‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﭼﻢ )ﻣﻌﻨﻲ ( واژه ﻫﺎي اوﺳﺘﺎﻳﻲ و ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ روان‬ ‫ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺷﺪه در‬ ‫وازه ﻫﺎي ﻛﻬﻦ اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫واژه ﭘﻬﻠﻮي آن آو ‪ -‬اوﺳﺘﺎﻳﻲ آن آپ ‪ -‬ﮔﺮاﻣﻴﺪاﺷﺖ آب و ﺳﭙﺎﺳﮕﺬاري از ﻣﺎﻳﻪ ﻧﺠﺎت ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ ‫ﻣﺎه آﺑﺎن ‪ -‬روز آﺑﺎن ‪ -‬ﺟﺸﻦ آﺑﺎﻧﮕﺎن‬ ‫آﺑﺎن ‪ -‬آب‬ ‫‪1‬‬
‫آﺗﺶ ‪ -‬در ﻛﺮدي آﮔﺰ ‪ -‬واژه ﻣﻘﺪس در اﻳﺮان‬ ‫آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬ ‫آﺗﺮ ‪ -‬آﺗﻮر ‪ -‬آﺗﺮش‬ ‫‪2‬‬
‫‪ -‬آﺗﺮوان ‪ -‬اﺋﻮرﻧﺎن‬
‫ﻧﮕﻬﺒﺎن آﺗﺶ‪ -‬ﻣﻮﺑﺪ ﻧﮕﻬﺒﺎن آﺗﺸﻜﺪﻫﺎي اﻳﺮان‬ ‫ﻧﺎم ﺷﻬﺮ اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫‪3‬‬
‫آﺗﺮوﭘﺎﺗﺎن‬
‫آﺗﺶ ﺑﻬﺮام ‪ -‬آذر‬
‫آﺗﺶ ﺣﺎﻓﻆ اﺗﺤﺎد ﺧﺎﻧﻮاده اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬آﺗﺸﻲ ﻣﻘﺪس ﻛﻪ روش ﺗﻬﻴﻪ آن ﺑﺎ ﺗﻤﺎم آﺗﺸﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‬ ‫آﺗﺶ ﻣﺸﻬﻮر اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫‪4‬‬
‫ﺑﻬﺮام‬
‫آذر ‪ -‬آﺗﺶ‬ ‫ﻣﺎه آذر ‪ -‬روز آذر ‪ -‬ﺟﺸﻦ آذرﮔﺎن‬ ‫آﺛﺮ‬ ‫‪5‬‬
‫‪ -‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫زادﮔﺎه ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آرﻳﺎﻳﻲ ‪ -‬ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن آﺗﺶ ‪ -‬ﻣﺤﻞ آﺗﺸﻜﺪه ﻫﺎي ﻧﺎﻣﺪار ﺷﻴﺰ و آذرﮔﺸﻨﺴﺐ‬ ‫زادﮔﺎه اﺷﻮ زرﺗﺸﺖ‬ ‫‪6‬‬
‫آذرآﺑﺎدﮔﺎن‬
‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ روز ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬ﺟﺸﻦ‬
‫ﺳﭙﻨﺘﺎ آرﻣﺌﻴﺘﻲ ‪ -‬ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ ‪ -‬ﺟﺸﻦ ﻣﺰدﺑﮕﻴﺮان و ﺟﺸﻦ زﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫آرﻣﻴﺘﻲ‬ ‫‪7‬‬
‫ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬﮔﺎن‬
‫در اوﺳﺘﺎ اﺳﻤﻦ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺳﻨﮕﻴﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺳﻨﮓ از ﻫﻤﻴﻦ واژه اﺳﺖ‬ ‫روز ‪ 27‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫آﺳﻤﺎن‬ ‫‪8‬‬
‫ﺳﺘﺎﻳﺶ‬ ‫آﻓﺮﻳﻦ و ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻛﺮدن‬ ‫آﻓﺮﻳﻦ‬ ‫‪243‬‬
‫ﻏﺎﻃﻲ و ﻣﺨﻠﻮ‪.‬ط ﻛﺮدن‬ ‫آﻏﺸﺘﻪ‬ ‫آﮔﻴﺸﺘﻚ‬ ‫‪245‬‬
‫ﺷﻤﺎرﮔﺎن ‪ -‬ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﻲ‬ ‫آﻣﺎر‬ ‫آﻣﺎرﻳﻚ‬ ‫‪256‬‬
‫ﻧﺎم ﻗﺒﻴﻠﻪ اي در ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن در ﭼﻢ ﻣﺨﺮب و ﻣﻀﺮ اﺳﺖ‬ ‫آﻣﻞ در ﻣﺎزﻧﺪران‬ ‫آﻣﻮ ‪ -‬آﻣﻮي‬ ‫‪9‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫آﻣﻮزش ‪ -‬ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫آﻣﻮﺧﺘﻦ‬ ‫آﻣﻮﺧﺘﻴﺸﻦ‬ ‫‪258‬‬
‫رودي ﻣﻴﺎن ﺧﺮاﺳﺎن و ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ ‪ -‬ﺗﻴﺮ آرش ﺑﺮ ﻟﺐ رود ﺟﻴﺤﻮن ﻧﺸﺴﺖ‬ ‫ﺟﻴﺤﻮن‬ ‫آﻣﻮدرﻳﺎ‬ ‫‪10‬‬
‫ﻋﻔﻮ ‪ -‬ﺑﺨﺸﺎﻳﺶ‬ ‫آﻣﺮزش‬ ‫آﻣﻮرزﻳﺸﻦ‬ ‫‪257‬‬
‫ﺷﻬﺮي در ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻲ ﺗﺮﻛﻨﺴﺘﺎن ) ﺗﻮران ( ﻛﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن ﭼﻬﺎرﺟﻮ اﺳﺖ و آرش از آﻧﺠﺎ ﺗﺒﺮش را رﻫﺎ ﻛﺮد‬ ‫آﻣﻞ‬ ‫آﻣﻮﻳﻪ‬ ‫‪11‬‬
‫ﺧﺸﻢ ‪ -‬دﻳﻮ ﻏﻀﺐ و ﺗﻨﺪﺧﻮﻳﻲ‬ ‫اﺋﺸﻤﻪ‬ ‫‪12‬‬
‫ﻃﺒﻘﻪ ﭘﻴﺸﻮاﻳﺎن دﻳﻨﻲ اﻳﺮان ‪ -‬آري ﻳﺎﻣﻦ در ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ و اوﺳﺘﺎ = ﻳﺎر و دوﺳﺖ‬ ‫آرﻳﺎرﻣﻦ ﻧﻴﺎي دارﻳﻮش ﺑﺰرگ‬ ‫اﺋﻴﺮﻳﺎﻣﻦ‬ ‫‪13‬‬
‫ﻫﻤﺎن اﻳﺮان ‪ -‬آرﻳﺎراﻣﻨﺎ ﻧﺎم ﺟﺪ دارﻳﻮش ﺑﺰرگ‬ ‫اﻳﺮان‬ ‫اﺋﻴﺮﻳﻨﻪ‬ ‫‪14‬‬
‫اﺋﻴﺮﻳﻨﻪ وﺋﻴﺠﻪ ‪ -‬اﺋﻴﺮان‬
‫ﻧﺎم ﻛﻬﻦ اﻳﺮان ‪ -‬در ﭼﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻦ آرﻳﺎﻳﻲ‬ ‫اﻳﺮان‬ ‫‪15‬‬
‫وﺋﻴﺞ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﻃﺒﻴﻌﺖ ‪ -‬ﻓﺎرﺳﻲ آن ﭘﺮﻫﺎم ‪ -‬ﺗﺎزي آن اﺑﺮاﻫﻴﻢ‬ ‫اﺑﺮﻫﺎم‬ ‫‪16‬‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﺸﺪه‬ ‫ﺑﻬﺮ ﻧﺎﺷﺪه‬ ‫اﺑﻬﺮ‬ ‫‪233‬‬
‫واژه اي ﻛﻬﻦ ﺑﻪ ﭼﻢ ﭘﻴﺮوز ‪ -‬ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ و ﻓﺎﺗﺢ اﺳﺖ‬ ‫ﭘﺮوﻳﺰ‬ ‫اﺑﻬﺮوﻳﺰ‬ ‫‪17‬‬
‫ﮔﻮش ﻧﺪادن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ‪ -‬ﺳﺮﭘﻴﭽﻲ ﻛﺮدن‬ ‫ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ‬ ‫اﺑﻮرت ﻓﺮﻣﺎﻧﻴﻪ‬ ‫‪237‬‬
‫ﺑﻲ ﺗﺮس ‪ -‬ﺑﻲ ﺑﺎك‬ ‫ﺑﻲ ﺑﻴﻢ‬ ‫اﺑﻴﻢ‬ ‫‪234‬‬
‫ﺑﺎﺧﺘﺮ ‪ -‬در اوﺳﺘﺎ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺷﻤﺎل اﺳﺖ ‪ -‬در ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ ﭘﺎﻳﮕﺎه اﻫﺮﻳﻤﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﺧﺘﺮان‬ ‫اﭘﺎﺧﺘﺮ‬ ‫‪18‬‬
‫ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ‬ ‫اوﺳﺘﺎ‬ ‫اﺗﻴﻮﺗﻲ‬ ‫‪19‬‬
‫ﺑﻲ ﭼﺎره ‪ -‬ﻻزم ‪ -‬ﺿﺮوري‬ ‫ﻧﺎﭼﺎر‬ ‫اﭼﺎر‬ ‫‪236‬‬
‫ﻧﺎ ﭼﺎري ﻫﺎ از روي ﻟﺰوم‬ ‫ﭼﺎره‬ ‫اﭼﺎرﻳﻬﺎ‬ ‫‪239‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺑﻲ ﻋﺪاﻟﺘﻲ ‪ -‬ﺧﻼف ﻗﺎﻧﻮن ‪ -‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻗﺎﻧﻮن‬ ‫دادﺳﺘﺎن‬ ‫اداﺗﺴﺘﺎن‬ ‫‪238‬‬
‫ﻧﺎدان ‪ -‬ﺟﺎﻫﻞ‬ ‫ﻏﻴﺮ داﻧﺎﻳﻲ‬ ‫اداﻧﻴﻪ‬ ‫‪235‬‬
‫ﺑﻲ دﻳﻦ ‪ -‬ﺧﺎرج از دﻳﻦ‬ ‫دﻳﻦ‬ ‫ادن‬ ‫‪240‬‬
‫ﺟﻨﮕﺠﻮ ‪ -‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺗﺶ‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ارﺗﺸﺘﺎر‬ ‫‪271‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ‪ 4‬ﻃﺒﻘﻪ ﻛﺸﻮري اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ -‬ﺑﻪ ﭼﻢ ﺟﻨﮕﺎوران‬ ‫ﻧﻴﺮوي ارﺗﺶ ﻛﺸﻮر اﻳﺮان‬ ‫ارﺗﺸﺘﺎران‬ ‫‪20‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﭘﺎدﺷﺎه راﺳﺘﮕﻮ و درﺳﺖ ﻛﺮدار‬ ‫اردﺷﻴﺮ‬ ‫ارﺗﻪ ﺧﺸﺘﺮه‬ ‫‪21‬‬
‫در ﺑﻨﺪﻫﺎي ‪ 37 - 6‬ﺗﻴﺮ ﻳﺸﺖ درﺑﺎره آرش ﻛﻤﺎﻧﮕﻴﺮ ﺻﺤﺒﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫آرش‬ ‫ارﺧﺶ‬ ‫‪22‬‬
‫‪ -‬اردﺷﻴﺮ ‪ -‬اردﺑﻴﻞ ‪ -‬اردوان ‪ -‬اردﻻن‬
‫روز ‪ 25‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬ﺑﻪ ﭼﻢ ﻓﺮ و ﺷﻜﻮه ‪ -‬در ﭘﻬﻠﻮي راﻣﺶ دﻫﻨﺪه ‪ -‬ﻣﺎه دوم اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ارد ‪ -‬آراد‬ ‫‪23‬‬
‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬
‫ﻛﻴﺨﺴﺮو ﭘﺲ از ﮔﺮﻓﺘﻦ دژ ﺑﻬﻤﻦ در اردﺑﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ رﺳﻴﺪ و آﺗﺸﻜﺪه آذرﮔﺸﺴﺐ را ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻬﺎد‬ ‫ﻧﺎم ﻗﺒﻠﻲ آن ﺑﺎدان ﻓﻴﺮوز ﺑﻮده‬ ‫اردﺑﻴﻞ‬ ‫‪24‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﺷﻜﻮه و ﺑﺰرﮔﻲ ‪ -‬زادﮔﺎه اﻧﻮﺷﻴﺮوان دادﮔﺮ ‪ -‬اردﺷﻴﺮ اول آﺗﺸﻜﺪه اي ﺑﺰرگ در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎ ﻛﺮد‬ ‫ارد ‪ +‬ﺳﺘﺎن‬ ‫اردﺳﺘﺎن‬ ‫‪25‬‬
‫ﺷﻬﺮي ﻛﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد و ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ آﺑﺎد ﺗﺮ از اﻳﻦ ﺷﻬﺮ در اﻳﺮان ﻧﺒﻮد ‪ -‬ﻋﻀﺪواﻟﺪوﻟﻪ در ﺳﺎل ‪ 335‬ﻫﺠﺮي ﻧﺎم آﻧﺠﺎ‬
‫ﻓﻴﺮوز آﺑﺎد‬ ‫اردﺷﻴﺮ ﺧﺮه‬ ‫‪26‬‬
‫را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد و ﻓﻴﺮوز آﺑﺎد ﮔﺬاﺷﺖ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ راﺳﺘﻲ و درﺳﺘﻲ ‪ -‬ﻣﺎه ﺑﻬﺸﺖ و زﻳﺒﺎﻳﻲ و درﺳﺘﻲ‬ ‫اردﻳﺒﻬﺸﺖ‬ ‫اردي ﺑﻬﺸﺖ‬ ‫‪27‬‬
‫در ﻛﻨﻴﺒﻪ دارﻳﻮش ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮي ﻛﻮﭼﻚ از اﻳﺮان آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ -‬زادﮔﺎه ﺷﻴﺮﻳﻦ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﺧﺴﺮو‬ ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن ‪ -‬ارﻣﻨﻲ‬ ‫ارﻣﻦ‬ ‫‪28‬‬
‫درﻳﺎﭼﻪ ﻣﻘﺪس اروﻣﻴﻪ ﻛﻪ ﻧﻄﻔﻪ زرﺗﺸﺖ در آﻧﺠﺎﺳﺖ ارزش ﺧﻮاﺻﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﺮاﻧﻴﺎن دارد ‪ -‬آﺗﺸﻜﺪه ﻫﺎي ﺷﻴﺰ و آذر ﮔﺸﻨﺴﺐ ﻧﻴﺰ‬
‫اروﻣﻴﻪ‬ ‫ارﻣﻴﻪ‬ ‫‪29‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ آﺛﺎر آﻧﺤﺎﺳﺖ‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ‪ -‬ﺣﻴﻮان ﻣﻮذي ﻛﻪ آﺳﻴﺐ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ ‪ -‬اژي دﻫﺎك از ﻫﻤﻴﻦ روي ﺑﻪ ﺿﺤﺎك ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺎر‬ ‫اژي‬ ‫‪30‬‬
‫وازه رﻳﺲ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ از اﺳﺐ ﺑﻪ ﭼﻢ دوﻧﺪه و ﭼﺎﺑﻚ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻟﻬﺮاﺳﺐ ‪ -‬ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ ‪ -‬ﺟﺎﻣﺎﺳﺐ‬ ‫اﺳﭗ ‪ -‬اﺳﺐ‬ ‫‪31‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﻧﺎم ﺧﺎﻧﻮدﮔﻲ اﺷﻮ زرﺗﺸﺖ ‪ -‬ﻧﻴﺎي ﻧﻬﻢ زرﺗﺸﺖ ‪ -‬ﺑﻪ ﭼﻢ ﻧﮋاد ﺳﭙﻴﺪ‬ ‫زرﺗﺸﺖ اﺳﭙﻨﺘﻤﺎن‬ ‫اﺳﭙﻨﺘﻤﺎن ‪ -‬ﺳﭙﺘﺎم‬ ‫‪32‬‬
‫ﺗﻴﺮه اي از اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﮔﺮﮔﺎن ﻛﻪ در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﺮﮔﺰﻳﺪه ﻗﻮم ﺧﻮد در ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺳﭙﻬﺒﺪ‬ ‫اﺳﭙﻬﺒﺪ‬ ‫‪33‬‬
‫روﺳﺘﺎﺋﻴﺎن ‪ -‬ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ دﻫﻜﺪه ﻫﺎ‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫اﺳﺘﺮ ﻳﻮﺷﺎن‬ ‫‪272‬‬
‫راﺳﺘﻲ ‪ -‬درﺳﺘﻲ‬ ‫ﭘﻴﺎم زرﺗﺸﺖ‬ ‫اﺷﺎ‬ ‫‪34‬‬
‫ﺑﻴﺴﺖ وﺷﺸﻤﻴﻦ روز ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬ﺑﻪ ﭼﻢ ﻋﺪل و دادﮔﺴﺘﺮي‬ ‫ارﺷﺘﺎت ‪ -‬ارداﻣﻨﺶ‬ ‫اﺷﺘﺎد‬ ‫‪35‬‬
‫در اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺳﻼﻣﺖ و ﻋﺎﻓﻴﺖ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ‪ 5‬ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺎﺗﻬﺎ‬ ‫اﺷﺘﻮد ﮔﺎت‬ ‫‪36‬‬
‫در اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﻢ ﭘﺎك و ﻣﻘﺪس‬ ‫اﺷﻮ زرﺗﺸﺖ ‪ -‬اﺷﻮ داد‬ ‫اﺷﻮ‬ ‫‪37‬‬
‫ﭘﺎداش‬ ‫اﺷﻲ‬ ‫‪38‬‬
‫ﻓﺮاز ‪ -‬ﺑﺎﻻ‬ ‫اﻓﺮاز‬ ‫اﻓﺮاچ‬ ‫‪242‬‬
‫ﻣﻨﺠﻤﺪ ﻛﺮدن ‪ -‬ﭘﮋﻣﺮده ﻛﺮدن‬ ‫اﻓﺴﺮدن‬ ‫اﻓﺴﺮﺗﻦ‬ ‫‪244‬‬
‫اﻧﺪاﺧﺘﻦ ‪ -‬دور اﻧﺪاﺧﺘﻦ‬ ‫اﻓﻜﻨﺪن‬ ‫اﻓﮕﻨﺘﻦ‬ ‫‪241‬‬
‫ﺑﻲ ﮔﺰﻧﺪ ‪ -‬ﺑﻲ آﺳﻴﺐ‬ ‫ﮔﺰﻧﺪ‬ ‫اﮔﺰﻧﺪ‬ ‫‪246‬‬
‫‪ -‬ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ روز ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬ﻣﺎه اﻣﺮداد‬
‫اﻣﺮداد ‪ -‬ﺟﺎوداﻧﮕﻲ ‪ -‬ﻧﺎﻣﺮدﻧﻲ‬ ‫اﻣﺮﺗﺎت‬ ‫‪39‬‬
‫ﺟﺸﻦ اﻣﺮدادﮔﺎن‬
‫ﺷﺶ ﻓﺮﺷﺘﻪ ‪ :‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ -‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ -‬ﺷﻬﺮﻳﻮر ‪ -‬ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬ ‪ -‬ﺧﺮداد ‪ -‬اﻣﺮداد‬ ‫ﻣﻘﺪﺳﻴﻦ دﻳﻦ ﺑﻬﻲ‬ ‫اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان‬ ‫‪254‬‬
‫ان = ﺣﺮف ﻧﻔﻲ و اﺋﻮﺷﻪ = ﻣﺮگ در ﻛﻞ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺟﺎوداﻧﻪ‬ ‫اﻧﻮش ‪ -‬اﻧﻮﺷﻴﺮوان ‪ -‬اﻧﻮﺷﻪ‬ ‫ان ﺋﻮش‬ ‫‪40‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻬﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻛﻪ ﻣﺮدﻣﺎﻧﺶ اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ زﻳﺮ ﻧﻈﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮري ﺳﺘﺮگ اﻳﺮان ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫اﻧﻴﺮان‬ ‫ان اﺋﻴﺮﻳﺎ‬ ‫‪41‬‬
‫ﻣﻴﻮه اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻢ اﻛﻮن در ﺟﺸﻦ ﻳﻠﺪا و ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻫﻤﺴﺮان زرﺗﺸﺘﻲ و اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻴﺮود‬ ‫ﻣﻴﻮه ﻣﻘﺪس زرﺗﺸﺘﻴﺎن‬ ‫اﻧﺎر‬ ‫‪42‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﻏﻴﺮ آﻟﻮده ‪ -‬ﭘﺎك و ﺗﻤﻴﺰ‬ ‫آﻟﻮده‬ ‫اﻧﺎﻟﻮت‬ ‫‪259‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ‪ 9‬ﻣﺎه ﺳﺎل در زﻣﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﻴﺴﺘﻮن ﻧﺎﻣﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺎه ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ‬ ‫اﻧﺎﻣﻚ‬ ‫‪43‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﺷﺎﭘﻮر ذواﻻﻛﺘﺎف ﺑﻨﺎ ﺷﺪ‬ ‫ﺷﻬﺮ اﻳﺮاﻧﻲ در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﻐﺪاد‬ ‫اﻧﺒﺎر‬ ‫‪44‬‬
‫اﻧﺪرز آدرﺑﺎد ﻣﻬﺮاﺳﭙﻨﺪان ‪ -‬اﻧﺪرز داﻧﺎك اوﺷﻨﺮداﻧﺎك ‪ -‬اﻧﺪرز ﺧﺴﺮو ﻛﻮاﺗﺎن ‪ -‬ﭼﻴﺘﻴﻚ اﻧﺪرز ﭘﻮر ﻳﻮﺗﻜﻴﺸﺎن ‪ -‬اﻧﺪرز زرﺗﺸﺖ ﭘﺴﺮ‬ ‫ﺑﺎ ارزﺷﺘﺮﻳﻦ اﺳﻨﺎد اﺧﻼﻗﻲ ﭘﻴﺶ از‬
‫اﻧﺪرزﻧﺎﻣﻪ‬ ‫‪45‬‬
‫آذرﭘﺎد ﻣﻬﺮ اﺳﭙﻨﺪان ‪ -‬اﻧﺪرز ﺑﺨﺖ آﻓﺮﻳﺪ ‪ -‬اﻧﺪرز ﺑﺰرﮔﻤﻬﺮ ‪ -‬اﻧﺪرز ﻧﻮﺷﻴﺮوان و زرﺗﺸﺖ‬ ‫اﺳﻼم‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨﺪه ‪ +‬روح و اﻓﻜﺎر‬ ‫اﻧﮕﺮه ‪ +‬ﻣﻴﻨﻮ‬ ‫اﻧﮕﺮه ﻣﻴﻨﻮ‬ ‫‪46‬‬
‫ﺷﻴﻄﺎن ‪ -‬اﻧﮕﺮه ﻣﻴﻨﻮ‬ ‫اﻫﺮﻳﻤﻦ‬ ‫اﻫﺮﻣﻦ‬ ‫‪248‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺳﺮور و واﻻ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﮔﺎت ﻫﺎ‬ ‫اﻫﻨﻮد ﮔﺎت‬ ‫‪47‬‬
‫ﺑﻲ ﻫﻨﺮ ‪ -‬ﺑﻲ ﻓﻀﻴﻠﺖ ‪ -‬ﺑﻲ ارزش‬ ‫ﻫﻨﺮ‬ ‫اﻫﻨﻮرﻳﻪ‬ ‫‪251‬‬
‫ﺟﻬﺎن ‪ -‬زﻧﺪﮔﻲ ‪ -‬ﻫﺴﺘﻲ‬ ‫اﻫﻮراﻣﺰدا‬ ‫اﻫﻮ‬ ‫‪247‬‬
‫ﺳﺮور داﻧﺎ ‪ -‬ﺧﺪاﻳﮕﺎن ‪ -‬اﻫﻮرا ‪ -‬ﻳﺰدان‬ ‫اﻫﻮراﻣﺰدا‬ ‫اﻫﻮراي ﻣﺰذ‬ ‫‪252‬‬
‫ﺳﮓ آﺑﻲ در وﻧﺪﻳﺪاد و در زﺑﺎن ﺳﺎﻧﺴﻜﺮﻳﺖ ﻫﻢ ﻫﻤﻴﻨﻄﻮر‬ ‫ﺳﮓ آﺑﻲ‬ ‫اودر‬ ‫‪48‬‬
‫ﺑﺮ ﺑﺎﻻي ﺗﭙﻪ اي ﻗﺮار دارد و ﻣﺮدﻣﺎن آﻧﺠﺎ ﺑﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ و ﻫﻨﻮز آﺗﺸﻜﺪه ﻫﺎ در آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اي در ﻛﺮدﺳﺘﺎن اﻳﺮان‬ ‫اوراﻣﺎن‬ ‫‪49‬‬
‫ﻧﺎم ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ :‬ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ ‪ -‬ﻓﺮﺷﻮﺷﺘﺮ ‪ -‬ﭘﻮروﺷﺴﺐ در ﻛﺮدي وﺷﺘﺮ اﺳﺖ‬ ‫اﺳﺐ ‪ -‬ﺷﺘﺮ ‪ -‬ﺑﺰرگ‬ ‫اوﺷﺘﺮه‬ ‫‪50‬‬
‫ﺑﺪي ‪ -‬آﺳﻴﺐ رﺳﺎن ‪ -‬درد‬ ‫اﻛﺪﻳﻦ‬ ‫اك‬ ‫‪255‬‬
‫ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ ‪ -‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ آرزوﻳﺶ ﺑﺮآورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺎم‬ ‫اﻛﺎﻣﻚ‬ ‫‪253‬‬
‫ﻧﺎﻛﺮداري ‪ -‬ﻋﻤﻞ ﻧﻜﺮدن‬ ‫ﻛﺮدار‬ ‫اﻛﺮﺗﺎرﻳﻪ‬ ‫‪249‬‬
‫اﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ‪ -‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫اﻳﺪون‬ ‫‪266‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺗﺎزﻳﺎن آﻧﺮا ﻓﺎرس ﺧﻮاﻧﺪه اﻧﺪ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي آن ﭘﺎرﺳﻲ ‪ -‬ﻗﻮﻣﻲ از ﻗﺒﺎﻳﻞ آرﻳﺎﻳﻲ اﺳﺖ ‪-‬ﺑﺴﻴﺎر از ﭘﺎرﺳﻴﺎن ﻛﻬﻦ ﭘﺲ از ﻳﻮرش اﻋﺮاب ﺑﻪ‬
‫ﭘﺎرس‬ ‫اﻳﺮان ‪ -‬ﻓﺎرس ‪ -‬ﭘﺎرس‬ ‫‪51‬‬
‫ﺑﻤﺒﺌﻲ ‪ -‬ﻛﺮاﭼﻲ ‪ -‬ﻛﻠﻜﺘﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻜﺎن ﻛﺮدﻧﺪ و اﺳﻼم را ﻧﭙﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‬
‫ﭘﺲ از ﻳﻮرش اﻋﺮاب ﺑﻪ اﻳﺮان آﺗﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ و آﻧﺎن ﻛﻪ ﺗﺮك وﻃﻦ ﻛﺮدﻧﺪ آﻧﺮا ﻛﻪ ﻫﻢ اﻛﻨﻮن در ‪ 100‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺑﻤﺒﺌﻲ اﺳﺖ‬
‫آﺗﺶ ﻣﻘﺪس ﻣﻬﺎﺟﺮت اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫اﻳﺮان ﺷﺎه‬ ‫‪52‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻛﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻋﺪه زﻳﺎدي ﺑﺮاي ﮔﺮاﻣﻴﺪاﺷﺖ ﻧﻴﺎﻛﺎﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‬
‫از رﻳﺸﻪ ﺑﻎ اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ‪ -‬ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ آﺗﺸﻜﺪه ﺑﺎﻛﻮ در آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﻧﻔﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ روﺷﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﻢ‬
‫ﺑﺎﻛﻮ‬ ‫ﺑﺎﮔﻮان‬ ‫‪53‬‬
‫اﻛﻨﻮن در ده ﺳﻮراخ ﺧﺎﻧﻪ آﺛﺎر آن ﺑﺎﻗﻴﺴﺖ‬
‫ﺗﺮﻛﻲ آن ﺧﺎﻧﻢ اﺳﺖ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي آن ﺑﺎﻧﻮاك اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﻧﻮ‬ ‫ﺑﺎﻧﻮاك‬ ‫‪54‬‬
‫وﻳﺮاﻧﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ آن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن اﺳﺖ ‪ -‬ﺑﺎورد ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﻮدرز اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ آن ﺷﻬﺮ را ﺑﻨﺎ ﻛﺮد‬ ‫اﺑﻴﻮرد ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﺑﺎورد‬ ‫‪55‬‬
‫زرﺗﺸﺖ در ‪ 6‬ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه زاده ﺷﺪ و در ‪ 11‬دي ﻣﺎه ﭘﺲ از ‪ 72‬ﺳﺎل زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﻜﻮه ﭼﺸﻢ از ﺟﻬﺎن ﻓﺮوﺑﺴﺖ‬ ‫ﻗﺎﺗﻞ زرﺗﺸﺖ‬ ‫ﺑﺮات روﻛﺮش‬ ‫‪56‬‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻴﺰ و از ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻮد ﻛﻪ ﻛﻴﺨﺴﺮوﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮن ﺳﻴﺎوش اﻓﺮاﺳﻴﺎب را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‬ ‫ﺷﻬﺮي در روﺳﻴﻪ ﻛﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﺑﺮدع ‪ -‬ﺑﺮدﻋﻪ‬ ‫‪57‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺎ ﺷﻜﻮه اﺳﺖ‬ ‫اﻟﺒﺮز ‪ -‬ﮔﺮز‬ ‫ﺑﺮز‬ ‫‪58‬‬
‫ﺳﻨﺒﻮل ﺳﺘﺎﻳﺶ از ﮔﻴﺎﻫﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﺰدﮔﺮد ﺳﻮم در آﺧﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ آﻧﺮا ﺧﻮاﺳﺖ و ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻣﺎﻳﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ او ﺷﺪ و او را‬
‫ﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ اﻧﺎر‬ ‫ﺑﺮﺳﻢ‬ ‫‪59‬‬
‫ﻣﺎﻫﻮي ﺳﻮري ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‬
‫واژه اي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻬﻦ ﭘﻴﺶ از زرﺗﺸﺖ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺳﺮور ﺟﻬﺎن ‪ -‬ﺧﺪا‬ ‫ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﺑﻎ‬ ‫‪60‬‬
‫ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ در ﻛﺘﻴﺒﻪ ﺳﺎرﮔﻮن ﭘﺎدﺷﺎه آﺷﻮر ﺗﻮﺳﻂ او اﺳﻴﺮ ﺷﺪ و ﭘﻮﺳﺖ ﺑﺪﻧﺶ ﻛﻨﺪه ﺷﺪ ‪ .‬او اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﺑﮓ داﺗﻲ‬ ‫‪61‬‬

‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ زرﺗﺸﺖ دﻳﻦ را ﺑﻪ ﻛﻴﮕﺸﺘﺎﺳﺐ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﺮد ‪ -‬ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اﻳﺮان در زﻣﺎن ﻛﻴﻜﺎووس و ﺗﺎ ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﭘﻴﺶ ﺟﺰوي از اﻳﺮان ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻠﺦ‬ ‫ﺑﻠﺦ ﺑﺎﻣﻴﺎن‬ ‫‪62‬‬

‫در ﺣﺪود ‪ 13000‬ﻛﻠﻤﻪ اﺳﺖ ‪ -‬ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻮﺷﺘﺎرﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ‪ -‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و دﻳﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺘﺎب دﻳﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫ﺑﻨﺪﻫﺶ‬ ‫‪63‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫‪ -‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬روز ‪ 2‬از ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﻣﻨﺶ ﺧﻮب و ﻧﻴﻚ ‪ -‬در اوﺳﺘﺎي ﺑﻪ ﭼﻢ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪن ‪ -‬وﻫﻮ = ﺧﻮب ‪ -‬ﻣﻦ = ﻣﻨﺶ و روان‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ ‪ -‬وﻫﻮﻣﻦ‬ ‫‪64‬‬
‫ﺟﺸﻦ ﺑﻬﻤﻨﮕﺎن‬
‫ﻛﻠﻤﻪ اي ﭘﻬﻠﻮي و ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﺮان ‪ -‬اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن ‪ -‬ﺑﺎﺑﻚ ﺧﺮﻣﺪﻳﻦ ‪ -‬ﻣﻮﺑﺪ زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﺎﺑﻚ‬ ‫ﭘﺎﭘﻚ‬ ‫‪65‬‬
‫زﺑﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ‪ -‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ‪ -‬ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن ‪ -‬ﺑﺮﺧﻲ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻫﻨﺪ ‪ -‬ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ‪-‬ﻋﺮاق ‪ -‬آذرﺑﺎﻳﺠﺎن‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ‬ ‫ﭘﺎرﺳﻲ‬ ‫‪66‬‬
‫ﻧﻴﺰ ﮔﻮﻳﺸﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دري ﭘﺎرﺳﻲ اﺳﺖ‬
‫ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﻧﺮﺳﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ در آﻧﺠﺎﺳﺖ و ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ او ﻛﻨﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ -‬در ﺳﺎل ‪ 1910‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﺮ ﭘﻮﺳﺖ آﻫﻮ‬
‫از آن ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﻮد آﺗﺸﻜﺪه ﻫﺎ اﻳﺮان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﺎزﻳﺎن وﻳﺮان ﺷﺪ ‪ -‬روﺳﺘﺎﻫﺎي اﻳﺮان ﺑﻪ آﺗﺶ ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪ ‪ -‬زﻧﺎن و‬ ‫ﺷﻬﺮي اﻳﺮاﻧﻲ در ﻋﺮاق ﻛﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﭘﺎﻳﻜﻮﻟﻲ‬ ‫‪67‬‬
‫دﺧﺘﺮان ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺮدان در ﺧﻮن ﻏﻠﻄﻴﺪﻧﺪ و اﻳﺮان ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺸﺖ‬
‫ﺑﺮاﻳﺶ ‪ -‬ﺑﺮاي او‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫ﭘﺪش‬ ‫‪269‬‬
‫در ﭘﻬﻠﻮي ﭘﺮاﻣﻮن ﮔﻮﻳﻨﺪ و در ﻓﺎرﺳﻲ روان ﮔﺮداﮔﺮد ﭼﻴﺰي را ﮔﻮﻳﻨﺪ‬ ‫ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬ ‫ﭘﺮاﻣﻮن‬ ‫‪68‬‬
‫ﺧﺮوس ﻓﺎرﺳﻲ از ﺧﺮاوش اوﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ ‪ -‬ﺧﺮوش ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ واژه اﺳﺖ‬ ‫ﺧﺮوس‬ ‫ﭘﺮودرش‬ ‫‪69‬‬
‫ﺑﻪ ﭘﺴﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ -‬واژه اي اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ‬ ‫ﭘﻮر‬ ‫‪70‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺮﻫﺎن ﻗﺎﻃﻊ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ‪ 5‬روز آﺧﺮ آﺑﺎن ﻣﺎه را ﺟﺸﻦ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﺟﺸﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﭘﻮردﮔﺎن‬ ‫‪71‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮي آن ﻫﻮﺗﺨﺸﺎن اﺳﺖ ‪ -‬در ﻓﺎرﺳﻲ روان ﭘﻴﺸﻪ ور و ﻃﺒﻘﻪ زﺣﻤﺖ ﻛﺸﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﭘﻴﺸﻪ ور‬ ‫ﭘﻴﺸﺘﺮا‬ ‫‪72‬‬
‫در ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ ﺗﺨﻢ اﺳﺖ وﻟﻲ در ﻓﺮس ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ و ﮔﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻢ دﻟﻴﺮ اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺨﻢ‬ ‫ﺗﺌﻮﺧﻤﻪ ‪ -‬ﺗﻬﻢ‬ ‫‪73‬‬
‫‪ -‬ﻳﻜﻲ از ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﺮب اﺳﺖ ﻛﻪ رﻳﺸﻪ ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﺑﻪ او ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭼﻮن ﻣﻮرد ﻳﻮرش آﻧﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ آﻧﺎن را ﺗﺎزش ﻛﻨﻨﺪه‬
‫اﻋﺮاب‬ ‫ﺗﺎزي‬ ‫‪74‬‬
‫وﺣﺸﻲ و ﺗﺎزي ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‬
‫از اﻗﻮام اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺗﺎزﻳﻚ ﻳﺎ ﺗﺎﺟﻴﻚ ﻋﺮﺑﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺎﺟﻴﻜﺴﺘﺎن‬ ‫ﺗﺎزﻳﻚ‬ ‫‪75‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺳﺘﺎﻳﺶ از ﺑﺎران و آب اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻲ را زﻧﺪه ﻧﮕﻪ ﻣﻴﺪارد‬ ‫ﻣﺎه ﺗﻴﺮ ‪ -‬روز ‪ 13‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﺗﺸﺘﺮ ‪ -‬ﺑﺸﺘﺮ‬ ‫‪76‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﻗﺒﻴﻠﻪ اﻳﺮاﻧﻲ و آرﻳﺎﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻮن ﺷﻬﺮ ﻧﺸﻴﻦ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻴﺘﻤﺪن ﺑﻮدﻧﺪ ‪ -‬ﺷﻬﺮي اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻮد‬ ‫ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن ﻛﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﺗﻮران‬ ‫‪77‬‬
‫ﺗﻮش ‪ -‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬ ‫ﺗﻮﺷﻲ‬ ‫‪78‬‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺎخ ﺳﭙﻴﺪ دﻧﻴﺎ ‪ -‬اﻋﺮاب آﻧﺮا ﻣﺪاﺋﻦ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻫﺎ ) ﺷﻬﺮﻫﺎ ( ﻧﺎم ﻧﻬﺎدﻧﺪ ‪ -‬آﻧﺠﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺗﺠﺎري آﻧﺮوزﮔﺎر ﺑﻮد‬
‫ﻣﺪاﺋﻦ‬ ‫ﺗﻴﺴﭙﻮن ﻛﺴﺮي‬ ‫‪79‬‬
‫ﻛﻪ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن و ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﻮد وﻟﻲ ﭘﺲ از اﻋﺮاب وﻳﺮان ﺷﺪ و ﺛﺮوﺗﻬﺎي آﻧﺠﺎ ﻏﺎرت ﺷﺪ‬
‫ﺟﺎﻣﻲ اﺳﻄﻮره اي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻴﺨﺴﺮو ﭘﺎدﺷﺎه اﻳﺮان ﻧﺴﺒﺖ داده اﻧﺪ و از آن ﺑﺮاي دﻳﺪن آﻳﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺟﺎم ﺟﻢ‬ ‫ﺟﺎم ﻛﻴﺨﺴﺮو‬ ‫‪80‬‬
‫در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 45‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮي ﺧﺎﻧﻘﻴﻦ ‪ -‬در ﺳﺎل ‪ 16‬ﻫﺠﺮي ﻧﺒﺮدي ﺧﻮﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺳﭙﺎه اﺳﻼم درﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﺷﻬﺮي اﻳﺮاﻧﻲ در ﻋﺮاق ﻛﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﺟﻠﻮﻻ‬ ‫‪81‬‬
‫داﻧﺶ‬ ‫ﭼﺴﺘﻲ‬ ‫‪82‬‬
‫ﺗﺎزي آن ﺻﻠﻴﺐ اﺳﺖ ‪ -‬ﻫﻤﺎن ﻛﻪ ﻋﻴﺴﻲ را ﺑﺎ آن ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﻮش ﺑﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺻﻠﻴﺐ‬ ‫ﭼﻠﻴﭙﺎ ‪ -‬ﭼﻠﻴﭗ‬ ‫‪83‬‬
‫ﺑﻪ دو ﭼﻢ اﺳﺖ ‪ -‬ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻤﺎﻳﺶ و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ‪ -‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺗﺨﻤﻪ و ﻧﮋاد‬ ‫ﭼﻬﺮه‬ ‫ﭼﻴﺜﺮ‬ ‫‪84‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ داﻧﺶ و ﻋﻠﻢ‪ -‬ﻧﺎم دﺧﺘﺮ زرﺗﺸﺖ ﻧﻴﺰ ﭘﻮرﭼﻴﺴﺘﺎ ﺑﻮد‬ ‫ﭼﻴﺴﺘﻲ‬ ‫ﭼﻴﺴﺘﺎ‬ ‫‪85‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﭘﺮ روﻧﻖ اﻳﺮان ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻃﺎق ﮔﺮا ﻧﻴﺰ آﻧﺠﺎﺳﺖ وﻟﻲ ﭘﺲ ﻳﻮرش ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﺑﻪ ﻛﻠﻲ وﻳﺮان ﺷﺪ ﺳﺎل ‪ 19‬ﻫﺠﺮي‬ ‫ﺷﻬﺮي در ﺟﻨﻮب ﺳﺮ ﭘﻞ ذﻫﺎب‬ ‫ﺣﻠﻮان‬ ‫‪86‬‬

‫ﺷﻬﺮي اﻳﺮاﻧﻲ در ﻳﻚ ﻓﺮﺳﻨﮕﻲ ﺟﻨﻮب‬

‫ﻳﻜﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎي دوره ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﭘﺲ از ﻳﻮرش ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺸﺖ و ﺟﺪا ﺷﺪ‬ ‫ﺣﻴﺮه‬ ‫‪87‬‬
‫ﻛﻮﻓﻪ‬
‫از ﺧﺘﺎي ﭘﻬﻠﻮي ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﭼﻢ اﻳﺰد ﻳﻜﺘﺎ‬ ‫ﺧﺪا‬ ‫ﺧﺘﺎد‬ ‫‪88‬‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ‪ -‬ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﺧﺪاﻳﻮار‬ ‫‪274‬‬
‫ﺧﺮد ‪ -‬ﺷﻌﻮر‬ ‫ﺧﺮﺗﻮ‬ ‫‪89‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدات و ﺟﺎﻧﻮران ﻣﻮذي ‪ -‬در ﮔﺎﺗﻬﺎ ﻧﻴﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺣﺸﺮه‬ ‫ﺧﺮﻓﺴﺘﺮ‬ ‫‪90‬‬
‫ﻓﺮ و ﺷﻜﻮه و ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﺮ آن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ ‪ .‬ﺑﺎ واﺑﺴﺘﮕﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻓﺮه ‪ -‬اردﺷﻴﺮ ﺧﺮه‬ ‫ﺧﺮه‬ ‫‪91‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﻧﻮراﻧﻲ ‪ -‬ﺟﻤﺸﻴﺪ از ﺟﻢ ‪ +‬ﺷﻴﺪ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻮرﺷﻴﺪ از ﺧﻮر ‪ +‬ﺷﻴﺪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻳﺎ روزﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ اﻳﺮان‬ ‫ﺷﻴﺪ ‪ -‬ﻧﻮر‬ ‫ﺧﺸﺌﺖ‬ ‫‪92‬‬
‫در زﻣﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﺳﺎﺗﺮاپ ‪ -‬ﻣﺮزﺑﺎن‬ ‫ﺧﺸﺘﺮﭘﺎون‬ ‫‪93‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﺎري‬ ‫ﺧﺸﺜﺮ‬ ‫‪94‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ ﮔﻮدال‬ ‫ﺧﻨﺪق‬ ‫ﺧﻨﺘﻚ ‪ -‬ﻛﻨﺪك‬ ‫‪95‬‬
‫ﺧﻮر ﻳﺎ ﻫﻮر اوﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻧﻮراﻧﻲ ‪ -‬ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﭼﻢ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ از آن ﺑﺮﻣﻴﺨﻴﺰد‬ ‫ﺧﻮر ‪ -‬ﺧﺮاﺳﺎن‬ ‫ﺧﻮر ‪ +‬آﺳﺎن‬ ‫‪96‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ ﻣﻐﺮب و ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻏﺮوب ﻣﻴﻜﻨﺪ‬ ‫ﺧﺎور‬ ‫ﺧﻮرﺑﺮان ‪ -‬ﺧﻮروران‬ ‫‪97‬‬
‫اﺟﺰاي دﻳﮕﺮ آن ﻳﺴﻨﺎ ‪ -‬وﻳﺴﭙﺮد و وﻧﺪﻳﺪاد اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻴﺎﻳﺶ ﻧﻤﺎز و ﺟﺸﻨﻬﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ و ‪ . . .‬اﺳﺖ‬ ‫ﺧﺮده اوﺳﺘﺎ‬ ‫ﺧﻮرﺗﻚ اوﺳﺘﺎ‬ ‫‪98‬‬
‫ﺧﺮداد ﻧﺎم ﻣﺎه و روز ﺷﺸﻢ ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ و‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻧﮕﻬﺒﺎن آب و ﭘﺎﺳﺪاري از آب اﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮرداد‬ ‫‪99‬‬
‫ﻧﺎم ﺟﺸﻦ ﺧﻮردادﮔﺎن‬
‫ﺑﻪ دﻫﻘﺎﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬ ‫ﻛﺸﺎورزي ‪ -‬ﻛﺎري روزاﻧﻪ‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﻜﺎري‬ ‫‪100‬‬
‫دﻳﻦ ‪ -‬ﻛﻴﺶ ‪ -‬ﻣﺬﻫﺐ‬ ‫دﺋﻨﺎ‬ ‫‪101‬‬
‫ﻧﺎم رودي ﻣﻘﺪس ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻫﺎ آﻧﺮا آﻣﻮدرﻳﺎ ﻳﺎ ﺟﻴﺤﻮن ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﺑﻌﻀﻲ ﻳﺎ ارس ‪ -‬در وﻧﺪﻳﺪاد ﻧﺎﻣﺶ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ارس ‪ -‬ﺟﻴﺤﻮن‬ ‫داﺋﻴﺘﻲ‬ ‫‪102‬‬
‫واژه ﭘﻬﻠﻮي آن دات اﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺑﺨﺸﻴﺪن و دادﮔﺴﺘﺮي‬ ‫داد ‪ -‬اﻧﺼﺎف‬ ‫دات‬ ‫‪103‬‬
‫ﮔﺎﺳﺎﻧﻴﻚ ‪ -‬ﻫﺎﺗﻚ ﻣﺎﻧﺴﺮﻳﻚ ‪ -‬داﺗﻴﻚ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﺑﻴﺴﺖ ﻳﻚ ﻧﺴﻚ اوﺳﺘﺎ‬ ‫داﺗﻴﻚ‬ ‫‪104‬‬
‫ﺳﻦ‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫داد‬ ‫‪278‬‬
‫آﻓﺮﻳﻨﻨﺪه ‪ -‬ﺑﻮﺟﻮد آورﻧﺪه‬ ‫در ﻧﺎﻣﻬﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫دادار‬ ‫‪261‬‬
‫اﻣﻮال و داراﻳﻲ ﻫﺎ‬ ‫داراﻳﻲ‬ ‫دارش‬ ‫‪275‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ آرﻳﺎﻳﻴﺎن اﻳﺮاﻧﻲ و ﻫﻨﺪي ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﻴﺰﻳﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮده ﻫﺎي ﺧﻮد را در آﻧﺠﺎ ﻣﻴﺴﻮزاﻧﺪﻧﺪ‬ ‫دﺧﻤﻪ‬ ‫دﺧﻢ ‪ -‬دگ‬ ‫‪105‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫از زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﻮازات ﭘﻬﻠﻮي در اﻳﺮان راﻳﺞ ﺷﺪ ‪ -‬ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ ﻧﻴﺰ دري اﺳﺖ و واژه ﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ در آن ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫زﺑﺎن ﭘﺎرﺳﻲ ﻗﺪﻳﻢ‬ ‫دري‬ ‫‪106‬‬
‫واژه اي اوﺳﺘﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪ زرﺗﺸﺖ از آﻧﺠﺎ ﻇﻬﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‬ ‫درﻳﺎﭼﻪ اروﻣﻴﻪ‬ ‫درﻳﺎﭼﻪ ﭼﻴﭽﺴﺖ‬ ‫‪107‬‬
‫ﻛﻴﺎﻧﺴﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﭘﺲ از زرﺗﺸﺖ ﻧﻄﻔﻪ او در آﻧﺠﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫درﻳﺎﭼﻪ ﻫﺎﻣﻮن‬ ‫درﻳﺎﭼﻪ ﺳﻴﺴﺘﺎن‬ ‫‪108‬‬
‫واژه اﺻﻠﻲ آن ﮔﺮﮔﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺲ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪن اﻳﺮان در زﻣﺎن ﻗﺎﺟﺎرﻫﺎ ﻧﺎم آن ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﺰر ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ‬ ‫درﻳﺎي ﺧﺰر‬ ‫درﻳﺎي ﮔﺮﮔﺎن‬ ‫‪109‬‬
‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫دﻫﺶ‬ ‫‪276‬‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺶ دادار اورﻣﺰد ‪ -‬اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان ‪ -‬ﻧﻴﺎﻛﺎن ‪ -‬داده ﻫﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫آﻓﺮﻳﻨﮕﺎن‬ ‫دﻫﻤﺎن‬ ‫‪110‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ دﺧﺘﺮ ‪ -‬ﻣﻘﺎﺑﻞ آن ﭘﻮس ﻳﺎ ﭘﻮر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﭘﺴﺮ اﺳﺖ‬ ‫دﺧﺘﺮ ‪ -‬دﺧﺖ‬ ‫دوﻏﺪر‬ ‫‪111‬‬
‫ﻣﺎه دي ‪ -‬روز ‪ 8‬ﻫﺮ ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ = ﺟﺸﻦ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ آﻓﺮﻳﺪﮔﺎر ‪ -‬از رﻳﺸﻪ دا دادن آﻣﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺎرﺳﻲ آن دادار اﺳﺖ‬ ‫دي‬ ‫‪112‬‬
‫دﻳﮕﺎن‬
‫درازاي ﻋﻤﺮ‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫دﻳﺮ زﻳﻮﺷﻨﻲ‬ ‫‪263‬‬

‫ﮔﺎت ﻫﺎ را ﺑﺎ دﻳﻦ دﺑﻴﺮه ﻧﻮﺷﺘﻪ اﻧﺪ ‪ -‬از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬ ‫ﺧﻄﻲ اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎﺷﺘﻦ ﻣﺘﻮن دﻳﻨﻲ‬ ‫دﻳﻦ دﺑﻴﺮه‬ ‫‪113‬‬

‫ﻛﺘﺎب دﻳﻨﻲ اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻮده ﻛﻪ داﻳﺮه اﻟﻤﻌﺎرف ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻮده اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺘﻮن دﻳﻨﻲ و ﻋﻠﻤﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫دﻳﻨﻜﺮت ‪ -‬دﻳﻨﻜﺮد‬ ‫‪114‬‬
‫واژه اي اوﺳﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻮﻧﺎﻧﻴﺎن آﻧﺮا از روﺷﻨﻚ ﺑﻪ رﻛﺴﺎﻧﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ داده اﻧﺪ‬ ‫روﺷﻨﻚ ‪ -‬روﺷﻦ‬ ‫رﺋﻮﺧﺸﻦ‬ ‫‪115‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺻﻠﺢ و آراﻣﺶ ‪ -‬روزي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻠﺢ و ﻧﺎﺑﻮدي ﺟﻨﮓ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‬ ‫روز ‪ 21‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫رام ‪ -‬راﻣﻦ‬ ‫‪116‬‬
‫ﻧﺎم ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ اﻫﻮاز ﻛﻨﻮﻧﻲ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬ ‫اﻫﻮاز‬ ‫رام ﺷﻬﺮ‬ ‫‪117‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ دارﻧﺪه ﻓﺮوغ و ﺷﻜﻮه ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﺧﺪاوﻧﺪ اﻫﻮراﻣﺰدا ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻴﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫واژه اي اوﺳﺘﺎﻳﻲ‬ ‫راﻳﻮﻣﻨﺪ‬ ‫‪118‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ روز ﻧﻴﻤﻪ و ﺟﻨﻮب ﻧﻴﺰ اﺳﺖ‬ ‫ﻋﺼﺮ و ﻧﻴﻤﺮوز‬ ‫رﭘﻴﺘﻮن‬ ‫‪119‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺷﺎﻫﻨﺸﻪ در اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫ﺷﻬﺮﻳﺎري‬ ‫رﺗﻮﺧﺸﺘﺮ‬ ‫‪120‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ دادﮔﺮي ‪ -‬روز ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮدﻣﺎن‬ ‫ﻧﺎم ‪ 18‬از ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫رﺷﻦ ‪ -‬رﺷﻨﻮ‬ ‫‪121‬‬
‫از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻳﺮان ﻛﻪ دارﻳﻮش ﻫﻢ از آن ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ‬ ‫ري‬ ‫رﮔﺎ‬ ‫‪122‬‬
‫واژه ﭘﻬﻠﻮي آن روﺳﭙﻴﻚ اﺳﺖ ‪ -‬واژه اوﺳﺘﺎي آن ﺟﻬﻴﻜﺎ اﺳﺖ‬ ‫زن ﺑﺪﻛﺎره در اﻳﺮان‬ ‫روﺳﭙﻲ‬ ‫‪123‬‬
‫درﺧﺸﺎن ‪ -‬روﺷﻦ‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫رﻳﻮﻣﻨﺪ‬ ‫‪260‬‬
‫روز ‪ 28‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‪ -‬در اﻳﻦ روز درﺧﺖ ﻛﺎﺷﺘﻦ و ﺳﺒﺰ ﻛﺮدن زﻣﻴﻦ ﻫﺎ ﻻزم اﺳﺖ‬ ‫زﻣﻴﻦ‬ ‫زاﻣﻴﺎد ‪ -‬زم‬ ‫‪124‬‬
‫ﺷﺘﺮ زرد ‪ -‬روﺷﻨﺎﻳﻲ و درﺧﺸﺶ‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫زرﺗﺸﺖ ‪ -‬زرﺗﺸﺘﺮ‬ ‫‪125‬‬
‫ﻧﺎم ﻛﻬﻦ ﺳﻴﺴﺘﺎن ‪ -‬آﻧﺠﺎ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪس ﻧﻴﺰ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﺎن‬ ‫زرﻧﮓ‬ ‫‪126‬‬
‫در اوﺳﺘﺎ زرون اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻢ دراز و زﻣﺎن ﺟﺎوداﻧﮕﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫زروان‬ ‫‪127‬‬
‫در واژﮔﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻴﺎن درﻳﻪ اﺳﺖ‬ ‫درﻳﺎ‬ ‫زرﻳﻪ‬ ‫‪128‬‬
‫ﻛﺘﺎﺑﻲ درﺑﺎره ﭘﻴﺸﮕﻮﻳﻲ آﻳﻨﺪه اﻳﺮان و دﻳﻦ زرﺗﺸﺘﻲ ﺑﻬﻲ و داراي ‪ 4200‬واژه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻬﻤﻦ ﻳﺸﺖ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫زﻧﺪ وﻫﻮﻣﻦ‬ ‫‪129‬‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ اﻣﻨﻴﺖ ﻛﺮدن از ﺑﺰرﮔﺎن‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫زﻧﻬﺎر‬ ‫‪273‬‬
‫در ﭘﻬﻠﻮي دﻣﺴﺘﺎن و در اوﺳﺘﺎ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﭼﻢ ﻓﺼﻞ ﺳﺮﻣﺎ و زﻣﺴﺘﺎن‬ ‫زﻣﺴﺘﺎن‬ ‫زﻳﻢ‬ ‫‪130‬‬
‫در ﻛﺮﻣﺎن ﺟﻮﺟﻴﻚ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪ -‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﺣﻴﻮان ﻧﺎﺑﻮد ﻛﻨﻨﺪه ﻣﺎر ﺑﻮده اﺳﺖ در ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﭘﻬﻠﻮي آﻧﺮا ﺳﺘﻮده اﻧﺪ‬ ‫ﺧﺎرﭘﺸﺖ‬ ‫ژوژه ‪ -‬ژوژك‬ ‫‪131‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﻛﻪ از ﺳﻴﻦ ‪ +‬ﻣﺮو آﻣﺪه اﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫ﺳﻴﻤﺮغ ‪ -‬ﺷﺎﻫﻴﻦ‬ ‫ﺳﺌﻦ‬ ‫‪132‬‬
‫در اﻧﺠﻴﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ 3‬ﻣﻎ از ﺳﺎوه ﺑﺮاي ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻋﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﺑﻴﺖ اﻟﺤﻠﻢ رﻓﺘﻪ اﻧﺪ ‪ -‬ﻣﺎرﻛﻮﭘﻮﻟﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از اﻳﺮان دﻧﺒﺎل آراﻣﮕﺎه اﻳﻦ‬
‫ﺳﺎوه‬ ‫ﺳﺎﺑﻪ‬ ‫‪133‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﻎ زرﺗﺸﺘﻲ ﺑﻮد‬
‫در زﻣﺎن ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوي دادﮔﺴﺘﺮي و ﻗﺎﺿﺎﻳﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻗﻮه ﻗﻀﺎﻳﻲ‬ ‫ﺳﭙﺎه داذور‬ ‫‪134‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﻣﻴﻨﻮ اﻓﺰاﻳﻨﺪه‬ ‫ﺳﭙﻨﺖ ﻣﻴﻨﻮ‬ ‫‪135‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ‪ 5‬ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺎﺗﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﻢ‬ ‫ﮔﺎت ﻫﺎ‬ ‫ﺳﭙﻨﺘﻤﺪ ﮔﺎت‬ ‫‪136‬‬
‫ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫ﺳﭙﻮﻫﺮﮔﺎن‬ ‫‪279‬‬
‫ﺿﺨﻴﻢ ‪ -‬ﻣﻮﻗﺮ‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﺳﺘﭙﺮ‬ ‫‪232‬‬
‫در آﺋﻴﻦ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ ﻫﺮ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ در آن دﻧﻴﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﭘﻞ ﺟﻴﻨﻮت ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﮔﺬر ﻛﻨﺪ‬ ‫ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻓﺮزﻧﺪي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫ﺳﺘﺮ ‪ -‬اﺳﺘﺮ‬ ‫‪137‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪن ﻟﺒﺎﺳﻲ ‪ 9‬ﺗﻜﻪ ‪ -‬ﺑﺪون ﻳﻘﻪ آﺳﺘﻴﻦ ﻛﻮﺗﺎه و ﺑﺪون آﺳﺘﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ‪ -‬در اوﺳﺘﺎ وﻫﻮﻣﻨﻪ واﺳﺘﺮه ﻧﺎﻣﻴﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫ﻣﺮاﺳﻢ دﻳﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫ﺳﺪره‬ ‫‪138‬‬
‫ﺑﺮاي دﺧﺘﺮ و ﭘﺴﺮ از ‪ 15‬ﺳﺎﻟﮕﻲ اﻳﻦ ﻣﺮاﺳﻢ واﺟﺐ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺒﺎﺳﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺮ ﺗﻦ ﻛﻨﻨﺪ‬
‫از آﻏﺎز ﻗﺼﻞ ﺳﺮد ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪه اﺳﺖ ‪ -‬واژه اي اوﺳﺘﺎﻳﻲ‬ ‫ﺳﺎل ‪ -‬ﺳﺮد‬ ‫ﺳﺮذ‬ ‫‪139‬‬
‫ﻧﻴﻮﺷﺎﻳﻲ‬ ‫ﺳﺮوش‬ ‫‪140‬‬
‫از زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻛﻬﻦ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺑﺎ اوﺳﺘﺎ دارد و در ﺑﻴﻦ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﻫﻨﺪﻳﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻮده اﺳﺖ‬ ‫زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك آرﻳﺎﻳﻲ ﻫﺎ‬ ‫ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ‬ ‫‪141‬‬
‫ﻣﺮﻛﺰ دوﻟﺖ ﻋﻴﻼﻣﻴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﻨﺎي آن دوره ﻣﻌﺒﺪ زﻳﮕﻮرات اﺳﺖ‬ ‫ﺧﻮزﺳﺘﺎن‬ ‫ﺳﻮزﻳﺎﻧﺎ‬ ‫‪142‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه در دﻳﻦ ﺑﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﻴﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺎﺟﻲ‬ ‫ﺳﻮﺷﻴﺎﻧﺖ‬ ‫‪143‬‬
‫ﻛﻮﻫﻲ ﻛﻪ زرﺗﺸﺖ ﻣﺪت ده ﺳﺎل را در آﻧﺠﺎ از ﻣﺮدم دوري ﮔﺰﻳﺪ ‪ -‬آﺗﺸﻜﺪه آذرﮔﺸﻨﺴﺐ در آﻧﺠﺎﺳﺖ در ﻛﻨﺎر اردﺑﻴﻞ‬ ‫ﻛﻮه ﺳﺒﻼن‬ ‫ﺳﻮﻻن‬ ‫‪144‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ آرﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﭘﻴﺶ از ﻇﻬﻮر زرﺗﺸﺖ ﺑﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن داراي دﻳﻦ ﻣﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺗﻮراﻧﻴﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ‬ ‫ﺳﻜﺎﻫﺎ ‪ -‬ﺳﻴﺖ ﻫﺎ‬ ‫‪145‬‬

‫ﭘﺴﺮ ﻛﻴﻜﺎووس ﻛﻪ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪن ﻧﺎﻣﺎدري اش ﮔﺸﺖ و ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻋﺒﻮر از آﺗﺶ ﺷﺪ‬ ‫ﺳﻴﺎوش‬ ‫ﺳﻴﺎوﺧﺶ ‪ -‬ﺳﻴﺎورﺷﻦ‬ ‫‪146‬‬

‫در روز ‪ 14‬از ﻣﺎه دي اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺷﺮاب و ﺳﻴﺮ ﻣﻴﺨﻮردﻧﺪ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺷﺮ و ﺷﻴﻄﺎن از زﻧﺪﮔﻴﺸﺎن‬ ‫ﺟﺸﻦ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫ﺳﻴﺮ ﺳﻮر‬ ‫‪147‬‬
‫ﻗﺰوﻳﻦ در ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم ﺷﺎدﺷﺎﭘﻮر ﻧﺎم داﺷﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﺷﺎﭘﻮر اول آﻧﺮا ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﻗﺰوﻳﻦ‬ ‫ﺷﺎدﺷﺎﻫﭙﻮر‬ ‫‪148‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫اوﺳﺘﺎﻳﻲ آن ﺧﺸﺘﺮوﺋﻴﺮﻳﻪ اﺳﺖ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي آن ﺧﺸﺘﺮﻳﻮر ‪ -‬ﺑﻪ ﭼﻢ آرزوي ﺷﻬﺮﻳﺎري و ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﻳﺮان‬ ‫ﻧﺎم ‪ 6‬ﻣﺎه ﺳﺎل ‪ -‬روز ‪ 4‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﺷﻬﺮﻳﻮر‬ ‫‪149‬‬
‫ﺷﻜﺎﻓﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺑﺪن ﻣﺎدر رﺳﺘﻢ زده ﺷﺪ ﺗﺎ رﺳﺘﻢ از آن ﺑﻴﺮون آﻳﺪ ‪ -‬ژول ﺳﺰار ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪﻧﻴﺎ آﻣﺪ ‪ -‬ﺳﺰارﻳﻦ اﻣﺮوز‬ ‫ﺳﺰارﻳﻦ‬ ‫ﺷﻜﺎف رﺳﺘﻢ‬ ‫‪150‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺑﻨﺪرﻫﺎي ﻣﻬﻢ اﻳﺮاﻧﻲ ﭘﻴﺶ از اﺳﻼم در ﺟﻨﻮب اﻳﺮان از زﻣﺎن ﻛﻴﻜﺎووس‬ ‫ﺳﻴﺮاف‬ ‫ﺷﻴﺮآف‬ ‫‪151‬‬
‫ﻳﻜﻲ ز ﻛﺎرﻫﺎي اﻫﺮﻳﻤﻨﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ -‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺮاي درﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮد زاري ﻧﻤﻴﻜﺮدﻧﺪ زﻳﺮا ﭘﻨﺪار آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ روح‬
‫ﺷﻴﻮن و زاري‬ ‫ﺷﻴﻮن وﻣﻮﻳﻪ‬ ‫‪152‬‬
‫ﻣﺮده ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻴﻨﻮﻳﻲ رﻓﺘﻪ و آﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻴﺸﻮد‬

‫ﻧﺎم ﻛﻮﻫﻲ ﻣﻘﺪس در اورﺷﻠﻴﻢ ﻛﻪ ﭘﻴﺮوان آﻧﺠﺎ ﺑﺮ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻳﻬﻮدﻳﺎن و اورﺷﻠﻴﻢ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ آﻧﺠﺎﺳﺖ‬ ‫ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﺻﻬﻴﻮن‬ ‫‪153‬‬

‫ﭘﺲ از ﻳﻮرش ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﻣﻠﺘﻬﺎي ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻋﺠﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ ‪ -‬اﻛﺜﺮ ﻣﻮرﺧﻴﻦ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه اﻧﺪ ﻛﻪ آﻧﺎن اﻳﺮاﻧﻴﺎن را ﻋﺠﻢ ﺧﻮاﻧﺪه‬
‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﭘﺲ از اﺳﻼم‬ ‫ﻋﺠﻢ‬ ‫‪154‬‬
‫اﻧﺪ ﻛﻪ ﻓﺮدوﺳﻲ ﻫﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه ﺑﻮد ‪ -‬در ﭼﻢ ﮔﻨﮓ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻴﻚ ﻛﺮداران‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫ﻓﺮارون ﻛﻨﺸﺎن‬ ‫‪265‬‬
‫ﺑﺎ ﻋﻈﻤﺖ و ﺷﻜﻮه و ﺟﻼل‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻤﻨﺪ‬ ‫‪262‬‬
‫از ﻓﺮوﻫﺮ و ﻓﺮه وﺷﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﻳﺮاﻧﻴﺎن در اﻳﻦ روز ﻋﻘﻴﺪه داﺷﺘﻨﺪ ﻓﺮوﻫﺎي ﻧﻴﺎﻛﺎن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﻲ آﻣﺪﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎي ﻧﻮ‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺎه ‪ -‬روز ‪ 19‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻓﺮوردﻳﻦ‬ ‫‪155‬‬
‫ﻣﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻪ را ﺗﻤﻴﺰ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ و ﻫﻨﻮز اﻳﻦ رﺳﻢ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫ﭘﻴﺶ از ﻧﻴﻤﺮوز‬ ‫ﻓﺮﻳﺮ‬ ‫‪156‬‬
‫در ﭘﻬﻠﻮي ﻓﺮﺷﺘﻚ و در ﭼﻢ اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪ و ﻣﻘﺎم اﻫﻮراﻳﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﻓﺮﺷﺘﻪ‬ ‫ﻓﺮﻳﺸﺖ‬ ‫‪157‬‬
‫ﺧﺮﺳﻨﺪي‬ ‫ﻓﺴﺮﺗﻮ‬ ‫‪158‬‬
‫ﻧﺎم ﺳﺮوده ﻫﺎي آﺳﻤﺎﻧﻲ اﺷﻮ زرﺗﺸﺖ‬ ‫ﺳﺮود‬ ‫ﮔﺎث ‪ -‬ﮔﺎت ‪ -‬ﮔﺎس‬ ‫‪159‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ واﺑﺴﺘﻪ ‪ -‬ﺧﺪاﻳﮕﺎن ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه اردﺷﻴﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﺎري ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ‬ ‫ﺧﺪاﻳﮕﺎن ‪ -‬ﻣﻬﺮﮔﺎن ‪ -‬ﺗﻴﺮﮔﺎن‬ ‫ﮔﺎن‬ ‫‪160‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫= ﻫﻢ ﺗﻘﻮﻳﻢ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﻮده و ﻫﻢ ‪ 6‬ﺟﺸﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﻬﻢ ‪ 45 :‬روز از ﺳﺎل ‪ 150 -‬روز از ﺳﺎل ‪ 180 -‬روز از ﺳﺎل ‪ 210 -‬ر‪.‬ز از ﺳﺎل‬
‫ﺗﻘﻮﻳﻢ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ‬ ‫ﮔﺎﻫﻨﺒﺎر‬ ‫‪161‬‬
‫روز از ﺳﺎل و در ‪ 365‬روز از ﺳﺎل در اﻳﺮان ﻏﻴﺮ از ﺟﺸﻨﻬﺎي ﻧﺎﻣﺪار ﺟﺸﻦ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪290‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻣﺮد اﺳﺖ در ﭘﻬﻠﻮي و ﻫﻢ واژه اي ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻛﺎﻓﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ اﻋﺮاب‬ ‫ﻣﺮد‬ ‫ﮔﺒﺮ‬ ‫‪162‬‬
‫در ﭼﻢ ﻣﺮد اﺳﺖ وﻟﻲ ﭘﺲ از ﻳﻮرش ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﻟﻘﺐ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻛﺎﻓﺮ و آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ﻣﺮد‬ ‫ﮔﺒﺮ‬ ‫‪163‬‬
‫دارﻧﺪه اﺳﺐ ﻧﺮ‬ ‫آذرﮔﺸﻨﺴﺐ‬ ‫ﮔﺸﻨﺴﺐ‬ ‫‪164‬‬
‫ﮔﻞ ﺑﺎدﮔﺎن‬ ‫ﮔﻠﭙﺎﻳﮕﺎن‬ ‫ﮔﻠﺒﺎدﮔﺎن‬ ‫‪165‬‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه ﺷﺎﭘﻮر اول در ‪ 1800‬ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻦ ﺷﺪ و ﻣﺮﻛﺰ ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮدﻳﺪ ‪ -‬ﺷﺎﭘﻮر ﺷﺎه ﻫﻢ داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻴﻦ اﻟﻤﻠﻠﻲ را در‬
‫ﺟﻨﺪي ﺷﺎﭘﻮر‬ ‫ﮔﻨﺪ ﺷﺎﭘﻮر‬ ‫‪166‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﺳﺎﺧﺖ و ﻫﻢ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن آﻧﺮا ﻛﻪ ﭘﺰﺷﻜﺎﻧﺶ از ﻣﺼﺮ و ﻳﻮﻧﺎن ﻣﻲ آﻣﺪﻧﺪ‬
‫ﺑﻌﻀﻲ آﻧﺮا ﻛﺎﺑﻞ و دﻳﮕﺮان آﻧﺮا ﺷﻬﺮي در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻏﻲ ﻛﺎﺑﻞ و ﭘﻴﺸﺎور داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ‬ ‫از اﻳﺎﻟﺘﻬﺎي ﻛﻮرش در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﮔﻨﺪاره‬ ‫‪167‬‬
‫ﺟﻬﺎن زﻧﺪه‬ ‫ﮔﻮ‬ ‫‪168‬‬
‫ﺟﻬﺎن‬ ‫ﭼﻬﺎردﻫﻤﻴﻦ روز از ﻣﺎﻫﻬﺎي اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﮔﻮش‬ ‫‪169‬‬
‫ﺟﻬﺎن روان ‪ -‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺪاران ﭼﺮا ﻛﻪ آﻧﺎن ﭘﻴﺶ از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﻧﺪ‬ ‫ﮔﺎت ﻫﺎ‬ ‫ﮔﻮش ارون‬ ‫‪170‬‬
‫ﺟﻬﺎن روان ‪ -‬اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺪاران ﭼﺮا ﻛﻪ آﻧﺎن ﭘﻴﺶ از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه اﻧﺪ‬ ‫ﮔﺎت ﻫﺎ‬ ‫ﮔﻮش ﺗﺸﻦ‬ ‫‪171‬‬
‫واژه اي ﻫﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ ﻫﺴﺘﻲ ‪ -‬زﻧﺪﮔﻲ و ﺟﺎن‬ ‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫ﮔﻴﻪ‬ ‫‪172‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻫﺎي ﭘﻬﻠﻮي اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن در آﻧﺠﺎ ﻗﺮار دارد‬ ‫در ﺳﻮاد ﻛﻮه‬ ‫ﻻﺟﻴﻢ‬ ‫‪173‬‬
‫در ﻫﻨﮕﺎم اﺟﺮاي ﺟﺸﻦ ﺳﺪه ﺧﻮرده ﻣﻴﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫آﺟﻴﻞ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫ﻟﺮك‬ ‫‪174‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻬﺮ در آﺳﻴﺎي ﺻﻐﻴﺮ ﻗﺮار دارد در ﻛﻨﺎر درﻳﺎي اژه ﻛﻪ ﻛﺮوزوس ﺷﺎه آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﻛﻮرش ﺑﺰرگ او را ﺷﻜﺴﺖ داد‬ ‫ﺷﻬﺮي اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻟﻴﺪي‬ ‫‪175‬‬
‫واژه ﭘﻬﻠﻮي ﻣﻴﺜﻴﺎ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺧﺎﻧﻪ ‪ -‬ﻣﺎم ‪ -‬ﻣﻴﻬﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻴﻬﻦ‬ ‫ﻣﺌﺜﻦ‬ ‫‪176‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺻﻔﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻓﺮاد ﮔﻨﻬﺎﻛﺎر آﻣﺪه ﻣﻴﺸﺪه اﺳﺖ ‪ -‬ﺻﻔﺖ اﻓﺮاﺳﻴﺎب‬ ‫ﻓﺮﻳﻔﺘﺎر ‪ -‬ﻧﺎﺑﻜﺎر‬ ‫ﻣﺌﻴﺮﻳﻪ‬ ‫‪177‬‬
‫آﻧﺎن در ﺟﻨﻮب آذرﺑﺎﻳﺠﺎن و و اﻃﺮاف ﻫﻤﺪان زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ و در ﺳﺎل ‪ 800‬ﻗﺒﻞ از ﻣﻴﻼد ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ دادﻧﺪ‬ ‫ﻗﻮم ﻛﻬﻦ اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻣﺎد‬ ‫‪178‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ ﺧﺎﻧﻪ ‪ -‬ﻧﻤﺎد ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ و اﺣﺘﺮام ﺑﻨﻴﺎد ﺧﺎﻧﻮاده اﺳﺖ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎن‬ ‫ﻣﺎن‬ ‫‪179‬‬
‫ﭘﻴﺎم‬ ‫ﻣﺎﻧﺜﺮ‬ ‫‪180‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎه ﻫﻼل ﺑﺎﺷﺪ ‪ -‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﺎه ﻛﺎﻣﻞ اﺳﺖ ‪ -‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ دوﺑﺎره ﻫﻼل ﻣﻴﺸﻮد روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻧﻴﺎﻳﺶ ﻣﻴﻜﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻧﻴﺎﻳﺶ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﺎه ﻧﻴﺎﻳﺶ‬ ‫‪181‬‬
‫وازه اي ﭘﻬﻠﻮي ‪ -‬روز ‪ 12‬از ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ﻣﺎه‬ ‫ﻣﺎوﻧﮕﻬﻪ‬ ‫‪182‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﻓﻨﺎ ﺷﺪﻧﻲ اﺳﺖ ‪ -‬در ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻫﺎي ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻲ و اوﺳﺘﺎﻳﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ -‬ﺗﺎزي ﺷﺪه آن اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﻣﺮدم‬ ‫ﻣﺮﺗﻴﺎ ‪ -‬ﻣﺸﻴﺎ ‪ -‬ﻣﺮت‬ ‫‪183‬‬

‫اﺑﻮرﻳﺤﺎن ﺑﻴﺮوﻧﻲ از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺸﻦ ﮔﺮاﻣﻴﺪاﺷﺖ زﻧﺎن در ﺧﺎﻧﻮاده ﻧﺎم ﺑﺮده اﺳﺖ ‪ -‬ﺳﭙﻨﺪارﻣﺬﮔﺎن ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺟﺸﻦ ﻣﺰدﮔﻴﺮان‬ ‫ﻣﺮدﮔﻴﺮان‬ ‫‪184‬‬

‫ﺑﻪ ﭼﻢ داﻧﺎ ‪ -‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه از ﻣﻪ ) ﺑﺰرگ ( ‪ +‬زدا ) داﻧﺎ ( در ﻛﻞ داﻧﺎي ﺑﺰرگ و ﺑﺮﺗﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬ ‫ﻟﻘﺐ ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻣﺰدا‬ ‫‪185‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ‬ ‫دﻳﻦ ﺑﻬﻲ زرﺗﺸﺘﻲ‬ ‫ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ‬ ‫‪186‬‬
‫آﻣﺮزش‬ ‫ﻣﮋردك‬ ‫‪187‬‬

‫در ﭼﻢ ﻣﻎ روﺣﺎﻧﻴﻮن ﺑﺎﺳﺘﺎن ‪ -‬وﻟﻲ ﭘﺲ از ﻳﻮرش ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﻟﻘﺒﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن داده ﺷﺪ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻛﺎﻓﺮ و آﺗﺶ ﭘﺮﺳﺖ‬ ‫ﻣﺠﻮس‬ ‫ﻣﮕﻮس‬ ‫‪188‬‬

‫ﻣﺮدان ﺑﺰرگ و ﻛﺎردان و ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫ﻣﻪ ﻣﺮدان‬ ‫‪270‬‬
‫اﺳﺘﺎد داﻧﺸﮕﺎه ‪ -‬اﺳﺘﺎدزﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي و اوﺳﺘﺎﻳﻲ‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻠﻚ اﻟﺸﻌﺮاي ﺑﻬﺎر‬ ‫ﻣﻬﺮداد ﺑﻬﺎر‬ ‫‪189‬‬

‫ﻧﻤﺎد ﻣﻬﺮ ‪ -‬دوﺳﺘﻲ و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ در اﻳﺮان ‪ -‬در ﭼﻢ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﻧﻤﺎد ﻋﻬﺪ و ﭘﻴﻤﺎن ‪ -‬آﺋﻴﻨﻲ ﻛﻪ از اﻳﺮان ﺑﻪ اروﭘﺎ رﻓﺖ و ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪ‬ ‫ﻣﻬﺮ‬ ‫ﻣﻴﺘﺮا‬ ‫‪190‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫از آﻧﺠﻬﺖ ﻣﻴﺨﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻠﻤﺎت آن ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺦ اﺳﺖ ‪ -‬ﮔﺮوﻟﻔﻨﺪ آﻟﻤﺎﻧﻲ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ رﻣﺰ ﮔﺸﺎﻳﻲ ﻛﺮد‬ ‫ﺧﻂ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫ﻣﻴﺨﻲ‬ ‫‪191‬‬

‫ﺟﻬﺎن آﺧﺮت ﻛﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻬﺎن ﻣﺎدي اﺳﺖ ‪ -‬زرﺗﺸﺖ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻛﺴﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ از وﺟﻮد آن دﻧﻴﺎ ﺧﺒﺮ داد‬ ‫ﺑﻬﺸﺖ‬ ‫ﻣﻴﻨﻮي‬ ‫‪192‬‬
‫ﻳﺎدآوري ﻧﺎم‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫ﻧﺎم ﭼﺸﺘﻲ‬ ‫‪264‬‬
‫واژه اي اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺎزي آن ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺘﺎب‬ ‫ﻧﺴﻚ‬ ‫‪193‬‬

‫ﻳﺘﺎ اﻫﻮ ‪ -‬اﺷﻢ وﻫﻮ ‪ -‬وﻳﻨﮕﻬﻪ ﻫﺎﺗﺎم ﻣﺸﻬﻮر ﺗﺮﻳﻦ آﻧﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻴﺎﻳﺶ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻧﻤﺎز‬ ‫‪194‬‬

‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﻛﻪ ﻓﺎرﺳﻲ آن ﻧﻤﺎز و ﭘﻬﻠﻮي ان ﻧﻴﺎﻳﺶ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎز‬ ‫ﻧﻤﻪ‬ ‫‪195‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ‪ -‬از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺮاﺳﻢ دﻳﻨﻲ ﻫﻢ ﻳﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻴﺮﻧﮓ ‪ -‬ﻓﺮﻳﺐ‬ ‫ﻧﻴﺮﻧﮓ‬ ‫‪196‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺟﻨﻮب ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي آن ﻧﻴﻤﺮوچ ‪ -‬اوﺳﺘﺎﻳﻲ آن رﭘﻴﺘﻮ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻴﻤﺮوز‬ ‫ﻧﻴﻤﺮوچ‬ ‫‪197‬‬
‫رﺳﺎﻳﻲ ‪ -‬ﺷﻴﻮاﻳﻲ‬ ‫ﻫﺌﺮوﺗﺎت‬ ‫‪198‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﻛﻪ در ﭼﻢ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ زﻣﺎن روز را ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ -‬در اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺷﺒﺎﻧﻪ روز اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﻣﺪاد‬ ‫ﻫﺎوﻧﮕﺎه‬ ‫‪199‬‬
‫در وﻧﺪﻳﺪاد ﻧﺎم ﻫﺮات آﻣﺪه اﺳﺖ ‪ -‬در ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻫﺎي دارﻳﻮش ﺑﺰرگ در ﺑﻴﺴﺘﻮن آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻓﺮﮔﺮد اول ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ ﺷﺸﻤﻴﻦ‬
‫ﺷﻬﺮي اﻳﺮاﻧﻲ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﻫﺮات‬ ‫‪200‬‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ آﻓﺮﻳﺪم ﻫﺮات ﺑﻮد ‪ -‬ﻫﺮات ﺗﺎ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﻳﺮان ﺑﻮد‬
‫ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻴﺰ در اوﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭼﻢ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ‬ ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬ ‫ﻫﻢ‬ ‫‪201‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ اﺻﻞ زرﺗﺸﺖ ‪ -‬ﻫﻮﻣﺖ ‪ -‬ﻫﻮﺧﺖ ‪ -‬ﻫﻮورﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﻚ‬ ‫ﻫﻮﺧﺖ‬ ‫‪202‬‬
‫اﻳﻦ واژه اﻛﺜﺮا ﺑﺮاي زﻣﻴﻦ ) زاﻣﻴﺎد ( ﺑﻜﺎر رﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻧﻴﻚ اﻧﺪﻳﺶ‬ ‫ﻫﻮذا‬ ‫‪203‬‬
‫واژه اي اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬روز ‪ 12‬ﻫﺮ ﻣﺎه ﻧﺎم دارد ‪ -‬ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه از ﻫﻮر ‪ +‬ﺷﻴﺪ در ﭼﻢ ﺧﻮرﺷﻴﺪ درﺧﺸﻨﺪه و ﻧﻮراﻧﻲ‬ ‫ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬ ‫ﻫﻮرﺧﺸﻴﺖ‬ ‫‪204‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺗﺎزي آن ﺟﺮﺟﺎن اﺳﺖ ‪ -‬در وﻧﺪﻳﺪاد ﻧﺎم ﮔﺮﮔﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮﮔﺎن‬ ‫ﻫﻮرﻛﺎﻧﻴﺎ ‪ -‬ﻫﻴﺮﻛﺎﻧﻲ‬ ‫‪205‬‬
‫ﻣﺪﺗﻬﺎ اﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻲ اﺷﻜﺎﻧﻴﺎن ﺑﻮد و ﻫﻨﻮز اﺑﻨﻴﻪ ﻫﺎي آن ﺑﺎﻗﻲ اﺳﺖ‬ ‫داﻣﻐﺎن‬ ‫ﻫﻜﺎﺗﻮم ﭘﻠﻴﺲ‬ ‫‪206‬‬
‫واژه اي ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ درﻳﺎﭼﻪ‬ ‫درﻳﺎﭼﻪ‬ ‫وﺋﻴﺮﻳﻪ‬ ‫‪207‬‬
‫واﻳﻮ ﻫﻢ در آرﻳﺎﻳﻲ ﻫﺎ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎد‬ ‫وات‬ ‫‪208‬‬
‫در آﺋﻴﻦ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ ﺷﻤﺎل ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻫﺮﻳﻤﻨﺎن و ﺣﻨﻮب ﺟﺎﻳﮕﺎه اﻫﻮراﻣﺰدا اﺳﺖ ‪ -‬اﭘﺎﺧﺘﺮ ﭘﻬﻠﻮي ﺑﻪ ﭼﻢ ﺷﻤﺎل ‪ -‬در ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﺎﺧﺘﺮ ﺑﻪ ﭼﻢ‬
‫ﺷﻤﺎل‬ ‫واﺧﺘﺮ ‪ -‬ﺑﺎﺧﺘﺮ‬ ‫‪209‬‬
‫ﻏﺮب اﺳﺖ‬
‫در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ وزﻳﺮ دﻫﻘﺎﻧﺎن‪ -‬واﺳﺘﺮ ﻳﻮﺷﺎن ﺳﺎﻻر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ ‪ -‬واژه اي ﭘﻬﻠﻮي‬ ‫ﻛﺸﺎورزان‬ ‫واﺳﺘﺮﺑﻮﺷﺎن‬ ‫‪210‬‬
‫در اوﺳﺘﺎﻳﻲ وچ ‪ -‬در ﭘﻬﻠﻮي واج در ﭼﻢ ﮔﻮﻳﺶ اﺳﺖ‬ ‫ﮔﻮﻳﺶ‬ ‫وچ‬ ‫‪211‬‬
‫ﻫﺮﻳﻚ از واژه ﻫﺎي اوﺳﺘﺎ را وﭼﻨﮓ ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ ‪ -‬از رﻳﺸﻪ وﭼﻪ ﺑﻪ ﭼﻢ ﮔﻔﺘﻦ اﺳﺖ‬ ‫واژه ﻫﺎي اوﺳﺘﺎ‬ ‫وﭼﻨﮓ‬ ‫‪212‬‬
‫ﻓﺮوزان ‪ -‬روﺷﻦ‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫وﺧﺸﻨﺪ‬ ‫‪268‬‬
‫اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از آﺛﺎر ﻫﻨﺪﻳﺎن اﺳﺖ و ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اوﺳﺘﺎي اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ اﺳﻨﺎد ﻫﻨﺪ و اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫ودا ‪ -‬وﻳﺪ‬ ‫‪213‬‬

‫ﻇﻬﻮر ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه اﻳﺮاﻧﻴﺎن ‪ -‬او از ﻧﮋاد ﻛﻴﺎﻧﻴﺎن اﺳﺖ و ﺑﻬﺮام ﻧﺎم دارد و ﺷﺎه ﺑﻬﺮام ورﺟﺎوﻧﺪ ﻧﺎم دارد ﻛﻪ اﻳﺮان را آﺑﺎد ﻣﻴﻜﻨﺪ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺎﻳﻪ‬ ‫ورﺟﺎوﻧﺪ‬ ‫‪214‬‬

‫ﭘﻬﻠﻮي آن ورون ﺑﻪ ﭼﻢ ﺷﻬﻮت و ﻓﺴﺎد اﺳﺖ‬ ‫ﻓﺴﺎد‬ ‫ورن‬ ‫‪215‬‬

‫روز ‪ 20‬ﻣﺎه اﻳﺮاﻧﻲ ‪ -‬واژه اي ﻣﻘﺪس ‪ -‬ﻧﺎم ﺳﺘﺎره ﻣﺮﻳﺦ ‪ -‬آﺗﺶ ﻣﻘﺪس آذر ﺑﻬﺮام ‪ -‬ﻧﺎم ﺳﺮود ﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﻬﺮام ﻳﺸﺖ ﻧﺎم ﺑﺰرﮔﺎن‬
‫ﺑﻬﺮام‬ ‫ورﻫﺮام‬ ‫‪216‬‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ = ﺑﻬﺮام ﮔﻮر ‪ -‬ﺑﻬﺮام ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﻮدرز ‪ -‬ﺑﻬﺮام ﭼﻮﺑﻴﻦ ‪ -‬ﺑﻬﺮام ورﺟﺎوﻧﺪ ﭘﺎدﺷﺎه اﻳﺮاﻧﻲ در زﻣﺎن ﻛﻴﺎﻧﻴﺎن‬
‫و او‬ ‫ﻣﺘﻮن اﻳﺮاﻧﻲ‬ ‫وش‬ ‫‪267‬‬
‫در ﭼﻢ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺿﺪ دﻳﻮان اﺳﺖ ‪ -‬ﻧﻮﻋﻲ ﻛﺘﺐ ﻗﺎﻧﻮن و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻳﺴﺘﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺘﺎب دﻳﻨﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن‬ ‫وﻧﺪﻳﺪاد‬ ‫‪217‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﮔﺎﺗﻬﺎ ‪ -‬در ﭼﻢ اﻗﺘﺪار ﻧﻴﻚ و ﻛﺸﻮر درﺳﺖ و ﺧﻮب اﺳﺖ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ‪ 5‬ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺎﺗﻬﺎ‬ ‫وﻫﻮﺧﺸﺘﺮ ﮔﺎت‬ ‫‪218‬‬
‫در ﭼﻢ ﻣﻨﺶ ﻧﻴﻚ و درﺳﺖ اﺳﺖ ‪ -‬در ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻨﺶ درﺳﺖ و ﺑﻬﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺨﺸﻲ از اوﺳﺘﺎ‬ ‫وﻫﻮﻣﻨﺪ ﻳﺸﺖ‬ ‫‪219‬‬
‫ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﮔﺎﺗﻬﺎ در ﭼﻢ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻧﻴﻜﻮﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ‪ 5‬ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺎﺗﻬﺎ‬ ‫وﻫﻴﺸﺘﻮاﺷﺖ ﮔﺎت‬ ‫‪220‬‬
‫ﺟﻤﺸﻴﺪ ﺷﺎه ﻃﺒﻘﻪ دﻳﻨﻲ ﻛﺸﻮر را ﻣﻜﺎﻧﻲ ﺳﺎﺧﺖ و آﻧﺎن را از اﻣﻮر داﺧﻠﻲ ﻛﺸﻮر ﻣﻨﻊ ﻛﺮد‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻃﺒﻘﻪ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ‪ -‬روﺣﺎﻧﻴﻮن‬ ‫ﻛﺎﺗﻮزﻳﺎن‬ ‫‪221‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه ‪ -‬ﺣﺎﺻﻞ و ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺎري‬ ‫ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻛﺎرﻧﺎﻣﻚ‬ ‫‪250‬‬
‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﭼﻢ ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻫﻢ وﺳﻴﻠﻪ ﺟﺮﺣﻲ در اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن‬ ‫اﺑﺰار ﺟﺮاﺣﻲ‬ ‫ﻛﺮت‬ ‫‪222‬‬
‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﺧﻴﺮ ﺧﻮاﻫﻲ ) ﺛﻮاب ( اﺳﺖ ﭘﻬﻠﻮي آن ﻛﺮﭘﻚ اﺳﺖ‬ ‫ﻛﺮﻓﻪ ﮔﺮ‬ ‫ﻛﺮﻓﻪ‬ ‫‪223‬‬
‫ﺟﻨﻮب = ﻛﺴﺖ ﻧﻴﻤﺮوچ‬ ‫ﺷﺮق = ﻛﺴﺖ ﺧﻮرآﺳﺎن ﻏﺮب=ﻛﺴﺖ ﺧﻮروران ﺷﻤﺎل = ﻛﺴﺖ اﭘﺎﺧﺘﺮ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﺟﻬﺖ اﺻﻠﻲ‬ ‫ﻛﺴﺖ‬ ‫‪224‬‬

‫دژي ﻛﻪ ﺳﻴﺎوش ﭘﺲ از ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺗﻮران ﺑﻨﺎ ﻛﺮد در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ اﻳﺮان ‪ -‬ﭘﺮﻓﺴﻮر ﻛﺮﻳﺴﻨﺴﻦ ﻧﻴﺰ ﺧﺒﺮ از دژي در ﻛﻮﻫﻬﺎ داد‬ ‫ﻛﻨﻚ ﺳﻴﺎوش‬ ‫ﻛﻨﻜﻪ ‪ -‬دژ ﺳﻴﺎوش‬ ‫‪225‬‬

‫ﺑﺎﻧﻮ ‪ -‬دﺧﺖ ﻣﺠﺮد‬ ‫در ﻛﺎرﻧﺎﻣﻪ اردﺷﻴﺮ ﭘﺎﭘﻜﺎن‬ ‫ﻛﻨﻴﺰك‬ ‫‪277‬‬

‫ﺑﻪ ﭼﻢ ﭘﺎدﺷﺎه ‪ -‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوا اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ :‬ﻛﻴﻜﺎووس ‪ -‬ﻛﻲ آرش ‪ -‬ﻛﻲ ﺧﺴﺮو ‪ -‬ﻛﻲ ﮔﺸﺘﺎﺳﺐ ‪ -‬ﻛﻴﻮﻣﺮث‬ ‫ﻛﻮي‬ ‫ﻛﻲ‬ ‫‪226‬‬
‫در ﭘﻬﻠﻮي ﻳﺎﺗﻮﻛﻴﻪ اﺳﺖ ‪ -‬در اوﺳﺘﺎ ﻳﺎﺗﻮ ‪ -‬در ﻓﺎرﺳﻲ روان ﺟﺎدو اﺳﺖ‬ ‫ﺟﺎدو‬ ‫ﻳﺎﺗﻮ‬ ‫‪227‬‬
‫اوﺳﺘﺎﻳﻲ آن ﺑﻪ ﭼﻢ در ﺧﻮر ﺳﺘﺎﻳﺶ اﺳﺖ‬ ‫ﻳﺰد‬ ‫ﻳﺰ ‪ -‬ﻳﺸﻦ ‪ -‬ﻳﺰدان‬ ‫‪228‬‬
‫در ﭼﻢ در ﺧﻮر ﺳﺘﺎﻳﺶ و ﺑﺰرگ ﻫﻤﻪ اﺳﺖ‬ ‫ﻧﺎم ﺧﺪاوﻧﺪ‬ ‫ﻳﺰدان‬ ‫‪229‬‬
‫ﺟﺸﻦ ﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﭼﻮن ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻘﺪس و ﺳﺘﺎﻳﺶ از ﺧﺪاوﻧﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ از ﻳﺴﻦ و ﻳﺰدان ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﺟﺸﻦ‬ ‫ﻳﺴﻦ‬ ‫‪230‬‬
‫در ﭼﻢ ﻧﻴﺎﻳﺶ و ﺳﺘﺎﻳﺶ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ‪ -‬ﺟﺸﻦ ﻧﻴﺰ از ﻳﺴﻨﺎ اوﺳﺘﺎﻳﻲ آﻣﺪه اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ اوﺳﺘﺎ‬ ‫ﻳﺴﻨﺎ ‪ -‬ﻳﺸﺖ‬ ‫‪231‬‬
 ‫ﺑﻪ ﻧﺎم دادار هﻮرﻣﺰد‬

‫واژه ﻧﺎﻣﻪ اوﺳﺘﺎﻳﻲ ‪ -‬ﭘﻬﻠﻮي‬

‫ﺑﻦ ﻣﺎﻳﻪ اﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎرﻫﺎ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﻬﻠﻮي ‪ -‬اﺳﺘﺎد ﺑﻬﺮام ﻓﺮه وﺷﻲ‬
‫داﻧﺸﻨﺎﻣﻪ ﻣﺰدﻳﺴﻨﺎ ‪ -‬دﻛﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ اوﺷﻴﺪري‬
‫ﭘﻴﺎم زرﺗﺸﺖ ‪ -‬دﻛﺘﺮ ﻋﻠﻲ اﻛﺒﺮ ﺟﻌﻔﺮي ‪ -‬ﺧﺎور ﺷﻨﺎس اﻳﺮاﻧﻲ‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺎت ﭘﺎرﺳﻲ ﻋﻤﻴﺪ ‪ -‬ﺣﺴﻦ ﻋﻤﻴﺪ‬
‫ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﻪ ﭘﺮﻓﺴﻮر ﻓﺮﻳﺪون ﺟﻨﻴﺪي‬
‫‪www.ariarman.com‬‬ ‫ﮔﺮدآوري ‪ :‬ارﺷﺎم ﭘﺎرﺳﻲ‬