bouwen van een woningcomplex verwacht BNG, als gevolg van een verkeerde inschatting van de bodemgesteldheid, dat de bouwkosten aanzienlijk hoger zullen zijn (er zijn meer bouwpalen per huis nodig). Naar het oordeel van de projectleider is het discutabel of die verhoging doorberekend zal kunnen worden aan de opdrachtgever van de woningen dan wel dat de verhoging verhaald zal kunnen worden op het bedrijf dat het onderzoek naar de bodemgesteldheid heeft uitgevoerd. De accountant van de penvoerder heeft de controle van de conceptjaarrekening van BETON afgerond; hij heeft geen andere inhoudelijke punten ter discussie en wacht op de beslissingen van de vennotenvergadering. De accountant van BNG is gevraagd om in april 1998 de jaarrekening van BNG te voorzien van een accountantsverklaring. Gevraagd: Beschrijf met motivering welke werkzaamheden de concernaccountant zal verrichten in het kader van de controle van de jaarrekening van N.V. BNG met betrekking tot de geschetste problematiek ten aanzien van: 1. B.V. Buitenhuis; 2. De Burgt B.V.;

4. de vennootschap onder firma BETON.

Gardeners Delight Ltd. Inleveren week 28 Een middelgrote Canadese industrile maatschappij, Gardener's Delight Ltd., produceert een geavanceerde gemotoriseerde grasmaaier waar door de consument naar believen zelf hulpstukken, zoals een verticuteerhark, een freesje of een ploegje, kunnen worden aangezet. Gardener's Delight Ltd. wil deze grasmaaier op de continentaal-Europese markt brengen, om te beginnen in Nederland. Daartoe benadert zij Knipscheer B.V., een kleine doch snel groeiende Nederlandse fabrikant van vooral elektrisch aangedreven kleinere tuingereedschappen, die worden verkocht aan tuincentra, doe-het-zelf-winkels en dergelijke. Knipscheer B.V., die 7 jaar geleden is opgericht, is bereid de door Gardener's Delight Ltd. vervaardigde onderdelen te monteren en het product alhier op de markt te brengen. Knipscheer B.V. meent echter, met name in de (zomer)seizoenpiek, onvoldoende financieringsmiddelen voor deze nieuwe activiteit te hebben. Daarom vraagt Knipscheer B.V. de Canadese vennootschap haar een krediet op middellange termijn te verstrekken; deze vraag vloeit mede voort uit de wens een duurzame band te bewerkstelligen. Gardener's Delight Ltd. stemt hiermee in beginsel in, op voorwaarde dat de te monteren onderdelen tegen letters of credit (dus: in wezen tegen contante betaling) geleverd kunnen worden, en dat zij eerst een kredietonderzoek mag laten instellen door een registeraccountant. Knipscheer B.V. aanvaardt deze voorwaarden. De lening zal 500.000 bedragen, af te lossen in 5 jaarlijks gelijke termijnen, met een rente van 8%. De lening dient ter financiering van: - een montagelijn, gereedschappen e.d. 100.000 - de voorraad te monteren onderdelen 150.000 - debiteuren 250.000 500.000 ======== De fabricagehal van Knipscheer B.V. biedt nog voldoende ruimte voor de montagelijn. Verwacht wordt dat deze nieuwe activiteit de volgende aanvullende kosten met zich mee zal brengen: - personeelskosten 200.000 - verkoopkosten 50.000 Het kredietonderzoek wordt opgedragen aan een registeraccountant die tot dusverre met geen van beide vennootschappen enige relatie onderhield. Knipscheer B.V. heeft tot nu toe de jaarrekening zelf samengesteld, met enige assistentie van een belastingconsulent. De jaarrekeningen zijn steeds gelijk geweest aan de fiscale jaarrekeningen. De enige controle van de zijde van de fiscus heeft vier jaar geleden plaatsgevonden, waarbij geen opmerkingen van belang zijn gemaakt. Samenvattingen van de balansen per 31 december 1997 en 31 maart 1998 en van de resultatenrekeningen over 1997 en het eerste kwartaal 1998 zijn, met enige toelichtingen, weergegeven op bijlage 1.

De accountant heeft de opdracht aanvaard en een controleleider opgedragen alvast een onderzoek in te stellen. Deze heeft zijn werkzaamheden afgerond en op grond daarvan de aantekeningen gemaakt die zijn opgenomen op bijlage 2. Gevraagd: 1. 2. Tot welke conclusies zal de accountant in het kader van de opdracht tot kredietonderzoek komen op grond van de op bijlage 2 opgenomen aantekeningen? Tot welke aanbevelingen aan de Canadese vennootschap zal de accountant in het kader van de opdracht tot kredietonderzoek komen op grond van de thans beschikbare informatie? Welke onderwerpen zal de schriftelijke mededeling van de accountant aan de Canadese vennootschap bevatten?

3.

Bijlage 1 KNIPSCHEER BV Geconsolideerde balansen ACTIVA Immaterile vaste activa Materile vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen Inventaris Auto's en overige transportmiddelen Subtotaal Voorraden Grond- en hulpstoffen Onderhanden werk Gereed product Vorderingen en overlopende activa Handelsdebiteuren Kortlopende vorderingen op aandeelhouders Liquide middelen 114.808 120.962 31-03-1998 31-12-1997

1.369.892 1.378.059 95.164 83.441 256.825 269.505 1.836.689 1.851.967 110.746 372.250 735.620 620.669 90.544 28.091 97.348 125.507 242.135 480.001 92.544 208.231

3.794.609 3.097.733 ======== ======== PASSIVA Eigen vermogen Gestort en opgevraagd kapitaal Winstreserves Resultaat lopend jaar Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Subtotaal Kortlopende schulden en overlopende passiva Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers en handelskredieten Schulden aan aandeelhouders Vennootschapsbelasting Omzetbelasting Loonbelasting en premies volksverzekeringen Premies werknemersverzekeringen Overige kortlopende schulden en overlopende passiva 501.000 501.000 1.000.799 1.004.799 ( 3.519) 900.000 900.000

2.398.280 2.405.799 495.477 470.986 2.000 31.232 112.058 90.817 15.076 178.683 78.844 322.976 33.299 42.703 92.333 15.924 105.855

3.794.609 3.097.733 ======== ========

Bijlage 1 blad 2 KNIPSCHEER BV Geconsolideerde resultatenrekeningen over Bedrijfsopbrengsten Netto-omzet Wijziging in voorraden gereed product en onderhanden werk Opbrengst reparaties Bedrijfsopbrengsten Kosten van grond- en hulpstoffen Personeelskosten Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenkosten Overige personeelskosten Afschrijvingen Bedrijfsgebouwen en terreinen Inventaris Auto's en overige transportmiddelen Overige bedrijfskosten Autokosten en transportkosten Huisvestingskosten Onderhoud overige materile vaste activa Verkoopkosten Andere kosten Bedrijfslasten Saldo bedrijfsopbrengsten en bedrijfslasten Overige bedrijfsresultaten Kosten van schulden, andere rentelasten en soortgelijke kosten Vennootschapsbelasting Netto-winst 1e kw 1998 Jaar 1997 1.524.716 9.797.726 740.228 496 ( 5.208) 6.427

2.265.440 9.798.945 ========= ======== 911.324 3.947.780 768.626 3.083.311 106.130 424.697 44.074 176.209 53.382 215.088 8.167 8.961 42.675 77.003 26.259 14.822 128.388 56.590 32.668 33.376 161.702 321.087 102.966 87.309 394.449 277.642

2.246.401 9.258.284 ======== ======== 19.039 540.661 24.625 ( 5.586) ( 2.067) 128.941 411.720 146.102

( 3.519) 265.618 ======== ========

Bijlage 1 blad 3 Enige toelichtingen De jaarlijkse afschrijvingspercentages op de materile vaste activa zijn voor: bedrijfsgebouwen inventaris auto's en overige transportmiddelen

2,5 % 20 % 30 %

De langlopende schulden aan kredietinstellingen betreffen een lening van oorspronkelijk 1.500.000, die thans een rente draagt van 6% en in 20 gelijke jaarlijkse termijnen afgelost moet worden. De in 1998 vervallende termijn is onder de Kortlopende schulden opgenomen. Tot zekerheid is hypotheek op de bedrijfsgebouwen en terreinen gegeven. De machines voor de bestaande productie zijn geleast. De jaarlijkse leasetermijnen voor de ultimo 1997 geleaste machines bedragen 127.692. De lonen en salarissen zijn als vast te beschouwen. Het aantal personeelsleden bedroeg in 1997: 43, en in het eerste kwartaal 1998: 44.

Bijlage 2 blad 1 Aantekeningen controleleider a. De machines voor de bestaande productie zijn geleast; deze lease wordt in de jaarrekening behandeld als operational lease, maar naar mijn oordeel betreft dit financial lease. Ik heb een berekening gemaakt van de te verantwoorden boekwaarde ultimo '97, uitgaande van afschrijvingstermijnen die gelijk zijn aan de termijnen van de leaseovereenkomsten (deels 3, deels 5 jaar), en een restwaarde van 10%. De uitkomsten van deze berekening zijn als volgt: Aanschafwaarden 318.526 Cumulatieve afschrijvingen t/m '97 173.091 Boekwaarde 31-12-'97 Afschrijving 1e kwartaal '98 145.435 19.112 126.323 ======= Hiervan zou nog 46.916 in de resterende perioden van 1998 en het restant in de jaren daarna afgeschreven moeten worden. De nieuwe montagelijn zou niet geleast worden. b. De voorraden per het einde van het jaar zijn altijd gering, maar plegen in het voorjaar op te lopen. Dan heeft Knipscheer B.V. bankkrediet nodig. Daartoe heeft de bank een faciliteit van 500.000 ingeruimd, met als zekerheid stil pandrecht op de voorraden en de vorderingen. Tegen de waardevermindering van de voorraden is geen enkele voorziening gevormd. De grond- en hulpstoffen zijn gewaardeerd tegen inkoopprijzen. In sommige artikelen komen weinig mutaties meer voor; zij worden gebruikt voor reparaties van oudere typen tuingereedschappen. Deze artikelen zijn in totaal opgenomen voor 30.646. Het onderhanden werk wordt gewaardeerd tegen de kosten van de grond- en hulpstoffen en van de productielonen, die worden geboekt tegen tarieven waarin geen opslag voor overhead en voor verkoopkosten voorkomt. Al het onderhanden werk betreft typen tuingereedschap die in de laatste verkoopcatalogus worden aangeprezen. Het gereed product wordt op dezelfde wijze gewaardeerd als het onderhanden werk; men zegt dat men daarbij een maximum van 80% van de verkoopprijs hanteert, maar die limiet behoefde op geen enkel artikel te worden toegepast. Wel komen in de voorraad typen tuingereedschap voor die niet meer in de laatste verkoopcatalogus staan; deze plegen tegen lage prijzen te worden verkocht aan marktkooplui. Een kleine steekproef wijst uit dat dan gemiddeld 50% van de kostprijs wordt ontvangen. De totale waarde in de voorraad bedraagt 83.904.

c.

d.

Alle handelsvorderingen ouder dan 3 maanden zijn op nihil gewaardeerd. In het eerste kwartaal '98 is nog voor 28.243 aan dergelijke vorderingen binnengekomen. De specificatie naar ouderdom luidt per: 31-12-'97 31-03-'98 < 3 maanden 480.001 620.669 > 3 en < 6 maanden 76.284 118.393 > 6 en < 12 maanden 55.552 98.525 > 12 maanden 130.939 136.007 742.776 973.594 ======== ======= Voor 'kleinere' kosten worden geen transitorische posten opgenomen. De vooruitbetaalde verzekeringspremies en motorrijtuigenbelasting bedragen ultimo 1997 ca. 8.000; de te betalen kosten (reiskosten, telefoon en dergelijke) ongeveer 12.000. Vakantiegelden en vakantiedagen worden wel gepassiveerd. In 1997 is de ondernemingsraad opgericht. Sindsdien wordt gesproken over een pensioenregeling, die er nu nog niet is. Voor een voorgestelde regeling is een offerte gevraagd; daaruit blijkt dat de premie voor 1998 ongeveer 100.000 zou bedragen, waarvan ca. 30.000 door het personeel zou moeten worden opgebracht. De backservice zou ongeveer 250.000 belopen. De pensioenlasten in de resultatenrekening betreffen de directeuren-grootaandeelhouder. De facturering van de verkopen verloopt ouderwets en primitief, en dus traag. Bovendien lijken de maatregelen om de volledigheid te waarborgen niet bepaald waterdicht. Hoewel er geen formele garanties worden afgegeven, worden er af en toe wel reparaties uitgevoerd indien de tuincentra en doe-het-zelf-winkels dat niet zelf kunnen. Als het type tuingereedschap nog in de laatste verkoopcatalogus voorkomt, geschiedt de reparatie vaak gratis, uit 'coulance'. Voor reparatie van oudere gereedschappen worden bedragen in rekening gebracht die nauwelijks kostendekkend zijn. Knipscheer B.V. is een holdingmaatschappij met twee volledige dochtervennootschappen, de werkmaatschappij die de tuingereedschappen vervaardigt, en Hegoctrooi B.V. waarin een octrooi zit voor een met zelf ontwikkelde elektronica beveiligde heggenschaar. Op basis van dit octrooi zijn licenties verleend aan enkele Oosteuropese producenten. De ontwikkelingskosten zijn in 1995 geactiveerd; de vergoedingen voor de licenties worden bij ontvangst hierop afgeboekt. Winst zal pas worden genomen als de ontwikkelingskosten geheel uit de vergoedingen zijn gedekt. Het verloop van de post Immaterile activa is als volgt. Ontwikkelingskosten Ontvangen vergoedingen 1997 1e kwartaal 1998 256.092 28.477 141.284 114.808 =======

e.

f.

g. h.

i.

1996 106.653 6.154

j.

Knipscheer B.V. heeft geen prognoses opgesteld. Op grond van de groei van de afgelopen jaren verwacht de directie een jaarlijkse toename van de omzet van 15%, en voorzichtigheidshalve - een zelfde groei van de nettowinst. Daarenboven verwacht de directie voor 1998 een omzet van 600.000 voor de nieuwe Canadese motormaaiers, met een brutowinstpercentage van 25%, en 5% additionele verkoopkosten. Bij Vroege Vogels hoorde ik afgelopen zondag dat er in milieukringen bezwaren tegen elektrisch tuingereedschap beginnen te rijzen.

Week 30

Bochem Holding BV Inleveren week 30 Bochem Holding BV (Bochem) is een Nederlandse vennootschap die houdster is van twee in Nederland gevestigde werkmaatschappijen (Chempro BV en Chembouw BV). Bochem is als middelgrote rechtspersoon in 2000 voor het eerst controleplichtig. Enkele kerncijfers omtrent vermogen en resultaten van Bochem en de werkmaatschappijen zijn hieronder opgenomen onder het kopje Overzicht kerncijfers over 2000. De werkmaatschappij Chempro produceert bouwchemische producten, zoals coatings, kunstharsen, impregneermiddelen en reinigingsmiddelen. De werkmaatschappij Chembouw voert werkzaamheden uit bij nieuwbouw- en renovatieprojecten, waarbij voornamelijk gebruik wordt gemaakt van de producten van Chempro. De aandelen van Bochem zijn in handen van de oprichter en van enkelen van zijn familieleden. Het accountantskantoor PQR heeft reeds in januari 2000 de opdracht ontvangen om voor het eerst over het jaar 2000 de jaarrekeningen van Bochem te controleren. Daarvoor was nimmer een registeraccountant bij de jaarrekeningen van de vennootschappen betrokken. De opdracht is in februari 2000 door PQR aanvaard. Tijdens de interim-controle in het jaar 2000 heeft PQR vastgesteld dat de AO/IC van Bochem en de werkmaatschappijen, met uitzondering van de procedures rond de registratie van de voorraden gereed product van Chempro, aan de daaraan door de registeraccountant in het kader van de accountantscontrole te stellen eisen voldoet. Chempro BV Chempro heeft n productielocatie waar de producten worden vervaardigd. De gerede producten (componenten) worden opgeslagen in tanks. In veel gevallen zijn de eindproducten slechts toe te passen wanneer twee of meer afzonderlijke producten als componenten worden gemengd. De feitelijke eindproducten zijn dan slechts gedurende korte tijd verwerkbaar en worden derhalve veelal op de plaats van toepassing gemengd. De componenten worden in grootverpakking (eenmalige containers) van 5 liter en van 25 liter aan bouwbedrijven verkocht. Een belangrijk deel van de producten wordt geleverd aan het zusterbedrijf Chembouw. Daarnaast levert Chempro de producten voor de doe-het-zelf markt in kleinverpakking (busjes en tubes, waarbij de verschillende compartimenten van de verpakking de verschillende componenten bevatten) aan bouwmarkten en gespecialiseerde winkels. Voor het vervaardigen van deze producten in kleinverpakking beschikt Chempro over gespecialiseerde vulmachines. Aan de bouwbedrijven wordt op bestelling uit voorraad geleverd en op de dag van levering gefactureerd. Er geldt een betalingstermijn van 30 dagen. Met de bouwmarkten en winkels zijn afnamecontracten overeengekomen. Levering vindt uit voorraad plaats op afroep. Facturering vindt eenmaal per week plaats. Voor de geleverde goederen geldt een betalingstermijn van 8 dagen. De productie, het vervoer en het gebruik van de producten van Chempro is gebonden aan strikte voorschriften en vergunningen (milieutechnische en arbeidsomstandigheden). Er zijn van overheidswege maatregelen in voorbereiding om het gebruik van kleinverpakkingen voor een aantal producten te gaan verbieden. Chembouw BV Chembouw voert werkzaamheden in onderaanneming op (grote) bouwprojecten uit. Chembouw heeft voor deze werkzaamheden eigen personeel in dienst, maar maakt ook in belangrijke mate

gebruik van uitzendkrachten. De voor de projecten noodzakelijke materialen worden door de opdrachtgever in overleg met Chembouw rechtstreeks betrokken van Chempro. Chembouw komt met de opdrachtgevers vaste prijzen per project of in (vierkante) meters overeen. Facturering van de projecten vindt altijd plaats na afloop van het project. Er worden geen termijnnotas verzonden. Chembouw voert een projectenadministratie, waarin de verbruikte materialen per project worden verantwoord en waarin op grond van de urenregistratie per dag per project is aangegeven hoeveel uren per eigen personeelslid en per ingehuurde uitzendkracht aan het desbetreffende project is gewerkt. Overzicht kerncijfers over 2000 (in 1.000) Bochem Holding BV (geconsolideerd) Eigen vermogen Balanstelling Voorraden gereed product Onderhanden werk Omzet Netto resultaat Eigen personeelsleden (aantal) Controlebevindingen 1. Bij de aanvang van de accountantscontrole begin 2000 heeft PQR wel voldoende zekerheid kunnen krijgen omtrent de beginbalans van Chempro, doch niet over de stand van het onderhanden werk in de beginbalans van Chembouw. Op grond van de omvang van het onderhanden werk van Chembouw bestaat er ook onvoldoende zekerheid omtrent de beginbalans van Bochem. 2. Bij Chempro heeft PQR de juistheid en volledigheid van de voorraden gereed product, die per 31 december 2000 voor een bedrag van f 4,8 miljoen in de balans zijn opgenomen, door middel van een steekproef gecontroleerd. Op grond van de steekproef heeft PQR geconcludeerd (met een betrouwbaarheid van 95%) dat de werkelijke waarde van de voorraden ligt tussen 4,2 miljoen en 4,5 miljoen. 3. In juli 2000 is Chempro overgegaan op een nieuw systeem voor het registreren van afleveringen en voor de facturering van deze afleveringen. De leveringen van producten door Chempro aan Chembouw worden vanaf juli 2000, in afwijking van de leveringen aan andere afnemers, nog slechts eenmaal per maand gefactureerd. Mede door aanloopproblemen bij de invoering van dit nieuwe systeem bestaat over het derde kwartaal 2000 onvoldoende zekerheid omtrent de volledigheid van de in rekening gebrachte leveringen door Chempro aan Chembouw en onvoldoende zekerheid omtrent de doorbelasting naar projecten van de verbruikte materialen bij Chembouw. 4. De urenregistratie voor de uitzendkrachten sluit aan op de door de uitzendorganisaties aan Chembouw in rekening gebrachte uren. De urenregistratie voor het eigen personeel vertoont materile verschillen met de gewerkte uren volgens de loonadministratie omdat indirecte uren niet ten laste van projecten worden gebracht. 2.500 9.000 4.800 3.200 28.000 2.100 65 Chempro BV 2.000 7.500 4.800 0 20.000 1.400 25 Chembouw BV 1.000 4.000 0 3.200 11.000 600 37

VRAGEN 1. 2. Wat zijn de gevolgen voor de accountantsverklaring bij de jaarrekening van Bochem BV over 2000, nu PQR onvoldoende zekerheid over de beginbalans heeft kunnen verkrijgen? Welke gevolgen kan de conclusie van PQR omtrent de eindvoorraad per 31 december 2000 van Chempro hebben voor de accountantsverklaring bij de jaarrekening van Chempro BV over 2000? Geef een uiteenzetting over de vraag of het noodzakelijk is dat PQR interne inventarisaties van de voorraden van Chempro (per balansdatum of gedurende het boekjaar) bijwoont indien PQR zou kunnen steunen op een adequate AO/IC rond de voorraden. Accountantskantoor PQR maakt bij de uitvoering van de controle op de voorraden gebruik van een statistische steekproef en heeft op basis van alle informatie de steekproefomvang voorlopig bepaald op n posten. Geef voor elk van de onderstaande situaties afzonderlijk gemotiveerd aan of de omvang van de uit te voeren steekproef groter dan n zal worden, gelijk zal blijven aan n of kleiner dan n zal worden wanneer bij de definitieve vaststelling van de steekproef uitgegaan zal worden van: a. een hogere betrouwbaarheid van de conclusie; b. een kleinere tolerantie; c. een lager ontdekkingsrisico; d. een lager interne controlerisico; e. een verlaging van het controlebudget. Welke controlewerkzaamheden dient PQR uit te voeren om de juistheid en de volledigheid van het onderhanden werk van Chembouw per 31 december 2000 te controleren? Welke controlewerkzaamheden dient PQR uit te voeren om de onderlinge leveringen en de onderlinge vorderingen en schulden van Chempro en Chembouw te controleren? Geef aan wat de gevolgen kunnen zijn voor de accountantsverklaring bij de jaarrekening van Bochem BV over 2000 als de directie van Bochem niets in de jaarrekening of in de overige gegevens wil vermelden over de in voorbereiding zijnde verboden op het gebruik van sommige kleinverpakkingen.

3.

4.

5. 6. 7.

Containerbedrijf Week 30 Houdstermij ContainerCo B.V., is een containerbedrijf gevestigd te Rotterdam met werkmaatschappijen in de zeehavens te Rotterdam, Antwerpen (Belgi) en Hamburg (Duitsland) (alle qua grootte gelijk). Structuur van ContainerCo De onderneming houdt zich bezig met de overslag en opslag van containers. De aan- en afvoer bij de werkmaatschappijen vindt plaats per zeeschip, binnenvaartschip, trein of vrachtauto. Naast deze activiteiten verricht de werkmaatschappij in Rotterdam een aantal dienstverlenende activiteiten met betrekking tot deze containers zoals schoonmaak en reparatie van containers en levering van stroom voor koelcontainers. De overige werkmaatschappijen verrichten deze aanvullende activiteiten niet. Wel heeft men in het afgelopen boekjaar in Antwerpen een aantal forse investeringen gedaan, onder andere in het verruimen van de hal, om schoonmaak- en reparatiewerkzaamheden zoals ook in Rotterdam worden verricht volgend boekjaar reeds mogelijk te maken. Deze aanvullende dienstverlenende activiteiten waren in het verleden voor Rotterdam zeer winstgevend (15% van de totale winst van Rotterdam) maar is het afgelopen jaar nagenoeg stil gevallen. Dit is volgens de directie een tijdelijke zaak en zij verwachten voor het komend jaar reeds een flink herstel en tevens verwachten zij een forse winst uit deze activiteiten voor Antwerpen. De containers zijn eigendom van derden en zijn voorzien van een uniek internationaal nummer. Het aantal clinten (transporteurs) bedraagt ongeveer 65. Jaarlijks worden meer dan een miljoen containers overgeslagen, terwijl op het eigen terrein gemiddeld 3.000 containers staan opgeslagen. Het bedrijf heeft het afgelopen boekjaar voor het eerst in het bestaan (20 jaar) een klein netto verlies gerealiseerd wegens de economische malaise in de wereld die blijkbaar zijn neerslag heeft op de op- en overslagactiviteiten. De groep heeft een vierhoofdige directie en een raad van commissarissen en heeft 450 werknemers in dienst. De directie van de houdstermij vormt ook lokaal de directie van de dochterondernemingen. Regelmatig wordt bij alle werkmaatschappijen naar behoefte personeel ingehuurd bij uitzendbureaus. De onderneming kent onder andere de op de volgende bladzijde aangegeven afdelingen (in volgorde van grootte). Lokaal in de werkmaatschappijen: Overslag en opslag, waaronder magazijn, kraanmachinisten, terreinbewaking en planning. Ten behoeve van de overslag zijn kostbare, specifieke kranen en transportmiddelen in gebruik. Per overslag wordt een vast bedrag per container berekend, dat is gebaseerd op de kosten van de apparatuur, inclusief bediening. Voor de opslag van containers geldt een basistarief per dag. In geval van bijlevering van stroom aan koelcontainers wordt het basistarief met 10% verhoogd. Per koelcontainer wordt, met behulp van meters, het werkelijke stroomverbruik vastgelegd. Reparatie-afdeling, bij de reparaties worden kostbare gereedschappen gebruikt.

Administratie en automatisering, een kleine afdeling ten behoeve van de lokale registratie en automatisering ten behoeve van het hoofdkantoor Op het hoofdkantoor: Centrale inkoop, kranen, transportmiddelen, onderdelen ten behoeve van de reparatie etc. worden centraal in Rotterdam ingekocht Commercile afdeling Deze afdeling is belast met het afsluiten van contracten met de clinten en de facturering van uitgevoerde overslag- en opslagopdrachten. Daarnaast zorgt deze afdeling voor het op verzoek van of in overleg met clinten opstellen van reparatieopdrachten, die worden doorgegeven aan het planningbureau van de reparatieafdeling en voor het in rekening brengen van reparatiekosten op basis van een all-in uurtarief en het verbruik van onderdelen. Administratie en automatisering Ter besturing van de bedrijfsprocessen wordt gebruik gemaakt van een geautomatiseerd systeem. Alle afdelingen zijn real-time met de centrale computer op de afdeling administratie en automatisering verbonden. Het systeem is 24 uur per dag in bedrijf. Alle kranen zijn voorzien van terminals ten behoeve van de instructies voor de kraanmachinisten. Na voltooiing van een opdracht meldt de machinist dit via zijn terminal. De aanwezigheid van de overige werknemers wordt vastgesteld met behulp van een kloksysteem dat aan de centrale computer is gekoppeld. Bij wisseling van een werkopdracht dient de betrokken werknemer/uitzendkracht de benodigde gegevens in het systeem vast te leggen. Vragen Motiveer de antwoorden en schenk daarbij, indien van toepassing, aandacht aan de relevante bepalingen van de Verordening Gedrags- en beroepsregels registeraccountants 1994, de richtlijnen voor de Accountantscontrole 2000 inclusief de voorbeeldteksten en de controletheorie zoals beschreven in het studiemateriaal. Lees de vragen voor u met uitwerken begint een keer goed door. De vragen zijn vet afgedrukt, de cursieve tekst is aanvullende tekst. Vraag 1 Geef beargumenteerd aan welke inherente risicos u op grond van bovenstaande beschrijving onderkent bij deze onderneming in het kader van de controle van de groepsjaarrekening. Geef per risico een omschrijving en geef aan op welke jaarrekeningposten en controledoelstelling (audit objective) deze betrekking heeft. Ga er van uit dat de organisatie zodanig is georganiseerd dat het interne-controle risico op laag kan worden gesteld en er dus systeemgericht gecontroleerd zal kunnen worden. Vraag 2 Beschrijf in hoofdlijnen het controleplan van de accountant met betrekking tot de volgende posten in de groepsjaarrekening:

Omzet op- en overslag Materile vaste activa (machines, kranen, reparatiehal). Werk dit per relevante controledoelstelling (audit objective) uit en gebruik hierbij het gegeven dat de onderneming in grote mate afhankelijk is van de automatisering.

Vraag 3 Geef gemotiveerd aan wat de invloed is op risico-inschatting, planning en uitvoering van de nieuwe activiteiten te Antwerpen op uw accountantscontrole van de groepsjaarrekening. Houdt hierbij rekening met het feit dat deze activiteiten in het verleden zeer winstgevend waren te Rotterdam met uitzondering van het afgelopen boekjaar en met de verwachtingen van de directie hieromtrent. De activiteiten vinden zoals vermeld plaats in de werkmaatschappijen waarvan twee van de drie zich buiten Nederland bevinden. Deze werkmaatschappijen zijn zelfstandig publicatieplichtig in hun land en hebben daartoe een eigen lokale administratie. Zij rapporteren maandelijks aan het hoofdkantoor te Rotterdam. Op het hoofdkantoor worden de gegevens van de drie werkmaatschappijen geconsolideerd en maandelijks gerapporteerd aan de directie. De accountantscontrole van deze dochterondernemingen worden uitgevoerd door lokale accountants van uw eigen internationale accountantsorganisatie. Vraag 4 Welke vereisten gelden voor u als accountant om als groepsacccountant te kunnen opereren en geef aan op welke wijze u er voor zorg draagt dat u uw eindverantwoordelijkheid als groepsaccountant kunt dragen. De 100% aandeelhouder van de houdstermij, een Engels overslagbedrijf (Ltd), brengt een dochtermaatschappij van haar in Houdstermij ContainerCo B.V. in tegen uitgifte van 1 aandeel van nominaal 1.000 van de B.V. De in te brengen Ltd heeft een totaal eigen vermogen van 10.000, het aandelenkapitaal bedraagt 1.000.000. De in te brengen onderneming betreft een Ltd te Newcastle die exact dezelfde werkzaamheden verricht als de Rotterdamse werkmaatschappij. Als beschrijving conform art. 204b BW 2 wordt de vennootschappelijke jaarrekening van de in te brengen Ltd gebruikt. Vraag 5 a) Beschrijf de wettelijke taak die u als accountant bij deze inbreng heeft. b) Beschrijf de controlewerkzaamheden die u verricht en schenk daarbij aandacht aan de richting van de controle en de mogelijke problemen die u vanuit de casus kunt onderkennen.

Week 31

Starfix BV Inleveren week 31 Algemeen Starfix BV te Arnhem produceert en verkoopt lijmen voor verschillende toepassingen. De belangrijkste producten zijn lijmen voor houtverbindingen, voor kunststoffen en voor glas en keramische materialen. Alle producten worden geleverd in drie verschillende soorten verpakkingen, die respectievelijk gericht zijn op de markt voor huishoudelijk gebruik (tubes en kleine busjes), de doe-het-zelfmarkt (bussen en emmers) en de markt voor industrile toepassingen (vaten en tankwagens). De afnemers van Starfix zijn voornamelijk gevestigd in de Benelux, in Duitsland en in Frankrijk. Over het jaar 1998 waren bij Starfix circa 200 werknemers in vaste dienst. De omzet over 1998 bedroeg ongeveer 130 miljoen, de winst voor belastingen 18 miljoen en de balanstelling 35 miljoen. Starfix heeft per 1 juli 1999 Sunfix BV overgenomen door middel van verwerving van 100% van de aandelen. Sunfix is een qua grootte vergelijkbare onderneming doch met een productenpakket dat vrijwel geheel is gericht op de industrile toepassingen. Sunfix is gevestigd in Breda. De door Sunfix gerealiseerde verkoopprijzen liggen op hetzelfde niveau als die van Starfix. Starfix heeft in 1999 bij de overname van Sunfix besloten de geautomatiseerde gegevensverwerking van Sunfix geheel te integreren in die van Starfix. De gegevens (personeelsgegevens, grootboek, debiteuren, crediteuren, grondstoffen en artikelen) van Sunfix zullen worden geconverteerd naar de structuur van Starfix. Er is een projectgroep geformeerd om de conversie en de integratie uit te voeren. De ondernemingsleiding verwacht dat de conversie en de integratie medio 2000 zullen zijn gerealiseerd. Tot medio 2000 zullen Starfix en Sunfix afzonderlijk doorgaan met hun eigen systemen. Dit levert echter tot aan de conversie van de gegevens van Sunfix wel problemen op voor de bedrijfsvoering omdat de gegevens van beide systemen thans niet uitwisselbaar zijn. Het accountantskantoor ABC is belast met de controle van de jaarrekening over 1999 van Starfix BV. De jaarrekening over 1999 van Sunfix wordt gecontroleerd door XYZ accountants. Met ingang van 2000 zullen de jaarrekeningen van Sunfix, zowel de statutaire jaarrekening als de stukken ten behoeve van de consolidatie, worden gecontroleerd door de vestiging Breda van het accountantskantoor ABC. Beide accountantskantoren hebben de interim-controles voor 1999 reeds geruime tijd geleden afgerond en zijn thans bezig met de voorbereiding en de uitvoering van de eindejaarscontroles voor 1999. De accountant van ABC, die belast is met de controle van de jaarrekening over 1999 van Starfix, dient rekening te houden met onderstaande aanvullende informatie welke deels is verkregen uit de interim-controles en deels uit de werkzaamheden die inmiddels in het kader van de eindejaarscontroles zijn uitgevoerd.

Aanvullende informatie 1. En van de afnemers van Starfix, een producent van plaatmateriaal ten behoeve van de bouw, heeft in februari 2000 een claim van 750.000 bij Starfix ingediend wegens schade die hij heeft geleden doordat een aflevering in augustus 1999 van watervaste lijm achteraf volgens de opdrachtgever niet aan de vereiste kwaliteitsnormen zou voldoen en de lijm in het plaatmateriaal binnen de garantietermijn zou zijn losgelaten. Starfix heeft dit soort risicos niet verzekerd. 2. Na de overname van Sunfix zijn op grond van een besluit van de ondernemingsleiding van Starfix aan het bij Sunfix werkzame personeel pensioentoezeggingen gedaan waarna de pensioenrechten van de werknemers van Sunfix overeenkomen met die van de werknemers van Starfix. De kosten hiervan bedragen volgens actuarile berekeningen ruim 4 miljoen en dienen te worden gestort bij een verzekeringsmaatschappij. De ondernemingsleiding van Sunfix heeft besloten dit bedrag in vier jaren ten laste van de resultaten van Sunfix te brengen. 3. In januari 1999 is een oude productielijn van Starfix buiten gebruik gesteld. De boekwaarde van deze lijn bedroeg op dat moment nog 250.000. Bij de overname van Sunfix bleek dat deze lijn voor Starfix als reservecapaciteit zou kunnen dienen. Om die reden is op de boekwaarde niet verder afgeschreven en is er geen voorziening voor opruimingskosten gevormd. 4. De reeds gemaakte voorbereidingskosten van de conversie van de gegevens over 1999 van Sunfix naar de structuur van Starfix van circa 400.000 zijn geactiveerd in de balans van Starfix en de nog te maken kosten in 2000 (circa 300.000) zullen in dat jaar eveneens worden geactiveerd. 5. Uit een rapport van eind 1999 van een ingeschakelde IT-auditor blijkt, dat hij de opzet van de afzonderlijke systemen van Starfix en van Sunfix heeft beoordeeld. Van het bestaande systeem van Starfix heeft hij ook de werking getoetst. Uit zijn rapportage blijkt echter dat hij nog geen oordeel heeft over de betrouwbaarheid van de gegevensstructuur en van de gegevensverwerking wanneer de historische gegevens en de actuele gegevens van Starfix en van Sunfix zullen zijn samengevoegd. Tevens rapporteert hij dat er onvoldoende capaciteit beschikbaar is voor uitwijk in geval van een calamiteit gedurende de overgangsperiode. Voor de periode na de conversie zijn er nog geen afspraken gemaakt met betrekking tot uitwijk. 6. XYZ accountants is voornemens bij de jaarrekening van Sunfix over 1999 een accountantsverklaring met beperking af te geven wegens een bedenking tegen de waardering van een lening per 31 december 1999. De accountant van XYZ heeft geconcludeerd dat de waarde van het onderpand van de lening van 1,5 miljoen circa 800.000 bedraagt. Thans blijkt dat de debiteur sinds eind 1998 niet meer aan zijn aflossingsverplichtingen heeft voldaan. De leiding van Sunfix heeft in de jaarrekening van 1999 geen afwaardering toegepast op het nominale bedrag van de lening ad 1,5 miljoen. 7. De verkoopprijzen van Starfix voor dezelfde lijmen, doch in verschillende verpakkingen, lopen sterk uiteen. Uit controleaantekeningen blijkt dat de verhoudingen van de opbrengsten

per kilogram voor huishoudelijk gebruik, voor de doe-het-zelfmarkt en voor de industrile toepassingen ongeveer 20:3:1 zijn. 8. Starfix geeft al een aantal jaren belangrijke gestaffelde kortingen aan de afnemers in de markt voor industrile toepassingen, waarbij het kortingspercentage afhankelijk is van de totale jaarafname. Sunfix heeft tot aan de datum van overname door Starfix geen kortingensysteem voor de afnemers. Sommige afnemers van Starfix waren ook al afnemer van Sunfix. Starfix heeft medio 1999 aan alle eigen afnemers bekend gemaakt dat hun kortingen volgens dezelfde systematiek zullen gelden voor de totale gecombineerde afname van Starfix en van Sunfix. De kortingsbedragen worden bij sommige afnemers in mindering gebracht per factuur, waarbij het (voorlopige) kortingspercentage is gebaseerd op de afname van het voorgaande jaar, met de mogelijkheid van verrekening per het einde van het jaar. In de andere gevallen wordt na afloop van het jaar n creditnota gezonden voor het hele jaar. 9. Starfix ontvangt jaarlijks op grond van afspraken met enkele leveranciers kortingen op de inkoopwaarden van de afgenomen grondstoffen. Op grond van met die leveranciers gemaakte afspraken vormen vanaf 1 juli 1999 de inkoopwaarden van de gezamenlijke afnames van Starfix en van Sunfix de basis voor de te ontvangen kortingen. 10. Vertegenwoordigers van Starfix ontvangen een provisie over de aan afnemers binnen hun rayon gefactureerde omzet. De basis voor de provisieafrekeningen is een extracomptabel overzicht waarin per vertegenwoordiger de omzetten, de uit te betalen provisies en de uitbetaalde provisies zijn opgenomen. Gevraagd wordt: 1. Welke werkzaamheden moet de accountant van ABC op grond van de aanvullende informatie uitvoeren bij de afronding van zijn controle van de jaarrekening van Starfix BV over 1999? 2. a. Met welke problemen betreffende de geautomatiseerde gegevensverwerking zal de accountant, belast met de controle van de jaarrekeningen van Starfix en van Sunfix over 2000, worden geconfronteerd? b. Beschrijf gedetailleerd welke werkzaamheden de accountant van ABC zal moeten uitvoeren met betrekking tot de conversie.

Top Shoes International Inleveren week 31 Een groep van vennootschappen ontwerpt, vervaardigt en verkoopt wereldwijd dames- en herenschoenen voor het topsegment van de markt. De Britse moedermaatschappij, Top Shoes International Ltd., gevestigd in Manchester, bezit onder meer 100% van de aandelen in de groepsmaatschappij TSI Nederland BV, gevestigd in Arnhem. Verder heeft Top Shoes International samen met een Franse schoenenfabriek een aantal jaren geleden opgerichte joint venture, Asia Shoes Ltd., gevestigd in Bangkok, Thailand. Top Shoes International Ltd. beschikt over een interne accountantsdienst. TSI Nederland BV verkeert sinds mei 2001 in staat van faillissement. Het faillissement is aangevraagd door de B&B Bank, de bankier van TSI Nederland BV. Deze bank heeft kredieten aan de onderneming verstrekt die inmiddels zijn opgelopen tot ruim 15 miljoen gulden. TSI Nederland BV is, wegens ernstige liquiditeitsproblemen, niet meer in staat de overeengekomen aflossingen aan de bank te voldoen. Het gebrek aan liquiditeiten is grotendeels veroorzaakt door een grote vordering op Asia Shoes Ltd., die niet wordt voldaan. De bank heeft zich bij de kredietverlening aan TSI Nederland BV in belangrijke mate gebaseerd op de jaarrekeningen van TSI Nederland BV. In deze jaarrekeningen zijn de voorraden tegen kostprijs gewaardeerd. Een voorziening voor incourante voorraden werd door het management niet noodzakelijk geacht. De openstaande debiteuren zijn gewaardeerd tegen nominale waarde. Er is jaarlijks slechts een geringe voorziening voor mogelijke oninbaarheid van uitsluitend de Nederlandse debiteuren gevormd. Top Shoes International Ltd. heeft zich niet garant gesteld voor het door de bank aan TSI Nederland BV verstrekte krediet. De controlerend accountant, ABC Registeraccountants, heeft over de laatste vijf boekjaren steeds een goedkeurende accountantsverklaring bij de jaarrekening van TSI Nederland BV afgegeven. De laatst afgegeven accountantsverklaring betreft de jaarrekening over het boekjaar 2000. Deze verklaring is gedateerd 15 maart 2001. De curator heeft de oorzaken van het faillissement laten onderzoeken. Uit dit onderzoek is een aantal feiten naar voren gekomen. Productie TSI Nederland BV besteedde een deel van de productie van haar schoenen uit aan de joint venture Asia Shoes Ltd. Materialen en productiemachines werden door TSI Nederland BV aan Asia Shoes Ltd. geleverd. Financile verhouding met Asia Shoes Ltd. TSI Nederland BV heeft een vordering van ruim 10 miljoen gulden op Asia Shoes Ltd. Deze vordering is de laatste vijf jaar aanzienlijk opgelopen. De vordering bestaat uit - in opdracht van haar Britse moedermaatschappij - verstrekt werkkapitaal, doorbelasting voor geleverde machines en ontwerpkosten, boetes wegens te late levering van schoenen en boetes als gevolg van onvoldoende kwaliteit van de door Asia Shoes Ltd. geleverde schoenen. De doorbelastingen wegens boetes zijn echter door TSI Nederland BV nauwelijks onderbouwd. Alle te vorderen

bedragen zijn door TSI Nederland BV in haar debiteurenadministratie als vordering op Asia Shoes Ltd. geboekt. Asia Shoes Ltd. blijkt bij nader onderzoek de doorbelastingen wegens boetes van TSI Nederland BV niet in haar administratie te hebben verwerkt. Asia Shoes Ltd. betwist deze vorderingen namelijk, omdat bepalingen daaromtrent in de productieovereenkomst met TSI Nederland BV ontbreken. Ook de vorderingen wegens het verstrekte werkkapitaal, de geleverde machines en de doorberekende ontwerpkosten, die overigens niet worden betwist, zijn nog steeds niet voldaan door Asia Shoes Ltd. Dit wordt veroorzaakt door grote liquiditeitsproblemen bij de joint venture ten gevolge van de in de afgelopen jaren geleden verliezen. Krediet B&B-bank aan TSI Nederland BV De toename van de vordering op Asia Shoes Ltd., met name als gevolg van het verstrekte werkkapitaal en de financiering van de geleverde machines, vereiste een steeds hogere kredietverlening door B&B-bank aan TSI Nederland BV. De bank heeft als zekerheid voor het verstrekte krediet stil pandrecht op voorraden en debiteurenvorderingen. Gebleken is dat de voorraden, onder meer als gevolg van kwaliteitsproblemen en gewijzigde mode, alleen ver onder de kostprijs kunnen worden verkocht. De bank is bij de verstrekking van de kredieten aan TSI Nederland BV dus niet alleen uitgegaan van te hoge vorderingen op debiteuren, maar ook van te hoog gewaardeerde voorraden. Financile positie Asia Shoes Ltd. Asia Shoes Ltd. beschikt over onvoldoende financile middelen om het verstrekte werkkapitaal, de geleverde machines en de doorbelastingen wegens ontwerpkosten en boetes van TSI Nederland BV te kunnen betalen. Juistheid debiteurenvordering op Asia Shoes Ltd. TSI Nederland BV blijkt sedert twee jaar al geen bevestiging te hebben ontvangen van de juistheid van haar debiteurenvordering op Asia Shoes Ltd. ABC Registeraccountants heeft via de financieel directeur van TSI Nederland BV een saldobevestiging naar Asia Shoes Ltd. laten versturen, maar daarop is nooit een reactie gekomen. Jaarrekening en accountantscontrole Asia Shoes Ltd. De jaarrekening van Asia Shoes Ltd. wordt gecontroleerd door een lokale accountant uit Bangkok. Deze behoort niet tot het internationale samenwerkingsverband van ABC Registeraccountants. ABC Registeraccountants beschikt niet over de gecontroleerde jaarrekeningen van Asia Shoes Ltd. en blijkt geen contact te hebben gehad met het lokale Thaise management van Asia Shoes Ltd. over de debiteurenvordering. Verzoeken daartoe van ABC Registeraccountants bleven onbeantwoord. Wel beschikte ABC Registeraccountants over het verslag van het hoofd van de interne accountantsdienst van Top Shoes International Ltd. van zijn, in opdracht van de beide partners in de joint venture, jaarlijkse controlebezoek aan Asia Shoes Ltd. In dit verslag meldt het hoofd van de IAD dat hij vragen heeft gesteld aan het management van Asia Shoes Ltd. over de

schuld aan TSI Nederland BV. Deze vragen zijn nog steeds niet beantwoord. ABC Registeraccountants Een bij dit accountantskantoor werkzame vennoot blijkt tot voor kort deel uit gemaakt te hebben van de directie van TSI Nederland BV. De declaraties van ABC Registeraccountants voor de uitgevoerde accountantscontroles van de jaarrekening van TSI Nederland BV over de laatste twee boekjaren zijn nog niet betaald. Faillissement B&B-bank stelt dat zij zich bij de kredietverlening steeds op de jaarrekeningen van TSI Nederland BV heeft gebaseerd. De bank is nu van mening, dat deze jaarrekeningen geen getrouw beeld geven van het vermogen en van de resultaten en dus ten onrechte van een goedkeurende accountantsverklaring zijn voorzien. Zij stelt ABC Registeraccountants, in een civielrechtelijke procedure, aansprakelijk voor de geleden schade (ruim 15 miljoen gulden). De bank spant ook een tuchtrechtprocedure aan tegen ABC Registeraccountants. Een bij de kredietafdeling van de bank werkzame registeraccountant krijgt de opdracht van de directie van de bank een klaagschrift op te stellen dat door de bank zal worden ingebracht in de tuchtrechtprocedure. VRAGEN 1. Wat is het belang van onafhankelijkheid in het kader van het functioneren van openbare accountants? 2. Geef concreet aan op welke wijze de onafhankelijkheid is gewaarborgd en ga daarbij in op de diverse aspecten van de onafhankelijkheid in de op accountants van toepassing zijnde Nederlandse wet- en regelgeving? 3. Welke aspecten uit het handelen van ABC Registeraccountants zal de registeraccountant van de kredietafdeling van de bank in het klaagschrift naar voren brengen? Besteed daarbij onder meer aandacht aan het al dan niet naleven van de GBR-1994 en de Richtlijnen voor de accountantscontrole. 4. Welke overwegingen en welke bepalingen uit de GBR-1994 zijn voor de registeraccountant van de kredietafdeling van de bank van belang bij het uitvoeren van de opdracht tot het opstellen van het klaagschrift.

Week 32

Levant Leder BV en E-Living Inleveren week 32 Levant Leder BV Levant Leder BV is een onderneming die in de meubelbranche bekend is als producent van hoogwaardige lederen meubels. Het bedrijf dat reeds sinds 1970 bestaat, produceert over het algemeen op basis van eigen ontwerp. De productie vindt plaats op order. De opdrachtgevers zijn voornamelijk landelijk opererende meubeltoonzalen die elk op specifieke wensen ten aanzien van ontwerp en kwaliteit geleverd krijgen. Met opdrachtgevers worden per opdracht aanneemsommen overeengekomen. Opdrachtgevers betalen 20% bij verstrekking van de opdracht, 30% bij de start van de productie en 50% na levering. Wegens het frequent voorkomen van productieverlies kan contractueel sprake zijn van maximaal 5% onderlevering. De daadwerkelijke geleverde hoeveelheid wordt uiteindelijk gefactureerd; verrekening van eventuele onderlevering vindt plaats in de laatste termijn. Bij de productie wordt gebruik gemaakt van bewerkt leder, dat in de landen rond de Middellandse Zee wordt ingekocht. Tijdens de productie is gemiddeld sprake van 3% lederafval; dit kan niet worden hergebruikt. De houten onderdelen van de meubelen en de kunststof vullingen worden op maat in Nederland gekocht. Op de afdelingen design, inkoop, productie en verkoop werken circa 100 personeelsleden. De rentabiliteit van de meubelproductie staat door toenemende concurrentie van kwaliteitsleveranciers uit de ons omringende landen al enkele jaren onder druk. In het afgelopen boekjaar werden op grotere schaal verliesgevende orders geaccepteerd. Gedurende het lopende boekjaar is Levant Leder BV zich daarom ook gaan toeleggen op de verkoop via E-Living. E-Living E-Living is een door een brancheorganisatie ontwikkelde en gexploiteerde virtuele woonwereld waar alles op het gebied van wonen via internet te koop is. E-Living is in 1999 grootschalig opgezet in een afzonderlijke rechtspersoon. Voor de beheersing van de logistieke en financile processen is E-Living in hoge mate geautomatiseerd. Producenten van woonwereldproducten kunnen deelnemen aan E-Living indien zij voldoen aan eisen met betrekking tot servicelevel en kredietwaardigheid. Karakteristiek voor de door E-Living aangeboden producten zijn de lage prijzen en de zeer snelle levering. E-Living beschikt daarvoor over centraal in Nederland gevestigde grote magazijnen waarin de voorraden in transportverpakking voor rekening en risico van de deelnemers worden opgeslagen. De consument plaatst de order via internet bij E-Living; de orders worden dagelijks uitgeleverd. De controller van E-Living verstrekt de deelnemers dagelijks opgaven van verkopen, voorraadposities en debiteurenposities. De incasso wordt verzorgd door E-Living, doch het debiteurenrisico wordt gedragen door de deelnemers. De deelnemers bepalen zelf hun prijsbeleid.

E-Living stelt hoge eisen aan haar deelnemers ten aanzien van de omloopsnelheid van artikelen (er is sprake van snelle economische veroudering) en de beschikbaarheid ervan. "Neen-verkopen" zijn uitgesloten, omdat dit een efficinte uitlevering van orders belemmert. Deelnemers zijn aan E-Living een fee verschuldigd die is opgebouwd uit een bedrag per m 2 afgescheiden magazijnvloer, een vast bedrag per behandelde order en een percentage van de verkoopopbrengst gecorrigeerd voor oninbare debiteuren. E-Living is een commercieel succes; reeds vele deelnemers hebben via E-Living hun omzet weten te vergroten. De omzet van E-Living is sinds 1999 explosief gegroeid en de rentabiliteit is goed. De jaarrekening van het laatst afgesloten boekjaar is tezamen met de accountantsverklaring opgenomen op haar webpage. De onderneming stelt kwartaalcijfers op die door de registeraccountant worden voorzien van een beoordelingsverklaring. Nieuwe activiteit Levant Leder BV Levant Leder BV is in maart van het lopende boekjaar (2001) deelnemer geworden van E-Living. De omzet via dit verkoopkanaal is zodanig fors gegroeid, dat E-Living voor Levant Leder BV reeds in het lopende boekjaar het belangrijkste afzetkanaal is geworden. Daarnaast blijft Levant Leder BV nog hoogwaardige lederen meubelen aan de bestaande opdrachtgevers leveren. Voor het nieuwe verkoopkanaal heeft Levant Leder BV andere (eenvoudiger) producten ontwikkeld die met goedkopere leersoorten worden geproduceerd. De goedkopere leersoorten worden betrokken van agenten die bemiddelen voor producenten uit het Verre Oosten. De producten hebben een korte economische levensduur. De directie stelt de verkoopprijzen van de diverse producten vast. Prijs- en assortimentswijzigingen worden maandelijks aan E-Living doorgegeven. De deelname van Levant Leder BV aan E-Living heeft belangrijke investeringen gevergd in onder andere de ontwikkeling van nieuwe producten, nieuwe productielijnen, verpakkingsmachines, alsmede voorraden gereed product en verpakkingen. Deze investeringen (die zich met name in 2000 hebben voorgedaan) konden, zij het met moeite, via haar vaste bankier worden gefinancierd. Het vaste personeelsbestand is uitgebreid tot ca. 175 personeelsleden.

VRAGEN 1. Beschrijf de inherente- en interne controlerisicos voor de controle van de jaarrekening 2001 van Levant Leder BV en wel separaat voor: a. de oorspronkelijke activiteit b. de nieuwe activiteit leidend tot verkopen via E-living. 2. Beschrijf de wijzigingen in het controleplan voor de controle van de jaarrekening van Levant Leder BV voor zover deze een gevolg zijn van het deelnemerschap in E-Living. 3. Stel dat naast de opgave van de controller van E-Living van verkopen, voorraadposities en debiteurenposities er door de externe registeraccountant van E-Living (een andere registeraccountant) een third party report verstrekt met betrekking tot deze opgaven. Onder welke voorwaarden kan de registeraccountant van Levant Leder BV hiervan gebruik maken en tot welke vereenvoudigingen leidt dit in het controleplan zoals door u beschreven onder vraag 2? 4. Geef een beschouwing over de voorwaarden waaronder E-Living de jaarrekening inclusief de accountantsverklaring op haar website mag plaatsen. 5. Beschrijf de hoofdlijnen van het werkprogramma van de registeraccountant van E-Living voor zijn beoordelingsopdracht bij de kwartaalcijfers van E-Living voor zover betrekking hebbend op de omzet.

Pil BV Inleveren week 32 U bent accountant van Pil BV, een in Nederland gevestigde groothandel op het gebied van import en export van pillen en aanverwante farmaceutische producten. De groothandel heeft de beschikking over eigen opslagloodsen, magazijnen en vrachtwagens. Het totale personeelsbestand bestaat uit ongeveer 250 personeelsleden. De directie bestaat uit een algemeen directeur, farmaceutisch directeur en commercieel directeur. De algemeen directeur is enig aandeelhouder (DGA). U bent als accountant belast met de controle van de jaarrekeningen van Pil BV. In de periode tussen de balansdatum 31 december 2001 en het moment van afronding van de controle op 1 februari 2002 doen zich de volgende situaties voor, die een standpunt van de accountant vragen in het kader van de controle van de jaarrekening. De desbetreffende transacties zijn alle van materieel belang. A. Pil BV heeft op 1 maart 2001 de aandelen van een Nederlandse groothandel overgenomen en heeft het recht om het verschil tussen het door de verkoper geschatte vermogen en het op 1 maart 2001 daadwerkelijk aanwezige vermogen met de koopprijs te verrekenen. Een uit te voeren onderzoek dient binnen een jaar na het moment van afronding van de aandelentransactie plaats te vinden. De definitieve jaarrekening over 2000 van deze overgenomen groothandel en de administratieve bescheiden, alsmede de vermogensopstelling per 1 maart 2001 zijn nog steeds niet ter beschikking gesteld aan Pil BV. Het is de directie bekend dat de accountant van de overgenomen groothandel de opdracht heeft de jaarrekening van de groothandel op te stellen. Deze accountant en u zijn beiden lid van dezelfde accountantsorganisatie. De algemeen directeur vraagt u contact op te nemen met uw collega om de jaarrekeningen over 2000 en 2001 en de vermogenopstelling per 1 maart 2001, voorzien van een samenstellingsverklaring met de daarbij behorende bescheiden, over te dragen. Pil BV maakt voor de financiering gebruik van factoring van de debiteuren. Bij de controle heeft u vastgesteld dat Pil BV in de periodieke opgave aan de factoringmaatschappij ook omzet van Pil BV aan de onder punt A genoemde groothandel vermeldt. Deze intercompany omzet maakt zon 15% uit van de totaalopgave. De factoringmaatschappij geeft een voorschot van 90% van het debiteurensaldo jonger dan 180 dagen. De factoringmaatschappij voert overleg met Pil BV om het kredietarrangement uit te breiden met de overgenomen deelneming genoemd onder punt A. De liquiditeitspositie van Pil BV is zwak. De gestelde limieten bij het bankkrediet worden frequent voor aanzienlijke bedragen overschreden. Pil BV heeft in 1998 een langlopende lening bij de Nederlandse Investeringsmaatschappij (NIM) afgesloten. Als voorwaarde heeft NIM gesteld dat er geen overnames van belangen in andere vennootschappen mogen plaatsvinden zonder een voorafgaande schriftelijke toestemming van NIM. Daarnaast heeft NIM bedongen dat zij een commissaris benoemt in de Raad van Commissarissen. U heeft vastgesteld dat de NIM-commissaris nog steeds niet is benoemd en dat NIM niet is gekend in de aankoop van de deelneming genoemd onder punt A.

B.

C.

D.

Bij de controle is gebleken dat de BTW vanaf april 2001 op het verkeerde moment wordt aangegeven. De af te dragen BTW over de omzet wordt steeds in de maand volgend op de factuurdatum aangegeven. De organisatie wil deze systematiek mede ingegeven door de bestaande liquiditeitsspanning voortzetten. De commercieel directeur is sinds 1 oktober 2001 op non-actief gesteld omdat hij een eigen groothandel in farmaceutische producten is gestart. De commercieel directeur heeft vooruitlopend op de formele inrichting van zijn eigen rechtspersoon voorlopig gebruik gemaakt van het BTW-nummer van Pil BV. U verzorgt reeds jaren de aangifte Inkomstenbelasting voor de directeur grootaandeelhouder (DGA). Bij de werkzaamheden voor de aangifte IB over het jaar 2000 ontdekt u dat een deel van de inkoopkortingen voor leveranties aan Pil BV, door de DGA op zijn priv bankrekening ontvangen zijn.

E.

F.

Gevraagd wordt: 1. Geef voor elk van de hiervoor genoemde situaties gemotiveerd aan welke gevolgen deze voor u als controlerend accountant van Pil BV hebben. 2. Geef een beschouwing van de problemen die u als controlerend accountant onderkent, gegeven het geheel van de onder A tot en met F geschetste situaties. 3. Beschrijf in hoofdlijnen de aspecten die u naar aanleiding van de genoemde situaties in uw managementletter, gericht aan de directie van Pil BV, opneemt.