Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 320

<> siqgur pRswid]

vwihgurU jI kw ^wlsw! vwihgurU jI kI &qyh]


prmpUjnIk vwihgurU siqgurU
Awid bwxI, sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI vwrW ’coN
gRIbI vwly sbd pdW dy mhW ivsmwd ArQ[
dUjw pRkrx- pUjw dw Dwn zihr hY[
sRI dmdmI tkswl[
(q`qkry leI tweItl ’qy kilk kro jI)

Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]


Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]

Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn
qoN, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT rhy hn, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR
prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[

Drm hyq; swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] DMn hn DMn hn DMn, vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU
qygbhwdr swihb jI DMMn hn[ lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy hux vwihgurU vwihgurU jp rhy hn[ hux sIs
kurbwn kr rhy hn[ Awp jI dw ShId hoieAw sIs hux dwsn dwsI dy isr ’qy sj irhw hY[
lyKk pRkwSk:-
bRhmiv`idAw dy dwqy,pMQrqn,
bRhmigAwnIkY;grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]
pUrn praupkwrI pUrn bRhmigAwnI s`cKMf vwsI prmpUjnIk
sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw,
sMq krqwr isMG swihb ^wlsw jI dy s`cy pr aupkwrI crn-kmlW dy,
hir hir myil myil jn swDU;hm swD jnw kw kIVw]
Anuswr in`ky kIVy ikRm,sB dI crn-DUV, dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw)pMjwb ieMfIAw[

www.Gursevak.com 1 q`qkrw
<> siqgur pRswid] vwihgurU jI kw ^wlsw!vwihgurU jI kI &qyh]

sB isKn ko hukm hY; gurU mwnIE grMQ]1]) pIaU dwdy kw; Koil ifTw Kjwnw] qw myrY min;
BieAw inDwnw]1] prm pUjnIk gurU pMQ jI kI jIq[ (<>) swihb jI dw Su`D aucwrn,
ie`kEAMkwr, Su`D pkwau pV@ ky bwr bwr) ihMdU qurk koaU, rwPjI iemwmswPI; mwns kI
jwq sBY, eykY phcwnbo]) Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy.sBu
jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy]) ^wlsw myro; 1ipMf2 prwn] ^wlsw myrI; jwn kI jwn]
(1sRIr, 2ijMd) ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo 1gOr] moih sy rMk AnwQ jg; Btkq
iPrq kror] (1v`fy) mo gRih mY.qn qy mn qy; isr lau Dn hY; sBhI ienhI ko]) ienhI kI
ikRpw ky, sjy hm hY; nhI mo sy grIb kror pry]) jau qau; pyRm Kylx kw cwau] isru Dir
qlI; glI myrI Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) ggn dmwmw
bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so pihcwnIAY;
ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]

lyKk pRkwSk-
dmdmI tkswl dy bwr@vyN, qyrvyNmuKI, bRhmiv`idAw dy dwqy, pMQrqn, bRhmigAwnI kY;
grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] pUrn praupkwrI pUrn bRhm-igAwnI
s`cKMfvwsI prm-pUjnIk sRI mwn sMq bwbw gurbcn isMG swihb ^wlsw, sMq krqwr isMG
swihb ^wlsw jI dy s`cy praupkwrI crn-kmlW dy, hir hir myil myil jn swDU; hm swD
jnw kw kIVw] Anuswr in`ky kIVy ikRm, sB dI crn-DUV,
dwsndws crn isMG aur& jsvMq isMG ipMf dwauDr, (mogw)
jvwhrisMG ipMf cimMfy (luiDAwxw) pMjwb Bwrq[

gurU ipAwrI guris`KI dy pRcwr ivkws leI, qbdIlI ibnw, v`D qoN v`D hor BwSwvW ’c, ies dw aul`Qw
krn dI syvw dwsn dws nwl sMpRk krky kro jI[

www.Gursevak.com 2 q`qkrw
pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) qU
cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) kbIr.jau quih
swD iprMm kI; sIsu kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie]) mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo]) sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic
AKI.gur pYr DrweI]) swgr myr auidAwn bn; nv KMf bsuDw Brm] mUsn pRym iprMm kY;
gnau eyk kir krm]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]) jo
gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]) gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI
BI giq pWih]) jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY])
schu ErY sBu ko; aupir scu Awcwru]) scu suhwvw kwFIAY; kUVY kUVI soie] nwnk.ivrly
jwxIAih; ijn scu plY hoie]) hIxau nIcu krau bynµqI; swcu n Cofau BweI] nwnk.ijin
kir dyiKAw; dyvY miq sweI]) kUV inKuty. nwnkw; EVik sic rhI] {dyh isvw br moih
iehY; suB krmn qy.kbhUM n tro]) kir mn myry; siq ibauhwr] Anuswr ieh prmpiv`qR
poQIAW pUrn siqkwr sihq bhu igxqI ’c sMBwlo.pUrn pyRm sihq pV@o, ds^q krw
ky.Ardwis krky, pV@n nUM idMdy lYNdy rho[ XQw:-lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru ndir
kryie] inmK eyk.hir nwmu dyie; myrw mnu qnu sIqlu hoie]) ivic dunIAw; syv kmweIAY]
qw drgh bYsxu pweIAY] khu nwnk bwh lufweIAY] }

poQI swihbwn, Su`D aucwrn typW pRwpqI leI:

BweI rijMdr isMG jI kYnyfw:-Pon:-905-458-7776.


BweI qlivMdr isMG jI kYnyfw:- Pon:- 519-621-4773
BweI AmrieMdr isMG jI kYnyfw:- Pon:- 519-830-2627
srbjIq isMG jI ig`l, ipMf suDwr (luiDAwxw) Bwrq &Un 01624- 275-740

gurU syvw Byjo:- CIBC BANK CANADA, Branch. NO:01322) AC.83-15833,


CHARAN SINGH.

jsvMq isMG(Bgq jI) nwl sMpRk leI:-


admin@gursevak.com
www.Gursevak.com

www.Gursevak.com 3 q`qkrw
hux q~k ieh poQIAW sMgq jI dI syvw iv~c pRkwiSq ho cukIAW hn:

1. poQI jnm sMskwr, AMimRq sMskwr, bRhm iv`idAw, AnMd kwrj, AMqm sMskwr[

2. poQI vwihgurU siqgurU sRI suKmnI swihb jI stIk.sRI dmdmI tkswl[

3. siqgurU swihb jI Aqy sMqW mhWpurSW dy Amolk boly Aqy gurmiq Anuswr Anyk pRsnW dy
au~qR siqgurU gRMQ swihb jI b^S rhy hn[ pV@n vwly Dwrimk gRMQW dy nwm[ dyh Arogqw,
g`fI dI dyK ryK frweIivMg bwry SuB is`iKAw[

4. ds siqgurU swihbwn jI dI prm pUjnIk SuB s`cI bMswvlI[

5. siqgurU gRMQ swihb jI dw mhW ivsmwd ieqhws, AKMf pwT, shj pwT mrXwdw,
gurbwxI jI siqkwr pUjn mhW ivsmwd SuB is`iKAw, 101 Ardws, gurpurbW dIAW
ArdwsW[

6. SRI gurU gRMQ swihb jI Su~D aucwrx, ArQ pwT Aqy ivSrwm poQI SRI dmdmI tkswl

7. Awid bwxI,sRI dsm bwxI, BweI gurdws jI dIAW vwrW ’coN gRIbI vwly,sbd pdW dy mhW
ivsmwd ArQ[dUjw pRkrx pUjw dw Dwn zihr hY]

8. slok Bgq kbIr swihb jI, Bgq PrId swihb jI dy mhW ivsmwd ArQ[

9. gurbwxI jI dy cwnx AMdr dyh Arogqw bwry mhW ivsmwd is`iKAw[

10. gurmuiK gurmuKI bwlaupdyS! irkwrf kIqw bwlaupdyS, sux! gurmuKI isKwau hy
drvyS!

gurU ipAwrI swD sMgq jI nMU ieh jwxky byAMq KuSI hovygI ik gurbwxI aucwrx Su`DI
leI iehnHW poQI swihbwnW jI dI irkwrifMg vI dwsn dws qoN gurU swihb jI ny krvweI hY[
sMgq jI irkwrifMg lw ky poQI swihb pRkwS krn jI Aqy gurU swihb jI dI KuSI lYx leI
irkwrifMg Anuswr pUrIAW lgW lw ky irkwrifMg dy mgr 2 bolo jI[

www.Gursevak.com 4 q`qkrw
{<> siqgur pRswid] vwihgurU jI kw ^wlsw vwihgurU jI kI &qyh] nMbr
pV@ ky pRkrx l`Bo jI
1. pihlw pRkrx, DMn vwihgurU jI dy Avqwr DMn siqgurU nwnk dyv swihb
jI srUp, sRb ivAwpI mhW 3 ivsmwd inmRqw gRIbI vwly, hIry jvwhrwq Amolk
gursbdW qukW dy mhW ivsmwd ArQ, dUjw pRkrx prmpUjnIk vwihgurU pUry gurUu jI
dI pUjw dw Dn pdwrQ Zlq vrqxw, Su`D zihr d`uK rog kSt klyS rUp hY,
gurbwxI mwto pRymIAW dy GrW ’c ilKo jI:-
q`qkrw ArMB:-
pihly pRkrx dw q`qkrw Agly brYktW mgroN hY, q`qkry ’c Awey Amolk
gursbdW qukW nMU hr smyN hI pV@o, ie`k bwr qW br zrUr hI in`qnym kro jI. {sRb
ivAwpI mhW ivsmwd pRym bynqIAW:- gurpRswid] ilKy gursbdW qukW nUM, Gry kMDW
’qy ilKo jW Cwp ky lwau, mn dw Awsrw KsMm mMn ky, bwr 2 drSn krky, hr smyN
bwr 2 nmskwrdy m`Qw tykdy, bwr 2 pV@dy rihxw cwhIdw hY[ gurbwxI jI dI
swiKAwqqw dy FMg Anuswr, gurbwxI jI nMU idRV pRp`k inscy kridAW, izdMgI dw
ivSyS lwhw lYxw cwhIdw hY[ gurpRswid] siqgurW dI prm-pRsMnqw lYx leI, pRymI
is`K is`KxIAW ny isr idqy, hux BI dy rhy hn[ ijvyN bwbw dIp isMG swihb jI ny
Apnw sIs qlI ’qy r`iKAw[ BweI mnI isMG swihb jI ny Awpxy bMd 2 ktvwey[
gurU ipAwry ShId AqIrQ XoDy BweI su`Kw isMG mihqwb isMG swihb jI sUrmy, sRI
hirmMdr swihb jI ’coN m`sy rMgV dw isr v`F ky b`uFy jOhV(bIkwnyr) lY gey[
siqgurW ShId isMG isMGxIAW dI kurbwnI nMU, rom 2 krky fMfauq bMdnw nmskwr
hY jI, ijs dw sdkw sB nMU, prm-piv`qR AMimRq gurbwxI jI pRwpq hn[ siqgurU
dUjy pwiqswh jI ny Bwxw jI, Blw jI, Bu`lgy jI, murdw Kwx q`k SuB bcn mMn ky,
pUrn gurU jI dI syvw s^q Gwl, prm-pUjnIk bhwdr mrdW vWg GwlI, jgq ’qy
is`KI dw bIj r`K ilAw[ ijs nMU dyK ky v`fy 2 jogIsr qpIsr munIsr rKIsr
hYrwn rih gey[ XQw:-pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI] }{vwihgurU
ArQ, pRym bynqIAW:-DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU
sRI gurU Arjndyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN,
au~bldI dyZ’c, hux cONkVw lw rhy hn, m`cdy 2 ryqy ’qy, hux bYT ky, m`cdw 2
ryqw, Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy
hux puAw rhy hn, m`cdI 2 loh’qy, hux KV@ ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
www.Gursevak.com 5 q`qkrw
gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU jI mMn ky, A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky,
sRb`q dy Bly ihq, vwihgurU 3 jp rhy hn jI[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor
iBAwnk zulm krn qoN, lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr, swvDwn eykwgr
cIq] hux bYTy, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr 2
nUM vwihgurU mMn ky, sRb`q dy Bly ihq, hux vwihgurU 3 jp rhy hn, hux sIs kurbwn
kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU
goibMdisMG swihb ^wlsw jI DMn hn! prmpUjnIk Apny mwqw ipqw Aqy cwry
swihbzwdy, isMG isMGxIAW ^zwny Apnw Awp hux kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn
hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU gRMQ swihbwn jI DMn
hn!prmpUjnIk prmpiv`qR gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl
idmwZ’c, hr smyN AMimRq gurbwxI Byj ky, pRymIAW nUM rom 2 krky ismrn b^S ky,
inhwl krdy rihMdy hn jI[ hy pwrbRhm pRmysr siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
pMjvyN srUp, siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jIE!ApxI ShIdI dw jwp,
AiBAws iDAwn gurbwxI gurU jI dI swiKAwqqw b^So jI[ sRb`q gurU pRymIAW nUM pRym
BrI bynqI hY ik hr Gr ’c, blYk borf hovy, ijs ’qy gursbd jW G`t qoN G`t do
qukW ArQW sihq ilKIAW jwx, aun@W nUM prm gurU nwnk dyv swihb jI dy pRq`K
drSn smiJAw jwvy[ izMdgI dy tweIm nUM Amolk s&lw bnwaux leI, sbdW jW
do qukW dw byAMq vwrI AiBAws krnw, m`Qw tykxw cwhIdw hY[ ijs krky bwxI
idl ’c pRvyS hovy[ kilju`g ’c iek`ly 2 dw mn bVw AOKw itkdw hY[ gurbwxI
duAwrw Awpo iv`cIN mnw dI imlq bxw ky itkygw[ pyRmI jn sbd jW ilKIAW qukW
dIAW lgW mwqRW ibsrwm ArD ibsRwm sihq Su`DI krn[ Su`D aucwrn krw ky,
ie`kly 2 qoN suixAW jwvy[ Pyr swry pRymI iek`Ty bYT ky, sO pMjwh jW p`cI vwrI,
iliKAW qukW jW sbd nUM gw lYx[ Pyr ikhw jwvy ik BweI 1000 jW 500 jW 125
vwrI ien@W dw jwp kro[ jykr pRymI Awpo iv`cIN kIqy inXm nUM cyqy krngyN, ausy vyly
jwp krn l`g jwxgy, beI AsIN jwp pUrw krnw hY[ Pyr smW imQ ky, aun@W qukW jW
sbdW dw ArQW sihq zbwnI ilKw ky tYst lY ky nMbr idqy jwx[ ijs ’c Su`D
aucwrn BI suixAw jwvy, KuSK`q ilKx dI hdwieq hovy, aus dy nMbr BI idqy jwx[
ijhVy sbd swiKAwq krny hox, aun@W nMU pUrIAW lgW lw ky, Su`D rIkwrf krky,
bwr 2 sux ky lgW dI pUrI SuDweI krky, bwr 2 suixAW jwvy[ aun@W dw kIrqn
www.Gursevak.com 6 q`qkrw
Awp kIqw jwvy jW typ irkwrf duAwrw bwr 2 suixAW jwvy[ aun@W dy ArQ vI, swry
pRymI iml 2 ky bwr 2 vIcwr lYx[ ijhVy pRymI eys qr@W imlq ’c gurbwxI
swiKAwqqw krngyN aun@W nUM ie`k dUjy dy drSnW qoN gurbwxI jI idl surq ’c
idsxgy[ sRIr BwvyN cV@weI kr jwx, pr aun@W nMU swiKAwq kIqy gur sbd nhIN
Bu`lxgy[ ijhVy pRymIN ieauN iml ky gurbwxI jI dI swiKAwqqw krngy, aun@W ’coN jy
koeI cV@weI kr jwvy qW aus nwl swiKAwq kIqy, gurbwxI jI cyqy rihxgy[ ijhVw
pRymI Awpxy prvwr ’c gurbwxI swiKAwqqw krygw, auh Awpxy Awp nMU, b~icAW nMU
svwr lvyg[ sRb`q dy Bly Anuswr Awpxy b`icAW nMU, do qu`kW ilK ky, hzwr vwrI
AiBAws krwau, swiKAwq kro krwau, Pyr aun@W dw in`q AiBAws krdy rihxw
cwhIdw hY[ } {prmpUjnIk AqI hI ipAwry, rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw;
s`cy siqgurU swihbwn, gurduAwirAW gurmuKW sMqW BgqW guris`KW ShIdW dI s`cI
ipAwrI crn-DUV dI mhwn 3 mhwnqw hY jI[ hy s`cy pRBU siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI! AYsI Apwr ikRpw kro, jo Awp jI dI s`cI ipAwrI crn DUiV muK
msqik nUM lwauNdy rhIey jI[ v`fy 2 ieiqhwsk AsQwnW Aqy ij`Qy 2 s`cy siqgurU
pRBU sRI gurU gRMQ swihb jI s`cy pwiqswh jI dw prm piv`qR s`cw pRkwS hovy, au~QoN 2
dI crn DUiV ilAw ky, sRI gurduAwry swihb jI ivKy Aqy Awpxy Gr AqI hI
siqkwr ipAwr nwl itkweI sjweI jwvy, ijs coN f`kw p`qw k`F ky sugMDI pwaUfr
Awid pwieAw jwvy[ ijqny prmpUjnIk gurU AsQwnW dI prm piv`qR crn-DUiV
hovy, aun@W dy nwm prm ipAwr, Adb siqkwr nwl ilKy jwx jI[ mn bwxI sRIr dy
rogW dI inivrqI leI, bwr 2 aun@W dy nwm jpdy rihxw cwhIdw hY jI[ }AiqAMq
hI inmRqw pRym sihq pRym bynqI hY jI, hyT ilKI gurbwxI cOvI GMty hI pV@dy rho[
inqw-pRqI ie`k vwrI qW br zrUr hI pV@o, ies gurbwxI dy ArQ A`gy hn jI,
vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI, Awpxy ipAwry gursyvkjI dy irdy’coN muK’c, hr
smyN AMimRq Byjdy rihMdy hn[ Awpxy syvk jI dw muK hr smyN ^Ub im~Tw r`Kdy hn[
mn; mIT quhwro kIE]1]

www.Gursevak.com 7 q`qkrw
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir]
DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI DMn hn!zwlmW dy Gor
iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ’c cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2 ryqy ’qy bYT
rhy hn, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI sIs’qy hux
puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[

www.Gursevak.com 8 q`qkrw
q`qkrw
nM. ivSw pMnw
aUVw. Awid gur ey;nmh]jugwid gur ey;nmh]siqgur ey;nmh]sRI 46
gurdyv ey;nmh]1])
AYVw. iknkw eyk;ijsu jIA bswvY] qw kI mihmw;gnI n AwvY] 46
4. kWKI;eykY drs quhwro] nwnk.aun sMig;moih auDwro]) five 47
5. sy ismrih;ijn Awip ismrwey] nwnk.qw kY;lwgau pwey]3]) 47
6. pRB jI bsih;swD kI rsnw] nwnk jn kw;dwsin dsnw]4]) 48
7. ismrn qy lwgy;ijn Awip dieAwlw]nwnk jn kI;mMgY 48
rvwlw]5])
8. ismrih sy jn;ijn kau pRB mieAw] nwnk iqn jn;srnI 49
pieAw]7])
9. dIn drd duK BMjnw;Git Git nwQ AnwQ]srix qum@wrI 49
AwieE;nwnk ky pRB swQ] 1])
10. jnu rwqw;hir nwm kI syvw]nwnk pUjY;hir hir dyvw]6]) 50
11. ijsu jn kau;pRB drs ipAwsw]nwnk qw kY;bil bil 52
jwsw]5])
12. sgl purK mih;purKu pRDwnu]swD sMig;jw kw imtY AiBmwnu] 52
Awps kau;jo jwxY nIcw]soaU gnIAY;sB qy aUcw]jw kw mnu;hoie
sgl kI rInw]hir hir nwmu;iqin Git Git cInw]mn Apuny
qy;burw imtwnw]pyKY sgl isRsit;swjnw]sUK dUK;jn sm
idRstyqw]nwnk;pwp puMn nhI lypw]6]
13. inmwny kau;pRB qyro.mwnu]sgl Gtw kau;dyvhu dwnu] 55
14. AYsy doK;mUV AMD ibAwpy]nwnk.kwiF lyhu;pRB Awpy]2] 58
15. AMD kUp mih;piqq ibkrwl]nwnk.kwiF lyhu;pRB dieAwl]4] 58

www.Gursevak.com 9 q`qkrw
16. jw kY AMqir;bsY pRBu Awip]nwnk qy jn;shij smwiq]5] 59
16. aUVw. vwihgurU jI dy srgun Avqwr mh`ly nOvyN jI dI,sRb ivAwpI 60
mhW ivsmwd pUrn vYrwgmeI ShIdI swKI duAwrw mhwn
DIrjDwrI mhwn praupkwrI shij AvsQw dw Amolk
idRStWq[
16. AYVw.(id`lIis)iqlk jM\U;rwKw pRB qw kw]kIno bfo;klU mih 62
swkw]swDin hyiq;ieqI ijin krI]sIsu dIXw;pru sI n
aucrI]13]Drm hyq;swkw ijin kIAw]sIsu dIAw; pru.isrru n
dIAw]nwtk cytk;kIey kukwjw]pRB logn kh;Awvq lwjw]14]
dohrw] TIkir Poir idlIis isir;pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw;krI n iknhUM Awn]15]qygbhwdr ky
clq;BXo jgq ko sok]hY hY hY sB jg BXo;jY jY jY surlok]
16])cONh pOVIAW dy vYrwgmeI ArQ[
16. eIVI.Akwl purK jI v`loN m`hly nONvyN jI dI sRb ivAwpI mhW 66
ivsmwd mihmw[
17. krqwr kruxwmY;dInu bynqI krY]nwnk;qumrI ikrpw qrY]6]) 66
18. bYr ibroD kwm k®oD moh]JUT ibkwr;mhw loB DRoh]ieAwhU 67
jugiq;ibhwny keI jnm]nwnk rwiK lyhu;Awpn kir krm]7]
19. ijs kI bsqu;iqsu AwgY rwKY]pRB kI AwigAw;mwnY mwQY]au67 s qy
caugun;krY inhwlu]nwnk swihbu;sdw dieAwlu]2]
20. mn hir ky nwm kI;pRIiq suKdweI]kir ikrpw nwnk;Awip70 ley
lweI]3])
21. AsiQru Bgiq;swD kI srn]nwnk jip jip jIvY;hir ky 70
crn]4]
23. jo qum Bwny;iqn pRBu jwqw]nwnk aun jn;crn prwqw]7] 71
24. so syvku;ijsu ikrpw krI]inmK inmK;jip nwnk hrI]8]5]) 71

www.Gursevak.com 10 q`qkrw
30. bRhmigAwnI;aUc qy aUcw]min ApnY hY;sB qy nIcw]) 73
31. bRhmigAwnI.sgl kI rInw]) 73
36. pr iqRA rUpu;n pyKY nyqR] 74
36. aUVw.pr iqRA rUp dyKx dy byAMq doS 74
36. AYVw. pUrn bRhmigAwnI r`b rUp Bgq sUrdws swihb jI[ 75
36. eIVI. imiQAw nyqR;pyKq pr iqRA rUpwd]) 77
39. Apuny jn kau;swis swis smwry]nwnk Eie;prmysur ky 78
ipAwry]8]10]
40. iKn mih;nIc kIt kau rwj]pwrbRhm;grIb invwj]) 79
41. suKI bsY mskInIAw;Awpu invwir qly] 80
42. kir ikrpw;ijs kY ihrdY grIbI bswvY]nwnk eIhw mukqu;AwgY 80
suKu pwvY]1]
43. srb kI ryn;jw kw mnu hoie]khu nwnk;qw kI inrml soie]3]) 81
44. sMq ikRpwl;ikRpw jy krY]nwnk sMq sMig;inMdku BI qrY]1] 82
45. sMq doKI kw;Qwau ko nwih]nwnk sMq BwvY;qw Eie BI giq 82
pwih]2]
46. sMq kI inMdw;doK mih doKu]nwnk sMq BwvY;qw aus kw BI.hoie 83
moKu]3]
47. sMq ky doKI kau;nwhI Twau]nwnk sMq BwvY;qw ley imlwie]4] 84
48. sMq ky doKI kau;Avru n rwKnhwru]nwnk sMq BwvY;qw ley 84
aubwir]5]
49. iqn sMqn kI;bwCau DUir]nwnk kI;hir locw pUir]3] 84
50. crn swD ky;Doie Doie pIau]Arip swD kau;Apnw jIau]swD kI 85
DUir;krhu iesnwnu]swD aUpir;jweIAY kurbwnu]
51. swD qyry kI;crnI pwau]nwnk kY min;iehu Anrwau]1] 88

www.Gursevak.com 11 q`qkrw
52. nIkI kIrI mih;kl rwKY]Bsm krY;lskr koit lwKY] 89
53. inrgunu srgunu jI dI eykqw dy ArQ smJx leI pyRm 90
vIcwr,nmskwr:-
54. swD jnw kI;mwgau DUir]pwrbRhm;myrI srDw pUir] 91
55. hm inrgunIAwr; nIc Ajwn] nwnk. qumrI srin; purK 91
Bgvwn]7]
56. bysumwr AQwh;Agnq AqolY]ijau bulwvhu;iqau nwnk dws 92
bolY]8]21]
57. Aws Ainq;iqAwghu qrMg]sMq jnw kI;DUir mn mMg]) 93
58. imit gey bYr;Bey sB ryn]AMimRq nwmu;swDsMig lYn] 94
61. (m`jnu,in`q) gur kI ryxu;inq mjnu krau]jnm jnm kI;haumY 94
mlu hrau]
62. rynu sMqn kI;myrY muiK lwgI] durmiq ibnsI; kubuiD ABwgI] 94
63. (1263) (dyvIN) mlwru mhlw 4] gMgw jmnw godwvrI srsuqI; qy 94
krih audmu DUir swDU kI qweI]iklivK mYlu Bry. pry hmrY
ivic; hmrI mYlu. swDU kI DUir gvweI]1] qIriQ ATsiT mjnu
nweI]sqsMgiq kI DUir prI auif nyqRI; sB durmiq mYlu
gvweI]1] rhwau]jwhrnvI qpY BwgIriQ AwxI; kydwru QwipE
mhsweI] kWsI ikRsnu crwvq gwaU; imil hir jn soBw
pweI]2] ijqny qIrQ dyvI Qwpy; siB iqqny locih DUir swDU kI
qweI] hir kw sMqu imlY gur swDU; lY iqs kI DUir muiK
lweI]3] ijqnI isRsit qumrI myry suAwmI; sB iqqnI locY DUir
swDU kI qweI] nwnk illwit hovY ijsu iliKAw; iqsu swDU DUir
dy hir pwir lMGweI]4]2]
64. vwihgurU] jpu qpu sMjmu; Drm n kmwieAw] syvw swD; n 99
jwinAw hir rwieAw] khu nwnk; hm nIc krMmw] srix pry
kI; rwKhu srmw](378)

www.Gursevak.com 12 q`qkrw
65. vwihgurU] myrI jwiq kmInI,pWiq kmInI;ECw jnmu hmwrw] 100
qum srnwgiq rwjw rwmcMd;kih rivdws cmwrw]5]
66. vwihgurU] Anyk jnm pwp kir Brmy; huix qau srxwgiq 100
Awey]dieAw krhu riK lyvhu hir jIau;hm lwgh siqgur
pwey]3]
67. vwihgurU] hm grIb mskIn pRB qyry; hir rwKu rwKu vf vfw hy] 101
jn nwnk nwmu ADwru tyk hY; hir nwmy hI suKu mMfw hy]4]4]
68. vwihgurU] pUj lgY. pIru AwKIAY; sBu imlY sMswru] nwau sdwey 101
Awpxw; hovY isDu sumwru] jw piq lyKY nw pvY; sBw pUj
KuAwru]2]
69. vwihgurU] BweI ry; sMq jnw kI ryxu] sMq sBw guru pweIAY; 102
mukiq pdwrQu Dyxu]
70. vwihgurU] sqgur kI syvw gwKVI; isru dIjY Awpu gvwie] sbid 102
imlih qw hir imlY; syvw pvY sB Qwie](27)
71. vwihgurU] jyhw siqguru kir jwixAw; qyho jyhw suKu hoie] eyhu 102
shsw mUly nwhI; Bwau lwey jnu koie](30)
72. vwihgurU] mnu qnu ArpI isru dyeI; iqn kY lwgw pwie] ijnI 102
ieku pCwixAw; dUjw Bwau cukwie](38)
73. vwihgurU] jwie puChu sohwgxI; qusw ikau kir imilAw pRBu 103
Awie] Eie vyprvwh n bolnI; hau mil mil Dovw iqn
pwie]1]
74. vwihgurU]sq sMqoKu dieAw kmwvY;eyh krxI swr]Awpu Coif sB 103
hoie ryxw;ijsu dyie pRBu inrMkwru]
75. vwihgurU] mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI] qq smdrsI sMqhu; 103
koeI koit mMDwhI](51)
76. vwihgurU] giq Aivgiq; kCu ndir n AwieAw] sMqn kI ryxu; 104
nwnk dwnu pwieAw]
77. vwihgurU] nwmw CIbw kbIru juolwhw; pUry gur qy giq pweI] 104

www.Gursevak.com 13 q`qkrw
bRhm ky byqy sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] suir nr iqn
kI bwxI gwvih; koie n mytY BweI](67)
78. vwihgurU] DUVI mjnu swD Ky; sweI QIey ikRpwl] lDy hBy QokVy; 105
nwnk hir Dnu mwlu]1]
79. vwihgurU] ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu 105
jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw](83)
80. vwihgurU] slok mÚ 2] jo isru sWeI nw invY; so isru dIjY 106
fwir] nwnk. ijsu ipMjr mih ibrhw nhI; so ipMjru lY
jwir]1](89)
81. vwihgurU] isrIrwg] qohI mohI mohI qohI; AMqru kYsw] knk 107
kitk; jl qrMg jYsw]1] jau pY hm n pwp krMqw; Ahy AnMqw]
piqq pwvn; nwmu kYsy hMqw]1]
82. vwihgurU] mwJ mhlw 5] kihAw krxw; idqw lYxw] grIbw 107
AnwQw; qyrw mwxw])
83. vwihgurU] Kwku sMqn kI; dyhu ipAwry] Awie pieAw; hir qyrY 108
duAwrY]
84. vwihgurU] sgl sMqn pih; vsqu iek mWgau] krau ibnMqI; mwnu 108
iqAwgau] vwir vwir. jweI lK vrIAw; dyhu. sMqn kI DUrw
jIau](99)
85. vwihgurU] qyrI srix; myry dIn dieAwlw] suK swgr; myry gur 108
gopwlw] kir ikrpw; nwnku gux gwvY] rwKhu srm AswVI
jIau]4]
86. vwihgurU] sdw sdw; qUM hY suKdweI] iniv iniv lwgw; qyrI 109
pweI](106)
87. vwihgurU] cyiq imlwey so pRBU iqs kY pwie lgw]2] 109
88. vwihgurU] syvw sw iqsu BwvsI; sMqw kI hoie Cwru](137) 109
89. vwihgurU] jo hmrI ibiD hoqI. myry siqgurw; sw ibiD. qum hir 109
jwxhu Awpy] hm rulqy iPrqy. koeI bwq n pUCqw;
gur siqgur sMig. kIry hm Qwpy] DMnu DMnu gurU nwnk. jn kyrw;
www.Gursevak.com 14 q`qkrw
ijqu imilAY. cUky siB sog sMqwpy](167)
90. vwihgurU] hm jMq ivcwry ikAw krh; sBu Kylu qum suAwmI] jn 110
nwnku. hwit ivhwiJAw; hir gulm gulwmI](167)
91. vwihgurU] hm jwinAw kCU n jwnh AwgY; ijau hir rwKY iqau 110
TwFy] hm BUl cUk gur ikrpw Dwrhu, jn nwnk kuqry kwFy]4]
92. vwihgurU] hm AprwD. pwp bhu kIny; kir dustI cor curwieAw] 110
Ab nwnk. srxwgiq Awey; hir rwKhu lwj hir
BwieAw](172)
93. vwihgurU] dwsin dws; inq hovih dwsu] igRh kutMb mih; sdw 111
audwsu]2]
94. vwihgurU] hm miq hIx, mUrK mugD AMDy; siqguir mwrig pwey] 111
95. vwihgurU] CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry] 111
CCw; Cwru hoq qyry sMqw] ApnI ik®pw; krhu BgvMqw](254)
96. vwihgurU]KqRI bRwhmxu sUdu bYsu;auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE 112
pRBu Awpnw; nwnk iqsih rvwl](300)
97. vwihgurU] ijnI ifTw. myrw siqguru Bwau kir; iqn ky. siB pwp 112
gvweI] hir drgh qy muK aujly; bhu soBw pweI] jnu nwnku mMgY
DUiV iqn; jo gur ky isK myry BweI](310)
98. vwihgurU]nwnk DUiV punIq swD; lK koit iprwgy]16] 112
99. vwihgurU]kih rivdws;Klws cmwrw]jo hm shrI; so mIqu 113
hmwrw]3]
100. vwihgurU] jogIsr pwvih nhI; quA gux kQnu Apwr] pRym Bgiq 113
kY kwrxY; khu rivdws cmwr](346)
101. vwihgurU] Aih inis Bgiq kry; ilv lwie] nwnku iqn kY; lwgY 113
pwie]4]12]

www.Gursevak.com 15 q`qkrw
102. vwihgurU] nw hau jqI sqI nhI piVAw; mUrK mugDw jnmu 114
BieAw] pRxviq nwnk iqn@ kI srxw ijn@ qUM nwhI
vIsirAw]2]29]
103. vwihgurU] dwsu sgl kw; Coif AiBmwnu] nwnk kau; guir dIno 114
dwnu]
104 vwihgurU] dIis Awvq hY; bhuq BIhwlw] sgl crn kI iehu mnu 114
rwlw]3]
105. vwihgurU] Awsw mhlw 5] siqguru Apnw; sd sdw sm@wry] gur 115
ky crn; kys sMig Jwry](387)
106. vwihgurU] kr joiV; nwnku kry Ardwis] moih; sMqh thl dIjY 115
guxqwis]4]37]88](392)
107. vwihgurU] moih grIb kau lyhu rlwie] nwnk Awie pey 116
srxwie](393)
108. vwihgurU] Bgiq hyqu, gur crx invwsw] nwnk hir jn ky; 116
dwsin dwsw])
109. vwihgurU] gur kI syvw so kry; ijsu Awip krwey] nwnk isru dy 116
CUtIAY drgh piq pwey]
110. vwihgurU] eyqy kUkr hau bygwnw; Baukw iesu qn qweI] Bgiq 116
hIxu nwnku jy hoiegw; qw KsmY nwau n jweI]4]1](795)
111. vwihgurU] pRB dIn dieAwl Bgq Bv qwrn; hm pwpI rwKu 117
ppnw]
112. vwihgurU] iblwvlu mhlw 4] hm mUrK mugD AigAwn mqI; 117
srxwgiq purK Ajnmw] kir ikrpw riK lyvhu myry Twkur; hm
pwQr hIn Akrmw]1] (799)
113. vwihgurU] crn pKwrau kir syvw; jy Twkur BwvY] hohu ikRpwl 118
dieAwl pRB; nwnku gux gwvY]4](809)
114. vwihgurU] dws ryxu soeI hoAw; ijsu msqik krmw] khu nwnk 118
bMDn Cuty; siqgur kI srnw]4](809)

www.Gursevak.com 16 q`qkrw
115. vwihgurU] kvn vfweI kih skau; byAMq gunIqw] kir ikrpw 118
muih nwmu dyhu; nwnk dr srIqw]4]7]37] (810)
116. vwihgurU] thl krau qyry dws kI; pg Jwrau bwl] msqku 119
Apnw Byt dyau; gun sunau rswl](810)
117. swKI:-pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw bIr isMG swihb jI dy syvk 119
bwbw mhwrwj isMG jI[
118. dUjI swKI:-DMn 2 s`cy siqgurU rwmdws swihb jI[ 119
119. vwihgurU] jgq auDwrn swD pRB; iqn@ lwghu pwl] mokau dIjY 120
dwnu pRB; sMqn pg rwl]2] (811)
120. vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] pwxI pKw pIsu dws kY; qb hoih 120
inhwlu] rwj imlK iskdwrIAw; AgnI mih jwlu] sMq jnw kw
Cohrw; iqsu crxI lwig] mwieAwDwrI CqR piq; iqn@ Cofau
iqAwig]1](811)
121. vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] sRvnI sunau hir hir hry; Twkur 121
jsu gwvau] sMq crx kr sIsu Dir; hir nwmu iDAwvau]1] kir
ikrpw dieAwl pRB; ieh iniD isiD pwvau] sMq jnw kI
ryxukw; lY mwQY lwvau]1] rhwau] nIc qy nIcu Aiq nIcu
hoie;kir ibnau bulwvau] pwv mlovw Awpu iqAwig;
sMqsMigsmwvau]2]swis swis nh vIsrY;An kqih n
Dwvau]sPl drsn guru BytIAY;mwnu mohu imtwvau]3]squ sMqoKu
dieAw Drmu;sIgwru bnwvau]sPl suhwgix nwnkw;Apuny pRB
Bwvau]4]15] (812)
122. vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] jlu Fovau ieh sIs kir; kr pg 122
pKlwvau] bwir jwau lK byrIAw;drsu pyiK jIvwvau]1]krau
mnorQ mnY mwih;Apny pRB qy pwvau]dyau sUhnI swD kY;bIjnu
Folwvau]1]rhwau]AMimRq gux sMq bolqy;suix mnih pIlwvau]
auAw rs mih sWiq iqRpiq hoie;ibKY jlin buJwvau]2]jb
Bgiq krih sMq mMflI;iqn@ imil hir gwvau]krau nmskwr
Bgq jn;DUir muiK lwvau]3]aUTq bYTq jpau nwmu;iehu krmu
www.Gursevak.com 17 q`qkrw
kmwvau]nwnk kI pRB bynqI;hir srin smwvau]4](813)
123. vwihgurU] pRB jI; qU myry pRwn ADwrY] nmskwr fMfauiq bMdnw; 123
Aink bwr jwau bwrY](820)
124. vwihgurU] ien qy kwiF lyhu myry suAwmI;hwir pry qum@ 123
swrn]nwnk kI bynMqI pRB pih; swD sMig rMk
qwrn]2]3]83] (820)
125. vwihgurU] iDAweIAY Apno sdw hrI] soc AMdysw qw kw khw 124
krIAY; jw mih eyk GrI]1](499)
126. vwihgurU] kys sMig dws pg Jwrau; iehY mnorQ mor](500) 124
127. vwihgurU] jo dws qyry kI inMdw kry; iqsu mwir pcweI] icMqw 124
Cif AicMqu rhu; nwnk lig pweI]
128. vwihgurU] sBu ikCu krqy hiQ; kwrxu jo krY] nwnku mMgY dwnu; 124
sMqw DUir qrY]1] (523)
129. vwihgurU] jn cr rj muiK mwQY lwgI; Awsw pUrn Anq 124
qrMgw]1] jn pwrbRhm jw kI inrml mihmw; jn ky crn
qIrQ koit gMgw] jn kI DuUir kIE mjnu nwnk; jnm jnm ky
hry klMgw]2](828)
130. vwihgurU] kir bMdnw; lK bwr] Qik pirE; pRB drbwr] pRB 125
krhu; swDU DuUir] nwnk; mnsw pUir (837)
131. vwihgurU] dInw nwQ dieAwl myry suAwmI; dInw nwQ dieAwl] 125
jwcau; sMq rvwl]1] (838)
132. vwihgurU] mmqw jwl; qy rhY audwsw] pRxviq nwnk; hm qw ky 126
dwsw](840)
133. vwihgurU] khu kbIr myry mwDvw; qU srb ibAwpI] qum smsir 126
nwhI dieAwlu; moih smsir pwpI]4]3](856)

www.Gursevak.com 18 q`qkrw
134. vwihgurU] mY nwhI kCu hau nhI; ikCu Awih n morw] Aausr ljw 126
rwiK lyhu sDnw jnu qorw]4] (858)
135. vwihgurU] gur ky crn; irdY lY Dwrau] guru pwrbRhmu; sdw 127
nmskwrau ]1]
136. vwihgurU] goNf mhlw 5] gur ky crn kml; nmskwir] kwmu 127
kRoDu iesu qn qy mwir] hoie rhIAY; sgl kI rInw] Git Git
rmeIAw; sB mih cIn@w]1](866)
137. vwihgurU] kir ikrpw; myry dIn dieAwlw] swDU kI; mnu mMgY 127
rvwlw] (866)
138. vwihgurU] pwrbRhmu; jb hoie dieAwl] swDU jn kI krY 128
rvwl](869)
139. vwihgurU] rwm. mokau; hir jn kwrY lweIAY] hau pwxI pKw 128
pIsau. sMq AwgY; pg mil mil. DUir muiK lweIAY](881)
140. vwihgurU] ikrpw krhu dIn ky dwqy; myrw guxu Avgxu n bIcwrhu 128
koeI] mwtI kw ikAw DopY suAwmI; mwxs kI giq eyhI]1]
141. vwihgurU] pUrY siqguir; dIAw ibsws] nwnk hoey; dwsin 128
dws]4] (888)
142. vwihgurU] sMqh crn; mwQw myro pauq] Aink bwr; sMqh 129
fMfauq]1](889)
143. vwihgurU] sMqh crx; Doie Doie pIvw] sMqh drsu; pyiK pyiK 129
jIvw](889)
144. vwihgurU] qyry dws kI; hovw DUir] nwnk kI pRB srDw 129
pUir](893)
145. vwihgurU] gur ky crn; nmskwir] Bvjlu; auqrih pwir]2] 129
(895)
146. vwihgurU] srb kI; ryx hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY](896) 129
147. vwihgurU] dws kI ryxu; pwey jy koie] nwnk iqs kI; prmgiq 130
hoie]4] (897)

www.Gursevak.com 19 q`qkrw
148. vwihgurU] sMq kI DUir; lwgI myry mwQy] iklivK duK sgly; myry 130
lwQy]2] (898)
149. vwihgurU] pwrbRhm; jb Bey dieAwl] iehu mnu hoAw; swD 130
rvwl] (899)
150. vwihgurU] hm AprwDI; inrgunIAwry] nw ikCu syvw; nw 130
krmwry](913)
150. aUVw. rosu n kIjY AMimRqu pIjY; rhxu nhI sMswry] rwjy rwie rMk 130
nhI rhxw; Awie jwie jug cwry] (931)
151. vwihgurU] slok mÚ 2] nwnk. icMqw miq krhu; icMqw iqs hI 130
hyie] jl mih. jMq aupwieAnu; iqnw iB. rojI dyie] EQY. htu n
cleI; nw ko ikrs kryie] saudw. mUil n hoveI; nw ko ley. n
dyie] jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie] ivic aupwey
swierw; iqnw iB swr kryie] nwnk. icMqw mq krhu; icMqw iqs
hI hyie]1](955)
152. vwihgurU] mÚ5] pwv suhwvy jW qau iDir juldy; sIsu suhwvw 131
crxI] muKu suhwvw jW qau jsu gwvY; jIau pieAw qau srxI]2]
(964)
153. vwihgurU] slok mÚ 5] hiB gux qYfy nwnk jIau mYkU QIey; mY 132
inrgux qy ikAw hovY] qau jyvfu dwqwru n koeI; jwcku sdw
jwcovY]1] (964)
154. vwihgurU] slok mÚ5] soie suxMdVI myrw qnu mnu maulw; nwmu 132
jpMdVI lwlI] pMiD julMdVI myrw AMdru TMFw; gur drsnu dyiK
inhwlI]1] (964)
155. vwihgurU] hir. dws dwsw; dInu srn] nwnk mwQw; sMq 133
crn](986)
156. vwihgurU] sloku] swjn qyry crn kI; hoie rhw sd DUir] nwnk 133
srix quhwrIAw; pyKau sdw hjUir]1](989)

www.Gursevak.com 20 q`qkrw
157. vwihgurU] swd kIqy duK prPuVy; pUrib ilKy mwie] suK QoVy duK 133
Agly; dUKy dUiK ivhwie]2] (989)
158. vwihgurU] qij swd; shj suKu hoeI] Gr Cfxy rhY n 134
koeI](989)
159. vwihgurU] qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY 134
Awp kau; Avru Blw sMswru]
160. vwihgurU] hrK sog loB moh rhq hih; inrml hir ky sMqw] 134
iqn kI DUiV pwey mnu myrw; jw dieAw kry BgvMqw](1003)
161. vwihgurU] nwnku iqs kw lwlw golw; ijin gurmuiK hir ilv 135
lweI hy]16]6](1026)
162. vwihgurU] kwim kRoiD Bry; hm AprwDI] ikAw muhu lY bolh; nw 135
hm gux n syvw swDI] fubdy pwQr myil lYhu qum Awpy; swcu nwmu
AibnwsI hy]9](1048)
163. vwihgurU] AYsI ikrpw;moih krhu]sMqh crx hmwro mwQw;nYn 135
drsu.qin DUir prhu]1] (828)
164. vwihgurU] sMqn kI srxweI; piVAw] jIau pRwx Dnu; AwgY 136
DirAw] syvw suriq n jwxw kweI; qum krhu dieAw
ikrmwiexw](1078)
165. vwihgurU]inrgux kau; sMig lyhu rlwey] kir ikrpw; moih thlY 136
lwey] pKw Pyrau pIsau sMq AwgY; crx Doie suKu
pwiexw]13](1078)
166. vwihgurU] jw idn jgq mwn tihl khI rswie; igAwn iDAwn 138
koit jog jg n smwn hY ]jw idn BeI pinhwrI jgn nwQ jI
kI qw sm n CqRDwrI koitn kotwn hY ]jw idn ipsnhwrI BeI
jgjIvn kI;ArQ Drm kwm moK dwsn dwswn hY ] iCrkwrI
pinhwrI pIsnhwrI ko jo suK pRymnI ipAwrI ko AkQ aunmwn hY
]656]

www.Gursevak.com 21 q`qkrw
167. vwihgurU]iqn kI DUiV mWgY;mnu myrw]ijn ivsrih nwhI;kwhU 138
byrw](1085)
168. vwihgurU] mÚ 3] gux Avgux smwin hih; ij Awip kIqy 138
krqwir] nwnk hukim mMinAY suKu pweIAY; gur sbdI
vIcwir]2] (1092)
169. vwihgurU] prvdgwr Apwr Agm byAMq qU] ijnw pCwqw scu; 139
cuMmw pYr mUM])
170. vwihgurU]sBu ko pUrw Awpy hovY Git n koeI AwKY] 1piq 2prvwxw 139
ipCY pweIAY qw nwnk qoilAw jwpY]2]1ie`zq rUpI 2v`tw[
171. vwihgurU] qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir]nYx mihMjy 139
qrsdy;kid psI dIdwru]1])
172. pauVI] jw qU myrY vil hY; qw ikAw muhCMdw]quDu sBu ikCu mYno 140
sauipAw; jw qyrw bMdw]lKmI qoit n AwveI; Kwie Kric
rhMdw]lK caurwsIh mydnI; sB syv krMdw]eyh vYrI imqR siB
kIiqAw;nNh mMgih mMdw]lyKw koie n puCeI;jw hir bKsMdw]
AnMdu BieAw suKu pwieAw;imil gur goivMdw]sBy kwj svwirAY;jw
quDu BwvMdw]7]
173. vwihgurU] fKxy mÚ 5] muKhu Alwey hB mrxu; pCwxMdo koie] 141
nwnk iqnw Kwku; ijnw XkInw ihk isau]1](1099)
174. vwihgurU] nYnI dyKau gur drsno; gur crxI mQw] pYrI mwrig 142
gur cldw; pKw PyrI hQw](1101)
175. vwihgurU] pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu sBnw 143
kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis](1102)
176. vwihgurU] slok kbIr] ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY 144
Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so
pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n
CwfY Kyqu](1105)
177. vwihgurU] siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY] Awpy 147
www.Gursevak.com 22 q`qkrw
dieAw krhu pRB dwqy; nwnk AMik smwvY](1114)
178. vwihgurU] inrguxu rwiK lIAw; sMqn kw sdkw] siqguir Fwik 147
lIAw; moih pwpI pVdw](1117)
179. vwihgurU] iqsu gur kau sd krI nmskwr] iqsu gur kau sd 148
jwau bilhwr](1152)
180. vwihgurU] siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip 148
jip sd jIvw])
181. vwihgurU] mo grIb kI; ko gujrwvY] mjlis dUir; mhlu ko 148
pwvY]1]mjlis dUir; mhlu ko pwvY]1]
182. vwihgurU] nwnku vycwrw, ikAw khY] sBu loku slwhy; eyk sY]isru 149
nwnk;lokw pwv hY] bilhwrI jwau;jyqy qyry nwv hY]
183. vwihgurU] qyrw mhlu Agocru myry ipAwry; ibKmu qyrw hY Bwxw] 149
khu nwnk Fih pieAw duAwrY; riK lyvhu mugD Ajwxw]4]
184. vwihgurU]Apuny Twkur kI hau cyrI]crn ghy jgjIvn pRB 149
ky;haumY mwir inbyrI])
185. vwihgurU] jy qKiq bYswlih, qau dws qum@wry; Gwsu bFwvih kyqk 150
bolw]
186. vwihgurU] pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] kvn mUl qy. 150
mwnuKu kirAw; iehu prqwpu quhwrw]
187. vwihgurU] piqq pwvn Bgiq bCl; dIn ikrpw Dwr]kr joiV 150
nwnku dwnu mWgY swD sMig auDwr]2]
188. vwihgurU]khw khau mY ApunI krnI ijh ibiD jnmu 151
gvwieE]kih nwnk sB Aaugn mo mY; rwiK lyhu srnwieE]2]
189. vwihgurU] lyKw ilKIAY; mn kY Bwie] nwnk BIjY; swcY nwie]2] 151
190. vwihgurU] slok mhlw 2] Awip aupwey nwnkw; Awpy rKY vyk] 151
mMdw iksno AwKIAY; jw sBnw swihbu eyku])
191. vwihgurU] jwiq kulInu syvku jy hoie] qw kw khxw khhu n 152
koie])

www.Gursevak.com 23 q`qkrw
192. vwihgurU] siqguru dyau.pRqiK hir mUriq; jo AMimRq bcn suxwvY] 152
nwnk Bwg Bly iqsu jn ky;jo hir crxI icqu lwvY]5]
193. vwihgurU] hir kw ichnu soeI hir jn kw;hir Awpy jn mih 153
Awpu rKWiq]Dnu DMnu gurU nwnku smdrsI;ijin inMdw ausqiq
qrI qrWiq]4])
194. vwihgurU] myrI jwiq kut bWFlw For FovMqw; inqih bwnwrsI Aws 153
pwsw]Ab ibpR pRDwn, iqih krih fMfauiq; qyry nwm srxwie,
rivdwsu dwsw]3]
195. vwihgurU]jw ky kutMb ky FyF sB, For FovMq iPrih; Ajhu bMnwrsI 154
Aws pwsw] Awcwr sihq ibpR krih fMfauiq;iqn qnY rivdws
dwswn dwsw]3]2]
196. vwihgurU] iqAwgIAY gumwnu mwnu. pyKqw dieAwl lwl; hW hW. 155
mn crn ryn]
197. vwihgurU] jwq njwiq dyiK mq Brmhu; suk jnk pgIN lig 155
iDAwvYgo]jUTn jUiT peI isr aUpir;iKnu mnUAw iqlu n
fulwvYgo]jnk jnk bYTy isMGwsin;nau munI DUir lY lwvYgo] nwnk
ikRpw ikRpw kir Twkur; mY dwsin dws krwvYgo]8]2])
198. vwihgurU] jnu nwnku dwsn dwsu hY; jo siqgur lwgy pwie]2] 156
199. vwihgurU] kilAwnu mhlw 4] rwmw hm dwsn dws krIjY]jb 156
lig swsu hoie mn AMqir swDU DUir ipvIjY]1]rhwau]sMkru nwrdu
syKnwg muin; DUir swDU kI locIjY])
200. vwihgurU] nwnk.mUrKu eyku qU; Avru Blw sYswru]ijqu qin nwmu n 158
aUpjY; sy qn hoih KuAwr])
201. vwihgurU] nmskwr rKnhwr; min ArwiD pRBU myk] sMq rynu 158
krau mjnu; nwnk pwvY suK Anyk]2])
202. vwihgurU]nwim rqy qIrQ sy inrml; duKu haumY mYlu cukwieAw] 158
nwnku iqn ky crn pKwlY;ijn@w gurmuiK swcw BwieAw ]8]7])

www.Gursevak.com 24 q`qkrw
203. vwihgurU]dunIAw kIAw vifAweIAw;kvnY Awvih kwim]mwieAw 159
kw rMgu sBu iPkw;jwqo ibnis indwin]jw kY ihrdY hir vsY; so
pUrw prDwnu] swDU kI hohu ryxukw; Apxw Awpu iqAwig] aupwv
isAwxp sgl Cif; gur kI crxI lwgu] iqsih prwpiq rqnu
hoie; ijsu msqik hovY Bwgu]3](45)
204. vwihgurU]iblwvlu mhlw 5]lokn kIAw vifAweIAw;bYsMqir 160
pwgau]ijau imlY ipAwrw Awpnw qy bol krwgau ]
205. vwihgurU] dyvgMDwrI] Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm. 160
srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU. BwvY mwir]lokn kI cqurweI
aupmw;qy bYsMqir jwir] koeI Blw khau BwvY burw khau; hm qnu
dIE hY Fwir]1]jo Awvq srix Twkur pRBu qumrI;iqsu rwKhu
ikrpw Dwir]jn nwnk srix qumwrI hir jIau;rwKhu lwj
murwir] 2]4]
207. vwihgurU] mwgau dwnu ik®pwl ik®pw iniD; myrw muKu swkq sMig n 161
jutsI ry] jn nwnk dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu swD pgw
hyiT rulsI ry]
208. vwihgurU] qU ipru guxvMqw; hau AauguixAwrw] mY inrgux bKis; 161
nwnku vycwrw]5]
209. vwihgurU]jo hir pRB kw mY dyie snyhw;iqsu mnu qnu Apxw 161
dyvw]inq pKw PyrI syv kmwvw;iqsu AwgY pwxI FovW]
210. vwihgurU]hm nIc sy. aUqm Bey;hir kI srxweI]pwQru fubdw. 162
kwiF lIAw; swcI vifAweI]4]ibKu sy. AMimRq Bey; gurmiq buiD
pweI]Akhu. prml Bey; AMqir vwsnw vsweI]
211. vwihgurU] qyry gux bhuqy,mY.eyku n jwixAw; mY mUrK. ikCu 162
dIjY]pRxviq nwnk.suix myry swihbw;fubdw pQru lIjY]4]
212. vwihgurU] swd ibkwr ibKY rs mwqo; AsMK Kqy kir Pyry] nwnk 163
kI pRB pwih ibnMqI; kwthu Avgux myry]4]

www.Gursevak.com 25 q`qkrw
213. vwihgurU] jo siqguru syvih Awpxw BweI; iqn kY hau lwgau 163
pwie] jnmu svwrI Awpxw BweI; kulu BI leI bKswie]7]
214. vwihgurU] myrw qyrw CofIAY BweI; hoeIAY sB kI DUir]Git Git 163
bRhmu pswirAw BweI; pyKY suxY hjUir]
215. vwihgurU] rwgu soriT] BUKy, Bgiq n kIjY] Xh mwlw; ApnI 164
lIjY] hau mWgau, sMqn rynw]mY nwhI; iksI kw dynw]1]
216. vwihgurU] sb roj gsqm dr hvw;krdym bdI iKAwl]gwhy n 165
nykI kwr krdm;mm eˆØI icnI Ahvwl]3]bd bKq hm cu
bKIl;gwiPl bynjr bybwk] nwnk bugoXd jnu qurW; qyry cwkrW
pw Kwk]4]1]
217. vwihgurU] qyrY nwim invy; rhy ilv lwie]nwnk iqn dir; 166
BIiKAw pwie]3]
218. vwihgurU] ijn ky coly rqVy ipAwry; kMqu iqnw kY pwis] DUiV 166
iqnw kI jy imlY jI khu;nwnk kI Ardwis]3] vwihgurU] khu
nwnk; pRB locw pUir] sMq jnw kI bwCau DUir]4]
219. vwihgurU]ijnI sKI shu rwivAw;iqn pUCaugI jwey]pwie lgau 166
bynqI krau; lyaugI pMQu bqwey]5]
220, vwihgurU]jo gurmuiK nwmu iDAwiedy;iqn drsnu dIjY]hm iqn ky 167
crx pKwldy;DUiV Goil Goil pIjY]
221. vwihgurU]Bgiq hIxu,nwnku jnu jMpY;hau swlwhI scw soeI]4] 167
222. vwihgurU]hm nhI cMgy;burw nhI koie] pRxviq nwnku;qwry soie] 167
223. vwihgurU] iehu qnu vycI bY krI;jy ko ley ivkwie]nwnk kMim n 167
AwveI;ijqu qin nwhI scw nwau]4]
224. vwihgurU] AMDulw nIc jwiq prdysI; iKnu AwvY iqlu jwvY] qw kI 168
sMgiq nwnku rhdw;ikau kir mUVw pwvY]4]

www.Gursevak.com 26 q`qkrw
225. vwihgurU]hmrI jwiq pwiq guru siqguru;hm vyicE isru gur 168
ky]jn nwnk nwmu pirE gur cylw; gur rwKhu lwj jn ky]4]
226. vwihgurU]mY mnu qnu Arip DirE.gur AwgY;isru vyic lIE.muil 168
mhGw]1]
227. vwihgurU] jyqw jIau ipMfu sBu qyrw; qUM AMqrjwmI purKu 169
Bgvwnu]dwsin dwsu khY jnu nwnku; jyhw qUM krwieih; qyhw hau
krI viKAwnu]4]
228. vwihgurU]pwvau dwnu FITu hoie mwgau; muiK lwgY sMq rynwry]jn 169
nwnk kau guir ikrpw DwrI;pRiB hwQ dyie insqwry]4]
229. vwihgurU] khu nwnk; pRB ibnau sunIjY] kuclu kToru kwmI;mukqu 170
kIjY]4]
230. vwihgurU] qau ikCu pweIAY;jau hoeIAY rynw]ijsih buJwey iqsu 170
nwmu lYnw]1] rhwau]2]8]
231. vwihgurU] pwv mlovau. sMig nYn BqIrI] jhw pTwvhu; jWau qqI 170
rI]2] jp qp sMjm; dyau jqI rI] iek inmK imlwvhu; moih
pRwnpqI rI]3]
232. vwihgurU] sloku mÚ2]ijn@I clxu jwixAw;sy ikau krih 171
ivQwr]clx swr n jwxnI;kwj svwrxhwr]1]
238. vwihgurU] vfBwgI swD sMgu prwpiq; iqn Bytq durmiq KoeI] 171
iqn kI DUir nwnku dwsu bwCY; ijn hir nwmu irdY proeI]2]
239. vwihgurU] BYrau mhlw 5 Gru 1 <> siqgur pRswid] sglI 172
QIiq; pwis fwir rwKI] Astm QIiq; goivMd jnmw sI]1]
Brim BUly nr; krq kcrwiex] jnm mrn qy rhq;
nwrwiex]1]rhwau] kir pMjIru; KvwieE cor] Eh jnim n
mrY; ry swkq For]2] sgl prwD dyih loronI] so muKu jlau;
ijqu khih Twkuru jonI]3] jnim n mrY; n AwvY n jwie] nwnk
kw pRBu; rihE smwie]4]1](1136)

www.Gursevak.com 27 q`qkrw
240. SMkw:- jy koeI pRymI khy ik Awp nrwiex siqgurU nwnk dyv 173
swihb jI ny 1526 ibkRmI sMmq nUM prm-piv`qR Avqwr DwirAw
hY,qW keI, so muKu jlau; ijqu khih Twkuru jonI]3] pV@ ky
kihMdy hn,gurU nwnk swihb ny mwqw ipqw jI qoN Avqwr DwirAw
hY,qW aun@W nUM Bgvwn jI ikauN kihMdy hoN? au~qR:-
241. vwihgurU] rwgu sUhI mhlw 5 Gru 4 <> siqgur pRswid] BlI 175
suhwvI CwprI; jw mih gun gwey] ikqhI kwim n Daulhr; ijqu
hir ibsrwey]1] rhwau] Andu grIbI swD sMig; ijqu pRB iciq
Awey] jil jwau eyhu bfpnw; mwieAw lptwey]1] pIsnu pIis
EiF kwmrI suKu mnu sMqoKwey] AYso rwju n ikqY kwij; ijqu nh
iqRpqwey]2] ngn iPrq rMig eyk kY; Ehu soBw pwey] pwt
ptMbr ibriQAw; ijh ric loBwey]3] sBu ikCu qum@rY hwiQ pRB;
Awip kry krwey] swis swis ismrq rhw; nwnk dwnu
pwey]4]1]41](745)
242. vwihgurU] pauVI] bsqw qUtI JuMpVI; cIr siB iCMnw] jwiq n 179
piq n Awdro; auidAwn BrimMnw] imqR n ieT Dn rUp hIx;
ikCu swku n isMnw] rwjw sglI isRsit kw;hir nwim mnu iBMnw]
iqs kI DUiV mnu auDrY; pRBu hoie supRsMnw]7](707)
243. vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] rwKhu ApnI srix pRB; moih 180
ikrpw Dwry] syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]1] mwnu krau quDu
aUpry; myry pRIqm ipAwry] hm AprwDI sd BUlqy; qum@
bKsnhwry]1]rhwau] hm Avgn krh AsMK nIiq; qum@ inrgun
dwqwry] dwsI sMgiq pRBU iqAwig; ey krm hmwry]2] qum@ dyvhu
sBu ikCu dieAw Dwir; hm AikrqGnwry] lwig pry qyry dwn
isau; nh iciq Ksmwry]3] quJ qy bwhir ikCu nhI; Bv
kwtnhwry] khu nwnk srix dieAwl gur; lyhu mugD
auDwry]4]4]34](809)

www.Gursevak.com 28 q`qkrw
244. vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] qum@ smrQw; kwrn krn] Fwkn 181
Fwik goibd gur myry; moih AprwDI srn crn]1]rhwau] jo jo
kIno so qum@ jwinE; pyiKE Taur nwhI kCu; FIT mukrn] bf
prqwpu suinE pRB qumro; koit AGw qyro nwm hrn]1] hmro
suhwau sdw sd BUln; qum@ro ibrdu piqq auDrn] kruxwmY
ikrpwl ikRpwiniD; jIvn pd nwnk hir drsn])
245. vwihgurU] lwlw hwit ivhwiJAw; ikAw iqsu cqurweI] jy rwij 183
bhwly qw hir gulwmu; GwsI kau, hir nwmu kFweI] jnu nwnku
hir kw dwsu hY; hir kI vifAweI]4]
246. vwihgurU] DnwsrI mÚ 5]kir ikrpw.dIE moih nwmw;bMDn qy 184
Cutkwey]mn qy ibsirE.sglo DMDw;gur kI crxI
lwey]1]swDsMig;icMq ibrwnI CwfI]AhMbuiD moh mn bwsn;dy
kir gfhw gwfI]1]rhwau]nw ko myrw dusmnu rihAw;nw hm iks
ky bYrweI]bRhmu pswru pswirE BIqir;siqgur qy soJI
pweI]2]sBu ko mIqu.hm Awpn kInw;hm sBnw ky swjn]dUir
prwieE.mn kw ibrhw;qw mylu kIE myrY rwjn]3]ibnisE
FITw.AMimRqu vUTw;sbdu lgo gur mITw]jil Qil mhIAil srb
invwsI;nwnk rmeIAw fITw]4]3]
247. vwihgurU] soriT mhlw 5] grIbI gdw hmwrI] KMnw sgl rynu 188
CwrI] iesu AwgY; ko n itkY vykwrI] gur pUry; eyh gl swrI]1]
hir hir nwmu; sMqn kI Etw] jo ismrY iqs kI giq hovY;
auDrih sgly kotw]1] rhwau] sMq sMig; jsu gwieAw] iehu
pUrn; hir Dnu pwieAw] khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu
pwrbRhmu ndrI AwieAw]2]16]80](628)
248. vwihgurU] kwnVw mhlw 5] ibsir geI; sB qwiq prweI] jb 189
qy swDsMgiq; moih pweI]1] rhwau] nw ko bYrI nhI ibgwnw;
sgl sMig hm kau bin AweI]1] jo pRB kIno so Bl mwinE;
eyh sumiq swDU qy pweI]2] sB mih riv rihAw pRBu eykY; pyiK
www.Gursevak.com 29 q`qkrw
pyiK nwnk ibgsweI]3]8](1299)
249. vwihgurU] <>siqgur pRswid] Awsw Gru 3 mhlw 1] lK 190
lskr lK vwjy nyjy; lK auiT krih slwmu] lKw aupir
Purmwieis qyrI; lK auiT rwKih mwnu](358) jW piq lyKY nw
pvY;qW siB inrwPl kwm] 1] hir ky nwm ibnw jg DMDw] jy
bhuqw smJweIAY Bolw; BI so AMDo AMDw]1]rhwau] lK KtIAih
lK sMjIAih Kwjih; lK Awvih lK jwih] jW piq lyKY nw pvY
qW jIA ikQY iPir pwih]2] lK swsq smJwvxI; lK pMifq
pVih purwx] jW piq lyKY nw pvY; qW sBy kuprvwx]3] sc
nwim piq aUpjy krim nwmu krqwru] Aihinis ihrdY jy vsY;
nwnk ndrI pwru]4]1]31](358)
250. vwihgurU] nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] nwnku iqn 192
kY sMig swiQ; vifAw isau ikAw rIs] ijQY nIc smwlIAin;
iqQY ndir qyrI bKsIs]
251. vwihgurU] sUhI mhlw 5] hir kw sMqu; prwn Dn iqs kw 194
pinhwrw] BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM qy ipAwrw]1]
rhwau] kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau
crx qil; DUir muiK lwvau]1] imst bcn bynqI krau; dIn
kI inAweI] qij AiBmwnu srxI prau; hir gux iniD
pweI]2] Avlokn punh punh krau; jn kw drswru] AMimRq
bcn mn mih isMcau; bMdau bwr bwr]3] icqvau min Awsw
krau; jn kw sMgu mwgau] nwnk kau pRB dieAw kir; dws
crxI lwgau]4]2]42](745)
252. vwihgurU] mwrU mhlw 5] kvn Qwn DIirE hY nwmw; kvn bsqu 196
AhMkwrw] kvn ichn suin aUpir CoihE; muK qy suin kir
gwrw]1] sunhu ry qU kaunu; khw qy AwieE] eyqI n jwnau kyqIku
mudiq clqy Kbir n pwieE]1] rhwau] shnsIl pvn Aru
pwxI; bsuDw iKmw inBrwqy[ pMc qq imil BieE sMjogw; ien
mih kvn durwqY]2] ijin ric ricAw puriK ibDwqY; nwly haumY
www.Gursevak.com 30 q`qkrw
pweI] jnm mrx aus hI kau hY ry; Ehw AwvY jweI]3] brnu
ichnu nwhI ikCu rcnw; imiQAw sgl pswrw] Bxiq nwnku jb
Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw]4]4](999)
253. vwihgurU]mwrU mhlw 5]ssiqR qIKix.kwit fwirE;min.n kIno 200
rosu]kwj auAw ko.ly svwirE;iqlu n dIno dosu] mn myry rwm rau
inq nIiq] dieAwl dyv ik®pwl goibMd suin sMqnw kI rIiq]1]
rhwau] crx qlY augwih bYisE sRmu n rihE srIir] mhw swgru
nh ivAwpY iKnih auqirE qIir]2] cMdn Agr kpUr lypn
iqsu sMgy nhI pRIiq] ibstw mUqR Koid iqlu iqlu min n mnI
ibprIiq]3] aUc nIc ibkwr suik®q sMlgn sB suK CqR] imqR
sqRü n kCU jwnY srb jIA smq]4] kir pRgwsu pRcMf pRgitE
AMDkwr ibnws] pivqR ApivqRh ikrx lwgy min n BieE
ibKwdu]5] sIq mMd sugMD cilE srb Qwn smwn] jhw sw ikCu
qhw lwigE iqlu n sMkw mwn]6] suBwie ABwie ju inkit AwvY
sIqu qw kw jwie] Awp pr kw kCu n jwxY sdw shij
suBwie]7] crx srx snwQ iehu mnu rMig rwqy lwl] gopwl
gux inq gwau nwnk Bey pRB ikrpwl]8]3] (1017)
254. vwihgurU] goNf] jy Ehu; ATsiT qIrQ n@wvY] jy Ehu; duAwds 206
islw pUjwvY] jy Ehu; kUp qtw dyvwvY] krY inMd; sB ibrQw
jwvY]1] swD kw inMdku; kYsy qrY] srpr jwnhu; nrk hI
prY]1] rhwau] jy Ehu; gRhn krY kulKyiq] ArpY nwir; sIgwr
smyiq] sglI isMimRiq; sRvnI sunY] krY inMd; kvnY nhI
gunY]2] jy Ehu; Aink pRswd krwvY] BUim dwn; soBw mMfip
pwvY] Apnw ibgwir; ibrwnw sWFY] krY inMd; bhu jonI hWFY]3]
inMdw; khw krhu sMswrw] inMdk kw; prgit pwhwrw] inMdku;
soiD swiD bIcwirAw] khu rivdws; pwpI. nrik isDwirAw]
(875)

www.Gursevak.com 31 q`qkrw
255. vwihgurU] gauVI]inMdau inMdau;mokau logu inMdau]inMdw jn 208
kau;KrI ipAwrI]inMdw bwpu;inMdw mhqwrI]1]rhwau]inMdw
hoie;q bYkuMiT jweIAY]nwmu pdwrQu;mnih bsweIAY]irdY suD;jau
inMdw hoie]hmry kpry;inMdku Doie]1]inMdw krY;su hmrw
mIqu]inMdk mwih;hmwrw cIqu]inMdku so;jo inMdw horY]hmrw
jIvnu;inMdku lorY]2]inMdw hmrI;pRym ipAwru]inMdw hmrw;krY
auDwru]jn kbIr kau;inMdw swru]inMdku fUbw;hm auqry pwir]
256. vwihgurU] DnwsrI mhlw 1] coru slwhy; cIqu n BIjY] jy bdI 210
kry; qw qsU n CIjY] cor kI hwmw Bry n koie] coru kIAw; cMgw
ikau hoie]1] suix mn AMDy kuqy kUiVAwr] ibnu boly; bUJIAY
sicAwr]1] rhwau] coru suAwilau; coru isAwxw] Koty kw mulu
eyku dugwxw] jy swiQ rKIAY dIjY rlwie] jw prKIAY Kotw hoie
jwie]2] jYsw kry; su qYsw pwvY] Awip bIij; Awpyy hI KwvY] jy
vifAweIAw; Awpy Kwie] jyhI suriq qyhY rwih jwie]3] jy sau
kUVIAw; kUVu kbwVu] BwvY; sBu AwKau sMswru] quDu BwvY; ADI
prvwxu] nwnk jwxY; jwxu sujwxu]4]4]6](662)
257. vwihgurU] Awsw mhlw 5] jnm jnm kI mlu DovY prweI; Awpxw 215
kIqw pwvY] eIhw suKu nhI drgh FoeI; jmpuir jwie pcwvY]1]
inMdik; Aihlw jnmu gvwieAw] phuic n swkY kwhU bwqY; AwgY
Taur n pwieAw]1] rhwau] ikrqu pieAw inMdk bpury kw;
ikAw Ehu krY ibcwrw] qhw ibgUqw jh koie n rwKY; Ehu iksu
pih kry pukwrw]2] inMdk kI giq kqhUM nwhI; KsmY eyvY Bwxw]
jo jo inMd kry sMqn kI; iqau sMqn suKu mwnw]3] sMqw tyk
qumwrI suAwmI; qUM sMqn kw shweI] khu nwnk sMq hir rwKy;
inMdk dIey ruVweI]4]2]41](380)

www.Gursevak.com 32 q`qkrw
258. vwihgurU] pRB dwqau dwqwr;pir´au jwcku.ieku srnw]imlY dwnu 216
sMq ryn;jyh lig Baujlu qrnw]ibniq krau Ardwis;sunhu jy
Twkur BwvY]dyhu drsu min cwau;Bgiq iehu mnu ThrwvY]bilE
crwgu.AMD´wr mih;sB kl auDrI,iek nwm Drm]pRgtu sgl hir
Bvn mih;jnu nwnku gur pwrbRhm]
259. vwihgurU] hm Avguix Bry.eyku guxu nwhI;AMimRqu Cwif. ibKY ibKu 217
KweI]mwXw moh Brm pY BUly;suq dwrw isau pRIiq lgweI]ieku
auqm pMQu.suinE gur sMgiq;iqh imlµq.jm qRws imtweI]iek
Ardwis.Bwt kIriq kI;gur rwmdws.rwKhu srxweI
]4]58](1406)
260. vwihgurU] jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI 217
Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n
kIjY](1412)
261. vwihgurU] gur pIrW kI cwkrI;mhW krVI suK swru]ndir kry 218
ijsu AwpxI;iqsu lwey hyq ipAwru] (1422)
262. vwihgurU] gurisKI Bwxw mMinAw; guru pUrw pwir lµGwie] 219
gurisKW kI hir DUiV dyih; hm pwpI BI giq pWih](1424)
263. vwihgurU] (1424) gur siqguir nwmu idVwieAw; mnu Anq n 219
kwhU foly] jn nwnku hir kw dwsu hY; gur siqgur ky gul
goly]30](1424)
264. vwihgurU] suKu duKu ijh prsY nhI;loBu moh AiBmwnu]khu nwnk 219
sunu ry mnw;so mUriq Bgvwn]13]
265. vwihgurU] ausqiq inMidAw.nwih ijih;kMcn loh smwin]khu 220
nwnk.suin ry mnw;mukiq qwih qY jwin]14]
266. vwihgurU] (1427) hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] khu 221
nwnk suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn](1427)

www.Gursevak.com 33 q`qkrw
267. vwihgurU] BY kwhU kau dyq nih; nih BY mwnq Awin] khu nwnk 221
suin ry mnw; igAwnI qwih bKwin]16](1427)
268. vwihgurU] ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] khu nwnk 222
sun ry mnw; iqh nr mwQY Bwg](1427)
269. vwihgurU] kbIr, grbu n kIjIAY; cwm lpyty hwf] hYvr aUpir 222
CqR qr; qy Puin DrnI gwf]37])
270. vwihgurU] kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw dyiK Avwsu] Awju kwil@ 223
Buie lytxw; aUpir jwmY Gwsu]38]
271. vwihgurU] kbIr,grbu n kIjIAY; rMku n hsIAY koie] Ajhu su 223
nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie]39])
272. vwihgurU] kbIr, grbu n kIjIAY; dyhI dyiK surMg] Awju kwil 225
qij jwhugy; ijau kWcurI BuXMg]40])
273. vwihgurU] kbIr ijsu mrny qy jgu frY; myry mn Awnµdu]mrny hI 225
qy pweIAY; pUrnu prmwnµdu])
274. kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr]mq hir 226
pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr])
275. vwihgurU]kbIr.supnY hU brVwie kY;ijh muiK inksY rwmu] qw ky 229
pg kI pwnhI; myry qn ko cwmu]63]
276. vwihgurU]kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw]qyrw 230
quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw])
277. kbIr.nw hm kIAw n krihgy;nw kir skY srIru]ikAw jwnau 230
ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru])
278. vwihgurU] kbIr. mwtI ky hm pUqry; mwnsu rwiKEu nwau]cwir 235
idvs ky pwhuny; bf bf rUMDih Twau]64]
279. kbIr.mrqw mrqw jgu mUAw; mir BI n jwinAw koie]AYsy mrny 235
jo mrY; bhuir n mrnw hoie]29])
280. vwihgurU]jo isru sweI nw invY; so isru kIjY kWie]kuMny hyiT 236
jlweIAY; bwlx sMdY Qwie]72])
www.Gursevak.com 34 q`qkrw
281. vwihgurU]PrIdw.mnu mYdwnu kir;toey itby lwih]AgY. mUil n 236
AwvsI;dojk sMdI Bwih]74])
282. vwihgurU]jobn jWdy nw frW; jy sh pRIiq n jwie]PrIdw,ikqNI 236
jobn pRIiq ibnu;suik gey kumlwie]34])
283. vwihgurU]PrIdw.duKu suKu ieku kir; idl qy lwih ivkwru] Alh 237
BwvY so Blw;qW lBI drbwru]109])
284. vwihgurU] PrIdw mY Bolwvw pg dw;mqu mYlI hoie jwie] gihlw 237
rUhu n jwxeI; isru BI imtI Kwie]26]
285. vwihgurU]1.PrIdw.kwly mYfy kpVy;kwlw mYfw vysu]gunhI BirAw.mY 239
iPrw;loku khY drvysu]61])
286. vwihgurU] PrIdw. bury dw Blw kir; gusw min n hFwie]dyhI rogu 240
n lgeI plY sBu ikCu pwie]78])
287. vwihgurU] PrIdw,Kwku n inMdIAY;KwkU jyfu n koie]jIvidAw pYrw 241
qlY;muieAw aupir hoie]17])
288. vwihgurU]PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW]hyVw jlY 243
mjIT ijau; aupir AMgwrw]22])
289. vwihgurU] sUhI mhlw 5 guxvMqI] jo dIsY gurisKVw;iqsu iniv 246
iniv lwgau pwie jIau] AwKw ibrQw jIA kI;guru sjxu dyih
imlwie jIau] soeI dis aupdysVw;myrw mnu Anq n kwhU jwie
jIau] iehu mnu qYkUM fyvsw;mY mwrgu dyhu bqwie jIau] hau
AwieAw dUrhu cil kY; mY qkI qau srxwie jIau] mY Awsw rKI
iciq mih;myrw sBo duKu gvwie jIau] iequ mwrig cly
BweIAVy;guru khY su kwr kmwie jIau] iqAwgyN mn kI
mqVI;ivswryN dUjw Bwau jIau] ieau pwvih hir drswvVw;nh
lgY qqI vwau jIau] hau Awphu boil n jwxdw;mY kihAw sBu
hukmwau jIau] hir Bgiq Kjwnw bKisAw;guir nwnik. kIAw
pswau jIau]mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI;hau rjw.iqRpiq AGwie
jIau]jo gur dIsY isKVw;iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]3])
www.Gursevak.com 35 q`qkrw
290. pauVI]siqguru hoie dieAwlu;q srDw pUrIAY]siqguru hoie 249
dieAwlu;n kbhUM JUrIAY]siqguru hoie dieAwlu;qw duKu n
jwxIAY]siqguru hoie dieAwlu qw hir rMgu mwxIAY] siqguru hoie
dieAwlu qw jm kw fru kyhw]siqguru hoie dieAwlu qw sd hI
suKu dyhw]siqguru hoie dieAwlu qw nv iniD pweIAY]siqguru
hoie dieAwlu q sic smweIAY ]25])
291. mwJ sRI muKvwk pwqswhI 10]l`KI jMgl ^wlsw Awie;dIdwr 252
l`go ny]sux ky s`d mwhI dw;myNhI pwxI Gwhu muqony]iksy nwl n
rlIAw kweI;koeI sauk ipXo ny]igAw iPrwk,imilAw imq
mwhI;qwhI Sukr kIqony](aucwr ^wlsy l`KI jMgl)
292. (ij`qy bolo) (sRI dsm 716)sÍYXw]ju`D ijqy.ien hI ky pRswid;ien 253
hI ky pRswid.su dwn kry]AG AauG trY,ien hI ky pRswid;ien
hI kI ikRpw.Pun Dwm Bry]ien hI ky pRswid.su ibidAw leI;ien
hI kI ikRpw sB sqR mry]ien hI kI ikRpw ky.sjy hm hY;nhI mo
sy gRIb.kror pry]2] (sRI dsm gRMQ swihb jI)
293. vwihgurU] sÍYXw]syv krI ien hI kI Bwvq;Aaur kI syv suhwq n 254
jI ko]dwn dXo ien hI ko Blo; Aru Awn ko dwn n lwgq
nIko]AwgY PlY ienhI ko dXo;jg mY jsu Aaur dXo sB PIko]mo
gRh mY qn qy mn qy isr lau Dn hY; sB hI ienhI ko]3](sRI
dsm 717)

294. vwihgurU] ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] 255
^wlsw myro;muK hY AMgw]^wlsy ky hON;sd sd sMgw]^wlsw
myro;ieS† suihrd]^wlsw myro;khIAq ibrd] ^wlsw myro;pC Ar
pwqw] ^wlsw myro;suK Aihlwdw] ^wlsw myro;im`qr sKweI]

www.Gursevak.com 36 q`qkrw
^wlsw mwq ipqw;suKdweI]^wlsw myrI;soBw sIlw]^wlsw bMD
sKw;sd fIlw]^wlsw myrI;jwq Ar pq]^wlsw so;mw ko
auqpq] ^wlsw myro;Bvn BMfwrw]^wlsy kr;myro siqkwrw
]^wlsw myro;sÍjn pRvwrw]^wlsw myro;krq auDwrw]^wlsw
myro;ipMf prwn]^wlsw myrI;jwn kI jwn]mwn mhq myrI;^wlsw
shI]^wlsw myro;sÍwrQ shI]^wlsw myro;kry inrbwh]^wlsw
myro;dyh Ar swh]^wlsw myro;Drm Ar krm]^wlsw myro;Byd
inj mrm]^wlsw myro;siqgur pUrw]^wlsw myro;s`jn sUrw]^wlsw
myro; buD Ar igAwn]^wlsy kw;hau Dro iDAwn]aupmw
^wlsy;jwq n khI]ijhvw eyk;pwr nih lhI]sys rsn; swrd
sI bu`D]qdp;n aupmw brnq suD]Xw mY;rMc n imiQAw
BwKI]pwrbRhm gur nwnk swKI] rom rom;jy rsnw pWaUN]qdp
^wlsw js;qih gwaUN]hO ^wlsy kw;^wlsw myro]Eq poq;swgr
bUMdyro]^wlsw;Akwl purK kI &Oj]pRgitE ^wlsw;pRmwqm kI
mOj]jb lg ^wlsw;rhy inAwrw]qb lg;qyj dIau mYN swrw]jb
ieh ghY;ibprn kI rIq]mYN n kroN;ien kI pRqIq]^wlsy ky
pRswd kr;suq ibq koS BMfwr]rwj mwl swdn skl;puqR kilqR
ibvhwr]lSkr nyb KÍws iBRq;Anucr dwsI dws]imqR kutMb Dn
Bvn mm simRiD;ikrpw kr qws]igrM bwrI Aru swihbI;qn mn
ipMf pRwn]pRswid ^wlsy kr imilE;dwn mwn snmwn]ikRpwvMq
^wls sgl;qh pRswid BXo gOr]moih sy rMk AnwQ jg;Btkq
iPrq kror]Awn syv nih sPl kCu;eIq aUq prlok]inhPl
syvw iqs ibnw;kbI hrK kib sog]jjn Bjn mm ^wlsw;^wlsw
pUjb jog]dws goibMd &qh ^wlsw;drs prs imty sog]

www.Gursevak.com 37 q`qkrw
myro ieSt Ar nySTw;^wlsw pUjn iDAwn]drsn prsn
^wlsw;mukq rUp sq jwn]Awqm rs ijh jwnhI;so hY ^wls
dyv]pRB mih.mo mih.qws mih;rMck nwhn Byv])rihxI rhY;soeI
isK myrw[Ehu Twkuru;mY aus kw cyrw[
295. vwihgurU] syv ^wlsih kI sPl;pUjw sqÍn ArG pwd]dwnu mwnu 266
snumwn kir;KoVis ibiD khu sÍwd]5]
296. <> vwhgurU jI kI Pqy hY] sRI muKvwk pwqswhI 10] svYXw] 267
jwgq joq jpY insbwsur eyk ibnw mn nYk n AwnY]pUrn pRym
pRqIq sjY;bRq gor mVI mt BUl n mwnY]qIrQ dwn dieAw qp
sMjm;eyk ibnw nh eyk pCwnY]pUrn joq jgY Gt mY;qb Kwls
qwih nKwls jwnY] (sRI dsm (712)
297. vwihgurU] koaU BieE mMufIAw sMinAwsI;koaU jogI BieE, koaU 269
bRhmcwrI,koaU jqI Anmwnbo] ihMdU qurk koaU rwPjI
iemwmswPI; mwns kI jwq sBY eykY,phcwnbo] krqw krIm
soeI, rwjk rhIm EeI;dUsro n Byd koeI,BUl BRm mwnbo] eyk hI
kI syv, sB hI ko gurdyv eyk;eyk hI srUp sBY,eykY joq
jwnbo]15]85]
298. soriT mhlw 9] jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY 270
nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]1] rhwau] nh inMidAw nh ausqiq
jw kY; loBu mohu AiBmwnw] hrK sog qy rhY inAwrau; nwih mwn
Apmwnw]1] Awsw mnsw sgl iqAwgY; jg qy rhY inrwsw]
kwmu kRoDu ijh prsY nwhin; iqh Git bRhmu invwsw]2] gur
ikrpw ijh nr kau kInI; iqh ieh jugiq pCwnI] nwnk lIn
BieE goibMd isau; ijau pwnI sMig pwnI]3]
299. vwihgurU mh~ly 9 jI ny pRymI m~Kx Swh jI nMU SuB scw aupdyS 276
bKSxw]
300. vwihgurU] murdw hoie murId;n glI hovxw[swbru isdik 277
shIdu,Brm Bau Kovxw[golw mul KrIdu,kwry jovxw[nw iqsu
BuK.n nId;n Kwxw sovxw[pIhix hoie jdId;pwxI Fovxw[pKy dI
www.Gursevak.com 38 q`qkrw
qwgId,pg mil Dovxw[syvk hoie sMjIdu,n hsx rovxw[dr
drvys rsId;iprm rs Bovxw[cMd mumwrK eId,pug Klovxw]
301. vwihgurU] hau iqsu.Goil GumwieAw;gurmiq.irdY grIbI AwvY[hau 280
iqsu.Goil GumwieAw;pr nwrI dy.nyiV n jwvY[hau iqsu.Goil
GumwieAw;pr drbY no.hQu n lwvY[hau iqsu.Goil GumwieAw;pr
inMdw suix.Awpu htwvY[hau iqsu.Goil GumwieAw;siqgur dw
aupdysu kmwvY[hau iqsu.Goil GumwieAw;QoVw svY.QoVw hI
KwvY[gurmuiK soeI;shij smwvY]4]
302. vwihgurU] hau AprwDI gunhgwru;hau bymuK mMdw]coru Xwru jUAwir 281
hau;pr Gir johMdw]inµdku dustu hrwmKoru;Tgu dys TgMdw]kwm
kRoDu mdu loBu mohu;AhMkwr krMdw]ibswsGwqI AikrqGn;mY ko n
rKMdw]ismir murIdw FwFIAw;siqguru bKsMdw
]21]36](Bw:gu:)
303. vwihgurU] qo so n nwQ, AnwQ n mo sr; qo so n dwnI, n mo so 284
iBKwrI [ mo so n dIn, dXwl n qo sr; mo so AgXwn n, qo so
ibcwrI [mo so n piqq, n pwvn qo sir; mo so ibkwrI, n qo so
aupkwrI [mory hY Avgun, qU gun swgr; jwq rswql Et iqhwrI
]528](kibq Bw: gu:)
304. vwihgurU] qo so nhIN dwqw koaU, mo so n iBKwrI dIn; qo so n 285
dXwlu,duKI mo so n AlweIey[mo so nhIN ikRqGn,qo so aupkwrI
nWih;mo so n AnwQ,nwQ qo so n bqweIey[AOgunI n mo so
koaU,gunvwn qo so nhIN; jp qp bRq mo mY,eyk nih pweIey[kiv
AwXo hY Srn,ghy Dwie kY crn;gurU qwrn qrn, inj hwQ dY
bcweIey]27]

www.Gursevak.com 39 q`qkrw
305. vwihgurU] crn srin gur, eyk pYNfw jwie cl; siqgur koit 187
pYNfw Awgy hoie lyq hY [ eyk bwr, siqgur mMqR ismrn mwqR;
ismrn qwih, bwrMbwr gur hyq hY [BwvnI Bgiq Bwie, kaufI
AgRBwg rwKY; qwih gur srb inDwn dwn dyq hY [ siqguru
dieAw iniD mihmw AgwiD boiD; nmo nmo, nmo nmo, nyiq nyiq,
nyiq hY ]111]

www.Gursevak.com 40 q`qkrw
gurpRswid q`qkrw ArMB prmpUjnIk vwihgurU pUry gurUu jI dI pUjw dw Dn
pdwrQ Zlq vrqxw, Su`D zihr klyS rUp hY[ nMbr pV@ ky pRkrn l`Bo
jI
nM. ivSw pMnw
1. prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU mh`ly pMjvyN, mh`ly nOvyN jI dI 288
AduqI ShIdI jwp pRsMg[
2. sRb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr nmskwr swKI 290
prmpUjnIk vwihgurU mh`lw CyvW jI[
3. prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurW dy idl jwn prm ipAwry 291
siqkwry 24 ShIdW dI ShIdI dw pUrn vYrwgmeI iDAwn[
4. vwihgurU jI dy ArQ[ 294
5. vwihgurU gurU jI dI pUjw dy Dwn,Su`D zihr d`uK rog kSt klyS rUp 295
nUM gurU jI,gurU ipAwirAW ny AMimRq bxwieAw[
6. prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI v`loN Amolk SuB s`cw 296
aupdys[
7. swKI prmpUjnIk pUrn sMq bwbw SwmisMG swihb jI A`fxSwhI[ 297
8. prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw gurmuiKisMG jI pitAwly 298
vwly,gurU pRymIAW nUM pUrn pRp`k idRV krwauNdy ik pUjw dw Dwn zihr
hY[
9. prmpUjnIk bwbw gurmuiKisMG jI pitAwly vwilAW dI sMpRdw’c 299
r`b rUp bwbw sIsw isMG jI[
10. pUrn gurUjI qy BweI gurdws swihbjI.lwly goly kUkr Zulwm 299
gursyvkjI dy AnMq gux,Awp kmw ky ieh SuB aupdyS &urmwauNdy
hn[
11. prmpUjnIk sMq bwbw qwrwisMG swihb jI mhWpurK[ 300
12. vwihgurU gurUjI dI pUjw dw Dwn Zlq vrqxw, Su`D zihr d`uK rog 300
kSt klyS rUp hY,ies nUM swkqW ny Su`DI zihr bxwieAw:-
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU qygbhwdr swihbjI hrI rUp sRI
www.Gursevak.com 41 q`qkrw
hirmMdr swihbjI dy prm ipAwry SuB s`cy drSnW nUM Awey[
16. pUjw dw Dwn Zlq vrqx nwl,do BuJMgIAW dI h`f bIqI mMdI hU 301
mMdI hwlq[
17. bRhmigAwnI kY;grIbI smwhw]bRhmigAwnI;praupkwr 302
aumwhw])bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbjI dy ilKwrI mhwn
praupkwrI DMn BweI gurdws swihbjI dy Cy kib`q ArQW sihq
pV@o jI[
18. swKI pUjw dy Dwn ny SwmisMGjI soFI dI miq mwrnI[ 307
18. aUVw.^wlsw pMQ jI nUM Su`D r`Kx, ^rw au~cw iljwx leI, gurU jI qoN 308
AMg 2 ktwaux dw zzbw Brn leI,pUjw dy Dwn ’c gLidAW nUM
aubwrn leI,prmpUjnIk s`cy siqgurW,siqgurW dy ipAwirAW dy
ieh au~cy su`cy kwrnwmy[
19. prmpUjnIk vwihgurU siqgurU goibMdisMG swihbjI dy s`cy 310
crnkmlW’c bYYTy pRymI[
20. gurduAwry swihbjI dy pRDwn ny kmLw hoxw[ 311
21. ijs kI bsqu;iqsu AwgY rwKY]pRB kI AwigAw;mwnY mwQY]aus qy 312
caugun;krY inhwlu]nwnk swihbu;sdw.dieAwlu]2]dy mhW 2
ivsmwd ArQ[
22. swKI:-DMn bwbw ngwhIAw isMGjI ny,vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM 313
AiqAMq suMdr blvwn kImqI GoVw pRym Bytw kIqw[
23. dUjI swKI:-AMimRqDwrI pRymx v`fBwgx isMGxI jI ny pMj spu`qR, 314
prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI nMU Bytw krny[

www.Gursevak.com 42 q`qkrw
24. vwihgurU mh`ly pihly jI mhW 2 ivsmwd SuB s`cw aupdyS 315
gurpRswid vwihgurU[
25. swKI prmpUjnIk bwbw &rId swihb jI corI iqAwgxI[ 318
26. swKI Bgq kbIr swihb jI nwl lVn vwly pKMfI dy bld bnx 318
dI[pUjw Dwn zihr q`qkrw sMpUrnM[

www.Gursevak.com 43 q`qkrw
1. pihlw pRkrx ArMB, DMn vwihgurU jI dy Avqwr DMn siqgurU nwnk dyv
swihb jI srUp, sRb ivAwpI mhW 3 ivsmwd inmRqw gRIbI vwly, hIry jvwhrwq
Amolk gursbdW qukW dy mhW ivsmwd ArQ:-
<> siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM
gurpRswid] jpu] Awid scu jugwid scu] hY BI scu nwnk hosI BI scu]1]
(DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI iqMn vwrI pV@o) (ie`k EAMkwr
bwr 2 AiBAws krky Su`D pkwau) (<>) 1 dw aucwrn ie`k hY[ vwihgurU jI (1)
ie`ko ie`k hn[ ie`k dw Bwv dÍYq qoN rihq hn[ EAMkwr swirAW dy pRkwSk hn[
(siq+nwmu) (siq) nws qoN rihq hn[ vw (siq) s`cy hn, (nwmu) pRis`D hn[
isRStI nUM pYdw(krqw) krn vwly, ies ’c (purK) pUrn hn[ (inr+Bau) BY
qoN(inr) rihq hn[ (inr+vYru) vYr qoN (inr) rihq hn[ (A+kwl) kwL qoN (A)
rihq hn[ (sYBM) suqy pRkwS srUp hn, Bwv aun@W dw koeI BI pRkwSk nhIN, Awpxy
Awp qoN Awp hI pRkwSvwn hn[ ijvyN sUrj cMdRmw qwry suqy pRkwS srUp nhIN hn[
DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw ien@W dy sdw
pRkwSk hn[ (gur+pRswid) sRb ivAwpI Anqklwvwn mhW ivsmwd (pRswid) ikRpw
hI ikRpw, AnMd hI AnMd dy (gur) pRkwS hI pRkwS hn[ vw (gur+pRswid) <>
siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM prmpUjnIk vwihgurU
jI ny(gur) DMn gurU nwnk dyv swihb jI dw prmpivqR prmpUjnIk SuB s`cw
Avqwr Dwr ky, gurbwxI b^Sx rUp Aqy Awpxy kOqkW duAwrw jIAW nUM qwrn rUp,
BwrI(pRswid) ikRpw hI ikRpw kIqI hY[ vw (gur+pRswid) sRb ivAwpI Anqklwvwn
mhW ivsmwd(pRswid) ikRpw hI ikRpw dy(gur) pRkwS hI pRkwS sihq jpu srUp hn,
Bwv hr smyN Apxw jwp Awp hI kr rhy hn[ XQw:-sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY]
rwm ibnw; ko.bolY ry]) jo bolq hY.imRg mIn pMKyrU; su ibnu hir.jwpq hY nhI hor])
ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux pwxI bYsMqr
ismrih; ismrY sgl aupwrjnw]) jl Ql mwhy; Awpih Awp] AwpY jphu; Awpnw
jwpu] (gurpRswid) gurW dI ikRpw duAwrw(jpu) jwxIdy hn, vw gurW dI ikRpw
duAwrw(jpu) jpIdy hn[ (Awid scu) swrI rcnw dy (Awid) mu`F ’c Bwv jdoN rcnw
rcI nhIN sI, Ajpw jpu scu srUp sn[ (jugwid scu) siqju`g qRyqw duAwpr Awid
byAMq ju`g rc ky, ien@W(jugwid) ju`gwidkW ’c BI Ajpw jpu s`c srUp sn[ (hY BI
scu) (hY) hux vrqmwn smyN ’c BI Ajpw jpu s`c srUp hn[ (nwnk hosI BI
www.Gursevak.com 44 q`qkrw
scu]1]) (nwnk) DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-Awaux
vwly smyN ’c BI Ajpw jpu scu srUp(hosI) hoxgy[ DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv
swihb jI nMU, <> siqnwmu krqw purKu inrBau inrvYru Akwl mUriq AjUnI sYBM
gurpRswid] jpu] Awid scu jugwid scu] hY BI scu nwnk hosI BI scu]1] Ajpw
jwp s`cu srUp vwihgurU jI ijvyN swiKAwq ho rhy hn, iqvyN hI &urmw rhy hn[

www.Gursevak.com 45 q`qkrw
aUVw.Awid gur ey; nmh] ArQ nMbr 1.prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI
dy(Awid) pihly (gur) pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm]
prmpUjnIk siqgurU vwihgurU mh`ly pihly jI(ey) nUM, dwsn dws gRIb inmwxy inqwxy
dI, rom 2 dy ipAwr nwl, inmK inmK, Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 sdw 2
sRb ivAwpI mhW ivsmwd(nmh) nmskwr hY jI[ XQw:-guru pUrw; nmskwry] pRiB;
sBy kwj svwry]) Awpy lwieE; Apnw ipAwru] sdw sdw iqsu gur kau; krI
nmskwru]
jugwid gur ey; nmh] 1. (jugwid) (jug+Awid) (jug) do, vwihgurU mh`ly cOQy
jI, mh`ly qIjy jI dy Awid, (gur) qU qw.jink rwjw Aauqwru, sbdu sMswir swru;
rhih jgqR, jl pdm bIcwr] vwihgurU mh`ly dUjy jI(ey) nUM, dwsn dws gRIb
inmwxy inqwxy dI, rom 2 dy ipAwr pUrn siqkwr nwl inmK inmK, Twkur
nmskwrY] Anuswr inmK 2 sdw 2 sRb ivAwpI mhW ivsmwd(nmh) nmskwr hY
jI[ XQw:-guru syvau; kir nmskwr] Awju hmwrY mMglcwr]) nmskwr; qw kau
lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
siqgur ey; nmh] 2.(siqgur) (siq+gur) (siq) s`cy bRhm (gur)
prmpUjnIk (gur) cyqn pRkwS srUp bRhm jI, AsMK bRhmMf dI rcnw’c, ivAwpk
pRkwSk inrlyp inrgun inrMkwr(ey) nUM, dwsn dws dI rom 2 krky sdw 2(nmh)
nmskwr hY[ sRI gurdyv ey; nmh]1] 2.(sRI) SRomxI(sRI) soBw vwly (gurdyv) Akwl
purKu jI (ey) nUM dwsn dws dI rom 2 krky sdw 2(nmh) nmskwr hY]1] XQw:-
Awdysu iqsY Awdysu] Awid AnIlu Anwid Anwhiq; jugu jugu eyko vysu]) nmskwr;
qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
AYVw. iknkw eyk; ijsu jIA bswvY] qw kI mihmw; gnI n AwvY] 1.rkqu
ibMdu kw iehu qno; AgnI pwis iprwxu] Anuswr rkq ibMd dy ijsu(eyk)
ie`k(iknkw) ikxky ikRm jIA dy irdy’c, vwihgurU jI Awpxw sRb ivAwpI ivsmwd
Anqklwvwn pUrn myhrvwn Ajpw jwp ismrn vwihgurU nwm(bswvY) vswauNdy hn,
(qw) iqs gurmuiK snmuK gurU ipAwry jI kI, Agm Apwr sRb ivAwpI mhW
www.Gursevak.com 46 q`qkrw
ivsmwd bRhmigAwnI sgl kI rInw]) mihmw (gnI) ignx’c (n) nhIN(AwvY)
AwauNdI[ XQw:-dyiKAw; iqhUM lok kw pIau] Acrju BieAw; jIv qy sIau]) jn kI
mihmw.kyqk brnau; jo pRB Apny Bwxy] khu nwnk.ijn siqguru ByitAw; sy sB qy
Bey inkwxy]
iknkw eyk; ijsu jIA bswvY] qw kI mihmw; gnI n AwvY] 2. ie`k ikxkw
Coty qoN Cotw huMdw hY[ vwihgurU siqgurU swihbwn jI, ijsu Awpxy ipAwry dy(jIA)
idl’c, (eyk) ie`k (iknkw) Cotw nIc kIt puxw Bwv gRIbI(bswvY) vswauNdy hn,
(qw) iqs kI mihmw(gnI) igxI, Bwv ignx ’c(n) nhIN(AwvY) AwauNdI[ XQw:-
kir ikrpw; ijs kY ihrdY grIbI bswvY] nwnk eIhw mukqu; AwgY suKu pwvY]) sy
ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey]) KqRI bRwhmxu.sUdu bYsu;
auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE.pRBu Awpnw; nwnk.iqsih rvwl]
4.kWKI; eykY drs quhwro] nwnk aun sMig; moih auDwro]1] prm pUjnIk DMn
vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv srUp mh`lw p jI &urmwauNdy hn:-hy
vwihgurU siqgurU swihbwn jI!ijhVy gurmuiK ipAwry, vwSnwvW lwlc AOgux ivkwr
doS iqAwg ky, Awp jI dy ivsmwd ismrn’c lIx, (quhwro) Awp jI dy prmpiv`qR
SuB s`cy inrol(eykY) ie`k(drs) drSn dy(kWKI) cwhvwn hn, aun sMig(moih) dwsn
dws gRIb nUM, mhW pwpW ivkwrW kukrmW AOguxW jmW jUnW qoN, (auDwro) Cufwauxw kro
jI, Bwv iqn@W gurmuKW ipAwirAW dI siqsMgq jI’c rihMidAW, gurU jI dy AmulIk
lwl; eyih rqn] bcnW nUM ismridAW, gurbwxI suxidAW kQw kIrqn kridAW
krwauNidAW isKwauNidAW, rom 2 dy ipAwr nwl, Awp iqAwg ky kmweIey, kyvl
mhWpurSW dy nwl hI vrq vrqwvw hovy[ sB dI crn-DUV bx jweIey jI[ XQw:-
jn nwnk pRIiq; swD pg cwty]) sMqn isau.myrI lyvw dyvI; sMqn isau ibauhwrw]
sMqn isau.hm lwhw KwitAw; hir Bgiq Bry BMfwrw]2])
5. sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau pwey]3] srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] siqgurU nwnk dyv mh`lw pMjvW jI, grIbI; gdw
hmwrI] KMnw; sgl rynu CwrI]) pwie lgau.moih krau bynqI; koaU sMqu imlY
bfBwgI] Anuswr gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy hn:- (sy) Ehu prmpUjnIk
gurmuiK ipAwry siqgurU swihb jI, gursyvk jI, vwihgurU jI nUM Anhdu vwjY;

www.Gursevak.com 47 q`qkrw
shij suhylw] sbid Anµd kry sd kylw] shj guPw mih qwVI lweI; Awsxu aUc
svwirAw jIau] vwlI gurmuiK AvsQw’c, (ismrih) Xwd krdy hn, (ijn) ijn@W
qoN vwihgurU siqgurU swihbwn jI Awip hI, (ismrwey) ismrn krwauNdy hn[ dwsn
dws gRIb, (qw) iqs, ismrn dI Anhd Junkwr nUM pRwpq, siqgurU swihb jI,
gursyvk jI(kY) dy s`cy su`cy(pwey) crn-kmlW nwl(lwgau) l`gdw hY]3] XQw:-
iniv iniv pwie lgau.gur Apuny; Awqm rwmu inhwirAw]) Awip jpwey; jpY so
nwau] Awip gwvwey; su hir gun gwau] Anuswr gurqw ibrwjmwn siqgurU swihb jI
aun@W dy idl idmwZ surqI ibRqI icqvxI socxI’c, hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy
hn, inrgun bRhm’c lInqw b^S ky, Aink rUp iKn mwih; kudriq Dwrdw]
Anuswr Awpxy AnykW srgun srUp Dwr ky, suMdr drSn b^Sdy rihMdy hn[
6.pRB jI bsih; swD kI rsnw] nwnk jn kw; dwsin dsnw]4] vwihgurU
siqgurU nwnk dyv kljuig.jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig.ibqrhu] ShIdW dy
isrqwj jI ivsmwd ivAwpk bRhm pUrn gRIbI’c lIx &urmwauNdy hn:-Akwl purKu
jI dy ismrn ’c lIn, AsMK AnMq nUr, nUr hI nUr, pRkwS hI pRkwS, inrgun
inrMkwr Bwau-BgqI Ajpw jwp dy srgun Avqwr, (swD) s`cy siqgurU swihb, sMq
mhWpurS, gurU ^wlsw jI(kI) dI, SuB s`cI prm piv`qR au~jl rsnw’qy, (pRB)
vwihgurU jI(bsih) vsdy hn[ dwsndws gRIb mn bwxI sRIr krky, AYsy gurmuiK
swD jn dy, (dwsin) dwsW kw(dsnw) dws hY]4] XQw:- CCw; Cohry dws qumwry]
dws dwsn ky; pwnIhwry] CCw; Cwru hoq qyry sMqw] ApnI ik®pw; krhu BgvMqw])
hm dwsn ky dws ipAwry]
7.ismrn qy lwgy;ijn Awip dieAwlw]nwnk jn kI;mMgY
rvwlw]5]prmpUjnIk koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] s`cy
siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb mh`lw p jI, gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy
hn:-guru nwnk; jw kau BieAw dieAwlw] so jnu hoAw; sdw inhwlw] Anuswr
(ijn) ijn@W gursyvkW ’qy myhrvwn vwihgurU jI, Awip dieAwlw hoey hn, (qy) auh
DnvMqy piqvMqy prvwn pRDwn bymuhqwjy rwjy suKvwsI AibnwsI gurmuiK jn, siqgurU
swihbwn jI vwihgurU jI dy ivAwpk ivsmwd ismrn AiBAws ’c, lwgy hn, Bwv
pUrn ivsmwdqweI sihq, ismrn ’c sdw lIx hn[ dwsndws iqn@W(jn)

www.Gursevak.com 48 q`qkrw
ipAwirAW kI, prmpiv`qR(rvwlw) crn-DUV(mMgY) mMgdw hY, ikauN jo vwihgurU jI dy
pyRm ipAwr’c AYsy ivsmwd msq hoey hn, sRIr dI su`D hI nhIN rhI]5] XQw:-
mgnu BieE.ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg]) suiqAw guru swlwhIAY; auTidAw
BI guru Awlwau] koeI AYsw gurmuiK jy imlY; hau qw ky Dovw pwau]) AMqrjwmI purK
ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI DUry]
8.ismrih sy jn; ijn kau pRB mieAw] nwnk.iqn jn; srnI pieAw]7]
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv vwihgurU mh`lw pMjvW jI, srb ivAwpI
Anq klwvwn Agm Apwr mhW ivsmwd pRymw-BgqI’c lIn &urmw rhy hn:-(ijn)
ijn@W gurmuiK ipAwirAW(kau) nUM, (pRB) pRis`D sRb pRkwSk nmo sUrj sUrjy; nmo cMdR
cMdRy] nmo rwj rwjy; nmo ieMdR ieMdRy] nmo AMDkwry; nmo qyj qyjy] ivAwpk suMdr
vwihgurU jI dy Avqwr siqgurU swihbwn jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
Anqklwvwn(mieAw) ikRpw pRwpq huMdI hY, (sy) auh; hir gun bwnI]; shij
smwnI]; inhcl Awsnu]; kml ibgwsnu]; Anhd Junkwr] Agm Apwr sRb
ivAwpI suK nUM pRwpq, sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU jI’c
lIx, AicMq praupkwrI gurmuiK jn, ipAwry vwihgurU jI nUM(ismrih) Xwd krdy
hn, dwsn dws(iqn) iqn@W gurmuiK(jn) ipAwirAW dI, prm piv`qR au~cI su`cI sRb
ivAwpI mhW ivsmwid s`cI srnI, hmySw hI pieAw hY]7] XQw:-hir sMig rwqy
mn qn hry] gur pUry kI srnI pry]1]
9.dIn drd duK BMjnw; Git Git nwQ AnwQ] srix qum@wrI AwieE; nwnk
ky pRB swQ]1] {zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, prmpUjnIk
vwihgurU mh`lw pMjvW jI, swfy leI hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, hux q`qy 2 ryqy
’qy bYT ky, q`qw 2 ryqw Awpxy prm piv`qR SuB s`cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI
inrMkwrI sIs’qy puAw rhy, hux sVdI m`cdI bldI loh’qy KV@ rhy hn[ Awp kSt
shwr rhy hn, swnUM gurU rwmdws sRovr, sRI hirmMdr swihb jI, sRI qrnqwrn
swihb jI, hor Anyk qIrQ qy prmpUjnIk s`cy siqgurU inrMkwr srUp gurbwxI jI
b^S rhy hn[ Awp jI nUM Aink bwr inmK 2 nmskwr, Awp jI qoN Ainkbwr
sdw sdw jweIey bilhwr[ DMn gurU pRmysr jI, Awpxy inrgun srUp duAwrw AnMq
sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW qwry mMflW, swfy mnW ieMidRAW iridAW nUM hux

www.Gursevak.com 49 q`qkrw
pRkwS rhy hn[ swfy AMdr bwhr AsMK nUr, srb klw BrpUr pRB; ibrQw
jwnnhwr] pRkwS hI pRkwS srUp, Anhd sbd vwihgurU Ajpw jwp srUp hux
BrpUr ivAwpk ho rhy hn[ KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy
myry ipAwirAw] Anuswr AnMq bRhmMf dy auDwrxhwr, prmpUjnIk vwihgurU siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny, moih dIn; hir hir dir
pirAw]) moih dIn; hir hir Et lIqI]) moih dIn; hir hir AwrwDy]) ijau
bulwvhu; iqau nwnk dws bolY] ijvyN Anyk vwr inmRqw gRIbI dy Sbd ilKy kmwey
hn, iqvyN ie`Qy BI inmRqw gRIbI dI h`d jxwauNidAW, Awpxy Awp nUM dIn kih ky,
vwihgurU jI dy snmuK, Ardws pRym bynqI krky, snmuK Ardws pRym bynqI krn dI
jwc isKw rhy hn:-}hy (nwQ) mwlk jI! dwsn dws (nwnk) mh`ly pMjvyN nUM, Gxy
duK drd ny.(BMjnw) BMnxw kIqw hY, du`K dw BMinAw, Git Git ky du`K dy(dIn)
ADIn duKI, (AnwQ) XqIm ho irhw hY[ vw dwsn dws(dIn) gRIb(AnwQ) XqIm
dy(Git) sRIr, sRIr’c jo hor ikRmW dy(Git) sRIr hn, aun@W’c vs ky, dwsn dws dy
bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] jMmx mrn iqRSnw Awid drd
duK nUM(BMjnw) BMnx vwly, hy(nwQ) mwlk AMdr bwhr AsMK nUr pRkwS srUp, srb
klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] prmpUjnIk(pRB) vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
rwmdws swihb jI!dwsn dws gRIb nIc jwick dIn inmwxw inqwxw(qum@wrI) Awp
jI dI ivAwpk ivsmwd s`cI.srix swDsMgq’c(AwieE) AwieAw hY, dwsn dws
gRIb(ky) dy sdw(swQ) nwl rho jI, Bwv sRb`q dy Bly ihq ShIdI dyx smyN, BwvyN
au~bldI dyZ’c bYTW, BwvyN q`qy ryqy ’qy bYT ky q`qw ryqw Awpxy sIs’qy puAwvW, BwvyN
q`qI loh’qy KV@W, BwvyN B`uK aunINdRw qRyh kubol shwrn dw smW Aw bxy, BwvyN rwvI dy
iknwry 1663 ib:nUM, 43 swl.42idn dI AwXU’c ShIdI pwvW, hr hwlq’c Awp
jI dy prm piv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inRivkwrI
inrMkwrI crn-kml iDAwvW[ Awp jI dy s`cy crn-kmlW’c sdw lIxqw eykqw
ABydqw rhy jI[ qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw]) qum@ dieAwl
ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI] ipAwry pRIqm jIE!Srx pey dI l`ijAw
r`K lvo jI!XQw:-srin pry kI; rwKu dieAwlw] nwnk; qumry bwl gupwlw]
10.jnu rwqw; hir nwm kI syvw]nwnk pUjY; hir hir dyvw]6] prmpUjnIk

www.Gursevak.com 50 q`qkrw
vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy pMjvyN srUp’c, AiqAMq hI gRIbI
nwl, gur pRswid nwnk scu khY] Anuswr s`c 3 &urmwauNdy hn:-(jnu) ipAwry
Bgq gursyvk jI, (hir) srb pRkwSk pUrn myhrvwn, srb klw BrpUr pRB;
ibrQw jwnnhwr] ipAwry vwihgurU jI dy ivsmwd s`cy Ajpw jwp vwihgurU nwm
jpx jpwaux, Anyk pRkwr gurU Gr (kI) dI, SuB s`cI syvw ’c(rwqw) rMgy, (dyvw)
prmpUjnIk(dyvw) pRkwS srUp hir hir jI nUM rom 2 krky(pUjY) pUjdy hn[ vw hir
nwm jpx jpwaux(kI) dI SuB s`cI syvw’c(rwqw) rMgy, (dyvw) prm pUjnIk(jnu)
Bgq jI nUM, dwsn dws gRIb, qyirAw Bgqw kau bilhwrw] Anuswr hir hir
krky(pUjY) pUjdw hY]6] XQw:-myry rwm.hir jn kY; hau bil jweI] kysw kw kir
cvru Fulwvw; crx DUiV muiK lweI]) ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk
jn kI; mMgY rvwlw]) thl krau qyry dws kI; pg Jwrau bwl] msqku Apnw Byt
dyau; gun sunau rswl])
jnu rwqw; hir nwm kI syvw] nwnk pUjY; hir hir dyvw]6] 2. prmpUjnIk
vwihgurU s`cy pUrn siqgurU nwnk dyv, gurqw ibrwjmwn sRI gurU gRMQ swihb jI
&urmwauNdy hn:-DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]
Anuswr(jnu) ipAwry siqgurU swihb mh`lw pMjvW jI, (hir) srb pRkwSk pUrn
myhrvwn, srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] ipAwry vwihgurU jI dy ivsmwd
s`cy Ajpw jwp vwihgurU nwm jpx jpwaux (kI) dI, SuB s`cI syvw’c(rwqw) rMgy,
(dyvw) prmpUjnIk hir hir(dyvw) gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI
prmysurw] Akwl purK vwihgurU jI nUM, rom 2 krky sdw(pUjY) pUjdy hn[ AYsy
ivAwpk ivsmwd rMg’c pUjdy hn[ zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn
qoN, DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI, jyT dI
grmI’c, au~bldI dyZ, q`qy ryqy’qy bYTx, q`qw ryqw Awpxy prmpiv`qR SuB s`cy
praupkwrI sIs’qy puAwaux smyN, kStW dI pRvwh n kridAW pqMgy dy lweIt’qy
sVn vWg kurbwn ho rhy hn[ XQw:-drsnu dyiK pqMg ijau; joqI AMdir joiq
smwxI[ vw nwnk pUjY; hir hir dyvw]6] (dyvw) prmpUjnIk, ipqw hir hir jI,
vwihgurU(nwnk) mh`ly pMjvyN jI nUM, hr smyN(pUjY) pUjdy hn, Bwv siq sMqoK SuB
guxW dy Anq klwvwn sRb ivAwpI mhW ivsmwd qyz pRkwS sihq, prmpUjnIk
vwihgurU,Awid AnIlu Anwid Anwhiq;jugu jugu eyko vysu]) jh;iJilimilkwru

www.Gursevak.com 51 q`qkrw
idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] inrgun bRhm jI, AnykW smuMdRW, cmkdIAW
cIzW, hIry jvwhrwqW lwlW, vrKw dIAW kxIAW, br&W giVAW, sqrMgIAW pIGW
Aqy ien@W’qy Aks pwaux vwly, kotwn koit sUrjW cMdRimAW Aqy aun@W dy AksW
ikrnW Du`pW cwnxIAW sihq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun srUp’c vs ky,
ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq, prmpUjnIk s`cy
siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq jwp hr smyN krdy
rihMdy hn, ik DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn
hn]6] XQw:-sBu sco scu vrqdw; gurmuiK AlKu lKweI] vwhu vwhu scy pwiqswh;
qU scI nweI]
11. ijsu jn kau; pRB drs ipAwsw] nwnk.qw kY; bil bil jwsw]5] DMn
siqgurU nwnk dyv swihb jI, Awpxy prm pwk pMjvyN jwmy AMdr &urmwauNdy hn:-
nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK
inmK jip; nwnk hrI] Anuswr gurU jI nUM isr Arpx, suAws 2 nwm jpx
jpwaux vwly, ijsu(jn) ipAwry gursyvk jI(kau) nUM, (pRB) Akwl purKu jI dy
prmpiv`qR s`cy(drs) drSnW dI, qIbr(ipAwsw) cwh hY[ XQw:-mweI; myry mn kI
ipAws] ieku iKnu.rih n skau ibnu pRIqm; drsn dyKn kau, DwrI min Aws]
dwsn dws(qw) iqn@W(kY) qoN(bil) kurbwn (bil) bilhwr(jwsw) jWdw hY]5]
12.sgl purK mih; purKu pRDwnu] swD sMig; jw kw imtY AiBmwnu] (swD)
r`b rUp sMq Bgq jI dw sMig krn nwl, vw swDsMig nwnk jsu gwieE; jo pRB
kI Aiq ipAwrI]) swDsMgiq AsQwn; jgmg nUr hY[ lK lK ssIAr Bwnu;
ikrn TrUr hY[ Anuswr DMn vwihgurU mh`ly pihly jI dy AiqAMq ipAwry suMdr sohxy
jgmg nUro nUr, nUr hI nUr swDsMig jI ’c iml ky, imit gey bYr; Bey sB ryn]
Anuswr(jw) ijs gursyvk gurmuiK ipAwry jI(kw) dw(AiBmwnu) hMkwr(imtY) imt
jwvy, auh(sgl) swirAW(purK) mhWpurKW (mih) ’c, DMn bwbw b`uFwjI, pMj ipAwry
cwr swihbzwdy swihbwn jI vWg, sB dy mMnxy pUjxy jog(pRDwnu) muKI mhW purKu jI
hn[ XQw:-pRDwn purKu; pRgtu sB loie]) so smdrsI; qq kw byqw] nwnk; sgl
isRsit kw jyqw]1]
Awps kau; jo jwxY nIcw] soaU gnIAY; sB qy aUcw]) nIcw AMdir nIc
jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] nwnku.iqn kY sMig swiQ; vifAw isau ikAw rIs])

www.Gursevak.com 52 q`qkrw
jogIsr pwvih nhI; quA gux kQnu Apwr] pRym Bgiq kY kwrxY; khu rivdws
cmwr] Anuswr r`b rUp DMn Bgq rivdws swihb jI, Awpxy Awp nUM cimAwr
ilKdy hn, Awp ku`J BI nhIN bxdy[ Bgq jI vWg, (jo) ijhVy gurU jI dy b^Sy
ipAwry gursyvk jI, (Awps) Awpxy Awp(kau) nUM, sRb ivAwpI mhW ivsmwd(nIcw)
nIvW(jwxY) jwxdy hn, Bwv sRb ivAwpI mhW ivsmwd inmRqw ’c lIx rihMdy hn[
(soaU) auh gurmuiK ipAwry gursyvk jI, sB qy(aUcw) au~cy(gnIAY) igxIdy hn[
XQw:-bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) mhlw 5] goibMd
goibMd goibMd sMig; nwmdyau mnu lIxw] AwF dwm ko CIpro; hoieE lwKIxw]1]
rhwau] bunnw qnnw iqAwig kY; pRIiq crn kbIrw] nIc kulw jolwhrw; BieE
gunIX ghIrw]1] rivdwsu FuvMqw For nIiq; iqin@ iqAwgI mwieAw] prgtu hoAw
swDsMig; hir drsnu pwieAw]2] sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu Gir Gir suinAw]
ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw]3] ieh ibiD suin kY jwtro; auiT
BgqI lwgw] imly pRqiK gusweIAw; DMnw vfBwgw]4]2])
jw kw mnu; hoie sgl kI rInw] hir hir nwmu; iqin Git Git cInw])
sgl ryn iehu mnu BieAw; ibnsI Ap DwrI] Anuswr(jw) ijn@W gurmuKW
ipAwirAW(kw) dw mnu(sgl) swirAW(kI) dI (rInw) crn-DUV hoie jWdw hY[
XQw:-srb kI ryn; jw kw mnu hoie] khu nwnk; qw kI inrml soie]3]) imit
gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) hm sMqn kI rynu ipAwry; hm
sMqn kI srxw] (iqin) iqn@W ny(hir) pRkwS srUp(hir) vwihgurU(nwmu) bRhm jI,
hir hir nwmu gurbwxI jI (Git) ikxky(Git) ikxky ’c BrpUr(cInw) pCwx ley,
Bwv Awpxy AMdr, bwhr koit bRhmMf dy pswry’c gursbd ArQ hI dyKdy hn[ [
XQw:-jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw; Git Git cInw] sBu goibMdu
hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd
ibnu; nhI koeI]) sBu goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) Git sBu
goibMdu hY; sBu goibMdu hY] goibMd ibnu; nhI koeI]) Git mY.hir jU bsY; sMqn kihE
pukwir] khu nwnk.iqh Bju mnw; Bau iniD auqrih pwir]) sB mih joiq; joiq hY
soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie]
mn Apuny qy; burw imtwnw] pyKY sgl isRsit; swjnw] ipAwry gursyvk jI

www.Gursevak.com 53 q`qkrw
ny, gurU hukm mMn ky, Apuny mn(qy) qoN, (burw) vYr ivkwr AOgux mhW pwp prwieAw
burw icqvxw, (imtwnw) imtw idqw hY[ XQw:-pr kw burw; n rwKhu cIq] qum kau
duKu nhI; BweI mIq]3]) bIrw; Awpn burw imtwvY] qwhU; burw inkit nhI AwvY]
(sgl) swrI(isRsit) koit bRhmMf dI rcnw ’c, (swjnw) ipAwry Ajpw jwp
ipAwry vwihgurU jI nUM hI(pyKY) dyKdy hn[ XQw:-DnwsrI mÚ 5] kir ikrpw.dIE
moih nwmw; bMDn qy Cutkwey] mn qy ibsirE. sglo DMDw; gur kI crxI lwey]1]
swDsMig; icMq ibrwnI CwfI] AhMbuiD moh mn bwsn; dy kir gfhw gwfI]1]
rhwau] nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE
BIqir; siqgur qy soJI pweI]2] sBu ko mIqu.hm Awpn kInw; hm sBnw ky
swjn] dUir prwieE.mn kw ibrhw; qw mylu kIE myrY rwjn]3] ibnisE
FITw.AMimRqu vUTw; sbdu lgo gur mITw] jil Qil mhIAil srb invwsI; nwnk
rmeIAw fITw]4]3]) kwnVw mhlw 5] ibsir geI; sB qwiq prweI] jb qy;
swDsMgiq moih pweI]1] rhwau] nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin
AweI]1] jo pRB kIno.so Bl mwinE; eyh sumiq.swDU qy pweI]2] sB mih riv
rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]
sUK dUK; jn sm idRstyqw] ijs ipAwry gurU(jn) Bgq jI nUM, sUK dUK(sm)
ie`ko ijhw(idRstyqw) idsdw hY, vw sUK dUK hr hwlq ’c, ivAwpk bRhm jI (sm)
smwey (idRstyqw) idsdy hn[ XQw:-gurmuiK buFy kdy nwhI; ijn@w AMqir suriq
igAwnu] sdw sdw hir gux rvih; AMqir shj iDAwnu] Eie sdw Anµid ibbyk
rhih; duiK suiK eyk smwin] iqnw ndrI ieko AwieAw; sBu Awqm rwmu pCwnu])
gurmuiK AMqir shju hY; mnu ciVAw dsvY Awkwis] iqQY.aUNG n BuK hY; hir AMimRq
nwmu suK vwsu] nwnk.duKu suKu ivAwpq nhI; ijQY Awqm rwm pRgwsu]16]) jo nru
duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]) duK suK auAw
kY; smq bIcwrw] nrk surg; rhq Aauqwrw]) suKu duKu dono.sm kir jwnY; Aauru
mwnu Apmwnw] hrK sog qy rhY AqIqw; iqin jig qqu pCwnw]1]) suKu duKu ijh
prsY nhI; loBu moh AiBmwnu] khu nwnk sunu ry mnw; so mUriq Bgvwn]13]) mMqRM
rwm rwm nwmM; D´wnµ srbqR pUrnh] g´wnµ sm duK suKM; jugiq inrml inrvYrxh]
dXwlµ srbqR jIAw; pMc doK ibvrijqh] Bojnµ gopwl kIrqnM; Alp mwXw jl
kml rhqh] aupdysM sm imqR sqRh; BgvMq Bgiq BwvnI] pr inMdw nh sRoiq

www.Gursevak.com 54 q`qkrw
sRvxM; Awpu iq´wig sgl ryxukh] Kt lK´x.pUrnµ purKh; nwnk nwm swD sÍjnh])
nwnk; pwp puMn nhI lypw]6]) rwjwn rwj]) dIn dieAwl ik®pwl pRB;
DMn siqgurU nwnk dyv swihb Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb
jI &urmwauNdy hn:-rwjwn rwj] AsMK pRkwS srUp inrml inrlyp siqgurU
swihbwn jI dy s`cy crnkmlW ’c lIx ho ky, BwrI auqSwh nwl kyvl praupkwr
hI praupkwr krdy hn, ies leI aun@W nUM pwp puMn dI(lypw) CUh nhI hY, Bwv sB
ku`J guurU jI dw mMn ky, gurU jI dy nwm ’qy Awpxw sB k`uJ lutw idMdy hn[ gurU pRIqm
jI dw hukm iKVy m`Qy mMndy hn[ XQw:-ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI
AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2]
gurmuiK pUrn bRhmigAnI BweI mnI isMG jI vWg, BwvyN bMd bMd k`ty jwx, Pyr BI
pRvwh nhIN krdy[ kIqy praupkwrW dI hMgqw, au~kw hI nhIN krdy, mhW pwp krn
dI bjwey auqSwh nwl praupkwr krdy hn[ prmpUjnIk gurU crn-kmlW’c lIx,
bRhmigAwnI.sgl kI rInw] pUrn bRhm srUp hoxy ’qy, jb Akwru iehu; kCu n
idRstyqw] pwp puMn; qb kh qy hoqw] bhu au~cI hU au~cI gurmuiK AvsQw ’c lIx,
pwp puMn qoN sdw inrlyp hn[ XQw:-bRhmigAwnI sdw inrlyp] jYsy jl mih;
kml Alyp]) srbqR rmxM goibMdh; nwnk.lyp Cyp n ilp´qy]) jb kCu pwvY; qb
grbu krqu hY] Anuswr rwj pRwpq krky suK’c gumwn krky hMkwr ’c &`uldy nhIN,
ijvyN hMkwrI bMdy Srwb pI ky koTy cV@ ky, bkbws krdy hn[ mwieAw geI; qb
rovnu lgqu hY] Anuswr mwieAw dy jwx qoN, du`K kSt’c AiVMgdy nhIN]6]
13. inmwny kau; pRB qyro.mwnu] sgl Gtw kau; dyvhu dwnu]) 1.duKu ivCoVw;
ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin Dwie]) jim
jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY] Anuswr vwihgurU jI dy
ivCoVy, cOrwsI l`K jUn jmW AOguxW ivkwrW dy kSt dy mwry inmwny jIv(kau) nUM, hy
(pRB) vwihgurU jI!(qyro) Awp jI dy b^Sy nwm jpx jpwaux rUp, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd pwiqswhI mwnu siqkwr imldw hY[ XQw:-mwxu inmwxy qUM DxI; qyrw
Brvwsw] ibnu swcy An tyk hY; so jwxhu kwcw]) inmwny kau; jo dyqo mwnu] sgl
BUKy kau; krqw dwnu]) miq hodI; hoie ieAwxw] qwx hody; hoie inqwxw] Axhody;
Awpu vMfwey] ko AYsw Bgqu; sdwey] 128] ieku iPkw.n gwlwie; sBnw mY scw
DxI] ihAwau.n kYhI Twih; mwxk sB Amolvy] 129] sBnw mn mwixk; Twhxu
www.Gursevak.com 55 q`qkrw
mUil mcWgvw] jy qau.iprIAw dI isk; ihAwau.n Twhy khI dw] 130] Anuswr
mwx huMidAW, inmwxw ho ky, gurmuiK AvsQw nUM pRwpq ho ky, ie`Qy Aqy drgh’c r`b
smwn mwx pwauNdy hn[ Awps kau; Awip dIno mwnu] nwnk pRB jnu; eyko jwnu])
scI drgh mwxu inmwxY[) drgh mwxu pwvih, piq isau jwvih; AwgY.dUKu n lwgY]
inmwny kau; pRB qyro.mwnu] 2.ivdySI zwlm, ijs rMk dIAW bhU bytIAW nUM
cu`k ky, gznI’c tky 2 nUM vycdy sn, ijs nUM koeI BI sRkwrI nOkrI nhIN sI imldI,
jo DUV’c ruL irhw sI, ijs nUM SUdR 2 kih ky iqRskwr krdy sn, zwlm ijs dy
mUMh’c Qu`kdy sn, ijs nUM GoVy’qy cV@n, &Oj q^q rcx, sIs’qy dumwlw c`kR sjwaux,
SsqR pYn@x dI s^q mnwhI sI, jo jmW jUnW rogW AoguxW v`s ho irhw sI[
AYsy(inmwny) mwx qoN rihq, inmwxy jIv(kau) nUM, hy(pRB) vwihgurU rwjwn rwj]) ;
srb klw smrQ] vwihgurU mh`lw pihlw jI, mh`lw CyvW jI sRI gurU goibMd isMG
swihb jI, sdw gurqw ibrwjmwn siqgurU gRMQ swihb jI! (qyro) Awp jI dw
b^iSAw SuB s`cw(mwnu) siqkwr pRwpq hY, jo Awp jI ny KMfy bwty dy AMimRq dI
dwiq, gurbwxI jI b^S ky, ^wlsw pMQ jI sjwey, kIVw Qwip dyie pwiqswhI;
lskr kry suAwh] Anuswr kIiVAW nUM pwiqswhI b^SidAW, ieh SuB s`cy vr
b^Sy, ik dwsn dws ny, ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] Anuswr ibnw ipRQvI dy
rwjy bxwey hn[ jo pUry gurU jI qoN ibnw, rwjy mhwrwjy dI BI pRvwh nhIN krngy[
AYsy sRb ivAwpI Anqklwvwn mhW ivsmwd vr, Anq klwvwn pUrn myhrvwn
vwihgurU pUrn jI hI b^S skdy hn:- XQw:-^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih;
hO krO invws] ^wlsw myro; muK hY AMgw] ^wlsy ky hON; sd sd sMgw] ^wlsw myro;
ieS† suihrd] ^wlsw myro; khIAq ibrd] ^wlsw myro; pC Ar pwqw] ^wlsw myro;
suK Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw; suKdweI] ^wlsw
myrI; soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd fIlw] ^wlsw myrI; jwq Ar pq] ^wlsw
so; mw ko auqpq] ^wlsw myro; Bvn BMfwrw] ^wlsy kr; myro siqkwrw] ^wlsw
myro; sÍjn pRvwrw] ^wlsw myro; krq auDwrw] ^wlsw myro; ipMf prwn] ^wlsw
myrI; jwn kI jwn] mwn mhq myrI; ^wlsw shI] ^wlsw myro; sÍwrQ shI] ^wlsw
myro; kry inrbwh] ^wlsw myro; dyh Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar krm] ^wlsw
myro; Byd inj mrm]^wlsw myro; siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw] ^wlsw myro;

www.Gursevak.com 56 q`qkrw
buD Ar igAwn] ^wlsy kw; hau Dro iDAwn] aupmw ^wlsy; jwq n khI] ijhvw
eyk; pwr nih lhI] sys rsn; swrd sI bu`D] qdp; n aupmw brnq suD] Xw mY;
rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm gur nwnk swKI] rom rom; jy rsnw pWaUN] qdp
^wlsw js; qih gwaUN] hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro] ^wlsw;
Akwl purK kI &Oj] pRgitE ^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb lg ^wlsw; rhy
inAwrw] qb lg; qyj dIau mYN swrw] jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n kroN;
ien kI pRqIq]) ^wlsy ky pRswd kr; suq ibq koS BMfwr] rwj mwl swdn skl;
puqR kilqR ibvhwr] lSkr nyb KÍws iBRq; Anucr dwsI dws] imqR kutMb Dn Bvn
mm simRiD; ikrpw kr qws] igrM bwrI Aru swihbI; qn mn ipMf pRwn] pRswid
^wlsy kr imilE; dwn mwn snmwn] ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo gOr]
moih sy rMk AnwQ jg; Btkq iPrq kror] Awn syv nih sPl kCu; eIq aUq
prlok] inhPl syvw iqs ibnw; kbI hrK kib sog] jjn Bjn mm ^wlsw;
^wlsw pUjb jog] dws goibMd &qh ^wlsw; drs prs imty sog] myro ieSt Ar
nySTw; ^wlsw pUjn iDAwn] drsn prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn] Awqm rs
ijh jwnhI; so hY ^wls dyv] pRB mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn Byv]) rihxI
rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[
(ij`qy bolo) sÍYXw] ju`D ijqy.ien hI ky pRswid; ien hI ky pRswid.su dwn kry]
AG AauG trY, ien hI ky pRswid; ien hI kI ikRpw.Pun Dwm Bry] ien hI ky
pRswid.su ibidAw leI; ien hI kI ikRpw sB sqR mry] ien hI kI ikRpw ky.sjy hm
hY; nhI mo sy grIb.kror pry]2] pUrn gurU jI ny Awpxw sRbMs, Awpxw Awp
kurbwn krky, AYsw sRb ivAwpI mhW ivsmwd Awdr mwx siqkwr, Awpxy swjy
invwjy Kwlsy jI nUM b^iSAw hY jo BMg n ho sky[ cONh ju`gW’c, hor iksy ny BI Awpxy
syvkW nMU nhIN b^iSAw jI[ XQw:-hir jIau; inmwixAw qU mwxu] incIijAw.cIj
kry myrw goivMdu; qyrI kudriq kau kurbwxu])
sgl Gtw kau; dyvhu dwnu] hy krn krwvnhwr suAwmI] prm ipAwry prm
pUjnIk v`fy dwqy s`cy vwihgurU jI!Awp jI(sgl) swirAW(Gtw) sRIrW(kau) nUM,
rozI hvw pwxI ijMd jwn Awid Anyk pRkwr dw SuB s`cw dwnu(dyvhu) dy rhy hoN jI[
XQw:-sBnw jIAw kw, ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] vw gurU Avqwr jI’c
kurbwnIAW dy ky, hux gurqw ibrwjmwn ho ky, (sgl) swirAW(Gtw) sRIrW(kau) nUM

www.Gursevak.com 57 q`qkrw
Awpxy gursbd gurU mrXwdw, gurU BgqI sihq inrgun srgun jI dI eykqw, siq
sMqoK dieAw Drm iKmw gRIbI Awid sRb ivAwpI ivsmwd Anq klwvwn AsMK guxW
sihq AKut nwmu dwnu, hr smyN(dyvhu) dy rhy hoN jI[ XQw:-jw kw dwnu; inKUtY
nwhI] BlI Bwiq sB shij smwhI] jw kI bKs n mytY koeI] min vwsweIAY swcw
soeI]2]) qum dwqy Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] inmK inmK.qum hI
pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry Dwry]1] ijhvw eyk; kvn gun khIAY] bysumwr byAMq
suAwmI; qyro.AMqu n iknhI lhIAY]1] rhwau] koit prwD hmwry KMfhu; Aink ibDI
smJwvhu] hm AigAwn.Alp miq QorI; qum Awpn ibrdu rKwvhu]2] qumrI
srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky
goly]3]12]) ijn qUM syivAw Bwau kir; syeI purK sujwn] iqnw ipCY CutIAY; ijn
AMdir nwmu inDwnu] gur jyvfu.dwqw ko nhI; ijin idqw Awqm dwnu]2]) siqguru
dwqw.sBnw vQU kw; pUrY Bwig imlwvixAw]
14. AYsy doK; mUV AMD ibAwpy] nwnk.kwiF lyhu; pRB Awpy]2] prmpUjnIk
gur nwnk dyv goivMd rUp] vwihgurU siqgurU nwnk siqgurU Arjn dyv swihb jI,
inrgunIAwr ieAwxy AikRqGx mUV AMDy jIv nUM b^Swaux leI, vwihgurU jI dy
snmuK, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn Ardws kr rhy hn:-sB ku`J
b^Sx vwly vwihgurU jI nUM iqAwg ky, ivkwrW niSAW kukrmW pwpW ’c l`gx dy
AYsy(doK) doS du`K rog, hMkwr’c (AMD) AMn@y, mUrKw isir mUrKu hY; ij mMny nwhI
nwau] Anuswr nwm nUM n mMnx vwly mUrKW isr(mUV) mUrK nUM (ibAwpy) l`gy hoey hn[
hy(pRB) sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU swihbwn
jI!AOguxW rUpI ^Uh’c if`gy nUM, ikRpw krky bWhoN PV ky Awpy hI kwiF(lyhu) lvo
jI]2] XQw:-moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie jIau])
qRwih qRwih.srin jn Awey; guru hwQI dy.inklwvYgo]) hm pwQr.loh bf pwQr; gur
sMgiq nwv qrwvYgo]) Agin swgr; bUfq sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir
insqwrw]) bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir]
15. AMD kUp mih; piqq ibkrwl] nwnk.kwiF lyhu; pRB dieAwl]4] nwm
rqn iqAwg ky, JUT ’c m`cx vwly, AMD kUp mih; piqq ibkrwl] jIv rUpI Koqy
nUM b^Swaux leI, prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv gurU Arjn

www.Gursevak.com 58 q`qkrw
dyv swihb jI, vwihgurU jI dy snmuK sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ardws krdy hn:-
mhW pwp. ivkwr.AOgux rUpI(AMD) AMn@y(ibkrwl) frwauxy(kUp) KUh (mih) ’c,
(piqq) if`gy, Apiv`qR, PrIdw.iqnw muK frwvxy; ijnw ivswirEnu nwau] Anuswr
(ibkrwl) frwauxy (AMD) AMn@y AikRqGx jIv nUM, hy(dieAwl) imhrvwnu swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau, dyie dwnu] (pRB) vwihgurU
swihb jI!ikRpw krky bWhoN PV ky, kwiF lyhu jI]4] XQw:-Agin swgr; bUfq
sMswrw] nwnk.bwh pkir; siqguir insqwrw]) bwh pkiV guir kwiFAw; soeI
auqirAw pwir]) moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie jIau])
qRwih qRwih.srin jn Awey; guru hwQI dy.inklwvYgo]) hsq Alµbnu dyhu pRB; grqhu
auDru gopwl] moih inrgun. miq QorIAw; qUM sd hI dIn dieAwl]
16. jw kY AMqir; bsY pRBu Awip] nwnk qy jn; shij smwiq]5]
prmpUjnIk sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn ivsmwd pRkwS srUp Ajpw
jwp vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb mh`lw 5 jI &urmwauNdy hn:-swD kI DUir;
krhu iesnwnu] Anuswr siqgurU swihbwn jI dI, prmpiv`qR crn-DUV’c, hr smyN
ieSnwn krn vwly, (jw) ijs gursyvk ipAwry jI(kY) dy(AMqir) AMdr, Awip
(pRBu) pRkwS hI pRkwS srUp sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp bRhm jI
(bsY) vsdy hn, Bwv AMdr bwhr vsdy swiKAwq ho rhy hn[ (qy) Eh(jn) ipAwry
Bgq jI, (shij) SWqI, Drm, DIrj, bRhm- igAwn sihq.shij.AvsQw’c,
shij srUp bRhm jI ’c(smwiq) smw Bwv lIx ho jWdy hn[ XQw:-ijau jl mih;
jlu Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm]
nwnk pRB kY; sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip. srbsu sBu
AripE; And shj Duin Jok] gursyvk jI dMB pKMf idKwvy CL &ryb duinAwvI
vifAweI lwlc mwieAw AOgux ivkwr iqAwg ky, gurU jI dI crn-DUV’c, hr vyly
ieSnwn krdy rihMdy hn, Awp ku`J BI nhIN bxdy]5] XQw:-(m`jnu, in`q) gur kI
ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau]
prmpUjnIk vwihgurU(nwnk) siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-(jw)
ijn@W vwihgurU mh`ly nOvyN jI(kY) dy(AMqir) AMdr, Awip(pRBu) pRkwS hI pRkwS srUp
bRhm jI (bsY) vsdy hn, (qy) auh.DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu

www.Gursevak.com 59 q`qkrw
jgqu qrwieAw] Anuswr (jn) prmpUjnIk vwihgurU mh`lw nOvW jI, AwpxI swrI
jIvnI, pUrn vYrwgmeI Adu`qI kurbwnI sIs vwrn smyN, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
shij AvsQw ’c, (smwiq) smw rhy hn[
16 aUVw.vwihgurU jI dy srgun Avqwr mh`ly nOvyN jI dI, sRb ivAwpI mhW
ivsmwd pUrn vYrwgmeI ShIdI swKI duAwrw mhwn DIrjDwrI mhwn praupkwrI
shij AvsQw dw Amolk idRStWq :- jdoN swhmxy cMfwl kwzI Abdl vwhv ny
&qvw piV@Aw, mhwn pwpI jlwludIn ny qlvwr imAwnoN iK`cI, sRI gurU swihb jI ny
ikhw, “dws, sRI jpu jI swihb jI dw prmpiv`qR AMimRq pwT sMpUrn krky, jdoN
siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM m`Qw tyky, qdoN vwr krnw[ ”vwihgurU siqgurU
qygbhwdr swihb jI ny, sRI jpu jI swihb jI dw AMimRq pwT AwrMB kIqw[ Awp jI
jdoN pwT kr rhy sn, qW Awp jI sRb ivAwpI Agm ivsmwd AvsQw gurbwxI’c
ieauN lIn sn:-hrK AnMq; sog nhI bIAw] so Gru; guir nwnk kau dIAw]) nh
isv skqI.jlu nhI pvnw; qh Akwru nhI mydnI] siqgur jog kw.qhw invwsw;
jh Aivgq nwQu Agm DnI]) kih kbIr; hmrw goibMdu] cauQy pd mih; jn kI
ijMdu]) imqR sqRü; jw kY eyk smwnY] pRB Apuny ibn; Avru n jwnY] s`cy siqgurU
swihb jI kurbwnI smyN mrn ijaux qoN, AiqAMq au~cI inrlyp AvsQw’c lIx
rhy[ XQw:-mrxY kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws] qU srb jIAw pRiqpwlhI;
lyKY sws igrws]) mrxu jIvxu jo sm kir jwxY; so myry pRB Bwiedw]) kbIr.ijsu
mrny qy jgu frY; myry mn Awnµdu] mrny hI qy pweIAY; pUrnu prmwnµdu] 22] r`b
rUp Bgq kbIr swihb jI dy, gMBIr gurmuiK AwSy Anuswr hzUr ieh idRVqw r`Kdy
hn ik zulm dy nws Drm dy pRkwS leI, ijs mrn qoN jgq frdw hY, dwsn dws
dy mn AMdr ShIdI pwaux dw AnMd hY, ikauN jo pRmwqmw qoN, Awpxy Awp nUM kurbwn
krn dw, pUrn prmwnMd bRhmwnMd rs pRwpq hY[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb
jI ny Awpxy pRymIAW nUM, jMmx mrn qoN inrlyp shij AvsQw idKw ky, Drm ihq
srb`q dy Bly leI, gurU jI dw hukm kmwaux leI, mrn dI SuB s`cI jwc isKweI
hY, beI sRIr iqAwgx smyN swihb jI n Bu`lx qW sihlw mrnw huMdw hY[ XQw:-mÚ
3] ikAw jwxw.ikv mrhgy; kYsw mrxw hoie] jy kir swihbu.mnhu n vIsrY; qw
shlw mrxw hoie] mrxY qy jgqu frY; jIivAw loVY sBu koie] gurprswdI jIvqu
mrY; hukmY bUJY soie] nwnk.AYsI mrnI jo mrY; qw sd jIvxu hoie]2] srb`q dy

www.Gursevak.com 60 q`qkrw
Bly ihq kurbwnI dyxy krky, Pyr mrnw nhIN huMdw[ XQw:-kbIrw.mrqw mrqw jgu
muAw; mir iB n jwnY koie] AYsI mrnI jo mrY; bhuir n mrnw hoie] (555) kbIr
mrqw mrqw jgu mUAw mir BI n jwinAw koie] AYsy mrny jo mrY bhuir n mrnw
hoie] 29] (1365) so guru krhu; ij bhuir n krnw] so pdu rvhu; ij bhuir n
rvnw] so iDAwnu Drhu; ij bhuir n Drnw] AYsy mrhu; ij bhuir n mrnw]
vwihgurU] sRb`q dy Bly ihq mrn nUM, s`cw mrnw kr idKwieAw[ XQw:-mrxu
muxsw sUirAw.hku hY; jo hoie mrin prvwxo] vwihgurU] prmpiv`qR vYrwgmeI SuB
s`cI pUrn DrmI ShIdI qoN pihlW Bwv ShIdI dyx smyN, Akih AnMd iKmw DIrj
shij sRb ivAwpI ivsmwdqweI Ajpw jwp’c lIx, prmpUjnIk gurbwxI jI kmw
ky idKwey hn[ XQw:-gauVI kbIr jI] ijh mrnY; sBu jgqu qrwisAw] so mrnw;
gur sbid pRgwisAw]1] Ab kYsy mrau; mrin mnu mwinAw] mir mir jwqy; ijn
rwmu n jwinAw]1] rhwau] mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie
soeI]2] khu kbIr; min BieAw AnMdw] gieAw Brmu; rihAw prmwnMdw]
vwihgurU] id`lI cWdnI cONk, A`j cWdnI cONk nhIN, blik Gor iBAwnk
zulm AMDyry dw cONk hY[ ie`Qy Awm pRjw byAMq sWeI lokW sMqW kwml purKW dI
ieqnI BIV ie`kqR hoeI, ik iql su`tx nUM BI QW n irhw, jo s`cy siqgurU swihb jI
dy jmwlI ichry dy AwKrI SuB s`cy drSn locdy sn[ XQw:-myrw mnu locY; gur
drsn qweI] iblp kry; cwiqRk kI inAweI] iqRKw n auqrY, sWiq n AwvY; ibnu
drsn sMq ipAwry jIau]1] hau GolI jIau Goil GumweI; gur drsn sMq ipAwry
jIau]1] rhwau] pr aun@W nUM mwr ku`t ky roikAw igAw, s`cy siqgurU swihb jI ny,
sRI jpu jI swihb jI dw Bog pw ky, pUrn iekwgRqw inrBYqw pRym pUrn Agm
ivsmwd srb ivAwpI shij AvsQw’c, guru pUrw nmskwry] Anuswr siqgurU
pihly pwiqSwh jI nUM rom 2 krky nmskwr kIqI[ XQw:-nmskwr; qw kau lK
bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
sMq doKI jlwd jlwludIn ny, s`cy siqgurU swihb jI dI, prmpiv`qR DOx ’qy
vwr krn leI, zulmI qlvwr auqWh cu`kI, cwr cuPyirEN qRwh qRwh dI, ^udweI au~cI
kUk pukwr au~TI[ qlvwr dw ^UnI zwlmwnw vwr krky, prmpUjnIk s`cy siqgurU
swihb jI dy prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI sIs swihb jI k`t idqy[ prmpUjnIk

www.Gursevak.com 61 q`qkrw
prmpiv`qR DV ’coN, prmpiv`qR sw& Su`D ^Un &uvwry vWg inkilAw, DrqI ^Un nwl
rMgI geI[ gurU nwnkSwhI sMmq 207, 1732ib:, m`Gr SudI pMcmI, 19 dsMbr
1675 eI:nUM, idny 12 vjy qoN fyF GVI ip`Co, zulmI cWdnI cONk ivKy, Drm hyq
prmpUjnIk sRI sIs swihb jI kurbwn kIqy[ XQw:-rMc smwn; dyh kir cInw[
sIs dIAw; pr isrru n dInw]
hy prmpUjnIk vwihgurU pwrbRhm jI dy Avqwr, s`cy siqgurU sRI gurU
qygbhwdr swihb jI!SuB vIcwr rUpI qrwjU dy, ie`k plVy’c, AnMq bRhmMf, dUjy
plVy’c, Awp jI dI, bRhmigAwnI.praupkwr aumwhw] vwlI prm au~cI s`cI su`cI
krnI pRymw-BgqI, Drm ihq idqI ShIdI r`KIey, qW vYrwgmeI ShIdI dw plVw
AiqAMq hI Bwrw hY[ Awp jI dI aupmw brwbr, hor iksy nUM qulnw nhIN idqI jw
skdI[ XQw:-gur nwil quil.n lgeI; Koij ifTw bRhmMfu] nwmu inDwnu.siqguir
dIAw; suKu nwnk.mn mih mMfu]
prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurU jI dy ArQ:-DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI DMn hn, zwlmW dy
Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky ik`lW ivckwr,
swvDwn eykwgr cIq] hux bYT rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU
gRMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU mMn ky sRb`q dy Bly ihq, vwihgurU vwihgurU
vwihgurU jp rhy hn[ prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn praupkwrI
Awpxy sIs swihb jI nUM, Drm hyq, swkw ijin kIAw] sIsu dIAw, pru.isrru n
dIAw] Anuswr Drm ihq hux kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU siqgurU gurU gRMQ swihb jI DMn hn!prmpUjnIk
prmpiv`qR gurqw ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl idmwZ ’c hr smyN AMimRq
gurbwxI Byj ky, pRymIAW dy rom 2 ’c vs ky, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu
pRB ismrn kw; AMqu n pwr] ismrn b^S ky inhwl krdy rihMdy hn jI[
16 AYVw.(id`lIis) iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] kIno bfo; klU mih swkw]
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI]13] Drm hyq; swkw
ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] nwtk cytk; kIey kukwjw] pRB logn
kh; Awvq lwjw]14] dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn]15] qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko

www.Gursevak.com 62 q`qkrw
sok] hY hY hY sB jg BXo; jY jY jY surlok]16]) iqlk jM\U; rwKw pRB qw kw] DMn
prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk pUrn
pRp`k idRV@ DrmI snmuK ShIdW dy isrqwj, s`cy gurU, gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] ipqw jI nUM, pUrn Adb siqkwr sihq, gurdyv siqguru
pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw] Anuswr pRB jI mMndy pUjdy ilKdy
hn, DMn siqkwr DMn ipAwr[ (pRB) vwihgurU srUp DMn s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh
jI ny, dyS ’c kQw kIrqn Drm pRcwr krky, sB nMU gurbwxI gurU mrXwdw b^S
ky, Awpxy ipAwry is`KW BweI mqIdws, sqIrwm, idAwlw jI dI kurbwnI, Awpxy
prm piv`qR prm pUjnIk SuB s`cy sIs dw blIdwn dy ky, (qw) iqn@W Bwv SrnI
Awey gRIb duKI bRwhmxW ihMdUAW(kw) dw, iqlk jM\U(rwKw) r`K ilAw[ XQw:-myrw
siqguru; rKvwlw hoAw] Dwir ik®pw pRB.hwQ dy rwiKAw; hir goivdu nvw inroAw]
kIno bfo; klU mih swkw] (klU) klju`g(mih) AMdr, Awpxw sIs kurbwn
krky, ihMdU Drm gaU gRIb bhU bytIAW dI r`iKAw, Drm dy pRkwS zulm dy nws leI,
mhwn DIrj Dwr ky, Awpxw Amolk prmpUjnIk sIs blIdwn dyx dw mhwn
vYrwgmeI bhuq(bfo) v`fw, (swkw) DrmI kOqk(kIno) kIqw[ prm piv`qR Avqwr
qoN, sIs kurbwn krn q`k dw swrw jIvn hI, vYrwgmeI praupkwrI swkw kOqk
hY[
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru.sI n aucrI]13] DMn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU pUrn DrmI s`cy ipqwjI hn, (ijin) ijn@W ny,
d`uK B`uK mwr zor zulm sMqwp d`uK dy sqwey dbwey, (swDin) Bly bRhmxW ihMdUAW,
(swDin) SRyst swDUAW mhWpurKW, (swDin) s`cy siqgurU swihbwn jI(hyiq) leI,
sIs kurbwn krn dI(ieqI) ieqnI v`fI s`cI su`cI au~cI bulMd SuB krnI
kurbwnI(krI) kIqI[ sRb`q dy Bly ihq, Awpxw sIsu h`s ky dy(dIXw) idqw, pru
Awpxw sIs ktwaux l`igAW, hwey sI n(aucrI) aucwrI[
Drm hyq; swkw ijin kIAw] (ijin) prmpUjnIk DrmI ipqw jI ny, zulm
dy nws qy Drm dy pRkwS (hyq) leI, Drm dy(hyq) ipAwr’c, s`cy siqgurU swihbwn
jI qoN kurbwn hox rUp vYrwgmeI pUrn DrmI s`cw su`cw AiqAMq au~cw(swkw)
kOqk(kIAw) kIqw[ sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] Awpxw prmpiv`qR praupkwrI
sIsu blIdwn dy(dIAw) idqw, pru zulm dy nws qy Drm dy pRkwS leI, gurU

www.Gursevak.com 63 q`qkrw
swihbwn jI qoN kurbwn hox dw jo(isrru) isrV, pUrn pRp`k idRV inscw sI,
auh(n) nhIN(dIAw) idqw[
nwtk cytk; kIey kukwjw] ijvyN nwtk Kyfx vwlw qrW@ 2 dy suAWg
bxwauNdw hY[ auh s`cy nhIN hMudy, ieauN AMdroN sMq n bnxw, mwieAw ivkwr dy
vsIkwr ho ky, duKI rogI sogI jIAW’qy qrs rihm krn dI bjwey, aunW@ nMU vwihgurU
jI nwloN ivCoV ky, AwpxI mMnqw pUjw krwaux leI, BUq pRyq pUjx’c lw dyxw[
pMKf dy AnykW ByK Dwrn rUp CL (nwtk) qmwSy, mdwrI vWg(cytk) jwdU nwl ku`J
dw ku`J bxw ky idKw dyxw, ijn@W 2 ny ieh CL rUp nwtk cytk(kIey) kIqy, aun@W ny
ieh(kukwjw) Drm hIx Koty kMm kIqy, ikauN jo praupkwr krn, prm pUjnIk Kry
ipAwry r`bjI dI bMdgI krn krwaux dI bjwey, AwpxI pUjw rs Bogx’c l`g
ky.rogI sogI klMkI ho gey[ XQw:-nwmu ibswir; kry rs Bog] suKu supnY nhI; qn
mih rog]) Ksmu ivswir; kIey rs Bog] qW qin, auiT Kloey rog])
pRB logn kh; Awvq lwjw]14] (pRB) vwihgurU jI dy ipAwry pUrn pRymI
pUrn DrmIN sMq(logn) lokW (kh) nUM, nwtk cytk kridAW, (lwjw) Srm(Awvq)
AwauNdI hY, Bwv ieh kdwic`q nhIN krdy[ XQw:-kbIr.sMqu n CwfY sMqeI; jau
koitk imlih AsMq] milAwgru BuXMgm byiFE; q sIqlqw.n qjMq] 174]
(id`lIis) dohrw] TIkir Poir idlIis isir; pRB pur kIXw pXwn]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn]15] DMn prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI, Awpxy prmpUjnIk DIrjDwrI inrMkwrI ipqw jI nUM iqlk jM\U; rwKw
pRB qw kw] Anuswr pRB vwihgurU mMndy hn, ies leI s`cy pwiqSwh jI dI, gur
AMimRq iBMnI dyhurI; nUM TIkir kihxw, gurU jI dy dIrG AwSy Anuswr TIk nhIN[
vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh jI s`cy siqgurU swihb jI dI ShIdI bwry
dohrw aucwrdy hn:-prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU nOvyN pwiqSwh jI ny, mhwn
DIrj itkwA SWqI pUrn iKmw’c rihMidAW, Awpxw prmpiv`qR sIs blIdwn dy ky,
sMq doKI Aiq nIc mhW pwpI(idlIis) AOrMgzyb dw hMkwrI isir, (Poir) BMn ky,
(TIkir) TIkrw inkMmw inkwrw bxw idqw[ {isr BMnx dw Bwv ieh nhIN ik jwno
mwr idqw[ ijs isr nwl zulm krn bwry soc ky, Gor iBAwnk zulm kr irhw
sI, bynvy &kIr Aqy Srm`d vrgy sWeI lok, Apny BweI mwry sn, auh isr BMn

www.Gursevak.com 64 q`qkrw
idqw Bwv qwkq ^qm kr idqI, qurk rwj dI jV pu`t idqI[ ies zwlm ny sMq
doKI bx ky, Apxw jIvx loQ ijhw bxw ilAw[ XQw:-sMq kw doKI; AMqr qy QoQw]
ijau sws ibnw; imrqk kI loQw] (pRB) AsMK pRkwS hI pRkwS ivsmwd srUp, sB
dy AMdr bwhr hr smyN Ajpw jwp jp kr rhy, sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW
ivsmwd, sRb pRkwSk inrml inrvYr inrlyp sdw idAwl ikRpwl vwihgurU jI
dI(pur) purI s`cKMf nUM(pXwn) jwxw(kIXw) kIqw[ XQw:-ijau jl mih; jlu Awie
Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY;
sd kurbwn]) hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu Arip.srbsu sBu AripE; And
shj Duin Jok]) sUrj ikrix imly; jl kw jlu hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu
QIAw rwm]) jl qrMgu ijau jlih smwieAw] iqau joqI sMig; joiq imlwieAw]
qygbhwdr sI ikRAw; krI n iknhUM Awn]15] pUrn pRp`k idRV DrmI
prmpUjnIk ipqw s`cy siqgurU qygbhwdr swihb jI, (sI) jYsI, gurU BgqI
praupkwr AwpxI, Awpxy ipAwry is`KW dI kurbwnI dyx rUp ikRAw(Awn)
hor(iknhMU) iksy ny BI (n) nhIN(krI) kIqI, ikauN jo Awp jI ny, DMn gurU nwnk
dyv swihb jI dI gurqw dy mwlk bx ky, srb ivAwpI mhW ivsmwd pRymw-BgqI
kQw kIrqn krky AnykW jIAW nMU qwirAw, jIAW nMU gurU mrXwdw, gurbwxI b^SI[
Awp lohy dy qMg ipMjry’c iq`Ky ik`lW iv`ckwr Afol bYTy, B`uK aunINdRw kubol shwry,
iKmw DIrj SWqI Bwxy ’c pRsMn rih ky iKVy m`Qy, sRb`q dy Bly ihq, mhwn au~cI sy
au~cI ShIdI idqI[
qygbhwdr ky clq; BXo jgq ko sok] DMn vwihgurU prmpUjnIk s`cy
siqgurU qygbhwdr swihb s`cy pwiqSwhjI(ky) dy sIs kurbwn krn rUp AiqAMq
vYrwgmeI(clq) kOqk nUM q`k ky, swry jgq(ko) nUM mrn smwn, bhuq BwrI(sok)
sog(BXo) hoieAw[ XQw:-jwnI ivCMunVy.myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry] gur
pRym vYrwg sihq, gurU pRymIAW ny s`cy pwiqswhjI dI ShIdI q`k ky, pUrn gurW qoN
kurbwn hox dw pUrn pRp`k idRV inscw, s`cy pwiqswhjI qoN pRwpq kr ilAw hY[
hY hY hY.sB jg BXo; jY jY jY surlok]16] is`KW ’c(hY) hwhw-kwr,
muslmwnW’c(hY) hwhwkwr, ihMdUAW’c(hY) hwhwkwr, sB jg ’c (BXo) hoieAw, Bwv
swry bRhmMfW dy vx pMCI rox l`gy[ XQw:-mY rovMdI sBu jgu runw; ruMnVy vxhu pMKyrU])

www.Gursevak.com 65 q`qkrw
nwnk.ruMnw bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro] bYkuMT’c jY jYkwr, bRhm lok’c jY
jYkwr, (surlok) surgpurI ’c jY jYkwr ho igAw]16]
16 eIVI.Akwl purK jI v`loN m`hly nONvyN jI dI sRb ivAwpI mhW ivsmwd
mihmw:-AsMK Arb ^rb bRhmMfW DrqIAW hvwvW pwxIAW, &u`lW p`iqAW vwlIAW
bnwspqIAW, sMqW BgqW ShIdW gurmuKW dyviqAW AvqwrW dYNqW irKIAW munIAW,
sUrjW cMdRimAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW qwry mMflW Aqy ien@W dIAW
sohxIAW ikrnW Aqy ien@W dI suMdrqweI smyq, kRoVW bRhmMfW dy pswry, Awpxy srgun
srUp jI ’c vs ky, ies nUM Awpxy Awsry itkwA ky, ies srgun srUp jI smyq,
jugu jugu swcw; hY BI hosI] vwihgurU hr pRwxI dy AMdr bwhr hr smyN BrpUr
pRkwSk inrgun bRhm jI, nmskwr kridAW hr smyN jp rhy hn[ DMn hn DMn hn
DMn hn prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihb jI DMn hn[ Awpxy
prmpiv`qR SuB s`cy praupkwrI sIs swihb jI kurbwn kr id`qy, grIbW dI bWh
PV ky nhIN C`fI, l`ijAw piq r`K leI[ XQw:-ic`q crnkml kw Awsrw; ic`q
crnkml sMg joVIey[ mn locy buirAweIAW; gurSbdIN iehu mn hoVIey[ gur
qygbhwdr boilAw; Dr peIey, Drm n CoVIey[ bWh ijnHW dI pkVIey; isr
dIjIey, bWh n CoVIey[ vwihgurU mh`lw dsvW jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd ipAwr
siqkwr sihq, Ardws ’c &urmwauNdy hn:-qygbhwdr ismirAY; Gr nauiniD AwvY
Dwie] ies leI aupRokq pUrn vYrwgmeI gurbwxI, gurU js nMU, ArQW sihq, zbwnI
kMT krky hr smyN gw ky, AiBAws krn dy byAMq lwhy hI lwhy hn[
17. krqwr kruxwmY; dInu bynqI krY] nwnk; qumrI ikrpw qrY]6]) pRgtu
sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm] siqgurU nwnk dyv.mh`lw 5 jI.AMD
guMg ipMgul miq hInw; pRB rwKhu rwKnhwrw] Anuswr.AMDy boLy guMgy ipMgly jIv nUM
qwrn leI, snmuK mhW ivsmwd pRym bynqI krdy hn:-hy(kruxwmY) (kruxw+mY)
(kruxw) qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI] dieAwl
ikRpwl(mY) srUp, (krqwr) vwihgurU jI!dwsndws (dInu) gRIb inmwxw pRym
bynqI(krY) krdw hY[ vYrwg ibbyk nyqRW qoN rihq, AMDw[ SrDw ivSvwS rUpI kMnW
qoN ibnw, boLw[ pRIq rUpI rsnw qoN ibnw, guMgw[ Awp jI dy fr Dwrn rUpI crnW qoN
ibnw, ipMglw mhW pwpI jIv, AOguxW mhW pwpW ivkwrW rUpI jl sihq, sMswr rUpI
smuMdR qoN, (qumrI) Awp jI dI ikrpw nwl hI, (qrY) qr skdw hY]6] XQw:-hm

www.Gursevak.com 66 q`qkrw
folq.byVI pwp BrI hY; pvxu lgY.mqu jweI] snmuK isD.Bytx kau Awey; inhcau
dyih vifAweI]1] gur qwir qwrxhwirAw] dyih Bgiq.pUrn AivnwsI; hau quJ
kau bilhwirAw]1]
18. bYr ibroD kwm k®oD moh] JUT ibkwr; mhw loB DRoh] ingury AMdr
vYr.p`Qr dI lkIr hY, ijvyN r`sI sV ky v`t nhIN C`fdI, iqvyN vYr’c BwvyN sV bl
jWdw hY, pr Pyr BI jnmW 2’c, vYr nhIN C`fdw[ bYr (ibroD) JgVy(kwm)
ivkwr’c mr irhw hY, (k®oD) g`usy’c sV, swV irhw hY, sbMDIAW pdwrQW mwieAw dy
moh, JUT(ibkwr) KotI kwr ivSy, (mhw) v`fy(loB) lwlc(DRoh) CL’c, pc 2 ky mr
irhw hY[ XQw:-plic plic sglI mueI; JUTY DMDY mohu] iek su hir ky nwm ibnu;
AgY leIAih Koih]
ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk rwiK lyhu; Awpn kir krm]7]
sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anqklwvwn Ajpw jwp vwihgurU siqgurU nwnk dyv
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, klMkI nUM b^Swaux
leI, vwihgurjI dy snmuK sRb ivAwpI mhW ivsmwd Ardws krdy hn:-hy vwihgurU
jI!ies dy (ieAwhU) ies qr@W, aupRokq ivkwrW AOguxW mhW pwpW kqlW’c(jugiq)
juVy dy, keI jnm(ibhwny) guzr gey hn[ XQw:-keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI
jnm; gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK
joieE]) kbhU kIt hsiq; pqMg hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw] (Awpn)
AwpxI(krm) myhr(kir) krky (rwiK) r`K(lyhu) lvo jI]7] XQw:-rwKhu ApnI
srix pRB; moih ikrpw Dwry] syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]
19. ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy
caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2]) BwvyN dwqW nUM brbwd krky,
AikRqGx ho irhw hY, AikrqGxw kw; kry auDwru] Anuswr ies dy auDwr leI,
aupwA dsdy hn, ikauN jo ieh sdw sdw iehu BUlnhwru] hY[ nwnk.rwKnhwru
Apwru]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie
dwnu] vwihgurU jI mwqw ipqw jI hn[ BwvyN rwjy nUM pqw hY ik bwZ qW myrw hI hY,
pr iPr BI mwlI qoN &uu`l dI pRym Bytw lY ky, pRsMn ho jWdw hY, ieauN ijs vwihgurU jI
kI ijMd jwiedwd pRvwr sB bsqu hY, (iqsu) iqn@W AwgY (rwKY) r`K dyvy, Bwv Awpxy

www.Gursevak.com 67 q`qkrw
pRIqm gurU jI qoN srvMs kurbwn kry, ijvyN vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny vwihgurU jI qoN
kIqw[ Awp jI qoN r`b pIr bu`DUSwh jI ny kIqw[ XQw:-prweI Amwx.ikau rKIAY;
idqI hI suKu hoie]
pRB kI AwigAw; mwnY mwQY]) rb kI rjwie.mMny isr aupir; krqw mMny Awpu
gvwvY]) pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] Anuswr(pRB) vwihgurU siqgurU swihb jI
kI AwigAw nUM, Awpxy isr mwQY ’qy (mwnY) mMny, r`b rUp pIr bu`DUSwh jI, pMjW
ipAwirAW vWg[ XQw:-Purmwnu qyrw.isrY aUpir; iPir n krq bIcwr] quhI
drIAw.quhI krIAw; quJY qy insqwr]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE]) jy BuK dyih.q
ieq hI rwjw; duK ivic sUK mnweI]3]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau]2]
aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2]) dIn
dieAwl sdw ikrpwl] swihb sRI gurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:-vwihgurU jI
dw b^iSAw sB ku`J, vwihgurU jI dy A`gy r`Kx qoN, pUry gurU jI dI AwigAw isr m`Qy
’qy mMnx qoN, aus kW ku`qy AikRqGxqw vwlI duK`lI AvsQw(qy) qoN, jy iqsu BwvY
nwnkw; kwghu hMsu kry]) bguly qy Puin hMsulw hovY; jy qU krih dieAwlw])
nwnk.vyKY ndir kir; cVY cvgx vMnu]) cVY svwieAw inq inq rMgw; GtY
nwhI.qolIjw hy] Anuswr (caugun) cOguxW Bwv bhuqy qoN bhuqw(inhwlu) pRsMn hI
pRsMn(krY) kr idMdy hn, ikauN jo(swihbu) mwlk vwihgurU jI, siqgurU sdw dieAwlu
hY BweI; sdw (dieAwlu) dieAw dy Gr hn]2] XQw:-qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw
iniD; piqq pwvn gosweI]) Bgiq vCl; sdw ikrpwl]) pRB bKsMd dIn
dieAwl]) siqgurU sdw dieAwlu hY BweI; ivxu Bwgw ikAw pweIAY] eyk ndir
kir vyKY sB aUpir; jyhw Bwau qyhw Plu pweIAY] nwnk nwmu vsY mn AMqir; ivchu
Awpu gvweIAY]4]6]
ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY
inhwlu] nwnk swihbu; sdw.dieAwlu]2]
swKI 1.:-siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY]) nwnk.syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) qnu mnu Dnu sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY
pweIAY] Anuswr DMn bwbw ngwhIAw isMGjI ny, Awpxy gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM, Awpxy ipMf AwlmgIr ivKy,
www.Gursevak.com 68 q`qkrw
AiqAMq suMdr blvwn kImqI GoVw pRym Bytw kIqw[ zwlm hwkmW ny bwbyjI dw swrw
pRvwr ShId kr idqw[ bwbwjI Awpxy nwnky Gr ipMf mUlovwL(sMgrUr) ivKy cly
gey[ vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM, rweykot iksy pRymI ny pihr rwq geI qoNy ^br
idqI, “hy vwihgurUjI!Awp jI dy ^ws pRymI bwby ngwhIey jI dy pRvwr nUM qurkW ny
ShId kr idqw hY[ bwbwjI Awpxy nwnky Gry audws bYTy hn[ ”pwrbRhm grIb
invwj] pUrn gurU jI J`t p`t GoVy’qy Asvwr hoey, phu P`utdI nwl ipMf mUlovwL
phuMcy, ij`Qy hux sRI gurduAwrw swihb jI hn[ ie`Qy ie`k pRymI ku`lI’c bYTw sI,
siqgurU swihb jI dy prmpiv`qR drSn krky gd 2 ho igAw[ hukm pw ky bwby jI
nUM jw d`isAw[ bwbwjI mLweI smyq dhIN, CoilAW dI im`s vwly pRSwdy, Awpxy
bzurg nwny jI nUM BI nwl ilAwey[ siqgurU swihb jI ny, myrY min qin pRIiq
lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw] (1j`PI) Anuswr AwpxI CwqI nwl lw
ky, AYsw ipAwr id`qw, AMdr Ajpw jwp clw id`qw, ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw] Anuswr l`KW KuSIAW pwiqswhIAW b^SIAW[ &urmwieAw, “BweI!Awp jI ny
dwdikAW nwnikAW dI kul qwr leI hY[ ”ivsmwd ismrn b^S ky, sB audwsIAW
dUr kr id`qIAW[ DMnu syvw; syvku prvwnu] Anuswr DMn SuB s`cI syvw ijs nUM krky,
pyRmI gursyvk jI gurU jI nUM pRvwn hoey[ ies leI pyRmI ieh Dwrnw gwauNdy hn:-GoVy
ciV@E.gurUjI myry, myrw BwvyN k`K n rhy[
dUjI swKI:-AMimRqDwrI pRymx v`fBwgx isMGxI dw ie`ko ie`k ipAwrw b`cw,
vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI AkwlI &Oj’c, DrmXu`D lVidAW ShId ho igAw[ ies
ny, qyrw kIAw mITw lwgY] nwmu pdwrQu nwnku mWgY] Anuswr sbr Sukr dw ipAwlw
pIqw[ sRI AnMdpur swihb jI ivKy, Awpxy gurU pRIqm jI dy drSn krky, DMnvwd
kIqw qy pRym bynqI kIqI, “kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw
quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] Anuswr hy mhwrwj swihb jI! b`cw Awp jI dw
hI sI, Awp jI dI b^iSS dw sdkw, Awp jI leI ShId ho ky, Amr ho igAw hY[
myrI k`uK s&lI hoeI hY[ ”s`cy pwiqswhjI ny lUM 2 krky AiqAMq pRsMn ho ky ikhw,
“DMn gurU nwnk dyv swihb jI, Awp jI nUM, cwr gurmuiK spu`qR b^Sxgy, inhwl
3!”; pUry gur kw bcnu.aupir AwieAw]) igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD
bcn AtlwDw] Anuswr sRI muKvwk s&ly hoey[ v`fBwgx AwigAwkwrI pRymx is`KxI
ny, Awpxy cwry ipAwry lwiek gurmuiK spu`qR, du`D m`Kx nwl pwL ky, cojI myry

www.Gursevak.com 69 q`qkrw
goivMdw.cojI myry ipAwirAw; hir pRBu myrw cojI jIau] vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy
s`cy im`Ty crn-kmlW ’c pRym Bytw kr idqy[ jo, gur kau; kurbwnu jwau hW]) gur
Apuny aUpir; bil jweIAY] Anuswr Awpxy hIey ko pRIqmu; swihb jI qoN h`s 2 ky
kurbwn hoey[ so, ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] Anuswr pihlW ie`k sp`uqR pRym
Bytw kIqw, nwnk swihbu; sdw dieAwlu] pUrn gurU jI ny, aus qy caugun; krY
inhwlu] Anuswr cwr gurmuiK spu`qR b^S ky, cOguxI Bwv bhuqI qoN bhuqI AiqAMq
hI inhwl pRsMn iqRpq kr id`qI[ aus ny pMjy spu`qR Arp ky, ieh bcn kmwey,
kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY
myrw] AYsy ivsmwd gurmuiK pRymIAW nUM sd sdw rom 2 krky nmskwr hY]2]
20. mn hir ky nwm kI; pRIiq suKdweI] kir ikrpw nwnk; Awip ley
lweI]3]) qKiq bYTw Arjn gurU; siqgur kw iKvY cMdoAw] augvxhu qY AwQvxhu;
chu ckI kIAnu loAw] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv, mh`lw pMjvW jI
&urmwauNdy hn:-swcI pRIiq.n quteI ipAwry; jugu jugu rhI smwie]) swcI pRIiq hm;
qum isau jorI] qum isau joir; Avr sMig qorI] (krv`qu) Awsw] krvqu Blw; n
krvt qyrI] lwgu gly; sunu ibnqI myrI]1] hau vwrI; muKu Pyir ipAwry] krvtu
dy; mokau kwhy kau mwry]1] rhwau] jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau]2] hm qum bIcu; BieE nhI koeI] qumih su kMq; nwir hm
soeI]3] khqu kbIru; sunhu ry loeI] Ab qumrI; prqIiq n hoeI]) ry mn.AYsI
hir isau pRIiq kir; jYsI jl kmlyih] lhrI nwil pCwVIAY; BI ivgsY Asnyih]
Anuswr hy mn! (hir) vwihgurU jI(ky) dy nwm(kI) dI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
s`cI pRIiq, ju`gW 2 ’c suKdweI hY[ siqgurU swihbwn jI, sRb ivAwpI mhW ivsmwd
pUrn ikRpw hI ikrpw (kir) krky, AwpxI pRIq Awip hI(lweI) lw(ley) lYNdy hn[
XQw:-sweI pRIiq; ij Awpy lwey] gur prswdI; duibDw jwey]) Awpy lwieE; Apnw
ipAwru] sdw sdw iqsu gur kau; krI nmskwru]7]) Aink Bwiq; mwieAw ky hyq]
mwieAw sRIr, idRStmwn pRIq GxI hI duKdweI hY]3] mwieAw moh prIiq iDRgu;
suKI.n dIsY koie]
21. AsiQru Bgiq; swD kI srn] nwnk jip jip jIvY; hir ky crn]4]
siqgurU nwnk Arjndyv jI &urmwauNdy hn:-dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn

www.Gursevak.com 70 q`qkrw
suAwie] Anuswr dynhwr dwqwr vwihgurU jI nUM C`f ky, hor suAwdW c l`gxy krky,
jIv dw qn kutMb jobn Dn mwl, rwj hwQI GoVy bsqR sB ku`J JU`Tw clweymwn hY[
ies leI dwsndws gRIb, (AsiQru) Ac`l bRhm srUp(swD) siqgurU swihb jI kI
mhW ivsmwd Ac`l s`cI srn ’c, pRymw(Bgiq) BgqI kridAW, (hir) siqgurU
swihb jI(ky) dy gursbd rUpI im`Ty ipAwry crn-kml, vw gur AMimRq iBMnI dyhurI;
dy crn-kml jip jip ky, gurpRswid(jIvY) ijauNdw hY[ XQw:-AwKw jIvw; ivsrY
mir jwau] AwKix AauKw; swcw nwau]) mrxM; ibsrxM goibMdh] jIvxM; hir nwm
D´wvxh] crn-kmlW dw iDAwn Dwr ky, jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] Anuswr
crn-kmlW nUM c`t ky, sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]
Anuswr crn-kmlW nUM AwpxIAW A`KW’c DrwauNdw hY]4]
23.jo qum Bwny; iqn pRBu jwqw] nwnk aun jn; crn prwqw]7] vwihgurU
nwnk siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-zwlmW dy Gor iBAwnk zulm krn qoN,
mh`lw pMjvW jI, au~bldI dyZ’c bYTy, mhW kSt Bu`K aunINdRw qRyh shwrI, mhwn
kurbwnI kIqI, sMswr nUM gurbwxI jI b^Sy, ies leI hy(pRBu) vwihgurU jI!jo gurmuiK
snmuK siqgurU swihb mh`lw pMjvW jI(qum) Awp jI nUM(Bwny) Bw gey hn, (iqn)
iqn@W ny Awp jI nUM, srb ivAwpI Ajpw jwp(jwqw) jwixAW hY[ dwsn dws(aun)
aun@W gurmuiK(jn) ipAwry siqgurU swihb mh`ly pMjvyN jI dy, im`Ty s`cy su`cy au~cy
crn-kmlW’qy (prwqw) pYNdw hY[ vw siqgurU swihb mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy
hn:-hy(qum) siqgurU rwmdws swihb jI!jo gurmuiK snmuK(qum) Awp jI nUM(Bwny)
Bw gey hn, (iqn) iqn@W ny Awp jI nUM, (pRBu) vwihgurU jI srUp(jwqw) jwx ilAw
hY[ vw (pRBu) vwihgurU jI(jwqw) jwx ley hn[ AYsy bMd 2 ktwaux vwly, du`K Bu`K
mwrW shwr ky, sbr Sukr dy ipAwly pIx vwly, jo gursyvk hn, dwsn dws(aun)
aun@W gurmuiK(jn) ipAwirAW dy, im`Ty s`cy su`cy au~cy crn-kmlW ’qy(prwqw) pYNdw
hY, pRwpq krdw hY]7] XQw:-swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu
Anrwau]1]
24. so syvku; ijsu ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk hrI]8]5])
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:-myry Twkur riK lyvhu; ikrpw DwrI] koit mDy ko ivrlw syvku; hoir

www.Gursevak.com 71 q`qkrw
sgly ibauhwrI] Anuswr prmpUjnIk bRhmigAwnI kY grIbI smwhw] bRhmigAwnI
praupkwr aumwhw] pMjW ipAwirAW vWg, Awpxy cojI pRIqmjI nUM qn mn ijMd jwn
isr Arpx vwly, ijsu Awpxy ipAwry ’qy, siqgurU swihbwn jI ny, byAMq Agm
Apwr pRkwS srUp srb ivAwpI Anq klwvwn AsMK SuB guxW vwlI ivsmwd s`cI
ikrpw krI hY, (so) auh gur syvku jI, inmK inmK hrI jI nUM(jip) jpdy hn[ vw
prmpUjnIk mh`lw pMjvw jI &urmwauNdy hn:-lwly goly kUkr Zulwm gursyvk jI nUM,
(hrI) vwihgurU srUp jwx ky, (inmK) A`K dy mIcx ijqny smy’c, (inmK) A`K dy
mIcx ijqny smy’c, dwsn dws ZRIb jip irhw hY, Bwv ie`k inmK BI nhIN
Bu`ldw]8]5] pUrn gurU jI qy BweI gurdws swihb jI.lwly goly kUkr Zulwm
gursyvk jI dy AnMq gux, Awp kmw ky ieauN &urmwauNdy hn:-iqsu jn ky pg.inq
pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih rwm]) nwnk bugoXd jnu qurw; qyry
cwkrW pw Kwk]) prvdgwr Apwr Agm byAMq qU] ijnw pCwqw scu; cuMmw pYr
mUM]) hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq
ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) mwrU
mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu guxw hir
bxjy; lwid vKru lY cwilE]1] syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq swihbu
syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq]1] rhwau] jYsI AwigAw kInI Twkuir; iqs qy,
muKu nhI moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE]2]
AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb
kw; so mwQY ly mwinE]3] BieE ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu
syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv] iqn
hI pwey; inrMjn dyv]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY.sB pwpI
qirAw]) jo ikCu Twkur kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau]) mul
KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw
iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie murId; n
glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[
nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI
qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId;
iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw]) KwDy lUx.gulwm hoie; pIih

www.Gursevak.com 72 q`qkrw
pwxI FovY[ lUx Kwie.kir cwkrI; rix tuk tuk hovY[ lUx Kwie. DI puqu hoie; sB
ljw DovY] lUxu vxotw.Kwie kY; hQ joiV KVovY] vwt vtwaU lUxu Kwie; guxu kMiT
provY] lUx hrwmI gunhgwr; mir jnmu ivgovY]) bY KrIdu; hau dwsro qyrw] qUM Bwro
Twkuru; guxI ghyrw]) hm kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) kih
kbIr.gulwmu Gr kw; jIAwie BwvY mwir]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI
AwigAw; mn mih shY] Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd
iDAwvY] mnu bycY; siqgur kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie
inhkwmI] iqs kau hoq; prwpiq suAwmI] ApnI ik®pw; ijsu Awip kryie] nwnk
so syvku; gur kI miq lyie]2]
30. bRhmigAwnI; aUc qy aUcw] min ApnY hY; sB qy nIcw]) fMfauiq bMdn
Ainkbwr; srb klw smrQ] Anuswr prmpUjnIk sRI gurU gRMQ swihb jI dy A`Kr
2 nUM, hr smyN fMfauq krky, vwihgurU gurU mMnx pUjx jpx iDAwaux ArwDx vwly,
gursyvk pUrn(bRhmigAwnI) bRhmbyqy mhWpurS jI, (aUc) au~icAW purKW (qy) qoN
BI(aUcw) au~cy hn[ XQw:-bRwhmxu KqRI sUd vYs, cwir vrn cwir AwsRm hih; jo
hir iDAwvY so prDwnu] ijau cMdn inkit.vsY ihrfu bpuVw; iqau sqsMgiq
imil.piqq prvwxu]3] Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu]
jn nwnku.iqs ky crn pKwlY; jo hir jnu.nIcu jwiq syvkwxu]4] 4]) inrml
inrml.sUcw sUco; sUcw sUco sUcw] AMq n AMqw.sdw byAMqw; khu nwnk.aUco aUcw])
bhu byAMq; aUc qy aUcw] nwnk Awps kau; Awpih phUcw]6] BwvyN au~icAW qoN au~cy
hn, Pyr BI pUrn gurU jI nMU sB ku`J mMn ky, ApnY min ’c, sB (qy) qoN(nIcw)
nIcy(hY) hn[ XQw:-kbIr.sB qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] ijin AYsw kir
bUiJAw; mIqu hmwrw soie]) PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu] gunhI BirAw.mY
iPrw; loku khY drvysu] 61]
31. bRhmigAwnI.sgl kI rInw] siqgurU swihbwn jI nUM isr Arpx vwly,
pUrn bRhmigAwnI gursyvk jI, (sgl) swirAW(kI) dI, (rInw) crn-DUV hn[
XQw:-sgl ryn.iehu mnu BieAw; ibnsI Ap DwrI]) imit gey bYr; Bey sB ryn]
AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) eyku nwmu; sMqn AwDwru] hoie rhy; sB kI pg Cwru])
jwqI ECw pwqI ECw; ECw jnmu hmwrw] rwjw rwm kI syv n kInI; kih rivdws

www.Gursevak.com 73 q`qkrw
cmwrw]3] 3]) myrI KlhuN mOjVy; gurisK hMFWdy[) ivic snwqˆØI; syvku hoie]
nwnk; pxHIAw pihrY soie]) KqRI bRwhmxu.sUdu bYsu; auDrY ismir cMfwl] ijin
jwinE.pRBu Awpnw; nwnk.iqsih rvwl]) sYnu nweI buqkwrIAw; Ehu.Gir Gir
suinAw] ihrdy visAw pwrbRhmu; Bgqw mih ginAw]3]
(isK polw) nK isK lau.sgl AMg; rom rom kir kwit kwit, isKn ky crn
pr vwrIAY[ Agin jlwie.Puin pIsn pIswie qWih, lY aufY pvn.huie Aink
pRkwrIAY[ jq kq isK pg DrY, gur pMQ pRwq; qwhU qwhU mwrg mY, Bsm ko
fwrIAY[ iqh pd pwdk crn, ilv lwgI rhY; dieAw kY dieAwl, moih piqq
auDwrIAY] (672.kibq) gurmuiK mhW purK BweI gurdws swihb jI vWg, gursyvk
jI pUrn bRhm igAwn nUM pRwpq ho ky BI, sB dI crn-DUV bx ky, gurU jI dy kUkr
hI bxdy hn[ ijvyN ibR`C nUM bhuqw &L l`gx qoN bhuqw hI Juk jWdw hY[ XQw:-dRüm
spUr.ijau invY; KvY ksu.ibml bIcwrh]
36. pr iqRA rUpu; n pyKY nyqR] gurmuiK Aprs jI(pr) prweI(iqRA) iesqRI
dw rUpu, mUvI, kwgz ’qy Poto(nyqR) A`K nwl n(pyKY) dyKdy hox[ prwieAw rUp dyKx
dy AsMK doS mhW pwp hn[ XQw:-byd pVy piV pMifq mUey; rUpu dyiK dyiK nwrI])
AKI sUqku vyKxw; pr iqRA pr Dn rUpu] {prQwie swKI.mhwpurK boldy; swJI
sgl jhwnY] Anuswr siqgurU swihbwn jI Awpxy b`cy b`cIAW nUM svwrn leI, sWJw
aupdyS b^S rhy hn, Bwv b`cIAW BI prwieAw rUp n dyKx[ }
36 aUVw.pr iqRA.rUp inhwry[ lwgY sUqku.rom rom kau ipAwry[ pr iqRA.rUp
inhwry[ siq pRmysr.iqs kau mwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ Bogy kst.AsMK Apwry[
pr iqRA.rUp inhwry[ nyqR Aiq mYLy.hoihN ipAwry[ pr iqRA rUp.inhwry[ suK n dyKY;
supn mJwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ jm v`s pey.v`f joD Apwry[ pr iqRA.rUp
inhwry[ jnm Drm.jUey hwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ rog sog ivjog.iqs mwry[ pr
iqRA.rUp inhwry[ kUkr sUkr.mhW kUiVAwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ ADm cMfwl.Bogy
nrk hzwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ hoih Apiv`qR.supn mJwry[ pr iqRA rUp
inhwry[ kwm Emwih kY.iqs kau mwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ pwpI AwqmGwqI.hY
sMswry[ pr iqRA. rUp inhwry[ jlqw jlqw.jIvn bwzI hwry[ pr iqRA.rUp
inhwry[ kwmI kRoDI.pwpn koit auswry[ pr iqRA.rUp inhwry[ pVqw lhU pwk.ndI
mJwry[ pr iqRA.rUp inhwry[ jnm mrY.mr nrk isDwry[ pr iqRA.rUp inhwry[

www.Gursevak.com 74 q`qkrw
eyfz Awid.iqs mwry[ (dwsin dws)
36 AYVw.swKI:-prmpUjnIk bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] pUrn bRhmigAwnI r`b rUp Bgq sUrdws swihb jI:-Awp jI
sMsikRq &wrsI ihMdI dy pUrn iv`dvwn sn[ Akbr dy Aihlkwr vjoN, ielwky
AvD’c sMdIlw dy hwkm bxy[ min bYrwgu BieAw; drsnu dyKxY kw cwau] Anuswr
Awp jI nUM pUrn idRV bYrwg ho igAw[ isD swiDk igrhI jogI; qij gey Gr
bwr]1] Anuswr sB ku`J iqAwg ky bMdgI krn l`g gey[ ie`k nyk swaU SwhUkwr
pRvwr smyq drSn krn Awaux l`gw[ qpy qpIsr; folY cIq] Anuswr swaU
SwhUkwrnI dw rUp dyK ky, ic`q folx qoN, pic pic muey; ibKu dyiK pqMgw] Anuswr
pqMgy vWg sVn l`g gey[ AKI sUqku.vyKxw; pr iqRA.pr Dn rUpu] Anuswr swry
sRIr nUM Apiv`qRqweI bycYnI ho geI[ byd pVy piV.pMifq mUey; rUpu dyiK dyiK nwrI])
kwmI purK; kwmnI ipAwrI] Anuswr swaU SwhUkwrnI dw srUp dyKx leI, AqIq
bwxw iqAwg ky, l`kVhwry dy Bys ’c jMgL ’coN, l`kVW dw ie`k Bwr SwhUkwr dy Gry
in`q hI iljWdy[ l`kVW s`ut ky ibAwkul hwlq ’c KV@y, swaU SwhUkwrnI dy srUp v`l
dyKdy rihMdy[ SwhUkwr SwhUkwrnI bMdgI swDU syvw puMn dwn dy ihqkwrI sn[
pqIbRqw nyk SwhUkwrnI ny idl ’c bVw hI A&sos kIqw, ik ien@W dw mn fol
igAw hY, jy Awpxy pqI nUM d`isAw qW ien@W nUM mwrn mrwauxgy[ ies leI cu`p rhI[
ie`k swl mgroN Gr ’c l`kVW dyK ky SwhUkwr ny pu`iCAw, “ieh l`kVW qusIN ik`QoN
mMgwauNdy hoN?”pqIbRqw ny dovyN h`Q joV isr Jukw ky, pUrn gRIbI nwl pRym bynqI
kIqI, “jykr Awp pUrn iKmw kroN qW d`s skdI hW[ ies ’c pRmwqmw jI dI
jwmnI dyvo[ ”SwhUkwr nUM pqIbRqw’qy pUrn Brosw sI[ ikhw, ”TIk hY, dws iKmw
hI krygw[ ij`Qy iKmw hY, au~Qy mhwrwj vsdy hn[ ” XQw:-kbIrw.jhw igAwnu, qh
Drmu hY; jhw JUTu.qh pwpu] jhw loBu.qh kwlu hY; jhw iKmw.qh Awip] 155])
iKmw sIgwru.kwmix qin pihrY; rwvY lwl ipAwrI] pqIbRqw ny s`c 2 d`s idqw[
s`c sux ky SwhUkwr nUM bhuq hI vYrwg ho igAw[ “ieqnw v`fw iqAwgI vYrwgI,
sMswrI gMd leI ie`k swl l`kVW FoNdw irhw[ ”ies qr@W ieh jIv AnykW jUnW ’c
BRmdw kSt Bog irhw hY[ XQw:-bYr ibroD; kwm koRD moh] JUT ibkwr; mhw loB
DoRh] ieAwhU jugiq; ibhwny keI jnm] nwnk.rwiK lyhu; Awpn kir krm] dohW ny
ismrn krky Ardws kIqI[ “hy srb ivAwpI Akwl purKu jI !sdw sdw, iehu

www.Gursevak.com 75 q`qkrw
BUlnhwru] jIv ’qy ikRpw kro, ijs krky aus dI miq Awp jI dy srb ivAwpI
crn-kmlW ’c juVy[ ”SwhUkwr SwhUkwrnI dovyN iKmw DIrj pr aupkwr vwly nyk
sn, gu`sw krn dI bjwey, l`ijAw dy ky svwrn leI, Bgq jI nUM Awpxy Gr lMgr
Ckwaux leI bulwieAw[ siqkwr sihq Bgq jI dy crn Do ky, lMgr CkwieAw qy
ikhw, “hy Bgq jI !Gr vwlI smyq sB ku`J sMBwLo, Awp jI Aswfy pwpIAW dy
qwrk hoN, mrn qy jmW dy kSt qoN bcwvoNgy[ dwsndws bMdgI krygw[ ”ieh sux ky
Bgq jI nUM bhuq hI l`ijAw AweI[ DrqI ’c Zrk hox l`gy[ -A&sos lwhxq hY,
au~cw AOhudw iqAwg ky dws ny prwey Gr nUM q`ikAw hY, ijs dIAW ieh s^q szwvW
ilKIAW hn:-pr iqRA.rwvix jwih; syeI qwlwjIAih] inqpRiq.ihrih pr drbu;
iCdR kq FwkIAih] SwhUkwr nUM ikhw, “dws nUM do qoV grm krky dyvo[ ”nWh krn
qoN ikhw, “dws quhwnUM srwp dy dyvygw[ ”srwp qoN fridAW ny qoV ilAw ky dy
idqy[ vYrwgI Bgq jI ny AwpxIAW dohW A`KW’c qoV mwr ky AMn@IAW kr leIAW,
ik ien@W ny myry koLoN ie`k swl l`kVW FuAweIAW hn[ jIvn nUM nrk bxwieAw hY[
nyqRhIx ho ky jMgL’c jw ky ivrwg sihq BgqI krn l`gy[ Awp jI nUM AqIswr
mRoVy l`gx qoN k`pVy gMdy ho gey[ Awp jI dw ipAwr dyK ky BgvwnjI pRgt hoey,
BgvwnjI ny Awp jI dy swry k`pVy Doqy qy ikhw, “Bgq jI, hux dwsndws ny jwxw
hY[ ”Bgq jI ny BgvwnjI nUM Avwz qoN pCwx ky pUrn pRym Adb siqkwr nwl
g`utoN PV ley, qW BgvwnjI ny g`ut Cufw ilAw, Bgq jI ny ikhw, “Awp jI ny gu`t
qW Cufw ilAw hY, dwsndws dy mn’coN inkL ky idKwau[ ”pRym dy vsIkwr ho ky
BgvwnjI ny AwpxIAW A`KW Bgq jI nUM b^S idqIAW Ab kI bwr.bKis bMdy kau;
bhuir n Baujil Pyrw] Anuswr Bgq jI ny ikhw, “dwsndws nUM iesy jnm’c hI
b^S lvo jI[ nyqRhIx bMdgI krWgw[ ”Awp jI ny Ajpw jwp’c lIx ho ky ^Ub
bMdgI kIqI[ byAMq hI jIAW nUM bMdgI’c lw ky qwirAw[ siqgurU pMjvyN pwiqSwhjI
dy prmpiv`qR crn-kmlW’c lIx ho ky, Cwif mn; hir.ibmuKn ko sMgu] bwxI
aucwrI, jo AMg 1253’qy hY[, Awp nyqRhIx ho ky pws bYT gey qy ikhw, “Awp jI
ny jo Awpxy nyqRW’c qoV mwry hn, ieh bhuq BwrI glqI kIqI hY, ies leI jy Awp
jI A`KW r`KxIAW cwhuMdy hoN, qW ie`k jnm hor Dwrnw pvygw[ ”ieh quk aucwridAW
hI A&ur smwDI’c lIx ho gey[ gurU pRmysr jI dy drSnW dw AYsw ivsmwd rMg

www.Gursevak.com 76 q`qkrw
b`Jw, ijs bwry vwihgurU mh`ly pMjvyN jI ny BwrI pRsMn ho ky, Awp jI dI bhuq BwrI
mihmw js rs pRym BirAw ieh ivsmwd rMgIlw gurSbd aucwirAw, ijs ’c Bgq
jI dI inRivkwrqw, AibnwsI suK; Awpn Awsn] vwihgurU jI’c pUrn ivsmwdI;
And shj Duin Jok] srb ivAwpI ivsmwd mgnqw lInqw dw izkr hY[ swrMg
mhlw 5 sUrdws, <> siqgur pRswid] hir ky sMg; bsy hir lok] qnu mnu
Arip.srbsu sBu AripE; And shj Duin Jok]1] rhwau] drsnu pyiK.Bey
inribKeI; pwey hY sgly Qok] Awn bsqu isau, kwju n kCUAY; suMdr bdn
Alok]1] isAwm suMdr qij.Awn ju cwhq; ijau kustI qin jok] sUrdws mnu pRiB
hiQ lIno; dIno iehu prlok]2]
36 eIVI. imiQAw nyqR; pyKq pr iqRA rUpwd]) jo jwnY; mY jobnvMqu] so
hovq; ibstw kw jMqu] Anuswr suMdr kumwr AvsQw ’c, jdoN ieh smJdw hY, ik mYN
husn vwlw hW, qdoN sdw sdw iehu BUlnhwru] hox kwrn, prwey rUp ivkwr idRStI
nwl dyKx l`g jWdw hY[ pqMgy dy lweIt’qy sVn vWg, prwey rUp’qy sVdw rihMdw
hY[ dyKx dI Awdq v`DdI 3 hI jWdI hY[ iCvY, kwmu n puCY jwiq] Anuswr kwm dy
v`s ho ky, so hovq; ibstw kw jMqu] Anuswr ibstw dw kIVw bx jWdw hY[ A`KW nwl
prwieAw rUp dyKxw Apiv`qRqweI hY[ eyfz Anyk ibmwrIAW krky, duK`lI rogI sogI
izMdgI Bog ky, jm vis kIAw; AMDu duhylw] Anuswr jmW dy v`s pYNdw hY[ AnMq
bRhmMf dy pswry’c, rMgW 2 dIAW jUnW’c jIv, hr vyly rUp dyK rhy hn[ koit
bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] gurU jI, Awpxy is`K nUM rUp dyKx
qoN bcwaux leI &urmw rhy hn:-dynhwru pRB Coif kY; lwgih Awn suAwie] Anuswr
hMkwrI ivkwrI dy nyqR, pr(iqRA) iesqRI dw(rUpwd) srUp Awid nMgyz(pyKq) dyKdy,
(imiQAw) JU`Ty nwsvMq k`Fxy jog hn[ XQw:-nYx.n dyKih swD; is nYx ibhwilAw]
krn.n sunhI nwdu; krn muMid GwilAw] rsnw.jpY n nwmu; iqlu iqlu kir ktIAY]
hirhW.jb ibsrY goibd rwie; idno idnu GtIAY]) AKI pRyim ksweIAw; hir hir
nwmu ipKMin@] jy kir dUjw dyKdy; jn nwnk.kiF idcMin@]) iDRgu isru.jo gur nw invY;
gur lgY n crxI] iDRgu loiex gur drs ivxu; vyKY pr qrxI] iDRgu srvix.aupdys
ivxu; suix suriq n DrxI] iDRgu ijhbw.gur sbd ivxu; hor mMqR ismrxI] ivxu syvw
iDRg hQ pYr; hor inhPl krxI] pIr murIdW iprhVI; suK siqgur srxI]10])
mÚ1] mn kw sUqku.loBu hY; ijhvw sUqku kUVu] AKI sUqku.vyKxw; pr iqRA pr Dn

www.Gursevak.com 77 q`qkrw
rUpu] kMnI sUqku.kMin pY; lwieqbwrI Kwih] nwnk.hMsw AwdmI; bDy jm puir
jwih]2]
39. Apuny jn kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky
ipAwry]8]10] DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw] ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw]
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-
inmK inmK; Twkur nmskwrY]) nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir])
keI koit; nwm gun gwvih] Awqm ris; suiK shij smwvih]) Apuny Twkur kI;
hau cyrI] crn ghy.jgjIvn pRB ky; haumY mwir inbyrI] Anuswr Awpxy
prmpUjnIk Twkur jI dI cyrI bx ky, inmK 2 nmskwrn, isr Arpx, suAws 2
nwm jpx jpwaux, shj smwvx vwly, Apuny Kry(jn) ipAwry Bgq syvk dwsn
dws gRIb bRhmigAwnI sgl kI rInw] (kau) nUM siqgurU swihbwn jI(swis)
suAws(swis) suAws rom 2 dy ipAwr nwl(smwry) Xwd krdy hn, Bwv aus dI hr
smyN pwpW ivkwrW qoN r`iKAw krdy hn, kwrj svwrdy hn[ aus dy idl idmwZ ’c
hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hn, lUM 2 ’c vs jWdy hn, AMdr bwhr AsMK AnMq
pRkwS hI pRkwS sihq, inrgun srgun jI dI eykqw b^S ky, ihrdy ’coN AMimRq rs,
muK ’c Byj ky, iqRpqI b^Sdy rihMdy hn[ ijs ipAwry jI nUM, siqgurU swihbwn jI
rom 2 dy ipAwr nwl cyqy krdy hn, (Eie) Ehu gursyvk jn(prmysur) Akwl purKu
vwihgurU jI dy srgun srUp, siqgurU swihb jI dy(ky) dy Kry ipAwry hn, Bwv ijs
pRymI jI nUM, siqgurU swihb jI inmK 2 suAws 2, pUrn ipAwr siqkwr nwl Xwd
krky nmskwrdy hn, auh hI Asl pUrn s`cy pRymI jn jI hn]8]10] Apuny jn
kau; swis swis smwry] nwnk Eie; prmysur ky ipAwry]8]10] 2.prmpUjnIk
gur nwnk dyv goivMd rUp] vwihgurU siqgurU nwnk dyv siqgurU gRMQ swihb jI
&urmwauNdy hn:-jo jwnY; iqsu sdw suKu hoie] Awip imlwie; ley pRBu soie] Ehu
DnvMqu kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq ijsu irdY BgvMqu] DMnu DMnu; DMnu jnu AwieAw]
ijsu pRswid; sBu jgqu qrwieAw] jn Awvn kw; iehY suAwau] jn kY sMig; iciq
AwvY nwau] Awip mukqu; mukqu krY sMswru] nwnk iqsu jn kau; sdw nmskwru])
rwm sMq mih.Bydu ikCu nwhI; eyku jnu. keI mih lwK krorI]) hir hirjn dueI.eyk
hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY smwih]) hir ky
jn siqgur sq purKw; hau ibnau krau gur pwis] Anuswr siqgurU swihb jI hrI

www.Gursevak.com 78 q`qkrw
dy jn hn, (Eie) siqgurU swihb jI, prmysur jI ky ipAwry hn[ Akwl purK jI
Apuny ihrdy rom 2 dy(jn) ipAwry siqgurU swihb jI(kau) nUM, swis swis(smwry)
Xwd krdy hn[
40. iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm; grIb invwj] (pwrbRhm)
gurdyv siqguru pwrbRhmu prmysru; gurdyv nwnk hir nmskrw]) qum ho sB rwjn
ky rwjw] Awpy Awpu; grIb invwjw] ivsmwd ivAwpk bRhm jI dy, pUrn gurU
Avqwr siqgurU swihbwn jI, grIb syvk nMU rwj vifAweI b^S ky invwjx vwly,
grIb invwj hn[ hm grIb mskIn pRB qyry; hir rwKu rwKu vf vfw hy]) ; hm
swD jnw kw kIVw] Anuswr grIb nIc kIt jIvq imRqk, Awpxy pRymI gursyvk
jI(kau) nUM iKn(mih) ’c Bwv AksmwqR hI, duinAwvI rwj, vw Awpxy mn ieMdRy,
sB dy mnW ’qy rwj krn rUpI At`l rwj, vw (rwj) pRkwS srUp bRhm jI rUpI rwj
b^S idMdy hn[ XQw:-ijs no bKsy; isPiq swlwh] nwnk; pwiqswhI pwiqswhu])
nwnk.hoir piqswhIAw kUVIAw; nwim rqy pwqswh]) ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw]) AYsI lwl; quJ ibnu kaunu krY] grIb invwju guseIAw myrw; mwQY CqRü
DrY]1] rhwau] jw kI Coiq jgq kau lwgY; qw pr quhˆØI FrY] nIch aUc krY myrw
goibMdu; kwhU qy n frY]1] nwmdyv kbIru iqlocnu; sDnw sYnu qrY] kih
rivdwsu.sunhu ry sMqhu; hir jIau qy sBY srY]) pwiqswhI Bgq jnw kau idqIAnu;
isir Cqu scw hir bxwie]) sulqwn Kwn kry iKn kIry] grIb invwj; kry pRBu
mIry]) kIVw Qwip dyie pwiqswhI; lskr kry suAwh]
nIc kIt gRIb gursyvk bnx leI SuB is`iKAw:- vwhu vwhu scy pwiqswh; qU
scI nweI] vwihgurU gurU jI Awpxy nIc kIt syvk qoN sB ku`J kurbwn krdy hn[
Awpxy inrgun srUp’c myl lYNdy hn, AwpxI vifAweI nhIN krdy, Awpxy syvk jI
dI byh`d vifAweI krdy hn[ jo iksy Avqwr pYgMbr ny Awpxy syvk dI nhIN
kIqI[ XQw:-ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk; pxHIAw pihrY soie]) hir kw sMqu;
prwn Dn iqs kw pinhwrw] BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM qy ipAwrw]) rihxI
rhY soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[ so nIc kIt gRIb gursyvk bnx dy
AsMK lwhy hn[ ivhlw bYT ky, AwpxI dyh dI syvw krwaux vwlw ibmwr, syvw krn
vwlw qMdrusq rihMdw hY, ies leI AwpxI syvw krwaux dI bjwey, gurU jI, gurmuKW
dI ^rI syvw krn dI dwiq, gurU pRIqmjI qoN sdw mMgIey[ XQw:-ivxu syvw.iDRg hQ

www.Gursevak.com 79 q`qkrw
pYr; hor inhPl krxI[
41. suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly] prmpUjnIk vwihgurU siqgurU
nwnk dyv siqgurU mh`lw 5 jI srb`q dy Bly leI, hMkwr dy iqAwg dw SuB s`cw
aupdyS b^Sdy hn:-hy gurU ipAwrI swDsMgqjI!gurqw ibrwjmwn siqgurU jI
duAwrw, AiqAMq mskIn ZRIb hI ZRIb AvsQw nUM kmwaux vwly, (mskInIAw) ZRIb
hI ZRIb gursyvk jI, gur pRswid; jw kw imtY AiBmwnu] Anuswr gurU jI dI ikRpw
nwl(Awpu) hMkwr(invwir) inivrq krky, sB dy crnW dy(qly) Q`ly pY ky, pUrn
ZRIbI kmw ky, gurU jI dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW gurSbdW inrgun bRhm ’c
lIx, srgun dy drSnW sihq, sdw suKI(bsY) vsdy hn[ prmpUjnIk vwihgurU
siqgurU mh`lw 5MjvW jI srb`q dy Bly leI, au`bldI dyZ ’c bYT ky, mskInIAw
AvsQw Awp kmw ky, mskInIAw AvsQw A`gy sdw leI b^S rhy hn[ XQw:-pvhu
crxw qil.aUpir Awvhu; AYsI syv kmwvhu] Awps qy aUpir sB jwxhu; qau
drgh.suKu pwvhu]1]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw AibnwsI]) sMqh
crn; mwQw myro pauq] Aink bwr; sMqh fMfauq]1]) sMqh crx; Doie Doie
pIvw] sMqh drsu; pyiK pyiK jIvw]) qyry dws kI hovw DUir] nwnk kI pRB srDw
pUir]) srb kI ryx hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]) hm AprwDI; inrgunIAwry]
nw ikCu syvw; nw krmwry]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip jip
sd jIvw]) pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] kvn mUl qy.mwnuKu kirAw; iehu
prqwpu quhwrw]) kih nwnk.sB Aaugn mo mY; rwiK lyhu srnwieE]2]) jwiq
kulInu; syvku jy hoie] qw kw khxw; khhu n koie] ivic snwqˆØI; syvku hoie]
nwnk; px@IAw pihrY soie]4]1]6]) khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu;
ndrI AwieAw]) swD kI soBw; Aiq mskInI]) grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl
rynu CwrI])
bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly]1] hMkwrI durXoDn kMs rwvx nOrMgy
vzIdy jYsy bfy bfy(AhMkwrIAw) hMkwrI, hMkwr krky(grib) hMkwr’c hI, gly
hn]1] XQw:-krY gumwnu.cuBih iqsu sUlw; ko kwFn kau nwhI] AjY su coB
kau.ibll iblwqy; nrky Gor pcwhI]) i|Awnu gvwieAw.dUjw BwieAw; grib
gly.ibKu KwieAw] gur rsu gIq bwd.nhI BwvY suxIAY; gihr gMBIru gvwieAw]) jo
grbY so pcsI ipAwry; jip nwnk Bgiq smwhw]

www.Gursevak.com 80 q`qkrw
42. kir ikrpw; ijs kY ihrdY grIbI bswvY] nwnk eIhw mukqu; AwgY suKu
pwvY]1] DMn 2 sRI gurU nwnk dyv gursbd rUp siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy
hn:-rwj husn Dn BUm dw hMkwr myt ky, siqgurU swihb jI ikrpw(kir) krky,
ijs Awpxy ipAwry gursyvk jI(kY) dy ihrdY’c, grIbI; gdw hmwrI] KMnw; sgl
rynu CwrI] Anuswr sRb ivAwpI mhW ivsmwd Anq klwvwn grIbI(bswvY) vsw
idMdy hn, auh (eIhw) ies lok’c, mhW pwpW AOguxW ivkwrW qoN(mukqu) Cu`tkwr,
vwihgurU jI dy(AwgY) snmuK, AMimRq bRhmwnMd rs dw sdw suKu(pwvY) pwauNdw
hY[]1] DMn vwihgurU Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk swihb mh`ly pMMjvyN jI
dI, ies prmpiv`qR prmpUjnIk au~cI hMU au~cI AvsQw’c ivsmwd lIxqw hY:-pRB
kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) gurmuiK; roim roim
hir iDAwvY]) ismrY; DrqI Aru Awkwsw] ismrih; cMd sUrj guxqwsw] paux
pwxI bYsMqr ismrih; ismrY sgl aupwrjnw] Awp AiqAMq hI grIbI kmw ky,
sMswr nUM gurbwxI b^S ky, sB nUM sdw leI grIbI b^SI hY[ XQw:-hm grIb
mskIn.pRB qyry; hir rwKu rwKu vf vfw hy]) bRhmigAwnI.sgl kI rInw] Awqm
rsu; bRhmigAwnI cInw]) swD kI soBw; Aiq mskInI] sMq vfweI; hir jsu
cInI]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI. praupkwr aumwhw]) imit
gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn]) moih grIb kau; lyhu rlwie]
nwnk; Awie pey srxwie]) Apuny Twkur kI; hau cyrI] crn ghy.jgjIvn pRB ky;
haumY mwir inbyrI]
43. srb kI ryn; jw kw mnu hoie] khu nwnk; qw kI inrml soie]3])
Anq klw hoie; Twkuru ciVAw] siqgurU nwnk dyv, Drin ggn nv KMf mih; joiq
sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk
mh`lw pMjvW swihb jI gRIbI dw aupdyS (khu) &umwaNudy hn:-AnMq SuB kwrj krky,
AwpxI vifAweI hMgqw dy iqAwgI, gurU pRym ’c FLy mn vwly, (jw) ijs pRymI
gursyvk jI kw mnu, gur pRswid(srb) swirAW(kI) dI(ryn) crn-DUV hoie jWdw
hY, (qw) iqs(kI) dI(soie) soBw, (inrml) au~jl sy au~jl AiqAMq hI au~jl ho
jWdI hY]3] XQw:-jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw; Git Git
cInw]) jw kw mnu; hoie sgl kI rInw] hir hir nwmu; iqin Git Git cInw])
srb kI ryx; hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]
www.Gursevak.com 81 q`qkrw
44. sRI suKmnI swihb jI dI qyrvIN AstpdI Aqy siqgurU gRMQ swihbjI
mhwrwj’c byAMq AOguixAwry sMq doKI nUM, BwvyN ibAMq kSt hI kSt ilKy hn, pr
Pyr BI inrgunIAwry p`QrW qoN BI Bwry, Aiq nIc sMq doKI nUM b^Sx leI,
prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihbjI ny, prmpiv`qR SuB s`cw
Avqwr DwirAw hY[ ie`k joiq vwihgurU dsy pwiswh jI, gursyvk sMq jI dI
dieAwlqw ikRpwlqw bwry siqgurU gRMQ swihbjI mhwrwj ieauN &urmw rhy hn:- sMq
ikRpwl; ikRpw jy krY] (sMq) s`cy siqgurU mh`lw 1 jI, jy pUrn ikRpwl sMq hn, qW
hI sRb ivAwpI ivsmwd Anqklwvwn Agm Apwr pUrn ikRpw(krY) krdy hn, Bwv
s`cy siqgurW dw suBwA hr smyN ie`k rs pRkwS srUp ikRpwl hY[ XQw:-qUM dieAwlu
ikRpwlu ikRpw iniD; mnsw pUrxhwrw] (gosweIN ibMdI.lwau) qum@ dieAwl ikrpwl
ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]
nwnk sMq sMig; inMdku BI qrY]1] (nweI ibMdI n lwau) vwhu vwhu scy
pwiqswh; qU scI nweI] AsMK bRhmMf dy Twkur sRI gurU nwnk dyv swihb pMjvyN
pwiqSwhjI inmRqw gRIbI dI h`d jxwauNidAW, gur pRswid; nwnk scu khY] Anuswr
s`c 3 &urmwauNdy hn:-dieAwl ikRpwl ikRpwinD, DMn s`cy(sMq) siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI dy s`cy crn-kmlW sMig l`gxy krky, inMdku BI(qrY) qr jWdw
hY]1] XQw:-kir ikrpw; AMqir aur DwrY] psu pRyq muGd; pwQr kau qwrY]) guru
boihQu; vfBwgI imilAw] nwnk dws sMig; pwQr qirAw]) psU pryq mugD kau
qwry; pwhn pwir auqwrY] nwnk dws qyrI srxweI; sdw sdw bilhwrY])
pRym bynqI:-ikRpwl sMq jI jy ikRpw krn, ArQ krn nwl, sMsy vwlI g`l
hY, sMq srin jo jnu prY; so jnu auDrnhwr] Anuswr DMn gurU pRmysr jI inscy
krky sdw dieAwl ikRpwl myhrvwn hn[ XQw:-sdw sdw; sdw dieAwl]) sd
bKisMdu.sdw imhrvwnw; sBnw dyie ADwrI] so ikRpwl sMq jI jy ikRpw krn kih
ky, ArQ nhIN krnw[
45.sMq doKI kw; Qwau ko nwih] sMq gursyvk jI ’c JU`Ty doS k`Fx, sRIr nUM
duKwaux krkyy, sMq doKI(kw) dw lok pRlok’c, (ko) koeI BI(Qwau) QW(nwih) nhIN hY,
Bwv aus nUM koeI BI QW itkwxw nhIN idMdw[ XQw:-hliq n soBw, pliq n FoeI;
ibrQw jnmu gvwvixAw]
nwnk sMq BwvY; qw Eie BI giq pwih]2] vwihgurU mh`lw p jI &urmwauNdy

www.Gursevak.com 82 q`qkrw
hn:-BwvyN sMq doKI bymuK ho jWdw hY[ ikRm jUnW Bogdw hY, iqRSnw’c sVdw hY, sB nUM
CLdw hY, qyz cilAw jWdw hY, nIc qoN nIc krm krdw hY, qw BI, DMn DMn siqgurU
nwnk nwm, cVHdI klw[ qyry Bwxy, srb`q dw Blw[ Anuswr s`cy siqgurU
pUrn(sMq) vwihgurU prmpUjnIk sRI gurU nwnk dyv swihb jI nUM(BwvY) BwauNdw hY,
ik(Eie) auh sMq doKI BI(giq) kilAwx(pwih) pw lvy]2] bury nwl sB krn
buirAweI, muAw& krn keI isAwxy[ bury nwl iPr nykI krnI, DMn gurU nwnk
jwxy[) DMn gurU pRmysr jI AYfy v`fy gunwhgwr nUM BI b^Sx nUM smR`Q hn[ siqguru
sBnw dw Blw mnwiedw; iqs dw burw ikau hoie] Anuswr smR`Q gurU pRmysr jI nUM,
sB smyN sRb`q dw Blw krnw hI BwauNdw hY, ies leI jpo pRgt BeI.sgly jug
AMqir; gur nwnk kI vifAweI]
46.sMq kI inMdw; doK mih doKu] ijvyN kMn ’c KMjKjUrw vVn qoN, Awpxw
isr kMD nwl ptk 2 ky mr jWdw hY[ KMjKjUrw vVnw d`uK hY, kMD nwl isr
ptkxw, p`ky PoVy’qy s`t v`jx vWg du`K ’c du`K hY, ies qr@W ie`k rog qoN dUjw, Pyr
qIjw roog l`g jwxw, vwrI 2 swry snyhI mr jwxy, ieh du`K ’c du`K hY[ ies
qr@W(sMq) ^wlsy jI(kI) dI kIqI inMdw, (doK) du`K(mih) ’c(doKu) du`K hY[ XQw:-
duKu ivCoVw; ieku duKu BUK] ieku duKu; skqvwr jmdUq] ieku duKu; rogu lgY qin
Dwie]) slok mhlw 1] duK ivic jMmxu duiK mrxu duiK vrqxu sMswir] duKu duKu
AgY AwKIAY piV@ piV@ krih pukwr] duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n inkilE koie]
duK ivic jIau jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) inMdkW pwshu.hir lyKw mMgsI; bhu
dyie sjweI] jyhw inMdk.ApxY jIie kmwvdy; qyho Plu pweI]) inMdk kau; lwgY duK
1
sWgY] 1brCI[ nwnk sMq BwvY; qw aus kw BI.hoie moKu]3] prmpUjnIk s`cy
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI,
prmpUjnIk s`cy sMq siqgurU gRMQ swihb jI mhwrwj, sMq gursyvk jI dw bhuq v`fw
sRb ivAwpI mhW ivsmwd AiDk qoN AiDk pRqwp jxw rhy hn[ AvKD sBy
kIiqAnu; inMdk kw dwrU nwih] Anuswr BwvyN loQ inMdk dw dwrU nhIN hY, ikauNik
bhuqy doS hI doS hn, qw BI(sMq) SWq Awqmw gursyvk jI, siqgurU gRMQ swihbwn
s`cy pwiqSwh jI nUM(BwvY) BwauNdw hY, ik aus inMdk(kw) dw BI, cOrwsI dy gyVy
AOguxW qoN(moKu) Cutkwr hoie jwvy]3] AYsy mhwn praupkwrI DIrjDwrI inRibkwrI
inrMkwrI, dIn dieAwl ikRpwl ikRpwinD, gurU pRmysr jI dI mhW inrml
www.Gursevak.com 83 q`qkrw
prmpiv`qR SuB s`cI crn-DUV’c, dwsn dws gRIb hr smyN ieSnwn krdw hY, jo
jnm 2 dI haumY mYL nUM nws krdI hY[ XQw:-(m`jnu, in`q) gur kI ryxu; inq mjnu
krau] jnm jnm kI; haumY mlu hrau]
47.sMq ky doKI kau; nwhI Twau] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI, sMqW
mhWpurSW nUM, duKwaux vwly, sMq jI(ky) dy doKI(kau) nMU, lok pRlok, sqsMgq, s`c
srUp bRhm jI ’c, (Twau) jgHw nwhI imldI, ikauNik sMq jI nUM duKwauxy krky,
vwihgurU jI duKI ho jWdy hn[ XQw:-sMqn duK pwey qy duKI] suK pwey swDn ky
suKI]) nwnk sMq BwvY; qw ley imlwie]4] vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv
suAwmI isrjnhwr mh`lw pMjvW jI &urmwauNdy hn:-BwvyN sMq doKI iksy dw BI im`q
nhIN hY, sdw Apiv`qR mhW hMkwrI sdw ivkwrI hY, qw BI pUrn iKmw srUp(sMq)
Akwl purKu jI, gurmuiK swDU jI, siqgurU pRmysr jI nMU, Awpxy nwl imlwie(ley)
lYxw hI(BwvY) BwauNdw hY]4] {qUM dieAwlu ikRpwlu ikRpwiniD; mnsw pUrxhwrw]
Anuswr vwhu!vwhu!idAwl ikRpwl ikRpwiniD DMn gurU pRmysr jI, gurisK pRIiq; guru
imlY glwty] jn nwnk pRIiq; swD pg cwty] Anuswr Awp jI dy s`cy crn, sdw 2
c`tIey lwhw K`tIey[ }
48.sMq ky doKI kau; Avru n rwKnhwru] (sMq) s`cy siqgurU swihb jI nUM
du`K dyx vwly, sMq jI(ky) dy doKI(kau) nUM, lok pRlok ’c pUry gurU nwnk dyv swihb
jI qoN ibnw, (Avru) hor koeI BI(rwKnhwru) r`Kx vwlw(n) nhIN hY[ nwnk sMq
BwvY; qw ley aubwir]5] s`cy siqgurU nwnk dyv swihb pMjvyN pwiqswh jI
&urmwauNdy hn:-AvKD sBy kIiqAnu; inMdk kw dwrU nwih] Anuswr BwvyN sMq doKI
inMdk dI koeI BI dvw nhIN, aus nUM koeI BI r`Kx vwlw nhIN, qw BI dieAwl
ikRpwl(sMq) siqgurU pRmysr jI nUM, inMdk nUM du`KW qoN bcwA lYxw hI(BwvY) BwauNdw
hY, ies leI du`KW qoN (aubwir) bcwA(ley) lYNdy hn]5] XQw:-siqguru myrw sdw
dieAwlw; moih dIn kau rwiK lIAw]) AikrqGxw kw; kry auDwru] pRBu myrw hY;
sdw dieAwru]) AikrqGxw no pwldw; pRB nwnk sd bKisMdu]
49. iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir locw pUir]3] siqgurU
nwnk dyv, Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI, grIbI gdw

www.Gursevak.com 84 q`qkrw
hmwrI] KMnw sgl rynu CwrI] Anuswr gRIbI dI h`d jxwauNidAW &urmw rhy hn:-
hy(hir) vwihgurU jI!dwsn dws gRIb(kI) ieh(locw) ie`Cw(pUir) pUrI kro jI[
dwsn dws gRIb(iqn) iqn@W (sMqn) sMqW mhWpurSW, gurU pRmysr jI(kI) dI
prmpiv`qR s`cI crn DUir(bwCau) cwhuMdw hY, ijn@W dI siqsMgq jI ’c iml ky,
vwihgurU jI dI joiq pRgt ho jWdI hY[ ijn@W dy prmpiv`qR suMdr drSn krky ivgws
huMdw hY[ ijn@W dy s`cy crnIN l`g ky Anh`d vwjy v`jdy hn, qrnw huMdw hY[ ijn@W dw
prmpiv`qR SuB s`cw aupdyS mn nUM QMm@x vwlw hY]3] XQw:-ibnvMiq nwnku.gur
crx lwgy; vwjy Anhd qUry]) AMqrjwmI purK ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk
dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI DUry]) sgl sMqn pih; vsqu iek mWgau]
krau ibnMqI; mwnu iqAwgau] vwir vwir.jweI lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw
jIau]) iqsu jn ky pg.inq pUjIAih, myrI ijMduVIey; jo mwrig Drm clysih
rwm]) jo gurmuiK nwmu iDAwiedy; iqn drsnu dIjY] hm iqn ky crx pKwldy; DUiV
Goil Goil pIjY]) myry rwm.hir jn kY; hau bil jweI] kysw kw kir cvru Fulwvw;
crx DUiV muiK lweI]) kysw kw kir bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] sIsu inhwrau;
crx qil DUir muiK lwvau]
50. crn swD ky; Doie Doie pIau] inrwhwr inrvYr suKdweI]) sq sMqoKI
siqguru pUrw]) imrqk kau; jIvwlnhwr] BUKy kau; dyvq ADwr]) AlK AByv
purK prqwp] Awid AnMq SuB guxW dy dwqy siqgurU swihb mh`lw cOQw jI, Drin
ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu
prqK´ hir] prm pUjnIk mh`ly pMjvyN swihb jI nUM, AMdr bwhr srb ivAwpI
ivsmwd Anq klwvwn mhW ivsmwdqweI b^S rhy hn[ pwrbRhmu pRBu idRstI
AwieAw; pUrn Agm ibsmwd] Anuswr pUrn Agm ivsmwd bRhmwnMd rs, Anhd
Junkwr ’c lIn, pUrn Agm ivsmwd bRhm jI nUM q`k ky Purmw rhy hn:-nwnk.ruMnw
bwbw jwxIAY; jy rovY lwie ipAwro]) hau.rih n skw, ibnu dyKy pRIqmw; mY nIru vhy
vih clY jIau] Anuswr gurU jI dy s`cy crn-kmlW ’qy m`Qw r`K ky, s`cy crn-
kmlW nwl ipAwr lw ky roNidAW 2, jo jl s`utxw hY, ies vYrwg rUpI jl
nwl(swD) koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] siqgurU nwnk
dyv swihb jI(ky) dy prmpiv`qR s`cy crn-kmlW nMU, dwsn dws gRIb Doie Doie ky,
bRhmwnMd rs(pIau) pINdw hY, ijs ivsmwd rs nUM, pUrn gurU jI ikRpw krky

www.Gursevak.com 85 q`qkrw
dwsndws dy irdy’coN muK ’c hr smyN Byjdy rihMdy hn[ XQw:-crx kml qyry.Doie
Doie pIvw; myry siqgur.dIn dieAwlw]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur
nwnk; jip jip sd jIvw] {gurpRswid pyRm bynMqI:-vwihgurU syvw ismrn gurU
ieiqhws dy AiBAws duAwrw, siqgurW dw b^iSAw AMimRq irdy ’coN au~T ky hr smyN
muK ’c Awauxw Aqy KMfy bwty dw AMimRq Ckxw, s`cy siqgurU swihbwn dsW pwiqswhW
dy SuB s`cy crn -kml Do 2 ky pIxy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU mh`ly dsvyN jI
smyN, 1756 ibkRmI cyq dI sMpUrnqw q`k, prmpiv`qR s`cy crn-kml Do ky iplwaux
dI mrXwdw sI[ rIs krky dMBI pKMfI Awpxy pYr Do ky ipAwauNdy sn[ ies kurIqI
nUM htwaux leI, vwihgurU mh`ly dsvyN jI ny prmpiv`qR KMfy bwty dy AMimRq dI SuB
s`cI Amolk dwiq b^SI hY[ Pyr Awp pMjW ipAwirAW qoN AMimRq Ck ky, sRI gurU
goibMd rwie swihb jI qoN, sRI gurU goibMdisMG swihb ^wlsw jI, gurU ^wlsw pMQ jI
dy prmpUjnIk DrmI s`cy ipqw rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; swihb jI
bxy[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dw hukm mMn ky, iksy imRqk sRIr dy
ieSnwn dw Apiv`qR jl Awpxy muK ’c nhIN pwauxw, ieh mhW ivkrwl BYVI
bImwrI Awdq hY[ jgq dI Byfw cwl Anuswr rIs krky, ieh ZlqI nhIN krnI,
ijn@W mhWpurSW dy imRqk ieSnwn dw jl qusIN pIqw hY, Ehu BI nhIN b^Sxgy[
pUrn gurU jI dw hukm mMno, bMdy dy gMdy pYr Do ky n pIvo n ipAwvo[ ies nrk qoN
bco bcwvo}
crn swD ky; Doie Doie pIau] Arip swD kau; Apnw jIau] 2.prmpUjnIk
s`cy siqgurU swihb jI dy s`cy crn-kml gursbd jI hn[ XQw:-ihrdY.crx sbdu
siqgur ko; nwnk.bWiDE pwl] (swD) s`cy siqgurU swihb jI(ky) dy s`cy(crn)
gursbdW dy ArQW nUM pRymIAW nwl iml ky vIcwrn, kQw kIrqn krn sunx sunwaux
bwr 2 AiBAws iDAwn krn rUp, Doie Doie ky, Awpxy irdy’coN muK’c, s`cy siqgurU
swihb jI dw b^iSAw AMimRq pRwpq krky pIau[ XQw:-AMimRqu pIAw; siqguir
dIAw] Avru n jwxw; dUAw qIAw] (swD) prmpUjnIk s`cy siqgurU pRmysr jI(kau)
nUM, Apnw (jIau) mn, jIvn, isr(Arip) Bytw kro[ jIau Arpx vwly gurU pRymIAW
nUM rom rom krky sdw nmskwr:-1761 ibkRmI nUM sMq doKI mhW pwpI AOrMgy ny,
prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI’qy, AwpxI PæOj qy phwVI rwijAW dI POæj
duAwrw, sRI AnMdpur swihb jI nUM Gyrw puAw id`qw[ rsd qy is`K sMgqW dw gurU

www.Gursevak.com 86 q`qkrw
drSnW nUM jwxw bMd kr idqw[ swFy s`q mhIny jMg jwrI irhw[ muZl srkwrI
krmcwrI, nOjuAwn b`cIAW nUM D`ky nwl cu`k ky lY jWdy, zor zulm bhuq hI vD
igAw[ prjw nwl huMdIAW vDIkIAW AinAwie D`kw pyRmI isMG suxdy[ iml 2 ky
mqy krdy, “c`lo AwpW gurUpRmysr jI dy prmpiv`qR sMudr s`cy ipAwry drSn krIey,
gurU jI qoN kurbwn hoeIey[ ”gurU jI qoN kurbwn hox vwly pyRmI, gurUpRmysr jI nUM isr
Arpx dIAW ArdwsW krky GrW qoN qurdy[ rsqy’c dirAwvW dy GwtW’qy QW 2
pulIs cONkIAW bYTIAW sn[ gurmuiK ipAwry dirAwvW nUM qr ky lMG jWdy[ A`gy sRI
AnMdpur swihb jI duAwly, zwlm &OjW dw Gyrw sI[ rwq nUM AwpxI jwn qlI’qy r`K
ky, ikly’c jw pRvyS huMdy[ gurUpRmysr jI Awpxy ipAwirAW nUM dyK ky, gd 2 pRsMn ho
jWdy[ gurU ipAwry isMG swihbwn jI, gurU pRmysr jI dy s`cy crn-kmlW’qy m`Qw r`K
ky, fMfauq krky inhwl huMdy[ XQw:-nYnI dyKau.gur drsno; gur crxI mQw]
pYrI.mwrig gur cldw; pKw PyrI hQw] Akwl mUriq.irdY iDAwiedw; idnu rYin
jpMQw]) kir ikrpw pRB; irdY bsyro] crn sMqn kY; mwQw myro]1]) sMqh crn;
mwQw myro pauq] Aink bwr; sMqh fMfauq]1]
gurU ipAwry svwry nwnk Bgqw; sdw ivgwsu] Anuswr rom 2 krky iKV ky
iKVy iKVy m`Qy dovyN h`Q joV ky, Arip swD kau; Apnw jIau] Anuswr pyRm bynqI
krdy, “hy s`cy pwiqSwhjI!dwsn dwsW gRIbW dy isr hwzr hn[ isr kurbwn krn
dI Ardws kr dyvo jI, ”vwhu vwhu DMn pRym[ XQw:-qU cau sjx mYifAw; fyeI issu
auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau
q hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr]) siqgur AwgY.sIsu Byt
dyau; jy siqgur swcy BwvY] Awpy dieAw krhu pRB dwqy; nwnk.AMik smwvY]) hau
mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo
pRB dyie sdysw]) qY swihb kI bwq ij AwKY; khu nwnk.ikAw dIjY] sIsu vFy
kir.bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] ikau n mrIjY, jIAVw n dIjY; jw shu
BieAw ivfwxw]
swD kI DUir; krhu iesnwnu]) DUVI mjnu.swD Ky; sweI QIey ik®pwl] lDy
hBy QokVy; nwnk.hir Dnu mwl]1] ies leI(swD) ; srb klw smrQ] siqgurU
nwnk dyv swihb jI kI, prm piv`qR DUir vw srb ivAwpI ivsmwd pRkwS srUp
prmpiv`qR s`cI gRIbI SrDw rUpI, s`cI crn(DUir) DUV’c, suixAw mMinAw; min

www.Gursevak.com 87 q`qkrw
kIqw Bwau] AMqr giq; qIriQ mil nwau] Anuswr gurbwxI sunx mMnx vswaux rUp
iesnwnu, dwsn dws gRIb rom 2 krky hr smyN(krhu) krdw hY, Awp jI BI kro[
XQw:-mwiG.mjnu sMig swDUAw; DUVI kir iesnwnu] hir kw nwmu.iDAwie suix;
sBnw no kir dwnu]) gur kI ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY mlu
hrau]
swD aUpir; jweIAY kurbwnu] (swD) gurU pRmysr jI aUpir, kurbwnu(jweIAY)
jwxw krIey[ XQw:-gur kau; kurbwnu jwau hW]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY])
nwnk dws; sdw kurbwnI]
51. swD qyry kI; crnI pwau] nwnk kY min; iehu Anrwau]1] 1.gurqw
ibrwjmwn s`cy siqgurU (nwnk) vwihgurU siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-hy
prmpUjnIk AibnwsI pRBu;) srb inrMqir; eyko soie]) Awpy bInw; Awpy dwnw]
gihr gMBIru; ghIru sujwnw] pwrbRhm; prmysur goibMd] ikRpw inDwn; dieAwl
bKsMd]) srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr]) sBnw jIAw kw, ieku dwqw;
so, mY ivsir n jweI] inrgun inrMkwr Anqklwvwn sd sdw myhrvwn vwihgurU
jI!dwsn dws gRIb kUkr(kY) dy min AMdr, iehu(Anrwau) pyRm hY, ik dwsndws
Awpxy Awp nUM, (qyry) Awp jI dy(swD) siqgurU swihb jI1(swD) gurmuiK ipAwry
snmuK gursyvk jI(kI) dy prmpiv`qR s`cy mhwn praupkwrI(crnI) crn-
kmlW’qy(pwau) pwauxw krdw hY]1] 1(swD) ijhVw gurU ipAwrw prmpUjnIk dsW
pwiqswhW nUM ie`k joiq mMny, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI
mhwrwj, ijs dy rom 2’c vs ky, A`Ty pihr Ajpw jwp krn, ijhVw pRymI
gursyvk, vwihgurU nwm nUM mwqw ipqw sKweI im`qR Aiq ipAwrI sMgiq sB ku`J mMn
ky, mhwrwj jI dy nwm’c idRV ilv lw ky, prm pUjnIk prm ipAwry nwm jI dw
mMnx pUjx krn[ XQw:-pauVI] ijn kY hir nwmu visAw sd ihrdY; hir
nwmo.iqn kMau rKxhwrw] hir nwmu ipqw.hir nwmo mwqw; hir nwmu sKweI imqRü
hmwrw] hir nwvY nwil glw.hir nwvY nwil msliq; hir nwmu hmwrI krdw inq
swrw] hir nwmu hmwrI sMgiq Aiq ipAwrI; hir nwmu kulu.hir nwmu prvwrw] jn
nwnk kMau.hir nwmu hir guir dIAw; hir hliq pliq sdw kry insqwrw]15])
ATy phr iekqY ilvY; mMnyin hukmu Apwru] ijhVw hr vyly Ajpw jwp’c lIn rhy,
ijs dy lUM 2 nUM, prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI mhwrwj Awp, hr

www.Gursevak.com 88 q`qkrw
vyly gurbwxI jI nwl pRgwsdy rihx, so gurdyv mwqw gurdyv ipqw; gurdyv suAwmI
prmysurw] Anuswr prm pUjnIk pUrn DrmI gurU ipqwjI dw spUq, swD kI soBw;
swD bin AweI] nwnk swD pRB; Bydu n BweI] Anuswr pUrn bRhm srUp swD, hY[
sYÍ kwrj isDqI, pr kwrj DwieqI sw swDw] vwihgurU jI dI pRwpqI rUpI sYÍ Awpxw
kwrj is`D kIqw hY, praupkwr leI Dw ky jWdy hn[
52. nIkI kIrI mih; kl rwKY] Bsm krY; lskr koit lwKY] prmpUjnIk
DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU mh`lw pMjvW jI, zwlmW dy Gor iBAwnk zulm
krn qoN, hux au~bldI dyZ’c bYT rhy hn, prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI nUM, rom 2 krky jpidAW iDAwauNidAW ivsmwd rMg
’c, s`cy siqgurU swihb jI dw sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd AiDk
pRgt pRqwp &urmw rhy hn jI:-DMn gurU nwnk dyv swihb jI, hm kIry
ikrm.siqgur srxweI;) CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry]
Anuswr(nIkI) in`kI (kIrI) kIVI Awpxy pyRmI syvk(mih) ’c, AwpxI(kl)
AnMqklw (kl) SWqI joiq pRkwS jdoN (rwKY) r`Kdy hn, qdoN in`kI kIVI gursyvk
jI Awpxy AMdr bwhr vwqwvrx ’coN, (lwKY) l`KW(koit) kRoVW pwpW AOguxW ibmwrIAW
dy ikRmW dI (lskr) &Oj nUM, (Bsm) suAwh(krY) kr idMdy hn[ vw in`kI kIVI gurU
syvk jI, gurU pRmysr jI dI klw nUM pRwpq ho ky, (lwKY) l`KW(koit) kRoVW jIAW dy
mhW pwpW ivkwrW AOguxW bImwrIAW dy izrmW, vwqwvrx dy ijrmW rUpI(lskr) &Oj
nUM Bsm(krY) kr idMdy hn[ XQw:-ndIAw ivic.itby dyKwly; QlI kry Asgwh]
kIVw Qwip dyie pwiqswhI; lskr kry suAwh] ijvyN vwihgurU mh`ly pihly jI ny
Awpxy ipAwry s`icAwry Apwry inrwry prm pUry sUry s`cy in`kI kIVI bxy syvk mh`ly
2 jI dy AMdr, AwpxI sRb ivAwpI Anq klwvwn mhW ivsmwd pRymw-BgqI
rUpI(kl) SkqI r`KI, in`kI kIVI gursyvk jI dy l`KW kRoVW doSW ivkwrW dy ijrmW
dy lskr Bsm kr idqy[ Awpxy in`kI kIVI syvk jI qoN Awp gurbwxI au~crvw ky,
l`KW koRVW jIAW dy l`KW koRVW mhW pwpW, bImwrIAW dy izrmW rUpI &Oj nUM Bsm krw
idqw[ hux gurqw ibrwjmwn ho ky sdw leI kr rhy hn[ Awpxy izMd jwn ^ry
ipAwry syvk jI qoN sMswr’qy guris`KI gurbwxI gurqw sdw leI rKvw ley jI[
XQw:-gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI] {qn ’c ibmwrIAW, ivkwrW
corI, vYr inMdw mMd krmW dy nIl pdm Axigxq izrm pYdw ho jWdy hn[ ijs
krky ingurw jIv, zor zulm nIc qoN nIc Koty krm krdw hY, gurU syvw pRymw-BgqI
www.Gursevak.com 89 q`qkrw
vwihgurU nwm jpy ibnw, ieh izrm nhIN mrdy jI ipAwry s`icAwryy gurU qwry, gurU
nwm ismrn ibnw, jIv nUM imRqk iDRgu iDRgu ikhw hY jI[
53. inrgunu srgunu jI dI eykqw dy ArQ smJx leI pyRm vIcwr,
nmskwr:-(inrgunu) inRivkwr inrhMkwr, srb klw BrpUr Anq klwvwn pUrn
myhrvwn vwihgurU jI, hux sB dy AwDwr huMidAW Awp inrwDwr hn[ hux srb dy
pRkwSk huMidAW Awp suqy pRkwS srUp, ivsmwd inrgun bRhm Awpy Awp inrMjn
srUp hn[ inrMkwr bRhm jI ny Awpxy srUp’coN, shjy hI AnMq bRhmMf sUrj cMd
pRgt kIqy hn, ien@W’c Awp hux pUrn hn[ inrgun bRhm jI hux AnMq sUrjW
cMdRimAW qwirAW mMflW AgnIAW ibjlIAW titAwixAW nUM pRkwS rhy hn[ ien@W
dw Awsrw BI hux Awp jI Awp hI hn[ AnMq DrqIAW sUrj cMd qwry mMfl smuMdR
phwV, swrI rcnw ibnw QMm@W dy, inrgun bRhm jI ny Awp hI hux Awpxy’c itkweI
hoeI hY[ A`g pwxI nUM swVdI hY[ pwxI A`g buJwauNdw hY[ BwvyN q`q ie`k dUjy dy
ivroDI hn, pr inry nUr pRkwS srUp s`cy bRhm Anq klwvwn jI ny AwpxI Anq
klw dyy Awsry QMm@ ky mrXwdw’c r`Ky hoey hn[ XQw:-Awpy jlu.Awpy Qlu QMm@nu; Awpy
kIAw.Git Git bwsw]) sgl smgRI; jw kY sUiq proeI] Gt Gt AMqir rivAw
soeI]2] Anq klwvwn Anq guxW dy mwlk, inrgun bRhm jI ny Awpxy srUp’coN,
shjy inrXqn hI AsMK bRhmMf dI rcnw rcI hY[ ies nUM rc ky, ies’c pUrn ho
rhy hn, Bwv ies qoN v`Kry nhIN hn[ XQw:-qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig
AGwey] swry jIAW dy jIvn rUp hn[ XQw:-sBu jgjIvnu jig Awip hY; nwnk.jlu
jlih smwie] AsMK bRhmMf dy idRStmwn pswry, inrgun bRhm jI ’c itky hoey, hux
srgun srUp vwihgurU jI hn[ XQw:-sgl smgRI; jw kw qnw] jdoN cwhux, srgun
srUp jI nUM Awpxy’c lIx kr lYxgy[ XQw:-keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw
ieku eykMkwr] rcnw qoN pihlW BI inrgun hn, rcnw dy huMidAW, ies’c ivAwpk
pRkwSk, ies dw ADwr hux inrgun bRhm jI ho rhy hn[ AwpxI ipAwrI rcnw nUM,
Awpxy’c lIx krn ip`CoN BI inrgun bRhm jI inry pRkwS hI pRkwS srUp rihMdy
hn[ inrgun bRhm jI hux swfy AMdr bwhr ie`k rs b`JvyN nUr pRkwS cwnxW dy
mhW cwnx s`c s`c s`c Ajpw jwp srUp hnjI[ XQw:-hY BI scu; nwnk hosI BI
scu]1]

www.Gursevak.com 90 q`qkrw
54. swD jnw kI; mwgau DUir] hy myhrvwn gurU gur s`cy siqgurU sRI gurU
rwmdws swihb jIE!Awp jI dy(jnw) ipAwry(swD) pRkwS srUp vwihgurU gurbwxI
inrMkwrjI’c lIx mhWpurSW jI(kI) dI, jn kI DUir; mn mIT KtwnI] Anuswr
prmpiv`qR crn DUir dw dwn, dwsn dws(mwgau) mMgdw hY jI[ XQw:-gurisKI
Bwxw mMinAw; guru pUrw. pwir lµGwie] gurisKW kI hir.DUiV dyih; hm pwpI BI
giq pWih]) vwir vwir jweI lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw jIau]) dws qumwry
kI.pwvau DUrw; msqik ly ly lwvau] mhw piqq qy.hoq punIqw; hir kIrqn gun
gwvau]) ismrn qy lwgy; ijn Awip dieAwlw] nwnk jn kI; mMgY rvwlw]5])
swD jnw kI; mwgau DUir] pwrbRhm; myrI srDw pUir]
pwrbRhm; myrI srDw pUir] hy(pwrbRhm) vwihgurU gurU pRmysr s`cy siqgurU sRI
gurU rwmdws swihb jI!dwsn dws Awp jI dy swD jnw dI crn-DUV mMgdw hY,
b^S ky(myrI) dwsn dws gRIb inmwxy inqwxy pRdysI Zulm Zulwm dI srDw(pUir)
pUrI kro jI[ XQw:-qyry dws kI; hovw DUir] nwnk kI pRB srDw pUir]) AMqrjwmI
purK ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk dwsu, iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI
DUry]) iqn sMqn kI; bwCau DUir] nwnk kI; hir locw pUir]3]
55. hm inrgunIAwr; nIc Ajwn] (hm) dwsn dws inmwxw inqwxw,4
inrgunIAwry.gunu nhI koeI; qum dwnu dyhu imhrvwnw]2] Anuswr(inrgunIAwr) sq
sMqoK dieAw Drm vIcwr Awid srb ivAwpI ivsmwd SuB guxW qoN rihq nIc,
Awp jI dI isPq bMdgI pyRmw-BgqI, srb`q dy Bly dy SuB krm krn v`loN (Ajwn)
Axjwx hY jI[ XQw:-kMcn nwrI mih.jIau luBqu hY; mohu mITw mwieAw] Gr mMdr
GoVy KusI; mnu An ris lwieAw]) inrgun nIc AnwQ AprwDI; Et sMqn kI
AwhI] bUfq moh igRh.AMD kUp mih; nwnk.lyhu inbwhI]) nIcu AnwQu Ajwnu mY;
inrgunu guxhInu] nwnk.kau ikrpw BeI; dwsu Apnw kInu]
nwnk.qumrI srin; purK Bgvwn]7] prmpUjnIk DMn vwihgurU s`cy siqgurU
nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu
nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI &urmwauNdy
hn:-(Bgvwn) Akwl purKu(purK) pUrn ivAwpk bRhm jI dy pUrn s`cy su`cy au~cy,
DIrjDwrI mhwn praupkwrI BMnx GVn smR`Q srgun Avqwr, hy DMn siqgurU
rwmdws swihb jI!dwsn dws(qumrI) Awp jI dI srb ivAwpI pRkwS srUp s`cI

www.Gursevak.com 91 q`qkrw
srin hY jI[ XQw:- moih inrgux AnwQu; srxI AwieAw]) siqgur.AwieE srix
quhwrI] imlY sUKu.nwmu hir soBw; icMqw lwih hmwrI]) khu nwnk; hm nIc krMmw]
srix pry kI; rwKhu srmw]) Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU
kI AweI; rwKu pRBU.BwvY mwir]) Apuny Twkur kI; hau cyrI] crn ghy jgjIvn pRB
ky; haumY mwir inbyrI] AnMq bRhmMf dy krqy vwihgurU mh`lw pMjvW jI, gurU
Avqwr’c pRgt ho ky, prmpUjnIk DMn s`cy siqgurU rwmdws swihb jI dI pyRmw-
BgqI kridAW, vwihgurU jI dy snmuK GxI qoN GxI, AiqAMq GxI inmRqw dy sbd
kih rhy hn[ ien@W’c bVw BwrI mhW suK AMimRq bRhmwnMd iekwgRqw itkwA SWqI,
vihgurU jI dy srUp dI swiKAwqqw hY[ ieqnI GxI inmRqw dy bcn hor iksy BI
Avqwr pYgMbr jI ny nhIN khy jI, nmskwr]7]
56. bysumwr AQwh; Agnq AqolY] ijau bulwvhu; iqau nwnk dws bolY]8]
21] siqguru dieAw iniD.mihmw AgwiD boiD; nmo nmo nmo nmo.nyiq nyiq nyiq hY]
Anuswr prm pUjnIk dieAw iniD Agm Apwr vwihgurU siqgurU mh`ly pMjvyN jI nUM
jh; iJilimilkwru idsMqw] qh; Anhd sbd bjMqw] Su`D inrml prmpiv`qR AnMq
pRkwS srUp bysumwr AQwh; Agnq AqolY] ivsmwd Ajpw jwp vwihgurU jI dI
Awpxy AMdr bwhr swiKAwqqw hY[ ibsmn ibsm; rhy ibsmwd] AvsQw’c,
siqgurU nwnk dyv Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin
mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prmpUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI
&urmwauNdy hn:-hy vwihgurU jI!bolwieAw bolI qyrw] qU swihbu guxI ghyrw]) ijau
bolwvih.iqau bolih suAwmI; kudriq kvn hmwrI] Anuswr (ijau) ijvyN dwsn dws
gRIb nUM Awp jI(bulwvhu) bulwauNdy hoN, (iqau) iqvyN dwsn dws(bolY) boldw hY, Awp
jI dw js praupkwr jh inrml purKu; purK piq hoqw]) jh inrMjn; inrMkwr
inrbwn] Anuswr(AQwh) Qwh qoN rihq byhwQ(bysumwr) Axigxq hI(Agnq)
Axigxq(AqolY) qolx qoN rihq hoN jI, Bwv Awp jI dw js praupkwr pRkwS
byhwQ Agnq hI Agnq Aqol ivsmwd hI ivsmwd ivAwpk pRkwSk inrml
inrlyp hY, ikauN jo, Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu
rhqw]) iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip
auQwpnhwry; kudriq.kIm n phI] Anuswr AnMq bRhmMf dI rcnw Aks mwqR

www.Gursevak.com 92 q`qkrw
rcidAW, lYA kridAW inrlyp hn[ hux AnMq bRhmMf jIA jMq Awp jI dy inrgun
srUp’c rih rhy hn[ ien@W dy mwqw ipqw pRkwSk pRyrk pRiqpwlk Awp jI hoN jI[
XQw:-DnwsrI mhlw 5] qum dwqy Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] inmK
inmK.qum hI pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry Dwry]1]
DMn DMn siqgurU, nwnk nwm cV@dI klw!qyry Bwxy srb`q dw Blw!boly so
inhwl!siq sRI Akwl!vwihgurUjI kw ^wlsw! vwihgurUjI kI &qyh]
57. Aws Ainq; iqAwghu qrMg]) mn ipAwirAw jIau imqRw; !nwsvMq
sMswr’qy ijaux dI, J`UTI vifAweI rwj g`dI ivSy pdwrQ Awid dI(Ainq) nwsvMq
Aws dI(qrMg) lihr, nwnk; gur pUry nmskwr]1]) inmK inmK; Twkur
nmskwrY] Anuswr inmK 2 rom 2 krky pUrn pyRm SrDw sihq, AnMq nmskwrW
kridAW(iqAwghu) C`fxw kr[ XQw:- eyko sbdu vIcwrIAY; Avr iqAwgY Aws]
nwnk.dyiK idKweIAY; hau sd bilhwrY jwsu]4]) Avrn kI Awsw; ikCu nwhI]
eykY Aws; Dro mn mwhI] Awn Aws; aupjq ikCu nwhI] 1vw kI Aws; Dro mn
mwhI] 1Akwl purKu jI)
sMq jnw kI; DUir mn mMg] vwihgurU mh`lw pMjvW siqgurU gRMQ swihb jI,
Awpxy mn nUM inmRqw gRIbI crn-DUV dI pRwpqI dw SuB s`cw aupdyS b^Sdy hn:-hy
mn!ijn@W sMqW dy prmpiv`qR ivsmwd suMdr drSn krky, gurU pRymw-BgqI sihq,
srb ivAwpI ivsmwd Ajpw jwp inrgun srgun jI dI eykqw dw ivgws huMdw hY,
ijn@W dy SuB s`cy im`Ty ipAwry crnkmlW duAwrw qrnw huMdw hY, ijn@W dw prmpiv`qR
SuB s`cw aupdyS mn nUM QMm@x vwlw hY, iqn@W(jnw) ipAwry(sMq) siqgurU swihbwn
jI(sMq) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] Anuswr sB dI crn-DUV bxy, praupkwr dy auqSwh
sihq, rom 2 krky gRIbI’c lIx, pUrn mhWpurS bwbw bu`Fw swihb Awid SWq
Awqmw sMqW jI(kI) dI prmpiv`qR s`cI ielwhI nUrI crn (DUir) DUiV, nwnk; gur
pUry nmskwr]1]) inmK inmK; Twkur nmskwrY] Anuswr inmK 2 rom 2 krky,
pUrn pyRm SrDw sihq, AnMq nmskwrW kridAW (mMg) mMgxw kr[ {jo Ajpw jwp
pUrn bRhm jI dy pUrn pRkwS gur BgqI sihq, inrgun srgun swihb jI dI eykqw
sihq, srb ivAwpI mhW ivsmwd AsMK gux bKSdI hY[ }XQw:- AMqrjwmI purK
ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI DUry])
sgl sMqn pih; vsqu iek mWgau] krau ibnMqI; mwnu iqAwgau] vwir vwir.jweI
www.Gursevak.com 93 q`qkrw
lK vrIAw; dyhu sMqn kI DUrw jIau]) dws qumwry kI.pwvau DUrw; msqik ly ly
lwvau] mhw piqq qy.hoq punIqw; hir kIrqn gun gwvau]) jn nwnk kau.hir
dieAwl hohu suAwmI; hir sMqn kI DUir kir hry]
58. imit gey bYr; Bey sB ryn] AMimRq nwmu; swDsMig lYn] swDsMig jI’c
iml ky, (swD) vwihgurU mh`ly 4 jI dy prmpiv`qR s`cy im`Ty ipAwry crn-kmlW
sMig l`g ky, (swD) inrgun bRhm jI sMig iml ky, vwihgurU jI dy prmpiv`qR SuB
s`cy AMimRq nwmu nUM dwsn dws gRIb qy smMUh is`K(lYn) lYxw krdy hW[ XQw:-
swDsMig.nwnk jsu gwieE; jo pRB kI Aiq ipAwrI]) swD sMig, jpY inrMkwru] hux
sB dI(ryn) crn-DUV(Bey) ho gey hW jI[ XQw:-sgl ryn iehu mnu BieAw;
ibnsI Ap DwrI] sRIr ieMdRy mn bu`D, Awpo Awpxy ivkwr v`l B`jx rUp, jo vYr
krdy sn, ieh Awpo Awpxy iviSAW v`loN ht gey[ ies leI ien@W ieMidRAW dy jo
dwsW nwl bYr sn, ieh BI imit gey[ vw dwsn dwsW dy mn’c, dUijAN nwl jo bYr
sn, ieh BI imit gey[ XQw:-swD jnw ky; pUjy pYr] imty aupdRh; mn qy bYr]
dwsn dwsW nwl jo bYr krn vwly sn, auh BI imit gey[ XQw:-nw ko myrw dusmnu
rihAw; nw hm iks ky bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir; siqgur qy soJI
pweI]) nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin AweI]) bMDn qoir; Bey
inrvYr] Anidnu; pUjih gur ky pYr])
61.vwihgurU(m`jnu, in`q) gur kI ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm kI; haumY
mlu hrau] s`cI su`cI au~cI krnI dy s`cy dwqy, s`cy siqgurU swihbwn jI ny s`cy
siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI ’c, crn-DUV dI mhwn qoN mhwn s`cI mhwnqw khI
hY[ s`cy siqgurU pRBU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-dwsn dws s`cy gur jI kI
s`cI crn(ryxu) DUiV ’c (inq) inqwpRqI (mjnu) ieSnwn (krau) krdw hY, jnm
jnm kI haumY(mlu) mYL(hrau) nws krdw hY[
62.vwihgurU] rynu sMqn kI; myrY muiK lwgI] durmiq ibnsI; kubuiD ABwgI]
s`cy siqgurU pRBU jI &urmwauNdy hn:- (sMqn) sMqW, siqgurU swihbwn jI(kI) dI
prm piv`qR s`cI crn (rynu) DUV (myrY) dwsndws dy muiK msqk nUM (lwgI) l`gI,
ijs krky (durmiq) KotI miq (ibnsI) nws ho geI[ (kubuiD) KotI bu`DI (ABwgI)
(A) ivSyS krky(BwgI) B`j geI[
63.mlwru mhlw 4] gMgw jmnw godwvrI srsuqI; qy krih audmu DUir swDU kI

www.Gursevak.com 94 q`qkrw
qweI] prm piv`qR prmpUjnIk s`cy ismrn ’c lIn swDU siqgurU swihb jI,
siqgurU swihb jI dy Zulwm swDU, siqsMgq jI dI s`cI crn-DUV dI mhwn qoN
mhwn s`cI mhwnqw, ies gursbd ’c hzUr s`q vwr &urmw rhy hn[
auQwnkw:- qp`svI hrbMs mMflISr jI, sRI AMimRqsr swihb jI phuMcy[ s`cy
siqgurU bRhm pRB smr`Q DMn sRI gurU rwmdws swihb jI dy s`cy drSn krky, BwrI
pRsMn ho ky pRym bynMqI kIqI, “Awp jI is`KW nUM kyvl nwm jpx dw hI SuB s`cw
aupdyS b^Sdy hoN, is`KW nUM qIrQW dw ieSnwn XwqRw BI krwieAw kro jI[ ” Awp
jI ny &urmwieAw, “qIrQW dy pRgt hox bwry suxwau[ ” A`goN ikhw, “mhwn qp`svI
s`GV jI dy s`T hzwr pu`qR hMkwrI ho gey, irKIAW nUM byVI ’c ibTw ky, fubo idMdy[
qp`svI s`GV jI ny AsmyD j`g krn leI GoVw C`ifAw[ ieMdR ny CL krky,
kplmunI jI dy ip`Cy bMn@ idqw[ klk`qy qoN cwLI mIl smuMdR ’c, munI jI dI smwD
hY, jo mwGI vwly idn nMgI huMdI hY[ hMkwrI muMfy GoVw l`Bdy 2 Awey[ munI jI dy l`qW
mwrIAW, ikhw, ies pKMfI ny swfw GoVw ikauN bMin@AW hY?” “munI jI ny kRoD nwl
A`KW Kol@IAW, ijqny swhmxy Awey, swry Bsm kr idqy[ s`GV jI dy CyvyN QW rwjy
dlIp dy spu`qR BwgIrQ jI ny ihmwlIAw prbq dy go krx sQwn ’qy bVw BwrI qp
kIqw, ijs krky bRhmw jI BwrI pRsMn hoey, ikhw, ” “vr mMg[ ”“ies ikhw,
”“bwvn Bgvwn jI dy crn-kmlW dw jl b^So, dwsn dws ny Awpxy ip`qRW dw
auDwr krnw hY[ ” “bRhmw jI ny ikhw, ” “ies ny mwq lok ’c nhIN rihxw[ ies
nUM iSv jI qoN ibnw koeI J`l nhIN skdw, qUM pihlW iSv jI nUM pRsMn kr[ ” “ieh
sux ky lwiek BwgIrQ jI ny iSv jI dw qp krky, iSv jI qoN vr ilAw ik mYN
gMgw nUM J`lWgw[ bRhmw jI ny gMgw nUM ByijAw qW iSv jI ny Awpxy jUVy nUM ies qr@W
&YlwieAw, ik ie`k hzwr vr@w gMgw bwhr hI nw in`klx idqI, qW BwgIrQ jI ny
iSv jI A`gy bynqI kIqI qW gMgw bwhr k`FI, ijs dy s`q prvwh vih qury[
hrwienI, pwvnI, nilnI, vMk, sIqw, isMD[ s`qvW pRvwh mhwn qp`svI BwgIrQ
jI dy rQ dIAW lIhW ’c vg quirAw, jo BwgIrQI gMgw hY[
vwihgurU jI ny ikhw, “hy BweI! jnu nwnku. DUiV mMgY iqsu gurisK kI; jo
Awip jpY. Avrh nwmu jpwvY] Anuswr s`cw nwm jpx jpwaux dI mhwn qoN mhwn
mhwnqw qIrQW nwloN bhuq v`fI hY[ s`cw nwm jpx jpwaux vwilAW dI s`cI crn
DUV nUM qIrQ BI locdy hn[ mlwru mhlw 4] gMgw jmnw godwvrI srsuqI; qy krih

www.Gursevak.com 95 q`qkrw
audmu DUir swDU kI qweI] vwihgurU DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (4) cOQy
(mhlw) srUp DMn vwihgurU gurU rwmdws swihb jI mlwru rwg ’c &urmwauNdy hn:-
hy hrbMs qpy jI! ic`ty jl vwlI BwgIrQI gMgw, kwLy pwxI vwlI jmnw, lwl pwxI
vwlI srsuqI Aqy godwvrI, (qy) ieh cwry ndIAW nwm jpx vwly (swDU) siqgurU
swihb jI, (swDU) gursyvk jI (kI) dI prm piv`qR s`cI crn DUir lYx (qweI)
leI audmu (krih) krdIAW hn[ XQw:- AiTsiT qIrQ gur kI crxI; pUjY sdw
ivsyKu] (147) ATsiT qIrQ; jh swD pg Drih] qh bYkuMTu; jh nwmu aucrih]
(890)
swKI:- ie`k AwdmI gMgw ’qy ieSnwn krn igAw, gMgw nyVy prmpUjnIk
BjnwnMdI s`cy mhwqmw jI dw fyrw sI[ auh rwq k`tx leI au~Qy irhw[ pu`iCAw,
“sMq jI! Awp jI gMgw ’qy ieSnwn krn jWdy hoN ik nhIN?” sMqW ny h`Q joV ky
AiqAMq inmRqw sihq ikhw, “nhIN BweI, dwsn dws dw sRIr ibRD hY[ ” hYrwn ho
ky socIN pY igAw[ -Eho! ieh swD AYny krmW qoN hIxy hn, jy ieh gMgw ’c ieSnwn
nhIN krn jWdy, qW ien@W koLy ikauN rihxw sI?- gu`sy ’c fyry qoN bwhr Aw igAw[
gwV@w hn@yrw hox kwrn, rwq k`tx leI ie`k ibRC hyTW bYT igAw[
prmpUjnIk pUrn BjnwnMdI s`cy mhwqmw au~c krxI dy mwlkW ny v`fy qVky
ieSnwn kIqw[ ies ny Ascrj kOqk dyiKAw, kwLy rMgIAW, DUslIAW cwr gaUAW
AweIAW[ mhwqmw jI dy ieSnwn vwly jl ’c iltIAW, Aks mwqR hMs vrgIAW
au~jl sw& ic`tIAW ho geIAW[ ies ny hYrwn ho ky pu`iCAw, qW kihMdIAW, “AsIN
cwry, ndIAW hW[ AsIN nwm jpx vwly swDUAW dI crn DUV ’c ieSnwn krn dw
au~dm krdIAW hW ikauNik,
iklivK mYlu Bry. pry hmrY ivic; hmrI mYlu. swDU kI DUir gvweI]1]
(iklivK) (ikl+ivK) (ikl) inscy krky (ivK) zihr rUp mYlu dy Bry, Srwb
qmwkU pIx vwly AikRqGx (hmrY) swfy ivic (pry) pey Bwv ieSnwn krdy hn[
(hmrI) swfI aupRokq mYlu, s`cy nwm jpx vwly s`cy nwm ’c r`qy (swDU) siqgurU
swihb jI, (swDU) praupkwrI nwm ’c lIx sMq jI (kI) dI prm piv`qR s`cI crn
(DUir) DUV ny (gvweI) gvw idqI[ ”
qIriQ ATsiT mjnu nweI] 1. vwihgurU jI ny &urmwieAw:- hy qpy jI!
mhWpurK siqgurU swihb jI s`cy (nweI) nwm nUM jpdy jpwauNdy hn, aun@W dI prm
piv`qR s`cI crn DUiV ’c gMgw jmnw godwvrI srsuqI Awid (ATsiT) ATwht
www.Gursevak.com 96 q`qkrw
qIriQ (mjnu) ieSnwn krdy hn[ siqgurU swihbwn Aqy siqsMgq jI dI ieqnI
crn DUiV dI (nweI) mihmw hY[ {ijvyN siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy s`cy crn
kmlW pws ATwht qIrQ Awey[ ies qr@W ATwht qIrQW ny prUrv rwjy jI nUM
ieSnwn krwieAw[ }
qIriQ ATsiT mjnu nweI] sqsMgiq kI DUir prI auif nyqRI; sB durmiq
mYlu gvweI]1] rhwau] 2. vwihgurU siqgurU cOQy pwiqswh jI swry hI Sbd ’c s`cI
crn DUVI dI mhwn qoN mhwn mhwnqw &urmwauNdy hn:- {ien@W do qukW dy ArQ iek`Ty
krny[ } hy hrbMs qpy jI! (ATsiT) ATwht qIriQ dy(mjnu) ieSnwn dI(nweI)
vifAweI s`cy nwm jpx vwlI, siqgurU swihb jI dI siqsMgq jI dI prmpiv`qR
crn-DUVI ’c hI hY, ikauN jo sqsMgiq jI (kI) dI prmpiv`qR crn (DUir) DUiV
auif ky dwsndws dy(nyqRI) nyqRW ’c(prI) peI, ijs ny sB(durmiq) KotI miq dI
mYlu(gvweI) guAw idqI[ ies leI qIrQW dy ieSnwn nwloN, nIkI swD sMgwnI] jI
dI prmpiv`qR s`cI crn DUiV dI mhwnqw bhuqI qoN bhuqI hY.(rhwau) ivSrwm dy ky
hzUr &urmwauNdy hn:-
jwhrnvI qpY BwgIriQ AwxI; kydwru QwipE mhsweI] hy qpy jI! hrI jI
dy ismrn dI mhwn mhwnqw hY[ sB Akwr nwm qoN pRgt hoey hn[ AvqwrW dIAW
dyhW nwloN BI nwm v`fw hY[ ies leI dwsndws is`KW nUM nwm jpwauNdw hY[ hy qpy
jI! Awp jI ny ikhw hY ik qpY BwgIriQ jI ny(jwhrnvI) Bgvwn jI dy crnW dw
jl gMgw, mwq lok ’c(AwxI) ilAWdI[ inpwl ’c jo kydwru nwQ qIrQ hY, ies
nMU(mhsweI) iSv jI ny(QwipE) QwipAw hY[ iSv jI ATwsI 2 hzwr vr@w smwDI
’c nwm jpdy sn, auh s`cw nwm dwsndws dw ADwr hY[ XQw:-swcw nwmu; myrw
AwDwro] hy qpy jI!ijn@W qIrQW ’qy n@waux dw aupdyS krdy hoN, (dyvIN) ijqny qIrQ
dyvI Qwpy; siB iqqny locih DUir swDU kI qweI] Anuswr auh qIrQ, qIrQ bnwaux
vwly dyvqy sB, s`cy nwm jpx vwilAW mhWpurKW dI crn-DUiV mMgdy hn[ jykr
Awp jI gMgw ’qy ieSnwn krn nUM kihMdy hoN, auh qW Awp hI iSv jI dy jtW ’c
luk geI[ iSv jI Awp Jotw bxy[
kWsI ikRsnu crwvq gwaU; imil hir jn soBw pweI]2] AvMqkwpurI dy
sdIpn jI, jo ikRSn Bgvwn jI dy SsqR iv`idAw dy gurU sn[ ien@W qoN A`TW idnW
’c SsqR iv`idAw pRwpq kIqI sI[ ieh Awpxy iv`idAwrQIAW smyq kWSIpurI ’c

www.Gursevak.com 97 q`qkrw
Aw ky vsy[ kWsI ’c sRI ikRsnu Bgvwn jI sudwmy Awid gur BweIAW smyq Awpxy
gurU sdIpn jI dIAW(gwaU) gaUAW(crwvq) crwauNdy sn[ ieauN qIrQW ny hir jI
dy ipAwry(jn) jnW dy(imil) imlx qoN Bwv aun@W dI crn-DUV pRwpq krky hI soBw
pweI hY[
(dyvIN) ijqny qIrQ dyvI Qwpy; siB iqqny locih DUir swDU kI qweI] ijqny
qIrQ (dyvI) dyviqAW ny Qwpy sn[ XQw:-dyviqAw drsn kY qweI; dUK BUK qIrQ
kIey] (358) iqqny (siB) swry nwm jpx vwly (swDU) swDUAW (kI) dI crn
(DUir) DUiV (qweI) nUM (locih) cwhuMdy hn[
hir kw sMqu imlY gur swDU; lY iqs kI DUir muiK lweI]3] Awp jI GxI
inmRqw nwl &urmwauNdy hn:- (swDU) sRySt gur (hir) hrI jI dy Avqwr siqgurU
qIjy pwiqswh jI (kw) dw sMqu, jo koeI dwsndws nUM imlY, iqs (kI) dI prmpiv`qR
crn (DUir) DUVI nUM lY ky dwsndws Awpxy (muiK) msqk nUM (lweI) lwauNdw hY[
ijqnI isRsit qumrI myry suAwmI; sB iqqnI locY DUir swDU kI qweI] hux
Akwl purKu jI dy snmuK kih rhy hn:- hy (myry) dwsndws dy (suAwmI) mwlk
Akwl purKu jI! (qumrI) Awp jI dI rcI, ijqnI (isRsit) AnMq bRhmMf dI rcnw
hY, iqqnI (sB) swrI dI swrI hI nwm jpx vwly swDU jI (kI) dI prmpiv`qR crn
(DUir) DUV qweI (locY) cwhuMdI hY[
nwnk illwit hovY ijsu iliKAw; iqsu swDU DUir dy hir pwir lMGweI]4]2]
siqgurU nwnk dyv swihb sRI gurU rwmdws jI &urmwauNdy hn:- ijsu gRIb swD jI dy
(illwit) m`Qy ’qy gurU jI dI crn-DUV dw SuB s`cw lyK iliKAw(hovY) huMdw hY, Bwv
hr smyN, swD kI DUir; krhu iesnwnu] Anuswr gurU jI dI crn-DUV ’c ieSnwn
krdy, Awpxy m`Qy nUM lwauNdy hn[ XQw:- gur kI ryxu; inq mjnu krau] jnm jnm
kI; haumY mlu hrau]) swDU DUir muiK msqik lweI] nwnk auDry hir gur
srxweI] (744) iqsu swDU DUir dy m`Qy dy SuB lyK krky, (hir) vwihgurU jI sMswr
smuMdR qoN pwir (lMGweI) lMGw idMdy hn, m`Qy ’qy gurU jI dI crn DUiV dy lyK vwly
gRIb swD nUM[
{DMnu DMnu rwmdws guru; ijin isirAw iqnY svwirAw] sRb ivAwpI vwihgurU
jI dy Avqwr, siqgurU cOQy pwiqswh jI ny hrbMs qpy nUM &urmwieAw:- nwm jpx
vwly mhWpurSW jI dI crn DUiV nUM swry qIrQ mMgdy hn[ dyviqAW ny qIrQ Qwpy

www.Gursevak.com 98 q`qkrw
hn[ guris`K, gurU syvw BgqI krky, nwm jp jpw ky, hux bRhmigAwn nUM pRwpq
hn[ ien@W nUM pUry siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI qIrQu pUrw siqgurU; jo
Anidnu hir hir nwmu iDAwey] pUry qIrQ imly hn[ ies leI ien@W nUM qIrQW ’qy
jwx dI loV nhIN[ quhwfy khy Anuswr gMgw jo iSv jI dIAW jtW ’c hI Alop ho
geI[ vw gMgw ny mwx kIqw, ijs nUM jwnvI irKI ny pI ilAw, auh kilAwx ikvyN
krygI? ieiqhws Anuswr BsmWgd dYNq qoN frdy, iSv jI Awp qW Jotw bxy[ kydwr
nwQ qIrQ dy bxn dw Awp jI ny kwrn d`isAw hY[ au~Qy jwx dI koeI BI mhwnqw
nhIN[ ieiqhws Anuswr goqm irKI ny gaU dy muKoN godwvrI pRgt kIqI hY, kI gW dw
pyt v`fw phwV sI?
so s`cw nwm jpx jpwaux vwly hrI jI dy ipAwirAW dI crn DUiV pRwpq
krky qIrQ soBw pwauNdy hn[ hy qpy! swDU DUir lweI muiK msqik; kwm k®oD ibKu
jwrau] (532) Anuswr dwsn dws qW siqgurU swihbwn jI dy swDU sMqW dI crn
DUiV nUM lY ky muK m`Qy nUM lwauNdw hY[ AiqAMq inmRqw gRIbI pRym jmwl jlwl kmwl
dy bcn sux ky, qpw jI ivsmwd ho gey[ DMn gurU rwmdws jI rom 2 krky jpx
l`gy[ s`cy pwiqswh dy prmpiv`qR s`cy crn kmlW dw s`cw AMimRq pI ky inhwl 3 ho
gey[
64.srix pYx bwry mwto:- jpu qpu sMjmu; Drmu n kmwieAw] syvw swD; n
jwinAw hir rwieAw] khu nwnk hm nIc krMmw] srix pry kI rwKhu
srmw]2]4] prm-pUjnIk pMjvyN pRBU siqgurU nwnk dyv swihb jI vwihgurU jI dy
snmuK AiqAMq hI inMmRqw hlImI gRIbI nwl &urmwauNdy hn:- hy vwihgurU jI! dwsn
dws ny mn krky jpu, sRIr krky qpu, ieMdRIAW dw (sMjmu) dmn, SyRSt Drmu(n)
nhIN kmwieAw Aqy (swD) sMqW dI syvw BI (n) nhIN kIqI[ hy (hir) hrI,
(rwieAw) rwjn ky rwjw mhwrwjn ky mhwrwjw; jI!n hI Awp jI nUM jwinAw hY[
ijvyN Bgq kbIr swihb jI ny jwxy jxwey hn[ vwihgurU(nwnk) siqgurU nwnk dyv
swihb jI (khu) &urmwauNdy hn:-(hm) dwsn dws nIc BwgW vwlw AQvw nIc
(krMmw) kMmW nUM krn vwlw hY[ hy vwihgurU jI! BwvyN dwsn dws nIc krm krn
vwlw hY, AwpxI srx ipAw jwx ky, srix pry kI rwKqw; nwhI shswieAw]
Anuswr srix(pry) pey kI(srmw) l`ijAw, pwpW ivkwrW AOguxW v`loN(rwKhu) r`Kxw
kro jI, ikauN jo ieh l`ijAw piq nMU KuAwr krdy hn[ XQw:-qyrI srix; myry dIn
dieAwlw] suK swgr; myry gur gopwlw] kir ikrpw nwnku gux gwvY; rwKhu srm
www.Gursevak.com 99 q`qkrw
AswVI jIau]) srin pry kI; rwKu dieAwlw] nwnk; qumry bwl gupwlw]) jo jo
srix pirE gur nwnk; ABY dwnu suK pwey]) srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI
srnI pweIAY] drsnu Bytq.hoq AnMdw; dUKu gieAw.hir gweIAY]) srin AwvY
pwrbRhm kI; qW iPir kwhy JUry]) jo srix AwvY.iqsu kMiT lwvY; iehu ibrdu.suAwmI
sMdw]) srix pry kI rwKqw; nwhI shswieAw]) jy swDU srnI pry; iqn ky kvx
ibcwr] dMq jIB ijm rwiK hY; dust Airst sMGwr] 25]) Fwkn Fwik.goibd gur
myry; moih AprwDI.srn crn]) dInu duAwrY AwieE.Twkur; srin pirE sMq.hwry])
Ab hm clI; Twkur pih hwir] jb hm.srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU.BwvY mwir])
srnI AwieE; nwQ inDwn] nwm pRIiq.lwgI mn Biqir; mwgn kau hir dwn]1])
hir crn srn, goibMd duK BMjnw; dws Apuny kau nwmu dyvhu] idRsit pRB Dwrhu.
ik®pw kir qwrhu; Bujw gih.kUp qy kwiF lyvhu]) rwKhu ApnI srix pRB; moih
ikrpw Dwry] syvw.kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]1])
65.vwihgurU] myrI jwiq kmInI, pWiq kmInI; ECw jnmu hmwrw] qum
srnwgiq rwjw rwmcMd; kih rivdws cmwrw]5] Ajpw jwp pUrn bRhm jI dy
Avqwr Bgq sRI rivdws swihb jI, Apny inrgun srUp jI duAwrw, kotwn kot
bRhmMfW dy rcnhwr huMidAW, GxI inmRqw sihq Bwau BgqI krn dI jwc b^S ky,
sVdy bldy iridAW nUM Twr rhy hn[ Awp jI Akwl purK jI dy snmuK &urmwauNdy
hn:-hy vwihgurU jI!(myrI) dwsn dws cimAwr dI nIvyN krm krny krky (kmInI)
nIc jwiq hY[ nIc krm krn vwilAW dI(pWiq) pMgqI BI(kmInI) nIc hY, ijs
’c dwsn dws bYTdw hY[ Aiq nIc kMm krny krky(hmwrw) dwsn dws dw swrw
jnmu hI(ECw) qu`C, inkMmw ivArQ hY[ Bgq rivdws swihb jI (kih) &urmwauNdy
hn:-hy rwjw rwmcMd vwihgurU jI!dwsn dws (cmwrw) cimAwr (qum) Awp jI dI
(srnwgiq) (srn+Aw+giq) Srn ’c Aw ky(giq) pRwpq hoieAw hY[ ies leI
Srn pey dI l`ijAw r`Ko jI[ XQw:-srin pry kI; rwKu dieAwlw] nwnk; qumry
bwl gupwlw])
66.vwihgurU] Anyk jnm pwp kir Brmy; huix qau srxwgiq Awey] dieAw
krhu riK lyvhu hir jIau; hm lwgh siqgur pwey]3] dwsn dws inrgux inmwxy
Anyk jnm pwp (kir) krky, Brmy hW, Brm 2 ky huix (qau) Awp jI dI
(srxwgiq) srx ’c Awey hW[ hy hir jIau! Awp jI dI Srn Aw ky, sMgqW smyq

www.Gursevak.com 100 q`qkrw


(hm) dwsn dws, siqgur swihb jI dy prm-piv`qR prm-pUjnIk mhwn
praupkwrI (pwey) crnIN (lwgh) l`gy hW, ies leI dieAw krhu, dwsn dwsW nUM
sdw leI ivkwrW AOguxW qoN riK(lyvhu) lYxw kro jI[ XQw:-srin pry kI; rwKu
dieAwlw] nwnk; qumry bwl gupwlw]) rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw Dwry]
syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]) khu nwnk; hm nIc krMmw] srix pry kI;
rwKhu srmw])
67.vwihgurU] hm grIb mskIn pRB qyry; hir rwKu rwKu vf vfw hy] hy DMn
gurU rwmdws swihb jIE!dwsn dws Awp jI dI prm-piv`q s`qw nwl dyKdy,
suxdy, ijauNdy, jwgdy suAws lYNdy hW, Awp jI hux Purmw rhy hoN jI:-hy(vf) v`fy
qoN(vfw) v`fy(pRB) smr`Q vwihgurU hir srUp siqgurU Amrdws swihb jIE!(hm)
dwsn dws grIb qoN(mskIn) gRIb(qyry) Awp jI dw Coty qoN Cotw ieAwxw b`cw hY[
ikrpw krky kwm kRoD jmW jUnW AwidkW qoN rwKu ky, AwpxI srn ’c rwKu lau jI[
XQw:-myry rwm.hm bwirk; hir pRB ky hY ieAwxy]) rwKhu ApnI srix pRB; moih
ikrpw Dwry] syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]) jn nwnk nwmu ADwru tyk hY; hir
nwmy hI suKu mMfw hy]4] 4] vwihgurU (nwnk) DMn gurU rwmdws swihb jI, snmuK
kihMdy hn:-hy hir srUp gurU Amrdws swihb jI! (jn) dwsn dws nMU, Awp jI dy
nwmu jI dw ADwru ies lok ’c, (tyk) Et pRlok ’c hY[ Awp jI dy SuB s`cy nwmy nyy
hI, bRhmwnMd suKu, dwsn dws dy idl ’c(mMfw) sjwauxw kIqw hY[
68.vwihgurU] pUj lgY.pIru AwKIAY; sBu imlY sMswru] ijs purK nMU(pIru)
SkqI vwlw v`fw pIr (AwKIAY) AwiKAw jwvy, sBu sMswru(imlY) iml ky, Es
dI(pUj) pUjw ’c(lgY) l`g jwvy[ nwau sdwey Awpxw; hovY isDu sumwru]
Awpxw(nwau) nwm v`fw r`b(sdwey) sdvw ky, (isDu) SkqIAW vwilAW is`DW
dI(sumwru) igxqI ’c(hovY) ho jwvy, Bwv SkqI vwlw is`D mMinAw pUijAw
vifAwieAw jwvy[ jw piq lyKY nw pvY; sBw pUj KuAwru]2] (jw) jykr(piq) pqI
pRmwqmw jI dy drbwr ’c, Es dI(piq) ie`zq(lyKY) pRvwxgI ’c(nw) nhIN (pvY)
pYNdI, Bwv AOguxW pwpW ivkwrW krky bypiq hY, qW Es ny jo AwpxIAW (pUj) pUjw
krweI hY, auh (sBw) swrI, aus nMU KuAwru krn vwlI hY, Bwv AOgux ivkwr jm rog
aus nMU mwr ky brbwd krdy hn[ kYNsr eyfz Awid BYVIAW qoN BYVIAW bImwrIAW dy
ijrm AMdr pYdw ho jWdy hn[

www.Gursevak.com 101 q`qkrw


69.vwihgurU] BweI ry; sMq jnw kI ryxu] ijn@W sMqoKI sMqW nMU s`c imilAw
hY[ iek ’c lIx ho ky ie`k nMU jpdy hn[ (ry) hy BweI ! AYsy sMq jnw (kI) dI
prp-piv`Rq jo crn (ryxu) DUV hY, auh sMq sBw guru pweIAY; mukiq pdwrQu Dyxu]1]
guru mhwrwj sw: jI dy(sMq) sMqW dI sBw ’coN(pweIAY) pweIdI hY[ jo kwmDyn hY,
auh mukqI nhIN dy skdI, pr sMqW dI crn-DUV rUpI(Dyxu) kwmDyn qoN sB pdwrQu,
mukiq pweIdI hY[ ijvyN bwbw bu`Fw swihb jI, BweI bwlw jI Awid gurU ky sMq jnw
dI crn DUV AYsI durl`B hY[
70. vwihgurU] sqgur kI syvw gwKVI; isru dIjY Awpu gvwie] siqgurU qIjy
pwiqswh jI &urmwauNdy hn ik hy BweI! sqgur jI kI syvw kry, isru(dIjY) dyxw
kryy, (gwKVI) kTn (Awpu) hMkwr (gvwie) guAwauxw kry, isr dy ky ieh n khy
isr idqw hY[ ijvyN pMjW ipAwirAW ny, Awp guAw ky h`Q joV ky isr Jukw ky sIs
id`qy[ sbid imlih qw hir imlY; syvw pvY sB Qwie] Awp guAw ky isr dyx rUp,
siqgurW dI SuB syvw krky, jykr gur (sbid) aupdys ’c imlih, Bwv mMnx kry qw
sB nMU (hir) hrw Brw krn vwly hir jI (imlY) imldy hn[ hir jI dy imlxy
krky, siqgurW dI sB SuB syvw (Qwie) prvwx(pvY) pYNdI hY[
71.vwihgurU] jyhw siqguru kir jwixAw; qyho jyhw suKu hoie] siqgurU qIjy
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! siqguru pihly, dUjy pwiqswh jI nUM, AwpxI
Bwvnw Anuswr ijs iksy ny, jyho jyhw(kir) krky jwixAw hY, qyho ijhw hI Es nMU
suKu pRwpq(hoie) huMdw hY[ ijvyN siqgurU AMgd dyv swihb jI ny gurU nwnk swihb jI
nMU pwrbRhm mMn ky, snmuK rih ky Bwxw jI, Blw jI, Bu`l gey jI, bcn kmwey[
XQw:-pey kbUlu.KsMm nwil; jW Gwl mrdI GwlI] Anuswr gurqw ky mwlk bxy[
eyhu shsw mUly nwhI; Bwau lwey jnu koie] (eyhu) ies myry kQn ’c(mUly) au~kw hI
shsw nwhI hY[ (koie) koeI vI pRymI jnu(Bwau) pRym lwey ky vyK lvy[)
72. vwihgurU] mnu qnu ArpI isru dyeI; iqn kY lwgw pwie] ijnI ieku
pCwixAw; dUjw Bwau cukwie] inMmRqw SWqI sihq DMn siqgurU Amrdws swihb jI
Awpu iqAwg ky SuB bcn &urmw rhy hn:-(ijnI) ijn@W gurmuKW ny, bwby bu`Fy swihb
jI vWg, sB dy iv`c, ieku AdYÍq rUp bRhm jI nMU, gurW duAwrw pCwixAw, (dUjw)
dÍYq(Bwau) Bwv cukwie id`qw hY[ dwsn dws gRIb, aun@W gurmuKW nMU, mnu qnu(ArpI)

www.Gursevak.com 102 q`qkrw


Bytw krdw hY, isru BI(dyeI) idMdw hY, iqn(kY) dy(pwie) crnIN(lwgw) l`gxw krdw
hY[
73.vwihgurU] jwie puChu sohwgxI; qusw ikau kir imilAw pRBu Awie]
Eie vyprvwh n bolnI; hau mil mil Dovw iqn pwie]1] siqgurU cOQy pwiqwh jI
AqI inMmRqw sihq &urmw rhy hn:- (sohwgxI) pqI pRmwqmw dy suhwg Bwg AnMd nMU
pRwpq, mhwqmw rUpI sohwgxI pws jwie ky, dwsn dws(puChu) pu`Cdw hY ik(qusw)
Awp jI nMU, ikau(kir) krky, (pRBu) smr`Q vwihgurU jI, Awie ky (imilAw) imly
hn?(Eie) auh, pqI pRmwqmw dy suhwg Bwg AnMd nMU pRwpq, mhwqmw rUpI
sohwgxI, AwpxI mMnqw krwaux v`loN Aqy jmW, jUnW, AaugxW ivkwrW v`loN vyprvwh
hn[ XQw:-byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu suAwmI] BwvyN dwsn dws
nwl(n) nhIN(bolnI) boldy, qW BI(hau) dwsn dws(iqn) iqn@W dy prm-piv`qR
prm-pUjnIk(pwie) crn-kmlW nUM, mil mil ky(Dovw) DoNdw hY[ XQw:-(qY-kU bolo)
pwv mlovw mil mil Dovw; iehu mnu qYkU dysw]
74.vwihgurU] sq sMqoKu dieAw kmwvY; eyh krxI swr] Awpu Coif sB hoie
ryxw; ijsu dyie pRBu inrMkwru] (inrMkwr) sB AkwrW dy krqy, bysumwr AQwh;
Agnq AqolY] sBnw AkwrW’c ivAwpk pRkwSk hn[ XQw:-ijmI jmwn ky ibKY;
sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY bwF hY; n Gwt bwF hoq hY] pRymw-BgqI inmRqw gRIbI
sihnSIlqw iKmw, siq sMqoK bRhmigAwn Awid sRb ivAwpI ivsmwd AsMK SuB
guxW dy dwqy, Anqklwvwn pUrn myhrvwn AsMK AnMq pRkwS hI pRkwS vwihgurU pRBu
jI dy Avqwr, siqgurU nwnk dyv swihb jI, ijsu nMU nwm dI dwiq (dyie) idMdy
hn[ auh (Awpu) AhMkwr Coif ky, sB dI(ryxw) crn-DUiV hoie jWdw hY Aqy auh
sq sMqoKu dieAw Awid SuB gux(kmwvY) kmwauNdw hY, eyh pUrn gurU jI dI(swr)
SRySt (krxI) kmweI hY, ikauN jo pUrn gurU jI qoN nwm dI dwiq pRwpq krky, sMqoKu
dieAw Awid SuB gux kmwauNdw hY[ A`KrI ArQ:-(sq) s`c bolxw, s`cw nwm
jpxw jpwauxw, s`cy purKW dI sMgq krnI, (sMqoKu) “XQw lwB qQw sMqust” rihxw
(dieAw) duKI jIv qy AYsI dieAw krnI, AwpxI jwn vwr ky BI suKI kr dyxw[
ijvyN s`qW 2 idnW dy Bu`iKAw isMGW dy dieAw krky, ihMd dIAW b`cIAW, ie`k vwrI
ATwrW, ie`k vwrI bweI, ie`k vwrI qIh hzwr zwlmW qoN CufweIAW, ies dw nwm
dieAw hY[

www.Gursevak.com 103 q`qkrw


75.vwihgurU] mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI] qq smdrsI sMqhu; koeI
koit mMDwhI] ijhVw syvkpuxy dy mwn, (AiBmwn) hMkwr (mMDy) ’c hY
AQvw(AiBmwn) AhMkwr (mMDy) iv`c, Apnw mwn krwauNdw hY (so) auh DMn gurU
nwnk swihb jI dw, pRymI syvku nwhI hY[ hy sMqhu!mwn AiBmwn qoN bicAw syvk,
swirAW ’c(qq) ivAwpk bRhm nMU(smdrsI) smwn idRStI nwl dyKx vwlw, so
smdrsI; qq kw byqw]) (koit) kroVW (mMDwhI) ’coN, koeI ivrlw hI hY[ XQw:-
inis idin mwieAw kwrny; pRwnI folq nIq] kotn mY nwnk koaU; nwrwien ijh
cIiq] ijvyN prm-pUjnIk DMn bwbw Gn`eIAw jI, DMn Bgq jYdyv jI[
76.vwihgurU] giq Aivgiq; kCu ndir n AwieAw] sMqn kI ryxu; nwnk
dwnu pwieAw] hy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI!Awp jI nMU AsMK vwrI rom 2 krky,
sdw fMfauq bMdnw, sdw 2 nmskwr prvwn hovy jI!vwihgurU(nwnk) mh`lw pMjvW
jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws ny (sMqn) pihly pwiqswh, dUjy pwiqswh, qIjy
pwiqswh, cOQy pwiqswh jI kI, prm pwk(ryxu) crn-DUV dw dwnu, jdoN pUrn gurU
ipqw jI qoN pwieAw, qdoN(giq) kilAwx hoxI, (Aivgiq) bygqI hoxI kCu dws
dI(ndir) ing@w (n) nhIN AwieAw Bwv kilAwx dI ie`Cw nhIN rhI Aqy bygq ho ky
nrk ’c pYx dw fr nhIN irhw[ AibnwsI bRhm ’c lIxqw ho geI[ XQw:-nh
ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp hI krY]) sMqn kI ryxu dI mhW 3
mhwn ivsmwd mhwnqw hY[
77.vwihgurU] nwmw CIbw kbIru juolwhw; pUry gur qy giq pweI] vwihgur
(nwmw) Bgq nwmdyv swihb jI(CIbw) CINby, sRI kbIru swihb jI(joulwhw) jolwhy
sn, ien@W mhW purKW ny nwm jp jpw ky, pUry gur rwmwnMd jI(qy) qoN, vwihgurU jI
dI(giq) pRwpqI pweI[ bRhm ky byqy sbdu pCwxih; haumY jwiq gvweI] ijhVy jIv
haumY krdy hn, auh haumY dI jwq ’c hn, ieh mhW purK, pUry gurW dI ikrpw
duAwrw, (sbdu) bRhm jI nMU (pCwxih) pCwxdy hn, ien@W ny bRhm jI nMU pCwx ky,
haumY dI jwiq(gvweI) gvw idqI.Bwv haumY iqAwg idqI, pUrn bRhm jI ky(byqy)
jwxU, bRhm byqy bx gey[ suir nr iqn kI bwxI gwvih; koie n mytY BweI]3]
(suir) dyvqy(nr) purS (iqn) iqn@W BgqW mhWpurSW jI kI AMimRq bwxI(gwvih)
gwauNdy hn[ hy BweI !aun@W nMU bwxI gwauNxo, koie BI (mytY) htw(n) nhIN skdw, beI
nIvIN zwqI vwilAW dI bwxI ikauN gwauNdy hoN? (vw) koie n mytY BweI]3] hy BweI !
aun@W dI rcI bwxI nMU koie BI (mytY) imtw nhIN skdw[ Awp r`b jI ny, pMjvyN jwmy
www.Gursevak.com 104 q`qkrw
AMdr ju`go j`ug At`l sRI gurU grMQ swihb jI ’c cwV@ ky, AwpxI gurbwxI, Bgq
gurbwxI ’qy eykqw dI mohr lw id`qI hY[ hux koeI aun@W dI gurbwxI nMU ikvyN mytygw?
(vw) koie n mytY BweI]3] hy BweI ! aun@W dy pRqwp js nMU koeI BI nhIN myt
skdw[ DMn siqgurU swihb jI hn, ijn@W ny nIvIN zwq vwilAW dw ik`fw BwrI
Awdr siqkwr kIqw hY[ au~cI zwqI dw AiBmwn myitAw hY[ auh jo nIvIN zwiq
vwilAW ’qy n&rq krdy sn, auh BI mytI hY[
78.vwihgurU] (sweIN) DUVI mjnu swD Ky; sweI QIey ikRpwl]) swD rUp;
Apnw qnu DwirAw] Anuswr(swD) siqgurU nwnk dyv swihb jI dI prm-
piv`qR(swD) SRyst, crn DUVI(Ky) ivKy Bwv iv`c(mjnu) ieSnwn krn nwl(sweI)
mwlk jI ikRpwl(QIey) hoey[ ijs krky, lDy hBy QokVy; nwnk hir Dnu mwlu]1]
vwihgurU(nwnk) siqgurU pMjvyN gurU nwnk swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws ny
siqgurU rwmdws swihb jI dI prp-piv`qR crn DUVI ’c ieSnwn krky, hir nwm
Dnu, SuB guxW dw mwlu, sMswrk (hBy) swry (QokVy) pdwrQ (lDy) l`B ley[
79.vwihgurU] ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] auQwnkw:-sRI
siqgurU pihly pwiqswh jI ny, jdoN sRI krqwrpur swihb jI ivKy, is`KI dI krVI
prK kIqI, qdoN siqgurU dUjy pwiqswh jI ny, murdy Kwx q`k hukm mMinAw[ 1596
ibkRmI A`sU vdI pMcmIN nMU Awpxy s`cKMf nMU jwx qoN pMj idn pihlW, prm pRsMn ho
ky, siqgurU dUjy pwiqswh jI nMU gurqw bKSI[ bwby bu`Fy swihb jI ny gurqw dw
iqlk lwieAw[ hukm krky dUjy pwiqswh jI ’qy do cOrdwr, do cOr krn lwey Aqy
ikhw, “A`j qoN ieh dwsn dws dw hI srUp hn, ien@W dy prm-pwk drSn, dwsn
dws dy drSn hn[ ien@W dI KuSI dwsn dws dI KuSI hY[ ien@W dI pUjw dwsn dws
dI pUjw hY[ ien@W dw bcn mMn ky, lok suKIey pRlok suhyly hovo] pihly pwiqswh jI
ny vIcwirAw, “dwsn dws dyy s`cKMf jwx smyN, ieh AqI du`K mMnxgy”[ vIcwr ky
siqgurU dUjy pwiqswh jI nMU, hukm krky, sRI KfUr swihb jI ivKy, bRhm igAwnx
mweI sBrweI jI dy pws Byj idqw[ siqgurU jI ny jw ky mwqw jI nMU ikhw, “mwqw
jI ! dwsn dws nMU prm-pUjnIk gurU nwnk dyv swihb jI dw ivjog duKI krdw hY,
ies leI dwsn dws ny smwDI ’c bYTxw hY, Awp jI bUhw icx idE”[ mwqw jI ny
bcn mMn ky bUhw icx idqw[ Awp jI pdm Awsx lw ky, Ac`l Afol smwDI ’c
bYT gey[ EDr siqgurU pihly pwiqswh jI s`cKMf cly gey[ Awp jI nUM sMgqW
smyq bwby bu`Fy swihb jI ny prgt kIqw[ gurU nwnk swihb jI dw s`cKMf nMU jwxw
www.Gursevak.com 105 q`qkrw
sux ky, lMU 2 krky pRym vYrwg kIqw[ bwb bu`Fy swihb jI ny sMudr dIvwn sjvwieAw,
Awp jI ieSnwn krky, nvyN bsqR pihr, Ardws krky gurqw g`dI isMGwsx qy
pihlI vwr suBwiemwn hoey[ Awp jI ny bVw BwrI ivXog mMinAw[ gurqw g`dI ’qy
bYT ky hMgqw qW krnI sI? sgoN Juk gey[ XQw:- dRüm spUr.ijau invY; KvY
ksu.ibml bIcwrh] DIry 2 vYrwg QMm@ ky ieh vYrwgmeI mh`lw aucwirAw:- mÚ2]
ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] siqgurU pihly pwiqswh jI dy(2)
dUjy(mÚ) srUp siqgurU AMgd dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- (ijsu) ijn@W prp-
pUjnIk, mn bwxI sRIr dy ipAwry, siqgurU nwnk dyv swihb jI (isau) nwl, dwsn
dws dw(nyhu) pRym hY[ hMkwr C`f ky(iqsu) iqn@W siqgurW dy(AwgY) snmuK Bwv hukm
mMnidAW fr BY Adb siqkwr ’c rihMidAW, isr ArpidAW, pwpW AOguxW ivkwrW
kusMg v`loN mir ky, (clIAY) c`lxw krIey, Bwv Apxw sIs srvMs sB ku`J kurbwn
krIey, ijvyN vwihgurU mh`ly nOvyN jI, hor byAMq pRymIAW ny sIs Arpy[
iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw] (qw) iqn@W siqgurW (kY) dy hukm nUM
mMnx qoN (pwCY) ip`Cy pY ky, sMswir ’qy dwsn dws dw jo jIvxu hY, AQvw
siqgurW(kY) dy hukm nUM mMnx qoN ip`Cy pY ky, jo sMswir dw jo jIvxu hY, ieh Anyk
bwr(iDRgu) iP`ty mUMh lwhnq iDRRkwr hY[ DMn gurU AMgd dyv swihb jI ny AYfw v`fw
BwrI ivXog mMinAW[ ijs krky pUrn gurU bRhm srUp mMny pUjy gey hn[ XQw:-
nwnk mMinAw mMnIAY; buJIAY gur prswid]2])
80.vwihgurU] slok mÚ2] jo isru sWeI nw invY; so isru dIjY fwir]
nwnk.ijsu ipMjr mih ibrhw nhI; so ipMjru lY jwir] siqgurU nwnk dyv swihb jI
dy(2) dUjy(mÚ) srUp, siqgurU dUjy pwiqswh jI slok aucwrdy hn, ijs ’c sRb
ivAwpI mhW ivsmwd gwV@y vYrwg sihq Apxy Awp nMU kihMdy hn, qyrw jo hMkwrI
isru, Apxy(sWeI) mwlk pRBU gurU nwnk dyv swihb jI dy A`gy nw(invY) invy, (so)
aus Apxy hMkwrI isru nUM, v`F ky(fwir) su`t (dIjY) dyxw krvwihgurU(nwnk) siqgurU
dUjy pwiqswh jI Apxy Awp nMU kihMdy hn, qyry ijsu(ipMjr) sRIr(mih) ’c, siqgurU
nwnk dyv swihb jI dw(ibrhw) pRym nhI hY, (so) aus gurU pRym qoN hIxy,
Apxy(ipMjru) sRIr nUM (jwir) swV lY[ Bwv pUrn gurU jI dw hukm mMnx pUjx ’qy
zor idMdy hn[ jy hukm nhIN mMndw, Anq jUnW ’c v`iFAw KwDw swiVAw jWdw hY,

www.Gursevak.com 106 q`qkrw


DUiV ’c ruLdw hY[ XQw:-AMimRq kwieAw rhY suKwlI;
bwjI iehu sMswro] lbu loBu mucu kUVu kmwvih; bhuqu auTwvih Bwro] qUM kwieAw mY
ruldI dyKI ijau Dr aupir Cwro]1]
81.vwihgurU] isrIrwg] qohI mohI.mohI qohI; AMqru kYsw] knk kitk; jl
qrMg jYsw]1] mwieAw dy iqAwg dw iqAwg krn vwly, pUrn mhWpurS pUrn Bgq
rivdws swihb jI nUM, Bgvwn jI dy suMdr drSn hoey[ Awp jI ny Dw ky, AqI hI
pRym SrDw Bwvnw nwl, crn kml PVny cwhy[ A`goN ikhw, “ip`Cy ht, iB`t nw, qUM
cimAwr hY[ ”AhMkwr ivkwr, ros qoN rihq SWq ic`q DIrjDwrI mhwn praupkwrI
pUrn Bgq jI boly:-hy Bgvwn jI!(qohI) Awp jI(mohI) dwsn dws, (mohI) dwsn
dws(qohI) Awp jI ’c, (AMqru) &rk kYsw hY?&rk nhIN hY, A`gy &urmw rhy hn:-
(jYsw) ijs qr@W(knk) sony dy (kitk) kVy, sony qoN, jl dIAW (qrMg) lihrW jl
qoN v`KrIAW nhIN huMdIAW, ies qr@W AsIN vI Awp jI qoN hI pYdw hoey, Awp jI dy
pYdw kIqy, Awp jI dy indwn b`cy hW[ Awp jI dI prm pwk joiq nwl dyKdy, boldy
KWdy suxdy, suAws lYNdy hW[ A`goN ikhw, “qUM piqq hYN, dwsn dws piqq pwvn hY[
” ieh sux ky pUrn mhWpurS, pUrn Bgq jI ny inmRqw BirAw au~qR idqw, jau
pY.hm n pwp krMqw; Ahy AnMqw] (Ahy) hy (AnMqw) byAMq vwihgurU jI!(jau) jykr
(hm) dwsn dws(pY) bhuVo Bwv muV 2 ky, pwp n(krMqw) krdw Bwv dwsn dws
pwpI n huMdw[
piqq pwvn; nwmu kYsy hMuqw]1] Awp jI dw nwmu pwpW krky (piqq)
Apiv`qR nUM (pwvn) piv`qR krn vwly(kYsy) iks qr@W (hMuqw) huMdw?jy dwsn dws
Apiv`qR bixAW, qW hI Awp jI, piqq pwvn bxy[ ieh sux ky pRBU jI, sRb
ivAwpI mhW ivsmwdI pRsMn hoey, singD ipAwr siqkwr nwl, AwpxI CwqI nwl
lw ky, AYsw ipAwr idqw, AMdr Ajpwjwp clw idqw, ijsu nwmu irdY; soeI vf
rwjw] Anuswr l`KW KuSIAW pwiqswhIAW b^SIAW[ XQw:- myrY min qin pRIiq
lgweI siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw] (1j`PI)
82.vwihgurU] mwJ mhlw 5] kihAw krxw; idqw lYxw] grIbw AnwQw;
qyrw mwxw] sB ikCu qUMhY qUMhY myry ipAwry qyrI kudriq kau bil jweI jIau]1]
siqgurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp siqgurU Arjn dyv swihb jI
GxI inmRqw sihq, mwJ rwg ’c snmuK &urmwauNdy hn:- hy Akwl purK jIE! Awp
jI ny vwihgurU mh`ly pihly, dUjy, qIjy, cOQy srUpW iv`c, jo SuB s`cw aupdyS kihAw
www.Gursevak.com 107 q`qkrw
hY, dwsn dws ny EhI krxw hY[ Awp jI ny jo pdwrQ AQvw bRhmwnMd rs idqw hY,
EhI lYxw hY[ grIbw AnwQw; qyrw mwxw] sMgqW smyq dwsn dws grIbw (AnwQw)
XqImW nMU (qyrw) Awp jI dw hI (mwxw) mwx hY[ XQw:- qUM myrw bhu mwxu krqy qUM
myrw bhu mwxu] joir qumwrY suiK vsw scu sbdu nIswxu]1]
83.vwihgurU] Kwku sMqn kI; dyhu ipAwry] Awie pieAw; hir qyrY duAwrY]
drsnu pyKq mnu AwGwvY; nwnk imlxu suBweI jIau]4] pMjvyN pwiqswh jI
&urmwauNdy hn:- hy prm ipAwry siqkwry vwihgurU jI! dwsn dws nMU Awpxy ipAwry
(sMqn) sMqW (kI) dI mhW pwk(Kwku) crn-DUV (dyhu) bKSxw kro jI[ Awp jI
Aqy Awp jI dy sMqW dI crn-DUVI dI pRwpqI leI, hy(hir) vwihgurU jI!dwsn dws
(qyrY) Awp jI dy duAwrY ’qy, Awie pieAw hY[
84.vwihgurU] mwJ mhlw 5] sgl sMqn pih; vsqu iek mWgau] krau
ibnMqI; mwnu iqAwgau] gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp,
kljuig.jhwju Arjunu gurU; GxI qoN GxI inMmRqw nwl, mwJ rwg ’c &urmwauNdy hn:-
Awp jI dy, bwbw bu`Fw swihb BweI gurdws swihb jI, BweI bwlw swihb jI, Bgq
kbIr swihb jI, Bgq jYdyv swihb jI, Bgq nwmdyv swihb jI Awid (sgl)
swirAW (sMqn) sMqW(pih) pwsoN iek vsqu, prp piv`qR crn-DUV (mWgau) mMgdw
hY dwsn dws[ krau ibnMqI; mwnu iqAwgau] crn-DUV dI pRwpqI leI mwnu
(iqAwgau) iqAwg ky, dovyN h`Q joV ky, isr JukwA ky pRym ibnMqI(krau) krdw hY[
vwir vwir. jweI lK vrIAw; dyhu. sMqn kI DUrw jIau]1] hy ipAwry Akwl purK
jIE! Awp jI qoN (lK) l`KW (vrIAw) vwrI (vwir) bilhwr (vwir) kurbwn (jweI)
jWdw hY[ Awp jI ikrpw krky (sMqn) sMqW mhWpurSW (kI) dI crn-DUrw(dyhu)
b^Sxw kro jI[)
85.vwihgurU] qyrI srix; myry dIn dieAwlw] krqw purKu gurU nwnk dyv
swihb jI dy pMjvyN srUp, siqgurU Arjn dyv swihb jI au~bldI dyg ’c bYTx smyN,
q`qw ryqw sIs ’qy pYx, sVdI bldI loh ’qy KV@n smyN, gurU drohI cMfwl cMdU dy Gry
pMj idn Bu`Ky aunINdry iqhwey rihMidAW, ies inrml s`cI bwxI dy Awsry rhy[ Awp
jI inmRqw hlImI gRIbI, sihnSIlqw iKmw DIrj, shj iDAwn, Bwau BgqI SuB
guxW dy Avqwr hn[ Awp jI vwihgurU gurU rwmdws swihb jI dy snmuK &urmwauNdy
hn:- qyrI srix; myry dIn dieAwlw] (myry) dwsn dws (dIn) gRIb dy
(dieAwlw) dieAw dy Gr, hy siqgurU rwmdws swihb jIE!dwsn dws (qyrI) Awp
www.Gursevak.com 108 q`qkrw
jI dI s`cI suKdwiek At`l AivnwsI s`cI srix hY[ suK swgr; myry gur gopwlw]
kir ikrpw; nwnku gux gwvY] rwKhu srm AswVI jIau]4] vwihgurU (nwnku)
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy(suK) suKW dy (swgr) smuMdR, (gopwlw)
AnMq bRhmMf dy pwlk, Ajpw jwp vwihgurU gur jI, (myry) dwsn dws qy ikrpw
kir, jo dwsn dws Awp jI dy AMimRq rUp prm mnohr gux sdw(gwvY) gwauNdw rhy[
hy ipAwry jIau!gux gwaux dI Amolk dwq b^S ky, (AswVI) dwsn dwsW dI sMgqW
smyq (srm) l`ijAw rwKhu jI[ nwnk nwm cV@dI klw] qyry Bwxy sRb`q dw Blw]
is`D kIqw hY[)
86.vwihgurU] sdw sdw; qUM hY suKdweI] iniv iniv lwgw; qyrI pweI] kwr
kmwvw jy quDu Bwvw jw qUM dyih dieAwlw jIau]2] suKW dy smuMdR vwihgurU pMjvyN
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy Akwl purK jI! (qUM) Awp jI, sdw sdw suKdweI
hY, ies leI dwsn dws (iniv) Juk iniv) Juk ky vw mn dy mwx v`loN Juk ky, qn
dy AiBmwn v`loN Juk ky, (qyrI) Awp jI dy prm pwk (pweI) crnIN (lwgw) l`gdw
hY[ XQw:-iniv iniv pwie lgau.gur Apuny; Awqm rwmu inhwirAw])
87.vwihgurU] cyiq imlwey so pRBU; iqs kY pwie lgw]2] siqgurU pRBU pMjvyN
pwiqswh jI inmRqw sihq cyiq dy mhIny duAwrw aupdyS &urmwauNdy hn:-hy
BweI!ijhVw gurmuiK, dwsn dws nUM (so) aus pRBU jI, nwl imlwey, jo jl Ql,
mhIAl ’c pUrn hn, dwsn dws iqs (kY) dy s`cy(pwie) crnIN (lgw) l`gdw hY[)
88.vwihgurU] syvw sw iqsu BwvsI; sMqw kI hoie Cwru]) syvw kIqI hoeI
(sw) EhI iqsu vwihgurU jI nUM (BwvsI) BwauNdI hY, BwvygI[ syvw krn vwlw syvk,
mwn AiBmwn C`f ky isr nIvW krky isr Arp ky, vwihgurU jI dy sMqw (kI) dI
(Cwru) crn-DUV hoie jwvy[)
89.vwihgurU] jo hmrI ibiD hoqI. myry siqgurw; sw ibiD. qum hir jwxhu
Awpy] hy (myry) dwsn dws dy prmpUjnIk hrI srUp (siqgurw) siqgurU Amrdws
swihb jIE!Awp jI dy ivCoVy krky, jUnW ivkwrW ’c ruLx vwlI (hmrI) dwsn
dwsW dI (ibiD) hwlq, jo (hoqI) ho rhI sI, (sw) Es duKdwiek ruLx vwlI
(ibiD) hwlq nUM, (hir) vwihgurU Amrdws swihb jI, (qum) Awp jI Awpy hI
(jwxhu) jwxdy hoN jI[ hm rulqy iPrqy. koeI bwq n pUCqw; gur siqgur sMig. kIry
hm Qwpy] caurwsI l`K jUnW ’c (hm) dwsn dws (rulqy) ruldy (iPrqy) iPrdy sW,

www.Gursevak.com 109 q`qkrw


koeI (bwq) g`l (n) nhIN sI (pUCqw) pu`Cdw[ (gur) prm pUjnIk siqgur
Amrdws swihb jI dy crnW dy (sMig) nwl l`gx krky, (hm) dwsn dws(kIry)
kIVy gurqw g`dI ’qy (Qwpy) iesiQiq kIqw igAw hY[ DMnu DMnu gurU nwnk. jn kyrw;
ijqu imilAY. cUky siB sog sMqwpy] vwihgurU (nwnk) DMn gurU rwmdws swihb jI
&urmwauNdy hn:- (jn) BgqW (kyrw) dy gurU Amrdws swihb jI DMnu DMnu hn, (ijqu)
ijn@W nwl (imilAY) imlxy krky, (siB) swry sog(sMqwpy) du`K (cUky) cu`ky gey Bwv
inivrq ho gey[)
90.vwihgurU] hm jMq ivcwry.ikAw krh; sBu Kylu qum suAwmI] jn
nwnku.hwit ivhwiJAw; hir gulm gulwmI] hy(suAwmI) mwlk!(hm) dwsn
dws(jMq) jIv ivcwry, (ikAw) kI (krh) kr skdy hW?koit bRhmMf dw (sBu) swrw
Kylu, (qum) Awp jI dw hI hY, cwhy ies nUM Fwh lvo cwhy bxw lvo, ies leI,
vwihgur nwnku DMn gurU rwmdws swihb jI GxI inmRqw nwl &urmwauNdy hn:-hy hir
srUp siqgurU Amrdws swihb jI!(jn) dwsn dws, Awp jI dI swDsMgq rUpI
(hwit) h`tI ’qy, Awp jI dw (ivhwiJAw) ^rIidAw, Awp jI dI(gulwmI) cwkrI
krn vwlw(gulm) golw hY[ AQvw Awp jI dy(gulwmI) goilAW dw(gulm) golw hY[)
91.vwihgurU] hm jwinAw kCU n jwnh AwgY; ijau hir rwKY iqau TwFy] hm
BUl cUk gur ikrpw Dwrhu, jn nwnk kuqry kwFy]4] vwihgur (nwnk) DMn gurU
rwmdws swihb jI rzw ’c pRsMn rih ky, krqwr jI ky snmuK, ivsmwd rMg ’c
lIx GxI inMmRqw, hlImI, AwzzI, gRIbI nwl pRym bynqI krdy hn:-hy sB nMU (hir)
hrw Brw krn vwly hrI jI! (ijau) ijvyN Awp jI ikrpw krky (rwKY) r`Kdy hoN,
(iqau) iqvyN Awp jI dy bUhy A`gy rzw ’c (TwFy) KV@y hW, Awp jI dy bUhy qoN ibnw
(hm) dwsn dwsW ny(AwgY) A`gy hor duAwry ’qy jwx bwry(kCU) ku`J BI(n) nhIN
jwinAw, n hI hux(jwnh) jwxdy hW, Bwv kyvl Awp jI dr dy mMgqy bx ky, Awp
jI dy dr ’qy KV@y hW[ hy mhwrwj gur Amrdws swihb jI ! (hm) dwsn dws (jn)
syvk, Awp jI dy(kwFy) kIVy, (kuqry) ikrm hW[ XQw:-hm kIry ikrm.siqgur
srxweI; kir dieAw nwmu prgwis]) dwsn dwsW dI BUl hI (cUk) Bu`l nUM
ikrpw(Dwrhu) Dwr ky, b^S lvo[)
92.vwihgurU] hm AprwD.pwp bhu kIny; kir dustI cor curwieAw] Ab
nwnk.srxwgiq Awey; hir rwKhu lwj hir BwieAw] (hm) dwsn dwsW ny pwp

www.Gursevak.com 110 q`qkrw


(AprwD) gunwh (bhu) bhuqy (kIny) kIqy hn[ (dustI) dustqweI (kir) krky cor
bxky, pr Dn pr qIA pdwrQ, byAMq jnmW ’c (curwieAw) corI kIqw hY[ vw
dwsn dwsW ny pwp gunwh bhuqy kIqy hn[ dustqweI krky, Awpxy Awp nUM nwm
jpx v`loN curwieAw hY Bwv nwm nhIN jpdy, ies leI cor hW[ XQw:-srb aupwie;
gurU isir moru] Bgiq krau; pg lwgau qor] nwim rqo; cwhau quJ Eru] nwmu
durwie clY; so coru]3]) vwihgurU (nwnk) mh`lw cOQw jI snmuK pRym bynqI krdy
hn[ hy(hir) vwihgurU mh`lw qIjw jI!BwvyN AsIN dust cor bhuqy pwp krn vwly
AprwDI hW, (Ab) hux ies mnu`Kw jnm ’c, Awp jI nUM BwieAw qW hI Awp jI dI
(srxwgiq) Srn ’c Awey hW[ hy hir srUp siqgurU swihb jI !Srn ’c Awey
jwx ky swfI lwj rwKhu[
93.vwihgurU] dwsin dws; inq hovih dwsu] igRh kutMb mih; sdw audwsu]
DMn siqgurU Amrdws swihb jI Apxy inrgun pRkwS duAwrw, hux kroVW bRhmMf rc
Aqy lYA kr rhy hn, kRoVW QwvW ’qy vrKw kr rhy hn, kRoVW sUrjW nUM pRkwS rhy
hn[ ijn@W dI prm-piv`qR au~jl inrgun joiq nwl kRoVW qwry mMfl pRkwS rhy hn[
hzUr &urmwauNdy hn:-hy ipAwirE!siqgurU AMgd dyv swihb jI dy dwsin dwsW dw
(inq) inqwpRqI dws (hovih) hoxw kry[ dwsn dwsu ho ky (igRh) igRhsq Gr,
(kutMb) prvwr (mih) ’c, sdw (audwsu) auprwm rhy[ XQw:- mmqw jwl; qy rhY
audwsw] pRxviq nwnk; hm qw ky dwsw])
94.vwihgurU] hm miq hIx, mUrK mugD AMDy; siqguir mwrig pwey] prm
pUjnIk vwihgurU siqgurU qIjy pwiqswh jI, siqgurU dUjy pwiqswh jI dw DMnvwd
krdy hn:-hy ipAwirE!(hm) dwsn dws SuB miq qoN(hIx) rihq, mUrK (mugD)
bysmJ, gursbd, gursbd ArQW rUpI nyqRW qoN rihq AMDy sW[ DMn siqguir AMgd
dyv swihb jI ny, ikRpw krky, gursbd, gursbd ArQ rUpI nyqR b^S ky, gurU
BgqI sihq igAwn dy (mwrig) rsqy pwey idqw hY[)
95.vwihgurU] CCw; Cohry dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry] DMn siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI, CCw A`Kr duAwrw, siqgurU cOQy pwiqswh jI dy snmuK kihMdy
hn:-hy mhwrwj swihb jI!jo(qumwry) Awp jI dy dwsn dws hn, dwsn dws aun@W
ky(pwnIhwry) pwxI Brn vwly(Cohry) in`ky dwsn dws hn[ CCw; Cwru hoq qyry sMqw]
ApnI ik®pw; krhu BgvMqw] CCw A`Kr duAwrw &urmwauNdy hn:-hy (BgvMqw)

www.Gursevak.com 111 q`qkrw


vwihgurU jI!ijs ’qy ApnI ikRpw (krhu) krdy hoN, auh (qyry) Awp jI dy, bwbw bu`Fw
swihb jI BweI gurdws swihb jI Awid sMqw dI (Cwru) crn-DUiV(hoq) ho jWdw hY[
96.vwihgurU] KqRI bRwhmxu sUdu bYsu; auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE pRBu
Awpnw; nwnk iqsih rvwl] vwihgurU(nwnk) s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI
&urmwauNdy hn:-hy BweI! SSqRDwrI KqRI, bRwhmxu (sUdu) sUdR, (bYsu) KyqI krn vwlw
qy BwvyN cMfwl BI ikauN n hovy, mhwrwj swihb jI nMU (ismir) Xwd krky (auDrY)
qr jWdw hY, Bwv jmW jUnW AOguxW ivkwrW qoN mukq ho jWdw hY[ ien@W ’coN(ijin)
ijs ny vI Awpnw smr`Q pRBu jI(jwinE) jwx ley hn, auh BwvyN cMfwl hovy, dwsn
dws(iqsih) iqs dI(rvwl) crn-DUV hY[
97.vwihgurU] ijnI ifTw.myrw siqguru Bwau kir; iqn ky. siB pwp gvweI]
s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-(ijnI) ijn@W guris`KW ny (myrw) myry
pUry siqguru swihb jI dy srgun srUp jI dw drSn vw gurbwxI jI dw pRq`K
drSn nyqRW nwl jW AMdroN bYrwg ibbyk rUpI nyqRW nwl, (Bwau) pRym(kir) krky
(ifTw) dyiKAw hY[ siqgurU jI ny (iqn) iqn@W ky siB pwp(gvweI) guAw Bwv nws
kr idqy[ ijvyN BweI lwlo bwbw rwey bulwr jI Awid[ hir drgh qy muK aujly; bhu
soBw pweI] hir jI dI(drgh) KMf bRhmMf dI rcnw, siqsMgqjI, s`cKMf’c, (qy)
auh muK(aujly) sur^rU, lwl, inhwl, inrml prm-piv`qR ho gey, nwnk
bRhmigAwnI; Awip prmysur] rUp (bhu) bhuqI soBw pweI hY[ ijvyN bwbw bu`Fw
swihb jI, BweI gurdws swihb jI, BweI mnI isMG jI bwbw dIp isMG jI Awid[
jnu nwnku mMgY DUiV iqn; jo gur ky isK myry BweI] DMn gurU rwmdws
swihb jI, ijn@W ny mhwn ikRpw krky, is`KW dI haumY mwrI hY, aun@W nUM, gur ky isK
myry BweI] ikhw hY[ ieh inmRqw jI h`d idKweI hY[ vwihgurU(nwnku) hzUr
&urmwauNdy hn:-jo s`cy siqgurU Amrdws jI dI is`iKAw nUM mMnx vwly, gur jI(ky) dy
isK hn, auh myry gur BweI jI hn[ (jnu) dws (iqn) iqn@W dI prm-pwk crn-
DUiV(mMgY) mMgdw hY[)
98.vwihgurU] nwnk DUiV punIq swD; lK koit iprwgy] vwihgurU (nwnk)
s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy BweI! (swD) SyRSt puurK vw
(swD) s`cy siqgurU rwmdws swihb jI dI prmpiv`qR crn DUiV lK guxW (koit)
kRoVW(iprwgy) iprwg rwj, qIrQW qoN(punIq) piv`qR 3 hY[)

www.Gursevak.com 112 q`qkrw


99.vwihgurU] kih rivdws; Klws cmwrw] jo hm shrI; so mIqu
hmwrw]3] ivAwpk bRhm jI dy Avqwr, ivAwpk bRhm rUpI Sihr ’c vsx vwly
Bgq rivdws swihb jI, bhuqI GxI qoN GxI AiqAMq GxI inmRqw nwl kih rhy
hn:-hy BweI!dwsn dws cmwrw, gm, du`K hny@rw, SrimMdgI, pIVw, fr, gunwh,
pdwrQW leI qrsnw, hwr, A`vl, dom, sym, iqMn guxW qoN (Klws) Cu`itAw,
byZmpurw shr ’c rihx vwlw hY[ (jo) ijhVw gurmuiK aupRokq (hm) dwsn dws dy
bygmpurw Sihr ’c rihx vwlw hY, (so) auh (hmwrw) dwsn dws dw(shrI)
sihrIAw, (mIqu) im`qR hY[ bVI BwrI ivsmwd inmRqw, iKmw sihnSIlqw, DIrj,
itkwA nwl DurW dI bwxI duAwrw n&rq mytI hY[)
100.vwihgurU] jogIsr pwvih nhI; quA gux kQnu Apwr] ivAwpk s`cy
bRhm dy Avqwr, Bgq rivdws swihb jI, AqI hI inmRqw nwl, Apxy Awp nUM
cimAwr A`Kr kihMdy hn[ hy vwihgurU jI!(quA) Awp jI dy (gux) guxW dw kQnu
(Apwr) pwrwvwr qoN rihq hY[ (jogIsr) jogIAW dy mhMq, Awp jI dy s`cy guxW dw
kQn krky, Awp jI dy Apwr SuB guxW dw pwrwvwr nhI (pwvih) pw skdy[ pRym
Bgiq kY kwrxY; khu rivdws cmwr] dwsn dws rivdws cmwr ny, Awp jI dI
(pRym) pRymw-Bgiq(kY) dy (kwrxY) leI Bwv Awp jI dI pRymw BgqI dy pRvwh ’c
lIx ho ky, Awp jI dy gux, ijvyN Awp jI ny khwey hn, iqvyN (khu) khy hn[)
101.vwihgurU] Aihinis Bgiq kry; ilv lwie] nwnku iqn kY; lwgY
pwie]4]12] DMn gurU nwnk dyv swihb jI, phux kroVW sUrjW cMdRimAW nUM, Apxy
inrgun pRkwS duAwrw pRkwS rhy hn[ iqn@W dI ivAwpk joiq nwl swnUM sB nMU swh
AwauNdw hY[ Awp jI ny bRhm byiqAW dI mhW Agm ivsmwd AvsQw kQn kIqI
hY[ ijhVy bRhm byqy sUrj vWg jIAW nUM igAwn dw pRkwS dy ky, AigAwn dw AMDyrw
mytdy hn[ DrqI vWg iKmw krdy hn, AkwS vWg inrKoB rihMdy hn[ hvw vWg
smidRstI r`K ky, swirAW nUM Awqm suK idMdy hn[ kml vWg swry sMswr ’c
inrlyp rih ky, du`K suK duSmx im`qR, hwn lwB, AMimRq zihr, hrK-soZ, sony lohy
Awid ’c smidRStI r`Kdy hn[ ijn@W ny KMfW bRhmMfW AMdr joqI srUp bRhm nUM jwx
ilAw hY[ AYsy prm hMs q`q byqy huMidAW ivAwpk bRhm ’c (ilv) ibRqI (lwie) lw
ky (Aihinis) rwq idny, Akwl purK jI dI pRymw (Bgiq) BgqI (kry) krdy hn[
vwihgurU(nwnku) siqgurU pihly pwiqswh jI AqI hI inmRqw hlImI nwl kihMdy hn

www.Gursevak.com 113 q`qkrw


ik dwsn dws (iqn) iqn@W (kY) dy prm-pwk s`cy(pwie) crnIN(lwgY) l`gdw hY[)
102.vwihgurU] nw hau jqI sqI nhI piVAw; mUrK mugDw jnmu BieAw] sRb
suKW dy dwqy siqgurU nwnk dyv swihb jI GxI inmRqw, hlImI gRIbI nwl, vwihgurU
jI dy snmuK &urmwauNdy hn:-nw (hau) dwsn dws jqI hY, Aqy n hI sq r`Kx vwlw
sqI hY, bRhm-iv`idAw BI nhI piVAw, ies leI swrw jnmu hI mUrK(mugDw)
bysmJ (BieAw) ho igAw hY[ pRxviq nwnk iqn@ kI srxw ijn@ qUM nwhI vIsirAw]
Akwl purK rUp (nwnk) siqgurU pihly pwiqswh jI (pRxviq) bynqI sihq
&urmwauNdy hn:-hy vwihgurU jI!(ijn@) ijn@W nUM (qUM) Awp jI d`uK suK hr
suAws(vIsirAw) Bu`ly nwhI, dwsn dws iqn@ kI srxw hY[
103.vwihgurU] dwsu sgl kw; Coif AiBmwnu] nwnk kau; guir dIno dwnu])
pRIqm; pRym Bgiq ky dwqy] inmRqw dy swgr, bRhm rqnwgr, smr`Q suAwmI
vwihgurU(nwnk) siqguruU Arjn dyv swihb AMqrjwmI smr`Q suAwmI jI &urmwaNudy
hn :- dwsn dws (kau) nUM dwsu puxy (kw) dw (sgl) swrw AiBmwnu (Coif) C`fx
rUpI dwnu, (guir) DMn gurU rwmdws swihb jI ny (dIno) idqw hY[)
104.vwihgurU] dIis Awvq hY; bhuqu BIhwlw] sgl crn kI; iehu mnu
rwlw] kRoVW bRhmMfW dy mwlk, siqgurU Arjn dyv swihb jI, hrI rUp sRI hirmMdr
swihb jI dI Ascrj ibsmwd rcnw rc rhy sn[ hzUr s`cy pwiqswh jI ny sdw
vrq lw idqw[ dySW pRdySW dIAW siqsMgqW bwbw bu`Fw swihb jI BweI BgqU jI,
bwbw ibDI cMd, BweI gurdws jI, BweI mMJ, BweI bihlo Awid bRhm byqy isr ’qy
tokrI c`uk ky cwA nwl syvw kr rhy sn[ gurU drbwr ’c hr vyly kIrqn hoeI
jWdw sI[ swrw Bvn piv`qR ho irhw sI[ XQw:- khu nwnk qy Bvn pivqRw; jw mih
sMq qum@wry]2] ie`k kmtwlU, BoiLAW bMidAW nUM, syvw qoN twl ky, bzwr lY jwieAw
kry[ ie`k idn siqgurU mhwrwj jI ny ^Ub qwiVAw, nyqR lwl kr ley, ichrw vI
bVw hI gMBIr lwlo lwl kr ilAw[ vyK ky cOdW lok kMbx l`g gey, auh vI fr
igAw[ aus ny crn PV ky ikhw, “hy mhwrwj swihb jI!dwsn dws nMU b^S lau
jI[ ” qW siqgurU jI ny J`tp`t TMFw suBwA kr ilAw[ ieh Ascrj ivsmwd
kOqk dyK ky, ie`k sIql nwmy swDU ny, h`Q joV ky isr JukwA ky, bVy hI pRym nwl
ikhw, “hy mhwrwj swihb jI!Awp jI A`g vI syk lYNdy hoN[ ” qW hzUr ny ivSyS
qOr qy ivgs ky ikhw, dIis Awvq hY; bhuqu BIhwlw] sgl crn kI; iehu mnu

www.Gursevak.com 114 q`qkrw


rwlw]3] “hy sIql purI!ivgVy is`K nUM svwrnw dwsn dws dw &rz bxdw hY[
BwvyN dwsn dws dw srUp, idsx nUM bhuqu hI (BIhwlw) iBAwnk (dIis) idsx ’c
(Awvq) AwauNdw hY[ is`K dy AMdr fr pwaux leI, au~proN hI ieh iBAwnk rUp
idKwieAw hY, pr dwsn dws dw iehu mnu (sgl) swirAW (kI) dI crn (rwlw)
DUV hY[ ”ieh kOqk dyK ky SuB bcn sux ky, qmwm is`K, dyvI dyvqy, Avqwr
pYgMbr, sUrj cMdRmw qwry, DMn gurU Arjn dyv jI, DMn gurU Arjn dyv jI gUMj pey
swry, coz inAwry[ jweIey bilhwry[ sdw 2 nmskwry[)
105.vwihgurU] siqguru Apnw; sd sdw sm@wry] gur ky crn; kys sMig
Jwry] siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, siqgurU rwmdws jI ’qy bVI BwrI SrDw r`KidAW
&urmwauNdy hn:-siqgurU swihb jI hI Awpxy hn, jo hMgqw myt ky, jMmx mrn mytdy
hn[ lok pRlok ’c is`K dI shwieqw krdy hn[ duSmx imqR ’c smidRStI
idKwauNdy hn, gurbwxI dy dwqy hn[ AYsy (Apnw) Awpxy prmpUjnIk siqguru nUM
dwsn dws, sd sdw (sm@wry) Xwd krdw hY Bwv ismrdw hY[ XQw:- syvI siqguru
Awpxw; hir ismrI.idn siB rYx] Awpu iqAwig srxI pvW; muiK bolI imTVy vYx]
(gur) siqgurW (ky) dy crn-kmlW nUM Awpxy (kys) kysW (sMig) nwl (Jwry) JwVdw
hY[)
106. vwihgurU] kr joiV; nwnku kry Ardwis] moih; sMqh thl dIjY
guxqwis] prm pUjnIk(nwnku) Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir]
Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] Anuswr hrI rUp siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI, vwihgurU jI dy snmuK &urmwauNdy hn:-dwsn dws bwhrly dovyN(kr)
h`Q joiV ky vw AMdroN mn ic`q rUpI h`Q joV ky, GxI hI inmRqw, gRIbI hlImI sihq
Awp jI dy prm-piv`qR prm-pUjnIk crn-kmlW ’c(Ardwis) bynqI(kry) krdw
hY[ ijhVy Awp jI dy sMq A`Ty pihr Awp jI nUM nyVy krky jwxdy hn[ Awp jI dy
Bwxy nUM im`Tw krky mMndy hn, ijn@W nUM kyvl ie`k nwm dw ADwr hY, jo swirAW dI
crn DUV bxy hoey hn[ A`Ty pihr kQw kIrqn aucwrdy hn, hr vyly kIrqn ’c
itkwA hY[ ijn@W dw vrq vrqwvw kyvl nwm nwl hI hY[ ijn@W nUM im`qR s`qR ie`k
smwn hn, ijn@W dw drSn bVw BwrI durl`B hY[ hy(guxqwis) guxW dy Kzwny
vwihgurU!(moih) dwsn dws nUM, aupRokq guxW vwly(sMqh) SWq Awqmw mhWpurSW dI
thl syvw(dIjY) dyxw kro[

www.Gursevak.com 115 q`qkrw


107 vwihgurU] moih grIb kau; lyhu rlwie] nwnk Awie pey srxwie]
vwihgurU(nwnk) ShIdW dy isrqwj siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy
vwihgurU!dwsn dws cOrwsI BogidAW Awie ky, Awp jI dI s`cI srxwie(pey) ipAw
hY[ ijhVy Awp jI dy AqI ipAwry swD, bwhrly dovyN h`Q Aqy AMdroN mn bu`D rUpI
h`Q joV ky, Awp jI nUM A`Ty pihr iDAwauNdy hn[ aun@W dy prmpiv`qR prmpUjnIk
crnkmlW dI SuB syvw b^S ky(moih) dwsn dws grIb(kau) nUM, Awpxy srUp ’c
rlwie(lyhu) lvo jI.Bwv eykqw ABydqw kr lvo[
108.vwihgurU] Bgiq hyqu, gur crx invwsw] nwnk hir jn ky; dwsin
dwsw] DMn s`cy siqgurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:-ijs hrI jn dw, siqgurW dy
crn-kmlW dI pRymw (Bgiq) BgqI dy (hyqu) ipAwr krky, gur crx-kml ’c
(invwsw) ivSyS krky vsxw hoieAw hY[ dwsn dws Es hir ky(jn) dws (ky) dw
dwsin dwsw hY[)
109.vwihgurU] gur kI syvw so kry; ijsu Awip krwey] nwnk isru dy
CUtIAY:drgh piq pwey] ijsu pRymI qoN s`cy siqgurU swihb jI, AwpxI syvw Awip
(krwey) krwauNdy hn, (so) auh Awp iqAwg ky, inmRqw Dwr ky, mwn Apmwn qoN
rihq ho ky, inSkwm Bwv nwl gur swihb jI kI s`cI syvw (kry) krdw hY[
vwihgurU(nwnk) DMn s`cy siqgurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:-aupRokq guxW vwly
syvk nUM Awpxw isru dy ky, hMgqw jmW pwpW, ivkwrW Awid doSW qoN (CUtIAY) Cu`t
jweIey, vwihgurU jI dI(drgh) KMf bRhmMf dI rcnw, siqsMgqjI, s`cKMf’c,
(piq) ie`zq pwey leIey[
110.vwihgurU] eyqy kUkr hau bygwnw; Baukw iesu qn qweI] Bgiq hIxu
nwnku jy hoiegw; qw KsmY nwau n jweI] vwhu 2 DMn s`cy siqgurU nwnk dyv swihb
jI, Akwl purK jI dy snmuK Awpxy Awp nUM, Akwl purK jI dw kUkr kih ky,
r`iKAw leI pRym bynqI krdy hn[ vwhu 2 ikMnI inmRqw hY[ idRStWq:-ijvyN Epry
ku`qy nUM bhuqy ku`qy Gyr ky v`Fdy hn, auNJ qW BwvyN Awpxy mwlk nUM cyqy n kry, pr
Gyrn qoN BauNk 2 hY, Awpxy mwlk nUM r`iKAw leI s`ddw hY[ mwlk SSqR lY ky
llkwry mwrdw B`jw 2 AwauNdw hlwSyrI idMdw hY[ mwlk nUM AwieAw jwx ky, ku`qw
Syr bx jWdw hY[ mwlk Epry ku`iqAW nUM mwr ky Bjw idMdw hY[ Awpxy ku`qy dI
r`iKAw krdw hY[ ies pRkwr DMn gurU nwnk dyv swihb jI &urmw rhy hn:- eyqy
kUkr hau bygwnw; Baukw iesu qn qweI] hy Akwl purK jI!(hau) dwsn
www.Gursevak.com 116 q`qkrw
dws(bygwnw) Eprw ku`qw, kwm kRoD Awid vw ieMdRIAW rUpI(eyqy) bhuqy(kUkr) ku`iqAW
dw GyirAw hY, ieh dwsn dws nUM v`F Kw rhy hn[ ien@W kwm kRoD Awid ku`iqAW qoN
iesu (qn) sRIr nUM bcwaux (qweI) leI, dwsn dws Awp jI dw ku`qw, Awp jI dy
pws Awp jI dw js (Baukw) BONkdw Bwv aucwrdw hY[ XQw:- hm kUkr; qyry
drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) Bgiq hIxu nwnku jy hoiegw; qw KsmY nwau
n jweI]4]1] DMn s`cy siqgurU nwnku dyv swihb jI, ijn@W dI prm-piv`qR au~jl
inrgun joiq nwl, swry bRhmMfW dy jIA suAws lY rhy hn[ ApnI inrgun joiq
nwl, kRoVW KMfW bRhmMfW nUM pRkwS rhy hn[ Awp jI &urmwauNdy hn:-jy dwsn dws
Awpxy ku`qy nUM (Bgiq) BgqI qoN (hIxu) rihq (hoiegw) ho igAw jwx ky, r`iKAw
nhIN kroNgy, qw (KsmY) mwlk jI dw nwau (n) nhIN (jweI) jwvygw, Bwv dwsn dws
Ksm vwlw hY, swry eyho hI kihxgy ik ieh r`b jI dw ku`qw hY[ ies dI r`b jI ny
r`iKAw nhIN kIqI, BwvyN dwsn dws BgqI qoN hIxw Awp jI dw ku`qw hY, Awpxw ku`qw
jwx ky r`iKAw kro jI[
111.vwihgurU] pRB dIn dieAwl.Bgq Bv qwrn; hm pwpI rwKu ppnw]
sMgq smyq (hm) dwsn dws pwpI(ppnw) pwpW dy Bwr krky, sMswr rUpI smuMdR dy
ivSy rUpI jl ’c fu`b irhw hY[ hy (dIn) gRIb ’qy dieAw krn vwly dieAwl (pRB)
smr`Q vwihgurU jI! Awpxy Bgq nUM (Bv) sMswr qo qwrn vwly[ Awpxy s`cy nwm
rUpI zhwz ’qy cwV@ ky rwKu lau jI[ jykr(ppnw) pwpW krky Bwry pwpIAW nUM fu`bx
qoN bcwA ky r`K lvoNgy qW Awp jI dI bhuq v`fI vifAweI hovygI ik pwpIAW nUM qwr
ilAw hY[
112.vwihgurU] iblwvlu mhlw 4] hm mUrK mugD AigAwn mqI; srxwgiq
purK Ajnmw] iblwvlu rwg ’c, DMn gurU nwnk dyv swihb jI dy(4) cOQy(mhlw)
srUp, s`cy siqgurU rwmdws swihb jI, GxI inmRqw hlImI nwl, Akwl purK jIE
dy snmuK pRym bynqI krdy hn:-hy (Ajnmw) jnm qoN rihq(purK) pUrn vwihgurU
jI!(hm) dwsn dws mUrK(mugD) bysmJ (AigAwn) srUp dy igAwn qoN rihq(mqI)
bu`DI vwlw, Awp jI dI(srxwgiq) Srx ’c hY[ kir ikrpw riK lyvhu myry Twkur;
hm pwQr hIn Akrmw]1] dwsn dws pwpW krky p`Qr vWg Bwrw hY[ ijvyN p`Qr
s^q huMdw hY, iqvyN gRIbW nUM kSt dyxy krky, dwsn dws s^q hY[ ijvyN p`Qr nwl
p`Qr mwrn qoN A`g pYdw huMdI hY, iqvyN dwsn dws eIrKw rUpI A`g pYdw krdw hY[

www.Gursevak.com 117 q`qkrw


sMswr rUpI smuMdR ’c, pdwrQ rUpI jl hY, dwsn dws ies ’c fu`bx vwlw p`Qr hY[
hy myry (Twkur) mwlk!aupRokq AOguxW vwly pwQr, (Akrmw) KoitAW BwgW vwly(hIn)
nIc dwsn dws nUM ikrpw kir ky, riK lyvhu jI[ XQw:- rwKhu ApnI srix pRB;
moih ikrpw Dwry] syvw.kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry])
113.vwihgurU] crn pKwrau kir syvw; jy Twkur BwvY] hohu ikRpwl dieAwl
pRB; nwnku gux gwvY]4] hy (Twkur) mwlk jI!jy Awp jI nUM BwvY qW hI dwsn
dws mn nIvW krky, Awp jI dI Anyk pRkwr dI SuB s`cI prm-piv`qR syvw kir
ky, prm-piv`qR crn-kml (pKwrau) Dovy, [ XQw:- pwv mlovau.sMig nYn BqIrI]
jhw pTwvhu; jWau qqI rI]2]) vwihgurU(nwnku) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI
&urmwauNdy hn:-hy idAwlU ikRpwlU pRB jI!dwsn dws ’qy ikRpwl dieAwl (hohu) hoxw
kro, qW jo dwsn dws Awp jI dy gux sdw(gwvY) gwvy[)
114.vwihgurU] dws ryxu soeI hoAw; ijsu msqik krmw] ShIdW dy isrqwj
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny, gurbwxI nUM ju`go ju`g At`l Su`D r`Kx leI, mhwn
ShIdI idqI hY[ AYsy prm-pUjnIk siqgurU jI &urmwauNdy hn:-ijsu gurmuiK pRymI dy
(msqik) SoRmxI inSkwm (krmw) krm hn[ (soeI) auh, DMn 2 s`cy siqgurU
rwmdws swihb jI dy dws dI(ryxu) crn DUV hoAw hY, EhI (krmw) BwgW Bry
(msqik) m`Qy vwlw hY[ khu nwnk bMDn Cuty; siqgur kI srnw]4] vwihgurU
(nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI (khu) &urmwauNdy hn:-ijs dw mn s`cy siqgurU
cOQy pwiqswh jI dy dws dI crn DUV ho ky, siqgur kI srnw ipAw hY[ aus dy
AOguxW pwpW dy bMDn Cuty hn[
115.vwihgurU] kvn vfweI kih skau; byAMq gunIqw] hy mhwrwj!Awp jI
dI swDsMgq jI dI (kvn) ikhVI 2 vfweI kih (skau) skW?Bwv khI nhIN
jWdI, ikauNik Awp jI dI swDsMgq jI dy byAMq (gunIqw) gux hn[ XQw:- sMgiq
kw gunu.bhuqu AiDkweI; piV sUAw gnk auDwry]) kir ikrpw muih nwmu dyhu; nwnk
dr srIqw] vwihgurU(nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- hy s`cy
siqgurU rwmdws swihb jI!dwsn dwsI Awp jI dy swDsMgq rUpI dr dI (srIqw)
golI hY[ (muih) dwsn dwsI nUM golI jwx ky, ikrpw (kir) krky Awpxw nwmu (dyhu)
b^So jI[

www.Gursevak.com 118 q`qkrw


116.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] thl krau qyry dws kI; pg Jwrau
bwl] msqku Apnw Byt dyau; gun sunau rswl] iblwvlu rwg ’c, s`cy siqgurU
nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp siqgurU Arjn dyv swihb jI
&urmwauNdy hn:-hy s`cy siqgurU rwmdws swihb jIE!(qyry) Awp jI dy dws kI
(thl) syvw, dwsn dws(krau) kry, Es dy(pg) crn Awpxy(bwl) kysW
nwl(Jwrau) JwV@y[ hy mhwrwj!Awp jI dy dwsW dI AqI hI inmRqw, hlImI gRIbI
sihq syvw krW[ aun@W dy prmpUjnIk prm-piv`qR crn-kmlW nUM Awpxy kysW nwl
JwV@W[ aun@W nUM Apnw (msqku) isr Byt kr (dyau) dyvW[ XQw:-siqgur AwgY sIsu
Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY]) msqku kwit DrI.iqsu AwgY; qnu mnu AwgY dyau]
Awpxw isr dy ky, aun@W qoN Awp jI dy(rswl) suMdr, rs dw Gr, gun, rom 2 dy
kMnW vw SrDw ivsvws rUpI kMnW nwl, dwsn dws(sunau) suxy[ XQw:-koit
krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm]
117.swKI:-pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw bIr isMG swihb jI, sRI qrn
qwrn swihb jI dy nyVy ipMf nOrMgwbwd vwilAW dy syvk bwbw mhwrwj isMG jI dy
dwV@w nw AwieAw[ isMG aus nUM hwsy mskrI nwl lMkw dw cor ikhw krdy[ ijvyN
bl`lw b`cw mwqw ipqw pws du`K roNdw hY, iqvyN bwbw jI nUM ro ky ikhw, “bwbw jI!
dwsn dws nMU, isMG hwsy nwl lMkw dw cor kihMdy hn[ ”qW mhWpurSW ikhw, “hy
pRymIAW, gurU nwnk swihb jI dI sMgq dy joVy JwiVAw kr, ijhVy bsqR nwl joVy
JwVyN, auh bsqR Aqy joVw TofI nUM lw ilAw kr[ DMn s`cy siqgurU nwnk dyv swihb
jI ikRpw krngy[ ”igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD bcn AtlwDw]
Anuswr bVw BwrI suMdr dwV@w AwieAw[ Pyr BI Esy qr@W SrDw nwl joVy JwVdy qW
lMbw dwVw joiVAW nUM l`g jWdw[ ie`k idn dwV@w joiVAW nUM l`gdw dyK ky, ie`k
inhMg isMG jI ny iK`c nwl qwV ky ikhw, “Eie isMGw!qUM dwVy dI ibAdbI ikauN
krdY?”A`goN ro ky ikhw, “bwbw jI!dwsn dws nUM qW ieh imilAw hI swDsMgq jI
dy joiVAW qoN hY[ ”so ies qr@W bwbw jI, bVy hI pRym nwl gurU kI sMgq jI dy joVy
JwV@dy, dwV@w joiVAW nUM l`g jWdw[
118.vwihgurU] dUjI swKI:-DMn 2 s`cy siqgurU rwmdws swihb jI, sRI
AMimRqsr swihb jI ivKy, sMgqW nUM qw r rhy sn[ bwbw sRI cMd jI ie`Qy phuMcy[
Awp jI, s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dy v`fy swihbzwdy jwx ky, J`t p`t
siqkwr leI Awey[ DMn s`cy siqgurU rwmdws swihb jI dw lMbw Brmw suMdr s`cw
www.Gursevak.com 119 q`qkrw
dwV@w dyK ky, sRI cMd jI ny byAdbI dy A`Kr khy, “ieh AYnw ikauN vDwieAw hY?
shx sIl sMqM; sm imqRs´ durjnh]) Anuswr aus dy ibAdbI dy khy vwk jo mn nUM
A`g lwaux vwly sn, shwr ley[ suK smUh kruxwmY krqw;) imhrvwnu swihbu
imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] DMn s`cy siqgurU swihb jI ny, bVI kmwl dI
iKmw kIqI[ ie`k h`Q nwl Awpxw suMdr dwV@w PiVAw, dUjw h`Q bwby sRI cMd jI dy
crnW nUM clwieAw Aqy ikhw, “Awp jI DMn 2 s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI dy
swihbzwdy hoN, Awp dy prm-piv`qR suMdr crn JwV@n leI vDwieAw hY[ ” AYnI
inmRqw sihnSIlqw, iKmw gRIbI, hlImI DIrj vwlI g`l sux ky, sRI cMd dy pYrW dI
im`tI inkl geI, rom KV@y ho gey[ dovyN h`Q joV isr Jukw ky ikhw, “DMn gurU
rwmdws swihb jI, Awp jI ny ies inmRqw krky gurqw g`dI pweI hY, eysy inmRqw
krky siqgurU dUjy, siqgurU qIjy pwiqswh jI ny pweI sI pr AsIN pRwpq nhIN kr
sky[ }
119. vwihgurU] jgq auDwrn swD pRB; iqn@ lwghu pwl] hy (pRB) smr`Q
siqgurU rwmdws swihb jI!Awp jI dy swD sMq jo, bwbw bu`Fw swihb jI Awid,
jgq nUM (auDwrn) qwrn vwly hn[ dwsn dws (iqn@) iqn@W dy srn rUpI (pwl)
p`ly(lwghu) l`gdw hY[ mokau dIjY dwnu pRB; sMqn pg rwl]2] hy (pRB) smr`Q
vwihgurU jI dy Avqwr DMn gurU rwmdws swihb jIE!(sMqn) SWq Awqmw sMqW dy
prm-piv`qR prm-pUjnIk(pg) crn-kmlW dI (rwl) DUVI dw dwnu(mokau) dwsn
dws nMMU (dIjY) dyxw kro[
120.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] pwxI pKw pIsu dws kY; qb hoih
inhwlu] ShIdW dy isrqwj siqgurU gRMQ swihb jI dy rcxhwr, s`cy siqgurU nwnk
dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp iblwvlu rwg ’c &urmwauNdy hn:-hy
is`K!inmRqw gRIbI Dwr ky, mn nIvW krky, mn dw hT iqAwg ky, vwihgurU jI dy
dws(kY) dy pws, pwxI Br, grmI ’c pKw kir, Bojn Ckx leI c`kI pIsu, jdoN
Awp jI ieh ipAwrI syvw kroNgy(qb) qdoN (inhwlu) (in+hwlu) (hwlu) du`K qoN(in)
rihq ho ky, inhwl(hoih) ho jwvoNgy[
rwj imlK iskdwrIAw; AgnI mih jwlu] vwihgurU jI dy dwsW dw pwxI
Brnw, Awtw pIsxw, p`Kw krnw C`f ky, rwj(imlK) jgIr(iskdwrIAw)
srdwrIAW jo pRwpq krnIAW hn[ ien@W nUM AgnI (mih) ’c, vw bRhm AiBAws
rUpI A`g ’c(jwlu) swV dy[ XQw:-lokn kIAw vifAeIAw; bYsMqir pwgau] ijau
www.Gursevak.com 120 q`qkrw
imlY ipAwrw Awpnw; qy bol krwgau]1] qQw:-dunIAw kIAw vifAweIAw; kvnY
Awvih kwim] mwieAw kw rMgu sBu iPkw; jwqo ibnis indwin] ien@W AgnIAW qoN
bcx leI, sMq jnw kw Cohrw; iqsu crxI lwig] sMqw jnw kw jo(Cohrw) dws hY
iqsu dy prm-piv`qR prm-pUjnIk crxI (lwig) l`gxw kr[
mwieAwDwrI CqR piq; iqn@ Cofau iqAwig]1] jy Awp jI pws, mwieAwDwrI
CqR dy(piq) rwjy hovoN qw iqn@ pdvIAW nMU iqAwig Cofau(vw) mwieAwDwrI CqR piq
bnx dIAW jo ieCwvW hn, (iqn@) iqn@W nUuM BI iqAwig(Cofau) C`fo[ (vw) jo
mwieAwDwrI CqR piq rwjy hn, jy auh nyk nhIN, zwlm hn, iqn@ iqAwig Cofau[
(vw) sRIr krky Cofau Bwv sRIr krky BI myl n kro[ XQw:- jo n BjMqy;
nwrwiexw] iqn kw; mY n krau drsnw]1]) rwjn; kaunu qumwrY AwvY] AYso Bwau
ibdr ko dyiKE; Ehu grIbu moih BwvY]1] ijvyN siqgurU pihly pwiqswh jI ny
mwieAwDwrI mlk Bwgo nUM iqAwigAw, KIr pUVy nhIN KwDy[ mn krky BI iqAwig
kro, Bwv mn ’c Xwd n kro[ XQw:-so mUAw; ijsu mnhu ibswrY])
121.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] sRvnI sunau hir hir hry; Twkur jsu
gwvau] siqgurU pRBU gurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp iblwvlu
rwg ’c GxI inmRqw sihq &urmw rhy hn:-hy sB nMU (hir) hrw Brw krn vwly,
sB dy pwpW nUM (hir) nws krn vwly, (hry) pRkwS srUp hir hir hry (Twkur)
mwlk jI!dwsn dws gRIb, Awp jI dy jsu nUM kIrqn duAwrw (gwvau) gwauNdw hY,
Apxy rom 2 dy (sRvnI) kMnW vw SrDw ’qy ivsvws rUpI kMnW nwl (sunau) suxnw
krdw hY[ XQw:- koit krn.dIjih pRB pRIqm; hir gux suxIAih AibnwsI rwm]
sMq crx kr sIsu Dir; hir nwmu iDAwvau]1] hir hir hry Twkur dy jsu
nUM gwauNidAW suxidAW, (sMq) SWq Awqmw sihxSIlqw vwly sMqW mhWpurSW dy
prm-piv`qR prm-pUjnIk praupkwrI crx-kmlW ’qy, inmRqw nwl Apxw (sIsu)
isr Dir (kr) krky, dwsn dws hir jI dy prm pwk nwmu nUM (iDAwvau)
iDAwauxw krdw hY[ kir ikrpw dieAwl pRB; ieh iniD isiD pwvau] hy
(dieAwl) dieAw dy Gr pRB!dwsn dws mMgqy ’qy ikrpw kir, jo hrI jI dy nwm
nUM sdw iDAwvy, praupkwrI sMqW dy crnW ’qy sIs itkwvy[ ieh (iniD) nO inDIAW
(isiD) ATwrW is`DIAW (pwvau) pwvy, hor in`DIAW is`DIAW dI loV nhIN[ Ajpw

www.Gursevak.com 121 q`qkrw


jwp hI inDI is`DI hY[ XQw:- qij AiBmwnu.srxI prau; hir gux iniD
pweI]2]) sMq jnw kI ryxukw; lY mwQY lwvau]1] rhwau] sMq jnw kI (ryxukw)
crn DUV lY ky, Apxy mwQY ’qy (lwvau) lwvy[ XQw:- AYsI ikrpw; moih krhu]
sMqih crx.hmwro mwQw; nYn drsu.qin DUUir prhu] (rhwau) ibsRwm dy ky &urmwauNdy
hn:-nIc qy nIcu Aiq nIcu hoie; kir ibnau bulwvau] dwsn dws(nIc) nIvyN (qy)
qoN (nIcu) nIvW (Aiq) AiqAMq (nIcu) nIvW hoie ky (ibnau) bynqI (kir) krky
sMqW mhWpurSW nUM (bulwvau) bulwvy[ XQw:- imst bcn bynqI krau; dIn kI
inAweI]) syvk kw hoie syvku vrqw; kir kir ibnau bulweI]17]) pwv mlovw
Awpu iqAwig; sMq sMig smwvau]2] (812) dwsn dws(Awpu) hMkwr iqAwig ky,
sMqW dy (pwv) crnW nUM (mlovw) plosy, crnW nUM qyl Awid nwl J`sxw ieh AiqAMq
hI gRIbI hY[ sMq sMig smwvau] (sMq) sMqW dI (sMig) sMgq nwl, pyRm syvw krky
sMqsMg ’c rom 2 krky(smwvau) smwauxw kry[ ieh n hovy sqsMgq jI ’c, iksy
nwl JgVw kr leIey[ ijs krky sMq auQoN k`F hI dyx jI[ (vw) sMqW dw sMg krky
pUrn bRhm jI ’c smw jweIey[ BwvyN, pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI] prmpUjnIk
s`cy vwihgurU jI dy Avqwr, siqgurW nUM crn Jswaux dI ie`Cw qW nhIN, pr crn
J`sx vwlw inmRqw, hlImI, pyRm, SrDw, iekwgRqw sihq ijvyN 2 siqgurW dy crnW
kmlW nUM J`sdw hY, iqvyN 2 aus dy AMdr aupoRkq guxW dw vwDw hMudw hY[ ies qrHW dI
SuB syvw, ijvyN siqgurU qIjy pwiqswh jI ny siqgurU dUjy pw: jI dI kIqI[ crn
kml dy AMgUTy nUM muK ’c lY ky lhU pwk bwhr su~t AwauNdy, iqvyN qulsW dwsI ny,
siqgurU pihly pwiqswh jI dy crnW kmlW nUM c`itAw[ idvwnI msqwnI ibRqI vwly
pyRmIAW ny rIJ 2 ky siqgurW dy crnW dw pUjx kIqw[
122.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] jlu Fovau ieh sIs kir; kr pg
pKlwvau] siqgurU pihly pw: jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp iblwvlu rwg ’c
&urmwauNdy hn:- dwsn dws Awpxy (ieh) ies (sIs) isr (kir) krky Bwv ies
isr ’qy siqgurW dw jlu(Fovau) FodW hY[ XQw:-iqsu gur kY igRih; Fovau pwxI]
ijsu gur qy; Akl giq jwxI]4] Awpxy (kr) h`QW nwl siqgurW dy (pg) crnW nUM
(pKlwvau) Doxw krdw hY[ XQw:-siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk;
jip jip sd jIvw]) crx kml qyry, Doie Doie pIvw; myry siqgur dIn
dieAwlw]3]) bwir jwau lK byrIAw drsu pyiK jIvwvau]1] krau mnorQ mnY

www.Gursevak.com 122 q`qkrw


mwih Apny pRB qy pwvau] dyau sUhnI swD kY; bIjnu Folwvau]1] DMn gurU Arjn
dyv swihb jI dI DMn inmRqw, DMn SihxsIlqw, DMn pyRm, DMn nwm igAwn iDAwn
DMn sRb`q dw Blw, DMn kurbwnI, DMn gurbwxI jI, DMn siqgurU nwnk swihb jI dy
s`cy su`cy au~cy q^q dy mwlk bx ky, GxI inmRqw nwl kih rhy hn ik hy BweI!
dwsn dws (swD) siqgurU nwnk dyv swihb jI (kY) dy dr Gr ’qy (sUhnI) sUhx
(dyau) idMdw hY, siqsMgq jI nMU (bIjnu) p`Kw (Folwvau) krdw hY[ XQw:- pwxI pKw
pIsu dws kY; qb hoih inhwlu] (811) qQw:-DnwsrI mhlw 5] pwnI pKw pIsau
sMq AwgY; gux goivMd jsu gweI] (673)
krau nmskwr Bgq jn; DUir muiK lwvau]3] (813) siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- (jn) ipAwry sRI kbIr swihb jI, Bgq jYdyv, Bgq
rivdws jI Awid Bgq (jn) jnW nUM dws nmskwr (krau) krdw hY[ aun@W dI DUir
(muiK) m`Qy nUM (lwvau) lwauNdw hY[ XQw :- dws qumwry kI pwvau DUrw; msqik ly ly
lwvau] (712) qQw :- myry rwm; hir jn kY hau bil jweI] kysw kw kir cvru
Fulwvw; crx DUiV muuiK lweI]1])
123.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] pRB jI; qU myry pRwn ADwrY] iblwvlu
rwg ’c gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp ShIdW dy isrqwj Apxy
inrgun pRkwS duAwrw.hux swry j`g dy jIvn rUp hn[ ijn@W dI prm-piv`qR inrgun
joiq nwl AsIN hux vyKdy boldy suxdy KWdy pINdy pYn@dy ijauNdy jwgdy hW[ ijn@W dI
inrgun joiq hux kotwn kot sUrjW cMdRimAW qwirAW ibjlIAW, AgnIAW,
ititAwixAW nUM pRkwS rhI hY[ AibnwsI suK; Awpn Awsn] AibnwsI bRhm srUp,
Bwau BgqI dy Avqwr hn, Awp jI &urmw rhy hn :- hy (pRB) smr`Q vwihgurU jI!
(qU) Awp jI (myry) dwsn dws dy (pRwn) pRwxW dw (ADwrY) Awsrw hoN jI[ nmskwr
fMfauiq bMdnw Aink bwr jwau bwrY]1] dwsn dws Awp jI nUM Awpxy pRwxW dw
ADwr mMn ky (fMfauiq) fMfy vWg lMmw pY ky (bMdnw) nmskwr krdw hY[ Awp jI qoN
igxqI rihq Aink(bwr) vwrI (bwrY) bilhwr (jwau) jWdw hY[
124.vwihgurU] ien qy kwiF lyhu myry suAwmI; hwir pry qum@ swrn] hy (myry)
dwsn dy (suAwmI) mwlk! kwm, kRoD, loB, inMdw qoN hwir krky, dwsn dws (qum@)
Awp jI dI (swrn) srn (pry) ipAw hY[ ien@W duStW ‘c’ K`cq hW ikrpw krky
(ien) ien@W (qy) qoN (kwiF) k`F (lyhu) lvo jI[ nwnk kI bynMqI pRB pih; swD

www.Gursevak.com 123 q`qkrw


sMig rMk qwrn]2]3] 83] (820) vwihgurU (nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI
(kI) dI pRB jI (pih) pws AiqAMq inmRqw sihq bynMqI krdy hn[ hy
vwihgurU!ApxI swDsMig jI duAwrw dwsn dws(rMk) kMgwl nUM (qwrn) qwrnw kro
jI[
125.vwihgurU] iDAweIAY Apno sdw hrI] soc AMdysw qw kw khw krIAY;
jw mih eyk GrI]1] (499) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, soc AMdysy dI inivrqI
dw SuB s`cw aupdyS &urmwauNdy hn :- hy BweI! (qw) iqs dyh (kw) dw (soc) iPkr
(AMdysw) sMsw (khw) iks leI (krIAY) krIey (jw) ijs dyh (vw) sMswr (mih)
iv`c, eyk (GrI) GVI mwqR hI rihxw hY Bwv QoVw smW hI rihxw hY[ soc AMdysw
C`f ky (Apno) Awpxy hrI nUM sdw leI (iDAweIAY) iDAwauNdy rhIey[ A`TW pihrW
’c, 23 GMty ismrn krn vwly prm-pUjnIk bRhmigAwnI sMq bwbw ibSn isMG jI
murwly vwly hmySw aupoRkq quk dw AiBAws krdy sn[
126.vwihgurU] kys sMig dws pg Jwrau; iehY mnorQ mor] (500) DMn gurU
Arjn dyv swihb jI &urmwauNdy hn:- hy mhwrwj! (mor) dwsn dws dw(iehY) ieho
hI SuB (mnorQ) sMklp hY ik Awpxy (kys) kysW sMig, Awp jI dy pRymI dwsn dws
dy (pg) crn-kml (Jwrau) JwV@nw kry[
127.vwihgurU] jo dws qyry kI inMdw kry; iqsu mwir pcweI] hy vwihgurU
jI! (jo) ijhVw inMdk, (qyry) Awp jI dy dwsn dws(kI) dI, inMdw (kry) krdw
hY[ Awp jI iqsu nUM mwir ky (pcweI) swV idMdy hoN[ icMqw Cif AicMqu rhu; nwnk
lig pweI] (517) vwihgurU (nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- hy
jno! vwihgurU nUM r`iKAk jwx ky, (pweI) crnIN lig ky icMqw Cif ky, (AicMqu)
icMqw qoN rihq ho ky En@W ’c lIn rhu[
128.vwihgurU] sBu ikCu krqy hiQ; kwrxu jo krY] nwnku mMgY dwnu; sMqw
DUir qrY]1] suAws 2 nwm jpx vwly SWq Awqmw sMqW mhWpurKW dI prm-piv`qR
crn DUV bKSx dw jo kwrxu hY, so sBu ikCu krqy dy hiQ hY[ ijs ’qy ikrpw krn
Es nUM bKSxw (krY) krdy hn ies leI, vwihgurU (nwnku) siqgurU pMjvyN pwiqswh
jI krqy jI nUM krx kwrx smr`Q dwqwr mMn ky, vwihgurU jI dy snmuK kihMdy
hn:- hy vwihgurU jI! dwsn dws Awp jI pwsoN Awp jI dy sMqw dI crn DUir dw
dwnu (mMgY) mMgdw hY, ijs duAwrw dwsn dws sMswr rUpI smuMdR qoN (qrY) qr jwvy[

www.Gursevak.com 124 q`qkrw


129.vwihgurU] jn cr rj muiK mwQY lwgI; Awsw pUrn Anq qrMgw]1]
pUrn bRhm jI dy (jn) ipAwry Bgq jnW dI pwk (cr) crx (rj) DUiV, dwsn
dws dy muiK mwQY ’qy lwgI qW mn dIAW(Anq) byAMq vwSnw dIAW (qrMgw) lihrW
dI Awsw pUrn ho geIBwv vwSnwvW imt geIAW[ jn pwrbRhm jw kI inrml
mihmw; jn ky crn qIrQ koit gMgw] mhwrwj swihb jI dy (jn) ipAwry Bgq
(pwrbRhm) pwpW puMnW qoN pwr ivAwpk bRhm jI srUp hn[ XQw:- bRhm mih jnu;
jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] (jw) ijnHW (kI) dI mihmw
(inrml) au~jl hY[ AYsy (jn) jnW ky prm-piv`qR crn kml, ij`Qy 2 itkdy hn,
au~Qy koit gMgw Awidk qIrQ bx jWdy hn[ XQw:- ATsiT qIrQ; jh swD pg
Drih]) “AiTsiT qIrQ gur kI crxI; pUjY sdw ivsyKu]) ijQY bwbw pYr DrY; pUjw
Awsxu Qwpix soAw] (vwr 1) jn kI DuUir kIE mjnu nwnk; jnm jnm ky hry
klMgw]2]) {hir ky jn, siqgur sq purKw; (purKw) pUrn (sq) s`cy hrI dy jn
siqgurU swihb jI hI hn[ }inmRqw dy swgr DMn gurU vwihgurU(nwnk) siqgurU
Arjn dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-dwsn dws ny (jn) siqgurW kI prm-piv`qR
crn DUir ’c, (mjnu) ieSnwn(kIE) kIqw[ XQw:-swD kI DUir; krhu iesnwnu]
crn DUVI dy ieSnwn ny jnm jnm ky(klMgw) klMkW, pwpW nUM(hry) nws kr
idqw[
130.vwihgurU] kir bMdnw; lK bwr] Qik pirE; pRB drbwr] hy (pRB)
smr`Q vwihgurU! dwsn dws iPrq iPrq bhuqy jug hwirE; Anuswr bhuqy ju`gW ’c
iPridAW 2 Qik ky, Awp jI dy drbwr A`gy (pirE) ipAw, (lK) l`KW bwr
(bMdnw) nmskwr kir irhw hY[ XQw :- nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu
dIjY; qw kau vwir] Anuswr l`KW vwrI nmskwr krdw, ieh SuB ie`C krdw hY[
pRB krhu; swDU DuUir] hy (pRB) smr`Q vwihgurU jI! dwsn dws nUM swDU crn DUir
(krhu) bnwauxw kro jI[ nwnk; mnsw pUir] vwihgurU (nwnk) siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- swDU siqgurW dI prm-piv`qR crn DUV bnx dI myrI
(mnsw) ie`Cw (pUir) pUrI kro jI[
131.vwihgurU] dInw nwQ dieAwl myry suAwmI; dInw nwQ dieAwl] hy
(dInw) gRIbW dy (nwQ) mwlk (dieAwl) dieAw dy (Awl) Gr, myry (suAwmI)
mwlk! hy dInw dy nwQ dieAwl myry suAwmI! jwcau; sMq rvwl]1] Anuswr,
dwsn dws Awp jI dy (sMq) sWq Awqmw, suAws 2 nwm jpx vwly sMqW dI crn
www.Gursevak.com 125 q`qkrw
(rvwl) DUV, (jwcau) mMgdw hY[ XQw:-jwicku jwcY; swD rvwlw] crn DUV mMgx
dy fUMGy, inmRqw BrpUr syvk Bwv hn, XQw sMqW dy crn Doxy, ieSnwn krwauxw,
bsqR Doxy, p`Kw krnw, crn cwpI krnI, c`kI pIsxI, JwVU dyxw, lMgr pkw ky
Ckwauxw, vrqwauxw Awid[
132.vwihgurU] mmqw jwl; qy rhY audwsw] pRxviq nwnk; hm qw ky dwsw]
moh mmqw rUpI jwl (qy) qoN, ijhVw gurmuiK (audwsw) auprwm (rhY) rihMdw hY[
(vw) moh mmqw nMU bRhm-AiBAws rUpI AgnI nwl (jwl) swV ky, moh mmqw(qy) qoN
ijhVw gurmuiK, ijh mwieAw mmqw qjI; sB qy BieE audws] Anuswr(audwsw)
auprwm rihMdw hY[ vwihgurU(nwnk) siqgurU qIjy pwiqswh jI, (pRxviq) bynqI
pUrbk &urmwauNdy hn ik (hm) dwsn dws(qw) iqs (ky) dw dwsn dwsw hY[)
133.vwihgurU] khu kbIr myry mwDvw; qU srb ibAwpI] qum smsir nwhI
dieAwlu; moih smsir pwpI]) jw kY bwp vYsI krI pUq AYsI srI; iqhU ry lok
prisD kbIrw]) hir ky nwm kbIr aujwgr] jnm jnm ky kwty kwgr] DMn SoRmxI
Bgq kbIr swihb jI! Awp jI nMU rom 2 krky kotwn kot, inmK 2.suAws 2,
nmskwr prvwn hovy[ Awp jI Apny inrgun srUp duAwrw, hux kroVW sUrjW,
cMdRimAW, qwirAW, ibjlIAW, AgnIAW, ititAwixAW AMdr pRkwS pw rhy hoN jI[
hux swnUM suAws Awp jI dI s`qw nwl Aw irhw hY[ DMn Bgq kbIr swihb jI!bRhm
ivAwpk s`c srUp hMuidAW, Bwau BgqI sihq, vwihgurU jI dy snmuK (khu) &urmw
rhy hn:- hy myry s`cy (mwDvw) vwihgurU jI! (qU) Awp jI srb ibAwpI hoN[ (qum)
Awp jI dy (smsir) brwbr hor koeI BI dieAwlu nwhI(moih) dwsn dws dy smsir
koeI vI pwpI nhIN[ XQw:-hm sir dInu, dieAwlu n qum sir; Ab pqIAwru ikAw
kIjY])
134.vwihgurU] mY nwhI kCu hau nhI; ikCu Awih n morw] pRwgrwj ivKy
Bgq sDny jI nMU jdoN ikly dI kMD ’c icnx l`gy, qW Awp jI ny vwihgurU jI nMU sRb
ivAwpI jwx ky, pRym bynqI kIqI, “hy mhwrwj!(mY) dwsn dws dyh BI nwhI hY[
(hau) dwsn dws pws kCu Dn nhI hY[ (morw) dwsn dws pws(ikCu) ku`J pdwrQ
vI(n) nhIN(Awih) hY[ 2.mY dyh BI nwhI, (hau) dwsn dws(kCu) ku`J sUKm dyh BI
nhI, morw swDU jIvn BI (ikCu) ku`J(n) nhIN(Awih) hY[ Aausr ljw rwiK lyhu
sDnw jnu qorw]4] hy sRb ivAwpI! hux myry pRwx kwhly pY rhy hn, ies leI
(Aausr) vylw hY, r`iKAw krn dw, dwsn dws dI ljw rwiK lyhu, gRIb mskIn
www.Gursevak.com 126 q`qkrw
sDnw (qorw) Awp jI dw (jnu) dwsn dws hY[ XQw:- moih n ibswrhu; mY jnu
qyrw] Esy vyly sRb ivAwpI jI ny r`iKAw kIqI[ ikly dI kMD Pt geI, kMD dw ie`k
pwsw kwzIAW ’qy dUjw bRhmxW ’qy if`g ipAw, ivroDI mwry gey[ XQw:- jy ko sru
sMDY jn aUpir; iPir aulto iqsY lgwvYgo]4] sDny Bgq jI dI r`iKAw hoeI[
135.vwihgurU] gur ky crn; irdY lY Dwrau] siqgurU pMjvyN pwiqswh
&urmwauNdy hn:- gur siqgurU jI (ky) dy prm-pUjnIk prm-piv`qR praupkwrI
crn kml, dwsn dws Awpxy irdY AMdr (Dwrau) Dwrdw hY, Dwr ky, crn kmlW
’c(lY) lIx huMdw hY[ XQw:-gur ky crn kvl ird Dwry]) guru pwrbRhmu; sdw
nmskwrau]1] sRI siqgurU jI (guru) v`fy, pUjnIk, (guru) pRkwS hI pRkwS srUp
hn[ dwsn dws guru siqgurW nMU pwrbRhmu srUp jwx ky sdw (nmskwrau) nmskwr
krdw hY[ XQw:- iqsu gur kau; sd krI nmskwr]) gur ky; crn kml
nmskwir]) guru pUrw; nmskwry] pRiB; sBy kwj svwry])
136.vwihgurU] goNf mhlw 5] gur ky crn kml; nmskwir] kwmu kRoDu iesu
qn qy mwir] gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp, siqgurU bRhm pRB
smr`Q vwihgurU ShIdW dy isrqwj, goibMd srUp, goibMd jI nUM jpx dw FMg d`sdy
hn[ hzUr goNf rwg ’c &urmwauNdy hn:-hy BweI!gur siqgurW ky prm-piv`qR prm-
pUjnIk mhwn praupkwrI crn (kml) kmlW nUM nmskwir krky, iesu qn (qy)
’qoN kwmu kRoDu nUM (mwir) mwrnw kro[
hoie rhIAY; sgl kI rInw] Git Git rmeIAw; sB mih cIn@w]1] (866)
(sgl) swirAW dy crnW (kI) dI (rInw) DUVI hoie rhIAY[ XQw:- srb kI ryx;
hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY]) qW sB Git Git (mih) ’c(rmeIAw) rmy hoey
ivAwpk bRhm jI(cIn@w) jwx leIdy hn[ XQw:-jb iehu; hUAw sgl kI rInw] qw
qy rmeIAw; Git Git cInw]
137.vwihgurU] kir ikrpw; myry dIn dieAwlw] swDU kI; mnu mMgY rvwlw]
hy (dieAwlw) dieAw dy Gr vwihgurU!(myry) dwsn dws (dIn) gRIb ’qy ikrpw
kir[ (swDU) suAY kwrj is`DqI pr kwrj DwieqI sw swDw] ijhVy sMswr du`K dI
nivrqI Aqy prmwnMd dI pRwpqI rUp (suAY) Awpxw kwrj is`D krky (pr) prwey
’qy praupkwr krn leI (DwieqI) DwauNdy hn, auh swDU hn[ XQw:-
bRhmigAwnI.praupkwr aumwhw] AYsy (swDU) sRySt purK jI kI (rvwlw) crn DUV,

www.Gursevak.com 127 q`qkrw


dwsn dws dw mnu (mMgY) mMgdw hY[ XQw:-jnu nwnku ryxu mMgY pg swDU min cUkw
sogu ivjogu jIau] (445)
138.vwihgurU] pwrbRhmu; jb hoie dieAwl] swDU jn kI krY rvwl]
(869) (jb) jdoN pwrbRhmu vwihgurU jI dieAwl hoie jWdy hn, qdoN (jn) ipAwry
(swDU) sRySt purK jI kI (rvwl) crn DUV (krY) kr lYNdy hn[
139.vwihgurU] rwm.mokau; hir jn kwrY lweIAY] DMn vwihgurU s`cy siqgurU
rwmdws swihb jI DMn inmRqw DMn syvw DMn pyRm Awp jI &urmwauNdy hn:- hy (rwm)
ivAwpk bRhm jI! (mokau) dwsn dws nUM, hir jI dy (jn) ipAwirAW dI (kwrY)
syvw ’c (lweIAY) lw lvo jI[ jy mhwrwj swihb jI pu`Cx, “hy pRymIAW! ikhVI
syvw kirAw kryNgw?” au~qR:-
hau.pwxI pKw pIsau sMq AwgY; pg mil mil.DUir muiK lweIAY]1] (hau)
dwsn dws (sMq) gurU Amrdws swihb jI dy AwgY pwxI Fovygw, pKw krygw, c`kI
(pIsau) pIhygw, syvw krky mwx nhIN krygw[ sMqW mhWpurSW dy prmpiv`qR
praupkwrI (pg) crn kmlW nUM mil mil ky crn DUir muiK msqk ’qy (lweIAY)
lwvygw[ XQw:-swDU DUir muiK msqik lweI])
140.vwihgurU] ikrpw krhu dIn ky dwqy; myrw guxu Avgxu.n bIcwrhu koeI]
DMn 3 siqgurU sRI gurU Arjn dyv swihb jI, AiqAMq hI inmRqw nwl &urmw rhy
hn:- dwsn dws (dIn) ZRIb ky dwqy Bwv gRIb nUM dwqW dyx vwly dwqy jI, ( myrw)
dwsn dws ’c koeI BI guxu(n) nhIN hY[ myrw koeI BI Avgxu n bIcwrhu, ikrpw
krhu dwsn dws nUM b^S lvo jI[ mwtI kw ikAw DopY suAwmI; mwxs kI giq
eyhI]1] hy (suAwmI) mwlk jIE!mwtI kw (ikAw) kI (DopY) Doxw hY? dwsn dws
dw ieh sRIr kwlrI kMD vWg hY[ ies nUM Dox nwl AauguxW rUpI im`tI hI inklxI
hY[ AiqAMq hI inmRqw ZRIbI nwl kih rhy hn, (mwxs) mwx dy sihq dwsn dws
mwxs kI, eyhI(giq) hwlq hY[
141.vwihgurU] pUrY siqguir; dIAw ibsws] nwnk hoey; dwsin dws]
vwihgurU(nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-dwsn dws Aqy
siqsMgq jI nUM, prmpUjnIk pUrY siqguir rwmdws swihb jI ny, Awpxy prmpiv`qR,
praupkwrI s`cy crnW-kmlW dw(ibsws) Brosw (dIAw) b^iSAw, ijs krky,
pmrpUjnIk siqgurU swihb jI dy dwsin dws hoey hW[ XQw:- dwsh rynu; hoie hW]
ibAwpY duKu; n koie hW])
www.Gursevak.com 128 q`qkrw
142.vwihgurU] sMqh crn; mwQw myro pauq] Aink bwr; sMqh fMfauq]1]
(sMqh) sMqW vw siqgurW dy crn kmlW ’qy, (myro) dwsn dws dw mwQw(pauq) pYNdw
hY[ XQw:-AYsI ikrpw; moih krhu] sMqih crx.hmwro mwQw; nYn drsu.qin DUUir
prhu] dwsn dws Aink bwr sMqh AQvw siqgurW nUM(fMfauq) fMfy vWg lMmy pY ky
nmskwr krdw hY[ XQw:-kir swDU AMjulI; punu vfw hy] kir fMfauq; punu vfw
hy]) fMfauiq bMdn Aink bwr; srb klw smrQ] foln qy.rwKhu pRBU; nwnk.dy
kir hQ]
143.vwihgurU] sMqh crx; Doie Doie pIvw] sMqh drsu; pyiK pyiK jIvw]
DMn s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI GxI hI inmRqw sihq &urmw rhy hn ik
dwsn dws(sMqh) siqgurW vw SWq Awqmw sMqW dy crx kmlW nUM, Doie Doie
ky(pIvw) pINdw hY[ XQw:-crx kml qyry.Doie Doie pIvw; myry siqgur.dIn
dieAwlw]) siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip jip sd jIvw])
dwsn dws(sMqh) siqgurW vw bwbw bu`Fw swihb jI Awid SWq Awqmw sMqW
dw(drsu) drsn(pyiK) dyK(pyiK) dyK ky (jIvw) ijauNdw hY[ XQw:-gur kw drsnu;
dyiK dyiK jIvw]) drsnu dyiK jIvw gur qyrw])
144.vwihgurU] qyry dws kI; hovw DUir] nwnk kI; pRB srDw pUir]
(893) hy pRBU jI!dwsn dws (qyry) Awp jI dy dws kI crn DUir (hovw) hovy[
XQw:-crx DUiV.qyry jn kI hovw; qyry drsn kau bil jweI] vwihgurU nwnk
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy pRB jI!dwsn dws kI crn-DUV bnx
dI bVI BwrI srDw hY, ikRpw krky (pUir) pUrI kro[ XQw:- AMqrjwmI purK
ibDwqy; srDw mn kI pUry] nwnk dwsu.iehY suKu mwgY; mokau.kir sMqn kI DUry])
145.vwihgurU] gur ky crn; nmskwir] Bvjlu; auqrih pwir]2] (895)
DMn s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI GxI hI inmRqw sihq &urmw rhy hn:- gur
siqgurW (ky) dy, crn kmlW nUM nmskwir krky, siqsMgq jI smyq dwsn dws,
sMswr rUp(Bvjlu) Agn smuMdR ’qoN, pwir(auqrih) auqr irhw hY[ DMn vwihgurU s`cy
siqgurU nwnk dyv swihb jI dy crn-kmlW nUM nmskwr krn dw bhuq BwrI PL
d`isAw hY[
146.vwihgurU] srb kI; ryx hovIjY] Awpu imtwie; imlIjY] s`cy siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy pRymIAW!( srb) swirAW kI(ryx) crn DUVI

www.Gursevak.com 129 q`qkrw


(hovIjY) hoxw kr[ pUrn siqgurW qoN(Awpu) hMkwr nUM imtwie ky, vwihgurU jI
nwl(imlIjY) imlxw kr[
147.vwihgurU] dws kI ryxu; pwey jy koie] nwnk iqs kI; prmgiq
hoie]4] hy vwihgurU jI! jy koie pRymI Awp jI dyy dws dy prm-piv`qR prm-pUjnIk
praupkwrI crn-kmlW kI Amolk (ryxu) crn-DUVI pwey lvy[ vwihgurU(nwnk)
s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- iqs gurmuiK ipAwry jI kI vwihgurU
jI ’c lIxqw rUp(prmgiq) v`fI gqI huMdI hY[ XQw:- ijau jl mih; jlu Awie
Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] imit gey gvn; pwey ibsRwm] nwnk pRB kY;
sd kurbwn])
148.vwihgurU] sMq kI DUir; lwgI myry mwQy] iklivK duK sgly; myry
lwQy]2] pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-(sMq) siqgurU rwmdws swihb jI dy
prm-piv`qR prm-pUjnIk praupkwrI crn-kmlW kI, prm-piv`qR DUir, (myry)
dwsn dws dy mwQy nUM lwgI vw SrDw rUpI DUir, AMqhkrn rUpI mwQy nUM lwgI, qW
(myry) dwsn dws dy(sgly) swry (iklivK) pwp duK (lwQy) l`Q gey[
149.vwihgurU] pwrbRhm; jb Bey dieAwl] iehu mnu hoAw; swD rvwl]
s`cy siqgurU pRBU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-(pwrbRhm) pwpW puMnW ’qoN pwr
(bRhm) ivAwpk vwihgurU jI, (jb) jdoN dieAwl (Bey) hoey, qdoN iehu AhMkwrI
mnu, AhMkwr C`f ky, (swD) sRyst purKW dI(rvwl) crn-DUV(hoAw) ho igAw[
150.vwihgurU] hm AprwDI; inrgunIAwry] nw ikCu syvw; nw krmwry]
smr`Q vwihgurU siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn :-hy vwihgurU!(hm) AsIN
dwsn dws (AprwDI) gunwhI (inrgunIAwry) SuB guxW qoN rihq hW Aqy nw swfI
(ikCu) QoVy mwqR BI syvw hY[ nw hI (krmwry) cMgy kMm kIqy hn[ XQw:- rwKhu
ApnI srix pRB; moih ikrpw Dwry] syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]
150 aUVw.vwihgurU] rosu n kIjY AMimRqu pIjY; rhxu nhI sMswry] hy BweI!(rosu)
gu`sw n (kIjY) krnw kr, nwm AMimRqu(pIjY) pIxw kro, ikauNik sMswry’c, sdw rhxu
nhI hovygw[ XQw:-rosu n kwhU sMg krhu; Awpn Awpu bIcwir] hoie inmwnw jig
rhhu; nwnk ndrI pwir]) rwjy rwie rMk nhI rhxw; Awie jwie jug cwry]
bwdSwh v`loN rwey iKqwb nUM pRwpq rwey, rwjy, (rMk) kMgwl iksy BI nhI rhxw[
iesy qr@W cwry jug ’c jIv Awie, (jwie) jWdy rihMdy hn[ XQw:-rwxw rwau.n ko
rhY; rMgu n quMgu PkIru] vwrI Awpo AwpxI; koie n bMDY DIr]
www.Gursevak.com 130 q`qkrw
151.vwihgurU] slok mÚ2] nwnk.icMqw miq krhu; icMqw iqs hI hyie]
(icMqw rog sog dI inivrqI leI, ies dw inqw-pRqI v`D qoN v`D AiBAws kro[)
siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (2) dUjy (mÚ) srUp vwihgurU (nwnk) siqgurU AMgd
dyv swihb jI icMqw dI nivrqI leI 955 AMg ’qy ieh prm-piv`qR slok aucwrdy
hn:-icMqw (miq) n krhu[ XQw:- soc AMdysw qw kw khw krIAY; jw mih eyk
GrI]1]) icMqw Cif AicMqu rhu; nwnk lig pweI] jIAW dy pwlx posx dI icMqw,
iqs pRmysr jI nUM hI (hyie) hY[ XQw:- nw kir icMq icMqw hY krqy] hir dyvY jil
Qil jMqw 1sBqY] AicMq dwnu dyie pRBu myrw ivic 2pwQr 3kIt 4pKwxI hy]6]
1
sBnw jIAW nUM, 2p`QrW ’c, 3kIVy nUM 4p`QrW dy[ jl mih. jMq aupwieAnu; iqnw
iB. rojI dyie] swnUM kilju`gI jIAW nUM, AicMq krn leI, hzUr pRmwx idMdy hn:-
jl (mih) iv`c, 42 l`K qr@W dIAW jUnW dy (jMq) jIA (aupwieAnu) pYdw kIqy hn,
iqnw nUM (iB) BI vwihgurU jI, rojI (dyie) idMdy hn[ XQw:- kwhy ry mn icqvih
audmu; jw Awhir hir jIau pirAw]) jIA jMq siB pwCY kirAw; pRQmy irjku
smwhw]4]) so krqw.icMqw kry; ijin aupwieAw jgu]) EQY.htu n cleI; nw ko
ikrs kryie] (EQY) pwxI ’c, koeI htu n(cleI) c`ldI, nw(ko) koeI(ikrs)
KyqI(kryie) krdw hY[ saudw. mUil n hoveI; nw ko ley. n dyie] EQy smuMdR ’c
(mUil) au~kw hI saudw (n) nhIN (hoveI) huMdw, nw (ko) koeI saudw (ley) KRIddw hY,
n hI koeI (dyie) vycdw hY[ jIAw kw Awhwru jIA; Kwxw eyhu kryie] pwxI ’qy
KuskI ’c AsMK AnMq byAMq jIA hn[ jIAw kw (Awhwru) Bojn jIA hn, eyhu hI
(Kwxw) Bojn bnwauxw (kryie) kIqw hY[ ivic aupwey swierw; iqnw iB swr
kryie] (swierw) smuMdRW ivic Anykw jIA (aupwey) pYdw kIqy hn[ iqnw dI (swr)
sMm@wl (iB) BI pRmysr jI Awp hI (kryie) krdy hn[ nwnk. icMqw mq krhu;
icMqw iqs hI hyie]1] vwihgurU(nwnk) siqgurU AMgd dyv swihb jI &urmwauNdy
hn:-hy pRymIE!icMqw (mq) n krhu, iqs pRmwqmw jI nUM hI Awp jI dy pwlx posx
dI icMqw (hyie) hY[ ijn@W ny Awp jI nUM pYdw kIqw hY[
152.vwihgurU] mÚ 5] pwv suhwvy jW qau iDir juldy; sIsu suhwvw crxI]
DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mÚ) srUp DMn s`cy siqgurU Arjn
dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-hy siqgurU rwmdws swihb jI!dwsn dws dy (pwv)
pYr qW (suhwvy) soBnIk huMdy hn, (jW) jdoN (qau) Awp jI dI (iDir) qr& (juldy)
c`ldy hn[ dwsn dws dw sIsu qW (suhwvw) soBnIk huMdw hY, jdoN Awp jI dy prm-
www.Gursevak.com 131 q`qkrw
pUjnIk praupkwrI (crxI) crn-kmlW ’qy pYNdw hY[ muKu suhwvw jW qau jsu
gwvY; jIau pieAw qau srxI]2] hy mhwrwj swihb jIE!dwsn dws dw muKu, qW
(suhwvw) soBnIk huMdw hY, (jW) jdoN (qau) Awp jI dw prm-piv`qR au~jl jsu(gwvY)
gwauNdw hY[ dwsn dws dw(jIau) jIA, ihrdw(qau) Awp jI dy prm pwk srxI
pieAw, soBnIk huMdw hY[)
153.vwihgurU] slok mÚ5] hiB gux qYfy nwnk jIau.mYkU QIey; mY inrgux qy
ikAw hovY]) AMg AMg suKdweI pUrn bRhmweI Qwn Qwnµqr dysw] vwihgurU jI dy
pUrn Avqwr gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mÚ) srUp, s`cy siqgurU Arjn
dyv swihb jI slok aucwrdy hn:- hy vwihgurU (nwnk) siqgurU rwmdws swihb
jIau! (qYfy) Awp jI dy b^Sy hoey (hiB) swry gux (mYkU) dwsn dws nUM pRwpq (QIey)
hoey hn[ (mY) dwsn dws inrgux(qy) qoN, Awp jI dy kIqy praupkwrW dw bdlw
ikAw(hovY) ho skdw hY?Bwv dws Awp jI dy guxW praupkwrW dy bdly ku`J vI nhIN
dy skdw, ies leI dwsn dws inrgun, Awp jI dw krjweI hY[ qau jyvfu dwqwru
n koeI; jwcku sdw jwcovY]1] (964) (qau) Awp jI (jyvfu) ij`fw v`fw dwqW dyx
vwlw dwqwru hor koeI vI (n) nhIN hY[ dwsn dws (jwcku) mMgqw Awp jI qoN sdw
hI nwm, crn DUV, Awp jI dy drSn (jwcovY) mMgdw hY[ XQw:- drsnu mwgau,
dyih ipAwry]) jyvfu swihbu qyvf dwqI; dy dy kry rjweI]) quDu jyvfu dwqwru, mY
koeI ndir n AwveI; quDu. sBsY no dwnu idqw; KMfI vrBMfI. pwqwlI pureI sB
loeI] ijvyN gurU nwnk dyv swihb jI ny Avqwr Dwr ky, gurU AMgd dyv swihb jI
nUM, gurqw dI v`fI qoN v`fI, AiqAMq v`fI Amolk dwq b^SI, jo hor koeI vI
Avqwr b^S nhIN sikAw[
154.vwihgurU] slok mÚ 5] soie suxMdVI.myrw qnu mnu maulw; nwmu jpMdVI
lwlI] sRI hirmMdr swihb jI Aqy sRI siqgurU gRMQ swihb jI dy rcxhwr, siqgurU
qIjy pwiqswh jI Aqy mwqw rwmo jI dy AqI ipAwry dohqRy, mwqw BwnI Aqy DMn
siqgurU rwmdws swihb jI dy AqI ipAwry swihbzwdy, ShIdW dy isrqwj DMn s`cy
siqgurU Arjn dyv swihb jI, AibnwsI suK; Awpn Awsn] AibnwsI pUrn bRhm
srUp hn, Apxy inrgun srUp jI duAwrw jo hux swfy nyqRW kMnW, suAwsW ’qy cmVI dy
pRkwSk hn[ AnMq bRhmMfW ’c AnMq sUrjW, cMdRimAW qwirAW, ibjlIAW AgnIAW
titAwixAW nUM swj ky 24 GMty ie`k rs pRkwS rhy hn[ XQw:- sB mih joiq; joiq

www.Gursevak.com 132 q`qkrw


hY soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie] AsMK bRhmMfW ’c AsMK Bgq Awp
jI dw nwm jpdy hn[ Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] siqgurU
jI pRymw BgqI inmRqw sihq s`cy vwihgurU jI ’qy pqI Bwvnw krky &urmwauNdy hn:-
hy mhwrwj swihb jI!(myrw) dwsn dwsI Awp jI dI pinhwrI, Awp jI dI kQw
kIrqn rUp (soie) soBw nUM (suxMdVI) suxdI hI, J`tp`t (qnu) rom 2, mnu krky
(maulw) pRPu`lq ho geI[ nwmu jpMdVI lwlI] Awp jI dy prm-piv`qR nwmu jI nUM
(jpMdVI) jpdI hI (lwlI) dwsI bx geI, vw pRymw-BgqI, pRym nwm, igAwn dI
lwlI sihq ho geI[ ijvyN BweI mnI isMG swihb jI nUM AYsI lwlI cV@I, jo bMd 2
ktvw ky vI n au~qrI, BweI mqI dws jI ny Awry nwl qn icrwauxw kIqw qW vI
lwlI nhIN au~qrI[ siqgurU pMjvyN pwiqswh jI nUM AYsI lwlI cV@I jo au~bldI dyZ,
q`qy ryqy Aqy sVdI bldI m`cdI loh dy kSt smyN vI nhIN auqrI[ pMiD julMdVI
myrw AMdru TMFw; gur drsnu dyiK inhwlI]1] Awp jI dy prm-pivqR drSn krn
leI(myrw) dwsn dwsI dw BgqI sihq igAwn dy vw surqI dy vw swDsMgq dy
(pMiD) rsqy, (julMdVI) qurdI dw AMdru TMFw ho igAw[ qurIAw pd vw pRq`K
swDsMgq ’c gurU gur swihb jI dy drsnu dyiK ky, dwsn dwsI(inhwlI) inhwl 3 ho
geI[
155.vwihgurU] hir. dws dwsw; dInu srn] nwnk mwQw; sMq crn]
vwihgurU(nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-dwsn dws (dInu) gRIb,
hir jI dy dwsw dw dws, hrI jI dy pUrn sMq jI dI srn hY, Awpxw mwQw sMq jI
dy prm-piv`qR crn kmlW ’qy r`Kdw hY[
156.vwihgurU] sloku] swjn qyry crn kI; hoie rhw sd DUir] nwnk srix
quhwrIAw; pyKau sdw hjUir]1] DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI Akwl purK jI
dy pRym rMg ’c GxI qoN GxI inmRqw hlImI ZRIbI dI Kyl@ kridAW sloku &urmwauNdy
hn:- hy (swjn) ipAwry im`qR prmwqm jI! (qyry) Awp jI dy crn kmlW (kI) dI,
dwsn dws sd DUir hoie (rhw) rhy, vwihgurU (nwnk) siqgurU pihly pwiqswh jI
kihMdy hn ik dwsn dws (quhwrIAw) Awp jI dI srix pY ky Awp jI nUM sdw
(hjUir) nyVy qoN nyVy (pyKau) dyKdw hY[
157.vwihgurU] swd kIqy duK prPuVy; pUrib ilKy mwie] siqgurU pihly
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- Apxy(pUrib) pihly, corI fwky kql mwVy krm,

www.Gursevak.com 133 q`qkrw


PrIdw.jy qU Akil lqIPu; kwly ilKu n lyKu] Anuswr (ilKy) kIqy, (mwie) mwiekI
(swd) suAwd ivSy Bogxw kIqy, duK (prPuVy) pR&u`lq ho gey Bwv vD gey[ XQw:-
bhu swdhu; dUKu prwpiq hovY] (1034) ijhbw suAwdI; lIilq loh]) suK QoVy duK
Agly; dUKy dUiK ivhwie]2] suK qW QoVy Bwv sp`rs mwqR hI hn[ duK (Agly)
bhuqy hn[ QoVy ijhy sp`rs mwqR dy suK Bogxy krky ies dI aumr (dUKy) du`KW
hI(dUiK) du`KW ’c(ivhwie) ibqIq huMdI hY[ jUnW hI jUnW ’c du`K hI du`K Bogdw hY
igxqI nhIN[ XQw:-duK kIAw pMfw KulIAw; suKu n inkilE koie] duK ivic jIau
jlwieAw; duKIAw cilAw roie]) ieik Gir Awvih AwpxY; ieik imil imil puCih
suK] ieknw eyho iliKAw bih bih rovih duK] swD sMgq jI ieh inmK suAwd dy
leI bVy du`K Bogdw hY[ XQw:- inmK kwm suAwd kwrix; koit idns duKu pwvih]
GrI muhq rMg mwxih; iPir bhuir bhuir pCuqwvih])
158.vwihgurU] qij swd; shj suKu hoeI] Gr Cfxy rhY n koeI] siqgurU
pihly pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- hy BweI! iviSAW rsW ksW rsnw dy (swd)
suAwd (qij) C`f dy, ijs krky qYnUM (shj) inrXqn hI Awqm suKu pRwpq (hoeI)
hovygw[ mr ky Gr Cfxy hI hn, koeI BI j`g qy iQr (n) nhIN (rhY) rhygw[
XQw:- syK hYXwqI jig; n koeI iQru rihAw] ijsu Awsix hm bYTy, kyqy bYis
gieAw]5]) nWgy Awvnu; nWgy jwnw] koie n rih hY rwjw rwnw] (1157) rwxw
rwau n ko rhY; rMgu n quMgu PkIru] vwrI Awpo AwpxI; koie n bMDY DIr] (989)
159.vwihgurU] qau dyvwnw jwxIAY; jw swihb Dry ipAwru] mMdw jwxY Awp
kau; Avru Blw sMswru]4]7] siqgurU pihly pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy
BweI!s`cy vwihgurU jI nwl pUrn ipAwr krn vwlw s`cw (dyvwnw) msqwnw (qau)
qW jwxIAY jwxIdw hY, (jw) jykr (swihb) mwlk pRBU jI nwl Awpxy rpim roim’c
ipAwru DryAwpxy mwlk nwl idl ’c ipAwr Drn vwlw dyvwnw Awpxy Awp (kau)
nUM mMdw (jwxY) jwxy (Avru) hor sMswru nUM Apxy nwloN AiqAMq Blw jwxy[ XQw:-burw
nhI sBu Blw hI hY ry; hwr nhI sB jyqY])
160.vwihgurU] hrK sog loB moh rhq hih; inrml hir ky sMqw] hir ky
pUrn sMqw siqgurU swihb jI, Awey pdwrQ qoN(hrK) KuSI, gey pdwrQ qoN sog nhIN
krdy[ pdwrQ iek`Ty krn dy loB, sRIrW dy moh qoN rhq (inrml) au~jl Su`D bRhm
srUp hI(hih) hn[ XQw:- Awvq hrK.n jwvq dUKw; nh ibAwpY mn rognI])
iqn kI DUiV pwey mnu myrw; jw dieAw kry BgvMqw] jw (BgvMqw) s`cy vwihgurU jI
www.Gursevak.com 134 q`qkrw
dieAw (kry) krn qW (myrw) dwsn dws dw mnu (iqn) iqn@W siqgurW kI,
prmpiv`qR crn-DUiV(pwey) pwvy[
161.vwihgurU] nwnku iqs kw lwlw golw; ijin gurmuiK hir ilv lweI
hy]16]6] (1026) siqgurU(nwnku) pihly pwiqswh jI, Awpxy is`KW dI hMgqw myt
ky, inmRqw SWqI b^Sx leI, inmRqw pRymw BgqI BrpUr gurbwxI &urmwauNdy hn:-hy
BweI! ijin gurmuiK dy siqkwr leI bhu vcn ikhw hY[ (ijin) ijs gurmuiK jI ny
gurW dy aupdyS duAwrw, hir ’c ilv lweI (hy) hY[ dwsn dws iqs kw jo (lwlw)
golw hY, aus dw vI golw hY[
162.vwihgurU] kwim kRoiD Bry; hm AprwDI] ikAw muhu lY bolh; nw hm
gux n syvw swDI] fubdy pwQr myil lYhu qum Awpy; swcu nwmu AibnwsI hy]9] DMn
gurU Amrdws swihb jI ijn@W dI prm-piv`qR au~jl inrgun joiq nwl AsIN hr
vyly suAws lYNdy hW[ kQw kIrqn in`qnym duAwrw rMg mwxdy hW[ GxI inmRqw sihq
&urmwauNdy hn:-hy siqgurU dUjy pwiqswh jI! (hm) dwsn dws(kwim) ivkwr, kRoiD
dy Bry hoey, gunwh krny krky (AprwDI) gunwhgwr hY jI[ hy mhwrwj swihb
jI!kwm koRD krky Bry gunwhgwrW nUM l`ijAw Aw rhI hY[ ies krky(ikAw) ikhVw
(muhu) mMUh lY ky (bolh) bolIey?n koeI gux hY, (hm) dwsn dwsW ny koeI Awp jI
dI, siqsMgq jI dI mwn AiBmwn iqAwg ky, mn nIvW krky syvw (nw) nhIN
(swDI) kIqI[ hy(AibnwsI) nws qoN rihq bRhm jI!dwsn dws, syvw qoN hIx kwmI,
kRoDI pwpW krky Bwry fubdy pwQr hn[ ivSy rUpI jl sihq jo sMswr rUpI smuMdR ’coN
(qum) Awp jI Awpy ikRpw krky, Apxy swcu nwmu rUpI jhwz ’qy cV@w ky, fu`ibAW nMU
k`F ky, Apxy crn-kmlW nwl myil (lYhu) lvo jI[
163.vwihgurU] AYsI ikrpw; moih krhu] sMqh crx hmwro mwQw; nYn
drsu.qin DUir prhu]1] DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jIE dy
pMjvyN srUp ShIdW dy isrqwj siqgurU Arjn dyv swihb jI, siqgurU pRBU sRI gurU
rwmdws swihb jI dy snmuK, AiqAMq GxI inmRqw nwl pRym bynqI krdy hn Aqy
bVI Ascrj ibsmwd ikRpw mMgdy hn, jo iksy ny vI nhIN mMgI[ hy siqgurU pRBU!DMn
gurU rwmdws swihb jI!(moih) dwsn dws ’qy AYsI ikrpw krhu[ (hmwro) dwsn
dws dw mwQw (sMqh) SWq Awqmw mhWpurSW dy prm-piv`qR prm-pUjnIk,
praupkwrI crx kmlW ’qy itky[ XQw:- sMqh crn; mwQw myro pauq] Aink

www.Gursevak.com 135 q`qkrw


bwr; sMqh fMfauq]1]) sMq crx kr sIsu Dir; hir nwmu iDAwvau]1]) ; nYn
drsu.qin DUir prhu]1] dwsn dws Awpxy (nYn) nyqRW nwl sMqW mhWpurSW dy
(drsu) drSn kry(qin) sRIr ’qy, sMqW mhWpurSW dI crn DUir (prhu) pvy[
XQw:- nyqR sMqn kw drsnu pyKu] pRB AivnwsI mn mih lyKu]) DUVI ivic. lufMdVI
sohW; nwnk.qY sh nwly]
164.vwihgurU] sMqn kI srxweI; piVAw] s`cy siqgurU pRBU r`b ^udw, A`lw
pwk rUp siqgurU Arjn dyv swihb jI GxI qoN GxI inmRqw nwl Awpxy Awp nMU
bRIk qoN bRIk ikrm kihMidAW pUrn gRIbI nwl &urmwauNdy hn:-hy gurU rwmdws swihb
jIE!dwsn dws Awp jI dy (sMqn) SWq Awqmw bwbw bu`Fw swihb jI BweI gurdws
swihb jI Awid sMqW kI suKdwiek (srxweI) Srx (piVAw) ipAw hY[ jIau pRwx
Dnu; AwgY DirAw] Awpxw (jIau) izMdgI, pRwx Aqy Dnu sB ku`J sMqW dy (AwgY)
swhmxy (DirAw) Dr idqw Bwv Bytw kr idqw hY[ syvw suriq n jwxw kweI; qum
krhu dieAw ikrmwiexw] hy mhwrwj gRIb invwj, s`cy swj, sB dy isrqwj mh`lw
4 jI !dwsn dws Awp jI dI prm-piv`qR SuB s`cI syvw dI (suriq) igAwq,
(su+riq) (su) sRySt (riq) pRIqI (kweI) QoVy mwqR vI (n) nhIN (jwxw) jwxdw[
(qum) Awp jI, ^urdbIn nwl idsx vwly (ikrmwiexw) bRIk qoN bRIk dwsn dws
ikrm ’qy, dieAw krhu jI[ XQw:- rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw Dwry]
syvw.kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]1]) hm kIry ikrm.siqgur srxweI; kir dieAw
nwmu prgwis])
165.vwihgurU] inrgux kau; sMig lyhu rlwey] kir ikrpw; moih thlY lwey]
pKw Pyrau pIsau sMq AwgY; crx Doie suKu pwiexw]13] dwsn dws(inrgux)
(inr+gux) guxW qoN(inr) rihq AOguxhwry(kau) nUM Awpxy prm pwk crn kmlW
sMig rlwey lyhu jI[ XQw:-moih grIb kau; lyhu rlwie] nwnk; Awie pey
srxwie]) sMg rlwey dw Bwv ieh nhIN ik l`fU pyVy, pUVy ivhly bYT ky KweIey[
XQw:-DoqI Koil; ivCwey hyiT] grDp vWgU; lwhy pyit] sMg rl ky ieh pRym bynqI
krIey:-kir ikrpw; moih thlY lwey] hy mhwrwj swihb jI!gRIb dws’qy ikrpw
kir ky(moih) dwsn dws nUM AwpxI Aqy Awpxy sMqW dI(thlY) syvw ’c lwey lau
jI[ XQw:-thl krau qyry dws kI; pg Jwrau bwl] msqku Apnw Byt dyau; gun
sunau rswl]) pwnI pKw krau; qij AiBmwnu] Aink bwr; jweIAY kurbwnu])
pwnI pKw pIsau.sMq AwgY; gux goivMd jsu gweI] swis swis mnu nwmu sm@wrY; iehu
www.Gursevak.com 136 q`qkrw
ibsRwm iniD pweI]) pwxI pKw pIsu.dws kY; qb hoih inhwlu] rwj imlK
iskdwrIAw; AgnI mih jwlu]) rwm.mokau; hir jn kwrY lweIAY] hau pwxI pKw
pIsau.sMq AwgY; pg mil mil.DUir muiK lweIAY]) s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI
&urmwauNdy hn:-dwsn dws (sMq) siqgurU rwmdws swihb jI (AwgY) A`gy, grmI ’c
pKw (Pyrau) krdw hY[ XQw:-iqsu gur kau; JUlwvau pwKw] mhw Agin qy; hwQu dy
rwKw]3]) pKw PyrI pwxI Fovw jo dyvih so KweI]5] (757) h`QI c`kI ’qy
Awtw(pIsau) pIsdw hY[ XQw:- iqsu gur kY igRih; pIsau nIq] ijs pRswid; vYrI
sB mIq]5]) pwnI pKw pIsau.sMq AwgY; gux goivMd jsu gweI] siqgurU swihb jI
dy crx Doie ky Awqm suKu(pwiexw) pw irhw hY[ XQw:- crx kml qyry.Doie Doie
pIvw; myry siqgur dIn dieAwlw]) hm iqn ky crx pKwldy; DUiV Goil Goil
pIjY])
pRym BrpUir SuB s`cw aupdyS:-DMn gRIb invwj s`cy swj, GxI qoN GxI inmRqw
nwl ieh syvw kmw ky aupdyS idMdy hn[ siqgurW ny Awp c`kI pIsI, sIs ’qy tokrI
cu`kI, gurduAwry dw pwxI FoieAw, gurU Gr ’c JwVU idqw, cu`l JoikAw, is`KW dw
ieSnwn krwieAw[ is`KW nUM gurbwxI ilK ky b^SI[ kQw kIrqn suxwieAw Aqy
krn dI dwiq b^SI[ prm pwk pihly jwmy ’c Awp hl vwihAw[ pey kbUlu.KsMm
nwil; jW Gwl mrdI GwlI] Anuswr mrdW vwlI Gwl Gwl ky, gurbwxI ’c gurU
syvw ismrn, BgqI krn dw, prm-piv`qR SuB s`cw aupdyS b^iSAw[ BwvyN siqgurU
jI, krn krwvn.sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] pwrbRhm ky gur Avqwr hn, pr
ies sB kOqk ’qy Gwl kmweI, sRb`q dy Bly leI kIqI hY[ SuB syvw dy pUrny pw ky,
s`cI syvw ’c lwieAw hY[ ijs leI sRIr irSt puSt swvDwn iekwgR ho ky, ismrn
’c lIx rhy[ syvw nwl mn nIvW huMdw hY, pRym vDdw hY[ hor vI v`fw gux ieh hY,
ijs krky gurU jI dy is`K, Drm-ikRq’c l`ijAw nhIN mMndy, sgoN auqswh nwl
Drm-ikRq krky, gurU jI nUM dsvMD dy ky, mwlo mwl inhwl ho jWdy hn[ ijhVI kOm
dy gurU pIr, Awp syvw ismrn, kurbwnI nhIN krdy, auh kOmW j`g ’qy kumlweIAW
hI rihMdIAW hn[ siqgurW dy hukm Anuswr, jy bMdw Drm-ikRq kry, Es nUM corI
T`gI kpt CL JUT bol ky murdwr Kwx dI loV nhIN[ hMkwrI jIv ies qr@W dI s`cI
syvw krn ’c AwpxI hIxqweI mMndy hn[ siqgurW ny gurU sMgq jI dy, jUTy BWfy
mWjy Aqy joVy JwV@y hn[ ies qr@W dI inmRqw vwlI syvw ’c Gs ky, idl dI mYL
lihMdI hY, hMgqw inivrq huMdI hY[ jUTw BWfw mWj ky Dox nwl, jUTw mn mWijAw,
www.Gursevak.com 137 q`qkrw
pwpW v`loN Doqw jWdw hY[ A`j srdwrI dy mwx ’c, lMgrW dI syvw h`QI bhuq G`t
kIqI jWdI hY, syvw krky lwhw lYxw cwhIdw hY[ BweI gurdws swihb jI &urmwauNdy
hn:- ivxu syvw.iDRg hQ pYr; hor inhPl krxI[ (vwr 27)
166.jw idn jgq mwn tihl khI rswie; igAwn iDAwn koit jog jg n
smwn hY] ijs idn jgq dy mwnnIX pRBU jI ny, (rswie) pRym ’c rs ky, prm-
pRsMn ho ky, syvw tihl krnI &urmweI, aus suBwgy idn dy brwbr, kRoVW duinAwvI
igAwn iDAwn jog j`g rwj Awid nhIN hn[
jw idn BeI pinhwrI jgn nwQ jI kI; qw sm n CqRDwrI koitn kotwn hY]
ijs idn jgq dy mwlk pRBU jI dI pwxI Brn vwlI syvw pRwpq hoeI, aus idn dy
suK qul kroVwn kroV CqRpqI rwj vI nhIN ho skdy[ {jl FoieE, siqgur ky
duAwry[ ieh ibD, pwieE moK duAwry[ siqgurU Amrdws jI ny dUjy pwiqswh jI dy
crnW ’c bwrW swl jl Fox dI syvw kIqI sI[ }jw idn ipsnhwrI BeI jgjIvn
kI; ArQ Drm kwm moK dwsn dwswn hY] ijs idn jgq dy jIvn pRBU jI dy dr qy
dwxy pIhxhwrI hox dI syvw pRwpq ho geI qW cwry pdwrQ (Drm ArQ kwm moK)
dwsW dy dws ho gey, Bwv pRwpq ho gey[ iCrkwrI pinhwrI pIsnhwrI ko jo suK
pRymnI ipAwrI ko AkQ aunmwn hY] vwihgurU jI dI ipAwrI(pRymnI) pRymx nUM
iCVkwau krn, pwxI Brn Aqy dwxy pIhx vwlI dI vifAweI pRwpq ho geI, aus dy
suK dw(aunmwn) AMdwjw lwauxw vI kihx kQn qoN pry hY[ }
167.vwihgurU] iqn kI DUiV; mWgY mnu myrw] ijn ivsrih nwhI; kwhU
byrw] (1085) DMn s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI mhwrwj &urmwauNdy hn:-
(ijn) ijn@W gursyvkW pRymIAW nUM A`TW pihrW ’c(kwhU) iksy (byrw) vyly vI pRmwqmw
jI nwhI(ivsrih) Bu`ldy[ XQw:- sUiK ArwDnu dUiK ArwDnu ibsrY n kwhU byrw]
(700) (myrw) dwsn dws dw mnu iqn kI prm-piv`qR prm-pUjnIk crx
DUiV(mWgY) mMgdw hY[
168.vwihgurU] mÚ 3] gux Avgux smwin hih; ij Awip kIqy krqwir]
nwnk hukim mMinAY suKu pweIAY; gur sbdI vIcwir]2] siqgurU nwnk dyv swihb
jI dy (3) qIjy (mÚ) srUp s`cy siqgurU Amrdws swihb jI &urmwauNdy hn:-hy
BweI!siqgurW dI mhW ivsmwd bRhm-idRStI ’c, jIAW dy gux ’qy Avgux (smwin)
brwbr (hih) hn, ikauNik ieh (ij) ijhVy jIv hn, ieh krqwir jI ny Awip

www.Gursevak.com 138 q`qkrw


pYdw kIqy hn[ klju`gI jIAW dy AOguxW dI vIcwr C`f ky, gur(sbdI) sbd dI
vIcwir krky, vwihgurU jI dw hukim(mMinAY) mMn ky, Awqm AnMd suKu(pweIAY)
pweIdw hY[ ies leI siqgurU swihb jI jIAW dy AOgux dyK ky, gu`sw nhIN krdy,
aun@W nUM gursbd b^S ky, svwr ky, qwr lYNdy hn[ AsIN AOguxW vwly jIAW ’qy gu`sw
krdy rihMdy hW[ kilju`g ’c AOguxW dI bhulqw hY[ mhWpurS sMq bwbw gurbcn
isMG swihb ^wlsw jI kihMdy ik BweI!jy Awp jI dUijAW dy AOgux hI dyKdy rhoNgy
qW auh AOgux quhwfy ’c BI Aw jwxgy[ so AOguxW dI ivcwr C`f ky, hr vyly
gursbd jI dI SuB ivcwr krnI cwhIdI hY[)
169.vwihgurU] prvdgwr Apwr Agm byAMq qU] ijnw pCwqw scu; cuMmw pYr
mUM]) hy s`c srUp vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI!ijnw gurmuKW ny Awp
jI nUM scu srUp(pCwqw) pCwixAW hY, (mUM) dwsn dws aun@W dy pYr(cuMmw) cuMmdw hY[
auh gurmuiK (Agm) gMmqw rihq (Apwr) pwrwvwr rihq byAMq b^iSSW sihq,
sB nMU (prvdgwr) pwlx vwly, (qU) Awp jI dw hI srUp hn, aun@W nMU(qU) Awp jI
(Agm) gMmqw rihq (Apwr) pwrwvwr rihq byAMq b^iSSW sihq (prvdgwr)
pwlxhwry hoN[ rMgW 2 dy sbd kIrqn, sbd ArQ suxw ky, aun@W dy idl idmwZ ’c
gurbwxI jI Byj ky, aun@W dI r`iCAw sihq, pRiqpwlxw krdy hoN jI[
170.sBu ko pUrw Awpy hovY Git n koeI AwKY] 1piq 2prvwxw ipCY pweIAY
qw nwnk qoilAw jwpY]2]) 1ie`zq rUpI 2v`tw[ scu sBnw hoie dwrU; pwp kFY
Doie] nwnku.vKwxY bynqI; ijn scu 1plY hoie] 1irdy rUpI p`ly ’c[)
171.vwihgurU] qU cau sjx mYifAw; fyeI issu auqwir] nYx mihMjy qrsdy;
kid psI dIdwru]1] (1094) ShIdw dy isrqwj, rwjn ky rwjw mhwrwjn ky
mhwrwjw; gurU Arjn dyv swihb jI gRIb invwj, s`cy siqgurU jI Awpxy
prmpUjnIk ipqw DMn siqgurU rwmdws swihb jI qy bVI BwrI SrDw r`KidAW,
AqI hI inMmRqw sihq &urmwauNdy hn:- hy (mYifAw) dwsn dws dy(sjx) im`qR! sjxu
scw pwiqswhu; isir swhW dY swhu] jIE! jy (qU) Awp jI (cau) khoN, hy b`cw!Awp
jI dy isr dI loV hY, qW dwsn dws (issu) isr auqwir ky(fyeI) dy dyvy, jy khoN,
“isr ikauN idMdw hYN? isr ies leI idMdw hY ik (mihMjy) dwsn dws dy nYx, Awp
jI dy prmpiv`qR drSnW nUM qrsdy hn, ik (kid) kdoN Awp jI dy, suMdr (dIdwru)

www.Gursevak.com 139 q`qkrw


drSn, (psI) prsx, pRwpq hox[
172. pauVI] jw qU myrY vil hY; qw ikAw muhCMdw] au~bldI dyZ ’c bYT ky
gurbwxI gwaux vwly, q`qw ryqw sIs ’qy pvwaux vwly, sVdI bldI m`cdI loh ’qy
smwDI lwaux vwly, AMimRq rUp kIrqn suxwaux vwly, hIey ko pRIqmu;) AMg AMg
suKdweI, pUrn bRhmweI;) pRIqm; pyRm Bgiq ky dwqy]) bwbulu myrw vf smrQw krx
kwrx pRBu hwrw] pUrn hir srUp siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, DMn siqgurU rwmdws
jI dy snmuK pauVI aucwrdy hn[ vw bRhm rUpI mMdr ’qy cV@n leI, SuB guxW rUpI
tMibAW vwlI, pRymw-BgqI rUpI pauVI aucwrdy hn[ hy krx kwrx smr`Q vwihgurU,
DMn siqgurU rwmdws swihb jIE!(jw) jdoN (qU) Awp jI (myrY) dwsn dws dy (vil)
qrP p`K ’c (hY) hoN jI[ ijvyN AqI ipAwry siqkwry crn-kmlW qoN bilhwry nwny
siqgurU Amrdws swihb jI ny, Apxy prm ipAwry vr b^Sx rUp p`K kIqw[
“Ajy kwhly n pau jI, gurqw g`dI pihlW Awp jI dy ipqw jI nUM imlygI, Pyr
Awp jI nUM imlygI[ ” doihqw bwxI kw boihQw[ ieh ivsmwd AlOikk vr b^S ky
p`K kIqw[ qw ikAw muhCMdw] qw dwsn dws nUM iksy dI (ikAw) kI (muhCMdw)
muCMdgI ADIngI hY?ijvyN BweI mnI isMG swihb jI ny bMd 2 ktwaux smyN zwlmW
dI ADIngI nhIN mMnI, ieh hukm kmwieAw:-jw qU myrY vil hY; qw ikAw
muhCMdw])
quDu sBu ikCu mYno sauipAw; jw qyrw bMdw] (jw) jdoN dwsn dws (qyrw) Awp
jI dw (bMdw) Zulwm lwlw golw dwsn dws hY, qW (quDu) Awp jI ny (mYno) dwsn
dws nMU sBu ikCu (sauipAw) b^iSAw hY[ ijvyN siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM bMdw
isMG jI ny ikhw, “hux dwsn dws Awp jI dw bMdw hY[ ” siqgurU jI ny Es qy
b^iSS krky sB ku`J b^S idqw[ lKmI qoit n AwveI; Kwie Kric rhMdw]
Awp jI dI hux AYsI mhW ivsmwd b^iSS hoeI hY, Awp jI dI b^SI hoeI (lKmI)
mwieAw, dwsn dws Awp (Kwie) KWdw hY, gurU jI ky lMgr gurduAwirAW dI auswrI
Aqy gRIbW ’qy (Kric) Krcdw(rhMdw) rihMdw hY[ Pyr vI (qoit) Gwtw(n)
nhIN(AwveI) AwauNdw[ XQw:-Kwvih Krcih; ril imil BweI] qoit n AwvY; vDdo
jweI]
lK caurwsIh mydnI; sB syv krMdw] dwsn dws nUM nwm b^S ky, v`f rwjw
dwqw bxw idqw[ XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw] ies leI(mydnI) DrqI
’qy caurwsIh lK jUn dy sB jIv, dwsn dws dI syv(krMdw) krdy hn[ XQw:-
www.Gursevak.com 140 q`qkrw
Avr join; qyrI pinhwrI] iesu DrqI mih; qyrI iskdwrI]) sgl join mih; qU
isir DirAw]) eyh vYrI imqR siB kIiqAw; nNh mMgih mMdw] sMswrI vYrI vw kwm
kRoD vYrI, jo dws dws nUM mwrdy sn[ vw vYrI ieMdRy jo Awpo Awpxy ivSy v`l iK`cx
rUp mwrdy sn, siqgurW ny ikRpw krky, eyh siB vYrI, dwsn dws dy imqR (kIiqAw)
kr idqy[ ieh jo aupRokq vYrI sn, hux (mMdw) burw nNh(mMgih) mMgdy Bwv Awpxy
v`l iK`c ky bypq nhIN krdy[ dwsn dws BI iksy dw (mMdw) burw nNh mMgdw[
XQw:- pr kw burw; n rwKhu cIq] qum kau duKu nhI; BweI mIq]3]) nwnk nwm
cVHdI klw] qyry Bwxy sRb`q dw Blw]
lyKw koie n puCeI; jw hir bKsMdw] hy sB nUM hrw Brw krn vwly hir
vwihgurU jI! (jw) jdoN Awp jI dwsn dws nUM (bKsMdw) b^Sx vwly hoN qW (lyKw)
ihswb koie BI(n) nhIN (puCeI) pu`Cygw[ ijvyN hrI gurU nwnk dyv swihb jI ny
s`jx T`g, kOfw rwKS, dyvlUq lwjvrd Awid rwKSW nUM b^S ky lyKy qoN bcwieAw[
AnMdu BieAw suKu pwieAw; imil gur goivMdw] hy (goivMdw) !prmpUjnIk
srb klw BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] AsMK nUr hI nUr, pUrn AnMd srUp hr
smyN sB dy AMdr bwhr Ajpw jwp kr rhy, sRb ivAwpI mhW ivsmwd, Ajpw jwp
vwihgurU gur jI, Awp jI nUM imil ky, mhW ivsmwd AnMdu (BieAw) hoieAw, Awqm
suKu pwieAw hY[
sBy kwj svwirAY; jw quDu BwvMdw]7] (1096) (jw) jdoN dwsn dws(quDu)
Awp jI nUM (BwvMdw) Bw igAw, qW Awp jI ny dwsn dws dy pRmwrQk ivvhwrk sBy
kwj(svwirAY) svwr idqy[ ijvyN srovr rcxy, gurU ky lMgr clwauxy, hrI rUp sRI
hirmMdr swihb jI Aqy siqgurU grMQ swihb jI rcxy Awid, sdw leI Apxy
ipAwry syvkW dI kilAwx krnI[
173. vwihgurU] slok fKxy mÚ 5] muKhu Alwey hB mrxu; pCwxMdo koie]
gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mÚ) srUp, AwpxI rcI mwrU dI vwr dy pMdRvyN
fKxy ’c &urmwauNdy hn:- slok dohry vWg f`Kxy huMdy hn[ {Pwhw lY ky mrnw nhIN[
mn dy mMdy suBwA, inMdw cuglI, eIrKw ivkwr kusMgq v`loN mrn dw nwm, jIvq
Bwv qoN mrnw hY[ ijvyN siqgurU dUjy pwiqswh jI ny, siqgurU pihly pwiqswh jI dy,
sdw praukwrI s`cy crn-kmlW ’c Aw ky, jIvq Bwv qoN mry[ ieauN siqgurW ny
jIvq Bwv qoN mrnw pCwixAW hY[ dUjw, gurU leI ShId hox dw nwm mrnw hY[

www.Gursevak.com 141 q`qkrw


ijvyN bwbw mhW isMG, pMj ipAwry, cwr swihbzwdy, BweI mqI dws, BweI sqI rwm,
BweI dieAwlw jI, BweI qwrU isMG jI Aqy hor qmwm ShId gurU ArQ ShId hoey[
XQw:- mrxu muxsw sUirAw. hku hY; jo hoie mrin prvwxo] }hy pRymIE! (muKhu) mUMhoN
qw (hB) swry mrxu 2 (Alwey) AwKdy hn ik AsIN j`g v`loN mry hoey hW[ jIvq
Bwv qoN mrxu, AQvw vwihgurU jI nUM, koie ivrlw hI gurmuiK (pCwxMdo) pCwxdw hY[
XQw:- mrno mrnu; khY sBu koeI] shjy mrY; Amru hoie soeI]2] nwnk iqnw Kwku;
ijnw XkInw ihk isau]1] vwihgurU (nwnk) DMn siqgurU Arjn dyv swihb jI
&urmwauNdy hn:-hy BweI!dwsn dws iqnw gurmuKW dy prm-piv`qR prm-pUjnIk
mhwn praupkwrI crn-kmlw dI (Kwku) DUV hY, ijnw gurmuKW dw (XkInw) p`kw
Brosw (ihk) ie`k gurU nwnk swihb jI (isau) swQ hY[) XQw:-ry mn.AYsI hir
isau pRIiq kir; jYsI jl kmlyih] lhrI nwil pCwVIAY; BI ivgsY Asnyih] jl
mih.jIA aupwie kY; ibnu jl.mrxu iqnyih]1]) hir myro ipru; hau hir kI
bhurIAw] rwm bfy; mY qnk lhurIAw]1]) kih kbIr.moih ibAwih cly hY; purK
eyk Bgvwnw]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY; qau.pRIiq n qorau]2])
jau qum igirvr; qau hm morw] jau qum cMd; qau hm Bey hY ckorw]1])
174.vwihgurU] nYnI dyKau gur drsno; gur crxI mQw] DMn siqgurU Arjn
dyv swihb s`cy pwiqswh jI, siqgurU rwmdws swihb jI ’qy, AsMK AnMq l`KW mxW
SrDw r`K ky, gwV@y pRym ’c lIx hn[ siqgurU jI dy rom 2 ’coN SrDw dy smuMdR pRgt
ho rhy hn[ DMn siqgurU rwmdws swihb jI bwr 2 jpidAW iqRpqI nhIN huMdI, bwr
2 jpI jWdy hn[ hzUr pRymw-BgqI rUpI pauVI duAwrw, pUrn bRhm rUpI hirmMdr
’qy phuMcx leI, SuB s`cw aupdyS b^Sdy hn:-dwsn dws ien@W (nYnI) nyqRW nwl
gur jI dy drsno (dyKau) dyKdw hY[ prm-pUjnIk gur jI dy (crxI) crn-kmlW
’qy mQw r`Kdw hY vw AhMkwr dy iqAwg dw iqAwg krn rUp mQw r`Kdw hY[ pYrI
mwrig gur cldw; pKw PyrI hQw] dwsn dws Apxy (pYrI) pYrW nwl, gur jI dy
(mwrig) rsqy, gurduAwry v`l cldw hY[ gurduAwry jw ky hQw dy nwl siqgurW nUM
pKw (PyrI) krdw hY[ dUjw ArQ:- BY ky crx.kr Bwv ky; Anuswr siqgurW dw jo
BY Dwrnw hY, dwsn dws ien@W (pYrI) pYrW nwl, siqgurW dy BgqI sihq igAwn dy
rsqy c`ldw hY[ sMswr dw p`K C`f ky, siqgurW dw p`K gRihx krn rUp p`Kw, Bwvnw
dy h`QW nwl Pyrdw hY[

www.Gursevak.com 142 q`qkrw


175.vwihgurU] slok mÚ 5] pihlw mrxu kbUil; jIvx kI Cif Aws] hohu
sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) inrwhwr inrvYr suKdweI]) inrwhwrI
inrvYru smwieAw]) inrhwrI.kysv inrvYrw]) Dnu Dnu hir igAwnI siqgurU hmwrw;
ijin vYrI imqüR, hm kau sB sm idRsit idKweI] aupRokq guxW sihq pUrn bRhm
srUp, DMn gurU Arjn dyv swihb jI nUM AnMq bwr nmskwr prvwn hovy[ Awp jI
au~bldI dyZ AMdr bYTy, q`qw ryqw sIs ’qy puAwieAw, sVdI bldI m`cdI loh ’qy
KV@y[ duSmx im`qR ’c smidRstI dw aupdyS b^iSAw[ XQw:- gur pRswid; nwnk
smidRstw] du`K Bu`K qRyh aunINdrw, Akih Asih kStW nUM AMimRq krky pIqw, Bwxw
mMnx dw sbk isKwieAw[ vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] Awp inrMkwr
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dy pws, ie`k SrDwlU ny pRym bynqI kIqI, “jI!dwsn
dws nUM is`KI dw dwn b^So[ ” qW hzUr ny KMfW bRhmMfW nUM auDwrn, iqRpq krn
leI, prm-piv`qR ieh slok &urmwieAw:- slok mÚ 5] pihlw mrxu kbUil;
jIvx kI Cif Aws] mrn bwry inrnw ieauN hY:-siqgurW nUM isr Arpxw[ ij`Qy
siqgurW nUM loV hovy, EQy DIAW BYxW dI ie`zq, gaU gRIb nUM bcwaux leI, Drm-Xu`D
lV ky, siqgurW dw hukm mMn ky ShIdI pw jwx dw nwm mrxw hY[ AYsy mrx vwry
&urmwieAw hY:- mrxu muxsw sUirAw. hku hY; jo hoie mrin prvwxo] ijvyN bwbw
Awlm isMG jI, bwbw audy isMG swihb jI, pMj ipAwry cwr swihbzwdy, qmwm isMG
isMGxIAW ShId hoey[ siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mÚ) srUp
siqgurU Arjn dyv swihb jI slok &urmwauNdy hn:-hy pRymIAW pihlw gurU leI
(mrxu) ShIdI pwauxI (kbUil) prvwn kr[ mrxw kbUl krky j`g ’qy jIvx (kI)
dI Aws Cif dy, XQw:- jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI
Awau] iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) ggn dmwmw bwijE;
pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so
pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]) ) jIvx
kI Cif Aws] mrxw kbUl krky, j`g ’qy jIvx dI Aws Cif ky, gumwn nhIN
krnw ik mYN isr idqw hY, ihkmq hu`jq cqurweI C`f ky, hohu sBnw kI ryxukw; qau
Awau hmwrY pwis] (sBnw) swirAW (kI) dI (ryxukw) crn DUV (hohu) hoxw kro,
(qau) qW is`KI lYx leI hmwrY pwis Awau[
2.pihlw mrxu kbUil; jIvq Bwv qoN mrx bwry inrnw:-ijvyN Bgq kbIr

www.Gursevak.com 143 q`qkrw


swihb jI, Bgq rivdws swihb jI, Bgq PrId swihb jI jIvq Bwv qoN mry hn[
jIvq Bwv qoN mrn dw Bwv AOguxW Aqy mn dy mMdy suBwA v`loN mrnw hY[ ijvyN jy
koeI SrwbI nUM mhWpurS Srwb Cufw dyx qW aus dy im`qR kihMdy hn, “pI”auh
kihMdw, “nhIN pIxI[ ” kihMdy, “Aswfy v`loN mr igAw[ ” kihMdw, “hW[ ”
kihMdy, “iqnky qoV dyeIey[ ” kihMdw, “qoV idau[ ”pihlw mrxu kbUil; hzUr
&urmwauNdy hn:-hy pRymIAW!pihlw kusMgq AOguxW, mn dy mMdy suBwA v`loN mrxu, vw
Awp iqAwgx rUp, jIvq Bwv qoN (mrxu) mrnw (kbUil) mnzUr kro[ jIvx kI
Cif Aws] kusMgq ivkwrW, inMdw vYr Awid AOguxW v`l (jIvx) ijaux (kI) dI
Aws Cif dy[ hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis] jIvq Bwv qoN mr ky,
(sBnw) swirAW (kI) dI (ryxukw) crn DUV (hohu) hoxw kro[ (qau) qW (hmwrY)
dwsn dws dy pwis (Awau) Awauxw kro[
176.vwihgurU] slok kbIr] ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] Kyqu
ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq]
purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]) rwm kbIrw eyk Bey hY; koie.n skY
pCwnI]) hir ky nwm; kbIr aujwgr] jnm jnm ky; kwty kwgr]) Anq klwvwn
sdw 2 myhrvwn, pwrbRhm Bgvwn dy Avqwr, SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI,
sMswr ’qy C`qRI Drm Alop huMdw vyK ky, Drm hIx kwierW nUM, DrmI XoDy bnwaux
leI, Drm dI ij`q krwaux leI, ivkwrW rUp vYrIAW nUM ij`qx leI, ivAwpk bRhm
nUM swiKAwq krwaux leI, DurW dI AMimRq rUp prm-mnohr gurbwxI aucwrdy hn[
hryk pRymI jI nUM AYsI bIr-rsI gurbwxI dw, hr vyly AiBAws krnw cwhIdw hY[
ijs krky hr vyly hOslw bulMd rhy[ ies gurbwxI nUM pV@ ky, sUrbIr bhwdr
AqIrQ gurU ikAW lwlW ny, AibnwsI pd pRwpq kIqw[ ij`Qy 2 jdoN 2 bhwdr isMG
isMGxIAW ny, gurU pMQ gurU gRMQ swihb jI leI, purjw 2 ktvwieAw, ieh Sbd g`j
ky pV@dy rhy[ gurU ky b^Sy rwgI FwfI isMG BI au~cI sur ’c ^Ub g`j ky, bVy BwrI
joS cwA nwl, lwlo lwl ho ky, ies slok nUM gwauNdy hn[ ijn@W nUM sux ky joiDAW nUM
lwlIAW cV@ jWdIAW hn, bVw BwrI bIr-rs jwgdw hY[ DrmI XoDy zwlmW dy isr
v`Fdy hn[
slok kbIr] ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau]) (slok) (s) sÍY
Awpxw Awp (lok) pRkwS srUp, (kbIr) v`fy bRhm jI jo hn, En@W dI pRwpqI vwlw
slok, sRI kbIr swihb jI aucwrdy hn[ nIswnY ArQ:-bIr-rs dy dwqy swihb
www.Gursevak.com 144 q`qkrw
siqgurU sRI gurU goivMd isMG swihb jI ny jYsy bIr-rsI Drm jMg kIqy hn, AYsy
iksy ny BI nhIN kIqy, nw hI krny hn[ jMg smyN Awp jI bwbw Awlm isMG, audy
isMG jI, ipAwry dieAw isMG jI Awid SRomxI XoiDAW smyq au~cI jgHw ’qy cV@ ky
jMg dyKdy hoey, bVy BwrI bIr-rs ’c g`j v`j ky ^Ub au~cI jYkwry g`jw ky, Awpny
sUr bIrW dI ij`q krwauNdy rihMdy[ loV pYx qy qIr goLI clwauNdy[ ijs bwhI ’qy
loV huMdI ^ws XoiDAW nUM Byjdy[ pUrn bIrqw sihq bVI hI &urqI nwl, Drm-jMg
dw pRbMD krdy[ joiDAW ’qy ingHw pw ky bIr-rs b^Sdy[ ijs sUrvIr XoDy dy idl
’c ieh (nIswnY) inSwnw huMdw ik dwsn dws ny siqgurW dy dyKidAW 2, vYrI dw
purjw 2 k`t ky, Drm-jMg krky, siqgurW dy idl nUM pRsMn krnw hY[ ijvyN bwbw
audy isMG swihb jI, AhMkwrI kysrIcMd dI &Oj’coN, aus dw isr v`F ky ilAwey[
bwbw bic`qR isMG swihb jI ny, jsvwrIAW dy hwQI dIAW qvIAW ivMn@IAW[ bwby mhW
isMG swihb jI ny mwJy dI tu`tI gMFwauNidAW, sRIr ’qy BwrI P`t shwry[ ies qr@W
prm ipAwry ^wlsy jI dI AduqI kurbwnI dyK ky, siqgurW dw idl AYnw pRsMn
hoieAw ik AQwh ipAwr ’c ipAwry ^wlsy jI nUM sRb ivAwpI mhW ivsmwd vr hI
vr b^Sy[ XQw:- ^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] aupRokq
pRmwxW Anuswr, gursyvk joDy, pUrn gurU jI dw idl pRsMn krn leI, DONisAW dI
DuMkwr, jYkwirAW dI gUMj nwl, jMgI pYNqVy k`Fdy hoey, ShIdI pwaux leI cwA nwl
n`c au~Tdy[ XQw:- nwcu ry mn gur kY AwgY] gurU jI dy snmuK rih ky, vYrI dw
purjw 2 k`tx dy cwA auqswh nwl, jMgI pYNqVy k`Fxy, gurU jI dy A`gy n`cxw hY[
gurU ky joiDAW dy mn, gurU crnW ’c lIx ho ky, iekwgR ho jWdy[ iekwgR ho ky, sRIr
AMigAwr vWg BK au~Tdy[ fOLy &rkdy, nyqR lwl ho jWdy, Brv`ty cV@ jWdy[ qMg
idlI dUr ho jWdI, audwrqweI, bIr-rs AMg 2 ’c Br jWdw[ jdoN dohW &OjW dy
joDy, rx q`qy ’c Awhmo swhmxy huMdy hn, qW mukwbly dw smW huMdw hY[ aus smyN
joiDAW ’c bIr-rs jgwaux leI, cot peI KrcwmI dlW mukwblw]) au~ml l`Qy
joDy mwrU b`ijAw] Anuswr, ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] jdoN dUhrw
(dmwmw) DONsw v`jdw hY, qdoN joDy bIr-rsI boly Aqy jYkwry gjwauNdy hn qW (ggn)
Akws (bwijE) gUMj au~Tdw hY[ Es bIr-rsI gUMj nUM sux ky, pirE nIswnY Gwau]
ijnW@ dy idl ’qy vYrI dw purjw 2 k`t ky, gurU leI ShIdI pw ky, siqgurW dI
pRsMnqw lYx dw (nIswnY) nIswnw huMdw hY, aun@W dy(nIswnY) idl ’qy bIr-rsI sihq

www.Gursevak.com 145 q`qkrw


jUJx dw (Gwau) j^m (pirE) pYNdw hY[ Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko
dwau]1] sjy sohxy jMgI rQW iSMgwry GoiVAW, hwQIAW ngwirAW, JMifAW, vwijAW,
sohxy SSqRW AsqRW bsqRW krky sjy, sUrimAW dy nwl(mWifE) sjy(Kyqu) mYdwny jMg
AMdr (ju) ijhVw (sUrmw) bhwdr, sMjoA SSqR AsqR, ShIdI bwxw pihn ky,
kmrksw lw ky, (mWifE) sijAw PibAw huMdw hY, auh vIcwrdw hY, ijvyN lwhyvMd
kMm nUM hr ie`k dwA GwA nwl pUrw krIdw hY[ ies qr@W (Ab) hux m`cdy jMg iv`c,
bhwdrI nwl jMgI (dwau) dwA KyfidAW, pUrn gurU jI leI(jUJn) ShIdI dyx (ko)
nUM bVw hI suinhrI mOkw hY[ Apxy inrgun srUp jI duAwrw koit bRhmMfW nUM rcx
vwly, SRomxI Bgq jI, sUrmy dy SuB l`Kx d`sdy hn:-sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn
ky hyq] (so) auh (sUrw) sUrbIr bhwdr, isrl`Q joDw (pihcwnIAY) pCwixAW jWdw
hY, (ju) ijhVw (dIn) Drm (ky) dy (hyq) leI Drm Xu`D (lrY) lVy[ purjw purjw
kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu] Drm-Xu`D ’c QoiVAW bhuiqAW dI vIcwr iqAwg ky,
ij`q dI Aws r`KidAW, vYrIAW nwl ft ky mukwblw kridAW, vYrIAW dw purjw
purjw kit ky, pUrn gurU jI leI(mrY) ShId ho jwvy[ (kbhU) kdy BI (Kyqu) mYdwny
jMg nUM n (CwfY) C`fy, jMg ij`qy[ ijvyN sRI AnMdpur swihb jI, sRI cmkOr swihb jI,
sRI mukqsr swihb jI, srhMd Fwhux, G`lUGwirAW Drm-ju`DW smyN isMG, vYrIAW dw
purjw 2 k`t ky ShId hoey[ ieauN ShIdI pwvy, joDw khwvy, Awp gvwvy, jnm n
Awvy[ ShId khwvy, pUijAw jwvy[
dUjw AMqRIv ArQ :- ggn dmwmw bwijE; pirE nIswnY Gwau] jdoN pUrn
gurU jI duAwrw, g`j ky.gurbwxI kQw kIrqn rUpI dUhrw (dmwmw) DONsw v`jdw hY,
Bwv pUrn gurU jI, g`j ky.gurbwxI kQw kIrqn krdy hn, qdoN guris`K joDy vwihgurU
3 g`jdy hn, qW(ggn) Akws (bwijE) gUMj au~Tdw hY[ pUrn gurU jI qoN gurbwxI
sux ky, pirE nIswnY Gwau] ijnW@ dy idl ’qy kwm kRoD AOguxW rUp vYrIAW dw purjw
2 k`t ky, ijauNdy mr ky, siqgurW dI pRsMnqw lYx dw (nIswnY) nIswnw huMdw hY, aun@W
dy(nIswnY) idl ’qy(Gwau) j^m Cyk (pirE) pYNdw hY[ XQw:- kbIr.siqgur sUrmy;
bwihAw bwnu ju eyku] lwgq hI.Buie igir pirAw; prw kryjy Cyku])
Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] siq sMqoK dieAw Drm vIcwr,
inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym ivrwg iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw

www.Gursevak.com 146 q`qkrw


inrlypqw Awid AnMq SuB guxW dIAW AnMq klW sihq, ie`k rs b`JvyN AsMK pRkwS
hI pRkwS, nUr hI nUr nUro nUr, bRhm jI ’c lIx gursyvkW sUrimAW dy nwl(mWifE)
sjy, (Kyqu) swDsMgq rUp mYdwny jMg ’c (ju) ijhVw (sUrmw) bhwdr gursyvk,
sihxsIlqw rUpI sMjoA, pRymw-BgqI rUpI rweI&l sihq ShIdI bwxw pihn ky,
sMqoK rUpI kmrksw lw ky, (mWifE) sijAw P`ibAw vIcwrdw hY ik (Ab) hux,
bhwdrI nwl dwau KyfidAW, AOguxW v`loN mrn rUp(jUJn) ShIdI dyx (ko) nUM bVw hI
suinhrI mOkw hY[
sUrw so pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] (so) auh (sUrw) sUrbIr bhwdr,
isrl`Q joDw (pihcwnIAY) pCwixAW jWdw hY, (ju) ijhVw (dIn) Drm (ky) dy (hyq)
leI, Drm Xu`D (lrY) lVdw hY, Bwv guris`KI Drm pRcwr krdw hY[ pUrn gurU jI
leI, Apxw sB ku`J kurbwn kr idMdw hY[ purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY
Kyqu] Drm-Xu`D ’c QoiVAW bhuiqAW, AOguxW rUp vYrIAW dI vIcwr iqAwg ky, ij`q
dI Aws r`KidAW, AOguxW rUp vYrIAW nwl ft ky, mukwblw kridAW, AOguxW rUp
vYrIAW dw purjw purjw kit ky, Bwv nws krky, pUrn gurU jI leI, AOguxW v`loN
mrY, (kbhU) kdy BI.(Kyqu) swDsMgq rUp mYdwny jMg nUM n (CwfY) C`fy, jMg ij`qy,
ijauNdw mr ky AOguxW rUp vYrIAW nMU ij`qy[ pUrn gurU jI dy joiDAW ’c aupRokq dovyN
hI gux sn[ AMdroN AOguxW rUp vYrIAW Aqy cV@ ky Awey zwlmW nwl Drm-ju`D krky
ij`qdy sn[
177.vwihgurU] siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY] Awpy
dieAw krhu pRB dwqy; nwnk AMik smwvY] vwihgurU (nwnk) DMn gurU rwmdws
swihb jI, sIs Bytw i BI, GxI qoN GxI AqI hI inmRqw pRym nwl bynqI krdy hn:-
ijn@W siqgurW duAwrw, idsx qoN rihq suqMqR pUrn bRhm jI pRwpq huMdy hn[ AYsy
dwqy siqgur swihb jI AwgY dwsn dws Awpxw sIsu Byt kr (dyau) dyvy, sIs Byt
krky, AhMkwr n kry[ dwsn dws dw Bytw kIqw isr, jy siqgur swcy pwiqswh jI
nUM (BwvY) Bw jwvy[ jy pu`Cx hy pRymIAW!isr ikauN idMdw hYN? hy (pRB) smr`Q dwqy
vwihgurU siqgurU Amrdws swihb jIau!Awpy hI(dieAw) imhr krhu, ijs krky
dwsn dws Awp jI dy (AMik) srUp, pRym ’c (smwvY) smwA lIx ho jwvy, DMn gurU
rwmdws jI, DMn inmRqw[)
178.vwihgurU] inrguxu rwiK lIAw; sMqn kw sdkw] siqguir Fwik lIAw;
moih pwpI pVdw] DMn gurU Arjn dyv swihb jI sRb ivAwpI mhW ivsmwd, GxI
www.Gursevak.com 147 q`qkrw
inmRqw nwl &urmw rhy hn:-(inrguxu) guxW qoN rihq, dwsn dws ny(sMqn)
siqgurW(kw) dw(sdkw) Awsrw ilAw, ijs krky vwihgurU siqgurU swihb jI ny
AOguxW ivkwrW qoN rwiK lIAw[ XQw:-siqguru myrw sdw dieAwlw; moih dIn kau
rwiK lIAw]) (moih) dwsn dws pwpI inrgux dw siqguir ny ikRpw-krky lok pRlok
dw pVdw (Fwik) Fk lIAw[ XQw:- Fwkn Fwik.goibd gur myry; moih AprwDI,
srn crn])
179.vwihgurU] iqsu gur kau; sd krI nmskwr] iqsu gur kau; sd jwau
bilhwr] ijhVy siqgurU swihb jI sB qoN v`fy smr`Q mwqw ipqw pUrn dieAwl
ikRpwl hn[ ijn@W dw kIqw sB ku`J huMdw hY[ ijn@W dy s`cy hukm nUM koeI BI nhIN myt
skdw[ ijn@W AMdr hrI dw nwm vsdw hY sBnIN QweIN bRhm hI bRhm vyKdy hn[
ijn@W AMdr inscy krky nwm dw pRkwS, pUrn pwrbRhm jI dw invws hY[ (iqsu)
iqn@W (gur) siqgurW (kau) nUM, dwsn dws sd sdw nmskwr (krI) krdw hY[
XQw:- nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]) nmskwr gurdyv
ko; siqnwm ijs mMqR suxwieAw[) (iqsu) iqn@W (gur) siqgurW (kau) qoN, dwsn dws
sd(sd) sYNkVy vwrI (bilhwr) kurbwn(jwau) jWdw hY[)
180.vwihgurU] siqgur ky crn; Doie Doie pIvw] gur nwnk; jip jip sd
jIvw] (1152) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-Dur kI bwxI dy dwqy,
kOVy rITy im`Ty krn vwly, phwV nUM pMjw lwaux vwly, c`kIAW nUM sYnqW nwl clwaux
vwly, dUjy pwiqswh jI nMU Awpxw srUp bnwaux vwly, siqgur nwnk dyv swihb jI
(ky) dy crn kmlW nUM, dwsn dws Doie Doie ky (pIvw) pINdw hY[ DMn gurU nwnk,
DMn gur nwnk (sd) sdw 2 jip jip ky (jIvw) ijauNdw hW[
181.vwihgurU] mo grIb kI; ko gujrwvY] mjlis dUir; mhlu ko pwvY]1]
(1161) SRomxI Bgq kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- s`qr hzwr (slwr) srdwr,
svw lwK pYgMbr, byAMq (syK) au~cI jwqI vwly muslmwn, CipMjw kRoV Xwdv Awid
vwihgurU jI ny pYdw kIqy hn, ieh pRwpqI dy Xqn ’c hn[ mjlis dUir; mhlu ko
pwvY]1] vwihgurU jI dI (mjlis) sBw dUir hY, ien@W ’coN (ko) koeI ivrlw hI,
Bgq jYdyv, Bgq PrId swihb Bgq rivdws swihb jI vWg sBw dy (mhlu)
itkwxy nUM (pwvY) pwauNdw hY[ jy ieqny v`fy 2 sBw nUM pw nhIN skdy qW, mo grIb kI;
ko gujrwvY] (mo) dwsn dws grIb (kI) dI, (ko) kI (gujrwvY) phuMc hY?Bwv myrI

www.Gursevak.com 148 q`qkrw


koeI phuMc nhIN, vw ko gujrwvY] (ko) kOx (gujrwvY) phuMc krwvY ?Bwv Es dI sBw
nUM pRwpq krwvy, vw (ko) koeI ipAwrw phuMc krwvy[)
182.vwihgurU] nwnku vycwrw, ikAw khY] sBu loku slwhy; eyk sY] isru
nwnk; lokw pwv hY] bilhwrI jwau; jyqy qyry nwv hY] DMn gurU nwnku swihb jI
AqI hI gRIbI nwl &urmwauNdy hn:-hy BweI!sBu sMq loku (eyk) ie`k AdÍYq srUp
vwihgurU (sY) nUM (slwhy) slwhuMdy hn[ vwihgurU (nwnku) dwsn dws vycwrw, qu`C
gRIb Awp jI dy js nUM (ikAw) kI (khY) khy?Bwv dwsn dws gRIb qoN pUrn js
ikhw nhIN jWdw[ A`gy hor BI GxI qoN GxI inmRqw sihq siqgurU nwnk swihb jI
&urmwauNdy hn:-ie`k bRhm nUM slwhux vwly sMq lokw dy, (pwv) crnW ’qy dwsn dws
dw isru hY[ (jyqy) ijqny (qyry) Awp jI dy (nwv) nwm (hY) hn, vw nwm jpx vwly
sMq lok hn, dwsn dws aun@W qoN (bilhwrI) kurbwn (jwau) jWdw hY[
183.vwihgurU] qyrw mhlu Agocru myry ipAwry; ibKmu qyrw hY Bwxw] khu
nwnk Fih pieAw duAwrY; riK lyvhu mugD Ajwxw]4] hy myry ipAwry vwihgurU
jI!(qyrw) Awp jI dw (mhlu) itkwxw inrgun srUp jI (Agocru) suqMqR inrlyp
hn, ikauNik prmpUjnIk inrgun vwihgurU jI!hux, AsMK bRhmMf dI rcnw
rcidAW, lYA kridAW, hMgqw rihq inrlyp.hn jI[ XQw:-Epiq prlau; iKn
mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] (qyrw) Awp jI dw Bwxw hukm mMnxw BI
(ibKmu) AOKw hY[ ijvyN ijn@W ipAwirAW nwm jipAw vMf CikAw, cr^VIAW ’qy
cVy@, bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW luhweIAW, dyZW ’c aubwly gey, goLIAW shwrIAW,
Drm-Xu`DW ’c purjw 2 ktvw ky ShId hoey, pRsMn rih ky Awp jIdw Bwxw im`Tw
krky mMinAw[ khu nwnk Fih pieAw duAwrY; riK lyvhu mugD Ajwxw]4]
(1186) vwihgurU nwnk siqgurU pMjvyN pwiqswh jI (khu) &urmwauNdy hn:- dwsn
dws Awp jI dy duAwrY ’qy Fih pieAw hY, ies leI dwsn dws (mugD) bysmJ
(Ajwxw) Axjwx nUM, Apxy inrgun srUp ’c, riK (lyvhu) lvo jI[ XQw:- myil
lYhu dieAwl; Fih pey duAwirAw] riK lyvhu dIn dieAwl; BRmq bhu hwirAw])
nwnku grIbu Fih pieAw duAwrY hir myil lYhu vifAweI]6] moih grIb kau lyhu
rlwie] nwnk Awie pey srxwie])
184.vwihgurU] Apuny Twkur kI hau cyrI] crn ghy jgjIvn pRB ky; haumY
mwir inbyrI]) <> siqnwmu krqw purKu jI dy pUrn gur Avqwr, prm-pUjnIk

www.Gursevak.com 149 q`qkrw


s`cy siqgurU swihb jI, kilju`gI jIAW dI hMgqw inivrq krn leI, AqI hI
inmRqw hlImI gRIbI Bwau BgqI dw aupdyS idRV krvw rhy hn[ siqgurU pihly
pwiqswh jI &urmwauNdy hn:- (hau) dwsn dwsI Apuny (Twkur) mwlk pRBU (kI) dI
(cyrI) dwsI hY[ rom 2 krky, dwsI bxky (jgjIvn) jgq dy jIvn rUp (pRB)
smr`Q vwihgurU jI (ky) dy prm-piv`qR prm-pUjnIk mhwn praupkwrI crn-kml
(ghy) pkVy hn[ XQw:-idVu kir.crx ghy pRB qum@ry; shjy.ibiKAw BeI KIE]
crn ghy dw Bwv crnW dw pRp`k iDAwn kIqw, crnW nUM c`itAw, crnW ’c lIxqw
pweI, qn mn Dn isr crnW ’c AripAw qW jgjIvn ny ikRpw krky dwsn dwsI
dI mn bwxI sRIr dI (haumY) hMgqw mwir ky (inbyrI) inbyV idqI Bwv ^qm kr
idqI[
185.vwihgurU] jy qKiq bYswlih, qau dws qum@wry; Gwsu bFwvih kyqk bolw]
siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy pRB smrQ sRb pRiqpwlk! Awp jI
prm ikRpwlqw krky jy qKiq ’qy (bYswlih) ibTw dyvoN, (qau) qW BI (qum@wry) Awp
jI dy dwsn dws hW[ jykr Awp jI rwj Koh ky, Gwsu (bFwvih) bFwE qW dwsn
dwsW ny (kyqk) ikqnw ku Bwv kI (bolw) bolxw hY?
186.vwihgurU] pRB jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] kvn mUl qy. mwnuKu
kirAw; iehu prqwpu quhwrw] swrg rwg ’c ShIdW dy isrqwj, siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI, vwihgurU jI dy snmuK GxI inmRqw sihq, pRym bynqI krdy hn:-hy
(pRB) smr`Q vwihgurU jI!(moih) dwsn dws ibcwrw (AnwQu) XqIm, (kvnu) kOx
cIz hY?Bwv ku`J BI smr`Qw nhIN r`Kdw[ (kvn) ikhVy (mUl) mu`F Bwv rkq ibMd
(qy) qoN, bVI hI suMdr nr nrwiexI dyh mwnuKu nUM (kirAw) bxwieAw hY[ ijs
duAwrw Awp jI dI pRwpqI ho skdI hY[ iehu (quhwrw) Awp jI dw hI mhW Ascrj
ibsmwd Anq klwvwn qyz prqwpu hY[ XQw:- gusweˆØI; prqwpu quhwro fITw] krn
krwvn aupwie smwvn; sgl CqRpiq bITw]) ibrwijq; rwm ko prqwp] AwiD
ibAwiD aupwiD sB nwsI; ibnsy qInY qwp]1]
187.vwihgurU] piqq pwvn Bgiq bCl; dIn ikrpw Dwr] kr joiV nwnku
dwnu mWgY swD sMig auDwr]2] vwihgurU(nwnku) siqgurU Arjn dyv swihb jI
&urmwauNdy hn, (piqq) Aipv`qRW nUM (pwvn) piv`qR krn vwly (Bgiq) BgqW dy
(bCl) ipAwry, hy pRBU jI!dwsn dws (dIn) gRIb au~qy ikrpw idRstI (Dwr) Dwrnw
kro jI[ dwsn dws (kr) h`Q joiV ky vw AMdroN mn ic`q rUpI h`Q joV ky, ieh dwnu
www.Gursevak.com 150 q`qkrw
(mWgY) mMgdw hY ik dwsn dws gRIb nUM swD sMig duAwrw, AOguxW ivkwrW qoN(auDwr)
mukq kr lvo jI[ jy koeI cIz mu`l ^rIdIey qW aus dw Aihswn nhIN mMnIdw, pr
jy mu&q pRwpq krIey qW idl ’c dwnI dw bVw BwrI Aihswn mMnIdw hY[ pr ieh
qW Awqm dwn hY, ies dw duinAwvI dwn nwloN kroVW guxW Aihswn mMn ky, jIau
pRwx Dn Awgy Dr ky isr dyx q`k BI gurU dI s`cI syvw krnI hY[ XQw:- Aink
BWiq kir syvw krIAY] jIau pRwn Dnu AwgY DrIAY] AYsw Awqm dwn siqgurW qoN
ibnw hor koeI BI Avqwr pYgMbr nhIN dy sikAw Aqy n dy skygw[ XQw:-ijn qUM
syivAw Bwau kir; syeI purK sujwn] iqnw ipCY CutIAY; ijn AMdir nwmu inDwnu]
gur jyvfu.dwqw ko nhI; ijin idqw Awqm dwnu]2]) siqguru dwqw.sBnw vQU kw;
pUrY Bwig imlwvixAw]
188.vwihgurU] khw khau mY ApunI krnI ijh ibiD jnmu gvwieE] kih
nwnk sB Aaugn mo mY; rwiK lyhu srnwieE]2] (1232) AduqI ShIdI dyx vwly
ShIdW dy jnm dwqy, vwihgurU (nwnk) siqgurU nOvyN pwiqswh jI, GxI hI inmRqw
hlImI gRIbI AwzzI dInqw nwl, vwihgurU jI dy snmuK kih rhy hn:-hy vwihgurU
jI! (mo) dwsn dws(mY) ’c BwvyN sB Aaugn hI AOgux hn, pr Pyr BI dwsn dws
nUM AwpxI (srnwieE) Srn ’c, rwiK (lyhu) lvo jI[ XQw:- siB Avgx; mY guxu
nhI koeI] ikau kir; kMq imlwvw hoeI]1]) rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw
Dwry] syvw.kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]1])
189.vwihgurU] lyKw ilKIAY; mn kY Bwie] nwnk BIjY; swcY nwie]2]
(1237) DMn gurU nwnk dyv swihb jI, Apny prm pwk inrgun srUp jI duAwrw,
hux swry jIAW nUM suAws pdwrQ nwmu b^S rhy hn[ &LW ’c rs, Pu`lW ’c sugMDI
Br rhy hn[ hzUr &urmwauNdy hn:-hy BweI!mn (kY) dy (Bwie) pRym nwl swcY
(nwie) nwm dw lyKw Awpxy idl, rom 2 ’qy (ilKIAY) ilKxw krIey, ilKxy krky
vwihgurU jI (BIjY) pRsMn hox[
190.vwihgurU] slok mhlw 2] Awip aupwey nwnkw; Awpy rKY vyk] mMdw
iksno AwKIAY; jw sBnw swihbu eyku] (1237) siqgurU sRI gurU AMgd swihb jI
hux, Apny inrgun srUp jI duAwrw AsMK AnMq sUrjW, cMdRimAW qwirAW, AgnIAW
ibjlIAW ititAwixAW swrIAW dyhW nUM sdw pRkwS rhy hn[ AYsy smr`Q gurU jI,
jIv dI doK idRstI mytx nUM smr`Q hn[ siqgurU nwnkw dyv swihb jI dy (2) dUjy

www.Gursevak.com 151 q`qkrw


(mhlw) srUp siqgurU AMgd dyv swihb jI slok aucwrdy hn:-bRhm srUp gurU
nwnk swihb jI ny Awpy hI swry jIv (aupwey) pYdw kIqy hn, pr ien@W jIvW ny
hMgqw krky, Awpxy idl ’c Awip hI vwihgurU jI nwloN (vyk) &rk pw (rKY)
r`iKAw hY[ (jw) jdoN sBnw jIAW dy (swihbu) mwlk (eyku) ie`k AdYÍq rUp bRhm jI
sBnw ’c hn, qW mMdw iksno AwKIAY[ DMn vwihgurU siqgurU AMgd dyv swihb jI
dI AMimRq rUp bRhm idRstI ’c koeI BI burw nhIN hY[ XQw:-mn Apuny qy; burw
imtwnw] pyKY sgl isRsit; swjnw]) jo pRB kIno.so Bl mwinE; eyh sumiq.swDU qy
pweI]2] sB mih riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]
191.vwihgurU] jwiq kulInu syvku jy hoie] qw kw khxw khhu n koie])
jwhr pIr jgqu guru bwbw]3] vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk swihb jI DMn hn,
jo hux koRVW bRhmMfW nUM, Apny inrgun srUp jI duAwrw, rc lYA kr rhy inrlyp BI
hn[ XQw:- Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw]) iKn
mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iKn mih Qwip auQwpnhwry;
kudriq. kIm n phI]) hzUr &urmwauNdy hn:-hy BweI! (kulInu) au~cI kul jwiq
vwlw, mwn AiBmwn qoN rihq, hMgqw iqAwg ky isr dyx vwlw, jy koeI vwihgurU jI
dw syvku (hoie) hovy, (qw) iqs dy js (kw) dw khxw, dwsn dws (koie) koeI BI
(n) nhIN (khhu) kih skdw, Bwv aus dw js bhuqw ikhw nhIN jw skdw[ ijvyN
ie`k qW AMimRq hovy dUjw sony dy BWfy ’c pwieAw jwvy[ iesy qr@W ie`k qW au~cI zwqI
hovy, dUjw AsMK AnMq bRhmMfW dy mwlk dw syvk bx jwvy[ ies leI aus dw js
iksy qoN vI ikhw nhIN jw skdw[ ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk; px@IAw pihrY
soie] siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-nIc qoN nIc Aiq nIc
(snwqˆØI) snwq jwq hY, ijs qoN cMfwl BI nPrq krdy hn[ hy BweI!jykr
AYnI(snwqˆØI) nIc jwq ivic koeI vwihgurU jI dw syvku, ibnu ijhvw; jo jpY
ihAwie] dI AvsQw vwlw (hoie) hovy (soie) auh dwsn dws dy sRIr dy cmVy dIAW
(px@IAw) ju`qIAW Awpxy crnW ’c (pihrY) pwvy[
192.vwihgurU] siqguru dyau.pRqiK hir mUriq; jo AMimRq bcn suxwvY] nwnk
Bwg Bly iqsu jn ky; jo hir crxI icqu lwvY]5] (1264) DMnu DMnu rwmdws guru;
ijin isirAw.iqnY svwirAw] Anuswr vwihgurU nwnk siqgurU rwmdws swihb jI

www.Gursevak.com 152 q`qkrw


vwihgurU mh`ly pihly dUjy qIjy siqgurW dI mhwn mihmw &urmwauNdy hn:-hy
BweI!(dyau) prm pUjnIk siqguru swihb jI, (dyau) pRkwS srUp hir jI dI
pRqiK(mUriq) srUp hn, jo AMimRq bcn gurbwxI kQw kIrqn(suxwvY) suxwauNdy hn[
iqsu (jn) ipAwry gurU pRymI Bgq jI ky Bwg Bly hn, jo (hir) vwihgurU jI dy
prm-pUjnIk prm-piv`qR (crxI) crn-kmlW ’c icqu (lwvY) lwauNdy hn[
193.vwihgurU] hir kw ichnu soeI hir jn kw; hir Awpy jn mih Awpu
rKWiq] prm pUjnIk bRhm srUp siqgurU rwmdws swihb jI &urmwauNdy hn:-ijs
ipAwry dy ihrdy ’c siqgurU mhwrwj swihb jI vsy hoey hn[ AYsy (jn) ipAwry
Bgq (mih) AMdr, hir jI ny Awpy, Awpxw Awpu srUp (rKWiq) r`iKAw hY[ ies
leI ijhVw hir jI kw(ichnu) srUp hY, (soeI) EhI hir jI dy jn (kw) dw srUp
hY[ Dnu DMnu gurU nwnku smdrsI; ijin inMdw ausqiq qrI qrWiq]4] (1264)
vwihgurU Dnu DMnu gurU nwnku dyv swihb jI, duSmx imqR, du`K suK, mwn Apmwn,
hrK sog, sony lohy AMimRq zihr ’c (smdrsI) (sm) ie`ko ijhI (drsI) idRstI
r`Kx vwly DMn DMn hn[ ijin sm idRstI nwl inMdw ausqiq Awp qrI hY, Awpxy
ipAwry is`KW nUM (qrWiq) qrwauNdy hn[ inMdw ausqiq qrI dw Bwv:-smdrsI DMn
DMn siqgurU rwmdws swihb jI ny, Awp iksy dI inMdw nhIN kIqI[ ApxI inMdw hox
qoN pRvwh nhIN kIqI, Gbrwey nhIN[ iksy dy swhmxy aus dI KuSwmd ausqiq nhIN
kIqI, AwpxI ausqiq nhIN krweI[ ies qr@W Awp jI ny, inMdw ausqiq qrI hY[
aupRokq SuB gux b^S ky Awpxy ipAwry is`KW nUM inMdw ausqiq qoN htw ky qrwieAw
hY[ XQw:- bwh pkiV guir kwiFAw; soeI auqirAw pwir]
194.vwihgurU] myrI jwiq kut bWFlw For FovMqw; inqih bwnwrsI Aws
pwsw] mwieAw dy iqAwgI Bgq rivdws swihb jI, hux, Apny inrgun srUp jI
duAwrw, kroVW sUrjW, cMdRimAW AgnIAW qwirAW ibjlIAW titAwixAW nUM pRkwS
rhy hn[ v`fBwgx rwxI JwlW jI, Awp jI nUM Awpxy j`g ’c lY geI[ jwq
AiBmwnI lokW ny BwvyN Awp jI qoN n&rq kIqI, pr Pyr BI Awp jI ny aun@W nUM pUrn
iKmw hI iKmw kIqI[ jdoN Bojn Ckx l`gy, ie`k 2 bMdy nwl do 2 Bgq jI, Bojn
Ckx l`gy[ ieh mhW ivsmwd kOqk dyK ky, swry iv`dvwn, pUrn Bgq jI dy
praupkwrI crnIN pY gey[ Awp jI ny Pyr BI gumwn nhIN kIqw, sgoN vYrwg nwl

www.Gursevak.com 153 q`qkrw


Awpxy Awp nUM cmwr ikhw, nwm jpx jpwaux dI BwrI mihmw &urmw rhy hn:-hy
Akwl purK jIau!(myrI) dwsn dws dI nIc jwiq cMm nUM kut, (bWFlw) v`Fx,
(bwnwrsI) kWsI dy (Aws pwsw) AwLy duAwLy (inqih) inqwpRqI (For) mry
fMgr(FovMqw) Fox vwlI hY[ Ab ibpR pRDwn, iqih krih fMfauiq; qyry nwm
srxwie, rivdwsu dwsw]3] (1293) hy Akwl purK jIE!Awp jI dy nwm dy pRqwp
krky (Ab) hux (iqih) iqs cimAwr nUM (pRDwn) muKI mMny pRmMny iv`dvwn, (ibpR)
bRwhmx (fMfauiq) fMfy vWg lMmy pY ky nmskwr (krih) krdy hn[ hy mhwrwj!ieh
(qyry) Awp jI dy nwm dw hI pRqwp hY[ Awp jI dy nwm nUM hI fMfauqW huMdIAW hn[
dwsn dws nIc cimAwr nUM kOx jwxdw hY?ies leI dwsn dwsw rivdwsu (qyry)
Awp jI dy prm piv`qR SuB s`cy nwm dI (srxwie) Srn hY[
195.vwihgurU] jw ky kutMb ky FyF sB, For FovMq iPrih; Ajhu bMnwrsI
Aws pwsw] DMn rivdws Bgq swihb jI, Apny ivsmwd inrgun srUp jI duAwrw
hux swfy suAwsW nUM pRkwS rhy hn[ Awp jI nUM sRystwcwr krn vwly muKI bRhmx
fMfauq krn l`gy[ XQw:- piqq jwiq auqmu BieAw; cwir vrn pey pig Awie]
AYnI BwrI mMnqw pUjw hox qoN BI Awp jI ny mwx nhIN kIqw[ nwm dI mhwn mihmw
jxwauNidAW, aun@W dI zwqI n&rq mytx leI pu`iCAw, “Awp jI bRhmw jI nUM mMndy
hoN” kihMdy, “hW jI”, qW Awp jI ny ikhw, bRhmw jI qW kvl qoN pYdw hoey sn,
jnm krky bRhmx nhIN sn[ ds l`K vrHw qp krky bRhmw jI bx ky, isRstI rcx
dI qwkq pRwpq kIqI[ prwsr irKI Aqy mCodrI qoN pYdw hox vwly ivAws jI,
bRwhmx nhIN sn[ bRhmw qoN pYdw hox vwly, snk snMdn, snwqn snq kumwr Awid
nwm jpxy krky mMny pUjy gey[ bRhmw Aqy vysvw aurvsI qoN pYdw hox vwly visst
munI jI BwvyN jnm krky bRwhmx nhIN sn, pr nwm jpxy krky pUjy gey[ Bgq
kbIr swihb jI julwhy Aqy Bgq nwmdyv swihb jI CINby jwqI dy sn, pr nwm dy
pRqwp krky mMny pUjy gey[ Bgq jI ny lUM 2 krky Akwl purK jI dw DMnvwd
kridAW snmuK nwm dI mihmw khI[ jw ky kutMb ky FyF sB, For FovMq iPrih;
Ajhu bMnwrsI Aws pwsw] (jw) ijs nIc cimAwr rivdws (ky) dI cimAwr zwqI
(ky) dy(FyF) pSUAW vrgy mUrK sB (kutMb) pirvwr (Ajhu) hux vI, (bMnwrsI)
kWsI dy (Aws pwsw) Awly duAwly (For) murdy pSUAW nUM (FovMq) FoNdy (iPrih) iPrdy
hn[ Awcwr sihq ibpR krih fMfauiq; iqn qnY rivdws dwswn dwsw]3]2]

www.Gursevak.com 154 q`qkrw


(1293) ijs dwsn dws dI cimAwr zwqI dy sB pRvwr, kWsI dy Awly duAwly
murdy pSUAW nUM FoNdy hn, (iqn) iqn@W dy (qnY) pu`qr dwswn dwsw rivdws nUM sRySt
(Awcwr) krq`bW sihq Bwv SuB krmI (ibpR) bRwhmx, (fMfauiq) fMfy vWg lMmy pY
ky nmskwr (krih) krdy hn[ ieh sB nwm dw hI pRqwp hY[
196.vwihgurU] iqAwgIAY gumwnu mwnu. pyKqw dieAwl lwl; hW hW. mn
crn ryn] (1305) au~bldI dyZ AMdr bYT ky, q`qw ryqw sIs ’qy puAw ky, q`qy ryqy
’qy bYT ky, sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@ ky, DIrj DirAw, Ajr jirAw, Bwxw
mMnx dw sbk isKwieAw[ AYsy mhwn praupkwrI siqgurU Arjn dyv swihb jI,
Awp jI gumwn mwn dy iqAwgI hn[ Awpxy pRymIAW nUM gumwn mwn iqAwgx dw SuB
s`cw aupdyS b^Sdy hn[ siqgurU rwmdws swihb jI ’qy AQwh SrDw r`KidAW hzUr
&urmwauNdy hn:-(hW) hy BweI!dwsn dws, (lwl) ipAwry (dieAwl) dieAw dy Gr,
siqgurU rwmdws swihb jI nUM bRhm srUp krky (pyKqw) dyKdw (hW) hY, mn gurU jI
dy prm-piv`qR crn-kmlW dI (ryn) DUV (hW) hY[ siqgurW dI crn DUV bx ky,
siqgurW duAwrw (gumwnu) AhMkwr, (mwnu) siqkwr dI ie`Cw (iqAwgIAY) iqAwg
dyeIdw hY, iqAwgxw krIey[ crn DUV dw Bwv AqI hI inmRqw hlImI gRIbI crnW
’c lIxqw hY[ XQw:- sBu idnsu rYix.dyKau guru Apunw; ivic AKI.gur pYr
DrweI]) crn irdy ’c vswauxy, crn-kmlW qoN bilhwr jwxw, crn-kmlW dI
Et lYxI, crn-kmlW nUM ArwDxw, Do ky pIxy, kysW nwl JwV@ny, ADwr mMnxy[
crn-DUV msqk nUM lwauxI, crn DUV ’c iesnwn krnw Awid byAMq gux siqgurW
dI crn-DUV’c hI hn[
197.vwihgurU] jwq njwiq dyiK mq Brmhu; suk jnk pgIN lig iDAwvYgo]
AwpxI au~cI jwq dyK ky, aus dw AiBmwn krky, Bgq rivdws swihb jI, sRI sYx
jI, sRI kbIr swihb jI dI (njwiq) nIvIN jwq dyiK ky, (mq) n (Brmhu) Brmxw
kro[ bRhmx suk dyau jI ny Awpxw Brm iqAwg ky, Bwv bRhmx jwqI dI hMgqw
iqAwg ky, C`qRI jnk rwjy jI dy (pgIN) crnI lig ky, vwihgurU jI nUM (iDAwvYgo)
iDAwauxw kIqw[ jnk jI nUM ikhw, “jI!aupdyS b^So[ ” kihMdy, “ivhl nhIN,
j`g krky aupdyS dyvWgw[ ” ies nUM kMD dy dUjy pwsy KV@w kr idqw[ hukm kIqw,
“jUT kMD dy au~qoN dI su`to[ ” byAMq jUT su`t idqI[ DMn bwby sukdyau jI ieqnI
krVI prK ’c pUry auqry[ ijs nUM DMn gurU rwmdws swihb jI ieauN &urmwauNdy

www.Gursevak.com 155 q`qkrw


hn:-jUTn jUiT peI isr aUpir; iKnu mnUAw iqlu n fulwvYgo] jUT C`fx vwly
(jUTn) jUiTAW dI jUiT hI jUiT, aus ivcwry dy isr aUpir peI qW Es ny (iKnu)
QoVy qoN QoVw smW (iqlu) QoVy mwqR Awpxw (mnUAw) mn (n) nhIN (fulwvYgo)
fulwieAw[ jdoN rwjy jnk jI ny dyiKAw ik ivcwrw jUTIAW p`qlW ’c hI luk igAw
hY qW mn mom vWgU FL igAw[ jUTIAW p`qLW ’coN k`F ky iesnwn krwieAw,
inrwlI b^SS kr idqI[ CwqI nwl lw ky Ajpw jwp b^S ky Agm Agocr
vwihgurU jI ’c lIxqw b^SI[ bRhmx huMidAW, C`qRI rwjy jnk jI pws gey[
AwpxI jwqI au~cI mMn ky n&rq nhIN kIqI[ DMn sihxSIlqw DMn inmRqw[ jykr
mhWpurS nIvIN zwqI ’c Bgq rivdws swihb, sRI kbIr swihb jI, sRI sYx swihb
jI vWg hox qW dyK ky Brm nhIN krnw[ aun@W qoN s`cw Gr pu`C lYxw cwhIdw hY[
XQw:- jwiq jnmu nh pUCIAY. sc Gru lyhu bqwie] (1330) jwq njwiq dyiK mq
Brmhu; suk jnk pgIN lig iDAwvYgo] SuB syvw krky mhWpurSW dI KusI lYxI
cwhIdI hY[ jnk jnk bYTy isMGwsin; nau munI DUir lY lwvYgo] inMmI rwjw, rwjy
jnk dI pJ`qrvIN jgHw rwj isMGwsx ’qy bYiTAW, AYsy (jnk) igAwn dy isMGwsin
’qy bYTy, mwx nhIN kIqw[ rwjw huMidAW nau (munI) munIAW dI crn DUir lY ky
Awpxy m`Qy nUM (lwvYgo) lweI[ DMn rwjy jnk dI kmweI[ vwihgurU] jnk dy
isMGwsn ’qy bYTxy krky, inMmI rwjy dw nwm, inMmI jnk ipAw[ nwnk ikRpw ikRpw
kir Twkur; mY dwsin dws krwvYgo]8]2] (1309) vwihgurU (nwnk) DMn gurU
rwmdws swihb jI &urmwauNdy hn:-hy ikRpw srUp (Twkur) mwlk jI!dwsn dws ’qy
ikRpw (kir) krky, (mY) dwsn dws nUM Apxy (dwsin) dwsW dw dws (krwvYgo) krw
lvo Bwv bxw lvo[ XQw:-ieku dwnu mMgY nwnku vycwrw hir dwsin dwsu krweI]
24] (758) mo kau kIjY dwsu dws dwsn ko; hir dieAw Dwir jgMnwQw]3]
(696)
198.vwihgurU] jnu nwnku dwsn dwsu hY; jo siqgur lwgy pwie]2] (1314)
vwihgurU(nwnku) s`cy siqgurU rwmdws swihb jI &urmwauNdy hn:-(jo) ijhVy dws
siqgur Amrdws swihb jI dy prm pwk(pwie) crnIN (lwgy) l`gy hn, (jnu) dwsu
aun@W dw dwsn dwsu hY[
199.vwihgurU] kilAwnu mhlw 4] rwmw hm dwsn dws krIjY] sRI baulI
swihb jI dy rcnhwr, vrW dy dwqy siqgurU qIjy pwiqswh jI ny siqgurU dUjy

www.Gursevak.com 156 q`qkrw


pwiqswh jI dw Avqwr gurpurb sRI goieMdvwl swihb jI ivKy, bVI DUm Dwm SrDw
Bwvnw sihq cV@dI klw nwl mnwieAw[ dySW pRdySW qoN is`K sMgqW Aqy sMinAwsI,
AqIq bYrwgI iqAwgI, jogI Aqy n@wnW ByKW dy swDU joV myly ’qy huMm humw ky phuMcy[
DMn gurU Amrdws swihb jI DMn gurU Amrdws swihb jI dy js nwl swrw bRhmMf
hI gUMj au~iTAw[ AnMq bRhmMfW dy Bgq dyvI dyvqy Avqwr pYgMbr Aw ky sB jY
jYkwr krn l`gy[ XQw:- jY jYkwru sBY krih; scu Qwnu suhwieAw]) jY jY kwr Bey
jg BIqir; hoAw pwrbRhmu rKvwlw]2]15] 43] (619) ies joV myly dy smwgm
dI syvw qW swirAW ny kIqI pr Kws pRymIAW ny Kws hI s`cI syvw kIqI[ XQw:-
swcw nwvxu; gur kI syvw] pr DMn gurU rwmdws swihb jI dI s`cI syvw ny swirAW
dy mnW nUM ij`q ilAw[ siqgurU rwmdws swihb jI dy lUM 2 ’coN gurU syvw Aqy BgqI
dI KuSbo &Yl geI[ XQw:- cMdn Bgqw joiq ienyhI; srby prmlu krxw] Anuswr
siqgurU rwmdws swihb jI ny, bhuiqAW is`KW nUM pRcwr ky gurU syvw ’c lwieAw[
siqgurU qIjy pwiqswh jI dw suMdr dIvwn sijAw hoieAw sI[ Awp jI ny gurU nwnk
swihb jI dy q^q ’qy suBwiemwn ho ky ibsmwd rMg ’c, pRymIAW nUM ibsmwd drSn
b^Sy[ drSn krn vwly pRymI ivsmwd ho rhy sn[ siqgurU swihb jI ’qy Amolk
suinhrI Cqr Ju`l irhw sI[ s`jy K`by do cOrdwr ibsmwd ho ky, ibsmwd cOr kr rhy
sn[ ibsmwd fMfauqW krn vwly ibsmwd ho rhy sn[ pRymI h`Q joV ky ibsmwd ho ky
kihMdy, “DMn gurU Amrdws swihb jIE!Awp jI ny mhwn ikRpw krky jdoN qoN swfy
pirvwr nUM Awpxy prm-piv`qR prm-pUjnIk crn Do ky ipAwey hn qdoN qoN AsIN
swry suKI hW[ GrW ’c bYT ky Awp jI dw jwp jpdy hW, ieh kih ky ibsmwd ho
rhy sn[ Asl ’c qW swrw bRhmMf hI ibsmwd ho irhw sI[ ^ws pRymIAW ny siqgurU
qIjy pwiqswh jI dy pws, siqgurU rwmdws swihb jI dI ibsmwd mihmw khI[
siqgurU swihb jI sux ky bVy BwrI ibsmwd hoey[ ieqny nUM DMn gurU rwmdws swihb
jI Aw gey[ siqgurU Amrdws swihb jI ny prm-pRsMn ho ky ikhw, “hy
mhWpurSw!qUM siqsMgq jI dI syvw bVy BwrI cwA auqSwh nwl kIqI hY, vr mMg[
” bwr 2 kihx qoN sjy dIvwn v`l h`Q joV ky nmskwr krky ieh vr mMigAw, jo
gurqw ’qy ibrwjmwn ho ky is`KW dy pu`Cx qoN ieh sbd &urmwieAw:- kilAwnu mhlw
4] rwmw hm dwsn dws krIjY] kilAwnu rwg ’c siqgurU nwnk swihb jI dy (4)
cOQy (mhlw) srUp DMn gurU rwmdws swihb jI, siqgurU qIjy pwiqswh jI qoN ieh

www.Gursevak.com 157 q`qkrw


SuB vr mMgdy hn:-(rwmw) hy rwm rUp siqgurU Amrdws swihb jIE!(hm) sMgq
smyq AswnUM, Apxy dwsn dws (krIjY) kr lvo[ XQw:- ieku dwnu mMgY nwnku
vycwrw hir dwsin dwsu krweI] 24] (758) jb lig swsu hoie mn AMqir swDU
DUir ipvIjY]1] rhwau] hy gRIb invwj jI!Awp jI dy dwsW dy dws dy sRIr iv`c,
(jb) jdoN (lig) q`k (swsu) suAws vgdw (hoie) hovy qdoN q`k, mn dy (AMqir)
AMdr (swDU) siqgurU jI dI SrDw rUpI DUir (ipvIjY) pINdw rhy[ (rhwau) ivsRwm dy
ky &urmwauNdy hn:- sMkru nwrdu syKnwg muin; DUir swDU kI locIjY] (1326) (sMkru)
iSvjI, nwrdu jI syKnwg jI (muin) munI ieh swry (swDU) AsMK nUr pRkwS
Anqklwvwn vwihgurUjI’c lIx, syRSt gur BgqjI vw siqgurW (kI) dI prm-
piv`qR DUir nUM (locIjY) cwhuMdy hn[
200.vwihgurU] nwnk.mUrKu eyku qU; Avru Blw sYswru]) jwhr pIr; jgqu
guru bwbw] DMn gurU nwnk swihb jI AiqAMq inmRqw gRIbI nwl, Awpxy Awp nUM
mUrK kih ky &urmwauNdy hn:-eyku qU hI mUrKu hYN, (Avru) hor swrw sYswru Blw hY[
ieh inmRqw dI h`d hY[ ijqu qin nwmu n aUpjY; sy qn hoih KuAwr]4]2] (1328)
(ijqu) ijs qin ’c, Ajpw jwp nwmu jI(aUpjY) pRgt (n) nhIN huMdy[ (sy) auh qn,
kusMg ivkwrW AaugxW eyfz kYNsr rogW v`s ho ky, jUnW dy kStW, Drmrwjy dI mwr
krky KuAwr(hoih) huMdw hY[
201.vwihgurU] nmskwr rKnhwr; min ArwiD pRBU myk] sMq rynu krau
mjnu; nwnk pwvY suK Anyk]2] (1341) vwihgurU (nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh
jI &urmwauNdy hn:-dwsn dws Awpxy min AMdr, jUnW kusMg ivSy AOguxW kwL qoN
bcwA ky (rKnhwr) r`Kx vwly, (myk) ie`k (pRBU) smr`Q vwihgurU jI nUM, nmskwr
krky Bwvnw dy nwl (ArwiD) jpdw hY[ Aqy (sMq) sMqW dI (rynu) crn DUV ’c
(mjnu) ieSnwn (krau) krdw hY, Anyk suK (pwvY) pwauNdw hY[
202.vwihgurU] nwim rqy qIrQ sy inrml; duKu haumY mYlu cukwieAw]
siqgurU pihly pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy BweI!ijhVy, vwihgurU jI dy nwim
ismrn ’c (rqy) rMgy hoey hn[ auh ATwht qIrQ(sy) nwloN BI inrml hn[ aun@W
ny jMmx mrn dw duKu, haumY dI mYlu nUM idloN(cukwieAw) k`F idqw hY[ nwnku iqn ky
crn pKwlY; ijn@w gurmuiK swcw BwieAw]8]7] (1345) Bwau BgqI inmRqw dy
dwqy, DMn gurU nwnku swihb jI &urmwauNdy hn:- dwsn dws iqn gurmuKW ky, crn

www.Gursevak.com 158 q`qkrw


kml(pKwlY) DoNdw hY, ijn@w (gurmuiK) gurmuKW nUM swcw vwihgurU jI(BwieAw) cMgy
l`gy hn[ vw s`cy vwihgurU nUM (BwieAw) Bw gey hn[
203.vwihgurU] dunIAw kIAw vifAweIAw; kvnY Awvih kwim] (dunIAw)
mwieAw, sMswr (kIAw) dIAW JUTIAW vifAweIAw (kvnY) ikhVy (kwim) kMm
(Awvih) AwauxIAW hn?Bwv iksy vI kMm nhIN AwauxIAW[ mwieAw kw rMgu sBu
iPkw; jwqo ibnis indwin] mwieAw kw rMgu sBu iPkw hY, (indwin) AMq nUM(ibnis)
nws ho(jwqo) jWdw hY[ ies leI jo mwiekI vifAweIAW hn, auh sB nwsvMq hn[
jy bMdw vifAweI dw Bu`Kw hovy, BwvyN swrw sMswr aus dI vifAweI krn l`g jwvy qW
BI vifAweI dw Bu`Kw hI rihMdw hY[ ApxI vifAweI krwauxy krky, vifAweI dI
ie`Cw hor vDdI hY[ ApnI vifAweI Awp krn krwaux krky, AhMkwr vifAweI
dI ie`Cw hor vDdI hY, pRmysr jI nwloN ivCoVw pYNdw hY[ ies leI sB ku`J gurU
nwnk swihb jI dw smJ ky, duinAwvI vifAweI dI ie`Cw iqAwgo[ ijvyN Bgq
kbIr swihb jI ny iqAwgI[ jdoN vwihgurU jI ny Awp pRgt ho ky, j`g sMpUrn kIqw
qW swrw bRhmMf DMn kbIr swihb DMn kbIr swihb gUMj au~iTAw[ SoRmxI Bgq jI
ApxI mihmw sux ky AqI hI vYrwg krn l`gy Aqy gurbwxI aucwrI:-kbIr.nw hm
kIAw n krihgy; nw kir skY srIru] ikAw jwnau ikCu hir kIAw; BieE kbIru
kbIru] 62]) jw kY ihrdY hir vsY; so pUrw prDwnu] dunIAW dIAW JUTIAW
vifAweIAW nUM iqAwgx vwly (jw) ijs gurmuiK (kY) dy ihrdY ’c sB nUM hrw Brw
krn vwly (hir) hrI jI (vsY) vsdy hn, (so) auh mhWpurS pUrw prDwnu hY[ swDU
kI hohu ryxukw; Apxw Awpu iqAwig] Apxw (Awpu) AhMkwr iqAwig ky (swDU)
gurmuK swD AswD swD vKwxIAY] (19-15) Anuswr, AswD mn nUM swDx vwly
gurmuiK swDU, vw (swDU) siqgurW (kI) dI (ryxukw) DUV (hohu) hoxw kr[ aupwv
isAwxp sgl Cif; gur kI crxI lwgu] isAwxp dy (sgl) swry (aupwv) Xqn
Bwv isAwxp nwl aupwv icqvxy Cif ky, prm-pUjnIk (gur) siqgurW (kI) dI
crxI (lwgu) l`gxw kr[ iqsih prwpiq rqnu hoie; ijsu msqik hovY Bwgu]3]
(45) ijsu mMdBwgI gRIb nUM siqgurW dy b^Sy nwm gur sbd rUpI rqnu jI prwpiq
hoie jwx, (iqsih) iqs mMdBwgI dy (msqik) m`Qy dy Bwgu au~qm (hovY) ho jWdy
hn[ jy m`Qy dy BwgW krky rqn pRwpq hoey qW rqnW dI ivSyS vifAweI kI
hoeI?siqgurU jI dunIAW dI JUTI vifAweI iqAwgx dw SuB s`cw aupdyS idMdy hn[

www.Gursevak.com 159 q`qkrw


204.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] lokn kIAw vifAweIAw; bYsMqir
pwgau] kotwn koit bRhmMfW dy mwlk, vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI
dy(5) pMjvyN(mhlw) srUp, ShIdW dy isrqwj gurU gRIb invwj siqgurU Arjn dyv
swihb jI mhwrwj, iblwvlu rwg ’c &urmwauNdy hn:-dwsn dws (lokn) lokW kIAw
vifAweIAw nUM pRq`K (bYsMqir) A`g vw lgwqwr vwihgurU 3 Ajpw jwp krn rUpI
A`g ’c (pwgau) pw ky swVdw hY[ (DMn gurU Arjn dyv swihb jI)
ijau imlY ipAwrw Awpnw qy bol krwgau] pUrn gurU jI dI syvw, ismrn
pRymw-BgqI iKmw Awid SuB guxW dI pRwpqI krky, ijn@W im`Ty bolW krky, (ijau)
ijvyN Awpnw ipAwrw vwihgurU jI imlY, (qy) auh Bwau BgqI pRym inmRqw hlImI
gRIbI, haumY dy iqAwg dy SuB(bol) bcn(krwgau) krWgw vw (krwgau) kmwauxw
krWgw[ ijvyN Coty swihbzwidAW nUM ikhw, “quhwnUM bygmW nwl ivAwihAw jwvygw,
sUby bxwieAw jwvygw, v`fI vifAweI imlygI[ ” A`goN ikhw, AsIN lokW dIAW
vifAweIAW A`g ’c pwauNdy hW[ AsIN auh bol kmwauxy krWgy Bwv ShIdI pwvWgy,
ijvyN prm-pUjnIk ipAwry dwdy siqgurU qyg bhwdr swihb jI imlx[)
205. vwihgurU] dyvgMDwrI] Ab hm clI; Twkur pih hwir] dyvgMDwrI
rwg ’c siqgurU pMjvyN pwiqswh jI cOQy sbd duAwrw inmRqw hlImI gRIbI dI
Amolk dwiq b^Sdy hn[ du`KdweI caurwsI dy gyVy ’c hwir ky, (Ab) hux ies
mnu`Kw jnm ’c, hy (Twkur) mwlk! (hm) dwsn dwsI Awp jI dy (pih) pws
(clI) c`l ky Awp jI dI Srn AweI hY[ jb hm. srix pRBU kI AweI; rwKu pRBU.
BwvY mwir] rhwau] hy (pRBU) smr`Q vwihgurU jI!(jb) jdoN (hm) dwsn dwsI,
iesqRI rUp cyrI kI inAweI; Awp jI kI srix AweI hY, hy (pRBU) vwihgurU jI!BwvyN
Awpxy ivCoVy ’c Kp ky tu`txo (rwKu) r`K lY, BwvY ivCoVy ’c mwir lau jI, Bwv
mwrnw r`Kxw Awp jI dy vs hY[
lokn kI cqurweI aupmw; qy bYsMqir jwir] cqurweI krk, dwsn dws ny jo
(lokn) lokW kI(auupmw) mihmw krnI sI, vw (lokn) lokW (kI) dI aupmw, beI
myrI aupmw krn qy ApxI cqurweI nUM (bYsMqir) A`g ’c(jwir) swV idqw hY[
XQw:-lokn kIAw vifAweIAw; bYsMqir pwgau]) koeI Blw khau BwvY burw khau;
hm qnu dIE hY Fwir]1] cqurweI krky dwsn dws ny jo lokW dI aupmw krnI Aqy

www.Gursevak.com 160 q`qkrw


lokW qoN ApxI krwauxI sI ieh A`g ’c swV idqI hY[ ies krky BwvyN koeI Blw
khau BwvY koeI burw khau[ (hm) dwsn dwsI ny Apxw qnu, pUrn gurU jI dy pRym
’c (Fwir) FwL (dIE) idqw hY[) jo Awvq srix Twkur pRBu qumrI; iqsu rwKhu
ikrpw Dwir] hy pRBu Twkur siqgurU rwmdws swihb jIE!jo (qumrI) Awp jI dI
prm-piv`qR suKdwiek s`cI srix (Awvq) AwauNdw hY[ iqsu nUM ikrpw idRstI
Dwir ky, ivkwrW AOguxW kusMg jmW kStW jUnW vYrIAW Awid qoN bcwA ky (rwKhu)
r`Kdy hoN[ jn nwnk srix qumwrI hir jIau; rwKhu lwj murwir]2]4] vwihgurU
nwnk siqgurU Arjn dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-hy hir jIau!(jn) dwsn
dws(qumwrI) Awp jI dI srix ipAw hY, srix ipAw jwx ky, hy (murwir)
vwihgurU!ikRpw krky lwj (rwKhu) r`K lvo[ XQw:- srin pry kI; rwKu dieAwlw]
nwnk; qumry bwl gupwlw])
207.vwihgurU] mwgau dwnu ik®pwl ik®pw iniD; myrw muKu swkq sMig n jutsI
ry] (ry) hy sRb ivAwpI mhW ivsmwd Aqot ikRpw dy (iniD) Kzwny ikRpwl pRmwqmw
srUp siqgurU Amrdws swihb jIE!dwsn dws Awp jI pwsoN ieh dwnu (mwgau)
mMgdw hY, ik (myrw) dwsn dws dw(muKu) mUMh, irdw swkq dy (sMig) nwl n (jutsI)
juVy[ jn nwnk dws dws ko krIAhu; myrw mUMfu swD pgw hyiT rulsI ry] (536)
vwihgurU nwnk siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-(ry) hy mhwrwj jI!(jn)
dwsn dws (ko) nUM, Awpxy dws dw dws (krIAhu) krnw kro[ myry muK swkqW nwl
n juVy[ eyDr BwvyN (myrw) dwsn dws dw(mUMfu) isr (swD) sRySt mhWpurSW dy(pgw)
crn-kmlW hyiT (rulsI) ruLdw rhy[ XQw:- hau kwtau.kwit bwiF isru rwKau;
ijqu nwnk sMqu ciV AwvY])
208.vwihgurU] qU ipru guxvMqw; hau AauguixAwrw] mY inrgux bKis;
nwnku vycwrw]5] (561) hy prm pUjnIk(ipru) pqI pRmwqmw, sgl guxw ky dwqy
suAwmI; jI(qU) Awp jI (guxvMqw) SuB guxW vwly hoN jI, (hau) dwsn
dws(AauguixAwrw) AauguxW vwlw hY[ vwihgurU(nwnku) siqgurU rwmdws swihb jI
&urmwauNdy hn:-(mY) dwsn dws (inrgux) SuB guxW qoN rihq (vycwrw) gRIb hY, gRIb
jwx ky bKis lvo jI[
209.vwihgurU] jo hir pRB kw mY dyie snyhw; iqsu mnu qnu Apxw dyvw]
ShIdW dy isrqwj siqgurU Arjn dyv swihb jI, AiqAMq hI inmRqw gRIbI hlImI
nwl &urmw rhy hn:-(mY) dwsn dws nMU hir pRB jI dI pRwpqI kw snyhw jo koeI
www.Gursevak.com 161 q`qkrw
gurmuiK jI(dyie) dyx[ snyhy dw Bwv gurbwxI dI sMQw, kQw kIrqn sunwaux,
isKwaux, gursbd swiKAwq krwaux, iqsu praupkwrI gurmuiK mhWpurS jI nUM,
Apxw mnu qnu dy (dyvw) dyvy[ XQw:- hau mnu ArpI.sBu qnu ArpI; ArpI siB
dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw]) inq pKw PyrI syv
kmwvw; iqsu AwgY pwxI FovW] (561) AYsy praupkwrI prm-pUjnIk mhWpurSW nUM
grmI hox qoN, dwsn dws inq pKw (PyrI) Pyry, hr pRkwr dI SuB s`cI syv (kmwvw)
kmwvy, iqsu mhWpurS jI(AwgY) snmuK rih ky, inmRqw hlImI gRIbI nwl pwxI
(FovW) Fovy[
210.vwihgurU] hm nIc sy. aUqm Bey; hir kI srxweI] DMn siqgurU
Amrdws swihb jI &urmwauNdy hn:-hy BweI!(hm) dwsn dws nIc (sy) sW, (hir)
vwihgurU siqgurU AMgd dyv swihb jI (kI) dI (srxweI) Srx ’c Aw ky, (aUqm)
SySt (Bey) ho igAw hY[ pwQru fubdw. kwiF lIAw; swcI vifAweI]4] ivSy rUpI
jl sihq, Awsw iqRSnw rUpI lihrW vwly, sMswr rUpI smuMdR ’c, kwm koRD mgrm`C
hn[ pwpW krky Bwrw pwQru, dwsn dws ies ’c fubdw sI[ s`cy siqgurW ny mhwn
ikRpw krky kwiF lIAw hY[ ieh siqgurW dI swcI vifAweI hY[
ibKu sy. AMimRq Bey; gurmiq buiD pweI] siqgurU mhwrwj swihb jI
&urmwauNdy hn:- ibKu Kwxw ibKu pYnxw ibKu ky muiK igrws] Anuswr dwsn dws ibKu
vWg sI[ siqgurW ny ikRpw idRstI kIqI, siqgurW qoN gurmiq vwlI buiD pweI qW,
dwsn dws (ibKu) zihr (sy) qoN AMimRq (Bey) ho igAw[ Akhu. prml Bey; AMqir
vwsnw vsweI] (565) siqgurW ny mhwn ikRpw krky, dwsn dws(AMqir) AMdr,
pRymw-BgqI dI vwsnw (vsweI) vsw idqI[ ijs krky (Akhu) A`k qoN (prml)
cMdn (Bey) ho igAw hY[ A`k vWg inMdw, eIrKw Awid iviSAW dI kuV`qx sihq sW,
ieh imt geI hY[ pRymw-BgqI dI sugMDI sihq, sugMDq ho igAw hW[
211.vwihgurU] qyry gux bhuqy, mY.eyku n jwixAw; mY mUrK. ikCu dIjY] hy
Akwl purK jI!Awp jI ny dwsn dws nUM pYdw kIqw hY[ Ckx nUM Anyk pRkwr dy
pdwrQ &L idqy hn[ hvw suAws lYx nUM, cyqn s`qw pw ky, ijMd jwn idqI hY[
mwqw ipqw BYx Brw sbMDI idqy hn[ ieiq Awidk (qyry) Awp jI dy bhuqy (gux)
praupkwr hn, jo dwsn dws ’qy kIqy hn[ pr (mY) dwsn dws ny (ikCu) QoVy mwqR
eyku vI praupkwr (n) nhIN jwixAw, swry Bulw ky AikRqGx bx igAw hY, mY mUrK,
nUM b^S(dIjY) dyxw kro[ pRxviq nwnk.suix myry swihbw; fubdw pQru lIjY]4]
www.Gursevak.com 162 q`qkrw
(596) (pRxviq) bynqI sihq, siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-hy
(myry) dwsn dws dy (swihbw) mwlkw!pRym bynqI (suix) suxo jI, dwsn dws pwpW
krky pQru vWg Bwrw, kTor hY, sMswr rUpI smuMdR ’c ivSy rUpI jl’c (fubdw) fu`b
irhw hY, ies’coN bwhr k`F(lIjY) lYxw kro Bwv qwr lvo jI[
212.vwihgurU] swd ibkwr ibKY rs mwqo; AsMK Kqy kir Pyry] ShIdW dy
isrqwj DMn gurU Arjn dyv swihb jI dI, prm-piv`qR au~jl joq nwl, caurwsI
l`K jUn dy jIAW nUM suAws Aw rhy hn[ Awp jI Awpxy ipAwry BgqW nUM, pRymw-
BgqI dw dwn dyx leI, Akwl puurK jI dy snmuK GxI hI inmRqw gRIbI hlImI
sihq bynqI kr rhy hn:-hy Akwl purK jIE!dwsn dws ieMdRIAW dy (ibKY) ivSy
ibkwr (swd) suAwd dy rs ’c (mwqo) msq ho ky, (AsMK) Axigxq (Kqy) gunwh
(kir) krdw (Pyry) iPrdw hY[ nwnk kI pRB pwih ibnMqI; kwthu Avgux myry]4]
(615) AMimRq gux sMq bolqy; suix mnih pIlwvau] Anuswr vwihgurU (nwnk)
siqgurU Arjn dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-hy (pRB) smr`Q vwihgurU jI!dwsn
dws (kI) dI Awp jI dy (pwih) pws ibnMqI hY, “ikRpw krky (myry) dwsn dws dy
Avgux(kwthu) k`txw kro jI[
213.vwihgurU] jo siqguru syvih Awpxw BweI; iqn kY hau lwgau pwie]
siqgurU qIjy pwiqswh jI gurU syvw, gurU ismrn dI mhwn mhwnqw &urmwauNdy hn:-
hy BweI!jo (Awpxw) Awpxy prm-pUjnIk siqguru dI (syvih) syvw vw siqgurW dw
(syvih) ismrn krdy hn[ (hau) dwsn dws (iqn) iqn@W gurmuKW (kY) dy (pwie)
crnIN (lwgau) l`gdw hY[ jnmu svwrI Awpxw BweI; kulu BI leI bKswie]7]
(638) hy BweI aun@W ny Awpxw jnmu (svwrI) svwr ilAw hY[ Aqy AwpxI kulu BI
bKswie leI hY[
214.vwihgurU] myrw qyrw CofIAY BweI; hoeIAY sB kI DUir] siqgurU qIjy
pwiqswh jI AMimRq bcn &urmwauNdy hn:-hy BweI!ieh myrw pdwrQ hY ieh qyrw
pdwrQ hY, ieh myrw qyrw dw JgVw (CofIAY) C`fIey, sB (kI) dI crn DUir
(hoeIAY) hoxw krIey[ Git Git bRhmu pswirAw BweI; pyKY suxY hjUir] (640) hy
BweI!ieh myrw pdwrQ hY ieh qyrw pdwrQ hY, ieh myrw qyrw C`f ky jdoN mn sB
dI crn DUV ho igAw qW ieh swiKAwq hoieAw ik cwr KwxIAW dy (Git Git) GtW
2 nUM (bRhmu) vwihgurU jI ny ie`k vwk nwl (pswirAw) pswrnw, &Ylwauxw Bwv

www.Gursevak.com 163 q`qkrw


rcnw kIqw hY[ (hjUir) nyVy qoN nyVy ho ky (pyKY) vyKdy Aqy gupq g`lW nUM (suxY) suxdy
hn[ XQw:- sd suxdw sd vyKdw; sbid rihAw BrpUir]) AMqu n vyKix; suxix n
AMqu])
215.vwihgurU] rwgu soriT] BUKy, Bgiq n kIjY] Xh mwlw; ApnI lIjY]
soriT rwgu ’c Bgq sRI kbIr swihb jI, pRymw-BgqI ’c lIx ho ky, snmuK &urmw
rhy hn:-mwieAw pdwrQW dy BUKy jIv, vwihgurU jI dI pRymw (Bgiq) BgqI (n)
nhIN (kIjY) krdy, sgoN r`b jI nUM ieh aulWBw idMdy hn, hy r`b jI!(Xh) ieh ApnI
mwlw swQoN (lIjY) lY lau[ Bgq sRI kbIr swihb jI kihMdy hn:-hy BweI!dwsn
dws sMqW dI crn-DUV dw Bu`Kw hY[ hau mWgau, sMqn rynw] (656) hy mhwrwj
swihb jI!(hau) dwsn dws Awp jI dy p`ky s`cy (sMqn) sMqW dy crn-kmlW dI
(rynw) DUV, nwmu (mWgau) mMgdw hY[ dwsn dws ny Awp jI qoN ibnw, hor iksy dyvI
dyvqy pIr pYgMbr, Avqwr qoN mMgxw qW kI sI?iksy nUM A`K Q`ly BI nhIN ilAWdw[
XQw:- sÍYXw] pWie ghy.jb qy qumry; qb qy.koaU AWK qry nhI AwnÎo] jdoN dwsn
dws ny iksy qoN ku`J mMigAw hI nhIN qdoN, mY nwhI; iksI kw dynw]1] (mYN) dwsn
dws ny (iksI) iksy (kw) dw ku`J BI nwhI dynw?dwsn dws Awp jI dy dr dw sdw
mMgqw, Awp jI dw krjweI hY, ies leI dwsn dws nMUM Awp jI ’qy bVw hI mwx
hY[ XQw:-qUM myrw bhu mwxu krqy; qUM myrw bhu mwxu] joir qumwrY suiK vsw; scu sbdu
nIswxu]1] dwsn dws Awp jI qoN Awp jI dy p`ky sMqW dI prm-piv`qR crn DUV
mMgdw hY, ikRpw krky b^Sxw kro jI[ BUKy, Bgiq n kIjY] sRI kbIr swihb jI
kihMdy hn:-dwsn dws sMqW dI crn-DUV Aqy nwmu dw Bu`Kw hY[ nwmu Aqy crn DUV
dy BUKy hoxy krky, pRymw BgqI nhIN kr skdw[ Xh mwlw; ApnI lIjY] ieh ApxI
mwlw lY lvo[ nwmu Aqy sMqW dI crn DUV mMgx dw bVw gUV@w Bwv hY, beI dwsn
dws suAws 2 nwm jpy, sMqW dI crn cwpI kry, ieSnwn krwvy, lMgr sjwvy, c`kI
pIsy, p`Kw Awid Anyk pRkwr dI SuB s`cI syvw kry[ XQw:- sMq jnw kI; bwCau
DUir]4]) qyirAw sMqw jwcau crn ryn] (1192) sMqW dI crn DUV pRwpqI hI
pRymw-BgqI hY[ ijs ’c syvw dy swry AMg Aw gey[ BUKy, Bgiq n kIjY] Xh mwlw;
ApnI lIjY]) swQoN Bu`iKAW qoN BgqI nw hovy Awh lY PV mwlw AwpxI[ ieh Dwrnw
gurU rwmdws swihb jI dy AwSy dy ault hY[ jdoN bMdw Bu`Kw huMdw hY, aus dw idl
kwhlw huMdw hY[ ieh Dwrnw pV@n nwl hor kwhlw ho jWdw hY, &urnw Kwx v`l B`j

www.Gursevak.com 164 q`qkrw


jWdw hY[ jy koeI gurU syvw jW Drm-Xu`D krn vwly ieh quk pV@ngy qW swry hI
jvwb dy dyxgy, swhs Bwv hONsly nwl kwmXwb nhIN ho skxgy[ DMn gurU rwmdws
swihb jI ny mhwn ikRpw kIqI hY, jo bulMd hONsly Aqy v`fI BwrI SrDw dy bcn, DMn
gurU Amrdws swihb jI dy snmuK khy hn[ XQw:- jy BuK dyih.q ieq hI rwjw;
duK ivic sUK mnweI]3] eys AwSy Anuswr dsW siqgurW ny gurU syvw kIqI hY[ eys
AwSy Anuswr isMG isMGxIAW ny, swFy s`q mhIny sRI AnMdpur swihb jI dy Gyry ’c
rih ky swhs r`iKAw isr vwry[ jMglW ’c Bu`Ky iqhwey aunINdry rhy[ siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI ny sMq doKI, pwpI cMdU dy Gr pMj idn AMn jl nhIN CikAw[ nOvyN
pwiqswh jI ny ipMjry ’c Bu`K qRyh aunINdrw Aqy sRIrk kSt shwry[ so Bgq sRI
kbIr swihb jI nUM sMqW mhWpurSW dI crn DUV dI Bu`K hY[ ie`Qy sRIrk Bu`K nUM nhIN
ikhw[ siqgurW dy hukm Anuswr sRIrk Bu`K qW shwrnI hY[
216.vwihgurU] sb roj gsqm dr hvw; krdym bdI iKAwl] prm pUjnIk
vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI, Akwl purK jI dy snmuK, GxI inmRqw gRIbI
hlImI nwl, ^Ub im`Ty bcnw duAwrw, ivsmwd GxI pRym bynqI krdy hn:-hy
vwihgurU jI!(gsqm) (gsq+m) (m) mY, dwsn dws (gsq) iPrdw hY, (sb) rwq
(roj) idn, BYVI (hvw) vwSnw dy iKAwl (dr) AMdr, (bdI) BYVI krnI (krdym)
krdw hY[ gwhy n nykI kwr krdm; mm eˆØI icnI Ahvwl]3] (721) hy vwihgurU
jI!(gwhy) kdy BI (nykI) BilAweI vwlI kwr, (n) nhIN(krdm) (krd+m) (m)
dwsn dws (krd) krdw[ (mm) myrw (Ahvwl) hwl (eˆØI) AYsw hY, (icnI) jYsw,
au~pr ikhw hY, hyTW BI kih rhy hn[ bd bKq hm cu bKIl; gwiPl bynjr
bybwk] hy vwihgrU jI! (hm) dwsn dws (bd) BYVy Koty(bKq) BwgW vwlw hY, (cu)
punw Pyr (bKIl) eIrKwlU sUm (gwiPl) prmwdI (bynjr) nzr qoN (by) rihq Bwv
mn bu`DI nyqRW ’c, ivcwr rUpI ing@w nhIN hY[ vw qyrI (njr) ndr myhr qoN (by)
rihq hY[ (bybwk) fr qoN (by) rihq hY Bwv Awp jI dw fr nhIN mMndw[
nwnk bugoXd jnu qurW; qyry cwkrW pw Kwk]4]1] (721) s`c srUp bRhm
siqgurU nwnk dyv swihb jI, GxI inmRqw sihq ^udw jI dy snmuK (bugoXd) kQn
krdy hn:-hy dieAwl ^udw jI !dwsn dws ’c BwvyN aupRokq swry hI Aaugx hn,
pr (qurw) Awp jI dw (jnu) dwsn dws hY[ (qyry) Awp jI dy (cwkrW) syvkW dy,

www.Gursevak.com 165 q`qkrw


prm-piv`qR prm-pUjnIk (pw) crn-kmlW dI (Kwk) DUV hY[ XQw:- crx
DUiV.qyry jn kI hovw; qyry drsn kau bil jweI]
217.vwihgurU] qyrY nwim invy; rhy ilv lwie] koit bRhmMf dy mwlk, jwhr
pIr jgqu guru bwbw]3] Akwl purK jI dy snmuK kih rhy hn:-hy vwihgurU
jI!ijhVy Awp jI dy ipAwry Bgq, cMdn vWg swry jIAW nUM BgqI dI sugMDI sihq,
sugMDq krky, cMdn bxwauNdy hn[ kysr ksqUrI vWg kudriq nUM BgqI dI sugMDI
sihq, sugMDq krky mihkwauNdy hn, iGau p`t vWg prm-piv`qR koml huMidAW (qyrY)
Awp jI dy prm-piv`qR nwim nUM (invy) inauNdy Bwv nmskwrW hI nmskwrW
kridAW, Awp jI ’c ilv lwie ky(rhy) rihMdy hn[ nwnk iqn dir; BIiKAw
pwie]3] (721) siq siq siq nwnik kihAw; siqgurU nwnk dyv jI kihMdy hn
ik dwsn dws (iqn) iqn@W dy dir dw iBKwrI hY[ auh mhWpurS ijvyN swirAW dy
AMdr BgqI rUpI KuSbo pwauNdy hn iqvyN dwsn dws nUM BI BgqI rUpI sugMDI dI
iBiKAw (pwie) pwauxw krn[
218.vwihgurU] ijn ky coly rqVy ipAwry; kMqu iqnw kY pwis] DUiV iqnw kI
jy imlY jI khu; nwnk kI Ardwis]3] DMn gurU nwnk dyv swihb jI (khu) kihMdy
hn, hy ipAwry jI!(ijn) ijn@W mhWpurSW (ky) dy, mnW rUpI coly, siqgurU swihb jI
dy nwm vw pRym rMg ’c (rqVy) rMgy hoey hn, (kMqu) pqI pRmwqmw jI iqnw (kY) dy
pwis hn, Bwv swiKAwq hn, dwsn dws kI(Ardwis) bynqI hY jI, iqnw mhWpurSW
kI crn-DUiV, dwsn dws nUM jy imlY jI, qW pRwpq kry[ vwihgurU] khu nwnk; pRB
locw pUir] sMq jnw kI bwCau DUir]4] vwihgurU nwnk DMn gurU Arjn dyv jI,
vwihgurU jIE dy snmuK (khu) &urmwauNdy hn:-hy (pRB) smr`Q vwihgurU jI!dwsn
dws dI ieh (locw) ieCw (pUir) pUrI kro[ dwsn dws (sMq) suAws 2 nwm jpx
vwly (jnw) ipAwirAW SWq Awqmw mhWpurSW kI, prm-piv`qR crn-DUir (bwCau)
cwhuMdw hY[
219.vwihgurU] ijnI sKI shu rwivAw; iqn pUCaugI jwey]) gurU Arjnu
scu isrjxhwrw] siqgurU swihb jI &urmwauNdy hn:-(ijnI) ijn@W mhwqmw rUpI
(sKI) sKIAW ny (shu) pqI Akwl purK jI dy AnMd nUM (rwivAw) mwixAW hY[
dwsn dwsI(iqn) iqn@W dy pws jwey ky Akwl purK jI dI pRwpqI bwry(pUCaugI)
pu`CygI[ pwie lgau bynqI krau; lyaugI pMQu bqwey]5] aupRokq praupkwrI mhwqmw
rUpI au~qm sKIAW dy prm-pUjnIk prm-piv`qR (pwie) crnIN(lgau) l`gWgI, AqI
www.Gursevak.com 166 q`qkrw
hI inmRqw Dwr ky, ^Ub im`Ty bcnW duAwrw, pRym bynqI (krau) krWgI[ XQw:-imst
bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] aun@W dy(bqwey) d`sy BgqI sihq igAwn
dy(pMQu) rsqy nUM(lyaugI) lY lvWgI Bwv aun@W dy d`sy rwh dy ip`Cy l`g ky c`lWgI[
XQw:-(c`lI) hir ky sMq.bqwvhu mwrgu; hm pICY lwig clI]
220, vwihgurU] jo gurmuiK nwmu iDAwiedy; iqn drsnu dIjY] (jo) ijhVy
gurmuiK gurW duAwrw rom 2 krky, nwmu nUM(iDAwiedy) iDAwauNdy hn[ XQw:-
gurmuiK; roim roim hir iDAwvY] hy vwihgurU!dwsn dws nUM (iqn) iqn@W gurmuKW dy
drsnu (dIjY) dyxw kro[ hm iqn ky crx pKwldy; DUiV Goil Goil pIjY] (726)
s`cy siqgurU rwmdws swihb jI &urmwauNdy hn:-(hm) siqsMgq smyq dwsn dws
(iqn) iqn@W mhWpurSW (ky) dy crx kmlW nUM SrDw nwl (pKwldy) DoNdy hW[ aun@W
dI crn-DUiV nUM Goil Goil ky(pIjY) pINdy hW[ vw AMqRIv:-SrDw rUpI DUV nUM, pRym
rUpI pwxI ’c, bRhm AiBAws krn rUpI Gol 2 ky pINdy hW[
221.vwihgurU] Bgiq hIxu, nwnku jnu jMpY; hau swlwhI scw soeI]4] pUrn
bRhm srUp siqgurU nwnku dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-(hau) dwsn dws(jnu)
syvk vwihgurU jI dI pRymw (Bgiq) BgqI qoN (hIxu) rihq hY, (soeI) auh jo (scw)
s`cy bRhm jI hn, ijn@@W brwbr hor koeI BI nhIN hY, aun@W nUM(jMpY) jpdw(swlwhI)
slwhuMdw hY[
222.vwihgurU] hm nhI cMgy; burw nhI koie] pRxviq nwnku; qwry soie]
(728) siqgurU nwnku dyv swihb jI (pRxviq) bynqI sihq &urmwauNdy hn:-
ijhVw pRymI mn nIvW krky, cwA nwl siqgurW dI syvw kry cwkr bxy, mwn
AiBmwn qoN rihq ho ky, ieh khy, “(hm) dwsn dws cMgy nhI hW, swnUM C`f ky,
koie BI burw nhI hY, Bwv AsIN hI bury hW[ XQw:- nw hm cMgy AwKIAh; burw n
idsY koie] (soie) auh syvk nUM, vwihgurU jI (qwry) qwr lYNdy hn[ vw (soie) auh
syvk dwsn dws nUM qwry[ ieh AiqAMq hI inmRqw dI h`d jxw idqI hY[
223.vwihgurU] iehu qnu vycI bY krI; jy ko ley ivkwie] dwsn dws iehu
qnu nUM, pUirAW gurW pws (vycI) vycy, bY hI (krI) kr dyvy, gurW qoN AMg 2 ktw ky
kurbwn ho jwvy[ jy (ko) koeI mhwn praupkwrI, mhwn praupkwr krky, dwsn
dws nMU pUry siqgurW dy pws iljw ky dwsn dws dw sRIr ivkwie (ley) lvy[ nwnk
kMim n AwveI; ijqu qin nwhI scw nwau]4] (730) jy koeI pu`Cy ik sRIr ikauN

www.Gursevak.com 167 q`qkrw


vycdw hYN?siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-ik BweI (ijqu) ijs qin
’c, scw nwau nwhI, aus ny iksy vI kMim (n) nhIN (AwveI) Awauxw vw Awvygw[
ies krky dwsn dws Apxy sRIr nUM s&lw bnwaux leI siqgurW dy pws vycxw
cwhuMdw hY[
224.vwihgurU] AMDulw nIc jwiq prdysI; iKnu AwvY iqlu jwvY]) gur nwnk
dyv goivMd rUp] siqgurU pihly pwiqswh jI &urmw rhy hn:-hy mhwrwj!dwsn dws
bYrwg ibbyk rUpI nyqRW qoN rihq hoxy krky, (AMDulw) AMn@w hY[ nIc krm krny
krky, myrI jwiq, (nIc) nIvIN BYVI kmInI hY[ (prdysI) vwihgurU jI dy srUp rUpI
dys dI pRwpqI nhIN, ies leI pRdysI hW[ mn iKnu kwl ’c AMdr (AwvY) Aw jWdw
hY, iqlu mwqR J`tp`t bwhr cilAw (jwvY) jWdw hY[ XQw:- kbhU jIAVw.aUiB cVqu
hY; kbhU jwie pieAwly] loBI jIAVw.iQru n rhqu hY; cwry kuMfw Bwly]2]) qw kI
sMgiq nwnku rhdw; ikau kir mUVw pwvY]4] (731) siq siq siq nwnik kihAw;
s`cy siqgurU nwnku dyv jI s`cy bcn &urmwauNdy hn:- (qw) iqs cMcl mn (kI) dI
sMgiq ’c (rhdw) rihMdw(mUVw) mUrK (ikau) ikvyN (kir) krky pRmysr nUM pwvY ?vw
mn ikvyN (kir) krky pRmysr ’c (mUVw) iesiQq hoxw pwvy[
225.vwihgurU] hmrI jwiq pwiq guru siqguru; hm vyicE isru gur ky] DMn
gurU rwmdws swihb jI!Apxw ku`J BI nhIN mMn rhy[ gurdyv mwqw.gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] srUp siqgurU Amrdws swihb jI dw sRbMs mMn ky
&urmwauNdy hn:-hy BweI!(hmrI) dwsn dws dI jwiq, (pwiq) pMgqI SRyxI gurU guru
siqgur sRI gurU Amrdws swihb jI hn[ (hm) dwsn dws ny Apxw isru, gur
siqgurU jI ky pws (vyicE) vyicAw Bwv AripAw hY[ jn nwnk nwmu pirE gur
cylw; gur rwKhu lwj jn ky]4] (731) vwihgurU (nwnk) DMn gurU rwmdws swihb
jI &urmwauNdy hn:-(jn) dwsn dws dw nwmu, gur jI dw cylw (pirE) pY igAw hY[
XQw:- sdw cyry; goivMd gosweI]) dws Apuny kau rwKnhwrw nwnk dws sdw hY
cyrw]) ies leI Awpxy (jn) dws (ky) dy, gur Amrdws jI!Awpxy cyly dI lwj
Srm ie`zq(rwKhu) r`Kxw kro[ XQw:- hir jU; rwiK lyhu piq myrI] (703)
226.vwihgurU] mY mnu qnu Arip DirE.gur AwgY; isru vyic lIE.muil
mhGw]1] (731) DMn gurU rwmdws swihb jIE!Awp jI dy rom 2 ’c, siqgurU

www.Gursevak.com 168 q`qkrw


Amrdws swihb jI dI pRymw-BgqI ^Ub ku`t 2 ky BrI hoeI hY, Awp jI &urmwauNdy
hn:-hy BweI!(mY) dwsn dws ny Apxw mnu qnu isr (gur) siqgurU Amrdws swihb
jI AwgY(DirE) Dr idqw Bwv(Arip) Bytw kr idqw hY[ dwsn dws ny Apxw isru,
siqgurW pws(mhGw) mihMgy muil, vyic (lIE) ilAw hY, pUrn gurU jI dy lyKy l`gxw
hI mihMgw mu`l hY, nhIN qW ieh bhuq hI mMdw hwl hY[ XQw:-gauVI kbIr jI] ijh
isir; ric ric bwDq pwg] so isru cuMc svwrih kwg]1] iesu qn Dn ko ikAw
grbeIAw] rwm nwmu kwhy n idRV@IAw]1] rhwau] khq kbIr sunhu mn myry] iehI
hvwl hoihgy qyry]2] 35] gauVI guAwryrI ky pdy pYqIs] vwhu 2 sRI gurU jI
Awpxw isr gurW nUM Arp ky vI l`KW KuSIAW AnuBv krdy hn, ijs nUM isr Arpx
vwly pMj ipAwry, cwr swihbzwdy, bwbw dIp isMG jI Awid hI smJ skdy hn[
227.vwihgurU] jyqw jIau ipMfu sBu qyrw; qUM AMqrjwmI purKu Bgvwnu] DMn
vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI kihMdy hn:-hy Akwl purK jIE!(jIau) izMdgI
(ipMfu) sRIr (jyqw) ijqnw ku`J hY, sBu (qyrw) Awp jI dw b^iSAw hY vw(qyrw) Awp
jI hI hY, Bwv dwsn dws Awp jI nMU Arpdw hY[ hy Bgvwn jI!(qUM) Awp jI
(AMqrjwmI) AMdr dI jwnx vwly(purKu) pUrn hoN jI[ XQw:- kbIr.myrw muJ mih
ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) mnu qnu
qyrw; Dnu BI qyrw] qUM Twkuru suAwmI; pRBu myrw] jIau ipMfu sBu rwis qumwrI; qyrw
joru gopwlw jIau]1]) dwsin dwsu khY jnu nwnku; jyhw qUM krwieih; qyhw hau krI
viKAwnu]4] (734) vwigurU(nwnku) DMn vwihgurU siqgurU rwmdws swihb jI
&urmwauNdy hn:-hy siqgurU Amrdws swihb jIE! (jnu) dws Awp jI dy (dwsin)
dwsW dw dwsu, Awp jI dy snmuK pRym bynqI (khY) kihMdw hY ik jyho jyhw (qUM) Awp
jI dwsn dws qoN Apxy js dw (viKAwnu) kQn (krwieih) krwauNdy hoN, (hau)
dwsn dws(qyhw) qyho ijhw kQn(krI) krdw hY[
228.vwihgurU] pwvau dwnu FITu hoie mwgau; muiK lwgY sMq rynwry] hy
mhwrwj swihb jI!dwsn dws gRIb mskIn Awp jI dy dwsW dw dws FITu hoie ky
(sMq) sMqW dI (rynwry) crn DUV dw dwnu (mwgau) mMgdw hY, ieh dws nUM (pwvau)
pwauxw kro, (muiK) m`Qy nUM sMqW dI crn DUV (lwgY) l`gy[ vw AMqhkrn rUpI m`Qy
nUM, SrDw rUpI DUV l`gy[ jn nwnk kau guir ikrpw DwrI; pRiB hwQ dyie

www.Gursevak.com 169 q`qkrw


insqwry]4] (738) vwihgurU (nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-
jdoN dwsn dws ny prm-pUjnIk ipqw siqgurU rwmdws swihb jI dy pwsoN AqI FIT
ho ky sMqW dI crn-DUV dw dwn mMigAw qW (jn) dwsn dws (kau) nUM (guir) gurW ny
ikrpw (DwrI) Dwrnw kIqI qW (pRiB) smr`Q vwihgurU jI ny pRq`K h`Q vw ikRpw rUpI
hwQ) dyie ky (insqwry) qwr ilAw hY[ XQw:-bwh pkiV guir kwiFAw; soeI
auqirAw pwir]
229.vwihgurU] khu nwnk; pRB ibnau sunIjY] kuclu kToru kwmI; mukqu
kIjY]4] (738) ShIdW dy isrqwj pMjvyN siqgurU nwnk dyv pwiqswh jI dI joiq
nwl hux AsIN dyKdy, suAws lYNdy ijauNdy hW[ hzUr pRmwqmw jI dy snmuK (khu)
kihMdy hn:- hy (pRB) vwihgurU jI!dwsn dws dI (ibnau) bynqI (sunIjY) sunxw kro
jI, (kuclu) bdclx (kToru) p`Qr idl(kwmI) ivkwrI nUM mukqu(kIjY) krnw kro
jI[
230.vwihgurU] qau ikCu pweIAY; jau hoeIAY rynw] (739) jp´au ijn@
Arjun dyv gurU; iPir sMkt join grB n AwXau]) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI
&urmwauNdy hn:-hy BweI!(jau) jykr swirAW dI (rynw) crn-DUV (hoeIAY) hoeIey
Bwv bxIey (qau) qW sB (ikCu) ku`J (pweIAY) pweIdw hY[ crn-DUV bxy qoN ibnw,
ku`J vI pRwpq nhIN ho skdw[
231.vwihgurU] pwv mlovau. sMig nYn BqIrI] jhw pTwvhu; jWau qqI
rI]2] jp qp sMjm; dyau jqI rI] iek inmK imlwvhu; moih pRwnpqI rI]3]
(739) iek inmK imlwvhu; moih pRwnpqI rI]3] m`Dm sKI.au~qm sKI nUM kihMdI
hY, (rI) hy sKI!ikRpw krky (moih) dwsn dwsI nMU iek inmK Br, (pRwnpqI) pRwxW
dy pqI pRmwqmw jI dy nwl(imlwvhu) imlwauxw kro[ ijvyN DMny Bgq jI ny, Bgq
iqRlocn jI nUM imlwieAw, au~qm sKI ny ikhw, “jy imlwvW kI dyvyNgI?”au~qR:-pwv
mlovau.sMig nYn BqIrI] dwsn dwsI Awpxy(nYn) nyqRW dIAW (BqIrI) DIrIAW sMig,
Awp jI dy(pwv) crn-kmlW nMU (mlovau) plosygI:- sBu idnsu rYix.dyKau guru
Apunw; ivic AKI.gur pYr DrweI]) AKI kwiF DrI crxw qil:sB DrqI iPir
mq pweI]7]) mU QIAwaU syj; nYxw iprI ivCwvxw]) jhw pTwvhu; jWau qqI
rI]2] (rI) hy sKI!isr dyx leI(jhw) ij`Qy(pTwvhu) ByjyNgI, iq~Qy(qqI) CyqI qoN
CyqI(jWau) jwvWgI[ ijvyN prm-pUjnIk bwbw su`Kw isMG bwbw mihqwb isMG swihb
jI nUM, mhW hMkwrI ivkwrI m`sy rMGV dw isr v`Fx leI ByijAw[
www.Gursevak.com 170 q`qkrw
jp qp sMjm; dyau jqI rI] (rI) hy sKI!dwsn dwsI ny jp qp sMjm, jqI
rihx dy jo swDn kmwey hn, ieh sB, ie`k inmK drSnw v`ty dy(dyau) dyvWgI Bwv
swry swDnW dw mwx iqAwg dyvWgI[ iek inmK imlwvhu; ikauN ikhw hY?ijvyN
pRvwnw jwgdI joiq dyK ky, ie`k inmK ’c, aus ’qy sV jWdw hY[ ies qr@W joiq
srUp siqgurW dy prm-piv`qR prm-pUjnIk prm mnohr drSn dyKidAW hI,
siqgurW ’qoN kurbwn ho jwvWgI[ imlx dI izAwdw qIbr gRIbI sihq ie`Cw hY[
beI jy bwhlw lMmw smW drSn nhIN dy skdy, qW ie`k inmK hI durl`B drSn
b^Sx[ ie`k inmK drSn nwl hI, eykqw ABydqw ho jwvygI[ ies ivCoVy dI
hwlq ’c, AYnI duKI hW, jy ie`k inmK drSn dyx, qW hr qr@W krky, kurbwnI dy
ky pRsMnqw lY ky AByd ho jwvWgI[
232.vwihgurU] sloku mÚ2] ijn@I clxu jwixAw; sy ikau krih ivQwr]
siqgur dUjy pwiqswh jI vYrwgmeI aupdyS b^Sdy hn:-hy BweI!(ijn@I) ijn@W
gurmuKW ny sMswr qoN (clxu) c`lxw jwixAw hY, Bwv mrxw cyqy r`Kdy hn, (sy) auh,
pwpW AOguxW ivkwrW dy (ivQwr) ivsQwr ikau (krih) krn?Bwv nhIN krdy[
AhMkwr sihq jor zulm krky, jIAW nUM mwr ky, lu`tx Aqy grj dy DMiDAW dw
ivsQwr nhIN krdy[ Drm dw kwrj Aqy AnykW praupkwr krdy hoey, gurU swihb
jI dy crn-kmlW ’c ilv lw ky, inrlyp rihMdy hn[ clx swr n jwxnI; kwj
svwrxhwr]1] (787) ijhVy purS sMswr qoN clx dI (swr) ^br (n) nhIN
(jwxnI) jwxdy, auh Anyk pRkwr dy kpt, kql krky Apxy (kwj) kMm nUM
(svwrxhwr) svwrn vwly bxy hoey hn[ dunIAW nUM ij`qx leI, pwpW ’qy l`k bMn@
ky, byAMq jIAW nUM koNhdy bMbW nwl &Ukdy hn[
238.vwihgurU] vfBwgI swD sMgu prwpiq; iqn Bytq durmiq KoeI] iqn
kI DUir nwnku dwsu bwCY; ijn hir nwmu irdY proeI]2] (618) vwihgurU (nwnku)
siqgurU Arjn dyv swihb jI GxI qoN GxI, bhuqI qoN bhuqI hor bhuqI inmRqw nwl
&urmwauNdy hn:-hy BweI!ijn@W nUM vfBwgI (swD) prm-pUjnIk siqgurU swihb jI
dw sMgu, prwpiq hoieAw hY, (iqn) iqn@W nwl (Bytq) imlxy krky, (durmiq) KotI
miq(KoeI) nws ho jWdI hY, s`cy hir jI dy prmpiv`qR nwmu nUM, Apxy irdY AMdr
proeI r`Kdy hn[ (iqn) iqn@W (kI) dI prm-piv`qR crn DUir, dwsn dwsu(bwCY)
cwhuMdw hY[

www.Gursevak.com 171 q`qkrw


239.vwihgurU] BYrau mhlw 5 Gru 1 <> siqgur pRswid] auQwnkw:-
Anq klw hoie Twkuru ciVAw] dy Avqwr siqgurU nwnk dyv swihb jI dy pMjvyN
srUp, sRI gurU Arjn dyv swihb jI, sRI AMimRqsr swihb jI ivKy, swc nwm kI
AMimRq vrKw] krky, bRhmMfW nUM qwr rhy sn[ ie`k pKMfI ny, BwdRoN vdI s`qvIN nUM,
Awp jI pws Aw ky ikhw, “k`l nUM Twkur jI jMmxgy[ ijs KuSI ’c ihMfol pYxgy,
AwqSbwzI BI c`lygI[ Awp jI ny BI vrq r`Kxw, is`KW qoN BI rKwauxw[ mMdr ’c
Aw ky Twkur dI pUjw krnI[ ieh sux ky, sRI siqgurU swihb jI ny ^Ub qwV ky,
prm-piv`qR inrml aupdyS b^iSAw[
swihb siqgurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp, siqgurU Arjn
dyv swihb jI, BYrau rwg ’c (1) pihly Gru surqwr ’c &urmwauNdy hn:-(pRswid)
ikRpw hI ikRpw srUp siqgur swihb jI (<>) ie`k AdÍYq rUp bRhm srUp swirAW dy
pRkwSk hn[
sglI QIiq; pwis fwir rwKI] Astm QIiq; goivMd jnmw sI]1] sRI gurU
jI mhwn ikRpw krky, pKMf, p`Qr pUjw htw ky, ivAwpk AibnwsI Twkur jI dI
pUjw ’c lwaux leI, prm-piv`qR aupdyS dy rhy hn:-hy BweI!Awp jI kihMdy hoN,
(Astm) A`TvIN QIiq nUM (goivMd) Bgvwn ikRsn jI ny (jnmw) Avqwr DwirAw
sI[ bwkI (sglI) swrIAW (QIiq) iQqW (pwis) pwsy (fwir) su`t (rwKI) r`KIAW
hn Bwv iqAwg idqIAW[ swrIAW iQ`qW pRmysr jI ny hI bxweIAW hn Aqy ien@W
’c Awp jI hI vsdy hn[
Brim BUly nr; krq kcrwiex] BwdRoN vdI s`qvIN nUM, mqIry ’c gLI k`F
ky, aus ’c p`Qr dI v`tI r`K idMdy hn[ AstmI iQ`q vwly idn, ie`k pKMfI pMfw
k`Fdw hY qW kihMdy hn, Twkur jI jMmy hn[ ies qr@W Brim ’c BUly pKMfI(nr)
purS, AjyhIAW(kcrwiex) kicAweI vwlIAW iKcr ibDIAW (krq) krdy hn[
jnm mrn qy rhq; nwrwiex]1] rhwau] auh (nwrwiex) vwihgurU jI,
jnm mrn(qy) qoN rhq hn[ ijn@W nUM p`Qr dI v`tI smJ ky, byAdbI krdy hoN[
ijn@W ny AnMq sumyr prbq, bRhmMf sUrj cMdRmyN qwry mMfl rcy hn[ p`Qr dI v`tI
mqIry ’c pw ky, k`F ky, aun@W nUM Twkur jMimAw kih ky, hy pwpIE!mhW pwp ikauN
krdy hoN?(rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:-
kir pMjIru; KvwieE cor] ijs pMfy nUM Bgvwn jI dI mW jsodw bxw ky,
(pMjIru) pMjIrI (kir) krky (KvwieE) KvWaudy hoN, auh cor hY, vw Awp jI sRI
www.Gursevak.com 172 q`qkrw
ikRSn Bgvwn jI dy cor hoN[ nwm nhIN jpdy ies leI cor hoN[ XQw:- nwmu durwie
clY; so coru]3] Eh jnim n mrY; ry swkq For]2] (ry) hy!(swkq) kTor ic`q
(For) pSUE!Eh Bgvwn jI nw (jnim) jMmdy, n hI (mrY) mrdy hn[
sgl prwD dyih loronI] mqIry ’coN p`Qr dI v`tI k`F ky, kihMdy hoN,
“Twkur jMimAw hY” Pyr aus nUM ku`CV cu`k ky (loronI) lorIAW (dyih) idMdy hoN[ ies
(sgl) swry (prwD) gunwh K`tdy hoN[ so muKu jlau; ijqu khih Twkuru jonI]3]
(ijqu) ijs mUMh nwl p`Qr dI v`tI nUM, (Twkuru) ikRSn Bgvwn jI jonI ’c Awey
(khih) kihMdy hoN, quhwfw (so) auh muKu, (jlau) sV jwvy[ jnim n mrY; n AwvY n
jwie] nwnk kw pRBu; rihE smwie]4]1] (1136) Awp jI BwrI ZlqI krdy hoN,
p`Qr dI v`tI mqIry coN k`F ky kihMdy hoN, Twkur jMimAw hY, vwihgurU (nwnk) siqgurU
pMjvyN pwiqswh jI(kw) dy(pRBu) smr`Q vwihgurU jI (smwie) ivAwpk ho(rihE) rhy
hn[ pRB jI n (jnim) jMmdy hn, n (mrY) mrdy hn, n(AwvY) AwauNdy hn, n
hI(jwie) jWdy hn[ XQw:- sBnI QWeI; rivAw Awip] Awid jugwid; jw kw vf
prqwpu]) mrY n ibnsY; AwvY n jwie] nwnk; sd hI rihAw smwie]6]
240. SMkw:- jy koeI pRymI khy ik Awp nrwiex siqgurU nwnk dyv swihb
jI ny 1526 ibkRmI sMmq nUM prm-piv`qR Avqwr DwirAw hY, qW keI, so muKu jlau;
ijqu khih Twkuru jonI]3] quk pV@ ky, SrDw fulwauNdy hn, auh kihMdy hn, jy Awp
jI kihMdy hoN gurU nwnk swihb ny mwqw ipqw qoN Avqwr DwirAw hY, qW aun@W nUM
Bgvwn jI ikauN kihMdy hoN?au~qR:-sRI ikRSn Bgvwn jI dI ibAdbI krdy jwx ky,
swkq For, cor kih ky qwiVAw hY, jo p`Qr dI v`tI nUM Twkur jonI ’c Awey kihMdy
sn[ ijs sbd ’c ijhVw pRkrn hovy, Esy Anuswr quk dy ArQ huMdy hn[ so ieh
quk siqgurU nwnk swihb jI jW BgqW ShIdW bwbq nhIN khI Aqy nw hI kihxI
cwhIdI hY[
jdoN 2 sMswr ’qy (Airsit) pwp huMdy hn[ qdoN 2 Bgvwn jI, siqgurW sMqW
BgqW, ShIdW dy srUp ’c pRgt huMdy hn[ XQw:- jb jb hoq; Airsit Apwrw]
qb qb; dyh Drq Avqwrw]) vwihgurU] ijvyN b`dl Akws ’c pRgt ho ky, vrKw dw
praupkwr krky, suqMqR hI Alop ho jWdw hY[ ies qr@W sRI siqgurU swihb jI, krm
jwl qoN suqMqR, bRhm rUpI AkwS ’c pRgt ho ky, swc nwm kI AMimRq vrKw], Anyk
praupkwr krky, ShIdI pw ky suqMqR Alop ho jWdy hn[ siqgurW dy AwSy ault, jy
koeI inMdk, aun@W nUM jUnI ’c Awey jIv khy qW TIk nhIN, ikauNik auh inrlyp hn[
www.Gursevak.com 173 q`qkrw
siqgurW qoN ShId hox vwly gurmuiK, mwqw ipqw krky, pRgt hoey hn[ ies qoN gux
lYxw cwhIdw beI aun@W ny Apxy mwqw ipqw jI nUM sPly kr idqw[ jIv qoN ShId
bRhmigAwnI bRhm hI bx gey[ ikqnI v`fI vifAweI hY aun@W ShIdW dI[ XQw:-
dyiKAw; iqhUM lok kw pIau] Acrju BieAw; jIv qy sIau] vwhu 2 ikqnI ivsmwd
vifAweI hY, AMg 2 ktwaux vwilAW dI, jUnI ’c Aw ky, Amr Aqy ShId pdvI nUM
pRwpq hoey[ keI jUnI ’c Awaux nUM gilAwnI smJdy hn[ vwihgurU jI dI rzw
Anuswr mhWpurKW dI nrk surg ’qy smidRstI hY[ auh sB dy mwlk, pwlk bx ky
vI inrlyp sB dI crn-DUiV bxy rihMdy hn[ ies leI siqgurW Aqy ShIdW
mhWpurKW ’qy Gtw ky, so muKu jlau; ijqu khih Twkuru jonI]3] quk nhIN pV@nI
jI[ siqgurU gRMQ swihb jI dy smUh A`Kr, gurU nwnk dyv swihb jI nUM bRhm srUp
mMndy hn[ siqgurU nwnk dyv swihb jI ny, Apxy inrgun srUp jI duAwrw byAMq
bRhmMf rcy hn[ Awp jI Apny inrgun srUp duAwrw, hr vkq, AsMK sUrjW
cMdRimAW, qwirAW ibjlIAW AgnIAW titAwixAW nUM pRkwS rhy hn[ s`qy blvMf
jI ny jdoN siqgurU nwnk dyv swihb jI dI BwrI mihmw kIqI, qdoN koV@ cu`ikAw
igAw[ DMn gurU nwnk swihb jI r`b jI srUp hn[ so auh mUMh sV jwx, ijhVy sRI
gurU nwnk dyv swihb jI bwry ieh quk pVH ky SrDw fulWaudy hn[ hy gurU nwnk
ie`k EAMkwr, inrMkwr pUrn bRhm jI!AswnUM nwsqkW nUM ApxI pRymw-BgqI pUrn
SrDw, ju`go ju`g ApxI SuB s`cI syvw b^So jI[ Apxy prm pwk drSn b^So jI[
(2) siqgurW bwry aupRokq quk qW kI pV@nI hY?siqgurW dy is`KW ShIdW bwry
BI nhIN pV@nI jI[ au~qR:-siqgurU nwnk dyv swihb jI nUM pUrn bRhm mMnx pUjx
vwly, snmuK ShId sMq Bgq BI r`b hn[ siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny bic`qR
nwtk ’c ikhw hY:-jy jy sihq; jwqn sMdyih] (jo jo) ijhVy 2 mhWpurS, gurU
nwnk dyv swihb jI dy(sMdyih) ipAwr sihq, purjw 2 k`tx dI(jwqn) pIVw nUM
shwrdy hn[ pRB ko sMig; n Cofq nyh] (pRB) smr`Q vwihgurU gurU nwnk dyv
swihb jI (ko) dy sMig jo aun@W dw(nyh) pRym hY, aus nUM (n) nhIN(Cofq) C`fdy[ qy qy;
prmpurI kh jwhI] (qy qy) auh 2 jo siqgurW ’qoN isr vwrn vwly hoey hn, ijn@W
dw au~pr izkr AwieAw hY, auh swry(prmpurI) s`cKMf(kh) nUM(jwhI) jwxgy[ iqn
hir isau; AMqru kCu nwhI] 21] (iqn) iqn@W Bwv siqgurW ’qoN kurbwn hox vwly

www.Gursevak.com 174 q`qkrw


ShIdW dw hir jI(isau) nwloN(kCu) QoVy mwqR BI (AMqru) &rk nwhI hY[ XQw:-hir
hirjn dueI.eyk hY; ibb ibcwr kCu nwih] jl qy aupj qrMg ijau; jl hI ibKY
smwih]) ijin jwqw; so iqs hI jyhw] Aiq inrmwielu; sIJis dyhw]) nwnk
bRhmigAwnI; Awip prmysur] gurU gRMQ swihb jI ’c byAMq pRmwx hn, ik siqgurU
swihb jI pwrbRhm srUp hn[ XQw:- hm cwkr goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn
krwvn sgl ibiD; so siqgurU hmwrw]) gur nwnk dyv; goivMd rUp]) siqguru myrw
sdw sdw; nw AwvY nw jwie] Ehu AibnwsI purKu hY; sB mih rihAw smwie]13])
rwm; hm. siqgur pwrbRhm kir mwny]) dsvyN pwiqswh jI, siqgurU gRMQ swihb jI
dy pRmwxW Anuswr gurU nwnk dyv swihb jI dw iDAwn Dwrn, jpx Aqy kurbwn hox
vwly ShId BI r`b srUp hn[ ies leI gurU nwnk dyv jI dI mihmw mhwn qoN mhwn
hY[ XQw:- bilE crwgu, AMD´wr mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl
hir Bvn mih; jnu nwnku gur pwrbRhm])
241.vwihgurU] rwgu sUhI mhlw 5 Gru 4 <> siqgur pRswid] BlI suhwvI
CwprI; jw mih gun gwey] auQwnkw:- srb suKw kw dwqw siqguru; qw kI srnI
pweIAY] ShIdW dy isrqwj sRI hirmMdr swihb jI, sRI gurU gRMQ swihb jI Aqy
Apxy inrgun srUp jI duAwrw kotwn koit bRhmMfW nUM rcx vwly, au~bldI dyZ Aqy
q`qI qvI ’qy cONkVw lwaux vwly, q`qw ryqw sIs ’qy puAwaux vwly, siqgurU Arjn
dyv swihb jI ie`k vwrI Apxy rcy qIrQ sRI qrn qwrn swihb jI qoN qur ky,
Awpxy nwnky Gr sRI goieMdvwl swihb jI dy drSnW nUM Awey[ BweI ibDI cMd BweI
lM|whw jI, BweI iprwxw jI, BweI gurdws swihb jI, BweI pYVw swihb jI Awid
pRymI nwl sn[ TMF dI ru`q sI[ rsqy ’c AwauNidAW Kwnpur ipMf dy pws J`KV
Ju`ilAw[ is`K hzUr dI AwigAw lY ky dOV ky, ipMf ’c gey[ kI dyiKAw?swrw ipMf
hI SrwbIAW dw hY[ iksy ny vI siqgurW dy ivsrwm leI jg@w n idqI[ ipMfoN bwhr
aujwV ’c, siqgurU swihb jI dw ^ws pRymI, pUrn Bgq BweI hymw jI, tu`tI JONpVI
’c vsdy sn[ jo mn bwxI sRIr krky singD pRym nwl, siqgurU swihb jI dI
pRymw-BgqI krdy sn[ BweI hymw jI isLw cug ky ijhVw AMn joVdy, aus nUM pIh
pkw ky rwhI pWDI nUM CkwauNdy[ mwieAw iqAwg ky, AqI hI pRym bYrwg sihq rihMdy
sn[ XQw:- ijih mwieAw mmqw qjI; sB qy BieE audws] khu nwnk sun ry mnw;
iqh Git bRhm invwsu]18] hr vyly gurU gurU jpdy sn[ ien@W dw idlI pRym jwx

www.Gursevak.com 175 q`qkrw


ky, AMqrjwmI siqgurU swihb jI, ien@W nUM inhwl krn leI, ien@W dy pws gey[
ien@W ny siqgurU swihb jI nUM gurU pRmysr jwx ky B`j ky Aw ky crn-kmlW ’qy m`Qw
r`iKAw[ sRI siqgurU swihb jI ny bVy BwrI ipAwr nwl QwpVw idqw[ ien@W ny
Awpxy au~proN kMblI lwh ky, JwV ky, siqgurW dy prm-pUjnIk crn-kmlW hyT
ivCw idqI[ kRoVW bRhmMfW dy mwlk, jo hux swfy suAwsW nUM pRkwS rhy hn[ swry
jgq dy jIvn rUp hn, auqpqI pwlxw, lYqw krn nMU smr`Q hn, sdw 2
imhrvwn, pUrn klwvwn, siqgurU Bgvwn, Awpxy gRIb pRymI dI tu`tI JuMpVI ’c PtI
kMblI ’qy bYTy hoey, tu`tI JuMpVI nUM bhuq soBw dy rhy hn[ ijvyN eymnwbwd ’c, Awp
jI ny siqgurU nwnk dyv srUp ’c, BweI lwlo swihb jI dI ku`lI nUM bhuq BwrI soBw
idqI sI[ BweI hymw jI gd 2 inhwl 3 ho gey[ XQw:-hBy tol suhwvxy; shu bYTw
AM|xu mil] (1095) ien@W ny siqgurU swihb jI dw roim 2 krky AqI hI DMnvwd
kIqw[ AMgW ’c KuSI nhIN sI imauNdI[ jdoN ieh jwixAW, AMg AMg suKdweI pUrn
bRhmweI Qwn Qwnµqr dysw] (1237) gurU pRmysr jI dI dwsn dws ’qy mhwn KuSI
hY[ idl ’c ivcwirAw, “dwsn dws kIVy dI tu`tI Pu`tI JONpVI ’c, A`j nrwiex
srUp siqgurU swihb jI Awey hn[ ijvyN BIlxI dy pws jw ky, sRI rwmcMdr jI ny,
aus dy jUTy byr KwDy sn[ sRI ikRSn Bgvwn jI, ibdr dI Ju`gI ’c rwq rhy, AlUxw
swg Kw ky bVy hI pRsMn hoey[ DMn gurU Arjn dyv swihb jI, DMn gurU Arjn dyv
swihb jI jpidAW 2 BweI hymy jI ny c`k pIsI[ XQw:- iqsu gur kY igRih; pIsau
nIq] ijsu pRswid; vYrI sB mIq]5] Pyr jl ilAwaux leI siqgurW qoN AwigAw
mMgI[ XQw:- pIAih q.pwxI AwxI mIrw; Kwih q pIsx jwau] koit bRhmMf dy
rcnhwr, sRI gurU jI ny pRym ’c FL ky ikhw, “pwxI qW BweI ie`Qy hI hY[ sRI gurU
swihb jI JuMpVI ’coN bwhr Awey, swhmxy CotI ijhI CpVI sI[ hukm kIqw,
“BweI!DMn gurU nwnk swihb jI kih ky ie`t p`ut[ ”ie`t p`utI, J`tp`t swrI C`pVI
AMimRq jl nwl Br geI[ sRI gurU jI ikhw, “ieh AMimRq nhIN su`kygw, ie`Qy A`T
koinAW vwlw sRovr sjygw[ ijhVy pRymIN ies sbd nUM ArQW sihq pV@ ky, ieSnwn
krngy, aun@W dy rog nivrq hoxgy[ ATrwhy dI ibmwrI nhIN rhygI[ ” SuB s`cy
Amolk vr dy ky, Awp jI ny pMjW is`KW smyq, Awpxy gRIb pRymI Bgq jI dw ru`Kw
im`sw Bojn Bwv kwT dI rotI Ck ky, ies nUM ieh sbd b^iSAw[

www.Gursevak.com 176 q`qkrw


vwihgurU] rwgu sUhI mhlw 5 Gru 4 <> siqgur pRswid] BlI suhwvI
CwprI; jw mih gun gwey] vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN
(mhlw) srUp siqgurU Arjn dyv swihb jI sUhI rwgu ’c (4) cOQy Gru surqwr ’c
&urmwauNdy hn:-(<>) ie`k AdÍYq rUp bRhm jI swirAW dy pRkwSk hn[ (siqgur)
siqgurU nwnk dyv swihb jI srUp Dwr ky, (pRswid) ikRpw hI ikRpw krn vwly hn[
hy guris`Ko!sMq syvI mhwn praupkwrI BjnwnMdI gurmuiK mhWpurS sMqoKI BweI hymy
jI dI CwprI(BlI) cMgI(suhwvI) soBnIk hY, (jw) ijs (mih) ’c bYT ky prm-
piv`qR AMimRq rUp prm mnohr rs iBMny kIrqn duAwrw hrI jI dy gun gwey hn[ vw
ieh hmySW hI BweI hymy jI duAwrw gwey jWdy hn[
(2) bRhm iv`idAw rUpI vw gRIbI vwlI dyhI rUpI (CwprI) CprI (BlI) cMgI
(suhwvI) soBnIk hY[ (jw) ijs (mih) ’c hrI jI dy gun gwey jWdy hn[
ikqhI kwim n Daulhr; ijqu hir ibsrwey]1] rhwau] (Daulhr) p`ky
mkwn(ikqhI) iksy vI (kwim) kMm(n) nhIN, (ijqu) ijn@W ’c vs ky, ipAwry hir
jI(ibsrwey) Bulwey jWdy hn[] (rhwau) ibsrwm ky &urmwauNdy hn:-Andu grIbI
swD sMig; ijqu pRB iciq Awey] p`ky mkwn C`f ky] (swD) gurUjI dy s`cy im`Ty crn-
kmlW sMig, (pRB) smr`Q vwihgurU jI iciq Awey, (ijqu) ijs krky grIbI dw
Anud pRwpq hoieAw[
jil jwau eyhu bfpnw; mwieAw lptwey]1] ijs v`fypuxy dy hMkwr krky
jIv siqsMgq ’c nhIN jWdw, Eie AsIN &kIrW koLy jWdy cMgy l`gdy hW?lok kI
kihxgy?hMkwr krky jo v`fy bnxw hY, eyhu bfpnw(jil) sV (jwau) jwvy, ijs
v`fypuxy krky mwieAw ’c (lptwey) Ps jWdw hY[ pIsnu pIis EiF kwmrI suKu mnu
sMqoKwey] hy guris`Ko!BweI hymy jI dy jIvn qoN is`iKAw pRwpq kro, isLw cug ky
(pIsnu) c`kI nwl (pIis) pINhdy hn, Apxy au~pr PtI (kwmrI) kMbLI (EiF) lYNdy
sn[ (sMqoKwey) sMqoK Awauxy krky, ien@W dy mnu ’c BwrI suKu hY[ (2) BweI hymy jI
ny sRvx mMnx iniDAwsx rUpI (pIsnu) c`kI nwl, AwpxIAW swrIAW vwSnwvW nUM
(pIis) pIhxw kIqw hY Aqy gRIbI vw l`ijAw rUpI (kwmrI) kMbLI pihrI hY[ ien@W
dy mn ’c (sMqoKwey) sMqoK Awauxy krky, ien@W dy mnu ’c AwqmnMd suKu hY[ AYso rwju
n ikqY kwij; ijqu nh iqRpqwey]2] siqgurU swihb jI &urmwauNdy hn:-duinAwvI
rwju dI pRwpqI leI, gurU rwmdws swihb jI dy iPtkwry, srm`d &kIr dy kwql,
duSt AhMkwrI, sMq doKI pwpI nOrMgy ny, Awpxy ipqw nUM kYd krky Bu`Kw r`K ky
www.Gursevak.com 177 q`qkrw
mwirAw[ sujw muhMmd, murwd b^S, dwrw iSkoh Awpxy BrwvW nUM kql krky, rwj
KoihAw, bynvw &kIr mwry[ siqgurU qygbhwdr swihb jI, BweI dieAwlw jI, BweI
sqI rwm jI BweI mqI dws jI Awidk byAMq pUrn sMqW gurmuKW nUM BwrI kSt dy ky
ShId kIqw[ Apxy rwj nUM kwiem r`Kx leI, gurU goibMd isMG swihb jI ’qy idlI
dI swrI POj cV@w ByjI[ cwry swihbzwdy Aqy byAMq hI isMG isMGxIAW ShId kIqy[
is`K is`KxIAW dy ipMfW dy ipMf swV ky qbwh kr idqy[ AYso rwju n ikqY kwij; ijqu
nh iqRpqwey]2] (AYso) AYho ijhw zulm vwlw rwju, (ikqY) iksy vI (kwij) kMm (n)
nhIN[ (ijqu) ijs nUM pRwpq krky, (iqRpqwey) r`jdw (nh) nhIN, sgoN hor iqRSnw
vDdI hY[ XQw:- vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI.iqRsn n bUJI] (2) dyhDwrI gurU
bnx rUp (AYso) AYho ijhw rwju (ikqY) iksy vI (kwij) kMm (n) nhIN hY[ (ijqu)
ijs krky Awqm iqRpqI krky (iqRpqwey) r`jdw (n) nhIN, lokW qoN AwpxI mMnqw
pUjw krwaux ’c l`g ky, Ajgr s`p bxdw hY[ ijn@W dy pdwrQ KwDy huMdy hn, auh
ies dI dyh ’c kIVy bx ky, ies nUM k`t 2 ky KWdy hn[ goLIAW dw inSwnw vI bx
jWdw hY[
ngn iPrq rMig eyk kY; Ehu soBw pwey] hy BweI!BweI hymy jI vWg, ijhVw
pRymI gRIbI Dwr ky, eyk vwihgurU jI (kY) dy pRym rMig ’c rMigAw hovy, Ehu (ngn)
nMgw vw mwieAw pdwrQ v`loN Bu`Kw nMgw (iPrq) iPrdw vI soBw (pwey) pwauNdw hY[
XQw:- AYsI soBw jnY kI jyvfu hir prqwpY] (1097)
pwt ptMbr ibriQAw; ijh ric loBwey]3] auh (pwt) p`t dy sohxy kULy
bsqR (ptMbr) pSmIny dy bsqR pihny hoey (ibriQAw) ivArQ hn[ (ijh) ijn@W ’c
ric ky, ivSy ivkwrW ’c (loBwey) mohq K`cq ho jWdw hY[ XQw:- bwbw; horu pYnxu
KusI KuAwru] ijqu pYDY qnu pIVIAY; mn mih clih ivkwr]) Bgq jnw kw lUgrw
EiF ngn n hoeI] swkq isrpwau rysmI pihrq piq KoeI]3] (811)
sBu ikCu qum@rY hwiQ pRB; Awip kry krwey] siqgurU swihb jI ikhw, “hy
ipAwry jI!jo Awp jI dI SuB kwmnw hY, aus nUM krqwr jI pUrI krn[ ”A`goN GxI
inmRqw nwl bynqI kIqI, sBu ikCu qum@rY hwiQ pRB; Awip kry krwey] hy pRB srUp
siqgurU jI!sBu ikCu (qum@rY) Awp jI dy hwiQ hY[ Awip jI hI b^SS (kry) krdy
hoN jI, ijn@W ’qy b^iSS krdy hoN, aun@W qoN A`gy b^iSS (krwey) krwauNdy hoN jI[
XQw:-iKn mih; nIc kIt kau rwj] pwrbRhm; grIb invwj]) (2) hy kilju`g

www.Gursevak.com 178 q`qkrw


jhwz pRB siqgurU gRMQ swihb jI! sBu ikCu (qum@rY) Awp jI dy (hwiQ) h`Q hY[ Awp
jI gurbwxI dI b^iSS krky jIAW dI kilAwx Awip (kry) kr Aqy Awpxy swjy
mhWpurSW qoN (krwey) krvw rhy hoN[
(3) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI snmuK aucwrdy hn:-hy pRB vwihgurU jI! sBu
ikCu (qum@rY) Awp jI dy hwiQ hY[ Awip jI jo cwhoN (kry) kr, (krwey) krvw skdy
hoN[ AwpxI mOj Anuswr, hr vkq kotwn koit bRhmMfW nUM rcdy Aqy lYA krdy hoN[
XQw:- iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw]) iCn mih rwau
rMk kau kreI rwau rMk kir fwry] rIqy Bry Bry sKnwvY Xh qw ko ibvhwry]1]
(537)
swis swis ismrq rhw; nwnk dwnu pwey]4]1] 41] (745) BweI hymy jI
ny siqgurW qoN ieh dwnu mMigAw, vw vwihgurU (nwnk) sRI gurU pMjvyN pwiqswh jI
vwihgurU jI qoN ieh dwnu mMgdy hn:-hy vwihgurU jIE!dwsn dws ieh Amolk dwnu
(pwey) pwvy, jo swis swis Awp jI dw nwm (isrmq) ismrdw (rhw) rhy[ dwn
mMgxw GxI qoN GxI AiqAMq hI GxI inmRqw hY[ mu`l dy ky KRIdx vwlw, vycx vwly
dw Aihswn nhIN mMndw, pr dwn lYx vwlw dwqy dw bVw hI Aihswn mMndw hY[
ikauNik dwn lYx vwlw aus dy ievz ’c ku`J vI nhIN idMdw[ so DMn sRI gurU jI ny
AqI hI inmRqw dy nwl nwm ismrn dw dwn mMigAw hY[ ieh inmRqw gRIbI dI h`d
hY[ XQw:- grIbI gdw hmwrI] KMnw sgl rynu CwrI]
242.vwihgurU] pauVI] bsqw qUtI JuMpVI; cIr siB iCMnw] siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI BweI hymy jI dy prQwie pauVI aucwrdy hn:-hy BweI ibDI cMd jI
Awid pRymIE!BweI hymw jI, (qUtI) tu`tI JuMpVI Bwv k`KW dI ku`lI ’c, AqI hI gRIbI
nwl (bsqw) vsdy hn[ ien@W dy (cIr) bsqR vI (siB) swry (iCMnw) Pty hoey hn[
jwiq n piq n Awdro; auidAwn BRimMnw] ien@W gurmuKW dI jwiq vI cMgI
(n) nhIN hY, nw hI smwj ’c ien@W dI(piq) ie`zq hY, n hI (Awdro) Awdr
siqkwr hY[ (auidAwn) aujwV ’c(BRimMnw) Brmdy hn[
imqR n ieT Dn rUp hIx; ikCu swku n isMnw] ien@W gurmuKW dy koeI (ieT)
ipAwry imqR (n) nhIN, Dn sohxy rUp qoN (hIx) rihq hn[ ien@W dy au~pr(isMnw)
singD pRym ’c iB`jx vwlw (swku) sbMDI Aqy (ikCu) QoVy pdwrQ BI(n) nhIN hY

www.Gursevak.com 179 q`qkrw


rwjw sglI isRsit kw; hir nwim mnu iBMnw] BweI hymy jI dw mnu, hir jI
dy nwim ’c (iBMnw) iB`j igAw hY[ ies krky ieh (sglI) swrI isRsit kw rwjw
hY[ XQw:- ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]
iqs kI DUiV mnu auDrY; pRBu hoie supRsMnw]7] (707) (iqs) BweI hymy jI
(kI) dI prm-piv`qR crn-DUiV bx ky, mnu(auDrY) auDrdw hY, Bwv mn pwp ivkwr
AOgux iqAwg idMdw hY[ Aqy(pRBu) smr`Q vwihgurU jI (supRsMnw) (su+pRsMnw) (su)
BlI pRkwr (pRsMnw) KuS hoie jWd yhn[ XQw:- DUVI mjnu swD Ky; sweI QIey
ikRpwl])
243.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw
Dwry] KMfW bRhmMfW nUM auDwrn vwly, sMq inMdk duSt hrwmKorW nUM qwrn vwly,
siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp siqgurU Arjn dyv swihb
jI iblwvlu rwg dy cONqIvyN sbd ’c, Akwl purK jIE dy snmuK BwvyN ApxI
r`iKAw leI, inmRqw sihq &urmwauNdy hn, pr ijhVy pRymI ies sbd nUM pV@dy hn
aun@W dI r`iKAw huMdI hY[ hy (pRB) smr`Q vwihgurU!(moih) dwsn dws ’qy ikrpw
(Dwry) Dwr ky AprwDI AikRqGx nUM ApnI srix ’c (rwKhu) r`Kxw kro jI[
syvw kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry]1] hy mhwrwj swihb jI!dwsn dws,
nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu]) nIcu (mUrKwry) mUrK, bysmJ hY[ ies
krky syvw krnI (kCU) ku`J vI (n) nhIN (jwnaU) jwxdw
mwnu krau quDu aUpry; myry pRIqm ipAwry] hy myry pRIqm ipAwry vwihgurU
swihb jI!dwsn dws nIc mUrK BwvyN QoVy mwqR vI syvw krnI nhIN jwxdw pr (quDu)
Awp jI dy aUpry mwnu (krau) krdw hY[ XQw:- ijau bwlku; ipqw aUpir.kry bhu
mwxu]) qUM myrw bhu mwxu krqy; qUM myrw bhu mwxu]) jw qU qw mY mwxu kIAw hY; quDu
ibnu kyhw myrw mwxo])
hm AprwDI sd BUlqy; qum@ bKsnhwry]1] rhwau] (hm) dwsn
dws(AprwDI) gunwhI sd (BUlqy) Bu`ldy hW, (qum) Awp jI, AaugxW nUM
(bKsnhwry) b^Sx vwly hoN[ XQw:- hau AprwDI gunhgwru; hau bymuK mMdw] coru
Xwru jUAwir hau; pr Gir johMdw] inµdku dustu hrwmKoru; Tgu dys TgMdw] kwm kRoDu
mdu loBu mohu; AhMkwr krMdw] ibswsGwqI AikrqGn; mY ko n rKMdw] ismir
murIdw FwFIAw; siqguru bKsMdw] 21] 36] (Bw:gu:) (rhwau) ivsrwm dy ky hzUr

www.Gursevak.com 180 q`qkrw


&urmwauNdy hn:-hm Avgn krh AsMK nIiq; qum@ inrgun dwqwry] (hm) dwsn
dws(nIiq) inqwpRqI (AsMK) Axigxq Avgn (krh) krdy hW, pr (qum@) Awp jI
&yr vI (inrgun) gux hIx nUM (dwqwry) dwqW dyx vwly v`fy dwqy hoN jI[ XQw:- ddw
dwqw eyku hY; sB kau dyvnhwr] dyNdy qoit n AwveI; Agnq Bry BMfwr]
dwsI sMgiq pRBU iqAwig; ey krm hmwry]2] hy (pRBU) siqgurU nwnk dyv
swihb jI!Awp jI dI sMgq iqAwig ky (dwsI) mwieAw dI sMgiq Bwv kusMgq krdy
hW, (ey) ieh (hmwry) dwsn dwsW dy nIc krm hn[
qum@ dyvhu sBu ikCu dieAw Dwir; hm AikrqGnwry] hy mhwrwj swihb
ji!(qum) Awp jI dieAw Dwir ky, sBu (ikCu) ku`J (dyvhu) b^Sdy hoN[ kyqy lY lY
mukru pwih] Anuswr Awp jI dy idqy pdwrQW nUM pRwpq krky Awp jI dw DMnvwd
nhIN krdy, ies leI (hm) dwsn dws (AikrqGnwry) AikRqGx hW[ XQw:- Bwry
BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy] (vwr 35)
lwig pry qyry dwn isau; nh iciq Ksmwry]3] hy mhwrwj swihb jI! dwiq
ipAwrI; ivsirAw dwqwrw] Anuswr (qyry) Awp jI dy idqy (dwn) iesqRI pu`q Dn
Awid (isau) swQ ’c lwig(pry) pey hW[ hy(Ksmwry) mwlk jI!Awp jI dy crn-
kmlW ’c iciq (nh) nhIN lwauNdy[ quJ qy bwhir ikCu nhI; Bv kwtnhwry] Anyk
pRkwr dw (Bv) fr (kwtnhwry) k`tx vwly inrBau vwihgurU jI!(quJ) Awp jI (qy)
qoN (bwhir) vgYr (ikCu) ku`J vI nhI huMdw Bwv sB ku`J Awp jI dy hukm AMdr hY[
XQw:- hukmY AMdir.sBu ko; bwhir hukm n koie] khu nwnk srix dieAwl gur;
lyhu mugD auDwry]4] 4] 34] (809) vwihgurU nwnk siqgurU pMjvyN pwiqswh
jI(khu) &urmwauNdy hn:-hy dieAwl gur nwnk dyv jI!dwsn dws Awp jI dI
srix hY, dwsn dws (mugD) bysmJ nUM(auDwry) auDwro Bwv AOguxW qoN Cufw(lyhu) lYxw
kro[
244.vwihgurU] iblwvlu mhlw 5] qum@ smrQw; kwrn krn]) iblwvlu
rwg ’c, gurU nwnk dyv swihb jI dy(5) pMjvyN(mhlw) srUp, iKmw dy swgr siqgurU
Arjn dyv jI, DMn gurU rwmdws swihb jI dy snmuK GxI inmRqw hlImI gRIbI
sihq, AqI hI FIT bx ky, pRym bynqI krdy hn[ XQw:- pwvau dwnu FITu hoie
mwgau; muiK lwgY sMq rynwry] krn kwrn ivAwpk bRhm jI dy pUrn gurU Avqwr hy
siqgurU rwmdws swihb jI!(qum) Awp jI, Apxy srb klw smrQw sdw idAwl

www.Gursevak.com 181 q`qkrw


inrgun srUp jI duAwrw, koit bRhmMf dI rcnw nMU pYdw krn dy(kwrn) mUl mu`F, hoN
jI, Bwv Awpxy inrgun srUp duAwrw, hir ismrin; kIE sgl Akwrw]) kIqw
pswau; eyko kvwau] Anuswr Ajpw jwp vwihgurU vwihgurU ie`k(kvwau) vwk nwl
kotwn koit bRhmMfW dw pswrw ricAw hY[ ies nUM rcidAW dyrI nhIN lweI[ XQw:-
iKn mih; Qwip auQwpnhwrw] AMqu nhI ikCu; pwrwvwrw] Awpxy rcy ies pswry’c
Awp jI Awp hI vs rhy hn[ XQw:-kudriq kir kY; visAw soie]
Fwkn Fwik goibd gur myry; moih AprwDI srn crn]1] rhwau] hy (myry)
dwsn dws dy (goibd) vwihgurU rUp (gur) siqgurU swihb jIE!(moih) dwsn dws
(AprwDI) gunwhI Awp jI dy prm-pUjnIk prm-piv`qR mhwn praupkwrI s`cy
crn-kmlW dI srn hY[ ApxI crn srn ipAw jwx ky, dwsn dws gunwhI dy
(Fwkn) pVdy (Fwik) Fk lYxw kro jI[ (rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:-
jo jo kIno so qum@ jwinE; pyiKE Taur nwhI kCu; FIT mukrn] hy smr`Q
krn kwrn goibd gurU jI!dwsn dws gunwhI ny, jo jo gunwh (kIno) kIqy hn, kr
irhw hY, (so) auh (qum@) Awp jI ny (pyiKE) dyKy, (jwinE) jwxy hn[ BwvyN Awp jI
dy vyKx jwnx qoN ibnw (kCu) ku`J QoVy mwqR vI koeI (Taur) jgHw nwhI, pr Pyr vI
dwsn dws (FIT) bySrm inrl`j gunwhI hoxy krky (mukrn) mu`kr jWdw hY[ XQw:-
qU BrpUir; jwinAw mY dUir] jo kCu krI; su qyrY hdUir] qU dyKih; hau mukir pwau]
qyrY kMim; n qyrY nwie]2]
bf prqwpu suinE pRB qumro; koit AGw.qyro nwm hrn]1] hy (pRB) gurU
nwnk dyv jI!(qumro) Awp jI dw (bf) v`fw prqwpu, (suinE) suixAW hY, (qyro)
Awp jI dw nwm (koit) kroVW Bwv byAMq (AGw) pwpW nUM (hrn) nws krn vwlw
hY[
(au-Drn) hmro suhwau sdw sd BUln; qum@ro ibrdu piqq auDrn] (hmro)
dwsn dws dw (suhwau) suBwA, sdw sdw iehu BUlnhwru] Anuswr sdw sd BUln
vwlw hY, pr (qum@ro) Awp jI dw (ibrdu) Drm (piqq) Apiv`qR nUM (auDrn) auDwrn
vwlw hY[
kruxwmY ikrpwl ikRpw iniD; jIvn pd nwnk hir drsn]2] 2] 118]
(828) vwihgurU (nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI, DMn gurU rwmdws swihb jI

www.Gursevak.com 182 q`qkrw


dw AiDk pRqwp jxwauNidAW &urmw rhy hn:-hy DMn gurU rwmdws swihb jI!Awp jI
krn kwrn smr`Q goibMd rUp (kruxwmY) (kruxw+mY) ikRpwlU (mY) srUp (ikrpwl)
ikRpw dy Gr ’qy ikRpw dy (iniD) smuMdR hoN[ hir jI dy drsn rUp, jIvn (pd)
pdvI Awp jI b^Sdy hoN[ XQw:- jIvn pdvI; hir ky dws]
245.vwihgurU] lwlw hwit ivhwiJAw; ikAw iqsu cqurweI] hy siqgurU
Amrdws swihb jIE!dwsn dws Awp jI dI swDsMgq rUpI (hwit) h`tI ’qy, Awp
jI dw (ivhwiJAw) ^rIidAw, Awp jI dy dwsW dw (lwlw) dwsn dws hY[ ies leI
Awp jI dy ^rIdy hoey, iqsu dwsW dy dws dI, Awp jI dy A`gy (ikAw) kI cqurweI
hY?
(2) lwlw hwit ivhwiJAw; ikAw iqsu cqurweI] ijhVw dwsW dw dws,
siqgurW ny, AwpxI ivsmwdqweI rUpI h`tI ’qy ^rIidAw hY, iqsu KrIdy hoey dws ny
siqgurW dy A`gy cqurweI kI krnI sI?ijvyN BweI mqI dws, BweI sqI rwm, BweI
dieAwlw jI, bwbw dIp isMG jI ShId, bwbw mnI isMG swihb, bwbw mhW isMG jI
Awid isrl`Q joiDAW ny cqurweI iqAwgI[ ivhwiJAw ies leI ikhw hY, ik ivkx
vwly dy h`Q ku`J vI nhIN, lwly nUM KrIdxw siqgurW dy h`Q hY[ jdoN lwly ’qy prm-
pUjnIk siqgurW ny, nwnk ndrI ndir inhwl] vwlI ingHw pweI, qW ieh ivsmwd
dIdwr b^Sy[ ijvyN pihly jwmy AMMdr, prbq nUM pMjw lw rhy hn, m`kw crnW nwl
Gumw rhy hn Awid[ ies qr@W dUjy jwmy dy AMdr, murdw Kwx q`k bcn mMn ky, Bwxw
jI, Blw jI, Bu`l gey jI, bcn kmw ky hMgqw dw pUrn iqAwg krky, Cy 2 mhIny
gurU nwnk dyv swihb jI dy iDAwn ’c smwDI lweI bYTy idsy[ qIjy jwmy AMdr bwrW
vryH jl FoNhdy, gur syvw qy; Bgiq kmweI] krdy idsy[ cOQy jwmy AMdr Bwrw tokrw
c`k ky, sRI baulI swihb jI dI prm-piv`qR syvw krdy idsy[ pMjvyN jwmy AMdr sRI
hirmMdr swihb Aqy sRI gurU gRMQ swihb jI rcdy, au~bldI dyZ AMdr cONkVw lwauNdy
’qy q`qw ryqw sIs ’qy puAwauNdy, sVdI bldI m`cdI loh ’qy KV@dy Aqy rwvI dy
iknwry ’qy ShIdI pwauNdy idsy[ CyvyN jwmy AMdr Drm Xu`D krky mlysW pwpIAW nUM
KpwieAw, is`KW nUM bIr–rs b^iSAw, s`qvyN jwmy AMdr gurbwxI dw siqkwr
kridAW, gofy ’qy cot shwrdy idsy[ A`TvyN jwmy ’c, in`qnym ’c AYsy ivsmwd lIx
hoey idsy, ijs krky sRI mMjI swihb jI dy pwvy ’c sUeI Alop huMdI idsI[ nOvyN jwmy
AMdr id`lI jw ky, sIs kurbwn krdy idsy[ dsvyN jwmy AMdr, sRI dmdmy swihb jI

www.Gursevak.com 183 q`qkrw


ivKy, kMToN gurbwxI aucwrdy, sIs kurbwn krdy Aqy scKMf sRI hzUr swihb jI ivKy,
sRI gurU gRMQ swihb jI nUM gurqw g`dI dy ky, m`Qw tykdy idsy[ ieqAwidk srgun
srUp dy byAMq kOqk, jdoN siqgurW ny idKwey qw lwly ’qy Aimq myhr krky, lwly nUM
gurbwxI kQw, kIrqn suxw ky AYsw ivsmwd kIqw, Ajpw jwp b^iSAw[ kroVW
KMfW bRhmMfW sUrjW cMdRimAW qwirAW dy pRkwSk bRhm dw ivsmwd pRkwS AMdr bwhr
idKw idqw[ Awpxy (lwlw) goly nUM Awpxw jwx ky, aupRokq ivsmwdqweI rUpI
(hwit) h`tI ’qy (ivhwiJAw) ^rId ilAw[ lwly dI A&ur bRhm jI ’c smwDI lw
idqI[ ij`Qy siqgurU swihb jI Awp Awpxy sMqW BgqW ShIdW pRymIAW smyq vsdy
hn[ XQw:- nh isv skqI. jlu nhI pvnw; qh Akwru nhI mydnI] siqgur jog
kw qhw invwsw; jh Aivgq nwQu Agm DnI]) AvsQw ’c ivsmwd kr idqw[
AYsy mu`l ^rIdI, iqsu lwly dI Awp jI dy A`gy (ikAw) kI cqurweI ho skdI hY?ik
dwsn dws nMU bMd 2 ktwauxw, Awry nwl sRIr icrwauxw, swFy s`q mhIny Bu`Ky rih ky
sRIr ’qy P`t shwrny, purjw 2 ktw ky ShId hoxw, au~bldI dyZ AMdr bYTxw, Koprw
lhwauxw, isr dyxw AOKw hY[ jy rwij bhwly, qw hir gulwmu; GwsI kau, hir nwmu
kFweI] hy hir srUp gurU nwnk dyv jI!dwsn dws Awp jI dw mu`l ^rIidAw
gulwmu dws hY[ jy Awp jI rwij isMGwsx ’qy vw inrgun bRhm ’c lIxqw rUpI rwj
isMGwsx ’qy (bhwly) ibTw dyvoN qw vI (hir) vwihgurU jI dwsn dws Awp jI dw
(gulwmu) dws hW[ XQw:- qumrI srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu
rwKnhwr dieAwlw; nwnk Gr ky goly]3]12]) jykr Awp jI dwsn dws nMU
(GwsI) Gwh Koqx vwlw GwhI bxw lvoN, qW BI dwsn dws Awp jI dy hir nwmu
jI(kau) nUM (kFweI) aucwrygw[ jnu nwnku hir kw dwsu hY; hir kI vifAweI]4]
Awpxy Awp nUM (jnu) dws kih ky (nwnku) siqgurU rwmdws swihb jI &urmwauNdy
hn:-jy hir jI Awpxy (jnu) dwsn dws GwhI nUM rwj ’qy bhwlx qW vI dwsn dws
Awp jI (kw) dw dwsu hY Aqy ieh sB hir jI(kI) dI vifAweI smJdw hY, jo
Zulwm GwhI nUM rwj vw inrgun bRhm ’c lIxqw rUpI rwj isMGwsx ’qy ibTwieAw
hY[
246.vwihgurU] DnwsrI mÚ 5] kir ikrpw.dIE moih nwmw; bMDn qy
Cutkwey]) DnwsrI rwg ’c siqgurU nwnk dyv swihb jI dy(5) pMjvyN(mÚ) srUp,
siqgurU Arjn dyv swihb jI Awid AMg 671 ’qy &urmwauNdy hn:-DMn vwihgurU

www.Gursevak.com 184 q`qkrw


siqgurU gurU rwmdws swihb jI ny ikrpw (kir) krky(moih) dwsn dws nUM Apxw
(nwmw) nwm(dIE) b^iSAw hY, hMgqw dy(bMDn) bMDnW(qy) qoN (Cutkwey) Cufw ilAw
hY[ hMgqw dy bMDn kI hn?au~qR:-XQw:-hau hau krq.bMDn mih pirAw; nh
imlIAY.ieh jugqw]) bMDn suq kMinAw; Aru nwir]2] (416)
mn qy ibsirE.sglo DMDw; gur kI crxI lwey]1] jdoN dwsn dws ’qy
siqgurW ny Apwr ikRpw kIqI qW dwsn dws ny, Apxw mn qn ieMdRy, prm-pUjnIk
(gur) siqgurW (kI) dI crxI (lwey) lwauxw kIqy, ijs krky mn (qy) qoN (sglo)
swrw, mwieAw DMDw DwvxI; durmiq kwr ibkwr] Anuswr (DMDw) durmiq ivkwr
AOgux sMswr, (ibsirE) Bu`l igAw[ BwvyN koeI sRIr krky ivhlw hI rhy, pr Pyr
vI mn, dYÍq prwieAw Dn pdwrQ Kohx Awid AnykW mwiekI DMiDAW ’c DauNdw
rihMdw hY[ swDsMig; icMq ibrwnI CwfI] prm-pUjnIk DMn gurU rwmdws swihb jI
dI swDsMig pRwpq krky, (ibrwnI) vYrwn, ^rwb krn vwlI jo (icMq) icMqw sI,
auh (CwfI) C`f idqI[ XQ:- BYrau mhlw 5] siqguir mokau; kIno dwnu] Amol
rqnu; hir dIno nwmu] shj ibnod; coj Awnµqw] nwnk kau; pRBu imilE
AicMqw]1] khu nwnk; kIriq hir swcI] bhuir bhuir; iqsu sMig mnu rwcI]1]
rhwau] AicMq hmwrY; Bojn Bwau] AicMq hmwrY; lIcY nwau] AicMq hmwrY; sbid
auDwr] AicMq hmwrY; Bry BMfwr]2] AicMq hmwrY; kwrj pUry] AicMq hmwrY; lQy
ivsUry] AicMq hmwrY; bYrI mIqw] AicMqo hI; iehu mnu vis kIqw]3] AicMq pRBU;
hm kIAw idlwsw] AicMq hmwrI; pUrn Awsw] AicMq hm@w kau; sgl isDWqu]
AicMqu hm kau; guir dIno mMqu]4] AicMq hmwry; ibnsy bYr] AicMq hmwry; imty
AMDyr] AicMqo hI; min kIrqnu mITw] AicMqo hI; pRBu Git Git fITw]5] AicMq
imitE hY; sglo Brmw] AicMq visE; min suK ibsRwmw] AicMq hmwrY; Anhq
vwjY] AicMq hmwrY; goibMdu gwjY]6] AicMq hmwrY; mnu pqIAwnw] inhcl DnI;
AicMqu pCwnw] AicMqo aupijE; sgl ibbykw] AicMq crI hiQ; hir hir tykw]7]
AicMq pRBU; Duir iliKAw lyKu] AicMq imilE; pRBu Twkuru eyku] icMq AicMqw sglI
geI] pRB nwnk nwnk nwnk meI])
AhMbuiD moh mn bwsn; dy kir gfhw gwfI]1] rhwau] (AhMbuiD) hMgqw
vwlI bu`DI moh mn dIAW (bwsn) vwSnW, (gfhw) toAw vw inmRqw rUpI khI nwl
pRym rUpI toAw dy (kir) krky (gwfI) g`f idqIAW, (rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy

www.Gursevak.com 185 q`qkrw


hn:-nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky bYrweI] (hm) dwsn dws AMdr
(iks) iksy (ky) dy nwl, (bYrweI) duSmxI (nw) nhIN[ ies leI (myrw) dwsn dws
dw(ko) koeI vI dusmnu(nw) nhIN rihAw[ DMn siqgurU Arjn dyv swihb jI,
au~bldI dyZ AMdr cONkVw lwieAw, q`qw ryqw sIs ’qy puAwieAw, sVdI bldI
m`cdI loh ’qy KVHy[ ijs idn Awp jI q`qI loh ’qy KVHy sn, ies vYrwgmeI smyN,
Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu Bydu nhI; guru
Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihb jI dy isr Arpx vwly,
AsMK AnMq syvkW BgqW mhWpurSW ny Aw ky, nmskwr kIqI[ XQw:- keI koit;
Bey bYrwgI] rwm nwm sMig; iqin ilv lwgI]) keI koit; qq ky byqy] sdw
inhwrih; eyko nyqRy]) Awpy siqguru.Awip sbdu jIau; jugu jugu Bgq ipAwry] jugu
jugu Bgq ipAwry.hir Awip svwry; Awpy BgqI lwey]) gurU jI dw prmpiv`qR
AsqoqR kIqw nwnk, syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr BgqW ikhw,
“hy mhwrwj swihb jI!dwsn dwsW nUM hukm kro[ ”gurU swihb jI ny &urmwieAw,
“jo ikCu AhY; sB qyrI rjwie] Anuswr sB krqwr jI dI rzw Anuswr ho irhw hY,
mIqu krY; soeI hm mwnw] mIq ky krqb; kusl smwnw] Anuswr dwsndws ies nUM
im`Tw krky mMn irhw hY[ hukim rjweI clxw; nwnk iliKAw nwil]) jo kIn@I
krqwir; sweI BlI gl]) qyrw kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]
Bwxy ’c pRsMn rih ky, siqgurU nwnk dyv jI dy ieh Amol bcn kmwey:- kyiqAw;
dUK BUK sd mwr] eyih iB dwiq; qyrI dwqwr] sgly du`K AMimRq krky pIqy[ XQw:-
sgly dUK.AMimRqu kir pIvY; bwhuiV.dUKu n pwiedw])
pUrn gurU jI ny iKVy m`Qy BgqW nMU ikhw, “iqlk jM\U, swDU sMq s`c Drm dI
r`iKAw leI, gurbwxI guris`KI nUM j`ugo j`ug At`l r`Kx leI, zulm dy nws s`c dy
pRkwS leI, gurU nwnk dyv swihbjI dy pRymIAW dy idl’coN mOq dw fr cu`kx leI,
sRb`q dy Bly leI, kurbwnIAW hI kurbwnIAW dw bIj bIjx leI, Awpxy ipAwirAW
nUM nwm dI idRVqw pRp`kqw Ajpw jwp b^Sx leI, gurU pRymw-BgqI duAwrw inrgunu
srgunu jI dI eykqw krwaux leI, sdw leI gurqw ibrwjmwn ho ky, siqgurU gRMQ
swihbjI duAwrw gurU ipAwirAW dy idl idmwZ rom 2’c gurbwxI Byjx leI, KMf
bRhmMf nUM s`cKMf bxw ky auDwrn leI, swrI dunIAW’qy is`KI &Ylwaux leI kurbwnI
dw SuB bIj bIijAw jw irhw hY, ies leI rzw’c rwzI rihxw hI is`KI hY[ pRB

www.Gursevak.com 186 q`qkrw


jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw]) moih grIb kau; lyhu rlwie] nwnk Awie pey
srxwie] Anuswr dwsn dws gRIb nUM ieh SuB s`cw vr b^So, jo hMgqw krky folW
nw[ ”sB pRymIAW ny vYrwg kridAW rom 2 krky nmskwrW hI nmskwrW kIqIAW,
DMn 3!ikhw[ {koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] vwhu ivsmwd
gRIbI sihnSIlqw hY jo hMgqw dy iqAwg dw vr mMg rhy hn[ mhwrwj jI qW sdw
hI hMgqw rihq Drin ggn nv KMf mih; joiq sÍrUpI rihE Bir] Bin mQurw.kCu
Bydu nhI; guru Arjunu prqK´ hir] prm pUjnIk mh`lw pMjvW swihbjI, sdw
myhrvwn prq`K vwihgurU srUp hn, hMgqw Awp jI’c hY hI nhIN[ ij`Qy cwnx hY
E~Qy hMgqw dw hn@yrw nhIN hY[ pr gRIbI AYfI v`fI idKweI hY[ bolx ’c gRIbI,
kmwaux’c BI gRIbI, sunx’c BI gRIbI hI gRIbI hY[ XQw:-grIbI; gdw hmwrI]
KMnw; sgl rynu CwrI]
bRhmu pswru pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI]2] dwsn dws ny, prm-
pUjnIk (siqgur) cOQy pwiqswh jI (qy) qoN, inrml inrvYru Ajpw jwp pUrn bRhm
jI dI ieh soJI pweI hY ik (bRhmu) ivAwpk inrvYr ny Apxy (BIqir) iv`c, koit
bRhmMf dy (pswru) pswry, ivsQwr nUM (pswirE) pswrnw Bwv &Ylwauxw kIqw hY[
ies ’c inrvYru bRhm jI Awp hI vsdy hn[sBu ko mIqu.hm Awpn kInw; hm sBnw
ky swjn] (hm) dwsn dws ny (sBu) swirAW (ko) nUM, Awpn mIqu bnwauxw(kInw)
kIqw hY[(hm) dwsn dws sBnw(ky) dw ipAwrw (swjn) im`qR hY[ dUir prwieE.mn
kw ibrhw; qw mylu kIE myrY rwjn]3] jdoN sB dy AMdr vwihgurU jI dI joiq jwx
ky, sB nUM Apxw im`qR jwixAW, qw myrY (rwjn) pRkwS srUp vwihgurU jI ny, Apxy
nwl mylu lYxw (kIE) kIqw[ mn (kw) dw (ibrhw) ivCoVw dUir (prwieE) ho
igAw[ ibnisE FITw.AMimRqu vUTw; sbdu lgo gur mITw] (FITw) bySrmpuxw
(ibnisE) nws ho igAw[ (gur) siqgurW dw sbdu, ^Ub mITw(lgo) l`igAw qW irdy
’c AMimRqu(vUTw) vrisAw, visAw[jil Qil mhIAil srb invwsI; nwnk
rmeIAw fITw]4]3] vwihgurU (nwnk) s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy
hn:-dwsndwsny(jil) pwxI(Qil) mwrUQl(mhIAil) (mhI+Ail) (mhI)
ipRQvI(Ail) AkwS(srb) swirAW ’c (invwsI) invws krn vwly (rmeIAw)
ivAwpk rwm jI (fITw) dyK ley[

www.Gursevak.com 187 q`qkrw


vwihgurU] ipRQIAw, sulhI nMU cV@w ky ilAwieAw, sRI gurU Arjn dyv jI
duSmx im`qR ’c smidRstI r`Kdy hn[ ieh sbd aucwirAw, ijs duAwrw sdw hI
sRb`q dw Blw huMdw rhygw[ (628)
247.soriT mhlw 5] grIbI; gdw hmwrI] soriT rwgxI ’c, siqgurU
nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp, siqgurU Arjn dyv swihb jI
nwm dw AiDk qoN AiDk pRqwp jxw rhy hn:-hy pRymIE!kwm kRoD Aqy sulhI sul`bI
nUM mwrn leI, sB dI crn-DUiV bnx rUp (hmwrI) dwsn dws dI, grIbI rUpI
gdw SSqR hY[ KMnw; sgl rynu CwrI] dwsn dws mn krky (sgl) swirAW dI
(rynu) crn DUV, roim 2 krky, (CwrI) crn-DUV jo bixAW hY, dwsn dws pws ieho
hI(KMnw) KMfw hY, AOguxW ivkwrW nMU mwrn leI[ iesu AwgY; ko n itkY vykwrI] iesu
gRIbI rUpI, sB dI crn-DUV bnx rUpI KMfy AwgY (ko) koeI vI vykwrI &urnw
AOgux (n) nhIN (itkY) itkdw, dwsn dws dy AMdr[ gur pUry; eyh gl swrI]1]
pUry gur jI ny gRIbI rUpI gdw b^Sx, swirAW dI crn-DUV bnx rUpI KMfw b^Sx
dI, ivkwrW ivkwrIAW nUM Bjwaux dI jo eyh gl sI, (swrI) swr idqI, Bwv pUrI
kr idqI[
hir hir nwmu; sMqn kI Etw] dwsn dws nMU (sMqn) siqgurU swihb jI dy
b^Sy, sB nUM (hir) hrw Brw krn vwly, (hir) vwihgurU jI dy prm-piv`qR nwmu
(kI) dI (Etw) Et hY[ nwm dw AiDk pRqwp jxw rhy hn, nwm krky aupRokq
inrivkwr AvsQw pRwpq hoeI hY[ jo ismrY iqs kI giq hovY; auDrih sgly
kotw]1] rhwau] hux siqgurU gRMQ swihb jI &urmwauNdy hn:-gRIbI rUpI gdw vwly,
swirAW dI crn-DUV bnx rUpI KMfw pkVn vwly, sRI hirmMdr swihb sRI gurU gRMQ
swihb jI rcx vwly, kljuig jhwju Arjunu gurU; sgl isRis† lig. ibqrhu])
Drin ggn. nv KMf mih; joiq sÍrUpI. rihE Bir] Bin mQurw. kCu Bydu nhI; guru
Arjunu. prqK´ hir] jIE nMU jo pRymI (ismrY) Xwd krdw hY, iqs (kI) dI (giq)
kilAwx (hovY) huMdI hY[ aus mhWpurS dy crnIN l`g ky, koRVW jnmW dy ivCuVy (kotw)
koRVW jIv(sgly) swry hI, pwpW ivkwrW kukrmW AOguxW jmW jUnW qoN(auDrih) auDr
jWdy hn[ (rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:- sMq sMig; jsu gwieAw] iehu
pUrn; hir Dnu pwieAw] gRIbI rUpI gdw vwly, swirAW dI crn-DUV bnx rUpI KMfw
PVn vwly, hir hir nwm dI Et vwly, (sMq) sMqW dI (sMig) sMgq krky, dwsn
dws ny vwihgurU jI dy jsu nUM gwieAw, iehu hI, sB nMU hrw Brw krn vwly pUrn
www.Gursevak.com 188 q`qkrw
hir jI dy nwm Dnu nUM, gurW duAwrw pwieAw hY[ ies sbd duAwrw r`iKAw hoeI,
sulhI sul`bI dovyN mr gey[ sB siqsMgq jI ny siqgurU pMjvyN pwiqswh jI dw AqI
hI DMnvwd, jY jYkwr kIqw[
khu nwnk; Awpu imtwieAw] sBu pwrbRhmu ndrI AwieAw]2] vwihgurU
nwnk siqgurU pMjvyN pwiqswh jI (khu) &urmwauNdy hn:-dwsn dws ny gRIbI rUpI
gdw, swirAW dI crn DUV bxy mhwqmw dI crn DUV bnx rUp KMfw pkVky, sMqW
mhWpurSW ny nwl vwihgurU jI dy js gwaux rUpI Dn nUM pwauxw kIqw, qW DMn gurU
rwmdws jI ny ikRpw krky, dwsn dws dw (Awpu) AhMkwr imtwieAw, ijs krky sBu
’c (pwrbRhmu) ivAwpk vwihgurU jI (ndrI) ingw@ ’c (AwieAw) Aw gey[ XQw:-
dIdny dIdwr swihb; kCu nhI ies kw molu]
248.vwihgurU] (1299) kwnVw mhlw 5] ibsir geI; sB qwiq prweI]
jb qy swDsMgiq; moih pweI]1] rhwau] siqgurU nwnk dyv swihb jI dy (5) pMjvyN
(mhlw) srUp siqgurU Arjn dyv swihb jI kwnVw rwg ’c, swD sMgiq jI duAwrw
inrml inrvYrqw dI pRwpqI krky, swD sMgiq ’c nwm jpx dw AiDk pRqwp jxw
rhy hn:-hy pRymIE!(jb) jdoN (qy) qoN (moih) dwsn dws ny, siqgurW dI ikRpw
duAwrw, DMn gurU rwmdws swihb jI dI AqI ipAwrI swDsMgiq pweI, qdoN qoN dwsn
dws nUM, (prweI) ibgwnI aupmw, mihmw, dOlq dyK ky, Kohx dI jo (qwiq) KwhS,
ie`Cw &urnI sI vw (qwiq) eIrKw &urnI sI, beI ies dI nws ho ky mYnUM iml jwvy
ies sB, prweI qwiq (ibsir) Bu`l geI[ ies prweI qwiq krky jIv dw kdy vI
Blw nhIN ho skdw[ XQw:- ijsu AMdir.qwiq prweI hovY; iqs dw.kdy n hovI Blw]
(rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:- nw ko bYrI nhI ibgwnw; sgl sMig hm kau
bin AweI]1] swDsMgq jI dI pRwpqI krky, prweI qwiq AYsI Bu`lI, hux dwsn dI
idRstI ’c nw (ko) koeI bYrI Aqy(ibgwnw) Eprw BI nhI hY[ (sgl) swirAW
sMig(hm) dwsn dws (kau) nUM pRIqI krnI hI bin AweI hY[ vwihgurU] siqgurW dy
vrqy kau A`Kr ’c gihr gMBIrqw hY, hzUr swDsMgq jI dI mihmw krdy hn, jdoN
qoN dwsn dws ny swDsMgq jI pweI, ijs ’c Bgq nwmdyv jI, sRI sYx jI, Bgq
rivdws jI, bwbw GneIAw jI, bwbw bu`Fw swihb jI Awid bRhmigAwnI mhWpurS
hn[ XQw:- bygmpurw; shr ko nwau] dUKu AMdohu nhI; iqih Twau] nW
qsvIs.iKrwju n mwlu] KauPu n Kqw; n qrsu jvwlu]1] ijs nUM sRI kbIr swihb
jI ny bYkuMT ikhw hY[ XQw:- khu kbIr; ieh khIAY kwih] swDsMgiq; bYkuMTY
www.Gursevak.com 189 q`qkrw
Awih] EQy qmwm mhWpurSW dI rom 2 krky, ismrn inrml inrvYrqw ’c lIx,
nw ko bYrI nhI ibgwnw; sgl sMig hm kau bin AweI]1] vwlI AvsQw hY (hm)
qmwm, sgl mhWpurSW (kau) nUM ie`k dUjy sMig pRIqI krnI hI bin AweI hY,
ikauNik ie`k gurU nwnk dyv swihb jI dy crn –kmlW ’c lIx hn[
jo pRB kIno so Bl mwinE; eyh sumiq swDU qy pweI]2] (pRB) smr`Q
vwihgurU jI ny jo ku`J BI(kIno) kIqw hY, (so) Eho hI dwsn dws ny (Bl) Blw krky
(mwinE) mMinAW hY[ eyh (sumiq) sRySt miq (swDU) siqgurU rwmdws swihb jI (qy)
qoN pweI hY[
sB mih riv rihAw pRBu eykY; pyiK pyiK nwnk ibgsweI]3]8] vwihgurU
nwnk siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy BweI!(sB) swirAW (mih) ’c
eykY(pRBu) AdYÍq srUp bRhm jI (riv) iml (rihAw) rhy hn[ dwsn dws sRb
ivAwpI nUM (pyiK) dyK (pyiK) dyK ky(ibgsweI) iKVdw hY[ sMq doKI duSt AhMkwrI
mhwn pwpI jhWgIr, cMdU sulhI sul`bI, ipRQIey AwidkW ny BwvyN siqgurW nwl isr
v`FvW vYr kIqw pr Pyr vI s`cy siqgurU swihb jI ies AvsQw ’c lIx rhy[
XQw:- inrwhwr inrvYr suKdweI]) nw ko myrw dusmnu rihAw; nw hm iks ky
bYrweI] bRhmu pswru pswirE BIqir; siqgur qy soJI pweI]) DMn siqgurU Arjn
dyv swihb jI gursbd srUp prgt pRq`K hn[ jo bcn kmwey, auh hI &urmwey
hn[
249.vwihgurU] <>siqgur pRswid] Awsw Gru 3 mhlw 1] lK lskr lK
vwjy nyjy; lK auiT krih slwmu] (<>) dÍYq rihq ie`k vwihgurU jI, sB jIA jMq
AsMK bRhmMfW dy pRkwSk hn[ sB qy vfw siqguru nwnku; ijin.kl rwKI myrI]
Anuswr(siqgur) (siq+gur) (gur) v`fy pUjnIk(siq) s`cy(gur) inry pRkwS hI
pRkwS(pRswid) AnMd srUp (pRswid) ikRpw srUp Bwv gurU pRmysr jI Agm Apwr
inry ikRpw hI ikRpw pRkwS srUp hn[ (pR+swid) (pR) pry hn(swid) suAwd qoN, Bwv
ieMidRAW dy suAwd qoN rihq hn[ Awsw rwg’c (1) pihly (mhlw) srUp siqgurU
nwnk dyv swihb jI (3) qIjy Gru surqwr ’c, ie`zq ie^lwk b^Sx vwlw mhW
ivsmwd Amolk gursbd &urmwauNdy hn:-lK lskr lK vwjy nyjy; lK auiT krih
slwmu] hy jIv!BwvyN qUM c`kRvrqI bwdSwh hovyN[ ij`Dr jwvyN qyry siqkwr leI (nyjy)
nyizAW vwlIAW (lK) l`KW (lskr) POjW, ij`q dy (lK) l`KW vwjy vjw ky, (lK)
l`KW hI &OjW auiT ky qYnUM (slwmu) nmskwr (krih) krn Bwv slwmI lYx[ XQw:-
www.Gursevak.com 190 q`qkrw
sulqwnu hovw, myil lskr; qKiq rwKw pwau] hukmu hwslu krI bYTw; nwnkw sB
vwau])
lKw aupir.Purmwieis qyrI; lK auiT rwKih mwnu] hy jIv!BwvyN lKw
mhwrwijAW aupir qyrI(Purmwieis) hkUmq hovy, hukm cldw hovy[ (lK) l`KW hI
mhwrwjy auiT ky qyrw mwnuu siqkwr (rwKih) r`Kx Bwv krn[ jW piq lyKY nw pvY;
qW siB inrwPl kwm]1] hy jIv! (jW) jykr qyrI (piq) ie`zq (lyKY) pRvwngI ’c
nw pvY, qW aupRokq c`kRvrqI bwdswh bx ky, l`KW rwijAW nyizAW vwlIAW &OjW qoN
slwmW krwaux dy siB (kwm) kMm, (inrwPl) ibArQ hn[ XQw:- rwj
lIlw.rwjn kI rcnw; kirAw hukmu APwrw] syj sohnI.cMdnu coAw; nrk Gor kw
duAwrw] hir ky nwm ibnw jg DMDw] ie`zq vwly jIvn, hir jI(ky) dy nwm dI
pRwpqI qoN ibnw, swrw jg (DMDw) Dw jwx vwlw hY, Bwv cly jwx vwlw nwsvMq,
aulJx rUp, mwiekI DMDw hY[ jy bhuqw smJweIAY Bolw; BI so AMDo AMDw]1]
rhwau] (Bolw) swaU gurmuiK aupdyS jy bhuqw vI (smJweIAY) smJwauxw krIey, Pyr
BI (so) auh bypiq jIv (AMDo) AMDw hI AMDw hY[ ikauN jo AMDw ho ky, iviSAW ’c
l`g ky, AMDw ho jWdw hY[ XQw:- vfy vfy rwjn Aru BUmn; qw kI.iqRsn n bUJI]
lpit rhy mwieAw rMg mwqy; locn.kCU n sUJI]1]) (rhwau) ivsrwm dy ky
&urmwauNdy hn:-
lK KtIAih.lK sMjIAih Kwjih; lK Awvih lK jwih] hy jIv!DnI
SwhUkwr bx ky, BwvyN qUM in`q dy (lK) l`KW rupeIey (KtIAih) kmwvyN, (lK) l`KW
hI (sMjIAih) iek`qR kryN, nSy mws mMd krm krky, l`KW hI(Kwjih) Kw, KuAw
dyvyN[ (lK) l`KW hI rupeIey in`q (Awvih) AwauNdy hox, (lK) l`KW hI (jwih) jWdy
hox[ jW piq lyKY nw pvY; qW jIA ikQY iPir pwih]2] aupRokq Dn pdwrQ koLy
huMidAW, (jW) jykr qyrI (piq) ie`zq, (lyKY) pRvwngI ’c nw pvY, qW iPir jIA
lok pRlok ’c (piq) ie`zq ikQY, (pwih) pwvygw?nrk ’c hI pwieAw jwvygw[
lK swsq smJwvxI; lK pMifq pVih purwx] hy jIv!BwvyN qUM AYfw v`fw
iv`dvwn bx jwvyN, (lK) l`KW (pMifq) iv`dvwn qyry pws, l`KW purwx (pVih) pVHdy
hox, aun@W nUM (lK) l`KW (swsq) swsqRW dI iv`idAw(smJwvxI) smJwauxI pV@wauxI
kryN, BwvyN AYfw v`fw mMinAW pRmMinAW iv`dvwn hovyN, pr jW piq lyKY nw pvY; qW
sBy kuprvwx]3] l`KW pMifqW nUM l`KW purwx swsqRpV@waux vwly iv`dvwn dI, (jW)

www.Gursevak.com 191 q`qkrw


jykr (piq) ie`zq (lyKY) pRvwngI ’c nw pvY, Bwv mMdkrmI ivBcwrI hY, qW sBy
purwx swsqRpV@y pV@wey(kuprvwx) Aprvwn hn Bwv prvwn nhIN[ pRymIAW ny
pu`iCAw, “jI! ie`zq ikvyN pYdw hovy?au~qR:-
sc nwim piq aUpjY; krim nwmu krqwru] krqwru dI krim b^SI krky,
(sc) s`cw nwim jpxy krky, nwmu jpx jpwaux vwlI (piq) ie`zq (aUpjY) pYdw
huMdI hY[
Aihinis ihrdY jy vsY; nwnk ndrI pwru]4]1] 31] vwihgurU siqgurU
nwnk dyv swihb jI ie`zq ie^lwk b^Sx vwly Amolk sbd dI sMpUrnqw
kridAW &urmw rhy hn:- siqsMgI inSkwmI gurU pRymI Bgq, ijs nUM s`cw nwm dy
jpx jpwauxy krky, ie`zq dI pRwpqI hoeI hY, (Aihinis) (Aih+inis) (Aih)
idn (inis) rwq, Es dy ihrdY ’c, jy pRmysr jI Awp(vsY) vsx qW auh vwihgurU
swihb jI dI(ndrI) ikRpw idRstI nwl, pwpI jIv vI, pwpW ivkwrW kukrmW AOguxW
jmW jUnW qoN pwru auqr jWdw hY[
250.vwihgurU] nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] sRb`q dw Blw
krn nUM smr`Q, hy vwihgurU DMn gurU nwnk dyv swihb jI! qyry kvn kvn gux kih
kih gwvw; qU swihb guxI inDwnw] qumrI mihmw brin n swkau; qUM Twkur aUc
Bgvwnw]1] Awp jI dI prm-piv`qR prm-pUjnIk ivAwpk inrgun joiq nwl,
AsIN hr vkq suAws lYNdy, dyKdy boldy suxdy, ijauNdy jwgdy hW[ AsMK KMfW bRhmMfW
nUM Awp jI ny swijAw hY Aqy ien@W ’c ivAwpk pRkwSk Aqy ien@W dy pRiqpwlk vI
Awp jI hI hoN jI[ ien@W ’c Awp jI dy AsMK Bgq hr vkq, Awp jI dw prm-
piv`qR nwm jp ky, nwnk ndrI; ndir inhwl] nUM pRwpq ho rhy hn[ Awp jI Apny
inrgun srUp jI duAwrw, hr vkq byAMq sUrjW cMdRimAW, qwirAW ibjlIAW
titAwixAW, AgnIAW bRhmMfW nUM pRkwS rhy hoN, Awp (sYBM) suqy pRkwS srUp hoN jI[
AYsy, <> siqnwmu krqw purKu dy Avqwr Aqy byAMq KMf bRhmMf dy auDwrnhwr
huMidAW, Akwl purK jIE dI pRymw BgqI krky, AYsI jmwl BrI kmwl kr
idKlweI hY[ DMn vwihgurU siqgurU nwnk dyv swihb jI DMn DMn hn, Awp jI
Akwl purK jI dy snmuK, AqI GxI bysumwr Agm Apwr, AMq n pwrwvwr, inmRqw
sihq &urmwauNdy hn:- nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] hy Akwl purK
jI!nIc krm krn vwly kilju`gI (nIcw) nIc jIAW dy AMdir, dwsn dws dI
(nIc) nIvIN jwiq hY Aqy hor vI (nIcI) nIvIN (hU) qoN (Aiq) AiqAMq (nIcu) nIvIN
www.Gursevak.com 192 q`qkrw
hY[ ijvyN mwieAw dy iqAwgI DMn Bgq rivdws swihb jI ny bysumwr Agm Apwr
inmRqw gRIbI nwl ikhw hY[ XQw:- jwqI ECw pwqI ECw; ECw jnmu hmwrw] rwjw
rwm kI.syv n kInI; kih rivdws cmwrw]3] 3]) myrI jwiq kmInI pWiq kmInI;
ECw jnmu hmwrw] qum srnwgiq rwjw rwmcMd; kih rivdws cmwrw]5]
nwnku iqn kY sMig swiQ; vifAw isau ikAw rIs] siqgurU nwnku dyv
swihb jI &urmwauNdy hn:-hy krqwr swihb jI!dwsn dws, nIcw AMdir nIc jwiq;
nIcI hU Aiq nIcu] hY Aqy jo, nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] hn,
(iqn) iqn@W (kY) dy sMig swiQ rihx vwlw hY[ ies leI, so vfw ijin rwm ilv
lweI]1] (188) Anuswr, (vifAw) r`b dI au~cI zwqI vwly v`ifAW
bRhmigAwnIAW nwm rsIAW (isau) swQ dwsn dws AOguxW krky nIc dI (ikAw)
kI (rIs) brwbrI hY?
ijQY nIc smwlIAin; iqQY ndir qyrI bKsIs]) ijQY qyrI ndir bKsIs
huMdI hY, iqQY, nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu]) nIc (smwlIAin)
sMBwly jWdy hn[ so AqI hI inmRqw nwl, vwihgurU jIE dy snmuK bcn khy hn, ik
dwsn dws, nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] Awp jI ndr bKsIs
krky sMBwl lvo[
(2) ijvyN DMn vwihgurU s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI ny, nIcw AMdir
nIc jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] AwpxI ndr bKsIs krky sMBwly hn, auh SuB
vIcwr Aw irhw hY[ sw jwiq sw piq hY jyhy krm kmwie] jIv jyhy krm (kmwie)
kmwauNdw hY, (sw) Eho hI aus dI jwiq, (sw) Eho hI(piq) ie`zq hY[ jnm krky
au~cI nIvIN zwqI nhIN khIdI, ijhVy nwm nhIN jpdy auh nIc zwq hn[ XQw:-
ibnu nwvY sB nIc jwiq hY; ibstw kw kIVw hoie]7]) nwnk nwvY; bwJu snwiq]
kOfw rwKs dyvlUq Awid jo AwdmIAW nUM Kwx vwly, nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI hU
Aiq nIcu] sn[ nwnku iqn kY sMig swiQ; siqgurU nwnku dyv swihb jI ijhVy
bcn &urmwauNdy hn:-aun@W nUM Awp hI kmw rhy hn[ Awp jI ny, nIcw AMdir nIc
jwiq; nIcI hU Aiq nIcu] jo jIA sn, (iqn) iqn@W (kY) dy sMig swiQ ho ky, aun@W dy
shwiek bxy, Awpxy drSn b^Sy[ Awpxy prm-pUjnIk crn Do ky b^Sy[ kQw
kIrqn duAwrw, aun@W dI zihr myt ky, Apxy srUp ’c AByd kr ley[ auh siqgurU
swihb jI dy prm-piv`qR prm-pUjnIk praupkwrI s`cy crn-kmlW dy kIVy bxy[

www.Gursevak.com 193 q`qkrw


siqgurW dy crn c`tx pUjx l`g gey[ kihMdy, “AsIN qW BweI siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy kIVy hW[ XQw:-hir hir myil myil jn swDU; hm swD jnw kw kIVw]
AsIN qW ku`J vI nhIN hW swfI, ; vifAw isau ikAw rIs] (vifAw)
bRhmigAwnIAW (isau) nwl (ikAw) kI rIs hY?sgoN AqI hI inmRqw gRIbI nwl
kihMdy hn[ qumrI srix.qumwrI Awsw; qum hI sjn suhyly] rwKhu rwKnhwr
dieAwlw; nwnk Gr ky goly]3]12]) ijQY nIc smwlIAin; iqQY ndir qyrI
bKsIs] hy gurU nwnk dyv swihb jI!Awp jI dy khy Anuswr, Awp jI dI ndr
b^SIS nwl kOVy rITy im`Ty ho gey[ ingHw pw ky A`k dIAW kukVIAW im`TIAW kr
idqIAW[ ijQY kOfw rwKs dyvlUq Awid (nIc) nIcW ’qy qyrI ndir bKsIs huMdI hY,
iqQY sMqW BgqW, siqgurW dy ndr b^SIS dy dyS ’c, nIcw AMdir nIc jwiq; nIcI
hU Aiq nIcu] (smwlIAin) sMBwly jWdy hn[ gurU nwnk swihb jI AYsy BMnx GVn
smr`Q, krn krwvn.sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] mhwn qyz pRqwpvMq mhwn
praupkwrI hn[ AwpxI ndr b^SIS duAwrw byAMq jIAW nUM qwirAw, qwr rhy hn,
qwrngy[ ijvyN iksy pRymI ny ikhw hY, “qwry gny jwq qyry qwry n ignwq hY[ ”
251.vwihgurU] sUhI mhlw 5] hir kw sMqu, prwn Dn; iqs kw pinhwrw]
sUhI rwgxI ’c DMn gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp bRhm pRB
smr`Q vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI, kuil soFI gur rwmdws qnu; Drm
Dujw.Arjunu hir Bgqw]6] AqI hI inmRqw hlImI, iKmw SWqI DIrj shnSIlqw
Awid AsMK SuB guxW vwlw sbd &urmwauNdy hn:-hy pRymIE!hir jI(kw) dy(sMqu)
siqgurU rwmdws swihb jI AQvw sMqu, dwsn dws dy prwn Dn rUp hn[ dwsn
dws (iqs) iqn@W (kw) dw (pinhwrw) pwxI Brn vwlw golw hY[ XQw:- CCw; Cohry
dws qumwry] dws dwsn ky; pwnIhwry]) pwnI pKw pIsau.sMq AwgY; gux goivMd jsu
gweI]) pIAih q.pwxI AwxI mIrw; Kwih q pIsx jwau]) jlu Fovau ieh sIs
kir; kr pg pKlwvau]) pwxI pKw pIsu.dws kY; qb hoih inhwlu] rwj imlK
iskdwrIAw; AgnI mih jwlu]1]
BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM qy ipAwrw]1] rhwau] hrI dy sMq DMn gurU
rwmdws swihb jI vw sMq, dwsn dws dy mIq(suq) spu`qR (sgl) swirAW irSiqAW
qy(jIA) jwn (qy) qoN BI (hUM) inscy krky ipAwrw hY[ XQw:- gosweI.imhMfw
ieTVw] AMm Aby Qwvhu.imTVw] BYx BweI siB sjxw; quDu jyhw nwhI koie

www.Gursevak.com 194 q`qkrw


jIau]1]) vw hir kw sMqu; prwn Dn iqs kw pinhwrw] sB nUM hrw Brw krn vwly
hir jI (kw) dw jo sMq hY, ijs ny hrI nUM (prwn) pCwixAW hY, vw jo hrI nUM Awpxy
(prwn) prwx smJdw hY, ijs nUM hrI Awpxy prwn smJdw hY[ auh Dn DMn hY[
iqs hrI jI dy sMq (kw) dw jo (pinhwrw) pwxI Brn vwlw hY, auh dwsn dws nMU,
BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM qy ipAwrw]1] BweI (mIq) imqR (suq) spu`qR
(sgl) swry sbMDIAW (qy) Aqy (jIA) jwn (qy) qoN (hUM) inscy krky ipAwrw hY[
ies ’c hor bhuqI qoN bhuqI GxI qoN GxI inmRqw hY[ ikauNik pihly ArQ ’c hrI
dy sMq cOQy pwiqswh jI nUM prwx Dn kih ky, Apxy Awp nUM siqgurW dw pinhwrw
ikhw hY[ dUjy ArQ ’c hrI dy sMq dy pinhwry nUM, BweI mIq suq sgl qy; jIA hUM
qy ipAwrw]1] ikhw hY[ (rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:- kysw kw kir
bIjnw; sMq cMauru Fulwvau] siqgurU swihb jI hrI dy sMq DMn gurU rwmdws swihb
jI vw sMqW qoN kurbwn bilhwr jWidAW Apxy pRwn Aqy Dn smJdy hn[ aun@W dy
pinhwirAW dy pinhwry bx ky kihMdy hn, ik dwsn dws nMU hrI jI dy sMq siqgurU
(vw) sMq, BweI, im`qR pu`q, swry sbMDI, jwn nwloN BI ipAwrw hY[ ikMnW ku ipAwrw
hY?hor SrDw, ipAwr siqkwr, pRym syvw, inmRqw hlImI gRIbI nwl kihMdy hn ik
dwsn dws Awpxy kysw (kw) dw cMauru (bIjnw) bux (kir) krky, (sMq) DMn gurU
rwmdws swihb jI (vw) mhWpurSW ’qy (Fulwvau) FulwauNdw hY[ XQw:- myry rwm;
hir jn kY hau bil jweI] kysw kw kir cvru Fulwvw; crx DuiV.muiK lweI]
sIsu inhwrau crx qil; DUir muiK lwvau]1] dwsn dws Apxy sIsu nUM
(inhwrau) Jukw ky, siqgurU cOQy pwiqswh jI (vw) sMqW dy crn-kmlW ’qy r`Kdw hY
Aqy (crx) crnW (qil) qlIAW dI prm-piv`qR DUir (muiK) msqk nUM (lwvau)
lwauNdw hY[
imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] siqgurW, sMqW dy crn-kmlW
’qy Awpxw isr r`K ky, crn-DUV m`Qy nUM lw ky, dwsn dws (dIn) gRIb (kI) dI
(inAweI) vWg, ^Ub (imst) im`Ty (bcn) bcnW duAwrw bynqI (krau) krdw hY[
qij AiBmwnu srxI prau; hir gux iniD pweI]2] dwsn dws (gux) guxW
dy (iniD) smuMdR, hir srUp praupkwrI SWq Awqmw sMqW (vw) siqgurW nUM (pweI)
pw ky (AiBmwnu) AhMkwr (qij) C`f ky, aun@W dI srxI (prau) pYNdw hY[

www.Gursevak.com 195 q`qkrw


Avlokn punh punh krau; jn kw drswru] dwsn dws siqgurW (vw) sMq
jn (kw) dw (drswru) drsn (punh) muV (punh) muV ky (Avlokn) vyKxw (krau)
krdw hY[ XQw:- nyqR sMqn kw drsnu pyKu] pRB AivnwsI mn mih lyKu])
AMimRq bcn mn mih isMcau; bMdau bwr bwr]3] dwsn dws siqgurU
rwmdws swihb jI (vw) sMqW dy ^Ub im`Ty AMimRq rUp(bcn) bcnw nUM, mn(mih)
’c(isMcau) isMjdw hY, y (bwr bwr) muV 2 ky(bMdau) bMdnw krdw hY[ ieh mhW
ivsmwd dIvwnI msqwnI AvsQw hY, jo bwr 2 bMdnw krnI hY[ icqvau min Awsw
krau; jn kw sMgu mwgau] dwsn dws siqgurW dy (vw) sMqW dy prm-piv`qR prm-
pUjnIk crn-kmlW nUM ic`q AMdr (icqvau) icqvdw hY[ crn-kmlW ’c ilv
lwaux dI min AMdr Awsw (krau) krdw hY[ (jn) siqgurW (vw) ipAwirAW sMqW
(kw) dw sMgu (mwgau) mMgdw hY[
nwnk kau pRB dieAw kir; dws crxI lwgau]4]2] 42] vwihgurU
(nwnk) siqgurU pMjvyN pwiqswh jI kihMdy hn:-hy (pRB) smr`Q vwihgurU jI!dwsn
dws ’qy dieAw kir, Awp jI dy jo dws hn, aun@W dy prm-piv`qR prm-pUjnIk
(crxI) crn-kmlW (kau) nUM (lwgau) l`gxw kry jI[
252.vwihgurU] mwrU mhlw 5] kvn Qwn DIirE hY nwmw; kvn bsqu
AhMkwrw]
auQwnkw:-pwrbRhm ky gur Avqwr, koit bRhmMf dy rcnhwr, siqgurU Arjn
dyv swihb jI, ATsiT Gwt ’qy sj ky, pOV p`ky krvw rhy sn[ bhuqy pRymI gurU
crnW ’c lIx ho ky syvw krdy sn[ ijnHW nUM idn cV@dy iCpdy v`l koeI i^Awl
nhIN sI[ ie`k kmtwlU kwimAW nUM bzwr lY jWdw[ ie`k idn muKI syvwdwr dy AiVky
cVH igAw, aus ny ^Ub qwiVAw, A`goN aus ny ApxI ZlqI nhIN mMnI, sgoN siqgurW
pws, JUTI iSkwieq kIqI, “hy siqgurU swihb jI!myrw nwau lY ky ies ny mYnUM gwLW
k`FIAW hn, ies leI mYnUM bhuq du`K hY[ ” DMn siqgurU swihb jI pwrbRhm dy gur
Avqwr hoxy krky, gwLW zrn dw au~qm aupdyS b^Sdyy hn[ jo hor koeI vI b^S
nhIN sikAw[ AYsw Amolk prm-mnohr sbd b^iSAw hY, ijs nUM pRwpq krky,
gwL k`Fx dI BYVI Awdq ht jwvy[ sRb ivAwpI dI swiKAwqqw ho jwvy[ hzUr
ivsrwm dIAW qukW ’c prm-vYrwgmeI SuB s`cw aupdyS &urmwauNdy hn:- sunhu ry qU
kaunu; khw qy AwieE] rhwau dIAW qukW ’c swry sbd dw isDWq huMdw hY[ (ry) hy
kmtwLU!(sunhu) sunxw kr, (qU) Awp jI kaunu hoN?(khw) ik`QoN(qy) qoN AwieE
www.Gursevak.com 196 q`qkrw
hYN?Bwv caurwsI l`K jUn Bog ky AwieAw hYN[ ies leI Apxw mUl pCwx ky, gwLW
dw gu`sw iqAwg[
eyqI n jwnau. kyqIk mudiq; clqy Kbir n pwieE]1] rhwau] Awp jI
(eyqI) ieqnI g`l (n) nhIN (jwnau) jwxdy, jo ies sMswr ’c (kyqIk) ikqnI ku
(mudiq) dyrI rihxw hY?Bwv izAwdw smW j`g ’qy nhIN rihxw[ XQw:- hm AwdmI
hW iek dmI; muhliq muhqu n jwxw]) khw ibswsw ies BWfy kw ieqnku lwgY
Tnkw]1] (1253) ies j`g qoN (clqy) cly jwx dI Kbir nUM Awp jI ny (n) nhIN
(pwieE) pwieAw[ kihMdw, “jI!nwm lY ky gwLW k`FIAW hn[ ” au~qR:- mwrU
mhlw 5] kvn Qwn DIirE hY nwmw; kvn bsqu AhMkwrw] siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy (5) pMjvyN(mhlw) srUp siqgurU Arjn dyv swihb jI mwrU rwg ’c
aupRokq pRymI nUM gwL zrn dw SuB s`cw aupdyS &urmw rhy hn:-ies dy sRIr dy iek`ly
2 AMg nUM, h`Q lw ky pu`iCAw, kvn Qwn DIirE hY nwmw; jy kihMdy hoN nwm lY ky
gwLW k`FIAW hn, qW Awp jI dw(nwmw) nwm (kvn) iks(Qwn) jgHw Bwv AMg
’qy(DIirE) itikAw hY[ kvn bsqu AhMkwrw] (kvn) iks AMg ’c (bsqu) vsdw
hYN nwm, ijs nUM gwLW k`FIAW hn[ ijs nwm dw qUM (AhMkwrw) hMkwr krdw hYN[
kvn ichn suin aUpir CoihE; muK qy suin kir gwrw]1] hy BweI!aus dy
muK(qy) qoN (gwrw) gwLW suin kir, Awp jI dy sRIr aUpir(kvn) ikhVw (ichn)
inSwn P`t (CoihE) l`g igAw hY?siqgurU gRIb invwj jI ny, aus dy sRIr ’qy h`Q
Pyr ky, nwnk ndrI; ndir inhwl] pUrn ikRpw BrI ingHw pw ky, inhwl kr
idqw[ aus nUM kmtwLU jwx ky, SuB is`iKAw b^SI[ rhwau] ibsRwm dy ky &urmwauNdy
hn:-
(in-Brwqy bolo) shnsIl pvn Aru pwxI bsuDw iKmw inBrwqy] pMc qq
imil BieE sMjogw ien mih kvn durwqy]2] Amolk mhW ivsmwd ArQ pMj q`qW
qoN SuB gux Dwrn leI iKmw kmwaxu dw SuB s`cw aupdyS hY:- hy siqgurU swihb
jIE!dwsn dws dw pMj q`qW dw sRIr hY[ AkwS vWg pdwrQ nwl myrw ic`q nhIN
Brdw[ ijvyN hvw krky A&ryvW ho jWdw hY iqvyN dwsn dws AhMkwr krky Pu`ilAw
hY[ ijvyN pwxI ’coN kwm pYdw huMdw hY iqvyN dwsn dws nUM kwm ivAwpdw hY[ ijvyN
DrqI jV@ hY iqvyN dwsn dws gurbwxI ArQ smJx, gurU syvw ismrn pRmw-BgqI
krn v`loN jVH hW[ ijvyN AgnI ’coN kRoD pYdw huMdw hY, iqvyN dwsn dws dw sRIr pMjW

www.Gursevak.com 197 q`qkrw


q`qW dw hoxy krky, bysMBwl kRoD Aw jWdw hY[ hzUr ikhw, “pMjW q`qW dw ieh gux
Dwrn kro[ (shnsIl) ijvyN AkwS ’c BwvyN ikqny goLy clwey jwx Pyr vI
sihnSIlqw r`Kdw hY, ies qr@W jy koeI mMdy bcn khy, du`K dyvy qW (shnsIl)
shnSIlqw r`Ko[ XQw:-shxsIl sMqM; sm imqRs´ durjnh] (pvn) hvw suAws rUp
ho ky AmIr gRIb nUM ieko ijhw suK idMdI hY[ XQw:-jYsy rwj rMk kau; lwgY quil
pvwn] hvw ’c smidRstI Aqy swirAW nUM suK dyx dw gux hY[ ies qr@W hvw qoN,
DMn DMn siqgurU, nwnk nwmu cV@dI klw] qyry Bwxy.sRb`q dw Blw] swirAW ’qy
smidRstI r`K ky sB nUM suK dyx vwlw gux Dwrn kro[ (Aru) Aqy pwxI swirAW dI
ipAws buJwauNdw hY, mYL DoNdw hY pr Pyr BI inrml dw inrml hI rihMdw hY[ ies
qr@W pwxI vWg, gurbwxI kQw kIrqn duAwrw AwpxI, sB dI iqRsnw dI ipAws
buJwau[ sB dI mYL Do ky au~jl rho[ pwxI swrI bnwspqI nUM hrw Brw krdw hY,
ies qr@W gurbwxI suxw ky swry vwqwvrn nMU hrw Brw kro[ bsuDw iKmw inBrwqy]
(bsuDw) DrqI ’qy BwvyN koeI mYL iqAwgy, BwvyN pu`ty pr Pyr BI iKmw hI r`KdI hY[
byAMq ibRC smuMdR phwV jIv, sB dw Bwr shwrdI hY[ ies qr@W DIrj iKmw dw
suBwA Dwrn kro[ inBrwqy:-ijvyN A`g pRkwS krky AMDyrw cu`k ky, (inBrwqy)
(in+Brwqy) (Brwqy) BRm BRWqI qoN (in) rihq krdI hY[ ieauN A`g vWg gurbwxI
nwl, dUijAW dy AMdr igAwn dw pRkwS krky, AigAwn dw hny@rw dUr krky, Brm
BRWqI qoN rihq kro[ ijvyN A`g pwLw dUr krdI hY[ XQw:- suBwie ABwie ju inkit
AwvY sIqu qw kw jwie] ies qr@W gurbwxI nwl dUijAW dw pwpW rUpI pwLw dUr
kro[
pMc qq imil BieE sMjogw; ien mih kvn durwqy]2] AkwS paux pwxI
DrqI AgnI, pMc qq dw(sMjogw) mylw, imil ky sRIr(BieE) hoieAw hY[ XQw:-pWc
qq ko qn ricE; jwnhu cqur sujwn] vw pMc qq dy SuB guxW dI SuB Dwrnw’c
imil ky, pRymIAW dw vwihgurU jI nwl(sMjogw) mylw(BieE) hoieAw hY[ ien bcnW
(mih) ’c d`so(durwqy) dYÍq, Cupw bwzI ikhVI hY? ien@W pMjW q`qW dy aupRokq SuB gux
Dwrn krky, kdy Bu`l ky BI gwL nhIN k`FxI cwhIdI[ jy koeI gwL k`Fy qW AkwS
vWg sihxsIlqw sihq, inrKoB rihxw, hvw vWg smidRstI r`K ky gwL jrnI[
pwxI vWg prweI mYL lwh ky, au~jlqw r`KxI, Bwv gwL qoN au~jl rihxw[ gwL
k`Fx vwly nUM DrqI vWg iKmw kr dyxI[ A`g vWg gwL k`Fx vwly dw pwpW rUpI
pwLw lwh ky, aus dw AigAwn dw hny@rw myt ky, igAwn dw pRkwS b^sxw[
www.Gursevak.com 198 q`qkrw
Bwv ArQ:-prmpUjnIk pMjvyN pwiqswh jI, is`K nUM gwL zrn dw prm
piv`qR SuB s`cw aupdyS b^Sdy hn:-hy pRymIE!Akwl purK jI ny ien@W pMjW q`qW nUM
iKmw sihnSIlqw, inrKoBpuxw smidRst suBwA b^iSAw hY[ ijs krky pMc q`q
ricq sRIr, pRPu`lq huMdw hY[ ies qrW@ AnMq bRhmMf dI rcnw, pMjW q`qW krky rcI
hY[ ien@W pMjW q`qW ’c aupRokq SuB gux vwihgurU jI ny pwey hn[ ijs krky swrI
rcnw inXm ’c pRp`k b`JI hoeI hY[ hy pRymI jno!DrqI nUM BwvyN koeI pu`ty, cwhy ies
qy mYL iqAwgy, iKmw DIrj r`KdI hY[ bnwspqI DrqI qoN pYdw huMdI hY[ phwV smuMdR
jMgl dirAw jIA jMq sB dw Bwr shwrdI hY[ AkwS ’c BwvyN ikqny goLy clwey
jwx, inrKoB rihMdw hY, swirAW nUM Awpxy ’c invws idMdw hY[ swrI rcnw ’c
AkwS hY, ies qoN ibnw sB mr jwx[ hvw AmIr gRIb nUM suAws dyx rUp ie`ko ijhw
suK b^SdI hY[ pwxI ipAws buJwauNdw hY, mYL Do ky Awp au~jl dw au~jl rihMdw
hY[ pwxI nwl swry jIA AgnI pRPu`lq huMdI hY[ AgnI Kwxw hzm krdI hY, Kwxw
pkwauNdI hY, bnwspqI, swry jIA AgnI nwl pR&ulq huMdy hn[ TMF ’c BwvyN koeI
A`g buJwaux jwvy qW BI aus dw pwLw dUr krdI hY[ hy BweI!pMjW q`qW ’qoN aupRokq
gux Dwrn krky iKmw kmwau[
ijin ric ricAw puriK ibDwqY; nwly haumY pweI] ijin bhu vcn siqkwr
leI ikhw hY(ijin) ijnHW(puriK) pUrn(ibDwqY) vwihgurU jI ny, pMj q`q ric ky,
rcnw nUM ricAw hY, Eh nwly hI vsdy hn[ hy mhwrwj swihb jI!ieh ikauN ivCuV
igAw?au~qR:-haumY pweI] ies ny krqw purK nUM rcnhwr nhIN mMinAW[ rcnhwr dy
mhW mhwn praupkwr Bulw ky AikRqGx bx igAw, Awpxy Awp nUM Qwp ky, Awpxy
idl ’c haumY pweI hY[ ies leI ies nUM fMf imilAw hY[ jnm mrx aus hI kau
hY ry; Ehw AwvY jweI]3] jo nwSvMq pswry ’c rc ky, pwp krky haumY krdw hY,
(ry) hy BweI! aus(kau) nUM hI jnm mrx hY; (Ehw) auh jnm Dwr ky (AwvY)
Awvygw, mr ky (jweI) jwvygw[ brnu ichnu nwhI ikCu rcnw; imiQAw sgl
pswrw] Bxiq nwnku.jb Kyl auJwrY; qb eykY eykMkwrw]4] 4]) pRIqm; pRym Bgiq
ky dwqy] inmRqw dy swgr, bRhm rqnwgr, smr`Q suAwmI vwihgurU(nwnku) siqguruU
Arjn dyv swihb AMqrjwmI smr`Q suAwmI jI(Bxiq) kQn krdy hn, hy pRymI jI,
ZwL sux ky prySwn n hovo, Akwl jI dy mhW 3 ivsmwd kOqk suxo:-AnMq bRhmMf
KwxI bwxI dw(sgl) swrw (pswrw) ivsQwr(imiQAw) nSvMq, JUTw, AxhoieAw hY,

www.Gursevak.com 199 q`qkrw


rcnw dw(brnu) rMg (ichnu) inSwn Akwr ikCu BI s`cw nwhI, cilAw jwvygw,
Akwl jI (jb) jdoN Apxy AnMq bRhmMf dw Kyl, Awpxy inrgun srUp
jI’c(auJwrY) lIx kr lYxgy[ (qb) qdoN (eykMkwrw) pRkwS srUp bRhm (eykY) ie`k
inrMkwr jI hI rih jwxgy[ XQw:-Anyk hYN] iPr eyk hYN]) jb AwkrK; krq ho
kbhUM] qum mYN imlq; dyh Dr sBhUM]) keI bwr; psirE pwswr] sdw sdw; ieku
eykMkwr]) aupRokq sbd ’c AMqrjwmI so pRBu myrw; srb rihAw BrpUry] Aqy dIn
dieAwl dmodr rwieAw jIau] dy Avqwr siqgurU pMjvyN pwiqswh jI ny, koit
bRhmMf dy pswry nUM nwsvMq d`isAw hY[ ies leI sRIr vI nwsvMq hY[ pihlW qW
aupdyS hY ik gwL nhIN k`FxI, ikauNik iP`kw bolx nwl qn mn iP`kw ho jWdw hY[
XQw:- nwnk.iPkY boilAY; qnu mnu iPkw hoie] gurmuiK qW ieh g`l mMn lYxgy pr
mnmuK nhIN mMnxgy[ jy mnmuK gwL BI k`Fy qW gurmuKW nUM gwL zrn dw aupdyS hY[
bRhm jI sdw inrlyp hn ien@W nMU koeI gwL k`F ky jW SSqRW krky k`t nhIN
skdw[ siqgurW ny gurbwxI duAwrw, gursyvk jI dy irdy ’c vs ky Awp hI gwL
zrnI hY[ pRymI gursyvk jI hr smyN nwm jp ky, ivAwpk ’c lIx rihx[
is`iKAw rUp swKI:-SihnSIlqw vwly pUrn mhwqmw nUM iksy gwLW k`FIAW
aun@W ny h`s ky zr leIAW[ aun@W dy syvk gu`sy nwl gwLW k`Fx vwly nUM ku`tx leI
iqAwr ho gey qW mhwqmw ikhw, “jy koeI cIz dyvy n lvo, cIz aus dy pws hI
rhygI[ ies qr@W jykr gwLW dw jvwb gwLW nw dyeIey qW gwLW dyx vwly dy pws hI
rihMdIAW hn[
253. (1017) mwrU mhlw 5] ssiqR qIKix.kwit fwirE; min.n kIno
rosu] sMpUrn gursbd jI dy ArQ ArMB:-ibRC vWg mhwn praupkwrI sMqW dI
swKI[ rhwau dIAW qukW:-mn myry; rwm rau inq nIiq] dieAwl dyv ik®pwl goibMd
suin sMqnw kI rIiq]1] rhwau] hy myry mn!(ikRpwl) (ikRpw+Awl) ikRpw dy(Awl)
Gr(dieAwl) dieAw dy Gr(goibMd) (go) ieMdRIAW dy(ibMd) pRkwSk (dyv) pUjnIk,
ipqw bRhm jI dy (sMqnw) sMqW mhWpurSW kI(rIiq) mrXwdw(suin) sunxw kr[
ijvyN auh suAws 2 nwm jpdy jpwauNdy hn, iqvyN hy myry mn! (inq nIiq) in`q 2
(rwm) ivAwpk bRhm jI nUM(rau) aucwrnw kr[ KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw]
qyrI soBw quDu; scy myry ipAwirAw] dy Avqwr bRhm pRB smr`Q, hy siqgurU Arjn

www.Gursevak.com 200 q`qkrw


dyv swihb jIE!Awp jI SuB guxW dy mwlk hoN, Awpxy SuB aupdyS duAwrw, pSU pRyq
rwKS bu`DI vwly jIvW nUM sMq bnwaux vwly hoN[ DMn siqgurU swihb jI, ibRC zhwz
DrqI, AkwS sUrj hvw AgnI ien@W s`qW dy SuB guxW dy idRstWq duAwrw, sMqW
mhWpurSW dy SuB gux d`sdy hn[ ibR`C dw idRstWq:-ie`k ijmINdwr grmI nwl
ivAwkul ho ky, hL C`f ky, AMb hyTW sON igAw[ aus ny au~T ky AMb cUpy, Pyr ie`k
su`kw twhxw v`F ilAw, pr ibRC ny gu`sw nhIN kIqw[ gu`sw qW kI krnw
sI?loVINdIAW cIzW bnwaux dw aus dw kMm BI svwr idqw[ ies qr@W sMqW ’c ibRC
vWg praupkwrI gux hn[
sMqW dI swKI:-hrK sog.jw kY nhI; bYrI mIq smwn] vwlI au~cI AvsQw
vwly, ie`k BjnwnMdI mhwqmw sn, ijn@W dI aumr sO vry@ qoN au~pr sI[ aun@W koL
ie`k lwlcI bMdy dw lVkw pV@dw sI[ gurmuiK mhWpurSW dI susMgq krky, pUrn
gurmuiK bx igAw[ mhW pwpI lwlcI nUM iksyy nIc ny ikhw, “qyrw b`cw qW swD jogw
hI rih igAw hY, qUM ies nUM AwK, sMqW qoN ie`k lwl mMg ky ilAwvy[ ” b`cy ny sMqW
nUM ikhw, “bwbw jI!myrw ipqw lwlc dy v`s ho ky, dwsn dws nMU Awp jI pws
Awaux qoN rokdw hY[ jykr ie`k lwl b^S dyvo qW cu`p kr jwvygw[ ”pUrn s`cy
mhwqmw jI ny ivcwirAw, ieh b`cw inSkpt hY, ies nUM bRhm ividAw pV@W dyvW,
ijs krky ieh dunIAW qy sUrj vWg cmky sRb`q dw Blw kry[ dieAwl dyv ik®pwl
goibMd; dy rUp sMqW ny ie`k lwl dI bjwey, J`tp`t lwlW dI m`GI k`F ky ilAWdI ’qy
ikhw, “lY b`cw qyry Bwg cMgy hn, ieh swrI hI lY jw[ ”aus ny iljw ky Apxy
hLky ipqw nUM dy id`qI[ Esy sMq doKI ny Pyr lwlcI nUM KotI pRyrnw idqI, “hux qW
qyrw b`cw swD ny mu`l hI ^rId ilAw hY[ ” ieh sux ky lwlcI socIN pY igAw,
pu`iCAw “kI krW?sMq doKI ny ikhw, “sMqW nUM rotI Ckwaux dy bhwny Gry bulw ky v`F
dy, sMqW dw fyrw qyry b`cy ny hI sMBwL lYxw hY[ ”mUrKu hovY.so suxY; mUrK kw khxw]
Anuswr lwlcI ny sMqW nUM v`F ky, mws ksweI nUM vyc idqw[ ie`k ispwhI ny, ksweI
qoN ie`k syr mws mMigAw, qW ksweI ny ikhw, “ie`k pweIAw hY[ ”ivsmwd AgMmI
Avwz ’c sMq jI boly, “sMq pweIAw nhIN syr huMdy hn[ ” ispwhI ny puu`iCAw,
“bwbw jI Awp jI ijauNdy ho skdy hoN?”qW sMqW ny ikhw, “hW BweI!dwsn dws dy
mws ’qy cwdrw pw ky, vwihgurU mMqR dw jwp kro[ ” iesy qr@W hI kIqw qW sMq
mhWpurS vwihgurU vwihgurU jpdy auTy[ sMqW nUM pu`iCAw, “mhWpurSo Awp jI nUM iks
pwpI ny v`iFAw sI[ ”qW sMqW ny ikhw, “BweI siq krqwr dw jwp kro, rzw mMno
www.Gursevak.com 201 q`qkrw
sRb`q dw Blw hovy[ ” ksweI nUM ku`itAw qW aus ny pwpI lwlcI dw nwm d`s idqw[
J`tp`t sMq doKI hiqAwry lwlcI nUM PV ky, sMqW mhWpurSW dy pws ilAw ky pu`iCAw,
bwbw jI!ies nUM kI fMf dyeIey?ies ny v`fw BwrI gunwh kIqw hY[ sMqW ny ikhw, “hy
rwjn!ies nUM do ipMf Aqy mwieAw dy idau, ies lwlc krky dwsn dws nMU v`iFAw
sI[ ” rwjy ny hYrwn ho ky pu`iCAw, “jI! ieh kI kwrn hY?mhWpurSW ny ikhw,
“BweI!myry idl ’c iksy nwl vYr nhIN Purdw[ dwsn dws dw qW ieh i^Awl sI,
ik ies dw b`cw bRhmividAw pV@ ky, bRhm igAwn nUM pRwpq ho ky dunIAW nUM inhwl
kry[ ies krky dwsn dws ny, lwlW dI m`GI dy idqI, pr Pyr BI ies dI iqRpqI
n hoeI[ ” XQw:-shs Kty; lK kau auiT DwvY] iqRpiq n AwvY; mwieAw pwCY
pwvY] ies qr@W sMqW ny kih ky, do ipMf ’qy mwieAw duAw idqI[ lwlcI ny
praupkwrI sMqW dy crn-kml PV ley, p`Qr ic`q FL ky mom bx igAw[ sMqW dI
sMgq krky inhwl hoieAw[ mwrU mhlw 5] mwrU rwg ’c DMn s`cy siqgurU nwnk dyv
swihb jI dy(5) pMjvyN(mhlw) srUp DMn vwihgurU s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI
ibR`C dy idRstWq duAwrw, aupRokq praupkwrI sMqW dy SuB gux &urmwauNdy hn[
ssiqR qIKix.kwit fwirE; min.n kIno rosu] prmpUjnIk pUrn
bRhmigAwnI mhwn praupkwrI sMqW mhWpurSW nUM lwlcI ny Apxy Gry bulw ky
(qIKix) iq`Ky ssiqRR nwl kwit ky (fwirE) su`t idqw, pr aun@W ny Apxy min AMdr,
mhwn pwpI ’qy(rosu) gu`sw(n) nhIN(kIno) kIqw[ kwj auAw ko.ly svwirE; iqlu n
dIno dosu]) sMqW mhWpurSW ny Awpxy Awp ’qy kSt (ly) lY ky(auAw) aus pwpI dy
(kwj) kMm(ko) nUM(svwirE) svwr idqw[ pihlW aus nMU lwlW dI m`GI idqI, Pyr
aus nUM pulIs dy qS`dd Aqy PWsI qoN bcwA ky, do ipMf mwieAw duAw idqI[ aus dy
b`cy nUM bRhm-ividAw pV@w ky, Apxw srUp hI bxw ilAw[ mgroN aus nUM siqsMgq
jI nwl joV ky, Bjn bMdgI puMn dwn ’c lw ky qwr idqw[ ieauN aus dy swry kMm hI
svwr id`qy[ aus nUM (iqlu) QoVy mwqR BI dosu(n) nhIN(dIno) idqw[ aupRokq SuB guxW
dy dwqy siqgurW ny Awp kmw ky, hornW nMU SuB s`cw aupdyS b^S ky, sRb`q dw Blw
kIqw hY[ mhwn pwpI jhWgIr ny BwvyN Awp jI nUM au~bldI dyZ AMdr ibTwieAw,
pr Pyr BI Awp jI ny sMswr nUM, sRI hirmMdr swihb jI, AMimRq prmpiv`qR
prmpUjnIk gurbwxI jI b^Sy[ siqgurW ny ibRC dI jrYNd duAwrw, ijvyN mhwqmw dy

www.Gursevak.com 202 q`qkrw


SuB gux khy hn, iqvyN bwby &rId swihb jI ny BI &urmwieAw hY:-PrIdw swihb dI
kir cwkrI idl dI lwih BrWid] drvysW no loVIAY ruKW dI jIrWid]) mn myry rwm
rau inq nIiq] dieAwl dyv ik®pwl goibMd suin sMqnw kI rIiq]1] rhwau] ArQ
ArMB ’c hn[ (rhwau) ibsRwm dy ky zhwz dy dUjy idRstWq duAwrw, sMqW siqgurW dy
SuB gux d`sdy hn[
crx qlY augwih bYisE; sRmu n rihE srIir] ijvyN smuMdR nUM pwr krn vwlw
zhwz ’qy cV@ ky, fu`bx dy BY qoN ibnw, ibnw iksy Qkwvt pwr auqR jWdw hY[ iqvyN
ijhVw pRymI, siqgurW vw sMqW dy sMg rUpI zhwz ’c iekwgR ho ky, smwDI ’c bYTdw
hY[ auh sMswr rUpI smuMdR nMU, Awpxy (crx) crnW dy(qlY) Q`ly(augwih) (au) ivSyS
krky (gwih) dbw ky(bYisE) bYTdw hY[ aus dy srIir nUM jMmx mrn dI(sRmu)
Qkwvt(n) nhIN(rihE) rihMdI[
mhw swgru nh ivAwpY iKnih auqirE qIir]2] (mhw) v`fw BwrI jo sMswr
rUpI (swgru) smuMdR hY, ies dy ivSy rUpI jl ’c fu`bx dw fr, aus nUM (iKnih) iKn
mwqR BI nh (ivAwpY) l`gdw[ mukqI rUpI (qIir) iknwry qy pwr (auqirE) auqr
jWdw hY[ XQw:- swgru qirE bwCr Koj] hy DMn s`cy siqgurU Arjn dyv swihb
jI!Awp jI au~bldI dyg AMdr bYTy[ s`cy siqgurU gRMQ swihb jI Aqy sRI hirmMdr
swihb jI zhwz rUp rc ky, zhwz khwey[ XQw:- kljuig jhwju Arjunu gurU;
sgl isRis† lig. ibqrhu]) s`cy siqgurU swihb jI hux DrqI dy qIjy idRstWq
duAwcw, sMqW siqgurW dy SuB gux d`sdy hn[
cMdn Agr kpUr lypn; iqsu sMgy nhI pRIiq] ijvyN koeI DrqI ’qy cMdn
kpUr Gsw, imlw ky DrqI ’qy lypn kry qW iqs nwl sRySt pRIqI nhIN krdI, BwvyN
ies nUM koeI Borw 2 krky pu`ty Aqy ibstw mUq kry, Pyr BI iKmw hI krdI hY[ iqvyN
koeI ^ws pRymI cMdn(Agr) qoie dI l`kVI Aqy kpUr Awidk nUM Gsw ky, sMqW
mhWpurKW ny AMgW nUM lypn kry Bwv mLy qW iqsu(sMgy) nwl pRIiq nhI krdy[
ibstw mUqR Koid iqlu iqlu min n mnI ibprIiq]3] ies qr@W DrqI ’qy
ibstw mUqR krn vWg, BwvyN koeI sMqW dI inMdw kry, (iql iql) QoVI 2 krky
(Koid) pu`tx vWg, sMqW nUM AqI hI du`K dyvy, pr Pyr BI idqy du`K Aqy kIqI inMdw
qoN, sMqW dy min ny(ibprIiq) aultI(n) nhIN (mnI) mMnI Bwv srwp nhIN idMdy[

www.Gursevak.com 203 q`qkrw


ijvyN s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ’qy DIr m`l dy msMd sINhyN ny do vwr goLI clweI
qW hzUr ny ikhw, “Bly DIr m`lw Bly DIr m`lw[ ”Bwv hy DIr m`lw!qyrw Blw
hovy[ ies qr@W DMn s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI ny au~bldI dyZ AMdr bYTx
Aqy q`qw ryqw sIs ’qy pYx smyN, sVdI bldI m`cdI loh ’qy bYTx smyN, pMj idn
Bu`K aunINdrw qRyh shwridAW, DrqI vWg DIrj r`iKAw[ DMn s`cy siqgurU swihb jI
kotwn kot DrqIAW nUM swjx Aqy DIrj dyx vwly hn[ hux s`cy siqgurU swihb jI
sMqW dy SuB guxW nUM AkwS dy cOQy idRstWq duAwrw kQn krdy hn[
aUc nIc ibkwr suik®q sMlgn sB suK CqR] ijvyN AkwS au~cy nIvyN sB nwl
l`g ky sB nUM suK idMdw hY Aqy sB ’qy CqR vWg sj irhw hY[ ijs nUM sUrj cMd qwry
sohxy C`ibAW vWg l`gy hoey hn, ^Ub sj rhy hn[ ies qr@W sMq mhWpurK, AkwS
vWg sRySt ikRq krn vwly aUc, mhW pwp krn ibkwr Bogx vwly nIc, sB nUM suK
dyx vwly ho ky, sB dy au~pr CqR vWg (sMlgn) (sM) BlI pRkwr(lgn) l`gy hoey
sjdy hn[ sMqW AMdr siq sMqoK gRIbI Awid SuB guxW rUpI sUrj, cMd qwry mMfl,
sohxy sj rhy hn[
imqR sqRü n kCU jwnY; srb jIA smq]4] ijvyN AkwS au~icAW nUM im`qR,
nIivAW nUM duSmx nhIN jwxdw, sB nwl smidRStI r`Kdw hY[ iqvyN sMq jn, suikRq
krn vwly nUM imqR, ivkwrI nIcW nUM Awpxy(sqRü) duSmx (kCU) QoVy mwqR vI(n)
nhIN(jwnY) jwxdy[ imqR sqR suBwA dI idRstI iqAwg ky, ( srb) swirAW(jIA)
jIAW nUM(smq) smidRstI nwl dyKdy hn[
sUrj dy pMjvyN idRstWq duAwrw, sMqW mhWpurSW dy praupkwr d`sdy hn:-
kir pRgwsu pRcMf pRgitE; AMDkwr ibnws] ijvyN sUrj pRgt ho ky, Awpxw iq`Kw
pRkwS krky hnyry nUM nws kr idMdw hY[ iqvyN sMq mhWpurK bRhmigAwn dy sUrj bx
ky, pRgt huMdy hn[ bRhmigAwn rUpI(pRcMf) iq`Kw(pRgwsu) cwnx(pRgitE)
pRgt(kir) krky, Gor pwpW AOguxW ivkwrW rUpI(AMDkwr) AMDyry nUM(ibnws) nws kr
idMdy hn[
pivqR ApivqRh ikrx lwgy min n BieE ibKwdu]5] ijvyN sUrj dIAW
ikrnW Apiv`qR jg@w ’qy l`g ky, aus nUM sukw ky, bdbo cu`k ky, piv`qR krdIAW hn,
sUrj nUM du`K nhIN huMdw, iqvyN sUrj rUp praupkwrI sMqW dIAW SuB guxW rUpI(ikrx)
ikrnW, (ApivqRh) pwpIAW qy(lwgy) l`g ky pivqR krdIAW hn[ aun@W dy min
’c(ibKwdu) du`K(n) nhIN (BieE) huMdw, Awp inrlyp rihMdy hn[
www.Gursevak.com 204 q`qkrw
sugMDI vwlI TMFI hvw dy CyvyN idRstWq duAwrw, praupkwrI sMqW mhWpurKW jI
dI mhW ivsmwd mihmw &urmwauNdy hn:-sIq mMd sugMD cilE srb Qwn smwn]
ijvyN ^uSbo vwlI TMFI hvw vgxy krky, BYVI bdbo cu`kI jWdI hY, swrIAW QwvW ’c
rwjy gRIb, cor swD sB nUM smidRstI nwl sugMDq suKdwiek l`gdI hY[ sugMDI vwlI
hvw nwl suAws lYxy krky, bhuq swrIAW ibmwrIAW cu`kIAW jWdIAW hn[ ies qr@W
sugMDI vwlI TMFI suKdwiek hvw vWg praupkwrI sMq mhWpurS, pRymw-BgqI rUpI
sugMDI, SWqI rUpI TMF sihq hn[ (srb) swirAW(Qwn) QwvW ’qy, rwjy rMk
’qy(smwn) smidRstI r`K ky, praupkwr krdy hn[ swirAW jIAW nUM pRymw-BgqI
dI(sugMD) sugMDI vwly suAws, SWqI rUpI(sIq) TMF b^Sdy hn[ ijs krky eIrKw
dI qps imtdI hY, Aqy mMd vwSnw(cilE) clIAW jWdIAW hn[ ijvyN sugMD vwlI
TMFI hvw rog cu`kdI hY, iqvyN praupkwrI sMq pRymw-BgqI rUpI sugMD nwl haumY dw
rog c`uk idMdy hn[
jhw sw ikCu qhw lwigE iqlu n sMkw mwn]6] ijvyN ijQy bdbo hovy EQy
sIql sugMDq hvw l`g ky bdbo c`uk idMdI hY[ mMdI bdbo qoN iql mwqR BI SMkw nhIN
mMndI[ iqvyN praupkwrI mhWpurSW nUM (jhw) ij`Qy(ikCu) qu`C mwqR kukrmI mMd
vwSnw vwly imldy hn, (qhw) iq`Qy aun@W nwl(lwigE) l`g ky Bwv ikRpw krky, aun@W
nUM kQw kIrqn suxw ky, gurU syvw BgqI ’c lw ky, aun@W dw ivSy vwSnw rUpI gMd
cu`k ky, aun@W ’c pRymw BgqI rUpI sugMDI Brdy hn[ (sw) aun@W mMd purSW qoN iqlu
mwqR Bwv QoVy mwqR BI sMkw(n) nhIN(mwn) mMndy[ A`g dy s`qvyN idRstWq duAwrw sMqW
Aqy siqgurW dy SuB gux kQn krdy hn:-
suBwie ABwie ju inkit AwvY sIqu qw kw jwie] idRstWq:-BwvyN koeI sugMDI
lY ky, A`g dw pUjn krn leI, Bwvnw nwl A`g dy pws jwvy Aqy BwvyN koeI buJwaux
jwvy, aus dw pwLw cilAw jWdw hY[ ies qr@W sMqW mhWpurSW dy(inkit) pws BwvyN
ju koeI (suBwie) sRyst Bwvnw nwl, cMdn kysr nwl pUjn krn AwvY, BwvyN(ABwie)
KotI Bwvnw nwl mwrn AwvY, ( qw) iqs(kw) dw pwpW rUpI(sIqu) pwLw(jwie)
cilAw jWdw hY[ ijvyN pihly pwiqswh jI nUM dyvlUq rwKS Kwxw cwhuMdw sI, do vwrI
rwKS Byjy, sIql ho ky cly gey[ qIjI vwrI vzIr ByijAw, AKIr gu`sy nwl Awp
AwieAw, drSn krky SWq ho ky crn PVy, murId bx igAw[ ieauN pwpW rUpI pwLw
cilAw igAw[

www.Gursevak.com 205 q`qkrw


Awp pr kw kCu n jwxY; sdw shij suBwie]7] ijvyN A`g Awpxy prwey dw
ivcwr nhIN krdI, sB dw hny@rw dUr krky cwnx kr idMdI hY[ iesy qr@W
praupkwrI sMq mhWpurK(Awp) Awpxy(pr) prwey(kw) dw ivcwr(kCu) QoVy mwqR
BI(n) nhIN(jwxY) jwxdy[ sdw(suBwie) suBwvk (shij) inrXqn hI A`g vWg s`cy
igAwn dw pRkwS krky, AigAwn dw hny@rw c`uk idMdy hn[ ijvyN A`g cwnx krky
Syr Awid dw fr c`ukdI hY, iqvyN praupkwrI siqgurU swihb jI s`c dw cwnx
krky, kwL rUpI Syr, kwm kRoD Awid biGAwVW rUpI ivroDI pSUAW dw fr c`uk idMdy
hn[
crx srx snwQ iehu mnu rMig rwqy lwl] (lwl) ipAwry vwihgurU jI
dy(rMig) pRym, rMg ’c(rwqy) rMgy hoey, aupRokq guxw vwly, sMqW dI crx srx ’c
dwsn dws ny Awpxw mnu jo r`iKAw hY, iehu hI myrI(snwQ) kilAwx hY[ ies ’c
bVw BwrI AnMd hY[ DMn s`cy siqgurU Arjn dyv swihb jI dI inmRqw[
gopwl gux inq gwau nwnk; Bey pRB ikrpwl]8]3] ShIdW dy isrqwj
gRIb invwj vwihgurU (nwnk) siqgurU Arjn dyv swihb jI mhwrwj AiqAMq hI
inmRqw nwl &urmw rhy hn:- dwsn dws ’qy(pRB) smr`Q vwihgurU jI ikrpwl(Bey)
hoey hn, ies leI dwsn dws aupRokq guxW vwly sMqW dI srn pY ky, (gopwl)
(go+pwl) (go) ipRQvI dy(pwl) pwlk s`cy vwihgurU jI dy gux inq 2(gwau) gwauNdw
hY[
254.vwihgurU] goNf] jy Ehu; ATsiT qIrQ n@wvY] DMn pUrn mhWpurS s`cy
Bgq sRI rivdws swihb jI s`cy pRmwqmw jI dy pUrn Avqwr hn[ hr vyly kRoVW
bRhmMfW nUM rcdy Aqy lIx krdy rihMdy hn[ Bgq jI dI prm-piv`qR cyqn s`qw
nwl AsIN dyKdy suxdy, boldy c`ldy suxdy ijauNdy jwgdy hW[ Awp jI ny inMdw ’c
sVdy bldy sMswr nUM Twrn leI, iksy swD dy inMdk nUM aupdyS idMidAW ieh sbd
aucwirAw[ kilju`g ’c A`vl qW puMn dwn huMdw hI nhIN, jy koeI kr vI lvy, qW
inMidAw krny krky, sB ku`J hI ruV jWdw hY[ inMdw qoN bc ky, mn dI SWqI
iekwgRqw leI, pRmysr dI pRwpqI, kIqy dwn dI hMgqw dI inivrqI leI, ies
prm-piv`qR gursbd jI dw in`q v`D qoN v`D AiBAws krnw cwhIdw hY[ DMn Bgq
rivdws swihb jI!Awp jI nMU rom 2 krky fMfauq bMdnw Aink bwr nmskwr
pRvwn hovy jI[ vwihgurU] goNf] jy Ehu; ATsiT qIrQ n@wvY] goNf rwg ’c r`b
rUp Bgq rivdws swihb jI &urmwauNdy hn:- Awpxy Awp nUM Blw jnwaux, Dn votW
www.Gursevak.com 206 q`qkrw
ivAwh Awid kwrjW dI is`DI leI, swaU gurmuiK dy SuB guxW nUM AOgux kihxw inMdw
hY, inMdw krn vwlw jo hY, jy Ehu, gMgw kWsI Awid(ATsiT) ATwht qIrQ n@wvY]
jy Ehu; duAwds islw pUjwvY] jy Ehu Bwv inMdk, ds pwrKd, l`CmI, nrwiex
(duAwds) bwrW islw nUM Awp pUjy, hornW qoN pUjwvY[
jy Ehu; kUp qtw dyvwvY] jy Ehu inMdk, pwxI pIx n@waux leI(qtw) qlwb,
(kUp) ^Uh luAw(dyvwvY) dyvy[ krY inMd; sB ibrQw jwvY]1] aupRokq krm krky,
jykr inMd krY qW sB ibrQw insPl hI (jwvY) jWdw hY[ swD kw inMdku; kYsy qrY]
swD (kw) dw inMdku, (kYsy) iks qr@W (qrY) qr skdw hY?Bwv inscy krky fu`bdw
hI hY[ srpr jwnhu; nrk hI prY]1] rhwau] (jwnhu) jwnxw kro, swD dw inMdk
(srpr) zrUr br zrUr nrk ’c hI (prY) pYNdw hY[ (rhwau]) ivsrwm dy ky
&urmwauNdy hn:-jy Ehu; gRhn krY kulKyiq] jy Ehu Bwv inMdk (kulKyiq) kurCyqR ’qy
jw ky, sUrj (gRhn) gRihx vyly iesnwn byAMq dwn krY[ ArpY nwir; sIgwr
smyiq] ApxI (nwir) iesqRI nUM gihixAW smyiq sIgwr ky, loBI pMifAW nUM (ArpY)
Bytw kry, ] koeI BI iesqRI ArpxI, bhuq BwrI b`jr pwp hY[ ies mhW pwp nMU
roko jI[ sglI isMimRiq; sRvnI sunY] BwvyN keI koit; byd purwn isimRiq Aru
swsq] Anuswr koRVW isMimRqIAW jo hn, BwvyN ien@W (sglI) swrIAW(isMimRiq)
isMmRqIAW nMU Apxy(sRvnI) kMnW nwl sunY[ krY inMd; kvnY nhI gunY]2] jykr inMd
krY qW kurCyqR ’qy gRihx vyly nhw ky iSMgwr ky iesqRI ArpI, ismRqIAW sunIAW
(kvnY) iksy vI (gunY) lyKy ’c nhI Bwv ibArQ hn, jm fMf imlygw[ jy Ehu;
Aink pRswd krwvY] jy Ehu Bwv inMdk Aink pRkwr dy Bwv qr@W 2 dy (pRswd)
Bojn j`g krwvY[
BUim dwn; soBw mMfip pwvY] (BUim) DrqI Aqy soBw vwly (mMfip) mMdr
gRIbW nUM dwn dy ky, bVI BwrI soBw pwvY[ Apnw ibgwir; ibrwnw sWFY] Apnw kMm
ibgwir ky, (ibrwnw) ibgwnw kMm(sWFY) svwr dyvy[ krY inMd; bhu jonI hWFY]3]
inMdk AnykW pRswd krwvy, DrqI Aqy soBw vwly mMdr gRIbW nUM dwn dy ky BwrI soBw
pwvy BwvyN Apxy kwrj ivgwV ky, ibgwnw svwr dyvy, pr jykr (inMd) inMdw krY qW
(bhu) bhuqIAW (jonI) jUnW ’c (hWFY) kSt Bogdw hY[ inMdw; khw krhu sMswrw]
inMdk kw; prgit pwhwrw] hy BweI Awp jI (sMswrw) sMswr dI inMdw, (khw) iks
leI (krhu) krdy hoN?inMdk (kw) dw jo burw hwl huMdw hY, auh KMfW bRhmMfW dw jo

www.Gursevak.com 207 q`qkrw


(pwhwrw) pswrw hY, ies ’c pRgt hY[ XQw:-inMdk kw mwQw; eIhW aUhw kwlw])
inMdk kI giq kqhU nwih]) sMq kw inMdku; prmysuir mwrw] ijvyN cMdU su`cw nMd gMgU
Awid[
inMdku; soiD swiD bIcwirAw] khu rivdws; pwpI.nrik isDwirAw]4]
joVu] krn krwvn smr`Q s`cy bRhm dy Avqwr, Bgq rivdws swihb jI (khu)
&urmwauNdy hn:-hy BweI!dwsn dws ny (soiD) vIcwr (swiD) vIcwr ky bIcwirAw qW
ieh q`q k`iFAw, jo pwpI inMdku hY, auh inMdw krky nrik nUM (isDwirAw) cilAw
igAw[ gurmuKI A`KrW ’c ilKy joV nUM pV@nw, igxqI dy AMk nhIN pV@ny[ sbdW dw
joV 49 hY[
255.vwihgurU] gauVI] inMdau inMdau; mokau logu inMdau] auQwnkw:-kotwn
kot bRhmMfW dy mwlk vwihgurU jI ny Awp DMn Bgq kbIr swihb jI dw prm-piv`qR
Avqwr DwirAw[ bhu igxqI ’c ihMdU qurk p`Qr pUjw Aqy n@wn@w aupwSnw ’c l`gy
sn[ dunIAW nUM pRmwqmw nwloN ivCoV ky, Zlq pwsy lw rhy sn[ pRmwqmw jI dy nwm
’qy v`fIAW 2 T`gIAW v`j rhIAW sn[ Awp jI ny T`gW, Sr@w suMnq qoN bcwaux leI,
gurbwxI kQw kIrqn jI b^Sy[ ijs qoN gu`sy ho ky T`g eIrKwlU pKMfI bhu igxqI
’c sRI Bgq jI dI inMdw krn l`gy[ ies qr@W Awp jI ie`k vwrI ibMdRwbn ’c gey,
AMimRq vyly bhuq swry lok iek`qR ho ky, nµd ko nµdnu; jpx l`gy[ aun@W nUM kbIr ko
suAwmI AYso Twkuru jw kY mweI n bwpo ry] (339) Anuswr Awp jI ny, ie`k Akwl
purK jI dI pRymw-BgqI krn dw SuB s`cw aupdyS b^iSAw[ ijn@W dy Bwg v`fy sn,
aun@W ny Bgq jI dy prm-piv`qR crn PV ley[ ijhVy zwqI n&rq krn vwly sMq
inMdk sn, auh sRI Bgq jI dI inMdw krn l`gy[ DIrjDwrI mhwn praupkwrI sRb
sDwrI, sRI Bgq jI inMdw sux ky Gbrwey nhIN[ Ab qau jwie cFy isMGwsin; imly
hY swirMg pwnI] rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie n skY pCwnI] vwlI mhW ivsmwd
AvsQw ’c vyprvwr rhy[ DMn pRmysr DMn mhWpurK[ jykr aun@W dI inMdw hoeI qW
Awp kmw ky, hryk pRwxI nUM inMdw zrn dw aupdyS b^S ky, sdw leI sRb`q dw Blw
kIqw hY[ hryk pRymI ies sbd dw v`D qoN v`D AiBAws kry[ inMdw hox qoN Gbrwaux
dI bjwey, vwihgurU jI ’c AByd ho jwvy[
vwihgurU] gauVI] inMdau inMdau; mokau logu inMdau] gauVI rwg ’c Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:-hy inMdk(logu) logo, (mokau) dwsn dws nUM inMdau
inMdau, (inMdau) inMd 2 ky cwA lwh lvo[ jy dwsn dws dI inMdw krdy hoN qW inMdw
www.Gursevak.com 208 q`qkrw
jn kau; KrI ipAwrI] vwihgurU jI dy (jn) dwsn dws (kau) nUM, inMdw (KrI)
bhuqI hI ipAwrI hY, KrI ipAwrI dy ArQ d`sdy hn:-inMdw bwpu; inMdw
mhqwrI]1] rhwau] AYnI KrI ipAwrI hY ik inMdw hI bwpu hY inMdw hI myrI
(mhqwrI) mW hY[ ijvyN mW bwp is`iKAw idMdy hn, ies qr@W inMidAw hI dwsn dws
nUM SuB is`iKAw idMdI hY[ inMdw ^rI ipAwrI bwp mhqwrI, ies leI ikhw hY ik jy
koeI dwsn dws nUM, cor pKMfI, pwpI, AhMkwrI loBI ivkwrI kihMdw hY qW dwsn
dws Akwl puurK jI dy snmuK Ardws krdw hY, “hy vwihgurU!dwsn dws nUM aupRokq
AOguxW qoN bcwA ky r`Ko[ ieauN inMdk dy inMdw krn qoN mn vwihgurU jI dy snmuK
Ardws krdw hY[ ies qr@W inMdk cMgw AiBAws krwauNdw hY[ (rhwau) ivsrwm dy
ky &urmwauNdy hn:-inMdw hoie; q bYkuMiT jweIAY] hy BweI!jykr pRymw-BgqI
praupkwr s`cy mwrg c`lidAW inMdw (hoie) hovy q (bYkuMiT) Akwl Gr s`cKMf ’c
(jweIAY) jweIdw hY[
nwmu pdwrQu; mnih bsweIAY] hy BweI!jykr inMdw hovy qW aus qoN kRoD ’c
nhIN sVnw, inMdw qoN is`iKAw lYxI cwhIdI hY[ ijvyN jy koeI khy, beI ieh loBI hY
qW loB dw iqAwg krnw cwhIdw hY[ ieauN ijhVw vI Aaugx khy, aus nUM iqAwg
dyxw cwhIdw hY[ Awqmw nUM koeI inMd nhIN skdw[ ieauN iksy dI kIqI inMdw nUM
Apxy mn ’c nhIN vswauxw, blik nwmu rUpI pdwrQu nUM Apxy (mnih) mn ’c
(bsweIAY) vswauxw krIey[
irdY suD; jau inMdw hoie] hmry kpry; inMdku Doie]1]) dyh isvw.br moih
iehY; suB krmn qy.kbhUM n tro] Anuswr DMn vwihgurU srUp Bgq sRI kbIr swihb
jI ny kYsI kmwl BrI ikRpw kIqI hY ik inMdw qoN fr ky, SuB praupkwr qoN ip`Cy
nhIN htxw cwhIdw[ Bgq jI pRp`k inscy pUrn idRVqw nwl kih rhy hn:-(jau)
jykr Apxw (irdY) irdw (suD) pwk piv`qR hovy qy inMdw (hoie) hovy qW (hmry) dwsn
dws dy pwpW rUpI (kpry) bsqR, inMdku (Doie) Do irhw hY[ inMdw krY; su hmrw
mIqu] dwsn dws dI ijhVw inMdw (krY) krdw hY, (su) auh hI (hmrw) dwsn dws
dw ipAwrw mIqu hY[ inMdk mwih; hmwrw cIqu] (hmwrw) dwsn dws dw cIqu
inMdk(mwih) ’c hY, beI ijhVI AsIN ZlqI krWgy, inMdk inMdw krygw[ ies leI
inMdk ’c ic`q r`K ky, ZlqI qoN pUrw 2 sMkoc r`Kdw hY[
inMdku so; jo inMdw horY] hy BweI!inMdku (so) auh hY jo (horY) hornW dI AxhoeI

www.Gursevak.com 209 q`qkrw


inMdw krdw hY, (horY) hor hor inMdw krdw hY[ (horY) hornw nUM inMdk bxwauNdw hY[
hmrw jIvnu; inMdku lorY]2] (hmrw) dwsn dws dy jIvnu nUM, inMdku svwrnw
(lorY) cwhuMdw hY, ijhVI ZlqI krWgy, inMdk inMdw krygw[ ies leI, ZlqI qoN
pUrw 2 sMkoc r`Kdw hY[ inMdw hmrI; pRym ipAwru] (hmrI) dwsn dws dI jo inMdw ho
rhI hY, ieho hI dwsn dws dw, vwihgurU jI nwl pRym ipAwru lwaux vwlI hY[
inMdw hmrw; krY auDwru] dwsn dws dI jo inMdw ho rhI hY, ieh (hmrw)
dwsn dws dw, vwihgurU jI nwl pRym ipAwr lw ky, moh hMkwr ivkwr inMdw cuZlI
corI vYr AOguxW doSW niSAW iviSAW qoN bcwaux rUp auDwru (krY) krdI hY[
jn kbIr kau; inMdw swru] sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (jn)
dwsn dws dI jo inMdw huMdI hY, dwsn dws ies qoN gux gRihx krdw hY, ies leI
dwsn dws (kau) nUM inMdkW dI kIqI inMdw (swru) sRySt hY[ inMdku fUbw; hm auqry
pwir] dwsn dws dI inMdw krn vwlw inMdku, pwpW rUpI jl sihq, jo inMdw rUpI
smuMdR hY ies ’c (fUbw) fu`b igAw[ (hm) dwsn dws inMdw dw iqAwg krky, inMdw
rUpI smuMdR qoN igAwn rUpI iknwry ’qy pwir (auqry) auqr igAw hY[
SuB is`iKAw:-jy koeI inMdw kry aus dI inMdw nhIN krnI[ ApxI inMdw hox
qoN, koRD krky lVweI JgVw nhIN krnw[ inMdw hox qoN, ault ky inMdk dI, inMdw
nhIN krnI[ jy inMdw krWgy qW idl ’c nwm nhIN vsxw[ jy koeI nyk purK, sRI
gurduAwry swihb jI dI SuB s`cI syvw krdw hovy[ koeI lwlcI, siqgurW dI Zolk
Kohx leI, aus dI inMdw kry, syvw krn vwlw inMdw sux ky Gbrwey nw[ jy inMdw hox
qoN gu`sy ’c Aw ky, cwbIAW clw ky mwry qW inMdk pUrn gurU jI dI golk Kw
jwvygw[ jykr koeI pRymI pUrI iemwndwrI nwl SuB s`cI gurU syvw inBwvy, inMdw hox
qoN sumyr prbq vWg Ac`l rhy, qW siqgurW dIAW l`KW KuSIAW dIAW pwiqSwhIAW
ndr pRwpq krky inhwl ho jwvy[ XQw:- lK KusIAw pwiqswhIAw; jy siqguru
ndir kryie] DMn Bgq sRI kbIr swihb jI, ijn@W nUM ApxI inMdw sux ky, sRb`q dy
Bly leI gurbwxI s&urn hoeI[ ies leI Bgq jI Aqy bRhm ’c koeI vI &rk nhIN
hY[
256.DnwsrI mhlw 1] coru slwhy; cIqu n BIjY] auQwnkw:-KMf bRhmMf
byAMq; auDwrxhwirAw] dy Avqwr sRb`q dw Blw krn nUM smr`Q, siqgurU nwnk dyv

www.Gursevak.com 210 q`qkrw


swihb jI, dunIAW nUM qwrdy 2 BUmIey cor dy ielwky ’c gey[ ies nUM siqsMgI
siqgurU swihb jI dy crnW ’c ilAwey, qW gurU swihb jI ny ikhw, “pihlW corI
dw mwl vwps kr, Pyr corI C`f, Pyr is`K bxwvWgw[ ” BUmIey h`Q joV ikhw,
“mhwrwj swihb jI!corI dI Awdq qW p`kI hY[ ” siqgurU swihb jI ikhw, “s`c
boilAw kr, Apxy leI corI n krIN, gRIb mwr n krI, lUx Kw ky hrwm n krIN[

gRIb ny BUmIey nMU ikhw, “myrI lVkI dI SwdI leI pMj sO rupey dI loV hY[
” qW BUmIAW SwhI ilbws pw ky, rwjy dy mihlW nUM qur ipAw, pihrydwr ny pu`iCAw,
“qUM kOx hYN?KV@ ky kihMdw, dwsn dws cor hY”, rohb pY igAw, aus ny soicAw
bwdSwh dw irSqydwr hovygw, lMGx dy idqw[ BUmIey ny mihlW ’c jw ky, hIry
jvwhr Awid dI pMf bMn@ leI[ Bu`K ny sqwieAw qW lUx mUMh ’c pY igAw, pMf bMn@I
bMn@weI C`f AwieAw[ gRIbW dy ku`t pYNdI vyK ky ieh pyS ho igAw[ rwjy ny s`cw purK
smJ ky, vzIr bxw ilAw[ siqgurU jI ny ies sbd duAwrw BUmIey dI corI Cufw ky
aus dI kilAwx kIqI[
DnwsrI mhlw 1] coru slwhy; cIqu n BIjY] vwihgurU jI dy(1)
pihly(mhlw) srUp siqgurU nwnk dyv swihb jI DnwsrI rwg ’c &urmwauNdy hn:-
hy BweI!jykr ijs dI corI krnI hovy, Es pws jw ky, coru Apxy Awp nUM slwhy qW
cor dw cIqu pRym ’c (n) nhIN (BIjY) iB`jdw, smJo rwq nMU corI krky B`j jwvygw[
vw cor s`Q ’c bYT ky, ApxIAW kIqIAW corIAW dIAW idlcsp khwxIAW suxw ky,
Apxy Awp nUM slwhuMdw hY[ nw qW cor Aqy n hI sunx vwly dw ic`q pRym ’c iB`jdw
hY, sunx vwlw vI cor hI bxdw hY[ ies leI cor koLy jwx dw fMf imldw hY[
XQw:- sMig kusMgI bYsqy qb pUCy Drm rwie]2] DMn gurU nwnk dyv swihb jI DMn
aupdyS, beI cor koLy n jwvo[ aus nUM kwLw brqn smJ ky dUr hI rho[ XQw:-
bwsnu kwro prsIAY; qau kCu lwgY dwgu] vw cor nUM slwhux vwly dw vI ic`q nhIN
iB`jdw[ vw cor ny ijs dI corI kIqI hovy, aus nUM slwhy qW aus dw cor ’qy ic`q
nhIN iB`jdw[
AMqRIv:-ijhVw dMBI nwm nhIN jpdw auh r`b dw cor hY[ XQw:- nwmu durwie
clY; so coru]3] ijhVw duKI jIv Apxy du`K dI inivrqI leI aus koL jWdw hY,
Es duKI jIv koLy dMBI Apxy Awp nUM slwhuMdw hY[ pr aus dw ic`q aus qoN Dn
Clx ’c huMdw hY[ vwihgurU jI dy pRym ’c iB`ijAw nhIN huMdw, AYsy pKMfI qoN dUr hI
www.Gursevak.com 211 q`qkrw
rho[ vw ijhVw dMBI gurU Awpxy Awp nUM Apxy cyilAW koL slwhuMdw hY, jW Apxy
cyilAW nUM slwhuMdw hY[ aus dw Aqy cyilAW dw ic`q vwihgurU jI ’c nhIN iB`jdw, vw
Awpo iv`cIN ic`q nhIN iB`jdw[ auh vI dMBI bx jWdy hn[ ies leI dMBI gurU,
cyilAW qoN dUr hI rihxw cwhIdw hY[ vw ijhVw bMdw (coru) dMBI gurU nUM slwhy aus
dw ic`q nhIN iB`jdw[ vw (coru) dMBI gurU, ijs dw aus ny Dn T`igAw hY, aus nUM
slwhy qW aus dw dMBI ’qy ic`q nhIN iB`jdw[
jy bdI kry; qw qsU n CIjY] Awpxy Awp dI JUTI is&q krn vwlw jy(bdI)
BYVI krqUq kry qw (qsU) gz dw cOvIvW ih`sw Bwv QoVy qoN QoVy mwqR vI aus dI bdI
(CIjY) nws (n) nhIN huMdI, ikauNik auh bdIAW leI ApxI is&q kr irhw hY[ DMn
s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dI ieh is`iKAw hY ik hy jIv!bdIAW leI ApxI
is&q n kr[
ibnY:-tIky ’c iliKAw hY ik jykr cor rwjy dI (bdI) corI kry qW rwjy dw
(qsU) QoVy mwqR vI nukswn nhIN huMdw, ieh TIk nhIN, rwjy dI h`qk hY[ ijhVw mwl
hY swrw corI ho skdw hY, rwj ’c bhuqy cor rwjy nUM Kw jwxgy[ so aupRokq ArQ shI
hY[
cor kI hwmw; Bry n koie] cor (kI) dI dyvI-dyvqw, pIr-pYgMbr Avqwr
Aqy hor (koie) koeI BI, (hwmw) hmwieq (n) nhIN (Bry) Brdw beI cor cMgw hY[
coru kIAw; cMgw ikau hoie]1] coru dw (kIAw) kIqw kMm corI fwkw cMgw
(ikau) ikvyN (hoie) hovy?Bwv cMgw nhIN huMdw, ikauNik ijn@W 2 dIAW corIAW krdw hY
Aqy ijn@W nUM mwrdw v`Fdw hY, aun@W nUM bVw BwrI kSt huMdw hY[ dUjw ArQ:- (cor)
pKMfI gurU dI koie BI(hwmw) hmwieq (n) nhIN (Bry) Brdw[ (coru) dyhDwrI gurU dw
(kIAw) kIqw kMm, jo aus ny T`gIAW mwrIAW hn, cMgw (ikau) ikvyN hoie skdw hY,
Bwv cMgw nhIN huMdw[
suix mn AMDy kuqy kUiVAwr] lwlc leI corI krn vwly loBI ku`qy vw loBI
ku`qy vWg Kwx dy lwlc krky, dr 2 dy mMgqy, XQw:- duAwrih duAwir.suAwn ijau
folq; nh suD.rwm Bjn kI]) ku`qy dy murdwr Kwx vWg JUT bol ky murdwr Kwx
vwly[ XQw:- kUVu boil; murdwru Kwie] aupRokq AOguxW vwly hy ku`qy (kUiVAwr) JUTy,
mn bu`D nyqRW ’c ivcwr rUpI ingHw qoN rihq AMDy mn!ieh SuB aupdyS suix[

www.Gursevak.com 212 q`qkrw


ibnu boly; bUJIAY sicAwr]1] rhwau] (sicAwr) s`cw bRhm ibnw boly dy qyry
corI XwrI dy mwVy krq`bW nUM (bUJIAY) bu`Jdw hY[ XQw:- ivxu booilAw sBu ikCu
jwxdw; iksu AwgY kIcY Ardwis]
2. hy ku`qy kUiVAwr mn !ApxI is&q lwlc Aqy hMgqw dy bcn boly qoN
ibnw (sicAwr) s`cy bRhm nUM bu`JIdw hY[ (rhwau) ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:-
coru suAwilau; coru isAwxw] coru BwvyN ikqnw hI (suAwilau) suMdr hovy Aqy
coru BwvyN ikqnw hI isAwxw hovy[
Koty kw mulu eyku dugwxw] pr Koty cor (kw) dw mulu (eyku) ie`k (dugwxw)
dmVI hY[
2.cor vWg dMBI gurU BwvyN ikqnw sohxw Aqy isAwxw vyd swsqR piV@Aw hovy
aus (Koty) Drm qoN hIxy (coru) dMBI dw mulu ie`k (dugwxw) dmVI hY[
jy swiQ rKIAY dIjY rlwie] jw prKIAY Kotw hoie jwie]2] jykr cor nUM
(swiQ) nwl r`KIey, auh ijvyN Awp cor hY, Awpxy nwl (rlwie) rlw (dIjY) idMdw
hY, ikauNik iksy dI corI krky B`j jwvygw, nwl r`Kx vwly nUM cor bxw ky pulIs nUM
PVw dyvygw[ ies qr@W jyL ’c corW nwl rlw dyvygw[ jykr cor nUM swQ r`K ky, Dn
dyeIey qW ibpqw peI qoN (jw) jdoN cor nUM prKIey qW auh Kotw ho jwvygw[ ijvyN
BMgwxI dy ju`D smyN pTwx inmk hrwmI bx ky, siqgurU swihb jI dy ault lVn
Awey, BwvyN pihlW qn^whW lYNdy sn pr prK vyly Koty inkly[
jYsw kry; su qYsw pwvY] corW dw mwl fWgW dy gj[ cor nUM KWdw vyK ky swaU
bMdw Gbrwey n beI ieh mOj lYNdw hY pr (jYsw) ijs qr@W dw auh corI dw Kotw
krq`b (kry) krdw hY, (su) auh (qYsw) Esy qr@W dw du`K (pwvY) pwvygw[ XQw:-cor
jwr jUAwr pIVy GwxIAY]
Awip bIij; Awpyy hI KwvY] cor Awip hI corI dw mwVw bIij bIjdw hY Aqy
Awpy hI aus nUM (KwvY) KWdw hY Bwv corI krn igAw hI mwirAw jWdw hY[ DMn gurU
nwnk dyv swihb jI ny Awpxy is`KW nUM s`cw Drm idRV krwieAw hY[
swKI:-ie`k pRymI ny dws nUM ikhw, “swfy ipMf ie`k bMdw do nMbr dw DMDw
krky mOj lYNdw hY, AsIN bVI muSkl nwl guzwrw krdy hW[ ”dws ny kudrqI ikhw,
“ies dw nqIjw cMgw nhIN inklygw[ ”qIjy idn ijs dy ipau nUM aus ny mwr ky
inAWeIN dI zmIn vwhI sI, Es nOjvwn ny vMgwr ky ikhw, Eie kuMdnW!qkVw ho[
”A`goN h`s ky kihMdw, “qYQoN nhIN frdw[ ”sweIkl ’qy gurdwspuroN Aw irhw sI,
www.Gursevak.com 213 q`qkrw
nOjvwn ny sotw puVpVI ’qy mwirAw, aul`d ky su`t idqw[ swrw ipMf dyKx igAw ik
ipMf dw munwrw if`igAw ipAw hY[ ijhVw isMG kihMdw sI ik AsIN qMgI nwl guzwrw
krdy hW, dws koLy B`j ky AwieAw ’qy kihMdw, “ijhVI qUM g`l khI sI auh TIk ho
geI hY[ ”ies leI Drm-ikRq krky Ckx vwlw gurU nwnk dyv swihb jI dw nwm
jpy Aqy DIrj r`Ky[ jy vifAweIAw; Awpy Kwie] hy BweI!cor jy Awp dIAW
vifAweIAw Awpy hI (Kwie) Kwvy Bwv kry qW koeI &wiedw nhIN, auh vifAweI aus
nUM hI Kw jWdI hY[
2.cor jykr corI kry qW AwpxIAW vifAweIAW nUM Awpy hI (Kwie) Kw jWdw
hY[ Bwv AwpxIAW vifAweIAW nUM ^qm c idMdw hY[
jyhI suriq qyhY rwih jwie]3] jyho jyhI Es dI (suriq) igAwq hY, (qyhY)
qyho ijhy (rwih) rsqy (jwie) jwvygw[ corI vwlI suriq hY qW Es rsqy jmW dw fMf
shygw[
jy sau kUVIAw; kUVu kbwVu] cor BwvyN Awpxy gunwhW nUM lukox leI jykr
(kUVu) JUT dIAW (sau) sYNkVy (kUVIAw) JUTIAW g`pW bkdw hY pr auh (kbwVu)
JUTIAW hI hn[
BwvY; sBu AwKau sMswru] BwvY sBu sMswru aus nUM cMgw (AwKau) khy, pr Pyr
vI cMgw nhIN ho skdw[
quDu BwvY; ADI prvwxu] nwnk jwxY; jwxu sujwxu]4] 4]6] prm-pUjnIk
s`cy siqgurU nwnk dyv swihb jI &urmwauNdy hn:-hy Akwl purK jIE!jykr (quDu)
Awp jI nUM BwvY qW (ADI) nIc, cor (ADI) dMBI gurU, ijs bwry au~pr ikhw hY,
jykr Awp jI nUM BwvY qW Awp jI nUM (sujwxu) cqr (jwxY) jwxI jwxu ky, kukrm C`f
ky, ieh lok Aqy drgwh ’c prvwxu ho jWdw hY[ XQw:- ijQY nIc smwlIAin;
iqQY ndir qyrI bKsIs]) AYsw pUrw gurdyau shweI] siqgurU nwnk dyv swihb jI
ny, mhwn b^iSS krky, swnUM kilju`gI jIvW nUM, corI qoN bcwaux leI SuB aupdyS
b^iSAw hY, beI corW dMBIAW dI kusMgq n kro[ corIAW qoN hr jIv pRySwn hY[ ie`k
jIv dUjy dI corI krdw hY[ keI vwr gurU swihb jI dI golk dI corI vI kr lYNdw
hY[ hr ie`k Gr ’c, hr ie`k mn ’c, corI pRvyS kr cu`kI hY[ ijs krky jIv
ADogqI nUM pRwpq ho rhy hn[ siqgurU nwnk dyv jI vWg koeI vI s`cw pUry gurU jI
nhIN hoey, ijn@W DurW dy ^Ub im`Ty gurbwxI jI ’c, corI dy iqAwg dw aupdyS b^iSAw
hovy[ CotI aumr ’c hI, ies gursbd jI dw ArQW sihq ^Ub AiBAws krwieAw
www.Gursevak.com 214 q`qkrw
jwvy[ ijs krky, DMn DMn siqgurU, nwnk nwm cV@dI klw!qyry Bwxy sRb`q dw Blw[
hovy[
257.Awsw mhlw 5] jnm jnm kI mlu DovY prweI; Awpxw kIqw pwvY]
DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU siqgurU Arjn dyv swihb jI DMn hn[
Awp jI ny mhwn ikRpw krky, ies prm-piv`qR sbd ’c inMdkW dI BYVI krnI Aqy
aun@W nUM jo fMf imldw hY, auh d`isAw hY[ s`cy siqgurU jI dI prm-piv`qR hzUrI ’c
koeI vI inMdw nhIN sI krdw[Awp jI dI prm-piv`qR s`cI Amolk zbwn qoN
kIrqn sux ky pRymI AMimRq bRhmwnMd rs nwl iqRpq rihMdy sn[ Awp jI dy prm-
piv`qR kMn vI gurbwxI nwl iqRpq Aqy rsy rihMdy sn[kdy vI iksy dI inMdw nhIN
suxdy sn[
Awsw rwg’c gurU nwnk swihb jI dy (5) pMjvyN(mhlw) srUp, DMn gurU Arjn
dyv swihb jI sRb`q dw Blw krn vwly, gurU pwrbRhm srUp, inMdw dy iqAwg dw SuB
s`cw aupdyS &urmwauNdy hn:- inMdk prweI inMdw krky, jnm jnm (kI) dI prweI
(mlu) mYL (DovY) DoNdw hY[ inMdk qoN, prweI inMdw krn rUp Awpxw kIqw jo pwp hY,
aus dw &L kSt BI Awp hI (pwvY) pwauNdw hY[ XQw:- cor jwr jUAwr qy burw]
Axhodw Bwru inMdik isir Drw]3] (1145)
eIhw suKu nhI drgh FoeI; jmpuir jwie pcwvY]1] inMdk nUM (eIhw) ies
lok ’c suK nhI hY ikauNik inMdw krky, gl JgVy pY jWdy hn[ XQw:- Esu AMdir
kUVu kUVo kir buJY; Axhody JgVy.diX Es dY gil pwieAw] (303) drgh ’c vI
siqgurW dw(FoeI) Awsrw, imlwpnhIN imldw[ sMq inMdk jmpuir ’c jwie ky,
Awpxy Awp nMU (vw) jmpurI nMU (pcwvY) swVdw hY[ jwx qoN nrkI jIA vI sVHn l`g
jWdy hn[
inMdik; Aihlw jnmu gvwieAw] inMdik ny prweI inMdw krky(Aihlw) suMdr
jnmu, (Aihlw) inkMmw, nkwrw(gvwieAw) guAw ilAw[
phuic n swkY kwhU bwqY; AwgY Taur n pwieAw]1] rhwau] inMdk (kwhU) iksy
(bwqY) iksy gux krky, iksy vifAweI krky, mhwqmw ji dI brwbrqw nMU (vw) r`b
q`k phuic (n) nhIN (swkY) skdw[ (vw) auh ijhVI g`l kry, aus (kwhU) iksy
(bwqY) g`l nMU qoV inbHwEx rUp phuMc nhIN skdw[ (AwgY) pRlok ’c(Taur) Tihrnw,
itkwxw (n) nhIN pwieAw[ sMq inMdk jwx ky pRlok ’coN k`iFAw jWdw hY[ (rhwau)
ibsRwm dy ky &urmwauNdy hn[
www.Gursevak.com 215 q`qkrw
ikrqu pieAw inMdk bpury kw; ikAw Ehu krY ibcwrw] (bpury) qu`C, kMgwl,
inMdk (kw) dy kIqy Koty krmw dy ikrqu dw mMdw lyK hI, ies qrHW dw pieAw hY,
ies krky Ehu (ibcwrw) qu`C, kMgwl, (ikAw) kI (krY) kr skdw hY?
qhw ibgUqw jh koie n rwKY; Ehu iksu pih kry pukwrw]2] auh (qhw) iq`Qy
jw ky (ibgUqw) ^rwb huMdw hY (jh) ij`Qy aus nMU koie BI (n) nhIN (rwKY) r`K skdw,
ies leI Ehu iksu(pih) pws pukwrw(kry) krygw?
inMdk kI giq kqhUM nwhI; KsmY eyvY Bwxw] inMdk kI (giq) mukqI (kqhUM)
ikqy vI nwhI hoxI[ (KsmY) mwlk dw (Bwxw) hukm (eyvY) eysy qrHW hI hY[
jo jo inMd kry sMqn kI; iqau sMqn suKu mwnw]3] inMdk, (sMqn) sMqW (kI)
dI (jo jo) ijhVI 2 inMd(kry) krdw hY aus nUM sux ky, sMq GbrwauNdy nhIN[ (sMqn)
sMqW ny (iqau) iqvyN hI Awqm suKu (mwnw) mMinAW hY[ jy auh kihMdy hY ik sMq pKMfI
hn ieh sux ky pKMf dw iqAwg krdy hn[ jy khy ik sMq hMkwrI hn qW sMq hMkwr
dw iqAwg krdy hn[ jy khy ik vykwrI hn qW qW ivkwr dw iqAwg krdy hn,
inMdw hox qoN aus ’coN gux lY ky, AwqmnMd suK mMndy hn[ sMq ieh jwxdy hn ik
bRhm jI nMU koeI inMd nhIN skdw[ jy ieh swfy sRIr dI inMdw krdw hY qW TIk hI
kihMdw hI ikauNik sRIr nwsvMq hY[
sMqw tyk qumwrI suAwmI; qUM sMqn kw shweI] hy (suAwmI) mwlk jI! sWq
Awqmw sMqw nMU ie`k (qumwrI) Awp jI dI hI (tyk) Et hY, (qUM) Awp jI (sMqn)
sMqw (kw) dy shweI hoN[ XQw:- Bgqw kw shweI; juig juig jwixAw]) Bgiq vClu
hir ibrdu; Awip bnwieAw] jh jh sMq ArwDih; qh qh pRgtwieAw])
khu nwnk sMq hir rwKy; inMdk dIey ruVweI]4]2] 41] vwihgurU (nwnk)
siqgurU Arjn dyv swihb jI mhwrwj (khu) &urmwauNdy hn:- (hir) vwihgurU jI ny
sMq (rwKy) r`K ley hn[ (inMdk) inMdkW nMU ivkwrW’c(vw) caurwsI dy gyVy iv`c,
(vw) kwl rUpI dirAw ’c (ruVweI) roVH (dIey) id`qw[
258.vwihgurU] pRB dwqau dwqwr; pir´au jwcku.ieku srnw] siqgurU pMjvyN
pwiqswh jI, GxI hI inmRqw nwl, jwick bx ky, vwihgurU qoN sMq ryx mMgdy hn[
hy (pRB) smr`Q vwihgurU jIau! Awp jI (dwqwr) dwqW dyx vwly (dwqau) dwqy hoN
jI[ XQw:- qYQo hI.blu rwmu lY; nwl bwxw dhisru GwieAw] qYQo hI.blu ikRsn lY;
kMsu kysI pkiV igrwieAw]) dwsn dws (jwcku) mMgqw, dyvqy Avqwr pYgMbr
Awid swrIAW srnw C`f ky, sMgqW smyq ieku Awp jI dy crnW dI srnw(pir´au)
www.Gursevak.com 216 q`qkrw
ipAw hY[ imlY dwnu sMq ryn; jyh lig Baujlu qrnw] ibniq krau Ardwis sunhu
jy Twkur BwvY] dyhu drsu min cwau Bgiq iehu mnu ThrwvY] bilE crwgu.AMD´wr
mih; sB kl auDrI, iek nwm Drm] pRgtu sgl hir Bvn mih; jnu nwnku gur
pwrbRhm]) hy mhwrwj!dwsn dws ’qy ikRpw kro, jo dwsn dws nUM Awp jI dy (sMq)
sMqW dI (ryn) DUVI dw dwnu imlY[ (jyh) ijs prm-piv`qR DUVI dy m`Qy(lig) l`gxy
krky sMswr(Baujlu) smuMdR qoN qrnw hovy[
259.vwihgurU] hm Avguix Bry.eyku guxu nwhI; AMimRqu Cwif. ibKY ibKu
KweI] prm-pUjnIk kIrq B`t jI sRb`q dy Bly dy AwSy Anuswr qmwm jIAW dI
Ardws krdy hn[ ies leI hm kih rhy hn} (hm) dwsn dws sMgqW smyq
(Avguix) AOguxW dy Bry hoey hW, eyku vI SuB guxu nwhI hY[ XQw:-siB Avgx; mY
guxu nhI koeI]) jyqw smuMdu swgru nIir BirAw; qyqy Aaugx hmwry]) Awp jI dy
bRhmwnMd AMimRqu rs Cwif ky, (ibKY) iviSAW dI (ibKu) ivhu (KweI) KWdy hW[
mwXw moh Brm pY BUly; suq dwrw isau pRIiq lgweI] mwXw dy moh Brm ’c pY
ky, Awp jI nMU BUly hW, (suq) spu`qR(dwrw) iesqRI(isau) swQ pRIiq lgweI hY[
ieku auqm pMQu.suinE gur sMgiq; iqh imlµq.jm qRws imtweI] hy siqgurU
nwnk dyv swihb jIE!gur sMgiq hI ieku (auqm) sRySt pMQu (suinE) sunxw kIqw
hY, (iqh) iqs nwl (imlMq) imlidAW hI jm dw (qRws) fr (imtweI) imtw idqw
hY]
iek Ardwis.Bwt kIriq kI; gur rwmdws.rwKhu srxweI]4] 58]
(1406) hy prm-pUjnIk (gur) siqgurU rwmdws swihb jIE!dwsn dws kIriq
Bwt kI ie`ko iek ieho hI Ardwis hY ik AOguxW dy Bry nUM ApxI (srxweI) Srn
’c (rwKhu) r`K lvo jI[ XQw:- rwKhu ApnI srix pRB; moih ikrpw Dwry] syvw
kCU n jwnaU; nIcu mUrKwry])
260.vwihgurU] (1412) jau qau; pRym Kylx kw cwau] siqgurU pihly
pwiqswh jI ny, siqgurU dUjy pwiqswh jI dy, pihlI vwr sRI krqwrpur swihb jI
ivKy jwx qoN, isr mMigAw[ hy prm sRI lihxw jIE!(jau) jykr (qau) Awp jI nUM,
isr dyx rUpI pRym dI Kyl Kylx kw cwau hY, qW isru Dir qlI; glI myrI Awau]
Awpxw isru v`F ky, ApxI qlI ’qy Dir ky, (myrI) dwsn dws dI guris`KI,
siqsMgq, isr dyx rUpI glI ’c (Awau) Awauxw kro jI[

www.Gursevak.com 217 q`qkrw


iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] (iequ) ies, isr dyx
rUpI (mwrig) rsqy ’c pYru (DrIjY) Drnw kro[ pYr DridAW hI Bwv J`tp`t isru
(dIjY) dyxw kro Aqy (kwix) kWb n Kw, kwn knof Bwv hMgqw n (kIjY) krnw kr,
isr idqw hY[ XQw:- kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ
kau saupqy; ikAw lwgY myrw]) qnu mnu ArpY; hY iehu ijs kw]) ijs kI bsqu;
iqsu AwgY rwKY] pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] ijvyN Awp vwihgurU jI ny, pihly jwmy
AMdr sIs mMigAw, Awp hI pMjvyN Aqy nOvyN jwmy ’c sIs kurbwx kIqy[ XQw:-
swDin hyiq; ieqI ijin krI] sIsu dIXw; pru sI n aucrI]13] Awpxy Awp nUM
siqgurW qoN kurbwn krn smyN, Awpxy sIs nUM rMc smwn vI nhIN smiJAw[ XQw:-
rMc smwn dyh kir cInw[ sIs dIAw pr isrru n dInw]
2. jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau] hy
pRymIAW!(jau) jykr (qau) Awp jI nUM, hMgqw iqAwg ky, pRym dI Kyl Kylx (kw) dw
cwau hY, (qau) qW BgqI rUpI qlvwr dI inmRqw rUpI Dwr nwl, hMkwr ivkwr AOgux
iqAwgx rUpI Apxw isru v`F ky, AwpxI bRhmwkwr ibRqI rUpI qlI ’qy Dir ky,
(myrI) dwsn dws dI, siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym
ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw pUrn gurU jI dI
SuB s`cI syvw ismrn Awid, sRb ivAwpI mhW ivsmwd, AnMq SuB guxW rUpI glI
’c(Awau) Awauxw kro[
2.iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY] (iequ) ies SuB guxW
rUpI(mwrig) rsqy, pUrn gurU jI dw hukm mMnx rUpI pYru (DrIjY) Drnw kr, Bwv
qurMq hukm mMn ky, hMkwr ivkwr AOgux iqAwgx rUp isru, qurMq (dIjY) dyxw kro[
AOgux iqAwgx l`igAW(kwix) kWb n (kIjY) krnw kr, Bwv kWb n Kw[ AOgux
iqAwgx ’c twl mtol n kr[
261.vwihgurU] (1422) gur pIrW kI cwkrI; mhW krVI suK swru] pUrn
myhrvwn sulqwn s`cy siqgurU cOQy pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-hy BweI! jwhr pIr
jgqu guru bwbw]3] gurU nwnk dyv mh`lw 1. mh`lw 2. mh`lw 3.nwmu gurbwxI jI
dI b^iSS krky, Ajpw jwp vwihgurU jI dy drSn krwaux vwly gur pIrW jI nUM.
Dn isr Arp ky, (cwkrI) cwA nwl kIqI (cwkrI) nOkrI syvw, (swru) sRySt
AslI sRb ivAwpI mhW 3 ivsmwd suK dyx nMU, (mhW) v`fI BwrI krVI hY[ gurmuiK
syvk bx ky, syvw dw suAwd lY ky, bRhmwnMd rs ’c lIx ho ky mckwry mwr 2 ky
www.Gursevak.com 218 q`qkrw
syvw krdy hn[ XQw:- syvk syv krih siB qyrI ijn sbdY swdu AwieAw] (599)
ijvyN 2 syvk syvw krdw hY, iqvyN 2 hMgqw inivrq huMdI hY[ mn gurU crnW ’c
rsdw vsdw hY[ syvw dw rs PL itkwA bhuq hI v`fw hY[ siqgurU swihb jI
syvk dy idl ’c vsky ApxI syvw Awp hI krwauNdy hn[ ndir kry ijsu AwpxI;
iqsu lwey hyq ipAwru]
262.vwihgurU] gurisKI Bwxw mMinAw; guru pUrw pwir lµGwie] soFbMs dy
sUrj siqgurU cOQy pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-ijn@W ipAwry guris`KW ny pUirAW gurW
dI b^SI gurisKI kmweI hY (Bwxw) hukm mMinAw hY, aun@W nUM guru (pUrw) pUry jI,
boihQVw hir crx mn ciV lµGIAY] Anuswr nwm rUpI jhwz ’qy cwV@ ky, sMswr
rUpI smuMdR qoN pwir lMGwie ky, igAwn rUpI iknwry ’qy phuMcw idMdy hn[ gurisKW
kI hir DUiV dyih; hm pwpI BI giq pWih] Bwxw mMnx vwly, Awp iqAwgx vwly,
sIs qLI qy r`Kx vwly, bMd 2 ktvwaux vwly, Apxy b`icAW nUM nyijAW qy tMgwaux
vwly, suAws 2 gurU 2 iDAwaux vwly, inSkwmI pRymI inSkpt in`qnymI igAwnI
iDAwnI, dyvwny ShId pRvwny sMq Bgq, gurisKW (kI) dI crn DUiV, hy (hir)
hrI!dwsn dwsW nMU (dyih) b^Sxw kro[ gurisKW dI p[ prm-pwk crn-DUiV nUM
pRwpq krky(hm) dwsn dws pwpI BI (giq) kilAwx nUM (pWih) pw lYx[
263. vwihgurU] gur siqguir nwmu idVwieAw; mnu Anq n kwhU foly] (gur)
v`fy (gur) pUjnIk (gur) pRkwS srUp mmhwn sdw praupkwrI gurUAW dy gurU
siqguir siqgurU Amrdws swihb jI ny, mhwn ikRpw krky, ijn@W nUM vwihgurU jI dw
s`cw nwmu(idVwieAw) pRp`k idRV krwieAw hY[ aun@W dw mnu, (Anq) hor (kwhU)
iksy pwsy, pdwrQW ivSy vwSnw ’c (n) nhIN (foly) foldw[
jn nwnku hir kw dwsu hY; gur siqgur ky gul goly] 30] vwihgurU (nwnku)
DMn gurU rwmdws swihb jI &urmwauNdy hn:-(jn) dwsn dws hir jI kw dwsu hY[
Aqy (gur) pUjnIk siqgur swihb jI (ky) dy (goly) goilAW dw (gul) golw hY[
XQw:- mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu
lwieAw iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie
murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[
264.vwihgurU] suKu duKu ijh prsY nhI; loBu moh AiBmwnu] Anq klwvwn
pUrn Bgvwn, pwrbRhm ky gur Avqwr, siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI ny

www.Gursevak.com 219 q`qkrw


sIs vwrn qoN pihlW Bu`K qRyh aunINdRw iqRskwr dy bcn Asih ’qy Akih kSt
shwry[ sIs dyx l`igAW sI nhIN aucwrI[ ipMjry ’c cwr cu&yry iq`Ky ik`l l`gy hoey
hn[ prm-pUjnIk s`cy siqgurU swihb jI iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy ismrn krdy
rhy[ sRIr dy QoVw ijhw A`gy ip`Cy hox qoN ik`l Ku`Bdy sn[ AYsy Asih kStW dI
hn@yrI smyN, jdoN pRvwr, is`KW nwloN ivCoVw sI, ShIdI dyx ’c QoVy idn bwkI sn[
DurW dI bwxI Bog dy slok cWdnI cONk id`lI ivKy, ipMjry ’c aucwry[ mrn dy kSt
qoN fridAW v`ifAW 2 dI hoS PrmoS ho jWdI hY[ XQw:- rovih syK mswiek pIr]
AMiq kwil mqu lwgY BIV]) s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-
muslmwnW ’c au~cI zwqI vwly syK (mswiek) myhnqW krn vwly (pIr) SkqIAW
vwly, sB roNdy hn ik (mqu) mqW Bwv ikqy swfy AMq smyN mrn dy kSt dI (BIV)
ibpqw nw (lwgY) l`g jwvy[ DMn hn DMn hn DMn hn vwihgurU s`cy siqgurU qyg
bhwdr swihb jIE DMn hn[ iqlk jM\U gaU gRIb dI r`iKAw leI sIs kurbwn
kIqw[ AYsy kStW smyN ivAwpk bRhm ’c lIx rhy, ijvyN m`C smuMdR ’c lIx rihMdw
hY[ AkwS vWg inrKoB Aqy DrqI vWg DIrj iKmw sihq rhy[ Awp jI kotwn kot
sUrjW dy pRkwSk bx ky, sdw leI sMswr nUM nwm dw pRkwS b^S rhy hn[ Awp jI
AYsI ikRpw kro, AsIN ApxI zbwn nwl, Awp jI dy prm-piv`qR prm-pUjnIk
praupkwrI im`Ty crn-kml sdw hI c`tdy rhIey, ApxI A`KW ’c DrweIey[ XQw:-
sBu idnsu rYix. dyKau guru Apunw; ivic AKI. gur pYr DrweI] Apxy kysW nwl
Awp jI dy prm-piv`qR prm-pUjnIk crn-kml JwV@Iey[ XQw:- gur ky crn;
kys sMig Jwry])
suKu duKu ijh prsY nhI; loBu moh AiBmwnu] hzUr &urmwauNdy hn:-(ijh) ijs
ipAwry nUM suKu duKu loBu moh (AiBmwnu) hMkwr nhI (prsY) CoNhdy l`gdy[ khu nwnk
sunu ry mnw; so mUriq Bgvwn]13] vwihgurU (nwnk) siqgurU nOvyN pwiqswh jI
(khu) &urmwauNdy hn:-(ry) hy mnw!(sunu) sunxw kr, (so) auh mhWpurS Bgvwn jI
dw (mUriq) srUp hI hn[ DMMn siqgurU qygbhwdr swihb jI dI ieh AwpxI hI
prm au~cI su`cI AvsQw hY[
265.vwihgurU] ausqiq inMidAw.nwih ijih; kMcn loh smwin] (ijih) ijs
mhWpurS jI dy irdy ’c, ApxI (ausqiq) vifAweI dI ie`Cw nwih, Awp iqAwg ky
swirAW dI crn–DUV bxy hn[ XQw:- srb kI; ryx hovIjY] Awpu imtwie;
imlIjY]) Awps kau.jo jwxY nIcw] soaU gnIAY; sB qy aUcw]) (inMidAw) Awpxw
www.Gursevak.com 220 q`qkrw
pRqwp vDwaux leI, prwey purK dy guxW nUM, AOgux kihxw inMdw hY, ieh vI nhIN
krdy[ (kMcn) sonw (loh) lohw smwin smJdy hn[ XQw:- ausqiq inMdw doaU
ibbrijq; qjhu mwnu AiBmwnw] lohw kMcnu sm kir jwnih; qy mUriq Bgvwnw])
khu nwnk.suin ry mnw; mukiq qwih qY jwin]14] vwihgurU (nwnk) DMn
siqgurU qygbhwdr swihb jI, ijn@W ny Drm hyq sIs kurbwn kIqw, (khu)
&urmwauNdy hn:-(ry) hy mnw!(suin) sunxw kr, (qwih) iqs mhWpurS (qY) qWeI,
jIvn mukiq rUp hI (jwin) jwnxw kr[ ijs dy irdy ’c BgvMq jI vsy hox, auh
jIvn mukq hY[ XQw:- Ehu DnvMqu; kulvMqu piqvMqu] jIvn mukiq; ijsu irdY
BgvMqu]
266.vwihgurU] hrK sog jw kY nhI; bYrI mIq smwn] (jw) ijs mhWpurS
jI(kY) dy irdy ’c Awey pdwrQ qoN (hrK) KuSI Aqy gey qoN sog nhI hY[ XQw:-
Awvq hrK.n jwvq dUKw; nh ibAwpY mn rognI] bYrI mIq ie`k smwn hn[
XQw:- nw ko bYrI.nhI ibgwnw; sgl sMig.hm kau bin AweI]1]) Dnu Dnu hir
igAwnI siqgurU hmwrw; ijin vYrI imqüR, hm kau sB sm idRsit idKweI] ijvyN
bwbw GnIeIAw jI Bgq jYdyv jI[ khu nwnk suin ry mnw; mukiq qwih qY
jwn]15] vwihgurU (nwnk) siqgurU qygbhwdr swihb jI (khu) &urmwauNdy hn:-
(ry) hy mnw!(suin) sunxw kr[ (qwih) iqs purK (qY) qWeI hrK sog im`qR s`qR
suBwA qoN (mukiq) Cu`itAw, jIvn mukq (jwn) jwnxw kr[ ijvyN siqgurU nOvyN
pwiqswh jI ny ipMjry ’c, sUeI vrgy iq`Ky ik`lW ivckwr Bog dy slok aucwry, hrK
sog im`qR s`qR suBwA qoN rhy inrwry, jweIey bilhwry[ vw (qwih) iqn@W siqgurU nOvyN
pwiqswh jI (qY) qoN Bwv pwsoN mukiq dI pRwpqI (jwn) jwnxw kro[
267.vwihgurU] BY kwhU kau dyq nih; nih BY mwnq Awin] jo bRhmigAwnI
(kwhU) iksy (kau) nUM, BY nih (dyq) idMdw, (nih) nw hI (Awin) hor iksy dw BY
(mwnq) mMndw[ ijvyN siqgurU qygbhwdr swihb jI ny ShIdI dyx smyN, fr nhIN
mMinAW[ sMq doKI AOrMgzyb ny qlvwr k`F ky ikhw, “mYN qyrw isr DV nwloN v`Krw
kr dyvWgw[ ” A`goN siqgurU swihb jI ny inrBYqw gMBIrqw nwl shjy hI ikhw,
“frnw ’qy frwauxw pSUAW dw kMm hY[ XQw:- khu kbIr; suiK shij smwvau]
Awip n frau; n Avr frwvau] dwsn dws ShIdI dyx leI, AnMdpuroN c`l ky
AwieAw hY, ies leI ShIdI hI dyxI hY[ khu nwnk suin ry mnw; igAwnI qwih

www.Gursevak.com 221 q`qkrw


bKwin]16] vwihgurU (nwnk) siqgurU qygbhwdr swihb jI (khu) &urmwauNdy hn:-
(ry) hy mnw!(suin) sunxw kr, iksy nUM BY nw dyx vwly, iksy dw BY nw mMnx vwly jo
purS jI hn[ (qwih) iqn@W nUM, (igAwnI) bRhmigAwnI sgl kI rInw] (bKwin)
kihxw kr[
268.vwihgurU] ijih ibiKAw sglI qjI; lIE ByK bYrwg] (ijih) ijs
mhWpurS ny mwieAw iviSAW dI (sglI) swrI (ibiKAw) zihr (qjI) C`fI hY, ies
mwieAw iviSAW dI zihr C`fx rUp bYrwg dw (ByK) rUp Dwr (lIE) ilAw hY Bwv
vYrwg srUp hI bx gey hn[ ijvyN bwbw &rId swihb jI[ khu nwnk sun ry mnw;
iqh nr mwQY Bwg]17] vwihgurU(nwnk) siqgurU qygbhwdr swihb jI (khu)
&urmwauNdy hn:- (ry) hy mnw! (suin) sunxw kr, (iqh) iqs vYrwgI mhW(nr) purS
jI dy mwQY dy Bwg au~qm hn[ vwihgurU] ijih pRwnI haumY qjI; krqw rwm pCwn]
(ijih) ijs gurmuiK pRwnI ny, jobn rwj Dn mwl iv`idAw dyh hr qr@W dI (haumY)
hMgqw (qjI) C`fI hY, aus ny (rwm) ivAwpk bRhm jI, koit bRhmMf dy (krqw)
krn rcx vwly pCwn ley hn[ ijvyN ijn@W cMfwlW ny Bgq jYdyv jI dy h`Q v`Fy
sn, Bgq jI ny aun@W ’c BI, krqw rwm jI pCwx ley[ XQw:- jYdyv iqAwigE
AhMmyv]) DMn Bgq jYdyv jI[ khu nwnk vhu mukiq nru; ieh mn swcI mwn]19])
vwihgurU (nwnk) siqgurU qygbhwdr swihb jI (khu) &urmwauNdy hn:-(vhu) Eh
(nru) mhWpurS jIvn mukiq hn[ hy mn!ieh g`l swcI krky (mwn) mMnxw kr[
269.vwihgurU] kbIr, grbu n kIjIAY; cwm lpyty hwf] r`b srUp Bgq sRI
kbIr swihb jI ApxI hMgqw dI inivrqI leI, Apxy mn nUM aupdySdy hn:-hy
mn!ieh dyh im`tI dI k`cI gwgr, kwlrI kMD, BwdoN dI KuMb vWg nwsvMq hY[ ies
dy hwf, (cwm) cMm nwl lpyty hoey hn[ XQw:- hwf mws nwVˆØI ko ipMjru; pMKI bsY
ibcwrw]) ies nwsvMq dyh dw (grbu) AhMkwr kdy Bu`l ky BI n (kIjIAY) krIey[
XQw:- qU kWie grbih bwvlI] jYsy Bwdau KUMb rwju qU iqs qy KrI auqwvlI]1]
(1196) hYvr aUpir CqR qr; qy Puin DrnI gwf] 37]) ijhVy rwjy (hYvr) sRySt
GoVy aUpir bYTy, hIry jVq sunihrI suMdr CqR dy (qr) Q`ly sjdy sn[ (qy) auh
(Puin) Pyr (DrnI) DrqI ’c (gwf) g`fy gey Bwv kbr ’c pw ky d`b idqy[ ies
leI ies dyh dw Zumwn iqAwgxw cwhIdw hY[ XQw:- kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw
dyiK Avwsu] Awju kwil@ Buie lytxw; aUpir jwmY Gwsu] 38]) kbIr. grbu n

www.Gursevak.com 222 q`qkrw


kIjIAY; rMku n hsIAY koie] Ajhu su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie]
39]) kbIr. grbu n kIjIAY; dyhI dyiK surMg] Awju kwil qij jwhugy; ijau
kWcurI BuXMg] 40]
270.vwihgurU] kbIr. grbu n kIjIAY; aUcw dyiK Avwsu] prmpUjnIk sRI
kbIr swihb jI au~qm bkqy Awpxy mn nUM hMgqw dy iqAwg dw aupdyS idMidAW
&urmw rhy hn:-hy mnw! c`krvrqI rwjw bx ky, aUcw (Avwsu) rwj duAwrw Gr, vw
POz Kjwny sihq dupYhr dy sUrj vWg au~cw (Avwsu) prqwp dyiK ky, kdy Bu`l ky vI
(grbu) AhMkwr n (kIjIAY) krIey, ikauNik v`fy 2 blI bhwdr jyqU rwjy pihlvwn
hMkwr krky, gL gey[ XQw:- bfy bfy AhMkwrIAw; nwnk.grib gly]1] ies leI
Bgq jI hMkwr qoN mn@W krdy hn, [ Awp jI hMgqw dy pUrn iqAwgI hn[ XQw:-
kbIr nw hm kIAw, n krihgy; nw kir skY srIru] ikAw jwnau ikCu hir kIAw;
BieE kbIru kbIru] 62]) Awju kwil@ Buie lytxw; aUpir jwmY Gwsu] 38] Awju
jW (kwil@) k`l nUM (Awju) AwXU dw (kwil@) kwL hox qoN ies sRIr dw (Buie) DrqI
’qy, sdw leI lytxw hovygw[ XQw:- qUM kwieAw mY ruldI dyKI; ijau Dr aupir
Cwro]1] (154) ijhVw suMdr sRIr Apxy rwjduAwry Gr Aqy au~cy prqwp dw gumwn
krdw hY, auh Apxy a~upr Gwh dw jwmw pihn lYNdw hY Bwv aus dI kbr isvy
aUpir (Gwsu) Gwh (jwmY) hrw ho jWdw hY[
271.vwihgurU] kbIr. grbu n kIjIAY; rMku n hsIAY koie] r`b rUp Bgq
kbIr swihb jI AMimRq bcn; swD kI bwxI] Anuswr AMimRq bcn &urmwauNdy hn:-
hy mnw! (grbu) AhMkwr n (kIjIAY) krIey Aqy kdy vI (koie) iksy duKI (rMku)
gRIb nUM mKOl krky n (hsIAY) h`sIey[
Ajhu su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie] 39]) (Ajhu) Ajy qyrI
(su) sRySt izMdgI rUpI (nwau) byVI, sMswr rUpI smuMdR dIAW Awsw iqRSnw rUpI lihrW
(mih) ’c hY[ (ikAw) kI (jwnau) jwxIey Biv`Kq nUM ikAw (hoie) hovygw?ieh
igAwn rUpI iknwry ’qy phuMcygI ik nhIN?Asl ’c ieh ijhVw gRIb nUM dyK ky h`sxw
hY, ieho hI ies dw fu`bxw hY[ swKI:-Bjn ismrn vYrwg mUrqI ie`k mhWpurS, hr
vkq iKmw ’c lIx rihMdy sn[ BwvyN iGau dy GVy fu`l jwx, qW vI iKmw hI r`Kdy
sn[ koeI ku`J vI khy, hr vyly vwihgurU jI dy pRym ’c FLy rihMdy sn[ XQw:- koeI
Blw khau BwvY burw khau; hm qnu dIE hY Fwir]1] syvkW smyq, jdooN ie`k vysvw

www.Gursevak.com 223 q`qkrw


dy Gr koL dI lMGdy, qW h`s ky qrk nwl kihMdI, “ies swD dI dwV@I myry ku`qy dI
pUC vrgI hY[ ” dirAw rUp mhWpurS sux ky, shxsIl sMqM; Anuswr SWqI nwl
zr lYNdy, idl ’c srw& dw sMklp n ilAwauNdy, sgoN vysvw bwry Ardws krdy, “hy
gurU nwnk dyv swihb jI!ies dw Blw kr[ ” ies qr@W auh kihMdI rhI, mhWpurS
sihMdy rhy Aqy iKmw sihxSIlqw dw AiBAws krdy rhy[ mhWpurSW dy AMq dw smW
iblku`l hI nyVy Aw phuMicAw[ ijhVy pRymI mhWpurSW dI sMgq krky k`K qoN l`K bxy
sn, auh vYrwg krn l`gy[ kMDW jmIn Asmwn hvw swrw vwqwvrn rox l`g ipAw[
pRymI kihMdy, “sMq jI swnUM AMqm smyN dw aupdyS b^So, ijs krky AsIN Awp jI dy
ivjog ’c ivAwkul n hoeIey[ iqRkwl drsI Bwv iqMnW simAW dy vrqwry nUM jwnx
vwly SWq Awqmw pUrn sMqW ny ipAwr nwl ikhw, “hy gurmuKo!gurU nwnk swihb jI
dw Bwxw mMno, rovo n[ XQw:- hukim rjweI clxw; nwnk iliKAw nwil] ijhVI
vysvw koL dI Awpw lMGdy sI, aus nUM bulwau[ ” srDwlUAW dw vYrwg J`ilAw n
jwvy[ ijhVy roNdy 2 gey, Awpxy gLy ’qy h`Q r`K ky ie`k pRymI boilAw, “hy
bIbI!qYnUM swfy vYrwgI mhWpurS bulw ky qwrn l`gy hn[ ” ku`J inSrDk inMidAw
krn l`gy[ mhWpurSW dy idl ’c AYnw itkwA sI, vysvw dy idl ’qy kudrqI Asr
ipAw, auh SrDw Dwr ky geI[ prm-pUjnIk praupkwrI, Bjn mUrqI shj
AnMdI, mhWpurS Apxy plMGy ’qy ibrwjy hoey sn[ srDwlU AqI hI duKI ho ky vYrwg
krn l`gy ik swnUM ies qr@W dy mhWpurS nhIN imlxy, mgroN swfw kI hwl
hovygw?XQw:- jwnI ivCMunVy. myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) mÚ2] ijsu
ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw]
swry vwqwvrn dw vYrwgmeI rMg dyK ky vysvw ny siqkwr nwl sMqW mhWpurSW nUM
m`Qw tyikAw Aqy h`Q joV ky crnW v`l KV@ geI[ mhWpurS boly, “hy bIbI!qMUM
inrwdrI nwl kihMdI huMdI sI ik ies swD dI dwV@I ku`qy dI pUC vrgI hY, byAdbI
dy lPz shwrny dwsn dws leI, bVy kTn sn, pr dwsn dws siqgurU Arjn dyv
swihb jI dI ShIdI jp 2 ky iDAwn Dwr ky, prm-pUjnIk prm-piv`qR gurbwxI
pV@ ky siqgurW dI ikRpw sdkw jrdw irhw[ ies sB siqgurU Arjn dyv swihb jI
dI hI ikRpw hY[ dwsn dws nUM surq ’c ieh slok idsdw sI[ XQw:-kbIr.grbu
n kIjIAY; rMku n hsIAY koie] Ajhu su nwau smuMdR mih; ikAw jwnau ikAw hoie]
39] gihr gMBIrqw sihxSIlqw dy Avqwr, pUrn sMqW mhWpurSW ny, Apxy dohW

www.Gursevak.com 224 q`qkrw


h`QW dy nwl, ApxI s`cI su`cI dwV@I PVI ’qy ikhw, “hy bIbI!siqgurU Arjn dyv
swihb jI dI Agm Apwr prm-piv`qR ikRpw dw sdkw A`j myrI dwV@I qyry ku`qy dI
pUC nwloN cMgI hY[ XQw:- sy dwVIAW scIAw; ij gur crnI lgMin@] DMn mhWpurS
DMn DIrj, DMn ie^lwk DMn sihxSIlqw[ mhWpurSW qoN ies qr@W dy vYrwgmeI
bcn sux ky vysvw dw mn SWq ho igAw[ ijhVI qrk gumwn mskry i^Awl nwl
kihMdI sI ik ies swD dI dwV@I qW myry ku`qy dI pUC vrgI hY[ A`j auh vysvw Bu`bW
mwr ky rox l`gI Aqy GiGAw ky imMnq nwl pRym bynqI kIqI, “bwbw jI!Awp jI dI
dwV@I pihlW vI au~jl sI, hux vI au~jl hY[ sMq kI inMdw; jonI Bvnw] sMq kI
inMdw; rogI krnw]) Anuswr jo dwsn dwsI ny Awp jI jYsy mhWpurS dI inMdw kIqI
hY, myrI pwpx dI kilAwx krnI Awp jI dy v`s hY[ dwsn dwsI hux Awp jI dy
pwk crnIN l`gI hY, ApxI b`cI jwx ky r`K lvo[ ” mhWpurSW ikhw, “hy ipAwrI
b`cI!DMn gurU nwnk swihb jI dI ipAwrI is`KI Dwro, qn mn Dn krky, mhWpurSW
dI syvw siqsMgq kro[ DMn gurU nwnk dyv swihb jI Awp jI dw auDwr krngy[
DMn DMn siqgurU, nwnk nwm cV@dI klw!qyry Bwxy sRb`q dw Blw!”
272.vwihgurU] kbIr. grbu n kIjIAY; dyhI dyiK surMg] pUrn bRhm srUp
sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- hy pRymIE! AwpxI dyhI dw sony vrgw (surMg)
sRySt rMg dyiK ky, kdy Bu`l ky BI (grbu) hMkwr n(kIjIAY) krIey[ XQw:- kmir
ktwrw bMkuVw; bMky kw Asvwru] grbu.n kIjY nwnkw; mqu isir AwvY Bwru]3]
(956) Awju kwil@ qij jwhugy ijau kWcurI BuXMg] 40] (Awju) A`j jW (kwil@) k`l
nUM vw (Awju) AwXU dw (kwil@) kwL hox qoN, ies AqI hI ipAwrI, du`D m`KxW nwL
pwLI, coAw cMdn lwaux vwLI suvMnVI dyh nUM(qij) C`f(jwhugy) jwauNgy[ (ijau)
ijvyN (BuXMg) s`p(kWcurI) kMj nUM C`f ky jWdw hY] 40]
273.vwihgurU] kbIr ijsu mrny qy jgu frY; myry mn Awnµdu] ivAwpk bRhm
dy Avqwr DMn Bgq sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:-hy BweI!jIvq Bwv qoN vw
gurU jI qoN kurbwn hox rUp ijsu mrny (qy) qoN jgu (frY) frdw hY[ myry mn ’c
siqgurW qoN kurbwn hox rUp mrn dw bVw BwrI AwnMdu hY[ mrny hI qy pweIAY; pUrnu
prmwnµdu] 22]) gurU jI leI (mrny) ShId hox (qy) qoN hI (prmwnMdu) v`fy AnMd
bRhmwnMd srUp pUrnu bRhm jI nUM (pweIAY) pweIdw hY[ prm-pUjnIk Bgq jI dI

www.Gursevak.com 225 q`qkrw


ieh AwpxI AvsQw hY[ XQw:- ijh mrnY; sBu jgqu qrwisAw] so mrnw; gur
sbid pRgwisAw]1] jdoN sRI kbIr swihb jI nUM zwlm iskMdr loDI ny, hwQI A`gy
su`itAw qW hwQI cIkW mwr ky frdw B`j igAw[ syvkW pu`iCAw, “suAwmI jI!Awp
jI nUM mrn dw fr nhIN l`igAw[ ” qW au~qR idqw, “kih kbIr; hmrw goibMdu]
cauQy pd mih; jn kI ijMdu]4]1]4] ijvyN sUrj ’coN iq`Kw pRkwS inrXqn hI
inkldw hY, iqvyN pUrn Bgq jI dy srUp ’coN inrBYqw pRym igAwn, nwm pRkwS irhw
sI[ sRI Bgq jI dI ieh, koit sUr jw kY prgws] vwlI AvsQw hY[ AibnwsI
suK; Awpn Awsn] bRhm jI Bgq jI dy rom 2 ’c vs cu`ky hn, AibnwsI bRhm dI
swiKAwqqw ho geI hY[ XQw:- nh ikCu jnmY; nh ikCu mrY] Awpn cilqu; Awp
hI krY]) khu nwnk; guir bRhmu idKwieAw] mrqw jwqw; ndir n AwieAw]) bRhm
mih jnu; jn mih pwrbRhmu] eykih Awip; nhI kCu Brmu] Bgq rivdws swihb
jI, Bgq nwmdyv jI, Bgq jYdyv jI, bwbw GneIAw swihb jI Awid byAMq
mhWpurS, inrgun srgun dI eykqw krky, AibnwsI bRhm ’c AMdroN bwhroN, smuMdR dy
m`C vWg lIx ho ky, mrn dI icMqw, ijaux dI Aws qoN au~cy ho gey[ XQw:- mrxY
kI icMqw nhI; jIvx kI nhI Aws] ijauNdy vI bRhm ’c imly hn, mr ky vI bRhm
’c lIx hn[ ijvyN pwxI nwl Bry GVy nUM Ku`l@y pwxI ’c r`KIey qW pwxI, pwxI ’c
rL jWdw hY, pr GVw dyKx mwqR v`Krw jwpdw hY[ ieauN GVy vWg aun@W dy sRIr dyKx
mwqR BwvyN v`Kry hn, pr AMdroN pwxI vWg bRhm jI ’c rLy hoey hn[ GVy dy huMidAW
pwxI, pwxI ’c pihlW hI imiLAw huMdw hY, BMnx qoN vI imL jWdw hY[ iesy qr@W
GVy dy BMnx vWg, BwvyN aun@W dy sRIr purjw 2 ho jwx, qW vI BweI mqIdws jI,
BweI qwrU isMG jI Awid ShIdW vWg bRhm jI ’c lIx ho ky Amr ho jWdy hn[
XQw:- Amr Bey; Amrwpdu pwieAw]) inhclu scu Kudwie eyku; Kudwie bMdw
AibnwsI]) mY n mrau; mirbo sMswrw] Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw] zwlm
zulm krdy Awey, gurU ipAwry ShIdI dyx smyN ih`k QwpV ky, jYkwry g`jwauNdy hoey
ieh slok pV@dy 2 ShId hoey[ XQw:- kbIr ijsu mrny qy jgu frY; myry mn
Awnµdu] mrny hI qy pweIAY; pUrnu prmwnµdu] 22]
274.kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] 1:- SRomxI Bgq
vwihgurU srUp kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (muih) dwsn dws nUM kusMgq AOguxW
qoN mrn rUp jIvq Bwv qoN mrny kw cwau auqSwh hY[ dwsn dws jykr jIvq Bwv

www.Gursevak.com 226 q`qkrw


qoN (mrau) mry, q (hir) hrI jI (kY) dy sqsMgq rUpI (duAwr) dr ’qy mry[ hrI
jI dy sqsMgq rUpI duAwry ’qy jIvq Bwv qoN mrn dI hor BI mhwnqw hY[ kI
mhwnqw hY? pRym pRcwr :-vwihgurU srUp kbIr swihb jI ies slok c vwihgurU jI
dy duAwry qy mrn dw cwau r`KidAW, vwihgurU jI dy duAwry ’qy mrn dI SuB ie`Cw
krdy hn, Bwv swry gunwhW v`loN mrnw, jIvq mrxw qwry qrxw] (413) AQvw gurU
jI dy duAwry ’qy mrnw ijvyN bwbw mhW isMG jI BweI Awlm isMG jI ipAwry mohkm
isMG ihMmq isMG swihb isMG jI cwr swihbzwdy Anyk gurU ipAwry gurU jI dy duAwry
’qy sRIr krky ShId hoey hn, jb Awv kI AauD indwn bnY; Aq hI rn mY. qb
jUJ mro] (sRI dsm 99) bcnw nUM kmwieAw hY, Pyr ies ’c SuB ieCw pRgtweI hY,
ik jdoN dwsn dws hrI jI dy duAwry ’qy mirAw ipAw hovygw, mqW hrI jI pu`C lYx
ik BweI d`so ipAwirE!ieh dwsn dws dy duAwr ’qy kaux mirAw ipAw hY[ ies
pRym ivcwr ’c AnykW hI gux hn, jy hrI jI dy duAwry ’qy mry qW hI hrI jI
pu`Cxgy[ jykr hrI jI dy duAwr ’qy nhIN mrdw, qW jim jim mrY; mrY iPir jMmY]
bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY] (1020) kStW ’c jnm 2 ’c pIVIdw jw irhw
hY[ ies dw mOq dy mwry mrnw, iksy lyKy ’c nhIN hY[ XQw:- rwjy ieMdR smsir igRh
Awsn; ibnu hir Bgiq. khhu ikh lyKY] (658) so hrI jI dy duAwry ’qy AOguxW
doSW ivkwrW v`loN ijauNdy mr jwxw, hrI jI leI DrmXu`D ’c ShId ho jwxw ieh
bhuq v`fw au~cw ruqbw hY[ ijqny BI gurU ipAwry Drm leI kurbwn hoey hn, auh
swry hI hrI jI dy duAwr ’qy mry hn[ ijn@W nUM Amr ShIdW dI pdvI pRwpq hY[
AYsy gurU ipAwirAW sicAwirAW nUM Ardws ’c cyqy kIqw jWdw hY[ ijn@W ipAwirAW
nwm jipAw vMf CikAw, dyZ clweI qyg vwhI, dyK ky Axif`T kIqw[ crKVIAW
’qy cV@y bMd 2 ktvwey, pu`TIAW K`lW lhweIAW, dygW ’c aubwLy gey, svw 2 mx
pIsxy pIsy, b`icAW nUM toty 2 krvw ky JoLIAW ’c puuAwieAw, gLW ’c hwr puAwey,
nyizAW qy tMgwieAw, kImW 2 kIqy gey, du`K B`uK qy mwrW shwrIAW, AYsy ipAwirAW
nUM hrI inrgun bRhm jI, Awpxy AsMK sUrjW cMdRimAW qwry mMflW DrqIAW sMqW
AsMK AsmwnW AnMq bRhmMfW dy pswry smyq, ismrdy krdy hn[ so, AYsy mrny jo
mrY bhuir n mrnw hoie] 29] (1366) AYsy mrny krky jYsw ik kbIr swihb jI
kih rhy hn, Pyr aus dw mrnw nhIN huMdw[ mq hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY
bwr] 61] 1:- (mq) mqW hir jIE (pUCY) pu`C hI lYx ik (hmwrY) dwsn dws dy

www.Gursevak.com 227 q`qkrw


sqsMgq rUpI (bwr) bUhy ’qy, jIvq Bwv qoN kaunu pRymI mirAw (prw) ipAw hY?
ijvyN sRI kbIr swihb jI jIvq Bwv qoN mr ky, ismrn ’c lIx sn[ Bgvwn jI ny
pRgt ho ky j`g sMpUrn kIqw[ ij`Qy ismrn krdy sn, Awdr nwl jw ky bulwey,
QwpVw dy ky CwqI nwl lw ley[ XQw:-; hir imilE lwie 1JpIVw] (698)
(1j`PI) ie`k qW j`g sMpUrn krky l`ijAw r`KI, dUjw drSn b^S ky, CwqI nwl lw
ky, du`K qoV idqw, sdw leI eykqw ABydqw kr leI[ XQw:- ijau jl mih; jlu
Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw]
kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] 2:- SRomxI Bgq sRI
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn:- (muih) dwsn dws nUM, hrI jI qoN (mrny) kurbwn
ShId hox kw bVw BwrI cwau auqSwh aumwh hY, jo Drm praupkwr leI, dwsn dws
dw sRIr l`g jwvy[ Bgq jI dy ^ws pRymI kihMdy, “ jI! swry mrno frdy hn, pr
Awp jI nUM mrn dw cwA ikauN hY”? qW ikhw:- mrau q hir kY duAwr] hy pRymIE!
dwsn dws nUM mrn dw cwA ies leI hY ik jy dwsn dws (mrau) mry Bwv ShId
hovy q hir jI (kY) dy Drm rUpI duAwr ’qy hI hovy[ hrI jI dy duAwry ’qy mrn dw
Bwv ieh nhIN, ijvyN koeI iksy nwl lV ky, kRoD ’c qp ky khy, “my qyry isr cV@ ky
qyry bUhy qy mrWgw”[ hrI jI dy Drm rUpI duAwry ’qy ieauN mrnw hY:- ijvyN sRI
AnMdgV@ swihb jI dy Gyry, sRI cmkOr gV@I dy jMg ’c gurU ipAwry dulwry sUrbIr
bhwdr XoDy isMG swihbwn, BweI mqI dws, BweI sqI rwm, BweI dieAwlw jI,
BweI mnI isMG bwbw dIp isMG jI ShId hoey hn[ hy pRymIE! jy Awp jI pu`Cdy hoN
hrI dy duAwry qy ikauN mrdw hYN:- mq hir pUCY kaunu hY; prw hmwrY bwr] 61]
2:- (mq) mqW hir jI (pUCY) pu`C hI lYx ik (hmwrY) dwsn dws dy Drm rUpI
(bwr) bUhy ’qy praupkwr krky, kaunu ShId hoieAw (prw) ipAw hY] 61]
idRstWq:- ijvyN bwbw mhW isMG jI Awidk isMG jo sRI mukqsr swihb jI dy Drm
Xu`D ’c, gurU swihb jI dy snmuK rih ky, Drm rUpI bUhy ’qy ShId hoey sn[ sRI
siqgurU swihb jI ny Awpxy coLy dy p`ly nwl isMGW dy cyhry pUMJy, ikhw, “ieh myrw
pMj hzwrI, ieh myrw ds hzwrI, ieh myrw pMdrW hzwrI, ieh myrw vIh
hzwrI”b^Sy vr vwro vwrI, vwr vwr jwx bilhwrI[ isMGW dy P`t dyK ky mhwrwj
pRym vYrwg ’c AYsy FLy, nyqRW ’coN Awp mhwrw jl vih quirAw[ bwby mhW isMG
swihb jI ny ShIdI pw ky, jo mwJy dI tu`tI gMFweI hY, ieh hY hrI gurU jI dy Drm
rUpI bUhy ’qy zulm dy nws Drm dy pRkwS leI mrnw, gurU jI dw pu`Cxw[ ijvyN bUhy
www.Gursevak.com 228 q`qkrw
duAwrw mMdr AMdr pRvyS hoeIdw hY, iqvyN hrI gurU jI dy Drm rUpI bUhy qy mr ky,
ies Drm rUpI bUhy duAwrw sUrbIr bhwdr XoDy ShId, s`cKMf mMdr ’c pRvyS ho ky,
AibnwsI pd nUM pRwpq huMdy hn[
kbIr. muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] 3:- kbIr swihb jI
&uurmwauNdy hn, ik dwsn dws nUM qW mrn dw bVw hI cwA hY, jy mry qW vwihgurU jI
dy siqsMgq rUp drvwzy ’qy mry, mqW hrI krqwr jI ikqy pu`C hI lYx, ik myry
swDsMgq rUpI duAwry ’qy kaux mirAw ipAw hY, ies leI swfI mukqI kr dyx[
ijvyN BweI gurdws swihb jI ny ikhw, ik ju`qw purK dw bwhr hI ipAw rihMdw hY,
iksy n iksy vyly Aw ky sMBwl hI lYNdw hY, iesy qr@W hrI jI dy duAwry ’qy mr ky
j`uqw bx jweIey[ hrI jI nUM qrs, lwj Aw jwvygI[ beI gRIb myry duAwry ’qy
mirAw ipAw hY, ju`qw bx ky mhwrwj s`cy pwiqSwh jI dy crnI peIey, mhwrwj jI
inhwl kr dyxgy[ nwnku grIbu.Fih pieAw duAwrY; hir myil lYhu vifAweI]6]
(757)
275.vwihgurU] kbIr. supnY hU brVwie kY; ijh muiK inksY rwmu] { DMn
Bgq kbIr swihb jI Awp jI dy prmpiv`qR prm pUjnIk crn-kmlW nUM zbwn vw
pRIq rUpI zbwn nwl sdw hI c`tdy rhIey[ supny ’c brVw ky nwm, Awp jI dy muKoN
hI inkldw hY[ ieh qw kotn mY nwnk koaU; nwrwien ijh cIiq] 24] vwlI
AvsQw hY, jo sRI kbIr swihb jI, Bgq nwmdyv jI, Bgq jYdyv jI Bgq DMnw jI
Awidk nUM pRwpq hY[ ijs ’qy gurU nwnk swihb jI dI pUrn ikrpw hovy, EhI pRymI
siqgurW dy b^sy ArQ ivcwr nwm AiBAws krdw hY[ ijs qr@W dw jwgRq AvsQw
’c AiBAws hov, ausy qr@W dw supnw AwauNdw hY[ supny ’c nwm brVwauNxw, ieh
dwqy dI Amolk dwiq pUrn ikRpw hY[ } vwihgurU srUp sRI kbIr swihb jI &urmwauNdy
hn:- hy pRymIE! (ijh) ijs mhWpurS gursyvk jI dy (muiK) mu`KoN supnY (hU) ’c
brVwie kY Awp muhwry, inrXqn bol ky rwmu vwihgurU(inksY) in`kldw hY, gurbwxI
brVwayuNdw hY[ qw ky pg kI pwnhI; myry qn ko cwmu] 63] vwihgurU jI dI ikRpw dy
pwqr, ijs nwm AiBAwsI mhWpurS gursyvk guris`K jI dy mu`KoN brVw ky vwihgurU
jIE dw nwm in`kldw hY, (myry) dwsn dws dy qn dy (cwmu) cMm (ko) nUM k`t ky (qw)
iqs (ky) dy (pg) crn-kmlW kI(pwnhI) ju`qI bxy[ ijs nUM auh mhWpurS pihny,
ijs krky dwsn dws sRIr s&lw hovy[ XQw:-ivic snwqˆØI; syvku hoie] nwnk;
pxHIAw pihrY soie] (1256) myrI KlhuN mOjVy; gurisK hMFWdy[ (vwr 9)
www.Gursevak.com 229 q`qkrw
276.vwihgurU] kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] vwhu 2
vwihgurU jI dy Avqwr SRomxI Bgq, sRI kbIr swihb jI dy AMdr Apx`q myr hMgqw
dw ik`fw BwrI iqAwg hY, hzUr &urmw rhy hn :- hy vwihgurU swihb jIE!Dn
pdwrQ im`qR, nwm rUpI Dn vw SuB guxW rUpI Dn dwsn dws nUM jo ikCu BI pRwpq hY,
(so) auh sB, (qyrw) Awp jI dw idqw hoxy krky(muJ) dwsn dws dy idl(mih) ’c,
(myrw) dwsn dws dwikCu BI nhI hY[ qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw]
203] ieh sB ku`J(qyrw) Awp jI dw idqw hoxy krky, (quJ) Awp jI(kau)
nUM(saupqy) Awp jI qoN kurbwn kridAW, (myrw) dwsn dws dw ikAw mu`l (lwgY)
l`gdw hY? Bwv myrw ku`J BI mu`l nhIN l`gdw] 203] vwihgurU siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI mhwrwj, jdoN h`t swihb kr rhy sn, aus vyly mhwrwj swihb
jI ny qyrw qyrw kih ky inrXqn hI gRIbW dIAW JolIAW Br idqIAW, h`t swihb jI
dy cwry bUhy Kol@ ky, sB ku`J gRIbW nUM lutw idqw, siqgurU dsvyN pwiqswh jI ny sRI
cmkOr swihb jI ivKy, Awpxy swihbzwidAW, sUrbIr bhwdrW XoiDAW nUM, nyqRW
swhmxy ShId huMidAW dyK ky, ieh mhW ivsmwd Sukr kIqw:-kbIr. myrw muJ mih
ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] 203] ies
qr@W sUrbIr isrl`Q XoDy isMGW ny qn mn Dn isr siqgurU dsvyN pwiqswh jI nUM
ArpidAW, siqgurW dy snmuK ieh qukW pV@IAW kmweIAW, pUrn gurU jI ihq
ShIdIAW pweIAW, DMn kmweIAW, [ gurU ipAwrI swDsMgq jIE! gurbwxI jYsw
suKdwiek gurU gurbwxI jI hI hn[ g`l krnI bVI sOKI hY, isr dyxw bVw AOKw hY[
isr dy ky hMkwr iqAwgxw hor BI bVw BwrI AOKw hY[ siqgurW ny gurbwxI jI
duAwrw, isr dyx dI prm au~cI su`cI kurbwnI vwlI AvsQw b^S ky, isr idqy dI
hMgqw dI inivrqI leI gurbwxI jI b^Sy hn[ jo siqgurW qoN ibnw hor koeI nhIN
b^S sikAw[ siqgurW ny Awp sRbMs dyx q`k kurbwnI idqI hY[ ijs krky sB dw
mwx inivrq huMdw hY[ isr dyx q`k kurbwnI dyx vwly sUrbIr XoDy, lUM 2 krky
siqgurW dI kurbwnI, gurU gRMQ swihb jI gurbwxI jI nUM sdw nmskwr krdy Awey
hn, krdy hn, krdy rihxgy[ XQw:-gurU gRMQ kljug BieE; gurU rUp mhwn] ds
pwiqswhIAW rUp iehu; gurU gRMQ jI jwn]
277.kbIr.nw hm kIAw n krihgy; nw kir skY srIru] auQwnkw:-rwjn

www.Gursevak.com 230 q`qkrw


ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; koit bRhmMf dy mwlk sBnw jIAw kw ieku dwqw;
ivAwpk bRhm jI ny, Bgq sRI kbIr swihb jI dw prmpiv`qR Avqwr DwirAw hY[
Awp jI nUM julwhw jwx ky, zwq AiBmwnI Awp jI nwl r`j ky eIrKw krdy sn[
swirAW ny iek`Ty ho ky, sRI kbIr swihb jI v`loN ic`TIAW pw idqIAW, ik kbIr
swihb jI dy p`ky BMfwry ’c Awvo[ zbwn dy suAwdIAW dIAW jmwqW dIAW jmwqW Aw
geIAW[ ijn@W ’c koeI BI inrws purK nhIN sI[ XQw:- jogI kMn ptw pyKy, sIs
Dry jtw pyKy; AYso nhI koeI, jw ky Awsw nhI mn mih] (sRI dsm) sRI Bgq jI
mwieAw dy iqAwgI hoxy krky, Gr ’c AqI hI gRIbI sI[ SRomxI Bgq jI dI Akwl
purK jI nwl eykqw ABydqw sI[ bwhr iekWq ho ky eykqw dw rMg mwnx l`gy[
Awp jI ny ijvyN ikhw hY, suMn shj mih bunq hmwrI]1] (1158) Ac`l Afol
Abol Amol A&ur smwDI ’c iesiQq ho gey[ Aink rUp iKn mwih; kudriq
Dwrdw] (519) vwihgurU jI ny ie`k srUp sRI kbIr swihb jI dw, dUjw mhwrwjy dw
Dwr ilAw[ AYnI dunIAW AweI, iek`T J`ilAw hI n jwvy[ ie`k pwsy byAMq dIvwnW
’c kQw kIrqn gurbwxI pV@I jw rhI sI[ dUjy pwsy sdw vrq l`gy hoey sn[ Anq
klw dy mwlk ny, jo hir dwsn kI ausqiq hY; sw hir kI vifAweI] hir AwpxI
vifAweI BwvdI; jn kw jYkwru krweI] (652) Anuswr sB nUM sRI kbIr swihb jI
dw jwp krn lw idqw[ swrw bRhmMf DMn kbIr DMn kbIr jI Avwz nwl gUMj
au`iTAw[ ijvyN sUrj dIAW ikrnW J`t p`t dUr 2 q`k phuMc jWdIAw hn, iqvyN sUrj
srUp sRI kbIr swihb jI dI mihmw rUp ikrnW swry dyS ’c &Yl geIAW[ Awp jI
qW smwDI ’c hI bYTy rhy[ sB nUM s`q idn miTAweI CkweI g`fy l`d 2 ky qory[ j`g
sMpUrn krky, ivsmwd kauqkI Bgvwn jI ny, Bgq jI pws jw ky, Awpxw srUp
Bgq jI dy AMdroN Alop kr ilAw[ Bgq jI ny Aks mwqR nyqR Kol@y, ijn@W dy drSn
AMdr kr rhy sn, swhmxy KV@y jwx ky au~T ky crn PV ley, Bgvwn jI ny fOiLAW
qoN PV ky CwqI nwl lw ky, ^Ub Gu`itAw, ieh SuB bcn khy, “DMn kbIr DMn kbIr,
klju`g AMdr kRoVW jIAW nUM, dwsn dws dI pRym-BgqI ’c lw ky, kQw kIrqn
duAwrw auDwr rhy hoN jI, Awp jI ny dwsn dws dy mn nUM pRym-BgqI duAwrw ij`q
ilAw hY[ KMfW bRhmMfW dy AMdr Awp jI dI sdw jY jYkwr huMdI rhygI[ kQw kIrqn
Bjn ismrn, siq Drm dy aupdyS dy pRvwh nMUM, iesy qr@W hI clwauxw, gurbwxI
aucwrnI inMdkW dI pRvwh nhIN krnI[ Awp nhIN ku`J bnxw, sRb`q dy Bly dw AwSw

www.Gursevak.com 231 q`qkrw


kmwauxw”[ ieq Awidk aupdyS dy ky ikhw, “ AwpW hux sdw leI iek joiq ho gey
hW”[ XQw:-rwm kbIrw.eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI] (969) Awp jI ivsmwd
rMg ’c Awpxw Awqmw jwx ky, Awpxy Awp nUM nmskwr krn l`gy[ XQw:- Awps
kau Awpih Awdysu] (291) qQw:- inmK inmK, Twkur nmskwrY] pRym-BgqI ’c
rom 2 krky rMgy hoey bwhroN Aw ky, sRI kbIr cOry ’c sj gey[ XQw:- lwl rMgu.
iqs kau lgw; ijs ky vfBwgw] mYlw. kdy n hoveI; nh lwgY dwgw] (808) Awp
jI dy ^ws pRymI, jo hr vyly bwr 2 DMn kbIr swihb jI dw jwp krdy sn, aun@W
Awp jI pws Aw ky fMfauqW, ArdwsW vDweIAW idqIAW[ AwpxI mihmw sux ky,
Awp jI rox l`gy, AqI inmRqw hlImI gRIbI pRym ’c FL ky, hMgqw dy iqAwg dw ^Ub
im`Tw slok aucwirAw:- kbIr.nw hm kIAw n krihgy; nw kir skY srIru]
kRoVW bRhmMfW dy mwlk, sRb ivAwpI dy Avqwr SRomxI Bgq sRI kbIr swihb jI
&urmwauNdy hn:- (hm) dwsn dws dy sRIr ny nw ip`Cy j`g puMn praupkwr (kIAw)
kIqw sI, n Awaux vwly smyN nUM (krihgy) kr skygw Aqy nw hI dwsn dws dw
srIru kir (skY) skdw hY[ vwihgurU jI hI krn kwrn smr`Q hn[ XQw:- krx
kwrx pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] (276) krx kwrx eyku EhI ijin kIAw
Awkwru] (51) jo ikCu krqu hY soeI koeI hY ry; qYsy jwie smwhI] (162)
ieh Av`sQw pUrn bRhmigAwnI q`q byqy dI hY[ ijvyN BweI mnI isMG jI ny
bMd 2 ktvwauNidAW, bwbw qwrU isMG jI ny Koprw lhwauNidAW, bwbw dIp isMG jI ny
sIs qlI ’qy r`KidAW, sUrbIr bhwdr AiqrQI isrl`Q XoDy isMGW ny Awpxw purjw
2 ktw ky ShIdIAW pweIAW hn[ sRIr cIry gey AMg nhIN moiVAw, sI nhIN aucwrI,
isrV nhIN idqw[ pUrn isrV r`K ky du`K Bu`K mwrW shwrIAW, jMg ’c vD 2 ky
qygW mwrIAW[ zwlmW dw purjw 2 k`t 2 ky, Awpxw purjw 2 ktw ky, swhmxy m`Qy
if`gdy rhy[ Awpxy prmpUjnIk siqgurU swihb jI, krx kwrx smr`Q pUrn bRhm
srUp jI mMny pUjy pUjwey[ XQw:- hm cwkr. goibMd ky; Twkuru myrw Bwrw] krn
krwvn. sgl ibiD; so siqgurU hmwrw] (399)
kbIr. nw hm kIAw n krihgy; nw kir skY srIru] 2:-Bgq kbIr swihb
jI dy AMdr bwhr AsMK guxW dy AsMK pRkwS hI pRkwS srb klw BrpUr pRB; jI
swiKAwq ho rhy hn, nau KMf ipRQmI iesu qn mih rivAw inmK inmK nmskwrw]
(208) dI AvsQw hY[ kyqy ieMd cMd. sUr kyqy; kyqy mMfl dys] kyqy isD buD. nwQ

www.Gursevak.com 232 q`qkrw


kyqy; kyqy dyvI vys] kyqy dyv dwnv. muin kyqy; kyqy rqn smuMd] kyqIAw KwxI.
kyqIAw bwxI; kyqy pwq nirMd] kyqIAw surqI. syvk kyqy; nwnk AMqu n. AMqu])
pwqwlw pwqwl lK; Awgwsw Awgws] koit bRhmMf dw pswrw AMdr bwhr mhwrwj
swiKAwq ho irhw hY[ krx kwrx. pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] vwihgurU jI dI
lKqw ho rhI hY[ inrgun srgun dI eykqw ho rhI hY[ mhwrwj swihb jI gRIbI
nwl eykqw ABydqw sihq kih rhy hn, kbIr. nw hm kIAw n krihgy; AMdr
bwhr inrgun bRhm jI ids rhy hn, srgun srUp dw koit bRhmMf dw pswrw ids
irhw, aus Anuswr kih rhy hn, ik hMgqw C`f id`qI hY, kbIr swihb jI kihMdy,
kbIr. nw hm kIAw n krihgy;) nw hI (hm) AsIN ku`J (kIAw) kIqw hY n hI ku`J
(krihgy) krWgy[; nw kir skY srIru] rkq ikRm dw nwSvMq srIru hY, imiQAw
qnu Dnu; kutMbu sbwieAw] nw swfy srIru ny ipCy ku`J kIqw, nw A`gy nUM ku`J kir
(skY) skygw[ ikAw jwnau ikCu hir kIAw; (ikAw) kI (jwnau) jwxIey, jo (ikCu)
ku`J kIqw ivsmwd hir jI ny (kIAw) kIqw[ XQw :- hm qy kCU n hovY suAwmI ijau
rwKhu iqau rhIAY]1] (216) sBu ikCu. kIqw qyrw vrqY; ikAw hm. bwl gupwlw]
(608) mhwrwj swihb jI nUM swiKAwq krky kih rhy hn[; BieE kbIru kbIru]
62] swrIAW GtW coN, sBY Gt rwmu bolY; rwmw bolY] rwm ibnw; ko bolY ry] (988)
swry jY jYkwr ho irhw hY, kbIr vwihgurU jI nUM ikhw, hkw kbIr krIm qU byAYb
prvdgwr]1] (721) kihMdy; BieE kbIru kbIru] 62] sB jgw hI, sBY Gt
rwmu bolY; rwmw bolY] Anuswr kbIru kbIru vwihgurU vwihgurU swry (BieE) ho irhw
hY[ jo bolq hY imRg mIn pMKyrU; su ibnu. hir jwpq hY. nhI hor] (1265) vwihgurU
jI dI swiKAwqqw ho geI, Awpxy nwm dI hMgqw nhIN rhI, ies leI, krx kwrx.
pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie] vwihgurU jI nUM krn kwrn mMn ky ivsmwd rMg c
inrgun srgun dI eykqw sihq, AsMK bRhmMf dy pswry dy vrqwry nUM A`KW nwl q`k
rhy hn[ ivsmwd gurbwxI jI aucwr rhy hn[ pRymI bhu igxqI ’c Aw ky is&q
krdy hn, aus dy au~qR’c kbIr swihb jI hMgqw rihq bcn &urmwauNdy hn:-
srgun inrgun inrMkwr; suMn smwDI Awip] Awpn kIAw nwnkw; Awpy hI iPir
jwip]1] (290) Awps kau; Awpih Awdysu] iqhu gux kw; nwhI prvysu] ies
AvsQw ’c lIn ho ky gurbwxI jI aucwr rhy hn[ pRym Bwv ArQ:- Ab qau. jwie
cFy isMGwsin; imly hY. swirMg pwnI] rwm kbIrw. eyk Bey hY; koie. n skY pCwnI]

www.Gursevak.com 233 q`qkrw


(969) AMqir suMnM. bwhir suMnM; iqRBvx suMn msuMnM] cauQy sMunY jo nru jwxY; qw kau.
pwpu n puMnM] (943) Anhq suMin rqy; sy kYsy] ijs qy aupjy; iqs hI jYsy] (943)
vwihgurU srUp kbIr swihb jI dy AMdr bwhr vwihgurU jI AnykW srgun srUp Dwr
ky, drSn dy rhy hn[ siq sMqoK dieAw Drm vIcwr inmRqw hlImI gRIbI Awid
AsMK SuB guxw dy Anqklwvwn pRkwS vwihgurU inrgun bRhm jI swiKAwq ho rhy
hn[ AYsI ivsmwd inrml aujl dSw ’c, hMgqw rihq bcn &urmwey hn, ijvyN
beI nw dwsn dws ny ku`J kIqw, nw Awaux vwly smyN krWgy, nw swfw sRIr kr
skdw hY[ vifAweI imlx qoN ieh nhIN kih rhy, BwvyN DMn kbIr, DMn kbIr, jwp
hox l`g igAw[ vifAweI imlx qoN BI kih rhy hn, AsIN ku`J nhIN kr rhy[ ijvyN
siqgurU pMjvyN pwiqSwh jI ny sRI hirmMdr swihb jI rcy qy ikhw, ijs kw kwrju
iqn hI kIAw; mwxsu ikAw vycwrw rwm] (784) jo ikCu krqu hY. soeI koeI hY ry;
qYsy jwie smwhI]1] (162) pyKY bolY suxY sBu Awip] (183) ijvyN siqgurU dsvyN
pwiqSwh jI ny BMgwxI dw pihlw Xu`D ij`iqAw, ikhw, “BeI jIq myrI] ikRpw kwl
kyrI] ” ies Anuswr ijvyN swnUM hMgqw dy sMklp ivklp &urdy hn, mYN kIqw hY, mYN
kr irhw hW, mYN krWgw, ies nwl swfI qwkq ivArQ jWdI hY[ ijvyN pMjvyN
pwiqSwh jI &uurmwauNdy hn:- koit krm krY; hau Dwry] sRmu pwvY; sgly ibrQwry]
koRVW cMgy krm krky hMgqw kr lvy, ik mYN kIqy hn, aunW dI Qkwvt pwauNdw hY,
swry ivArQ hI jWdy hn[ ies leI, krx kwrx. pRBu eyku hY; dUsr nwhI koie]
mMnidAW vwihgurU jI nUM swiKAwq kr ilAw hY[ ies ivsmwd dSw ’c bol rhy
hn:-kbIr kUkru. rwm ko; muqIAw myro nwau] gly hmwry jyvrI; jh iKMcY qh jwau]
(1368) kbIr jo mY icqvau nw krY; ikAw myry icqvy hoie] Apnw icqivAw hir
krY; jo myry iciq n hoie] ieh hMgqw rihq AvsQw hY, mhWpurS AMdr bwhr
vwihgurU jI dy drSn ’qy Ajpw jwp ’c lIx hn[ mhwrwj swihb jI Awp AMdr
bwhr vs ky, Awpy hI AMdroN jwp kr krvw rhy hn[ q`qW ’coN BI jwp suxw rhy
hn, Bgq kbIr swihb jI dI AYsI ivsmwd aucI AvsQw hY[ ijvyN gurU pRmysr jI
&urmwauNdy hn:- quDu AwgY Ardwis hmwrI; jIau ipMfu sBu qyrw] khu nwnk sB qyrI
vifAweI; koeI nwau n jwxY myrw] (383) Bgq kbIr swihb jI dI AYsI pRymw
BgqI Akwl purK jI nUM BwA geI hY, qW hI ikhw, kbIr. mnu inrmlu BieAw;
jYsw gMgw nIru] pwCY lwgo hir iPrY; khq kbIr kbIr] (1367) aus Anuswr

www.Gursevak.com 234 q`qkrw


siqgurU mhwrwj swihb jI ny Awpxy ipAwry BgqW nUM Awdr b^SidAW hoieAW,
Awpxy brwbr dI pdvI b^SI hY, blik aun@W nUM Awpxy sIs ’qy ibTwieAw[
ikAw jwnau ikCu hir kIAw; BieE kbIru kbIru] 62] (ikAw) kI (jwnau)
jwxIey? hir jI ny kI (ikCu) ku`J praupkwr (kIAw) kIqw hY? Bwv jo ku`J kIqw hY
sB ku`J hrI jI ny kIqw hY[ dwsn dws inmwxy ny ku`J BI nhIN kIqw[ hrI jI dy
kIqy praupkwr Anuswr swry bRhmMf AMdr DMn kbIru DMn kbIru (BieE) hox l`g
ipAw hY[] 62]
278.kbIr. mwtI ky hm pUqry; mwnsu rwiKEu nwau] vwihgurU srUp sRI kbIr
swihb jI &urmwauNdy hn:- hy vwihgurU! (hm) qmwm jIv (mwtI) im`tI (ky) dy
(pUqry) bu`q hn, (mwnsu) mwx sihq mnu`K, v`fy 2 birAwr vYlI (nwau) nwm
(rwiKEu) r`Kdy hW[ cwir idvs ky pwhuny; bf bf rUMDih Twau] 64] BwvyN
cwir(idvs) idn ky(pwhuny) pRwhuxy hW[ XQw:-GVI muhq kw pwhuxw; kwj
svwrxhwru] (43) eyk rYx ky pwhun qum Awey; bhu jug Aws bDwey] (212) pr
Pyr BI ih`k D`ky nwl(bf) v`fIAW(bf) v`fIAW(Twau) jg@w(rUMDih) rokdy hW[] 64]
279.kbIr.mrqw mrqw jgu mUAw; mir BI n jwinAw koie] vwihgurU srUp
kbIr swihb jI &urmwauNdy hn :-ik msW mr ky hl vwihAw, mr ky swauxI bIjI,
mr ky hwVI bIjI, mr ky ieh kMm kIqw mr ky ieh kMm kIqw, mOq dw mwirAw
kwm koRD loB moh hMkwr ivkwrW dw mwirAw (mrqw) mrdw(mrqw) mrdw jgu(mUAw)
mr igAw, Bwv ijny jIv ijauN rhy hn, hr vyly kwm koRD loB moh hMkwr eIrKw
inMdw dÍYs vYr Awid dw hmlw huMdw rihMdw hY, ien@W ivkwrW dw mwirAw j`g mr
igAw, (koie) iksy ny BI (mir) mrnw (n) nhIN jwinAw, jYsy mr ky Amr hoeIdw
hY[ XQw:- mrno mrnu khY sBu koeI] shjy mrY Amru hoie soeI]2] (327) jIvq
mrY; buJY pRB soie] (741) AMiq kwil. nwrwiexu ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY]
bdiq iqlocnu. qy nr mukqw; pIqMbru. vw ky irdY bsY] (526) mÚ 3] ikAw jwxw
ikv mrhgy; kYsw mrxw hoie] jy kir swihbu mnhu n vIsrY; qw shlw mrxw hoie]
mrxY qy jgqu frY; jIivAw loVY sBu koie] gurprswdI jIvqu mrY; hukmY bUJY soie]
nwnk AYsI mrnI jo mrY; qw sd jIvxu hoie]2]
AYsy mrny jo mrY; bhuir n mrnw hoie] 29]) kbIr. muih mrny kw cwau hY;
mrau q. hir kY duAwr] (1367) hrI jI dy duAwry ’qy AQvw kwm koRD loB moh

www.Gursevak.com 235 q`qkrw


hMkwr eIrKw inMdw AOguxW ivkwrW kusMgq niSAW v`loN jIvq Bwv qoN jo (mrny)
mrnw hY, AYsy mrY, (bhuir) Pyr mrnw (n) nhIN (hoie) huMdw] 29] XQw:- jIvq
mrxw qwry qrxw] jY jgdIs prm giq srxw] (413) AOguxW ivkwrW doSW suAwdW
iviSAW v`loN, mrn dw SuB s`cw aupdyS hY[
280.vwihgurU] jo isru sweI nw invY; so isru kIjY kWie] bwbw &rId
swihb jI Apxy idl ’c, rom 2 krky, iKn 2 smyN ’c, mwlk jI nUM inauNdy
nmskwr krdy hn[ nmskwr kridAW 2 sWeIN ’c lIx ho ky, sWeIN srUp ho gey[
sWeIN jI nwl mylx leI, hMgqw dy swV nUM sdw leI myytx leI &urmwauNdy hn:-(jo)
ijhVw hMkwrI isru Apxy (sweI) mwlk jI A`gy (nw) nhIN (invY) Jukdw, (so) Es
isru nUM r`K ky, (kWie) kI (kIjY) krnw hY? kuMny hyiT jlweIAY; bwlx sMdY Qwie]
72]) aus hMkwrI isr nMU v`F ky, bwlx (sMdY) dI (Qwie) jg@w (kuMny) qOVI hyiT
(jlweIAY) swV dyxw cwhIdw hY[
281.vwihgurU] PrIdw.mnu mYdwnu kir; toey itby lwih] hy PrIdw! pwp vYr,
mwx gumwn, kUV kpt Awid toey, kwm koRD loB moh hMkwr Awid itby, mnu qoN lwih
ky, Bwv ien@W dw iqAwg krky, Apxy mnu nUM mYdwnu vWg p`Dr Bwv sw& BoLw,
inskpt bxwauxw kir[ ijvyN prm-pUjnIk Bgq DMny swihb jI ny inSkptqw
nwl, vwihgurU jI dI pRwpqI kIqI[ XQw:- khu kbIr; Bgiq kir pwieAw] Boly
Bwie; imly rGurwieAw]) Bolw Bwau goibMdu imlwvY]) AgY. mUil n AwvsI; dojk
sMdI Bwih] 74] mn nUM inskpt sw& krny krky, qyry AgY (dojk) nrk (sMdI)
dI (Bwih) A`g (mUil) kdy, au~kw hI (n) nhIN (AwvsI) AwvygI[
282.vwihgurU] jobn jWdy nw frW; jy sh pRIiq n jwie] hr jIv nUM juAwnI
jwx dw sMsw hY, buFypy ’c ieMdRy sRIr BwvyN kmzor ho jWdy hn, pr Pyr vI iviSAW
krky, iqRpqI nhIN huMdI, iviSAW leI roNdw hY[ mn dI ies FihMdI dSw dI
inivrqI leI, SuB s`cw aupdyS b^S rhy hn[ hy(sh) pqI vwihgurU jI!Awp jI
AYsI ikRpw kro, ik dwsn dws AMdroN Awp jI dI pRIiq n(jwie) jwvy[ jy Awp jI
dI pRIiq n jwvy qW dwsn dws, (jobn) juAwnI husn jWdy nw (frW) fry[ pqI
pRmwqmw jI dI gUV@I pRIqI krky, swry ivSy ivkwr Cu`t jWdy hn[ gurmuKqweI vwlI
s`cI pRIqI duAwrw, s`cy pRIqm dI pRwpqI ho jWdI hY[ XQw:- gurmuiK scI AwskI;
ijqu pRIqmu scw pweIAY] kotwn koit bRhmMfW dy mwlk dy drSnW dw ivgws bixAW

www.Gursevak.com 236 q`qkrw


rihMdw hY[ jdoN mn ivAwpk ’c lIx ho ky, icMq AicMqw sglI geI] dI AvsQw
’c lIx hovy Pyr juAwnI dy jwx dw koeI fr nhIN huMdw[ ies leI gurU syvw BgqI,
sIs vwrn q`k kurbwnI Ardwis krky AYsI pRIqI pRwpq kro[ ijs krky juAwnI dy
jwx dw sMsw hI n hovy[ DMn Bgq bwbw &rId swihb jI, Awp jI hI ikRpw krky,
Apxy crn-kmlW dI gwV@I pRIq b^So jI[ pRIqI qoN ibnw hor pRIqIAW sB JUTIAW
hn[ XQw:- ibnu hir pRIiq, hor pRIiq sB JUTI; iek iKn mih ibsir sB
jwie]1] (720) pRIqI ikauN mMgI hY? PrIdw, ikqNI jobn pRIiq ibnu; suik gey
kumlwie] 34] vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI &urmwauNdy hn:-(ikqNI) ikqny Bwv
byAMq jIv (jobn) husn, qyrI pRIiq qoN ibnu kumlwie ky suik gey[ XQw:-hir ibnu;
jIau jil bil jwau] AMqRIv:-siq sMqoK dieAw Drm inmRqw sihnSIlqw gRIbI pRym
ivrwg, iqAwg, inrAiBmwnqw iKmw DIrj inrvYrqw inrlypqw pUrn gurU jI dI
SuB s`cI syvw ismrn Awid, sRb ivAwpI mhW ivsmwd, AnMq SuB guxW v`loN
kumlwie ky, rwm jI v`loN suik sV ky nwsqk ho ky mr gey[
283.vwihgurU] PrIdw. duKu suKu ieku kir; idl qy lwih ivkwru] hy
PrIdw!duKu suKu ieku jYsw Bwv brwbr(kir) krky shwrnw kr, idl (qy) ’qoN, kwm
kRoD Awid ivkwru (lwih) lwhuxw kr[ ijvyN Bgq kbIr swihb jI Bgq &rId
swihb jI ny ivkwr idl ’qoN lwhuxw kIqy[ XQw:-sUiK ArwDnu dUiK ArwDnu; ibsrY
n kwhU byrw] (700) sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw])
soriT mhlw 9] jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn
mwtI mwnY]1]) suKu duKu dono.sm kir jwnY; Aauru mwnu Apmwnw]) jy BuK dyih.q
ieq hI rwjw; duK ivic sUK mnweI]3]) ijvyN siqgurU pMjvyN Aqy nOvyN pwiqswh jI
ny ShIdI dyx smyN suKu duKu sm krky shwry[ Alh BwvY so Blw; qW lBI drbwru]
109] (Alh) ApxI pdvI qoN nw lihx vwly(Alh) pwk piv`qR vwihgurU jI nUM
jo(BwvY) BwauNdw hY, BwvyN d`uK dyx(so) Es nUM(Blw) cMgw im`Tw krky mMn, qW
(drbwru) vwihgurU jI(lBI) l`Bxgy[ XQw:-AwT phr; inkit kir jwnY] pRB kw
kIAw; mITw mwnY]
284.PrIdw mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] (pg ArQ crn,
sMpUrn gurU gRMQ swihb jI ’c, pg polw bolo jI) ie`Qy AiDk hY(p`g) pUrn vYrwgI
iqAwgI r`b dy Avqwr pUrn Bgq bwbw sRI &rId swihb jI, Apxy pRymI
siqsMgIAW ’c ies qr@W sjy bYTy sn, ijvyN qwirAW ’c sohxw cMd sjdw hY[
www.Gursevak.com 237 q`qkrw
pRymIAW ny Awp jI dy pws Swh sr& jI jI dy gux khy, ikhw, “Awp jI ny aun@W dI
bVI ipAwrI s`icAwrI in`gr SuB syvw kIqI hY[ vysvw nUM ApxI A`K dy ky A`g
ilAwey[ ”Apxy murSd dy bcn sux ky, Awp jI ro pey[ XQw:-jwnI ivCMunVy.myrw
mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) mÚ2] ijsu ipAwry isau nyhu; iqsu AwgY mir
clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw] vWg Swh sr& jI jI dw bVw BwrI
ivjog mMnidAW pRymIAW nUM au~qR idqw :- PrIdw mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie
jwie] vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI AMimRq bcn &urmwauNdy hn:-hy BweI!Awp
jI dwsn dws nMU kihMdy hoN, Apxy gurU pIr jI dI bVI BwrI syvw kIqI hY, pr (mY)
dwsn dws nUM ApxI pg mYLI hox dw (Bolwvw) BulyKw hI irhw, mYlI (mqu) n hoie
jwie, ies BulyKy krky Apxy murSd gurU pIr jI dy crn-kml, ApxI p`g nwl
nhIN JwVy@, nw hI p`g lwh ky aun@W dy prm pwk crn-kmlW ’qy r`KI[ dwsn dws
nMU cwhIdw sI, ik crn-kmlW ’qy p`g r`K ky kihMdw, “hy pIr jI!myrI p`g dI lwj
r`Ko[ ” ikqnw cMgw huMdw, p`g Apxy pIr jI dy prm-piv`qR prm-pUjnIk crn–
kmlW qy r`Kdw[ ijs krky dwsn dws ’qy pUrn myhr krky BwrI pRsMn huMdy[ vw
jdoN Apxy murSd Swh sr& jI nUM m`Qw tykdw sW, qdoN Apxw m`Qw DrqI ’qy r`K ky,
Apxy m`Qy nUM crn-DUV nhIN sI lwauNdw, beI myrI p`g nUM crn-DUV l`g ky mYLI ho
jwvygI[ gihlw rUhu n jwxeI; isru BI imtI Kwie] 26] dwsn dws dw(gihlw)
bysmJ rUhu ieh (n) nhIN sI (jwxeI) jwxdw ik ijhVw isr Apxy murSd A`gy
nhIN Jukdw, ies hMkwrI isru nUM BI imtI ny hI Kwie jwxw hY[ pRym bynqI:- AYsI
kmwl zmwl BrI, bVI hI fUMGI rmz nwl aupdyS hY[ swfy AMdr jo hMgqw Bry Bwv
hn, aun@W krky AsIN DrqI ’qy m`Qw r`K ky nhIN tykdy, crn-DUV m`Qy nUM nhIN
lwauNdy[ 2.PrIdw mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] doo pwrtIAW ie`k dUjy
dw kql krdIAW rihMdIAW sn[ ie`k pRymI ny bynqI kIqI, “hy sWeIN jIE!ien@W
’qy myhr kro, ieh Awpo iv`cIN v`F ky mr jwxgy[ bwbw jI ny dohW pwrtIAW nUM
dIvwn ’c bulw ky ^Ub ipAwr nwl AMimRq rUp prm mnohr vYrwgmeI kIrqn
kIqw[ Awp jI dy kruxw Bry AMimRq rsIly nyqRW ’coN vYrwg dw jl vih quirAw, qW
sB siqsMgq jI ro pey[ ien@W dohW pwrtIAW ny au~T ky, Awp jI dy prm-piv`qR
crn-kml PV ley, qW r`b srUp au~qm bkqy bwbw &rId swihb jI ny ieh aupdyS
b^iSAw:-PrIdw mY Bolwvw pg dw; mqu mYlI hoie jwie] vwihgurU bwbw PrIdw

www.Gursevak.com 238 q`qkrw


swihb jI ny Awp duAwrw ikhw, hy BweI!(mY) dwsn dws nUM pg dw (Bolwvw) BulyKw
hY ik myrI pg mYlI (mqu) n hoie jwie, AwpxI pwrtI dw bMdw mrn qoN, jy dUjI
pwrtI dw bMdw n mwirAw, vw jy muk`dmw hwr gey qW p`g mYlI ho jwvygI[ p`g mYlI
dy AMdysy ’c ie`k dUjy dw isr v`Fdy rhy hW[ ijs purK nUM AwpxI p`g mYlI hox dw
sMsw hY, aus dy isr ’qy kW ivstw Kw ky, ApxI cuJ svwrygw[ XQw:- ijh isir;
ric ric bwDq pwg] so isru; cuMc svwrih kwg]1]) gihlw rUhu n jwxeI; isru
BI imtI Kwie] 26] (gihlw) bysmJ rUhu (n) nhIN (jwxeI) jwxdw ik myry isru nUM
BI imtI ny hI Kwie jwxw hY[ dohW pwrtIAW ny sRI &rId swihb jI dy crn Do ky
pIqy, siqsMgI bx ky inhwl hoey[ AYsIAW kmwl jmwl BrIAW fUMGIAW rmzW sdw
leI, swfy vrgy mhwn pwpI jIAW nUM qwrdIAW rihxgIAW[ DMn bwbw &rId swihb
jI[
285.vwihgurU] 1. PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu] vwihgurU PrIdw
swihb jI Akwl purK jI dy snmuK &urmwauNdy hn:-hy vwihgurU!(mYfy) dwsn dws dy
kwly kpVy pihry hoey hn, ijs krky (mYfw) dwsn dws dw(vysu) pihrwvw vI kwlw
hY[ gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY drvysu] 61] (mY) dwsn dws(gunhI) gunwhW dw
BirAw(iPrw) iPrdw hW, au~proN &`krW vwlw ilbws dyK ky, loku(drvysu) &`kr(khY)
kihMdy hn[ AqI hI fUMGI inmRqw nwl ikhw hY, hy vwihgurU jI!dwsn dws nUM gunwhW
dy Bry nUM b^S lvo[ 2.PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu] r`b dy Avqwr bwbw
&rId swihb jI dI rsnw ’qy vwihgurU jI vsdy hn[ Awp jI DurW dI gurbwxI jI
dw AYsw prm mnohr rs-iBMnw AMimRq vYrwgmeI kIrqn krdy, AMimRq dIAW ndIAW
vih qurdIAW[ ijs ’c bVIAW BwrIAW gUV@IAW rmzW BirAw aupdyS hY[ kIrqn
sux ky pRymIAW nUM AMdr bwhr bwbw &rId swihb jI dy drSn hox l`g jWdy[ ie`k
dMBI dy bhuq swry cyly sn[ bwbw jI dy ^ws pRymI ny, ien@W dI bwbw jI ’qy SrDw
bMn@w ky ikhw“c`lo AwpW bwbw jI dy suMdr drSn krIey[ ”dMBI ikhw, “myry ’c
gunwh bhuqy hn, ijs krky mYnUM l`ijAw AwauNdI hY[ mYnUM bwbw jI qwVngy, ies
leI frdw hW[ ” pRymI jI ny ikhw, “AwpW dIvwn ’c mgr bYT ky kIrqn ’qy Bog
qoN pihlW hI au~T ky Aw jwvWgy[ ” dMBI cyilAW smyq, dIvwn ’c Aw ky bYT
igAw[ kIrqn sux ky AYsw itkwA b`Jw, au~T hI n sikAw[ jy iksy nUM aus dy
cyilAW koL, aus dI ZlqI d`sI jwvy qW auh iKJdw lVdw, ApxI h`qk mMndw sI[

www.Gursevak.com 239 q`qkrw


bwbw &rId swihb jI ny AYsIAW gUV@IAW rmzW duAwrw, aus nUM svwirAw, ijn@W ’c
sdw leI, dMBI mn svwrn dw aupdyS hY[ jo sdw AMimRq bRhmwnMd b^Sdw rhygw[
bwbw jI ny AMimRq kIrqn krky, aus dw mn pRym ’c FwL ky, A^Ir ’qy ies slok
dI s`t mwrI:- PrIdw.kwly mYfy kpVy; kwlw mYfw vysu] vwihgurU bwbw PrIdw
swihb jI.&urmwauNdy hn:-(mYfy) dwsn dws mhW pwpI pKMfI dy, pwpW rUpI kwly
kpVy pihny hoey hn, (mYfw) dwsn dws dw pwpW rUp vysu vI kwlw hY[ vw:-( kwlw
mYfw vysu) ijvyN siqgurU dsvyN pwiqswh jI qoN AMimRq Ckx vwly isMGW dw ^wlsw vysu
siqgurW dw vysu hY[ ^wlsw myro rUp hY Kws] iqvyN kwlw mYfw vysu] ieauN ijn@W ny myry
pYr Do ky pIqy hn[ ij`Qy mYN bihMdw hW, hzwrW dI igxqI ’c myry audwly, kwly bsqRW
vwly myry cyly bYTdy hn[ ieh pwpI cyilAW rUpI myry vysu vI kwlw hY[
gunhI BirAw.mY iPrw; loku khY drvysu] 61] (mY) dwsn dws(gunhI) gunwhW
BirAw(iPrw) iPrdw hY, pr loku(drvysu) &`kr &kIr sWeIN (khY) kihMdy hn[ jdoN
Awp jI ny ies slok dw vYrwgmeI, AMimRq rUp prm-piv`qR mnohr kIrqn kIqw
qW aus dMBI nUM AMdr bwhr &rId swihb jI dy drSn hox l`gy[ lUM 2 krky DMn
bwbw &rId swihb jI bwr 2 kihx l`gw[ lok lwj C`f ky crn-kml PV ky,
iGiGAw ky ikhw, “bwbw jI!Awp jI qW inrml au~jl praupkwrI r`b srUp hoN[
myry idl dI mYL k`tx leI AYnI inmRqw sihq, AMimRq rUp prm mnohr rs iBMnw
gurbwxI dw kIrqn kIqw hY[ myry gunwh b^So dwsn dws nUM Apxw murId bxwau[
”crn-kml Do pIqy, gurmMqR aupdyS lY ky kmwieAw, cyilAW smyq qr igAw[ DMn
bwbw &rId swihb jI[
286.vwihgurU] PrIdw. bury dw Blw kir; gusw min n hFwie] 1. au~qm
bkqy DMn bwbw vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI Awpxy mn nUM SuB s`cw aupdyS idMdy
hn:-hy mn!bury dw Blw kir[ bury dI buirAweI dyK ky min qy gusw n(hFwie) hMFw
Bwv ilAw[ siqgurW dw miq sRb`q dy Bly dw hY:-nwnk nwm cV@dI klw, qyry Bwxy
sRb`q dw Blw[) bury nwl sB krn buirAweI, muAwP krn keI isAwxy[ bury nwl
iPr nykI krnI, ieh gurU nwnk jwxy[ kr Blw ho Blw, AMq Bly dw Blw[ sRb`q dy
Bly Anuswr jy koeI qyrw burw kry qUM aus dw BI Blw kr[

www.Gursevak.com 240 q`qkrw


dyhI rogu n lgeI plY sBu ikCu pwie] 78] qyrI dyhI nUM rogu(n)
nhIN(lgeI) l`gygw, Awpxy plyY ’c sBu ikCu pwie lvyNgw[ ijvyN pUrn sMq mhWpurS
Bgq jYdyv jI ny, Awpxy h`Q v`Fx vwly nIc cMfwlW nUM iKmw krky Blw kIqw[
Bgq jI dI inMdw krky DrqI ’c grk gey[ Bgq jI ny pCuqwvw kridAW dovyN tuMf
mLidAW ikhw, “kwhnUM grk hoxy sI[ ” qW Bgq jI dy dovyN tuMf hry ho gey[
XQw:- sUky hry kIey; iKn mwhy] pRym pRcwr:-gu`sy krky swry sV rhy hn[ XQw:-
kwim kroiD; jlY sBu koeI]) kwmu k®oDu; kwieAw kau gwlY] ijau kMcn; sohwgw
FwlY] gu`sw rogW ’qy lVweIAW dI jV hY[ XQw:- hy kil mUl k®oDM; kdMc.kruxw n
auprjqy] gu`sw krky Coty v`ifAW dw iqRskwr jW kql kr idMdy hn[ v`fy BI
CoitAW nUM kRoD krky mwrdy ku`tdy hn[ zihr ijs BWfy ’c hovy, Esy ’c hI huMdI hY,
pr gu`sw aus qoN BI BYVw hY, ikauNik ijhVw gusYLw purK hY, auh kRoD dy bcn kih
ky, dUjy nUM swV idMdw hY[ gu`sw kihMdw hY ik mYN A`KW vwilAW nUM AMny@ kr idMdw hW,
kMnW vwiLAW nUM boLy kr idMdw hW[ XQw:-AMD krau idRgvMqn kau; sRvnvMqn kau
bdrau kr fwrau]) PrIdw. bury dw Blw kir; gusw min n hFwie] 2. kbIr, sB
qy hm bury; hm qij.Blo sBu koie] Anuswr iksy nUM burw nhIN smJxw[ Apxw
gusYLw mn hI burw hY[ r`b rUp bwbw jI Awpxy mn nUM aupdyS idMdy hn:-hy
PrIdw!qyrw gusYLw mn hI burw hY, ies bury mn dw Blw kir, ikvyN?gusw min ’c n
hMFwie, ijvyN AsIN bsqR hMFwauNdy Bwv vrqdy hW[ ies qr@W mn ’qy gu`sw n hMFwA[
dyhI rogu n lgeI plY sBu ikCu pwie] 78] ijs gu`sy krky mn burw hY, dyhI nUM
bhuq rog l`gdy hn[ fwktR ny ie`k bzurg nUM ikhw, “bwbw jdoN qYnUM gu`sw AwauNdw hY
qyrIAW nwVW iK`cIAW jWdIAW hn[ qyrI dyhI nUM kRoD hI rog hY[ dyhI nMU kRoD rUpI
rogu(n) nhIN (lgeI) l`gygw[ vw dyh Dwrn rUpI rogu nhIN l`gygw[ Awpxy irdy rUpI
plY ’c(sBu ikCu) ir`DIAW is`DIAW, pdwrQ SuB gux pUrn pRmwqmw jI nMU pwie
lvyNgw[ ijvyN bwby GneIey jI ny kRoD iqAwg ky, inrvYrqw kmw ky, sB ku`J
pwieAw[ XQw:-khu nwnk; ijin Twkuru pwieAw] sBu ikCu; iqs ky igRh mih
AwieAw]
287.vwihgurU] PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] 1.au~qm bkqy
bwbw vwihgurU PrIdw swihb jI, Apxy mn nUM vYrwgmeI aupdyS idMdy hn:-hy
&rId!(Kwku) im`tI nUM kdy Bu`l ky vI n (inMdIAY) inMdIey(KwkU) im`tI(jyfu) ij`fw v`fw

www.Gursevak.com 241 q`qkrw


hor koie vI(n) nhIN hY[ im`tI ’coN hI C`qIh pRkwr dy Bojn ibRC, PL sonw cWdI
lohw hIry Awid sB qr@W dy pdwrQW dI auqpqI huMdI hY[
jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir hoie]17] 1.Gxw vYrwgmeI aupdyS hY
ik ieh im`tI inmRqw sihq, (jIvidAw) ijauNidAW dy pYrw dy (qlY) Q`ly hY,
(muieAw) mrn qoN aupir hoie jWdI hY[ ies leI hy mn!im`tI nUM n inMdxw kr[
vwihgurU] ies’c mhWpurSW dI bVI fUMGI rmz hY[ pRq`K ^wk qoN gux gRYhx kIqw
hY[ sBnW dIAW qLIAW dy Q`ly pY jwvo Bwv sB dI ^wk bx jwvo[ auh smW
jxwieAW hY, ijs smyN dyh ny im`tI bx jwxw hY[ XQw:- iehu qnu hosI Kwk inmwxI
gor Gry]1] ies leI ies dyh dw hMkwr nhIN krnw cwhIdw[
PrIdw.Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] 2. r`b rUp bwbw &rId swihb jI
Apxy mn nUM aupdyS idMdy hn:-hy PrIdw!siqgurW dI (Kwku) crn-DUV nUM n
(inMdIAY) inMdIey, (KwkU) crn-DUV(jyfu) ijfw v`fw horkoie vI(n) nhI hY[
jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir hoie]17] 2. ijhVw AOguxI jIv r`b v`loN
muieAw nwsqk, sB dy pYrw dy (qlY) Q`ly hY Bwv pYrW hyT ruL irhw hY, auh siqgurW
dI crn-DUV pRwpq krky(jIvidAw) ijauNidAW dI igxqI ’c Amr ho ky, sB qoN
aupir hoie jWdw hY[ ijvyN Bgq sDnw jI[
PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] 3. bwbw PrIdw swihb jI
&urmwauNdy hn:-hy BweI!swDUAW dI Kwku bnx dI (inMdIAY) inMdw n kro, beI swnUM
lok kI kihxgy?beI ieh AYfw v`fw AmIr ho ky vI, Kwk bx ky, swDUAW dI SuB
syvw krdw hY[ mhWpurSW dI (KwkU) Kwk bnx (jyfu) ijfw v`fw hor koie vI
lwhw(n) nhIN hY[ XQw:-jb iehu hUAw sgl kI rInw] qw qy rmeIAw Git Git
cInw]) srb kI ryx hovIjY] Awpu imtwie imlIjY] vwihgurU jI dI pRwpqI, sMqW
swDUAW siqgurW dI crn-DUV bnx ’c hI hY[ so sB dI crn-DUV bnx dy, byAMq
hI &wiedy hn[ jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir hoie]17] 3. mhwqmw dy (pYrw)
crnW dy (qlY) qLIAW dI Kwk auf ky, (jIvidAw) ijauNidAW Aqy (muieAw) mirAW
aupir (hoie) ho ky Bwv pY ky, piv`qR krdI hY[ ijvyN ie`k mirAw bMdw, Apxy Gr
A`gy ipAw sI[ swDUAW dI mMflI kIrqn krdI koL dI lMGI, crn DUV aupr pYx
qoN s`cKMf jw visAw[
PrIdw, Kwku n inMdIAY; KwkU jyfu n koie] 4. &rId swihb jI kihMdy hn:-
siqgurW dI jo Kwku bxy hn, auh iksy nUM (inMdIAY) inMdxw (n) nhI krdy[ ies
www.Gursevak.com 242 q`qkrw
leI aun@W dI inMdw n kro[ aun@W ’c swry hI gux hn[ XQw:- sgl gux.Avguxu n
koeI; hoih nIqw nIqw] siqgurW dI (KwkU) Kwk bxy hoey, mhWpurSW (jyfu) ijfw
v`fw, hor koie vI dMBI gurU (n) nhIN ho skdw, auh sB qoN au~cy su`cy hn[ XQw:-
Ehu sB qy aUcw.sB qy sUcw; jw kY ihrdY visAw Bgvwnu])
jIvidAw pYrw qlY; muieAw aupir hoie]17] siqgurW dy (pYrw) crnW dy
(qlY) qly dI Kwk bxy mhWpurS vwihgurU jI nwl AByd ho ky, Amr ho ky
(jIvidAw) ijauNidAW dI igxqI ’c ho gey[ XQw:- mY n mrau; mirbo sMswrw]
Ab moih; imilE hY jIAwvnhwrw] Aqy (muieAw) mrx qoN auipr (hoie) ho gey[
XQw:- jnm mrx duhhU mih nwhI; jn praupkwrI Awey] ijvyN sRI kbIr swihb
jI[ vw muieAw aupir hoie]17] siqgurW leI(muieAw) mr ky Bwv ShId ho ky,
sB qoN auipr (hoie) ho gey, ShIdW ’c igxy gey[ swrw j`g aun@W dw js krdw hY[
ijvyN BweI mqI dws jI, BweI sqI dws jI, BweI idAwlw jI Awid[
288.vwihgurU] vwihgurU bwbw &rId swihb jI jMgL ’c bMdgI krdy sn[
ien@W dy prm im`qR BweI j`sy jI ny ien@@W pws Aw ky, ku`J Kwx nUM mMigAw, qW ikhw,
PrIdw.jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] 1. bwbw vwihgurU PrIdw swihb jI
kihMdy hn:- hy prm ipAwry(imqw) im`qR j`sy jI! Awp jI dy(AwieiVAW) AwieAW,
jy (mY) dwsn dws pws pdwrQ (hodw) huMdw, Awp jI pwsoN(vwirAw) vrj ky Bwv
lukw ky jy r`Kdw qW, hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw] 22] 1.dwsn dws
dw(hyVw) sRIr ieauN(jlY) jL jwvy, ijau(AMgwrw) m`cdy AMigAwrW aupir mjIT
sVdw hY[
PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] 2. bwbw vwihgurU PrIdw swihb
jI pRym inmRqw nwl snmuK pRym bynqI kihMdy hn:-hy prm(imqw) im`qR Akwl purK
jI!jy (mY) dwsn dws ieh jwxdw huMdw ik Awp jI, sB AkwrW, dwsn dws dy
idl’c hI(AwieiVAW) Awey hoie hoN, Bwv idl ’c hI vs rhy hoN, qW Awp jI qoN
(vwirAw) kurbwn (hodw) huMdw[ ikvyN kurbwn huMdw?
hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw] 22] 2. myrw (hyVw) sRIr Awp jI qoN
ieauN kurbwn huMdw(ijau) ijvyN mjIT AMgwrw aupir(jlY) sVdw hY[
PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] 3. bwbw &rId swihb jI jYsI
iksy ny vI joDVI myhnq bMdgI, mus`kq GwL kmweI nhIN kIqI[ 36 swl myhnq
kridAW sRIr su`k ky h`fIAW hI rih geIAW[ ivCooVy ’c rMg kwLw ho igAw[ 24
www.Gursevak.com 243 q`qkrw
vr@y dI Gwl kmweI mgro, bwr@W vry@ r`b rUp pIr Swh sr& jI dI, bVI BwrI in`gr
SuB s`cI syvw krky, prm-pRsMnqw leI[ AqI hI TMF ’c A`g buJ geI, Apxy pIr
jI leI, A`g lYx gey[ A`g dy bdly BwvyN A`K k`F ky idqI, pr sI nhIN aucwrI[
Apxy bRhm-iv`idAw dy dwqy nwl ieqnw gwV@w idlI pRym sI, ijs pRym ’c inrXqn
gurbwxI &urI[ pIr jI dw kudrqI ivCoVw pY igAw[ Swh sr& jI dI icqvnI
kridAW idl ’c bhuq hI ipAwr au~iTAw, qW ivjog dw bVw BwrI du`K mMinAW[
XQw:- jwnI ivCMunVy. myrw mrxu BieAw; iDRgu jIvxu sMswry]) ijsu ipAwry isau
nyhu; iqsu AwgY mir clIAY] iDRgu jIvxu sMswir; qw kY pwCY jIvxw]) Awpxy gurU
pIr jI nUM cyqy krky rom 2 krky rox l`gy[ XQw:- mY rovMdI.sBu jgu runw; ruMnVy
vxhu pMKyrU] ieku n runw.myry qn kw ibrhw; ijin hau iprhu ivCoVI] Awp jI dw
vYrwg J`ilAw n jwvy[ hzUurI syvk vI vYrwg krn l`gy, zmIn Asmwn kMDW vI rox
l`gIAW[ jdoN bwbw jI roxo hty qW pRymI syvkW AqI inmRqw pRym SrDw sihq ikhw,
Awp jI pIr jI dI bVI BwrI SuB syvw kIqI hY, A`K dy ky A`g ilAwey sI, qW
&urmwieAw:-PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] r`b rUp bwbw PrIdw
swihb jI kihMdy hn:-hy (imqw) imqR ^udw!jy (mY) dwsn dws nUM ieh pqw (hodw)
huMdw ik Awp jI dwsn dws dy murSd pUrn vYrwgI iqAwgI Swh sr& jI jI dw
prm-piv`qR srUp Dwr ky (AwieiVAW) Awie hoN, qW dwsn dws Awp jI
qoN(vwirAw) kurbwn huMdw[
hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw] 22] (ijau) ijvyN mjIT AMgwrw
aupir(jlY) sVdw hY, iqvyN Awp jI Smw rUp ho ky bLdy, dwsn dws dw(hyVw) sRIr,
pqMgw bx ky Awp jI dy aupir sV jWdw, Bwv AMg 2 krky, Awp jI qoN kurbwn ho
jWdw[ pr A&sos hY ik dwsn dws Awp jI dy s`cy crnW ’c rihMidAW, Awp jI nUM
isAwx nhIN sikAw[ BwvyN isAwixAW qW sI pr Azr zrn vwlI DIrjDwrI
AvsQw ’c ieh bcn kih rhy hn[
PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] 4.ijn@W mhWpurSW qoN bRhm-
iv`idAw pRwpq kIqI hovy aun@W dI AYnI BwrI kdr krnI cwhIdI hY[ DMn bwbw &rId
swihb jI, DMn Awp jI dI kmweI[ ies ’c Apxy murSd dw fUMGw Adb siqkwr
ipAwr ’qy fMUGI rmz hY[ ijs ’qy bIiqAw jW Awaux vwlw ieqhws vI l`gygw[
ijvyN siqgurU pihly pwiqswh jI ny murdw Kwx nUM ikhw, kyvl siqgurU dUjy pwiqswh
jI ny hI gurU jI nUM pwrbRhm rUp jwx ky, bcn mMn ky ipAwrI is`KI dw bIj r`K
www.Gursevak.com 244 q`qkrw
ilAw[ ijn@W ny bcn n mMinAw, rupeIAW mohrW dIAW pMfW bMn@ ky GrW nUM ilAwey,
is`KI qoN Kwrj ho ky, bVIAW KuSIAW mnweIAW, pr jdoN gurU AMgd dyv swihb jI nUM,
nwnk ndrI ndir inhwl] Anuswr sjy idvwn ’c gurqw g`dI ’qy ibTw ky, swry
jgq nUM crn-kmlW ’qy pwieAw, do cOrdwr cOr krn lwey qW dwsn dws vrgy
lwlcI, ijn@W ny ipAwrI is`KI iqAwgI sI ieauN pCuqwaux l`gy:-PrIdw jy mY hodw
vwirAw; imqw AwieiVAW]
vwihgurU bwbw PrIdw swihb jI dy khy Anuswr k`lw 2 kihx l`gw ik hy
Akwl purK imqw jI!jy dwsn dws nUM ieh pqw huMdw ik Awp jI vwihgurUjI dy
Avqwr, sB qoN v`fy siqgurU nwnk dyv swihb jI srUp ’c(AwieiVAW) Awey hoN, qW
kdy Bu`l ky vI rupeIAW pYisAW dy lwlc’c, is`KI qoN bymuK n huMdw, sgoN (hodw
vwirAw) Awp jI qoN kurbwn ho jWdw[
hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw] 22] ArQ au~pr pV@o[
5.ies qrW@ dunI cMd 200 juAwn lY ky B`ijAw qW AnMdgV@ ikly qoN auqrn
smyN l`q tu`t geI[ sRI AMimRqsr swihb jI ivKy AwieAw qW spnI ny fMg idqw[
ip`CoN hwie 2 krky pCuqwieAw[ 6.nMd cMd AnMdpuroN B`j ky krqwrpur AwieAw qW
DIr m`l dy nlwiek syvkW ny mwr idqw[
7.PrIdw jy mY hodw vwirAw; imqw AwieiVAW] vwihgurU bwbw PrIdw swihb
jI dy khy Anuswr P`qy ny pCuqwvw kIqw:-hy (imqw) imqR Akwl purK jI!jy (mY)
dwsn dws ieh jwxdw (hodw) huMdw ik Awp jI swihb sRI gurU goivMd isMG swihb jI
Avqwr Dwr ky (AwieiVAW) Awey hoN qW Awp jI qoN (vwirAw) kurbwn ho jWdw[ kdy
Bu`l ky vI Awp jI dy pws, JUTI sONh Kw ky, GoVI qoN jvwb n idMdw Aqy n hI s`p dy
fMg krky, qVP 2 ky mrdw[ hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw] 22] ArQ
au~pr pV@o[)
8.iesy qr@W hy imqR Akwl purK jI!jy mYN ieh jwxdw huMdw ik Awp jI
siqgurU Arjn dyv swihb jI rUp Dwr ky myry pws Awey hoN, qW dwsn dws
isAwxdw[ gurU doKI jhWgIr bx ky, Awp jI nUM kSt dy ky ShId n krdw, sgoN,
hyVw jlY mjIT ijau; aupir AMgwrw] 22]
9.siqgurU rwmdws swihb jI dw iPtkwirAw nOrMgw bx ky, siqgurU nOvyN
pwiqswh jI, Coty SwihbzwidAW, isMG isMGxIAW nUM ShId n krdw Aqy dsvyN
pwiqswh jI ’qy POjW cV@w ky, jMg n krdw[ vw ByK Dwr ky hr vyly pUVy, l`fU pyVy
www.Gursevak.com 245 q`qkrw
Kw ky n gLdw[ hr vyly ivSy, inMdw, rUp dyKx ’c Aqy loB moh hMkwr ’c n
sVdw[ ies qr@W hr mMd &urny dI s&weI leI ieh ZUV@I rmz hY[ so ieh slok
hr vyly pV@dy rihxw cwhIdw hY[
289.sUhI mhlw 5 guxvMqI] prm-pUjnIk s`cy vwihgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy (5) pMjvyN (mhlw) srUp, DMn hn DMn hn DMn hn, vwihgurU siqgurU
Arjn dyv swihb jI DMn hn, hux au~bldI dyZ AMdr bYT rhy hn[ hux AsMK
sUrjW cMdRimAW, ibjlIAW AgnIAW titAwixAW Aqy siq sMqoK, dieAw Drm
DIrj, inmRqw grIbI iKmw SWqI Awid smUh SuB guxW, KMfW bRhmMfW nUM pRkwS rhy
hn[ Awp jI sUhI rwg ’c, siq sMqoK inmRqw iKmw DIrj, SWqI sihj Awid SuB
guxW vwlI guxvMqI, DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy SuB s`cy
ipAwry suMdr drSnW nUM pRwpq, au~qm sKI dy gux Awp kmw ky &urmwauNdy hn:-
jo dIsY gurisKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau] ( gurisKVw) DMn
vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI s`cy pwiqswh jI dy AiqAMq ipAwry
s`cy su`cy, prm au~cy Drm nUM pyRm sihq Dwrn vwlw, Awpw Bwv guAw ky, s`cy
siqgurW dw AwigAwkwrI AnuswrI snumK, pUrn praupkwrI DIrjDwrI, gurU ihq
kurbwn hox vwlw, hr vyly lUM 2 krky, gurU pRym ’c lIx, vwihgurU vwihgurU jpx
jpwaux vwlw, pRymI (gurisKVw) ipAwrw guris`K hY[ XQw:- ijs no dieAwlu hovY
myrw suAwmI; iqsu gurisK.gurU aupdysu suxwvY] jnu nwnku DUiV mMgY.iqsu gurisK kI;
jo Awip jpY.Avrh nwmu jpwvY]) gurU isKu.isKu gurU hY; eyko gur aupdysu clwey] DMn
vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI Aqy s`cy is`K s`cy siqgurU sRI gurU
AMgd dyv swihb jI ie`k srUp hn[ DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI ny prm-pUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI nUM, gurqw ibrwjmwn krky, m`Qw
tyikAw[ Awp jI KMf bRhmMf dy krqw gurU huMidAW, Awpxy AqI ipAwry ijMd jwn
pRymI is`K dy pRym dy vsIkwr ho ky cyly bxy jI[ Awpxy is`K s`cy siqgurU mh`lw dUjw
jI KMf bRhmMf dy gurU bxw id`qy[ gurU pRmysr jI is`K ’c AByd hn, pRymI is`K gurU
jI ’c AByd hn[ prm pUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU AMgd dyv swihb jI ny gurU
bx ky; eyko gur aupdysu clwey] vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI dw
siqnwmu dw is`kw clwieAw, Awp ku`J BI nhIN bxy[ so ieQy is`K nUM gurU bxw ky,
sB qoN au~cw ruqbw b^iSAw hY[ pr is`K Awp ku`J BI nhIN bxdw[ so ieh quk pV@

www.Gursevak.com 246 q`qkrw


ky hMkwrI ivkwrI, dyhDwrI dMBI, koeI BI bMdw hMkwr n kry ik mYN hI gurU hW[ ijvyN
prm-hMs q`q byqy gurmuiK mhWpurS BweI pwro julkw jI nUM, vwihgurU siqgurU qIjy
pwiqSwh jI ny, siqgurU nwnk dyv swihb jI dI gurqw b^SxI cwhI, qW Awp jI
ny dovyN h`Q joV ky, gL ’c p`lw pw ky isr Jukw ky, pRym bynqI kIqI[ “Awp jI dw
b`cw muAw&I mMgdw hY, ieauN n kihE ik jvwb idMdw hY jI, dwsn dws nUM guris`KI
dwn hI b^So jI[ ” gurU bnx dI bjwey AqI ipAwrI KrI s`icAwrI cMgI guris`KI
hI mMgI jI[ iqvyN bwby mqIdws swihb jI ny, Awpxy Awp nUM Awry nwl icrwaux qoN
pihlW ikhw, “dwsn dws dw mUMh prm-pUjnIk s`cy siqgurU pUrn bRhm, sRI gurU
qygbhwdr swihb jI dy ipMjry dy snmuK hovy jI[ ijs krky AwKrI smyN drSn
krW, snmuK rih ky ShIdI pwvW[ ” AMdroN bwhroN snmuK rih ky ShIdI pweI[
XQw:- jy ko isKu; gurU syqI snmuKu hovY] hovY q snmuKu isKu koeI; jIAhu rhY gur
nwly] gur ky crn. ihrdY iDAwey; AMqr AwqmY smwly] Awpu Cif. sdw rhY prxY;
gur ibnu Avru. n jwxY koey] khY nwnku suxhu sMqhu; so isKu snmuKu hoey] 21]
ijn@W gurU ipAwirAW s`icAwirAW pRymIAW, gurmuKW nwm jipAw vMf CikAw,
dyZ clweI qyZ vwhI, crKVIAW ’qy cVy@ bMd 2 ktwey, KoprIAW luhweIAW,
AwirAW nwl cIry gey, jMfW nwl bMn@ ky swVy gey[ du`K Bu`K mwrW shwrIAW, Bwxy ’c
pRsMn rih ky ShId hoey[ AYsy gurU pRymI is`KW sUrbIr mrdW bhwdrW nUM, hzUr s`cy
pwiqswh jI, gurU srUp hI kih rhy hn[
jo dIsY gurisKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau] DMn vwihgurU prm-
pUjnIk s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI &urmwauNdy hn:-DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb jI dw aupRokq guxW vwlw(gurisKVw) ipAwrw guris`K, dwsn
dws nUM jo hux dy smyN AMdr (dIsY) idsdw hY jW surq AMdr idsdw hY[ dwsn dws
grIb iqsu gurU ipAwry guris`K jI dy (iniv iniv) Juk 2 ky, ipAwry s`cy (pwie)
crnI (lwgau) l`gdw hY jIau[ mn krky, qn rom 2 krky, mn dw mwx iqAwg ky,
qn dw AiBmwn iqAwg ky, s`cy crnIN l`gdw hY[
AwKw ibrQw jIA kI; guru sjxu dyih imlwie jIau] iqs prm ipAwry
prm-pUjnIk guris`K jI dy pws dwsn dws Awpxy (jIA) idl kI swrI (ibrQw)
hwlq (AwKw) AwKdw hY, hy ipAwry jIE! sjxu scw pwiqswhu; isir sWhW dY swhu]

www.Gursevak.com 247 q`qkrw


ijsu pwis bihiTAw sohIAY; sBnw dw vyswhu]) guru sjxu s`cy pwiqswh jIau dy
nwl, dwsn dws nUM imlwie (dyih) dyvo jI[
soeI dis aupdysVw; myrw mnu. Anq n kwhU jwie jIau] hy ipAwry
jIau!dwsn dws nUM (soeI) auh, su`cy moqI rqn rUp (aupdysVw) ipAwrw gurU aupdyS
(dis) d`so jI, ijs krky (myrw) dwsn dws dw mnu gurU crnW qoN ibnw, (Anq) hor
(kwhU) iksy pwsy n (jwie) jwvy jI[
(qY-kUM bolo iek`Tw) iehu mnu qYkUM fyvsw; mY mwrgu dyhu bqwie jIau] hy
ipAwry jIau!dwsn dws Apxw iehu mnu (qYkUM) Awp jI nUM (fyvsw) dy dyvygw[ ikRpw
krky (mY) dwsn dws nUM vwihgurU jI dI pRwpqI, pRymw-BgqI gurmiq guris`KI dw
(mwrgu) rsqw (bqwie) d`s dyhu jI[
(q`kI) hau AwieAw dUrhu cil kY; mY qkI qau srxwie jIau] hy ipAwry
jIau! (hau) dwsn dws, cOrwsI l`K jUn BogidAW, dUrhu cil kY, Awp jI dy s`cy
crn-kmlW dI Srn ’c AwieAw hY[ (mY) dwsn dws ny ie`k (qau) Awp jI dI hI
s`cI (srxwie) Srn qkI hY[
mY Awsw rKI iciq mih; myrw sBo duKu gvwie jIau] hy ipAwry jIau!(mY)
dwsn dws ny Awpxy iciq (mih) ’c Awp jI ’qy hI Awsw rKI hY[ Awp jI ikRpw
krky (myrw) dwsn dws nMU, vwihgurU jI dy ivCoVy dw(sBo) swrw duKu gvwie idauu
jI[
iequ mwrig cly BweIAVy; guru khY su kwr kmwie jIau] hy (BweIAVy)
ipAwry BweI jIau! (iequ) ies (mwrig) rsqy (cly) c`lxw krIey[ jo guuru pRmysr
jI, SuB s`cw aupdyS, kwr syvw krn nUM (khY) kihx, (su) EhI kwr (kmwie)
kmwauxI krIey jI[ (m`qVI) iqAwgyN mn kI mqVI; ivswryN dUjw Bwau jIau] hy
ipAwry jIau!AwpW mn kI (mqVI) miq (iqAwgyN) iqAwgxw krIey, (dUjw) dÍYq
Bwau nUM (ivswryN) ivswr dyeIey[ (q`qI) ieau pwvih hir drswvVw; nh lgY qqI
vwau jIau] hy ipAwry jIau!ieau ipAwry hir jI dw (drswvVw) ipAwrw drSn
(pwvih) pw leIey[ mwqw jI dy grB, nrk, mwieAw kilju`g dI qqI (vwau) hvw
nh (lgY) l`gygI[ hau Awphu boil n jwxdw; mY kihAw sBu hukmwau jIau] hy
ipAwry jIau!(hau) dwsn dws aupdyS krn dw (Awphuu) Awpxy Awp ie`k boil BI
bolxw (n) nhIN jwxdw, (mY) dwsn dws nUM jo vwihgurU jI dw (hukmwau) hukm
AwieAw hY, sBu EhI SuB s`cw ipAwrw hukm Awp jI nUM kihAw hY[
www.Gursevak.com 248 q`qkrw
hir Bgiq Kjwnw bKisAw; guir nwnik.kIAw pswau jIau] vwihgurU jI dy
hukm Anuswr &urmwauNdy hn:- hy ipAwry jIau!DMn guir nwnik dyv swihb jI
mhwrwj ny, ieh (pswau) ikRpwlqw pRsMnqw qrs (kIAw) kIqw hY, jo hir jI dI
pRymw Bgiq dw Amolk Kjwnw bKisAw hY[
(Bu`KVI r`jW) mY.bhuiV n iqRsnw BuKVI; hau rjw. iqRpiq AGwie jIau] hy
ipAwry jIau!(mY) dwsn dws (bhuiV) Pyr rsW ksW dy Bogx dI iqRsnw dI (BuKVI)
Bu`K krky, Bu`Kw (n) nhIN hovygw jI[ (hau) dwsn dws (rjw) r`j igAw mn krky,
Bwv mn ’c BogW dI ie`Cw nhIN rhI, iqRpiq ho igAw sRIr krky Bwv sRIr ’c BogW
dI ie`Cw hI nhIN rhI, (AGwie) r`j igAw bwxI krky, Bwv sMswrI bolW nUM bolx
dI ie`Cw hI nhIN rhI[
jo gur dIsY isKVw; iqsu iniv iniv lwgau pwie jIau]3]) srb klw
BrpUr pRB; ibrQw jwnnhwr] DMn vwihgurU s`cy siqgurU pMjvyN pwiqswh jI mhwn
b^iSS krky &urmwauNdy hn:-hy prm ipAwry jIau !DMn vwihgurU prm-pUjnIk s`cy
siqgurU sRI gur nwnk dyv swihb jI dw jo jo BI(isKVw) ipAwrw guris`K, dwsn
dws nUM (dIsY) idsdw hY, dwsn dws iqsu guris`K jI dy s`cy idloN rom 2 dy pRym
nwl, rom 2 krky, (iniv iniv) Juk 2 ky (pwie) s`cy crnI (lwgau) l`gdw hY jI[
vw mn dw mwn iqAwg ky, qn dw AiBmwn iqAwg ky ipAwry s`cy crnIN l`gdw hY[
290.pauVI] siqguru hoie dieAwlu q srDw pUrIAY] (pauVI) vwihgurU
bRhm srUp prm-pUjnIk s`cy siqgurU mÚ1 jI ApxI rcI mwJ dI vwr dI p`cIvIN
pauVI AQvw pRymw-BgqI rUpI pauVI, vwihgurU swihb jI srUpI mMdr ’qy cV@n
leI, vwihgurU jI dy snmuK &urmwauNdy hn:-swrI pauVI ’c snmuK ArQ hn[ hy
(siqguru) Akwl purK jIE!Awp jI dwsn dws ’qy pUrn dieAwlu hoie hoN jI, qW
hI Awp jI dwsn dws dy ihrdy, rom 2 ’c hr smyN Dur ky gurbwxI jI Byjdy rihMdy
hoN jI[ dwsn dws dw irdw, gurbwxI dw BrpUr BMfwrw hY jI[ gurbwxI dy pRvwh
duAwrw, aumwh auqSwh b^S ky, Awp jI Apxy dwsn dws qoN AMimRq kIrqn kQw
krwauNdy hoN jI[ pUrn pRymI siqsMgq jI pRym nwl suxdy hn, q hI dwsn dws nUM
Awp jI ny Apxy ’qy (pUrIAY) pUrI srDw b^SI hY, Bwv AYfI v`fI, nwm bRhm
igAwn, gurbwxI kQw, kIrqn dI Amolk dwiq, rwq idny dwsn dws nUM b^Sdy
rihMdy hoN jI[ XQw:- jyvfu Awip qyvf qyrI dwiq] ijin idnu kir kY kIqI rwiq]

www.Gursevak.com 249 q`qkrw


(9) AsMK bRhmMf dy krqy, ies dy pwlxhwr, pRkwSk, ies ’c l`bw l`b BrpUr,
s`cy vwihgurU DMn siqgurU, siqguru prmysru myrw] (884) jI, ijqny v`fy Awp jI
Awp hoN jI, auqnI v`fI Awp jI dI Amolk ivsmwd dwq hY[ auh dwq (ijin) Awp
jI ny, dwsn dws nUM rwq idny dyxw kIqI hY[ Bwv hr smyN dy rhy hoN[ XQw:- qum
bf dwqy; dy rhy]
siqguru hoie dieAwlu q srDw pUrIAY] 2. gurqw ibrwjmwn DMn vwihgurU
prm-pUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI hux &urmwauNdy hn:-AsMK bRhmMfW
dy krqw Akwl purK inrMkwr jI dy Avqwr pwrbRhm s`cy isrjnhwr, swihbu myrw
nIq nvw; sdw sdw dwqwru] prm-pUjnIk DMn s`cy vwihgurU siqguru sRI gurU nwnk
dyv swihb jI, pUrn myhrvwn dieAwlu ikRpwl hoie, q hI Apxy pRymIAW nUM Apxy
’qy (pUrIAY) pUrI srDw b^SI hY[ Awpy lwieE; Apnw ipAwru] sdw sdw iqsu gur
kau; krI nmskwru] Anuswr, pRymI pUrn srDw nwl sdw 2 inmK 2, rom 2 suAws
2, prm-pUjnIk s`cy siqgurW nUM hr smyN nmskwr krdy rihMdy hn[ ijvyN prm-
pUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU mh`lw dUjw jI ’qy dieAwl ho ky, pUrn SrDw b^SI[
murdw Kwx q`k bcn mMinAw, is`KI dw bIj r`K ilAw[ iqvyN BweI dieAwl dws jI
ny, ApxI ShIdI dyx leI, vwihgurU mh`lw nOvW jI nwl id`lI nUM qurn smyN, Awpxy
BrwvW BweI jyTw jI, BweI hrI cMd jI, BweI mnI isMG jI nUM ivSyS hdwieq kIqI,
“qusIN s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI dy ipAwry s`cy crn-kmlW ’c rih ky, hr
pRkwr dI SuB s`cI ipAwrI syvw krky, s`cy siqgurW dI mhwn pRsMnqw lYxI[ s`cy
siqgurU swihb jI isr mMgx qW cwA nwl Arp dyxy[ Apxw srbMs BI kurbwn
krn l`igAW iF`l nhIN krnI[ XQw:- siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy
BwvY] iqvyN pMjW ipAwirAW cwr swihbzwidAW, smUh ShIdW is`K is`KxIAW nUM
ApxI pUrI SrDw b^SI[ q hI gurU ipAwirAW ny Apxy sIs gurU swihbwn jI qoN
kurbwn kIqy[
3.prm-pUjnIk s`cy siqgurW ’qy srDw krky is`K jo jo BI gurmiq Anuswr
SuB kwmnw krdw hY, beI gurU pRmysr jI s`cy dwqy bRhm srUp hn[ s`cy siqgurU
swihb jI EhI 2 gurmiq Anuswr SuB kwmnw dI pUrqI rUp srDw pUrI krdy hn[
XQw:- jo mwgih.Twkur Apuny qy; soeI soeI dyvY] dI inskwm syvw krky, s`cy
siqgurW dI prm pRsMnqw, drSnW dI pRwpqI krnI hI, sB ’qoN v`fI pUrI srDw
hY[ siqguru hoie dieAwlu n kbhUM JUrIAY] hy (siqguru) Akwl purK jIE!Awp jI
www.Gursevak.com 250 q`qkrw
dwsn dws ’qy dieAwlu hoie hoN jI, qW hux (kbhUM) kdy BI(n) nhIN (JUrIAY) JUrIdw
Bwv Bwxw mMn ky pRsMn rhIdw hY[ XQw:- gurmuiK qyrw Bwxw BwvY]) siqguru hoie
dieAwlu qw duKu n jwxIAY] prmpUjnIk koit bRhmMfW dy mwlk, hy (siqguru)
Akwl purK jIE!Awp jI dwsn dws ’qy dieAwlu hoie hoN jI, qw hI hux duKu (n)
nhIN (jwxIAY) jwxIdw Bwv Awp jI ny du`K dI nivrqI kr idqI hY[) siqguru hoie
dieAwlu qw hir rMgu mwxIAY] hy (siqguru) Akwl purK jIE!Awp jI dwsn dws
’qy dieAwlu hoie hoN jI, qw hux Awp jI dw b^iSAw hir jI dw (rMgu) AnMd
(mwxIAY) mwxIdw BogIdw hY[) siqguru hoie dieAwlu qw jm kw fru kyhw] hy prm-
pUjnIk s`cy (siqguru) Akwl purK jIE!Awp jI dwsn dws ’qy dieAwlu hoie hoN
qw hux jm kw fru (kyhw) kYsw hoxw hY?ikauNik Awp jI dw s`cw nwm sux ky, jm
dUroN hI B`j jWdy hn[ XQw:- nwmu suxq; jmu dUrhu BwgY]) APirE jmu; mwirAw n
jweI] gur kY sbdy; nyiV n AweI] sbdu suxy.qw dUrhu BwgY; mqu mwry.hir jIau
vyprvwhw hy]) siqguru hoie dieAwlu qw sd hI suKu dyhw] hy prm-pUjnIk s`cy
(siqguru) Akwl purK jIE!Awp jI dwsn dws ’qy dieAwlu hoie hoN qw hI Awp
jI, Apxy ismrn Bjn dw sd hI suKu (dyhw) dy rhy hoN jI[ XQw:- pRB kY
ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n pwr]) siqguru hoie
dieAwlu qw nv iniD pweIAY] hy (nv) nvIn, nv hwx, nvl nvqn nwhu bwlw
kvn rsnw gun Bxw]) swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru] (iniD) Kjwnw rUp
s`cy pUrn (siqguru) Akwl purK jIE!Awp jI dwsn dws ’qy dieAwlu hoie hoN jI,
qw dwsn dws ny Awp jI nUM (pweIAY) pwieAw hY AQvw nON inDIAW pweIAW hn[
Asn bsn BU knk pun, dwsI cONp gulwm, rQvwhy hFvwhy jwxIAY, jh nviniD ky
nwm[ siqguru hoie dieAwlu q sic smweIAY] 25] siqguru hoie dieAwlu q sic
smweIAY] 25] hy prmpUjnIk s`cy (siqguru) Akwl purK jIE! Awp jI dwsn
dws ’qy dieAwlu hoie q hI dwsn dws Awp jI dy sic srUp ivc sdw leI
(smweIAY) smw igAw hY jI[
ibnY:- jykr siqgurU swihb jI idAwl hox, ArQ nhIN krnw jI ikauNik
siqgur prmysr jI sdw idAwl hn jI[ XQw:- qUM dieAwlu ik®pwlu ik®pw iniD
mnsw pUrxhwrw]) (747) qQw:- sdw sdw sdw dieAwl] ismir ismir nwnk
Bey inhwl]8]9] (275)

www.Gursevak.com 251 q`qkrw


291.mwJ sRI muKvwk pwqswhI 10] l`KI jMgl ^wlsw Awie; dIdwr l`go
ny] prmpUjnIk gurduAwrw l`KI jMgl swihb jI ivKy, siqgurU pihly pwiqswh jI
ny s`cy crn-kml pwey hn[ dsvyN siqgurW ikhw, “ie`Qy l`KW dI pYdwvwr hovygI,
ie`Qy l`KW hI sUrbIr bhwdr isMG pYdw hoxgy[ ies dw prmpiv`qR SuB s`cw nwm,
gurduAwrw l`KI jMgl swihb hY[ ”goinAwxw mMfI qoN do mIl p`Cm, ipMf mihmw
srjw pws hn[ s`cy siqgurU swihb jI ny ie`Qy dIvwn sjwey, sjy dIvwn ’c ^wlsy
jI dy SuB s`cy drSn krky, Apxy ipAwry ^wlsy jI dy, AQwh ipAwr siqkwr ’c,
mwlvy dI Dwrnw Anuswr ieh s`d gw ky suxwieAw:-s`d pyNfU lokW dw ipAwrw gIq
hY, jo lMmI hyk nwl gwieAw jWdw hY[
mwJ sRI muKvwk pwqswhI 10] prmpUjnIk pRBU siqgurU(10) dsvIN
pwqswhI jI, mwJ rwg ’c, Awpxy(sRI) soBw vwly suBwiemwn, (sRI) SRomxI muKoN,
(sRI) SoRmxI SoBw vwlw sRI (muKvwk) hukm nwmw &urmwauNdy hn:-l`KI jMgl ^wlsw
Awie; dIdwr l`go ny]) ^wlsw myrI jwn kI jwn] srUp ipAwry ^wlsw jI, l`KI
jMgl Awie hn, ijs krky dwsn dws nUM, hux ipAwry ^wlsy jI dy(dIdwr) drSn
hox(l`go) l`gy ny[ sux ky s`d mwhI dw; myNhI pwxI Gwhu muqony] hy ipAwry ^wlsw
jI!ijvyN(mwhI) s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI dy ^Ub im`Ty gwie sbd kIrqn
dw(s`d) Avwjw sux ky, (myNhI) m`JIAW pwxI pIxw, Gwhu crnw(muqony) C`f idMdIAW
sn[ ies qrW@ Awp jI, pdwrQW rUpI pwxI, ivSy rUpI Gwh C`f ky, ie`Qy dwsn dws
nUM drSn b^Sx Awey hoN[ iksy nwl n rlIAw kweI; koeI sauk ipXo ny] hy ipAwry
^wlsw jI!Awp jI dI duinAwvI swkW mhwrwijAW, iksy nwl BI(kweI) koeI
(rlIAw) rlOt(n) nhIN, ikauNik quhwfy AMdr vwihgurU jI dy imlx dw koeI(sauk)
SONk(ipXo) pY Bwv ho igAw (ny) hY[ igAw iPrwk, imilAw imq mwhI; qwhI Sukr
kIqony] prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI, Apxy ipAwry ^wlsy jI dy
drSnW ’qy mhW ivsmwd prm-pRsMn ho ky kihMdy hn:-dwsn dws dw(mwhI)
ipAwry(imq) im`qR ^wlsw jI, dwsn dws nUM ie`Qy Aw ky imly hn, ies leI ipAwry
^wlsy jI dw(iPrwk) ivCoVw cilAw igAw hY, (qwhI) ies leI dwsn dws ny,
Akwl purK jI dw Sukr(kIqony) kIqw hY, ik hy ipAwry vwihgurU jI!Awp jI dw
roim roim kotwn koit Sukr hY, ik jo Awp jI ny mhW 3 ivsmwd ikRpw krky, ijMd
jwn prm ipAwry gurU ^wlsy jI dy mhW sMudr drSn b^Sy hn[

www.Gursevak.com 252 q`qkrw


292.(ij`qy bolo) (sRI dsm 716) sÍYXw] ju`D ijqy.ien hI ky pRswid; ien
hI ky pRswid.su dwn kry] AG AauG trY, ien hI ky pRswid; ien hI kI ikRpw.Pun
Dwm Bry] ien hI ky pRswid.su ibidAw leI; ien hI kI ikRpw sB sqR mry] ien
hI kI ikRpw ky.sjy hm hY; nhI mo sy gRIb.kror pry]2] (sRI dsm gRMQ swihb jI)
sRI nwnk; AMgid kir mwnw] Amrdws; AMgd pihcwnw] Amrdws; rwmdws
khwXo] swDin lKw; mUV nih pwXo]9] iBMn iBMn; sBhUM kir jwnw] eyk rUp;
iknhUM pihcwnw] ijn jwnw; iqn hI isD pweI] ibn smJy; isD hwQ n
AweI]10] Anuswr prmpUjnIk s`cy bRhm srUp dsy pwiqswh jI ie`k joiq hn[
DMn vwihgurU prm-pUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU goivMd isMG swihb s`cy pwiqswh jI,
Awpxy prm-piv`qR pMjvyN jwmy AMdr, hux au~bldI dyZ AMdr bYT rhy hn[ Awpxy
prm-piv`qR nOvyN jwmy AMdr, hux id`lI sIs kurbwn kr rhy hn[ AYsy mhwn
DIrjDwrI praupkwrI s`cy siqgurU sRI gurU goivMd isMG swihb jI, Apxy prm
ipAwry siqkwry gurU ^wlsy jI dI Agm Apwr s`cI su`cI au~cI ipAwrI mihmw nwl
BrpUir, sÍYXw &urmw rhy hn:-ju`D ijqy.ien hI ky pRswid; ien hI ky pRswid.su dwn
kry] (ien) ien@W gurmuiK ipAwry isMGW gurU ^wlsy jI(ky) dI, Agm Apwr mhW
ivsmwd (pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, dwsn dws ny Drm j`uD AQvw Apxw mn
ieMdRy ivkwr(hI) inscy krky ijqy hn[ ien gurmuiK ipAwirAW jI(ky) dI, Agm
Apwr(pRswid) ikRpw nwl, dwsn dws ny, bRhm jI nMU jwnx jnwaux rUp bRhm-
iv`idAw, SSqR-iv`idAw, jIA dwn, gurbwxI b^Sx rUp Anyk pRkwr dy(su) sRyst
dwn, (hI) inscy krky pRymIAW nUM kry hn[
AG AauG trY ien hI ky pRswid; ien hI kI ikRpw Pun Dwm Bry] (ien)
ien@W gurmuiK ipAwry isMGW gurU ^wlsy jI(ky) dI, Agm Apwr mhW ivsmwd
(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, dwsn dws dy (AauG) swry (AG) pwp (hI) inscy
krky(trY) tLy, nws ho gey hn, (Pun) Pyr, ien gurmuiK ipAwirAW s`icAwirAW
vYrwgIAW iqAwgIAW kI ikRpw nwl hI, dwsn dws dy (Dwm) Gr, hwQI GoVy drb
hIry lwlW, AMimRq kQw kIrqn, Bjn ismrn SSqR AiBAws praupkwr, gurmuiK
isMGW nwl Bry pey hn[
ien hI ky pRswid su ibidAw leI; ien hI kI ikRpw sB sqR mry] (ien)
ien@W gurmuiK ipAwry isMGW gurU ^wlsy jI(ky) dI, Agm Apwr mhW ivsmwd

www.Gursevak.com 253 q`qkrw


(pRswid) ikRpw hI ikRpw nwl, (hI) inscy krky, dwsn dws ny, bRhm jI nMU jwnx
jnwaux rUp, (su) sRyst bRhm ibidAw, SSqR-iv`idAw, hor Anyk pRkwr dI ib`idAw
leI hY[ (ien) ien@W gurmuiK ipAwry isMGW gurU ^wlsy jI(kI) dI, Agm Apwr mhW
ivsmwd ikRpw hI ikRpw nwl, dwsn dws dy, Akwrx vYr krn vwly Drm ivroDI
nwsqk(sqR) duSmn, AQvw kwm kRoD AOgux sB(sqR) duSmx mry hn[
ien hI kI ikRpw ky sjy hm hY; nhI mo sy gRIb kror pry]2] pUrn bRhm
goivMd s`cy hrI vwihgurU Drm pRkwSk zulm nwsk, AMimRq dy dwqy, rMkW nUM rwj
b^Sx vwly pUrn gurU jI &urmwauNdy hn:-(ien) ien@W gurmuiK snmuK sUrbIr
bhwdr ipAwry isMGW gurU ^wlsy jI(kI) dI, Agm Apwr mhW ivsmwd ikRpw hI
ikRpw(ky) dy nwl hI(hm) dwsn dws, AMdroN bwhroN s`cy pRkwS srUp pUrn bRhm ’c
lIn, ivsmwd iqRpq(sjy) sijAw hY[ XQw:-qum pUrn.pUir rhy sMpUrn; hm BI sMig
AGwey]) sn`D b`D SSqR AsqR bsqR pihn ky, Drm-Xu`D ij`q ky, gurqw isMGwsx
’qy sijAw bYTw hW jI[ dwsn dws dy au~pr sunihrI CqR sj irhw hY[ aus au~pr
suMdr do cMdoey qwxy hn[ s`jy K`by do cOrdwr, cOr kr rhy hn[ do cobdwr cobW
pkVI swhmxy KV@y hn[ vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI nweI] Anuswr dwsn dws
nUM s`cy pwiqswh s`cy pwiqswh jI kih ky, pRymI is`K ArwDdy jpdy iDAwauNdy pUjdy
hn[ nhI qW(mo) dwsn dws (sy) vrgy gRIb kMgwl mMgqy dunIAW ’c, (kror) kRoVW
hI(pry) pey hn[ Bwv ruLdy mMgdy iPrdy hn, aun@W dI koeI g`l vI nhIN pu`Cdw[
XQw:- jo hmrI ibiD hoqI.myry siqgurw; sw ibiD.qum hir jwxhu Awpy] hm rulqy
iPrqy.koeI bwq n pUCqw; gur siqgur sMig.kIry hm Qwpy] DMnu DMnu gurU nwnk.jn
kyrw; ijqu imilAY.cUky siB sog sMqwpy]
293. vwihgurU] sÍYXw] syv krI ien hI kI Bwvq; Aaur kI syv suhwq n
jI ko] dwn dXo ien hI ko Blo; Aru Awn ko dwn n lwgq nIko] AwgY PlY ienhI
ko dXo; jg mY jsu Aaur dXo sB PIko] mo gRh mY qn qy mn qy isr lau Dn hY; sB
hI ienhI ko]3] (sRI dsm 717)
gurdyv mwqw ipqw DMn vwihgurU prm-pUjnIk bRhm srUp s`cy siqgurU goivMd
isMG swihb s`cy pwiqswh jI, Apxy srUp ’coN pRgt kIqy, ipAwry gurU ^wlsy jI dw
pUrn Adb siqkwr, mMnx pUjx syvw krn bwry ieh sYÍXw &urmw rhy hn:-(ien)
ien@W gurU srUp ipAwry ^wlsy jI kI(krI) kIqI (syv) syvw(hI) inscy krky, dwsn
dws nUM ^rI(Bwvq) BwauNdI ^Ub im`TI ipAwrI l`gdI hY, Bwv ien@W dI SuB s`cI syvw
www.Gursevak.com 254 q`qkrw
krn vwly ’qy, dwsn dws rom 2 krky, sdw 2 pRsMn huMdw hY[ ien@W dI SuB s`cI
syvw C`f ky, (Aaur) hor iksy kI syv kIqI, dwsn dws dyy jI nUM, au~kw hI (suhwq)
cMgI (n) nhIN l`gdI[ XQw:-prdysI isMGn ko jb dyKY; aun kI syvw kry ibsyKY]
dwn dXo ien hI ko Blo; Aru Awn ko dwn n lwgq nIko] (ien) ien@W gurU
srUp ipAwry ^wlsy jI(ko) nUM hI (dwn) pRym Bytw(dXo) idqI, AiqAMq(Blo) cMgI 3
hY Aru(Awn) hor iksy (ko) nUM idqw dwn, dwsn dws nUM au~kw hI(nIko) cMgw(n)
nhIN(lwgq) l`gdw[
AwgY PlY ien hI ko dXo; jg mY jsu Aaur dXo sB PIko] gurU srUp ipAwry
s`icAwry ^wlsy jI nUM mMnidAW pUjidAW iDAwauNidAW, (ien) ien@W(ko) nMU hI
pdwrQ Dn suK(dXo) idqw hI hux qoN(AwgY) A`gy, ies lok pRlok ’c, (hI) inscy
krky, js &LW sihq(PlY) &Lygw, gurU ^wlsy jI nUM C`f ky, (Aaur) hor iksy
nUM(dXo) idqw dwn, jg(mY) ’c jsu, sB(PIko) iP`kw kOVw hY[
mo gRh mY.qn qy mn qy isr lau Dn hY; sB hI ien hI ko]3] (mo) dwsn
dws dy (gRh) Gr (mY) ’c, dwsn dws dw qn qy mn qy Dn isr(lau) q`k sB (hI)
inscy krky, ien gurU ^wlsy jI(ko) dw hI hY, Bwv dwsn dws Apxw qn mn Dn
isr Gr mwqw ipqw cwry swihbzwdy sB ku`J, gurdyv mwqw ipqw DMn vwihgurU
prm-pUjnIk bRhm srUp s`cy, ipAwry gurU ^wlsy jI nMU pRym Bytw krdw hY[
294.^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] gurU ^wlsy swihb
jI dy ArQ:-inrml S`uD pUrn bRhm jI ’c lIx, gurU jI dw AiqAMq ipAwrw spUq
^wlsw jI hn[ inrml Su`D bRhm jI ny, Awpxy Awp qoN sB Akwr, AsMK bRhmMf
dI rcnw rcI hY[ Awp jI ny Aink bwr, srgun srUp Dwr ky ApxI rcnw qy
Apxy ipAwry BgqW dI r`iKAw kIqI hY[ XQw:-pRhlwd auDwry; Aink bwr]
&wrsI, sMsikRq ’c, ipAwry ^wlsy jI nUM inrml 3 kihMdy hn[ (^wlsw) DMn
vwihgurU inrMkwr siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb s`cy pwiqswh jI ^wlsw srUp jI
ny hI prm-piv`qR SuB s`cy ds Avqwr, sRb`q dy Bly ihq Dwry hn[ XQw:- Awip
nrwiexu.klw Dwir; jg mih.prvirXau] inrml Su`D ^wlsw vwihgurU jI ny Awp
hI pRymI ^wlsw is`KW dy srUp ’c pRgt ho ky, gurU pRmysr jI dy ipAwry bcnW nUM
kmwauNidAW, Drm-Xu`D ij`q ky, kurbwnIAW dy ky, rMgW 2 dy praupkwr krky, gurU

www.Gursevak.com 255 q`qkrw


^wlsw AwdrS pRgt kIqw hY[ DMn vwihgurU ^wlsw srUp, siqgurU sRI gurU nwnk
dyv swihb jI dy ds AvqwrW dy smMUh ivsmwd kOqk inmrl Su`D ^wlsw srUp hn[
DMn vwihgurU mh`lw pihlw jI ny Apxy ipAwry spUqW dw moh iqAwg ky, Apxy prm
ipAwry syvk DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU AMgd dyv swihb jI nUM gurqw b^SI hY[
Awp jI ny pMjW ivkwrW qoN rihq, au~cy AwdrS vwlw ^wls Su`D inrml ^wls pMQ
jI clwey hn[ XQw:- mwirAw iskw jgiqR ivic; nwnk inrml pMQ clwieAw[
(vwr 1) vwihgurU s`cy siqgurU dsvyN pwiqswh jI, pRB dwqau dwqwr; AsMK bRhmMf
dy rcnhwr, Epiq prlau; iKn mih krqw] Awip Alypw; inrgunu rhqw] Anuswr
vwihgurU s`cy siqgurU mh`lw dsvW jI, Apxy inrgun srUp jI duAwrw, ie`k iKn
’c, auqpq prlau kridAW inrlyp rihMdy hn[ DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
goivMd isMG swihb jI mhwrwj, Apxy srUp ’coN, Apxy prm ipAwry ^wlsy jI nUM
pRgt krky, Apxy Awp nUM krqw nhIN Qwp rhy[ Apxy swjy invwjy ^wlsy jI nUM mhW
ivsmwd rMglw AnMdI Awdr mwx siqkwr b^S rhy hn[ BwvyN Awp jI AsMK
bRhmMfW dy auDwrxhwr dwqy hn, pr Pyr vI Awpxy Awp nUM jnwaux dI bjwey, gurU
khwaux dI bjwey, cyly Zulwm dws rMk AnwQ kIt mMgqy bx rhy hn[ qW hI ieh
mihmw Awp jI dI bx rhI hY:-AYsI qyry drsn kI soB, Aiq Apwr ipRA AmoG;
qYsy hI sMig sMq bny]) KMf bRhmMf byAMq; auDwrxhwirAw] qyrI soBw quDu; scy myry
ipAwirAw] byAMq pRymI gurU pRmysr jI dy, s`cy crn-kmlW ’c hwzr ho ky, swrI
izMdgI leI gurU crnW ’c rih ky, s`cI syvw krn dI Ardws ’c, Apxw sIs
Arp idMdy[ prm-pUjnIk s`cy siqgurW dI prm-pRsMnqw nUM pRwpq ho ky, jIvn
mukiq suAws 2 vwihgurU vwihgurU jp ky, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB
ismrn kw; AMqu n pwr] hr vyly ivsmwd iekwgRqw suK ’c lIn rihMdy[ XQw:-
ibsmn ibsm; Bey ibsmwd] ijin bUiJAw; iqsu AwieAw sÍwd])
vwihgurU] gurU ^wlsy jI, prm-pUjnIk s`cy siqgurW dI s`cI pRIqI s`cI
AwskI, s`cI BgqI s`cI Xwd ’c, s`cy siqgurW dy prwiex, s`cI ilv ’c, gurU
crn-kmlW ’c hmySW bypRvwh rihMdy[ XQw:-byprvwh sdw rMig hir kY; jw ko pwKu
suAwmI]) inrBau hoie rhy ilv eykY; nwnk.hir mnu mwnI] gurU ^wlsy gurU
ipAwirAW jI dI, vYrI vI byh`d ausqq krdy:-n ien@W dw Gr Gwt, n ien@W nUM

www.Gursevak.com 256 q`qkrw


nINd Bu`K qRyh, n ien@W nUM mrn dI icMqw, n ien@W nUM iksy dw fr, n ien@W nUM iksy
rwjy mhwrwjy dI prvwh, iks im`tI dy bxy hn, ieh lok?ikMnI idRVqw ikMnw Brosw,
Apxy gurU jI dy snmuK Drm ’c idRV pRp`k, sumyr prbq vWg Ac`l Afol, gurU qoN
h`s 2 kurbwnI idMdy hn[ kurbwnI idMidAW AMg 2 ktwauNidAW, hwey sI nhIN
aucwrdy[ gurU 2 jpidAW jYkwry g`jwauNidAW PWsI cV@ jWdy hn[ mrx dI icMqw
ien@W dy nyVy nhIN, j`g ’qy ijaux dI Aws nhIN[ XQw:-mrxY kI icMqw nhI; jIvx
kI nhI Aws]
vwihgurU] AMqr muK iekwgR ho ky, hux qoN pihlW gurU ^wlsy jI dIAW mhwn
ij`qW mhwn kurbwnIAW v`l ing@w mwrIey, byAMq pRymI ShId isMG isMGxIAW, b`cy
b`cIAW, Apxy h`QW dIAW qLIAW ’qy Apxy sIs r`K ky, prm-pUjnIk s`cy siqgurW
nUM Arp rhy hn[ AnMdgV@ iklw iqAwgx smyN ie`k sUrbIr bhwdr bzurg g`fw
h`k rhy sn[ cV@ ky Awey zwlmW ny aun@W dy sRIr ’c brCw g`f idqw[ iesy qr@W
jMgW Xu`DW ’c byAMq pRymI P`t shwrdy, hwey sI n aucwrdy[ ibnw iksy qn^wh dy,
ibnw iksy kwmnw dy, Apxy qn isr, AMg 2 Apxy gurU jI qoN ktwauNdy ShIdIAW
pwauNdy[ gurU 2 iDAwauNdy, gurU crn-kmlW ’c ilv lwauNdy[
vwihgurU] Ajpw jwp pUrn bRhm jI dy Avqwr, inrml Su`D mhwn
praupkwrI ^wlsw jI, sRb`q dy Bly ihq aubldI dyZ ’c bYTy, q`qw ryqw sIs ’qy
puAwieAw, m`cdI 2 loh ’qy KV@y, hwey sI nhIN aucwrI[ iKVy m`Qy Bwxw mMn ky,
Akih Asih kSt shwry, qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY]
jpdy rhy[ {sRb`q gurU pRymIAW nUM pRym bynqI hY, sRb`q dy Bly leI, gaU gRIb dI
r`iKAw leI, zulm dy nws, Drm dy pRkwS leI, C`qRI Drm nUM inscy krn leI,
Drm ihq kurbwnI dw bIj bIjx leI, durmiq mlyC rwj dI jV pu`tx leI, mrn
kSt inivrqI leI, gur pRymw-BgqI sihq, inrgun srgun dI eykqw sihq drSn
dI pRwpqI leI, hyT ilKy gurbwxI dy ArQ bwr 2 pV@ ky, ArQ gurbwxI kMT
krky, hr smyN pV@dy rho jI[ ie`k quk pV@y, dUjw ArQ krky, AglI quk pV@ dyvy[
iPr ArQ Aglw kry, imil ky ies qoN kQw kro, bwr 2 vIcwro jI:- AnMq guxvwn
gurU ipAwry ^wlsy jI dI mhwn mihmw, vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqswh jI ieauN
&urmwauNdy hn:-(poQI sRI AMimRq kIrqn swihb jI)
^wlsw myro; rUp hY ^ws] ^wlsy mih; hO krO invws] ^wlsw myro; muK hY
AMgw] ^wlsy ky hON; sd sd sMgw] ^wlsw myro; ieS† suihrd] ^wlsw myro; khIAq
www.Gursevak.com 257 q`qkrw
ibrd] ^wlsw myro; pC Ar pwqw] ^wlsw myro; suK Aihlwdw] ^wlsw myro; im`qr
sKweI] ^wlsw mwq ipqw; suKdweI] ^wlsw myrI; soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd
fIlw] ^wlsw myrI; jwq Ar pq] ^wlsw so; mw ko auqpq] ^wlsw myro; Bvn
BMfwrw] ^wlsy kr; myro siqkwrw] ^wlsw myro; sÍjn pRvwrw] ^wlsw myro; krq
auDwrw] ^wlsw myro; ipMf prwn] ^wlsw myrI; jwn kI jwn] mwn mhq myrI;
^wlsw shI] ^wlsw myro; sÍwrQ shI] ^wlsw myro; kry inrbwh] ^wlsw myro; dyh
Ar swh] ^wlsw myro; Drm Ar krm] ^wlsw myro; Byd inj mrm] ^wlsw myro;
siqgur pUrw] ^wlsw myro; s`jn sUrw] ^wlsw myro; buD Ar igAwn] ^wlsy kw; hau
Dro iDAwn] aupmw ^wlsy; jwq n khI] ijhvw eyk; pwr nih lhI] sys rsn;
swrd sI bu`D] qdp; n aupmw brnq suD] Xw mY; rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm
gur nwnk swKI] rom rom; jy rsnw pWaUN] qdp ^wlsw js; qih gwaUN] hO ^wlsy
kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro] ^wlsw; Akwl purK kI &Oj] pRgitE
^wlsw; pRmwqm kI mOj] jb lg ^wlsw; rhy inAwrw] qb lg; qyj dIau mYN
swrw] jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n kroN; ien kI pRqIq] ^wlsy ky pRswd
kr; suq ibq koS BMfwr] rwj mwl swdn skl; puqR kilqR ibvhwr] lSkr nyb
KÍws iBRq; Anucr dwsI dws] imqR kutMb Dn Bvn mm simRiD; ikrpw kr qws]
igrM bwrI Aru swihbI; qn mn ipMf pRwn] pRswid ^wlsy kr imilE; dwn mwn
snmwn] ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo gOr] moih sy rMk AnwQ jg; Btkq
iPrq kror] Awn syv nih sPl kCu; eIq aUq prlok] inhPl syvw iqs ibnw;
kbI hrK kib sog] jjn Bjn mm ^wlsw; ^wlsw pUjb jog] dws goibMd &qh
^wlsw; drs prs imty sog] myro ieSt Ar nySTw; ^wlsw pUjn iDAwn] drsn
prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn] Awqm rs ijh jwnhI; so hY ^wls dyv] pRB
mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn Byv]) rihxI rhY; soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY
aus kw cyrw[
^wlsw myro rUp hY ^ws] prmpUjnIk DMn vwihgurU siqgurU mh`lw dsvW jI
&urmwauNdy hn:-AMimRqDwrI gurU Bgq pUrn pRymI in`qnymI rihqvwn swhsI audwr,
dwsn dws qoN Awpw kurbwn krn vwly, vwihgurU inrml, bRhmigAwnI sgl kI
rInw] Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsw jI, (myro) dwsn dws dw, ^ws ipAwrw
(rUp) srUp(hY) hn[ ^wlsy mih; hO krO invws] Ajpw jwp ’c lIx vwihgurU gurU

www.Gursevak.com 258 q`qkrw


^wlsy jI(mih) ’c, (hO) dwsn dws sdw invws(krO) krdw hY[ XQw:-pMc prvwx;
pMc prDwnu] pMcy pwvih; drgih mwnu] pMcy sohih; dir rwjwnu] pMcw kw; guru eyku
iDAwnu]) is`K pMcn mih; myro vwsw]) rhq shq; jh pMchuN imlY] mm srUp; qh
dyKhu BlY]) ^wlsw myro muK hY AMgw] vwihgurU gurU srUp ipAwry Ajpw jwp ’c
lIx, gurU ^wlsw jI, (myro) dwsn dws dw muK hn, dwsn dws dw (AMgw) p`K krn
vwly (AMgw) ipAwry idl jwn, jIA prwn(hY) hn[ ^wlsy ky hON sd sd sMgw]1]
vwihgurU srUp ipAwry siqkwry, Ajpw jwp ’c lIx inrml gurU ^wlsy jI ky (hO)
dwsn dws sd sd(sMgw) nwl vsdw hY[
^wlsw myro; ieS† suihrd] ^wlsw myro; khIAq ibrd]) (suihrd) nyk idl,
prm-pUjnIk vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx gurU ^wlsw jI, (myro) dwsn dws dy
(suihrd) im`qR (ieS†) ipAwry pUjx Xog (ieS†) pUrn gurU jI hn[ XQw:- jjn
Bjn mm ^wlsw; ^wlsw pUjb jog] dws goibMd &qh ^wlsw; drs prs imty
sog]) srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] Anuswr hrI
jI dw nwm jpxw qy inrml au~jl, praupkwr syvw kurbwnI dy SuB krm krny,
swirAW DrmW nwloN sRySt Drm hY[ SuB s`cy praupkwrI DIrjDwrI, inrml sRySt
Drm krm, Drm-Xu`D ij`qx vwlw, jIAW nUM kubu`DI qoN htwaux vwlw, Awpw kurbwn
krn vwlw, vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsw jI, (myro) dwsn dws dw
inrml (ibrd) Drm, (khIAq) khIdw hY[ ^wlsw myro; pC Ar pwqw] ^wlsw
myro; suK Aihlwdw]2] prmpUujnIk vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx gurU srUp ^wlsw
jI(myro) dwsn dws dw (pC) p`K hn Ar gurqw(pwqw) isMGwsx b^Sx vwly hn,
Bwv prmpUujnIk vwihgruU gurU ^wlsw mh`lw nwvW jI ny dwsn dws nMU gurqw b^SI
hY[ prm-pUjnIk nyk sUrbIr bhwdr vwihgurU gurU inrml ^wlsw jI(myro) dwsn
dws nUM, sRb ivAwpI mhW ivsmwd Awqm suK(Aihlwdw) AnMd b^Sx vwly hn[
^wlsw myro; im`qr sKweI] ^wlsw mwq ipqw suKdweI] pMjW ivkwrW nUM
ij`qx vwlw gurU srUp gurU ipAwry vwihgurU inrml ^wlsw jI, (myro) dwsn dws dy
irdy dy prm (sKweI) ipAwry im`qr hn[ ikauNik ies prm ipAwry jI ny, hr
Drm-Xu`D ’c, dwsn dws dw hukm h`s 2 ky mMn ky, du`K Bu`K mwr aunINdRw qRyh kSt
shwr ky, Awpw vwr ky, dwsn dws qoN sB ku`J kurbwn kIqw hY[ s`cy Akwl purK

www.Gursevak.com 259 q`qkrw


jI dw AwSk, jwgq joiq dw aupwSk, zwlm zulm pwp dw nwsk, prm-pUjnIk
vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ipAwry gurU ^wlsw jI ny, dwsn dws nUM KMfy bwty
dy AMimRq dI Amolk dwq b^SI hY[ ies leI dwsn dws dy(suKdweI) suKdwiek
mwq ipqw srUp hn[ XQw:- ^wlsw myrI; jwq Ar pq] ^wlsw so; mw ko auqpq]
^wlsw myrI; soBw sIlw] ^wlsw bMD sKw; sd fIlw]3] (myrI) dwsn dws
dI soBw, prm-pUjnIk (sIlw) swaU nyk nrm idl, vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx,
gurU ^wlsw jI hn[ prm-pUjnIk inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsw jI, dwsn dws
dw(fIlw) srUp, sd(sKw) ipAwry(bMD) sbMDI hn[ ^wlsw myrI; jwq Ar pq]
^wlsw so; mw ko auqpq] prm-pUjnIk inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsw jI(myrI)
dwsn dws dI jwq hn Ar pq dy rwKy hn, Bwv hr smyN dwsn dws dy audwLy
pihrw idMdy hn, rom 2 krky pUjn nmskwr krdy hn[ vwihgurU Ajpw jwp ’c
lIx, gurU ^wlsy jI ny, dwsn dws nUM KMfy bwty dy AMimRq dI Amolk dwiq, mUL mMqR
swihb jI b^S ky, gurU goivMd rwey qoN gurU goivMd isMG swihb jI bxwieAw hY[
ies leI inrml vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsw jI (so) auh hn, ijn@W
ny (mw) dwsn dws (ko) nUM (auqpq) pYdw kIqw hY[ XQw:- ^wlsw myro; im`qr
sKweI] ^wlsw mwq ipqw suKdweI]
^wlsw myro; Bvn BMfwrw] prm-pUjnIk mwqw ipqw jI srUp inrml Su`D
vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx gurU ^wlsw jI hI(myro) dwsn dws nUM (Bvn) Gr,
drb mwl pdwrQ BMfwrw b^Sx vwly hn[ AQvw dwsn dws dy Bvn BMfwrw ^wlsw
jI hI hn[ Bwv dwsn dws inrml vwihgurU gurU ^wlsw jI nUM Bvn BMfwr sB ku`J
mMndw hY[ ^wlsy kr; myro siqkwrw]4] prm ipAwry gurU svwry siqkwry inrml
vwihgurU gurU ^wlsy jI(kr) krky, (myro) dwsn dws dw sB jg@w r`b jI smwn
siqkwrw huMdw hY[
^wlsw myro; sÍjn pRvwrw] (myro) dwsn dws dy mMnxy pUjxy Xog bIr bhwdr
inrml vwihgurU gurU ^wlsw jI(sÍjn) ipAwry im`qR snyhI pRvwrw hn[ ijvyN sohxy
cMdRmy duAwly goL suMdr sohxy inrml pRkwS nUM prvwr kihMdy hn[ iqvyN dwsn dws
dy(pRvwrw) audwly idb pRkwS srUp jqI sqI inrml audwr, svw l`K zwlm nwl
ie`k 2 lVn vwlw, inrml Su`D suMdr sohxw vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx inrml
au~jl, ^wlsw hI ^wlsw jI hn[ ^wlsw myro; krq auDwrw] ] inrml Su`D

www.Gursevak.com 260 q`qkrw


vwihgurU gurU ^wlsw jI (myro) dwsn dws nUM AMimRq dI Amolk dwiq b^S ky, dwsn
dws dw AOguxW ivkwrW pwpW qoN Cufw ky, auDwrw (krq) krdy hn[
^wlsw myro; ipMf prwn] inrml vwihgurU gurU ^wlsw jI(myro) dwsn dws dw
(ipMf) sRIr (prwn) suAws hn[ ^wlsw myrI; jwn kI jwn]5] vwihgurU Akwl
purK jI dI lwflI &Oz gurU ipAwrw inrml Su`D vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU
^wlsw jI, (myrI) dwsn dws dI jwn kI jwn BI hn, Bwv dwsn dws nUM izMd jwn
nwloN, rom 2 krky ^ry ipAwry s`icAwry hn[
mwn mhq myrI; ^wlsw shI] sRb`q dy Bly ihq, AMg 2 ktwaux vwly,
inrml dyZ qyZ dy DnI vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx gurU ^wlsw jI hI(shI) inscy
krky, (myrI) dwsn dws dI Awdr mwn siqkwr (mhq) v`fI pdvI hY, Bwv ^wlsy
jI qoN hor Avqwr pYgMbr v`fI pdvI nhIN hY[ ^wlsw myro; sÍwrQ shI] (myro) dwsn
dws dw (sÍwrQ) pRXojn AwdrS, (shI) inscy krky ^wlsw hY, jo sRb`q dy Bly ihq
kurbwn hoxw hY[ sRI cmkOr swihb jI dy Drm Xu`D, gurU pRmysr jI dy ipAwry isMG
swihbwn gurU ^wlsw jI pUrn inrBYqw bIrqw audwrqweI nwl svw 2 l`K Drm
ivroDIAW nwl ie`k 2 lV ky ShId huMdy dyK ky, hzUr siqgurU mh`lw 10 jI ny
&urmwieAw:-Awj ^wlsw Kws BXo; siqgurU kY drbwr]
^wlsw myro; kry inrbwh] vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, DIrjDwrI
inribkwrI mhwn praupkwrI inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsw jI, dwsn dws dIAW
swrIAW loVW dI pUrqI leI, (myro) dwsn dws dw inrbwh (kry) krdy hn[ ^wlsw
myro; dyh Ar swh] AibnwsI dyg qyg dy DnI inrml Su`D vwihgurU Ajpw jwp ’c
lIx gurU ^wlsw jI (myro) dwsn dws dI dyh Ar swh hn Bwv dyh suAwsW dy
r`iKAk hn[
^wlsw myro; Drm Ar krm] (myro) dwsn dws dy gurU ^wlsw jI, hrI nwm
jpx jpwaux Drm Ar inskwm krm krn krwaux vwly hn[ vw gaU gRIb Ar
bhU bytIAW dI ie`zq dI r`iKAw leI, Drm-Xu`D dy (krm) kMm leI isr vwrn
vwly, purjw 2 ktwaux vwly myry ipAwry vwihgurU gurU ^wlsw jI hn[ ^wlsw myro;
Byd inj mrm] “DnvMq kulvMq piqvMq sIlvMq BgvMq gurmuiK sMq mhMq Bgq
dwnw bInw pRDwnw dwqw ShId Amrpd nUM pRwpq Su`D inrml vwihgurU Ajpw jwp

www.Gursevak.com 261 q`qkrw


’c lIx gurU ^wlsy jI ny Awpxy sIs qn mn Dn kurbwn kIqy hn[ dwsn dws dy
dyKidAW, gurU ^wlsy jI ny byh`d kurbwnIAW kIqIAW hn[ du`K Bu`K mwrW P`t shwr
ky, Apxy AMg 2 ktvwey hn[ inrml vwihgurU gurU ^wlsw jI dIAW, mhwn
kurbwnIAW ny(myro) dwsn dws dy (inj) Apxy (mrm) nrm AsQwn idl nUM (Byd)
ivMn@ idqw hY[ ”
^wlsw myro; siqgur pUrw]) ijin pMc mwir.ibdwr gudwry; so pUrw.ieh klI
ry]) Anuswr pMjW ivkwrW nUM ij`qx vwly, inrml vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU
^wlsw jI, (myro) dwsn dws dy, ( pUrw) pUrn siqgur srUp hn[ ^wlsw myro; s`jn
sUrw] (sUrw) swhsI audwr sUrbIr mrd dlyr Syr dwqy, dyZ qyZ dy DnI inrml
vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsw jI(myro) dwsn dws dy rom 2 krky
ipAwry siqkwry snyhI (s`jn) im`qR hn[
^wlsw myro; buD Ar igAwn] gurbwxI jI ’c lIx au~jl buD Ar inrml
igAwn vwly prm ipAwry inrml vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsw jI(myro)
dwsn dws dI buD ’c vsdy hn[ ^wlsy kw; hau Dro iDAwn] rwq idny ie`k rs
jwgq joiq vwihgurU jI nUM jpx jpwaux vwly dyZ qyZ dy DnI, inrml Su`D vwihgurU
Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsy jI kw, (hau) dwsn dws iDAwn (Dro) Dwrdw hY[)
swihbu myrw nIq nvw; sdw sdw dwqwru]1] DMn vwihgurU sRI gurU goivMd isMG swihb
jI ivsmwd rMgW ’c AwpxIAW lwflIAW POjW dw iDAwn Dwrdy hn[
aupmw ^wlsy; jwq n khI] Akwl purK jI dy lwfly gurU ipAwry dulwry
siqkwry inrml Su`D vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsy jI dI aupmw mihmw,
dwsn dws gRIb qoN khI(n) nhIN (jwq) jWdI[ ijhvw eyk; pwr nih lhI]8]
vwihgurU gurU pRmysr jI &urmwauNdy hn:-dwsn dws dI ijhvw eyk hY, inrml Su`D
vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsy jI dI Anyk ausqiq dw(pwr) AMq
pwrwvwr nih(lhI) lY skdI[ XQw:-ijhbw eyk; ausqiq Anyk] siq purK; pUrn
ibbyk]
sys rsn; swrd sI bu`D] qdp; n aupmw brnq suD] BwvyN(sys) SySnwg
dI do hzwr rsn, (swrd) sur`sqI (sI) jYsI, BwvyN au~jl bu`D, inrml vwihgurU
gurU ^wlsy jI dI au~jl aupmw krn l`gy(qdp) qW BI gurU ipAwry vwihgurU gurU
^wlsy jI dI suD piv`qR au~jl pUrI mihmw(brnq) kQn (n) nhIN kr skdy[

www.Gursevak.com 262 q`qkrw


Xw mY; rMc n imiQAw BwKI] pwrbRhm gur nwnk swKI] dwsn dws ny
aupRokq vwihgurU gurU srUp inrml ipAwry vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, ^wlsw jI
dI mihmw khI hY[ (Xw) ies (mY) ’c, dwsn dws ny (rMc) r`qI Br vI(imiQAw)
JU`TI aupmw (n) nhIN(BwKI) khI[ pwrbRhm DMn vwihgurU siqgurU sRI gur nwnk dyv
swihb jI (swKI) gvwh hn[ DMn vwihgurU s`cy siqgurU AMimRq dy dwqy sRbMs dwnI
rMkW nUM rwj b^Sx vwly bMdI CoV, Drm r`iKAk, zulm dy nwsk, Drm pRkwSk, sRI
gurU goivMd isMG swihb jI, DMn vwihgurU s`cy siqgurU pihly pwiqswh jI nUM pwrbRhm
ilKdy mMndy pUjdy hn[ XQw:-rwm; hm.siqgur pwrbRhm kir mwny]) prmpUjnIk
vwihgurU mh`lw dsvW jI nUM rom 2 krky nmskwr krky inhwl hovo jI[
rom rom; jy rsnw pWaUN] qdp ^wlsw js; qih gwaUN] dwsn dws jy rom rom
dI rsnw (pWaUN) pw lvy, (qdp) qW BI, kurbwnI rUpI SmW ’qy pqMgy vWg sVn
vwly, vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU srUp ^wlsw jI dw js hI js, qih)
(iq`Qy (gwaUN) gwvygw[
hO ^wlsy kw; ^wlsw myro] Eq poq; swgr bUMdyro] ( hO) dwsn dws inrml
Su`D vwihgurU gurU ^wlsy jI kw lwlw golw gulwm hY[ inrml Su`D vwihgurU gurU
^wlsw jI (myro) dwsn dws dy prm pUjnIk iest gurdyv jI hn[ ijvyN(Eq poq)
pRkwS srUp Ajpwjwp ingun bRhm jI, Apxy pRkwS ’c, Awp hI lIx, sBnI QweIN
ie`k-rs ivApk ho rhy hn, (bMUdyro) bUMd ’qy swgr dI eykqw hY, iqvyN dwsn dws
’qy inrml Su`D vwihgurU Ajpw jwp ’c lIx, gurU ^wlsy jI dI eykqw ABydqw hY[
^wlsw; Akwl purK kI &Oj] pRgitE ^wlsw; pRmwqm kI mOj] hzUr s`cy
pwiqswh jI Awpxy srUp ’coN, inrml vwihgurU gurU ^wlsy jI nUM pRgt krky, Awp
mwx nhIN kr rhy ik dwsn dws ny inrml vwihgurU gurU ^wlsy jI nUM pRgt kIqw
hY[ pUry gur kI; dyKu vfweI] qw kI kImiq; khxu n jweI] Anuswr idl jwn
ipAwry vwihgurU gurU ^wlsw jI, Akwl purK jI kI lwflI ipAwrI siqkwrI swjI
invwjI &Oj hn[ pRmwqm vwihgurU jI kI(mOj) KuSI rzw ie`Cw mrzI nwl, inrml
Su`D vwihgurU gurU ^wlsw jI(pRgitE) pRgty hn[ vwihgurU gurU jI &urmwauNdy hn ik
dwsn dws gurU ipAwry inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsy jI dy icMqn iDAwn ismrn
’c lIx rihMdw hY[

www.Gursevak.com 263 q`qkrw


jb lg ^wlsw; rhy inAwrw] qb lg; qyj dIau mYN swrw] (jb) jdoN (lg)
q`k, ^wlsw jI; nyqRW nwl prwey nMgyz nwc dyKx, sRIr nwl kusMgq krn, inMdw
cuglI AOguxW b`jr pwpW, rjo qmo sqo iqMn guxW qoN inAwrw(rhy) rihxgy, (qb)
qdoN(lg) q`k(mYN) dwsn dws ny, ies nMU inrgun ’c lIxqw rUpI, swrw qyj (dIau)
dy idqw hY[
jb ieh ghY; ibprn kI rIq] mYN n kroN; ien kI pRqIq] (jb) jdoN
ieh(ibprn) swkqW nwsqkW zwlmW (kI) dI (rIq) kurIq (ghY) gRhx krygw, Bwv
zor zulm krygw, qdoN (mYN) dwsn dws (ien) ien@W(kI) dI pRqIq (n) nhIN(kroN)
krygw
^wlsy ky pRswd kr; suq ibq koS BMfwr] prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
goivMd isMG swihb jI s`cy pwiqswh, Awpxy ipAwry svwry siqkwry vwihgurU inrml
Su`D vwihgurU gurU ^wlsy jI dI Agm Apwr mihmw ieauN &urmwauNdy hn:-gurU srUp
ipAwry vwihgurU ^wlsy jI (ky) dI(pRswd) ikRpw (kr) krky, dwsn dws nUM(suq)
spu`qR (ibq) Dn hIry lwlW nwl Bry (koS) Kzwny pdwrQW nwl BrpUr BMfwr pRwpq
hn[ rwj mwl swdn skl; puqR kilqR ibvhwr] inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsy
jI dI ikRpw krky dwsn dws nUM, rwj(mwl) hIry jvwhrwq hwQI GoVy, (swdn)
mMdr, (swdn) suAwd, (puqR) spu`qR (kilqR) iesqRI pRwpq hn[ dwsn dws dy,
(skl) swry ibvhwr, inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsw jI hI svwrdy hn[
lSkr nyb KÍws iBRq; Anucr dwsI dws] inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsw
jI dI mhwn ikRpw krky, (Anucr) AwigAwkwrI AnuswrI(lSkr) &Oj (nyb)
cobdwr (KÍws) cOrbrdwr (iBRq) dws syvk nOkr dwsI dws pRwpq hn[ imqR kutMb
Dn Bvn mm simRiD; ikrpw kr qws] (qws) iqs idl jwn nwloN ipAwry inrml
Su`D vwihgurU gurU ^wlsy jI dI ikrpw (kr) krky, (mm) dwsn dws dy imqR(Bvn)
Gr(kutMb) pRvwr Dn smUh(simRiD) sm`gRI pRwpq hY[
igrM bwrI Aru swihbI; qn mn ipMf pRwn] pRswid ^wlsy kr imilE; dwn
mwn snmwn] ] prm-pUjnIk idl jwn ipMf prwn inrml Su`D gihr gMBIr
vwihgurU gurU ^wlsy jI dI Apwr(pRswid) ikRpw (kr) krky, dwsn dws nUM (dwn)
pRym Bytw pUrn (mwn) siqkwr snmwn (imilE) imilAw hY, Bwv dwsn dws dI
pUjw ho rhI hY[ dwsn dws dy(ipMf) sRIr(qn) swQ pRwn mn Ar(bwrI) jl Bwv

www.Gursevak.com 264 q`qkrw


smuMdR qoN lY ky, (igrM) phwV q`k (swihbI) pwiqswhI, gurU ^wlsy jI dI Apwr ikRpw
krky, pRwpq hoeI hY, Bwv dwsn dws dy ipMf qn pRwn mn ieMdRy hukm v`s ’c hn[
qn mn sRIr rom 2 krky, rwjn ky rwjw.mhwrwjn ky mhwrwjw; bixAW hY[
ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo gOr] moih sy rMk AnwQ jg; Btkq
iPrq kror] ]4] dwsn dws dy hukm nUM mMn ky, AMg 2 ktwaux vwly, dwsn dws
’qy(ikRpwvMq) (ikRpw+vMq) ikRpw krn(vMq) vwly, sRb SoRmxI prm-pUjnIk(^wls)
inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsy jI dI, dwsn dws ’qy(sgl) sMpUrn ikRpw hI ikRpw
hY[ (qh) iqs vwihgurU gurU ^wlsy jI dI Agm Apwr (pRswid) ikRpw dw sdkw,
dwsn dws(gOr) gOrv Bwrw gihr gMBIr prm-pUjnIk gurU(BXo) ho igAw hY[
(moih) dwsn dws (sy) jYsy(rMk) gRIb(AnwQ) XqIm, jg ’qy(kror) koRVW hI
Btkq(iPrq) iPrdy hn[
Awn syv nih sPl kCu; eIq aUq prlok] dwsn dws nUM Apxw isr Arp
ky, BwrI pRsMn krn vwly, rom 2 krky, gurU 2 jpx jpwaux vwly, pUjn pUjwaux
vwly, gurU ipAwry vwihgurU gurU ^wlsy jI dI SuB s`cI syvw ibnw, (Awn) hor syvw
krn vwly, iksy(aUq) mUrK dI syv kIqI hoeI, (eIq) ies lok prlok ’c(kCu) QoVy
mwqR vI, sPl nih hY[
inhPl syvw iqs ibnw; kbI hrK kib sog]6] (iqs) vwihgurU gurU ^wlsy
jI dI syvw qoN ibnw, hor iksy dI syvw kIqI hoeI (inhPl) APl hY[ hor BUq pRyq
kbrW mVIAW p`QrW dI kusyvw krny krky (kbI) kdy(hrK) KusI, kib) kdy sog
ivAwpdw rhygw[ Bwv ie`k rs iqMn guxW ’qoN inrlyp AvsQw pRwpq nhIN huMdI[
hrK soZ jMmx mrn du`K suK bixAW hI rhygw[ XQw:- ijs dI syvw kIqI iPir
lyKw mMgIAY; sw syvw AauKI hoeI] nwnk.syvw krhu hir gur sPl drsn kI; iPir
lyKw mMgY n koeI]2]) hrK sog shsw sMswru hau hau krq ibhwie] (297)
jjn Bjn mm ^wlsw; ^wlsw pUjby jog] gihr gMBIr vwihgurU sRb gux
spMn(jog) lwiek gurmuiK gurU ^wlsw jI dwsn dws dy(pUjby) pUjxy(jog) lwiek
hn[ ies leI(mm) dwsn dws inrml Su`D vwihgurU gihr gMBIr gurU ^wlsw jI dw
(jjn) pUjx ’qy Bjn krdw Bwv roim 2 krky, bwr 2 sdw sdw jpdw iDAwauNdw
hY[

www.Gursevak.com 265 q`qkrw


dws goibMd &qh ^wlsw; drs prs imty sog]7] gihr gMBIr vwihgurU gurU
^wlsy jI dy (drs) drsn(prs) imlx nwl, dwsn dws dy sog imty hn[ dwsn
dws dy vwihgurU gurU goibMd srUp gurU ^wlsw jI dI sdw (&qh) ij`q hY[ AQvw
dwsn dws dovyN h`Q joV ky, isr JukwA ky gurU goibMd vwihgurU ^wlsw jI nUM, sdw
gur &qh bulwauNdw hY[
myro ieSt Ar nySTw; ^wlsw pUjn iDAwn] ( myro) dwsn dws dw(nySTw)
inscw hY, ik prm-pUjnIk vwihgurU ^wlsw jI, dwsn dws dy(ieSt) ipAwry gurU
jI hn, ^wlsy jI dw pUjn Ar iDAwn Dwrdw hY[
drsn prsn ^wlsw; mukq rUp sq jwn] ]8] (sq) inscy krky jwn
lvo, prm-pUjnIk vwihgurU gurU jIvn mukq ^wlsw jI dy drsn dI(prsn) Coh
pRwpqI, ivsmwd(sq) s`cy bRhm jI rUp hn[
Awqm rs ijh jwnhI; so hY ^wls dyv] (Awqm) Awpxw Awp srUp bRhm
jI dy Awqm rs bRhmwnMd nUM(ijh) ijhVw pRymI ^wlsw (jwnhI) jwxdw hY, Bwv
bRhmwnMd rs pINdw rihMdw hY[ gurbwxI pV@n vIcwrn syvw ismrn nwl, pUrn gurU
gRMQ swihb jI, Apxy dwsn dws syvk jI dy irdy ’coN, muK ’c AMimRq Byjdy rihMdy
hn[ bRhmwnMd rs pIx vwly jo ^wlsw jI hn, (so) auh gurmuiK(^wls) inrml Su`D
gihr gMBIr vwihgurU gurU(dyv) prmpUjnIk, rwjw rUp, pRkwS srUp, ipqw srUp
hn[
pRB mih.mo mih.qws mih; rMck nwhn Byv] vwihgurU pRB jI(mih) iv`c,
(mo) dwsn dws (mih) iv`c, (qws) iqs, bRhmwnMd rs pIx vwly, gurU srUp inrml
Su`D vwihgurU gurU ^wlsy jI (mih) iv`c, (rMck) r`qI mwqR vI (Byv) &rk(nwhn)
nhIN hY[ dwsn dws Agm AibnwsI gihr gMBIr inrml Su`D vwihgurU gurU ^wlsy
jI dI mihmw ’c rom 2 krky lIn rihMdw hY[ Bwv DMn gurU goivMd isMG swihb s`cy
pwiqswh jI dy Agm Apwr, Acl mUriq AnBau pRkws; drsnW qoN hr vyly, ie`k
rs b`JvyN ^wlsw pRkwS hI pRkwS cmkwry pYNdy hn[ sMpUrnM]
295.syv ^wlsih kI sPl; pUjw sqÍn ArG pwd] inrml Su`D gihr
gMBIr vwihgurU srUp gurU ^wlsih jI dy (pwd) crn kmlW ’c (sqÍn) su`cy (ArG)
moqI Arp ky, ^wlsy jI kI (syv) syvw pUjw kIqI, pUrn sPl hY[
dwnu mwnu snumwn kir; KoVis ibiD khu sÍwd]5] vwihgurU gurU ^wlsy jI nUM,
imst bcn bynqI krau; dIn kI inAweI] Anuswr ^Ub im`Ty bcn (khu) kho,
www.Gursevak.com 266 q`qkrw
pUrn(mwnu) Awdr (snumwn) siqkwr nwl(sÍwd) suAwd vwly pdwrQ Ckw ky,
(KoVis) soLW(ibiD) pRkwr pUjn(kir) krky, (dwnu) pRym Bytw kro jI[ rihxI rhY;
soeI isK myrw[ Ehu Twkuru; mY aus kw cyrw[
au~T jwg GurwVy mwr nhIN[ qUM eys jhwno jwvyNgI, Pyr kdm n ey~Qy
pwvyNgI[ ieh jobn rUp lutwvyNgI[ qUM rihxw ivc sMswr nhIN[ mUMh AweI bwq n
rihMdI hY[ auh SOh AswQoN v`K nhIN[ ibn SOh qoN dUjw k`K nhIN, pr dyKx vwlI
A`K nhIN, ieh jwn peI du`K sihMdI hY[
scu sBnw hoie dwrU; pwp kFY Doie] nwnku.vKwxY bynqI; ijn scu 1plY
hoie] 1irdy rUpI p`ly ’c[) sgl duAwr kau Cwif kY; ghÎo quhwro duAwr] bWih
ghy kI lwj As; goibMd dws quhwr])
296.<> vwhgurU jI kI Pqy hY] sRI muKvwk pwqswhI 10] svYXw] jwgq
joq jpY insbwsur eyk ibnw mn nYk n AwnY] pUrn pRym pRqIq sjY; bRq gor mVI
mt BUl n mwnY] qIrQ dwn dieAw qp sMjm; eyk ibnw nh eyk pCwnY] pUrn joq
jgY Gt mY; qb Kwls qwih nKwls jwnY] (sRI dsm (712) vwihgurU] AMimRq dy
dwqy srvMs dwnI DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb s`cy pwiqSwh jI
ny sRI AnMdpur jI ivKy Akwl purK jI dI lwflI &Oj AQvw ipAwrw ^wlsw pMQ
swjx smyN, Awpxy idl jwn ipMf prwn Awpxy swjy invwjy Kws srUp sUrvIr
bhwdr XoDy pMjW ipAwirAW ’qy srb`q gurU ^wlsy jI nUM ieh SuB s`cw aupdyS
b^iSAw hY jI[ ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n
Gwt bwF hoq hY] (sRI dsm 26) Anuswr hux hwjr nwjr pRgt pRq`K Awpxw s`cw
aupdyS b^S rhy hn[ :- (<>) ie`k AdÍYq srUp bRhm jI swirAW dy pRkwSk
hn[ vwhgurU(vwh) ivsmwd Ascrj DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dI sdw leI (Pqy) ij`q hY[
sRI muKvwk pwqswhI 10] svYXw] bRhm srUp srvMs dwnI (pwqswhI 10)
dsvyN pwiqSwh DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI Awpxy hux (sRI)
SRomxI, (sRI) soBw vwly (muK +vwk) Awpxy nUro nUr muKwribMd qoN (vwk) hukm,
svYXw rc ky gurU ^wlsy nUM SuB s`cw ipAwrw Apwrw inrwrw ^wls Krw aupdyS
isropwau b^S rhy hn :-
jwgq joq jpY insbwsur eyk ibnw mn nYk n AwnY] hy ipAwry siqkwry idl
jwn AqIy ipAwry gurU ^wlsw jI ! auh ^wlsw s`cw ivSyS krky Su`D ^wlsw hY, jo
www.Gursevak.com 267 q`qkrw
(insbwsur) rwq idny jwgdI joq Akwl purK jI nUM suAws 2 rom 2 krky ie`k
ic`q ho ky jpdw rihMdw hY[ ie`k jwgdI joq vwihgurU jI qoN ibnw (nYk) QoVy mwqr
vI hor iksy nUM Awpxy mn AMdr nw ilAwvy[
pUrn pRym pRqIq sjY; bRq gor mVI mt BUl n mwnY] prmpUjnIk s`cy
siqgurU swihbwn jI AKMf AibnwsI inrml ie`k rs b`JvW pRkwS s`cI joq AMdr
bwhr ivAwpk jwgdI joq hn[ ienHW nUM AMdr bwhr swiKAwq kry[ ies jwgdI
joq dy pUrn pRym pRIq pRqIq ’c lIn ho ky, AMdroN bwhroN jwgq joq ’c lUM 2 krky
lIn sj Pb jwvy, ijvyN kolw A`g qy dgdw hY[ ies qrWH jwgdI joiq ’c jg au~Ty[
(bRq) Bu`Ky rihxw cOvI iekwdsIAW, ikRSn AstmI rwm nOmI, bwvn duAwdsI Awid
vrq r`Ky, (gor) kbr qy dIvw jgw ky mMnxw Aqy (mVI) mirAW dIAw mVIAW qy
jogIAW qy mt Awid nUM kdy Bu`l ky vI nw mMny[
qIrQ dwn dieAw qp sMjm; eyk ibnw nh eyk pCwnY] ATwht qIrQW dw
ieSnwn nw kry[ dwn dXo ienhI ko Blo Aru Awn ko dwn n lwgq nIko] (ienhI)
ienHW ipAwry siqkwry isMGW gurU ^wlsy jI nUM dwn id`qw Bwv pRym Bytw id`qI hI BlI
hY[ hor iksy nUM dwn id`qw (nIko) suMdr cMgw nhIN hY[ ies krky qIrQW qy jw ky
dwn dyx qoN mn@W kr rhy hn[ (dXw) jYnIAW vWg mUMh qy p`tI bMnHxI dXw nhIN hY[
(qp) Awpxy audwly cwr DUxIAW qwauxIAW au~proN pMjvW sUrj ny qpxw, jl Dwrw
krnw Awid[ ( sMjm) idKwvy vwsqy bwhroN ieMdrIAW nUM rokxw, pr AMdroN ieMdry nw
rukxy bgly vWg A`KW bMd krky bYT jwxw, prweI iesqRI rUpI m`CI PVnI[ ie`k
jwgdI joq jI qoN ibnW, aupRokq qIrQ, dwn, dieAw, qp, sMjm Awid ie`k BI dMB
pKMf nUM nw pCwxy[
pUrn joq jgY Gt mY; qb Kwls qwih nKwls jwnY] ijhVw gurmuiK gurU
ipAwrw gurU ^wlsw jI rwq idny ie`k rs jwgq joiq vwihgurU jI nUM lUM 2 krky
jpdw hY[ pWie ghy.jb qy qumry; qb qy.koaU AWK qry nhI AwnÎo] Anuswr
prmpUjnIk s`cy siqgurW qoN ibnW hor iksy nUM AwpxI A`K Q`ly nhI ilAwauNdy, Bwv
hor iksy dw pUjn nhIN krdw[ prm pUjnIk s`cy siqgurW dI pUrn pRIq pRqIq ’c
sijAw PibAw rihMdw hY[ nwnHW aupwSnw gor mVHI mt qIrQ dwn dieAw qp sMjm
ie`k BI dMB pKMf nhIN krdw[ aus dy (Gt) ihrdy AMdr prm pUjnIk s`cy siqgurW
dI AKMf pRkwS srUp pUrn s`cI joq jI jgmgwaux l`g jWdy hn[ XQw :- byxI
kau guir kIE pRgwsu] (1192) Anuswr gurU prmysr jI Awpxy s`c srUp jwgq
www.Gursevak.com 268 q`qkrw
joq bRhm dw AMdr bwhr pRkwS kr idMdy hn, qdoN iqs gurU ipAwry svwry gurU ih`q
sIs, AMg 2 kurbwn krn vwly, ipAwry sicAwry, gurW dI pRymw BgqI sihq gurU
^wlsy jI nUM (nKwls) Su`D ^wlsw (n+Kwls) (n) ivSyS krky Su`D bRhm srUp
nKwls inrml, (jwnY) jwxy[ XQw:- khu kbIr.jn Bey Kwlsy; pyRm Bgiq ijh
jwnI]
297. koaU BieE mMufIAw sMinAwsI; koaU jogI BieE, koaU bRhmcwrI, koaU
jqI Anmwnbo] ihMdU qurk koaU rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY eykY,
phcwnbo] krqw krIm soeI, rwjk rhIm EeI; dUsro n Byd koeI, BUl BRm mwnbo]
eyk hI kI syv, sB hI ko gurdyv eyk; eyk hI srUp sBY, eykY joq jwnbo]15] 85]
DMn vwihgurU AsMK bRhmMf dy krqw purK jI, gurU ^wlsw pMQ jI dy swjk,
srb ivAwpI inrgun inrMkwr pUrn bRhm DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy dsvyN Avqwr DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU goibMd isMG swihb jI sRI
dsm AMg 19 qy &urmwauNdy hn :- swrIAW jwqW ie`k Akwl purK gurdyv jI ny
pYdw kIqIAw hn[ ienHW ’c ie`k gurdyv Akwl purK jI Awp vs rhy hn[ ^wlsw
AwdrS jxw rhy hn ik iksy BI jwq qoN nPrq nhIN krnI[
koaU BieE mMufIAw sMinAwsI; koaU jogI BieE, koaU bRhmcwrI, koaU jqI
Anmwnbo] swhn ky swh, s`c srUp s`c dy dwqy purK ibDwqy gihr gMBIr guxI
ghIr pwrbRhm pUrn bRhm Anq klwvwn AsMK sUrjW cMdRimAW dy pRkwSk AdYÍq
bRhm dw kQn kridAW &urmw rhy hn:- hy gurU srUp idl jwn ipMf prwn pRIqm
gurU ^wlsw jIE! nwr mry Gr sMpq nwsI mUMf muMfwey Bey sMinAwsI[ Anuswr koeI
(muMfIAw) mUMh isr munw ky sMinAwsI (BieE) hoieAw Bwv bx igAw hY[ koeI gorK
nwQ jI dw cylw muMdrW pw ky jtW vDw ky ibBUqI ml ky jogI bx igAw hY[ koeI
igRhsq iqAwg ky mn ieMdry ivkwrW v`loN rok ky, bRhm ividAw dw AiBAws krn
vwlw bRhmcwrI qy koeI bRhmcrj r`Kx vwlw jqI (Anmwnbo) vyiKAw jWdw hY[
ihMdU qurk koaU rwPjI iemwmswPI; mwns kI jwq sBY eykY, phcwnbo] koeI
ihMdU hY Aqy koeI muslmwn sIAw qy koeI swPeI iemwm dw cylw suMnI hY, pr swry
jIAW dI (jwq) auqpqI ie`k bRhm qoN pCwnxw kro jI[ XQw:- bRhm ibMdu qy; sB
auqpwqI] qQw:-( cwry vrn AwKY sBu koeI] bRhmu ibMd qy sB Epiq hoeI]2]
(1128) qQw:- Avil Alh nUru aupwieAw; kudriq ky sB bMdy] eyk nUr qy.sBu
jgu aupijAw; kaun Bly.ko mMdy]
www.Gursevak.com 269 q`qkrw
krqw krIm soeI, rwjk rhIm EeI; dUsro n Byd koeI, BUl BRm mwnbo] sB
dy krn vwly (krIm) ikRpwlU EhI KudwvMd krIm vwihgurU jI hn Aqy sB nUM
(rwjk) irzk dyx vwly (rhIm) rihm idl myhrvwn swihb ikRpw inDwn pUrn
Bgvwn EhI hn[ XQw:- qum dwqy Twkur pRiqpwlk; nwiek Ksm hmwry] inmK
inmK.qum hI pRiqpwlhu; hm bwirk.qumry Dwry]1]) imhrvwnu swihbu imhrvwnu]
swihbu myrw imhrvwnu] hor koeI dUjw Prk nhI hY[ ies ihMdU qurk jwqI Byd nUM
Brm dI Bu`l mMno, Bwv Brm dy Bulwvy ’c pY ky v`K 2 iPrky kwiem kr ley hn[
eyk hI kI syv, sB hI ko gurdyv eyk; eyk hI srUp sBY, eykY joq
jwnbo]15] 85] pwrbRhm Acrj gurdyv vwihgurU DMn siqgurU sRI gurU dsvyN
pwiqSwh jI &urmwauNdy hn:- is`K ihMdU muslmwn sMinAwsI jogI bRhmcwrI iesweI
boDI jYnI Awsqk nwsqk swirAW dy hI ie`k (gurdyv) mwqw ipqw srUp Akwl
purK DMn siqgurU sRI gurU nwnk nwnk dyv swihb jI hn[ ies krky swirAW nUM
ie`k vwihgurU jI dI syvw krnI cwhIdI hY[ Bwv ienHW swirAW dI syvw ie`k
vwihgurU jI dI syvw hY[ ieh swry ie`ko hI srUp jlvw nUr pRkwS hn[ swirAW ’c
ie`ko s`c srUp bRhm jI dI joq pRkwS jwnxw kro[ XQw:- sB mih joiq; joiq hY
soie] iqs dY cwnix; sB mih cwnxu hoie]
298. soriT mhlw 9] jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] suK snyhu Aru BY nhI
jw kY; kMcn mwtI mwnY]1] rhwau] nh inMidAw nh ausqiq jw kY; loBu mohu
AiBmwnw] hrK sog qy rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw]1] Awsw mnsw sgl
iqAwgY; jg qy rhY inrwsw] kwmu kRoDu ijh prsY nwhin; iqh Git bRhmu
invwsw]2] gur ikrpw ijh nr kau kInI; iqh ieh jugiq pCwnI] nwnk lIn
BieE goibMd isau; ijau pwnI sMig pwnI]3]
DMn hn DMn hn DMn hn, vwihgurU jI dy srgun srUp pUrn bRhm siqgurU sRI
gurU qyg bhwdr swihb jI DMn hn[ Awp jI hux lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW
ivckwr bYTy, DMn siqgurU sRI gurU grMQ swihb jI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn
ky, A`Kr 2 dw pUrn ipAwrw s`icAwrw Apwrw inrwrw iDAwn Dwr rhy hoN jI[
Awp jI dw prm piv`qr SuB s`cw mhwn praupkwrI DIrjDwrI ShId hoieAw sIs,
dwsn dws dy isr ’qy sj irhw hY[ XQw:- hmrY msqik dwgu dgwnw; hm krj

www.Gursevak.com 270 q`qkrw


gurU bhu swFy] Anuswr dwsn dwsW dy isr ’qy bVw BwrI krjw hY[ Awp jI Awpxw
prm piv`qr SuB s`cw su`cw au~cw DIrjDwrI mhwn praupkwrI sIs kurbwn krn
smyN bhuq au~cI ivsmwd iekwgRqw sihq AwpxI inrivkwr inrhMkwr inrMkwr
su`cI au~cI pRkwS AivnwsI AKMf joq ’c ie`kimk ivsmwd lIn rhy[ du`K Bu`K
aunINdry dI pRvwh nhIN kIqI[ sMswr dy snyh, BY iqAwg ky inrBau ie`k s`cy
vwihgurU jI dI ilv ’c iekwgr rhy[ XQw:-inrBau hoie rhy ilv eykY; nwnk hir
mnu mwnI]
AwpxI prm piv`qr au~cI su`cI bMdgI r`qI mhwn praupkwrI jIvnI ’c
pUrn vYrwg sihq syvw ismrn byAMq praupkwr kIqy[ im`tI sony duSmx im`qr du`K
suK nUM smwn smiJAw[ pUrn hMgqw inMdw duibDw AhMbuiD, pRymIAw dI mytI, AwpxI
ausqiq nhI krweI[ loB moh AiBmwn dw iqAwg kIqw, KuSI gmI mwx qoN inrwry
rhy[ iksy dy kIqy Apmwn dI prvwh nhI kIqI[ Awsw mnsw iqAwg ky, sMswr ’qy
inrws rhy[ Awp jI dy ihrdy ’c pUrn s`cy bRhm jI dw invws hY[ ies krky kwm
kroD Awp jI nUM nhIN poihAw sdw inrlyp rhy[ vwihgurU prm pUjnIk s`cy inrMkwr
DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI ny Awp jI ’qy Agm Apwr ikrpw kIqI[
ijs krky Awp jI ny pRymw BgqI sihq vwihgurU ’c juVn dI jugqI pCwxI ’qy ieh
Amolk dwq Awpxy pRymIAW nUM bKSI[ ijvyN pwxI ’c pwxI imL jWdw hY, iqvyN
Awpxy iJlimlkwr inrMkwr ivAwpk joqI srUp pwrbRhm pUrn bRhm srb pRkwSk
Anq klwvwn sd sdw imhrvwn AsMK bRhmMf AsMK sUrjW cMdRimAW dy pRkwSk
bRhm iv`c lIn rhy[ ijhVw pRymI pUrn pRym sihq Awp jI dw prm piv`qr nwm
jpdw hY, aus dy ihrdy ’c Awp Aw ky vsdy hoN[ Awp jI hux DMn s`cy siqgurU sRI
gurU grMQ swihb jI mhwrwj duAwrw, Awpxy pRymIAW dy idl idmwg surqI ibrqI
’c gurbwxI Byj rhyN hoN[ Awp jI ny, Awip kmwau, Avrw aupdys] Anuswr ieh
gursbd &urmwieAw hY[ ijhVw pRymI Awp jI dw iDAwn Dwrdw hY, inmK 2 Awp jI
nUM jpdw hY, Awp jI dI kurbwnI nUM rom 2 krky nmskwrdw hY[ dwsn dws aus
pRymI dy crn c`tdy hn[ aus gurU pRymI jI dy crnw nUM nyqrW dIAW DIrIAW nwl
plosdy hW[ aus dy crnW hyTW nyqrW dw ivCwauxw ivCwauNdy hW[ prm piv`qr prm
pUjnIk ies gursbd jI dw svw l`K jwp krky ArQ A`Kr lgW jbwnI cyqy kro[
kIrqn kQw mMnxw kro gurU prmysr jI dy prq`K drSn hn[

www.Gursevak.com 271 q`qkrw


soriT mhlw 9] jo nru duK mY; duKu nhI mwnY] vwihgurU DMn siqgurU sRI gurU
qyg bhwdr jI DMn sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy (9) nwvW nOvyN (mhlw) srUp s`cy
siqgurW Aqy siqgurW qoN vroswey mhWpurSW Amr ShIdW dI AiqAMq au~cI AvsQw
drsw rhy hn:- ijhVw (nru) sUrbIr bhwdr rom 2 krky DMn sRI gurU nwnk dyv
swihb jI dy ismrn ’c lIn, soeI; mrdu mrdu mrdwnw] Anuswr mrdW ’coN SRomxI
mrd bhwdr AqIrQ sUrbIr XoDw hY[ jo du`K nUM du`K nhIN (mwnY) mMndw, Bwxy iv`c
pRsMn snmuK rih ky, sIs q`k vwridAW AMg 2 ktwauNidAW swry du`KW nUM AMimRq
krky pINdw hY[ XQw:- sgly dUK.AMimRqu kir pIvY; bwhuiV.dUKu n pwiedw] qQw:-
sUK dUK; jn sm idRstyqw] nwnk; pwp puMn nhI lypw]6] qQw:- suKu duKu ijh
prsY nhI; loBu moh AiBmwnu] khu nwnk sunu ry mnw; so mUriq Bgvwn]13]
suK snyhu Aru BY nhI jw kY; kMcn mwtI mwnY]1] rhwau] ijs mhWpurS jI
dy mn ’c mwiekI Aqy srIrk suK nwl (snyhu) pRym nhIN Aqy Anyk qrHW dw fr BI
nhIN hY[ sony nUM im`tI mMndy hn[ XQw:-ausqiq inMidAw.nwih ijih; kMcn loh
smwin] s`q pRkwr dw fr, 1 Xh BY 2prlok BY 3jnm bydnw, 4jwq 5 An r`iKAw
6
gupq BY 7AkS mwqr BY swq 1 ies lok dy AnykW BY hn[ 2jmW dw fr 3jnm dI
(bydnw) pIVw 4smu`cI jwqI qy BY kSt Aw jwxw[ 5 ij`Qy r`iKAw nw ho sky 6gupq
Bwv ihrdy iv`coN fr pYdw hoxw, 7 AkS mwqr hI BY pY jwxw, ijs BY krky TTMbr
jWdw hY[ DMn vwihgurU gurU prmysr jI rhwau ivsrwm dy ky &urmwauNdy hn:-
nh inMidAw nh ausqiq jw kY; loBu mohu AiBmwnw] guxI purKW dy guxW nUM
AOgux krky kihxw inMdw hY[ (ausqiq) BwvyN AOguxI hovy KuSwmd kridAW aus dy
mUMh ’qy ausqq krnI ausqq hY[ AQvw AwpxI ausqq krwauxI, AwpxI ausqq
krwaux nwl ausqq krwaux dI Bu`K hor vDdI hY[ AwpxI ausqq dI Bu`K vwihgurU
jI nwloN ivCoV idMdI hY[ AwpxI ausqq krwaux nwl ausqq krwaux dI Bu`K hor
v`DdI hY[ AwpxI ijMdgI ’c AwpxI ausqq dw suBwv bx jWdw hY[ jIv AwpxI
ausqq Awp krI jWdw hY, jW DnI dI ausqq krI jWdw hY[ s`cy siqgurW dI
ausqq nhI krdw, ijs dw AiDk &L hY[ swaU dy swhmxy aus dI ausqq krIey qW
auh SrimMdgI mMndw hY[ so gurU prmysr jI AwpxI ausqq Awp nhI krdy, nw hI
krwaux dI ie`Cw hY[ kyvl Akwl purK jI dI ausqq ’c lIx hn[ Blw jy AwpW

www.Gursevak.com 272 q`qkrw


nUM Bu`K l`gI hovy ’qy AwpxI koeI ausqq krI jwvy Awpxw iF`f qW pdwrQ nwl hI
r`jygw[ keIAW jIAW nUM hr vyly AwpxI ausqq krn dI Awdq huMdI hY, suxn vwly
nUM ie`Cw nhIN huMdI, auh tok idMdw hY, keI vwrI lV pYNdw hY[ AwpxI ausqq Awp
krnI hoiCAW dw kMm hY[ vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwh jI &urmwauNdy hn :-
Awpn pRBw; n brnI jweI] (sRI dsm 52) so gurU prmysr jI AwpxI vifAweI
Awp nhIN krdy, inrol Akwl purK jI dI vifAweI ilKidAW kridAW r`jdy nhIN,
kmw ky &urmwauNdy hn :- nwnk.dunIAw kIAW vifAweIAW; AgI syqI jwil] eynI
jlIeIN.nwmu ivswirAw; iek.n clIAw nwil]) (loBu) loB nUM gurU prmysr jI k`uqy
dw hLk kihMdy hn[ XQw:- loB lhir sBu suAwnu hlku hY; hlikE sBih
ibgwry]) qQw:- loBI kw vyswhu n kIjY; jy kw pwir vswie] AMiq kwil iqQY DuhY;
ijQY hQu n pwie] hLky ku`qy dI pUC is`DI huMdI hY[ ies qrHW loBI AwdmI sB A`gy
h`Q is`Dy krky mMgdw hY[ hLky ku`qy dy J`g su`tx vWg, Dn leI kql fwky mwrky,
Apnw js qy pr inMdw krn rUpI J`g su`tdw hY[ hLikAw ku`qw pwxI qoN dUr rihMdw
hY, iesy qrHW loBI hLikAw ku`qw, swDsMg pRym nwm jl qoN dUr rihMdw hY[ dwVx
vWg dUijAW purSW pws loB dIAW g`lW krky, aunHW nUM BI loB dw hLk cVHw idMdw
hY[ (loB) Dn pdwrQ dy lwlc iv`c pUrW dy pUr kql kr dyxy, jIAW nUM kql krky
Dn pdwrQ Kohxw loB hY[ (mohu) muh`bq jW ipAwr[ mUrCw, AigAwn, mUrKqw,
Bu`l[ jIv dI auh ibrqI ijs duAwrw auh sMswrk pdwrQW Aqy BogW nUM s`q mMn ky
aunHW ’c l`gdy hn[ ivcwr, ibbyk vYrwg vwihgurU mMqr dy AiBAws qoN pry rihMdy
hn[ XQw:- (mohu kutMbu sBu kUVu hY kUiV rihAw lptwie] (1424)
nh inMidAw nh ausqiq jw kY; loBu mohu AiBmwnw] DMn hn DMn hn DMn hn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qyg bhwdr swihb jI DMn hn, hux lohy dy
qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYT rhy hn[ hux Awpxw prm piv`qr SuB s`cw
sIs kurbwn kr rhy hn[ (jw) ijMnHW (kY) dy ihrdy ’c AQvw jIvn ’c, iksy dy
guxW nUM AOgux kihx rUp inMdw nhIN hY, Aqy (nh ausqiq) iksy dy mUMh qy KuSwmd
vjoN aus dI ausqq nhIN krdy Aqy nw hI AwpxI ausqq dI ie`Cw r`Kdy hn[ gurU
prmysr jI jIAW nUM mwr ky aunHW dw Dn pdwrQ Kohx dw loB BI nhIN krdy Aqy
Dn pdwrQ, sMswrI srIrW dw moh, qy (AiBmwnw) hMkwr BI nhIN krdy[ sRI gurU jI

www.Gursevak.com 273 q`qkrw


ny Awpxy ipAwry swihbzwdy jI dI nON swl dI aumr Aqy srb`q prvwr guris`KW dw
moh iqAwg ky 1732 ib: sMmq nUM id`lI ShIdI dy id`qI[
hrK sog qy rhY inAwrau; nwih mwn Apmwnw]1] prmpUjnIk s`cy siqgurU
DMn sRI gurU qyg bhwdr swihb s`cy pwiqSwh jI lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky iklW
ivckwr, swvDwn eykwgr cIq] bYTy (hrK) KuSI ’qy (sog) gm icMqw, Sok qoN
inAwry rhy, gurU prmysr jI nUM Awpxy Awdr mwx siqkwr dI ie`Cw nhIN Aqy
(Apmwnw) inrwdr hox qoN BI inAwry hn[ sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy lwly goly
jI KuSI gmI qoN inAwry rihMdy hn[ aunHW ipAwirAW nUM (mwn) siqkwr dI ie`Cw
nhIN Aqy (Apmwnw) inrwdr hox qoN BI prvwh nhIN krdy[
Awsw mnsw sgl iqAwgY; jg qy rhY inrwsw] (Awsw) lMmy smyN qoN kwmnw
ie`Cw l`gI hovy, ijvyN spu`qr kwmnw Awid SyK iclI vWg iKn 2 kwl ’c (mnsw)
vwSnw &urI jwxI Bwv ijhVI cIj dyKxI aus dI pRwpqI dI ie`Cw &urI jwxI mnsw
hY[ vwihgurU mhlw 9 jI, AwpxI swrI jIvnI ’c pUrn vYrwg iqAwg dw iqAwg,
ismrn ’c rom 2 krky lIn Awsw mnsw sB C`f ky j`g ’qy inrwsy rhy[ DMn
vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI dw lwlw golw jI, Awsw mnsw swrIAW
iqAwg ky, j`g ’qy ijaux dI Aws C`f ky inrwsw rhy[ XQw:- mrxY kI icMqw nhI;
jIvx kI nhI Aws] qQw:- ivic Awsw; hoie inrwsI] so jnu imilAw; hir
pwsI])
kwmu kRoDu ijh prsY nwhin; iqh Git bRhmu invwsw]2] ( kwm) kwm 2 sB
jg khY, kwm n jwnY koie[ jyqI mn kI kwmnw kwm khwvY soie[ (kwm) ivkwr,
ijs krky nr nwrI AMny ho ky bypq huMdy hn[ XQw:- iCvY, kwmu n puCY jwiq]
(kRoDu) gu`sw, AMD krau idRgvMqn kau; sRvnvMqn kau bdrau kr fwrau[ ipAwrI
cIj dy CyVn, pohx qoN mn ny qIbr qIKx gu`sy ho jwxw kroD hY[ kRoD ’c AwqmGwq
kr lYNdw hY[ msUm b`icAW nUM BI kql kr idMdw hY[ kRoD A`g hY, ies dw rMg
kwLw, qmoN gux hY[ kRoD Awpxy siqkwr Xog bjurgW dw BI iqRskwr kr idMdw hY[
gu`sy ’c Aw ky srwp BI dy idMdw, A`g lw idMdw hY[ bMb su`t ky dunIAW nUM PUkx l`g
jWdw hY[ ijvyN kroD ’c Aw ky hrnwKS ny prm pUjnIk Bgq pRihlwd jI nUM
qlvwr iK`c leI[ XQw:- kwiF KVgu koipE irswie] quJ rwKnhwro moih bqwie]
(1194) kRoDI, kRoDI nUM imly kroD vD jWdw hY kRoD nwl srIr nUM AnykW rog l`g

www.Gursevak.com 274 q`qkrw


jWdy hn[ DMn sRI gurU qyg bhwdr swihb s`cy pwiqSwh jI dy ihrdy rom 2 ’c pUrn
bRhm jI dw invws hY[ lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky ik`lW ivckwr bYTy vwihgurU
vwihgurU jpdy rhy[ gu`sy nwl srwp qW kI dyxw sI? sgoN Bu`K aunINdrw kubol kSt
shwridAW lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky iklW ivckwr bYiTAW Bog dy vYrwgmeI slok
DurW dI gurbwxI aucwrI[ DMn gurU prmysr jI praupkwrI vwihgurU DMn s`cy siqgurU
sRI gurU nwnk dyv swihb jI dy AiqAMq ipAwry sicAwry ijs lwly goly nUM (kwmu)
ivkwr (kroDu) gu`sw nhIN (prsY) CoNhdw, iqs ipAwry dy (Gt) ihrdy ’c (bRhm)
ivAwpk pRkwS srUp vwihgurU jI dw invws hY[
gur ikrpw ijh nr kau kInI; iqh ieh jugiq pCwnI] (gur) DMn vwihgurU
siqgurU nwnk dyv swihb jI ny Awpxy AiqAMq ipAwry ijs lwly goly ’qy ikrpw
kIqI hY, (iqh) iqs v`fBwgy mhWpurS q`q byqy ny du`K ’c Bwxw mMn ky du`K nw mMnx,
suK moh Aqy BY iqAwgx, sony lohy nUM brwbr mMnx, inMdw ausqq loBu AiBmwn
iqAwgx, hrK sog qoN inAwry rihx, mwn dI ie`Cw iqAwgx, inrwdr jrn, Awsw
mnsw iqAwg ky j`g ’qy inrwsy rihx, kwm kRoD qoN inrlyp rihx dI ieh jugqI
pCwxI hY[
nwnk lIn BieE goibMd isau; ijau pwnI sMig pwnI]3] (nwnk) DMn
vwihgurU siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI &urmwauNdy hn:- auprokq guxW vwly
DMn sRI gurU nwnk dyv swihb jI dw lwlw golw mrd sUrbIr bhwdr sUrw, inrgun
srgun dI eykqw kr ky (goibMd) ivAwpk bRhm ’c mn bwxI srIr, rom 2 krky
ieauN lIx ho igAw ijvyN pwxI ’c pwxI iml jWdw hY[ XQw:- ijau jl mih; jlu
Awie Ktwnw] iqau joqI sMig; joiq smwnw] qQw:- sUrj ikrix imly; jl kw jlu
hUAw rwm] joqI joiq rlI; sMpUrnu QIAw rwm] DMn vwihgurU AsMK bRhmMf dy krqw
DMn DMn siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihb jI ny DurW dI gurbwxI ’c jo AnMq gux
ilKy hn, prmpUjnIk prm piv`qr Awpxw SuB s`cw su`cw au~cw sIs kurbwn krky
aunHw guxW nUM Awp kmwieAw hY[
iesy ’qy Amolk vYrwgmeI swKI:- prm pUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qyg
bhwdr swihb jI qy pwpI DIr m`l ny goLI clvwauxI:- DMn siqgurU sRI gurU nwnk
SwhI sMmq 195 qy 1721 ibkRmI cyq SudI cOQ nUM, hLky pwpI sIhyN msMd ny DIr
m`l nUM ikhw, mYN siqgurU nOvyN pwiqSwh jI dy goLI mwrnI hY[ ” ies ny ikhw’ myry

www.Gursevak.com 275 q`qkrw


cwcw jI l`gdy hn, jnm qoN mYnUM ie`k vwr BI kOVw nhIN boly ’qy nw kdy mYnUM mwirAw
hY[ hrK sog duhu mwih inrwlw; krxYhwru pCwqw]) Anuswr, hrK sog dohW qoN
inAwry pUrn sMq mhWpurK hn[ ies krky mYN auhnw ’qy goLI ikvyN clwvW?” (hau
mwrau hau bMDau Cofau muK qy eyv bbwVy] ( 390) Anuswr, hMkwrI msMd ny ikhw,
” goLI mYN clwauxI hY, gurU qUM bxnw hY[ jy qUM nhIN mMnygw qW AsIN msMd lok ij`Qy
Awpxy coLy dI bWh JwVWgy, au~Qy hI soFIAW ’coN ijs nUM cwhIey gurU bxw lvWgy[
ies qrHW loB dy ky dbwA ky mnw ilAw[
vwihgurU] sRI siqgurU swihb jI gurqw g`dI ibrwjmwn hox qoN mgroN
pihly idn Swm nUM suMdr GoVI ’qy Asvwr ho ky, bwhr tihlx gey, vwpsI ’qy gurW
dy vYrI DIr m`l dy fyry koL dI lMGidAW qoN, bdmwS hlky msMd sINhy ny gurU
prmysr jI ’qy goLI clweI[ GoVI qRbkI, s`cy siqgurW ny ikhw ‘Bly DIr m`lw!
Bly DIr m`lw!” hir jn rwKy gur goivMd] Anuswr, prm pUjnIk s`cy siqgurU sRI
gurU nwnk dyv swihb jI ny r`iKAw kIqI[
vwihgurU] Awpxy AsQwn ’qy Aw ky AiqAMq vYrwg sihq iekWq bYT ky
ismrn ’c lIn ho gey[ ij`Qy hux drbwr swihb jI dy brwbr prm pUjnIk sRI
mMjI swihb jI SuSoBq hn[ vwihgurU] sIhyN msMd ny p`cI bdmwSW nUM nwl lY ky,
dubwrw Pyr, gur goivMdu. gouivMdu gurU hY; nwnk. Bydu n BweI] Anuswr, goivMd srUp
s`cy siqgurW ’qy goLI clweI[ aus smyN fyry ’c ivrly 2 pRymI sn[ auhnW ’coN
ijhVw boilAw, aus nUM ku`t mwr kIqI[ goLI gurU prmysr jI dy m`Qy nUM c`t ky DrqI
’qy jw if`gI, m`Qy ’coN prm piv`qr KUn dIAW bUMdW if`gIAW[ iKmw dy swgr gurU
aujwgr DIrjDwrI mhwn praupkwrI s`cy siqgurW ny srwp nhIN id`qw[ XQw:-
shxsIl sMqM; sm imqRs´ durjnh] AkwS vWg inrKoB inrvYr smidRst AvsQw
’c lIn rhy[ prmpUjnIk mwqw nwnkI jI ny sIhyN msMd nUM qwV ky ikhw, ” jy myry
lwl jI dy goLI l`g jWdI qW Pyr qUM ik`Qy lukdw? AsIN Awpxy Gr grIbI nwl
guzwrw krdy hW, iqRSnw dy swVy hoey, qusIN sRI krqwrpur swihb jI qoN Aw ky swfy
goLIAW mwrdy hoN, iqRSnw ’c sVdy hI rhoNgy, Akwrx vYr krdy hoN[ ”XQw:- sMqw
nwil vYru kmwvdy; dustw nwil mohu ipAwru] AgY ipCY suKu nhI; mir jMmih vwro
vwr]
299. vwihgurU] FIT pwpI msMd 500 mohr, gurU ky lMgr dy BWfy qy sB
ku`J lu`t ky lY gey[
www.Gursevak.com 276 q`qkrw
ie`k pRymI dOV ky, pRymI m`KxSwh jI dy fyry igAw, ikhw, “m`KxSwh jI!
qusIN joro jorI s`cy siqgurU swihb jI nUM pRgt krky, byAdbI dw pwp K`itAw hY[ ”
goLI clwaux bwry d`isAw, suxidAW swr BweI m`KxSwh jI ny bIrrs Dwr ilAw,
Apxy 500 juAwnW smyq krwry qkVy h`QIN, dMBI DIrm`l nUM Gyrw pw ilAw[ XQw:-
iek rqI iblm n dyvnI, vxjwirAw imqRw; EnI qkVy pwey hwQ] pwpI msMd sMq
doKI SIhyN dIAW muSkW bMn@ ky, dust doKIXin; pkir pCwro] 42] Anuswr ^Ub soDw
lwieAw[ XQw:-jYkwru kIE DrmIAw kw; pwpI kau fMfu dIEie] DIrm`l nUM qwV ky
ikhw, “jy qUM siqgurU swihb jI dw BqIjw nW l`gdw huMdw qW qyrI BI jwn mwr dyxI
sI, hux au~lU vWg ib`t 2 dyKdw hYN[ ” DIrm`l nUM k`cIAW qrylIAw Aw geIAW[
gurU ipAwry pRymI m`KxSwh jI ny gurU Gr dw swrw mwl vwips ilAWdw[ bguly ijau;
rihAw pMK pswir] Anuswr DIrm`l bnwautI gurqw dy KMB KlwrI bYTw sI[ aus dw
swrw swzo smwn qoV PoV idqw[ prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI BI
nwl ilAWdy[ pRB myry Eie; bYrwgI iqAwgI] srUp s`cy siqgurU nOvyN pwiqswh jI ny
pRymI m`KxSwh jI nUM ikhw, “BweI! swrw smwn vwips krky Aw[ ” ies ny ikhw,
“dws ny nhIN vwips krnw jI, swry kihxgy fr gey hn[ AYsy hMkwrIAW A`gy
Jukxw nhIN cwhIdw, ijn@W ny Awp jI ’qy goLI clweI hY[ ” s`cy siqgurU swihb jI
ny ikhw, “BweI! so isKu sKw bMDpu hY BweI; ij gur ky Bwxy ivic AwvY] Anuswr
is`K nUM cwhIdw hY, bcn mMny[ jy Awp jI ny smwn vwips nhIN krnw, qW dws ny
Awp jI nUM aupdyS nhIN dyxw[ ” hukim mMinAY hovY prvwxu; qw KsmY kw mhlu
pwiesI] Anuswr AwigAwkwrI is`K ny smwn vwips kr idqw, (pr sRI gurU gRMQ
swihb jI bwry siqgurU swihb jI nUM nhIN d`isAw qy nw hI vwips kIqy) qW s`cy
siqgurU swihb jI ny ieh aupdyS b^iSAw:- “hy m`KxSwh jI!pUry gur kw; suin
aupdysu] Anuswr SrDw sihq suxo! dws dy pRgt hox qoN DIrm`l dI pUjw hoxo ht
geI, BwvyN dws dw aus nwl koeI JgVw nhIN sI, pr dws aus dy gurU bxn c rok
bx igAw, aus ny dws ’qy goLI clw idqI[ lwlcI qy ivkwrI dy mnorQ dI pUrqI
’c ijhVw ivGn bxdw hY, aus ’qy auh kRoD krky aus nUM mwr idMdw hY[ jy dws
lwlc nw iqAwgy qW is`K lwlc ikvyN iqAwgxgy? lwlc iqAwg ky vwihgurU s`cy
siqgurU swihbwn jI dIAW im`TIAW ^uSIAW ikvyN pwauxgy[ ”
300. murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik shIdu, Brm Bau

www.Gursevak.com 277 q`qkrw


Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ pIhix
hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n
hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId, pug Klovxw]
prm pUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU DMn sRI gurU pMjvyN pwiqSwh jI dy mwmw jI
gurmuiK mhWpurS BweI gurdws swihb jI AwpxI qIjI vwr dI 18 vIN pauVI ’c
gurU prmysr jI dy murId jI dy bhuq au~cy gux &urmwauNdy hn jI:-
murdw hoie murId; n glI hovxw[ gurU prmysr jI dw (murId) cylw, lwlw
golw gurU jI dy snmuK, gurU vwsqy ( murdw) ShId ho jwvy[ ijvyN smUMh is`K ShId[
dUjw ArQ :- ijvyN koeI prm pUjnIk s`cy siqgurW jI dI ikrpw hox qoN mhWpurSw
duAwrw Ardws krw ky sdw leI Srwb C`f dyvy, aus dy im`qr kihx pI, auh khy
“mY nhIN pIxI, ’ auh kihx swfy v`loN mr igAw, ” A`goN “hW mr igAw” “f`ky
qoV dyeIey, “qoV idau!” ies qrW DMn vwihgurU siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb
jI dw (murId) AOguxW v`loN, ijauNdw hI mr jwvy vw kusMgq v`loN mr jwvy[ ijvyN
murdy nUM sMklp ivklp nhIN Purdw iqvyN gurU prmysr jI dy s`cy crn kmlW ’qy pY
jwvy, auTx dw sMklp nw kry[ Awpxw Purnw sMswr iv`c nw jwx dyvy[ ieauN sMswr
v`loN ijauNdw mr ky vwihgurU jI nUM bu~J lvy[ XQw:- jIvq mrY; buJY pRB soie] AYsw
murId g`lW nwl nhI hoieAw jWdw[ ijvyN phwVIAw nUM s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwh
jI ny AMimRq Ckx leI ikhw, aunW ikhw, “jI DoqI bodI jM\U Awid icMn r`KWgy,
jdoN koeI mirAw krygw JMf luhwieAw krWgy[ ” ieh sux ky vwihgurU jI mhlw 10
jI Awpxy muKwribMd dy A`gy rumwl krky bhuq hI h`sy[
swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ sB qoN v`fy vwihgurU siqgurU DMn sRI
gurU nwnk dyv swihb jI dw murId (swbru) sbr sihq sMqoKI Bwv XQw lwB qQw
sMquSt rhy[ s`cy crn kmlW ’c s`cI ilv lwvy[ (isdik) idl dI s&weI
inSkptqw, s`cy ivsmwd gurU prmysr jI nUM Awpxw sIs Arp dyvy jI[ ijvyN DMn
bwbw dIp isMG swihb jI Awid smUMh gurmuiK snmuK ShIdW ny isdk dI is`KI
kmweI[ (shIdu) gurU prmysr dy snmuK ShIdI pwvy jI[ ijvyN bwby mhW isMG jI
Awid byAMq XoiDAW ny ShIdIAW pweIAW[ kurbwnI dyx dw fr Brm (Kovxw) nws
kry[

www.Gursevak.com 278 q`qkrw


golw mul KrIdu, kwry jovxw[ (rwm rqnu qb pweIAY jau pihly qjih
srIru] 31]) ( 1366) Anuswr rwm rqn dI pRwpqI leI gurU prmysr jI pws
Awpxw qn mn isr sdw leI Ardws krky s`cy siqgurW dw mul KrIdI lwlw golw
bxy[ XQw:- mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw;
ijqu lwieAw.iqqu lwgw] Anuswr ijvyN m`ul KrIidAw lwlw golw jvwb nhI dy
skdw[ ies qrHW s`cy siqgurW dw mul KrIidAw lwlw golw bxy[ XQw:- hau mUrKu
kwrY lweIAw nwnk hir kMmy]3]) (449) DMn vwihgurU siqgurU rwmdws jI syvw
mMg rhy hn Aqy ic`q lw ky syvw kIqI[ XQw:- siqgur kI syvw sPlu hY; jy ko kry
icqu lwie] Anuswr hr vyly pUrn gurU jI dy ( kwry) thl iv`c ( jovxw) juVnw
kry[ ibnw isr dy syvw kry[ XQw:- qY swihb kI.bwq ij AwKY; khu nwnk.ikAw
dIjY] sIsu vFy kir. bYsxu dIjY; ivxu isr.syv krIjY] ikau n mrIjY.jIAVw n
dIjY; jw.shu BieAw ivfwxw])
nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw sovxw[ iqs m`ul KrIdy lwly goly nUM rwq idny
ie`k rs syvw kridAW srIrk Bu`K qy Awsw rUpI Bu`K nw hovy[ vw nINd qy Aiv`idAw
rUpI nINd BI nw hovy nw Kwxw sovxw kry Bwv Kwx sOx dw lwlc BI iqAwgy[ AYsw
ivsmwd idvwnw msqwnw ho ky Awpw guAw ky inmrqw grIbI nwl vwihgurU gurU jI
nUM rom 2 krky nmskwr, DMnvwd kridAw gurU syvw kry jI[
pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ mu`l KrIidAw lwlw golw gurU prmysr jI
Aqy gurU sMgq jI vwsqy (jdId) s`jrw Awtw pIhxw kry hr fMg ijqnw pIhxw
s`jrw hY[ Aqy pwxI Fox dI syvw BI kry[
pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ pUrn pRym sihq gurU prmysr jI dy crn
mil ky Dox ’qy ru`q Anuswr p`Kw krn dI( qwgId) pikAweI idRVqw kry[ ijvyN sMq
BweI bwlw jI[
syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ gurU jI dw murId lwlw golw syvk(
sMjIdu) vzndwr, gihr gMBIr vwihgurU ’c AByd, Awp gvwey syvw kry[ nw h`sy
Aqy nw hI rovy, mwx dI ie`Cw nw kry, Apmwn hoey qoN foly nw, mwx Apmwn qoN
rihq rhy XQw:- mwn AiBmwn mMDy; so syvku nwhI] qQw:- Awpu gvwie.syvw kry;
qw ikCu pwey mwnu] syvk inmK 2 hrI jI dw ismrn kry[ XQw:- so syvku; ijsu
ikrpw krI] inmK inmK; jip nwnk hrI] syvk AYsw sMjId gMBIr hovy jykr

www.Gursevak.com 279 q`qkrw


prmpUjnIk gurU prmysr jI iJVkx qW im`Tw mMny[ ijvyN DMn vwihgurU siqgurU
rwmdws swihb jI ny im`Tw mMinAw[ XQw:- jy guru iJVky q mITw lwgY jy bKsy q
gur vifAweI] 25] ( 758)
dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ ies qrW lwlw golw vwihgurU jI dy dr
dw( drvys) ku`qw, mMgqw, nyk swaU gurmuiK, P`kr PkIr bx ky vwihgurU jI dy dr
iv`c (rsId) phuMc ky (iprm) iprI dy pRym rs iv`c (Bovxw) iB`j ky (Bovxw) Bogxw
kry jI[
cMd mumwrK eId, pug Klovxw] gurmuiK mhWpurS BweI gurdws swihb jI
bVI hI kmwl kridAW Coty dws lwly goly, Zulwm murId syvk gurU dy kUkr bxn
dw bhuq v`fw gux d`sdy hn[ Cotw bxny krky pUijAw jWdw ’qy sMpUrn ho jWdw hY[
ijvyN dUj nUM eId dw cMd Cotw huMdw hY[ muslmwn Brw eId dy cMd nUM vDweIAW
mubwrkW kihMdy hn[ ihMdU Brw BI cVHdy cMd nUM m`Qw tykdy hn qy iPr auhI dUj dw
cMd puMinAw nUM sMpUrn ho jWdw hY[ XQw:- pUinau, pUrw cMd Akws] so gurU prmysr
jI dw murId Cotw bx ky vwihgurU srUp bxn qoN pUijAw jWdw hY[ XQw:- hir kw
syvku; so hir jyhw] qQw:- ijn@ nwnku siqguru pUijAw; iqn hir pUj krwvw]
vwihgurU DMn siqgurU sRI gurU nwnk dyv swihb jI mhwrwj Aim`q myhr krky Awpxy
s`c srUp dr Gr dy kUkr mMgqy murId lwly goly bxwau jI[
301. hau iqsu.Goil GumwieAw; gurmiq.irdY grIbI AwvY[ hau iqsu.Goil
GumwieAw; pr nwrI dy.nyiV n jwvY[ hau iqsu.Goil GumwieAw; pr drbY no.hQu n
lwvY[ hau iqsu.Goil GumwieAw; pr inMdw suix.Awpu htwvY[ hau iqsu.Goil
GumwieAw; siqgur dw aupdysu kmwvY[ hau iqsu.Goil GumwieAw; QoVw svY.QoVw hI
KwvY[ gurmuiK soeI; shij smwvY]4]
hau iqsu.Goil GumwieAw; gurmiq.irdY grIbI AwvY[ gurmuiK ipAwry BwrI
gurdws swihb jI Amulo Amul b^SS krky gurmuiK dy pwk piv`qr gux d`sdy hn
:- dwsn dws iqs gurmuiK qoN (Goil GumwieAw) vwrny Pyrny jWdw hY[ ijs dy ihrdy
’c gurmiq duAwrw grIbI AwauNdI hY[ ijvyN DMn BweI gurmuiK mhWpurS hymw jI
tu`tI JOpVI ’c Bjn ismrn bMdgI krdy sn[ isLw cug ky Awey rwhI pWDI dI
h`QIN c`kI pIh ky syvw krdy sn[ XQw:- suKI bsY mskInIAw; Awpu invwir qly]
qQw:- bsqw qUtI JuMpVI; cIr siB iCMnw] jwiq n piq n Awdro; auidAwn
BrimMnw]
www.Gursevak.com 280 q`qkrw
hau iqsu.Goil GumwieAw; pr nwrI dy.nyiV n jwvY[ dwsn dws iqs guris`K
qoN vwrny Pyrny jWdw hY[ ijhVw prweI iesqrI dy nyVy nhIN jWdw jI XQw:- pr Dn
pr dwrw prhrI] qw kY inkit bsY nrhrI]1] qQw:- dyiK prweIAw cMgIAW;
mwvW BYxw DIAW jwxY[ ijvyN gurmuiK rwjw rukmWgd jI ApCrw qy moihq nhIN hoey
inrlyp rhy[ rukmWgd krqUiq rwmu jMphu inq BweI]) (1394)
hau iqsu.Goil GumwieAw; pr drbY no.hQu n lwvY[ dwsn dws iqs qoN vwrny
Pyrny jWdw hY[ ijhVw gurmuiK ipAwrw prwey Dn nUM h`Q nhIN lwauNdw jI[ ho, pr
Dn pwhn quil; iqRXw pr, mwq hmwrY]
hau iqsu.Goil GumwieAw; pr inMdw suix.Awpu htwvY[ dwsn dws iqs
gurisK ipAwry qoN vwrny Pyrny jWdw hY[ jo prweI inMdw suxn qoN Awpxy Awp nUM
htwauNdw hY qy Awpxy Awp nUM sB qoN mMdw smJdw hY[ XQw:- krn, n sunY; kwhU kI
inMdw] sB qy jwnY; Awps kau mMdw]
hau iqsu.Goil GumwieAw; siqgur dw aupdysu kmwvY[ dwsn dws iqs gurmuiK
qoN vwrny Pyrny jWdw hY jo prm pUjnIk s`cy siqgurW jI dy s`cy ipAwry sicAwry
Apwry SuB inrml au~jl aupdyS nUM kmwauNdw hY ijvyN DMn bwbw bu`Fw swihb jI ny
kmwieAw hY[
hau iqsu.Goil GumwieAw; QoVw svY.QoVw hI KwvY[ dwsn dws iqs gurmuiK
ipAwry qoN vwrny Pyrny jWdw hY jo QoVw sONdw qy QoVw hI KWdw hY[ AYsy sMqoKI mhWpurS
dy Awls ivkwr nINd tl jWdy hn[ ijvyN gurU pMQ ’c BweI swihb milAwgr isMG
swihb jI mhwn pRis`D sMqoKI hoey hn[ XQw :-QoVw svxw Kwvxw; QoVw bolnu
gurmiq pwey[ qQw:- En@I dunIAw qoVy bMDnw; AMnu pwxI QoVw KwieAw]) Alp
Ahwr sulp sI inMdRw, dXw iCmw qn pRIiq]) KMifq indRw Alp AhwrM; nwnk qqu
bIcwro]
gurmuiK soeI; shij smwvY]4] ijhVw gurmuiK aupoRqk gurU is`iKAw nUM
kmwauNdw idRV krdw hY auhI (shij) SwqI (shij) DIrj (shij) igAwn, shj
AvsQw iv`c smWauNdw hY jI[
302. hau AprwDI gunhgwru; hau bymuK mMdw] coru Xwru jUAwir hau; pr
Gir johMdw] inµdku dustu hrwmKoru; Tgu dys TgMdw] kwm kRoDu mdu loBu mohu; AhMkwr
krMdw] ibswsGwqI AikrqGn; mY ko n rKMdw] ismir murIdw FwFIAw; siqguru
bKsMdw] 21] 36] (Bw:gu:)
www.Gursevak.com 281 q`qkrw
vwihgurU pRym pRcwr gur pUry kau nmskwr:- DMn vwihgurU s`cy siqgurU sRI gurU
nwnk dyv swihb jI s`cy pwiqSwh jI, Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] Anuswr
gurmiq mrXwdw Awp kmweI hY[ ijvyN Awpxy Awp nUM kUkr iliKAw hY[ XQw:- sg
nwnk dIbwn msqwnw; inq cVY svwieAw] iesy qrW sRI gurU jI Awpxy prm
piv`qr prm pUjnIk dsW jwimAW AMdr byAMq kurbwnIAW krdy hn[ aubLdI dyZ
AMdr bYTxw, sIs kurbwn krnw, srvMs kurbwn krnw Pyr Bwau BgqI dy bcn
kihxy kmwauxy[ ijvyN iDAwn DrIey hux gurU prmySr jI au~bldI dyg ’c bYT ky pVH
rhy hn[ KqRI bRwhmxu sUdu bYsu; auDrY ismir cMfwl] ijin jwinE.pRBu Awpnw;
nwnk.iqsih rvwl]) (sy ismrih; ijn Awip ismrwey] nwnk qw kY; lwgau
pwey]3] DMn vwihgurU gurU prmysr jI Akwl purK jI dy snmuK pRym bynqI krdy
hn[ hy vwihgurU jI !ijMnw ny Awpxy Awp nUM jwixAw hY BwvyN cMfwl BI ikauN nw
hovx dwsn dws aunHW dI crn DUiV hY[ grIb is`K gurU prmysr jI dI ivsmwd
au~c krnI kmweI kurbwnI pRymw BgqI nUM rom 2 krky jpdw iDAwauNdw nmskwr
krdw hY[ Awpxw sIs AMg 2 gurU prmysr jI qoN kurbwn krdw hY[ gurU prmysr
jI AsMK bRhmMfW dy mwlk rcnhwr Aqy aunHW ’c ivAwpk hn[ AsMK AgnIAW
ibjlIAW titAwixAw nUM hux pRkwS rhy hn[ AibnwsI s`c srUp ie`k rs pUrn
sMpUrn ho rhy hn[ XQw:-( pUrn pUir rihE sMpUrn sIql sWiq dieAwl deI])
(822) qQw:- ijmI jmwn ky ibKY; sm`sq eyk joq hY] n Gwt hY.n bwF hY; n Gwt
bwF hoq hY]) AYsy pUrn praupkwrI DIrjDwrI AKMf s`cy AibnwsI pRkwS srUp
vwihgurU jI dy snmuK v`D qoN v`D inmRqw hlImI grIbI dy bcn kihx dy AsMK
kroVW AnMd hn[ jdoN ihrdw gurU pRym ’c ivMinAw jwvy qdoN gurU crnW nUM C`f ky,
sMswr ’c nhIN jWdw[ XQw:- rwm jpq qnu 1jir kI n jwie] rwm nwm icqu
rihAw smwie]1] qQw :- mgnu BieE ipRA pRym isau; sUD n ismrq AMg] qQw:-
cuBI rhI sRüq; pRBu crnn mih] s`cy siqgurW dy dIrG Awsy Anuswr pUrn bRhm
igAwnI inrml au~jl gurmuiK snmuK inry nUro nUr BweI gurdws swihb jI gurU
prmysr jI dy dys ’c vsidAW hoieAw Awpxy AOgux d`s rhy hn[ BwvyN Awp jI dy
iv`c ie`k vI AOgux nhI hY[ pr Pyr BI AYnI inmRqw dy bcn gurU prmysr jI dy
snmuK kih rhy hn[ ieh gux pUrn mhWpurSw ’c huMdw hY[ gurU prmySr jI dy
snmuK Awpxy Awp nUM, inrgun nIc Ajwn AikRqGx kwmI kRoDI cwqrI hMkwrI

www.Gursevak.com 282 q`qkrw


ivkwrI kUkr cimAwr julwhw jwck AMDlw pRdysI Awid ibnY bynqI krn dy AsMK
AnMd hn[ v`fw khwaux dy AsMK kSt hn[ ijvyN ibjlI pY jWdI hY[ iqvyN v`fw
khwaux nwl hMgqw pY ky swV jWdI hY[ prm pUjnIk sMq bwbw gurbcn isMG swihb
^wlsw jI dw bcn hY ik BweI hMgqw AwauNdI ibjlI vWg hY Aqy jWdI siqgurW dI
ikrpw nwl hY[ hMgqw qoN bcx dw ieh ielwj hY[
hau AprwDI gunhgwru; hau bymuK mMdw] dwsn dws (AprwDI) doSI, gunwhI,
gurU qoN bymuK ho ky mMdy krm krn vwlw ( mMdw) BYVw hY[ XQw:- kbIr, sB qy hm
bury; hm qij.Blo sBu koie] qQw:- hm AprwD. pwp bhu kIny; kir dustI cor
curwieAw]
coru Xwru jUAwir hau; pr Gir johMdw] dwsn dws prwieAw Dn pdwrQ
crwaux vwlw cor Aqy Awp jI dw b^iSAw pdwrQ Ck ky nwm nhIN jpdw, nwm nw
jpxy krky Awp jI dw cor hY[ XQw:- nwmu durwie clY; so coru]3] (Xwru) prweI
iesqRI nwl dosqI krn vwlw (Xwru) jUeybwj, Aqy mnuKw jnm rUpI bwjI nUM iviSAw
rUpI jUey ’c hwrn vwlw jUeybwj hY[ dwsn dws prwey GrW nUM (johMdw) q`kx vwlw
kptI hY[ XQw:- (kutMbu dyiK ibgsih kmlw ijau; pr Gir johih kpt nrw]1])
(92)
inµdku dustu hrwmKoru; Tgu dys TgMdw] prwey guxI purKW dy guxW nUM AOgux
krky kQn vwlw inMdku, (dustu) Kotw (du) dvYq (iest) ipAwrI hY[ AYsw dustu,
(hrwmKoru) Awp jI dw lUx Kw ky hrwm krn vwlw hrwmKor hY[ XQw:- khu nwnk;
hm lUx hrwmI] bKis lyhu; pRB AMqrjwmI]) (Tgu) swry dys nUM T`gx vwlw T`g hY[
XQw:- (hau TgvwVw TgI dysu]) (24)
kwm kRoDu mdu loBu mohu; AhMkwr krMdw] dwsn dws (kwm) ivkwr (kRoDu) gu`sw
(loBu) lwlc ihrs, lbu (mohu) AigAwn mUrKqw B`ul iehnw pMjW ivkwrW ’c K`cq
ho ky ienHW dw (mdu) kmL iek`Tw krdw hY Bwv ienHW krky (mdu) pwgl ho irhw hY[
XQw:- (qum khIAq hO jgq gur suAwmI] hm khIAq kiljug ky kwmI]1])
(710)
ibswsGwqI AikrqGn; mY ko n rKMdw] dwsn dws (ibswsGwqI) ivSvws
dy ky mrvwaux vwlw (AikrqGn) gurW dy kIqy praupkwrW nUM Bulwaux vwlw,
AikRqGx DrqI qy Bwr hY jI[ XQw:- Bwry BueI AikrqGx; mMdI hU mMdy] dwsn
dws nUM gurW qoN ibnW koeI BI nhIN r`Kdw jI[
www.Gursevak.com 283 q`qkrw
ismir murIdw FwFIAw; siqguru bKsMdw] 21] 36] gurmuiK mhWpurS BweI
gurdws swihb jI Awpxy vIh AOgux snmuK d`s ky inmRqw dI h`d jxw rhy hn[ hy
mnw! vwihgurU DMn siqgurU nwnk dyv swihb jI cOhW ju`gW dy srwipAW klMkIAW
rwkSw nUM ( bKsMdw) b^Sx vwly inrguxW ’qy gux krn vwly hn[ XQw:- nwnk
inrguix guxu kry guxvMiqAw guxu dy] (2) ( bury nwl sB krn buirAweI mw& krn
keI isAwxy, bury nwl iPr nykI krnI ieh gur nwnk jwxy[ pRIqm; pyRm Bgiq ky
dwqyÒAYsy siqgur prmysr jI pws qn mn Dn isr Arp ky gurU prmysr jI dw m`ul
^rIidAw lwlw golw Zulwm Aqy( FwfIAw) js gwaux vwlw bx ky gurU prmysr jI
dw rom 2 krky ismrn kr[ ijvyN gurU prmysr jI ny kOfy rwKs Awid kroVW
doSIAW nUM b^iSAw hY qYnUM BI b^S lYxgy[ AQvw:- hy murId siqgurW dw js gwaux
vwly FwfIAW nUM ismr, jo s`cy siqgurW, qoN b^Svw skdy hn[ ijvyN mhwn
praupkwrI DIrjDwrI DMn bwbw l`Dw jI ny Awpxw mUMh kwlw krky Koqy qy cV@ ky
rwgI s`qy blvMf nUM b^SvwieAw hY[
303. qo so n nwQ, AnwQ n mo sr; qo so n dwnI, n mo so iBKwrI[ mo so n
dIn, dXwl n qo sr; mo so AgXwn n, qo so ibcwrI[ mo so n piqq, n pwvn qo
sir; mo so ibkwrI, n qo so aupkwrI[ mory hY Avgun, qU gun swgr; jwq rswql
Et iqhwrI] 528] (kibq Bw: gu:)
qo so n nwQ, AnwQ n mo sr; qo so n dwnI, n mo so iBKwrI[ DMn vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU grMQ swihb jI mhwrwj dy ilKwrI mhwn
praupkwrI DIrjDwrI BweI gurdws swihb jI dy rom 2 ’c guris`KI gurU pRymw
BgqI gurU syvw nmskwr grIbI inmrqw rcI hoeI hY[ Awp jI pUrn bRhm igAwn
nUM pRwpq ho ky Bwau BgqI ’c idRV pRp`k hn[ Awpxy ipAwry sicAwry dwqwry
prmpUjnIk s`cy siqgurW dy snmuK &urmw rhy hn:- hy prmpUjnIk s`cy siqgurU
vwihgurU DMn sRI gurU nwnk dyv swihb s`cy pwiqSwh jIE! (qo) Awp jI (so) jYsw
(nwQu) mwlk, koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb jIAw kw dwqw ry] koeI BI nhI
hY, dwsn dws dy (sir) brwbr hor koeI (AnwQ) XqIm BI nhIN hY jI[ XQw:- pRB
jI; moih kvnu AnwQu ibcwrw] kvn mUl qy. mwnuKu kirAw; iehu prqwpu quhwrw]
qQw:- ikRpwvMq ^wls sgl; qh pRswid BXo gOr] moih sy rMk AnwQ jg; Btkq
iPrq kror] hy s`cy pUrn Agm goivMd dwqwr gurU prmysr jIE! Awp jI jYsw

www.Gursevak.com 284 q`qkrw


dwnI nhIN hY[ XQw:- quDu jyvfu dwqwru, mY koeI ndir n AwveI; quDu sBsY no dwnu
idqw; KMfI vrBMfI pwqwlI pureI sB loeI] hy gurU prmysr jI! dwsn dws jYsw
iBKwrI mMgqw BI nhI hY jI[ XQw:- (hm BIKk ByKwrI qyry qU inj piq hY dwqw])
(666)
mo so n dIn, dXwl n qo sr; mo so AgXwn, n qo so ibcwrI[ dwsn dws
jYsw dIn Awqr duKIAw nhIN hY jI[ Awp jI jYsw (dieAwl) myhrvwn BI nhIN hY
jI[ XQw:- (hm sir dInu, dieAwlu n qum sir; Ab pqIAwru ikAw kIjY]) (
694) qQw:- qUM dieAwlu ik®pwlu ik®pw iniD; mnsw pUrxhwrw] dwsn dws jYsw
(AigAwnu) igAwnhIx, bysmJ BI nhIN hY[ Aqy Awp jI jYsw (ibcwrI) ivcwrvwn
igAwnI nhIN hY jI[ XQw:-( hm AMDuly igAwnhIn AigAwnI ikau cwlh mwrig
pMQw]) (696)
mo so n piqq, n pwvn qo sir; mo so ibkwrI, n qo so aupkwrI[ dwsn dws
jYsw (piqq) krmW DrmW qoN if`igAw hoieAw, Apiv`qr nhIN hY[ Awp jI jYsw
(pwvn) piv`qr krn vwlw hor koeI BI nhIN hY[ dwsn dws jYsw(ibkwrI) AYbI mMd
krmI koeI nhIN hY[ Awp jI jYsw hor koeI praupkwrI BI nhI hY[
mory hY Avgun, qU gun swgr; jwq rswql, Et iqhwrI] 528] hy vwihgurU
DMn gurU nwnk dyv swihb jI! Awp jI guxW dy smuMdr hoN jI[ Aqy dwsn dws iv`c
swry hI AOgux hn[ XQw:- siB Avgx; mY guxu nhI koeI] ikau kir kMq imlwvw
hoeI] (rswql) nrk nUM jWdy hoey dwsn dws nUM ie`k Awp jI dI hI Et hY jI[
XQw:- pRB jI; qyrI Et gusweI])
prmpUjnIk s`cy siqgurW dy swjy invwjy b^Sy gurmuiK ipAwry sicAwry, qwry
SRomxI kvI BweI sMqoK isMG swihb jI, prmpUjnIk dsy siqgurU swihbwn jI Aqy
sRI gurU grMQ swihb jI dy prm piv`qr s`cy crn kmlW nUM pkV ky muAw&I mMgdy
hn[
304. qo so nhIN dwqw koaU, mo so n iBKwrI dIn; qo so n dXwlu, duKI mo so
n AlweIey[ mo so nhIN ikRqGn, qo so aupkwrI nWih; mo so n AnwQ, nwQ qo so n
bqweIey[ AOgunI n mo so koaU, gunvwn qo so nhIN; jp qp bRq mo mY, eyk nih
pweIey[ kiv AwXo hY Srn, ghy Dwie kY crn; gurU qwrn qrn, inj hwQ dY
bcweIey] 27]

www.Gursevak.com 285 q`qkrw


qo so nhIN dwqw koaU mo so n iBKwrI dIn; qo so n dXwlu, duKI mo so n
AlweIey[ mhwn kvI jI kib`q aucwrdy hn:-hy vwihgurU DMn sRI gurU grMQ swihb
jI! Awp jI jYsw v`fw dwqw koeI nhIN hY[ XQw:- jYsw qU qYsw quhI; ikAw aupmw
dIjY] dwsn dws dy smwn (dIn) grIb iBKwrI BI koeI nhIN hY jI[ Awp jI
Awpxy pRymIAW dy idl idmwg ’c hr smyN gurbwxI Byjdy rihMdy hoN jI[ ieh
gurbwxI dI dwq Awp jI qoN ibnw hor koeI nhIN dy skdw jI[ ies krky Awp jI
dy smwn dwqw hor koeI BI nhIN hY jI[ hy jIA pRwx suKdwqy jI! dwsn dws Awp
jI qoN inmK 2 bilhwr jWdw hY jI[ XQw:-( jIA pRwx suKdwiqAw inmK inmK
bilhwir jI]1]) (203) Awp jI jYsw idAwl hor koeI nhIN[ (hm sir dInu,
dieAwlu n qum sir; Ab pqIAwru ikAw kIjY]) (694) dwsn dws jYsw hor koeI
duKI nhIN khIdw[
mo so nhIN ikRqGn, qo so aupkwrI nWih; mo so n AnwQ, nwQ qo so n
bqweIey[ dwsn dws jYsw, Awp jI dy kIqy aupkwr nUM Bulwaux vwlw hor koeI
AikRqGx nhIN hY[ Awp jI jYsw hor koeI mhwn praupkwrI BI nhIN hY[ jo dwsn
dws nUM ismrn gurbwxI pdwrQ siqkwr ipAwr dy ky pRiqpwldw hovy[ XQw:-
AikrqGxw no pwldw; pRB nwnk sd bKisMdu]) dwsn dws jYsw hor koeI AnwQ
XqIm BI nhIN hY[ ?hy nmo nwQ nwQy]) (nmo nwQ pUry]) ? jIE! Awp jI jYsw nwQ
mwlk suAwmI ^udw vwihgurU jI hor koeI BI nhIN khIdw jI[ XQw:- Awip
nwQu.nwQI sB jw kI; iriD isiD.Avrw swd]
AOgunI n mo so koaU, gunvwn qo so nhIN; jp qp bRq mo mY, eyk nih pweIey[
dwsn dws jYsw hor koeI AOgux krn vwlw AOgunI nhIN hY[ XQw:- jyqw smuMdu swgru
nIir BirAw; qyqy Aaugx hmwry] Awp jI jYsw guxw vwlw praupkwrI DIrjDwrI
hor koeI guxvwn nhIN hY[ XQw:- qU ipru guxvMqw hau AauguixAwrw] mY inrgux
bKis nwnku vycwrw]5]2] Awp jI nUM jpx rUp jp Aqy gur syvw; qpW isir qpu
swru] Anuswr Awp jI dI syvw krn rUpI qp, ivSy ivkwrW v`loN bRq r`Kx rUpI
qp, ivSy ivkwrW v`loN bRq r`Kx rUpI bRq SuB gux dwsn dws iv`c ie`k vI nhIN
pweIdw[ XQw:- jpu qpu sMjmu; Drm n kmwieAw] syvw swD; n jwinAw hir
rwieAw]
kiv AwXo hY Srn, ghy Dwie kY crn; gurU qwrn qrn, inj hwQ dY
bcweIey] 27] Anq klwvwn, pUrn Bgvwn, pUrn iCmW inDwn, s`cy siqgurU
www.Gursevak.com 286 q`qkrw
vwihgurU DMn sRI gurU grMQ swihb jIE! dwsn dws kvI sMqoK isMG jI ivkwrW dI
A`g ’coN B`j ky Awp jI dI s`cI Srn AwieAw hY[ XQw:- (srnI AwieE nwQ
inDwn]) (1119) Awp jI dy s`cy im`Ty ipAwry crn pkVdw hY[ qwrn leI (qrn)
jhwz rUp, hy qrn qwrn siqgurU swihb jIE! sMswr smuMdr dy ivSy rUpI jl ’c,
fu`b rhy Awpxy grIb b`cy nUM Awpxw h`Q dy ky Bwv Awpxy hsq kml nwl, bwhoN PV
ky k`F lvo jI[ XQw :-moh cIkiV PwQy.inGrq hm jwqy; hir bWh pRBU pkrwie
jIau])
305. crn srin gur, eyk pYNfw jwie cl; siqgur koit pYNfw Awgy hoie
lyq hY[ eyk bwr, siqgur mMqR ismrn mwqR; ismrn qwih, bwrMbwr gur hyq hY[
BwvnI Bgiq Bwie, kaufI AgRBwg rwKY; qwih gur srb inDwn dwn dyq hY[
siqguru dieAw iniD mihmw AgwiD boiD; nmo nmo, nmo nmo, nyiq nyiq, nyiq hY]
111]
vwihgurU gurmuiK mhWpurS DMn bwbw eIsrdws jI dy AqI ipAwry sicAwry
spUq gurmuiK snmuK gurU Bgq pUrn bRhmigAwnI srb gux spMn DMn BweI gurdws
swihb jI 111 vyN kib`q ’c KMf bRhmMf dy krqy, auDwrxhwr pwlxhwr vwihgurU
krqwr DMn inrMkwr prm pUjnIk jIA pRwx dy ipAwry s`cy siqgurW dI Agm
Apwr mihmW ieauN &urmwauNdy hn:-
crn srin gur, eyk pYNfw jwie cl; siqgur koit pYNfw Awgy hoie lyq hY[
ijhVw gurU ipAwrw snyhI is`K prm pUjnIk s`cy siqgurW dI s`cI su`cI au~cI
ipAwrI crn Srn ’c SrDw BwvnI nwl ie`k kdm cl ky jWdw hY[ gurU prmysr
jI aus nUM kroVW kdm A`gy ho ky lYx AwauNdy hn, Bwv AsMK dwqW bKSdy hn[ pRym
bynqI :- ieh jIv AMDw guMgw ipMglw kIt ikrm AikrqGx hMkwrI ivkwrI
ivCVky kwLw kolw bixAw hY[ ies nUM mylx leI gurU prmysr jI au~bldI dyg ’c
bYT rhy hn[ lohy dy qMg ipMjry ’c iq`Ky iklW ivckwr bYT rhy hn[ srvMs kurbwn
kr rhy hn[ Awp jI ny sB k`uJ srb`q dy Bly leI kurbwn kIqw hY[ Amol kImqI
gurU ieqhws gurbwxI b^SI hY[ ie`k kdm gurU prmysr jI v`l c`lx vWg jdoN pRymI
ie`k vwr vwihgurU kihMdw hY, qdoN gurU grMQ swihb s`cy pwiqSwh jI pRymI dy idl
idmwg ’c gurbwxI Byj ky ivsmwd iekwgr kr idMdy hn[ gurU prmysr jI b^iSSW
dy BMfwry hn[ ieh b^iSS BweI swihb jI ’qy hoeI hY[ gurU prmysr jI dw pRqwp
BweI swihb jI dy rom 2 ’c ricAw hoieAw hY[
www.Gursevak.com 287 q`qkrw
eyk bwr, siqgur mMqR ismrn mwqR; ismrn qwih, bwrMbwr gur hyq hY[
ijhVw gurU pRymI SrDw pRym iekwgrqw sihq ie`k ic`q ho ky ie`k vwr vI gurU
prmysr jI dy b^Sy gursbd gur mMqr dy ismrn mwqR ’c juVdw hY[ gurU prmyysr
jI, Awpxy aus ipAwry nUM AnMq vwr ipAwr nwl Xwd krdy hn[ XQw:-
nwnk.siqguru isK kau; jIA nwil smwrY]1]
BwvnI Bgiq Bwie, kaufI AgRBwg rwKY; qwih gur srb inDwn dwn dyq hY[
ijhVw gurU pRymI is`K pRymw BgqI Aqy pUrn isdk nwl, gurU prmysr jI dy A`gy ie`k
kOfI vI r`Kdw hY[ gurU prmysr jI Awpxy ipAwry nUM pRymw BgqI nwm dy swry Kzwny
dwn dy idMdy hn[
siqguru dieAw iniD, mihmw AgwiD boiD; nmo nmo, nmo nmo, nyiq nyiq,
nyiq hY] 111] vwihgurU siqgurU prmysr jI srb`q dw Blw krn leI dieAw dy
(iniD) ^zwny, BMfwry
hn[ aunHW dI mihmw (boiD) igAwn soJI (AgwiD) Aq fUMGI byhwQ smJ
soJI qoN, pry qoN pry hY[ AYsy gurU prmysr jI nUM (nyiq) byAMq vwrI nmskwr (nyiq)
byAMq vwrI nmskwr, (nyiq) byAMq vwrI nmskwr hY[ AQvw:- mn krky
nmskwr, rom 2 krky nmskwr, bwxI krky nmskwr nmskwr hY[ XQw:-
nmskwr; qw kau lK bwr] iehu mnu dIjY; qw kau vwir]
vwihgurU jI kw ^wlsw[ vwihgurU jI kI Pqih[

pUjw dw Dwn zihr hY pRkrn


gurpRswid ArMB:-
1.prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU mh`ly pMjvyN, mh`ly nOvyN jI dI AduqI
ShIdI jwp pRsMg:-
pUjw dy Dn nUM AMimRq bnwaux leI suAws 2 vwihgurU 2 jpidAW, gurU jI,
guurU ipAwirAW jI dI kurbwnI kmweI iDAwn ’c ilAwauxI, vwihgurU jI dw ArQ
kurbwnI smJxw:-v`FI dI mwieAw BI zihr hY, B`ul ky BI nw lvo jI ipAwry[
nwnk dws; sdw kurbwnI] Anuswr DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU sRI gurU Arjndyv swihbjI DMn hn!zwlmW dy Gor iBAwnk
www.Gursevak.com 288 q`qkrw
AiqAwcwr zulm krn qoN, hux au~bldI dyZ AMdr cONkVw lw rhy hn[ hux m`cdy 2
ryqy’qy bYT rhy hn, m`cdw 2 ryqw Awpxy prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy
mhwn praupkwrI sIs’qy hux puAw rhy hn, hux m`cdI 2 loh’qy KV@ rhy hn[
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihbjI dy A`Kr 2 nUM vwihgurU gurU mMn ky,
A`Kr 2 dw iDAwn Dwr ky, sRb`q dy Bly ihq, hux vwihgurU 3 jp rhy hn[ DMn hn
DMn hn DMn hn vwihgurU prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU qygbhwdr swihbjI DMn
hn, zwlmW dy Gor iBAwnk AiqAwcwr zulm krn qoN, lohy dy qMg ipMjry’c, iq`Ky
ik`lW ivckwr, swvDwn eykwgr cIq] hux bYT rhy hn[ prmpUjnIk s`cy siqgurU
vwihgurU sRI gurU gRMQ swihbjI dy A`Kr 2 nUM, vwihgurU mMn ky sRb`q dy Bly ihq,
vwihgurU 3 jp rhy hn[ prmpiv`qR prmpUjnIk SuB s`cy su`cy au~cy mhwn
praupkwrI Awpxy sIs swihbjI nUM, Drm ihq hux kurbwn kr rhy hn[ Drm hyq;
swkw ijin kIAw] sIsu dIAw; pru.isrru n dIAw] DMn hn DMn hn DMn hn
prmpUjnIk vwihgurU siqgurU qygbhwdr swihbjI DMn hn, AwpjI dy ShId hoey
prmpiv`qR sIs swihbjI, dwsn dws dy sIs’qy hux sj rhy hn[ DMn hn DMn hn
DMn hn, prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU sRI gurU goibMdisMG swihb ^wlsw jI DMn
hn! prmpUjnIk Apny mwqw ipqw Aqy cwry swihbzwdy, isMG isMGxIAW ^zwny
Apnw Awp hux kurbwn kr rhy hn[ DMn hn DMn hn DMn hn prmpUjnIk s`cy
siqgurU vwihgurU siqgurU gRMQ swihbjI DMn hn!prmpUjnIk prmpiv`qR gurqw
ibrwjmwn ho ky, Awpxy pRymIAW dy idl idmwZ’c AMimRq gurbwxI Byj ky, pRymIAW dy
rom 2’c vs ky, pRB kY ismrin; Anhd Junkwr] suKu pRB ismrn kw; AMqu n
pwr] ismrn b^S ky, inhwl krdy rihMdy hn[
pwpI jhWgIr dy ieSwry nwl pwpI cMdU ku`J ispwhIAW nwl, siqgurU
swihbjI nUM kcihrI qoN Awpxy Gry lY AwieAw[ jo pMj mhWpurS mhwrwj jI dy nwl
sn, aun@W nUM ifauVI’c r`isAW nwl bMn@ idqw[ siqgurU swihbjI AMdr v`Kry sj
gey[ vwihgurU mh`lw pMjvW jI ShIdI dyx qoN pihlW, pwpI cMdU dy Gry Bu`K aunINdRw
qRyh kSt shwr rhy sn[ cMdU ny ikhw, “Awp jI jhWgIr dy swry hukm pRvwn kr
lvo[ jhWgIr dw ieqrwz hY, ik Awp jI siqgurU gMRQ swihbjI’c, muhMmd
swihbjI dI is&q ikauN nhIN ilKI?myrI is&q BI ilKxI sI[ ihMdUAW is`KW nUM
muslmwn bnx nUM kho, bwdSwh dy AnuswrI hovo[ ”gurU swihbjI ny &urmwieAw,
“Dur kI bwxI AweI] iqin sglI icMq imtweI]) hau Awphu, boil n jwxdw; mY
www.Gursevak.com 289 q`qkrw
kihAw sBu hukmwau jIau] Anuswr pRmwqmwjI ny Awpxy hukm Anuswr suMqqR Dur ky
gurbwxIjI, siqgurU swihbwnjI Aqy dwsn dws qoN aucrvwey hn[ ies leI
dwsndws jW koeI BI vwihgurUjI dI gurbwxI dI ie`k lg mwqR BI G`t v`D nhIN kr
skdw[ Awp jI muslmwn bnx nUM kihMdy hoN, gurbwxI’c prmpUjnIk siqgurU
swihbwnjI ny shI muslmwn bnx dy gux d`sy hn[ muslmwxu; mom idil hovY]
invwjW bwry BI d`isAw hY, pMij invwjw. vKq pMij; pMjw pMjy nwau] pihlw
scu.hlwl duie; qIjw.KYr Kudwie] cauQI. nIAiq rwis mnu; pMjvI. isPiq snwie]
s`cy Akwl purKu ^udw jI ny bMdy nUM ijvyN pYdw kIqw hY, iqvyN siqgurU swihbwnjI dw
ieh kudrqI s`cw At`l gurmiq nwm Drm hY[ gurmiq miq Aclu hY clwie n skY
koie] (548) srb Drm mih; sRyst Drmu] hir ko nwmu jip; inrml krmu] ies
nUM ausqry kYNcI nwl nhIN bxwieAw[ ies dy bwry dwsndws pUrn pRp`k idRV hY[
”cMdU ikhw, “jy nhIN mMndy, qW bwdSwh dw hukm hY ik do l`K rupY zurmwnw idau[
”siqgurUjI ny ikhw, “siqsMgqjI dI gwV@y psIny dI kmweI hY[ so ieh zurmwnw
BI dws nhIN dy skdw, sMgqjI dI kmweI nUM siqsMgqjI dy lyKy hI lwieAw jWdw
hY[ siqsMgqjI dI mwieAw nUM dws nhIN vrq skdw[ ”
2.sRb ivAwpI ivsmwd pRymmeI SuB ivcwr nmskwr swKI prmpUjnIk
vwihgurU, bwlwn bwl]) dl BMjn guru sUrmw, vf joDw bhu praupkwrI[
prmpUjnIk vwihgurU mIrI pIrI dy mwlk, siqgurU hirgoibMd swihb mhwrwjjI ny,
ipMf lDweIky(mogy) ivKy, prmpiv`qR SuB s`cy ipAwry crnkml pwey[ BwrI Px
vwlw ie`k s`p AwieAw[ BweI ibDIcMd swihbjI ny ikhw, “hy s`cy pwiqswhjI!pwsy
kr dyeIey[ ”gur nwnk dyv goivMd rUp] siqgurU swihbjI ny &urmwieAw, “Srn
Aw irhw hY[ ”nyVy Awaux qoN siqgurU swihbjI ny aus dI kilAwx leI prmpiv`qR
inrMkwr srUp gurbwxI jI aucwry[ sux ky sRIr Pu`tx qoN cV@weI kr igAw, swry
sRIr’c kIVy pey hoey sn[ aus’coN pKMfI rUh inklI, BweI ibDIcMd swihbjI ny
p`uiCAw, “hy mhwrwj swihbjI!ieh kI hY?”mhwrwjjI ny aus pKMfI rUh nUM ikhw,
“qUM hI AwpxI hwlq d`s?”aus ny ikhw, “hy koit bRhmMf ko Twkuru suAwmI; srb
jIAw kw dwqw ry] s`cy siqgurU swihbjI!mYN Awpxy Awp nUM r`b khwauNdw sW[ myry
AMdroN mwieAw dw moh n C`uitAw[ mYN hMkwrI ivkwrI pUjw dw Dwn Kw 2 ky gL
igAw, Bjn ismrn n kIqw, BoLy lokW nUM mgr lw ky T`gdw irhw, ik mYN quhwfI
kilAwx krWgw[ ”AMiq kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join;
www.Gursevak.com 290 q`qkrw
vil vil AauqrY] Anuswr“mYN mr ky s`p bixAw[ myry cyly kIVy bx ky, myrw mws
Kwx l`gy, ikauNik dwsn dwsien@W nwl CL krky ien@W dy pdwrQ Cky sn[ hy
siqgurU siqgurU; siqguru guibMd jIau] !hux AwpjI ny AiqAMq hI ikRpw krky,
swcw swihbu, sd imhrvwx] bMDu pwieAw myrY siqguir pUrY; hoeI srb kilAwx]
Anuswr prmpiv`qR gurbwxI suxw ky, dwsn dws gRIb dI kilAwx kIqI hY[ Awp
jI, dl BMjn guru sUrmw; vf joDw bhu praupkwrI[ hoNjI[ ”vwihgurU gurU pRmysrjI
ny kIiVAW dI BI kilAwx kIqI[ gurmuiK koit auDwrdw BweI; dy nwvY eyk kxI]
ijMd jwn qoN ipAwry pRymI is`KW nUM SuB s`cI su`cI au~cI is`iKAw b^SI, ik jo Bjn
ismrn krky, jIvx au~cw mn nIvW nhIN krdy, sgoN v`fypuxy dw mwn krdy hn,
aun@W dI ieho ijhI hI mMdI hwlq huMdI hY[ hux ie`Qy prmpUjnIk prmpiv`qR
AsQwn, gurduAwrw sRI kilAwxsr swihbjI suMdr drSn b^S rhy hn[
3.prmpUjnIk vwihgurU s`cy siqgurW dy idl jwn prm ipAwry siqkwry 24
ShIdW dI ShIdI dw pUrn vYrwgmeI iDAwn[ s`cy siqgurW dy idl jwn prm
ipAwry siqkwry ShId, hmySw hI prmpiv`qR SuB s`cI gur syvw krn dw auqSwh
b^Sdy hn, gurU jI dI pUjw dI mwieAw dI Zlq vrqoN qoN vrjdy hn[ prmpUjnIk
ShIdW dI ShIdI dy idRS nUM vrqmwn smyN’c vrqdw jwx ky, idmwZ’c q`kxw, ies
qr@W AiBAws krky, idmwZ’c q`kxw nmskwrnw, kurbwnI bhuq hI v`fI hY,
nmskwr hI nmskwr[ prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurUjI dy ArQ:-1prmpUjnIk
gurmuiK DMn bwbw dIpisMG swihbjI!hux Awpxw sIs qlI’qy r`K ky, m`cdy Drm
ju`D’c, sRI hirmMdr swihbjI’qy cV@ ky Awey zwlmW dy f`kry 2 kr rhy hn[
2
DMn bwbw mnIisMG swihbjI!prmpUjnIk siqgurU swihbwnjI dy ipAwr
siqkwr ismrx’c lIx hux bYT rhy hn, zwlm hux AwpjI dw bMd 2 k`t rhy hn[
3
DMn bwbw moqI mYhrw jI!s`cy siqgurW dy prmpUjnIk mwqw gujrI kOr jI,
Coty swihbzwidAW nUM, zwlmW qoN corI du`D ipAw rhy hn, moqI mYhry jI nUM pRvwr
smyq, zwlm hux kohlU’c pIV rhy hn[
4
DMn bwbw jorwvrisMG swihbjI.DMn bwbw &qyhisMG swihbjI! ijauNidAW 2
nMU hI, srihMd ivKy, zwlm zulmI kMD dI nINh’c, hux KV@y krky, au`pr kMD icx
rhy hn[ vyprvwhI nwl jYkwry gjwauNidAW dy, sIs auqwry jw rhy hn[
5
DMn bwbw tofrm`l swihbjI!prmpUjnIk ibRD mwqw gujrI kOr jI, Coty

www.Gursevak.com 291 q`qkrw


swihbzwidAW jI dy siqkwr sskwr leI, KV@IAW mohrW ivCw ky, aun@W dw
hux sskwr kr rhy hn[
6
DMn ShId bwbw su`KwisMG, bwbw mihqwbisMG swihbjI!Aiq pwpI ivkwrI
hMkwrI m`syrMGV dw hMkwrI isr, hux v`F rhy hn[ isr v`F ky, brCy’qy tMg ky,
GoiVAW’qy Asvwr, bu`Fy jOhV nUM jYkwry gjwauNdy iljw rhy hn[ 7DMn ShId bwbw
qwrUisMG swihbjI!s`cy siqgurW dy siqkwr ipAwr ihq ismrx’c, rom 2 krky
lIx bYTy hn, zwlm hux AwpjI dw Koprw auqwr rhy hn[ Koprw auqrn qoN BI,
bweI idn smwDI’c bYTy, gurU gurU ismrdy rhy[
8
DMn bwbw mqIdws swihbjI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm,
AwpjI nUM hux iq`Ky Awry nwl cIr rhy hn[ ipAwrI is`KI qy s`cy siqgurW leI,
Awpxw qn hux icrvw rhy hn[
9
DMn bwbw idAwlw swihbjI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm, AwpjI
nUM hux, dyZ’c aubwl rhy hn[
10
DMn bwbw sqIrwm swihbjI!cWdnI cONk id`lI ivKy, sMq doKI zwlm,
AwpjI nUM hux, rUM’c lpyt ky swV rhy hn[ prmpUjnIk s`cy ipqw vwihgurUjI dy
ArQ:-
11
DMn bwbw audyisMG swihbjI hux, hMkwrI kysrI cMd dI &Oz’c jw ky, aus
dw isr v`F rhy hn[ isr nUM brCy’qy tMg ky, siqgurU dsvyN pwiqSwhjI dy
crnkmlW pws su`t rhy hn[
12
DMn bwbw bic`qRisMG swihbjI!siqgurU swihbjI dI b^SIS nUM pRwpq ho ky,
GoVy’qy Asvwr, jsvwrIAW dy SrwbI hwQI dIAW qvIAW, siqgurW dI b^SI nwgxI
nwl, hux ivMn@ rhy hn[
13
DMn bwbw ipAwry mohkmisMG swihbjI! siqgurU swihbjI dI b^SIS nUM
pRwpq ho ky, GoVy’qy Asvwr, jsvwrIAW dy SrwbI hwQI dw sMuf hux v`F rhy hn[
14
DMn bwbw mhWisMG swihbjI!gurU ihq DrmXu`D ij`q ky, Awpxy sRIr’qy
byAMq P`t shwr ky, s`cy siqgurU dsvyN pwiqSwhjI qoN hux ibdwvw pVvw rhy hn[
ibdwvw dyx vwilAW dI tu`tI pRIq gMFvw rhy hn, swcI pRIiq hm; qum isau jorI]
qum isau joir; Avr sMig qorI] b^iSSW pw rhy hn[
www.Gursevak.com 292 q`qkrw
15
DMn bwbw dwnisMG swihbjI! mwieAw dw lwlc iqAwg ky, gupqsr
swihbjI ivKy hux, ivdwvw dyx vwilAW dI tu`tI pRIq gMFvw rhy hn[ jy
DrqI sB kMcnu kir dIjY; ibnu nwvY, Avru n BwieAw rwm] gurbwxI kmw rhy hn,
b^iSSW pw rhy hn[
16
prmpUjnIk vwihgurU dsvyN pwiqSwhjI dy AiqAMq ipAwry hzrq mubwrk,
DMn bwbw nbI KW qy gnI KW swihbjI, s`cy siqgurU swihbjI dy plMGy nUM Awpxy
moiFAW’qy cu`k ky, sRI mwCIvwVy swihbjI qoN ipMf hyrW (luiDAwxw) nUM ilAw rhy hn[
vwh 3 s`cy siqgurW dIAW prmpiv`qR ^uSIAW pw rhy hn[
17
DMn prmpUjnIk pIr bu`DUSwh swihbjI!hux BMgwxI dy DrmXu`D ivKy,
bwlwn bwl] vwihgurU siqgurU dsvyN pwiqSwhjI dy p`K ’c, Awpxy murIdW smyq
bhwdrI nwl lV rhy hn, Awpxy pRvwr smyq siqgurU swihbjI leI ShIdI pw rhy
hn[
18
DMn bwbw grjwisMG boqwisMG swihbjI!hux cV@ ky Awey zwlmW dy f`kry
kr rhy hn, jYkwry gjwauNidAW ShIdI pw rhy hn[ sUrw.so pihcwnIAY; ju lrY.dIn
ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu]
19
prm ShId DMn bwbw jIvnisMG swihbjI!prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
qygbhwdr swihbjI dy prmpiv`qR inrMkwrI sIs nUM, Awpxy sIs’qy sjw ky, id`lIEN
sRI AnMdpur swihbjI nUM, hux iljw rhy hn, sRI AnMdpur swihbjI iqAwgx mgroN,
srsw ndI nyVy, zwlmW dw purjw 2 k`t ky, Awpxw AMg 2 ktvw ky, nwnk, syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir] Anuswr hux ShIdI pw rhy hn[
20
DMn bwbw ngwhIAw isMG swihbjI!hux s`cy siqgurW nUM Awpxy GoVy’qy ibTw
rhy hn, siqgurUjI nUM GoVw Arpx qoN, zwlm mugl bwbyjI dy pRvwr nUM, hux ShId
kr rhy hn[
21
DMn vwihgurU!pMj ipAwry jI, siqgurU swihbjI nUM, hux Awpxy inrml
prmpiv`qR SuB s`cy su`cy au~cy mhwn blvwn sIs, Bytw kr rhy hn, au~cy ru`qby pw
rhy hn, s`cy pwiqSwhjI qoN AMimRq Ck ky, s`cy pwiqSwhjI nUM AMimRq Ckw rhy hn[
22
sRI BMgwxI, sRI AnMdpur swihb, sRI cmkOr swihb, sRI mukqsr swihbjI
dy DrmXu`DW’c, s`cy pwiqSwhjI dy ipAwry byAMq P`t shwr ky, hux ShIdIAW pw rhy
hn[

www.Gursevak.com 293 q`qkrw


23
vwihgurU!DMn bwbw bMdwisMG bhwdr swihbjI!siqgurU swihbjI dy ipAwry
dulwry du`D dMdIAW vwly lwlW dy kwql, pwpI duSt hMkwrI vzIdy nUM hux mwr rhy
hn, hux mhW nIc mhW cMfwl JUTy nMd dy n`k’c nkyl, G`grI pw ky ncw rhy hn,
hux srihMd dI ie`t nwl ie`t KVkw rhy hn, hux bzwrW’c hl clvw rhy hn, pUry
gurW dy SuB Amolk bcn kmw rhy hn, srihMd dy ikly’qy, hux sRI kysrI inSwn
swihbjI Julw rhy hn, sMFOry dy zwlm hwkm Asmwn KW nUM, hux Pwhy tMg rhy hn[
gurU pMQ jI qoN vwh!vwh!pw rhy hn, id`lI jw ky AwpxI ShIdI pw rhy hn[
24
BweI subygisMG BweI Swhbwz isMGjI siqgurW dy ipAwr siqkwr’c hux
crKVIAW’qy cV@ rhy hn[
4.vwihgurU jI dy ArQ:-nwrwien nrpiq; nmskwrY] AYsy gur kau.bil bil
jweIAY; Awip mukqu, moih qwrY]) Apuny siqgur kY bilhwrY]) Aink bwr; gur kau
bil jwau]) nwnk dws sdw kurbwnI]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau]) jau qau; pRym Kylx kw cwau] isru Dir qlI; glI myrI Awau]
iequ mwrig; pYru DrIjY] isru dIjY; kwix n kIjY]) pihlw mrxu kbUil; jIvx kI
Cif Aws] hohu sBnw kI ryxukw; qau Awau hmwrY pwis]) ggn dmwmw bwijE;
pirE nIswnY Gwau] Kyqu ju mWifE sUrmw; Ab jUJn ko dwau]1] sUrw so
pihcwnIAY; ju lrY dIn ky hyq] purjw purjw kit mrY; kbhU n CwfY Kyqu])
kbIr.muih mrny kw cwau hY; mrau q hir kY duAwr] mq.hir pUCY kaunu hY; prw
hmwrY bwr]) gur Apuny aUpir; bil jweIAY]) qU cau sjx mYifAw; fyeI issu
auqwir] nYx mihMjy qrsdy; kid psI dIdwru]) kbIr.jau quih swD iprMm kI; sIsu
kwit kir goie] Kylq Kylq hwl kir; jo ikCu hoie q hoie]) gur kau; kurbwnu
jwau hW] prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbwn jI dy aupRokq bcn kmwauNidAW,
vwihgurU siqgurU swihbjI qy siqgurU swihbjI dy pMj ipAwry cwr swihbzwdy cwLI
mukqy gurmuiK ShId, nwm jp jpw, vMf Ck Ckw dyZ clw, DrmXu`D’c qyZ clw,
Drm ihq sIs ktvw, crKVIAW’qy cV@, bMd 2 ktvw, KoprIAW luhw, dygW’c
aubwLy Kw, pu`TIAW K`lW luhw, Awpxy Awp nUM B`TW’c Jukvw, Awpxy b`icAW dy tukVy
2 krvw, Awpxy b`icAW dy tukiVAW dy hwr Awpxy gLW qy JoLIAW’c puAw, Awpxy
b`icAW qy Awpxy isrW nUM nyizAW’qy tMgvw, fWgW dI mwr Kw, Awpxy Awp nUM jMfW
nwl bMn@vw sVvw ky, gurU jI dy snmuK ShId hoey[ ijauNidAW hI Awpxy Awp nUM

www.Gursevak.com 294 q`qkrw


nINh’c icxvwieAw, goLIAW goLy KwDy, du`K Bu`K mwrW shwr ky ‘hwey sI’ nhIN
aucwrI, Bwxy nUM im`Tw mMnidAW Drm Xu`DW’c ShId hoey, gurbwxI gurU jI, b^SI
ipAwrI is`KI dw bIj j`g ’qy r`iKAw, iqn@W gurU ipAwirAW s`icAwirAW nUM, hr
suAws 2 dwsn dws rom 2 krky, pUrn pyRm SrDw sihq, AnMq nmskwrW fMfauqW
krdw hY[ vwihgurU] bIqy dw i^Awl C`f ky, siqgurU swihbwnjI, gurUjI dy snmuK
smUh ShIdW dw rom 2 dy ipAwr nmskwr sihq, idRV pRp`k iDAwn Dwrnw ik
sRb`q dy Bly ihq hux ShIdIAW dy rhy hn[ ieauN ShIdIAW dw iDAwn Dwr ky, pUjw
dw Dwn gurU jI dI mwieAw pUrn sMjm nwl vrqxI, guris`KI pRcwr kQw kIrqn
Bjn bMdgI krnI krwauxI, Awpxw qn mn Dn isr sRbMs, pUrn gurU jI nUM Arpxw
jI[
5.vwihgurU gurU jI dI pUjw dw Dwn Zlq vrqxw, Su`D zihr d`uK rog kSt
klyS rUp hY, ies nUM gurU jI, gurU ipAwirAW ny AMimRq bxwieAw:-vwihgurU mh`lw
qIjw jI, gurU nwnkSwhI sMmq 71, 1597 ib:’c.72 vyN swl dI AwXU’c, vwihgurU
prmpUjnIk s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI dy s`cy im`Ty crnkmlW’c, Aw ky, SuB
s`cI syvw dw rs pIx l`gy[ sRI KfUrswihb jI ivKy rwq bwrW vjy qoN mgroN au~T ky,
AwpjI ibAws qoN jl dI gwgr inqwpRqI ilAw ky, s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI
dw ieSnwn krwauNdy[ BwvyN aumr vfyrI sI, pr iPr BI ieqnI izAwdw ms`kq
krdy, TMF nwl prmpiv`qR s`cy crn-kml hsq-kml Pt jWdy, bsqR Pty huMdy pr
iPr BI pRvwh nw krdy, pyt Bu`Kw r`K ky SuB s`cI syvw krdy, beI syvw’c AwLs nw
Awvy[ qr qIbr qr qm vYrwg dI dSw dyK ky, pRymI ro hI pYNdy, ieh SuB s`cI syvw
12 swl kIqI[ ie`k idn vrKw J`KV vwlI hn@yrI rwq nUM kuMBl’c if`gy, KVkw hox
qoN julwhI ny“AmrU inQwvW”ikhw, qW s`cy siqgurU dUjy pwiqswh jI ny ieh 12 vr
b^Sy:-{inQwivAW dy QW, inmwixAW dy mwx, inqwixAW dy qwx, inauitAW dI Et,
iniDirAW dI iDr, inpiqAW dI piq, ingiqAW dI giq, inAwsirAW dy Awsry,
ADIrjW nUM DIrj dyx vwly, pIr SkqIAW vwilAW dy v`fy gur pIr, iviSAW pwpW’c
K`cq izMdgI ibRqI, nrk’c geI rUh nUM, moV ky Akwl purKujI dy s`cy crn-
kmlW’c lwaux vwly, haumY bMDnW’c b`Jy jIv nUM Cufwaux vwly, auqpqI pwlxW
lYAqw kridAW sdw inrlyp, Anq klwvwn sd sdw myhrvwn, sBnw jIAw kw,

www.Gursevak.com 295 q`qkrw


ieku dwqw; so, mY ivsir n jweI] Anuswr sBnw jIAW nUM Amolk dwqW dyx vwly
v`fy dwqy[ }b^Sy vr sMpUrn hoey[ prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbjI dy s`jy crn-
kml’c pdm dyK ky, bRhmx durgwdws jI ny AwpjI qoN lok pRlok dy suK dw vr
ilAw[ bwirju kir dwihxY; isiD snmuK.muKu jovY] iriD bsY bWvWig; ju qIin
lokWqr mohY] prmpUjnIk s`cy siqgurU vwihgurU dUjy pwiqswhjI ny SuB syvw’qy BwrI
pRsMn ho ky, Awpxy joqI joiq smwaux qoN iqMn idn pihlW, sRI KfUr swihbjI ivKy,
gurU nwnkSwhI sMmq 83, 1609 ib:cyq SudI 1, 25 mwrc 1552 eI:nUM, gur
cylw; cylw gur hoeI]11] Anuswr gurU qoN cyly bx ky, Awp s`cy siqgurU dUjy
pwiqswhjI ny m`Qw tyk ky, gurqw b^S ky, KMfW bRhmMfW’c mihmw &YlwA ky inhwl
3 kr idqy, prmpUjnIk bwby bu`Fy swihbjI ny cMdn kysr Gsw ky, gurqw dw iqlk
lwieAw[ so AwpjI ny pUjw dy Dwn nMU AMimRq bxwieAw, pRymIAW nMU SuB s`cI is`iKAw
imldI hY[
6.prmpUjnIk vwihgurU mh`ly dsvyN jI v`loN Amolk SuB s`cw aupdys:-1761
ib:nUM sRI AnMdpur swihbjI Drm-Xu`D smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU dsvyN
pwiqswh jI ny lMgr’c s`cy crn-kml pwey[ j`Qydwr lWgrI jI ny pUrn Adb pRym
sihq pyRm bynqI kIqI, “hy s`cy pwiqswh jI!lMgr msqwny hn, Awh vyKo jI!Bu`K dy
sqwey isMG ibRCW dIAW iC`lW rgV ky pINdy hn[ ”s`cy siqgurW ikhw, “BweI!isMGW
nUM sMqoK r`Kxw cwhIdw hY, ies kOVI iC`l dy pIxy krky, rog l`gdw hY[ ”Pyr
prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbjI ny qbyly’c crn pwey, Bu`K krky bhuq fMgr
cV@weI kr gey, ijhVy bcy, auh h`fIAW dI mu`T, Bu`Ky ro rhy sn[ s`cy pwiqswhjI dy
jwx qoN GoVy pOV DrqI’qy mwr ky ihxky, ^urwk mMgI[ muKI syvwdwr jI ny dovyN h`Q
joV ky pyRm bynqI kIqI, “hy gRIb invwj s`cy pwiqswh jIE!jW qW ien@W dI mukqI
kro, jW ien@W nUM Kul@w dwxw cwrw b^So jI[ ”s`cy siqgurW ikhw, “pyRmIAW, qyrw
kIAw; mITw lwgY] hir nwmu pdwrQu; nwnku mWgY] ^Ub AiBAws kro, Bwxw mMno,
vwihgurU Akwl purKujI ien@W swirAW dI kilAwx krngy[ Bu`K krky swirAW nUM
AqI duKI dyK ky, Pyr mwqw gujrI kOr jI ny Awpxy lwfly lwl jI nUM ikhw, “AsIN
hux ikly’c nhIN rihxw, qUM myrw pu`q nhIN, mYN qyrI mW nhIN, jy qUM isMGW nUM lVwauNdw
mrvwauNdw hYN, qW ien@W nUM r`jvW pdwrQ BI dy[ ”prmpUjnIk s`cy gurW ikhw,
“mwqwjI!kI Awp jI dwsn dws nUM zihr dyvoNgy?Bwv pUjw dw Dwn zihr hY, ien@W

www.Gursevak.com 296 q`qkrw


nUM ksOtI’qy lw ky prKdw hW, kRoVW ju`g qp krn nwl ijhVI iekwgRqw jIvn-
mukqI nhIN sI imldI, auh ien@W nUM pRwpq hY[ ”swFy s`q mhIny Bu`Ky rih ky vYrI
nwl lVnw, sRIr’qy P`t shwrny, AYsy kStW smyN, mwJy dy isMGW ny s`cy siqgurW nUM
ibdwvw ilK idqw, “AsIN quhwfy is`K nhIN hW[ ”sRI gurU swihb jI, is`KW dy ShId
hox qoN audws nhIN huMdy sn, pr ibdwvw dyx qoN audws ho gey[ ijvyN pu`q nlwiek
hovy, qW mwpy audws ho jWdy hn[ 1761ib:v`fy jMg smyN, ibdwvw dyx vwilAW’c
bwbw mhW isMGjI nhIN sn[ s`cy siqgurU swihbjI dI ijMd jwn, pUrn pyRmI lwfly
gurmuiK pMj ipAwry pMj mukqy cwr swihbzwdy, bwbw AwlmisMG jI BweI audyisMG jI
BweI bic`qRisMG jI BweI sMqisMG jI BweI sMgq isMGjI bwbw mdnisMG jI BweI
koTwisMG swihb jI BweI mwnisMG swihbjI Awid cwLI isMG byAMq du`K Bu`K mwr
kSt sRIrk P`t shwr ky BI, s`cy pwiqswh jI dy snmuK rhy[ AYnI krVI kStW
du`KW BrI khwxI sI, Bu`Ky rih ky duSmx nwl lVnw, swbru isdik shIdu; Brm Bau
Kovxw[ vwlI au~c krxI kIqI[ ien@W gurmuKW praupkwrI ShIdW ny s`cy siqgurW
jI nwl AQwh pyRm kIqw qy ih`k QwpV ky ikhw, “s`cy siqgurU swihbjI jy kihxgy
ikly’c rih ky hI ShIdI dyxI hY, qW ie`Qy hI dyvWgy, jy hukm krngy ikly’coN bwhr
jw ky ShId ho jwvo, qW BI ShIdI pwvWgy[ ”DMn s`cy pwiqswhjI, DMn hY AwpjI dI
kmweI, DMn is`K is`KxIAW, s^q ksOtI shwrI, Bu`Ky rih ky AMg 2 ktvwey[ ien@W
ShIdW ny bVI krVI ksOtI shwr ky is`KI dw bIj r`K ilAw[ so ien@W gurmuKW
mhWpurSW ny, sRI AnMdgV@ swihb ikly’c pUrn isdk Brosy gurU pyRm’c lIn, s`cy
siqgurU swihb jI qoN idRVqw sihq kurbwn hox dy jo bIrqw Bry bcn khy, auh shI
2 sRI cmkOr swihbjI ivKy, vYrI dw purjw 2 k`t ky, ShId ho ky kmwey[ ^wlsw
pMQjI nUM Su`D r`Kx, ^rw au~cw iljwx leI, gurUjI qoN AMg 2 ktwaux dw zzbw Brn
leI, pUjw dy Dwn’c gLidAW nUM aubwrn leI, prmpUjnIk s`cy siqgurW, siqgurW
dy ipAwirAW dy ieh au~cy su`cy kwrnwmy hnjI[
7.swKI:- prmpUjnIk pUrn sMq bRhmigAwnI; sgl kI rInw] bwbw
SwmisMG swihbjI A`fxSwhI 1803 sMmq nUM pRgty, 1926 s`cKMf gey[
bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw] Anuswr AwpjI ny swrw jIvn inSkwm syvw
ismrn pRymw-BgqI praupkwr hI praupkwr kIqy, AMimRq pRym ipAwly pIqy[

www.Gursevak.com 297 q`qkrw


AwpjI qoN prmpUjnIk bwb gurmuiKisMG jI pitAwly vwly, bwbw swDUisMGjI gurU
syvw dy sUrj vroswey[ inrbwx kIrqnu gwvhu krqy kw; inmK ismrq ijqu CUtY]
Anuswr Awp jI sRI hirmMdr swihbjI ivKy, svw do vjy inSkwm inrbwn kIrqn
krdy[ kyvl Bgiq; kIrqn sMig rwcY] Anuswr lgwqwr 70 swl pRym cONkI lwauNdy
rhy, nwl hI pRSwid pRym Bytw krdy, hux q`k BI Awp jI dy fyry v`loN, bwby
KVkisMGjI dy jwnSIn bwbw drSnisMG jI dyZ hwzr krdy hn[ AwpjI dw isrMdw
Azwieb Gr’c, Awp jI dy SuB drSn krvw irhw hY[ nmskwr!
8.prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw gurmuiKisMG jI pitAwly vwly,
gurU pRymIAW nUM pUrn pRp`k idRV krwauNdy ik pUjw dw Dwn zihr hY, Awp jI Pu`lIAW
pRSwd vrqwaux vyly kihMdy, “lY swaU zihr, ku`J Pu`lIAW dy ky, ku`J vwips kr
lYNdy[ Amolk bcnW duAwrw pRymIAW nUM sMqoK iqRpqI iekwgRqw pRwpq huMdI[ bsqR
pwtdw twkI lwauNdy[ pRymIN hux nvyN bsqR nUM hI twkI lwauNdy hn, ik keI mgroN
twkI nhIN lwauNdy[ ie`k vwrIN pRymIAW ikhw, “swrI idhwVI khI tokrI s^q
myhnq hY, gurU lMgr’c iGau vrqxw cwhIdw hY”[ h`s ky boly, “swaU gurU ky
lMgr’c svw mx iGau in`q pYNdw hY”[ copVI pRIq iqAwg ky pUrn drvySW vwlI
rIq kmwauNdy[ PrIdw.drvysI gwKVI; copVI prIiq] iekin iknY cwlIAY;
drvyswvI rIiq] 118]) ruKI suKI Kwie kY; TMFw pwxI pIau] PrIdw.dyiK prweI
copVI; nw qrswey jIau] 29] swrI izMdgI gurU syvw kIqI, Awpxy v`loN ie`k pYsw
BI ^rwb nhIN kIqw[ ie`k vwrI sqsMgiq nUM pRym bynqI kIqI, “BweI Awh ie`tW
cu`k ky dUr r`K idau, Agly idn EhI ie`tW vwips E~Qy rKweIAW, pRymI vwihgurU
vwihgurU au~cI bolidAW syvw krdy[ pu`Cx qoN ikhw, “BweI!Awp jI lMgr Ck ky
Awls g`lW krnIAW sn, ieh jwp AiBAws krvwieAw hY[ siqsMgqW nUM vwihgurU
mMqR dw jwp krwauNdy sn[ aun@W dI pRis`D sMpRdwie’c hux q`k BI jwp dI pRpwtI
c`l rhI hY[ jwp krn vwly pRymI siqgurU gRMQ swihb jI dIAW pRkrmW, jwp
kridAW iml ky krn Aqy cOr BI krn, ijs dw bhuq &wiedw hovy[ ij`Qy Awip
siq srUp sRI gurU gRMQ swihbjI pRkwS nw ho skdy hox, au~Qy myz’qy g`dy au~pr
rumwlw ivCwA ky sRI gutkw swihb jI sjw ky, au~pr rumwlw dy ky cOr qy jwp
kridAW pRkrmW kIqIAW jwx[ mgroN Ardws BI sRI gutkw swihbjI A`gy kr
lYxI[ jwp krn dw bhuq BwrI &L hY[ eysy qr@W Gr 2’c jwp kIqw jwvy, qW s`cy

www.Gursevak.com 298 q`qkrw


siqgurU swihbjI dI v`fI BwrI imhr hovygI jI[ so prmpUjnIk siqgurU grMQ
swihbjI dI jW prmpiv`qR sRI gutkw swihb jI dI crn Srn’c, jwp krn dy
ivSyS lwhy hn[
9.prmpUjnIk bwbw gurmuiKisMG jI pitAwly vwilAW dI sMpRdw’c r`b rUp
bwbw sIsw isMGjI ny ie`k coLw bwrW swl hMFwieAw[ twkI’qy twkI lwauNdy rhy[
pUjw dy Dwn nMU zihr smJ ky, jIvn mukiq purK inSkwm gurU syvw krky,
vwihgurUjI’c lIx hn[
10.pUrn gurU jI qy BweI gurdws swihbjI.lwly goly kUkr Zulwm gursyvkjI
dy AnMq gux, Awp kmw ky ieh SuB aupdyS &urmwauNdy hn:-hau mnu ArpI.sBu qnu
ArpI; ArpI siB dysw] hau isru ArpI.iqsu mIq ipAwry; jo pRB dyie sdysw])
nwnk.syvku soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB
ivkwrw; bIE.cIiq n GwilE] nwm rqnu guxw hir bxjy; lwid vKru lY
cwilE]1] syvk kI; EVik inbhI pRIiq] jIvq swihbu syivE Apnw; clqy
rwiKE cIiq]1] rhwau] jYsI AwigAw kInI Twkuir; iqs qy, muKu nhI moirE]
shju Anµdu riKE igRh BIqir; auiT auAwhU kau dauirE]2] AwigAw mih BUK.soeI
kir sUKw; sog hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly
mwinE]3] BieE ik®pwlu Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu syvku.sPlu Ehu
AwieAw; ijin nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv] iqn hI pwey;
inrMjn dyv]) ijQY Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY.sB pwpI qirAw])
jo ikCu Twkur kw.so syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau]) mul KrIdI lwlw
golw; myrw nwau sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw iqqu lwgw]) jn
nwnku.hwit ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie murId; n glI hovxw[
swbru isdik shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n
nId; n Kwxw sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil
Dovxw[ syvk hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd
mumwrK eId, pug Klovxw]) KwDy lUx.gulwm hoie; pIih pwxI FovY[ lUx Kwie.kir
cwkrI; rix tuk tuk hovY[ lUx Kwie.DI puqu hoie; sB ljw DovY] lUxu vxotw. Kwie
kY; hQ joiV KVovY] vwt vtwaU lUxu Kwie; guxu kMiT provY] lUx hrwmI gunhgwr;
mir jnmu ivgovY]) bY KrIdu; hau dwsro qyrw] qUM Bwro Twkuru; guxI ghyrw]) hm

www.Gursevak.com 299 q`qkrw


kUkr; qyry drbwir] Baukih AwgY; bdnu pswir]) kih kbIr.gulwmu Gr kw;
jIAwie BwvY mwir]) gur kY igRih; syvku jo rhY] gur kI AwigAw; mn mih shY]
Awps kau; kir kCu n jnwvY] hir hir nwmu; irdY sd iDAwvY] mnu bycY; siqgur
kY pwis] iqsu syvk ky; kwrj rwis] syvw krq; hoie inhkwmI] iqs kau hoq;
prwpiq suAwmI] ApnI ik®pw; ijsu Awip kryie] nwnk so syvku; gur kI miq
lyie]2] so siqgurU swihbwn jI, byAMq gursyvkW ny pUjw dy Dwn nUM, suAwd nINd
suK ivkwr pwp leI nhIN vriqAw, AMimRq bxwieAw, hux BI bxw rhy hn[
11.prmpUjnIk sMq bwbw qwrwisMG swihb jI srhwlI (sRI qrn qwrn
swihb) vwly mhWpurK hr swl, prmpUjnIk sMq bwbw gurbcnisMG swihbjI
Kwlsw mhWpurKW nMU svw sO isMGW smyq, Awpxy pws bulwauNdy[ do vyly AMimRq kQw
kIrqn huMdw, AMimRq sMcwr BI huMdw[ mhW purKW dy j`Qy’c pRSwd p`ky BMfwry vrqdy
rihMdy[ pUrn bRhmigAwnI bwbw qwrwisMG jI Awpxy syvkW smyq ie`k ikxkw BI nw
Ckdy[ srb loh dy pihry dw swdw lMgr Ckdy[ ie`k idn j`Qy sMgq leI jlybIAW
iqAwr ho rhIAW sn, BweI bic`qRisMG jI ny v``fy mhWpurSW nUM pRym bynqI kIqI,
“AsIN pMj isMG jw ky sMq qwrwisMG jI nUM, jlybIAW Ckx leI, AwpjI v`loN pRym
bynqI krdy hW”[ sMqW mhWpurSW jI ny h`s ky PurmwieAw, “aun@W ny CkxIAW nhIN
BwvyN l`KW mxW bynqI kr lvo, auh Awpxy ierwdy c idRV hn”[ pMjW isMGW ny jw ky
pRym bynqI kIqI, “dwsn dwsW nUM sMqW mhWpurSW ny AwpjI pws ByijAw hY, ik A`j
zrUr br zrUr jlybIAW Cko”[ h`Q joV ky au~qR idqw, “dwsn dws v`loN mhWpurSW
nUM pRym bynqI kirE, jnmW 2 qoN, hux BI AwpjI dw id`qw hI Ckdy hW A`gy nUM BI
Ckxw hY”[ AYsy pUrn mhWpurSW jI nUM inmK 2 rom 2 krky nmskwr hY[ pdwrQW
dI pRwpqI qoN BI rucI nhIN krdy[ XQw:-mY nIry.Aink Bojn bhu ibMjn; iqn
isau.idRsit n krY rucWgY])
12.vwihgurU gurUjI dI pUjw dw Dwn Zlq vrqxw, Su`D zihr d`uK rog kSt
klyS rUp hY, ies nUM swkqW ny Su`DI zihr bxwieAw:-prmpUjnIk vwihgurU s`cy
siqgurU qygbhwdr swihbjI 1721 ib:nUM, gurqw pRwpqI mgroN BweI m`KxSwhjI,
siqsMgqjI smyq hrI rUp sRI hirmMdr swihbjI dy prm ipAwry drSnW nUM Awey[
lUx hrwmI jLx jogy msMd, sRI drbwr swihbjI dy cwry bUhy bMd krky cly gey[
siqgurU mhwrwj swihb jI qy pRymIAW ny bhuq 2 vYrwg kIqw, “hy krqw kwdr

www.Gursevak.com 300 q`qkrw


krIm!AwpjI dI rzw At`l hY[ A`j koit bRhmMf dy mwlk sRI hirmMdr swihbjI dy
rcnhwr, dr mwdy; TwFy drbwir] quJ ibnu.suriq krY ko myrI; drsnu dIjY Koil@
ikvwr] Anuswr drSnW dy iBKwrI bx ky, bUhy A`gy KV@y hn, ijn@W dy drSnW nUM
dyvI dyvqy Avqwr pYgMbr XogI Bgq syvk locdy hn[ ”BweI m`KxSwhjI ny s`cy
siqgurU swihbjI nUM ieh pRym bynqI kIqI, “AwpjI ie`k vwrI hukm kro[ ien@W
msMdW nUM fMf dyvW, bMn@ ilAwvW, AwpjI dy s`cy crnkmlW’qy pwvW[ ”DIrjDwrI
idAwl ikRpwl ikRpwiniD SWqI dy swgr, iKmw dy rcnhwr dwqy siqgurU swihbjI ny
pRymI m`KxSwhjI nUM DIrj idqw[ rwmdws srovir nwqy] Anuswr AwpjI ny
siqsMgq jI smyq, prmpiv`qR sRI rwmdws sRovr’c ieSnwn kIqw, drSnI ifauFI
swhmxy KV@ ky, Ardws mgroN ieh bcn khy, “nih msMd ieh AMimRqsrIey, iqRsnw
AgnI AMdr sVIey[ ”aupRMq sRI Akwlq^q swihbjI Aw ky, qU Twkuru; qum pih
Ardwis] Anuswr Ardws krky, guru pUrw nmskwry] Anuswr nmskwr krky,
AwpjI ny gurduAwrw sRI QV@w swihbjI(Borw.swihb) Aw ky ku`J smW, pRB kw
ismrnu; sB qy aUcw] ismrn kIqw[ A`gy sRI dmdmw swihb jI AsQwn’qy ismrn
krky, v`ly ipMf s`cy crn-kml pwey[ ie`QoN dI siqsMgqjI ny bVy hI pRym sihq
SuB s`cI syvw kIqI, ie`Qy hI sRI AMimRqsr swihb dIAW mweIAW ny, pRym BytwvW s`cy
crn-kmlW’c hwzr krky pUrn pRym sihq muAw&I mMgI[ swis swis; hm
BUlnhwry] qum smrQ Agnq Apwry] AwpjI ny prm pRsMn ho ky vr b^iSAw,
“mweIAW r`b rjweIAW[ ”A`gy, imil kusl syqI; Gir Awey] Anuswr bwby bkwly
swihb jI vwips Aw gey[
16.do BuJMgIAW dI h`f bIqI mMdI hwlq[ ie`k ny d`isAw, “mYN gurU Gr dI
dyg krky, Bog luAwaux qoN pihlW hI, ie`k bwtw Br ky corI Kw lYNdw sW[ myrw
idmwZ hI ih`l igAw[ jy BUAw koLy igAw qW au~Qy ku`t pY geI, auQoN B`jw, hor
irSqydwrI’c igAw, qW au~Qy BI jWdy nUM ku`t pY geI[ ieauN ij`Qy BI jwvW ku`t pY
jwvy[ ”iesy qr@W ie`k hor pRymI ny d`isAw, “ mYN pqwiSAW dw pRSwid corI Ckdw
irhw[ AYsw pwp l`igAw, ATwrvyN swl’c SUgr l`g geI[ ”keI vwrIN pwTI, dyZ
QoVI 2 siqsMgqjI nUM vrqw ky, bwkI pRCwdy nwl Awp Ck lYNdy hn, ieh BI Kwx
dw lwlc hY[ ieh izMdgI Br dw koV@ hY[ zmIr bhuq hI d`bI rihMdI hY[ ies Kwx
dy lwlc nUM ku`qw ikhw hY[ lbu kuqw.kUVu cUhVw; Tig KwDw murdwru] pUry gurUjI dI

www.Gursevak.com 301 q`qkrw


s`cI syvw ismrn qoN ibnw, suK ivkwr leI vriqAw pUjw dw Dwn vrqx nwl srIr
c, nwzk ibmwrIAW dy iktwxU pYdw ho jWdy hn[ jo sRIr nUM k`t 2 ky KWdy hn[ BwvyN
gurUjI dI golk, gupq corI kry imrqk smwn ho jWdw hY[ sloku] Aiq suMdr kulIn
cqur; muiK i|AwnI DnvMq] imrqk khIAih nwnkw; ijh pRIiq nhI BgvMq])
17. bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw])
bRhmigAwnI; sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU
gRMQ swihbjI dy ilKwrI mhwn praupkwrI DMn BweI gurdws swihbjI dy Cy kib`q
ArQW sihq pV@o jI[ ieh kib`q in`qnym nwl br zrUr hI pV@nw cwhIey:-bwhr
kI Agin.bUJq jl srqw kY; nwau mY jau Agin lwgY, kYsy kY buJweIAY[ bwhr sY
Bwig.Et lIjIAq kot gV; gV mY jau lUit lIjY; kho kq jweIAY[ corn kY
qRws.jwie srin ghY nirMd; mwrY mhIpiq.jIau kYsy kY bcweIAY[ mwieAw fr
frpq.hwr gurduArY jwvY; qhw jau mwieAw ibAwpY.khw ThrweIAY] 544]
bwhr(kI) dI Agin(srqw) ndI(kY) dy jl nwl(bUJq) buJ jWdI hY, (jau)
jykr(nwau) byVI(mY) ’c Agin(lwgY) l`g jwvy, kYsy(kY) krky buJweIAY?Bwv nhIN
buJdI[ fwkUAW qoN fridAW bwhr(sY) qoN(Bwig) B`j ky(kot) ikly ’c(gV) ikly dI
Et (lIjIAq) leIdI hY, (jau) jy kr gV (mY) ’c lUit(lIjY) ley jweIey, Awpxy
bcwA leI kho (kq) ik`Qy jweIAY?(corn) corW(kY) dy(qRws) fr krky, jwie
ky(nirMd) rwjy dI srin(ghY) gRYhx krIey, jy kr(mhIpiq) rwjw hI mwrY qW(jIau)
izMdgI kYsy(kY) krky bcweIAY ?Bwv nhIN bcdI[ iqMn idRstWq dy ky dwidRstWq
&urmwauNdy hn:-mwieAw dy fr qoN(frpq) fridAW hwr ky gurduArY swihbjI(jwvY)
jwvy(qhw) iq`Qy(jau) jy kr mwieAw(ibAwpY) fMgy Bwv nrYxU vWg mMd krm kql
kry, pUjw dy Dn zihr nUM hV`p kry[ ivkwr idRstI nwl dyKy, lVweI klyS kry[
d`so ipAwirE Awpxy qn mn nMU(khw) ik`Qy(ThrweIAY) Thrwauxw krIey?] 544]
ijau mirXwdw ihMdUAw; gaU mwsu AKwju[ muslmwxw sUArhu; saugMd ivAwj[
shurw.Gir jwvweIAY; pwxI mdrwju[ shw n KweI cUhVw; mwieAw muhqwju[ ijau
imTY.mKI mrY; iqsu hoie Akwju[ iqau Drmswl dI Jwk hY; ivhu KMfU pwju]12]
prmpUjnIk s`cy siqgurU sRI gurU gRMQ swihb jI dy ilKwrI mhwn praupkwrI,
bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI; praupkwr aumwhw]) bRhmigAwnI;

www.Gursevak.com 302 q`qkrw


sgl kI rInw] pUrn bRhmigAwnI DMn BweI gurdws swihb jI, pYNqIvIN vwr dI
bwrvIN pOVI’c, Bjn ismrn syvw praukwr qoN ibnw, gurUGr dy l`fU pUiVAW nMU
zihr &urmw rhy hn:-jujrvyd dI 820vIN swKI’c gW dw myDw k`F ky, gomyD X`g
krn bwry Gor zulm iliKAw hY[ boDIAW, jYnIAW dw jMg hoieAw, jMg mgroN gW dw
mws Kwx qoN sONh pweI[ ijau mirXwdw ihMdUAw; gaU mwsu AKwju[ (ijau) ijvyN
ihMdUAw dI mrXwdw hY ik gaU dw mwsu Kwxw(AKwju) hrwm hY[ Kwxw qW ikDry irhw,
gW dy mws dw nwauN sux ky, Q`ukdy hn, Bwv bhuq hI burw smJdy hn[ muslmwxw
sUArhu; saugMd ivAwju[ muslmwxw ny(sUArhu) sUr dw mws, ivAwju Kwx
qoN(saugMd) sONh pweI hY[ shurw.Gir jwvweIAY; pwxI mdrwju[ shurw (jwvweIAY)
jvweI dy Gir dw pwxI(mdrwju) Srwb vWg Apiv`qR zihr smJdw hY, hor mwieAw
pdwrQ Ckxw qW ikDry irhw?
shw n KweI cUhVw; mwieAw muhqwju[ (cUhVw) mzhbI-is`K BwvyN B`uKw hovy,
iF`f Brn leI, mwieAw QoN(muhqwju) gRIb BI ikauN n hovy, pr Pyr BI shw(n)
nhIN(KweI) KWdw[
ijau imTY.mKI mrY; iqsu hoie Akwju[ ijau(imTY) Sihq guV’qy mKI(mrY)
moihq ho jWdI hY, iqsu dw(Akwju) mrnw hoie jWdw hY[ imTY mKu muAw ikau ley
EfwrI] hsqI griq pieAw ikau qrIAY qwrI]
iqau Drmswl dI Jwk hY; ivhu KMfU pwju]12] ijvyN gaU dw mwsu Kwxw hrwm
hY[ muslmwx ny sUr dw mws, ivAwju Kwx qoN sONh pweI hY[ shurw jvweI dy Gir dw
pwxI Srwb vWg Apiv`qR zihr smJdw hY[ mzhbI-is`K shw nhIN KWdw[ im`Ty’qy
mKI mr jWdI hY[ ijvyN ieh g`lW Zlq hn, (iqau) iqvyN is`K AMdr jo(Drm+swl)
Drm dI(swl) jgw@ gurUGr dy pUjw dy pdwrQ nUM lu`tx Kwx dI, cUhy leI ib`lI dI
q`k vWg(Jwk) q`k hY[ mwno ieh(pwj) pKMf KMfU nwl lpytI ivhu pKMf hY]12]
vwhu vwhu BweI swihbjI kYsI kmwl kr rhy hn!gurUGr dy pdwrQ hVp krn dI
Jwk jy ieqnI mwVI hY, qW zmIn pdwrQ Zolk lu`tx Kwx vwly dw kI hwl?so
mwLpUVy qyz qVky nSy vrqy, nrYxU vWg mMd krm kry, eyAr kMfISn jW hIt’c rhy
s`uqw, aus nwloN cMgw k`uqw[ gurUjI dI mwieAw rogI XqIm AMghIx gRIb, ismrn
praupkwr krn vwilAW leI, sMqoK sMjm nwl vrqx dw hukm hY[ nrYxU Awid
hMkwrI pUjwrI leI, gulCrly aufwaux kql zulm krn votW leI nhIN hY[
www.Gursevak.com 303 q`qkrw
Krw duhylw jg ivic; ijs AMdir Jwku[ soieny no hQu pwiedw; huie vM\Y
Kwku[ ieT imq puq Bwierw; ivhrin sB swku[ sogu ivjogu srwpu hY; durmiq
nwpwku[ vqY muqiV rMn ijau; dir imlY qlwku[ duKu BuKu dwild Gxw; dojk
Aauqwku]13] Drm-ikRq dI kmweI C`f ky, loB krky hLky ijs ku`qy AMdir,
gurUGr dy Dn pdwrQ l`utx dI, cUhy leI ib`lI dI q`k vWg(Jwku) q`k, ihrs hY,
auh jg ivic(Krw) bhuqw hI(duhylw) duKI hY[ soieny no hQu pwiedw; huie vM\Y Kwku[
hLikAw ku`qw jy soieny no hQu pwiedw hY qW auh sonw Kwku huie(vM\Y) jWdw hY[ jy
suieny no Ehu hQu pwey, qw KyhU syqI ril gieAw])
ieT imq puq Bwierw; ivhrin sB swku[ (ieT) ipAwry imq puq(Bwierw)
BweI sB swku, (ivhrin) ivgV ky duSmx jm bx jWdy hn[ pRB suAwmI kMq
ivhUxIAw; mIq sjx siB jwm]) sogu ivjogu srwpu hY; durmiq nwpwku[ gurUGr dy
Dn pdwrQ dI Jwku vwly, loB dy hLk vwly, hLky k`uqy nUM vwihgurUjI v`loN (ivjogu)
ivCoVy dw, pUry gurUjI dw srwpu l`gdw hY[ pUjw dw Dn Kwxy krky, (nwpwku)
ApivqR(durmiq) BYVy niSAW ivBcwr vwlI KotI miq krky sogu’c mr jWdw hY[
vqY muqiV rMn ijau; dir imlY qlwku[ ipAwry vwihgurUjI dy dir qoN(qlwku)
D`ky(imlY) imldy hn[ (muqiV) C`utV rMn(ijau) vWg dr 2’qy AQvw cOrwsI l`K
jUin’c kSt Bogdw(vqY) iPrdw hY[ XQw:-Ehu Gir Gir hMFY, ijau rMn duohwgix;
Esu nwil muhu joVy, Esu BI lCxu lwieAw]
duKu BuKu dwild Gxw; dojk Aauqwku]13] Drm-ikRq dI kmweI C`f ky, loB
krky hLky ijs ku`qy AMdir, gurU Gr dy Dn pdwrQ dI, cUhy leI ib`lI dI q`k
vWg, lu`tx dI(Jwku) q`k hY, aus nMU jmW jUnW AOguxW pwpW ivkwrW BuKu dw(Gxw)
bhuqw duKu(dwild) nrk imldw hY, dojk’c sdw leI(Aauqwku) iesQiq huMdw
hY]13] XQw:-ibKu Kwxw ibKu pYnxw ibKu ky muiK igrws] AYQY duKo duKu kmwvxw
muieAw nrik invwsu])
ivgVY cwtw duD dw; kWjI dI cuKY[ shs mxw rUeI jlY; icxgwrI DuKY[ bUru
ivxwhy pwxIAY; Kau lwKhu ruKY[ ijau audmwdI AqIswru; KeI rogu mnuKY[ ijau jwil
pMKyrU Pwsdy; cugx dI BuKY[ iqau Ajru Jwk BMfwr dI; ivAwpY vymuKY]14] ijvyN duD
dw(cwtw) mtkw kWjI dI(cuKY) ie`k kxI nwl(ivgVY) iP`t jWdw hY[ iqvyN pUjw dy
Dwn rUpI kWjI dI ie`k kxI nwl, pwk jIvn rUpI duD dw mtkw iP`t jWdw hY[
www.Gursevak.com 304 q`qkrw
shs mxw rUeI jlY; icxgwrI DuKY[ icxgwrI dy(DuKY) DuKx nwl,
ijvyN(shs) hzwrW mxw rUeI(jlY) sV jWdI hY[ iqvyN pUjw dI mwieAw rUpI icMgwVI
nwl, hzwrW mxW rUeI vWg, siq sMqoK dieAw Drm vIcwr, inmRqw gRIbI iKmw
DIrj SWqI inRivkwrqw Awid hzwrW SuB guxW rUpI rUeI(jlY) sV jWdI hY[
bUru ivxwhy pwxIAY; Kau lwKhu ruKY[ ijvyNN(pwxIAY) pwxI nMU bUru(ivxwhy)
ivgwV idMdw hY, iqvyN gurUGr dy Dn pdwrQ rUpI bUr nwl, jIv dw SuB guxW rUpI
pwxI ^rwb ho jWdw hY, SuB gux nwS ho jWdy hn[ lbu ivxwhy mwxsw ijau pwxI
bUru] ijvyNN(ruKY) ibRC nMU(lwKhu) lwK pYx nwl(Kau) nwS ho jWdw hY[ iqvyN pUjw dI
mwieAw rUpI lwK pYx nwl, jIvx rUpI ibRC nws ho jWdw hY[ ijau audmwdI
AqIswru; KeI rogu mnuKY[ (ijau) ijvyN(audmwdI) AmlI mnuKY nMU(AqIswru)
mroVy(KeI) dmy dw rogu mnuKY nUM nwS krdy hn[ iqvyN gurUGr dy Dn pdwrQ nUM
lu`tx dI Jwk vwly nwS huMdy hn[
ijau jwil pMKyrU Pwsdy; cugx dI BuKY[ (ijau) ijvyN cogw cugx dI(BuKY) B`uK
krky(pMKyrU) pMCI, iSkwrI dy jwil’c Pwsdy hn[ iqvyN gurUGr dy Dn pdwrQ l`utx
rUpI cogy’qy pKMfI pUjwrI rUpI pMCI AOgux ivSy jm dy jwL’c Psdy hn[ iqau Ajru
Jwk BMfwr dI; ivAwpY vymuKY]14] (iqau) iqvyN vymuKY nUM gurUGr dy Dn pdwrQ BMfwr
dI Jwk(Ajru) n jry jwx vwly kStW rogW dI(ivAwpY) l`gdI hY, jo nwS kr idMdI
hY]14]
Aaucru Jwk BMfwr dI; cuKu lgY cKI[ hoie dukuDw inklY; Bojnu imil mKI[
rwiq suKwlw ikau svY; iqxu AMdir AKI[ kKw dbI Aig ijau; Ehu rhY n rKI[
Jwk JkweIAY Jwkvwlu; kir BKu ABKI[ gur prswdI aubry; gurisKW lKI]15]
(Aaucru) n Kwxy Xog gurUjI dy BMfwr nMU lu`tx Kwx dI Jwk(lgY) l`g jwvy, BwvyN
(cuKu) QoVI ijhI BI pUjw dI zihr njwiez(cKI) KwDI jwvy[ hoie dukuDw inklY;
Bojnu imil mKI] (dukuDw) aultI hoie ky(inklY) inkl jWdw hY, ijvyN Bojnu’c mKI
imil jwvy, Kwx qoN aultI Aw jWdI hY[ gurUGr dw pdwrQ, AhMkwrI ivkwrI nMU
pcdw nhIN, ismrn AiBAwsI praupkwrI mhWpurK nwm jp jpw ky zihr nUM
AMimRq bxwauNdy hn[
rwiq suKwlw ikau svY; iqxu AMdir AKI[ Drm-ikRq kmweI C`f ky, loB
krky hLky ijs ku`qy dI (AKI) A`K AMdir, gurUGr dy Dn pdwrQ rUpI(iqxu) k`K
www.Gursevak.com 305 q`qkrw
hY, auh aumr rUpI rwiq’c suKwlw(ikau) ikvyN (svY) sON skdw hY[ XQw:-rwiq n
ivhwvI swkqW; ijn@w ivsrY nwau] rwqI idns suhylIAw; nwnk hir gux gWau]1]
kKw dbI Aig ijau; Ehu rhY n rKI[ (ijau) ijvyN kKw’c dbI jo Aig hY
Ehu d`b ky rKI(n) nhIN (rhY) rihMdI, iqvyN gurUjI dI mwieAw corI KwDI, ivkwr
rog kLyS kql kukrm mOq ho ky pRgt ho jWdI hY[
Jwk JkweIAY Jwkvwlu; kir BKu ABKI[ gurUjI dI pUjw dI mwieAw
dI(Jwkvwlu) Jwk vwlw, mwieAw dI Jwk’c(JkweIAY) qwVdw hY, ie`DroN g&w imly,
ie`DroN g&w imly(ABKI) n Kwx vwlI zihr pUjw nUM(BKu) Kwx Xog smJ(kir)
krky, Kw jWdw hY, ieqnw igAw guzirAw hY[ ies zihr qoN bcx vwly BI hn ik
nhIN?
gur prswdI aubry; gurisKW lKI]15] gurUjI dI ikRpw nUM pRwpq
gurprswdI-gurisK hn, gurprswdI gurisKW ny gurUjI dI pUjw dI mwieAw
zihr(lKI) jwxI hY, (gur) siqgurU swihbjI dI Agm Apwr sRb ivAwpI AMdr
bwhr ivsmwd pRkwS srUp(prswdI) ikRpw hI ikRpw duAwrw, guris`K gurU jI dI
pUjw dI mwieAw qoN(aubry) bcy hn]15]
ijau Gux KwDI lkVI; ivxu qwix.inqwxI[ jwx frwvw Kyq ivic; inrjIau
prwxI[ ijau DUAru JVuvwl dI; ikau vrsY pwxI[ ijau Qx gl ivic bkrI; duih
duDu n AwxI[ Jwky AMdir Jwkvwlu; iqs ikAw nIswxI[ ijau cmu ctY gwie mih;
auh Brim BulwxI]16] (ijau) ijvyN Gux kIVy dI KwDI lkVI ivxu qwix dy AqI
hI(inqwxI) kmzor ho ky im`tI’c iml jWdI hY[ iqvyN gurUjI dI pUjw dy Dn rUpI
Gux dw KwDw pUjwrI, AqI hI kmzor ho ky im`tI’c iml jWdw hY[
jwx frwvw Kyq ivic; inrjIau prwxI[ ijkMU izmINdwr ihrnw nMU frwaux
leI, Apxy Kyq ivic (inrjIau) inrijMd prwxI dw nklI Akwr(frwvw) frnw
bxw ky r`Kdy hn, aus nMU murdw jwx, ikauN jo auh ku`J nhIN kr skdw[ iqvyN gurUjI
dI pUjw dy Dn nUM Zlq vrqx vwlw, ijau frnw Kyq mwih frwieAw]2] Anuswr
frwauxy frny vWg furwauxw murdw hY, jo praukwr’c l`gx vwlI mwieAw nMU hVp
kr irhw hY[

www.Gursevak.com 306 q`qkrw


ijau DUAru JVuvwl dI; ikau vrsY pwxI[ (ijau) ijvyN AMbr’c bhuqy(DUAru)
DUeyN (dI) dy (JVuvwl) b`dlW ’coN pwxI(ikau) ikvyN vrsY?Bwv nhIN vrsdw[ iqvyN
gurU jI dI pUjw dy Dn nUM Zlq vrqx vwlw, DUeyN dy (JVuvwl) b`dl hY, aus’coN dwn
nwm siq sMqoK SuB guxW dI vrKw nhIN huMdI[
ijau Qx gl ivic bkrI; duih duDu n AwxI[ (ijau) ijvyN bkrI dy gl
ivic(Qx) lUlW nMU(duih) cox qoN duDu(n) nhIN(AwxI) ilAwauNdI, Bwv nhIN inkldw,
iqvyN pKMf krky pUjw lu`tx Kwx vwly lUlW vWg hn, aunW@ qoN nwm jpx jpwaux siq
sMqoK SuB guxW rUp d`uD pRwpq nhIN huMdw[
Jwky AMdir Jwkvwlu; iqs ikAw nIswxI[ gurUjI dI pUjw dw Dn pKMf krky
lu`tx dI(Jwkvwlu) q`k vwlw, lu`tx dI(Jwky) q`k AMdir lu`t ky KWdw, b`krI dIAW
lUlW vWg ibArQ hY, iqs dI ikAw nIswxI hY?A`gy dsdy hn:-ijau cmu ctY gwie
mih; auh Brim BulwxI]16] k`tw mrn qoN aus dw cMm lwh ky, aus’c qUVI Brdy
hn, aus nUM mUrw kihMdy hn[ Dwr k`Fx vyLy m`J A`gy r`Kx qoN c`tdI 2 du`D lwh
idMdI hY[ (ijau) ijvyN gwie mih mUry dy cmu nMU(ctY) c`tdI hY, auh Brim’c(BulwxI)
Bu`lI hY ik ieh myrw pu`q hY[ iqvyN pKMf krky pUjw lu`tx Kwx vwly, Awpxy pu`q
DIAW dw cMMm c`tdy hn[ ijvyN ku`qI murdwr ilAw ky, kqUirAW nMU pwauNdI hY[ iqvyN
pu`q DIAW nMU gurUjI dI pUjw dw Dn pdwrQ KuAwauNdy hn, aunW@ dy jIvx koV@I klMkI
hMkwrI ivkwrI ho ky Zl sV jWdy hn]16] XQw:-ht ptx ibj mMdr BMnY; kir
corI Gir AwvY] Aghu dyKY ipChu dyKY; quJ qy khw CpwvY]) aUhI qy hirE.aUhw ly
DirE; jYsy bwsw mws dyq JwtulI]) Kuis Kuis lYdw; vsqu prweI] vyKY suxy; qyrY
nwil KudweI] dunIAw lib.pieAw Kwq AMdir; AglI gl.n jwxIAw]) bhu prpMc
kir; pr Dnu ilAwvY] suq dwrw pih; Awin lutwvY] mn myry BUly; kptu n kIjY]
AMiq inbyrw; qyry jIA pih lIjY]1]) pauVI] iesqRI purKY bhu pRIiq; imil mohu
vDwieAw] puqRü klqRü inq vyKY ivgsY; moih mwieAw] dyis prdyis Dnu corwie;
Awix muih pwieAw] AMiq hovY vYr ivroDu; ko skY n CfwieAw] nwnk ivxu nwvY.iDRgu
mohu; ijqu lig duKu pwieAw]
18. sUrbIr bcn ky blI]) bRhmigAwnI kY; grIbI smwhw] bRhmigAwnI;
praupkwr aumwhw] swKI pUjw dy Dwn ny SwmisMG jI soFI dI miq mwrnI:-jdoN
phwVIAW ny SRI AnMdpur swihbjI aujwVy, prm pUjnIk vwihgurU siqgurU goibMdisMG
www.Gursevak.com 307 q`qkrw
swihbjI ny, vwihgurU siqgurU mh`ly nOvyN jI dy prmpiv`qR AsQwn sRI sIsgMj
swihbjI dI syvw sMBwl dI ifaUtI, Awpxy ^ws pRymIN aumwhw]) bRhmigAwnI; sgl
kI rInw] pUrnbRhmigAwnI DMn BweI swihb bwby gurb^SisMG jI dI lweI[
vwihgurU siqgurU mh`ly CyvyNjI dy pVoqy, bwby sUrjm`ljI dy poqRy SwmisMG jI swaU
AMimRqDwrI sn[ pUrn gurU mh`ly dsvyN jI ny Awpxy qwey sUrjm`ljI dy poqRy, Awpxy
BqIjy SwmisMG jI nUM swaU jwx ky, SRI AnMdpur swihbjI vswaux leI ByijAw[
pUrn gurUjI ny rwjy mydnIpRkwS jI nMU hukmnwmw ByijAw, “hy rwjnjI!AwpjI pws
SwmisMGjI soFI nMU Byj irhw hW[ ienW@ dI syvw krnI[ ”rwjy ny do ipMf dy idqy[
ien@W ny SRI AnMdpur swihbjI dubwrw ^rId ky vswey[ prmpUjnIk vwihgurU q^q
SRI kysgV@ swihbjI dI syvw krw ky, q^q’qy g`dI lw ky AwpxI pUjw krwaux l`gy[
sdw sdw; iehu BUlnhwru] nwnk; rwKnhwru Apwru] ^ry sicAwry pUrn swD bwby
gurb^SisMG jI ny pUrn gurUjI dI AMs-vMs jwx ky, dovyN h`Q joV ky ikhw, “ieh
TIk hY AwpjI ny syvw kIqI hY[ sRI q^qswihbjI dI ibAdbI nw kro jI, m`Qw tyk
itkwA ky inhwl hovo”[ pUjw dy Dn, AwpxI pUjw krwaux dI ie`Cw ny swaU dI BI
miq mwr idqI[ ikhw, “&ukirAw swDw!qYnMU kI pqw?AsIN q^q dy mwlk hW,
q^q’qy bYT ky pUjw krvw skdy hW”[ A`goN ikhw, siqgurU swihbjI qoN ibnw, hor
koeI nhIN bYT skdw[ qKiq bhY; qKqY kI lwiek] pMc smwey; gurmiq pwiek]
Awid jugwdI hY BI hosI; shsw Brmu cukwieAw]14] n mMnx qoN ikhw, “pUjw
krwaux dI ie`Cw ’qy pUjw dy Dn pdwrQ ny qyrI miq mwr idqI hY, ibAdbI krny
krky qyrI kul nws ho jwvygI”, Gr vwlI mr geI[ igir bsuDw jl pvn
jwiego; ieik swD bcn AtlwDw] Anuswr swD bcn s&ly hoey[ so pUjw dy Dn
pdwrQ ny nyk swaU dI miq BI mwr idqI[ AMimRqDwrI huMidAW pUrn gurUjI qoN
kurbwn hox dI bjwey, Awp hI gurU bx ky bYT gey
18 aUVw.^wlsw pMQ jI nUM Su`D r`Kx, ^rw au~cw iljwx leI, gurU jI qoN AMg
2 ktwaux dw jzbw Brn leI, pUjw dy Dwn c gLidAW nUM aubwrn leI,
prmpUjnIk s`cy siqgurW Aqy siqgurW dy ipAwirAW dy ieh au~cy su`cy kwrnwmy:-
1761 ibkRmI nUM sRI AnMdpur swihb jI Drm Xu`D smyN, prmpUjnIk s`cy siqgurU
dsvyN pwiqswh jI ny lMgr c crn pwey[ lWgrI j`Qydwr jI ny pUrn Adb pRym
sihq pyRm bynqI kIqI, “hy s`cy pwiqswh jI! lMgr msqwny hn, Awh vyKo jI! Bu`K
dy sqwey isMG ibRCW dIAW iC`lW rgV ky pINdy hn[ ” s`cy siqgurW ikhw, “BweI!
www.Gursevak.com 308 q`qkrw
isMGW nUM sMqoK r`Kxw cwhIdw hY, ies kOVI iC`l dy pIxy krky rog l`gdw hY[” Pyr

prmpUjnIk s`cy siqgurU swihb jI ny qbyly c crn pwey, Bu`K krky bhuq fMgr
cV@weI kr gey, bcy h`fIAW dI mu`T Bu`Ky ro rhy sn[ s`cy pwiqswh jI dy jwx qoN GoVy
pOV DrqI ’qy mwr ky ihxky ^urwk mMgI[ muKI syvwdwr jI ny dovyN h`Q joV ky pyRm
bynqI kIqI, “hy gRIb invwj s`cy pwiqswh jIE! jW qW ien@W dI mukqI kro, jW
ien@W nUM Kul@w cwrw b^So jI[ ” s`cy siqgurW ikhw, “pyRmIAW, qyrw kIAw; mITw
lwgY] dw AiBAws kro, Bwxw mMno, vwihgurU Akwl purKu jI ien@W swirAW dI
kilAwx krngy[ Bu`K krky swirAW nUM AqI duKI dyK ky, Pyr mwqw gujrI kOr jI ny
Awpxy lwfly lwl jI nUM ikhw, “AsIN hux ikly c nhIN rihxw, qUM myrw pu`q nhIN,
mYN qyrI mW nhIN, jy qUM isMGW nUM lVwauNdw mrvwauNdw hYN, qW ien@W nUM r`jvW pdwrQ BI
dy[ ” prmpUjnIk s`cy gurW ikhw, “mwqw jI! kI Awp jI dwsn dws nUM zihr
dyvoNgy? Bwv pUjw dw Dwn zihr hY, ien@W nUM ksOtI ’qy lw ky prKdw hW, kRoVW ju`g
qp krn nwl ijhVI iekwgRqw mukqI nhIN sI imldI, auh ien@W nUM pRwpq hY[ ”
swFy s`q mhIny Bu`Ky rih ky vYrI nwl lVnw, sRIr ’qy P`t shwrny, AYsy kStW dy
smyN, mwJy dy isMGW ny s`cy siqgurW nUM ibdwvw ilK idqw, “AsIN quhwfy is`K nhIN
hW[ ” sRI gurU swihb jI, is`KW dy ShId hox qoN audws nhIN huMdy sn, pr ibdwvw
dyx qoN audws ho gey[ ijvyN pu`q nlwiek hovy, qW mwqw ipqw jI audws ho jWdy hn[
1761 c v`fy jMg smyN, ibdwvw dyx vwilAW c bwbw mhW isMG jI nhIN sn[ s`cy
siqgurU swihb jI dI ijMd jwn, pUrn pyRmI lwfly gurmuiK pMj ipAwry pMj mukqy
cwr swihbzwdy, bwbw Awlm isMG jI BweI audy isMG jI BweI bic`qR isMG jI BweI
sMq isMG jI BweI sMgq isMG jI bwbw mdn isMG jI BweI koTw isMG swihb jI
Awid cwLI isMG byAMq du`K Bu`K mwr kSt sRIrk P`t shwr ky BI s`cy pwiqswh jI
dy snmu`K rhy[ AYnI krVI kStW du`KW BrI khwxI sI, Bu`Ky rih ky duSmx nwl
lVnw, swbru isdik shIdu; Brm Bau Kovxw[ (vwr 3) vwlI au~c krxI kIqI[
ien@W gurmuKW praupkwrI ShIdW ny s`cy siqgurW jI nwl AQwh pyRm kIqw qy ih`k
QwpV ky ikhw, “s`cy siqgurU swihb jI jy kihxgy ikly c rih ky hI ShIdI dyxI
hY, qW ie`Qy hI dyvWgy, jy hukm krngy ikly coN bwhr jw ky ShId ho jwvo, qW BI
ShIdI pwvWgy[ ” DMn s`cy pwiqswh jI, DMn hY Awp jI dI kmweI, DMn is`K
is`KxIAW, s^q ksOtI shwrI, Bu`Ky rih ky AMg 2 ktvwey[ ien@W ShIdW ny bVI
www.Gursevak.com 309 q`qkrw
krVI ksOtI shwr ky is`KI dw bIj r`K ilAw[ so ien@W gurmuKW mhWpurSW ny, sRI

AnMdgV@ swihb ikly c pUrn isdk Brosy gurU pyRm c lIn, s`cy siqgurU swihb jI
qoN idRVqw sihq kurbwn hox dy jo bIrqw Bry bcn khy, auh shI 2 sRI cmkOr
swihb jI ivKy, vYrI dw purjw 2 k`t ky, ShId ho ky kmwey[
^wlsw pMQ jI nUM Su`D r`Kx, ^rw au~cw iljwx leI, gurU jI qoN AMg 2
ktwaux dw jzbw Brn leI, pUjw dy Dwn c gLidAW nUM aubwrn leI, prmpUjnIk
s`cy siqgurW Aqy siqgurW dy ipAwirAW dy ieh au~cy su`cy kwrnwmy hn jI[
19.prmpUjnIk vwihgurU siqgurU goibMdisMG swihbjI dy s`cy crnkmlW’c
bYYTy pRymI, Amolk bcn suxidAW mnohr drSn krky gd 2 ho rhy sn[ ie`k pyRmI
grm 2 pRSwid lY ky AwieAw[ ie`k lwlcI ny Purnw kr ilAw ik jykr myry v`l
D`k dyx, qW swry dw swrw hI Kw ky ku`JW k`F lvW[ Ardws qoN bwAd
myrw.AMqrjwmI hir rwieAw]) vwihgurU siqgurU swihbjI ny kih ky swrw hI aus nUM
idvw idqw[ b`s Pyr kI sI?Kw mry jW cu`k mry, Anuswr ku`J smyN mgroN sRIr iP`t
igAw, bhuq hI duKI hoieAw, siqgurU swihbjI dy crnW’c Aw ky, hwey 2 krn
l`gw[ siqgurU swihbjI ny ikhw, “hy BweI!gurbwxI vwihgurU mMqR jpidAW vMf ky
Ckx nwl, pdwrQ AMimRq bx jWdw hY[ qUM ie`klw Ck igAw, ijs krky qYnUM du`K
Bogxw ipAw[ ”ieh sux ky gurU pRmySrjI dy prmpiv`qR prmpUjnIk s`cy crn-
kml PV ky muAw&I mMgI[ sRI gurUjI ny Awpxw jwx ky b^S ilAw[ XQw:-guxu
Avguxu myrw, ikCu n bIcwirAw; bKis lIAw iKn mwhI] hy swDsMgq jIE!ijhVw
BI bMdw Awey pdwrQ’qy lwlc krdw hY, ik mYN iek`lw KwvW, aus dI ibRqI nIvIN
rihMdI hY, nIq BI nhIN BrdI[ keI pyRmI d`sdy hn ik swfy bwby koLy &L pey hI
sV jWdy hn[ koLy rihx vilAW dI rUh BtkdI hY, pr auh qrs nhIN krdy[ jdoN
BI pdwrQ, siqsMgqjI’c Awvy, aus nUM vMf ky CikAw AMimRq bxdw hY[ ij`Qy 2
prmpUjnIk siqgurW Aqy mhWpurSW dy AsQwn hn, au~Qy 2 pdwrQ bhuq AwauNdw
hY[ ijhVy Kwx dy lwlcI hn, auh vMf ky nhIN Ckdy, iPr aun@W dI lVweI huMdI hI
rihMdI hY, Awpo Awpxy kmirAW’c dwL nUM qyz qVkw lwauNdy hn, bl`f SUgr hwrt
AtYk bImwrIAW sRIr nUM ^w jWdIAW hn[ ies leI gurUGr dy Dn pdwrQ’qy lwlc
krnw mhW pwp, mhW koV@ hY[ izMdgI nwm qoN vWJI hI rih jWdI hY[ idl sRIr rogI

www.Gursevak.com 310 q`qkrw


izAwdw kmzor ho ky kSt BogidAW 2 mr jWdw hY[ XQw:-bwbw, horu pYnxu; KusI
KuAwru] ijqu pYDY.qnu pIVIAY; mn mih.clih ivkwr]) bwbw.horu Kwxw KusI KuAwru]
ijqu KwDY.qnu pIVIAY; mn mih.clih ivkwr]) Anuswr pUjw dw Dwn glq vrqxy
krky qpIAW dy qp, jqIAW dy jq tu`t jWdy hn[ mwieAw hoeI nwgnI; jgiq rhI
lptwie] ies kI syvw jo kry; iqs hI kau iPir Kwie] pUjw dy Dn nUM pkVn vwly,
koeI BI cMgw kMm nhIN krdy[ ies nUM pkV ky, iek`TI krI jWdy hn, ault ky
mwieAw ien@W nUM PV lYNdI hY[ ies dy iDAwn krky jIv nUM s`p bxnw pYNdw hY[ AMiq
kwil jo lCmI ismrY; AYsI icMqw mih jy mrY] srp join; vil vil AauqrY] gurujI
dI mwieAw nUM pkVn vwly, mwno zihrI s`p nUM h`Q pwauNdy hn[ Awpxy sRIr nUM ivSy
A`g’c su`tdy hn[ siqsMgqjI dI nyk kmweI dI pRym Bytw nUM gurU syvw’c lw ky
AMimRq bnwaux dI bjwey, lhU bxw ky pINdy qy lhU’c ieSnwn krdy hn[ gurUjI dI
mwieAw nwl, sonw cWdI ^rId ky dMBI sRIr nUM iSMgwrdy hn, auh swDU nhIN AprwDI
hn, ikauN jo pUrn gurUjI ny qW, in`jI mwieAw ^rc ky, sonw pihnxw BI mn@w kIqw
hY[ kUVu suienw.kUVu rupw; kUVu pYn@xhwru]
20.ie`k lwlcI gurduAwry swihbjI dw lMmw smW pRDwn irhw, sO eykV
zmIn sI[ pUjw dy Dwn nUM mn mrzI nwl vrqdw irhw, kmLw hox qoN sMgL
l`igAw, kmry’c hI rotI su`t idMdy, Awpxy sRIr nUM AwpxI mYL mL lYNdw, ieauN burI
hwlq nwl mirAw[ pUry gurU jI dI zmIn’qy kbzw krnw BI d`uK dIAW pMfW hn[
XQw:-duK kIAw pMfw KulIAw; suKu.n inkilE koie] duK ivic jIau jlwieAw;
duKIAw cilAw roie] inSkwmI pRymIjI nMU, vwihgurUjI Awpxy’c myl lYNdy hn[
gurUjI dI zmIn’qy kbzw krn, pUjw mwieAw pdwrQ l`utx vwlw ieh nw smJy ik
mYN mOjW mwx irhW hW, sgoN smJy, “vwihgurUjI dwsn dws nMU dyK rhy hn, bImwrIAW
jmW cOrwsI l`K jUn dy byAMq kStW dw fMn dyxgy[ ”XQw:-kbhU kIt hsiq; pqMg
hoie jIAw] Aink join; BrmY BrmIAw]) keI jnm; Bey kIt pqMgw] keI jnm;
gj mIn kurMgw] keI jnm; pMKI srp hoieE] keI jnm; hYvr ibRK joieE]) jim
jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu sjwie; pieAw dyis lMmY]) gurU kw is`K.gRIb kI
rsnw ko, gurU kI golk jwxy[ (rihqnwmw) pUry gurUjI dy hukm nUM mMnidAW, gRIb dy
muK nUM gurU swihbjI dI golk smJ ky, pUjw dy Dwn’coN grIbW dI m`dd br zrUr

www.Gursevak.com 311 q`qkrw


krky, gurUjI dI KuSI dIAW l`KW pwiqSwhIAW pRwpq krnIAW cwhIdIAW hn[ pUry
gurUjI dI SuB s`cI syvw dy kwrj leI, swaU pRymI AwpxI myhnq dy pYsy nhIN lYNdy[
gurU syvw’c l`gdy BI nhIN, ies qr@W gurU syvw’c Atk pYNdI hY[ jy loVvMd jwiez
ms`kq dy pYsy lY ky, gurU Gr’c nykI nwl syvw nOkrI kry qW mwieAw lYx dw doS
nhIN[ corI lwlc dw doS hY[ so jy inSkwmI nw imlx, swaU kihx AsIN pYsy lY ky,
gurU Gr kMm nhIN krnw qW pUry gurUjI dw Drm kwrj ikvyN hovygw?
AiqAMq duKI rogI jW Apwhj nUM mMgx dw AiDkwr hY[ loBI ByKI pKMfI
mKtU nUM mMgxw kOVI zihr hY[ XQw:-inrMkwir; jo rhY smwie] kwhy; BIiKAw mMgix
jwie]7]) jogI hovw jig Bvw; Gir Gir BIiKAw lyau] drgh lyKw mMgIAY; iksu
iksu auqru dyau]) duAwrih duAwir.suAwn ijau folq; nh suD.rwm Bjn kI]) Gir
Gir KwieAw.ipMfu bDwieAw; iKMQw muMdw mwieAw] BUim mswx kI Bsm lgweI; gur
ibnu, qqu n pwieAw]2] sbr sMqoK nwl Ck ky, rwq idny r`jvIN bMdgI krn
vwlw, iB`iKAw mMg ky Ck skdw hY[ XQw:-kbIr.BlI mDUkrI; nwnw ibiD ko nwju]
dwvw kwhU ko nhI; bfw dysu bf rwju]) ik`Qy pUjw dw Dwn hV`p krnw?ik`Qy gurUjI
nUM qn mn prvwr sRbMs sB ku`J Arpxw?
21.ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] BwvyN dwqW nUM brbwd krky, AikRqGx ho
irhw hY, AikrqGxw kw; kry auDwru] Anuswr ies dy auDwr leI, aupwA dsdy
hn, ikauN jo ieh sdw sdw iehu BUlnhwru] hY[ nwnk.rwKnhwru Apwru]) imhrvwnu
swihbu imhrvwnu] swihbu myrw imhrvwnu] jIA sgl kau; dyie dwnu] vwihgurUjI
mwqw ipqwjI hn[ BwvyN rwjy nUM pqw hY ik bwZ qW myrw hI hY, pr iPr BI mwlI qoN
&uu`l dI pRym Bytw lY ky, pRsMn ho jWdw hY, ieauN ijs vwihgurUjI kI ijMd jwiedwd
pRvwr sB bsqu hY, (iqsu) iqn@W dy AwgY(rwKY) r`K dyvy, Bwv Awpxy pRIqm gurUjI qoN
srvMs kurbwn kry, ijvyN vwihgurU mh`ly dsvyNjI ny vwihgurUjI qoN kIqw[ AwpjI qoN
r`b pIr bu`DUSwh jI ny kIqw[ XQw:-prweI Amwx.ikau rKIAY; idqI hI suKu hoie]
pRB kI AwigAw; mwnY mwQY] rb kI rjwie.mMny isr aupir; krqw mMny Awpu
gvwvY]) pRB kI AwigAw; Awqm ihqwvY] Anuswr(pRB) vwihgurU siqgurU swihbjI
kI AwigAw nUM, Awpxy isr mwQY’qy (mwnY) mMny, r`b rUp pIr bu`DUSwh jI, pMjW
ipAwirAW vWg[ XQw:-Purmwnu qyrw.isrY aUpir; iPir n krq bIcwr] quhI
drIAw.quhI krIAw; quJY qy insqwr]) AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog
hrK.nhI jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE]) jy BuK dyih.q
www.Gursevak.com 312 q`qkrw
ieq hI rwjw; duK ivic sUK mnweI]3]) jau qnu cIrih; AMig n morau] ipMfu prY;
qau.pRIiq n qorau]2]
aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2] dIn dieAwl
sdw ikrpwl] swihb sRI gurU nwnk dyv jI &urmwauNdy hn:-vwihgurUjI dw b^iSAw
sB ku`J, vwihgurUjI dy A`gy r`Kx qoN, pUry gurUjI dI AwigAw isr m`Qy’qy mMnx qoN,
qum@ dieAwl ikrpwl ikRpw iniD; piqq pwvn gosweI]) Bgiq vCl; sdw
ikrpwl]) pRB bKsMd.dIn dieAwl]) siqgurU sdw dieAwlu hY BweI; Anuswr
sdw AnMq klwvwn AnMq pRkwS hI pRkwS srUp ivAwpk(dieAwlu) Am`uk dieAw
hI dieAw dy Gr, (swihbu) mwlk vwihgurUjI, aus kW ku`qy AikRqGxqw vwlI duK`lI
AvsQw(qy) qoN, (caugun) cOguxW Bwv bhuqy qoN bhuqw(inhwlu) pRsMn hI pRsMn(krY)
kr idMdy hn]2] XQw:-jy iqsu BwvY nwnkw; kwghu hMsu kry]) bguly qy Puin hMsulw
hovY; jy qU krih dieAwlw]) nwnk.vyKY ndir kir; cVY cvgx vMnu]) cVY
svwieAw inq inq rMgw; GtY nwhI.qolIjw hy]) ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB
kI AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu;
sdw.dieAwlu]2]
22.swKI:-siqgur AwgY sIsu Byt dyau; jy siqgur swcy BwvY]) nwnk.syvku
soeI AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) qnu mnu Dnu sBu.sauip gur kau; hukim mMinAY
pweIAY] Anuswr DMn bwbw ngwhIAw isMGjI ny, Awpxy gurdyv mwqw gurdyv ipqw;
gurdyv suAwmI prmysurw] vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM, Awpxy ipMf AwlmgIr ivKy,
AiqAMq suMdr blvwn kImqI GoVw pRym Bytw kIqw[ zwlm hwkmW ny bwbyjI dw swrw
pRvwr ShId kr idqw[ bwbwjI Awpxy nwnky Gr ipMf mUlovwL(sMgrUr) ivKy cly
gey[ vwihgurU mh`ly dsvyN jI nUM, rweykot iksy pRymI ny pihr rwq geI qoN ^br
idqI, “hy vwihgurUjI!AwpjI dy ^ws pRymI bwby ngwhIey jI dy pRvwr nUM qurkW ny
ShId kr idqw hY[ bwbwjI Awpxy nwnky Gry audws bYTy hn[ ”pwrbRhm grIb
invwj] pUrn gurUjI J`t p`t GoVy’qy Asvwr hoey, phu P`utdI nwl ipMf mUlovwL
phuMcy, ij`Qy hux sRI gurduAwrw swihbjI hn[ ie`Qy ie`k pRymI ku`lI’c bYTw sI,
siqgurU swihbjI dy prmpiv`qR drSn krky gd 2 ho igAw[ hukm pw ky bwby jI nUM
jw d`isAw[ bwbwjI mLweI smyq dhIN, CoilAW dI im`s vwly pRSwdy, Awpxy bzurg
nwny jI nUM BI nwl ilAwey[ siqgurU swihbjI ny, myrY min qin pRIiq lgweI

www.Gursevak.com 313 q`qkrw


siqguir; hir imilE lwie 1JpIVw] (1j`PI) Anuswr AwpxI CwqI nwl lw ky,
AYsw ipAwr id`qw, AMdr Ajpwjwp clw id`qw, ijsu nwmu irdY; soeI vf rwjw]
Anuswr l`KW KuSIAW pwiqswhIAW b^SIAW[ &urmwieAw, “BweI!AwpjI ny
dwdikAW nwnikAW dI kul qwr leI hY[ ”ivsmwd ismrn b^S ky, sB audwsIAW
dUr kr id`qIAW[ DMnu syvw; syvku prvwnu] Anuswr DMn SuB s`cI syvw ijs nUM krky,
pyRmI gursyvkjI gurUjI nUM pRvwn hoey[ ies leI pyRmI ieh Dwrnw gwauNdy hn:-GoVy
ciV@E.gurUjI myry, myrw BwvyN k`K n rhy[
23.dUjI swKI:-AMimRqDwrI pRymx v`fBwgx isMGxI dw ie`ko ie`k ipAwrw
b`cw, vwihgurU mh`ly dsvyN jI dI AkwlI &Oj’c, DrmXu`D lVidAW ShId ho igAw[
ies ny, qyrw kIAw mITw lwgY] Anuswr sbr Sukr dw ipAwlw pIqw[ sRI AnMdpur
swihbjI ivKy, Awpxy gurU pRIqmjI dy drSn krky, DMnvwd kIqw qy pRym bynqI
kIqI, “kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy;
ikAw lwgY myrw] Anuswr hy mhwrwj swihbjI!b`cw AwpjI dw hI sI, AwpjI dI
b^iSS dw sdkw, AwpjI leI ShId ho ky, Amr ho igAw hY[ myrI k`uK s&lI hoeI
hY[ ”s`cy pwiqswhjI ny lUM 2 krky AiqAMq pRsMn ho ky ikhw, “DMn gurU nwnk dyv
swihbjI, AwpjI nUM, cwr gurmuiK spu`qR b^Sxgy, inhwl 3!”; pUry gur kw
bcnu.aupir AwieAw]) igir bsuDw jl pvn jwiego; ieik swD bcn AtlwDw]
Anuswr sRI muKvwk s&ly hoey[ v`fBwgx AwigAwkwrI pRymx is`KxI ny, Awpxy cwry
ipAwry lwiek gurmuiK spu`qR, du`D m`Kx nwl pwL ky, cojI myry goivMdw.cojI myry
ipAwirAw; hir pRBu myrw cojI jIau] vwihgurU mh`ly dsvyN jI dy s`cy im`Ty
crnkmlW’c pRym Bytw kr idqy[ jo, gur kau; kurbwnu jwau hW]) gur Apuny aUpir;
bil jweIAY] Anuswr Awpxy hIey ko pRIqmu; swihbjI qoN h`s 2 ky kurbwn hoey[ so,
ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] Anuswr pihlW ie`k sp`uqR pRym Bytw kIqw, nwnk
swihbu; sdw dieAwlu] pUrn gurUjI ny, aus qy caugun; krY inhwlu] Anuswr cwr
gurmuiK spu`qR b^S ky, cOguxI Bwv bhuqI qoN bhuqI AiqAMq hI inhwl pRsMn iqRpq
kr id`qI[ aus ny pMjy spu`qR Arp ky, ieh bcn kmwey, kbIr.myrw muJ mih ikCu
nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy; ikAw lwgY myrw] AYsy ivsmwd
gurmuiK pRymIAW nUM sd sdw rom 2 krky nmskwr hY]2]
prmpUjnIk pUrn bRhmigAwnI sMq bwbw rxjIqisMG swihbjI dy, prm
ipAwry syvk SrDwlU Bw:blkwr isMGjI ny, sMqjI qoN pRBwivq ho ky, ieh SuB
www.Gursevak.com 314 q`qkrw
is`iKAw suxweI, sMqjI dy Bwxjy swihb isMG jI ny pRym bynqI kIqI, Awh sIimMt dw
tr`k, dwsn dws nUMU auDwrw dyvo, k`l nMU lY lYxw jI!sMqjI ny bVy hI ipAwr siqkwr
pRym vYrwg DIrj sihq ikhw, “swihb isMG jI!dwsn dws dy, AwpjI dy, ijqny
sRIr dy rom hn, jy AwpW ieqny sRIr DwrIey, ijqny aun@W sRIrW dy rom hox, iqqny hor
sRIr DwrIey, ieauN bwr 2 sRIr Dwr ky, prmpUjnIk s`cy siqgurU swihbjI nUM Awpxy
isr idMdy jweIey, qW BI AwpW s`cy pwiqSwhjI dw krzw nhIN moV skdy[ XQw:-
hmrY msqik dwgu dgwnw; hm krj gurU bhu swFy] jy pihlW hI ieqnw krzw hY,
ieh hor krzw AwpW ikvyN moVWgy”?sunx drSn krn vwly inhwl!3 ho gey, roim
2 krky sdw nmskwr[ pUjw Dwn sMpUrnM jI]
24. vwihgurU mh`ly pihly jI mhW 2 ivsmwd SuB s`cw aupdyS:-gurpRswid
vwihgurU[ bwby qwry cwir cik; nau KMif ipRQmI scw FoAw] Anuswr DMn siqgurU
nwnk dyv mhwrwj swihb s`cy pwiqSwh jI, pMj v`fIAW audwsIAW Dwr ky, KMf
bRhmMf dw auDwr krky, sRI krqwrpur swihbjI ivKy Aw ky, gurqw-isMGsx’qy sj
ky, klX`gI jIAW nUM qwrn l`gy[ pihr sMswrI kpVy; mMjI bYT kIAw Avqwrw]
AwpjI AMimRq vyly svw pihr dy qVky, rwvI’c ieSnwn krdy[ Akwl mUriq hY
swD sMqn kI; Twhr nIkI iDAwn kau]1] mhwrwj swihbjI sRb ivAwpI dw
iDAwn Dwrky, ismrn’c lIn ho jWdy[ AMimRq vyly cwr GVI rwq rihMdI qoN,
DrmSwlw’c Aw ky sjdy, gurSbd kIrqn huMdw[ sunx vwilAW dy mn’c pRym
aupjdw[ gurU pRmysr jI dy dg 2 krdy nUro nUr cyhry nUM, smUMh pRymI, cMd ckor
prIq hY; lwie qwr inhwly[ Anuswr cMd ckor vwlI gUV@I pRIqI nwly q`k ky mhW
ivsmwd iekwgR ho jWdy[ mhwrwj swihb jI, idl idmwZ ’c gurbwxI Byjdy, sB dy
irdy coN mUMh’c AMimRq Byjdy[ swrI sBw Ajpw-jwp lIx ho ky, ivsmwd ho jWdI[
pRymI jo BI mhwrwj swihb jI dy crnW’c ibnY bynqI krdy, imT bolVw jI; hir
sjxu suAwmI morw] mhwrwj swihbjI bVy hI ipAwr nwl ^Ub im`Ty koml au~qR dy ky
iqRpq krdy[ XQw:-koml bwxI sB kau sMqoKY]
ie`k pRymI ny pRym bynqI kIqI, “hy mhwrwj swihb s`cy pwiqSwhjI!“dwsn
dws &kIr bxy jW igRhsq Drm Dwry, jW is`KI DwrW ijvyN rzw hovy iqvyN hI dws
krygw[ siqgurU mhwrwj swihbjI ikhw, “BweI ieh pRym p`qRkw sulqwnpur lY jwau,

www.Gursevak.com 315 q`qkrw


EQy pRymI is`K nUM dy dyvIN, aus qoN mwieAw lY ky ku`J Ckxw[ ”is`K bVy hI cwA
auqSwh nwl sRI sulqwn swihbjI phuMicAw[ is`K bVy hI ipAwr siqkwr dy nwl
imilAw, bhuqy pRym dy nwl sIs invw ky fMfauq kIqI, mwnoN gurU nwnk swihbjI dy
drSn ho gey[ pUrn Awdr sihq plMGy’qy ibTwieAw, bVy hI pRym nwl crn Doqy[
bhuq ipAwr nwl Bojn iqAwr krky ikhw, “lau jI Cko”[ is`K ny ikhw, “ dwsn
dws nUM gurU pRIqmjI dw hukm hY, ies hukmnwmy’c jo mwieAw ilKI hY, ieh lY ky
Bojn Ckxw”[ ieh sux ky is`K nUM bVw hI sMsw aupijAw[ Gr’c gRIbI bhuq hI
izAwdw sI, pYsy ik`QoN dyvy?is`K Gr’c BuKw bYTw hY[ Gr vwlI ikhw, “SwhUkwr qoN
krzw lY ky dy idMdy hW[ mzdUrI krky, moV dyvWgy[ ”do sO dmVw dy ky pRSwd
CkwieAw[ vwips AwauNidAW rsqy’c, ie`k pUrn mhWpurS bYTy vyKy[ [ SwhUkwr
duSwlw mwieAw myvy Bytw krky cilAw igAw[ sMqjI pRym itkwA’c ie`k-rs bMdgI
krdy rhy, ismrn-bMdgI dy gwV@y rs’c bol nhIN sky[ ie`k fwkU ny sB k`uJ c`uk
ilAw[ cu`kx vwly nUM burw nhIN ikhw, hrK sog qoN inrwly, hir rs pI miqvwly
mhWpurSW pdwrQ dy Awey qoN KuS nhIN hoey, gey qoN inrws nhIN hoey[ hrK sog jw
kY nhI; bYrI mIq smwn] khu nwnk suin ry mnw; mukiq qwih qY jwn]) Awvq
hrK n jwvq dUKw nh ibAwpY mn rognI] is`K ny ieh kOqk A`KIN vyiKAw,
mhWpurSW nUM nmskwr kIqI, vwips AwauNidAw rwq k`tx leI, ibRC hyTW fyrw
kIqw[ ibRC au~pr kbUqr kbUqrI rihMdy sn[ ien@W ikhw, “ieh Awpxy Gry
AwieAw hY, ies dI pRwhuxcwrI krIey, Awpxw Awl@xw Q`ly su`t ky, cuMJW’c DuKdIAW
mINgxW ilAw ky, Awl@xy’c su`t idqIAW, A`g bL geI[ puMn dwn kw kry srIru] so
igrhI; gMgw kw nIru] Anuswr aus dy Bojn leI, pihlW kbUqrI’c if`gI Pyr
kbUqr if`igAw[ beI ieh swnUM Ck lvy, pr is`K ny mws nhIN KwDw[ ieh BI bVI
hYrwnI vwlI g`l dyKI[ siqgurU mhwrwj swihbjI ikhw, “BweI!sulqwnpurIey pRymI
is`K, rsqy’c bYTy sMq, kbUqr kbUqrI vwly gux Aqy pUrn gurmiq Dwrn krky,
gursyvk bx ky inhwl ho, &kIr bnx dI loV nhIN”vwhu vwhu scy pwiqswh; qU scI
nweI] vwhu myry swihb jI vwhu!ikqnI ivsmwd hI ivsmwd ikRpw krky, gursyvk dy
gux kmw ky, gurmiq gursbd b^S ky inhwl kr rhy hn:-nwnk.syvku soeI
AwKIAY; jo isru Dry auqwir]) mwrU mhlw 5] mwn moh Aru loB ivkwrw; bIE.cIiq
n GwilE] nwm rqnu guxw hir bxjy; lwid vKru lY cwilE]1] syvk kI; EVik

www.Gursevak.com 316 q`qkrw


inbhI pRIiq] jIvq swihbu syivE Apnw; clqy rwiKE cIiq]1] rhwau] jYsI
AwigAw kInI Twkuir; iqs qy, muKu nhI moirE] shju Anµdu riKE igRh BIqir;
auiT auAwhU kau dauirE]2] AwigAw mih BUK.soeI kir sUKw; sog hrK.nhI
jwinE] jo jo hukmu BieE swihb kw; so mwQY ly mwinE]3] BieE ik®pwlu
Twkuru.syvk kau; svry hlq plwqw] DMnu syvku.sPlu Ehu AwieAw; ijin
nwnk.Ksmu pCwqw]) so syvku; jo lwieAw syv] iqn hI pwey; inrMjn dyv]) ijQY
Ehu jwie.iqQY Ehu surKrU; Es kY muih ifTY.sB pwpI qirAw]) jo ikCu Twkur kw.so
syvk kw; syvku.Twkur hI sMig jwhru jIau]) mul KrIdI lwlw golw; myrw nwau
sBwgw] gur kI bcnI.hwit ibkwnw; ijqu lwieAw iqqu lwgw]) jn nwnku.hwit
ivhwiJAw; hir.gulm gulwmI]) murdw hoie murId; n glI hovxw[ swbru isdik
shIdu, Brm Bau Kovxw[ golw mul KrIdu, kwry jovxw[ nw iqsu BuK.n nId; n Kwxw
sovxw[ pIhix hoie jdId; pwxI Fovxw[ pKy dI qwgId, pg mil Dovxw[ syvk
hoie sMjIdu, n hsx rovxw[ dr drvys rsId; iprm rs Bovxw[ cMd mumwrK eId,
pug Klovxw]) sux ky is`K ny pRymI ny bynqI kIqI, “hy mhwrwj s`cy
pwiqSwhjI!dwsn dws nIc kIt hMkwrI ivkwrI ku`J BI krn jogw nhIN hY, AwpjI
Awpy hI ikRpw kro jI[ srin pry kI; rwKu dieAwlw] nwnk; qumry bwl gupwlw]
Anuswr srn pey dI l`ijAw r`K lvo jI[ siqgurU mhwrwj swihb s`cy pwiqSwhjI
ny ikRpw krky pUrn praupkwrI s`cy crn-kml Do ky ipAweyy[ vwihgurU mMqR mUl mMqR
swihbjI b^Sy, SuB s`cw aupdyS b^iSAw, BweI!inSkpt ho ky Drm-ikRq krnI
hMkwr iqAwgxw Awid[ jw rhxw nwhI AYqu jig; qw kwiequ gwrib hMFIAY]
guris`KW dI syvw mn nIvW krky krnI[ srb kI; ryx hovIjY] Awpu imtwie;
imlIjY]) cwir pdwrQ; jy ko mwgY] swD jnw kI; syvw lwgY]) jy loVih cMgw
Awpxw; kir puMnhu.nIcu sdweIAY]) Bwau Bgiq kir; nIcu sdwey] qau nwnk
moKMqru pwey] mn BwauNdw smW eyQy krqwrpur swihb hI rih ky syvw bMdgI kro[
mhwrwj swihb jI dI pUrn ikRpw ho geI[ drSn cwA nwl kridAW hukm
mMnidAW AMimRq kQw kIrqn suxidAW, syvw kridAW, crn-kmlW’c idRV ilv
l`g geI[ ihrdy’coN AMimRq muK’c Awaux l`g igAw, ibRqI bRhmwkwr ho geI[ sdw
leI inhwl ho gey[ jo jo srix pirE gur nwnk; ABY dwnu suK pwey]) srb suKw
kw dwqw siqguru; qw kI srnI pweIAY] drsnu Bytq.hoq AnMdw; dUKu gieAw.hir

www.Gursevak.com 317 q`qkrw


gweIAY]) srin AwvY pwrbRhm kI; qW iPir kwhy JUry]) jo srix AwvY.iqsu kMiT
lwvY; iehu ibrdu.suAwmI sMdw]) srix pry kI rwKqw; nwhI shswieAw]) jy swDU
srnI pry; iqn ky kvx ibcwr] dMq jIB ijm rwiK hY; dust Airst sMGwr]
25] so ik`Qy pUjw dw Dwn hV`p krnw?ik`Qy gurUjI nUM qn mn prvwr sRbMs sB ku`J
Arpxw? kbIr.myrw muJ mih ikCu nhI; jo ikCu hY so qyrw] qyrw quJ kau saupqy;
ikAw lwgY myrw]) quDu AwgY.Ardwis hmwrI; jIau ipMfu sBu qyrw] khu nwnk.sB
qyrI vifAweI; koeI nwau n jwxY myrw]) ijs kI bsqu; iqsu AwgY rwKY] pRB kI
AwigAw; mwnY mwQY] aus qy caugun; krY inhwlu] nwnk swihbu; sdw dieAwlu]2]
25.prmpUjnIk bwbw &rId swihb jI bMdgI qoN pihlW juAwnI smyN, kusMgIAW
nwl bwhr gey[ ie`k ijmINdwr dI kxk corI cu`kx l`gy qW krMg h`isAw, hYrwn ho
ky h`sx dw kwrn pu`iCAw[ krMg ny d`isAw, “ dwsn dws ipCly jnm ’c, GoVy ’qy
Asvwr ies Kyq iv`cdI lMG irhw sW, rkwb ’c is`tw Ps igAw, dwsn dws aus nUM
mL ky c`b ilAw[ ies krky dwsn dws nUM ies izmINdwr dw bYl bx ky c`lxw
ipAw[ mrn qoN dwsn dws dw krMg ie`Qy hI ipAw hY, Ajy KihVw nhIN Cu`itAw[
ie`k b`lI Kwx qoN myrw burw hwl hoieAw, hy BweI!qUM qW kxk dI pMf cu`k irhw hYN,
qyrw Cu`tkwrw ikvyN hovygw?ieh myry h`sx dw kwrn hY[ ”ieh sux ky, bwby jI ny
corI hI iqAwg idqI[ sRb ivAwpI ivsmwd SuB is`iKAw hY, jy ie`k b`lI Kwx qoN
ieqnI szw BogxI peI, AsIN hLky jIv gurU Gr dw Dn mwl jwiedwd l`utdy KWdy
hW, swfw kI hwl hovygw?
26.swKI Bgq kbIr swihb jI nwl lVn vwly pKMfI dy bld bnx dI:-
swD sMgq jI! Bgq kbIr swihb jI kWSI ’c rihMidAW ismrn krdy qy hornW nUM
siq Drm Bwau BgqI syvw ismrn, s`cy rsqy dw SuB s`cw aupdyS b^Sdy[ ie`k
dMBI Awpxy Awp nUM gurU khwaux vwlw, Awp jI dy Gr nyVy, iksy dy cObwry ’c
rihMidAW, cMgw KWdw pYn@dw sI qy bUhy bMd krky su`qw rihMdw sI[ koeI ismrn Bjn
nhIN sI krdw[ ie`k idn kbIr swihb jI nUM rsqy ’c imilAw qy Bgq jI ny
&urmwieAw, “hy BweI! Bjn ismrn kirAw kr, ijs krky mukq ho skyN[ pdwrQ
Ck ky, syvw ismrn praupkwr krky BMfwry Br lYxy cwhIdy hn[ XQw:- hir Dn
ky; Bir lyhu BMfwr] nwnk gur pUry nmskwr] (295) Bjn ismrn qoN ibnw jUnW
’c pY ky bVy hI kSt Bogxy pYNdy hn[ XQw:- cwir pwv. duie isMg guMg muK; qb

www.Gursevak.com 318 q`qkrw


kYsy. gun geI hY] aUTq bYTq Tygw pir hY; qb kq mUf lukeI hY]1] hir ibnu bYl
ibrwny hueI hY] Pwty nwkn tUty kwDn kodau ko Busu KeI hY]1] rhwau] swro idnu
folq bn mhIAw Ajhu n pyt AGeI hY] jn Bgqn ko kho n mwno kIE Apno peI
hY]2] duK suK krq mhw BRim bUfo Aink join BrmeI hY] rqn jnmu KoieE pRBu
ibsirE iehu Aausru kq peI hY]3] BRmq iPrq qylk ky kip ijau giq ibnu rYin
ibheI hY] khq kbIr rwm nwm ibnu mUMf Duny pCuqeI hY]4]1] (524) A`goN ikhw,
“AsIN au~cI jwq vwly AhM bRhmwsmI pUjnIk bRhmx hW[ swnUM Bjn krn dI kI
loV hY? Bjn dI loV qW qyry vrgy julwihAW nUM hY[ ” XQw:- AsMqu AnwVI kdy n
bUJY] ieh sux ky Bgq jI cu`p kr gey[ XQw:- shx sIl sMqM; sm imqRs´
durjnh] ku`J smyN ip`CoN mr ky, aun@W dy Gr ’c bYl bixAw[ hl joiVAw, dV`k
krky if`g ipAw[ ies nUM k`ut pYNdI vyK ky, Bgq jI ny qrs krky ikhw, “ies nUM
ikauN mwrdy hoN?” aun@W ikhw, “Bgq jI! ieh qurdw nhIN hY, AsIN bVy jqn kIqy
hn, ku`t 2 ky BI hMB gey hW[ ” qW Bgq jI ny ies dy kMn ’c ikhw, “aus smyN qUM
kihxw nhIN sI mMinAW[ ” XQw:- jn Bgqn ko kho n mwno kIE Apno peIhY]
(524) “hux is`Dw ho ky ihswb dyxw kr[ ” ieh sux ky, is`Dw ho ky qur ipAw[
swry pRymI DMn kbIrswihb jI, DMn kbIr swihb jI dw jwp krn l`g gey[ so k`cy
gurU jMmdy mrdy kSt Bogdy hn[ XQw:- jim jim mrY; mrY iPir jMmY] bhuqu
sjwie; pieAw dyis lµmY] ijin kIqw. iqsY n jwxI AMDw; qw duKu shY prwxIAw]
vwihgurU] sodr dI cONkI aupRMq SRI rhrwis swihb jI dy pwT aupRMq hukm Anuswr
dIvwn sijAw, AMimRq rUp AKMf kIrqn hoieAw[ fyF pihr rwq rihMdI qoN s`cy
siqgurU swihb jI dw s`cKMf jwx dw smW nyVy jwx ky, siqsMgq jI dy nyqR Prn 2
jl vhwaux l`gy[ pRymIAW dw AiDk vYrwg dyK ky s`cy pwiqswh jI ny ikRpw idRStI
nwl q`ikAw Aqy prmpiv`qR aupdyS b^iSAw, “hy ipAwry ^wlsw jI! krqwr dI
rzw Anuswr AsQUl sRIr imldy iv`CuVdy hn[ qyrw kIAw mITw lwgY] hir nwmu
pdwrQu nwnku mWgY] Anuswr Bwxw mMnxw, roxw nhIN, rihq c pRp`k rihxw, nwm
dwn ieSnwn idRV krnw, qn mn Dn isr gurU swihb jI nUM Arpxw, ^Ub Sbd
AiBAws krnw, Aijhy pRymIAW dy dwsndws sdw AMg sMg hY[ dws dI Xwdgwr
nhIN bnwauxI, ijhVw bxwvygw aus dI jV nhIN rhygI[ siqsMgq jI v`loN AweI pRym
Bytw swrI dI swrI gurU ky lMgr Drm pRcwr syvw ’c hI KrcxI[ XQw:-siqgur

www.Gursevak.com 319 q`qkrw


pRIiq; gurisK muiK pwie]) siqguru isK kI; krY pRiqpwl]) sÍYXw] syv krI ienhI
kI Bwvq; Aaur kI syv suhwq n jI ko] dwn dXo ienhI ko Blo; Aru Awn ko dwn
n lwgq nIko] AwgY PlY ienhI ko dXo; jg mY jsu Aaur dXo sB PIko] mo gRh mY
qn qy mn qy isr lau Dn hY; sB hI ienhI ko]3] (sRI dsm 717) pRkrx pUjw
Dwn zihr sMpUrnM[
DMn DMn siqgurU, nwnk nwm cV@dI klw!qyry Bwxy srb`q dw Blw!boly so
inhwl!siq sRI Akwl!vwihgurU jI kw ^wlsw!vwihgurUjI kI &qyh]

www.Gursevak.com 320 q`qkrw

You might also like