LÂLE DEVRI

Pasarofça Antlaşması neticesinde ortaya çıkan barısı iyi kullanmak isteyen

Osmanlılar, artik Avrupa karsısında savunma durumunda kalacağını
anladığından, Balkanlardaki sinir kalelerini tahkim etme, bölge halkını
yanında tutmak için vergileri azaltma siyaseti uygulamaya ağırlık
vermekteydi. Damat Đbrahim Pasa, Osmanlılara üstünlük kurmuş olan
Avrupa’yı her yönüyle tanımak için Avrupa başkentlerine elçiler göndertti.
1718-1730 yılları arasındaki bu dönem, sanatta lâle motifinin islenmesi
sebebiyle "Lâle Devri" adıyla anılmaktadır. Bu dönemde matbaa açılması,
çini ve kumaş fabrikası kurulması gibi bazı müspet yenilikler yapılmışsa da,
III. Ahmet ve saray çevresinin şaşalı eğlenceleri ve harcamaları
huzursuzluğu artırmaktaydı. Damat Đbrahim Paşa’nın, Đran’a karsı başlatılan
savaşta (1722) kesin netice alamaması ve uzayan savaş esnasında
Tebriz'in sadrazamın gizli emriyle Đran’a terk edildiği haberi, muhalefetin
harekete geçmesine yetti.

Patrona Halil Ayaklanması’nın patlak vermesiyle bu dönem sona eriyordu.

Damat Đbrahim Pasa ve yakınlarıyla Sultan III. Ahmet asiler tarafından
katledildiler (1730)Bu olayın ardından III. Ahmet'in yeğeni I.Mustafa
hükümdarlığa getirildi. (1730-1754). Kafkaslardaki sinir olaylarını bahane
eden Rusya, Kirim Tatarlarına karsı büyük bir saldırı başlattı. Azak ve
Bahçesaray Rusların eline geçti (1739). Fransa’nın da teşvikiyle
Osmanlılar, Rusya'ya karsı savaş ilân etti. Rusya’nın yanında savaşa
katılan Avusturya da, Eflâk ve Bogdan'a girmişti. Osmanlılar iki cephede de
büyük basarılar kazandılar. Prusya, Fransa ve Đsveç’in Osmanlılara
yakınlaşması, Osmanlılar karsısında ummadıkları bir yenilgi tadan Rusya
ve Avusturya’yı barış yapmaya zorladı. Bu savaş sırasında tekrar
Osmanlıların eline geçen Belgrat'ta bir anlaşma imzalandı (18 Eylül 1739).
Belgrat Anlaşmasıyla, Avusturya, Pasarofça barısıyla elde ettikleri tüm
topraklardan geri çekildiler. Ruslar da Azak’ı terk ederek bölgedeki kıyı ve
deniz ticaretinin Osmanlı gemileriyle yapılmasını kabul etti. Bu anlaşma
geçici de olsa Osmanlıların toparlanmasını sağlamıştır. Savaşta Türklerin
tarafını tutan Fransa'yla, Kanuni döneminde tanınan imtiyazları genişleten
ve süre tahdidi koymayan yeni bir kapitülâsyon antlaşması imzalanmıştır
(1740). Damat Đbrahim Pasa zamanında başlayan Iran savaşları Lâle
Devri'nden sonra da devam etmekteydi. Ruslar, çöküş dönemine giren
Safarilerin elindeki Azerbaycan ve Dağıstan’ı işgal etmişlerdi.

Şirvan halkının talebi üzerine Osmanlılar duruma müdahale etmiş, iki ülke
arasında çıkabilecek savaş Fransa’nın araya girmesiyle önlenmişti.
Rusya’nın kuzeydeki işgaline karsın Osmanlılar da Güney Azerbaycan’ı
topraklarına kattılar. Sah Tahmasp 1732'de Osmanlılar ile barış yaptı. Bu

http://vasetuge.blogspot.com/
durumu kabullenemeyen Afşar Nadir Bey, Sah Tahmasp'i devirerek kendi
hâkimiyetini ilan etti (1736). Osmanlılar bazı toprakları Nadir Han'a
bırakmaya razı oldu. Her iki taraf için de yıpratıcı olan bu uzun savaşlar,
Kasr-i Şirin antlaşmasıyla çizilen sınırların aynen kabul edildiği 1746
anlaşmasıyla son bulmuştur.

I.Mahmut döneminde, basarîli savaşların yani sıra, ordu içinde de yeni

düzenlemelere gidilmiştir. Aslen Fransız olup Osmanlı hizmetine girerek
beylerbeyi olan Ahmet Pasa, Humbaracı Ocağı’nı kurarak (1734), bati
savaş tekniklerini burada hayata geçirmiş idi. I.Mahmut'un üvey kardeşi III.
Osman’ın (1754-1757) yerine geçen, amcaoğlu III. Mustafa (1757-1773)
zamanında da ordu içerisinde bazı ıslahatlar devam ettirilmiştir. Nitekim
onun döneminde Tophane ıslah edilerek yeni ve güçlü toplar dökülmüş,
donanma yenilenmiştir. Ancak, Rusya ile başlayan harpler bu yeniliklerin
yeterli olmadığını gösterecektir.

Kaynak: Osmanlı tarihi

VASETÜGE

mailto:vasetuge@gmail.com

http://vasetuge.blogspot.com/