SINTAKSIS BAHASA MELAYU

BMM3110
KERJA KURSUS PROJEK
Menghasilkan kerja Kursus Projek untuk memahami dan menganalisis unsur binaan
ayat Bahasa Melayu yang terdapat dalam sesuatu teks atau prosa yang dipilih.
1.0 Pengenalan
Sintaksis merupakan satu bidang bahasa yang tugasnya mengkaji rumus-rumus yang
menerbitkan ayat-ayat gramatis sesuatu bahasa serta hukum-hukum tentang susunan kata
yang menyebabkan terjadinya ayat sebagai sesuatu bentuk binaan bahasa yang
sempurna.Terdapat pelbagai definisi yang telah diberikan untuk bidang ini.Antaranya definisi
dari aspek makna dalam sesuatu bahasa yang lain seperti bahasa Yunani, iaitu sun yang
bererti dengan dan tattein yang bererti menempatkan bersama sama.leh yang
demikian, se!ara etim"l"gi, sintaksis dapatlah diertikan sebagai menempatkan kata kata
se!ara bersama-sama untuk menjadi kel"mp"k kata atau ayat.
#amun, kebanyakan ahli bahasa di $alaysia telah mendefinisikan sintaksis berdasarkan
fungsi dan bidang tugasnya.%"nt"hnya definisi yang telah dinyatakan "leh Abdullah &assan
'()*+',-,sintaksis merupakan istilah untuk mengkaji pembentukan ayat, iaitu bagaimana
m"rfem dan kata disusun menjadi unit sintaksis yang ke!il iaitu frasa,atau menjadi klausa
dan ayat merupakan unit terbesar.
2.0 Strutur B!naan A"at Ba#a$a Mela"u
Setiap pembentukan ayat dalam sesuatu bahasa dikenali sebagai satu binaan atau
k"nstruksi. Sesuatu binaan ayat itu bukan sekadar gabungan atau rentetan bentuk kata
yang se.enang-.enangnya tetapi terbentuk daripada susunan beberapa unit-unit ke!il
rangkaian kata yang dalam ilmu bahasa dikenali sebagai unsur atau k"nstituen. /inaan ayat
mengandungi subjek dan predikat.
2.1. Su%&e
Subjek ialah k"nstituen, sama ada terdiri daripada satu perkataan atau beberapa
perkataan,yang bersifat frasa nama dan menjadi unsur yang diterangkan.$enurut 0r"fes"r
Abdullah &assan dalam bukunya Tatabahasa /ahasa $elayu $"rf"l"gi dan Sintaksis untuk
guru dan pelajar,subjek ialah benda .1stilah lain untuk subjek ialah hal.Subjek juga dikenali
sebagai perkara yang di!eritakan.
2.'.'./inaan Subjek
Subjek ayat tunggal terdiri daripada frasa nama yang terbentuk daripada salah satu unsur
seperti kata nama, kata ganti nama, kata kerja yang berfungsi sebagai kata nama dan kata
adjektif yang berfungsi sebagai kata nama.0r"fes"r Abdullah &assan mengatakan baha.a
unsur-unsur subjek mestilah terdiri dariapda "rang,benda atau perkara.%"nt"h dalam !erpen
$ak Timah karya Khatem /in Ariffin,terdapat beberapa ayat yang subjeknya terdiri daripada
"rang, benda dan kata kerja.%"nt"hnya ayat pada muka surat (2 + 3ia juga pandai
memasak. Subjek dalam ayat ini adalah kata ganti nama diri iaitu merujuk kepada manusia.
2.1.1.'!( Kata Na)a
Kata nama yang menjadi subjek sesuatu ayat b"leh terbentuk daripada kata nama am,kata
nama khas,atau kata nama terbitan. 3alam !erpen $ak Timah terdapat banyak ayat yang
subjeknya terdiri daripada kata nama. %"nt"hnya ialah ayat pada perenggan 2 muka surat
(2 + $ak Timah hanya bekerja pada .aktu siang. Subjek ayat ini adalah $ak Timah iaitu
kata nama khas hidup manusia.
Selain itu, penulis juga kerap menggunakan kata nama am sebagai subjek dalam ayat.
/uktinya pada perenggan 4 muka surat (2 + Ayah yang selalu meminta aku untuk membantu
dimana perlu. Ayah mahu aku belajar memasak. 0ada perenggan 4 + Ayah pun nampak
berselera juga .aktu makan masakan $ak Timah.#enek sudah tua.Subjek ayat tersebut
adalah kata nama am hidup manusia.
2.'.' 5ii6 Kata 7anti #ama
Kata ganti nama ialah perkataan yang menjadi pengganti kata nama khas dan kata nama
am.Kata ganti nama b"leh dibahagikan kepada dua g"l"ngan ke!il,iaitu kata ganti nama
tunjuk dan kata ganti nama diri.Sehubungan itu kata ganti nama diri terdiri daripada dua
jenis iaitu kata ganti nama diri tanya iaitu perkataan yang merujuk kepada "rang atau benda
dalam bentuk tanya.Ada tiga kata ganti nama diri tanya iaitu apa, siapa, dan, mana.
0enulis !erpen $ak Timah turut menggunakan kata ganti nama tanya sebagai subjek dalam
ayat. #amun hanya terdapat satu ayat sahaja iaitu pada perenggan ' muka surat () +
Apakah yang mahu ayah sampaikan padaku8. Sebaliknya, penulis lebih kerap
menggunakan kata ganti nama diri "rang pertama dan "rang ketiga dalam binaan subjek
ayat.%"nt"h subjek ayat yang terdiri daripada kata ganti nama diri pertama ialah pada
perenggan ' muka surat '** + Aku mengangguk. Aku tersenyum.
2.1.1'I!!( Kata Ker&a Yang Ber*ung$! Se%aga! Kata Na)a
Kehadiran kata kerja sebagai subjek dalam ayat bukanlah suatu perkara baru. Terdapat
sejenis kata kerja yang mengambil tugas kata nama.0enulis !erpen $ak Timah lebih gemar
menggunakan kata nama sebagai subjek ayat. 9elas dan nyata hanya min"riti sahaja subjek
ayat yang bukan dari g"l"ngan kata nama. /uktinya hanya terdapat satu ayat sahaja yang
subjeknya kata kerja iaitu kata kerja terbitan apitan ke-..-an. /uktinya pada perenggan
terakhir muka surat (- + Kehadiran ibu tirinya telah membuatkan hidup mereka adik beradik
ku!ar-ka!ir.
2.1.1'I+( Kata A,&et!* Yang Ber*ung$! Se%aga! Kata Na)a
Sehubungan itu,dalam bahasa $elayu,kata adjektif juga merupakan salah satu unsur yang
dijadikan subjek dalam ayat.Terdapat sejenis kata adjektif yang berfungsi sebagai subjek
sesuatu ayat.%"nt"hnya ialah dalam !erpen $ak Timah Karya Khatem /in Ariffin,perenggan
- muka surat (2 + Seleraku sentiasa terbuka apabila menghadap hidangan $ak Timah. Kata
adjektif selera berada dalam struktur binaan ayat tersebut adalah sebagai subjek ayat.
Selain itu penulis juga telah menggunakan kata adjektif yang telah menerima imbuhan
apitan ke-..-an sebagai subjek ayat: /uktinya pada muka surat (; + Kelembutan ayah
men!airkan ketegangan dalam diriku. Kemesraan ayah mengelus-ngelus keserabutan
dalam ji.aku.
2.2. Pre,!at
0redikat ialah kumpulan perkatan yang terg"l"ng dalam satu frasa dan menjadi unsur yang
menerangkan subjek.$anakala menurut pr"fes"r Abdullah &assan dalam bukunya
Tatabahasa /ahasa $elayu $"rf"l"gi dan Sintaksis, predikat ialah bahagian yang
mengandungi ayat yang mengandungi !erita. %erita itu ialah berkenaan benda,"rang
ataupun perkara yang disebut dalam subjek.0redikat mempunyai fungsinya yang tersendiri.
Antara fungsi predikat adalah memberitahu maklumat lanjut berkenaan benda, memberitahu
apa yang dilakukan "leh benda,memberitahu sifat-sifat benda,dan memberitahu
dimana,.kemana,mengapa,bagaimana,dengan sifat dan bila.leh yang demikian,predikat
b"leh terdiri daripada mana-mana satu jenis daripada empat jenis frasa iaitu frasa
nama,frasa kerja,frasa sifat dan frasa sendi.
2.2.1 B!naan Pre,!at
0redikat sesuatu ayat tunggal dapat dibina daripada unsur-unsur utama seperti frasa
nama,frasa kerja,frasa adjektif dan frasa sendi nama.
2.2.1.'!( Pre,!at -ra$a Na)a
0redikat <rasa #ama yang menjadi predikat sama seperti binaan frasa nama yang berfungsi
sebagai subjek dalam sesuatu ayat.=nsur ini b"leh terbina daripada kata nama am, kata
nama khas,dan kata nama terbitan.
2.2.1.'!!( Pre,!at -ra$a Ker&a
<rasa kerja yang menjadi predikat dalam b"leh terbentuk daripada beberapa unsur seperti
unsur kata kerja asal,kata kerja terbitan ,kata bantu dan unsur-unsur keterangan.Kata kerja
asal terdiri daripada dua jenis iaitu kata kerja asal tidak berimbuhan dan asal
berimbuhan.%"nt"hnya dalam !erpen $ak Timah, penulis juga menggunakan frasa nama
sebagai predikat dalam ayat. %"nt"h ayat yang terdapat dalam !erpen ini adalah $ak
Timah bagaikan ibu kepadaku.
2.2.1'!!(a.Kata Ker&a A$al T!,a Ber!)%u#an
Kata kerja asal tidak berimbuhan ialah kata kerja yang terdiri daripada satu kata dasar
sahaja, dan b"leh terdiri daripada kata kerja tak transitif atau kata kerja transitif. Kata kerja
tak transitif ialah kata kerja yang tidak memerlukan "bjek atau penyambut manakala kata
kerja transitif ialah kata kerja yang memerlukan "bjek. %"nt"h kata kerja tak transitif yang
tidak berimbuhan ialah mandi,masuk,keluar,tidur,hilang,naik,dan sebagainya.%"nt"h kata
kerja asal tidak berimbuhan dalam !erpen $ak Timah ialah 0akaian idah juga aku tukar
dengan baju kurung
2.2.'5ii6b. Kata Kerja Asal /erimbuhan
Kata kerja asal berimbuhan ialah kata kerja yang terdiri daripada gabungan kata dasar dan
imbuhan. Kata ini b"leh terdiri daripada kata kerja tak transitif atau kata kerja transitif.
%"nt"h kata kerja berimbuhan yang tak transitif adalah seperti menari,bernyanyi,berehat dan
banyak lagi.%"nt"h kata kerja asal berimbuhan sebagai predikat kata kerja dalam !erpen
$ak Timah ialah Aku berlari kebilikku....
2.2.1'!!(..Kata Ker&a Ter%!tan
Kata kerja terbitan ialah kata kerja yang asalnya bukan daripada g"l"ngan kata kerja tetapi
daripada g"l"ngan kata yang lain seperti kata nama atau kata adjektif. 0r"ses pengimbuhan
akan berlaku bagi menerbitkan kata kerja terbitan. 0r"ses ini berlaku apabila kata nama atau
kata adjektif tersebut memerlukan imbuhan me-..-kan,me-..-i atau memper-....%"nt"h
perkataan yang terbit daripada pr"ses pengimbuhan ialah
menyek"lahkan,membuahkan,menghasilkan dan memperluas. Kata kerja terbitan tersebut
ialah kata kerja transitif dan kehadiran masing-masing dalam ayat memerlukan
"bjek.Setelah meneliti ayat ayat yang digunakan "leh penulis, didapati ada penggunaan
kata kerja terbitan sebagai predikat frasa kerja.
a6 Kehadiran ibu tirinya telah membuatkan hidup mereka adik beradik ku!ar-ka!ir.5$uka
surat (-6
b6 >agunya yang sumbang dan tidak tentu irama itu dapat juga menidurkan Afi?.
!6 .....tidak lagi dapat menakung ken!ingnya. .5$uka surat (' 6
d6 ..... $ak Timah telah memberi tunjuk ajar kepadaku.5$uka surat (' 6
e6 .....mend"d"ikannya sehingga tidur semula. .5$uka surat (' 6
f6 Aku !uba menyembunyikan kemuraman .ajahku ......5$uka surat (,6
2.2.1'!!(,.Kata Bantu
Kata bantu yang menjadi unsur frasa kerja ialah perkataan yang hadir sebelum kata kerja.
Terdapat dua jenis kata bantu dalam bahasa $elayu iaitu kata bantu aspek dan kata bantu
ragam.Kata bantu aspek ialah kata bantu yang menyatakan atau menerangkan sesuatu
perbuatan dari segi masa, sama ada belum,sedang,atau sudah dilakukan.%"nt"h kata bantu
aspek ialah akan,belum,pernah,sedang,masih dan banyak lagi.
$anakala kata bantu ragam ialah merupakan kata yang menyatakan atau menerangkan
ragam perasaan yang berkaitan dengan perbuatan yang dilakukan.Kata bantu jenis ini
adalah seperti hendak, mahu,harus,mesti,b"leh,dan dapat. Kehadiran kata bantu ragam
dalam ayat adalah sebelum kata kerja. Sehubungan itu,kata bantu juga b"leh hadir se!ara
berderetan iaitu lebih daripada satu dalam sesuatu ayat.Setelah meneliti setiap ayat dalam
!erpen $ak Timah, didapati sememangnya banyak penggunaan kata bantu ragam dan
aspek dalam predikat frasa kerja.Antara ayat yang mengandungi kata bantu adalah seperti
yang berikut +
g6 $ak Timah sudah lama menjanda sejak kematian suaminya. 5$uka surat (2 6
h6 Aku tidak tahu bagaimana hendak menja.ab 5 $uka Surat (- 6
i6 1ngatlah ibu tiri b"leh menggantikan emak, rupanya dia datang hendak menyiksa hidup kita
sahaja. 5 $uka surat (- 6.
j6 Kehadiran ibu tirinya telah membuatkan hidup mereka adik beradik ku!ar-ka!ir.5$uka
surat (-6
k6 0etang es"knya aku sudah siap berbaju kurung ungu. 5 $uka surat (,6
l6 Kamu bertiga sudah dianggapnya ma!am anak sendiri.5 $uka surat (( 6
2.2.'5ii6e. =nsur-=nsur Keterangan
<rasa kerja yang mengandungi kedua-dua jenis kata kerja, transitif dan tak transitif, b"leh
menerima frasa keterangan. 3engan frasa keterangan dimaksudkan unsur-unsur yang
menerangkan kata kerja itu lebih lanjut lagi. <rasa keterangan terbentuk daripada frasa
sendi nama seperti dengan !epat,di kilang,pada pukul dan sebagainya.0enulis !erpen $ak
Timah juga banyak menggunakan unsur-unsur keterangan dalam ayat yang predikatnya
adalah frasa kerja.Antara ayat tersebut adalah seperti berikut @
a6 Afi? tiba-tiba menjerit dengan suara langsingnya 5 $uka surat ('6
b6 >ampinnya perlu segera ditukar jika basah 5 $uka surat (' 6
!6 Ayah ke dapur untuk menemui $ak Timah 5 $uka surat (,6
d6 $ak Timah sudah pulang ke rumahnya setelah menyediakan makan malam untuk kami
5 $uka surat (, 6
e6 0akaian 1dah juga aku tukar dengan baju kurung 5 $uka surat (, 6
2.2.1'!!!( Pre,!at -ra$a A,&et!*
<rasa adjektif yang berfungsi sebagai frasa predikat terdiri daripada kata adjektif ,iaitu kata
adjektif selapis atau kata adjektif ganda./agi penggunaan kata adjektif selapis, b"leh
didahului "leh kata penguat seperti amat,sangat,sungguh dan sebagainya. Ada juga kata
penguat yang b"leh hadir sesudah kata adjektif seperti sungguh, sekali, betul dan
benar.Selain itu,kata adjektif juga b"leh hadir bersama-sama kata bandingan seperti lebih
dan paling dan juga b"leh disertai imbuhan ter- yang memba.a maksud paling.
/erdasarkan analisis yang telah dibuat,terdapat banyak penggunaan frasa adjektif sebagai
predikat dalam ayat. Antaranya adalah seperti ayat yang berikut +
a6 rangnya ber.ajah manis,lemah lembut dan berusia disekitar tiga puluh lima tahun.
5 $uka surat (26
b6 $ak Timah baik 5 $uka surat (2 6
!6 3ia juga pandai memasak 5 $uka Surat (26
d6 Aku sudah pandai membuat susunya 5 $uka surat (;6
2.2.1.'!+( Pre,!at -ra$a Sen,! Na)a
<rasa sendi nama yang menjadi predikat terbina daripada kata sendi nama yang diikuti "leh
frasa nama.Kata sendi nama adalah seperti
di,ke,dari,daripada,kepada,untuk,pada,dengan,"leh,dan sebagainya./erikut adalah !"nt"h
ayat yang predikatnya terdiri daripada frasa sendi nama.
a6 Afi? lain sedikit daripada 1dah
b6 Ayah ke dapur untuk menemui $ak Timah
3.0 K/n$t!tuen -ra$a Na)a 0ala) A"at Ba#a$a Mela"u.
K"nstituen atau unsur yang menjadi pengisi frasa nama terdiri daripada kata nama sebagai
unsur intinya.=nsur inti ini b"leh .ujud se!ara bersendirian ataupun dengan sederetan
penerang yang hadir sebelum frasa nama atau sesudahnya,atau sebelum dan sesudah
frasa nama.Ada pendapat yang yang mengatakan baha.a unsur-unsur bukan nama b"leh
juga menjadi pengisi frasa nama jika unsur-unsur itu b"leh saling berganti dengan unsur-
unsur nama.
3.1 B!naan -ra$a Na)a 0ala) A"at Ba#a$a Mela"u.
/inaan frasa nama b"leh terbentuk daripada satu perkataan sahaja ataupun sederetan
perkataan.9ika dibentuk "leh sederetan perkataan,maka terdapat dua jenis hubungan antara
perkataan-perkataan itu.9enis pertama ialah yang terdiri daripada satu perkataan yang
menrupakan inti bagi seluruh frasa nama itu. ,sementara perkataan atau perkataan-
perkataan yang lain merupakan penerang atau penerang-penerangnya.
9enis yang kedua ialah jenis yang terdiri daripada dua unsur di dalamnya.1nti ialah unsur
yang diberi penumpuan makna dan me.akili seluruh frasa itu dari segi makna,sementara
penerang merupakan unsur yang menerangkan makna dalam inti itu.
3.1.1 B!naan -ra$a Na)a 1 Int! 2 Penerang.
<rasa nama yang mengandungi unsur-unsur yang mempunyai hubungan intiApenerang
b"leh terbentuk daripada dua jenis hubungan iaitu inti A penerang nama dan inti A penerang
bukan nama.
3alam !erpen $ak Timah,bagi binaan frasa nama inti A penerang nama terdapat beberapa
binaan frasa nama iaitu seperti didalam jadual diba.ah+
i6 1nti A penerang nama jenis.
<rasa #ama
1nti 0enerang #ama 9enis
baju kurung
ii6 1nti A penerang milik
<rasa #ama
1nti 0enerang $ilik
0akaian 1dah
Susu Afi?
/ilik ku
rang nya
3.1.1 B!naan -ra$a Na)a 1 Int! 2 Penerang Buan Na)a
<rasa nama juga b"leh terbentuk daripada inti yang menerima penerang bukan daripada
jenis kata nama. 0enerang bukan nama,terdiri daripada penerang-penerang yang dibentuk
"leh perkataan yang bukan daripada kelas kata nama iaitu penentu,kata kerja, kata
adjektif,frasa sendi nama dan bilangan "rdinal.3alam !erpen $ak Timah terdapat juga
binaan frasa nama inti A penerang bukan nama.
i60enentu &adapan
<rasa #ama
0enentu &adapan 1nti
/ilangan 0enj"d"h /ilangan
Semua - barang kemas
ii6 0enentu belakang
<rasa #ama
1nti 0enentu belakang
petang itu
.aktu itu
iii6 1nti A penerang kata adjektif
<rasa #ama
1nti 0enerang Kata Adjektif
suara garau
suara langsing
iii6 1nti A penerang frasa sendi nama
<rasa #ama
1nti 0enerang <rasa Sendi #ama
Sendi #ama <rasa #ama
Aku dari sek"lah
Ayah di dapur
4.2 Susunan K"nstituen <rasa #ama
3alam pembinaan frasa nama, terdapat peraturan tertentu yang mengatur susunan
kedudukan k"nstituen-k"nstituennya, iaitu apa yang hadir dahlu dan apa yang kemudian.
0eraturan-peraturan ini adalah seperti peraturan 3-$,ke!ualian hukum 3-$,bilangan dan
panggilan, dan penerang./erdasarkan penelitian terhadap !erpen $ak Timah, didapati
penulis sememangnya mengambil kira susunan k"nstituen frasa nama.
Susunan K"nstituen <rasa #ama berdasarkan 0eraturan 3-$ dalam %erpen $ak Timah
<rasa #ama
3iterangkan 5 1nti 6 $enerangkan50enerang6
0akaian 1dah
Susu Afi?
/aju kurung
3.0 B!naan -ra$a Ker&a 0ala) A"at Ba#a$a Mela"u.
3alam ayat-ayat bahasa $elayu,binaan frasa kerja terbahagi kepada dua jenis iaitu frasa
kerja yang tidak mengandungi "bjek, yang kata kerjanya tidak perlu disambut "leh sesuatu
frasa nama sebagai "bjek untuk melengkapkannnya. <rasa kerja yang demikian
mengandungi kata kerja tak transitif.9enis yang kedua ialah frasa kerja yang mengandungi
"bjek, yang kata kerjanya harus disambut "leh frasa nama sebagai "bjek untuk
melengkapkan kata kerjanya.<rasa kerja yang demikian mengandungi kata kerja transitif.
-.' /inaan <rasa Kerja Tanpa bjek
<rasa kerja yang tidak mengandungi frasa nama sebagai "bjek terdiri sdaripada satu jenis
kata kerja sebagai intinya, yang disebut kata kerja tak transitif.Kata kerja tak transitif ialah
sejenis kata kerja yang tidak perlu disambut "leh sebarang frasa nama sebagai "bjek untuk
melengkapkannya./inaan <rasa Kerja yang terdapat didalam !erpen $ak Timah adalah
seperti berikut +
a6 Kata kerja Tak Transitif dengan 0elengkap
i6 <rasa sendi nama sebagai pelengkap
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama Kata Kerja <rasa Sendi #ama
Ayah bangun dari tidurnya
$ak Timah datang bekerja di rumah
Aku berlari ke bilik
ii6 Kata nama sebagai pelengkap
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama Kata Kerja Kata #ama
Ayah !ium pipi 1dah
iii6 kata Adjektif sebagai pelengkap
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama Kata Kerja Kata Adjektif
3adku menjadi sebak
b6 Kata Kerja Tak Transitif dengan Kata #ama sebagai penerang
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama Kata bantu Aspek <rasa Kerja
Kata Kerja 0enerang
0etang es"knya aku sudah siap berbaju kurung ungu
3.2 B!naa -ra$a Ker&a ,engan O%&e
<rasa kerja yang mengandungi frasa nama sebagai "bjek ialah yang dibentuk "leh kata
kerja transitif sebagai intinya dan frasa nama yang mengikuiti kata kerja itu sebagai "bjek
atau penyambutnya.
a6 <rasa Kerja yang mengandungi satu "bjek
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama <rasa Kerja
Kata #ama Kata Kerja bjek Tepat
Afi? menggunakan pampers
Aku !uba men!ari hujah
Aku menggelengkan kepala
b6 <rasa Kerja yang mengandungi dua "bjek
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama <rasa Kerja
Kata #ama Kata Kerja bjek Tepat bjek Sipi
$ak Timah memberitahu ku satu berita
Aku menekup mukaku dengan kedua-dua belah telapak tanganku.
-.4.<rasa Kerja dengan Kata /antu
=nsur kata bantu dibentuk "leh kata bantu yang b"leh disertai "leh kata penguat.Kata bantu
menerangkan kata kerja dari dua sudut makna iaitu mengikut makna yang didukung "leh
kedua-dua jenis kata bantu tersebut iaitu kata bantu aspek yang menerangkan aspek .aktu
bagi kerja, manakala kata bantu ragam pula menerangkan ragam perasaan bagi kata kerja.
a6 Kehadiran Kata /antu Aspek sebelum Kata Kerja dalam !erpen $ak Timah.
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama <rasa Kerja
Kata /antu Aspek Kata Kerja 0elangkap
$ak Timah akan menghidang makanan tengah hari kami
$ak Timah telah memberi tunjuk ajar kepada ku
Ayah telah mengambilnya bekerja atas !adangan nenek
Aku pernah men!adangkan Afi? tidur denganku
Afi? sedang tidur di biliknya 5penerang6
Ayah akan mendukung Afi?
b6 Kehadiran Kata /antu Bagam sebelum Kata Kerja dalam !erpen $ak Timah
i. 3ia datang hendak menyiksa hidup kita sahaja
ii. Aku b"leh menjaga mereka.
iii. Aku tak mahu kata kata yang terkeluar dari mulutku berbaur em"si.
iC. Ayah tidak lagi dapat bermesra dengan kami.
C. Aku dapat merasakan darahku menjalan ke muka dan berkumpul dipipiku.
Ci. Apakah yang mahu ayah sampaikan padaku8
Cii. Aku tidak tahu bagaimana hendak menja.ab
3.3 -ra$a Ker&a ,engan A"at K/)4le)en.
<rasa kerja, sama ada jenis transitif atau tak transitif,b"leh menerima ayat k"mplemen.
Apabila ini berlaku ayat yang terbentuk ialah ayat majmuk. 3alam ayat ini kata hubung
pan!angan k"mplemen akan digunakan iaitu baha.a dan untuk yang berfungsi
menggabungkan dua ayat menjadi satu ayat iaitu penerbitan ayat majmuk pan!angan
k"mplemen.
a6 Ayah bangun dari tidurnya untuk membuat susu Afi?.
b6 Aku selalu juga men!uba untuk bangun lebih a.al daripada ayah
!6 Afi? tidak ada masalah untuk tidur bersama-samaku pada malamnya.
d6 #ampaknya ayah kena !ari "rang lain untuk menggantikan $ak Timah.
-.; =nsur Keterangan dalam <rasa Kerja
ii6 Keterangan .aktu
a6 $ak Timah sudah lama menjanda sejak kematian suaminya.
b6 $ak Timah hanya bekerja pada .aktu siang
iii6 Keterangan !ara
a6 Afi? tiba-tiba menjerit dengan suara langsingnya.
iC6 Keterangan tujuan
a6 3ia akan datang untuk memasak dan membasuh pakaian kami.
C6 Keterangan alat
a6 0akaian 1dah juga aku tukar dengan baju kurung.
Ci6 Keterangan bagai
a6 $ak Timah bagaikan ibu kepadaku.
b6 Kamu bertiga sudah dianggapnya ma!am anak sendiri.
3.5. Ke$!)4ulan %!naan *ra$a er&a "ang ter,a4at ,! ,ala) .er4en Ma T!)a#.
Se!ara ringkasnya, binaan frasa kerja yang terdapat didalam !erpen ini adalah binaan frasa
kerja dengan "bjek dan tanpa "bjek. Sehubungan itu juga penulis banyak mengaplikasikan
kata bantu iaiatu frasa kerja dengan kata bantu aspek dan kata bantu ragam.Selain itu, ayat
yang dibina juga telah diperluaskan dengan kata hubung pan!angan k"mplemen dan
menerbitkan ayat majmuk yang mengandungi frasa kerja dengan ayat k"mplemen.=nsur-
unsur keterangan juga telah digunakan ialah meliputi keterangan .aktu,tempat,alat dan
bagai.
6.0 B!naan -ra$a A,&et!* ,ala) a"at %a#a$a Mela"u.
<rasa adjektif b"leh terdiri daripada satu perkataan adjektif sahaja, atau deretan perkataan
yang mengandungi kata adjektif dengan kata abntu dan penguat, sama ada di hadapan atau
di belakang.
6.1 B!naan Satu Perataan
/inaan ini terdiri daripada satu kata adjektif./erikut adalah !"nt"h daripada !erpen $ak
Timah.
1. Terganggu "leh suara langsing Afi?
11. Suara garau ayah kadang-kadang membuat aku tersenyum.
Kata adjektif langsing dan garau merupakan kata adjektif tanpa imbuhan iaitu kata adjektif
yang terdiri dariapda satu kata dasar.
6.2 B!naan 0ua Perataan
/inaan jensi ini terdiri daripada dua perkataan iaitu sama ada kata adjektif dengan kata
adjektif atau kata adjektif dengan kata nama.
a6 /inaan kata adjektif A kata adjektif
/inaan ini b"leh terdiri daripada 4 jenis iaitu dua kata adjektif yang menekankan unsur
keserasian makna, dua kata adjektif yang maknanya berla.anan dan deretan dua kata
adjektif dengan perkataan yang kedua digunakan "leh sebab unsur rima, yakni keindahan
bunyi. %"nt"h daripada !erpen $ak Timah seperti berikut +
a6 3ua kata adjektif yang menekankan unsur keserasian makna
D lemah lembut.
b6 /inaan kata adjektif A kata nama
/inaan ini merupakan kata adjektif yang terdiri daripada kata adjektif A kata nama terdiri
daripada kata adjektif yang menjadi inti frasa dengan kata nama sebagai penerang./inaan
kata adjektif jenis ini b"leh terdiri daripada frasa adjektif yang memba.a maksud
keserupaan dan frasa adjektif yang memba.a maksud kiasan. /inaan jenis ini juga tidak
terdapat di dalam !erpen $ak Timah. Sebaliknya penulis banyak menggunakan binaan satu
perkataan sahaja.
6.3 -ra$a A,&et!* ,an Penguat.
<rasa adjektif b"leh terdiri daripada hanya sepatah kata adjektif dan b"leh juga teridiri
daripada kata adjektif yang disertai penguatnya./erikut adalah hasil analisis daripada !erpen
$ak Timah
a6 0enguat hadapan
Kata penguat yang hadir sebelum kata adjektif dan berada selepas kata nama atau kata
bantu.%"nt"h ayat ialah 0ampersnya sudah terlalu berat.
AYAT
Subjek 0redikat
<rasa #ama <rasa Adjektif
Kata #ama Kata /antu Kata 0enguat Kata Adjektif
0ampersnya sudah terlalu berat
6.3 Kata Bantu ,ala) -ra$a A,&et!*
AYAT
Subjek 0redikat
<rasa #ama <rasa Adjektif
Kata #ama Kata /antu Kata Adjektif Kata Kerja Kata #ama
Aku sudah pandai membuat susunya
6.6 Su$unan -ra$a A,&et!* ,ala) A"at
3alam bahasa $elayu, terdapat tiga jenis kedudukan frasa adjektif iaitu selepas subjek
sebagai predikat, selepas frasa kerja sebagai keterangan dan selepas frasa nama sebagai
penerang.
3alam jadual diba.ah adalah hasil analisis susunan frasa adjektif dalam ayat bagi !erpen
$ak Timah.
a6 <rasa Adjektif sebagai 0redikat
Ayat
Subjek 0redikat
'6 0ampersnya sudah terlalu berat
26 3ia larat untuk menjaga 1dah
46 3ia juga pandai memasak
-6 Aku sudah pandai membuat susunya
b6 <rasa Adjektif sebagai keterangan
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa Kerja Keterangan 5 Kata Adjektif 6
Afi? tiba-tiba menjerit dengan suara langsingnya
!6 <rasa Adjektif sebagai penerang Kata #ama
<rasa #ama
Kata #ama Kata Adjektif
'6 $ak Timah baik
26 /arang kemas
6.5 Ke$!)4ulan B!naan -ra$a A,&et!* "ang ter,a4at ,! ,ala) .er4en Ma T!)a#
Se!ara ringkasnya, penulis lebih banyak menggunakan binaan satu perkataan sahaja.
$anakala jika dilihat hasil analisis dari aspek susunan frasa adjektif dalam ayat, ketiga-tiga
susunan tersebut terdapat dalam !erepn ini.Kesimpulannya frasa adjektif sebagai predikat
ialah satu binaan yang b"leh diperluaskan dengan menambah beberapa unsur seperti
dalam rajah yang berikut+
Kata /antu A Kata 0enguatAKata AdjektifAKata KeteranganA Ayat K"mplemen.
5.0 -ra$a Sen,! Na)a
<rasa sendi nama ialah satu binaan dalam ayat yang terdiri daripada satu kata sendi nama
dan satu frasa nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi nama itu.Kata sendi nama
ialah bentuk m"rfem atau kata yang letaknya di hadapan frasa nama./erikut adalah !"nt"h
frasa sendi nama yang terdapat di dalam !erpen $ak Timah.
Ayat
Subjek 0redikat
<rasa #ama <rasa Sendi #ama
Kata #ama Kata Sendi #ama <rasa #ama
Aku dari sek"lah
5.1 B!naan -ra$a Sen,! Na)a ,ala) a"at %a#a$a Mela"u.
i6 Kata Sendi #ama A <rasa #ama
3alam binaan ini kata sendi nama .ujud sebagai perkataan yang letaknya dihadapan suatu
frasa nama./inaan jenis ini terdapat di dalam !erpen $ak Timah. &asil analisis adalah
seperti di dalam jadual diba.ah+
<rasa Sendi #ama
Kata Sendi #ama <rasa #ama
dari sek"lah
<rasa Sendi #ama
Kata Sendi #ama <rasa #ama
di rumah
daripada $ak Timah
ke rumahnya
dari mulutku
ke dapur
di bandar
di pusat rekreasi
ii6 Kata Sendi #ama A 5 Kata #ama Arah 6A <rasa #ama
3alam binaan ini kata sendi nama .ujud sebagai perkataan yang letaknya di hadapan frasa
nama yang didahului satu unsur kata nama arah.3alam masa yang sama,frasa sendi nama
b"leh juga .ujud tanpa nama arah.
<rasa #ama
Kata Sendi #ama <rasa #ama
Kata #ama Arah <rasa #ama
di - rumah
di - bilik
di atas tilam
Ealau bagaimanapun,bilangan binaan jenis ini sedikit di dalam !erpen $ak Timah.
iii6 Kata Sendi #ama A 5 Kata #ama Arah 6A<rasa #ama A Keterangan.
/inaan jenis ini terbentuk apabila frasa nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi
nama itu diikuti keterangan.Seperti ayat k"mplemen juga, unsur keterangan hadir se!ara
pilihan.
<rasa Sendi #ama
Kata Sendi #ama <rasa #ama Keterangan
Kata #ama Arah <rasa #ama
di - bilikku pada .aktu malamnya.
ke - bilikku lalu menyembahkan mukaku
di - rumah aku biasanya menggunakan pakaian yang simple sahaja.
,.2 Kedudukan <rasa Sendi #ama dalam Ayat.
i6 0redikat <rasa Sendi #ama
0redikat frasa sendi nama ialah k"nstituen yang hadir selepas subjek dalam ayat yang
mempunyai susunan yang biasa.
%"nt"h ayat+
D Ayah di dapur
D Ayah ke dapur
Ayat
Subjek 0redikat
Ayah di dapur
Ayah ke dapur
Aku dari sek"lah
ii6 <rasa Sendi #ama sebagai Keterangan
a6 <rasa sendi nama keterangan frasa kerja
'6 Kami berempat bersiar-siar di bandar.
26 Ayah bangun dari tidurnya untuk membuat susu Afi?
46 $ak Timah datang bekerja di rumah kami
-6 $ak Timah balik ke rumahnya.
;6 Aku berlari ke bilikku
,6 $ak Timah hanya bekerja pada .aktu siang
F6 3ia akan datang untuk memasak dan membasuh pakaian kami.
,.4 Kesimpulan /inaan dan Susunan <rasa Sendi nama yang terdapat di dalam !erpen $ak
Timah
Se!ara ringkasnya, binaan frasa sendi nama yang terdapat di dalam !erpen ini maj"ritinya
penulis kerap menggunakan binaan Kata Sendi #ama A <rasa #ama.$anakala binaan yang
lain adalah jarang sekali digunakan.$anakala dari aspek kedudukan frasa sendi nama
dalam ayat pula,penulis kerap menggunakan frasa sendi nama sebagai predikat dan frasa
sendi nama sebagai keterangan frasa kerja.
7.0 Ru)u$an
/erdasarkan hasil analisis !erpen $ak Timah, sememangnya struktur ayat terdiri daripada
asas iaitu mengandungi subjek dan predikat. Sesebuah ayat b"elh di bina dengan
menggaplikasikan frasa nama,frasa kerja,frasa adjektif dan frasa sendi nama.#amun
demikian setiap frasa ini mempunyai binaannya dan k"nstituennya yang tersendiri.
Kesimpulannya sesuatu ayat b"leh di perluaskan dengan unsur frasa frasa yang b"leh di
ubah peranannya dalam ayat seperti menjadi unsur pelengkap dan keterangan dengan
menggunakan kata hubung pan!angan k"mplemen atau frasa sendi nama bagi menerbitkan
ayat majmuk k"mplemen.