Metody komputerowe

Wprowadzenie Podstawy fizyczne i matematyczne metody elementw skoczonych

Literatura
O.C.Zienkiewicz: Metoda elementw skoczonych. Arkady, Warszawa 1972. Rakowski G., Kacprzyk Z.: Metoda elementw skoczonych w mechanice konstrukcji, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2005. Bazik-Borowa E., Podgrski J.: Wprowadzenie do metody elementw skoczonych w statyce konstrukcji inynierskich, IZT, Lublin 2001 Metoda elementw skoczonych wybrane problemy, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1996. Ciesielski R. i inni. Mechanika Budowli. Ujcie komputerowe t. I i II Arkady. Warszawa, 1991. odygowski T., Kkol W.: Metoda elementw skoczonych w wybranych zagadnieniach mechaniki konstrukcji inynierskich, Skrypt Politechniki Poznaskiej, 1994;
2

Podstawowe pojcia, zaoenia i twierdzenia mechaniki

Liniowy model konstrukcji; Rwnania konstytutywne; Paski stan naprenia i paski stan odksztacenia; Rwnania rwnowagi; Zasada prac wirtualnych; Twierdzenie Clapeyrona; Twierdzenia Bettiego i Maxwella.
3

Liniowy model konstrukcji

Ukad opisuj liniowe rwnania rniczkowe:
Mae przemieszczenia konstrukcji (duo mniejsze

od wymiarw konstrukcji); Mae odksztacenia; Materia liniowo-sprysty (moliwo stosowania prawa Hookea: =E). Modu Younga E=tg()

4

Nieliniowy model konstrukcji

W rwnaniach rniczkowych ukadu mog by wprowadzone:
Due przemieszczenia konstrukcji; Materia z nieliniow zalenoci .
Obliczenia dla konstrukcji z nieliniowym modelem s wykonywane jak dla ukadw liniowych, ale obcienie jest dzielone na mniejsze wartoci tak, aby mona przy maej wartoci obcienia problem traktowa jak liniowy.
Modu wzmocnienia Ew=tg()

Modu Younga E=tg()

Przykad materiau nieliniowego

5

Tensor naprenia i tensor odksztacenia

Naprenia, dziaajce na element o nieskoczenie maych wymiarach, zestawia si w macierz, ktra nosi nazw tensora stanu napre a wyglda w nastpujcy sposb:

xx = yx zx

xy yy zy

xz yz zz

a naprenia ii i ij s nazywane skadowymi tensora napre. Powysza macierz jest macierz symetryczn czyli = oraz ij= Odksztacenia elementu o nieskoczenie maych wymiarach, zestawia si take w macierz, ktra nosi nazw tensora stanu odksztacenia i wyglda w nastpujcy sposb:

ji

xx = yx zx

xy yy zy

xz yz zz
6

Tensor naprenia i tensor odksztacenia

Skadowe tensorw napre i odksztace mona zapisa w formie wektorw:

xx xy xz = yx yy yz zx zy zz
xy = yx yz = zy xz = zx

xx xy = yx yy zx zy

xz yz zz

xy = yx yz = zy xz = zx

xx yy zz = xy xz yz xx yy zz = xy xz yz
7

Tensor naprenia i tensor odksztacenia

Skadowe tensora naprenia (9) z uwagi na symetri mona zapisa = jako wektor: Podobnie mona postpi ze skadowymi tensora odksztacenia: Skadowe tensora odksztacenia jako pochodne przemieszcze: y z xz yz xy
x

x =
xz

u x x

y =
yz =

u y

u u = x+ z z x

y u y
z

z =
+ u z y

u z z

xy =

u x u y + y x

y z = xz yz xy
x

Rwnania konstytutywne
Rwnania wice skadowe tensorw naprenia i odksztacenia:
= D = D 1
= E

+ 2 + 2 + 2 D= 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0

0 0 0

0 0 0 0

0 0

0
0 0

0 0 0 0 0

(1 + )(1 2 )
E 2(1 + )

1 1 1 D = E 0 0 0

0 0 0 2(1 + ) 0 0 0 2(1 + ) 0 0 0 2(1 + )

9

Rwnania konstytutywne
Zestawienie odksztace podunych w przestrzennym stanie napre
xx = xx E yy = xx = xx = xx E E
yy

naprenia dziaaj wzdu osi x

zz = xx = xx = xx E E

yy =

naprenia dziaaj wzdu osi y

zz = yy = yy E = yy E

E yy xx = yy = = yy E E zz E xx = zz = zz = zz E E zz =

naprenia dziaaj wzdu osi z yy = zz = zz = zz E E

10

Rwnania konstytutywne
Tak jak w przypadku odksztace podunych na podstawie bada stwierdzono zakres pracy materiau, ktry nazywany jest sprystym i w odniesieniu do ktrego mona zapisa:
2 xy = xy G

2 yz =
2 xz =

yz G
xz G

W przypadku odksztace postaciowych nie ma sprzenia pomidzy odksztaceniami w stanie przestrzennym. Odksztacenia postaciowe ostateczne zale tylko od napre stycznych, dziaajcych w paszczynie zmiany kta odksztacenia postaciowego.
11

Rwnania konstytutywne
W rwnaniach konstytutywnych wystpuj stae materiaowe: E modu Younga, modu sprystoci podunej G modu Kirchoffa, modu sprystoci postaciowej wspczynnik Poissona E G = Wszystkie powysze parametry czy zaleno: W przypadku zapisu rwna konstytutywnych za pomoc rachunku tensorowego dochodz dwie stae i , nazywane staymi Lamego. Lamego. Pomidzy staymi Lamego a wyej wymienionymi staymi istniej zalenoci:

2(1 + )

=G
2 G = 1 2
12

Rwnania konstytutywne
Zaleno pomidzy napreniami i odksztaceniami mona zapisa w formie:
= D

gdzie:
xx yy zz = xy xz yz

+ 2 D= 0 0 0

+ 2 + 2
0 0 0
=G

0 0 0

0 0 0 0

0 0 0

0 0

0 0 0 0 0

xx yy zz = xy xz yz

stae Lamego

2 G 1 2
13

Paski stan naprenia

Paski element, ktrego grubo jest znacznie mniejsza od dwch pozostaych, obciony tylko w swojej paszczynie nazywany jest tarcz. W takiej sytuacji na powierzchni elementu nie ma obcie, a wic nie ma napre czyli naprenia, ktre maj jeden z indeksw z, s rwne zero. Taki stan napre nazywany jest paskim stanem napre (PSN).

Tarcza obciona tylko w swojej paszczynie.

14

Paski stan naprenia

Zaoenie upraszczajce, ktre mona stosowa np. w przypadku cienkich tarcz.
z = 0 zx = 0 zy = 0

Otrzymujemy nastpujce skadowe tensora odksztacenia:

z =
1

+y)

zx = 0

zy = 0

Zredukowane wektory napre i odksztace:

x = y xy x = y D = E 2 1 xy

1 0 1 0 1 0 0 2
15

Paski stan odksztacenia

W przypadku budowli, ktrych wymiary s we wszystkich kierunkach podobne, mona wyci paski element. Na ten paski element dziaaj pozostae czci bryy, ktre nie pozwalaj na odksztacenia w kierunku prostopadym do tarczy. W takiej sytuacji na powierzchni elementu odksztacenia s rwne zero. Taki stan napre nazywany jest paskim stanem odksztace (PSO).

Brya

Wycita tarcza
16

Paski stan odksztacenia

Zaoenie upraszczajce w przypadku masywnych budowli.
z = 0 zx = 0 zy = 0

Otrzymujemy nastpujce skadowe tensora naprenia:

z = ( x + y ) zx = 0 zy = 0

Zwizek midzy zredukowanymi wektorami naprenia i odksztacenia:

1 0 E D= 1 0 (1 + )(1 2 ) 0 1 2 0 2 1 1 2 1 D = E 1 0 1 1 0 0 0 2 1
17

Rwnania rwnowagi
Wektorowa suma si i suma momentw n n s rwne 0:

P = 0 M
i =1 i i =1

=0

Zapis skalarny
w przestrzeni:

P
i =1 n i =1

Xi

=0
=0

P
M
i =1

Yi

=0
=0

M
na paszczynie:

i =1 n

Xi

Yi

M
i =1

i =1 n

Zi

=0
=0

Zi

P
i =1

Xi

=0

P
i =1

Yi

=0

M
i =1

Zi

=0
18

Ciao sztywne i odksztacalne

Ciao doskonale sztywne (idealizacja):
Brak zmian odlegoci punktw ciaa pod

dziaaniem obcie.

Ciao odksztacalne:
Odksztacenia s na tyle due, e nie jest

moliwe pominicie odksztace ciaa w analizie, bez istotnej utraty dokadnoci oblicze.

19

Zasada prac wirtualnych ciao sztywne

Praca wykonywana na przemieszczeniach wirtualnych przez siy zewntrzne (obcienia, reakcje) rwna jest 0.

P u
i =1 i

=0

Przemieszczenie wirtualne powinno spenia nastpujce warunki:

dowolne, niezalene od si dziaajcych na bry, zgodne z wizami (kinematycznie dopuszczalne), niezalene od czasu.

20

Zasada prac wirtualnych przykad

HA a VA HA P P

P P RB B = 0
b RB

P
a

B P
VA RB P

P a RB = P = P (a + b ) B
P P VA A = 0

a+b

HA

A P

P
b

RB VA

P b VA = P = P (a + b ) A
21

a+b

Zasada prac wirtualnych ciao odksztacalne

Wzrost energii potencjalnej ciaa, znajdujcego si w rwnowadze, rwny jest pracy si zewntrznych wykonanych na przemieszczeniach wirtualnych.

P u
i i =1

= E

Wzrost energii potencjalnej = praca wykonywana przez siy wewntrzne na przemieszczeniach wirtualnych.
E = T dV
V

22

Komplementarna zasada prac wirtualnych

Wzrost energii potencjalnej ciaa, znajdujcego si w rwnowadze, rwny jest pracy wirtualnych si zewntrznych wykonanych na rzeczywistych przemieszczeniach.

P u
i =1 i

= E

Wzrost energii potencjalnej = praca wykonywana przez wirtulane siy wewntrzne na przemieszczeniach rzeczywistych.
E = dV
V T

23

Twierdzenie Clapeyrona
Lz=V

(1)

Twierdzenia Clapeyrona mwi, e dla ukadu sprystego, znajdujcego si w rwnowadze, praca si zewntrznych Lz rwna jest energii potencjalnej si wewntrznych (energii sprystej):

lub w innej wersji

1 T 1 T 1 n dV = dV Pi u i = 2V 2V 2 i =1

Praca si zewntrznych jest miar energii potencjalnej obcienia zewntrznego przeksztacajcej si w energi spryst: Lz=Vz=V=-Lw

24

Twierdzenie Clapeyrona
Ukad musi spenia nastpujce warunki:
materia zachowuje si zgodnie z prawem

(2)

Hookea, nie ma takich warunkw brzegowych, ktrych istnienie zaley od odksztacenia konstrukcji, temperatura ukadu jest staa, nie ma napre i odksztace wstpnych.

25

Twierdzenie Bettiego
Ukad si Pik wykonuje tak sam prac na przemieszczeniach wywoanych ukadem si Pjn jak ukad si Pjn na przemieszczeniach wywoanych przez siy Pik.

P
k

ik

u jk = P jn u in
n

Pi u j = P j u i
Ugicie belki od siy Pj

Pi

Ugicie belki od siy Pi

Pj ujj

uii

uji

uij Pj Pi

Praca siy Pj

Praca siy Pi

uii

uji

uij

ujj

P j u ji

Pi u ij
26

Twierdzenie Maxwella
Jeeli na konstrukcj dziaaj dwie niezalene uoglnione siy jednostkowe Pi=1 i Pj=1, wywoujce odpowiednio przemieszczenia wji (przemieszczenie w punkcie j na kierunku siy Pj wywoane si Pi) i wij (przemieszczenie w punkcie i na kierunku siy Pi wywoane si Pj), to te przemieszczenia s sobie rwne. Pi wij = Pj wji oraz Pi=1 i Pj=1 wij = wji Pi=1
Ugicie belki od siy Pi=1 Ugicie belki od siy Pj=1

Pj=1 wjj

wii

wji

wij

Praca siy Pj

Pj Pi wii wji wij

Praca siy Pi

wjj

27

Metoda elementw skoczonych

Aproksymacja ukadu rwna rniczkowych wraz z warunkami brzegowymi, opisujcych obiekt ukadem rwna algebraiccznych, ktry jest atwiejszy do rozwizania. Rozwizanie przyblione dokadno zaley od metod aproksymacji. Metoda stosowana w rnych dziedzinach: mechanika ciaa staego, budowli, pynw, elektryka itp.
28

Sposb poszukiwania rozwizania przyblionego

Podzia na elementy skoczone poczone w wzach. Niewiadome: przemieszczenia w wzach. Przyblienie przemieszcze punktw wewntrz elementw za pomoc funkcji aproksymujcych (funkcje ksztatu) na podstawie przemieszcze wzowych. Siy w elementach uzalenione od przemieszcze wzw za pomoc macierzy sztywnoci.

(1)

29

Sposb poszukiwania rozwizania przyblionego

Zapis ukadu rwna rwnowagi dla wszystkich wzw (stopni swobody) i wprowadzenie warunkw brzegowych. Rozwizanie ukadu rwna algebraicznych obliczenie przemieszcze wzw. Obliczenie pozostaych wielkoci odksztacenia, siy wewntrrzne, naprenia.

(2)

30

Algorytm metody elementw skoczonych

Dyskretyzacja (generacja siatki); Tworzenie macierzy sztywnoci elementw; Agregacja globalnej macierzy sztywnoci; Budowa globalnego wektora obcienia; Wprowadzenie warunkw brzegowych; Rozwizanie ukadu rwna; Obliczenie si wewntrznych i reakcji.
31

Dyskretyzacja
Konstrukcje prtowe: kratowe i ramowe
Czsto podzia naturalny

(1)

odcinek prostoliniowy prta jest elementem skoczonym;

Tarcze, pyty i powoki:

Elementy prostoktne lub

trjktne;
32

Dyskretyzacja
Konstrukcje bryowe:
Elementy czterowzowe (czworocienne), szeciowzowe, omiowzowe.

(2)

33

Macierze sztywnoci elementw

Analiza poszczeglnych elementw; Znalezienie zwizkw midzy parametrami statycznymi (obcieniami) i odpowiadajcymi im parametrami geometrycznymi (przemieszczeniami).
EA l 0 EA l 0 0 0 0 0 EA l 0 EA l 0 0 uix Fix 0 uiy Fiy = u F 0 jx jx u F 0 jy jy
34

K ' u' = f '

e e

Stopnie swobody
Rodzaj konstrukcji krata paska krata przestrzenna rama paska rama przestrzenna ruszt tarcza pyta powoka brya Ilo stopni swobody ND 2 3 3 6 3 2 3 6 3
35

Przesunicia ux uy uz x

Obroty y z

Globalna macierz sztywnoci i rozwizanie ukadu rwna

Ukad rwna metody elementw skoczonych:
K 11 K 21 M K n1 M K Nn1 K 12 K 22 M K n2 M K Nn 1 K K K O K K 1n K 2n M K nn M K Nn1 K O K K K K 1N n u1 p1 K 1N n u 2 p 2 M M M = K 1N n u n p n M M M u p K Nn Nn Nn Nn

Ku = p

Jako wynik otrzymujemy przemieszczenia w wzach (na poszczeglnych stopniach swobody). Na ich podstawie wyliczane s siy odksztacenia i naprenia a nastpnie siy wewntrzne, reakcje, itp.
36

Funkcje ksztatu
Do wyznaczenia przemieszcze wewntrz elementu na podstawie przemieszcze wzw suy funkcja ksztatu.
ui u u ( x , y ) = Ni ( x , y ) N j ( x , y ) N k ( x , y ) N l ( x , y ) j u k Na podstawie funkcji ul

u( x , y ) = N e ( x , y ) u e

przemieszcze liczone s u odksztacenia x = u x y = y

xz
x u u = x+ z z x

u z y z u y u z = u x + u y xy yz = + y x z y

z =

I na tej podstawie naprenia = D

37

Moduy systemw MES (FEM)

Preprocesor:
Dyskretyzacja; Dane materiaowe; Opis obcienia. Nowoczesny preprocesor pozwala na graficzne wprowadzanie informacji o modelu.

Procesor:

Macierze sztywnoci elementw; Globalna macierz sztywnoci; Wektor obcienia; Warunki brzegowe; Rozwizanie ukadu rwna.
38

Moduy systemw MES (FEM)

Postprocesor:
Obliczenie si wewntrznych i reakcji; Wizualizacja

wynikw.

39

Moduy systemw MES (FEM)

Postprocesor: (postaci drga wasnych prostoktnej pyty)

40

Koniec