Tema 2 1.

- A funcin da nutricin

A NUTRICIN

Os seres vivos necesitan materia e enerxa para i) renovar estructuras e ii) realizar as funcins vitais. Nutricin: conxunto de procesos mediante os que os seres vivos toman substancias do exterior e as transforman en materia propia e enerxa. Alimentos: substancias inxeridas polos seres vivos para obter materia e enerxa. Compense de substancias mis simples, os nutrientes, que se incorporan a las clulas. Alimentacin: proceso que forma parte da nutricin e que consiste na toma de alimentos. *Segundo o TIPO DE NUTRICIN os seres vivos se clasifcanse en: 1.-Auttrofos: producen a sa propia materia orgnica a partir de substancias inorgnicas simples (CO2, H2O e sales minerais) tomadas do medio. Segundo a fonte de enerxa que empreguen, son: Fotosintticos: usan a enerxa da luz do Sol. Incle: algas, plantas e bacterias fotosintticas. Quimiosintticos: usan la enerxa liberada de certas reacciones qumicas. Incle certas bacterias. 2.-Hetertrofos: a sa fonte de materia son as biomolculas fabricadas por outros seres vivos. Obteen a enerxa da degradacin desas biomolculas. Son hetertrofos os protozoos, fungos, animais e gran nmero de bacterias. *Segundo os seus HBITOS ALIMENTICIOS poden ser herbvoros, carnvoros, omnvoros, filtradores, carroeros

1.2.- Procesos implicados en la nutricin No intercambio de materia e enerxa realizado polos seres vivos co medio teen lugar unha serie de procesos que se engloban na nutricin. ANIMAIS (procesos que ocorren tras inxerir os alimentos) 1.-Proceso dixestivo: transformacin dos alimentos en substancias mis simples que o organismo pode utilizar. Estas substancias pasan sangue desde o aparello dixestivo. 2.-Intercambio gasoso: captacin do osxeno necesario para realizar o metabolismo e a eliminacin do CO2 producido como residuo. Realzao o aparello respiratorio. 3.-Transporte: reparticin do osxeno e nutrientes a cada clula do organismo e recollida do CO2 e das substancias de desfeito. Realzao o aparello circulatorio. 4.-Metabolismo: os nutrientes chegados clula sanse para facer estruturas e obter a enerxa precisa. 5.-Excrecin: eliminacin das substancias de desfeito do metabolismo. Realzaa o aparello excretor. PLANTAS (procesos implicados na nutricin) 1.-Absorcin de nutrientes inorgnicos (H2O e sales minerais) a travs das races. 2.-Transporte dos nutrientes inorgnicos, a travs dos vasos condutores, s partes verdes da planta. 3.-Evapotranspiracin: a travs das follas de gran parte da auga absorbida. 4.-Intercambio de gases: a travs dos estomas das follas.

5.-Fotosntesis: transformacin das substancias inorgnicas en orgnicas usando a luz solar. 6.-Transporte de substancias orgnicas a todas as clulas a travs dos vasos condutores. 7.-Metabolismo e respiracin celular: uso que as clulas fan dos compostos orgnicos provenientes da fotosntese para obter enerxa e elaborar materia propia. 8.-Eliminacin dos produtos de desfeito xerados no metabolismo celular.

2.- O proceso dixestivo nos animais

Proceso dixestivo: comprende os fenmenos que ocorren no aparello dixestivo e que permiten captar os alimentos, transformalos en substancias tiles para o organismo e expulsar os desfeitos. O proceso dixestivo nos ANIMAIS consta das seguintes fases: a) Inxestin: toma de alimentos do exterior. b) Dixestin: descomposicin dos alimentos para obter nutrientes. A dixestin pode ser: - Intracelular: dentro de la clula. Propia de organismos unicelulares e pluricelulares simples, como as esponxas. Cada clula transforma os alimentos que ela mesma captura. - Extracelular: fra das clulas, no aparello dixestivo, e a mis estendida. Incle dous procesos: i) dixestin mecnica, na que o alimento se fragmenta mediante estruturas especializadas, como os dentes e ii) dixestin qumica, producida mediante unhas protenas, as enzimas, que descompoen os alimentos para liberar os seus nutrientes. *A maiora dos animais teen dixestin interna, pois no aparello dixestivo vrtense as enzimas; porn, algns como os arcnidos teen dixestin externa, pois as enzimas vrtense exterior para dixerir o alimento antes de que se inxira. c) Absorcin: paso dos nutrientes do aparello dixestivo circulatorio, que os conducir s clulas do organismo. d) Exestin: eliminacin, desde o aparello dixestivo, de todos os residuos de alimentos que non foron dixeridos. Transfrmanse en feces e explsanse exterior do organismo.

2.1.- Tipos de aparellos dixestivos Cavidade gstrica: especie de saco tapizado con clulas que comunica co exterior por un orificio, que acta como boca e como ano. Caracterstico dalgns invertebrados, como os celentreos. Tubo dixestivo: tubo, mis ou menos largo, que comeza na boca, por onde entran os alimentos, e termina no ano, por onde se expulsan os residuos. No tubo distnguense rexins que realizan misins dixestivas especficas e que se adaptan tipo de alimentacin do animal.

2.2.- O proceso dixestivo dalgns invertebrados 1.-Esponxas: capturan pequenas partculas de alimento provocando correntes de auga a travs dos seus poros. Teen unhas clulas, os coanocitos, dispostos como un tapiz no interior do corpo e encargados de realizar a dixestin intracelular.

2.-Celentreos: capturan as sas presas vivas cos tentculos que rodean a sa boca. As sas clulas, os cnidoblastos, teen un lquido que inxectan presa para capturala. Logo, a presa introdcese na cavidade gastrovascular por unha soa abertura, que vez boca e ano. 3.-Moluscos: teen dixestin extracelular, producida no tubo dixestivo con boca e ano. Os gasteorpodos teen unha glndula, o hepatopncreas, que segrega enzimas que colaboran no proceso dixestivo. Os bivalvos son filtradores e ntrense de partculas alimenticias que penetran coa corrente de auga que chega seu corpo. 4.-Artrpodos: a sa dixestin extracelular. Nos insectos, o aparello dixestivo comenza na boca cos apndices bucais; contina no esfago cunha dilatacin chamada papo, onde os alimentos se mesturan coa saliva antes de pasar molleja, na que se trituran. Contina intestino, onde se absorben os nutrientes e por ltimo ano.

2.3.- Proceso dixestivo dos vertebrados Os vertebrados teen dixestin extracelular realizada no tubo digestivo. Os seus aparellos dixestivos varan segundo o alimento. En xeral, contan con: Boca (tritura o alimento e mestrao coa saliva) > farinxe > esfago > estmago (realiza a dixestin gstrica) > intestino delgado (finaliza a dixestin e absorbe os nutrientes) > intestino groso (frmanse as feces). longo do tubo dixestivo existen glndulas anexas, que son as salivares, o fgado e o pncreas. Estas glndulas verten as enzimas e outras substancias tubo dixestivo e colaboran coa dixestin.

3.- A respiracin nos animais

Respiracin celular: no interior das clulas, nas mitocondrias, prodcese a degradacin dos nutrientes, un proceso para o que se necesita osxeno e do que se obteen enerxa e substancias de desfeito, como o CO2. Aparello respiratorio: lugar no que se realiza o intercambio gasoso entre o osxeno e o CO2, ambos procedentes do exterior.

3.1.- Superficies respiratorias Superficies respiratorias: rexins do aparello respiratorio a travs das que se produce o intercambio de gases entre o exterior e o interior do organismo. Caractersticas: a) Deben ser delgadas. b) Teen que estar sempre hmedas. c) Deben estar revestidas de muchos vasos sanguneos para facilitar el intercambio gasoso.

4.- Tipos de respiracin nos animais (I)

i) Animais ms simples: non teen aparellos respiratorios, polo que o intercambio de gases se realiza a travs de toda a superficie do corpo. Ej; esponxas, plipos e medusas. ii) Resto de animais: teen un aparello respiratorio adaptado medio no que viven e asociado aparello circulatorio, que transporta os gases s clulas e destas exterior do organismo. *HAI 4 TIPOS DE RESPIRACIN*

4.1.- Respiracin cutnea Descricin: o intercambio de gases realzase a travs da superficie corporal. A pel destes animais fina, hmeda e con muitos vasos sanguneos cerca da superficie para facilitar o intercambio. Exemplos: gusanos de ambientes hmidos como a lombriga e os anfibios en estado adulto, anda que neles se complementa coa respiracin pulmonar. 4.2.- Respiracin branquial Descricin: o intercambio de gases realzase a travs das branquias, unhas finas prolongacins laminares da superficie do corpo, recorridas por moitos vasos sanguneos. Poden ser: Branquias externas: expansins da superficie do corpo proxectadas cara a fra do animal. Os animais deben situarse en zonas de corrente ou desprazarse para osixenar as branquias. Ex: gusanos marinos, moluscos, crustceos, larvas de insectos e anfibios e algns anfibios adultos. Branquias internas: estn protexidas na cavidade que comunica co exterior. En peces seos cbrese dunha capa sea, o oprculo; nos cartilaxinosos, a auga penetra polos espirculos e sae polas fendeduras branquiais. Ex: muchos moluscos e peces. Exemplos: animais acuticos, como algns anlidos, moluscos, crustceos, peces, larvas e anfibios. 4.3.- Respiracin traqueal Descricin: realzase nas traqueas, tubos ramificados que chegan practicamente a todos os rganos do animal. Estes condutos brense exterior a travs duns orificios, los espirculos, situados longo da superficie do corpo, por onde penetra o aire. ramificarse, dimine o dimetro de las traqueas e as sas paredes son mis finas e delgadas; as o osxeno chega directamente a todas as clulas, nas que se realiza o intercambio gasoso. Exemplos: propia de artrpodos terrestres insectos, arcnidos e miripodos-. 4.4.- Respiracin pulmonar Descricin: realzase a travs dos pulmns, cavidades internas de paredes moi finas e hmedas, repletas de vasos sanguneos. O aire entra pola boca e as fosas nasais, contina pola farinxe, a larinxe, a traquea e os bronquios. A ventilacin pulmonar realzase en dous movementos: inspiracin (entrada de aire nos pulmns) e expiracin (sada). Tipos segundo os animais: 1.-Anfibios: os pulmns son simples bolsas ocas, de superficie moi reducida. Tamn teen respiracin cutnea.

2.-Rptiles: pulmns tabicados ou pregados interiormente, con maior superficie de contacto. 3.-Aves: gran superficie de contacto con unas extensins en forma de bolsa, os sacos areos. 4.-Mamferos: pulmns con gran superficie de intercambio, pois posen moitos e diminutos sacos, os alvolos. Exemplos: anfibios, aves, rptiles e mamferos, as como certos invertebrados, como os caracois.

5.- O transporte de substancias nos animais

i) animais mis simples: carecen de aparato circulatorio, xa que os nutrientes e o osxeno chegan directamente a todas as clulas. Ex: esponxas e celentreos. ii) Resto de animais: contan cun complexo aparello circulatorio que debe levar os nutrientes e o osxeno a todas as clulas e retirar o CO2 e os produtos de desfeito resultantes do metabolismo. Elementos que forman o aparello circulatorio: 1.- Lquido de transporte: lquido que circula polo interior, formado por agua, protenas e diversas clulas. En vertebrados e gusanos correspndese co sangue; mentres que nos invertebrados hai outros lquidos como a hidrolinfa (equinodermos) ou a hemolinfa (insectos). 2.- Vasos: condutos polos que circula o lquido de transporte. Nos vertebrados hai: a) arterias: vasos polos que o sangue sae do corazn. b) venas: vasos polos que o sangue regresa corazn. c) capilares: vasos de paredes finas que conectan arterias e venas. A travs deles realzase o intercambio de gases, nutrientes e desfeitos con cada unha das clulas e o exterior. 3.- Corazn: rgano encargado de impulsar o lquido de transporte polos vasos mediante movementos de contraccin e dilatacin. 5.1.- O sangue dos vertebrados a) Plasma sanguneo: disolucin de auga, protenas e outras sustancias. b) Clulas sanguneas. Tipos: 1.- glbulos vermellos ou eritrocitos: clulas sen ncleo e cuxo citoplasma est cheo de hemoglobina. Esta protena vermella e encrgase de transportar o osxeno e parte do CO2. 2.- glbulos brancos ou leucocitos: clulas mis grandes que os glbulos vermellos. Son incoloros, pois carecen de hemoglobina. Protexen o organismo contra as infeccins. 3.- plaquetas: fragmentos de clulas que interveen cando hai unha ruptura nos vasos sanguneos. Adhrense lugar de ruptura e forman un cogulo que termina a hemorraxia.

6.- Tipos de aparellos circulatorios nos animais

Segundo a rede de vasos que tea o aparello circulatorio, diferncianse: a) Aparello circulatorio aberto: os vasos non forman un circuto cerrado, senn que o sangue sae deles e empapa unhas cavidades coas que estn en contacto as clulas, nas que se realiza o intercambio

gasoso e de nutrientes; desde al volve corazn por uns orificios, os ostiolos. Ex: moitos moluscos e artrpodos. b) Aparello circulatorio pechado: o sangue circula sempre polo interior dos vasos, que son longos, pois saen do corazn, percorren o corpo e volven a el. Ex: anlidos, cefalpodos e vertebrados. Tipos: -Simple: o sangue pasa solo unha vez polo corazn. Logo van as branquias recoller O2 e a descargar CO2. Desde a vai resto do corpo a descargar O2 e a recoller CO2. Ex: peces. -Dobre: o sangue pasa das veces polo corazn, crendose dous circutos, i) circulacin pulmonar o menor, entre o corazn e os pulmns; e ii) circulacin xeneral o maior, entre o corazn e resto de rganos. Ex: vertebrados.

7.- A excrecin nos animales

A actividade metablica das clulas xera produtos de desfeito que deben ser expulsados, pois se se acumulan son txicos. Entre esas substancias destacan CO2, amonaco e urea. O CO2 explsano o aparello circulatorio e o respiratorio, pero das demais substancias encrgase o aparello excretor. Excrecin: proceso que permite recoller os produtos de desfeito do metabolismo e expulsalos exterior. Caracterizacin nos animales: 1.-Animais simples: carecen de aparato excretor e verten os desfeitos directamente medio a travs da superficie do corpo. Ex: esponxas e celentreos. 2.- Insectos: usan os tbulos de Malpighi, tubos delgados cerrados por un extremo e abertos por outro tubo dixestivo, onde expulsan os desfeitos que recolleron do interior do corpo. 3.- Crustceos: teen das glndulas na cabeza, cerca das antenas, chamadas glndulas verdes. A travs delas recollen as substancias de desfeito e explsanas exterior. 4.- Vertebrados: na excrecin participan varios rganos. Os riles forman a ouria, mediante a que se expulsan os produtos de desfeito, como a urea. A ouria sae dos riles polos urteres, que desembocan na vexiga urinaria, onde se almacena e desde onde sae exterior pola uretra. Tamn participan na excrecin as glndulas sudorparas, os pulmns, o intestino e o fgado. **Rptiles e aves que beben auga salgada: glndulas secretoras do sal, a travs das que eliminan o exceso de sal. Estn na cabeza e desembocan encima do pico (aves) ou xunto s ollos (tartarugas).

8.- A nutricin das plantas

As plantas son organismos auttrofos: son capaces de elaborar a sa materia a partir de molculas inorgnicas (CO2 e sales minerais) tomadas do medio a travs das sas membranas. Algas e musgos: viven en ambientes acuticos ou hmidos, non teen rganos especializados na absorcin e o transporte de nutrientes, senn que os toman a travs de toda a sa superficie. Plantas superiores: desenvolveron rganos especializados na nutricin. As races absorben auga e nutrientes minerais, o tallo sostn a planta e as follas realizan a fotosntese.

8.1.- Absorcin de nutrientes Absorcin: paso da auga e sales minerais desde o solo cara interior da raz. Realzase a travs dos pelos absorbentes, finas prolongacins da raz. A auga entra na raz directamente desde o solo e as sales minerais entran xa disoltas nela. Savia bruta: conxunto de nutrientes inorgnicos absorbidos pola planta. Son a materia prima para realizar a fotosntese. 8.2.- Transporte da savia bruta Cando a savia penetra na raz entra nos vasos leosos, uns vasos condutores que forman o xilema. Estes vasos leosos estn formados por filas de clulas mortas, alargadas e cilndricas. Os vasos do xilema recorren o interior del tallo transportando a savia bruta s follas e outras partes verdes da planta. A savia ascende por a i) capilaridade, ii) transpiracin das follas e iii) presin da auga na raz. 8.3.- Intercambio de gases O CO2 necesario para realizar a fotosntese, na que se libera osxeno. Unha parte dese osxeno utilzase na respiracin celular, mentres que outra parte se expulsa atmsfera. A travs dos estomas das follas entra o CO2 e se libera o osxeno producido. chegar a savia bruta s follas, parte da auga evaprase por transpiracin a travs dos estomas. Polo contrario, as sales minerais quedan retidas. 8.3.- Fotosntese Coa savia bruta que chega s follas e o CO2 recollido polos estomas realzase a fotosntese, na que, grazas enerxa da luz solar, se sintetizan molculas orgnicas. A fotosntese realzase nos cloroplastos das clulas, que conteen a clorofila, un pigmento verde capaz de absorber a enerxa luminosa procedente do sol. Na fotosntese prodcese oxgeno e materia orgnica; sta sae dos cloroplastos e forma parte da savia elaborada. Importancia da fotosntese: mantn a vida na Terra orixinar o osxeno e a materia orgnica, imprescindibles para os seres vivos. As plantas son o alimento dos herbvoros e estes son o alimento dos carnvoros, polo que la materia orgnica pasa duns a outros. 8.4.- Transporte da savia elaborada A savia elaborada reprtese desde as zonas onde se produciu a todos os lugares da planta. O transporte realzase a travs dos vasos liberianos, uns vasos condutores que forman un tecido chamado floema. 8.5.- Metabolismo e respiracin celular en plantas As clulas das plantas empregan os nutrientes da savia elaborada para realizar o metabolismo celular. Unha parte deses nutrientes orgnicos saos a planta para fabricar mediante reaccins anablicas os seus propios compostos orgnicos (celulosa, amidn, lpidos, cidos nucleicos).

A outra parte dos nutrientes orgnicos degrdase mediante reaccins catablicas a travs da respiracin celular. Este proceso realzase nas mitocondrias e necesita osxeno, mentres que desprende CO2 e enerxa. Nas plantas, os procesos de respiracin e fotosntese son simultneos durante o da, pero pola noite s se realiza a respiracin. 8.6.- Excrecin en plantas Nas plantas, a maiora dos desfeitos metablicos emprganse de novo para sintetizar diferentes sustancias. As necesidades de excrecin son moi reducidas, por iso non teen aparato excretor. O CO2 producido na respiracin celular e o osxeno que se libera na fotosntese explsanse polos estomas. Os outros desfeitos poden acumularse nas vacuolas das clulas, como ocorre cos aceites esenciais da folla de laurel, ou almacenados no espazo entre as clulas, como sucede na cscara da naranxa ou o limn.