1. Elektroluno zagrijavanje 1.1 Elektrini luk 1.2 Instalacija i elementi instalacije elektrolune pei 1.

3 Dimenzionisanje elektrolune pei 1.4 Elektroluna pe sa otkrivenim i direktnim lukom 1.5 Elektroluna pe sa pokrivenim lukom-Elektroredukciona pe 1.6 Optimizacija reima rada elektrolunih pei 1.7 Ekvivalentna ema strujnog kruga elektrolunih pei 1.8 Analiza ekvivalentnog kola 1.9 Principi konstrukcije krunog dijagrama 1.10Uticaj napona na uslove eksploatacije pei 1.11Analiza optimalnog reima rada pei 1.12Ekspirimentalno odreivanje karakteristika elektrolune pei 1.13Pojednostavljeni postupak prorauna osnovnih parametara pei 1.14Karakteristike reima rada elektrolunih pei 1.15Ekonomika rada elektrolunih pei sa otkrivenim lukom 1.16Poveanje i priprema uloka 1.17Smanjenje elektrinih gubitaka 1.18Smanjenje toplotnih gubitaka 1.19Skraenje zastoja u radu pei 1.20Optimizacija tehnolokog i elektrinog reima rada pei 1.21Automatska regulacija snage elektrolunih pei 1.22Nain regulisanja 1.23Izvedba regulacije s obzirom na mjerni organ 1.24Regulacija na bazi stalne struje 1.25Regulacija na bazi stalne impedanse 1.26Poreenje regulatora na bazi stalne impedanse i na bazi stalne struje 1.27Osobine regulatora 1.28Izvrni organi automatske regulacije elektrolunih pei 1.29Utjecaj elektrolunih pei na sistem napajanja 1.30Elektroluna pe kao potroa elektrine energije 1.31Pogonski prenaponi 1.32Brza kolebanja napona- fliker napona 1.33Nesinusoidalna raspodjela napona i struja 1.34Nesimetrija i pojava inverznih komponenti 1.35Promjene snage 1.36Mjere za ogranienje smetnji 1.37Prikljuak pei na vii naponski nivo 1.38Koritenj dodatnog izvora za napajanje osjetljivih potroaa 1.39Stabilizacija elektrinog luka 1.40Automatski regulator snage 1.41Primjena usaglaenog dijagrama optereenja 1.42racionalni reim rada pei i priprema sirovine 1.43Kompenzacija reaktivne energije *endotemina reakcija-

1.44Primjena reaktora 1.45Primjena negativnog induktivnog otpora 1.46Pei za topljenje ispod ljake 1.47Tehnologija procesa 1.48Instalacija pei 1.49Vakuumske eelktrolune pei 1.50Instalacija pei

Elektroluno zagrijavanje Grupa elektrolunih pei obuhvata: elektrolune pei sa otkrivenim i direktnim lukom, elektrolune pei sa otkrivenim i indirektnim lukom koje slue za proizvodnju specijalnih elika i elektrolune pei sa pokrivenim lukom elektroredukcione pei koje slue za proizvodnju elejza, ferolegura i karbida. Kod elektrolunih pei sa otkrivenim lukom proces pretvaranja elektrine energije u toplotnu odvija se u elektrinom luku. Znai, sam proces sastoji se od elektrinog luka koji se formira izmeu elektrode i are koja se topi ili izmeu elektroda. Intenzitet transformacije elektrine energije podeava se promjenom duine luka. Kod elektrolunih pei sa pokrivenim lukom (elektroredukcione pei), proces pretvaranja elektrine energije u toplotnu odvija se: u elektrinom luku koji se javlja izmeu elektroda i are koja se topi i u otporu are koja je protjecana strujom zbog dulovih gubitaka. a.Elektrolune pei sa otkrivenim i direktnim lukom Elektrolune pei sa otkrivenim i direktnim lukom upotrebljavaju se za proizvodnju alatnih elika, visokolegiranih i brzoreznih elika, za topljenje elinog i elejznog liva. ara se sastoji od otpadaka, ili djelimino rafiniranog elika iz konvertora, ili istopljenog eljeza iz eelktroredukcionih ili kupolnih pei. Elektrolune pei sa otkrivenim lukom predstavljaju proizvodne kapacitete sa diskontinuiranim procesom proizvodnje. Reimski pei rade u proizvodnim ciklusima u kojima sse u potpunosti zaokruuje utvreni tehnoloki proces. Metalurki gledano, proizvodni ciklus se sastoji od nekoliko karakteristinih reimskih etapa, i to: topljenje metala, oksidacija i rafinacija. Vremenska pauza izmeu proizvodnih ciklusa koristi se za dovoenje pei u proizvodni reim, odnosno za kontrolu i opravku ozida, ariranje pei i druge neophodne zahvate. Etapu topljenja metala treba izvoditi brzo sa minimalnim utrokom energije. Zato se pe u ovoj etapi ukljuuje na punu snagu, a peni transformator radi sa maksimalnim sekundarnim naponom. Vremenski, etapa topljenja angauje blizu polovine proizvodnog ciklusa, a energetski znai utroak 60% *endotemina reakcija-

do 80% ujupne elektrine energije za proizvodni ciklus. U ovoj etapi rad pei je vrlo nemiran, naroito prvih 5 do 15 minuta, dok elektrode ne stvore put kroz vrstu aru i ne obezbijede put na vrstom metalu. Uslovi gorenja luka postaju neto stabilniji kada elektrode obezbijede luk na teno kupatilo, ali i tada se s vremena na vrijeme pojavljuju veliki strujni udari prilikom obhrvavanja vrste are na elektrode. Ovu etapu takoer karakterie i intenzivan rad regulatora snage. Inae, etapa topljenja se zavrava kada se cjelokupna vrsta ara otopi, nakon ega luk radi mirnije, temperatura u pei se poveava, povrina metala u pei pokrivena je slojem troske, a duina stabla luka poveava se nekoliko puta. U nastavku zbog relativno niske temperature u kadi intenzivno se odvijaju egzotermike reakcije oksidacija eljeza, silicijuma, fosfora odnosno, nastaje etapa oksidacije kao i posebna kategorija metalurkog procesa. U ovoj etapi nastupa intenzivno mijeanje metala, prilikom ega se odstranjuju gasovi. Karakteristino je za ovu etapu da se iz metala uglavnom odstrani i fosfor koji se izlui u trosku. Nakon ove etape nastaje rafinacija oplemenjivanje u toku koje se iz metalaodstrani najvei dio sumpora, a metal deoksidira. Da bi se etapa rafinacije izvela uspjeno, neophodno je obezbijediti visoku temperaturu metala, jer se u rafinaciji odvija endotermika reakcija* i ostali tehnoloki zahvati u cilju dobijanja oekivanog proizvoda. Obloga elektrolune pei sastoji se iz tri osnovna dijela: poda, obloge zidova i svoda. Meutim, osnovu obloge ini podna obloga koja ima veoma znaajnu ulogu u procesu topljenja. Na usijanu podnu oblogu arira se hladni uloak, tako da je izloena izrazitim kolebanjima temperature, kao i mehanikim i termikim pritiscima. Zato mora imati znaajnu mehaniku izdrljivost na visokim temperaturama. Toplotna izolacija podne obloge takoer mora obezbijediti minimalni pad temperature po dubini kade. I upravo zato podna obloga se sastoji od tri sloja: unutranjeg nabijenog sloja koji sa zidovima obrazuje kadu pei i koji ne proputa teni metal, srednji sloj se izrauje od vatrostalne opeke, koja sa nabijenim slojem obezbjeuje odgovarajuu mehaniku izdrljivost i vanjski toplotno izolacioni sloj preko koga se ostvaruje toplotna izolacija pei. Za noramlne pei unutarnji i srednji sloj podne obloge rade se od magnezita ili dolomita, a za kisele pei od dinas opeke i kvarcnog pijeska. Vanjski sloj se uglavnom radi od amotne opeke i azbesta. Elektrolune pei sa otkrivenim i direktnim lukom izvode se kao trofazne sa lukom elektrodom u svakoj fazi. Elektrode ravno prolaze kroz svod pei i objeene su vertikalno. Elektrode se nalaze iznad are, tako da je luk koji se formira izmeu elektroda i are otkriven i direktan. U upotrebi su grafitne i ugljene elektrode, koje se u procesu proizvodnje troe 5 do 9 kilograma po toni proizvoda. Za efikasnu eksploataciju pei od velikog je znaaja mogunost pomjeranja elektroda. Pomjeranje elektroda navie ili nanie ostvaruje se samostalno za svaku elektrodu posebno, pomou mehanizma za pomjeranje elektroda. Reimski, uslovi dizanja i sputanja elektroda moraju biti u direktnoj vezi sa uslovljenim zahtjevom za tu operaciju. Na primjer, elektrode treba pomjeriti lagano kada elektrode propaljuju prolaz kroz aru na teno dno i vrlo brzo kada treba eliminisati neki izraeni poremeaj (npr.prekid luka i sl.). U reimu brzog pomjeranja elektroda 3 6 metara u minuti izuzetno je *endotemina reakcija-

vano ostvariti minimalnu inerciju sistema, odnosno onemoguiti preregulaciju i njihanje. Elektrode se pomjeraju du stubova koji su uvreni na bonoj strani pei, elektromehaniki ili hidrauliki ( u ArcelorMittal Zenica pomjeranje je hidrauliki). Hod elektroda kod pei manjih snaga iznosi do 1800mm, a kod pei veih kapaciteta 100 200 tona do 500 mm. Krajnji poloaji ogranieni su krajnjim prekidaima. Svaka elektroda je opremljena elektrodnim draem, koji ravno i ravnomjerno obuhvata elektrodu, a slui da je uvrsti i da se preko njega ostvari galvanska elektrina veza sa sekundarnim vodom (elektrino napajanje elektroda). Kod velikih pei masa elektroda je od dvije do tri tone. Zato elektrodni dra mora biti dovoljno vrst, robustan i da moe obuhvatiti elektrodu u svim reimima rada, s takvim pritiskom da se mogu ostvariti oekivani elektromehaniki zahtjevi. Od elektrinih zahtjeva dominantan je mali prelazni otpor elektrodni dra-elektroda. Mali otpor je znaajan ne samo zbog toga da se umanje gubici nego i da se onemogue pregrijavanja kontaktne zone. Kontaktna mjesta elektrodni dra-elektroda je izuzetno vaan punkt instalacije elektrolune pei, jer pored toga to se nalazi u oteanoj radnoj atmosferi, izloeno je djelovanju fenomena tzv. progresivnog zagrijavanja (zagrijava se prenosom toplote iz pei kroz elektrode i progresivno protokom struje zbog dulovog efekta). Kontaktni otpor se podeava pritiskom draa na elektrodu, a iznosi cca 10 do 15 kN. Kontaktni otpor kod grafitnih elektroda manji je nekoliko puta od kontaktnog otpora ugljenih elektroda. Isto tako, kontaktni otpor bronza-grafit i bronza-ugalj manji je od kontaktnog otpora elik-grafit i elik-ugalj. Zato su bakar i bronza povoljniji za izradu elektrodnih draa od elika. Kod izrade kontaktnog draa mora se voditi rauna i o uslovima oksidacije materijala, nainu hlaenja ( u upotebi su drai sa vodenim hlaenjem) itd. Elektrodni drai u reimu rada su pod naponom i zato treba ostvariti odgovarajuu izolaciju u odnosu na masu pei. Otvori na svodi pei za prolaz elektroda su vei od prenika elektroda toliko da onemoguuju eventualno zaglavljivanje eketroda. Ivice otvora su obloene metalnim prstenom koji se hladi. Da bi se izbjegla magnetna kontura prstena, ona je prorezana radijalno, pri tom je irina proreza reda 10 do 20mm. Mehanizam za naginjanje pei slui da obezbijedi izljevanje istopljenog metala nakon zavrenog topljenja, kao i pri skidanju troske. Naginjanje radi izljevanja izvodi se na stranu otvora za izljevanje pod uglom do 45 , a naginjanje za skidanje troske izvodi se na stranu rdnog otvora pod uglom od 20. Brzina naginjanja manjih pei je 1,5 stepeni u sekundi, a od 0,4 do 0,8 stepeni u sekundi za vee pei. Nekada se naginjanje pei izvodilo protutenim mehanizmom, ali u novim konstrukcijama pei oni su zamijenjeni ureajima kojima se pri naginjanju teite pomjera po horizontali. ariranje pei je mehanizovano i izvodi se odozgo korpama koje se sputaju u pe, nakon to se pomjeri svod pei, pri tom se ne smije dozvoliti da ara pada s velike visine i da eventualno oteti podnu oblogu pei. Otverena pe pri ariranju zrai u okolni prostor veliku koliinu toplotne energije. Zato se ovo ariranje mora obaviti brzo, tako da operacija ne traje due od tri do pet minuta. b.Elektrolune pei sa otkrivenim i indirektnim lukom *endotemina reakcija-

Kod elektrolunih pei sa otkrivenim i indirektnim lukom elektrini luk se uspostavlja izmeu elektroda, koje su postavljene na suprotnim krajevimahorizontalno u cilindrinoj elinoj komori koja je obloena vatrostalnom oblogom. Ove pei izvode se iskljuivo kao monofazne

c. Elektrolune pei sa pokrivenim lukom elektroredukcione pei Kod elektroredukcionih pei luk gori pod slojem tvrde are, koja okruuje elektrode. Proces pretvaranja elektrine energije u toplotnu odvija se u elektrinom luku koji se javlja izmeu elektrode i are koja se topi i u otporu are koja je protjecana strujom zbog dulovih gubitaka. Zbog ove osobine ove pei se esto klasificiraju u elektrootporne pei direktnog zagrijavanja. Elektrini luk Proces u elektrolunoj pei sastoji se od luka naizmjenine struje, koji nastaje izmeu elektroda (indirektni luk) ili izmeu pokretnih elektroda i materijala koji se topi (direktni luk). Osnovni izvor energije za topljenje materijala je toplota koja se generira u luku. Elektrini luk reira rad elektrolunih pei i uglavnom utjee na sve njene parametre. Kod elektroredukcionih pei (pokriveni direktni luk) dio energije se oslobaa i u elektrinom otporu materijala koji se topi. Toplota se podeava i kontrolie promjenom duine elektrinog luka. U savremenim peima, kakva je i u Arcelormittalu, uglavnom se koristi trofazna elektrina struja, sa lukom u svakoj fazi, mada se kod elektrolunih pei manjih snaga koristi i jednofazni luk. Inae, elektrini luk, pored elektrtermike primjene, susree se i u: tehnici zavarivanja, rasvjeti (svjetiljke), ispravljakoj tehnici (ivini ispravljai), a pratea je pojava i pri komutaciji elektrinih aparata, tako da izuavanje elektrinog luka i pojava u njemu ima iri karakter. Luk jednosmjerne struje Voltamperska karakteristika pranjenja Osnovne postavke teorije pranjenja u gasovima mogu se razmotriti posmatrajui kolo jednosmjerne struje koje se sastoji od izvora koji ima napon U, omskog otpora R i cijevi koja je napunjena gasom u koju su zaletovane elektrode (slika...) ...... Ampermetar pri malom naponu nee pokazivati da protie struja jer je kolo u cijevi prekinuto. Ako se napon izvora poveava tada se, poev od neke vrijednosti napona, na ampermetru moe oitati izvjesna vrijednost struje koja protie kroz cijev, a na voltmetru odreeni napon koji vlada izmeu elektroda u cijevi. Ako se postepeno poveava struja kroz cijev i prati promjena naponaizmeu elektroda u cijevi moe se dobiti zavisnost u=f(i) koja predstavlja voltampersku karakteristiku pranjenja. *endotemina reakcija-

Voltamperska karakteristika pranjenja moe se podijeliti u tri karakteristina dijela. Prvi dio karakteristike AB je karakteristian po tome to poveanju struje odgovara poveanje pada napona izmeu elektroda u cijevi (du/di>0) i manje-vie je nepromjenjiva vrijednost. Ovaj dio krive odgovaraa pojavi korone. Struja koja odgovara ovoj pojavi je veoma mala. Tako, naprimjer, za bakarne elektrode u cijevi napunjenoj zrakom sa rastojanjem od 4mm, gustina struje na katodi koja odgovara taki B iznosi svega 10-15 A/cm2. Slijedei dio krive BC ima negativnu vrijednost izvoda napona po struji (du/di<0), tj. poveanje struje praeno je smanjenjem pada napona izmeu elektroda u cijevi. Ova pojava moe se pratiti do vrijednosti struje reda nekoliko desetina ampera. Na kraju, posljednji dio krive, desno od take C, predstavlja voltampersku karakteristiku luka za koju je obino du/di<0 i prostire se do neogranieno visokih vrijednosti struja. Prelaz jedne forme pranjenja u drugu karakteriziran je naglim padom napona izmeu elektroda u cijevi. Pojava tihog pranjenja od pojave elektrinog luka razlikuje se po vrijednostima katodnog i anodnog pada napona, po gustini struje na katodi, te temperaturi gasa. Pri tihom pranjenju gas izmeu elektroda je hladan, on se ne jonizuje na raun visokih temperatura. Gustina struje je reda nekoliko ampera po cm2, a pad napona je reda 300-400V. Pri elektrolunom pranjenju gustina struje na katodi prelazi 10.000A/cm2 dok je pad napona 10-30V, a karakterie ga termika jonizacija gasa. Luk naizmjenine struje Osnovna razlika izmeu luka naizmjenine i luka istosmjerne struje sastoji se u tome to struja poslije svake poluperiode prolazi kroz nulu neovisno od stepena jonizacije. Pored toga kod naizmjenine struje napon luka se tokom poluperiode mijenja, a od poluperiode do polupriode mijenja i svoj znak zajedno sa promjenom znaka struje. Voltamperska karakteristika luka naizmjenine struje Voltamperska karakteristika luka naizmjenine struje snimljena za vrijeme jednog perioda ima oblik kao na slici ....... Strelice pokazuju pravac izmjene struje pri kojoj je snimljena karakteristika. Taka A i B lee veoma blizu ordinate te se zbog toga voltamperska karakteristika luka naizmjenine struje prikazuje kao na slici .... . Kao i kod luka jednosmjerne struje napon u momentu pojave strujenaziva se napon paljenja (Up), a u momentu nestanka struje napon gaenja luka (Ug). ...... Na slici .... prikazana je promjena napona luka u zavisnosti od vremena za jedan period naizmjenine struje. *endotemina reakcija-

.....

Napon luka kod naizmjenine struje priblino je proporcionalan njegovoj duini, kao i kod luka jednosmjerne struje. Uslovi gaenja u principu ostaju isti kao i kod luka jednosmjerne struje, tj. Luk se konano gasi kada su obezbjeeni uslovi u kojima je intenzitet dejonizacije vei od intenziteta jonizacije do prstanka struje. Uz ovo teba napomenuti da se struja u luku naizmjenine struje moe ugasiti u dva principijelno razliita vremenska momenta: a) U sredini poluperiode struje, b) U momentu prolaska struje kroz prirodnu nulu ( kraj poluperiode). U sluaju prekida struje u sredini poluperiode proces gaenja luka naizmjenine struje ne razlikuje se od gaenja luka jednosmjerne struje. U ovakvim sluajevima zapaaju se veliki prenaponi ( nekoliko puta vei od radnog napona). Otpor, snaga i energija luka Otpor luka prestavlja aktivni otpor i struja luka mijenja svoj znak zajedno sa naponom luka. Za vrijeme gaenja luka napon i struja luka mijenjaju se po zakonu koji jo nije matematiki formuliran. Dakle, otpor luka je mogue odrediti samo ekspirimentalnim putem.

rL =

uL iL

Snaga koja se razvija u stablu luka je

2 PL = uLiL = rLiL

A energija osloboena u stablu luka za vrijeme trajanja luka ( tL ):

WL = PL dt = uLiL dt
0 0

tL

tL

Modeliranje luka Elektrini luk je osnovni element u procesu prekidanja struje u sistemima za prijenos i distribuciju elektrine energije[2]. Kod elektrolunih pei elektrini luk reira rad pei i uglavnom utjee na sve njene parametre [1] Postojee metode prorauna luka, vodei rauna o moguim oblastima i nainu primjene razliitih matematskih modela luka, mogu se podijeliti u tri osnovne grupe: a) P-T modeli *endotemina reakcija-

b) Fizikalni modeli c) Ostali alati za modeliranje luka Dijagram......

U normalnim uslovima pod utjecajem potencijalne razlike izmeu dvije elektrode koje su postavljene vrlo blizu u gasu, koji je ppo prirodi izolator, u elektrinom kolu se registruje protok elektrine struje. Poveanjem potencijalne razlike registruje se poveanje elektrine struje, to se objanjava poveanom brzinom elektrona na anodi i pozitivnih jona na katodi. to se vidi na slici. Sa dijagrama se vidi da struja linearno raste do take (1). Od take (1) do take (2) struja ostaje konstantna, mada napon raste. Ovo se objanjava ogranienim brojem slobodnih elektrona. Napon u taki (1) je dovoljan da uslovi kretanja svih slobodnih pozitivnih i negativnih estica do odgovarajuih elektroda. Prema tome, struja od take (1) do take (2) nee mijenjati svoju vrijednost. Poveanjem napona iznad vrijednosti u taki (2) slobodne estice, zbog male mase, dobijaju takvu brzinu da u sudaru jonizuju nove molekule. Na taj nain se poveava broj slobodnih elektrinih estica, odnosno nastaje sekundarna emisija. Struja u ovom podruju raste proporcionalno naponu ( na dijagramu od take 2 do take 3). Vrijednost napona u taki (3) je kritina za odreenu gasnu sredinu i oblik elektroda. Pod djejstvom ovog napona dolazi do intenzivne sekundarne jonizacije to se manifestuje u obliku iskre. Gasna sredina se sada moe smatrati provodnom pa struja dobiva znatno vee vrijednosti od onih u taki (3). Napon na elektrodama se sniava i dobija se negativna karakteristika elektrinog luka ( dijagram od take 3 do take 4). Vidi se da je du/di<0 i taj proces se nastavlja sve dok napon ne pone da se neznatno mijenja pa se moe smatrati da ima konstantnu vrijednost taka (5) tj. moe se smatrati da je nastupio reim kada luk formalno postoji. Gasna sredina je provodna. Zbog velikog broja sudara estica oslobaa se velika energija-koliina toplote, temperatura raste i tako se formiraju uslovi za odravanje luka. Luk se karakterie velikom gustinom struje, malim katodnim padom napona i visokom temperaturom u jonizovanoj oblasti. *endotemina reakcija-

Najkarakteristinije osobine luka u elektrolunim peima su: Velika snaga i struja pri malim naponima Gorenje u zatvorenom prostoru Duina gorenja Nunost maksimalne stabilnosti i jednakost duine luka u svim fazama

Kod luka se razlikuju tri oblasti sasvim razliite po karakteru procesa koji se odvija u njima. Neposredno uz negativnu eelktrodu (katodu) lei katodna oblast, dalje se nastavlja stablo luka i na kraju, neposredno uz pozitivnu elektrodu (anodu), lei anodna oblast. Veliina anodne i katodne oblasti su zanemarivo male. Duina katodne oblasti iznosi nekoliko slobodnih puteva jona, a duina anodne oblasti nekoliko slobodnih puteva elektrona. Raspodjela potencijala du luka predstavljena je na slici ... . Bez obzira na male duine elektrodnih oblasti pad napona na anodi i katodi je znatan. Ova injenica upuuje da u tim oblastima egzistira snano elektrino polje. U stablu luka pad napona raste znatno sporije. Slika .... Ukupni napon luka moe se odresiti kao suma:

UL = Uk + Ua + Us
Uk napon katode Ua napon anode Us napon stabla luka Kod priblinih inenjerskih prorauna jaina elektrinog polja ( gradijent potencijala) u stablu luka je obrnuto proporcionalan struji:

E=

C In

Gdje je n manje od jedinice, n<1. Znai, napon luka je obrnuto proporcionalan sa strujom luka, odnosno sa porastom struje napon opada. Istraivanja statikih volt-amperskih karakteristika luka jednosmjerne struje ekspirimentalno su potvrdila gornji stav i prvi put su objavljena u radovima G.Ajerton u kojima je data i njihova funkcionalna zavisnost luka izrazom: *endotemina reakcija-

UL = + l + l duina luka

+ l IL

, , , konstante koje zavise od materijala elektroda i sastava gasne sredine u kojoj

luk gori ( na primjer za ugljenu katodu i eljeznu anodu, to je sluaj kod elektrolune pei, njihov iznos je:

= 12,8; = 2,0; ) = 24,3; = 1,0;

Gornji izraz je dobijen za kratak luk male snage. Za velike iznose struje zadnji lan izraza je vrlo mali, tako da se napon luka praktino ne mijenja sa promjenom struje. Notingem je u gornji izraz uveo i zavisnost od temperature, dajui mu slijedeu formulaciju:

UL = A + B l +

C + Dl , gdje su n IL

n = 2,62 104 T ( T - temperatura topljenja materijala anode),

A,B,C,D su konstante koje zavise od materijala elektroda, a za ugljene elektrode iznose A=59,5; B=1,25; C=3,75; D=3,75; n= 0,985); Temperatura topljenja eljeza je 1539C. Za velike vrijednosti struje trei lan na desnoj strani tei nuli, i za vrijednosti struja koje su vee od 100A, on se praktino moe zanemariti, tako da za napon luka vai Frelihova formula:

UL = a + b l
Gdje su. a-Suma padova napona na anodi i katodi koja zavisi od sastava materijala elektroda, b-Jaina elektrinog polja ( gradijent potencijala) u stablu luka koja zavisi od sastava gasne sredine, njene temperature i pritiska. *endotemina reakcija-

Kod elektrolunih pei i elektroredukcionih pei struja luka je nekoliko desetina kiloampera i vie tako da za njih treba primjenjivati Frelihovu formulu. Istraivanja Hitrika i ujka na elektrolunim peima su pokazala da se faktor a kree u granicama od 9 do 30 V, i to za elektrode ugalj-elik 22V, ugalj-troska 9V i ugalj-kisela troska 30V. Veliina b karakterie pad napona po 1mm stabla luka u zavisnosti od perioda topljenja metala i mijenja se u procesu topljenja oko 10 puta. Kako se vidi sa slike... napon luka se linearno mijenja u zavisnosti od duine luka. Ukoliko je struja luka vea, utoliko je nagib prema apcisi manji. Slika...... Kako napon luka ne zavisi od struje U L = C = const , to se pri neizmjenjenoj duini luka i promjenjivoj struji otpor luka mijenja obrnuto proporcionalno struji.

RL =

UL C = IL IL

Na slici.... je predstavljen grafik zavisnosti otpora luka od struje pri konstantnom naponu luka. Temperatura du presjeka luka nije rasporeena ravnomjerno. Ona dostie maksimum u osi luka i bre ili sporije opada prema periferiji. Od temperature luka u najveoj mjeri zavisijonizacija gasa luka, a stepen jonizacije odreuje provodnost odgovarajuih slojeva luka. Znatan dio struje prolazi kroz unutarnji sloj blii osi. Moe se smatrati da ova struja prolazi kroz presjek na ijoj je granici temperatura 4000 K. Temperatura luka odreuje karakteristike luka i ona se nalazi u granicama od 500 do 15000 K.

RL

RL =

UL C = IL IL
IL

*endotemina reakcija-

Slika..zavisnost otpora luka od struje luka

I1 I2 I3 I4

UL

IL

Zavisnost napona luka od rastojanja meu elektrodama

Slika : raspodjela temperature T i gustine struje u luku Elektrini luk postoji i odava se samo za odreene vrijednosti i odnose struje, napona i duine luka. Da bi se u luku ostvarilo ravnoteno stanje, ova tri parametra moraju zadovoljiti odreene odnose, izraene volt-amperskom karakteristikom.

*endotemina reakcija-