PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN AURKIBIDEA 1. Sarrera 2. Programazio Didaktikoaren erreferenteak: 2.1 Euskal Curriculum-a: Oinarrizko gaitasunak. 2.

2 Ikastetxeko Dokumentuak: 2.2.1 Heziketa-Proiektua 2.2.2 Hizkuntza-Proiektua 2.2.3 Curriculum-Proiektua 3. Programazio Didaktikoaren Testuingurua 4. Oinarrizko gaitasunak 5. Helburuak 6. Edukiak 7. Metodologia 7.1 Printzipio Metodologikoak. 7.2 Jarduera-mota. 7.3 Antolamendua (Denbora, lekua, taldekatze-mota) 7.4 Baliabideak 8. Aniztasunaren trataera. 9. Ebaluazioa 9.1 Ebaluazio-irizpideak 9.2 Ebaluazio-prozesua (nork, noiz, zertarako) 10. Unitate Didaktikoak 1. U.D. : Magnitudeak eta unitateak. Metodo zientikifikoa. 2. U.D. : Atomoaren egitura eta Sistema Periodikoa. 3. U.D. : Lotura Kimikoa.

4. U.D.: Erreakzio kimikoak 5. U.D.: Kalkulu kimikoak 6. U.D.: Konposatu ezorganikoen formulazioa eta nomenklatura 7. U.D.: Karbonoaren konposatuak. 8. U.D. : Kimika eta Gizartea. 9. U.D.: Mugimendua. 10. U.D. : Dinamika. 11. U.D. : Indar Grabitatorioak. 12. U.D.: Indarra eta Presioa fluidoetan. 13. U.D.: Energia Mekanikoa. Lana eta Potentzia. 14. U.D.: Energia Termikoa. Beroa eta Tenperatura. 15. U.D. Uhinak: Soinua eta Argia.

11. BIBLIOGRAFIA.

1. SARRERA Irakasleok gure lana urte osorako antolatzen dugu kurtso hasieran. Ikastetxearen Curriculum Proiektuari jarraituz egin behar dugu beti, hauxe ikasleen berariazko ezaugarrietara egokituz. Ziklo edo hezkuntza-etaparen arabera, jakintza-arlo edo irakasgai bera irakasten

dugun irakasleok elkarrekin egingo dugu lan ikasgelako curriculum-programazioa egiteko, elkarlan honen bidez bermatuta izan daitezen bai ikasketen koordinazioa, bai jakintza-arloak ikasten ari diren ikasleen aukeraberdintasuna, eta hezkuntza-etapako nahiz Oinarrizko Hezkuntzako ikasketen progresioa. Beraz, guzti hau kontutan izanda, Programazio Didaktikoa egiten dugu irakasleok. Hemen aurkezten den Programazioan Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren Laugarren Mailako Fisika eta Kimika arloko ikasturteko programazioa dugu. Fisika eta Kimika Natura Zientzia da eta beraz, Natura Zientzien curriculuma izango dugu erreferentzia. Maila honetan ikasi-irakatsi behar diren unitate didaktiko multzoa batzen du programazio honek baita programazioa egiteko kontutan hartu beharreko oinarrizko dokumentuak, ikastetxeko testuinguruari lotutako ezaugarriak, ikasi-irakatsi behar diren oinarrizko gaitasunak*, helburuak, edukiak, metodologia, aniztasunaren trataera, eta azkenik, prozesu osoaren ebaluazioa. Ikasturtearen hasieran gure ikasleei programatutakoaren berri emango diegu, hasieratik, eurek helburuak, edukiak eta ebaluazio-irizpideak zein berreskuratzeko

sistema ezagutu ditzaten. Metodologiaren ildo nagusiak ere azalduko ditugu ikasgelan.

*Oharra: daiteke.

Konpetentzia hitza erabiltzen da testu askotan eta agian egokiagoa izan Hala ere, gaitasun hitza erabiltzen dut Euskal Curriculum-aren dekretuan

agertzen baita.

2. PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN ERREFERENTEAK Irakasleok Programazio Didaktikoa egiterakoan hauexek dira kontutan hartu behar

ditugun oinarrizko dokumentuak, betiere, gure ikasleen errealitateetara egokituz: 2.1 Euskal Curriculuma 2.2 Ikastetxeko dokumentuak: Hezkuntza Proiektua, Hizkuntza Proiektua eta Curriculum Proiektua. 2.1 EUSKAL CURRICULUM-A: OINARRIZKO GAITASUNAK Gaitasuna problema eta zailtasunei aurre egiteko modu etiko, automo eta arduratsua da. Beste moduan esanda, ezagutzaren erabilpena testuinguru jakin batean teknologia erabiliz. Euskal Curriculuma oinarrizko dokumentua dugu gure ihardueran. Honen arabera,

testuinguru edo egoera askotarikoek eskatutako jakintza, trebetasunak, jarrerak eta balioak konbinatzean datza oinarrizko gaitasunen funtsa, eta gaitasun horiek eskuratu behar dituzte Oinarrizko Hezkuntzako ikasle guztiek, bai pertsona bai gisa errealizatzeko eta garatzeko, bai herritar aktiboak izateko eta gizarteratzeko. Programazio didaktikoa egiterakoan kontutan izan behar ditugu neurri batean edo bestean gaitasunak nola garatu ditzakegun unitate didaktiko desberdinetan. Fisika eta Kimika arloan zenbait gaitasun gehiago eta sakonago garatuko dira beste batzuk

baino, hala ere beti dago modua arlo honekin gutxiago zerikusia duten gaitasunak lantzeko. Hauek dira Oinarrizko Hezkuntzako curriculumeko oinarrizko gaitasunak: a) Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna. b) Ikasten ikasteko gaitasuna. c) Matematikako gaitasuna. d) Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.

e) Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. f) Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. g) Giza eta arte-kulturarako gaitasuna. h) Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. Jakintza-arloak eta irakasgaiak landuz eskuratzen dira oinarrizko gaitasunak. Baina ez da hori gaitasunak eskuratzeko modu bakarra, eskolako nahiz eskolaz kanpoko bizipenen bidez ere eskuratzen baitira, eta, besteak beste, ikastetxeen organizazioaren eta funtzionamenduaren bidez, irakaskuntza-jardueren bidez, hezkuntza-komunitateko kideen artean ezarritako harreman moduen bidez eta programatutako jarduera osagarri eta eskolaz kanpokoen bidez. 2.2 IKASTETXEETAKO DOKUMENTUAK Euskal Curriculum-ean batzen den bezala, ikastetxe bakoitzak Ikastetxearen

Hezkuntza Proiektua, Hizkuntza Proiektua eta Curriculum Proiektua izan behar du. Errealitatean hau ez da horrela betetzen. Hala ere ikastetxeetan funtzionatzeko arauak eta ohiturak egon badaude, eta aurrekoak egon ezean, hauexek izango dira kontutan izango ditugunak programazioa egiteko. 2.2.1 Ikastetxeko Hezkuntza Proiektua Ikastetxeak egindako hezkuntza-aukera eta hark ezarritako jardunbide-ildo nagusiak jasotzen dituen proposamen-agiri osoa izango da Hezkuntza Proiektua, hezkuntza komunitateak ikastetxean egingo duen hezkuntzako esku-hartzea koherentziaz zuzentzeko erreferentziatzat erabiliko dena. Honako hauek jasoko ditu Ikastetxearen Hezkuntza Proiektua: hezkuntza-jardueraren balioak, helburuak eta lehentasunak; ikaskuntza-prozesuan zer hizkuntza erabiliko diren finkatzeko irizpideak eta aukera askeko irakasgaien eskaintza egiteko erabiliko direnak;

ebaluazio-prozesuko alderdi orokorrak; tutoretzako ekintza-plana eta aniztasunaren trataerarako neurriak; eta ikastetxeak erabakitako bestelako alderdiak. Hori guztia finkatzeko, euskal gizartearen eta ikastetxearen beraren testuinguru sozioekonomikoari eta kulturalari erreparatu behar zaio, bai eta ikasleen ezaugarriei eta premiei ere. Halaber, aintzat hartu behar da hezkuntza-helburuak lortzeko eta oinarrizko gaitasunak eskuratzeko bidea erraztea izan behar duela agiri honek finkatutako neurrien helburuak. 2.2.2 Ikastetxearen Hizkuntza Proiektua Hizkuntzen irakaskuntzarekin eta erabilpenarekin lotutako alderdi guztien plangintza egingo duen agiria da hizkuntza-proiektua, ikastetxeek egindakoa, bere hezkuntzaesparruan aplikatzeko. Hizkuntza-proiektua Hezkuntza Proiektuaren barruan jasoko du Ikastetxeak.

Hezkuntza-proiektuan jasotako ikaskuntza-prozesuan hizkuntzak nola irakatsiko eta erabiliko diren finkatuko du hizkuntza-proiektuak, eta zehaztu egingo zer-nolako trataerak izango duten hizkuntzak curriculum-proiektuan. Agiri honetan jasotako erabakiek eragin zuzena izango dute ikastetxeko beste agiri batzuetan; esaterako, barne-araudian, urteko plangintzan, eta noski programazio didaktikoetan edo ikasgelako programazioetan. Hizkuntza proiektuan barne-eta kanpo-harremanetarako adostutako printzipioak ezarriko dira. 2.2.3. Ikastetxearen Curriculum Proiektua Ikastetxean irakasten diren hezkuntza-etapa guztiak landuko ditu curriculum-proiektuak. Hasierako hezkuntza-etapetatik ikasleak jaso ohi dituzten ikastetxeetan, etapa bakoitzeko curriculum-proiektuak egiteko prozesua koordinatzeko batzorde bat eratuko da etapa horien arteko koherentzia bermatzeko.

Ikasturte hasieran, jakitera eman beharko dira maila bakoitzean gainditu beharreko gutxieneko helburuak eta ikastetxearen curriculum-proiektuan onartutako ebaluazioirizpideak. 3. IKASGELAKO PROGRAMAZIOAREN TESTUINGURUA Aurkezten dudan Programazioa Basauriko Uribarri Institutoko D.B.H. 4.Mailako Fisika eta Kimikako Programazioa da. Instituto hau Basauriko Ariz auzoaren ondoan dago, eremu industrial batean. Hona datozen ikasle gehienak Basaurikoak dira eta portzentaia txikiago batean Etxebarri, Galdakao eta ondoko herrietakoak. Basaurin, beste bi Instituto daude eta zenbait ikastetxe pribatu. Gure Institutoak Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza osoa eta Batxilergoko hiru modalitate (zientifikoa, teknologikoa eta humanistikoa) eskaintzen du. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza B eta D ereduetan egin daiteke. Batxilergoa A eta D ereduetan egin daiteke. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleak bi eraikinetan sakabanatuta daude. Lehen, bigarren eta hirugarren mailako ikasleak Calderon deituriko eraikinean daude. Eraikin hau Lehen Hezkuntzakoa zen duela urte batzuk. Laugarren mailako ikasleak eta Batxilergoko ikasleak beste eraikinean daude. Eraikin honetan zerbitzuak, zuzendaritza eta irakaskuntzarako instalazio-baliabide gehienak ditugu (laborategia, plastika gela, multimedia gela,). Lehen aipatu dudan bezala, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako ikasleak B eta D ereduetakoak dira, beraz DBH 4.mailako Fisika eta Kimika eskolak euskaraz ematen dira. Ikasleen euskara maila ez da oso altua, kontutan izan behar dugu Basauri herri erdalduna dela gehienetan eta ikasleek ez dute normalean euskara erabiltzen euren eguneroko egiterakoan. harremanetan. Hauxe kontutan izan beharko dugu programazioa

Fisika eta Kimikako bi irakasle gaude hiru talde desberdinetarako. Hiru talde horietan talde naturalen (4.A, 4.B eta 4.C taldeen) nahasteak daude. Talde batean 9 ikasle daude (8 mutil eta neska bat), beste batean 16 ikasle eta hirugarrenean 14 ikasle (azken bi hauetan neska eta mutilak antzera bananduta). Ikastetxean etorkinak badaude ere gure taldeetan ez dago etorkinik. Hala ere

aniztasuna dago gure ikasleen artean eta hauxe ere kontutan izan beharko dugu programazioa egiterakoan. 4. OINARRIZKO GAITASUNAK Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako 4.mailako Fisika eta Kimikako programazioak oinarrizko gaitasunak garatzeko eta eskuratzeko egiten duen ekarpena ondokoa da: 1. Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna Gertaerak ulertzeko, ondorioak iragartzeko eta norberaren bizi-baldintzak, gainerako pertsonenak eta beste izaki bizidun guztienak hobetzeko eta zaintzeko jarduerak egiteko aukera ematen dute natura-zientziek. Horretarako prozesu zientifikoak eta ikerketa zientifikoko metodoak erabiltzen dira. Hala nola, gure programazioan laborategiko lana (esperimentuak diseinatu eta garatu) metodo zientifikoari jarraituz lantzen dugu, esperimentalki aztertutakoa ikusi ondoren ondorioak ateratzen irakasten dugu eta zientziaren aplikazioak eguneroko bizitzan aztertzen ditugu. 2. Ikasten ikasteko gaitasuna Ikasleen pentsaera logikoa garatzen da, eta natura interpretatzen eta ulertzen laguntzeko eremu teoriko bat egiten da. Hala nola, gure programazioan saiatzen gara autonomia eta autoebaluazioa bultzatzen, garrantzi handia ematen diogu eguneroko koadernoari lan tresna bezala, norberak aurrerapena kontrolatzeko modua delarik. Eskemak eta laburpenak lantzen ditugu ikasleek garrantzitsuena desberdindu dezaten. Gaiaren hasieran eta amaieran

helburuak zeintzuk diren eta bete diren ala ez ikasleek ikus dezaten lantzen dugu ere gure programazioan. 3. Matematikarako gaitasuna Natura-zientzien garapenak lotura zuzena du matematika-gaitasuna eskuratzearekin. Matematika-hizkuntza erabiltzen da gertakari naturalei buruz mintzatzean, hipotesiak sortzean, emaitzak deskribatzean, azaltzean eta iragartzean, informazioa gordetzean, datuak modu esanguratsuan antolatzean, datuak eta ideiak interpretatzean,

jarraibideak eta erlazioak, zergatiak eta ondorioak aztertzean, lege naturalak gauzatzean; hau da, inguruko errealitatea hobeto ulertzen laguntzen digun tresna da matematika-hizkuntza. Halaber, paperean arkatzez egin beharreko problemak eta ariketak ebazteko, algoritmoak eta kalkulu matematikoak erabili behar dira. Horrez gain, ezaguera zientifikoa garatzeko, funtzio eta eredu matematikoak erabili behar izaten dira maiz. Ikerketa zientifikoa egoera problematiko irekietatik abiatzen da askotan. Kasu horietan, erreferentzia-eremua edo eremu teorikoa ezarri ostean, matematikagaitasunarekin lotura zuzena duten ebazpen-estrategiak erabili behar izaten dira. Horrela bada, gure programazioan problemen ebazpena lantzen dugu gai gehienetan, horretarako kalkulagailu zientifikoa ezinbesteko lan tresna dugularik. Magnitude desberdinak ikasten, dagozkien unitateak lantzen, baita unitateen arteko

baliokidetasunak ere, datuak aztertu eta ondorioak atera logika erabiliz eta antzeko egoerak analizatu eta analogiaz problemak ebazten lantzen dugu baita. Grafikoak egin eta interpretatzea ere da gure arloaren gai askotan agertzen den helburua. 4. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna Zientzietan, hizkuntza funtsezkoa dela esan dezakegu, ideia zientifikoak sortzeko tresna baita. Komunikazioa oso alderdi garrantzitsua da lan zientifikoan. Izan ere, zientzian, aurkikuntza bat ez da ezagueraren ondare komun bihurtzen, komunikazioa

egon arte. Hortaz, ikasleek zientziari buruz entzun, hitz egin, irakur eta idatz dezatela bultzatzeko dute natura-zientziek. Horretarako, elkarrizketa sortzeko berariazko modu bat erabiliko dute, argudiatzeko eta erlazioak esplizitu egiteko. Irakasgai hauek ikasiz, bakarrik lortuko da mota horretako komunikazioa. Bestalde, berariazko terminologia zientifikoa eskuratuz gero, giza esperientziaren oso parte garrantzitsua komunika dezakegu, eta, horrez gain, gainerakoek esperientzia horri buruz adierazten dutena ere ulertzeko gai gara. Horrela bada, gure programazioan hizkuntza zientifikoa garatzen da, kaleko edo eguneroko hizkuntzarekin duen desberdintasuna aztertuz. Definizioak lantzen dira, ideiak eta kontzeptuak zehaztasunez adieraziz. Hizkuntza hau laborategiko txostenak egiterakoan zein gai desberdinetako txostenak edo laburpenak egiterakoan ere lantzen da. Garrantzia ematen diogu ere programazioan klasean ikasleen ahozko azalpenak emateari, beraz, gaiak lantzean irakasleok galderak egiten ditugu ikasleoi hauek ahoz erantzun dezaten. 5. Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. Natura-zientziak irakasteko eta ikasteko prozesuan aztertu nahi dugun gaia aukeratu ondoren ondoko urratsak emango ditugu: ahalik eta informazio gehien bilatu, kritikoki, sistematikoki eta zuhur baloratu (gaur egun garrantzitsua da balorazio hori, informazio kopuru handia baitago), hautatu, antolatu, aztertu eta interpretatu. Informazio- eta komunikazio-teknologiak oso tresna erabilgarriak dira informazioa bilatzeko, gordetzeko, antolatzeko eta komunikatzeko, bai eta datuak eskuratzeko eta kudeatzeko ere. Gure programazioan Internet erabiltzen dugu informazio-iturri gisa txostenak egiteko. Gaiaren batean ere ikasleek webquest bat lantzen dute.

10

6. Gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna Jarduerak elkarlanean egiteak mesede egiten dio ikaskuntzari; izan ere, ikasleek besteen iritziekin egiazta eta aberats ditzakete euren iritziak eta euren eta besteen ekarpenak baloratzen eta ekarpen horiekin kritiko izaten ikasten dute (eztabaida positibotzat hartuz, komunikazioa eta konponbideen bilaketa sustatzen duelako), bai eta elkarrekin bizitzen eta inor ez baztertzen ere kulturarengatik, sexuarengatik edo beste arrazoirengatik. Berdinen arteko elkarlanak eta laguntzak gizarteratzen laguntzen du. Horrez gain, zientzien edukiek ebidentziak eta zorroztasuna, malgutasuna, koherentzia eta zentzu kritikoa ematen dituzte, eta, jarrera horiei esker, ikasleak hobeto prestatuta daude etengabe aldatzen ari den gizarteko erronkei aurre egiteko, gizarte horrek erabaki arduratsuak eta oinarrituak hartzera behartuko baititu. Beraz, garrantzi pertsonal eta sozialeko gai zientifikoak tratatuz, natura-zientziek hiritar-gaitasun garatzen laguntzen dute, gure gizartean gai horiei lotuta sortzen diren tokiko arazoetako eta arazo orokorretako erabakietan arduraz parte hartzeko. Gure programazioan taldekako lana sustatzen dugu bai klasean zein laborategian, bikoteka edota zenbait kasutan talde handiago batean. Zenbait gaiak lantzeko gure herrietan edota munduan gertatutakori buruzko egunkarietako artikuluak irakurri eta lantzen dugu klasean, ikasleen arteko eztabaidak sortuz, planteatutako arazoei irtenbideak proposatuz, eta abar 7. Gizarte eta kulturarako gaitasuna Zientzia, kultura-ondarearen parte da, ematen dituen ezaguerengatik, bai eta prozesu zientifikoengatik ere. Ezaguera zientifikoaren bitartez, munduaren ikuskera bat, pentsatzeko, ulertzeko, gogoeta egiteko eta irizteko modu bat, balio- eta jarrera-multzo bat, arazoetara hurbiltzeko modu bat, kulturaren parte den egitura-mundu bat jasotzen dute pertsonek. Gauza bera gertatzen da artearekin. Zientzia eta artea kultura

11

bakarraren parte dira, eta, kultura horren barruan, ezin konta ahala truke-prozesu gertatzen dira. Artearen oinarrizko ezaugarriak zientziaren oinarrizko ezaugarriak ere badira. Hain zuzen ere, arte guztiak formen sorkuntzak dira, funtsean, eta aldaketa horiek egitura bat sortzen dute, azkenean. Zientzia eta aurrerapen zientifikoek eragin zuzena dute artearen tekniketan (objetuen egituren osaketa, optika, argia, soinua,) Gure programazioan lantzen dugu zientziaren aplikazioan ekoizpen artistikoan (materialak, teknikak,) baita Fisikan, gehienbat, zenbait artelanen oinarri zientifikoa. 8. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna Egoera problematikoak tratatzean, ikasleek errealitateari buruz gogoeta kritikoa izan dezatela, helburuak proposa ditzatela eta zientifikoki landu daitezkeen proiektuen plangintza egin eta proiektu horiek gauza ditzatela bultzatzen da. Elkarren artean lotura duten jarrerak eskuratzeko lan egiten da; besteak beste, zehaztasuna, ardura, iraunkortasuna eta autokritika. Jarrera horiek guztiek laguntzen dute norberaren autonomia eta ekimena garatzen. Gorputzaren ezaugarriak, aukerak eta mugak ezagututa, autoestimua sustatzea, norbere gorputza onartzen laguntzea, eta, horrez gain, ongizatea lortzen laguntzen duten zaintza- eta osasun-ohiturak bultzatzea dira irakaskuntza zientifikoak ikasleen garapen osoa lortzeko egiten dituen zenbait ekarpen. Gure programazioan, lan pertsonalari garrantzi handia ematen zaio, norbera autonomia eta estrategiak izan ditzala gerorako bizitzaren beste esparruetan aplikatuko direnak. 5. HELBURUAK Gure programazioan saiatzen gara gure arloko helburuak lantzen eta garatzen

Oinarrizko Hezkuntzaren helburuak bete ditzatela. Batzutan helburu bakarra lantzen dugu. Gehienetan, aldiz, hainbat helburu lantzen dira batera, guztiak erlazionatuta baitaude. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, gaitasun hauek lortzea izango da naturazientzien irakaskuntzaren helburua:

12

1.

Errealitatea

azaltzeko

eskemak

egitea,

zientziaren

printzipioak

erabiliz

interpretatzeko eta garapen zientifiko-teknologikoaren aurrean kritikoa izaten. 2. Problemak ebaztea eta ikerketa txikiak egitea, bakarka zein taldeka, zientzien prozedurekin koherentzia duten estrategiak erabiliz. 3. Informazioa lortzea gai zientifikoei buruz, hainbat iturri erabiliz eta informazioa hori erabiltzea. 4. Zientziei buruzko informazioa duten mezuak aktiboki eta kritikoki interpretatzea, eta mezu zientifikoak sortzea. 5. 6. 7. Giza organismoaren ezaguera zientifikoa erabiltzea. Ekosistemen funtzionamenduari buruzko ezaguera zientifikoa erabiltzea. Zientziaren izaera, probak eta sorkuntzak egiteko izaeraren, ezaguera erabiltzea. Aurreko gaitasunak lantzen Oinarrizko Hezkuntzaren helburuak lortu behar ditugu, hots: a. Arduraz bizitzen ikastea. b. Ikasten eta pentsatzen ikastea. c. Komunikatzen ikastea. d. Elkarrekin bizitzen ikastea. e. Ikaslearen giza alderdiak garatzen ikastea. f. Egiten eta ekiten ikastea. 6. EDUKIAK Euskal Curriculumak agintzen du zeintzuk izan behar diren gure programazioan agertu behar diren edukiak. Hau errespetatuz, gure programazioan Kimikako gaiak landuko ditugu hasieran eta gero, Fisikako gaiak. Fisikako gaiak lantzeko beharrezkoa den trebetasun matematikoa ikasturtean zehar bereganatzen dute ikasleok eta gure ustez errazagoa da Kimika gaiekin hastea.

13

1. Eduki-multzoa. Eduki komunak - Metodo Zientifikoa: Gertakari naturalak eta egoera errealak behatzeko irizpideak; egoera problematikoei buruzko uste egiaztagarriak edo hipotesiak egiteko irizpideak, esparru teorikoa abiapuntua hartuta; hipotesiak egiaztatzeko balio duten diseinu esperimental txikiak egiteko arauak. - Laborategiko lana: Segurtasun- eta higiene-arauak betetzea, hondakinak kudeatzeko oinarrizko arauak eta teknikak. - Laburpen gisa, txostenak egiteko irizpideak, mintzaira zientifikoa zehaztasunez erabiliz eta argitasuna eta ordena aintzat hartzea eremu guztietan. - Taldeka lan egitearen aldeko jarrera, lanak egiteko lankidetza bultzatzea eta arduraz parte hartzea, pertsonak errespetatuz. - Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz erabiltzeko eta ingurumena zaintzeko irizpideak. - Pentsamendu kritikoa eta lan pertsonalerako esfortzua eta iraunkortasuna. 2. Eduki multzoa. Mugimenduak eta haien kausak - Zinematika : Mugimendua. Mugimenduaren izaera erlatiboa. Mugimendu zuzenen eta lerromakurren azterketa kualitatiboa. Mugimendu zuzen uniformearen azterketa kuantitatiboa. Azelerazioa. Erorketa askea. - Dinamika : Elkarrekintza eta indarra. Indar-motak. Dinamikaren printzipioak. Indarren oreka. Presioa. Fluidoen estatikaren oinarrizko printzipioa. Presio atmosferikoa. - Astronomia eta grabitazio unibertsala: Eredu geozentrikoa eta heliozentrikoa. Galileoren teleskopioa. Grabitazio unibertsala. Gorputzen pisua.

14

3. Eduki multzoa. Aldaketen azterketan sakontzea - Lana eta energia: Energia-moten azterketa: zinetika eta potentzial grabitatorioa. Lana egiteko eraginkortasuna neurtzeko moduaren azterketa: potentzia. Energia

konserbazioaren printzipioa. - Beroa eta tenperatura: Beroa energiaren transferentzia dela dioen egungo ikusmoldearen interpretazioa. Makina termikoak. - Uhinak : Energia transferitzeko beste modu bat. Soinuaren uhin-izaera. Uhin

elektromagnetikoak: espektro elektromagnetikoa eta argi ikuskorra. 4. Eduki multzoa. Erreakzio kimikoak eta haien garrantzia - Atomoaren egitura eta lotura kimikoak: Eredu atomikoak. Sistema Periodikoa. Sustantzien sailkapena propietateen arabera. Lotura kimikoa: ionikoa, kobalentea, metalikoa. Masa molekularra. Konposizio ehundarra. Konposatu ez-organikoen formulazioa eta nomenklatura (IUPAC-en arauak ) - Karbono konposatuen egituraren sarrera: Ezaugarriak. Hidrokarburoen garrantzia baliabide energetiko gisa. Makromolekulen garrantzia izaki bizidunen osaeran. - Erreakzio kimikoak : Estekiometria. Erreakzio kimikoen abiaduran eragina duten

faktoreak. Energia erreakzio kimikoetan: endotermikoak eta exotermikoak. Zenbait erreakzio kimiko garrantzitsuak. - Kimika eta gizartea: Kimika eta bizi-kalitatea. Kimika, ingurumena eta osasuna. 7. METODOLOGIA 7.1 PRINTZIPIO METODOLOGIKOAK (Curriculum-aren sarreran?) 7.2 EKINTZA MOTA Klasean mota desberdinetako ekintzak burutuko ditugu unitate didaktikoaren arabera, hots:

15

- Sarrera-motibazio jarduerak : Zer ikasiko dugun ezartzeko. Unitate guztietan erabiltzen ditut. - Negoziazio-jarduerak: Ikasleekin batzutan adostuko dugu nola landu gaia. Kimika eta Gizarte gaian landuko ditut. - Aurretiazko ezagupenak ateratzeko jarduerak :Unitate gehienetan lantzen ditut. - Garapen jarduerak: Kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak ikasteko jarduerak. Unitate guztietan lantzen ditut. - Finkapen jarduerak : Aurretiazko ezagupenak eta ikasitakoa konparatzeko ekintzak baita ikasitakoa praktikatzeko ere. Unitate guztietan lantzen ditut. - Indartze-jarduerak : Arreta berezia behar duten ikasleentzako jarduerak. Ikasleen arabera landu behar dira. Beharren arabera landuko ditugu. - Berreskuratzeko jarduerak : Ikasitakoa gainditu ez duten ikasleentzat. Beharren arabera landuko ditugu. - Sakontzeko jarduerak : Ikasitakoa abiapuntua hartuta ezagupen berriak izateko aukera ematen duten jarduerak. Noizean behin landuko ditugu. Irakasleok gidatuko ditugu jarduera gehienak, baina ikasleen autonomia eta elkarlana bultzatzen saiatuko gara eta beraz, hauen parte-hartzea bultzatuko dugu bai ikasgelan, galderak erantzuten, ahozko azalpenak ematen edota arbelean buruketak ebazten; bai laborategian, taldekako lan praktiko errazak diseinatzen eta burutzen; edota beste edozein egoeratan. 7.3 ANTOLAMENDUA Denbora: Arlo honetan 3 saio irakasten dira astero, beraz, ikasturteko 105 saio ditugu guztira. Gure programazioan 15 unitate didaktiko agertzen dira, bakoitzari esleitzen zaion saio-kopurua unitate bakoitzaren eskeman azaltzen dugu aurrerago. Askotan denboralizazioa egokitu behar da taldearen ezaugarrien arabera, normalean

16

irakasten diren unitate didaktiko kopurua txikiagotuz edota lehentasunak ezarri behar dira unitateen edukiak lantzeko. Hauxe kurtso amaieran egiten den memorian islatu behar dugu. Lekua: Saio gehienetan ikasgelan egongo gara. Laborategia, bideo-gela edota informatika gela noizean behin erabiliko ditugu. Taldekatze-mota: DBH 4.mailako ikasle guztiak bertan ikasi dute aurreko urteetan. Guztira 39 ikasle dugu hiru taldetan bananduta eta lau ikaslek besterik ez dute suspenditu iazko Natur Zientziak. Guztira 5 errepikatzaile ditugu talde desberdinetan bananduta. 2 irakasle ematen dugu Fisika eta Kimika Normalean ikasleak binaka edo taldeka jarriko ditugu lan egiteko, norberak koadernoa izango du lan tresna garrantzitsua eguneroko lana isladatzeko. Batzutan ere banakako lana egingo dute. 7.4 BALIABIDEAK Gure ikastetxean ikasgelaz gain laborategi bi (fisika eta kimikakoa), multimedia gela (bideoa) eta informatika gela ere baditugu. Normalean ikasgelan egongo gara eta lan tresna ohikoenak ikaslearen koadernoa eta testu-liburua izango dira (Giltza

argitaletxekoa). Formulazioa lantzeko IUPAC-eko arauak batzen duen liburua erabiliko dugu. Ikasleek beharrezkoa denean kalkulagailua ekarriko dute. Lan praktikoak egiteko laborategiko materiala eta tresneria dugu, baita APQUA izeneko programaren kutxak. Mintegian ere bideo-bilduma badugu. Informatika-gelan Internet erabili dezakegu. Guzti honetaz gain ikastetxeko liburutegia ere erabili ahal dute ikasleek. 8. ANIZTASUNAREN TRATAERA Ez daukagu Curriculum-egokitzapen esanguratsua behar duen ikaslerik. Hala ere, gure ikasleen artean aniztasuna dago eta aniztasunari erantzuteko zenbait estrategia erabiliko ditugu:

17

- Metodologia desberdinak : Talde eta ikasleen ezaugarrien arabera ikaskuntza maila eta estiloa aldatu beharko dugu, ikasleen parte-hartzea eta motibazioa bultzatzeko asmoz. Jarduera desberdinduen proposamena: Zailtasun desberdineko jarduerak

proposatu ahal dira ikasleen maila oso desberdina bada; edota jarduera irekiak, gutxienezkoak denok bete behar dituztelarik. Horretarako talde desberdinak antolatu ahal dira . - Material didaktiko desberdinduak: Kasu batzutan testu-liburua erabili beharrean beste materialak erabiliko ditugu (bideoak, egunkari edota aldizkarietako artikuluak, internet) Horrela motibazioa handitu eta ikasleek errezago ikasi ahal dituzte edukiak. 9. EBALUAZIOA Gure programazioan proposatutako helburuen lorpena zein ikaste-irakaste prozesu osoaren balorazioa egiten dugu ebaluazioan. 9.1 EBALUAZIO-IRIZPIDEAK - Lan zientifikoaren ezaugarri bereizgarriak erabiltzea. Horretarako, problema zientifiko edo teknologiko garrantzitsuren baten edo gaur egungo problemaren baten azterketa egiaztatua egingo da, pertsonen bizi-kalitatea duen eragina aztertuko da. - Ezaguera zientifikoa eta beste mota batzuetako giza pentsamendua bereiztea. Ezaguera zientifikoaren ezaugarritzat hartzea gerora egiaztapen enpiriko bidez froga daitezkeen iragarpenak egitea. - Bizitza errealean erraz ikus daitezkeen mugimenduekin lotura duten egoera problematikoak ebaztea, egoera horiek irudikatzen dituzten magnitudeak, unitateak eta funtzio matematikoak erabiliz.

18

- Indarra magnitudea hartzea mugimendu-aldaketen eragiletzat, eta eguneroko bizimoduan dauden indar nagusiak ezagutzea. - Unibertsoa osatzen duten objetuen arteko erakarpena, indarra pisua eta satelite artifizialen mugimendua interpretatzea, grabitazio unibertsalaren legea erabiliz. - Eguneroko bizitzako energia-transformazioak azaltzea, energiaren kontserbazioaren printzipioa erabiliz. Lana, beroa eta uhinak energia-transferentziatzat hartzea. - Taula Periodikoko elementu kimiko adierazgarrienen ezaugarriak identifikatzea, beste elementu batzuekin elkartzean duten portaera kimikoa eta osatutako sustantzia sinple eta konposatuen propietateak kontuan hartuta. - Hainbeste konposatu organiko egotearen arrazoia eta makromolekulek izaki bizidunengan duten garrantzia justifikatzea, karbonoen ezaugarriak oinarri hartuta. - Erreakzio kimikoak eta haien energia-alderdiak azaltzea, bai eta prozesu kimikoen abiaduran eragina duten alderdiak ere, aldaketa kimikoei buruzko zenbait lege erabiliz eta hainbat kalkulu estekiometrikoak eginez. - Industria kimikoa gizartearen ongizatean duen garrantzia azaltzea, eta hainbat industriak gizarte modernoaren garapenean izan duten egitekoa aztertzea. Hori guztia ingurumenean izandako ondorioekin lotzea. Normalean unitate didaktiko bakoitzaren hasieran aurretik dituzten ezagupenak ateratzeko jarduerak burutuko ditugu. Honen bitartez irakasleok zein ikasleek ezagutuko dugu gaiari buruz norberak duen ezagupen-maila. Ebaluazio jarraia egingo dugu, hau da, eguneroko lana izango da erreferentzia eta beraz, koadernoan isladatuta agertu behar da. Klasean parte-hartzea bultzatuko dugu, elkarlana eta arloarekiko jarrera positiboa ere baloratuko dugu. Unitate didaktiko bakoitzeko azterketa bat edo bi egingo ditugu. Guzti hau kontutan izanda ebaluazioko nota jarriko dugu. Norbaitek ebaluazioa gainditu gabe badauka errekuperatzeko aukera izango du, kasu bakoitzean,

19

gainditu gabe duen aspektua bereziki landu beharko duelarik (azterketa, koadernoa, jarrera). Azterketa normalean irakasleok jarriko dugu, baina noizean behin ikasleek landuko dituzte azterketa-proposamenak eta hortik irakasleok aukeratuko dugu. Azterketak gainditzeaz gain lana eta jarrera ere egokiak izan behar dira ebaluazioa gainditzeko. Bestaldetik, unitate didaktiko amaitzean ikasgelan denon artean

prozesuaren ebaluazioa egingo da guztion iritziak kontutan izanik. Honen helburua ikaste-irakaste prozesuaren hobekuntza da. 10. UNITATE DIDAKTIKOAK (Ikusi ERANSKINA) 11. BIBLIOGRAFIA - Euskal Autonomia Erkidegoko Oinarrizko Hezkuntzaren Curriculuma (175/2007 Dekretua, urriaren 16koa. EHAA-2007ko azaroak 13) http://www.euskadi.net/cgi-bin k54/bopv 20?c&f=20071113&s=2007218 - Fisika eta Kimika DBH 4 (Testu liburua eta baliabideen karpeta).Giltza-Edeb taldea. - Antunez S. y otros. Del proyecto educativo a la programacin de aula. Coleccin El Lpiz. Ed. GRAO, Barcelona 1992. - Puigdellivol, I. Programacin de aula y adecuacin curricular. Coleccin El Lpiz. Ed. GRAO, Barcelona 1992. - Bernal, J.L., Dpto. Ciencias de la Educacin, Universidad de Zaragoza. http://wzar.unizar.es/acad/fac/egb/educa/jlbernal/proaula.html - Cuadernos de Pedagogia, n 370, julio-agosto 2007. Monogrfico sobre competencias bsicas. - Zaratamoko Berritzeguneko web-orria.

20

ERANSKINA: UNITATE DIDAKTIKOAK 1. U.D. LABORATEGIKO LANA. METODO ZIENTIFIKOA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologiaeta osasun-kulturarako gaitasuna, gizarterako eta

hiritartasunerako gaitasuna eta norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Gertakari naturalak azaltzeko metodo zientifikoa erabiltzea. - Laborategiko materiala, tresneria eta lan-arauak ezagutu, zaindu eta errespetatzea. - Taldekako lanaren garrantziaz ohartzea. EDUKIAK - Metodo zientifikoa. - Laborategiko materiala, tresneria eta lan egiteko modua. - Laborategiko segurtasun- eta higiene-arauak , baita hondakinak kudeatzeko arauak. - Txostenak egiteko irizpideak. Taldekako lana eta elkarlana. METODOLOGIA - Lekua: Kimikako laborategia. - Denbora: 3 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edota hirunaka. - Baliabideak: - Irakasleak emandako azalpenak eta apunteak (fotokopiak) - Ikaslearen koadernoa. - Laborategiko materiala JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok metodo zientifikoa azaldu eta gertakari baten ikerketa planteatzen dugu(erorketa askea). Ikasleek metodo zientifikoa erabiliz zera frogatu behar: Gorputz batek behar duen denbora altuera batetik erortzeko ez du bere masarekin zerikusirik.

21

- Laborategian lan egiteko materiala eta tresneriaren izenak lantzeko fitxak banatu eta ikasleek kokapena eta funtzioa ikasi behar dute. Informazio guzti honekin txosten txiki bat egingo dute irakasleari entregatzeko. - Laborategiko segurtasun-, higiene- eta hondakinak kudeatzeko arauak biltzen dituen zerrenda banatuko zaie ikasleei. Laborategian ere zerrenda berdina kokatuko dugu. Honi buruz galdera-sorta erantzun behar dute ikasleek eta denon artean zuzendu ere. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan lantzen diren edukiak ez dira batere zailak. Taldeka egingo dugu lan eta elkarlana bultzatzen saiatuko gara. Zenbait kasutan arauei buruzko galdera-sorta erantzuteko ideiak proposatuko ditugu ikasleek erantzun egokia ondorioztatzeko. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Lan zientifikoaren ezaugarri bereziak erabiltzea. - Ezaguera zientifikoaren ezaugarritzat hartzea gerora egiaztapen enpirikoen bidez froga daitezkeen iragarpenak egitea. - Laborategiko lana eta arauak ezagutu eta errespetatzea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Ikaslearen koadernoa. - Laborategiko materiala eta tresneriaren txostena. Berreskuratzeko mekanismoa: Koadernoa osatuta, txostena entregatuta eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

22

2. U.D. ATOMOAREN EGITURA ETA SISTEMA PERIODIKOA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna eta norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Oinarrizko partikulen ezaugarriak ezagutzea. - Eredu atomikoak deskribatzea. - Elementuak ordenatzearen baliagarritasunaz ohartzea. EDUKIAK - Oinarrizko partikulak eta hauen ezaugarriak ezagutzea. - Eredu atomikoak alderatu eta deskribatzea. - Sistema Periodikoaren egitura. Taldeak eta periodoak. - Mintzaira zientifikoa zehaztasunez erabiltzea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela eta bideo-gela. - Denbora: 7 saio. - Taldekatze-mota: Talde handiak (4-5 ikasle) - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) - Ikaslearen koadernoa. - Bideoa: El atomo (El universo mecnico 49, Arait Multimedia S.A.) JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu, galderak eginez eta bideoa ikusiz. Ikasleek Daltonen teoria atomikoa eta oinarrizko partikulen eskema egingo dute.

23

- Hiru talde osatu eta eredu atomikoak (Thomson, Rutherford eta Bohr) landuko dira testu liburua eta irakaslearen azalpenak erabiliz. Gero ahozko aurkezpena egingo da ikasgelan. Ikasleek ereduen laburpena egingo dute koadernoan. - Irakasleok orbitalen eredua azaldu, Moeller-en diagrama aurkeztu eta konfigurazio elektronikoa eta egitura elektronikoa definitu. Arbelean adibideak ebatzi eta ariketak bidali ikasleek egiteko. - Irakasleok Sistema Periodikoaren egitura azaldu (taldeak eta periodoak). Konfigurazio elektronikoaren arabera Sistema Periodikoan elementuak kokatzeko ariketak egin. - Sistema Periodikoko elementu batzuen propietateak aztertzeko proposatu ikasleei. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldeka egingo dugu lan eta elkarlana bultzatzen saiatuko gara. Konfigurazio elektronikoen eta egitura elektronikoaren esanahia eta aplikazioa ulertzeko eta lantzeko errefortzu-jarduerak prestatuko ditugu beharrezkoa balitz. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Atomoaren oinarrizko partikulak ezagutzea. - Daltonen teoria atomikoa eta eredu atomikoak ezagutzea - Taula Periodikoko elementu kimiko adierazgarrienen ezaugarriak identifikatzea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Ikaslearen koadernoa. - Ikasleen ahozko aurkezpena. - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, koadernoa osatu, eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

24

3. U.D. LOTURA KIMIKOA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarte eta kulturarako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Lotura kimikoak bereiztea (ionikoa, kobalentea eta metalikoa). - Sustantzien propietateak beren loturak kontutan hartuta deskribatzea.. EDUKIAK - Lotura kimikoak (ionikoa, kobalente, metalikoa) - Sustantzia desberdinen (ionikoak, kobalenteak, metalikoak) ezaugarriak aztertzea. - Laborategian taldekako lana burutu eta txostenak egiteko irizpideak lantzea. - Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz erabiltzeko irizpideak lantzea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela, Informatika gela eta Kimikako Laborategia. - Denbora: 4 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) - Ikaslearen koadernoa - Internet - Laborategiko materiala JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu, galderak eginez. Ikasleek testu liburuko informazioa ozenki irakurri eta garrantzitsuena azpimarratu.

25

- Ikasleek binaka edo hirunaka informazioa bilatuko dute Internet-en. Hau egiteko irakasleok zenbait web-orriak aholkatuko ditugu. Bildutako informazio guztiarekin gaiari buruzko txostena egingo dute binaka edo hirunaka irakasleari entregatzeko. Laborategian saiakuntza beste, egingo dugu, sustantzia eta desberdinen eroankortasun propietateak elektrikoa.

aztertzeko,

besteak

disolbagarritasuna

Koadernoan agertuko da laborategian egindako saiakuntza eta honi buruzko hausnarketak. Eguneroko bizitzan erabiltzen diren sustantzien adibideak jarriko dira. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldeka egingo dugu lan eta elkarlana bultzatzen saiatuko gara. Zailtasunak erakusten dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu. Aukera egongo balitz sakontzeko jarduerak ere proposatuko ditugu indar

intermolekularrak aztertzeko. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Lotura kimikoak (ionikoa, kobalentea, metalikoa) ezagutzea. - Sustantzia ioniko, kobalente eta metalikoen propietateak identifikatzea. - Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Ikaslearen koadernoa (laborategiko saiakuntzaren txostena) - Ikasleek egindako gaiari buruzko txostena. Laborategian egindako lana.

Berreskuratzeko mekanismoa: Txostena entregatu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

26

4. U.D. ERREAKZIO KIMIKOAK OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna,

norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Erreakzio kimikoak identifikatzea eta bereiztea, mekanismoa kontutan hartuta. - Erreakzio kimikoen abiaduran zein faktorek aldaraz dezaketen ulertzea. - Erreakzioak ingurunearekin duten truke energetikoaren arabera identifikatzea. EDUKIAK - Erreakzio kimiko motak. - Erreakzio kimikoen abiaduran eragina duten faktoreak. - Energia erreakzio kimikoetan: endotermikoak eta exotermikoak. - Taldekako lana eta laborategiko lana egiteko irizpideak ezagutzea eta bultzatzea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela eta Kimikako Laborategia. - Denbora: 4 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka laborategian/ Ikasgelan banako lana - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) - Ikaslearen koadernoa - Laborategiko materiala JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu, galderak eginez. Testu liburuko unitatearen helburua eta eskema irakurri eta aztertu. Unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin.

27

- Irakasleok erreakzio kimikoak zer diren azaldu eta ekuazio kimikoak doitzeko premia erakutsi. Egin arbelean adibideren bat eta jarri ariketak ikasleek ekuazioak doitzeko. - Laborategian testu-liburuko informazioan oinarrituta erreakzio kimiko motak burutuko ditugu (Azido-base, hauspeaketa eta oxidazio-erredukzio erreakzioak). Geroago ikasleek txostena egingo dute koadernoan. - Erreakzioen abiadura eta eragina duten faktoreak, oreka kimikoa eta erreakzio kimikoen energia atalak lantzeko ikasleek testu-liburua irakurri eta bakoitzak bere koadernoan eskema-laburpena egingo du. Geroago denon artean arbelean eredua egingo dugu zuzenketa gisa. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldeka zein banakako lana egingo dugu. Errefortzu-ariketak prestatuko ditugu ekuazio kimikoen doiketa eta erreakzio kimiko motak lantzeko. Zailtasunak duten ikasleei eskema egiteko argibideak azaldu adibideren baten bitartez. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Erreakzio kimikoak zer diren ezagutzea. Erreakzio motak. - Erreakzio kimikoak eta haien energia-alderdiak, bai eta prozesu kimikoen abiadura eta eragin duten faktoreak ere aztertzea eta eskema-laburpen batean isladatzea. - Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Laborategian egindako lana(laborategiko saiakuntza) - Ikasleek egindako eskema-laburpena. Berreskuratzeko mekanismoa: Eskema entregatu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

28

5. U.D. KALKULU KIMIKOAK OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, matematikarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Erreakzio kimikoak arautzen dituzten legeetako batzuk jakitea. - Erreakzio bateko osagaien masekin eta bolumenekin kalkuluak egitea, erreaktiboak zein produktuak edozein egoeratan izanda (gasak, disoluzioak) - Hess-en legea erabiltzea erreakzio-entalpiak determinatzeko. EDUKIAK - Masa molekularra eta masa molarra. Mola. - Konposatu baten konposizio ehundarra. - Masa eta bolumenekin eginiko kalkuluak (baldintza normaletan eta ez-normaletan). - Zehaztasun, orden eta argitasunez buruketak ebaztea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela. - Denbora: 10 saio. - Taldekatze-mota: Binaka. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) - Ikaslearen koadernoa - Kalkulagailua JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu. Ikasleek mola eta masa

molarraren definizioak irakurri eta buruz ikasi. Mola eta masa, bolumena eta partikulakopuruaren arteko baliokidetasun eskema egingo dugu arbelean. Ariketak egin.

29

- Erreakzio kimikoen lege klasikoak aztertu, batez ere masa konserbazioaren legea, ekuazio kimikoak interpretatzeko duten baliagarritasuna justifikatuz. - Ekuazio kimiko doitutik eta datu batetik abiatuz, erreakzio bateko erreaktiboen eta produktuen masak eta bolumenak kalkulatzeko lan-prozedurak azaltzea. Bihurketafaktoreak erabiliko ditugu buruketak ebazteko. Adibideak ebatzi eta ikasleek praktikatzeko ariketak jarri. Zuzenketa arbelean egingo dute ikasleek. - Hess-legea irakurri eta kalkulu energetikoak egiteko prozedura azaldu. Adibideren bat ebatzi eta jarri ariketak ikasleek ebazteko. Zuzenketa arbelean egingo da. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz. Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxean lantzeko. Ariketa-sorta barruan aukerako ariketa konplexuagoak ere egongo dira. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Aldaketa kimikoei buruzko zenbait lege erabiltzea. - Masa eta bolumenekin kalkulu estekiometrikoak egitea. - Bihurketa-faktoreak erabiltzea buruketak ebazterakoan. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa) - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

30

6. U.D. KONPOSATU EZORGANIKOEN FORMULAZIOA ETA NOMENKLATURA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Konposatu ezorganiko bitarrak eta hirutarrak formulatzea eta izendatzea IUPAC-ek ezarritako arauak jarraituz. EDUKIAK - Oxidazio-zenbakiak. - Konposatu ezorganiko bitarren formulazioa eta nomenklatura (sistematikoa, stock eta tradizionala): Oxidoak, peroxidoak, hidruroak, azido bitarrak, gatz bitarrak. - Konposatu ezorganiko hirutarren formulazioa eta nomenklatura( sistematikoa, stock eta tradizionala): Hidroxidoak, oxoazidoak, oxigatzak. - Mintzaira zientifikoa zehaztasunez eta sistematikoki erabiltzea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela. - Denbora: 12 saio. - Taldekatze-mota: Binaka. - Baliabideak: - IUPAC-en arauak batzen duten liburua. - Irakasleak prestatutako ariketak eta apunteak. - Ikaslearen koadernoa JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu eta aurreko urtean ikasitakoa gogoratu. Banatu oxidazio-zenbaki garrantzitsuenen orria eta azaldu . Ikasleek buruz ikasi behar dute.

31

- Irakasleok konposatu desberdinen egitura, formulazioa eta izendatzeko arauak azaldu eta konposatu mota bakoitzaren adibideak jarri eta ariketak egin. Komeni da egun bakoitzeko konposatu mota bakar bat edo bi gehienez azaltzea. Ikasleek koadernoan inportanteena idatziko dute eta bertan ariketak egin. - Konposatu guztien formulazio eta nomenklatura praktikatzeko denetariko ariketak egin klasean zein etxean eta zuzenketa ikasgelan egingo dute ikasleek (ahoz edota arbelean). Ariketa bezala ikasle bakoitzak prestatuko ditu azterketarako ereduak. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz. Ariketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxean lantzeko. Ariketa-sorta barruan aukerako ariketa konplexuagoak ere egongo dira. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Konposatu ezorganiko bitarrak eta hirutarrak formulatzea eta izendatzea hiru modutan (sistematikoa, stock, tradizionala) Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa) - Bi edo hiru azterketa (Gainditzeko %70 ondo egon behar da) Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketak gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

32

7. U.D. KARBONOAREN KONPOSATUAK OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta kulturarako, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Karbonoa naturan zer formatan agertzen den jakitea. - Hidrokarburoen garrantzia baliabide energetiko gisa ezagutzea. - Makromolekulen garrantzia izaki bizidunen osaeran ezagutzea. EDUKIAK - Karbonoaren zikloa. Karbono-atomoa eta karbonoaren konposatuak. - Hidrokarburoak eta beste konposatu organikoen garrantzia aztertzea. - Taldeka lan egitearen aldeko jarrera bultzatzea. METODOLOGIA - Lekua: Informatika gela. - Denbora: 6 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka. - Baliabideak: - Testu-liburuak (Giltza DBH4,..) eta Ikaslearen koadernoa - Internet eta Power-Point programa. JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu. Karbonoa naturan atala irakurri, karbonoaren zikloaren diagrama aztertu hainbat produktutan dagoela konturatzeko eta konposatu batzuetatik beste batzuetara nola transformatzen den ulertzeko.

33

- Testu-liburu desberdinak zein internet erabiliz konposatu organikoen ezaugarriak eta konposatu organiko garrantzitsuak (hidrokarburoak eta interes biologikoko

makromolekulak) azaltzeko Power-Point aurkezpena egingo dute ikasleek binaka edo hirunaka. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan binaka edo jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko

asmoz. Power-point aurkezpena egiteko argibideak eta ideiak emango ditugu, zenbait kasutan ahalik eta modu errazen egiteko. Aukera egotekotan, sakontzeko, konposatuen oinarrizko formulazioa eta nomenklatura lantzeko ariketak jar daitezke. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Karbonoaren eta konposatu organikoen ezaugarriak identifikatzea. - Hainbeste konposatu organiko egotearen arrazoia eta makromolekulak izaki bizidunengan duten garrantzia justifikatzea. - Informazio-iturriak eta teknologia berriak modu egokiak erabiltzea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Power-point programa erabiliz egindako aurkezpena eta ahozko azalpena. Berreskuratzeko mekanismoa: Power-point aurkezpena egin eta azaldu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

34

8 .U.D. KIMIKA ETA GIZARTEA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologiaeta osasun-kulturarako gizarte eta gaitasuna, gizarterako eta

hiritartasunerako

gaitasuna,

kulturarako

gaitasuna,

norberaren

autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Prozesu kimiko industrialen ezaugarriak zein diren jakitea eta pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko duten garrantzia estimatzea. - Garrantzizko produktu industrial batzuk lortzeko prozesua deskribatzea. - Plastikoak bereiztea portaeraren eta aplikazioen arabera. - Hondakinen kudeaketaren garrantziaz ohartzea. EDUKIAK - Oinarrizko industria kimikoa eta transformaziozko industria kimikoa. - Plastikoen garrantzia gaur egungo gizartean. - Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz erabili eta ingurumena zaintzeko irizpideak. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela eta eskualdeko planta industrial bat. - Denbora: 4 saio. - Taldekatze-mota: Talde handiak. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) - Ikaslearen koadernoa JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok unitatean landuko diren edukiak aurkeztu. Oinarrizko industria kimikoa eta transformaziozko industria kimikoa bereiztu. Prozesu kimiko industriala azaldu eta egin eskema koadernoan.

35

- Eskualdeko industria kimikoa bisitatu bertan prozesu kimiko industriala ikusteko. Bisitari buruzko galdetegia osatu eta irakasleari entregatu. - Klasea bi taldetan banatu eta eztabaida sortu plastikoen onurak eta kalteen inguruan, hauen birziklapenaren arrazoiak aztertuz. Hau egiteko bi saio erabiliko ditugu. Ikasle bat idazkaria izango da eta akta idatziko du gero fotokopiatu eta banatzeko. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldeka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz. Sakontzeko-jarduerak proposatu daitezke, egunkarietako edota aldizkarietako

artikuluak klasera eramaten ikasleek irakurri eta lantzeko. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Industria kimikoa gizartearen ongizatean duen garrantzia azaltzea. - Industria kimikoa ingurumenean dituen ondorioak eta nola saihestu ezagutzea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Prozesu industrialari buruzko galdetegia. - Eztabaidan izandako parte-hartzea. Berreskuratzeko mekanismoa: Galdetegia entregatu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

36

9 .U.D. MUGIMENDUA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, matematikarako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta

kulturarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Zinematikaren oinarrizko kontzeptuak ezagutzea. - Hainbat higidura mota grafikoki interpretatzea. - Gorputzen higidurari buruzko problemak ebaztea dagozkien ekuazioak erabiliz. EDUKIAK - Higidura eta pausagunea. Ibilbidea eta desplazamendua. Posizioa eta distantzia. - Bataz besteko abiadura eta aldiuneko abiadura. - Higidura Zuzen Uniformea. Ekuazioa eta adierazpen grafikoa. - Abiadura-aldaketa: azelerazioa. - Higidura Zuzen Uniformeki Azeleratua. Ekuazioak eta adierazpen grafikoa. - Higidura Zirkular Uniformea. - Zehaztasun, orden eta argitasunez buruketak ebaztea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela eta Fisikako Laborategia. - Denbora: 12 saio. - Taldekatze-mota: Binaka. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) - Ikaslearen koadernoa - Laborategiko materiala. - Kalkulagailua

37

JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok edukiak aurkeztu. Higidura erlatiboa dela azpimarratu. Erreferentzi-sistema ezarri. Hortik abiatu definitu eta ikasi ondoko kontzeptuak: higidura eta pausagunea, ibilbidea eta desplazamendua, posizioa eta distantzia. Abiadura eta azelerazioa. Unitateak eta unitateen aldaketak landu. Sistema Internazionala. - Irakasleok higidura mota desberdinak deskribatu: ekuazioak eta grafikoak (HZU, HZUA, HZRU). Adibideak ebatzi arbelean. Ariketa-sorta proposatu ikasleek egiteko. Zuzenketa ikasleek egingo dute arbelean. - Laborategian plano inklinatuan behera erortzen den bolak HZUA duela egiaztatu. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz. Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxean lantzeko. Ariketa-sorta barruan aukerako ariketa konplexuagoak ere egongo dira. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Bizitza errealean ikus daitezkeen mugimenduekin lotura duten egoera problematikoak ebaztea, egoera horiek irudikatzen dituzten magnitudeak, unitateak eta funtzio matematikoak erabiliz. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa) - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

38

10 .U.D. DINAMIKA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, matematikarako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta

kulturarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Indar-sistema baten erresultantea kalkulatzea. - Indarrak higidurarekin erlazionatzen dituzten legeak zein diren jakitea eta dinamikako problemak ebazteko erabiltzea. - Gorputz bat oreka estatikoan dagoen ala ez determinatzea. EDUKIAK - Elkarrekintza eta indarra. Indar-motak. Indarren oreka. - Dinamikaren printzipioak. - Zehaztasun, orden eta argitasunez buruketak ebaztea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela, Bideo-gela, Fisikako Laborategia. - Denbora: 8 saio. - Taldekatze-mota: Binaka. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta Ikaslearen koadernoa - Bideoa (La fuerza y el movimiento. Didavisin 14) - Laborategiko materiala eta kalkulagailua. JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok edukiak aurkeztu eta ikasleek unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin koadernoan. - Indar kontzeptua efektuen behaketaren bidez gogoratu eta indarrak sailkatu.

39

- Gorputz baten gainean eragiten duten indarrak identifikatu eta irudikatu. Indar erresultantea kalkulatu, norabidea, norantza eta aplikazio-puntua kontutan hartu behar direla azpimarratuz. Oreka-baldintzak aztertu. Ikasleek eskema egingo dute eta

adibideetan oinarrituta ariketak ebatzi. Zuzenketa arbelean egingo dute ikasleek. - Newton-en legeak aztertu. Bideoa ikusi eta adibideak interpretatu. Irakasleok galdetegia eman eta ikasleek egin eta entregatu behar dute. - Newton-en legeen aplikazioak aztertu klasean: indar normalak, marruskaduraindarrak, higidura-zirkularraren dinamika. Adibideetan oinarrituta ikasleek ariketa-sorta egin. Zuzenketa arbelean egingo dute. - Laborategian Hook-en legea egiaztatzeko saiakuntza burutu eta koadernoan idatzi. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz. Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxerako. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Indarra magnitudea hartzea mugimendu-aldaketen eragiletzat. - Eguneroko bizitzan dauden indar nagusiak ezagutzea. - Metodo zientifikoa erabiliz Hooke-ren legea egiaztatzea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Klasean egindako ariketak eta hauen zuzenketa(autoebaluazioa) - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

40

11 .U.D. INDAR GRABITATORIOAK OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, matematikarako gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta kulturarako gaitasuna HELBURU DIDAKTIKOAK - Eredu geozentrikoa eta heliozentrikoa ezagutzea. - Indar grabitatorioak interpretatzea, eta kasu erraz batzuetan horien balioa kalkulatzea. EDUKIAK - Eredu geozentrikoa eta heliozentrikoa. Galileoren teleskopioa. - Grabitazio unibertsala. Gorputzen pisua. - Txostenak egiteko informazioa eta mintzaira zientifikoa modu egokian erabiltzea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela. - Denbora: 5 saio. - Taldekatze-mota: Binaka. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4). - Ikaslearen koadernoa. - Kalkulagailua.

JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok edukiak aurkeztu. Eredu geozentrikoak eta eredu heliozentrikoa alderatu eta eskema bat egin denon artean arbelean. Ikasleek koadernoan idatzi.

41

- Irakasleok Galileoren biografia bilatu eta txosten txikia egiteko aginduko die ikasleei. Ikasgelan bakoitzak lortutako informazioa erabiliz biografia osatuko dugu. - Indar grabitatorioak atala ikasleek irakurri ozenki eta grabitazio-unibertsalaren legea idatzi eta azalduko dugu irakasleok. Adibideetan oinarrituta ikasleek ariketak ebatzi. - Eremu grabitatorioa zer den eta gorputzen pisuarekin duen erlazioa azaltzen duen testua irakurri ikasgelan eta ariketaren bat egin gorputz baten pisua leku desberdinetan kalkulatzeko. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan binaka jarriko ditugu ikasleok elkarlana bultzatzeko asmoz. Buruketak jartzerakoan zailtasun-maila kontutan izango dugu eta arazoak dituzten ikasleei errazenak jarriko dizkiegu. Errefortzu-ariketak ere prestatuko ditugu etxerako. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Unibertsoa osatzen duten objetuen arteko erakarpen indarra kalkulatzea, grabitazio unibertsalaren legea erabiliz. - Ezaguera zientifikoa eta beste mota batzuetako giza pentsamendua bereiztea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Galileoren biografiaren txostena. - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, txostena entregatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

42

12 .U.D. INDARRA ETA PRESIOA FLUIDOETAN OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, matematikarako gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, norberaren

autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Presioa zer den ulertzea. - Fluidoen propietatean eta fluidoen barnean indarrak nola transmititzen diren ikastea, eta Pascal eta Arkimedes-en printzipioak enuntziatzea. - Presio atmosferiko kontzeptua interpretatzea eta eguraldiarekin erlazionatzea. EDUKIAK - Presioa. Fluidoen ezaugarriak. Pascal eta Arkimedes-printzipioak. - Presio atmosferikoa. Presioa eta eguraldia. - Taldekako lana eta laborategiko lana egiteko irizpideak. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela eta Fisikako Laborategia. - Denbora: 6 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta ikaslearen koadernoa. - Laborategiko materiala. - Mapa meteorologikoak.

JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu, galderak eginez. Testu liburuko unitatearen helburua eta eskema irakurri eta aztertu.

43

Unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin koadernoan. - Ikasleek ozenki irakurri Presio eta Fluidoen Propietateak (Dentsitatea) atalak eta azpimarratu inportanteena. Irakasleok laborategian solido edota likido baten

dentsitatearen neurketa egin. S.I-ko unitateak ikasi eta beste unitateekin erlazionatu. - Laborategian irakasleok likidoen barnean indarrak daudela frogatu eta Pascal-en printzipioa enuntziatu. Adibideak jarri eta ikasleek ariketak egin. Zuzenketa arbelean. - Ikasleek Laborategian Arkimedes-en printzipioa egiaztatzeko saiakuntza egingo dute. Ondorioak atera eta txostena koadernoan idatzi. Adibideetan oinarrituta ariketak egin. Zuzenketa ikasleek arbelean egingo dute. - Ikasleek atmosfera eta presio atmosferikoa atala irakurri eta laburpena egin koadernoan. Denon artean ikasgelan mapa meteorologikoak interpretatu. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldekako lana egingo dugu elkarlana bultzatzeko asmoz.. Zailtasunak dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu Presioa, Dentsitatea eta Pascal eta Arkimedesen printzipioak lantzeko. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Eguneroko egoeretan fluidoek egiten duten indarrak identifikatzea. - Presio atmosferikoaren eraginak eguraldian aztertzea. - Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Koadernoko lana (txostena, ariketak, laburpena) Berreskuratzeko mekanismoa: Koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

44

13 .U.D. ENERGIA MEKANIKOA: LANA ETA BEROA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, matematikarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, gizarterako eta hiritartasunerako gaitasuna, gizarte eta kulturarako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Naturan dauden energia formak identifikatzea. Energi-iturriak. - Lana energiaren transferentzia modura interpretatzea, eta lana eta potentzia kontzeptuak elkarrekin erlazionatzea. - Energia mekaniko motak bereiztea eta problemak ebaztea energia mekanikoaren kontserbazioaren printzipioa aplikatuz. - Makina mekanikoen funtzionamendua ulertzea eta horien etekina kalkulatzea. EDUKIAK - Energiaren formak. - Lana eta potentzia. Energia mekanikoa. Makina mekanikoak. Etekina. - Eguneroko bizitzan baliabideak arduraz eta ingurumena zaintzeko irizpideak. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela eta Fisikako Laborategia. - Denbora: 10 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka. Talde handiagoak energiaren eztabaidarako. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta artikuluak. Ikaslearen koadernoa. - Laborategiko materiala. JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok landuko diren edukiak aurkeztu. Energia definitu eta liburuan agertzen den 1.jarduera egitea energiaren formak identifikatzeko. Eskema egin arbelean.

45

- Irakasleok energia iturriei buruzko artikuluak banatu eta eztabaida sortu. Ikasleek horma-irudiak egin energia iturriak eta energia aurrezteko neurriak azalduz. - Ikasgelan lana eta potentzia magnitudeen esanahia gogoratu, eguneroko bizitzaren adibideak erabiliz. Adibideetan oinarrituta ariketak egin. - Irakasleok energia zinetikoa eta energia potentzial grabitatorioa definitu eta bien artean dagoen erlazioa azaldu, eguneroko bizitzaren adibideak jarriz. Energia

mekanikoaren kontserbazio printzipioa enuntziatu eta hau egiaztatzeko ikasleek saiakuntza egin laborategian (marruskadurarik ez). Ikasleek txostena egin koadernoan. - Makina sinpleak analizatu ikasgelan, funtzionamenduaren eskema aztertu eta etekina kalkulatu. Irakasleok adibidea jarri eta ikasleek ariketaren bat egin hau praktikatzeko. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldekako lana egingo dugu elkarlana bultzatzeko asmoz.. Zailtasunak dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu etxerako. Sakontzeko etxetresna elektrikoek kontsumitutako energia kalkula daiteke. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Eguneroko bizitzako energia-transformazioak azaltzea, energiaren konserbazio printzipioa erabiliz. Lana energia transferentziatzat hartzea. - Energia lortu eta erabiltzea ingurumenean duen eraginaz ohartzea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Koadernoko lana (txostena, ariketak) eta horma-irudiak. - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, lanak entregatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

46

14 .U.D. ENERGIA TERMIKOA. BEROA ETA TENPERATURA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, matematikarako gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, norberaren

autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Tenperatura eta beroa kontzeptuak interpretatzea. - Beroak gorputzetan sortzen dituen efektuak eta hauen neurketa ikastea. - Energia mekanikoa bero bihurtzeko posibilitatea badela jakitea. Makina termikoen funtzionamendua ezagutzea eta etekina kalkulatzea. EDUKIAK - Tenperatura eta beroa. Beroak gorputzetan dituen eraginak: tenperatura-aldaketak, egoera-aldaketak eta zabalkuntza. - Makina termikoak. - Mintzaira zientifikoa, zehaztasuna, ordena eta argitasuna erabiliz jarduerak egitea. METODOLOGIA - Lekua: Ikasgela, Bideo-gela eta Fisikako Laborategia. - Denbora: 8 saio. - Taldekatze-mota: Binaka edo hirunaka. - Baliabideak: - Testu-liburua (Giltza DBH4) eta ikaslearen koadernoa. - Bideoa (Qu es el calor? Ancora Audiovisual S.A. 1984). - Laborategiko materiala. JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok landuko diren edukiak aurkeztu eta ikasleek aurretik ikasitakoa gogoratu, galderak eginez. Testu liburuko unitatearen helburua eta eskema irakurri eta aztertu.

47

Unitatearen prestakuntza atalean agertzen diren jarduerak egin koadernoan. - Ikusi bideoa (Qu es el calor?) eta irakasleok prestatutako galdetegia egin koadernoan. - Ikasleek ozenki gaia irakurri eta inportanteena azpimarratu. Egin koadernoan gaiaren eskema-laburpena. - Irakasleok liburuan agertzen diren ariketen adibideak (tenperatura-eskalak, bero espezifikoa, oreka termikoa, egoera-aldaketak, makina termikoen etekina) azaldu eta jarri ariketa-sorta ikasleek egiteko. Ikasleek zuzenketa egingo dute arbelean. Metalen baten bero espezifikoa determinatzeko saiakuntza egitea laborategian.

Ikasleek txostena egin koadernoan. ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan taldekako lana egingo dugu elkarlana bultzatzeko asmoz.. Zailtasunak dituzten ikasleentzat errefortzu-ariketak prestatuko ditugu. Sakontzeko jarduera hozkailuen funtzionamenduari buruzko informazioa bilatzeko izan daiteke. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Eguneroko bizitzan energia-transformazioak azaltzea, energiaren kontserbazio printzipioa erabiliz. Beroa energia-transferentziatzat hartzea - Laborategiko lana eta txostenak era egokian egitea. Ebaluazio-tresnak - Eguneroko lanaren eta jarreraren jarraipen-fitxa. - Koadernoko lana (txostena, ariketak, eskema-laburpena) - Azterketa. Berreskuratzeko mekanismoa: Azterketa gainditu, koadernoa osatu eta eguneroko lana eta jarrera egokia izatea.

48

15 .U.D. UHINAK: SOINUA ETA ARGIA OINARRIZKO GAITASUNAK Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna, ikasten ikasteko gaitasuna, hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna, informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna, gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna, gizarte eta kulturarako gaitasuna, norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. HELBURU DIDAKTIKOAK - Higidura ondulatorioa zertan datza ulertzea eta uhinen funtsezko ezaugarriak interpretatzea. - Soinuaren izaera eta hedapen-prozesua deskribatzea - Argiaren izaera eta hedapen-prozesua deskribatzea. Argi-fenomenoak interpretatzea. EDUKIAK - Uhinak energia transmititzeko beste modu bat dela ikastea. - Soinuaren uhin-izaera. - Uhin elektromagnetikoak: Espektro elektromagnetikoa eta argi ikuskorra. - Taldekako lana eta esfortzua eta iraunkortasunaren aldeko jarrera. METODOLOGIA - Lekua: Irakasle eta ikasleen artean erabakitzeko. - Denbora: 6 saio. - Taldekatze-mota: Irakasle eta ikasleen artean erabakitzeko. - Baliabideak: Betiko materiala abiapuntua izanik irakasle eta ikasleen artean jarduera sekuentzien arabera adostuko dugu.

49

JARDUEREN SEKUENTZIAZIOA - Irakasleok ikasleekin negoziatuko du unitatea lantzeko metodologia, ikasleen

autonomia eta elkarlana bultzatuz, hots, taldekako lanak egin, horma-irudiak, ordenagailuz egindako aurkezpenak, ikasleen ahozko azalpenak, Ikasleek ere ebaluazioa diseinatuko dute eta irakaslearekin adostu (nork, noiz, nola, zertarako) ANIZTASUNAREN TRATAERA Unitate didaktiko honetan ikasleek proposamenak egingo dituztenez, haiek ere zailtasunak dituztenentzako errefortzu-jarduerak prestatuko dituzte baita aukera balitz sakontze-jarduerak ere. EBALUAZIOA Ebaluazio-irizpideak: - Uhinak energia-transferitzeko modu bat direla ohartzea. - Soinua eta argiaren ezaugarriak ezagutzea. - Gaia lantzeko eta ebaluatzeko diseinua egin eta burutzea. Ebaluazio-tresnak - Irakasle eta ikasleen artean adosturikoak. Berreskuratzeko mekanismoa - Irakasle eta ikasleen artean adosturikoak.

50