KSIGAABSTRAKTW abstractsbook

Spis treci / Table of contents

ALEXANDRA ALEXIEVA

The Art in the Philosophy of Schelling.........................................................................11 Eastern medieval manner of thinking the boundary between philosophy and theology and its right to exist as authentic as western medieval mental system......12 The Other as a mirror of democracy: political participation and the question of national identity in European perspective...................................................................14

ALEXANDRA ARABADZHIEVA TATSIANA ASTROUSKAYA KRZYSZTOF BANACH DAMIAN BARNAT

Cognition, learning, knowledge: From Bateson's epistemological approach to Von Glasersfeld's radical constructivism............................................................................15 The idea of state neutrality and the conception of common good..............................16 Heglowska krytyka filozofii refleksji ...........................................................................17 Metafizyczne podstawy rozwaa nad paradoksem kamcy - Kripke i Maudlin...........18 Profilaktyczne implikacje filozofii.................................................................................19 Vita contemplativa za murami klasztoru. Reguy klasztorne wczesnych wiekw jako przeduenie nauki filozofw pogaskich....................................................................20

PRZEMYSAW BIAEK FILIP BIAEK

IRENEUSZ BIHUN PIOTR BUCZEK

DANIEL CHLASTAWA

TADEUSZ CIECIERSKI OLGA CIELEMCKA KIRSTY COLLINS

Czy logika trjwartociowa zostaa "w grzechu poczta"? Krytyka indeterminizmu ukasiewicza...............................................................................................................21 On demonstrating.......................................................................................................23 Kobieca histeria midzy ujarzmianiem a rewolucj..................................................24 Fellow sufferer, Compagnon de misres: Schopenhauer and Utilitarianism...............25 Czy mona sensownie mwi o czasie bez indeksykalnego odniesienia? Prba odpowiedzi na paradoks McTaggarta..........................................................................26

BARTOMIEJ CZAJKA

ANDRZEJ DBROWSKI MICHA DOBRZASKI

Umys i przyroda. O pewnych prbach naturalizacji intencjonalnoci.........................28 Renesansowa interpretacja cnoty stoickiej stao u Justusa Lipsiusa..................29 Myl Niccolo Machiavellego w interpretacji Ernsta Cassirera i Isaiaha Berlina ...........30

WOJCIECH DORACZYSKI

ADAM FERNER KATARZYNA GDOWSKA

Psyches Shadow.........................................................................................................31 Rola atmana w procesie poznawczym wedug bramiskiej szkoy filozoficznej njajiwaiesziki....................................................................................................................32

MICHA TOMASZ GODZISZEWSKI KARINA GRAJ

The justification of the axioms of set theory...............................................................33 Wpyw filozofii jzyka Bhartrihariego na koncepcje estetyczne Anandawardhany.....34 Mio i poznanie. Dwie epistemologie Spinozy..........................................................35 Z powrotem do rzeczy! Czyli dokd? Fenomenologiczny dyskurs metafizyczny...36 Relacje midzy wiedz a wiar u Jana Pawa II i Richarda Dawkinsa...........................37 Analiza przykadowych modeli DNA w wietle koncepcji modelu teoretycznego Evelyn Fox Keller.....................................................................................................................38 Dialog filozofii chrzecijaskiej z marksistowsk........................................................39 Effective veracity or veracious effectiveness?............................................................40 Time as Modality: A Radical Contextualist Account.....................................................41 Czas egzystencjalny i funkcja wiecznoci w filozofii Mikoaja Bierdiajewa..................42 When is asymmetry a problem? Remarks on the deductive-nomological model of explanation.................................................................................................................43

LEOPOLD HESS

MAGDALENA HOY-UCZAJ JAKUB IDKOWSKI

JOANNA IWANICKA JULIUSZ IWANICKI IZABELA JANUS

KATARZYNA M. JASZCZOLT CEZAR JDRYSKO

BARTOSZ JERZY KACZKOWSKI MARTA MATYLDA KANIA PAULINA KARBOWNIK FILIP KAWCZYSKI

ladami homo imaginator...........................................................................................44

Koniec kryzysu, pocztek dramatu Marcel Gauchet o kondycji wspczesnej polityki ....................................................................................................................................45 Radykalny kontekstualizm vs semantyczny minimalizm ............................................46 Indywidualizm a dobro wsplne na przykadzie pogldw Benjamina Franklina.........47 Ekstensjonalizacja wartoci nowa semantyka?.........................................................48 Kowertybilno poj prawdy i bytu. Czy mona obroni teori transcendentaliw?..49 Neti, neti epistemologiczne rozstrzygnicia o naturze Ostatecznej Rzeczywistoci w filozofii Adwajta Wedanty.........................................................................................50

MAGDALENA KIEKOWICZ-WERNER MAJA KITTEL

KAROL KLECZKA

KINGA KECZEK - SEMERJAK KATARZYNA KOBOS

Two stands divided by a common language. How can empirical and naturalistic models of language be at odds? ................................................................................51

EWA KORZENIOWSKA
Przemijanie i nietrwao w kontekcie przemian w estetyce japoskiej w epoce Heian i Edo............................................................................................................................52

BOGNA KOSMULSKA

AGNIESZKA KOWALCZYK JAKUB KOZAKOSZCZAK UKASZ KRAWIRANDA JUSTYNA KROCZAK MATEUSZ KUCZ

W jakim stopniu pisarze chrzecijaskiego Wschodu znali myl Augustyna? Studium pewnego przypadku....................................................................................................53 Posthumanistyczna zbiorowo przykad laboratorium............................................54 Knowing-Who De Re And The Problem Of Superidentification..................................55 The Refutation of Induction the Failed Attempt (?)...................................................57 Icon as a symbol of eternity.......................................................................................58 Zastosowanie w socjologii moralnoci semantyki kultury i dziaania Patricka Pharo w dobie przypieszenia w kulturze.................................................................................59

ARKADIUSZ KUDELSKI KATARZYNA KU

Zarys historiozofii Mikoaja Danilewskiego..................................................................60 Niemoliwo jako podstawowa modalno w porzdku epistemicznym....................61 The Notion of Personhood and Time in Phenomenological Thought...........................62 wiat nie jest matematyczny!.....................................................................................63 Problematyka 'dobra' w filozofii Arystotelesa. Analiza krytyczna................................64 Carnap's quasianalysis. ..............................................................................................65 Spr o trafno fregowskiego ujcia semantyki wyrae okazjonalnych....................66 Dwa modele pamici w fenomenologii czasu Edmunda Husserla...............................67

CORINNA LAGEMANN UKASZ LAMA TOMASZ LE

PIOTR LIPSKI

MATEUSZ EYK

WOJCIECH MACKIEWICZ

MARCIN UKASZ MAKOWSKI JOANNA MALINOWSKA ANNA MARKWART

Spoeczne panowanie Jezusa Chrystusa. Soteriologia polityczna Marcela Lefebvrea ....................................................................................................................................68 Jak memy wpywaj na nasz percepcj.....................................................................69 Spontaniczny nie znaczy irracjonalny..........................................................................71 Kontrastowe oblicza homo oeconomicus koncepcje Friedricha A. von Hayeka i Jamesa Buchanana......................................................................................................72

ANNA MARKWART / KATARZYNA GDOWSKA PAWE MIECH JACEK MOROZ ANNA MUSIO

On the use and abuse of historiography of philosophy for the life of philosophy........73 Dwa ujcia relatywizmu prawdy - Putnam i Rorty ......................................................74 Ernst Cassirer wobec problemu matematyki. Ujcie historyczno-systematyczne ......75

AGNIESZKA NALEPA SZYMON NOWAK

Dialektyka lku w filozofii Kierkegaarda......................................................................76 Truth and falsehood of the visual................................................................................77 Contextualism and Vagueness....................................................................................78 Rabindranath Tagore - Artist and Thinker....................................................................79 Idealizm transcendentalny w perspektywie Kantowskiego pojcia realnoci .............80 Kripkenstein, Proper Functions and Meaning..............................................................81 Kosmologia w ujciu Hildegardy z Bingen...................................................................82 Granice zasadnego stosowania argumentu z autorytetu............................................83 Nielingwistyczna koncepcja normy a logika norm i logika deontyczna.......................84 Objectivity and legal interpretation.............................................................................85 Jak (nie) dowodzi niespjnoci antyrealizmu w sprawie znaczenia?..........................86 Kierkegaarda koncepcja czowieka w Chorobie na mier rozwaana z perspektywy rozpaczy .....................................................................................................................87

JOANNA ODROW-SYPNIEWSKA GRZEGORZ OKRASZEWSKI BAEJ OLEWSKI

AGATA OROWICZ

MAGDALENA OTLEWSKA PATRYK POGODA

OSKAR POGORZELSKI

OSKAR POGORZELSKI / ADAM DYRDA KRZYSZTOF POSAJKO MONIKA PROSZAK PAULINA PRUS

Viktora Frankla koncepcja czowieka jako istoty duchowej..........................................88 Namitna walka o kwiat cieplarniany. Eseistyka filozoficzna Leona Chwistka w wietle poetyki........................................................................................................................89 Heidegger Lvinas: spr o koncepcj podmiotu.......................................................90 Fryderyk Nietzsche: dionizyjsko stylu......................................................................91 Opozycja midzy sfer prywatn a sfer publiczn w dobie ponowoczesnej demokracji - interpretacja Rancire'owska..................................................................92

IGOR RAKOWSKI-KOS DOMINIK ROG

MALWINA ROLKA

MARTA EWA ROMANECZKO MAGDALENA ROSZKOWSKA JOANNA RYSKA

Porzdek kultury jako porzdek natury heideggerowska interpretacja arystotelejskiego pojcia ...................................................................................93 Harm and reproductive choice....................................................................................94 Tomasz z Akwinu o warunkach moliwoci mwienia o Bogu.....................................95 Czy wolny rynek moe by sprawiedliwy? Spr midzy Rawlsem a Nozickiem o rol podstawowej struktury spoeczestwa........................................................................96

STANISAW RUCZAJ

MICHA RUPNIEWSKI

MARCIN RZDECZKA
The processual interpretation of conservation biology as a science and as a part of practical philosophy....................................................................................................97

ABRAHAM SAPIN CRDOBA MAX SEEGER

True Speech.................................................................................................................98 Experimental Philosophy and the Gettier Intuition.....................................................99 Moral Realism as a Metaethical Position...................................................................100 Symbolic space of the university in the beginning of 21 century: perspectives of transformations.........................................................................................................101 Czym jest estetyzacja moralnoci?...........................................................................102 Niemoralna i pozajzykowa autonomia jednostki, czyli skd mamy wiedzie, co powinnismy robi, bez wpywu spoeczestwa?........................................................103

PIOTR SDAK

ALEH SIDARENKA TOMASZ SIWIEC

JAN SKOCZOWSKI

KAROLINA SMODEREK

Czy w bioetyce dyskursu jest miejsce dla godnoci osoby ludzkiej?.........................104 Subversion of sexual and national identity in Mexican Contemporary Art................105 Ataraksja a Inny - o pewnym problemie w stoicyzmie..............................................106 Ingarden o poznawaniu cudzych stanw psychicznych. Analiza z perspektywy wynikw wspczesnej psychologii i neuronauk........................................................107 Jzykowa i komunikacyjna charakterystyka spektaklu w ujciu Guy Deborda..........108 Representation in modern representationalistic conceptions of mind......................110 Prba analizy porwnawczej antropologii filozoficznej dwch filozofw: Hannah Arendt i Giorgio Agambena ze szczeglnym uwzgldnieniem tych fragmentw ich myli, ktre oscyluj wok problemw wspczesnoci......................................................111 Identyczno i cigo podejcie perdurantystyczne............................................113 ???.............................................................................................................................114 Status znaczenia semantycznego w procesie interpretacji wypowiedzi ...................115 Problem Matrixa........................................................................................................116 Problem wielkiej iluzji................................................................................................117 Apulejusz z Madaury. Zapomniany filozof.................................................................118 Dlaczego filozof powinien by wadc? Koncepcja idealnego wadcy u Platona i Konfucjusza...............................................................................................................119

SOFA GUADALUPE SOLS SALAZAR / BEGONYA SEZ TAJAFUERCE PIOTR STANKIEWICZ ANDRZEJ STPNIK

KRYSTIAN SZADKOWSKI JOANNA SZELEGIENIEC ANNA SZKLARSKA

PIOTR SZMIELEW

BEATA SZULCKA

JOANNA SZULISKA MARCIN SZYMAJDA

KATARZYNA A. SZYMASKA ANNA SZYMASKA

MARTYNA WITCZAK

AGNIESZKA WITALSKA JAKUB TERCZ

O etycznych problemach sprawowania opieki naukowej nad studentem.................120 Koncepcja podmiotu Gillesa Deleuze`a w 'Rnicy i powtrzeniu' ...........................121 Democratic education in Polish public education system.........................................122 What is the sin of metaphysics?................................................................................123 O emocjach zewntrznych. Polemika z Frankfurtem.................................................124 Swoboda i wolno intelektualna jako podstawa eutopii na przykadzie Obrony Galileusza Tomasza Campanelli................................................................................125

SERGIUSZ TOKARIEW

MARCIN TREPCZYSKI

ELBIETA TREPKOWSKA MARTA URBASKA

BARTOSZ WALOCHA

Dialektyka materialistyczna a zagadnienie narracji historycznej..............................126 Jakie jest miejsce ontologii w rozwaaniach z zakresu nauk przyrodniczych?..........127 Jak przygodne s przygodne prawdy a priori?...........................................................128 Predykaty abelardiaskie i dylemat modalny............................................................129 Zarys semantyki wyrae okazjonalnych Davida Kaplana........................................130 Granice hermeneutycznego modelu dowiadczenia.................................................131 Filozoficzne uwagi o pojciu uwagi............................................................................132 Grzegorz z Nyssy jako pionier nowoczesnej refleksji antropologicznej.....................133 A proof-theoretic look at truthmakers.......................................................................134 Stanisawa Brzozowskiego indywidualistyczna i perspektywiczna wizja uprawiania historii.......................................................................................................................135 Jzyk jako forma symboliczna...................................................................................136 Filozofia jako pocieszycielka. Filozof jako doradca.....................................................137 Mechanizmy uczenia si w architektura DAC a nabywanie jzyka ...........................138 Polityka, obywatelstwo i nauka w rozwaaniach polskich filozofek: Marii Ossowskiej, Iji Lazari Pawowskiej i Barbary Skargi. ........................................................................140

PAULINA WASILEWSKA JACEK WAWER

WOJCIECH WCIRKA BARTOSZ WCISO

KATARZYNA WEJMAN KONRAD WERNER

KAROL WILCZYSKI PIOTR WILKIN

RADOSAW WINIEWSKI KATARZYNA WITOWSKA PIOTR WOJCIECHOWSKI PIOTR WOKOWSKI BARBARA WRONA KAMILA WYSTYRK MARTA ZARBA

Ewolucja masy w milczc wikszo.......................................................................141 Teoria materialnej konstytucji Lynne Rudder Baker. Tezy i repliki..............................142 Inconsistency of scepticism......................................................................................143

RENATA ZIEMINSKA

JACEK ZIEMSKI IWO ZMYLONY

Automatyczne porzdkowanie struktur danych, opartych na ontologii....................144 Pojcie krytyki artystycznej Baudelaire a krytyka wspczesna.............................145

11 Alexandra Alexieva

The Art in the Philosophy of Schelling

Scientifically untenable is this philosophy, which search and finds spirit in the nature. But the paradox is in this, that no matter how theoretically incorrect, this philosophy is somewhat, practically useful for art, for poetry. Art, poetry spiritualize its objects and only then they become his object. Thats why, the philosophy which premises spirit in nature, works on the way of the philosophy to art, on the way of seeing the artist, easing him in the seeing of the spiritual in nature. he production of the task is also differently formulated in Schelling. Formally looked, for Schelling, the premise difference is between the unconscious/objective, on one side, and conscious/subjective on the other hand. The task about uniting nature and freedom for Schelling takes the form on the tapes of finding something, which is in the highest level a product, like nature and like freedom of something, in which it reaches identity of the unconscious and conscious. That kind of unifying group Schelling finds exactly in the works of art. The art creates with awareness, but complete its work unconsciously, while the process of creation comes from the tensions of the creator which are subjectively conscious. The work of art is fruit of the intellect, but it is impossible without something, which stands beyond him as conscious, and in a way in which the moments are identical to each other. Thought like that, the art gives according to Schelling the most precise correspondence of the first principle of the Philosophy to the unifying principle of identity. Having in mind this opinion, Schelling in a big way, follows the first path established by Fichte. The principle of the identity is no objective i.e. it is not established in something beyond the spirit, - but also it cant be expressed through concept, because every act of thinking, every ratiocination that is being said, now separates one from another, at least two moments. Though the principle to identity becomes a condition for the ability to think at all, because it expresses the oneness of the thinking and the rational unvoiced, but it is necessary there for every act of thinking. That Fichte calls intellectual concept in one original combination of Kants comprehension about the apperception and intellectual image. Percieving this production of Fihte, Schelling sees the problem in it, that she authorizes an activity, which looks random, being purely internal and inexpressive and with that not givong the possibility for a philosophical check of her generality. In Schellings philosophy and aesthetics, the term constructure has a more specific meaning, it takes the opinion of rising to a more complete method category, with which it can be determined the place of a phenomena in the universum. According to Schelling that is the only definiotion that can be given to it. The term construction is closer to the term deduction in earlier philosophy, which also connects deduction with the attribution, outgoing, validation or proving one phenomenon.

12 Alexandra Arabadzhieva

Eastern medieval manner of thinking the boundary between philosophy and theology and its right to exist as authentic as western medieval mental system
(Studies of professor George Kapriev on the point of view of Gregory Palamas) In the modern philosophy from the last few ages the arguments for the subsistence of medieval philosophy used to be very topical. If we can say that now by common consent we have accepted the theory that the medieval philosophy has its own distinctive originality and unique ideas inspired and not harmed by the religious devotion, we actually mean mainly latin philosophy from Western Europe and the acknowledged as famous philosophers St. Augustine, St Thomas Aquinas, Anselm of Canterbury and others. And what about the Eastern Culture? What about the mighty Byzantine Empire a center of education, science and literature not just theological, but also philosophical and enlighteners? If we have already announced the right of medieval philosophy of its own content and sense, maybe its time to start thinking about the role of the other cultural center (the polar opposite of Rome) in Europe - Byzantium. Although many of the sources proving its glory has been lost, because of the hard tasks that history determined for it, the greatness of Byzantium is unarguable and its ideas and mane states are opposite of the roman so that means original, distinguished and outstanding in their own way and thats valid not just in the field of theology (as distinguished by the western and in one moment catholic), but also in the field of philosophy and science the original efforts of byzantine philosophy (if we decide to call so the specificity of the eastern manner of thinking) should not be depreciated. This exposition has been inspired by the books of George Kapriev, professor in the University of Sofia St. Kliment Ohridski, byzantica minora (Sofia, 2000) and Philosophy of Byzantium (Sofia, 2001) and some editions of the original texts of Gregory Palamas Theophanes and Triades. That needs to say that this text claims to introduce the basic statements of byzantine philosophical content trough the medium of one of the most famous eastern theologians and philosophers Gregory Palamas. In his primary works he explicitly presents the main points of the eastern ideology. No matter the differences in the positions that the primary authors hold, we can at least expose the basic topics that they discuss and the general point of view of the one from Medieval Eastern Europe. First of all we have to present the main directions of thought development and next that we will be able to distinguish the philosophical moments by the theological and provide some (as accurate as possible) border between them. The chosen author is Gregory Palamas, because he in a very special way combines the ideas for religion and science, creating an original symbiosis of an outstanding equality and extraordinary harmony between them. From all the bases of the doctrine of Gregory Palamas we will mainly pay attention to the following general ideas which in perfect way cover the basic moments of the cognitive theological and philosophical system in Byzantium: the doctrine for the divine energies; our sacrament to God and the true theology; the attitude of Palamas toward Philosophy and Theology; Christiancentrism and personalism. As soon as we clarify this main topics in the doctrine of Palamas we will be able to determine the philosophical contents of it and its substantiveness in the field of

13 philosophical thought. In this process we will generally have to pay attention to the following moments: the Antiplatonism in Palamas doctrine and his attitude toward Hellenic philosophy; structure of humans cognition; the demonstrative method and the antinomistic character of Palamism. And finally as a conclusion I would quote professor Kapriev: No matter the interpretation of byzantine mental system, we can not reject the fact that it is opposite to a determined productively particularity of the latin. Both of them are looking forward the total limits of knowledge, both of them dare (forced by internal need) to cross those limits. No matter whether we are talking about a contradiction between a Christian existentialism versus not less Christian essentialism or this contradiction will be interpreted as a distinction between an energetic-ontic existentiality and a metaphysical-ontologic essentiality, what this contradiction reveals are two different but equally consecutive and systematic projects in the European manner of thinking. (prof. G. Kapriev, byzantica minora, p. 168-169).

14 Tatsiana Astrouskaya National Institute of Education

The Other as a mirror of democracy: political participation and the question of national identity in European perspective

The topic of the report is The Other as a mirror of democracy: political participation and the question of national identity in European perspective. The report will be devoted to the problem of inclusion within European Community. I suppose that relationship between citizens and migrants could be considered as indicator of the level of democratization of a society. The problem of immigration one of the most topical problems for the European community nowadays. It is almost clear now that it is impossible to stop the process of economical migration. But it is also clear that this problem demands permanent discussion, as soon as it is not static but dynamic and changeable. From the one hand is no doubt that modern western society is democratic and liberal. Especially, considering the rights of their members. From the other hand large groups of non-citizens residents, illegal immigrants, refugees, asylum seekers are still almost excluded from political life. To my mind the analysis of how minorities rights are respected will enable us to evaluate the state of affairs in European society including the problem of identity and the problem of democratic participation. I will examine and compare the ideas of Seila Benhabib, Zygmunt Bauman in the light of possibility of inclusion for migrants in democratic society. To my point of view these authors made a lot for the actualization and defence of the rights of minorities and immigrants. The ideas of these authors are also interesting not only because of their theoretical background but of their personal experience as well. Both, Benhabib and Bauman are immigrants, both of them consider their experience of being immigrants as crucial for their life and theoretical implications. Benhabib and Bauman offer different solutions for the problem of migration. First lays mainly in the sphere of politics and connected with the changes in local legislation and the freedom of movement. The second is connected with question of identity and cultivating of tolerance within society. I will discuss these approaches trying to find the most appropriate decision for the problem of inclusion.

15 Krzysztof Banach Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej

Cognition, learning, knowledge: From Bateson's epistemological approach to Von Glasersfeld's radical constructivism

Cybernetics originated in the 1940s as an interdisciplinary theory, has significant implications in a wide range of disciplines including philosophy. The philosophical consequences of cybernetics have had a strong impact on many philosophers who have dealt with problems of knowledge and cognition. In this essay I will present a line of philosophical development leading from cybernetics to modern epistemological constructivism. This line of thought develops a viewpoint contrary to epistemological objectivism. Constructivism as it is reinforced by arguments and analogies from cybernetics - presents an interesting approach to the problems of knowledge, learning and cognition. It's main assumption is that knowledge as the effect of the subject's cognitive actions becomes a product of an active, constructive mind. This paper focuses on the relations between cybernetics, the development of some of its elements carried out on the field of epistemology by Gregory Bateson and modern epistemological constructivism, represented by Ernst Von Glasersfeld. It also reflects on some of the major points of argue between the above thinkers and the objectivist approach. The philosophical line, leading from cybernetics and Bateson's epistemology to Von Glasersfeld's theory, is considered a contemporary version of a wider philosophical orientation originated by Protagoras in ancient Greece.

16 Damian Barnat Uniwersytet Jagielloski

The idea of state neutrality and the conception of common good

The aim of this paper is to present and critically assess the idea of state neutrality towards the conception of good life put forward by such contemporary liberal thinkers as J. Rawls, R. Dworkin and B. Ackerman. We will try to show that any theory which aims to make sense of the viable modern democratic society needs to have conceptual room for the notion of patriotism and common good. Using Max Webers phrase we can say that the world we live in nowadays has been disenchanted, for we are no longer parts of the society, of which hierarchical order was founded on the cosmic order or on the great chain of beings. Since the hierarchical orders felt down, we gained more freedom, which enables us to decide who we want to be and how we want to lead our lives. As a result of this fact, we live in highly pluralistic societies where the notions of individual freedom and individual rights play very crucial role. The question is how our societies and states should be organized to deal with pluralism and diversity of options, without violating the individual rights. The most common and reasonable answer to this issue, given by liberal thinkers, such as Rawls, Dworkin, Ackerman and Larmore, is that of the state neutrality, namely the state cannot be based on any particular conception of the good life. Otherwise, if the state would promote a certain, always particular, conception of good, it would lead to discrimination of those who have different understanding of what the good life should be. The criticism we would like to direct against the idea of state neutrality is related to the notion of common good and patriotism. Following Canadian philosopher Charles Taylor we would like to examine whether the theory which excludes a socially endorsed conception of the good can provide adequate theoretical account of a viable modern democracy. According to the so called republican thesis egalitarian and free regimes require a strong sense of patriotic identification from their citizens. We have to carry the inevitable burdens of life in a political society (we must pay taxes, obey laws, fight wars etc.). In a free community those sacrifices cannot be forced on their members but they must be done willingly without any means of political violence. In Taylors opinion this can only happen if the citizens identify with their political community and if they treat it as a common good. Liberal and democratic society must be based on bonds of patriotic solidarity. Hence the republican thesis enables us to see the society in terms of weidentities which is opposed to the society understood as a aggregate of I-identities. In other words if the republican thesis is true liberal democratic state cannot remain neutral with regard to the patriots and non-patriots. Patriotic loyalty is in a way fundament of the free democratic state and it must be socially endorsed as a conception of good life.

17 Przemysaw Biaek Uniwersytet Jagielloski

Heglowska krytyka filozofii refleksji

Przedmiotem mojego wystpienia bdzie stosunek zachodzcy pomidzy filozofi refleksji a Heglowsk spekulacj. Filozofi refleksji mona charakteryzowa w rny sposb. Jej podstawowym celem jest wykazanie, e odniesienie wiadomoci do przedmiotw zewntrznych daje si objani na gruncie czystej immanencji. Innymi sowy, pragnie ona dowie, e odniesienie do tego, co inne, sfery przedmiotowej, ktre jest konstytutywne dla wiadomoci empirycznej, staje si zrozumiae tylko wwczas, kiedy podmiot filozofujcy, korzystajc z pomocy takich operacji tak jak refleksja, abstrakcja czy epoche, odkryje sfer Ja Absolutnego czy wiadomoci transcendentalnej. Opis koniecznych aktw Ja transcendentalnego, ktre dokonuj si, by uy sugestywnego wyraenia Hegla, za plecami wiadomoci empirycznej, ma suy przede wszystkim uprawomocnieniu poznania. W wystpieniu skupi si na przedstawieniu konstytutywnych cech filozofii refleksji takich jak specyficzna koncepcja okrelonoci i wynikajca z niej absolutyzacja przeciwiestw. W drugiej czci referatu przedstawi stosunek Hegla do najbardziej zaawansowanej postaci filozofii refleksji, czyli do filozofii transcendentalnej Fichtego. Na koniec sprbuj pokaza, e stosunki zachodzce pomidzy refleksj a spekulacj nie speniaj kryteriw krytyki immanentnej. O tym, e ju w tym momencie Hegel akceptowa jedynie tak form refutacji dobitnie wiadczy sposb, w jaki poddaje on krytycznej analizie system Fichtego. Nie krytykuje jej z jakiego z zewntrznego punktu widzenia, ale stara si wykaza, e zachodzi rozbieno pomidzy przyjmowanymi przez ni postulatami a ich urzeczywistnieniem. Mona zasadnie utrzymywa i schemat takiej krytyki chciabym zarysowa, e stosunki pomidzy refleksj poznaniem przebywajcym w ywiole skoczonoci i bdcym w stanie co najwyej ujmowa nieskoczono jako otcha, w ktrej wszystkie okrelenia trac swoj wano - a spekulacj w Differenzschrift s dalekie od jednoznacznoci i Hegel nie przedstawi drogi, jak wiadomo musi pokona, aby od autodestrukcji rozsdku i refleksji przej do spekulacji, ktra przyjmuje, e adekwatne ujcie skoczonych okrele wymaga odniesienia ich do Absolutu.

18 Filip Biaek Uniwersytet Jagielloski

Metafizyczne podstawy rozwaa nad paradoksem kamcy - Kripke i Maudlin

Wspczesne badania nad paradoksem kamcy skoncentrowane s przede wszystkim na budowie semantycznego modelu, w ktrym antynomia nie wystpi, a ktry to dodatkowo bdzie jak najlepiej oddawa cechy jzyka naturalnego. Filozofowie zajmujcy si antynomi (a mwi tu gwnie o Kripkem, Belnapie, Gupcie, Fieldzie, czy o Yablo) uzyskali istotne i ciekawe rezultaty, jednake trudno oprze si wraeniu, e tezy, ktre gosz nie znajduj naleytego uzasadnienia (lub choby wyjanienia) z perspektywy metafizycznej. W swoim wystpieniu chciabym po pierwsze pokaza, jak bardzo istotne dla bada nad antynomi kamcy jest wzniesienie si ponad semantyczno-logiczny poziom rozwaa. Fakt ten mona dobrze zobrazowa na przykadzie synnego tekstu Saula Kripkego pt. "Zarys pewnej teorii prawdy". Kripke nie formuuje tam jednej, konkretnej koncepcji, ale raczej konstruuje formaln maszyneri suc do produkowania rnych niesprzecznych interpretacji predykatu T(x) (kady punkt stay jest tak interpretacj). Jasne jest, e bez metafizycznych ustale nie bdziemy w stanie dokona wyboru midzy konkurujcymi ze sob interpretacjami. Aeby rozsdzi, ktry punkt stay jest odpowiedni interpretacj dla naszego predykatu prawdziwoci musimy zastanowi si nad tym, w jaki sposb i dziki czemu zdania staj si prawdziwe lub faszywe. Jakie zdania nie posiadaj klasycznej wartoci logicznej? Jak mamy racj, by uzna, e zasada biwalecji musi zosta ograniczona? Na powysze pytania nie sposb odpowiedzie bez wyjcia poza czysto semantyczny model rozwaa. Drug cz referatu mam zamiar powici zarysowaniu moliwych odpowiedzi na pytania postawione w czci pierwszej. Posikowa si tu bd zbierajc wietne recenzje ksik Tima Maudlina pt. "Truth and Paradox. Solving the Riddles." Maudlin twrczo rozwija w niej teori Kripkego. Punktem wyjcia bdzie banalne spostrzeenie, e zdania s prawdziwe lub faszywe w zalenoci od tego, jaki jest wiat. Zdanie, aby byo prawdziwe musi w jaki sposb odnosi si do wiata. Bd stara si argumentowa, e zdania samozwrotne przypisujce sobie predykaty semantyczne nie odnosz si do wiata. Na pierwszy rzut oka teza taka jest faszywa. Zdanie kamcy mwi przecie o jakim wycinku wiata mianowicie mwi o sobie. Posugujc si modelami skonstruowanymi przez Kripkego i Maudlina wska, i zdania samozwrotne nie informuj nas jednak o adnych faktach. Okae si, e sytuacja, w ktrej dowolne zdanie nieufundowane znajduje si w zakresie predykatu T(x) informuje nas tylko o tym, e sami zdecydowalimy, e zdanie to ma znajdowa si w zakresie predykatu. Jak wida mao to ma wsplnego z naszym pojciem prawdziwoci. Jak zauway Anil Gupta: "Fakty semantyczne nie istniej."

19 Ireneusz Bihun Uniwersytet Opolski / Instytut Neurologii i Psychiatrii w Warszawie

Profilaktyczne implikacje filozofii

Zamierzeniem tego referatu jest wydobycie i ukazanie inspirujcych profilaktycznie przestrzeni filozoficznego mylenia. Metoda majeutyczna (dialektyka sokratejska) jest jedn z drg odkrywania prawdy o faktach jakie maj miejsce w yciu czowieka. W drodze dyskursu (zarwno interpersonalnego, jak i wewntrznego) moliwe jest poznanie obiektywnych stanw rzeczy (ktre mog stanowi problemy egzystencjalne czowieka), oraz sposoby ich rozwizania (podejmowania waciwych decyzji). Autor referatu od kilku lat zajmuje si profilaktyk zachowa problemowych wrd modziey szkolnej. Jest propagatorem nowego nurtu w promocji zdrowia, ktry nosi nazw profilaktyka pozytywna. W spotkaniach z modzie posuguje si programem autorskim Pozytywny aspekt bycia (PAB), ktrego rdzeniem jest wspomniana metoda majeutyczna. Niniejszy referat opisuje ide programu, jego przydatno w konceptualizacji i operacjonalizacji bada zachowa problemowych modziey, oraz nieinwazyjno samej metody, ktra pozwala modym ludziom zachowa autonomi w argumentacji i wnioskowaniu. W pierwszej czci referatu nawietlono ide profilaktyki pozytywnej, jej obszary dziaania oraz niektre narzdzia (w tym omawiany program PAB). Nastpnie przedstawiono scenariusz programu (spotkania z modzie). W tej czci autor szkicuje zastosowanie metody filozoficznej w profilaktyce. W dalszej czci omawiane s: metoda badawcza, wyniki bada i wnioski. Fokus myli skierowany jest na przydatno uytej metody badawczej (analiza treci), oraz na wykazanie szans, jakie stwarza stosowana metoda dialektyki sokratejskiej w profilaktyce zachowa problemowych dzieci i modziey. Autor referatu wsppracuje z Instytutem Psychiatrii i Neurologii w Warszawie (Pracownia Pro-M), ktry monitoruje jego prace badawcze i program profilaktyczny. W opinii autora i Instytutu program jest interesujca propozycj w profilaktyce zachowa problemowych dzieci i modziey . Kwestia profilaktycznych implikacji filozofii stanowi przedmiot przyszej pracy doktorskiej autora referatu. Dlatego pragnie on podzieli si swoimi dowiadczeniami w tej dziedzinie, przybliy propozycj zastosowania filozofii w profilaktyce zachowa problemowych i podda j naukowej krytyce szerszemu gronu naukowcw.

20 Piotr Buczek Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Vita contemplativa za murami klasztoru. Reguy klasztorne wczesnych wiekw jako przeduenie nauki filozofw pogaskich

Jak pisa w. Tomasz z Akwinu warunkami sine qua non kontemplacji jest zdobycie cnt moralnych oraz dziaalno intelektu (rozumowanie), ktre koczy si powinno kontemplacj dzie Boych. Stanowisko Doktora Anielskiego nie jest w historii filozofii odosobnione, ani nowatorskie. Ju staroytni myliciele, zaczynajc od pitagoreiczykw, podobnie rozumieli pojcie kontemplacji, cel ycia mdrca widzc w theoria, czyli intelektualnym namyle nad wiatem, pierwszymi przyczynami rzeczywistoci i Bogiem. wiczenia ascetyczne jakie proponowali miay za zadanie oderwa myli od tego, co nie sprzyja kontemplacji a co wzmaga rodzenie si cnt, takich, jak je wtedy pojmowano oraz przede wszystkim wznie sw dusz ponad materi. Rozwijajc t koncepcj myliciele z krgu filozofii platosko/neoplatoskiej doszli do przekonania, e to wanie denie myl do spotkania z absolutem jest szczytem stara mdrca. To przekonanie przejli myliciele chrzecijascy, ktrzy u progu nowej ery tworzyli nowy sposb mylenia o celu ludzkiego ycia wstpienia do Krlestwa Niebieskiego. Nie tylko gwny nurt Kocioa czerpa penymi garciami z tradycji staroytnych, ale bardziej sili si t straw rodzcy si wwczas chrzecijaski monastycyzm. Reguy zakonne, ktre powstaj wanie w tym czasie, ukazuj z ca dobitnoci wizj kontemplacji, jak kilka wiekw pniej opisze w swych pismach Tomasz z Akwinu. Nauka Kocioa Katolickiego (powszechnego) si rzeczy skierowana jest do ogu wiernych, natomiast szkoy kontemplacji rodzce si w zakonach, czujc donioso swej nauki musiay swych nowicjuszy szczeglnie przygotowywa. Ju na tym etapie wida platoskie implikacje nauki kontemplacji. Analizujc zatem owe pisma opatw i pustelnikw dostrzec mona swego rodzaju meditatio mortis znane choby z pism Platona oraz ywotw chrzecijaskich mczennikw. mier dla wiata, ograniczenie pragnie i zamknicie si w murach klasztoru, z ograniczonym kontaktem ze wiatem zewntrznym ma za zadanie doprowadzenie do prostego widzenia uszczliwiajcej prawdy. Wskazanym jest zatem przyjrzenie si bliej wskazwkom, danym przez wielkich ludzi Kocioa, ktre pokazuj jak y by osign doskonao na drodze do mdroci. Praca zasigiem swym obejmuje w gwnej mierze pisma monastyczne, ktre powstay w pierwszych wiekach redniowiecza, w tym przede wszystkim najbardziej esencjaln dla monastycyzmu redniowiecznego Regu w. Benedykta z Nursji.

21 Daniel Chlastawa Uniwersytet Warszawski

Czy logika trjwartociowa zostaa "w grzechu poczta"? Krytyka indeterminizmu ukasiewicza

Jan ukasiewicz (1878-1956) to jeden z najwybitniejszych polskich logikw XX wieku. W rwnej jednak mierze by filozofem, nalecym do Szkoy LwowskoWarszawskiej. W swoich pogldach by bliski ideaom filozofii analitycznej, dc do uprawiania filozofii zgodnie z najwyszymi standardami naukowoci i rzetelnoci. W 1922 roku ukasiewicz wygosi jako rektor Uniwersytetu Warszawskiego referat, ktry pniej uzyska form artykuu, zatytuowanego O determinizmie. W przemwieniu tym przedstawi filozoficzne koncepcje, ktre doprowadziy go do stworzenia logiki trjwartociowej, bdcej jednym z pierwszych nieklasycznych systemw logicznych, ktre pniej zaczy powstawa jeden za drugim i stay si jednym z gwnych obiektw bada logiki wspczesnej. To filozoficzne podoe dotyczyo problematyki determinizmu i wolnoci: ukasiewicz uwaa, e wolno i twrczo czowieka s niemoliwe do pogodzenia z determinizmem, czyli tez, e wszelka prawda jest odwieczna, e caa przyszo jest z gry okrelona przez to, co j poprzedza. Poniewa klasyczna, pochodzca jeszcze od Arystotelesa, dwuwartociowa logika wydawaa si by trudna do uzgodnienia z koncepcj indeterminizmu, ukasiewicz czu si zmuszony do dokonania rewizji samych podstaw tej logiki, a mianowicie zasady, e kade zdanie jest prawdziwe lub faszywe. Wprowadzi on w zwizku z tym trzeci warto logiczn moliwo, ktr interpretuje nastpujco. Zdania o przyszoci (a przynajmniej niektre z nich) nie s ani prawdziwe, ani faszywe posiadaj trzeci warto logiczn, s moliwe; mog si zdarzy, ale mog si rwnie nie zdarzy, a to, jak faktycznie bdzie, nie jest przesdzone tu i teraz. W ten sposb ukasiewicz chce na paszczynie samej logiki podway deterministyczn tez, e zdania dotyczce przyszoci s ju teraz prawdziwe bd faszywe, e ju teraz (i od zawsze) jest okrelone, czy opisywane przez nie stany rzeczy zajd, czy nie. Stworzona przez ukasiewicza logika trjwartociowa jest pewnym spjnym systemem formalnym, ktrego warto i znaczenie s zupenie niezalene od wartoci filozoficznych motywacji, ktre przyczyniy si do jej powstania. Znana jest ironiczna opinia W. Quinea o logice modalnej, ktrej zarzuca, e jest w grzechu poczta, gdy powstaa w wyniku niezrozumienia pojcia wynikania logicznego przez C. Lewisa. W swoim wystpieniu bd stara si wykaza, e zarzut poczcia w grzechu mona w jakiej mierze postawi logice trjwartociowej ukasiewicza. Nie chodzi tu jednak bynajmniej o to, e ukasiewicz popeni jakie bdy natury formalno-logicznej moje uwagi bd dotyczy przesanek o charakterze czysto filozoficznym. Bd wskazywa na to, e indeterminizm, ktrego broni ukasiewicz, wcale nie gwarantuje istnienia wolnej woli. Za bezzasadne uwaam rwnie odrzucenie wiecznoci prawdy, ktrego ukasiewicz dokonuje obok zakwestionowania jej odwiecznoci. Nastpnie przejd do omwienia pragmatycznych aspektw omawianych pogldw. Motywacja dla opowiedzenia si za indeterminizmem ma bowiem dla ukasiewicza charakter wyranie pragmatyczny. Mimo, e nie moe on udowodni prawdziwoci indeterminizmu, przyjmuje go, poniewa ma to mie dobroczynne skutki wiatopogldowe: obok ludzkiej wolnoci ma zosta zagwarantowana ulga w cierpieniu i przebaczenie win. Moim celem

22 bdzie wykazanie, e stanowisko ukasiewicza nie tylko tych rzeczy nie gwarantuje, ale ponadto wika si w konsekwencje, ktre z pragmatycznego punktu widzenia s bardzo negatywne, co sprawia, e stanowisko to naley z powodw czysto pragmatycznych wanie odrzuci, niezalenie od pojawiajcych si skdind problemw teoretycznych.

23 Tadeusz Ciecierski Uniwersytet Warszawski

On demonstrating

In "Demonstratives" David Kaplan distinguished <<theory of demonstratives>> from <<theory of demonstrations>> claiming that the analysis in terms of direct reference applies to the former while that in terms of modes of presentation and senses could be applied to the latter. The aim of my talk is to discuss various problems and concepts belonging to the theory of demonstrations. This task will be realized in four steps. First of all, I would like to describe, classify and distinguish various ways in which one may perform pointing gestures. Second of all, I would like to discuss a distinction between two major types of attention directing procedures that could be incorporated into demonstrations. Third of all, I would like to inquire into Kaplan's conjectures concerning the possibility of using Fregean semantical concepts within the theory of demonstrations. Fourth of all, I would like to make some comments about the role of intention-demonstration relation in semantics and pragmatics of demonstratives.
Selected references: K. Bach, Intentions and Demonstrations, Analysis 52, 1992; D. Kaplan, Demonstratives, [in:] Themes from Kaplan, [in:] Almog, Wettstein, Perry, (eds.). Oxford 1989 D. Kaplan, Dthat, (reprinted in) Martinich (ed.) The Philosophy of Language, Oxford 1985. D. Kaplan Afterthoughts, D. Kaplan, Demonstratives, [in:] Themes from Kaplan, [in:] Almog, Wettstein, Perry, (eds.) Oxford 1989 M. Reimer, Demonstratives, demonstrations and demonstrata, Philosophical Studies 63, 1991 M. Reimer, Do demonstrations have semantic significance?, Analysis 51 (1991) 177-83.

24 Olga Cielemcka Uniwesytet Warszawski

Kobieca histeria midzy ujarzmianiem a rewolucj

Pragn zaprezentowa referat dotyczcy problematyki kobiecej histerii podjtej z perspektywy wspczesnej filozofii. Histeria funkcjonuje jako metafora kobiecoci, jest rodzajem stygmatyzacji, ktra obejmuje kobiece ciao jako to, co Obce. Korzystajc z teorii Michela Foucaulta, ujmujcej ciao jako przedmiot ujarzmiania w wiecie represyjnym i ciasno utkanym z wadzy, stawiam pytanie o proces wytwarzania i kontroli ciaa kobiety. Proces ten jest widoczny, gdy przypatrzymy si genealogii histerii, gdzie dyskurs medycyny, ale te higieny i moralnoci konstruuje kobieco jako chorob. Histeria staje si rodzajem strategii wadzy, ktra wytwarza ciao kobiece jako z natury chore. Kobieco jest wytworem dyskursw dcych do ujarzmienia kobiet. W ujciu Foucaulta, ciao to pole rozgrywki midzy wiedz, wadz i oporem. Jest w centrum procesw dyscypliny i treningu, bdc celem, obiektem i instrumentem wadzy-wiedzy. Poprzez ciao wadza operuje, ywi si nim. To wizja czowieka uwikanego w relacje wadzy, ktre zawsze s immanentne, dziaajce, wytwrcze, nie odgrnie dane, lecz spltane. Foucault kreli obraz ciaa, nawet jeli zdolnego do oporu, ktry zawsze jest tylko tymczasowy i ograniczony, to raczej inercyjnego i podporzdkowanego narzuconym mu reimom dyscyplinarnym. Wykorzystujc aparat teoretyczny Foucaulta, staram si wskaza warunki, w jakich kobiety s konstruowane jako podmioty. W Historii seksualnoci Foucault stwierdza: tam, gdzie jest wadza, tam jest moliwo oporu. Wadza jest zawsze obiektem zmian, a opr podmiotu jest moliwy wanie poprzez wadz, ktra go konstruuje. Przezwycienie foucaultiaskiego pesymizmu otwiera moliwo zbadania rewolucyjnego, politycznego potencjau drzemicego w histerycznym ciele. Na gruncie koncepcji Foucaulta, wydaje si, moliwo oporu tkwi w samej dynamice relacji wadzy; opr, wszelki unik i bunt powoduj udoskonalenie lub modyfikacj technik wadzy, co z kolei dostarcza warunkw umoliwiajcych nowe formy oporu. Dekonstrukcja pojcia histerii przynosi refleksj nad moliwoci oponowania wobec ujarzmiania, prowadzi do rozwaa o ludzkiej wolnoci. Wykorzystujc koncepcj subwersywnoci Judith Butler, teori jzyka Julii Kristevej i zaoenia criture fminine Hlne Cixous omwi moliwo przedefiniowania figury histeryczki, wykazujc jej potencjalnie feministyczny i rewolucyjny charakter. Dewaluacji histeryczki jako metafory kobiety przeciwstawiona zostanie koncepcja histerii Jacquesa Lacana. Rozhisteryzowanie, tak jak ujmuje to Lacan, jest warunkiem dotarcia do prawdy wasnej egzystencji. Dla Lacana, histeria jest momentem zapytania, wtpliwoci, poszukiwania. Histeria nie jest tu chorob, lecz typem dyskursu, w ktrym podwaa si wiedz o sobie samym. Dziki wtpieniu w pewno i prawd wiedzy, dziki cierpieniu, podmiot histeryczny poszukuje i pyta. Szuka mistrza, by wyjawi mu prawd i, niezadowolony z jego odpowiedzi, odrzuca j. Tak rozumiane rozhisteryzowanie jest, by moe, warunkiem wstpnym wszelkiego krytycznego mylenia i wszelkiej filozofii. Analizy Lacana, Cixous czy Kristevej zapewniaj wgld w jzykowy i genderowy wymiar histerii. Histeria nie przynaley wycznie do dziedziny historii medycyny, ale take ma swoje wane miejsce we wspczesnych rozwaaniach nad jzykiem, cielesnoci i rnic seksualn.

25 Kirsty Collins University of St Andrews

Fellow sufferer, Compagnon de misres: Schopenhauer and Utilitarianism

Arthur Schopenhauer is an extremely important figure to discuss in relation to the ethical theory of utilitarianism. Schopenhauer predates the emergence of Utilitarianism, but has vital thoughts of the nature of pain, pleasure and suffering. I intend to argue that Schopenhauer's initial definitions of pleasure and pain correspond very closely to utilitarian understandings, as does his discussion of the different experiences of humans and animals. But through several important differences Schopenhauer comes to reject the view that pleasure has any role to play in human pursuit of happiness. The arguments for this, and his huge discussion of pain offer a new perspective to modern utilitarian thought.

26 Bartomiej Czajka Uniwersytet Jagielloski

Czy mona sensownie mwi o czasie bez indeksykalnego odniesienia? Prba odpowiedzi na paradoks McTaggarta.

Tematem prezentacji bdzie filozoficzna dyskusja na temat koniecznoci uycia wyrae okazjonalnych przy opisie zdarze w czasie. T kwesti podniesiono po synnym paradoksie J. E. McTaggarta (1908r.), ktry przedstawi argumenty podwaajce wewntrzn niesprzeczno pojcia czasu, ktre zawiera okrelenia indeksykalne, tj.: przeszo, teraniejszo i przyszo. Jeli jego argumentacja jest suszna, adekwatny sposb opisu czasu musi by pozbawiony takich elementw. Powstaje wtedy pytanie, czy wszystkie zdania, ktre zawieraj takie wyraenia mog zosta przetumaczone na tzw. zdania wieczne, tj. posiadajce okrelenie czasu niezalene od kontekstu wypowiedzi. Rozumowanie McTaggarta opiera si na dwch zaoeniach: czas mona skonstruowa jedynie za pomoc cigu zdarze opierajcych si na dystynkcji przesze/teraniejsze/przysze. Tylko takie jego przedstawienie pozwala uchwyci zmian (tj. przechodzenie zdarze z przyszoci w teraniejszo i z teraniejszoci w przyszo), ktra jest dla niego esencjalna, bowiem jak brzmi drugie zaoenie w wiecie, w ktrym nic nie podlega zmianie, mwienie o czasie nie ma sensu. Gwny punkt argumentacji McTaggarta to wykazanie sprzecznoci takiej wizji czasu mwic o zdarzeniu, e jest przesze i byo teraniejsze de facto przypisujemy mu sprzeczne predykaty lub wikamy si w regres. Zdarzenie x jest bowiem wtedy jednoczenie teraniejsze i przesze w przeszoci albo w przeszoci jest teraniejsze i bdzie przysze, gdzie dla wytumaczenia uycia indeksykalnych jest i bdzie potrzeba tworzy kolejne szczeble konstrukcji. Rozwizanie tego paradoksu moe si opiera na zakwestionowaniu ktrego z dwu argumentw lub zaoenia, e zmiana nie jest konieczna dla wyraenia czasu. W tym referacie odnios si do pierwszego argumentu, jakoby jedynie cigi uporzdkowane relacj okazjonaln mogy uchwyci zmian. Przedstawiona zostanie koncepcja D.H. Mellora, zawart w ksice Real Time II, w ktrej autor przekonuj, e moliwe jest stworzenie adekwatnego opisu w oparciu jedynie o cig uporzdkowany relacj nastpstwa (bez wskazania, ktre zdarzenie ma miejsce teraz). Wszelkie argumenty zwolennikw detensualnego (tj. pozbawionego indeksykalnych elementw) opisu musz zosta skonfrontowane z najwaniejszymi argumentami zwolennikw nieusuwalnoci indeksykaliw: przede wszystkim argumentem A. Priora (tzw. argumentem Bogu dziki ju po wszystkim!), sugerujcym istnienie zda nieprzetumaczalnych na taki jzyk. Mellor, uznajc ten zarzut, broni si, twierdzc, e rzeczywicie istniej takie zdania, niemniej ich warunki prawdziwoci daj si sprowadzi do takich, ktre powouj si jedynie na fakty o nastpstwie, a nie relacji do teraniejszoci. Dziki temu by moe nasz jzyk jest nieredukowalny do detensualnych kategorii, niemniej nic nie wymaga, by wiat posiada wasnoci, ktrych nie da si wytumaczy za pomoc cigw zdarze nieodnoszcych si do indeksykalnych poj. Kwesti uytecznoci takiego detensualnego opisu dla ludzi, ktrych percepcja i funkcjonowanie wydaj si by zakorzenione w pojmowaniu czasu za pomoc rozrnienia na teraniejszo, przyszo i przeszo nie bdzie szerzej omawiana.

27 Celem referatu jest krtkie przedstawienie samej argumentacji McTaggarta i ocena jej susznoci oraz wykazanie, w jakim stopniu teoria detensualnego opisu czasu Mellora jest wartociow odpowiedzi na problemy jakie w paradoks generuje, tj.: czy jest spjna oraz jakie argumenty mona przytoczy przeciwko jej zaoeniom.

28 Andrzej Dbrowski Uniwersytet Jagielloski

Umys i przyroda. O pewnych prbach naturalizacji intencjonalnoci

rdowo intencjonalno to charakterystyczna cecha wiadomych aktw postrzegania, mylenia, przypominania, wyobraania itd. Jest ona swoistym nakierowaniem, dziki ktremu nasze poznawanie jest poznawaniem czego, postrzeganie postrzeganiem czego, mylenie myleniem o czym, przypominanie przypominaniem czego, wyobraanie wyobraaniem czego. Intencjonalne akty sprawiaj, e pewne obiekty (lub ich aspekty) ze wiata fizycznego mog by przedstawione w naszym umyle i rzetelnie poznane. Intencjonalno sprawia, e nasze wadze umysowe mog poznawa transcendentne wobec nich przedmioty, ale take a moe przede wszystkim mog odnosi si do przedmiotw wewntrznych, przeszych, wydobytych z pamici lub przyszych, wyobraonych, abstrakcyjnych lub nigdy nieistniejcych. Problematyka intencjonalnoci ma charakter silnie interdyscyplinarny. Rozwaana jest m.in. w ramach psychologii, kognitywistyki, a zwaszcza filozofii: epistemologii, ontologii, filozofii umysu, jzyka i dziaania. W referacie zaprezentujemy dwie odmienne (cho mieszczce si w tym samym paradygmacie) prby naturalizacji intencjonalnoci. Autork pierwszej jest Ruth Millikan, a drugiej Mark Okrent.

29 Micha Dobrzaski Uniwersytet Warszawski

Renesansowa interpretacja cnoty stoickiej stao u Justusa Lipsiusa

Justus Lipsius, renesansowy filozof nieomal zapomniany przez nowoczesno, przez badaczy uwaany jest za czowieka odpowiedzialnego za przywrcenie myli stoickiej w nowoytnoci. Jako wybitny filolog zajmowa si badaniem tekstw antycznych. Przede wszystkim jednak dokona reinterpretacji myli stoickiej, starajc si pogodzi j z chrzecijastwem. Tym samym przystpi do grona filozofw i sta si ojcem i gwnym przedstawicielem nurtu zwanego neostoicyzmem. Najbardziej znane dzieo Lipsiusa pt. O staoci (De constantia), napisane w formie dialogu, w duej mierze stanowi wanie prb pogodzenia antycznej filozofii stoickiej z chrzecijastwem. Odbywa si to wok gwnego wtku dziea, prezentujcego cnot, ktra wkrtce sta si miaa naczeln cnot epoki stao (constantia). Koncepcja ta stanowi bezporednie nawizanie do myli stoickiej i waciwego tej szkole rozumienia cnoty. Lipsius w swym dziele uywa obu poj nieomal synonimicznie. Celem referatu bdzie prezentacja koncepcji cnoty staoci, jaka znajduje si w omawianym dziele. Lipsius w kolejnych rozdziaach podaje zarwno definicj tego pojcia, jak i szereg argumentw na rzecz podjcia prby osignicia jej. Zajmuje si take pytaniem o to, jaka jest droga do staoci. W toku wywodu uywa wielu argumentw zaczerpnitych bezporednio z pism antycznych stoikw, cho czsto modyfikuje je, dopasowujc do wasnych potrzeb. W argumentacji pojawiaj si midzy innymi takie koncepcje stoickie, jak fatum czy te perspektywa kosmiczna. Jednoczenie jednak du rol odgrywa chrzecijaski Bg, czuwajcy nad wiatem za porednictwem swej opatrznoci. Lipsius wprowadza take do swojego systemu woln wol i czciowo krytykuje antycznych stoikw. Lipsiaska stao jest swoistym dopasowaniem stoickiej koncepcji cnoty do czasw, w ktrych y autor dziea. Wie si ona przede wszystkim ze stabilnoci emocjonaln osoby j posiadajc i nieuleganiem negatywnym emocjom w zwizku z nieszczciami, jakie spotykaj czowieka przez ycie. Lipsius na kolejnych stronach swego dziea wykazuje pozorno wszystkich nieszcz, podkrelajc, e s niezbdne dla funkcjonowania wiata lub wskazuj czowiekowi waciw drog. Osignicie staoci moliwe jest bowiem tylko i wycznie poprzez wyzbycie si mniemania (opinio) i rozumowe poznanie zasad kierujcych wiatem. Analiza dziea przeprowadzona zostaa na podstawie polskiego tumaczenia z 1600 r.

30 Wojciech Doraczyski Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej

Myl Niccolo Machiavellego w interpretacji Ernsta Cassirera i Isaiaha Berlina

Pisma polityczne Machiavellego doczekay si niezliczonych interpretacji. Traktaty synnego politycznego realisty przez prawie piset lat, jakie miny od ich wydania, byy wychwalane za niezwyk gbi i krytykowane ze wzgldu na przestarzae metody. Punktem sporu by take ich rzekomy immoralizm. Dla Bacona autor Ksicia by empirykiem, patrzcym trzewo na rzeczywisto spoeczn, za Burckhardt widzia w nim estet rozwijajcego koncepcje pastwa jako dziea sztuki. Hegel uwaa, e Machiavelli trafnie rozpozna wymogi swojego czasu i dostrzeg potrzeb zjednoczenia rozproszonych pastewek woskich w scentralizowane pastwo. Za wedug Spinozy rady zawarte w Ksiciu miay charakter demaskatorski, obnaay zo autorytarnych rzdw. Na tle tych rozbienych interpretacji ciekawie prezentuj si pogldy dwch filozofw - Ernsta Cassirera i Isaiaha Berlina. Obaj interpretowali traktaty wielkiego florentyczyka w kontekcie wasnej filozofii politycznej. Ernst Cassirer bada pisma Machiavellego w kontekcie historycznym, podkrelajc cigo rozwoju europejskiej myli politycznej. Isaiah Berlin postrzega je przez pryzmat wasnej filozofii politycznego liberalizmu. Owe marginalne komentarze obu mylicieli s jednak zbiene i by moe najlepiej oddaj istot myli Niccolo Machiavellego, czc j z rozpadem jednolitej, redniowiecznej wizji wiata i pocztkami pluralizacji kultury europejskiej.

31 Adam Ferner Birkbeck College

Psyches Shadow

Broadly speaking this speech discusses animalism, the view that we are, fundamentally, human animals (endorsed by Olson, Hoffman and Rosenkrantz, van Inwagen, and Wiggins). More specifically, it presents a historical survey of that position, and identifies, discusses, and questions the animalists dependence on the Aristotelian concept of psyche, a principle of individuation used to substantiate such organisms. The paper concludes by indicating the pervasiveness of psyche in the area of personal ontology, and outlining other problems that confusion over psyche has caused. It is, in this sense, focussed both on issues of metaphysics and of philosophical anthropology. Eric Olson has recently indicated a link between personal ontology and mereology, writing that there is an intimate connection between questions about what we are and the question of when composition takes place. (2007) This assumption is present equally in works by van Inwagen (1990), Wiggins (2002), and Hoffman and Rosenkrantz (1990). It is the view that any candidate for what we are must be a thing, in the strict, mereological sense of the word. These animalists are thus ontologically committed to the claim that human animals are things. This seems relatively uncontroversial. Whether or not we agree with the animalist outlook, few would want to deny that such organisms are entities over and above the simples that constitute them. The assertion that animals are things is seemingly pretheoretical, and has been largely granted the status of a Moorean fact. However, considering research by RainerMann (1999) (and Furth (1978)) we find evidence to regard this view as a distinctly Aristotelian revolution. Further, we find in the Metaphysics the ontological framework that explains why this is so: an animal is a thing because the matter from which is constituted is informed by a particular psyche. It is this ontological model which is revised, to varying degrees, in the animalist literature either explicitly as with Wiggins or by veiled reference as with van Inwagen, Olson, Hoffman and Rosenkrantz. Due to time constraints I focus primarily on van Inwagens life principle (popular also with Olson and Merricks). Drawing on the biological research of Haraway, Margulis and Sagan (2001), I put pressure on the notion of life as a jealous event, as psyche must be in order to substantiate single, separable things. I also aim to suggest how this problem of overlap is similarly acute for Wiggins principle of activity. My conclusion, however, is less concerned with exhaustively demonstrating the failings of psyche as a principle of individuation, which would take more space than is available here. Rather, the aim of this paper is to draw attention to the pervasiveness of the concept of psyche in personal ontology, and I will finish by indicating the operations of psyche in the so-called psychological stance, where we are considered, fundamentally, to be persons. Reflecting on the archaeological work done by Amelie Rorty (1987), following Mauss (1938), I will suggest how a clarification of the role of psyche with respect to persons, as well as animals, can help us progress in our efforts to understand what exactly we are.

32 Katarzyna Gdowska Akademia Grniczo-Hutnicza

Rola atmana w procesie poznawczym wedug bramiskiej szkoy filozoficznej njaji-waiesziki

Filozoficzn postaw ortodoksyjnej bramiskiej szkoy njaji-waiesziki (nyyavaieika)jest droga wiedzy (janamarga), dlatego istotne jest uzasadnienie moliwoci poznania prawdziwego. Substancjami, ktre maj kluczowe znaczenie dla procesu poznawczego s umys (manas) i wiadomy (tman). Umys nie jest podmiotem poznajcym, ale jest niezbdny w procesie poznawczym, poniewa on wanie je umoliwia. Pasywny manas peni funkcj nonika bodcw zmysowych oraz jest orodkiem odpowiadajcym za pami, sny, intuicj i uczucia. Centralnym elementem procesu poznawczego jest atman, specyficznie rozumiany na gruncie pluralistycznej ontologii njaji-waiesziki. Atman moe poznawa, gdy tylko w tej substancji inheruje atrybut (gua) wiadomo (buddhi); atman jest wiadomy, dlatego, e jest orodkiem wiadomoci. Aktywno intelektu odbywa si buddhi , ktra postrzega i uchwytuje istnienie powszechnikw i konkretw oraz realizuje czynnoci mylenia. W niniejszej pracy zarysowana zostanie koncepcja substancji i atrybutw w filozofii njaji-waiesziki. Przedstawiona zostanie teoria atmana (atmanw), ktra wyrnia omawian szko spord innych nurtw myli bramiskiej. Na tym tle zaprezentowana zostanie rola atmana w procesie poznawczym.

33 Micha Tomasz Godziszewski Uniwersytet Warszawski

The justification of the axioms of set theory

The question of foundations of mathematics has been a vital one for mathematicians and philosophers throughout the history of modern science due to its tight connection to the notion of 'epistemologial certaintity' since finding the source of certainity of our knowledge has been a purpose of modern epistemology and mathematics served as a pattern of a subject which theorems are surely (necessarily) true. Before inventing set theory, there had been efforts made to find the basis for formalising mathematics with the notions of 'number' and 'quantity'. Contemporary mathematics is based on axiomatic set theory - the universe of any model for this theory contains only sets and the only relation in its language is that of membership. Any sensible mathematical object has got its interpretation in set theoretical language - in fact, to formalise mathematics, one needs only the notions of an empty set, membership relation and set of axioms. The latter notion is the one that evokes great interest for epistemologists of mathematics, since if all theorems in set theory are to be led out from the axioms ands set theory is a foundation for mathematics, our mathematical (implicitly: necessarily true) knowledge 'derives' from these axioms. The purpose of my speech is to deliver a presentation and critical analysis of contemporary debates concerning the problem of justyfying the axioms of set theory. I will introduce the ZFC axioms, explore the dicussion on independent statements (especially the axioms of constructability and the continuum hypothesis) which I believe to have a strong impact on our epistemology and analyse the debate about justification of the axioms in set theory. I will particularly focus on the views of Russell's logical atomism and speak about contemporary conceptions of sets - iterative one and limitation-of-size one. Basing on the presentation I will try to give my own interpretation of the contemporary discussion and draw some general corollaries about the topic.

34 Karina Graj Uniwersytet Jagielloski

Wpyw filozofii jzyka Bhartrihariego na koncepcje estetyczne Anandawardhany

Gwnym celem wystpienia jest przyjrzenie si temu, jak koncepcja sphota omwiona w Vakyapadiyi Bhartrihariego, indyjskiego jzykoznawczy i filozofa jzyka z V w. zostaa zaadaptowana przez Anandawardhan (IX w.n.e.) w jego teorii sztuki. Wedug Bhartrihariego dwik istnieje na dwa sposoby po pierwsze jako podstawa i pramateria (mona by powiedzie jako fonem, abstrakcyjny wzorzec dwikowy), a po drugie jako jego aktualizacja czyli znak jzykowy w aspekcie nonika wartoci semantycznych. Kada bowiem aktualizacja cigu dwikw prowadzi do manifestacji sphoty, czyli znaczenia (od rdzenia sphut pka, wybucha, rozwietla). Jako niezalena caostka sphota istnieje tylko w umyle, jest idealna i abstrakcyjna, jednolita i niepodzielna. Przez aktualizacj zostaje zamanifestowana, nie moe jednak by z aktualizacj utosamiana. Nie odnosi si rwnie do pojedynczych dwikw, ale jedynie do wikszych zespow, do caych zda. Jest pewn potencjalnoci, pewnym projektowanym znaczeniem, ktre zawiera w sobie wszystkie moliwe sposoby manifestacji. Dlatego mimo rnych sposobw wymawiania dwikw moliwe jest zrozumienie. Moliwe jest rwnie dlatego, e sugerowane znaczenie ju istnieje w odbiorcy, a zaktualizowane dwiki s tylko sposobem jego obudzenia czy uwiadomienia. Anandawardhana wykorzysta t koncepcj do stworzenia teorii dziea literackiego. Uznanie znaczenia za niepodzieln cao stao si dla niego podstaw do przekonania o spoistoci i niepodzielnoci utworu literackiego. W dziele sphota miaaby zatem by tak duga, jak to, co zostao wypowiedziane. Nie naley zatem szuka znaczenia poszczeglnych czci, ale jedynie znaczenia caoci. Rozumienie tych znacze jest procesem intuicyjnym. Nie s one tym, co wypowiedziane, ale przez to, co wypowiedziane si ujawniaj, s sugerowane. Tak rozumiane znaczenie odnosi si oczywicie jedynie do znaczenia w sensie poetyckim, do poetyckiej funkcji jzyka. Anandawardhana nie odrzuca znaczenia typu abhidhana (dosowny sens wyrazu, denotacja), ani typu laksana, ktr nazywa vyajana (vyaj ozdabia, namaszcza), wyraajc sens emotywny, ktry rozumie jako form ycia poezji. Innymi sowy, to, co u Bhartrihariego byo po prostu sensem, u Anandawardhany staje si sensem wyjtkowo piknym, ktry pozwala na okrelenie danego tekstu mianem poezji. Takie rozumienie sugestii i tak silne osadzenie jej w jzyku sprawio, e teoria Anandawardhany, cho silnie osadzona we wczeniejszej koncepcji rasa, jest teori odmienn. Akcent zostaje przeniesiony ze rodkw wyrazu (szczegowo opisanych w Natyaastrze, ktra daa koncepcji rasa pocztek) na znaczenie sugerowane, zlikwidowana zostaje taksonomia odczu, co czyni teori silnie subiektywistyczn.

35 Leopold Hess Uniwersytet Jagielloski

Mio i poznanie. Dwie epistemologie Spinozy

Teoria epistemologiczna Spinozy, rozrniajca trzy rodzaje wiedzy, jest dobrze znana. Celem referatu bdzie wykazanie, po pierwsze, e jest ona niespjna i przede wszystkim nieadekwatna dla koncepcji etycznej wyraonej w ostatnich ksigach Etyki oraz po drugie, e Spinoza w istocie posuguje si odmienn, implicytn, epistemologi, ktra celom tym suy znacznie lepiej. W odniesieniu do punktu pierwszego bdzie si argumentowa, e idea przeksztacenia afektw biernych w czynne, majca fundamentalne znaczenie dla koncepcji etycznej Spinozy nie daje si uzgodni z tez, e droga do poznania intuicyjnego (trzeciego rodzaju wiedzy) prowadzi poprzez poznanie poj oglnych (drugi rodzaj). W zwizku z punktem drugim wydobyta na jaw zostanie implicytna epistemologia Spinozy, ktra nie opiera si na opozycji jednostkowe-oglne, ale na opozycji bierneczynne. Epistemologia ta, o rodowodzie przypuszczalnie neoplatoskim, pozwala w sposb spjny mwi o czynnych afektach. W podsumowaniu wskae si, w jaki sposb dziki drugiej koncepcji epistemologicznej Spinoza moe dokona radykalnego przeksztacenia stoickiej tradycji mylenia o afektach, pod ktrej wyranym wpywem pozostaje oraz twierdzi jednoczenie, e drog do prawdziwej wolnoci jest poznanie i opanowanie swoich afektw i e afektw nie naley si wyzbywa.

36 Magdalena Hoy-uczaj Uniwersytet Jagielloski

Z powrotem do rzeczy! Czyli dokd? Fenomenologiczny dyskurs metafizyczny

Zamiarem referatu jest rozwaenie kwestii, jak fenomenologia, ktra bya pierwotnie projektem epistemologicznym, staa si podstaw powstania koncepcji metafizycznych (oddzielnym zagadnieniem jest przyczyna ich zrnicowania i wzajemnej niespjnoci). Poruszonej przez mnie problematyce odpowiada bdzie teza o metafizycznym charakterze filozofii waciwa klasycznemu dyskursowi metafizycznemu, a w szczeglnoci aspekt epistemicznoci, czyli problem uznania tego, co jest centraln dyscyplin filozoficzn: teoria poznania czy teori bytu. Postaram si pokaza, jakie mechanizmy sprawiy, i w fenomenologii przewaya tendencja metafizyczna. Podstaw do sformuowania odpowiedzi na powyej postawione pytanie, stanowi bdzie porwnanie koncepcji stworzonych przez Maxa Schelera, Martina Heideggera i Romana Ingardena. Kady z tych bezporednich uczniw Edmunda Husserla podkrela wasne zwizki z fenomenologi i przedstawia zbudowan przez siebie metafizyk, jako wywodzc si wanie z fenomenologii. Tym samym kady z tych filozofw wystpowa w specyficzny dla siebie sposb przeciwko rozwizaniom zaproponowanym przez mistrza. W referacie zostanie zanalizowana argumentacja tych filozofw dotyczca koniecznoci (i rwnoczenie poprawnoci) odejcia od drogi wskazanej przez Husserla (pogbienie bada nad wiadomoci) ku bezporedniemu badaniu istoty bytu.

37 Jakub Idkowski Uniwersytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Relacje midzy wiedz a wiar u Jana Pawa II i Richarda Dawkinsa

Richard Dawkins, biolog - i Jan Pawe II, duchowny i filozof, sformuowali bardzo odmienne modele relacji midzy wiedz nalec do sfery przyrodzonej a jej nadprzyrodzonym analogiem. O ile zasadniczo zgadzaj si co do rozumienia wiedzy, skrajnie rni si co do definicji wiary i jej miejsca w egzystencji czowieka i spoeczestwa. Chc zaproponowa obu mylicielom dyskusj, ktrej nie byo im dane przeprowadzi. W czci pierwszej streszcz ich pogldy i wysuwane argumenty. W czci drugiej zaprezentuj moje badania dotyczce czynnikw utrudniajcych rozstrzygnicie omawianego sporu. Na zakoczenie zaproponuj jego rozwizania.
Podstawowa bibliografia: R. Dawkins, God Delusion. Jan Pawe II, Fides et ratio. E. L. Mascall, Teologia chrzecijaska a nauki przyrodnicze.

38 Joanna Iwanicka Uniwersytet Adama Mickiewicza

Analiza przykadowych modeli DNA w wietle koncepcji modelu teoretycznego Evelyn Fox Keller
Wieloznaczno pojcia modelu sprawia, i w literaturze przedmiotu mona znale wiele jego rnorodnych analiz oraz klasyfikacji. Mona rwnie spotka wiele koncepcji tego terminu, ktrych przydatno metodologiczna jest relatywna i zaley przede wszystkim od rodzaju zagadnie jakie s rozwaane przy ich pomocy. Proponowany przeze mnie referat zawiera prb porwnania koncepcji dotyczcej modelu teoretycznego prezentowanej przez Evelyn Fox Keller w odniesieniu do takich autorw jak Ryszard Wjcicki, czy Peter Achinstein, w zastosowaniu do analizy wybranych przykadw modeli DNA. W pierwszej czci zawarta jest, tytuem wstpu, krtka charakterystyka modeli przedstawiajcych, modelu teoretycznego w ujciu Achinsteina, modelu deskryptywnego w ujciu Wjcickiego, oraz modelu w ujciu Evelyn Fox Keller. Zaprezentowane s take oglne informacje dotyczce kwasw DNA i RNA, oraz kilka przykadw historycznych i wspczesnych sposobw ich modelowania. Modele czsteczki DNA, takie jak: klasyczny model Watsona-Cricka, wizualizacje komputerowe, oraz wspczesne metody modelowania za pomoc klonowania (tworzenie bibliotek DNA) i amplifikacji w reakcji PCR (a nastpnie komputerowa obrbka danych dotyczcych jej produktw), s w drugiej czci referatu poddane prbie zaprezentowania w perspektywie koncepcji Evelyn Fox Keller . W jej opinii model w naukach przyrodniczych peni nie tylko rol opisow, podkrelan szczeglnie przez wymienionych wczeniej autorw. Zdaniem Evelyn Fox Keller cech istotn dziaalnoci teoretycznej w obrbie biologii wydaje si by nie poszukiwanie uniwersalnych praw lub oglnych abstrakcyjnych zasad dziaania, lecz bardziej skonkretyzowanych wyjanie teoretycznych, jakie s niezbdne dla nadania sensu wynikom manipulacji w obszarze eksperymentalnym. W zwizku z tym, stawia ona sobie za cel znalezienie adekwatnego opisu dziaalnoci naukowcw, przy zaoeniu wstpnego odejcia od przyjmowanego a priori jej podziau na teori i praktyk. Prezentowana przez autork koncepcja modeli, rozumianych jako "narzdzia" lub "instrumenty", suce zarwno koncepcyjnemu rozwojowi nauki, jak i fizycznej manipulacji w ukadach eksperymentalnych, szczeglnie trafnie opisuje wspczesne sposoby modelowania kwasu DNA. Ich reprezentacyjna funkcja, cho nadal bardzo istotna, wydaje si by ju wtrna w stosunku do roli narzdziowej. Referat ma na celu prb zaprezentowania w jaki sposb przytoczone koncepcje metodologiczne w odmienny sposb opisuj modelowanie czsteczek kwasu DNA, zarwno na przykadach historycznych, jak w kontekcie metod wspczenie stosowanych praktycznie przez badaczy w biologii molekularnej. Ilustracj do niego jest prezentacja przygotowana w programie Power Point, zawierajca wizualizacje niektrych modeli, programw i przebiegu reakcji chemicznych.

39 Juliusz Iwanicki Uniwersytet Adama Mickiewicza

Dialog filozofii chrzecijaskiej z marksistowsk

W polskiej myli filozoficznej dzieje sporu i dialogu filozofii chrzecijaskiej z marksistowsk uwikane byy w trudn i skomplikowan rzeczywisto powojenn. Gwnym polemist i adwersarzem filozofii chrzecijaskiej by mody Leszek Koakowski (absolwent Uniwersytetu dzkiego), ktry w kilkunastu artykuach napisanych w pierwszej poowie lat pidziesitych, bardzo krytycznie odnosi si do chrzecijaskiej myli metafizycznej i spoecznej. Myliciele katoliccy nie mieli zbyt wiele moliwoci polemicznych, w realiach politycznych wczesnego PRLu. Z optyki zagranicznej z myl marksistowsk polemizowa J.M.Bocheski, wybitny sowietolog i logik. Pniej, w latach osiemdziesitych ukaza si zbir wypowiedzi badaczy z KULu (Krpiec, Stpie, Zdybicka i inni), w ktrym by poruszony temat rnic midzy refleksj chrzecijask a marksistowsk i moliwoci dialogu. Z nieco innych pozycji, zrozumienia filozofii marksistowskiej szuka J. Tischner. W midzyczasie zagodzeniu ulego stanowisko Koakowskiego, ktry w latach szedziesitych wszed w dialog z myl religijn i kolejne jego ksiki i eseje czsto dotyczyy szczegowych analiz dotyczcych filozofii chrzecijaskiej. Rwnie inni intelektualici-rewizjonici, tacy jak Adam Michnik szukali po przeomie marcowym roku 1968 moliwoci dialogu z chrzecijastwem. Wspczenie tematyka dialogu chrzecijastwa z marksizmem ulega wygaszeniu - po roku 1989 zmieniy si realia spoeczno-polityczne, pojawiy si te inne problemy w obrbie filozofii religii. Niemniej pojawiaj si w Europie prace mylicieli postmarksistowskich (Zizek, Badiou, Habermas), zainteresowanych myl chrzecijask. Istnieje take nurt postsekularny w filozofii (Bielik-Robson). W Ameryce aciskiej aktualny jest nadal problem teologii wyzwolenia, doktryny prbujcej czy myl chrzecijask z marksizmem.
Bibliografia: Badiou A., "w. Pawe. Ustanowienie uniwersalizmu" Bielik-Robson A., "Na pustyni" Bocheski J.M. "Lewica, religia, sowietologia", "Logika religii" Habermas J., "Wierzy i wiedzie" Koakowski L.: "Szkice o filozofii katolickiej", "Notatki o kontrreformacji", "Kultura i fetysze", "wiadomo religijna i wi kocielna" Stpie A. (red) "Wobec filozofii marksistowskiej" Tischner J. "Polski ksztat dialogu" Zizek S. "Kruchy absolut"

40 Izabela Janus Uniwersytet Opolski

Effective veracity or veracious effectiveness?

Classical approach to truth, according to which it is an adequacy between thought and reality, was being disputed yet in antiquity. Along with the theory of knowledge development, alternative views on truth were being advanced. One of them, deriving from William James philosophy, emphasizes effectiveness and defines truth on the basis of it. Some present-day thinkers referring to James and John Dewey suggest rejecting the notion of truth in favor of the notion of effectiveness. Since XVII century cognitive activity of man has become the domain of science emancipating from philosophical reflection. With regard to the exactness of its outcomes, for many it has become a paradigm of revealing the truth. As Francis Bacon stated truth was to be one of the aims of science. The second were inventions. Bacons statement can be considered as anticipating the duality of contemporary views on what is or what is to be science. For there are positions maintaining that it is to veraciously describe and explain the natural world, and other, according to which its task is to give the more and more effective instruments to operate within it. In many cases it turns out that some specifically comprehended effectiveness of a belief or the system of beliefs overlaps or even is a cause of judging it veracious. Testing the effectiveness of predictions drawn from some hypothesis is often said to serve a purpose of judging if the hypothesis is accurate. One can wonder whether keeping the category of truth in reference to scientific statements were legitimate or wanted if there were no cases where such a parallel could not be drawn. Maybe the effectiveness of transcendental assumption that the natural world can be veraciously described and explained could be considered a sufficient reason to keep it. It seems such an assumption is present in science. It can be discern in the scientists work on unifying strings theory, which only failing was there was five of them for one reality they were to describe. Although simplicity or economy could also stand for what was of value in this case. Taking pragmatic considerations into account it can be said that effectiveness combined with simplicity is more pragmatic than effectiveness itself. Inquiring whether systems of beliefs are effective and simple because it is true, or it is called true because of its simplicity and effectiveness, remains trying to solve the Eutyphro dilemma. The usefulness of such reflection can depend on whether the answer gave us some new hints how to distinguish veracious or right beliefs from untruthful or wrong.

41 Katarzyna M. Jaszczolt University of Cambridge

Time as Modality: A Radical Contextualist Account

Referring to the past, present and future can be performed in a variety of ways, ranging from the use of lexical and grammatical markers of time, through automatically assigning salient interpretations to overtly tenseless expressions, to relying on the addressees active, conscious inference of the temporality of the situation in the particular context. English relies predominantly on tense and temporal adverbials. Thai, on the other hand, has optional markers of tense, random use of adverbials, and relies largely on situated meanings, inferred from the shared background assumptions or assigned subconsciously as default interpretations. In the context of these significant cross-linguistic differences in conveying temporal location, the paper addresses three core questions: (1) Is the human concept of time a universal concept? (2) Is it primitive or rather constructed out of simpler concepts? (3) How do linguistic expressions of time reflect it? I suggest that the human concept of time is universal but it is not primitive: the property of temporality supervenes on that of epistemic modality. Different expressions of future, present and past time reference correspond to different degrees of detachment from certainty. In particular, I adopt the well-defended view that the human concept of the future is founded on the concept of anticipation; the present on current experiences; and the past on memories. Memories and anticipations, and to a lesser extent also current experiences, are intrinsically modal and graded in that they can constitute more, or less, faithful representations of corresponding facts. They are also held and expressed with various degrees of commitment. Since this modal foundation of the concept of time is universal, it requires a theory of meaning which would account for the cross-linguistic differences in expressing temporality and at the same time represent this universal underlying modality. I defend a radical contextualist approach to meaning and demonstrate how the radical contextualist theory of Default Semantics (Jaszczolt 2005, 2009, 2010) allows for representing temporality as epistemic modality by means of a single modal operator, as well as accounting for cross-linguistic differences in conveying temporal location, by allocating information about temporality to different sources of information about meaning and to different processes which interact in producing a representation of the primary, intended meaning. I also present arguments in favour of pragmatic compositionality (Recanati 2004) of utterance meaning.
Select references: Jaszczolt, K. M. 2005. Default Semantics: Foundations of a Compositional Theory of Acts of Communication. Oxford: Oxford University Press. Jaszczolt, K. M. 2009. Representing Time: An Essay on Temporality as Modality. Oxford: Oxford University Press. Jaszczolt, K. M. 2010. Default Semantics. In: B. Heine and H. Narrog (eds). The Oxford Handbook of Linguistic Analysis. Oxford: Oxford University Press. Recanati, F. 2004. Literal Meaning. Cambridge: Cambridge University Press.

42 Cezar Jdrysko Uniwersytet Jagielloski

Czas egzystencjalny i funkcja wiecznoci w filozofii Mikoaja Bierdiajewa

Mikoaj Bierdiajew rozrnia trzy plany, na ktrych istnieje czowiek. S to trzy wymiary czasu: czas kosmiczny, czas historyczny oraz czas egzystencjalny. W sposb symboliczny mona je przedstawi odpowiednio jako: krg, lini prost i punkt. Czas kosmiczny jest zwizany z yciem przyrody, z cyklicznym nastpstwem narodzin i ginicia. Nieodcznie towarzyszy mu swoista ciko, pochaniajca dowiadczajce go jednostki obiektywizacja oraz supremacja mierci. Na tej paszczynie istnieje czowiek jako gatunek, lecz nie jako osoba. Natomiast czas historyczny towarzyszy ludzkiej aktywnoci, jest jej miar. Posiada ukierunkowanie ku nieskoczonemu cigniciu si w przyszo, lecz opiera si na przeszoci (pami, tradycja). Nie jest moliwe zrealizowanie w nim peni egzystencji, o czym wiadcz dotychczasowe dzieje wiata, dlatego te, zadaniem czowieka, i najwaniejszym przesaniem Bierdiajewa, jest przeamanie czasu historycznego transcendowanie do Eschatonu. Trzeci paszczyzn istnienia jest czas egzystencjalny. W przeciwiestwie do dwch poprzednich wymiarw, w czasie egzystencjalnym nie da si wydzieli poszczeglnych czci. Nie posiada skali, gdy jest wykroczeniem poza doczesne kategorie std wynika rwnie trudno w mwieniu o nim. Jest wiecznoci istniejc w kadej osobie ludzkiej i przejawiajc si w akcie twrczym. W ten sposb wdziera si na pozostae wymiary istnienia czowieka, stanowi przewit zapowiedzianego Krlestwa Ducha. Bierdiajew dobrze zdaje sobie spraw ze szczeglnej wagi tych kwestii dla filozofii egzystencjalnej. Okrelony typ dowiadczania czasu ma konsekwencje w postrzeganiu sensu egzystencji. Cykliczna koncepcja czasu pociga za sob rozumienie wolnoci jako uwiadomionej koniecznoci, natomiast linearna koncepcja czasu wskazuje na pojmowanie wolnoci jako niczym nieograniczonej sfery moliwoci. Objawia si to rwnie rnic midzy racjonalnoci koherencyjn a racjonalnoci inwencyjn. Wystpienie bdzie prb odpowiedzi na pytanie jak koncepcj wolnoci i jak rozumian racjonalno implikuje dowiadczenie czasu egzystencjalnego. Omwiona zostanie kwestia kluczowa dla pojmowania czasu na gruncie filozofii Bierdiajewa, czyli jego koniec i nastanie wiecznoci. Apokalipsa ma fundamentalne znaczenie, gdy dopiero ona nadaje sens wszystkim wydarzeniom z historii. Bdzie to oznaczao wyzwolenie czowieka spod paradoksu czasu, ktry sprawia, e kady twrczy zryw osoby ludzkiej, cho wynikajcy z wolnoci, zostaje podporzdkowany prawom wiata doczesnego. Innymi sowy, bdzie to koniec procesu obiektywizacji, alienacji stworzenia od jego stwrcy. Bezporednio zwizana jest z tym problematyka aktywnej eschatologii projektu zaczerpnitego przez Bierdiajewa od Mikoaja Fiodorowa. Zakoczenie czasu historycznego, przejcie w meta-histori, bdzie zalene od twrczego wykorzystania wolnoci przez czowieka. Jest to dzieo Bogoczowiecze, dziki ktremu ludzko ulegnie przebstwieniu a pogrony w grzechu wiat skoczy si. Nadejdzie Krlestwo Boe.

43 Bartosz Jerzy Kaczkowski Uniwersytet Jagielloski

When is asymmetry a problem? Remarks on the deductive-nomological model of explanation

The standard criticism of classical Hempel and Oppenheims deductivenomological (DN) model of explanation focuses, leaving the probabilistic nature of scientific explanation aside, on the arguments from relevance and asymmetry. Despite these arguments and decades that have passed from its introduction, the DN model still seems lucid and insightful, especially in comparison with some more recent theories. In my talk, after brief introduction to the subject, I want to discuss advantages of the DN model (such as no involvement in the existence of unobservables and clear logical structure) and defend it especially from the asymmetry argument. The starting point of the presentation will be a pragmatic observation that the function of science is to produce empirical predictions. The aim is not to vindicate an old theory, but to show that a general concept of explanation along the lines of the DN model is not outdated.

44 Marta Matylda Kania Uniwersytet Wrocawski

ladami homo imaginator

Artyku powicony jest koncepcji podmiotu wyobraajcego obecnej w myli J.-P. Sartrea i G. Bachelarda, za wywodzcej si historycznie z kartezjanizmu, za bardziej bezporednio z fenomenologii Husserla. Wyodrbnienie homo imaginator, jak zdecydowaam si nazwa figur filozofujcego marzyciela, suy tutaj prbie ujcia sztuki literackiej jako sfery nierzeczywistoci wspkonstytuowanej przez twrc i czytelnika, oraz aktywnoci tych ostatnich w obrbie pnej tradycji kartezjaskiej.

45 Paulina Karbownik Uniwersytet Mikoaja Kopernika

Koniec kryzysu, pocztek dramatu Marcel Gauchet o kondycji wspczesnej polityki

Marcel Gauchet to jak dotd mao znany w Polsce (adna z jego ksiek nie zostaa jeszcze przetumaczona na jzyk polski) historyk i filozof francuski. Wykada w Wyszej Szkole Nauk Spoecznych w Paryu oraz jest redaktorem naczelnym czasopisma Le Debat. Naley do grona najwybitniejszych intelektualistw we Francji. Zajmuje si zwaszcza histori polityczn religii i zagadnieniami dotyczcymi kondycji wspczesnej demokracji. W swoich pracach szeroko omawia m. in. polityczne konsekwencje indywidualizmu, relacje pomidzy religi a demokracj oraz dylematy globalizacji. Referat posuy przyblieniu suchaczom sylwetki oraz myli francuskiego filozofa, a take wzbudzeniu zainteresowania osob Gaucheta. Skupia si bdzie na dwch poruszonych przez niego zagadnieniach. Pierwsze z nich to ideologiczne konsekwencje ostatniego kryzysu gospodarczego. Gauchet wymienia tu gwnie rozwj prawego skrzyda politycznego kosztem lewego (a do momentu unicestwienia lewicy) oraz kryzys demokracji polegajcy na triumfie praw jednostki i kocu wszelkiego rodzaju kolektyww, co zostaje podkrelone w nastpujcych sowach: Wszystkimi kieruje pragnienie osobistego ratunku, poniewa kolektywny ratunek nie istnieje. Drug omwion kwesti bdzie kryzys liberalizmu objawiajcy si wystpowaniem dwch sprzecznych trendw na scenie politycznej. Zdaniem Gaucheta, z jednej strony zaczyna dominowa idea pastwa interwencjonistycznego, dcego do zbudowania dobrze funkcjonujcego pastwa opiekuczego, z drugiej za zauwaa si rosnce w si domaganie si praw jednostki kosztem pastwa. Zagadnienia te mona odnale w wywiadzie M. Nowickiego z M. Gauchetem Nie ma ju lewicy, prawica zwyciya na zawsze (Europa. Magazyn Idei Newsweeka nr 4/2009) oraz w I i II tomie LAvnement de la dmocratie M. Gaucheta.

46 Filip Kawczyski Uniwersytet Warszawski

Radykalny kontekstualizm vs semantyczny minimalizm

Jedn z najgoniejszych ostatnio teorii w filozofii jzyka jest kontekstualizm. Szczeglnym zainteresowaniem cieszy si jego odmiana zaprezentowana zaproponowana przez Cappelena i Lepore'a w gonej ksice Insensitive Semantics, w ktrej odnajdziemy prb skonstruowania teorii zoonej z semantycznego minimalizmu oraz pluralizmu aktw mowy majcych wsplnie stanowi odpowied na stanowisko radykalnego kontekstualizmu. W swoim referacie chciabym przedstawi: argumenty przeciwko zasadniczemu fragmentowi teorii minimalistw, mianowicie przeciwko koncepcji sdw minimalnych; argumenty przeciwko zmodyfikowanej wersji tej koncepcji, tj. zaproponowanej przez Bacha teorii zarodkw sdw; hipotez wskazujc co jest zasadniczym bdem popenianym przez kontekstualistw, w efekcie ktrego ich teorie maj ma moc eksplanacyjn. Jako wniosek z powyszych rozwaa przedstawi hipotez mwic o tym, e spr midzy radykalnymi kontekstualistami a minimalistami jest tylko przywdzianym w nowe szaty starym sporem o natur znaczenia wyrae, znanym w filozofii przynajmniej od czasw ukazania si Docieka filozoficznych Wittgensteina. Innymi sowy, spr kontekstualizm vs minimalizm jest redukowalny do sporu o znaczenie i bez rozstrzygni odnonie do natury znaczenia, jest tylko konfrontacj intuicji.

47 Magdalena Kiekowicz-Werner Uniwersytet Pedagogiczny

Indywidualizm a dobro wsplne na przykadzie pogldw Benjamina Franklina

Referat porusza problem relacji midzy jednostk a wsplnot w ksztatujcym si organizmie pastwowym Stanw Zjednoczonych w XVIII wieku. Midzy dowiadczeniem wolnoci nowego kontynentu (w znaczeniu politycznym, przestrzennym jak i wolnoci sumienia, religii), a potrzeb wytworzenia sfery publicznej, skadajcej si z odpowiedzialnych i zaangaowanych obywateli, powstao pole rozwaa nad tym, jakie wartoci powinny by realizowane przez jednostk, tak aby zapewnione zostao dobro wszystkich obywateli.

48 Maja Kittel Uniwersytet Jagielloski

Ekstensjonalizacja wartoci nowa semantyka?

Temat mojego referatu, cho brzmi uczenie, w rzeczywistoci wynik ze zwykego zmartwienia, jakie budzi we mnie obserwacja przemian w mentalnoci polskiego, liberalizujcego si spoeczestwa. Tytuowe pojcie ekstensjonalizacja potraktuj jako narzdzie do skonceptualizowania problemu. Przez ekstensjonalizacj bd rozumiaa proces redukcji intensji, wewntrznego znaczenia danego terminu i definiowania go przez jego zewntrzne odniesienie. (Dla ilustracji mona tu przywoa pomys D. K. Lewisa, e znaczenie operatorw modalnych daje si wysowi w terminach niemodalnych dziki wprowadzeniu ontologii wiatw moliwych). Aby pokaza, jak dziaa i z czego si bierze ekstensjonalizacja, postaram si zastosowa to pojcie do krtkiej analizy kilku niepokojcych mnie zjawisk. Po pierwsze, do rosncego spoecznego przyzwolenia na to, by (wbrew z pozoru indywidualistycznemu charakterowi liberalnego spoeczestwa) obywatel stawa si w istocie zmienn poddan prawom wolnego rynku innymi sowy, by, tak jak termin w kontekcie ekstensjonalnym, daje si zamienia z terminami o tym samym odniesieniu bez utraty prawdziwoci; tak czowiek dawa si w analogiczny sposb zamienia w kontekcie rynkowym, bez utraty wartoci. Abstrahuje si w ten sposb od wewntrznych cech i skonnoci danej jednostki (ktre coraz czciej traktowane s jako fanaberie). Po drugie, do rosncego przyzwolenia na to, by badania naukowe oraz szkolnictwo wysze take podlegay wycznie prawom rynkowym i milkncej refleksji na temat ich ewentualnej wartoci samej w sobie. Po trzecie, do znanego mi z osobistego dowiadczenia konkretnego problemu, rosncego problemu zwiznego z sytuacj na rynku czasopism filozoficznych i konkurencji, ktra coraz czciej zamiast by walk o jako tekstw staje si walk o punkty za publikacje. Moim celem jest pokazanie, jaki zachodzi tu wsplny mechanizm. Zaley mi take szczeglnie na dyskusji, w czasie ktrej chciaabym postawi pytanie o moliwo i zasadno obrony przed tym zjawiskiem.

49 Karol Kleczka Uniwersytet Jagielloski

Kowertybilno poj prawdy i bytu. Czy mona obroni teori transcendentaliw?

Doktryna transcendentaliw, czyli poj, ktre wyraaj najoglniejszy modus bytu, przymiotw przysugujcych kademu bytowi jako takiemu, siga swoimi korzeniami do najwczeniejszych koncepcji metafizycznych. Dlatego te problem transcendentaliw naley potraktowa jako jeden z tematw podstawowych dla caej paszczyzny zagadnie obejmowanych przez filozofi pierwsz. Badania pojcia bytu rozumianego jako najbardziej oglny predykat, maj swoje rdo w Metafizyce Arystotelesa, ktry, w ksidze czwartej wyodrbnia trzy z nich: byt, jedno i prawd. cisy pocztek doktryny transcendentaliw mia miejsce w pierwszej poowie XIII wieku, lecz mona miao powiedzie, e transcendentalia po raz pierwszy przyjmuj najbardziej rozwinit form u w. Tomasza z Akwinu. Moemy jednak zaobserwowa stopniowy zanik zagadnienia transcendentaliw w filozofii wspczesnej. Zrezygnowanie z problematyki poj granicznych jest niezwykle niepokojce, zwaywszy na moliwoci ontologiczne, ktre przed nami otwiera. W zwizku z tym mj referat pragn powici osi, na ktrej zbudowany jest mechanizm funkcjonowania transcendentaliw, to znaczy tezie o konwertybilnoci poj. W pierwszej czci mojego referatu postaram si zarysowa pokrtce Tomaszow doktryn transcendentaliw, kadc szczeglny nacisk na obecne w niej transcendentale prawdy w odniesieniu do transcendentale bytu. Stanowisko Tomasza z Akwinu ma by jedynie ilustracj pewnego szerszego zagadnienia, jakim jest pytanie o moliwo funkcjonowania poj o odrbnych znaczeniach, jednak tych samych zakresach przedmiotowych. Teza o wymienialnoci pojcia bytu i pojcia prawdy wywouje jednak pewne kontrowersje, ktre wydobywa w swej krytyce tradycyjnych koncepcji transcendentaliw Jan Woleski. Odwoujc si do rozstrzygni Tadeusza Czeowskiego, Woleski stosuje lini argumentacyjn obecn ju w redniowiecznych zarzutach wobec pomysu Akwinaty. Dobr oponenta z perspektywy tezy, ktrej zamierzam broni nie jest przypadkowy. Woleski bowiem uderza w samo serce doktryny, tez o zachowywaniu takich samych ekstensji przez pojcie prawdy jak i bytu. W referacie sprbuj wskaza na pewne kluczowe rozbienoci midzy rozumieniem konwertybilnoci jakie spotykamy w koncepcji Tomasza z Akwinu, a jej krytyk, ktr odnajdujemy w artykule profesora Woleskiego Dwie koncepcje transcendentaliw. Jednoczenie postaram si broni tezy o wymienialnoci poj, dokonujc swoistych dystynkcji, owietlajcych z wielu perspektyw rozwizania Akwinaty w sprawie transcendentaliw. Strategia, ktr mam zamiar przyj bdzie si opieraa na rozjanieniu rozumienia pojcia bytu obecnego u Akwinaty w sposb, ktre umoliwi obron przyjtej przeze mnie tezy. Jest to kluczowy krok dla waciwego zrozumienia warunkw konwertybilnoci. Mam zamiar podkreli interesujce konsekwencje ontologiczne, ktre pociga za sob teza o wymienialnoci poj. Dlatego te, wbrew pozorom, referat nie bdzie mia charakteru historycznego, lecz zdecydowanie systematyczny.

50 Kinga Keczek - Semerjak Uniwersyet Jagielloski

Neti, neti epistemologiczne rozstrzygnicia o naturze Ostatecznej Rzeczywistoci w filozofii Adwajta Wedanty.
Mona powiedzie, e metafizyka powstaa jako efekt niezadowolenia z pierwszego wraenia rzeczy. Zazwyczaj, powierzchowne zjawisko bierze si za rzeczywiste, ale refleksja nasuwa pytanie, czy to pierwsze wraenie ma charakter ostateczny. Powstajce w ten sposb rozrnienie midzy tym, co ostateczne, a tym, co nietrwae, pomidzy rzeczywistoci samoistn i pozorem, wizao si przewanie z prb dowodzenia istnienia tej pierwszej. W filozofii Adwajta Wedanty, najbardziej wyrazicie reprezentowanej przez ankar, punkt cikoci rozwaa zostaje przesunity i stwierdza si, e podstawowe zagadnienie musi dotyczy tego, co rzeczywiste, w opozycji do tego, co istniejce. Nie chodzi o dowodzenie istnienia; wszak to, co istnieje, moe nie by rzeczywiste, a to, co nie istnieje, moe by. Zasadniczym celem wszelkich poszukiwa jest problem bytu w przeciwstawieniu do istnienia. Nie prbuje si udowadnia istnienia Ostatecznej Rzeczywistoci - Brahmana, jako e przyjmuje si to a priori; wywd ogniskuje si wok jej istoty i relacji ze wiatem fenomenw. System Adwajta Wedanty jest konsekwencj przyjcia zdecydowanego monizmu naoonego na zrnicowany i jednoczenie iluzoryczny wiat fenomenalny. Metafizyka charakteryzuje si swoist dwupoziomowoci. Poziom pierwszy to wiat empiryczny, a drugi, to poziom Jedynej Rzeczywistoci Brahmana. Temu ontycznemu podziaowi odpowiada rozrnienie dwch poziomw epistemicznych: paramrthika (poziom tego, co rzeczywiste) i vyavahrika (tego, co przejawione). Poznanie empiryczne nie moe da waciwego ujcia natury Rzeczywistoci. Przynalena jej prawda absolutna (paravidy) moe by osignita, ale tylko na poziomie paramrthika. Dlatego, podstawow dialektyczn zasad odnoszc si do wiedzy o Absolucie Brahmanie jest podwjna negacja, neti, neti ani taki, ani taki. To negatywne ujcie jest symbolem treci znaczeniowej, ktra, chocia absolutnie niewyraalna, jest jednak w najwyszym stopniu pozytywna. Metoda podwjnej negacji ma za zadanie, z jednej strony zabezpiecza twierdzenie o penej jednoci, niepodzielnoci istoty Brahmana, z drugiej za powstrzymywa wszelkie prby podejmowane w celu udowodnienia, albo obalenia tego zaoenia.

51 Katarzyna Kobos Uniwersytet dzki

Two stands divided by a common language. How can empirical and naturalistic models of language be at odds?
The issue I want to address in my presentation deals with two mutually exclusive interpretations of language that share the common assumption of it as an entity dependent on and arising from non-linguistic features of reality, namely, the interactions with the external world either on the phylogenetic or the ontogenetic (extended by cultural transmission) level, resulting in the distinction between language as an already shaped faculty or, alternatively, one being shaped (at least partially) during its user's lifetime. The common assumption notwithstanding, on the former account language is a function of species-wide biological invariants and could, in principle, be considered operational even if it fails to serve communicative purposes (Chomsky, Fodor). Whereas on the latter account, the pressure is more on the empirical rather than the biological aspect of language with a view to its role as a means of communication (Searle). On the first construal, which I will take the liberty of dubbing naturalistic, language is reducible to biological and physical mechanisms underlying it (Lakoff) and only inherits the relation to external reality. On the second approach, which I shall call empirical, language does not show a merely derivative connection with the environment via sense modalities but shapes and is shaped by significant features of the surroundings. Even granted that language entertains the status of a natural phenomenon in its own right, there are further considerations as to how language maps onto the complex perceptual apparatus we possess. The issue touches upon whether language should be understood as supra-sensory, neutral with respect to modal distinctions or, rather, as itself a contribution to the sensory space. The two alternative accounts under my study take up, respectively, the concept of language as a product of the underlying biology and thus something at the very least supervenient on our physiological structure and the notion of language as an extension of the already available spectrum of sensory organs. My aim is to weigh the strengths and differences of both stances and press for the adoption of the empirical variety.
Literature: Fodor J., The Language of Thought, Cambridge:Harvard University Press, 1975 Gallese V. & Lakoff G., The Brain's Concepts: The Role of the Sensory-Motor System in Conceptual Knowledge, Cognitive Neuropsychology, 2005, 21 (0). Hauser, M., Chomsky, N., & Fitch, W. T., The Language Faculty:What is it, who has it, and how did it evolve? Science, 298, 2002, 1569-1579. Lakoff G., Johnson M., Metaphors We Live By, University of Chicago Press, 1980. Searle J.R., What Is Language, Proceedings of the German Philosophy Conference in Berlin, Kreativitt. ,XX Deutscher Kongress fr Philosophie, Gnther Abel (ed.), Hamburg: Felix Meiner Verlag, 2006.

52 Ewa Korzeniowska Uniwersytet Jagielloski

Przemijanie i nietrwao w kontekcie przemian w estetyce japoskiej w epoce Heian i Edo

W estetyce japoskiej jedno z najwaniejszych miejsc zajmuje pojcie nietrwaoci. Patrzc zarowno na sztuk jak i na estetyk cigle odnajdujemy zaczerpnite z buddyzmu przewiadcznie o nietrwaoci wszystkich rzeczy. Paradoksalnie, kultura tak skupiona na zjawisku przemijania, stworzya dziea o wyjtkowej trwaoci. Jak pisa mnich Kenko: "Najcenniejsz w yciu rzecz jest niepewno". Dwa ideay estetyczne, w dwch zupelnie rnych epokach odzwierciedlay to stanowisko. Mono no aware, pojcie kojarzone z ulotnoci i niestaoci rzeczy stao si podstawowym ideaem w epoce dworskiej Heian. Z kolei Ukiyo, dosownie "przepywajcy (przemijajcy) wiat" rozkwita ponad 600 lat pniej w penych uciech dzielnicach Edo.

53 Bogna Kosmulska Uniwersytet Warszawski

W jakim stopniu pisarze chrzecijaskiego Wschodu znali myl Augustyna? Studium pewnego przypadku.

w. Augustyn jest postaci niezwykle istotn dla chrzecijaskiego, aciskiego Zachodu, rwnoczenie jednak bardzo rzadko wspominaj o nim myliciele tworzcy na greckojzycznym Wschodzie. Ta cakowicie odmienna recepcja myli synnego biskupa Hippony zaskakuje tym bardziej, e czasy Augustyna dzieli od tzw. schizmy wschodniej okres kilku wiekw wsplnej tradycji. wiadczy to z jednej strony o tym, e owa wsplna tradycja ju co najmniej od przeomu wiekw IV i V, podaa odmiennymi ciekami, z drugiej jednak, i Wschd i Zachd czyy wizy na tyle gbokie, e mimo podziaw, mogy one pozostawa w komunii. Warto w tym kontekcie zada pytanie o ewentualny wpyw dorobku wielkiego Ojca aciskiego na myl wschodni, jeli nie o wpyw samych pism (dziea Augustyna nie byy w caoci tumaczone na grek a do wieku XIII), to w kadym razie pewnych idei, ktre mogy inspirowa take pisarzy greckich. Jednym z nich mgby by w. Maksym Wyznawca, VII-wieczny Ojciec wschodni, ktry stworzy przed Janem Damasceskim wielk patrystyczn syntez. Tryb przypuszczajcy, jakiego tu uywam, wskazuje jednak, i nie ma bezporednich dowodw na to, e Maksym rzeczywicie czyta Augustyna, poniewa nie cytuje go nigdzie w swych dzieach. Tym, co wszake sugeruje moliwo takiego bezporedniego oddziaywania, jest fakt, e Wyznawca wiele lat spdzi w Afryce Pnocnej, w tym w Kartaginie, a take e mia on szerokie kontakty z papieem i innymi wanymi postaciami duchowiestwa zachodniego, ktre musiao zna twrczo biskupa Hippony. Nie rozstrzygajc jednak kwestii, czy dane te s wystarczajce dla stwierdzenia wpywu Augustyna na Maksyma, pragn wskaza w swym wystpieniu na pewne zbienoci midzy omawianymi mylicielami, a take na kontekst, w jakim te zbienoci potwierdzayby rzeczywist wsplnot obu tradycji mylowych, tak rnych i tak zarazem sobie bliskich.

54 Agnieszka Kowalczyk Uniwersytet Adama Mickiewicza

Posthumanistyczna zbiorowo przykad laboratorium

Celem mojego wystpienie bdzie nakrelenie cech charakterystycznych obszaru bada wyznaczanego przez filozofi posthumanistyczn. Rekonstruujc podstawowe zaoenia owej filozofii opiera si bd na paradygmatycznej sytuacji laboratorium, w ktrej skupia si szereg wyzwa stojcych przed wspczesn refleksj filozoficzn. Jednym z takich kluczowych zagadnie jest prba przekroczenia dychotomii natury i kultury, czy propozycje nieantropocentrycznego ujcia etyki. W pierwszej czci referatu zdefiniowane zostan dwa tytuowe pojcia. Po przyblieniu kontekstu tego, co nazywane bdzie tutaj posthumanistyczn refleksj (zasadniczo odrnion od transhumanizmu, czy antyhumanizmu), przejd do uzasadnienia wyboru terminu zbiorowo na okrelenie nowej formy wsplnotowoci, ktrej perspektywy otwieraj si w kontekcie rozwaa m.in. Donny Haraway i Bruno Latoura. Mamy tu bowiem do czynienia nie tylko z podwaeniem rozrnienia na to, co sztuczne i naturalne, kreowane i obiektywne, co stanowi przedmiot zainteresowania tzw. etnografii laboratorium, lecz take wchodzimy w obszar definiowania nowych przestrzeni relacji midzy aktorami ludzkimi i pozaludzkimi (zarwno nie-ludzkimi zwierztami, jak i technologi). W drugiej czci wskazane zostan przykady funkcjonowania wyej scharakteryzowanych poj w obszarze laboratorium. Odwoam si m.in. do przykadu psw, ktrych udzia w badaniach nad hemofili wymyka si podziaowi na modele laboratoryjne i pacjentw, czy do eksperymentw angaujcych onkomyszy, bdce same w sobie wyzwaniem dla nowoczesnych dychotomii.

55 Jakub Kozakoszczak Uniwersytet Warszawski

Knowing-Who De Re And The Problem Of Superidentification

1. Saying that someone knows, who is so-and-so, has a de re reading and a de dicto one. The intuitive one is the de re one, like in (1) (1) The sister of Wisawa Szymborska was surprised to know who would be awarded the Nobel Prize in Literature in 1996.

If someone only knew, that the winner is the author of the famous poem Nothing twice, we would then say, the he / she knows de dicto, who won the prize in question. 2. Knowing who is so-and-so implies being able to answer the apropriate who-question, but the full answer may sometimes include more then one person. Therefore I will speak about knowing-who exhaustively on one hand and knowing-who non-exhaustively on the other. When we say (2) I know who can tell us, how to get to the station

meaning a policeman noticed around, we give an example of a true ascription of a nonexhaustive knowledge-who, which doesnt require the full and exhaustive knowledge about all the people able to help. 3. Elena Padueva [Padueva 1992, 355-359] proposes to equate sentences of the form (3) A knows who is P

with either (4) or (5) There is someone who is P and A knows that he / she is P. A knows about everyone, who is P, that he / she is P

Following her suggestion I adopt these four logical forms of the knowledge-who ascriptions: (A) A knows WHO Px exhaustively de re Ex Px & (x)(Px->A knows THAT Px) (B) A knows WHO Px non-exhaustively de re Ex (A knows THAT Px) (C) A knows WHO Px exhaustively de dicto EQ {A knows THAT (x) [(Ex Qx) & (Qx->Px)]}

56

Where Q is a definite description or more general the subjects way of identifying the person he/she means. (D) A knows WHO Px non-exhaustively de dicto EQ [A knows THAT Ex (Qx & Px)] 4. Superidentification Sometimes we know, who is P and we also know, who is Q, but we learn about them being one and the same person after a time. One can know who wrote Tractatus LogicoPhilosophicus and also know who wrote Philosophical Investigations but assume primarily, that the same name was shared by two different philosophers. The subject would know, who is P and would also know, who is Q, but wouldnt know, that there is one person, who is both P and Q. Lets call a disposition that would make the subject immune to this kind of surprises and which would always let him / her immediately connect different pieces of information about one person the superidentification. If a subject who knows who is P with superidentifaction and he /she also knows who is Q then he / she also knows that someone is both P and Q unless there is nobody combining P and Q. Schematically: (6) who Df. A knows who Px with superidentification =(Q)[ A knows who Qx -> A knows (Px & Qx) OR ~Ex(Px&Qx)]

The scheme is valid for each type of knowledge-who separately. I would like to show that (7) No human knowledge is superidentfying

(8) With some additional assumptions of the rationality of the subject, each knowledge de re and every belief de re must always be a superidentyfying one. [Padueva 1992] Elena Padueva, Wypowied i jej odniesienie do rzeczywistoci, Warszawa 1992 [Ajdukiewicz 2006] Kazimierz Ajdukiewicz, Zdania pytajne [w:] Jzyk i poznanie t. I, s. 278-286, Warszawa 2006.

57 ukasz Krawiranda Uniwersytet Warszawski

The Refutation of Induction the Failed Attempt (?)

Karl Popper is generally regarded as one of the greatest philosophers of science of the 20 century. His broad influence not only on the philosophical thought, but also on other scientific domains is indisputable. Therefore, it is obvious that his work was subjected for an extensively critical debate; we will not be surprised by this, when we remind ourselves one quotation from Poppers "Objective Knowledge", where in the opening chapter, he writes in a bossy manner: I think that I have solved a major philosophical problem: the problem of induction. After that, many voices raised among the critical comments were such as Ayers, Putmans and Salmons remarks arguing that Popper not only had not solved the problem mentioned above, but also smuggled in induction trying to do it. It seems that these arguments ultimately beat Poppers refutation In the prospective presentation I would like to: (i) shortly sketch out the problem of induction and Poppers attempt to solve it, (ii) recall main arguments against his solution, and (iii) make an effort to defend Poppers position.

58 Justyna Kroczak Uniwersytet Zielonogrski

Icon as a symbol of eternity

My paper is thought to be the bright description of Pavel Florenskys symbolism. Especially, I will focus on the problem called metaphysic of icon. I am going to introduce my paper with several, but essential details of Pavel Florenskys biography. Then I will pay my attention on general view of his philosophical symbolism and its principal outlines. Current information are supposed to be an introduction. In the centre of my interests is situated metaphysic of icon. It depicts one from the many possible aspects of Pavel Florenskys symbolism not only aesthetic but also ontological aspect. It appears as the most important one because icon as the connection of two worlds earthy and divine one was achievement and central point of Pavel Florenskys symbolism.

59 Mateusz Kucz Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej

Zastosowanie w socjologii moralnoci semantyki kultury i dziaania Patricka Pharo w dobie przypieszenia w kulturze
W swojej pracy pod tytuem Moralno a Socjologia Patrick Pharo prezentuje narzdzia pojciowe umoliwiajce ich zastosowanie do wszystkich problemw zwizanych ze sprawiedliwoci spoeczn, etyk medyczn i moralnoci obywatelsk. Stanowi one zarwno analityczne, jak i normatywne rodki suce zobiektywizowaniu tych problemw (por. J. Mariaski, Wstp do powyszej pracy). Moje wystpienie bdzie prb zastosowania owych narzdzi do problematyki etycznej zwizanej ze zjawiskiem przyspieszenia w kulturze. Z terminem przyspieszenia w kulturze spotykamy si ju w pracach Avina Tofflera z lat 70-tych XX wieku, w ktrych pisa o szoku przyszociowym spowodowanym nadmiern iloci bodcw. Temat ten powrci na przeomie XX i XXI wieku za spraw publikacji Jamesa Gleicka oraz Thomasa Hyllanda Eriksena. Eriksen mwi, e niepowstrzymany i masowy zalew informacji zaczyna wypenia wszelkie luki i wolne przestrzenie. Kolejn z tez zawartych w jego pracy pod tytuem Tyrania chwili jest stwierdzenie, e we wspczesnym wiecie spotykamy si z ogromnym wzrostem liczby informacji, a dokadniej mwic ze zjawiskiem inflacji informacji. Oznacza ono, e warto informacji maleje w miar zwikszania si jej objtoci. Zbyt dua ilo bodcw powoduje destabilizacj wraliwoci moralnej, co w efekcie zagraa istnieniu takiej wraliwoci. Czsto w historii mwio si o kryzysie moralnoci. Z reguy bya to figura retoryczna majca pokaza sprzeciw wobec wyamywania si z obowizujcego dotychczas systemu wartoci. Teraz sytuacja ma si inaczej, poprzez zaburzenie procesu klasyfikacji impulsw oraz procesu reagowania na impulsy, zagroona jest wraliwo moralna jako taka. Celem mojego wystpienia bdzie odpowied na pytanie czy metodologia przedstawiona przez Pharo moe by uznana za narzdzie pozwalajce nam poradzi sobie z zagroeniami wynikajcymi ze wspczesnych przemian kultury zachodniej.

60 Arkadiusz Kudelski Uniwersytet Jagielloski

Zarys historiozofii Mikoaja Danilewskiego

Mikoaj Danilewski by pierwszym rosyjskim mylicielem, ktry opisa historiozoficzn teori pluralizmu cywilizacyjnego. Oryginalno jego myli staa si na tyle doniosa, i wielu europejskich naukowcw zaczo traktowa jego teori jako antycypujc sawne koncepcje wieloci cywilizacji, ujte przez takich XX-wiecznych filozofw spoecznych jak, Oswald Spengler, czy Samuel Huntington. Danilewski bowiem w swoim opus magnum Rosji i Europie zanegowa jedno z podstawowych przewiadcze, funkcjonujcych w zbiorowej wiadomoci wszystkich Europejczykw oraz wielu narodw yjcych pod ich panowaniem w XIX wieku przekonanie o istnieniu wycznie jednej cywilizacji oglnoludzkiej, czyli europejskiej. Bya to teza niezwykle ryzykowna i kontrowersyjna jak na czasy, w ktrych wikszo ludnoci ya na terytoriach europejskich kolonii. W swojej teorii Danilewski nie tylko podway wspomniany paradygmat, ale wykaza rwnie, e na przestrzeni dziejw istniao wiele cywilizacji, ktre wniosy swj wkad do kulturowego dorobku ludzkoci. Tym samym da wyraz swoim przekonaniom o nielinearnym rozwoju cywilizacji, lecz o progresywnym charakterze wszystkich istniejcych typw kulturowo-historycznych. W koncepcji Danilewskiego prawa dziejowe przypominaj prawa rzdzce natur. Cywilizacje niczym ywe organizmy, przeywaj poszczeglne stadia rozwoju modo, dojrzao, staro. Mog rwnie umiera, a nowe cywilizacje maj moliwo przeycia swoich narodzin. Ponadto trzeba pamita, i caa teoria bya nie tylko bystr i oryginaln obserwacj praw rzdzcych histori, ale miaa te okrelony cel polityczny wykaza, e Rosja i Europa to dwie odrbne, wrcz wrogie sobie cywilizacje. Europa jawi si w niej jako cywilizacja stara, majca ju za sob swoje apogeum si twrczych, natomiast Rosja wraz ze zjednoczon Sowiaszczyzn, dopiero wejdzie w etap najwikszego rozwoju.

61 Katarzyna Ku Uniwersytet Warszawski

Niemoliwo jako podstawowa modalno w porzdku epistemicznym

Z punktu widzenia refleksji nad nabywaniem i uzasadnianiem przekona modalnych nie wszystkie rodzaje zda z operatorami modalnymi s rwnie interesujce. Jedyna niebanalna wiedza na temat koniecznoci i moliwoci wychodzi poza wiedz na temat tego, co rzeczywicie zachodzi. S to wypadki uzasadniania przekona na temat niezrealizowanych moliwoci oraz zda koniecznych, czyli takich, ktre s nie tylko rzeczywicie prawdziwe, lecz take pozostaj prawdziwe niezalenie od tego, jak rzeczy mogyby si mie. Tak wic podstawowe pytania epistemologii modalnej mona uj w nastpujce dwa pytania: 1. Skd wiemy, jeeli w ogle wiemy dla jakiegokolwiek p, e konieczne, e p (lub e niemoliwe, e nie p)? 2. Skd wiemy, jeeli w ogle wiemy dla jakiegokolwiek nie-p, e moliwe, e p (lub e niekonieczne, e nie-p)? Do tego zagadnienia moliwe s podejcia niesymetryczne, zgodnie z ktrymi jedno z wymienionych pyta jest podstawowe. Std mona wyrni teorie goszce, e prymarna wiedza modalna dotyczy koniecznoci (a wic tych, ktrzy uwaaj, e istotne jest pytanie 1), oraz drugie, zgodnie z ktrym prymarna wiedza modalna dotyczy moliwoci (pytanie 2). W moim wystpieniu przedstawi oglne warunki, ktre powinny zosta spenione przez podejcia niesymetryczne, by mona byo na podstawie wybranej podstawowej modalnoci wnioskowa o wartociach logicznych innych zda modalnych. Jako przykad przedstawi stanowisko, zgodnie z ktrym podstawow modalnoci jest niemoliwo. Opiera si ono na dwch pomysach zawartych w "Nazywaniu i koniecznoci" Saula Kripkego. Po pierwsze ma u swych podstaw rozszerzon koncepcj sztywnego desygnowania, ktre pozwala wyrni klas zda koniecznych, po drugie teori niewyobraalnoci niemoliwych stanw rzeczy.
Bibliografia: Hale B. Knowledge of Possibility and of Necessity, Proceedings of the Aristotelian Society 103 (1), s.120. Kripke S., 2001, Nazywanie i konieczno, Alethea. McGinn C., 1982 Rigid designation and semantic value, Philosophical Quarterly 32, s. 97115.

62 Corinna Lagemann Free University Berlin

The Notion of Personhood and Time in Phenomenological Thought

Questions of personhood and time have been of great interest for philosophy ever since, yet there are only few approaches focussing on the relationship between these two concepts. Recent research from fields of psychiatry and psychology concerned with aphasia and schizophrenia (among others) show the relevance of this problem for interdiciplinary work. Therefore it is the aim of this speech to elucidate the complex interdependency of personhood and the temporal structure of human existence acccording to phenomenological theory, which has been of great interest for neuroscientific, psychiatric and psychological work throughout the 20th century. Personhood evolves according to the ability to distance oneself from the concretely given situation being exclusively subjective and by that to partly objectify ones experience and develop an awareness of self and non-self. This enables the subject to make sense of the world, to deal with future and past events being related to the present and consequently to intentionally create and deal with a personal sphere. The temporal structure of human consciousness, being elaborated by Husserl (Retention and Protention) as well as by Heidegger (Geworfenheit and Entwurf) is basically the foundation of all ways of constituting and interacting with the world. The paper closely follows appproaches of traditional as well as New Phenomenology esp. those provided by Martin Heidegger and Hermann Schmitz. My intention is to create an approach that is interesting for the interdisciplinary field, so the paper also includes approaches from psychiatrists such as Thomas Fuchs, whose work corresponds to basic assumptions of Hermann Schmitz and the New Phenomenology.

63 ukasz Lama Uniwesytet lski

wiat nie jest matematyczny!

Na podstawie tekstw pisanych przez filozofw i naukowcw rekonstruuj kilka wersji tezy o "matematycznoci wiata" oraz "matematyzowalnoci wiata" . Wykazuj, e ta druga waciwo nie wie si z orzekaniem czegokolwiek o wiecie, lecz jedynie o uywanym przez ludzi jzyku, i jest w zasadzie banalna. Bliej analizuj tez o "matematycznoci wiata", zastanawiajc si take, jaki waciwie dzia matematyki nadawaby si najlepiej do celu spenienia zaoe tej tezy. Omawiam pokrtce od strony filozoficznej prby redukcji fizyki do geometrii, w szczeglnoci geometrodynamik Wheelera oraz teori strun. Zasadnicz czci argumentacji jest analiza - na przystpnych przykadach z dziedziny astrofizyki - faktycznych naukowych opisw przedmiotw fizycznych przy pomocy jzyka matematyki. Pokazuj, e coraz doskonalsze przyblianie si opisu do realnoci fizycznej (a cilej: coraz doskonalsze przewidywanie obserwacji przez zmatematyzowane teorie) niezmiennie wymaga coraz bardziej zoonych struktur matematycznych oraz - od pewnego momentu - technik aproksymacyjnych i obliczeniowych. Wysuwam tez, e gdyby matematyka bya rzeczywicie "jzykiem przyrody", coraz lepsze matematyczne opisy wiata byyby coraz prostsze i krtsze, a nie coraz bardzie zoone i dugie. Pozostaa cz referatu powicona jest obronie tej tezy.

64 Tomasz Le Uniwersytet Jagielloski

Problematyka 'dobra' w filozofii Arystotelesa. Analiza krytyczna

Referat zostanie zrealizowany w trzech etapach. Po pierwsze, zaprezentowana zostanie definicja "dobra" jak odnale mona w "Etyce Nikomachejskiej" Arystotelesa. Po drugie, przedstawione zostan sposoby argumentacji za przyjt definicj, m. in.: "argument z funkcji". Po trzecie, w ostatniej czci, dokona si analizy krytycznej zagadnienia dobra u omawianego filozofa. Krytyka bdzie miaa charakter wewntrzny i zewntrzny; wskae si na wtpliwo przyjtego sposobu argumentacji, jak i kontrintuicyjno arystotelesowskiej definicji.

65 Piotr Lipski Katolicki Uniwersytet Lubelski

Carnap's quasianalysis.
I would like to present the method of quasianalysis which was introduced by Carnap in his "Der Logische Aufbau der Welt". After presentation i would like to show limitations of that method.

66 Mateusz eyk Uniwersytet Warszawski

Spr o trafno fregowskiego ujcia semantyki wyrae okazjonalnych

Tematem mojego wystpienia jest interpretacja, wyozonego gwnie w artykule "Myl - studium logiczne", fregowskiego podejcia do wkadu, jaki w sens zdania maj wyraenia okazjonalne i wskazujce. John Perry w swoim artykule "Frege on Demonstratives", argumentuje za tym, e za pomoc fregowskich poj sensu, myli i znaczenia poznawczego nie moemy naleycie odda tego, co sam nazywa "rol wyraenia okazjonalnego". Gareth Evans, w artykule "Understanding Demonstratives", czciowo odchodzc od wykadni Fregego jak przedstawi Michael Dummett (a na ktrej to, midzy innymi, opiera si Perry) pokazuje w jaki sposb stosujc aparat fregowski moliwe jest adekwatne ujcie wasnoci semantycznych wyrae okazjonalnych. Ponadto wskazuje na filozoficznie interesujcy problem sposobu w jaki odniesienie wyraenia okazjonalnego jest dostpne dla uywajcego tego wyraenia. Tej, kwestii, jak argumentuje Evans, nie da sie odpowiednio odda za pomoc semantyki proponowanej przez Perrry'ego czy Kaplana ("Demonstratives", "Afterthoughts"). W moim referacie, opierajc si na podanych wyej tekstach, oraz innych artykuach Fregego ("Funkcja i pojcie", "Pojcie i przedmiot", "Co to jest funkcja?", "Sens i znaczenie") poddaje krytycznej analizie oba stanowiska.

67 Wojciech Mackiewicz Uniwersytet Wrocawski

Dwa modele pamici w fenomenologii czasu Edmunda Husserla

Wystpienie ma na celu wykazanie tosamoci pomidzy "wiadomoci" i "czasem". Skoro bowiem czas w swej zmiennoci jest stay, to i "wiadomo" nie moe podlega przemijaniu. To z kolei prowadzi do wniosku, e "przepyw czasu", dokonujc si w "wiadomoci" jest cile zwizany z pamici. Ma ona dwojaki charakter: po pierwsze stanowi rodzaj utrzymania w "wiadomoci" aktualnego przeywania (pierwotne przypomnienie). Po drugie jest wyobraeniem (ponowne przypomnienie). Wbrew husserlowemu rozumieniu czasu jako modelu bezprzyszociowego poka, e to wanie przyszo dynamizuje fenomenologiczn struktur czasu. Przyszo naley rozumie tu jako rodzaj wyobraenia, tj. przeszoci. Rwnie do niej mona dotrze dwiema drogami.

68 Marcin ukasz Makowski Uniwersytet Jagielloski

Spoeczne panowanie Jezusa Chrystusa. Soteriologia polityczna Marcela Lefebvrea

Autor w swojej pracy dokonuje syntezy pogldw filozoficznych, politycznych i spoecznych, wspczesnego przedstawiciela integryzmu rzymskokatolickiego Marcela Lefebvrea. Autor skupia si na ukazaniu XIX wiecznej genezy stanowczego potpienia postawy liberalnej, ekumenicznej a nawet demokracji sensu stricto, ktra wysza spod pira tradycjonalistycznego arcybiskupa. Zagadnienie zostaje omwione wedug metody krytycznej analizy tekstw rdowych (Koci przesiknity modernizmem; Oni jego zdetronizowali; Kazania abpa M. Lefebvrea), oraz odwoa do nauczania papiey XIX i pocztku XX stulecia (Grzegorz XVI, Pius IX, Leon XIII, Pius X, Piusa XII). Za cel pracy Autor stawia sobie wykazanie wyranego zwizku midzy Rewolucj Francusk i filozofi Owiecenia, a rozwojem liberalizmu, modernizmu oraz prdw demokratycznych, ktrych bezporedni (i zdaniem Lefebvrea negatywn) konsekwencj sta si Sobr Watykaski II. Autor wychodzi z zaoenia, e nie da si odpowiedzie na pytanie dotyczce wspczesnej sytuacji Kocioa, pomijajc przy tym wieloaspektowy wpyw Rewolucji Francuskiej i XIX wiecznych prdw umysowych. Konkluzj pracy stanowi wizja demokracji nieliberalnej, oraz tzw. spoecznego panowania Jezusa Chrystusa (Omnia instaurare in Christo, Le dcalogue est donc linspirateur de toute la legislation), ktra w prostej linii prowadzi do nadania polityce wymiaru sakralnego i soteriologicznego. Przeciwko takiemu stanowi rzeczy protestowa bdzie Jzef Tischner, ktrego krytyka integryzmu stanowi epilog pracy.

69 Joanna Malinowska Uniwersytet Adama Mickiewicza

Jak memy wpywaj na nasz percepcj

Jednym z najczstszych zarzutw wobec kognitywistyki jest jej redukcjonistyczny charakter, ktry nie pozostawia wiele miejsca na analiz wpywu, jaki na percepcj czowieka wywiera kultura. W moim referacie, opierajc si na kognitywistycznej teorii qualiw zaprezentowanej przez Ramachandrana i Hirsteina oraz zestawiajc j z modelem dwuprocesowym wiadomoci Liebermanna postaram si pokaza, jak informacja kulturowa (ktrej podstawowe wlaciwoci rozumiane s z perspektywy memetycznej) moe wpywa na postrzeganie rzeczywistoci. Najwaniejsze cechy znaturalizowanych qualiw to a) nieodwoalno na wyjciu (niezbdna do sprawnego podejmowania decyzji i funkcjonowania w otoczeniu), b) elastyczne wyjcie (czyli nieskoczona moliwo wyboru dziaania na podstawie zaobserwowanego quale), c) trwanie w pamici krotkotrwaej (niezbdne do przeprowadzania wiadomych operacji mylowych) d) oraz ich zaleno od naszej uwagi (zwykle nie dostrzegamy czego, a na pewno nie moemy o czym rozmyla, jeli nie zwrcimy na to co naszej uwagi). Ponadto, qualia charakteryzuje skonno do ich "wypeniania" przez system, ktry usuwa luki i drobne przeszkody pojawiajce si w naszym polu widzenia, a ich neuronalne korelaty umiejscowione s przede wszystkim w korze skroniowej, dlatego te s one wedug Ramachandrana i Hirsteina mostem midzy wczesnymi etapami przetwarzania informacji percepcyjnej, a tymi ostatnimi, odpowiadajcymi za wiadome przetwarzanie informacji na wyszych poziomach. Znajc podstawowe informacje dotyczce naturalistycznej koncepcji qualiw, warto przyje si jej bliej w kontekcie teorii swiadomoci, gdy pomoe to w lepszym zrozumieniu, czym w rzeczywistoci s qualia, jak rol peni one w ksztatowaniu si wiadomoci, na jakim jej poziomie one wystpuj i jakie mechanizmy decyduj o tym, co jawi si nam jako quale. Przede wszystkim za, wiedza ta pomoe wskaza, jak duy wpyw na postrzegan przez nas rzeczywisto maj dowiadczenie i zaprztajce nasze umysy informacje. Ciekaw propozycj odpowiadajc na niektre wyej postawione pytania opracowa Micha0el Liebermann, ktry opierajc si na dwuprocesowych modelach atrybucji stworzy koncepcj dwch systemw poznania spoecznego tj. systemu odruchowego X (od reflexive) i refleksyjnego systemu-C (reflective). Cho poznanie spoeczne wykracza poza temat niniejszego referatu, sam Liebermann zwraca uwag, i mechanizmy dziaania percepcji spoecznej pokrywaj si do pewnego momentu z percepcj wzrokow i to tych mechanizmw uywa on aby scharakteryzowa system-X. Podobnie jak qualia w ujciu Ramachandrana, umiejscowiony jest on przede wszystkim w korze skroniowej i odpowiada za to, co postrzegamy jako "rzeczywisto", wiat wok nas oraz tworzy strumie wiadomoci. Jest on stereotypiczny, dopasowuje dane do wzorca stworzonego na podstawie wczeniejszych dowiadcze jednostki (co zwizane jest z funkcjonalnym charakterem dolnej kory skroniowej, odpowiedzialnej za dopasowywanie do wzorca), a niecisoci lub problemy w tym systemie aktywuj

70 system refleksyjny. Opisujc dokadniej dziaanie systemu odruchowego i refleksyjnego oraz sytuacji, w ktrych system-C ulega aktywacji, postaram si wykaza, e qualia cz ze sob oba systemy, stanowic z jednej strony obraz jawicej si nam rzeczywistoci (system-X), z drugiej za podstaw do dalszego przetwaania w systemie-C. Ponadto, zwarzajc na besporedni zwizek qualiw i uwagi, oraz wpyw uwagi na to, co z systemu-X przedostaje sie do systemu-C, sprubuj pokaza, e walczce o miejsce w naszym umyle memy odgrywaj wan rol w procesie ksztatowania si zarwno naszego strumienia wiadomoci, jak i tego, co dostrzegamy jako otaczajcy nas wiat.

71 Anna Markwart Uniwersytet Jagielloski

Spontaniczny nie znaczy irracjonalny.

Planowa, czy pozwoli tworzy si spontanicznie? Odpowied na to pytanie jest niezwykle istotn determinant na wielu polach okrela teorie ekonomiczne, polityczne, spoeczne, staje si nawet przyczynkiem sporu ewolucjonizmu i kreacjonizmu. Epoka Owiecenia staa si aren sporu midzy dwoma wizjami powstawania instytucji spoecznych: teoriami umowy spoecznej i koncepcjami adu samorzutnego. Ich reperkusje nadal mona dostrzec w opozycji gospodarki centralnie sterowanej i pastwa opiekuczego oraz liberalnego mylenia o rynku i instytucjach. Przedstawione zostan, przede wszystkim, korzenie teorii spontanicznego rozwoju, jakimi s myl Bernarda Mandevillea, Adama Smitha i francuskich leseferystw. Podkrelone zostanie, i samorzutny ad nie oznacza zupenego braku ingerencji pastwa, ani, tym bardziej, wykluczenia racjonalnoci i, opartego na wiedzy, planowania. Wspomniane zostan take niektrzy wspczeni kontynuatorzy tych teorii.

72 Anna Markwart / Katarzyna Gdowska Uniwersytet Jagielloski / Akademia Grniczo-Hutnicza

Kontrastowe oblicza homo oeconomicus koncepcje Friedricha A. von Hayeka i Jamesa Buchanana.
Pojcie homo oeconomicus obroso legend i, wraz z rozwojem ekonomii, zaczo funkcjonowa w oderwaniu od pierwotnego kontekstu. Stao si podstaw, milczcym zaoeniem lub obiektem krytyki wielu teorii ekonomicznych, filozoficznych i spoecznych, co wicej, byo czsto przypisywane tym, ktrzy nigdy go nie uywali. Korzenie tego konceptu sigaj epoki Owiecenia, jednak samo sformuowanie powstao dopiero w XIX wieku. Autorki skontrastuj dwa dwudziestowieczne sposoby rozumienia konstruktu homo oeconomicus obecne w koncepcjach wybitnych mylicieli: Jamesa Buchanana oraz F.A. von Hayeka. Opierajc si na tej samej tradycji, dwaj laureaci Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii, odmiennie przedstawiaj i interpretuj pojcie czowieka ekonomicznego, co znajduje odbicie w ich teoriach ekonomicznych, filozoficznych i spoecznych.

73 Pawe Miech Uniwersytet lski

On the use and abuse of historiography of philosophy for the life of philosophy.
In my presentation I would like to analyze the functions of historiography of philosophy in philosophy. My analysis will be meta-philosophical and methodological, I will focus my attention on the following questions. What positive functions can historiography of philosophy play in philosophical debate? Can it influence the philosophical discourse in a negative way? Why should we write historiography of philosophy? I would like to develop a systematic and coherent reflection on origin, justification and consequences of arguments which justify the practice of writing the historiography of philosophy. The term historiography of philosophy in my presentation refers not only to general histories of philosophy, written for example by Copleston, Gadacz or Tatarkiewicz, but also to more focused works, which are trying to present the views of one past philosopher, or the problem as it was seen in the past. If we accept the classical idea of philosophy, which sees it as a enterprise whose point of departure is constituted by the love of the truth, which is in that way established as a goal of enquiry, then we are inclined to recognise only the instrumental value of historiography of philosophy. The history of philosophy is seen as a source of useful arguments, and the historiographers task is to find those arguments and reformulate them in a way, which is relevant to our contemporary debates. Although in various ways legitimated, instrumental attitude to historiography of philosophy in philosophy leads to some dangers, which are clearly analyzed by Richard Rorty and other authors. It may lead to anachronistic attitude to past thinkers, whose thought is useful and interesting only as far as it is compatible with contemporary debates. As Rorty argues we should not force Aristotle or Kant to take position in current debates in the philosophy of language or metaethics. On the other hand we may abandon hopes for finding the solutions of philosophical problems and see the historiography of philosophy only as part of history of human culture. The history of philosophy so understood is separated from philosophy. Philosophy strives for general and universal truths, history deals with contingent and unnecessary events and if it seeks the truth, it seeks only the answer to old Rankes question: Wie es wirklich war?. The history of philosophy becomes then the history of ideas, a kind of archeology which examines how ideas were created, what were they build of; or a kind of ethnology which examines the thought habits of primitive tribes. Unlike the philosophical historiographer of philosophy the historiographer of ideas in that research attitude tries to understand the ideas as they were understood by their authors, without placing their views in his own context, or showing how relevant they are for present debates.

74 Jacek Moroz Uniwersytet Szczeciski

Dwa ujcia relatywizmu prawdy - Putnam i Rorty

Richard Rorty i Hilary Putnam uchodz za wybitnych wspczesnych krytykw absolutyzmu prawdy - odrzucajc klasyczn formu prawdziwoci, zrywaj z koncepcj jzyka odwzorowujcego rzeczywisto, a take ide wiata samego w sobie. Dla obu filozofw charakterystyczny jest antyabsolutyzm oraz, co zaskakuje, niech do relatywizmu. Obaj reprezentuj odmienne style uprawiania filozofii i, co zostanie szczeglnie zaakcentowane w moim wystpieniu, inny sposb obejcia relatywizmu. W referacie stawiam sobie dwa podstawowe cele: prezentacja wybranych aspektw filozofii Putnama i Rorty'ego, wbrew ich deklaracjom, prowadzcych do relatywizmu aletycznego. wykazanie cisych zwizkw, zachodzcych pomidzy antyrealizmem metafizycznym a relatywizmem.

75 Anna Musio Uniwersytet lski

Ernst Cassirer wobec problemu matematyki. Ujcie historycznosystematyczne

"Im bardziej rozum zagbia si w swoj wasn istot i im mocniej staje si wiadom jej specyficznej wartoci tym gbiej wnika w istot rzeczy". Sowa IV tomu "Das Erkenntnisproblem in der Philosophie und Wissenschaft der neueren Zeit" oddaj sens Cassirerowskiej idei poznania, uzalenionej od siy dziaania intelektu i ksztatowanej si - matamatyczno-logicznie - dziaajcego intelektu. Epistemologiczna teza o nadrzdnoci i skutecznoci dziaania ludzkiego umysu w ustach filozofa kultury nabiera znaczenia, szczeglnie gdy uwiadomimy sobie stricte naukowy charakter szkoy marburskiej, z ktrej wywodzi si myliciel. Majc wiadomo neokantowskich rde filozofii Cassirera w wystpieniu przedstawiam historyczno-systematyczn refleksj filozofa nad problemem matematyki. Uwag skupiam na formalistycznych i intuicyjnych prbach jej uzasadnienia. Poczwszy od osigni geometrii antycznej, problemu Egzistenzbeweiz nad ktrym zastanawia si Hieronimus, genetycznych bada Spinozy, Hobbesa i Tschirnhausa, a do przeomu XVIXVII wieku, nowoytnej symbolicznej logiki George'a Boola, twierdze Brouvera, definicji liczby Richarda Dedekinda i definicji symbolu Hermanna Weyla oraz znaczenia matematycznego przedmiotu, mylenie filozoficzne i matematyczne miao wiele wsplnego. Podajc za myl Cassirera, przybliam wykadni teorii mnogoci Adolfa Fraenkela, Zermelo i Henri Poincarego. Tematyk wystpienia dowodz rwnie niepowtarzalnego znaczenia historii ludzkiej myli jako warunku sine qua non w uprawianiu filozofii.

76 Agnieszka Nalepa Uniwersytet Wrocawski

Dialektyka lku w filozofii Kierkegaarda

Celem referatu bdzie analiza fenomenu lku, ktry wedug Kierkegaarda moe mie dwojaki tak pozytywny jaki i negatywny wpyw na ludzk egzystencj. Przedstawienie fenomenu lku z dwch opozycyjnych perspektyw, wymaga bdzie wyodrbnienia najpierw tych czynnikw zwizanych z rozwojem wewntrznym czowieka, ktre wpywaj na niewaciwy sposb przeywania lku. W tym celu wyjd od analizy takich kategorii egzystencjalnych jak: jednostka oraz stawanie si. S one determinantami kierunku rozwoju ja czowieka, uznanego przez duskiego filozofa za duchowo-cielesn syntez, ktrej nierozerwalno gwarantuje Bg. W tym kontekcie interesowa bd mnie rda lku, genealogia tego zjawiska, ktr Kierkegaard przedstawi w Pojciu lku opierajc si na wasnej interpretacji biblijnej opowieci o grzechu pierworodnym. Z drugiej strony wskazane zostan warunki niezbdne do waciwego, zdaniem Kierkegaarda, wykorzystania przeywanego lku, w taki sposb aby mg peni pozytywn rol w ludzkim yciu. Lk ukazany zostanie jako pozytywny przejaw duchowej wolnoci. W wyniku analiz wykae si, e fenomen lku konstytuuje ludzk egzystencj, stanowi o jej penym wymiarze.

77 Szymon Nowak Uniwersytet Jagielloski

Truth and falsehood of the visual

It is of great theoretical importance to understand how truth and falsity operate within the realm of pictures, images, or visuals for brevity. As we come closer and closer to that goal, the understanding of how rhetorics is involved in the visual reaches the higher level of clarification. Peirce's theory of sign shall be of service on my way to the thus described end of my paper. In addition I am going to employ some leading ideas of Gadamer's hermeneutics. Rhetorics or the art of bene dicendi can be understood as an ability of saying something beautifully, or as an art of saying something truthfully. I take rhetorics in second sense therefore I shall dwell on the following issues: 1. Could any visual say anything? 2. What is the referent or the denotatum of a visual? 3. In what consists the difference between the truth of logic and the truth of hermeneutics? 4. How could we apply the above distinction to visual arts and to what effect? The first question draws our attention to what can be said and what be merely shown. There are philosophers who insist that what can be shown cannot be said, there are others who say: what can be said cannot be shown. The bed-rock of the views under consideration is the conviction that neither meanings can be shown nor denotata can be grasped by meanings. Here we have got the thesis which is flatly rejected by Peirce. His semiotics discards the traditional concept of meaning and employs the idea of interpretant instead. Interpretant is an idea of meaning generalized and construed in a purely functional way. To be an interpretant is to mediate between a sign and its object. Breviter: to mean is to mediate. That is why the interpretants neither build an ontological category, nor involve special, semantic properties. This being taken for granted, we will argue that every visual qua visual cannot function without the realm of mediation. That is to say, pictures, images or simply visuals must have a rheme (an open meaning of qualitative possibility) and can have a dicent (a determined meaning of what takes place) as theirs interpretants. Thereof what can be shown paves way to what can be said. As regards denotata (referents) we will argue that an object of the visual can be a quality, an individual, a general type qua ideal species, or a general type understood as a set of individuals. Finally, if visual arts can say something well or not, we can use categories of truth and falsehood. Those categories can be understood in two different ways, as a truth of logic and as a truth of hermeneutics. Semiotics of C. S. Peirce let us make a strict distinction between those two meanings of truth and falsehood. Both meanings of truth have to be included if we want to understand the essence of a visual.

78 Joanna Odrow-Sypniewska Uniwersytet Warszawski

Contextualism and Vagueness

One of the most characteristic features of vague expressions is their apparent tolerance: it seems that if two objects differ only marginally in the relevant respect then if one is in the extension of the given vague predicate, the other should be as well. It is this feature that makes vague expressions susceptible to sorites paradoxes (such as the Bold Man paradox). Hence, the biggest challenge for any vagueness theorist is to explain this apparent tolerance in such a way that it doesnt lead to the paradox. Recently, a new contextualist conceptions of vagueness have been proposed. In my talk Ill focus on Stewart Shapiros account (from his 2003). Ill argue that his theory is best seen as a non-indexical contextualist account. However, such an interpretation makes it difficult for this account to provide an adequate solution to the sorites paradox.
Bibliog r aphy: S. Shapiro, Vagueness and Conversation. In Liars and Heaps, J.C. Beal (ed.), OUP 2003, pp. 39-73. D. Lewis, Scorekeeping in a Language Game, Journal of Philosophical Logic 8 (1979), pp. 339-59. D. Hyde, 'From Heaps and Gaps to Heaps of Gluts', Mind 106 (1997), pp. 641-60.

79 Grzegorz Okraszewski Uniwersytet Jagielloski

Rabindranath Tagore - Artist and Thinker.

One of authority on Tagore wrote:"Rabindranth Tagore occupies the positon of a world poet in whose works purely human elements appeal to us with all the vividness of our own expierience. The spirit of India breathes throughout his poetry. Ancient Indian wisdom reappears in his religio-mystical poems and religio- philosophical adresses" In my speech I will outline the main ideas of his thought and present his attitude towards Arts and Life as an artist.

80 Baej Olewski Uniwersytet dzki

Idealizm transcendentalny w perspektywie Kantowskiego pojcia realnoci

Celem mojego wystpienia jest nakonienie do gbszej refleksji nad zagadnieniem idealizmu transcendentalnego Immanuela Kanta. Pragn zapyta, czy system filozofii teoretycznej krlewieckiego myliciela rzeczywicie, jak sugeruj niektrzy komentatorzy, wymyka si tradycyjnej opozycji realizm idealizm i nie moe by stron w sporze, czy te wrcz przeciwnie - mona go z powodzeniem okreli mianem tradycyjnie rozumianego realizmu, wzgldnie idealizmu. Aby przedsiwzicie to byo w ogle moliwe niezbdne jest przyjcie definicji tak metafizycznego, jak i epistemologicznego realizmu/idealizmu, na ktr zgodzi si przynajmniej wikszo filozofw. Sprbuj tak definicj sformuowa i na niej oprze swoje rozwaania, ktrych o stanowi bdzie Kantowskie pojcie realnoci, kluczowe, jak sdz, do rozwizania gwnego problemu. W Krytyce czystego rozumu znajdujemy co najmniej siedem znacze pojcia realnoci. Sprbuj je pokrtce zaprezentowa i pokaza, jakie konsekwencje wypywaj z kadego z nich. Szczegln uwag zwrc na rnic midzy realnoci noumenu i fenomenu oraz midzy tym, co realne a tym, co rzeczywiste. Na koniec skonfrontuj wnioski wypywajce z dokonanej przeze mnie analizy z niektrymi wypowiedziami samego Kanta.

81 Agata Orowicz Uniwersytet Jagielloski

Kripkenstein, Proper Functions and Meaning

The aim of the paper is to present Ruth Millikan's views on rule-following and her answer to the Kripke-Wittgenstein paradox. Millikan's response can be classified as a naturalistic one and at the same it is based on the premiss of the normativity of meaning. I would like to examine the combination of these two views in Millikan's answer, paying particular attention to the notion of proper function. Moreover I would like to consider the relevance of some of the possible objections to such a response, in particular those concerning the problem of how making a mistake, acting not in accordance with a rule is possible within the framework of this theory.

82 Magdalena Otlewska Uniwersytet Wrocawski

Kosmologia w ujciu Hildegardy z Bingen

Kosmos, podobnie jak pojcie harmonii i logosu naley do tych poj powstaych w greckiej staroytnoci, ktre maj zarazem znaczenie epistemologiczne, etyczne, jak i estetyczne. Kosmos jako okrelenie caoci tego, co istnieje w niebie, zostao uyte po raz pierwszy przez Hezjoda, ktry wyrazi take myl o boskim porzdku istniejcym w naturze, podjt i rozwinit nastpnie przez orfikw1. Pomostem czcym antyczny obraz wiata i staroytne teorie kosmosu ze wiatopogldem redniowiecznym jest epoka Ojcw Kocioa (II VIII stulecie), w ktrej w dziedzinie kosmologii nadal ywe byy elementy teorii antycznych. Podstawowe pytania redniowiecznej kosmologii dotyczyy odpowiedzi na pytania: czy wiat jest dzieem Boga, stworzonym i zbudowanym zgodnie z Jego wol, czy posiada pocztek i kres, czy te jest on wieczny? Odpowied na te pytania jest podstaw do rozrnienia midzy nurtem platosko-neoplatoskim a arystotelesowskim. Inne pytania dotyczyy wartoci i znaczenia kosmosu, miejsca czowieka we wszechwiecie oraz budowy i struktury fizycznego wiata. wiat poznawalny zmysami ukazywano jako zbudowany z ywiow tworzcych jego poszczeglne sfery, ktre otaczaj centralnie pooon Ziemi. Wszechwiat opisany przez Hildegard stanowi przykad takiej redniowiecznej konstrukcji, wzniesionej na fundamentach staroytnoci. W swych dzieach przedstawia ona pocztek, dzieje i kres universum. Jako pierwszy zosta powoany do istnienia wiat nadprzyrodzony, w nim za byty czysto duchowe anioowie. Nastpnie pojawiy si dusze powstaych istot ywych, nazywane przez wizjonerk formami. Po stworzeniu wiata duchowego zosta stworzony wiat materialny. Mwic o wiecie materialnym, Hildegarda podkrela, i zosta on uformowany jako podstawa pojawienia si czowieka. W stwarzaniu kosmosu materialnego mona wic wyrni dwa etapy: pierwszym i wstpnym jest uksztatowanie makrokosmosu, a stworzenie mikrokosmosu czowieka drugim i zarazem finalnym. Krenie sfer, obroty cia niebieskich oraz pojawienie si bytw materialnych s nastpstwami ruchu. Powstanie wszystkich rzeczy materialnych jest bowiem efektem czenia si wskutek ruchu wirowego czterech ywiow.

Diogenes Laertois, filoz o fw, tum. K. Leniak, Warszawa 1882, VII, 1, 25.

83 Patryk Pogoda Uniwersytet dzki

Granice zasadnego stosowania argumentu z autorytetu

Celem mojego odczytu bdzie wskazanie problemw, ktre wynikaj z chci uywania tzw. argumentu z autorytetu oraz moliwego ich rozwizania. We wstpie zdefiniuje takie pojcie autorytetu o jakie bdzie mi chodzi, pokazujc rwnoczenie inne moliwe znaczenia tego terminu. Nie wszystkie definicje autorytetu wskazuj na przedmioty, ktre mog posuy podczas argumentacji, ktra chce skorzysta z argumentu z autorytetu. W pierwszej czci postaram si wykaza, e traktowanie argumentu z autorytetu jako bdu logicznego nie jest uzasadnione. Posuy mi do tego kryterium, wedle ktrego mona wyznaczy czy, a jeeli tak to w jakim zakresie, kto jest autorytetem. Wielopaszczyznowo problemu kae uwzgldni takie jego aspekty jak przedmiotowe i podmiotowe granice autorytetu, zakres jego oddziaywania czy jego stosunek do innych autorytetw. Istotne jest take to, e istnieje kilka typw autorytetu (min. naukowy, prawny czy moralny) i kady z nich jest wskazywany przez inne kryterium. Pokazanie rnic tych typw, a co za tym idzie rnice w kryteriach ich wyznaczania, bdzie niezbdne dla dalszej czci wywodu. W drugiej czci natomiast zaprezentuj problemy praktycznego stosowania tego argumentu. Wynika bd one z wysokich wymaga, jakie stawia si temu argumentowi, by by poprawny. Ostatecznie jego praktyczne zastosowanie okae si moliwe tylko w niektrych sytuacjach i przy niektrych typach autorytetu.

84 Oskar Pogorzelski Uniwersytet Jagielloski

Nielingwistyczna koncepcja normy a logika norm i logika deontyczna.

W ujciu lingwistycznym normy jest ona wyraeniem jzykowym,a przepis prawny uznawany jest za wypowied, jednostk redakcyjn tekstu prawnego. Norma prawna jest wypowiedzi bez wzgldu na to, czy jest odrniana od przepisu czy te nie. Prowadzi to do pogldu, e skoro norma prawna uznawana jest za wypowied, to podziela ona natur przepisu, a jeeli jest odrniana od przepisu, to traktowana jest jako regua, ktra ma take status wypowiedzi i jest skonstruowana lub wyinterpretowana z przepisw prawa. Stanowisko lingwistyczne przyjmuje w stosunku do norm stanowisko kognitywizm bd nonkognitywizm. Wedug stanowiska kognitywistycznego, normy s rodzajem zda opisowych, wic moemy o nich orzec, e s prawdziwe lub faszywe. S zdaniami w sensie logicznym. Przyjmujc nonkognitywizm oraz koncepcj lingwistyczn, normy to zdania swoistego, szczeglnego rodzaju, do ktrych nie moemy odnie wartoci prawdy lub faszu. W tej koncepcji normy s rodzajem dyrektyw. W rezultacie nie s zdaniami w sensie logicznym. Stanowiska takie maj pewne sabe punkty, ktre zawsze dotycz pojmowania normy. Koncepcja ujmujca norm jako zdanie opisowe moe by zarwno nieintuicyjna, oparta na redukcji niespeniajcej wymogw rwnowanoci, a ponadto ryzykowna ontologicznie. Stanowisko, goszce, e norma jest wypowiedzi, ktra nie posiada znaczenia, a take ktrej nie mona rozwaa za pomoc narzdzi logicznych, stoi w sprzecznoci z udanymi zabiegami interpretacyjnymi i istnieniem prawidowych rozumowa normatywnych i faktw tych nie tumaczy. Z kolei traktowanie normy jako zdania o znaczeniu swoistym i podlegajcym logice sui generis usuwa zastrzeenia wobec nieprzekonujcych prb okrelenia tego znaczenia i nieudanych prb stworzenia takiej logiki. Nielingwistyczna koncepcja normy miaaby suy przeamaniu trudnoci zwizanych z koncepcj lingwistyczn. Ujcie nielingwistyczne zakada, e norma jest rna od wypowiedzi podmiotu, pokrewna decyzji traktowanej jako rodzaj performatywu. Nielingwistyczna koncepcja normy miaaby suy przeamaniu trudnoci zwizanych z koncepcj lingwistyczn. Ujcie nielingwistyczne zakada, e norma jest rna od wypowiedzi podmiotu, a pokrewna decyzji traktowanej jako rodzaj performatywu. Autorami tej koncepcji byli J. Woleski oraz K. Opaek. Ujcie to miao za zadanie rozwiza problemy logiki norm i jej stosunku do logiki deontycznej. W wielu pracach zajmowali si t koncepcj ujcia normy prawnej. Doszli do wniosku, e norma pojmowana jako pewnego rodzaju decyzja jest wytworem aktu normowania. Wynikiem ich pracy byo rozrnienie midzy: a) aktem normowania, b) norm pojt jako wytwr tego aktu oraz c) sam wypowiedzi normatywn rozumian jako wyraz normy. Koncepcja nielingwistyczna pozwala odpowiedzie na pytania o potrzeb i moliwo tworzenia logiki norm. Nielingwistyczna koncepcja normy uywa abstrakcyjnych obiektw, ale s one dobrze zdefiniowane w standardowym sowniku logicznym.

85 Oskar Pogorzelski / Adam Dyrda Uniwersytet Jagielloski

Objectivity and legal interpretation.

Practical lawyers as well as ordinary people pay special attention to neutrality, impartiality and objectivity of law. It is a common sense requirement that judicial decisions should be neutral, objective and impartial. The verry concepts of neutrality, impartiality and objectivity are, however, by no means clear. Therefore, it is a task of the legal theory to answer the question what do neutrality, impartiality and objectivity mean and what role those concepts play in the legal discourse. In this paper we would like to focus on the problem of neutrality, impartiality and objectivity in the specific context of interpretation of law. Obviously, such task involves examination not only of the concepts themselves, but also the relationship between them and the adopted concept of law, the use of those concepts in a particular legal culture, as well as their significance in the judicial application of law. At least three different senses of objectivity (according to T. Gizbert-Studnicki) must be distinguished : (a) "objective" as "coming from the object", which means that a statement is objective if it adequately corresponds to the object, (b) "objective" as "universally valid" or "valid for everyone", where the statement is objective if it should (could) be accepted by everyone, (c) "objective" as " free from emotion and / or unbiased", where a statement is objective if it is accepted without prejudice, after considering all relevant circumstances We will lead our investigation over these three senses. Moreover we will try to rise up the philosopical context with accordance to conterporary legal interpretation theories. In its substance our presentation will cover many practical and interpretative aspects. Eg. in the daily practice of interpretation officials apply the law and more or less consciously aim to produce the conviction that the arrangements made by their interpretation are objective. However, interpretation theorists reveal the evaluative nature of the process of determining the legal meaning of the text through interpretative process, providing rich material that shows how lawyers try to "objectify" certainly important legal texts Our aim is to elucidate the nature of such objectification and compare it with concepts of legal neutrality and impartiality of laws application.

86 Krzysztof Posajko Uniwersytet Jagielloski

Jak (nie) dowodzi niespjnoci antyrealizmu w sprawie znaczenia?

Celem referatu jest przedstawienie dwch typw argumentacji za niespjnoci stanowiska antyrealistycznego (rozumianego jako non-faktualizm lub teoria bdu) w kwestii dyskursu o znaczeniu. Pierwsza argumentacja, przedstawiona przez Boghossiana, opiera si na zarzucie dwuznacznoci pojcia prawdy. Druga przedstawiona przez Wrighta, to argument z uoglnienia. Zostanie pokazane, ktra z tych argumentacji i przy jakich zaoeniach moe by uznana za satysfakcjonujc.

87 Monika Proszak Uniwersytet Jagielloski

Kierkegaarda koncepcja czowieka w Chorobie na mier rozwaana z perspektywy rozpaczy

Celem wystpienia jest pokazanie aktualnoci myli Kierkegaarda, zarwno antropologicznej, jak i etycznej. Rozpoczn od analizy definicji czowieka (Czowiek jest duchem. Ale c jest duch? Duch jest soboci() posu si nowym tumaczeniem tego fragmentu zaproponowanym przez J. Filka), ktra rozpoczyna rozwaania Kierkegaarda w Chorobie na mier. Poka, jak gboko rozpacz wpisana jest w struktur jednostki. Posu si interpretacj pojcia rozpaczy jako pojcia ontologicznego- czowiek rozpacza si sam ze sob, kiedy nie trafia w pewn miar, jaka zostaa mu zadana. Pokrtce omwi poszczeglne formy rozpaczy, aby lepiej wskaza na elementy konstytuujce czowieka. Na zakoczenie zastanowi si nad tym, czy jedynie osoba wierzca moe mwi o zadanym wzorze ycia i poka, e rwnie na gruncie wieckim rozwaania Kierkegaarda s bardzo none filozoficznie. Abstrahujc od myli Filozofa, sprbuj wskaza, e Moc, ktra ustanowia jednostk, moe by nie tylko Bg, ale i drugi czowiek- w myl filozofii drugiej osoby (filozofii dialogu). Okazuje si bowiem, e jeli przenie myl Kierkegaarda na paszczyzn etyki, tym, ktry umoliwia wyodrbnienie si ja, jest ty- tak jak w sferze wiary- Bg.
Bibliografia: Filek J., Rozpacz jako pojcie egzystencjalno-ontologiczne. Prba nowej interpretacji w:] Czowiek wobec rozpaczy w filozofii Sorena Kierkegaarda, red. M. Urban, Wydawnictwo Naukowe PAT, Krakw 2004 Kasperski E., Kierkegaard. Antropologia i dyskurs o czowieku, Wysza Szkoa Humanistyczna im. A. Gieysztora w Putusku, Putusk 2003 Kierkegaard S., Boja i drenie. Choroba na mier, Wydawnictwo Homini, Krakw 2008 Szwed A., Midzy wolnoci a prawd egzystencji. Studium myli Sorena Kierkegaarda, Wydawnictwo Antyk, Kty 1999

88 Paulina Prus Uniwersytet Mikoaja Kopernika

Viktora Frankla koncepcja czowieka jako istoty duchowej.

Viktor Frankl,psychiatra, twrca logoterapii i pojcia " podwiadomo duchowa", dy w swej praktyce terapeutycznej do umoliwienia klientowi poznania i akceptacji siebie i swojego znaczenia jako czci integralnej caoci. Stanowisko Frankla zawiera elementy egzystencjalizmu. Jednak Frankl opowiada si za antyredukcjonistycznym podejciem w rozumieniu czowieka. Czowieka nie da si sprowadzi do szeregu kategorii fizjologicznych, biologicznych, czy psychologicznych ( jak to robia np. psychoanaliza). Takie podejcia redukuj w czowieku wymiar specyficznie ludzki, jakim jest jego duchowo. Czowiek jako osoba duchowa to ten, ktry dowiadcza wartoci i uczu wycznie ludzkich, takich jak: wolno, odpowiedzialno, mio, cierpienie, lk, poczucie nieuchronnoci mierci, poczucie sensu. Czowiek jest wedug Frankla jednoci, ale to, co cielesne i to, psychiczne zostaje uzupenione o wymiar duchowy, ktry nie jest determinowany ani biologicznie ani biograficznie. To, co w czowieku duchowe, stanowi o istocie czowieka, tylko urzeczywistniajc swoj duchow natur, czowiek prowadzi autentyczn egzystencj. Dziki tej waciwoci czowiek jest w stanie wznie si ponad swoje uwarunkowania. Koncepcja Frankla pozwala na filozoficzne refleksje dotyczce istoty czowieczestwa, przeciwstawiajc si psychoanalizie Freuda czy koncepcji Junga, a take innym teoriom, jak np. behawioryzmowi, ukazuje czowieka jako istot woln, samowiadom i zdoln do samorealizacji w swej egzystencji. Jest interesujcym gosem w dyskusji nad uwarunkowaniami tego, co ludzkie i wiadczy o ewolucji pogldw na natur czowieka.

89 Igor Rakowski-Kos Uniwersytet dzki

Namitna walka o kwiat cieplarniany. Eseistyka filozoficzna Leona Chwistka w wietle poetyki
Dokonane przez strukturalizm, a zwaszcza dekonstrukcj i neopragmatyzm utekstowienie idei (Micha Gowiski) doprowadzio do zatarcia linii demarkacji pomidzy tekstem filozoficznym a tekstem literackim. Ekspansja idei pozbawionego szww, niezrnicowanego tekstu oglnego (Richard Rorty) oraz uznanie historii filozofii nie tylko za histori teorii, idei i poj, ale take za histori tekstw, narracji i retorycznych tropw, daje metodologiczn podstaw do zaaplikowania narzdzi wypracowanych przez nauk o literaturze w tkance tekstu filozoficznego. Ustawienie filozofii w wietle poetyki uprawomocnione jest take istotn tendencj dwudziestowiecznego dyskursu filozoficznego, tzn. przeciwstawieniem si opartemu na modelu naukowym sposobowi filozofowania na rzecz pisarstwa niesystemowego i eseizujcego (m.in. Benjamin, Adorno, Sartre, Foucault). Punkt cikoci przesuwa si tedy ku jzykowi, ktry zajmuje pozycj uprzywilejowan w stosunku do tego, co ma si w nim wyrazi i ujawni. Filozofia staje si sztuk pisania, a wic podzia na Fakultet Filozofii i Fakultet Sztuk Piknych nie musi by ju przestrzegany z ortodoksyjn surowoci. Przedmiotem referatu bdzie analiza literackich rodkw ekspresji zastosowanych w esejach filozoficznych Leona Chwistka (1884-1944): Zagadnienia filozofii oraz Zagadnienie metody w estetyce z tomu Zagadnienia kultury duchowej w Polsce (1933). W centrum analizy znajd si metafory, figury retoryczne, toposy literackie i exempla organizujce narracje omawianych tekstw. Postaram si te wskaza inspiracje stylistyczne, ktre istotnie wpyny na ksztat pisarstwa Chwistka. Inspiracje majce nierzadko swe rdo w twrczoci filozofw, z ktrymi ideami jak pisa sam autor Wieloci rzeczywistoci w sztuce walczy na wszystkich frontach. Chc pokaza, e frontem, ktrego nie obroni jest front jego wasnego jzyka.

90 Dominik Rog Uniwersytet Jagielloski

Heidegger Lvinas: spr o koncepcj podmiotu

Spr, ktry wywiza si midzy Martinem Heideggerem a Emmanuelem Lvinasem naley w moim przekonaniu do jednej z najciekawszych filozoficznych dysput, ktre wywizay si na gruncie dwudziestowiecznej antropologii filozoficznej. Z jednej strony, Lvinas inspirowa si twrczoci Heideggera i uznawa jego gwne dzieo Sein und Zeit za jedno z najpikniejszych w dziejach ludzkiej myli. Z drugiej jednak strony, Lvinas toczy z Heideggerem spr w kwestii fundamentalnej w kwestii wykadni samego bycia. Bycie bez bytu to dla Heideggera rzecz nie do pomylenia, to nico. Tymczasem wedle Lvinasa, bycie bez bytu to bycie anonimowe, pustkowie czasownika istnie, il y a. To nie bycie oderwane od bytu, przekonuje Lvinas, jest nie do pomylenia to nico jako cakowita negacja tego, co jest, nie moe sta si przedmiotem myli. W Heideggerowskim wiecie nico nieustannie zagraa istnieniu Dasein, napenia go trwog i przynagla do troski o wasne bycie, czyli w gruncie rzeczy o wasne przetrwanie. Dasein jak pisa Heidegger jest bytem, ktremu w jego byciu chodzi o nie samo. Tymczasem w Lvinasowskim wiecie, to nie nico, lecz bycie anonimowe, czyli paradoksalne co, co nie jest czym, stanowi podstawowe rdo zagroenia dla tego, kto istnieje. Podmiot troszczy si zatem nie tyle o wasne bycie, ile o to, by nie zosta przez bycie cakowicie pochonitym, to znaczy mwic inaczej by egzystencja nie zostaa uwiziona w krgu egoistycznej troski o sam siebie. Szmer il y a jak pisze Lvinas to groza. () Cisza, spokj i brak wrae tworz kompletnie nieokrelone nieme zagroenie. Nieokrelono sprawia, e staje si ono przejmujce. Nie ma mowy o adnym okrelonym bycie, wszystko moe by wszystkim. W tej dwuznacznoci zarysowuje si groba obecnoci czystej i niezoonej, il y a. Heideggerowskie Dasein yje nieustann trosk o wasne bycie, a Lvinasowski podmiot gorczkowo poszukuje moliwoci wyrwania si z przemonego ucisku bycia. Bycie, ktre wedle Heideggera stanowi najwyszy przedmiot troski Dasein, okazuje si w przekonaniu Lvinasa najpowaniejszym zagroeniem, przed ktrym podmiot musi ucieka. Mwic krtko: Heidegger tworzy filozofi bycia, a Lvinas filozofi dobra; jeden akcentuje bycie, a drugi ukazuje konieczno wyjcia poza bycie, by by inaczej, a cile by inaczej ni by. Jeli Heidegger akcentuje skoczono i faktyczno ludzkiego istnienia, a znakiem rozpoznawczym jego filozofii staje si formua bycia-kumierci, to Lvinas przeciwnie przekonuje, e czowiek spenia si wtedy, gdy wykracza ku temu, co poza byciem, ku dobru, a zasadnicze przesanie jego filozofii streszcza si w formule inaczej ni by. Zasadniczym celem mojego wystpienia jest prba syntetycznego przedstawienia i konfrontacji wanie tych dwch projektw filozoficznych, ktre inaczej prezentuj rozumienie bycia, a w konsekwencji, w rny sposb okrelaj formu podmiotu.

91 Malwina Rolka Uniwersytet lski

Fryderyk Nietzsche: dionizyjsko stylu

Dionizos jest w filozofii Nietzscheaskiej synonimem ycia, ktre kierujc si wol mocy realizuje swoj istot w twrczym przekraczaniu kolejnych granic. Pojcie dionizyjskoci stanowi formu, za pomoc ktrej niemiecki myliciel okrela charakter rzeczywistoci. W swoich dywagacjach Nietzsche nie pozostaje jednak tylko na poziomie teoretycznym, lecz stara si na kartach ksiek realizowa postulaty, ktre niesie ze sob jego koncepcja dionizyjskiego artysty, wpisujcego si w cao istnienia poprzez transgresywn twrczo. Specyficzny wydwik myli autora Narodzin tragedii zawdziczamy swoistej syntezie stylistycznego artyzmu oraz oryginalnoci filozoficznych rozstrzygni. Intencj mojego wystpienia jest analiza zwizkw treciowo-formalnych, ktre odnajdujemy na paszczynie filozofii Nietzscheaskiej, w kontekcie dionizyjskoci, pojtej jako formua, okrelajca sposb istnienia wiata. Ich poszukiwania naley niewtpliwie rozpocz od analizy koncepcji jzyka sformuowanej przez myliciela. Zasadza si ona na przekonaniu, e jzyk jest tym, co buduje antropomorficzny wiat, a styl piszcego stanowi o woli mocy, obrazujc si igrajcych w twrcy yciowych si. Literacko Nietzscheaskiego stylu nie dziwi zatem w zetkniciu z krytyk pojciowego jzyka metafizyki, ktr odnajdujemy w dzieach filozofa. Jzyk literacki stanowi o wiele bardziej adekwatne narzdzie opisu rzeczywistoci, poniewa oddaje dynamiczny charakter ycia. Dionizyjsko stylu niemieckiego myliciela wyraa si w obraniu aforyzmu jako podstawowej formy przekazu, ktrej mechanizm dziaania opiera si na paradoksie, odnajdowanym rwnie jako podstawa procesualnej koncepcji bytu sformuowanej przez Nietzschego. Take liczne prby poetyckie i wykorzystanie pieni dytyrambicznej odsya do obecnoci symboliki greckiego boga winoroli w treciach Nietzscheaskich koncepcji. Majstersztykiem stylistycznym Nietzschego jest bez wtpienia Tako rzecze Zaratustra. Metafory i porwnania oraz bogata symbolika tego dziea rwnie prowadz czytelnika w kierunku dionizyjskoci, ktrej niewyraalna w pojciowym jzyku prawda, pojawiajc si w artystycznych obrazach pozwala si do siebie zbliy. Z kwesti Nietzscheaskiego stylu wie si take, podkrelane przez wielu interpretatorw spucizny autora Narodzin tragedii, wystpowanie w jej obrbie zasadniczych sprzecznoci. Warto zatem rozway rwnie problem czy owe niezgodnoci zawdziczamy jedynie ewolucji myli Nietzschego, czy te s one wynikiem przezwyciania kolejnych filozoficznych rozstrzygni, co bezporednio wie si z dionizyjskim postulatem afirmatywnej twrczoci, wypenianym konsekwentnie w artystycznym dziaaniu.

92 Marta Ewa Romaneczko Uniwersytet Warszawski

Opozycja midzy sfer prywatn a sfer publiczn w dobie ponowoczesnej demokracji - interpretacja Rancire'owska
Jaques Ranciere jest francuskim filozofem, ktrego myl na og sytuuje si w nurcie postmarksistowskiej filozofii polityki. Jego nazwisko kojarzone jest przede wszystkim ze zbiorow prac "Czytanie <<Kapitau>>, ktr wsptworzy midzy innymi z Louisem Althusserem autorem tego przedsiwzicia badawczego. Zainteresowania naukowe Rancira skupiaj si wok spoeczno-politycznych i estetycznych aspektw dziaania politycznego ujmowanego w kategoriach walki klas (pojmowanej jako walka o charakterze emancypacyjnym, majca na celu nieustanne potwierdzanie wsplnoty rwnych) i Lacanowskiej psychoanalizy, wpisujc si tym samym w tradycj marksistowsko-psychoanalitycznej hermeneutyki podejrze. Skonstruowan w ten sposb aparatur krytyczn wykorzystuje do opisu dyskursu i praktyki politycznej wspczesnej "demokracji". W swoim wystpieniu postaram si przedstawi, w jaki sposb Rancire szkicuje obraz demokracji okresu pnego kapitalizmu oraz omwi szerzej kluczow dla tego ustroju opozycj midzy sfer prywatn a sfer publiczn wraz z rozlicznymi, wicymi si z ni, problemami.

93 Magdalena Roszkowska Uniwersytet Warszawski

Porzdek kultury jako porzdek natury heideggerowska interpretacja arystotelejskiego pojcia .

W referacie pokazuj, jak heideggerowska interpretacja arystotelejskiej przekracza metafizyczne przeciwstawienie poj kultury i natury. Wystpienie jest fragmentem pracy magisterskiej, ktr przygotowuj pod kierunkiem dr Wawrzyca Rymkiewicza. Korzeni rnicy pomidzy kultur i natur Heidegger poszukuje w arystotelejskim podziale bytw na byty z i byty z . Byty z s dzieem czowieka. Byty z nale do wiata przyrody. Rnica pomidzy nim polega na tym, e w bytach z forma wyania sam siebie w materii. Natomiast w bytach z forma nim nada ksztat materii, uobecnia si w umyle twrcy jako wzr, ktry kieruje tworzeniem bytu. Zatem w wytworach ludzkiej dziaalnoci ukazuje si podwjne znaczenie formy: jako wygldu jednostkowego bytu () oraz jako formy pojciowej (). Ta ostatnia nie tylko poprzedza wytwarzanie dzie, ale take umoliwia wszelkie o nich orzekanie. W tradycyjnej wykadni Arystotelesa forma pojciowa okrela podrzdny sens substancji, ktry wskazuje, czym jest byt. Natomiast pierwotnym sposobem uobecniania si substancji jest czysta bytowo bytu - (to e, byt jest). Mowa i rzeczywisto tworz dwa odrbne porzdki. Porzdek mowy odnosi si do porzdku rzeczywistoci, tworzc relacj adekwatnego lub nieadekwatnego odwzorowania. W takim rozumieniu bytu z zarysowuje si konstytutywny dla metafizyki podzia na istot i istnienie pojcie i fakt egzystencjalny. Podstawowe zaoenie tej interpretacji uznaje i za nazwy dwch zbiorw bytw rzeczy naturalnych i wytworw. Co wicej mwi Heidegger - ze sposobu, w jaki powstaj byty z , wywodzi si ontologi bytu w caoci. Podczas gdy nie zostaje dostatecznie przemylana, cho to przecie ona stanowi arche greckiej filozofii. W interpretacji Heideggera i nie okrelaj zbiorw bytw, lecz oznaczaj sposoby ich uobecniania si. Filozofia Arystotelesa przestaje by ontologi substancji i staje si fenomenologicznym opisem wyaniania si bytw. jest sposobem uobecniania si bytu, w ktrym forma (, ) bytu wyania si sama z siebie. Zatem forma nie jest wzorem, ktry z zewntrz kieruje uobecnianiem si bytu. Nie jest ona take tym, co bytowi nadaje sens. bowiem okrela porzdek, ktry aktualnie organizuje bytowo bytu. Poruszenia, ktre wyaniaj byt w pewnym wygldzie nie istniej po za nim. jako zasada i wadza wyaniania bytw tkwi w samym ich uobecnianiu si. Nie wyania ona rwnolegych porzdkw mowy i rzeczywistoci. Bowiem wygldu i sowa nie dzieli jakociowa przepa, s one niczym awers i rewers. jest logosem. Dwa znaczenia substancji wskazuj rne aspekty fenomenu obecnoci bytu. Pierwszy sens obecnoci opisuje dowiadczanie wyaniania si bytu jako codziennego konkretu. Natomiast obecno drugiego rodzaju odnosi si do sytuacji, w ktrej byt zjawia si w swej oglnoci. W horyzoncie take okazuje si szczeglnym sposobem wyaniania si bytw. Czowiek nie dysponuje bowiem wzorem wytworu ani te nie posiada zdolnoci orzekania o nim. Czowiek uczestniczy w istoczeniu si istnienia, tworzc dziea i opowiadajc byt. wiat za nie jest sensowny, lecz staje si sensowny wraz z uobecnianiem si bytw. Istnienie i istota nie s rozdzielone, gdy istnienie oznacza istoczenie si.

94 Joanna Ryska Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie

Harm and reproductive choice

In most liberal Western democracies, people are thought to have moral and legal right of "procreative liberty" or "procreative freedom. It is widely recognized that procreative liberty includes both the right to avoid reproduction and the right to reproduce. The most controversial component of the liberty is a freedom to choose what kind of children to have. The enormous increase in knowledge of human reproduction and genetics that has taken place in recent years, has given parents substantial control over the quality of their future children. Parental abilities to influence genotypic and phenotypic characteristics of their offspring raise difficult questions of the limits of procreative liberty. Procreative liberty is an important and hard-won freedom, but it is neither absolute nor unlimited. Its scope and moral limits delineates, among others, the do not harm principle, which states that any freedom may be limited to prevent harm to another non-consenting person. The organizing question of my presentation is: Is it possible to harm a person by bringing her into existence in a genetically or developmentally disabled condition? Alike many people, I have a strong moral intuition that parents, who risk or decide to bring into the world a child under significantly disadvantageous condition, harm the child. But this harm to the child intuition is hard to justify if the concept of harm is interpreted in standard, counterfactual sense. According to the standard definition, to be harmed means to be made worse off. A person B is harmed if in a consequence of an act x of a person A, B is in a worse condition that she would otherwise have been if person A had not acted x. This standard concept of harm, when applied to reproductive choices, gives rise to two theoretical puzzles: the Non-Identity Problem, discovered over twenty five years ago by Derek Parfit, and the Non-Existence Problem, being a core of so-called wrongful life cases. Both these problems show that the standard concept of harm leads to moral conclusions which conflict with our commonsensical moral intuitions concerning what we owe to our children. In this presentation I will explore the possibility of finding a theoretical justification for the harm to the child intuition between Scylla of Non-Identity Problem and Charybda of the Non-Existence Problem. I will argue that we can find such a justification (although only partial), if we redefine the concept of harm. I will analyze five alternative theories of harm: transpersonal harm, absolute harm, harm based on rational preferability, prima facie harm, and threshold harm, and claim that the last concept may provide theoretical basis for the harm to the child intuition. According to the threshold interpretation of harm, an act x harms someone only if the agent thereby causes this person's life to fall below some specified threshold. This interpretation of harm, when applied to reproductive choices, presupposes our being able to lay out a standard of well-being in such a way that we harm a child when we bring her into existence in a condition that falls below the standard. Specification of such a standard is of course an extremely complex, delicate and difficult issue. The threshold must be sensitive to social and cultural context of reproductive decisions, and probably based on some justice considerations. Discussion on justice in reproductive ethics is however beyond the scope of this presentation.

95 Stanisaw Ruczaj Uniwersytet Jagielloski

Tomasz z Akwinu o warunkach moliwoci mwienia o Bogu

Celem mojego referatu jest krytyczna analiza argumentacji na rzecz sensownoci jzyka religijnego, jak przeprowadza Tomasz z Akwinu w czci I Summy teologii i w czci I Summa contra gentiles. Zagadnienie sensownoci jzyka religijnego jest bardziej pierwotne ni zagadnienie prawdziwoci poszczeglnych zda tego jzyka, dotyczcych istnienia Boga czy Jego natury. Zanim bdziemy prbowali powiedzie co o Bogu, musimy ustali, czy nasze sowa w ogle posiadaj sens. W redniowieczu zagadnienie to skrywao si pod teoriami imion Boych, czyli predykatw takich, jak dobry, potny, czy mdry, ktre suyy do afirmatywnego wyraania Boskich atrybutw. Bd argumentowa za tym, e Tomaszowy wykad teorii imion Boych ma posta rozbudowanego argumentu transcendentalnego, angaujcego rozstrzygnicia z dziedziny epistemologii, semantyki i metafizyki. Tomasz prbuje odpowiedzie na pytanie jak moliwe jest afirmatywne mwienie o Bogu?, a nie: czy moliwe jest afirmatywne mwienie o Bogu. Zakada zatem, e jzyk, jakim posuguj si ludzie wierzcy w praktyce religijnej jest sensowny i prbuje wskaza na warunki moliwoci tej sensownoci. Postaram si pokaza, e podstawowym problemem, z jakim musi zmierzy si teoria Tomasza, nie jest to, e Bg nie jest dostpny w poznaniu empirycznym, podczas gdy nasze pojcia zostay utworzone wanie na bazie dowiadczenia empirycznego. Tym, co generuje najwiksze trudnoci dla semantyki imion Boych, jest ontologiczne zaoenie o prostocie natury Boga. W wizji Tomasza, nasz jzyk dostosowany jest do opisu wiata stworzenia, ktry charakteryzuje zoono: materii i formy, istoty i istnienia, substancji i przypadoci. Zyskuje to odzwierciedlenie zarwno w treci poj, jakimi si posugujemy, jak i w podmiotowo-orzecznikowej strukturze jzyka. Tomasz z Akwinu proponuje dwuczonowe rozwizanie tego problemu. Po pierwsze, rozbudowujc semantyczn teori analogii, ktrej zadaniem jest rozlunienie znaczenia terminw, uywanych do opisu Boskich atrybutw. Tomasz opisuje procedur tworzenia poj analogicznych odwoujc si w oryginalny sposb do teorii trzech drg poznania Boga u Pseudo-Dionizego Areopagity. Teoria analogii semantycznej nadbudowana jest z kolei nad bardziej podstawow metafizyczn teori analogii bytu i neoplatonizujc koncepcj partycypacji stworze w doskonaoci Boga. Po drugie, przedstawiajc wyrafinowan analiz funkcji terminw wystpujcych w sdach podmiotowo-orzecznikowych, ktra pozwala zinterpretowa wszystkie afirmatywne sdy o Bogu jako sdy o identycznoci. W ostatniej czci mojego referatu sprbuj odpowiedzie na pytanie o to, czy Tomaszowy projekt ugruntowania jzyka religijnego jest zadowalajcy. Przedstawi hipotez, zgodnie z ktr wszelki dyskurs o Bogu dokonuje si w trybie de dicto, a nie de re. Wynika z tego, e Tomaszowa teoria analogii semantycznej pozwala na skonstruowanie deskrypcji, ktr moemy uzna za znaczenie terminu Bg.

96 Micha Rupniewski Uniwersytet dzki

Czy wolny rynek moe by sprawiedliwy? Spr midzy Rawlsem a Nozickiem o rol podstawowej struktury spoeczestwa

Zasadniczym celem mojego wystpienia jest ukazanie ksztatu podstawowych instytucji spoecznych, na czele z pastwem, jaki pociga za sob teoria sprawiedliwoci Johna Rawlsa (dalej sprawiedliwo jako bezstronno). Aby jednak obraz ten nie by pomnikiem, a efektem krytycznej analizy, zestawiam instytucjonalne implikacje sprawiedliwoci jako bezstronnoci z najpowaniejsz moim zdaniem krytyk, z jak przyszo si zmierzy Rawlsowi podczas wielu lat funkcjonowania i dopracowywania sprawiedliwoci jako bezstronnoci. Mam tu na myli tzw. libertariaskie podejcie do problemw sprawiedliwoci i pastwa, przedstawione w wyrafinowanej formie przez Roberta Nozicka. Zajmuj si zatem przede wszystkim problem sprawiedliwej dystrybucji dbr, gdzie kwestia rynku jako instrumentu wymiany peni rol kluczow. Wywd rozpoczynam od tzw. legalistycznej teorii sprawiedliwoci (entitlement theory) zaproponowanej przez Nozicka w ksice Anarchia, pastwo, utopia [1974, wyd. pol. 1999]. Podstaw teje teorii s rozumiane w klasyczny Lockeaski sposb uprawnienia jednostek, na czele z prawem wasnoci. Wasno ta obejmuje prawo do samego siebie (self-ownership), prawo do zawaszczenia dbr pierwotnie niczyich (pod pewnymi warunkami) oraz do tego wszystkiego, co udao si jednostce osign na drodze swobodnych porozumie rynkowych z innymi jednostkami. Prawo to nie moe by, powiada Nozick, ograniczane ani modyfikowane na drodze ingerencji osb trzecich w imi sprawiedliwoci. Dlatego wycznie pastwo minimalne i wolny rynek s sprawiedliwe. W drugiej czci przytaczam argumenty Rawlsa przeciwko takiej konstatacji. Rawls twierdzi bowiem, i powinna istnie rozbudowana struktura podstawowa spoeczestwa, rzdzca si dwoma synnymi zasadami sprawiedliwoci, a instytucje tej struktury uprawnione s do ingerencji w wolny proces wymiany, przede wszystkim w postaci opodatkowania majtku i konsumpcji (albo dochodu). Celem tej struktury jest zachowanie tak zwanej sprawiedliwoci ta (background justice). W czci trzeciej usiuj pokaza moliwe saboci obydwu podej, zaprezentowa wymian argumentw, ktr mona zrekonstruowa z Anarchii, pastwa, utopii oraz obecnych w rnych miejscach uwag Rawlsa (ten ostatni nie powici polemice z libertarianizmem osobnego rozbudowanego artykuu czy te rozdziau.)

97 Marcin Rzdeczka Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej

The processual interpretation of conservation biology as a science and as a part of practical philosophy
The widely spread conviction about philosophical interpretations of science claims that such a venture is valuable on the field of philosophical investigations only while very disputable as a part of scientific inquiry. Philosophy of biology generally and conservation biology particularly are good counterexamples and may modulate this view. For example, conservational efforts in Australia and in some parts of India are more successful than in United States despite the serious difference in funds accessibility and scientific base. One of possible explanation of this fact may designate the difference in the concept of natural environment, the purpose of conservational effort and the axiology of biological values inevitable connected with this part of science. This difference is only partially determined by scientific scrutiny and highly dependant on the philosophical analysis of this particular problem. Author will try to advocate the processual and holistic view of conservational biology and conservational philosophy and present the most important connection between these two fields. The conception of biodiversity and problem of its satisfactory definition will be discussed. Very often conservational efforts are contaminated by so called large vertebrate perspective whereas vertebrate generally constitute only a fraction of total biomass which is one of the most important factors. Analogically within-habitat relations are highlighted and cross-habitat relations are neglected in many conservational enterprises whereas habitat-interdependence is a key factor in studies of rate of pollution spreading and ecological niche construction. Last but not least conservation biology is very often directed toward the conservation of species which are only a result of multiple ecological processes which should be a major point in conservational plans. Author will argue that the key criterion of conservation biology is not only diversity but also disparity (the variety of genotype within species). Without saving disparity biodiversity might be very vulnerable to even minor habitat changes which in normal conditions affect only some population (some genotypes) . As a result reduction of disparity could mean reduction of diversity.

98 Abraham Sapin Crdoba University of Groningen

True Speech
The main purpose of this short essay is to argue in favour of truth and to show a way to get it. We can approach truth by free speech, through it we can contrast our opinion, and if it is mistaken, then we can change it for a better one. But one could ask, what makes an opinion better and why would we want to have a better one? The answer is that an opinion is better when it is truer, and we want to know the truth because it is useful. John Stuart Mill, in his book On Liberty (1859), argued that due to fact that we may be wrong about what we believe, we must be open to listen to different points of view. In Mills theory we can find three possible situations where it is convening to contrast our opinion: the most obvious one is that we may be wrong, and then we can change our erroneous belief for a correct one; the second case is that our opinion is actually correct, and we make it stronger by explaining and contrasting it; the third situation, which is probably the most common, is that we are partially wrong (or partially correct to be more optimistic), and then we get the benefits of the two previous situations. Let us say we accept that we may be wrong about what we think, and that it is useful to express our opinion and let the rest do the same. We know that we search for the truer opinion, but how do we know which one is more true? To answer this we can use Karl Poppers idea of verisimilitude (Popper, 1963). Verisimilitude aims to have a true sentence with as much content as possible, i.e., it is better to predict (ab) than just a, or just b. What makes a sentence true is the correspondence between an object language and the empirical world. A very simple example of this is when we take a flight, if it says to Paris and we actually arrive in Paris, that means we took the correct flight; and there is more content when we have a connection, e.g., to Paris and then to London. Finally it is important to know the truth because we benefit from it, for example when a doctor heals someone, or when an engineer builds a bridge, they use true facts to do so (Frankfurt, 2006). If we accept the importance of truth, we must know how to get it and one manner is by contrasting our opinions and taking the most verisimilar ones. Once we get a theoretical background on how to approach truth we can apply it and start getting results. If we notice it is convenient to know the truth because we can use it in several helpful things such as medicaments, transportation, telecommunications, etc., and we establish criteria to search for the truth, the only thing left to do is start using those criteria.
References: Mill, J.S. 1859. On Liberty. New York: Modern Library. Frankfurt, H. 2006. On Truth. New York: Random House. Popper, K. Conjectures and refutations: the growth of scientific knowledge. New York: Routledge.

99 Max Seeger University of Bielefeld

Experimental Philosophy and the Gettier Intuition

In this paper I argue for two claims. First, the current debate surrounding experimental philosophys attack on intuition suffers from lack of distinction. Both the opponents as well as the defenders of intuition argue about philosophical intuition in general, rather than adressing particular biases and foibles. To name just a few of the questions that are being discussed: Are philosophers better than the folk at judging hypothetical cases in general? Are the answers given by subjects in surveys in general comparable to philosophers intuitions? Given that we cannot demand infallibility, what is wrong with relying on intuitions in general? One symptom for lack of distinction is that the debate too often turns into a burden-of-proof tennis. I.e., too often the discussion ends on the question whose turn it is to provide further arguments or evidence for or against the general claim that intuition is a trustworthy source of evidence. I argue that it would be more fruitful to discuss particular cases instead: Experimental philosophers have brought forward surprising results, no doubt. It is time, then, to discuss the details and ask questions such as these: Are philosophers better than the folk at judging this particular hypothetical case? Are the answers given by subjects in this particular study comparable to philosophers intuitions? Given that we cannot demand infallibility, what is wrong with relying on intuition in this particular case? My second claim will be developed in applying the suggestions made above to a particular case. I discuss Weinberg, Nichols & Stich (2001), which shows that the Gettier intuition varies with the cultural background of the subjects. Western Americans are less likely to attribute knowledge in a Gettier case than East Asians. This empirical evidence flies in the face of philosophical theory. The question must be addressed, then, whether this means that we can no longer appeal to the Gettier intuition as evidence. My second claim is, that the most interesting reply in defense of the Gettier intuition in this particular case is the conceptual divergence strategy (CDS). The basic idea of CDS is this: For all we know, the disagreement between the dissenters and assenters to the Gettier-case may be a merely verbal one. The different cultural groups may simply be attaching different concepts to the word know. What seems to be a divergence of epistemic judgments regarding the Gettier-case can be explained away as a merely verbal disagreement, a conceptual divergence. Finally I discuss three objections to CDS: (i) Is it prima facie implausible to attribute different concepts of knowledge to competent speakers without further evidence? (ii) Is attributing different concepts an ad hoc reply, absent any theory of concepts? (iii) If different application conditions for a concept are interpreted as an indicator of conceptual divergence, wouldnt then any seeming disagreement in philosophy be turned into a merely verbal dispute? The basic philosophical question of how to individuate concepts is shown to have a substantial bearing on the direction of further empirical inquiry.

100 Piotr Sdak Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej

Moral Realism as a Metaethical Position

Moral realism is currently one of the most hotly discussed position in contemporary metaethics. It holds that moral propositions we use are truth-apt, that is capable of either being true or false, and in fact some of them actually are true. Hence, when we take part in moral discussion, we presuppose that rightness and wrongness characterize the acts which are being discussed. Moral realism is the theory, that moral judgments have a kind of objectivity, independence from human opinions or social agreements. This position raises certain metaphysical and epistemological questions. What kind of beings could values be? In the empirical world we live, moral values present themselves as a kind of, as Mackie called it, queer beings. Also epistemologically, moral realism forces us to find a sort of cognitive tools, which can capture values, that are so different from empirical things known through our natural senses. The aim of the presentation is to outline an array of various arguments that support moral realism as opposed to e.g. relativism or subjectivism.

101 Aleh Sidarenka Republican Institute of High School

Symbolic space of the university in the beginning of 21 century: perspectives of transformations

High level of interests of transnational companies in the research sphere, the phenomenon of academic capitalism, inflation of symbolic value of university diplomas, necessity of rethinking of university values, crisis of traditional ties external and internal are points which have made popular the discussions about university crisis in the academic and other discourses. Problems were mentioned below enable us to formulate the hypothesis of the report: all such problems seems to be the opportunities for the university in the beginning of 21 century, university can become a genuine compass in the global system of social coordinates, characterized as chaotical cluster. Rethinking the mission of the university, the character of educational knowledge, application of new (not classical, post classical) approaches in learning will help in the solving of more general social problems, and will open new perspectives for the university in the beginning of 21 century. The main subject of the report is the dynamics and trends of symbolic space of the university in the beginning of 21 century and practices of construction of such space, including concrete social contexts. The main purpose is to analyze the tendencies, discovered in symbolic space of university in the beginning of 21 century, which are connected with globalization, genesis of knowledge society, development of information and communication technologies and to define the peculiarity and the problems of contemporary Belarusian university in this context. Accordingly to the purpose there are next importantproblems to be presented: analysis of discussions about the role of university in the knowledge society, analysis of consequence of globalization, consequence of development of information and communication technologies and net-society for symbolic space of university, rethinking the connection between state, society and university, analysis of practices of construction of symbolic space of university, deliberation of main ideas and main implementations of constructionist methodology in learning, deliberation of problem of Belarusian and modern universities, description of perspectives of development of Belarusian university in the context of internationalization. The main deduction is following: the university in the beginning of 21 century is in the situation of cognitive transformations and formation of policultural global educational space could become main paradigmatic institute, which can be original reflexive center in the knowledge society, where the communication of all social actors in the process of solving the problems will be institutionalized. That is why it is compulsory to rethink values and functions of the university, which are mostly devoted to the model of modern university, which looses the relevance in many aspects.

102 Tomasz Siwiec Uniwersytet Mikoaja Kopernika

Czym jest estetyzacja moralnoci?

Wystpienie stanowi prb pojciowej operacjonalizacji zjawiska estetyzacji moralnoci. Czynic punktem wyjcia przekonanie Wolfganga Welscha, e estetyzacja jest procesem, w ktrym co pozaestetycznego zostaje uczynione czym estetycznym bd jest pojmowane jako co estetycznego, autor pragnie zwrci uwag, e prba badawczego uchwycenia procesu wymusza analiz jego p r o c e s u a l n o c i. Tymczasem dotychczasowe badania nad problemem estetyzacji moralnoci ujmuj swj przedmiot jako zjawisko, zapoznajc jego procesualny charakter i nie odpowiadajc tym samym na pytanie o warunki jego moliwoci oraz poszczeglne etapy estetyzacji moralnoci. Jakkolwiek stawiano dotd wielokrotnie pytanie, czym jest estetyzacja, to na gruncie polskiej literatury przedmiotu nie spotykamy odpowiedzi na kwesti kluczow: jak do estetyzacji dochodzi oraz w jaki sposb ona przebiega. Brak adekwatnego ujcia problemu wynika po czci z niefortunnego, Heglowskiego jeszcze zawenia przedmiotu estetyki filozoficznej do obszaru sztuki i podporzdkowanie go wartociom kallistycznym, co si rzeczy skutkuje bdnym rozumieniem procesu estetyzacji, definiowanym odtd jako zjawisko upikszania i stylizacji otoczenia. Pomija si przy tym zarwno definicyjne zawioci terminu estetyka, jak i wieloaspektowo faktycznych zainteresowa jej pola badawczego, ktrego sztuka oraz warto pikna bynajmniej nie wyczerpuje. Koncentracja badawcza na tych aspektach przestrzeni publicznej, ktre Wolfgang Welsch okrela mianem estetyzacji powierzchownej, majcej na celu wyposaenie rzeczywistoci w elementy estetyczne, nadanie otoczeniu estetycznego poysku nie pozwalaa wznie si na szczeglnie podany obecnie poziom diagnostyczny. Dzielc z Rdigerem Bubnerem przekonanie, e estetyzacja moralnoci jest znamienn cech naszej wspczesnej epoki, autor pragnie w swoim wystpieniu przedstawi jeden z moliwych wariantw pojciowej operacjonalizacji zjawiska estetyzacji moralnoci i tym samym odpowiedzie na pytanie o medium, w ktrym proces ten zachodzi. W tym celu postuluj powrt do Kantowskiego ujcia dowiadczenia estetycznego, ktre dziki zaporedniczajcej funkcji als ob prowadzi do zbawczego zawieszenia wszystkich funkcji, sprawiajc, e pytanie po co? traci sens, bo tutaj sowa, brzmienia, barwy i formy czyni zado samym sobie, akcentujc tradycyjny dla estetyki filozoficznej wymiar pozoru, w ktrym ujawnia si wzgldno obowizujcych zasad. Kantowska interpretacja dowiadczenia estetycznego moe zosta efektywnie wykorzystana przy pojciowej opracjonalizacji zjawiska estetyzacji moralnoci wanie dlatego, e pozwala abstrahowa od przedmiotowego odniesienia, w ktrym estetyczne oddziaywanie musi z koniecznoci zosta substancjalnie umiejscowione w jakim noniku (na przykad w dziele sztuki). Dziki temu problemowe ujcie moralnoci przeywanej w medium dowiadczenia estetycznego pozwala dostosowa proces estetyzacji do przemian w szerokim spektrum zjawisk. W konsekwencji zjawisko estetyzacji moralnoci, bdce przeniesieniem tradycyjnych norm i obowizkw w sfer gry i uwolnieniem od koniecznoci podejmowania moralnych decyzji, moe zosta nie tylko opisane, ale take wyjanione.

103 Jan Skoczowski Uniwersytet Opolski

Niemoralna i pozajzykowa autonomia jednostki, czyli skd mamy wiedzie, co powinnismy robi, bez wpywu spoeczestwa?
Klasyczny liberalizm zdawa si prezentowa pogld na ludzki podmiot dziaa, czyli jednostk ludzk, zgodnie z ktrym jednostka ta nie podlegaa determinacjom, a zwaszcza determinacjom spoecznym. Podgld ten zosta skrytykowany wielokrotnie przez przeciwnikw liberalizmu, ostatnim razem przy okazji krytyk dotyczcych Teorii sprawiedliwoci Johna Rawlsa. Liberaowie wspczeni odpowiadaj na te krytyki wskazujc na zdolno ludzi do autorefleksji i dziaania na podstawie tej autorefleksji. Twierdz, e skoro czowiek moe analizowa siebie jako twr spoeczny i moe analiza ta wpyn na jego praktyki, to nie mona wykluczy tego, e jednostka obdarzona jest autonomi, take wzgldem wsplnoty, do ktrej naley. Autonomia ta ma charakter ograniczony i rzeczywicie ograniczaj je czynniki spoeczne i kulturowe, jednak nie moe zosta odrzucona hipoteza jej istnienia za pomoc argumentu, zgodnie z ktrym ludzi tworz wsplnoty (a skoro tak, nawet uznanie realnoci wsplnot jako bytw samoistnych nie zagraa hipotezie autonomi jednostki). Liberaowie nie wskazuj granic autorefleksji. Jednak studium skrajnoci istnieje jest nim Jedyny i jego wasno Maxa Stirnera. W ksice tej autor w sposb konsekwentny wskazuje, majc na uwag autonomi jednostki wanie, jak jednostka jako taka moe przebywa take poza porzdkiem moralnoci, jezyka i rozumu, dziki jej krytycznemu nastawieniu. Tosamo racjonalnoci z jzykiem oraz istnienie czynnikw pozajzykowych fundujcych jzyk, zasugerowane w filozofii pnego Wittgensteina, zdaje si te tezy wzmacnia.
Literatura: Max Stirner Jedyny i jego wasno Ludwig Wittgenstein Dociekania filozoficzne Adam Chmielewski Spoeczetwo otwarte czy wsplnota? Andrzej Szahaj Jednostka czy wsplnota? Spr liberaw z komunitarystami, a sprawa polska

104 Karolina Smoderek Uniwesytet Kardynaa Stefana Wyszyskiego

Czy w bioetyce dyskursu jest miejsce dla godnoci osoby ludzkiej?

Obserwowany wspczenie wzrost zagroe zwizanych z postpem naukowo technicznym oraz rozszerzenie zakresu problematyki moralnej zwizanej ze wspczesn medycyn day pocztek prbom szukania nowych moliwoci uprawiania bioetyki poprzez oddanie etycznej oceny wyspecjalizowanym Komisjom Bioetycznym. Inicjowana przez bioetykw debata publiczna spenia wiele pozytywnych funkcji, m.in. przyczynia si do wyjaniania racji przytaczanych przez strony argumentw i przez to wpywa na wzrost wiadomoci spoeczestwa, jak rwnie sprzyja legitymizacji podejmowanych decyzji legislacyjnych. Jednake wprowadzana do bioetycznego dyskursu pozanormatywna kategoria consensusu rodzi obawy utraty niezalenoci na rzecz przeksztacenia tej dziedziny w narzdzie polityczne suce podporzdkowaniu etyki prawu stanowionemu. Zoono sytuacji etycznych moe wskazywa na granice bioetyki jako dyskursu, chocia nie dyskwalifikuje jej jako nauki uprawnionej do rozstrzygania dylematw etycznych. Podstawow funkc bioetyki jest dostarczenie moralnych wskaza dla prawa stanowionego. Ksztatowanie racji moralnych na zasadzie umowy spoecznej nie wydaje si jednak posuniciem waciwym. Wspczenie doceniana warto konsensusu, otwierajcego procedur dochodzenia do regulacji prawnych zaprzecza absolutnym zobowizywaniu norm moralnych w obiektywnym porzdku prawnym. Czy w tak rozumianej bioetyce moemy jeszcze mwi o prawach czowieka wyrosych na fundamencie godnoci osoby ludzkiej? A jeeli tak, to jaki charakter one przyjm?

105 Sofa Guadalupe Sols Salazar / Begonya Sez Tajafuerce Barcelona Autonomous University

Subversion of sexual and national identity in Mexican Contemporary Art

The following investigation is an attempt to review the supposed "invention" of the modern mexican subject, born from the postrevolutionary hard times in the first decades of 20th century and projected up to now as an institution through this founding myth. After ten years of revolutionary struggles, the mexican subject emerged as in a wagnerian dream dominated by a fierce localism that achieved to build the mexican archetype based on an archaeological rescue of popular expression. Art had much to do in that task, staging the triumphant mexican represented by a vigorous and indigenous man. The symbolic effect of such representations and the colonial inheritance penetrated at the heart of the painful population and extended their power to all institutions. So, mexican gender system was created based on colonial traditions and clouded consciences through a historic construction. However, it is not until the 1980s that art confronts those national representations through the male nude, homoeroticism and the explicit representation of the genitals and masturbation. This research performs its analysis by the hand of Slajov iek and Judith Butler in the endeavor of reviewing contemporary mexican subjectivity represented in the oeuvre of Nahum B. Zenil, contemporary mexican artist and gay activist. Who problematizes what means to be mexican and homosexual in the hard context of heteronomative imposed for so long in Mexico. Therefore, Zenil shows contradictions of national identity with homoerotic scenes combined with patriotic motifs. Also, he contributes in the aim of creating resistance based on an aesthetics of subversive identities that sexualizes the repressive measures. Act that seems to imprison the power into a process of never ending resignification and repetition that forces it to transform itself in new ways of understanding.

106 Piotr Stankiewicz Uniwersytet Warszawski

Ataraksja a Inny - o pewnym problemie w stoicyzmie

W moim referacie pragn pokrtce przedstawi antynomi midzy stoickimi ideaami ataraksji i zaangaowania spoecznego, a take zaproponowa pewn interpretacj pojcia ataraksji, umoliwiajc, jak si wydaje, uniknicie tej sprzecznoci. Jak wiadomo, mdrzec stoicki zobowizany jest zarwno by niezalenym od rzeczy od niego niezalenych, a zarazem pracowa na rzecz spoecznoci i powica si pracy na rzecz dobra wsplnego. Rozbieno ta znajduje pene potwierdzenie w pismach antycznych stoikw (Seneka, Epiktet). Pomysem interpretacyjnym, ktry chciabym przedstawi, jest rozdzielenie pojcia potrzeby na dwa rodzaje, analogicznie do potrzeb (i wartoci) typw B i D u A.Maslowa. Postaram si wykaza, e dokonanie analogicznego rozrnienia w pojciu ataraksji (niezaleno od potrzeb B i potrzeb D) umoliwia zniesienie przywoanej wczeniej antynomii stoickiej etyki.

107 Andrzej Stpnik

Ingarden o poznawaniu cudzych stanw psychicznych. Analiza z perspektywy wynikw wspczesnej psychologii i neuronauk
W artykule O poznawaniu cudzych stanw psychicznych Ingarden przedstawia i krytykuje cztery wspczesne mu koncepcje wyjaniajce mechanizm poznawania cudzych stanw psychicznych: teori wnioskowania per analogiam, teori kojarzeniow, teori naladownictwa i teori wczucia. Dochodzi do wniosku, i adna z powyszych teorii nie zdaje adekwatnie sprawy z fenomenu poznawania cudzych stanw psychicznych, dlatego te prezentuje zrby wasnej koncepcji, w ktrej cudze stany psychiczne s uchwytywane bezporednio w spostrzeeniu zachowa cielesnych drugiego czowieka. Tyle tylko, e zarwno argumenty Ingardena przeciw teoriom konkurencyjnym, jak i na rzecz wasnego stanowiska jawi si jako niekonkluzywne. Co wicej, Ingarden nie jest w stanie dostatecznie precyzyjnie wyjani, na czym polega owa bezporednio poznania cudzych stanw psychicznych (wiemy tyle, e nie jest to bezporednio charakteryzujca przeywanie wasnych stanw psychicznych). W referacie stawia si tez, i kopoty Ingardena wynikaj z nieuwzgldnienia tak charakterystycznego dla fenomenologii niewiadomej wiedzy i przebiegajcych poza wiadomoci procesw poznawczych. Dziki odwoaniu si do wynikw wspczesnej psychologii poznawczej (szczeglnie tych dotyczcych wiedzy niedeklaratywnej) oraz neuronauk (odkrycie neuronw lustrzanych i konsekwencje tego odkrycia) mona zbudowa o wiele solidniejsz teori, nie tylko zgodn z wikszoci obserwacji fenomenologicznych, ale take je wyjaniajc. Co wicej, odkrycia te powanie osabiaj przeprowadzon przez Ingardena krytyk teorii konkurencyjnych. Oglny wniosek, jaki mona wysnu z analizy wywodu autora Sporu o istnienie wiata, dotyczy istotnych brakw fenomenologii jako jedynej metody badania umysu (wspgra to z tym, co Searle nazywa fenomenologiczn iluzj). Fenomenologia jawi si jako wartociowa metoda, ktra jednak powinna by wsparta badaniami nad pozawiadomymi procesami i mechanizmami poznawczymi. Tym bardziej, e w przypadku poznawania cudzych stanw psychicznych to one odgrywaj gwn rol.

108 Krystian Szadkowski Uniwersytet Adama Mickiewicza

Jzykowa i komunikacyjna charakterystyka spektaklu w ujciu Guy Deborda

W jednym z najsynniejszych tekstw Gyrgy Lukcsa, Urzeczowienie i wiadomo proletariatu znajdujemy ciekawy komentarz zamieszczony w przypisie do fragmentu Ideologii niemieckiej Marksa, gdzie ten podejmuje wtek alienujcej waciwoci wasnoci prywatnej. W tyme przypisie autor Historii i wiadomoci klasowej pisze: W bezporednim nawizaniu do tego wywodu znajdujemy nader cenne uwagi o przenikaniu struktury urzeczowienia do jzyka. Oparte na przesankach dziejowego materializmu badania filologiczne, ktre podjyby t kwesti, mogyby doprowadzi do ciekawych wynikw. W swoim referacie chciabym postawi tez jakoby pierwszy krok w stron tych szeroko zakrojonych bada postawi w Spoeczestwie spektaklu francuski praktyk teorii, Guy Debord. Podstawowe pytanie, na jakie Debord usiuje znale odpowied w swojej ksice, brzmiaoby: dlaczego wskutek rozwoju kapitalizmu, pomimo pozornego podniesienia poziomu konsumpcji dbr przez robotnikw ich ycie nie staje si w adnym stopniu bogatsze? Dlaczego i ze wzgldu na jakie mechanizmy jednostki staj si stopniowo pozbawiane kontroli nad wasnym wiatem i yciem? Utrata kontroli spowodowana ekspansj ekonomii logiki na dotychczas uznawane za pozaprodukcyjne sfery ycia. Powizane jest wedug niego rwnie z kryzysem dowiadczenia. Dla Deborda alienacja waciwa dla tej formy kapitalizmu zwizana jest nie tyle z prac, ile z urzeczowieniem relacji spoecznych prezentujcych si w spektaklu jako obrazy. Najczciej interpretacje zagadnienia spektaklu i towarzyszcych mu form organizacji ycia spoecznego id tym tropem. Najistotniejsza i najniezbdniejsza w kontekcie prowadzonej przeze mnie argumentacji kwestia dotyczca koncepcji spektaklu bdzie zwizana raczej z zagadnieniem komunikacji i jzyka. Na og przemilczana przez komentatorw, uwypuklana za przez brazylijskiego teoretyka J. E. Fortaleza de Aquino. Twierdzi on, e zachodzi wyrana relacja pomidzy urzeczowieniem jzyka a fetyszyzmem towarowym; oba zagadnienia stanowi podstaw dla jednolitej krytyki kapitalizmu. Emancypacyjny potencja moliwy byby wwczas do wydobycia tylko o tyle, o ile uwzgldniaby komunikacyjn funkcj jzyka i spoecznej praktyki. Naley zaznaczy, e rwnie Giorgio Agamben, wyranie wskazuje na istotno komunikacyjnego i jzykowego charakteru spektaklu. W swoim referacie postaram si przeledzi zatem propozycj Deborda pod tym wanie ktem. Zwyka codzienna komunikacja jest zawsze ju zaporedniczona przez relacje merkantylne i z tego powodu jest dla Deborda pseudo-komunikacj. Bynajmniej nie interesuje go odnalezienie transcendentalnej podstawy praktyki komunikacyjnej. Zadaniem rewolucji, emancypacyjnego podmiotu w tym ujciu, jest konfederacja rad czy grup komunikacyjnych tak, by nie byy zalene od jzyka wadzy i mogy przeksztaci wiat podug wasnego pragnienia. Piszc o idealnym podmiocie, ktry mgby si przeciwstawi spektaklowi, charakteryzujc proletariat, Debord wskazuje na historyczny fenomen pojawienia si w XX wieku rad robotniczych. Stanowi one miejsce, w ktrym moe zaistnie bezporednia i aktywna komunikacja, [...] a specjalizacja, hierarchia i oddzielenie znajduj swj kres. W innym miejscu Debord wprost nazywa

109 organizacj proletariatu, jego dyktatur, wykonawczym dialogiem. Pod koniec ycia Debord pogry si w gbokim pesymizmie. W napisanych w 1988 roku Rozwaaniach o spoeczestwie spektaklu nie znajdziemy ju uwag dotyczcych moliwoci uformowania si kontrwadzy zwrconej przeciwko tryumfowi spektaklu zintegrowanego. W zakoczeniu swojego referatu chciabym wskaza na moliwe do odnalezienia wspczenie formy dialogicznej organizacji i kooperacji, ktre mog przywrci warto, a tym samym nadziej zwizan z analizami Deborda z lat 60-tych.

110 Joanna Szelegieniec Uniwersytet Jagielloski

Representation in modern representationalistic conceptions of mind

The notion of representation is commonly used in contemporary philosophy of mind, epistemology or cognitive science. Although, many philosophers and psychologists tend to apply this notion as an explanatory one in case of constructing various theories of mind, it rarely happens that the notion of representation is directly defined or sufficiently clarified. Briefly, representation is used either as a notion describing a process of perceiving and cognition or as notion denoting some kind of mental entity. According to Seager and Bourget (2008) treating representation as an entity is usually done by socalled classical representationalism and would lead to a conclusion that what we immediately perceive are mental entities (like ideas or impressions) leaving us cut off from cognition of external world. Consequently, because we are only aware of our own minds, we cannot know the relation between mental entities and the external world. The threat of skepticism emerges as it is impossible to justify belief about the world. Since, classical representationalism led to aforementioned consequences, contemporary philosophers propose many other conceptions of representationalism about consciousness/mind. While some of them adopt internalistic approach to mental content, others prefer content externalism. The main goal of my presentation can be put in following questions: 1) What are meanings associated with the term representation according to few modern representationalistic conceptions of mind (for instance, Dretske, 1995, 2003; Fodor, 1990, 1993; Tye, 1995; Shoemaker, 1990)? 2) Why these theories of mind are described as representationalisms? 3) What are ontological and epistemological commitments of these theories and furthermore what is a difference in those commitments if we adopt internalistic or externalistic version of representationalism?

111 Anna Szklarska Uniwersytet Jagielloski

Prba analizy porwnawczej antropologii filozoficznej dwch filozofw: Hannah Arendt i Giorgio Agambena ze szczeglnym uwzgldnieniem tych fragmentw ich myli, ktre oscyluj wok problemw wspczesnoci
Prba analizy porwnawczej antropologii filozoficznej dwch filozofw: Hannah Arendt i Giorgio Agambena ze szczeglnym uwzgldnieniem tych fragmentw ich myli, ktre oscyluj wok problemw wspczesnoci. Arendt i Agambena czy refleksja nad kondycj czowieka, jego sposobami istnienia, natur za, systemami totalitarnymi. Ich myl zawiera prb diagnozy dylematw epoki, w ktrej yjemy. Oboje wskazuj na zagroenia wiata nowoczesnego, ktry dysponuje nieznanymi wczeniej sposobami destrukcji. W centrum zainteresowania obojga stoi obdarzony zdumiewajc atwoci czynienia za, peen pychy czowiek, ktry konstruuje bomb atomow, eksperymentuje ze swymi biologicznymi ograniczeniami i tworzy obozy koncentracyjne; a take czowiek uznawany przez wiat za zbdnego. Wsplne jest im rwnie przekonanie, e ludzka wielo stanowi podstaw polityki i jest ona w sensie politycznym tosama wolnoci. W wystpieniu nakrelone zostan transformacje ycia spoecznoci cywilizacji zachodniej na przestrzeni epok; przemiany, jakie dokonay si w sferze publicznej i prywatnej; zawiera bdzie analiz kluczowych dla myli Arendt kategorii opisujcych ludzk kondycj. Zapoznanie si z podstawami jej antropologii filozoficznej jest bardzo pomocne w zrozumieniu jej refleksji nad natur za i procesw, w jakich ujawnia si ono w wiecie. W referacie znajd si rwnie rozwaania dotyczce problematyki totalitaryzmu w ujciu filozofw, przewartociowania mierci i moliwoci dania wiadectwa. Wsplne jest im przekonanie, e zagroenie totalitaryzmem, ze wzgldu na masow samotno, jest nadal aktualne. Zarysowane zostan: problem odpowiedzialnoci jednostki za dziaania w sferze publicznej, koncepcja banalnego za, bdcego rezultatem braku mylenia oraz centralna dla myli Agambena kategoria homo sacer (na okrelenie czowieka, ktrego zabicie nie mogoby zosta uznane ani za przestpstwo, ani za rytualn ofiar) dziki ktrej moemy zobaczy Auschwitz, jak rwnie stosunek prawa do ycia w nowej perspektywie. Przedstawiona zostanie prba diagnozy zjawisk wiadczcych o kryzysie wspczesnej cywilizacji, epoki upolitycznienia i kultu nagiego ycia, bezwzgldnie wykorzystywanego przez bio-wadz. Wspczesny czowiek potrafi jedynie bezmylnie konsumowa, utraci zdolno profanacji i stopi si w globalnym spoeczestwie spektaklu. Arendt dogbnie opisywaa przemiany w sferze publicznej i prywatnej idc od antycznej Grecji, po nowoytno i nowoczesno, wskazujc jak to, co dawniej przynalene do dziedziny prywatnej, zostao przeniesione do publicznej. Agamben, zwracajc uwag na przemieszanie tych dwch sfer i goszc, e yjemy w cakowitej prywatnoci i zarazem w cakowitym upublicznieniu, jest tu jej kontynuatorem. W polis panowa nonkonformizm, w spoeczestwie masowym jest dokadnie odwrotnie. Obok konformizmu obserwujemy triumf uniformizacji. Przeksztaceniu klas spoecznych w masy towarzyszy zanik postaw obywatelskich, gdy zatomizowane jednostki s nastawione przede wszystkim na zysk wasny. Wspzawodnictwo zastpia konkurencja, w ktrej wszystkie posunicia s dozwolone. Arendt przypomina nam, e w polis sia nie

112 dziaaa, dla Grekw hybris bya zem. Polis dawaa gwarancj ochrony przed powierzchownymi kontaktami midzy ludmi, gdy dziaanie we opierao si na trwaej obecnoci innych. Sfera publiczna wyrasta z dziaania razem z innymi. Dziaania nie wymusza na nas konieczno biologiczna. Sowem i czynem wpisujemy si w ludzki wiat, ale jak podkrela Arendt - dziaanie i mowa potrzebuj obecnoci innych. Dziaanie ma zawsze nieprzewidywalne konsekwencje. Obecnie, kiedy rynkiem jest cay wiat, ludziom jeszcze trudniej jest przewidywa. Globalizacja oznacza dla ludzkoci ogromne zuboenie jej kulturowej rnorodnoci. Arendt z niepokojem konstatuje, i zamiast wzajemnej, harmonijnej koegzystencji zrnicowanych kultur, ludzko zmierza ku ujednoliceniu.

113 Piotr Szmielew Uniwersytet Warszawski

Identyczno i cigo podejcie perdurantystyczne

Kady z nas trwa w czasie. Kady z nas zmienia si z dnia na dzie, zarwno na poziomie fizycznym jak i na poziomie wiadomoci, tak samo zmieniaj si otaczajce nas przedmioty. Mimo to, kady z nas nie ma oporw przed powiedzeniem o sobie to ja, jestem sob czy te siedz na tym samym krzele co przed chwil. Z czego takie przewiadczenie wynika - z zachowania identycznoci w czasie czy jako inaczej rozumianej cigoci? W swoim tekcie, chc odpowiedzie na te pytanie, przedstawiajc i rozwijajc koncepcj perdurantyzmu, a take powizane z ni zagadnienia powizane z pojciami przedmiotu, cigoci, identycznoci, perdurantystycznego powszechnika i genidentycznoci. W tekcie rozwijana jest koncepcja perdurantyzmu (na podstawie M. Grygianiec Identyczno i trwanie studium ontologiczne), opracowana jest w niej cigo bytu poprzez posiadanie wsplnego powszechnika (naleenie do wsplnej klasy przekrojw czasowych przedmiotu rozumianego jako agregat swoich czci czasowych i przestrzennych, "tunel czasoprzestrzenny"), a take zanegowana koncepcja identycznoci przedmiotu w rnych chwilach czasowych. Podana jest take modyfikacja prawa Leibniza dla perdurantyzmu.

114 Beata Szulcka Uniwersytet Warszawski

???
Za punkt wyjcia obior interpretacj minimal artu, przedstawion przez francuskiego filozofa i antropologa obrazu Georga Didi-Hubermana w jego niedostpnej jeszcze po polsku ksice "To co widzimy, to co patrzy na nas". Bdzie mnie interesowa ujcie przez autora czasowoci minimal artu (czasow percepcj m.a. charakteryzuje "czas utraty") , kategorii obecnoci, ktr kojarzy on z sakraln obecnoci ikony. Chciaabym nastpnie zastanowi si nad problemem "zerowej" reprezentacji w minimal arcie, milczenia minimalistycznych obiektw, zwrotnoci spojrzenia i zastanowi si nad tym, jak pozycj w sztuce minimal artu zajmuje podmiot. W ksice "Postmodernizm jako radykalny konserwatyzm" Anatolij Rykow, petersburski teoretyk sztuki i filozof, przedstawia koncepcj konserwatywnego charakteru sztuki wspczesnej (odrzucenie reprezentacji, Sensu, Historii, Podmiotu i wchonicie przez sztuk tych kategorii). Mam zamiar odnie si do tej myli, rozwaajc polityczno-spoeczny wymiar estetyki milczenia minimalistycznych obiektw.

115 Joanna Szuliska Uniwersytet Opolski

Status znaczenia semantycznego w procesie interpretacji wypowiedzi

We wspczesnej filozofii jzyka mona wyrni dwa konkurencyjne ujcia statusu znaczenia semantycznego poszczeglnych wyrae w procesie interpretacji wypowiedzi przez jej odbiorc. Mowa o ujciach na gruncie literalizmu i kontekstualizmu. Wedle literalizmu znaczenie semantyczne pozwala na kompletne ustalenie dosownego znaczenia wypowiedzi oraz daje podstaw do ewentualnego rozszyfrowania znaczenia pragmatycznego (w tym przypadku implikaur). Obecnie literalizm w formie pokrewnej ujciu wywodzcemu si od Grice`a jest trudny do obrony . Powodem tego jest zwrcenie uwagi przez wspczesnych badaczy jzyka na wiele przypadkw, w ktrych niezbdnym warunkiem ustalenia dosownego znaczenia wypowiedzi jest odwoanie si do kontekstu wypowiadanego zdania oraz przeprowadzenie pewnych wnioskowa pragmatycznych. Podwaona zostaje tym samym gwna teza literalizmu. Zgodnie z kontekstualizmem wyodrbnienie znaczenia semantycznego jest zabiegiem sztucznym i nie daje adekwatnego obrazu procesu interpretacji wypowiedzi. Skrajni kontekstualici forsuj pogld, w myl ktrego kadorazowe ustalenie znaczenia danego wyraenia wymaga odwoania si do danych pragmatycznych, stanowi ono zatem sztucznie wyodrbnion cz znaczenia pragmatycznego. Cho literalizm w swej wersji tradycyjnej zosta obalony, wspczenie mamy do czynienia z pewn jego sabsz wersj zwana minimalizmem semantycznym. Celem referatu jest nakrelenie ta problemowego sporu midzy literalizmem i kontekstualizmem o status znaczenia semantycznego wyrae oraz przedstawienie argumentw przemawiajcych za i przeciw kadej ze stron sporu.

116 Marcin Szymajda Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej

Problem Matrixa
Film Matrix braci Wachowskich, oprcz dostarczania czysto komercyjnej rozrywki, kryje w sobie wiele warstw filozoficznych, mogc tym samym pobudza do refleksji nad wieloma zagadnieniami. Problem zasugerowany widzowi ju w najpytszej warstwie filmu jest do oczywisty: Czy przypadkiem nie jest tak, e sami yjemy w Matrixie? Zapewne czulibymy si nieco oszukani, gdyby ta hipoteza okazaa si by prawdziw. David Chalmers, w artykule The Matrix as Metaphysics, prbuje nieco oswoi t nieprzyjemn, jak si wydaje, myl, traktujc j jako hipotez metafizyczn. Twierdzi on, e ewentualna prawdziwo tej hipotezy nie dyskwalifikowaaby naszych przekona dotyczcych postrzeganego zmysowo wiata, a jedynie pocigaaby rewizj naszych przekona dotyczcych gbszej, i to nie koniecznie ostatecznej, natury postrzeganej rzeczywistoci. Dalej, analizujc odniesienia przedmiotowe naszych poj, Chalmers pokazuje, e nazwy pewnych przedmiotw maj inne odniesienie przedmiotowe z punktu widzenia wntrza symulacji, a inne z punktu widzenia wiata nadrzdnego wzgldem symulacji. S jednak i takie pojcia, ktre oznaczaj to samo zarwno w wiecie realnym, jak i w symulacji. W moim referacie zamierzam pj tym wanie tropem. Szczeglnym rodzajem takich poj s te, ktre odnosz si do podlegajcych wartociowaniu moralnemu relacji midzyosobowych. Mona oczywicie argumentowa, e w przypadku rzeczywistoci wirtualnej relacje te mog nie mie miejsca, gdy moe brakowa jednego z argumentw tej relacji inne osoby mog by tylko symulowane. Ale co jeli si myl? Odwoanie si do sytuacji podlegajcych wartociowaniu moralnemu wprowadza na poziomie ontologii symetri midzy realnym wiatem a moliwoci istnienia jedynie jego symulacji w umyle, sytuacje te stanowi bowiem niezmiennik tej symetrii. Pojawia si wic pewna gbsza, bardziej fundamentalna dziedzina rzeczywistoci, niezalena od metafizycznej natury postrzeganego zmysami wiata. Jednak z punktu widzenia porzdku moralnego powstaje asymetria, jeli chodzi o realne istnienie innych osb, ktre mona by rwnie dobrze uzna za jedynie symulowane. Skoro poczucie moralnoci nie wyrnia adnej z dwch moliwoci dotyczcych metafizycznej natury postrzeganego zmysowo wiata, a jednoczenie preferuje istnienie innych wiadomych osb, to tym samym poczucie to domaga si umieszczenia ich na wyszym poziomie bytowym. Tak wic, podobnie jak rozum praktyczny u Kanta dokonywa rozstrzygni w kwestiach nierozstrzygalnych dla intelektu, tak nasze poczucie moralnoci przemawia za realnym istnieniem nie tyle fizycznego wiata, lecz wiadomych, osobowych istnie.

117 Katarzyna A. Szymaska Uniwersytet Szczeciski

Problem wielkiej iluzji

Argument z iluzji jest powodem, dla ktrego naley przedefiniowa pojmowanie percepcji jako bezporedniego oraz natychmiastowego dostpu do rzeczywistoci, zatem jest wystarczajcy do obalenia realizmu naiwnego. W odpowiedzi na argument z iluzji powstaway teorie percepcji, spord ktrych najbardziej popularne to: teoria przyswkowa, reprezentacyjna teoria percepcji, czy teoria wspczenie rozwijana alternatywizm. Psychologiczne badania uwagi i odkrycie fenomenu zmiennej lepoty oraz podobnych zjawisk wywoay now fal sceptycyzmu co do natury percepcji, ktr okrela si mianem hipotezy wielkiej iluzji. Zdaje si, e hipoteza ta pogbia jeszcze wtpliwoci zasiane przez argument z iluzji, sugeruje, bowiem, e podmiot ma faszywe przekonania o jego wasnym dowiadczeniu percepcyjnym. Pragn rozway sposoby rozumienia hipotezy oraz oceni ich warto. Wobec hipotezy wielkiej iluzji moemy przyj co najmniej trzy postawy: zaakceptowanie nowego sceptycyzmu (Dennett, Blackmore i Rensink), przebudowanie teorii percepcji, tak aby unikn problemu (Noe, ORegan, A. Clark) oraz wykazanie, e wielka iluzja wcale nie jest tak wielka, a raczej maa i zwyczajna, ale mimo to wartociowa, gdy uczy nas wiele na temat percepcji wzrokowej (J. Cohen, Siewert, Mack).

118 Anna Szymaska Uniwersytet Warszawski

Apulejusz z Madaury. Zapomniany filozof

Informacje na temat Apulejusza znajdziemy w podrcznikach z zakresu historii literatury, nie za filozofii. Chocia zachoway si trzy autentyczne pisma filozoficzne Madaureczyka ("De deo Socratis", "De Platone et eius dogmate", "De mundo"), badacze powicaj uwag gwnie tekstom literackim jego autorstwa ("Metamorfozom" i "Apologii"). Mimo i Apulejusz nie stworzy wasnego systemu, jego pisma filozoficzne godne s uwagi zarwno ze wzgldu na tre, jak i sposb omwienia tematu. Istotn rol odgrywa retoryka. Myliciel przywizuje wielk wag do funkcji sowa. Nie bez znaczenia jest take, i Apulejusza jako autora, ktry pisze w jzyku aciskim, interesuje zarwno theoria jak i praksis, a intuicje filozoficzne znajdziemy take w jego dzieach literackich. Celem referatu jest przedstawienie Apulejusza jako myliciela.

119 Martyna witczak Uniwersytet Warszawski

Dlaczego filozof powinien by wadc? Koncepcja idealnego wadcy u Platona i Konfucjusza

Niniejsze wystpienie bdzie prbowao przybliy rne odpowiedzi na pytanie "dlaczego filozof powinien zosta krlem?". Poszukujc wzorca idealnego wadcy, dwaj staroytni myliciele Grek oraz Chiczyk dostrzegli go wrd filozofw. Jak bardzo rnio si bd byo podobne rozumienie roli filozofa-wadcy u Platona i Konfucjusza? Jakie funkcje i powinnoci im wyznaczali oraz jakie cechy postrzegali jako najistotniejsze? Czy Platon uznaby konfucjaskiego wadc-filozofa, a Konfucjusz zaakceptowa platosk propozycj? Wreszcie, jak wygldaa realizacja tych ideaw i jakie skutki przyniosa?

120 Agnieszka witalska Uniwersytet Warszawski

O etycznych problemach sprawowania opieki naukowej nad studentem

Przedmiotem niniejszego wystpienia bdzie problematyka naduy moralnych promotora pracy dyplomowej, przejawiajcych si w sprawowaniu opieki naukowej nad studentem. Relacja promotora ze studentem jest relacj niesymetryczn ze wzgldu na niewspmierno dowiadczenia i wiedzy, w ktrej posiadaniu znajduj si obie strony relacji. Relacja ta jest jednak rwnie niesymetryczna z perspektywy wadzy i moliwoci regulowania dziaa studenta, jakimi dysponuje promotor pracy dyplomowej. Co oczywiste, jest to zarwno wadza czynienia dobra, jak i wyrzdzania szkody. Nie sposb take nie zgodzi si, i nauczyciele akademiccy, tak jak przedstawiciele profesji lekarskiej, powinni postpowa wedle zasady primum non nocere, a zatem ich czynnoci edukacyjne powinny przynosi studentom korzy. Podobnie jednak jak w praktyce medycznej, tak i w ksztaceniu akademickim nie jest oczywiste, na czym polega szkoda, a na czym dobro studenta. Mona postawi nastpujce pytania: czy promotor pracy dyplomowej powinien uywa swojej wadzy i autorytetu do uzyskiwania przez studentw korzyci naukowych, czy powinien raczej da im wolny wybr w kierowaniu swoj drog edukacyjn? Kto ma stanowi rdo wiedzy o dobru studenta: on sam czy jego promotor? Czy susznym jest zaoenie, e kady student jako element swojego dobra postrzega rozwj naukowy i moralny? Co przez ten rozwj naley rozumie? Brak jasnoci w powyszych kwestiach rodzi wiele problemw moralnych zwizanych ze sprawowaniem opieki naukowej nad studentem. W pierwszej czci swojego wystpienia rozwa problem granic ingerencji promotora w prac badawcz studenta z uwzgldnieniem trzech motywacji teje ingerencji: dobra studenta, dobra nauki oraz dobra promotora. W kontekcie pierwszej z owych motywacji przedstawi perspektyw trzech stanowisk, ktre bd okrela mianem paternalistycznego, antypaternalistycznego oraz umiarkowanego, argumentujc, i przyjcie podejcia paternalistycznego lub antypaternalistycznego prowadzi do negatywnych moralnie konsekwencji, a tym samym oba powysze stanowiska s w praktyce sprawowania opieki naukowej nad studentami moralnie nie do przyjcia. W dalszej kolejnoci zastanowi si, czy opiekun naukowy studenta ze wzgldu na dobro nauki ma moralne prawo do naruszenia wolnoci wyboru i dziaania swojego ucznia oraz czy prawo takie moe mu przysugiwa ze wzgldu na jego wasne dobro; kiedy zatem i czy w ogle dobro nauki bd dobro promotora moe stanowi uzasadnion moralnie i wystarczajc racj do naruszenia dobra naukowego lub moralnego studenta. Bd twierdzi, e powysze motywacje nie usprawiedliwiaj niekompetentnej, wymuszajcej czy eksploatujcej opieki promotora ani te jej braku. W drugiej czci wystpienia skoncentruj si na moralnych aspektach wykorzystywania przez promotora wynikw pracy badawczej studenta, dokonujc etycznej oceny praktyki przywaszczania rezultatw cudzej pracy naukowej oraz domagania si wspautorstwa do niej.

121 Jakub Tercz Uniwersytet Gdaski

Koncepcja podmiotu Gillesa Deleuze`a w 'Rnicy i powtrzeniu'

W rozdziale Powtrzenie dla siebie Rnicy i powtrzenia Gilles Deleuze przedstawi analiz genezy podmiotu w odniesieniu do jego konstytucji psychicznopopdowej. Referat jest prb odczytania tego rozdziau w sposb spjny i zrozumiay. Wedle koncepcji Deleuze`a podmiot konstytuuje si w trzech etapach. Kady etap to synteza, ktra wystpuje w formie transcendentalnej oraz empirycznej. Trzy etapy konstytucji-syntezy odpowiadaj trzem wymiarom czasu. Ram teoretyczn pierwszej syntezy wyznacza przede wszystkim empiryzm Davida Hume`a i jego refleksja nt. zagadnienia konstytucji podmiotu w danych. Synteza ta konstytuuje podmiot jako nawyk. Czas nawyku to czas ywej teraniejszoci. Jej produktem moe by tylko wielo jani empirycznych, janie larwalne. Dlatego synteza nawyku przechodzi w drug syntez, bdc syntez pamici. Konstytuuje ona podmiot w odniesieniu do przeszoci. Koncepcj drugiej syntezy opiera Deleuze na refleksji nt. bergsonowskiej teorii pamici, uzupenionej przez niego o interpretacj dziea Marcela Prousta. Trzecia synteza dopenia dwie poprzednie o wykazanie moliwoci dziaania, co rozumie si tu jako wykraczanie podmiotu ku temu, co przysze. Trzecia synteza jest, po pierwsze, syntez przyszo, oraz, po drugie, syntez czasu jako takiego. W jej opisie Deleuze posuguje si przede wszystkim kantowskim pojciem formy pustego czasu, ktre poddaje reinterpretacji z perspektywy m.in. nietzscheaskiego pojcia wiecznego powrotu. Na powysze trzy syntezy Deleuze nakada refleksj nad zasadami, popdowoci oraz horyzontaln topik freudowsk. W syntezie nawyku czciowe janie traktowane s jako spontaniczne zwizania popdu w id, ktre wystpuj przede wszystkim na poziomie endogennym. Poprzez nawyk powtarzania pierwsza synteza konstytuuje przyjemno jako zasad. Druga synteza, czyli synteza pamici konstytuujca przeszo, przyjemno podporzdkowuje zasadzie rzeczywistoci. Spontaniczno i momentalno popdw przechodzi tu, z jednej strony, w popd seksualny oraz, z drugiej strony, w popd samozachowawczy. Czciowe janie waciwe id zostaj zebrane w ukonstytuowanym przez pami ego. W kocu, synteza czasuprzyszoci, zwizana jest z popdem mierci jako popdem zarazem odseksualizowanym, jak i niepodporzdkowanym samozachowaniu ego, a jej topiczn postaci jest nad-ja. W oparciu o te zaoenia trzecia synteza, skupiajca wszystkie trzy syntezy i wymiary czasu, wyznacza horyzont rzeczywistego dziaania dostpnego podmiotowi. Tak przedstawia si podstawowy cel referatu: przeledzenie za Deleuze`em ruchu trzech syntez-wymiarw czasu, symultanicznie z odniesieniem do teorii popdw-zasadtopiki, po to, by ukaza genez psychiczno-popdowego aspektu podmiotu. Pobocznym celem referatu jest redukcja do niezbdnego minimum odniesie do tradycji, ktre wyej zostay ukazane dla porzdku wywodu i dochowania wiernoci Literze Deleuze`a, ktry korzysta z nich w sposb nad wyraz skrupulatny i precyzyjny, ale i z ponadprzecitn czstotliwoci.

122 Sergiusz Tokariew Uniwersytet Adama Mickiewicza

Democratic education in Polish public education system

Political impasse in debates about ethics in Polish school is due to opposition between religion and secular ethics. To escape for deadlock and find political agreement equally good for all students we may find third way. I want to present outline of three programms of democtracic education based on empirical researches from few countries. That will be my proposition for "way to the third way". First programm is called - The Moral Judgment Test, second - Konstanz Methode of Dilemma Discussion and thrid Community of Inquiry. All of these educational programms help to improve moral and democtratic competences. Additionally, psychological competence can is empirically measurable. Thus, civic education based on these empirical methodes could be a alternative for Polish education. Finally, it's coherent with values of democracy expressed in The Constitution of the Republic of Poland. Constitutional order secure political consensus and education based on values taken from Constituion could secure consensus in Polish educational system.

123 Marcin Trepczyski Uniwersytet Warszawski

What is the sin of metaphysics?

The task of rehabilitation of metaphysics seems to be postponed or even forgotten. After Humes and Kants critics and after the crisis of metaphysics starting at II half of XIX c. we still face strong objections to this science or just a shrug of shoulders, like there would be nothing to talk about. Where does this aversion (or even phobia) come from and what is really the metaphysics? this are the questions I would like to answer. I will try to do this by going through the models of metaphysics (before all: the Aristotelian and the Spinosian), pointing out their tasks and methods. This analisis should show that the sin of metaphysics is not something disgraceful and that on the same field other sciences share this sinfulness. Finally, I am going to show that no matter how we name it we need some kind of metaphysics and we establish it in practice.

124 Elbieta Trepkowska Uniwersytet Warszawski

O emocjach zewntrznych. Polemika z Frankfurtem

Celem mojego referatu jest prba odpowiedzi na pytanie, czy istniej emocje zewntrzne wobec podmiotu, tj. niezwizane w aden sposb ze struktur podmiotu. Zagadnienie to wpisuje si w jeden z nurtw we wspczesnej filozofii moralnej, zajmujcy si rol emocji w yciu i poznaniu moralnym. Punktem wyjcia dla moich rozwaa jest tekst H. Frankfurta "Identyfikacja i zewntrzno" . W tekcie tym Frankfurt dowodzi, e wobec niektrych z naszych emocji jestemy cakowicie pasywni i czujemy si ich ofiarami. Zdaniem autora tym, co decyduje o ich zewntrznoci, jest fakt, e podmiot si z nimi nie identyfikuje, co oznacza nie tylko brak aprobaty podmiotu dla danego uczucia, ale take jego postanowienie, e uczucie to nie wpynie w aden sposb na jego zachowanie. Na mocy decyzji podmiotu emocje mog sta si wic wobec niego zewntrzne, co zwalnia podmiot z odpowiedzialnoci za nie. Moj polemik z Frankfurtem zaczn od postawienia tezy, e wszystkie emocje s wewntrzne wobec podmiotu, mimo e istotnie nie ze wszystkimi emocjami si identyfikujemy. Moja teza opiera si na argumencie, e, zgodnie z przytaczan przez Frankfurta tez Arystotelesa, pasywni wobec naszych uczu jestemy wtedy, kiedy ich przyczyna sprawcza znajduje si na zewntrz nas. Postaram si wykaza, e wraenie zewntrznoci bierze si std, e podmiot nie rozumie rda swoich emocji, jednake rdo to nigdy nie jest cakowicie zewntrzne wobec podmiotu. Nastpnie przyjrz si rnym sytuacjom, w ktrych podmiot nie identyfikuje si ze swoimi emocjami i sprbuj wskaza mechanizmy, ktre mog si przyczyni do poczucia braku wpywu na ich zaistnienie. Te mechanizmy to m.in. samooszukiwanie, nieuwiadomione poznanie, przemieszczenie emocji oraz ich trwao czy uporczywo. W przypadku ostatniego mechanizmu nie identyfikujemy si ze swoimi emocjami, poniewa nasz system przekona zmieni si szybciej ni nasze wzorce reakcji emocjonalnych. Inaczej jest w przypadku samooszukiwania, kiedy to nasze emocje odpowiadaj naszym przekonaniom, ale nie chcemy si sami przed sob do tych przekona przyzna. O przemieszczeniu emocji mwimy wtedy, gdy pierwotny przedmiot emocji zostaje zastpiony innym. Kiedy natomiast mamy do czynienia z nieuwiadomionym poznaniem, emocja jest adekwatna do naszych danych percepcyjnych, ktrych jednake nie rejestrujemy na wiadomym poziomie.

125 Marta Urbaska Szkoa Nauk Spoecznych Polskiej Akademii Nauk

Swoboda i wolno intelektualna jako podstawa eutopii na przykadzie Obrony Galileusza Tomasza Campanelli.
Tomasz Campanella wierzy w moliwo urzeczywistnienia eutopii. To miejsce szczliwe miao sta si realnym bytem dziki wsppracy pomidzy naukowcami. Wiara, i szczcie jest uwarunkowane postpem w nauce nie bya czym odosobnionym w epoce renesansu. Postp jest z kolei warunkowany swobod i wolnoci myli. Campanella pisze Obron Galileusza w niezwykle trudnym okresie. Sam znajdowa si w wizieniu, Galileusz za zosta wanie oskarony o herezj. Obrona Galileusza to przewodnik po tym jak zachowa wolno pomimo niesprzyjajcych okolicznoci zewntrznych. Wolno myli, wolno twrczoci, wolno ducha. Warto zaznaczy, i tok mylenia dominikanina z Kalabrii wpisuje si w XVII wieczn debat o relacji pomidzy nauk a wiar. Co ciekawe, idea wsppracy midzy naukowcami nie pozostaa bez echa. O ile Nowa Atlantyda Bacona to nadal teoria, to Royal Society jest ju praktyk.

126 Bartosz Walocha Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej

Dialektyka materialistyczna a zagadnienie narracji historycznej.

Kwestia narracji historycznej wydaje si czym tak oczywistym, e a nie wartym szczeglnej uwagi. Nie podlega wtpliwoci, e nauki historyczne, poza kolekcjonowaniem materiau faktograficznego, s take budowaniem pewnego rodzaju opowieci o dziejach. Brak refleksji nad moliwoci naukowego i obiektywnego ujcia procesu historycznego sprawia jednak, e opowie ta staje si prost projekcj wspczesnej wiadomoci na przeszo, a co za tym idzie czyni interpretacj dziejw uwikan ideologicznie. W swoim referacie sprbuj przedstawi materializm historyczny jako propozycj jzyka, siatki pojciowej i teorii dajcej moliwo tworzenia nieideologicznej nauki historii. Warto pamita, e marksistowska wizja dziejw, to nie tyle abstrakcyjne rozwaania historiozoficzne, co praca pokole historykw od Marksa i Engelsa, a po czasy dzisiejsze, ktrzy w duchu materialistycznego wypracowywali konsekwentn i spjn wizj wielkich wydarze i procesw historycznych.

127 Paulina Wasilewska Uniwersytet Warszawski

Jakie jest miejsce ontologii w rozwaaniach z zakresu nauk przyrodniczych?

Wystpienie bdzie miao na celu przedstawienie miejsca rozwaa z zakresu ontologii w ramach dzisiejszych nauk przyrodniczych, z akcentem postawionym na biologi i medycyn. Po pierwsze przedstawione zostanie rdo tego typu rozwaa (Arystoteles, Linneusz, Darwin). Nastpnie zostanie zdefiniowane pojcie ontologia zgodnie z tym, jak funkcjonuje ono w wiecie nauk przyrodniczych. Zostan rwnie zaprezentowane narzdzia, ktrymi dysponuje ontologia w takim rozumieniu (pojcie indywiduum oraz uniwersalium, zdarzenia i procesu, relacji) oraz to, w jaki sposb pomagaj one systematyzowa wiedz biologiczn i biomedyczn (integracja wiedzy biologicznej w naukowych bazach danych, rozwaania na temat rnego typu schorze, w tym nowotworw, systematyka gatunkw oraz chorb). Nastpnie na przykadzie tekstu Barryego Smitha i Berit Brogaart 16 days zostanie przedstawione, jak moe wyglda rwnolega analiza zjawiska z perspektywy biologicznej i ontologicznej. W tekcie tym autorzy zastanawiaj si, w jaki sposb mona ustali granic, kiedy zaczyna si istota ludzka zgodnie z oboma porzdkami: biologicznym i ontologicznym. Bdzie to polegao na ustaleniu warunkw, ktre musz zosta spenione, aby mona byo mwi o istocie ludzkiej, a nastpnie znalezieniu takiego momentu w rozwoju zarodkowym, kiedy po raz pierwszy s one spenione. Warunki zostay skonstruowane w oparciu o definicj substancji stworzon przez Arystotelesa. Aby odrni substancje oywione i nieoywione formuowane s rwnie warunki nakadane na zunifikowane systemy kauzalne. Analizie zostan poddane przypadki graniczne tj. podzia bliniaczy. Ostatnia cz wystpienia bdzie powicona rozwaaniom, czy istniej jakiekolwiek implikacje natury etycznej tego typu analiz. Mj wniosek bdzie polemiczny w stosunku do pogldw autorw artykuu, gdy bd staraa si przedstawi zalety operowania w rozwaaniach etycznych jzykiem z zakresu ontologii, w odrnieniu od aparatury pojciowej nauki.

128 Jacek Wawer Uniwersytet Jagielloski

Jak przygodne s przygodne prawdy a priori?

Teza o istnieniu przygodnych prawd a priori jest szeroko dyskutowana we wspczesnej filozofii odkd zostaa postawiona przez Saula Kripkego w ksice Nazywanie i konieczno. Zbadaem t tez w ramach teorii Branching Times (BT), ktra uzalenia moliwo, a co za tym idzie przygodno, od parametru czasowego. Okazuje si, e w obrbie tej teorii, teza Kripkego natrafia na swoiste trudnoci. Mianowicie, w momencie gdy prawda jest prawd a priori, nie jest ju przygodna, a gdy jest jeszcze przygodna, nie jest prawd a priori. Zatem, wbrew Kripkemu, przygodno i aprioryczno zdaj si wzajemnie wyklucza. Na podobn trudno w ramach teorii BT napotykaj przykady rzekomych prawd przygodnych a priori, ktre s tworzone za pomoc modalnych wyrae okazjonalnych (np. takich jak kaplanowskie dthat). Uwaam, e rdem owych trudnoci jest zaoenie, ktre implicite towarzyszy tego typu przykadom prawd przygodnych a priori. Gosi ono, e kontekst uycia jednoznacznie wskazuje moliwy wiat, wzgldem ktrego wyznaczana jest semantyczna warto wyraenia. Zaoenie to nie jest uniwersalnie prawdziwe w teorii BT z uwagi na fakt, e teoria ta ma modelowa wiat indeterministyczny, czyli taki, w ktrym przyszo nie jest jednoznacznie wyznaczona. W~semantyce BT, moliwa warto danego wyraenia jest jednoznacznie wyznaczona jedynie w~tych kontekstach, w ktrych warto wyraenia jest niezalena od tego jak potoczy si wiat. Zatem moemy tworzy kripkowskie przykady tylko wwczas, gdy warto wyraenia jest zdeterminowana, a co za tym idzie, nie jest przygodna. To wyjania, dlaczego przygodno i~aprioryczno wzajemnie si wykluczaj w ramach teorii BT. Pomimo to, intuicje Kripkego daj si uj w ramach wizji modalnoci, ktr przedstawia BT. Mona zaproponowa uoglnion definicj przygodnoci, ktra uniezalenia j od czasowego aspektu moliwoci. Wtedy jestemy w stanie broni tezy Kripkego w ramach BT. Co waniejsze, moemy osign cel, ktremu mia suy przykad Kripkego, tj. odrni definicje na mocy ktrych ustalamy synonimiczno pewnych wyrae od tych, ktre su jedynie ustaleniu odniesienia.

129 Wojciech Wcirka Uniwersytet Warszawski

Predykaty abelardiaskie i dylemat modalny

Referat stanowi analiz tzw. dylematu modalnego przedstawionego przez Stonea (J. Stone, Counterpart Theory and Three-Dimensionalism are Incompatible, Analysis, 65, 2005, s. 24-27) a nazwanej dylematem modalnym przez Mackie (P. Mackie, Coincidence and Modal Predicates, Analysis 67, 2007, s. 21-31). Punktem wyjcia dylematu modalnego jest nastpujca sytuacja s1. W chwili c1 zostaje stworzony ex nihilo posek jednoroca z brzu, a w chwili c10 zarwno posek jednoroca, jak i kawaek brzu, z ktrego jest utworzony, ulegaj unicestwieniu. Wedug monisty (skrajnego i umiarkowanego) wystpujce w poprzednim zdaniu wyraenia posek jednoroca i kawaek brzu odnosz si do tego samego przedmiotu. Dylemat modalny stanowi zarzut pod adresem monisty umiarkowanego, ktry bronic identycznoci poska i kawaka brzu w sytuacji s1 odwouje si do pewnej szczeglnej interpretacji predykatw modalnych, mianowicie do ich abelardiaskiego charakteru. Nazwijmy go monist abelardiaskim. W s1 kawaek brzu mgby przetrwa zasadnicz zmian ksztatu, a posek jednoroca nie mgby. Wedug monisty abelardiaskiego nie wiadczy to jednak o tym, e rozwaany kawaek brzu jest czym innym ni rozwaany posek jednoroca, poniewa predykat moe przetrwa zasadnicz zmian ksztatu otrzymuje warto semantyczn w postaci konkretnej wasnoci dopiero przyczony do danego podmiotu. Poniewa za podmioty ten posek jednoroca i ten kawaek brzu posiadaj wprawdzie to samo odniesienie obiekt O ale rne sensy, predykat moe przetrwa zasadnicz zmian ksztatu doczony do ten posek jednoroca przypisuje inn cech O-owi (mianowicie w uproszczeniu istnieje wiat moliwy, w ktrym O podlega zasadniczej zmianie ksztatu, pozostajc poskiem jednoroca) ni przyczony do ten kawaek brzu (analogicznie). Tym samym O tylko pozornie narusza zasad nieodrnialnoci identycznych. Problem polega na tym, e monista umiarkowany w przeciwiestwie do skrajnego utrzymuje, e w sytuacji s2, w ktrej kawaek brzu rzeczywicie ulegnie zasadniczej zmianie ksztatu, kawaek brzu i posek jednoroca nie s t sam rzecz (ze wzgldu na brak trwaego pokrywania si). Naraa to monist abelardiaskiego na dylemat modalny . Stone domaga si mianowicie wyjanienia, dlaczego posek jednoroca w przeciwiestwie do kawaka brzu ulegnie zniszczeniu. Wedug Stonea intuicyjn odpowiedzi na to pytanie jest odwoanie si do modalnoci ten posek z brzu nie przetrwa, poniewa w przeciwiestwie do tego kawaka brzu nie moe przetrwa zasadniczej zmiany ksztatu. Jednak monista, chcc udzieli takiej odpowiedzi, wpada w puapk, ktr sam na siebie zastawi, interpretujc poprzednio predykaty modalne w sposb abelardiaski. Mwic bowiem, e ten kawaek brzu moe przetrwa gruntown zmian ksztatu, de facto twierdzi, e ten kawaek brzu moe j przetrwa jako taki, czyli jako kawaek brzu. Gdy za przeczy, e ten posek jednoroca moe przetrwa gruntown zmian ksztatu, zaprzecza jedynie, e moe j przetrwa jako posek jednoroca. Nie moe wic wskaza rnicy wyjaniajcej odrbne losy poska jednoroca i kawaka brzu. Musi wic albo zrezygnowa z tezy o nieidentycznoci figurki jednoroca i kawaka brzu w sytuacji s2, albo odrzuci abelardiaski charakter predykatw. W referacie przedstawiona zostanie krytyka rozwizania Mackie oraz hipoteza o abelardiaskim charakterze predykatu przetrwa.

130 Bartosz Wciso Uniwersytet Warszawski

Zarys semantyki wyrae okazjonalnych Davida Kaplana

W opublikowanym w 1989 r. tekcie Demonstratives David Kaplan przedstawi gwne idee swojej filozofii jzyka. Jego praca to jedno z kluczowych dzie ostatnich lat z tej dziedziny. W moim referacie zamierzam przestawi najwaniejsze idee semantyki wyrae okazjonalnych tego filozofa. Wystpienie ma zatem przede wszystkim charakter popularyzatorski. Zamierzam te odeprze kilka popularnych zarzutw kierowanych przeciw tej koncepcji. Szczeglnie istotny i brzemienny w konsekwencje, rwnie dla wielu innych filozofw analitycznych, jest szereg wprowadzonych przez Kaplana rozrnie. Pierwsze jest rozrnienie midzy charakterem wypowiedzi a jej treci. Charakter to sownikowe znaczenie wyraenia, tre to wkad wyraenia do sdu w sensie logicznym przekazywanego w wypowiedzi. Zatem charakter sowa ja to osoba wygaszajca t wypowied, podczas gdy tre sowa ja zaley cile od kontekstu nadania wypowiedzi i przybierze na przykad warto Juliusz Sowacki w zwrocie Bo ja si od nich nauczyem gada. Drugie istotne rozrnienie to uzupenienie Kripkowskiego pojcia cisego oznaczania jako posiadania tego samego desygnatu w kadym wiecie moliwym przez pojcie bezporedniego odniesienia, opisujce sposb, w jaki wyznaczany jest desygnat wypowiedzi. Trzecie najwaniejsze rozrnienie przebiega pomidzy kontekstem nadania wypowiedzi a kontekstem oceny wartoci semantycznej, czyli wprowadzenie dwch etapw ustalania wartoci semantycznej wyraenia na podstawie jego znaczenia sownikowego w miejsce jednoetapowego przejcia od intensji do ekstensji obecnego w tradycyjnej filozofii jzyka. Caa ta aparatura pojciowa pozwala rozwika wiele trudnoci nieprzezwycialnych na gruncie dotychczasowych analiz. Sztandarowym tego przykadem s tak zwane tautologie pragmatyczne, czyli zdania, ktrych kady egzemplarz jest prawdziwy (i, co wane, w pewien intuicyjny sposb musi by prawdziwy), a ktre wyraaj sdy przygodne. Takie zdania to choby: jestem teraz tutaj, ja istniej. Wad poprzednich analiz byo zatracanie jednej z wymienionych cech tych zda.

131 Katarzyna Wejman Uniwersytet Adama Mickiewicza

Granice hermeneutycznego modelu dowiadczenia

W moim referacie chc podj prb zmierzenia si z Gadamerowsk kategori nieodrnialnoci estetycznej, ktra okazuje si wicym i bogatym w konsekwencje elementem hermeneutycznej koncepcji estetyki. Jest ona nie tylko postulatem zwizanym z momentem dowiadczenia dziea sztuki, ale pojciem konstytutywnym, majcym ogromny wpyw na model hermeneutycznego dowiadczenia w ogle. Krytykowana przez Gadamera odrnialno estetyczna to midzy innymi wyodrbnianie i wykluczanie elementw pozaestetycznych z dowiadczenia dziea sztuki, roznicowanie poziomow i momentow doswiadczenia estetycznego, czy abstrahowanie od warunkw jego dostpnoci. Wychodzi on od kategorii smaku, dodajmy przedkantowskiego smaku, ktra miaa charakter przede wszystkim wsplnotowy i moralny, a nie tylko estetyczny. Niestety takie jej ujcie zostao utracone na rzecz wiadomoci estetycznej i estetycznego odrnienia. Gadamerowsk odpowiedzi na tak okrelony stan wczesnej myli estetycznej jest postulat nieodrnialnoci estetycznej. Pojcie to czy si z innymi wanymi kategoriami jak prezentacja, gra czy rwnoczesno dziea. Teoria ta ma jednak znaczce konsekwencje tzn. nie tylko czy z powrotem dzieo z jego wiatem, ale wyklucza pewien istotny moment dziea. Tym momentem jest jego materialno. Jest ona szczeglnie istotna w przypadku sztuki abstrakcyjnej, dla ktrej konstytutywne s problematyzowanie wasnej materialnoci, wyszukiwanie dla siebie tylko waciwych kategorii zwizanych np. z ptnem i farb oraz liczne zwizane z tym eksperymenty. Taki sposb podjcia problemu odbioru, ju nie tylko dziea, jest widoczny w caej koncepcji dowiadczenia hermeneutycznego. Model rozumienia to przecie rozmowa, podczas ktrej rozmwcy nie mog pozosta zdystansowani, lecz wydaj si grze jzyka. Nieodrnienie funkcjonuje wic take w lekturze tekstu, gdzie pismo zostaje zniesione w momencie osignicia porozumienia. Pismo jak i materialno dziea sztuki zostaj wykluczone z dowiadczenia hermeneutycznego w ramach ontologicznej nieodrnialnoci. Tak jak dowiadczenie sztuki wyklucza jego materialno, tak hermeneutyczne odczytanie tekstu eliminuje dysseminacyjny efekt pisma. Zasadnicz teza mojego referatu jest to, e cho Gadamer ma silne podstawy by krytykowa tradycj myli estetycznej opartej na przeyciu i wiadomoci estetycznej, to teoria nieodrnialnoci estetycznej prowadzi jednak do wykluczenia zasadniczego momentu dowiadczenia dziea sztuki i tekstu - ich materialnoci.

132 Konrad Werner Uniwersytet Jagielloski

Filozoficzne uwagi o pojciu uwagi

Wystpienie bdzie dotyczy pojcia uwagi. Uwaga jest podstawowym mechanizmem inicjujcym percepcj, a zatem warunkujcym moliwo poznania empirycznego. W literaturze psychologicznej jest definiowana na dwa sposoby: 1. jako mechanizm selekcji informacji 2. jako mechanizm wyrniania przedmiotu z otoczenia Wskazane definicje nie s rwnowane, jak rwnie maj rne konsekwencje w teorii umysu i ontologii. Przede wszystkim inaczej w kadym przypadku wygldaj odpowiedzi na pytania: (a) jak moliwe poznanie? (b) czy mechanizmy uwagi s koniecznym rysem umysowoci? Poruszana w referacie problematyka moe by zaliczona do filozoficznych podstaw kognitywistyki.

133 Karol Wilczyski Uniwersytet Jagielloski

Grzegorz z Nyssy jako pionier nowoczesnej refleksji antropologicznej

Myl Grzegorza z Nyssy, nazywanego Ojcem Ojcw Kocioa, przeywajca obecnie swj renesans w teologii, jest cakowicie pomijana w rozwaaniach filozoficznych. Natomiast fakt, i w centrum jego bada sta czowiek, a nie Bg, czy religia, czyni jego refleksj niezwykle interesujc z punktu widzenia filozofii. Jego teoria duszy, ciaa i umysu ma niebywale dojrzay charakter, co pozwala wysun twierdzenie, e to wanie Grzegorz by pierwszym antropologiem w historii wbrew H. Arendt, ktra to dumne okrelenie przypisywaa Augustynowi z Hippony. Myliciel ten doszed bowiem opierajc si na pogldach Platona, Arystotelesa, Filona z Aleksandrii i Orygenesa do bardzo oryginalnej koncepcji czowieka, poddajc rzeczowej krytyce pogldy wyej wymienionych filozofw. Nowatorskie podejcie do problemu (rozwaanie kondycji ludzkiej w stanie obecnym, bez odniesie teologicznych i eschatologicznych), niespotykane dotd subtelne pojcia bd dogbna analiza i przeformuowanie przejtych terminw od wczeniejszych mylicieli (diastema, metousia, synanakrasis, apokathastasis), szczegowe badania problemu wolnoci, jednoci duszy i ciaa, za, miejsca czowieka w wiecie oraz wielu innych, czyni Grzegorza z Nyssy jednym z gwnych zaoycieli i prekursorw myli antropologicznej w filozofii Zachodu. Referat ma na celu przedstawienie i analiz wikszoci jego pism (szczeglnie Dialogu o duszy i zmartwychwstaniu i traktatu O stworzeniu czowieka) i porwnaniu ich z dzieami innych filozofw tego okresu (szczeglnie neoplatonikw i Orygenesa) oraz dokonaniami myli wspczesnej (szczeglnie w zakresie bada umysu ludzkiego). Z powodw organizacyjnych, wybrane zostan szczegowe problemy (m.in. prywacyjna koncepcja za, wyprzedzajca teori Augustyna, kwestia synanakrasis dotykajca problemu jednoci duszy i ciaa oraz ontologicznej konstytucji czowieka jako bytu, a take rola mzgu, jak przypisywa mu Grzegorz w rozwoju umiejtnoci poznawczych i spoecznych czowieka), ktre najwyraniej prezentuj oryginalno refleksji Nysseczyka. Przedstawione zostan take te fragmenty jego myli, ktre wyranie obalaj tez o jego cisej zalenoci od Platona czy Orygenesa, jasno odcinajc si od ich koncepcji.

134 Piotr Wilkin Uniwersytet Warszawski

A proof-theoretic look at truthmakers

The relation of truthmaking has received a lot of philosophical attention in the recent years, with much of the discussion revolving around David Armstrong's "Truth and truthmakers". Much of the talk has focused on some formal puzzles regarding the truthmaking relation. However, some debates regarding formal aspects of truthmaking (for example, related to the Entailment Principle which is a close relative of the likewisenamed principle for the epistemic operator) actually reveal more fundamental issues with the notion of truthmaking, which I intend to discuss. Inspired by the recent paper "Truthmaking, Entailment, and the Conjunction Thesis" by Gonzalo Rodriguez-Pereyra, I will attempt to provide an approach to truthmakers that mirrors the constructivist approach to proofs in the foundations of logic. Such an approach not only allows one to ask interesting questions regarding the ontological presuppositions of the truthmaking relation, but also permits us to perform a detailed study of the various principles related to truthmaking within a methodical, well defined framework. While a proof-theoretic approach to truthmaking might be seen as unorthodox and thus beyond the scope of the mainstream truthmaker debate, I intend to show that the approach I advocate can be broadly reconciled with views presented in the mainstream discussion, as well as provide additional insight into many often-neglected problems, such as truthmakers for conditional sentences. Moreover, a strong connection between truthmakers and the information-passing function of natural language can be explained within this framework.

135 Radosaw Winiewski Uniwersytet Mikoaja Kopernika

Stanisawa Brzozowskiego indywidualistyczna i perspektywiczna wizja uprawiania historii

Stanisaw Brzozowski w artykule Epigenetyczna teoria historii przedstawi szereg problemw na jakie trafi musi w kocu kady badacz chccy obiektywnie uchwyci przeszo. Brzozowski postawi sobie nastpujce pytanie: czy historyk moe w peni wyzby si swych psychologicznych nastawie i oczekiwa wzgldem przeszoci, by obiektywnie do niej dotrze? Autor Idei doszed do negatywnej konstatacji, uwaa, e subiektywne waciwoci osoby poznajcej musz z koniecznoci tkwi w tym, co sama poznaje. Naley bowiem pamita zaznacza Brzozowski e to, co przedstawia si oddzielnemu historykowi jako fakt, jest zawsze ju w pewnej mierze wytworem jego umysowoci, jego specjalnych zainteresowa. Analizujc sposoby i metody poznawania historii autor Pomieni dochodzi bardzo czsto do wnioskw, ktre wczaj go w szeroko pojty nurt filozofii ycia. Brzozowski uwaa ycie za podstawow kategori filozoficzn, za pierwotny ywio organizujcy rzeczywisto. W tej perspektywie historia okazuje si by aren, na ktrej ma miejsce wdrwka i realizacja tego ywiou. Tak jak ycie, tak i historia nie s nam po prostu dane. Trzeba nieustannie je stwarza, ksztatowa i wykorzystywa dla wasnych potrzeb i celw. Postulat odnalezienia historii w sobie jako treci wasnej zwraca uwag na jeszcze jeden bardzo wany aspekt analiz historii Brzozowskiego, a mianowicie: na umiejtno i konieczno jej przeywania. Polski filozof postrzega przeszo jako co, co wci trwa w wiadomoci wspczesnych pokole, jako co, co nieustannie ujawnia si w teraniejszoci. Nikt z nas zatem nie moe poznawa, ujmowa czego, co nie jest treci niczyjej wiadomoci, co co nie jest elementem adnego ludzkiego poznania podkrela Brzozowski Wszystko, co stanowi tre, zawarto wiadomoci, moe by tylko dowiadczeniem, przeyciem, zdobytym w cigu historycznego ycia ludzkoci. Brzozowski uwaa zatem, e jakakolwiek prba uchwycenia przeszoci musi z koniecznoci by subiektywna, gdy opiera si na jednostkowych punktach widzenia. Perspektywizm i indywidualizm historiozoficzny autora Idei neguje zatem moliwo dotarcia (poznania) obiektywnej prawdy historycznej. Przeszo (ale i teraniejszo) okazuje si by zalen od podmiotu poznajcego aren, na ktrej ma miejsce cieranie si rnorakich perspektyw. Fakt historyczny traci sw obiektywn wano ginc w wieloci jednostkowych interpretacji. Poznawanie historii polega wic na porzdkowaniu interpretacji, na kompilowaniu punktw widzenia, ale te na przeywaniu tego, co w nas tkwi. Odkrywanie historii zdaniem Brzozowskiego - nie moe polega na beznamitnym rekonstruowaniu faktw, przeszo nieustannie trzeba interpretowa, oceniajc j z coraz to innych, nowych perspektyw.

136 Katarzyna Witowska Uniwersytet Wrocawski

Jzyk jako forma symboliczna

Filozofia Ernsta Cassirera jest rozszerzeniem filozofii Kanta na obszar caej kultury. Podmiot poznaje wiat poprzez aprioryczne formy symboliczne, ktre organizuj jego dowiadczenie. Poznanie nie ogranicza si tylko do nauki. Take inne sposoby s uprawnione i posiadaj swoj wasn logik, ktra staje si coraz bardziej cisa, w miar rozwoju kolejnych form symbolicznych: mitu jzyka, nauki. Jzyk, jest form mylenia czowieka zdroworozsdkowego i prezentuje potoczny obraz wiata. Pojcia wyraone w nim s tworzone w procesie abstrakcji, przez co jest to forma symboliczna najblisza naszemu yciu codziennemu. W swoim wystpieniu chciaabym scharakteryzowa krtko, czym s formy symboliczne i na tym tle ukaza dokadniej specyfik jzyka i implikowanego przeze obrazu wiata.

137 Piotr Wojciechowski Uniwersytet Warszawski

Filozofia jako pocieszycielka. Filozof jako doradca

Czy mona utrzyma si z filozofii? Czym mona zaj si po studiach filozoficznych? Z tymi pytaniami spotkali si zapewne wszyscy studenci filozofii. Pytania te wyraaj moim zdaniem niepokojcy stan wiadomoci naszego spoeczestwa w kwestii, czym w ogle jest filozofia i do czego suy. Jednoczenie w cigu ostatnich lat coraz wiksz popularno, szczeglnie za nasz zachodni granic, zyskuje doradztwo filozoficzne (philosophical counseling / philosophische Praxis). Czy tego typu usugi maj szans zyska popularno na naszym rynku? Czy polakom jest potrzebna filozofia? A jeli tak, to jakiej filozofii potrzebujemy? Pytanie o miejsce doradztwa filozoficznego powinno by poprzedzone przynajmniej szkicow odpowiedzi, czym ono jest, na czym si opiera? W moim wystpieniu postaram si pokaza wybrane, moliwe odpowiedzi na te pytania, i pokaza, w jaki sposb pytania wok praktyki filozoficznej prowadz nas do koncepcji filozofii jako korpusu postaw.

138 Piotr Wokowski Uniwersytet Adama Mickiewicza

Mechanizmy uczenia si w architektura DAC a nabywanie jzyka

Midzy zachowaniami jzykowymi a poruszaniem si w wiecie przestrzennym daj si odnale procesy analogiczne. Wykorzystanie tego samego, mentalnego obrazu wiata w przypadku jzyka i w przypadku przestrzennego postrzegania wiata, a take wykorzystanie podobnej metody pozyskania takiego obrazu stanowioby oszczdno tak pamici jak i energii. Zamierzam poda przesanki przemawiajce za tym, e procesy w przypadku jzyka naturalnego dadz si przedstawi w oparciu o model, ktry czy ze sob funkcje interakcji ze wiatem zewntrznym oraz funkcje jzykowe. Nawet gdyby podobny model nie mia odniesienia do jzyka naturalnego u czowieka, cigle jest to model, ktry moe by pewn alternatyw dla interakcji jzykowej z maszyn. Zamierzam przedstawi architektur DAC (Distributed Adaptive Control). Maszyny tego typu poruszaj si w wiecie fizycznym, potrafi te skutecznie przetwarza i wykorzysta nowe dane pozyskane przez interakcj z otoczeniem. Chc pokaza, e ta architektura moe zosta wykorzystana do analogicznych, dynamicznych operacji jzykowych. Obszar przechowywania danych tutaj informacji o rozmieszczeniu obiektw w wiecie w pamici dugotrwaej (LTM long term memory) byby wsplny dla jzyka i dla zachowa w przestrzeni. Natomiast dane do przetworzenia byyby przechowywane w rnych obszarach pamici krtkotrwaej (STM short term memory). Podobnie proces obrbki danych z STM byby czym odrbnym dla obu zdolnoci. Nacisk na dynamik reakcji, w przypadku nowych danych wie si ze sposobem przechowywania informacji ze wiata zewntrznego. Przechowywanie ich na stosie (first-in-last-out) umoliwia najszybszy dostp do tych informacji, ktre otrzymalimy jako ostatnie. Jest to funkcja istotna zarwno w skutecznej reakcji jzykowej podczas rozmowy jak i w szybkiej reakcji na zdarzenie w wiecie zewntrznym. W architekturze DAC dane wejciowe trafiaj do pamici krtkotrwaej. Dopiero po ustalonej liczbie wzmocnie informacja zostaje zapisana w pamici dugotrwaej. W przypadku pozyskiwania jzyka nie jest wtedy konieczny zoony system operacji lingwistycznych ani wbudowany zbir danych jzykowych, w oparciu o ktry maszyna dopiero sprawdza poprawno uzyskanego wyraenia. Sam kontakt z przykadami uycia jest bodcem, ktry wymusza przeniesienie pewnej struktury jzykowej z pamici krtkotrwaej do dugotrwaej. W ten sposb nastpuje wyuczenie poprawnych zachowa jzykowych. Przy czym poprawne s te, ktre wystpuj najczciej w rodowisku jzykowym, nie za takie, ktre charakteryzuj si okrelon struktur gramatyczn. Obraz gramatyki jest wic ustalany dynamicznie, w miar pozyskiwania nowych danych. Rozwizuje to te problem zdolnoci jzykowej i gramatyki generatywnej, ktra musiaaby obj wszystkie jzyki naturalne. Zakocz przedstawiajc przykady eksperymentw i bada, ktre mog wskazywa na zasadno takiego rozwizania, take w przypadku jzyka naturalnego u ludzi. Wiele procesw kognitywnych dzieli jedn infrastruktur neuronow. Poza tym umiejtnoci dopiero nabywane przetwarza inny obszar mzgu ni umiejtnoci ju wyuczone. Wreszcie w przypadku samego jzyka badania wykazay, e zdolno

139 wychwytywania struktury gramatycznej nie jest charakterystyczna tylko dla dzieci. Eksperymenty z gramatykami sztucznymi wiadcz za tym, e rwnie osoby dorose zachoway t zdolno. Wprowadz take dwa alternatywne ujcia - nowe i tradycyjne AI oraz szczeglny przypadek problemu, tj. dwie interpretacje jzyka w kognitywistyce. Jeli zaproponowany model jest efektywny, to powinien rwnie unifikowa obie interpretacje.
Bibliografia: Arbib, M. A. (2003). Language Evolution: The Mirror System Hypothesis. [w:] [2], 606-611. Arbib, M. A. (2003). The Handbook of Brain Theory and Neural Networks. Cambridge, MA: MIT Press. Christiansen, M. H., Chater, N. (2003). Constituency and recursion in language. [w:] [2], 267-271. Chomsky, N. (2000). Linguistics and brain science. [w:] Marantz, A., Miyashita, Y ., O'Neil, W. (2000) Image, Language and Brain. Cambridge, MA: MIT Press. Churchland, P. M. (1992). Activation vectors versus propositional attitudes: How the brain represents reality. Philosophy and Phenomenological Research, Vol. LII, No. 2, 419-424. Clark, A., Eliasmith, C. (2003). Philosophical issues in brain theory and connectionism. [w:] [2], 886-888. Cormen, T. H., Leiserson, C. E., Rivest, R. L. (1991). Introduction to Algorithms. Cambridge, MA: MIT Press. Ferreira, F., Lau, E. F., Bailey, K. G. D. (2004). Disfuencies, language comprehension, and Tree Adjoining Grammars. Cognitive Science, 28, 721-749. Fitch, W. T., Hauser, M. D., Chomsky, N. (2005). The evolution of the language faculty: Clarifications and implications. Cognition, 97, 179-210. Frank, R. (2004). Restricting grammatical complexity. Cognitive Science, 28, 669-697. Grodzinsky, Y . (2003). Imaging the grammatical brain. [w:] [2], 551-556. Hauser, M., Chomsky, N., Fitch, W. T. (2002), The faculty of language: What is it, who has it, and how did it evolve? Science, Vol. 298, 1569-1579. Lycan, W. G. (1991). Connectionism and the mental. Nos, Vol. 25, No. 2, 207. Lycan, W. G. (1995). Consciousness as internal monitoring, I. Philosophical Perspectives, 9, AI, Connectionism, and Philosophical Psychology, 1-14. MacWhinney, B. (2003). Language acquisition. [w:] [2], 600-603. Petersson, K. M., Forkstam, C., Ingvar, M. (2004). Artificial syntactic violations activate Broca's region. Cognitive Science, 28, 383-407. Pinker, S. (1991). Rules of language. Science, Vol. 253, No. 5019, 530-535. Raichle, M. E. (1998). The neural correlates of consciousness: an analysis of cognitive skill learning. Philosophical Transactions: Biological Sciences, Vol. 353, No. 1377, 1889-1901. Rizzolatti, G., Luppino, G. (2003). Grasping movements: Visuomotor transformation. [w:] [2], 501-504. Stone, M. (2004). Intention, interpretation and the computational structure of language. Cognitive Science, 28, 781-809. Verschure, P. F. M. J., Althaus, P. (2003). A real-world rational agent: unifying old and new AI. Cognitive Science, 27, 561-590.

140 Barbara Wrona Uniwersytet lski

Polityka, obywatelstwo i nauka w rozwaaniach polskich filozofek: Marii Ossowskiej, Iji Lazari Pawowskiej i Barbary Skargi.
Kwestia obywatelstwa, polityki, demokratyzmu, a przede wszystkim wzajemnych relacji tych poj jest jednym z newralgicznych elementw wspczesnego wiata. Dziedzictwo literackie polskich filozofek takich jak Maria Ossowska, Ija Lazari Pawowska i Barbara Skarga jest znamiennym przykadem tych ponadczasowych i ponadkulturowych rozwaa. Z pozoru zredukowanemu do pci tematowi moich rozwaa, przywieca zupenie inny cel. Moralno i polityka stanowi integraln cao w odniesieniu do spoeczestwa, ktre tworz ludzie. Nauka za stanowi korelat wzorca czowieka jako jednostki przynalenej do caoci. Maria Ossowska (1986- 1974) autorka m.in. Wzoru demokraty, prezentuje cechy jakimi powinien odznacza si czowiek inspirujcy dan grup spoeczn. Odrnia tutaj pojcie stereotypu i bohatera od pojcia wzoru. Krytyczne podejcie do tego typu rozwaania, zdaje si by kluczowym wobec spoeczestwa gdzie stereotypowo upraszcza i przesania istot rzeczy. Trzynacie cech opisanych przez profesor Ossowsk we Wzorze demokraty w odniesieniu do jej biografii oraz artyku pt. Moralno i polityka, stanowi wyjciow tez. Wzajemne powizanie moralnoci i polityki jest niemoliwe. Warto podkreli, i Wzr demokraty jest istotnym dzieem z zakresu etyki normatywnej, a rozwaania na jego temat owocuj dyskusj odnonie obywatelstwa. Ija Lazari Pawowska (1921- 1994) uczennica profesor Marii Ossowskiej przedstawia pojcie sprzeciwu obywatelskiego. Jak sama podkrelaa nie mona mwi o jakichkolwiek dziaaniach obywatelskich, jeeli motywem postpowania jest dobro wasne. Swoje rozwaania kierowaa do ludzi dziaajcych na polu nauki i szeroko pojtej kultury. Do ludzi ktrzy wiadomie przyjmuj pewne postawy wobec zastanej rzeczywistoci. Barbara Skarga (1919- 2009) wielokrotnie czynia refleksje dotyczce czowieka jako istoty przynalenej do spoeczestwa. Obywatel to wiadomy swego udziau byt. Wspzaleny i wspodpowiedzialny za innych. Kwestia obywatelstwa wg profesor Barbary Skargi ma wymiar nie tylko polityczny, ale przede wszystkim moralny. O obywatelstwie mona mwi tam, gdzie czowiek jest wolny. W ramach wolnoci podejmuje si wiadome dziaania, zgodnie z przynalenymi prawami, ale take w obowizku do praw innego czowieka. Tylko w tym kontekcie, mona sumiennie wypenia powinnoci wzgldem pastwa. Dziki wspbytowaniu z innymi, istota ludzka wyzbywa si lku przed samotnoci. To nadaje sens i cel naszemu yciu. Zaangaowanie w ycie spoeczne i polityczne jest naturaln cech naukowca jako obywatela. Tak wypenia on swoje funkcje. Nauka usiuje zrozumie wiat, natomiast polityka ksztatowa go na nowo. Jak twierdzi profesor Barbara Skarga chodzi jedynie o to, aby nie nastpowaa identyfikacja celw (cel badania naukowego jako cel polityczny). Aby nauka nie obieraa sobie za cel polityki i odwrotnie. Nauka musi pozosta prawdziwa, ma ona wymiar ponadczasowy i nie moe sta si rodkiem do osignicia celu doranego.

141 Kamila Wystyrk Uniwersytet Opolski

Ewolucja masy w milczc wikszo

W moim artykule zamierzam przedstawi spoeczne refleksje dwch wyjtkowych mylicieli wieku XX. Pierwszy z nich, Jose y Ortega Gasset analizuje pocztek tego nieatwego dla ludzkoci czasu, Jean Baudrillard natomiast jego schyek. Kady formuuje swoje obserwacje dotyczce kondycji ludzkiej stawiajc tezy odwane i radykalne. Ocieraj si one o metafizyczny, a nawet psychologiczny wymiar zagadnienia. Trudno oprze si wraeniu, e teoria masy Jean Baudrillarda, diagnozujca spoeczestwo jako przeytek, znikajcy na skutek implozywnego dziaania nieprzenikalnej mgawicy masy, wyewoluowaa z koncepcji czowieka masowego Jose Ortegi Gasseta. Celem tego artykuu jest przedstawienie argumentw na poparcie tej tezy, a take przyblienie filozofii obu mylicieli. Wspczesny wiat spoeczny, jak pokazuje Jose Ortega y Gasset, od pocztku wieku zda do zmiany, ktra uczynia go odmiennym, jeli nie przeciwstawnym temu ukonstytuowanemu od pocztku powstania kultury. Filozof upatruje przyczyn tego zjawiska w patologicznym wzrocie liczby ludnoci, postpie technicznym, dobrobycie i usuniciu barier spoecznych. Czynniki te doprowadziy do rozpuszczenia ludzi przecitnych do stopnia pozwalajcego im sdzi, e s oni uprawnieni do narzucania swojej przecitnoci innym. Baudrillard pokazuje natomiast wiat po zaniku wszelkiej spoecznoci i konsekwencje tego wydarzenia dla metafizyki. Obaj myliciele odwouj si do wspczesnych im wydarze, praktyk spoecznych i przygldajc si niezrozumiaym dla nas dotd zjawiskom spoecznym ciko oprze si wraeniu, e ich wyjanienia sprawdzaj si w praktyce. Warto jest wic przyjrze si tej niebanalnej i w peni aktualnej refleksji w celu peniejszego postrzegania otaczajcej nas rzeczywistoci spoecznej.

142 Marta Zarba Uniwersytet Warszawski

Teoria materialnej konstytucji Lynne Rudder Baker. Tezy i repliki.

W swoim referacie chciaabym zaprezentowa wycinek debaty filozoficznej toczonej na gruncie wspczesnej metafizyki analitycznej, dotyczcej zagadnienia konstytucji materialnej przedmiotw. W szczeglnoci, w swoim wystpieniu dokonam analizy podstawowych tez skadajcych si na stanowisko konstytucjonalizmu (the Constitution View) Lynne Rudder Baker odnonie do wspomnianej problematyki. Koncepcja L. R. Baker jest propozycj rozwizania problemu relacji czcej obiekty z ich materialnym budulcem (dla przykadu: pomnika oraz bryy marmuru). W myl tego stanowiska, midzy pomnikiem a marmurem zachodzi relacja konstytucji, ktra nie zakada identycznoci obiektw. Moliwa jest zatem materialna koincydencja: istnienie dwch rnych, podpadajcych pod inne kategorie ontyczne przedmiotw, ktre dziel t sam przestrze i s zbudowane z takich samych czstek. Z teorii konstytucji Baker pyn ponadto nietrywialnie wnioski o charakterze antropologicznym: kada osoba ludzka jest konstytuowana przez pewien organizm zwierzcy, lecz nie jest z nim identyczna (wbrew temu, co twierdz zwolennicy animalizmu). Osoby ludzkie jako byty cakowicie materialne s czci porzdku naturalnego, jednake s rwnie ontologicznie unikalne (posiadaj bowiem tzw. perspektyw pierwszoosobow). W swoim wystpieniu, dokonawszy skrupulatnej rekonstrukcji zaoe teorii konstytucji, skupi si na przedstawieniu (w moim mniemaniu przekonujcych) argumentw na rzecz odrzucenia tej metafizycznej propozycji.
Wybrane pozycje bibliograficzne: Baker, L. R., (1997), Why Constitution is not Identity, Journal of Philosophy, nr 94, s. 599-621. Baker L. R. (2002a), On making things up: Constitution and its critics, Philosophical Topics: Identity and Individuation, nr 30, s. 31-52. Baker L. R. (2002b), Prcis of Persons and Bodies, Philosophy and Phenomenological Research, nr 64, s. 593-598. Baker L. R. (2002c), Replies to Derk Pereboom, Michael Rea, and Dean Zimmerman, Philosophy and Phenomenological Research, nr 64, s. 623-635. Baker L. R. (2007a), Persons and the natural order [w:] D. Zimmerman and P. van Inwagen (2007), Persons: Human and Divine, Oxford University Press, s. 261278. Baker L. R. (2007b), Persons and other things, Journal of Consciousness Studies, nr 14, s. 17-36. Inwagen P., (2006), I Look for the Resurrection of the Dead and the Life of the World to Come, [tekst on-line:] http://philosophy.nd.edu/people/all/profiles/van-inwagenpeter/. Olson E. (2001), Material Coincidence and the Indiscernibility Problem, Philosophical Quarterly nr 51, s. 337-355.

143 Renata Zieminska Uniwersytet Szczeciski

Inconsistency of scepticism
The history of scepticism is the history of answering to the returning problem of inconsistency. If scepticism is a thesis that there is no knowledge, then the questions: how a sceptic knows his thesis, on what grounds he accepts his arguments, how he can live and make decisions, immediately appear. At the beginning of the XX th century philosophy was rather hostile to scepticism, but the strength of sceptical arguments got through to recent philosophers and a serious debate was commenced. Peter Unger has declared himself as a sceptic in 1971. His first argument was a linguistic one: the terms certain and knowledge have an absolute meaning and so we have no knowledge. Unger was aware of the objection of inconsistency and produced the second argument which seemed free of this accusation. It was an argument based on the hypothesis of an evil scientist, who implants electrodes into the brain and sends electrical impulses to deceived persons. The hypothesis was developed by Nozick (electrochemical stimulation in tank) and Putnam (brain in a vat, BIV). According to Nozick (1) we know that if we have hands, we are not handless BIV, (2) we do not know that we are not handless BIV, but (3) we do know that we have hands (paradox of scepticism). To resolve the paradox he rejected applying logical principles to knowledge. DeRose developed semantic contextualism to explain the paradox of scepticism without rejecting the Closure Principle. In conversational contexts the standards for ascribing knowledge can change, for instance in sceptical contexts the standards are very rigorous (to know is to exclude every possibility of error) but common contexts are less rigorous (to know is to exclude some relevant possibilities of error). When we assume that ascribing knowledge is context-sensitive, we can explain how it is consistent that we know that we have hands but we do not know that we are not handless BIV. According to semantic contextualism sceptical arguments are valid but only in one special context. The attack on the consistency of sceptical hypothesis was done by Putnam: brains in a vat can not think or say that they are brains in a vat. A sceptic can not consistently say that he/she is a sceptic. Maybe someone can just be a sceptic without saying. Contemporary philosophy looks like scepticism in practice. It seems however that scepticism is a kind of theory. To be a sceptic is to take ones own language game, practice, as a strange one, both using the game and rejecting its presuppositions. It is inconsistent. Historical considerations support the thesis that scepticism usually lives in hiding or as a part of our views but not as the self-contained position. Declared scepticism is forgetting that doubting and asking questions requires some knowledge.

144 Jacek Ziemski Stanusch Technologies

Automatyczne porzdkowanie struktur danych, opartych na ontologii

W referacie postaram si opowiedzie o metodach sztucznej inteligencji wykorzystywanych w analizie wielowarstwowych baz wiedzy, ktrych struktura jest zgodna ze standardem ontologii opartych na logice. Opisz ide metadanych w ontologii, oraz ide skalowania wielowymiarowego. Zarysuj te moliwo wzmocnienia t metod wnioskowa statystycznych w obrbie zadanej ontologii.

145 Iwo Zmylony Uniwersytet Warszawski

Pojcie krytyki artystycznej Baudelaire a krytyka wspczesna

Referat stanowi eksplikacj pojcia krytyki artystycznej [KA] na drodze opisu typowych twierdze, ktre to pojcie zakada, oraz typowych zjawisk do ktrych byo lub jest odnoszone. Rezultatem tej eksplikacji bdzie sformuowanie takiego pojcia KA, ktre pozwoli w stopniu adekwatnym wyrni jej wspczesne przypadki, pozostajc zarazem zgodnym z tradycyjnymi sposobami jej pojmowania, jak i otwartym na wszystkie jej moliwe (przysze) przejawy. Wystpienie skada si z szeciu punktw. W pierwszym opisuj szerokie pojcie KA, w drugim typowe sposoby rozumienia KA w sensie cisym, w trzecim relacje zachodzce midzy KA a podejciami pokrewnymi m.in. estetyk, filozofi sztuki i histori sztuki. W punkcie czwartym wskazuj na genez nowoczesnej KA, natomiast w pitym opisuj jeden z typowych sposobw jej pojmowania koncepcj krytyki emocjonalnej Charlesa Baudelairea. W punkcie szstym stawiam problem stopnia realizacji tak pojmowanej KA na gruncie zjawisk okrelanych tym terminem wspczenie. Pytania kierunkowe: jaka jest geneza KA? Jakie s funkcje KA? Jakie s jej typowe formy? Czym rni si podejcie krytyka od podejcia estetyka / krytyka / historyka sztuki? W jakim stopniu jego podstawowym celem jest ocena / wycena dziea sztuki, w jakim za zaporedniczanie jego treci / uwraliwianie odbiorcw? Na czym polega swoisto wspczesnej KA?