Hoe maak ik een waardevolle sociale ervaring van het wachten in een rij?

Rosa Fransman Interactive Performance Design & Games 2013

The compulsory immobility of the queuer induces exaggerated, but no less palpable, feelings of powerlessness, boredom, stress,

frustration, anxious, watchfulness,

and even on occasion uncontrolled rage.

By Kevin Gray - The Legal Order of the Queue

H o o f d s t u k k e n
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Inleiding Definities Wachtrijen Verschillen en overeenkomsten vrijwillige rijen Playtestdagboek Conclusies Visie En nu? Bronvermelding

De gemiddelde persoon wacht minstens drie jaar van zijn of haar leven

1. Inleiding
Hoe maak ik een waardevolle sociale ervaring van het wachten in een rij? Ik wil je afleiden tijdens dat verschikkelijke wachten. Ik wil je iets te doen geven. Ik wil je een verhaal vertellen. De rij op zich is al een ervaring. Je wil in deze rij staan. Vergeet het wachten en geniet van de rij. Dompel je onder in deze rij. Zo begon ik mijn onderzoek. Een manier van afleiding vinden voor in een wachtrij. Entertainment. Maar mijn onderzoek werd al snel veel meer dan het bedenken van een afleidingsmanoeuvre. In dit onderzoek probeer ik de regels van een wachtrij helder te krijgen en te onderzoeken hoe ik van verschillende wachtrijen waardevolle sociale ervaringen kan maken. Het is een onderzoek naar het bepalen van gedrag van mensen in groepsverband en deze gedragspatronen te gebruiken en in te zetten voor spel. In dit onderzoeksdocument ga ik vooral in op de onderdelen van het onderzoek die direct van invloed waren op wat ik tijdens mijn afstudeerexamen presenteer. Dit is een weergave van mijn ontdekkingen verdeeld over verschillende hoofdstukken. Het is misschien geen logisch oorzaak -> gevolg document maar het illustreert mijn onderzoekspad en hoe ik ben gekomen waar ik nu ben.

2. Definities
Voor we beginnen wil ik mijn definities van onderstaande termen delen. Deze zijn discutabel, maar dit is hoe ik ze binnen dit onderzoek definieer. Wat is een wachtrij? Een wachtrij is een rij mensen in een lijnvorm die allemaal n en hetzelfde product of dienst verlangen. Mensen in een wachtrij staan stil in ruimte en tijd. Staan in een wachtrij betekent dat je op dat moment niet bijdraagt aan de maatschappij. Een wachtrij valt op te delen in twee soorten: 1. De gedwongen wachtrij Deze rij is verplicht. In deze rij heerst over het algemeent een gevoel van onrust, haast, ergernis en woede. Er is een primaire levensbehoefte of wettelijke verplichting tot deze rij. Voorbeelden: dokter, gemeentehuis, toilet. 2. De vrijwillige wachtrij Het uiteindelijk te verkrijgen product of de dienst is vrijwillig, geen noodzaak. Dat veranderd de context van de rij in zijn geheel. Een cruciale drijfveer voor het deelnemen aan de vrijwillige wachtrij is de opbrengst die het wachten levert. De investering betaalt zichzelf terug in een vorm van tevredenheid over het product of de dienst. Hoe meer een mens investeert, of dat nou geld of tijd is, hoe minder deze persoon aan zichzelf toe zal geven dat iets tegenvalt. Voorbeelden: festival, concert, nieuwe iPhone. Rij Ziggo Dome In dit onderzoek praat ik over de rij van de Ziggo Dome voorafgaand aan popconcerten die een doelgroep aanspreken van tussen de 13 en 35 jaar oud. Wachtenden Mensen in een wachtrij. Magic circle of play* De al dan niet zichtbare grens waarbinnen de regels van het spel gelden. Pervasive game** Een pervasive game is een spel die n of meer prominente eigenschappen heeft die de contractuele magic circle of play ruimtelijk, tijdelijk of sociaal verbreden en/of uitbreiden.

Ruimtelijke uitbreiding Een speler van een pervasive game draagt de magic circle met zich mee. Er is geen vaste plek waar het spel gespeeld wordt. De magic circle van een pervasive game kan zich ook op meerdere platformen tegelijk bevinden, bijvoorbeeld online n in de echte wereld. Je spreekt dan van een multi-ruimtelijke magic circle. Tijdelijke uitbreiding Een pervasive game heeft niet per definitie een helder speelmoment. Het is niet vanzelfsprekend dat de speler besluit wanneer het spel begint, pauzeert en afloopt. Een pervasive game kan integreren met het dagelijks leven van een speler. Sociale uitbreiding Een directe consequentie van ruimtelijke en tijdelijke uitbreidingen van de magic circle is dat buitenstaanders onderdeel van de magic circle worden. De participatie van buitenstaanders komt in verschillende vormen en maten; van toeschouwer tot volwaardige deelnemer. Zo, nu staan we weer met de neuzen dezelfde kant op. Laten we beginnen.

3. Wachtrijen
The magic cirle of play van wachtrijen. Verschillende wachtrijen hebben verschillende magic circles of play. Om deze te kunnen definieren kijken we eerst naar wat algemene regels en wetten van alle wachtrijen. Een rij bestaat alleen als er een bepaalde vorm van schaarste is van het gewenste product. Voorbeelden: Popconcert: er kan een beperkt aantal mensen vooraan staan Iphone: er is op de dag van de release maar een beperkt aantal Iphones beschikbaar Gemeentehuis: er is een beperkt aantal medewerkers beschikbaar om van dienst te zijn. Verschillen in achtergrond, klasse, reputatie, opleiding of sociaal-economische status tellen niet mee in een wachtrij. De status van de wachtende wordt bepaald door de kille neutrale datum van sequentile aankomst in de lijn. Het proces van wachten is pijnlijk en vrijwel altijd beschreven als een negatieve ervaring. Wachttijd is dode tijd en dode, lege tijd weegt gevoelsmatig zwaarder dan productief bestede tijd. Wachten in de rij is een vorm van gevangenschap waarin men niet gestraft wordt voor een eigen overtreden, maar voor de inefficientie van degenen die het wachten opleggen. (Morrow 1984: 65). Hoe langer je in een wachtrij staat, hoe moeilijker het wordt om de rij te verlaten. Hoe meer er door een wachtende genvesteerd wordt in een rij hoe meer het product of dienst bij voorbaat waard wordt. De wachtende bezit tijdelijk een stuk fysiek terrein welke zijn of haar rang binnen de rij bepaalt. Het is een mobiel stuk land dat meereist met de eigenaar. Dit bezit wordt gedurende de rij verdedigd tegen nieuwkomers. ***

Deze wetten gelden voor alle soorten rijen. Zowel verplichte als vrijwillige rijen. Voor de rest van mijn onderzoek heb ik besloten om mij te richten op vrijwillige rijen. Ik voelde meer ruimte voor speelsheid in de vrijwillige rij en het fascineert mij dat mensen in deze rijen gaan staan. Ik onderzoek wat de meerwaarde is van vrijwillig in de rij staan. Uit een onderzoek wat ik in mijn omgeving afnam blijkt dat vrijwillige wachtrijen af en toe ook als leuk bestempeld worden. Er heerst een zeker gevoel van voorpret in de rij en deze rij is: De moeite waard. Toch heerst er, zoals eerder genoemd, ontevredenheid over het concept wachten. Vrijwel iedereen vind het te lang duren; waardeloze tijdsverspilling.

4. Verschillen en overeenkomsten vrijwillige rijen

Vrijwillige rijen hebben overeenkomsten maar zeker ook verschillen. Ik heb de eigenschappen van een aantal van deze rijen in kaart gebracht o m vervolgens voor deze verschillende rijen spellen te kunnen ontwerpen.

Verwachtingen

en

Verlangens

Verschillende

Rijen

Efteling Hoewel ik weinig diepgaand onderzoek gedaan heb naar deze rij zie ik veel potentie in deze rij. Er is veel frustratie om en tijdens deze rij terwijl hij volgens mij erg veel ruimte is voor spel. De sprookjesachtige verhaalwereld wordt onderbroken door meerdere malen op een dag in wachtrijen te staan. Wachtenden zijn over het algemeen wel ingesteld op de rij en verwachten het wachten. Op de website van de efteling wordt de drukte van het park in kaart gebracht. Zo probeert de Efteling haar gasten te stimuleren om de drukte te verspreiden en de wachttijden te verkorten. Stedelijk Museum De wachtrij van het stedelijk museum is over het algemeen vrij kort (<30 min) en mensen verwachten deze wachttijd ook. Daarom is hier weinig onvrede of irritatie. Er is echter n groep die deze wachtrij slecht kan hebben: mensen met een museumjaarkaart. Zij verwachten een prioriteitsbehandeling omdat ze hier in genvesteerd hebben. Hun afgekochte status werkt nu niet. Ze hebben geld genvesteerd om tijd te kunnen besparen en raken gerriteerd door het feit dat ze nu weer evenveel waard zijn als de rest van de mensen in de rij. London Dungeon Deze rij speelt ook met de verwachtingen van mensen. De London dungeon staat bekend om haar urenlange rijen. Maar wat ik niet wist toen ik er in ging staan, was dat de rij buiten de Dungeon de eerste zou zijn van vier rijen. Hoewel de London Dungeon erg haar best heeft gedaan om de drie hier op volgende rijen al helemaal in de sfeer van de Dungeon te gieten voelde ik me zwaar opgelicht. In de tweede rij weet je ook niet dat er nog een derde rij komt, enz. Het frustreert me mateloos iedere keer dat er wr een rij tevoorschijn komt. Ziggo Dome eerste 100 wachtenden Ik heb veel tijd doorgebracht in deze rij. Deze mensen fascineerden mij. Ze zijn geobsedeerd door het vooraan staan. Er zijn verschillende motieven om vooraan te willen staan. Een minderheid van deze mensen moet ltijd vooraan bij een concert, anders hoeft het hele concert niet meer. Het overgrote deel wilde vooraan staan om zo dicht mogelijk bij de artiest te staan. Ik kreeg een unieke positie binnen deze rij. Ik mocht me onder deze mensen begeven omdat ik hun plaats niet kwam afnemen. Ik was geen gevaar voor hun positie en status binnen de rij. Opvallend is dat deze rij veel einzelgangers bevatte voor een aanzienlijk sociale ervaring. Er heerst

Rij Lowlands

Lowlands Ik heb de Lowlands-gangers genterviewd. Ik heb ze gevraagd naar hun verlangens en verwachtingen van specifiek dit jaar lowlands. Ik heb zowel desk-research gedaan als live interviews afgenomen. Uit de antwoorden blijft dat niemand het over de inhoud van het festival heeft maar des te meer over verbroedering. Het gaat om het Lowlandsgevoel. Drie dagen weg zijn van de maatschappij en samen met de andere Lowlands-gangers een minimaatschappij opbouwen. Een subcultuur waarvan alleen die mensen die daar aanwezig waren hebben meegemaakt wat er mee te maken viel. Om te representeren dat ze onderdeel waren van die specifieke subsultuur worden de lowlands-armbandjes vaak nog jaren gedragen, als een soort trofeen. Ik vraag me af wat ervoor zorgt dat mensen deze samenlevingsregels pas laten gelden als de poorten van lowlands open zijn. Alle omstandigheden zijn veel vaker voor handen, en zeker in de rij van Lowlands zijn ze al aanwezig. Zou ik een spel kunnen maken waardoor de verbroedering al in de rij begint? Fun fact: Lowlands-gangers zijn verslaafd aan het Lowlandsgevoel en kunnen nu al bevestigen dat ze volgend jaar, en het jaar daarop, weer gaan. Feitelijk staan Lowlandsgangers jarenlang mentaal in de rij.

deze rij bewegingsvrijheid. De wachtenden kunnen de rij verlaten om eten te halen, te plassen of even de benen te strekken. Sociale contole Deze rij heeft een eigen manier van sociale controle bedacht. Op volgorde van betreding van de rij wordt iedereen gemarkeerd met een cijfer die zijn of haar positie in de rij aangeeft. Dit geeft deze rij bewegingsvrijheid. De wachtenden kunnen de rij verlaten om eten te halen, te plassen of even de benen te strekken.
Mini-subcultuur; rij Ziggo Dome

Anekdote uit de rij: Maar, wat je niet weet is dat het eerste concert van P!nk heel bijzonder voor mij was. Mijn vriendin werd ziek en zij was heel groot fan van P!nk. Ik heb haar beloofd om voor haar naar het concert te gaan. Zij heeft het zelf nooit meer mee kunnen maken. Heb je dat haar ooit kunnen vertellen? Nee, nooit, Hoop je dat je ooit de kans krijgt om het te vertellen? Ja dat hoop ik wel.. En ik denk dat ze wel iets weet. Bij ieder concert tijdens het nummer Just like a pill ligt ze op haar rug op het podium met n hand in het publiek. Iedereen probeert haar hand vast te houden maar twee concerten achter elkaar koos ze voor mijn hand. Die liet ze het hele nummer niet meer los.

een gevoel van dwang en obsessie in deze rij. De rij verveelt zich en heeft behoefte aan een spel, ze zijn daarom blij om met me te praten en me te helpen met mijn onderzoek. Op mijn vraag of ze ook zouden willen spelen met mensen verderop in de rij antwoorden ze volmondig: Nee, met hun willen we niets te maken hebben; die mensen mogen niet te dichtbij komen. Het is alsof ze uit een andere kaste komen. Geld versus Fandom Het is mogelijk om een hogere positie in deze rij af te kopen. Door een hoger bedrag voor je kaartje te betalen mag je eerder naar binnen dan de normale rij. Eigenaren van deze zogeheten gold tickets komen nog steeds erg vroeg in de rij staan om de eerste van de eersten te zijn. Er bestaat veel vijandigheid tussen de gewone en de gold ticketrij. De fans in de gewone rij vinden het niet eerlijk, zij zijn (naar eigen zeggen) grotere fans maar kunnen dat extra geld gewoon niet missen. De gold ticketrij vindt op zijn beurt dat iedereen gewoon zon duurder kaartje had kunnen kopen, en dat het dus gewoon hun eigen schuld is. De twee rijen willen niets met elkaar te maken hebben. Wanneer er door de wachtenden van de gewone rij naar gevraagd wordt laten de bewakers van de rij in het midden hoe veel van deze kaartjes er precies beschikbaar zijn om meer onvrede te voorkomen. Aan mij vertellen ze wel het exacte aantal en het zijn er twee keer zoveel als waarover gespeculeerd wordt in de normale rij. Sociale contole Deze rij heeft een eigen manier van sociale controle bedacht. Op volgorde van betreding van de rij wordt iedereen gemarkeerd met een cijfer die zijn of haar positie in de rij aangeeft. Dit geeft

#1 in de rij voor P!nk bij Ziggo Dome

Ziggo Dome Rest De rest van de rij is een stuk meer ontspannen. Mensen komen een aantal uur voordat de deuren open gaan. Ze willen niet achteraan staan en spreken met hun gezelschap af om bijvoorbeeld in de rij samen te dineren (lees: een patatje eten) of een drankje te doen. Het is een sociale aangelegenheid. Duos en vriendengroepjes vormen samen een compacte massa. Regelmatig verlaat een deel van de groep de rij om de groep te voorzien van eten of drinken, de rest van de groep houdt dan hun plaats bezet. Deze wachtenden staan open voor een spel in de wachtrij. Zeker als het buiten nog koud is kunnen ze wel wat afleiding en activiteit gebruiken.

5. Playtest-dagboek
Het volgende hoofdstuk is een chronologisch verslag van de playtests die ik heb gedraaid. Ik heb een aantal playtests geselecteerd en rechtstreeks van mijn onderzoeksblog gekopieerd om een kijkje te geven in mijn gedachtenproces tijdens het onderzoek. Hier en daar heb ik wel het een en ander toegevoegd om bepaalde dingen te verhelderen. Wanneer je alleen genteresseerd bent in de conclusies van de playtests kun je dit hoofdstuk overslaan en doorbladeren naar het volgende hoofdstuk, hier vind je een overzicht van de testresultaten en conclusies. Als je nog meer wil lezen kun je terecht op mijn blog.

28-03 Playtest-props

met een brede glimlach weg. Sommige mensen snapte het niet. Er kwam een puberige knul op me af met zon typisch testosteron-beladen loopje wat alleen jongens van die leeftijd kunnen. Hij vroeg of ik soms drugs op had, want waarom zou ik anders met bellenblaas aan het spelen zijn. Hij geloofde niet in zomaar, of mooi, of potisch. Leek me duidelijk dat hij naar het stedelijk museum moest voor CKV. Conclusies Er staat niet altijd een wachtrij bij het Stedelijk Museum Wanneer ik mezelf als performer neerzet in de openbare ruimte kan ik mensen verleiden om mijn publiek te worden en een speelse situatie creeren.

Aannames: Mensen in een rij vinden het leuk om iets te doen te krijgen in een rij. Mensen doen automatisch iets met een aangereikte ballon. Een ballon waar een doel aan is gegeven zal gaan reizen. Ik ga morgen hele simpele tesjes doen. Vanuit de resultaten bedenk ik nieuwe testjes. Omdat het paas-weekend is staan er als het goed is massas van rijen bij musea. 29-03 Let the games begin Playtest #1 gaat niet zoals gewenst. Het is inmiddels 13.00, ik zit al ruim 2 uur te wachten. Te wachten op wachtenden. Wachten op een concept over wachten. Het is koud. Het sneeuwt. Ik verveel me. Ik probeer mezelf te vermaken. Ik had bellenblaadzwaardjes meegenomen. Voor de mensen in de rij. Nu ik zelf in een one-man rij sta te wachten mag ik het zelf wel gebruiken, besluit ik. Bellen blazen in de sneeuw. Best wel sprookjesachtig. Ik denk dat het een bijzonder gezicht is, want mensen reageren. Mensen beginnen fotos van me te maken en achter mijn bellen aan te rennen. Ik probeer te zien of de mensen die IN het Stedelijk zijn er iets van zien Kan het niet goed zien maar ik weet zeker dat veel bezoekers me hebben gezien. Veel mensen hebben met mij en mijn belletjes gespeeld; kleine kinderen, maar ook grote mensen, en alles er tussen in. Een meneer kwam naar me toe, het enige wat hij zei:beautiful, en fietste
Speel met me

31-03 Playtesting; de omstandigheden

Ziggo Dome

Ik arriveerde rond kwart voor vier. Er waren een stuk of 70 mensen in de rij. De omstandigheden waren zoals ik verwacht: groepjes vrienden, goed voorbereid op lang wachten (eten, dekentjes) en klaar voor een feestje (wijntjes en biertjes). Er heerste een relaxte sfeer maar het was wel erg koud en winderig. Mensen zijn veel fotos aan het maken van elkaar en zichzelf en verder zijn ze aan het kletsen. Ik vang op dat het publiek behoefte heeft aan een muziekje.

Conclusie Wachtenden op een popconcert hebben behoefte aan muziek in de wachtrij. Het wachten in een vrijwillige wachtrij is een extensie van wat komen gaat: het feestje wordt langer gemaakt, en dat maakt het tot een waardig moment om te vereeuwigen.

31-03

Playtesting; balloons

Ziggo Dome

Test nummer n bestond simpelweg uit: Ik gooi een ballon op, wat doet het publiek er mee? Met de aanname dat mensen met deze ballon zouden gaan spelen, door middel van overgooien en hooghouden. Door de wind was deze test niet goed uitvoerbaar. Een kleine ballon vloog direct de rij uit (voordat ik er een foto van kon maken). Ik besloot drie balonnen aan elkaar te knopen, dat had hetzelfde effect, meteen weg. Ik besloot de ballonnen over de grond te laten reizen. Zo bleven ze langer in de rij, maar mensen speelden er niet echt mee. Ze gaven het trosje wel een trap maar dat was meer zodat hij niet meer in hun weg lag.

Ik besloot een grote ballon over de grond te laten reizen, die ging meteen stuk doordat iemand er op ging staan. De volgende grote ballon toch weer boven het publiek los gelaten. Deze werd opgevangen en er werd even heen en weer mee gegooid. Deze ballon bevestigde mijn eerdere hypothese, al had ik het idee dat deze ballon eerder werd weggeduwd dan dat er sprake was van speelse interactie maar dat was de hypothese ook niet. Vrij snel werd de ballon echter weer opgepikt door de wind en woooshj, weg was hij. De meisjes naast mij in de rij begonnen interesse te tonen in mijn ballonnen-perikelen. Ik gaf ze ballonnen. Ze werden er blij van en speelden er mee. Ze zeiden dat de ballonnen een goede afleiding waren van de kou. Het was heel vreend toen ze mij vroegen of ik helemaal alleen naar het concert ging, en ik antwoordde dat ik alleen maar in de rij kwam staan.

31-03 Een ballon waar een doel aan is gegeven zal gaan reizen.
Ziggo Dome

Test: Een grote ballon, met een duidelijk doel er op geschreven zal zijn doel bereiken. Ik heb de ballon bij deze test aan iemand gegeven met de vraag of ze me wilde helpen door de ballon door te geven. Resultaat: De ballon werd doorgegeven, zeker zon 10 rijen/personen ver. Toen is de ballon in de lucht terrecht gekomen en, hoewel hij veel aandacht trok, belandde hij vrij snel hierna toch op de grond waar het te verwachten noodlot toesloeg en de ballon knapte. Ik denk dat het feit dat de ballon op een gegeven moment niet meer persoonlijk werd doorgegeven ervoor zorgde dat mensen er geen belang meer bij hadden om te ballon door te geven. Het doel werd onpersoonlijk en hierdoor onbelangrijk. Doordat de ballon niet meer persoonlijk werd doorgegeven leek de ballon ook van niemand te zijn. Het leek meer een overblijfsel van een ander feestje of iets dergelijks, niet iets wat NU van belang was. Het antwoord op mijn hypothese is dus deels: Ja, een ballon met een doel gaat reizen. Mensen zijn bereid om te helpen het doel te volbrengen. Maar er zitten wel voorwaarden aan; wanneer de ballon niet persoonlijk wordt doorgegeven is de bereidheid en het begrip van de gebruiker weg en is de hypothese onwaar. Conclusie Een ballon met een helder doel gaat reizen onder de voorwaarde dat mensen een heldere uitnodiging krijgen om te ballon door te geven, door bijvoorbeeld de ballon aangereikt te krijgen van een ander.

31-03 Onverwachte playtest

Ziggo Dome

Boven de rij was een balkon. Een goede plek om fotos te maken van de rij. Doordat ik nu boven de rij stond trok ik onmiddelijk de aandacht. Deze fotos zijn in ongeveer 15 seconden gemaakt. Op de eerste foto van de massa zie je de mensen argwanend naar kijken. Op de tweede foto staat een groepje vooraan te poseren voor de foto, ze riepen ook iets in de trant van: Even lachen naar het vogeltje. Dat werd opgepikt; op de derde foto staan meerdere groepjes te poseren voor de foto en lachen er zelfs mensen die op de eerste foto erg argwanend keken. Het zwermgedrag en het volgen van een leider is hier helder weergegeven. Op de tweede foto is een meisje te zien dat zelf ook besluit om een foto te maken van de rij, het is voor de hand liggend dat ze op dat idee is gekomen door mijn voorbeeld. Maar dat is een aanname want ik heb het niet nagevraagd. Conclusies Als er n schaap over de dam is volgen er meer. In een mensenmassa hoef je maar een een aantal mensen te activeren om de hele massa te activeren. Uniek gedrag binnen een groep werkt aanstekelijk voor de rest van de groep. Door mezelf hoger dan de massa in de ruimte te plaatsen kreeg mijn gedrag een performatieve waarde en kreeg ik aandacht van de massa.

31-03

Ziggo Dome

Playtest Podium

Na de fotos besloot ik dat het een prachtige plek was om een vervolg-playtest te doen. Ik zette weer een duidelijk doel op de ballon en liet deze aan een touwtje naar beneden vieren, richting de wachtenden. Dit was met de wind al superspannend. De wachtenden werden verwachtigsvol, ze reikten met hun handen omhoog en probeerden allemaal de ballon te vangen. Toen de ballon eenmaal het publiek bereikt had ging het allemaal volledig zoals verwacht. Totdat de ballon op ongeveer 3/4e van de rij was. De wachtenden die zo ver stonden hadden helemaal niet echt door wat er aan de hand was. Toen was er n iemand , die het allemaal niet gevolgd had, en hij sloeg de ballon uit zijn weg. Weg wassie. Conclusies Door mezelf op een podium te plaatsen en hier voorbereidingen te treffen voor deze playtest, en fotos te maken, ontstond er een bewustzijn bij het publiek wat mij kon zien van de ongewone situatie. Ze herkenden de ballon als iets speels. Dit is het moment waarop sommigen in het publiek transformeerden van publiek naar potentile spelers. Toen ik de ballon naar beneden liet vieren herkenden ze dit als een uitnodiging. Een deel van de potentile spelers accepteerden deze uitnodiging en waren nu actieve spelers. De actieve spelers vingen de ballon op en lazen het doel. Het lot van het doel lag in hun handen. Zij namen de verantwoordelijkheid aan en gaven de uitnodiging tot spelen door aan de mensen achter hen. Het overgrote deel van de massa was inmiddels bewust van de speelse interventie en hun nieuwsgierigheid was geprikkeld. Op de fotos is duidelijk een interesse in de ballon te zien bij de potentile spelers die de ballon nog net gehad hebben. De ballon, en de boodschap kon voor deze wachtenden nog van alles zijn. Ze verlangden naar de kennis van het weten en het verklaren van het onbekende.

De bubbel van verwachtingen

18-04 Toevallige playtest

Sneltramhalte

Gister heb ik een toevallig testje gedraaid. Het was een uur of twaalf s avonds. Ik kwam aan op de sneltramhalte. Er zat al iemand op de halte. Ik lachtte naar hem, hij lachtte terug. Hij was ook een sigaretje aan het roken. Na eventjes in die typische beleefdheidsstilte naast elkaar gezeten te hebben vroeg ik hem waar hij op deze avond vandaan kwam. We raakten in gesprek. Hij kwam van een vriend vandaan. Ik van een barbecue. Ik had een belangrijke presentatie gehad, hij had een huurcontract getekend. We hadden beiden iets te vieren. Hij had eerst een koophuis maar daar bleef zn ex wonen. Zn ex had hem van de helft van zijn bezittingen ontnomen. Zijn vrienden beschuldigden zijn ex van afpersing. Een leech, een golddigger. Maar als je gaat samenwonen dan vertrouw je erop dat het voor altijd is, dat deed ik tenminste. Zei hij. Hij vertelde over zijn de schoenenfetish van zijn ex. Zijn eigen communicatiebedrijf, zijn Indiase callcenters. Toen we gedag zeiden bij de treinsporen vroeg hij of ik altijd zo spontaan en vrolijk was. Hij vertelde dat hij de afgelopen maanden het vertrouwen in mensen kwijt was geraakt, door zijn ex die dat van hem had afgenomen. Hij was me dankbaar, want ik had het vanavond een klein beetje hersteld. Gewoon het feit dat je zomaar met iemand even een leuk gesprek kan hebben. Hij wist eigenlijk niet dat dat nog kon tegenwoordig. Ik zei dat ik het onzin vond om die dode tijd, die wachttijd, waar we toch beiden niet onder uit zouden komen, niet leuker te besteden. Ik heb gisteravond de regels van de wachtrij bij de tramhalte verbroken. En van het wachten een waardevolle sociale ervaring gemaakt. Ik heb zelfs het vertrouwen van n persoon in de mensheid een beetje teruggewonnen. Mission accomplished. Mag ik nu een diploma? Conclusie Het creren van een waardevolle sociale ervaring in een wachtrij is soms een stuk makkelijker te bereiken dan ik dacht.

Een eenzaam paar schoenen wachtend op een bushalte

22-04 Playtesting: Sandbox-principe en de bubbel van verwachting

Ziggo Dome

Zoals verwacht door uitkomsten van eerdere playtests zijn ballonnen zonder helder doel en sociale interactie niemands pakkie aan: Niet mijn ballon, niet mijn feestje, zeg maar. De ballonnen leken echter wel te weten wat ze wilden.

Ik wil testen of het mogelijk is om publiek te activeren tot interactie met de ballonnen zonder tussenkomst van een heldere uitnodiging.

Een deel van +400 uitgeprinte tweets die de woorden Pink en ZiggoDome bevatten

Dankzij de wind waaiden de ballonnen steeds het hek over en uiteindelijk explodeerde de ballonnen boven de massa, waardoor deze overladen werd met hun eigen verlangens. Toen dit twee keer gebeurd was werd de derde ballon van het hek gehaald door een meisje die steeds de ballon op haar hoofd kreeg. (Bedankt, meneer wind.) Ze bekeek de ballon aandachtig met haar vriendinnen en toen deze ballon ook knapte werd iedere tweet gelezen. Ze vonden zelfs tweets van bekenden en begonnen tweets hardop voor te lezen in de hoop dat ze de schrijvers van de tweets zouden vinden.

Tweets in transparante ballonnen

Ik hoopte dat deze situatie mensen uit zou nodige tot tweeten over de situatie. Dat is niet gebeurd, of ik heb het niet kunnen vinden.

De subcultuur van de Ziggo Dome

05-05 te veel contrast

Bevrijdingsfestival Utrecht

We noemen het bevrijdingsdag. Het is de dag waarop we onze vrijheid vieren. Geen conclusies, wel beelden die mij aanspreken en het tegenstrijdige karakter van de vrijwillige wachtrij visualiseren.

6. Conlusies
Het waren misschien maar wat luttele testjes met wat ballonnen maar ze hebben me veel geleerd over groepsgedrag, interactie en pervasive game theorie. Verwachtingen van een rij De verwachtingen die mensen hebben van de rij (dus niet van het verlangde goed) zijn van grote invloed op het gedrag van mensen in deze rij. Wanneer mensen weten wat ze kunnen verwachten kunnen ze zich hier op instellen. Wanneer de verwachtingen op een negatieve manier anders zijn dan waar op geanticipeerd is, raken mensen snel gerriteerd en boos. Weersomstandigheden Wanneer je werkt met ballonnen moet je rekening houden met weerstomstandigehden zoals wind. De conclusie is eigenlijk, zoals ook beschreven in Pervasive Games, Theory & Design, dat wanneer je ontwerpt voor de openbare ruimte er allerlei toevalligheden van invloed zijn op je spel. Ballonnen zonder doel bereiken niets in het leven Een willekeurige ballon wordt over het algemeen voor geen enkel doeleinde geaccepteerd door de groep. Er heerst een gedachten van: niet mijn ballon, niet mijn feestje. Nutteloze doelen bereiken Wanneer je een nutteloos doel wil bereiken, zoals met een groep mensen een ballon verplaatsen, moet je het doel waardevol maken. Een manier om dat te bereiken is het toevoegen van sociaal contact. Wanneer een ballon persoonlijk wordt aangereikt is de ontvanger bereid om te helpen dit doel te bereiken. Als er n schaap over de dam is volgen er meer In een mensenmassa hoef je maar een een aantal mensen te activeren om de hele massa te activeren. Status afkopen In sommige rijen is het mogelijk om een hogere positie in de rij af te kopen. Je krijgt dan voorrang op normale wachtenden. Dit leidt vaak tot ergernis van de normale wachtenden.

Het transformeren van een onbewuste deelneemer tot een actieve speler Door mezelf op een podium te plaatsen en hier voorbereidingen te treffen voor een playtest ontstaat er een bewustzijn bij het publiek. Het publiek wat mij kan zien is zich bewust van de ongewone situatie. Ze herkennen de ballon als iets speels. Dit is het moment waarop sommigen in het publiek transformeren van publiek naar potentiele spelers. Wanneer ik de ballon naar beneden laat vieren herkennen ze dit als een uitnodiging. Een deel van de potentiele spelers accepteert deze uitnodiging en zijn nu actieve spelers. De actieve spelers vangen de ballon en lezen het doel wat ik op de ballon heb geschreven. Het lot van het doel ligt in de handen van de actieve spelers. Zij nemen de verantwoordelijkheid aan en geven de uitnodiging tot spelen door aan de mensen achter hun. Het overgrote deel van de wachtrij is inmiddels bewust van de speelse interventie en ook hun nieuwsgierigheid is nu geprikkeld. (Playtest #6) Wanneer je onwetend publiek wil transformeren tot actieve spelers is het belangrijk om een aankondiging te geven zodat de massa erkent dat er iets staat te gebeuren en spelers actief uit te nodigen om mee te doen aan het spel. In het boek Pervasive Games, Theory & Design, noemen we dit het creren van Game Awareness. De exacte methode om dit te bereiken verschilt, maar het systeem is als volgt:

Model: Sylvan Steenhuis, Playful Revolution,**** Mijn playtests hebben voor mij bevestigd dat dit model klopt.

7. Visie
Iedereen staat in een rij met een toekomstdroom. Verlangens en verwachtingen waarvan je hoopt dat ze werkelijkheid worden. Het wachten is een belichaming van het al dagen, weken, maanden, jaren mentaal in de rij zitten. Iedereen heeft verlangens. En die verlangens zijn in potentie eigenlijk altijd groter dan dat ze in werkelijkheid kunnen zijn. Het is een beetje zoals Schrdingers Cat; het is, zolang je niet door de poorten van de ervaring bent gegaan, zowel de beste ervaring als de slechte ervaring die je ooit gehad heb. Heb je wel eens een toekomstdroom gehad? Houd je jezelf tegen om daar te komen omdat je bang bent dat het zal tegenvallen? Durf je berhaubt toe te geven waar je naar verlangt? Sta je in de rij van je eigen leven? Vandaag zou het begin kunnen zijn van de rest van je leven. De toegangspoorten van jouw eigen leven kun je alleen zelf open doen. Maar het in de rij staan is ook juist een manier om verder te kunnen met het leven. Stilstaan om vooruit te komen. Het beeld van duizenden mensen die zichzelf als vee hebben opgesloten in ruimte en tijd geeft mij een gevoel van tragedie. Maar als ik erover nadenk zie ik een verklaarbaarheid in het beeld en de motivatie hierachter. Het stilstaan in een rij is een poging om te ontsnappen aan de dagelijkse sleur van het leven. Het even volledig bewust disfunctioneel zijn; met in het vooruitzicht een ervaring die ons weer levensenergie geeft. Energie om juist die sleur weer te kunnen trotseren. Stilstaan om de productiviteit te vergroten. Het concept van vooraan in de rij staan speelt met ons instinctelijke verlangen naar macht en status. De eerste zijn in de rij staat gelijk aan niet uitsterven in de prehistorie. Het is het veroveren van een schaars product en toegang tot exclusiviteit. Je af en toe laten gaan in prehistorische verlangens is lekker; misschien niet evolutionair verantwoord, maar wel lekker. Denk maar aan die onvoorkombare trek in een fast food die je af en toe heb. Ondanks betere tijden zijn onze hersenen nog zo geprogrammeerd dat dat we oerdriften hebben. Af en toe zondigen van de verdere ontwikkeling is okay. We worden er gelukkig van.

Het wordt een trieste situatie wanneer het verlangen, en inwilligen van deze oerdriften de dagelijkse sleur wordt. Wanneer je jezelf verliest in het eeuwige verlangen. Het heeft geen zin om de eerste te zijn als er nog geen product of dienst af te nemen is. Jagen op een product wat niet meer te vangen is en misschien wel nooit bestaan heeft. Het is het vullen van een leegte in het leven, een zwart gat der verlangen. Een bubbel van verwachtingen. Het heeft geen meerwaarde om alleen de eerste te zijn; eenzaamheid. Want dat is het bestaan in een rij wel. Eenzaam. Een eigen plek in ruimte en tijd. Alleen voor jou. Jouw positie in de ruimte bepaald jouw status en hoeveelheid macht in deze submaatschappij die we een wachtrij noemen. Met zovelen en toch alleen. En het hangt van de rij af, hoor; in de rij van Lowlands wil iedereen laten zien hoe graag ze samen zijn, hoe graag zij samen het festival omarmen. Deze rij wordt niet eens als onprettig ervaren. Het is juist een sociale community die de ervaring van het aankomende festival zo lang mogelijk wil rekken. Het wonderlijke van de Lowlandsrij uit zich al in de digitale wachtrij die aan het spektakel vooraf gaat. Voordat er ook maar n naam bekend is van het programma verkopen alle 55000 kaarten uit. Binnen drie kwartier. Dat houdt in dat niemand echt voor het inhoudelijke programma komt. We komen voor de samenhorigheid. Het Lowlandsgevoel. En toch wachten we dan tot de poorten openen voordat we onszelf toestemming geven om dat gevoel toe te laten. En de Ziggo Dome rij dan? Waarom wordt deze wel ervaren als onprettig? Het wrange aan het voorste deel van de Ziggorij is dat er in deze vrijwillige rij totaal geen ongedwongen sfeer hangt, integendeel, het voelt dwangmatig, obsessief. Deze mensen moeten en zullen zichzelf martelen om de hoogste status binnen de pikorde te halen. Ze stellen hoge eisen aan het te behalen product, waarbij de gevoelsmatige waarde van het product afneemt bij iedere plek dat deze wachtende verder achter in de rij staat. Als ik niet vooraan sta dan hoeft het voor mij niet meer, hoorde ik tijdens mijn infiltratie in deze minicultuur. Tja, en als je dan al 80 euro heb betaald voor een kaartje, wat zijn dan 22 uur of drie weken kamperen voor de deur van de concerthal nog voor luttele investeringen? Dwangmatig, obsessief, onprettig, opgesloten... Maar de zelfkastijding is een bijkomstigheid, geen deel van het in te willigen verlangen. Deze groep wachtenden wil graag verzorgd en vermaakt worden in deze rij. Er worden kaartspelletjes en soms zelfs hele inboedels meegenomen om het wachten dragelijk te maken.

8. En nu?
Verschillende rijen vragen om verschillende concepten. Voor drie verschillende rijen heb ik manieren bedacht om het probleem van de wachtrij op te lossen. Deze concepten zijn/waren te zien op mijn afstudeerexpositie. Ze zijn nog niet getest maar ik geloof dat ze zullen werken. En na mijn afstuderen zal ik dat bewijzen. Met de Ziggo Dome ben ik al in gesprek over het ontwikkelen en dus realiseren van n of meerdere concepten voor in hun wachtrij. Ik heb ook al onderzoek gedaan naar wachtrijen in de Ziggo Dome zelf. Ik ben nog lang niet klaar met wachtrijen, er is zo veel voor te verzinnen. Maar n stap tegelijk. En die hoop ik te nemen bij de Ziggo Dome. De verschillende concepten zijn te downloaden op : www.scribd.com/frabsnap frabsnapwacht.tumblr.com

9. Bronvermelding
* J. Huizinga, Homo Ludens, ISBN-1955, 978-0-8070-4681-4 **M. Montola, J. Stenros & A. Waern, Pervasive Games, Theory and Design, 2009, ISBN13: 978-0123748539 *** K. Gray - The Legal Order of the Queue, http://www.lse.ac.uk/collections/law/projects/ techniquesofownership/tech-gray.pdf **** S. Steenhuis, Playful Revolution, 2013, http://www.sylvansteenhuis.nl/playful-revolution