Filozofia e Rene Dekart.

LiLxLaDy prej Sat Aug 23, 2008 9:09 pm

(huazuar nga nj bron) Rene Dekarti, i quajtur zakonisht babai i filozofiz moderne, lindi n Touraine m 1596. Babai i tij Joachim Dechaertes, ishte konsull n parlamentin Britanik. Nga 1604 deri m 1612, Dekarti ishte nxns n kolegjin Jezuit t La Fleche, ku kryesisht studioi matematikn, logjikn dhe filozofi. Gjat ksaj periudhe ai mbeti i impresionuar nga siguria dhe saktsia e matematiks e cila nuk mund te krahasohej me filozofin, msimet e ndryshme t s cils sillnin vetm dyshime dhe debate. Prnj far kohe ai shkoi ushtar n ushtrin maksimiliane te Bavaris. Pasi udhtoi gati kudo pr n europ, ai vendosi 1628, t qndronte n Holland, ku shkroi veprat e tij kryesore, prfshir Diskutime mbi metodn (1637), Mendime pr filozofin e par (1641), Principet e filozofis (1644), dhe Pasioni i shpirtit (1649). M 1649 ai shkoi n Suedi i ftuar nga mbretresha Kristina, e cila donte q Dekarti ti jepte msime n filozofi. Mbretresha mund ta takonte at vetm n orn 5 t mngjesit. Kjo or e pazakont dhe i ftohti i mngjesit e bn shpejt preh t smundjes. Brenda pak muajve ai kaloi nj ethe t fort dhe n shkurt t 1650, ai vdiq n moshn 54 vjecare. Dekarti ishte kryesisht i interesuar pr problemet e siguris intelektuale. Ai fliste me mirsjellje pr poezin, duke thn se poett sjellin tek ne njohurit nprmjet forcs s tyre imagjinative, duke e br t vrtetn m t ndritshme nga ajo q e paraqesin filozoft. Megjithat poezia sht nj dhurat e mndjes dhe jo fryt i studimit pr t na dhn metodat e zbulimit t s vrtets, n mnyr t vetdijshme. Mtej ai respekton teologjin duke konkluduar se t vrtetat e saj jan t zbuluara jan plotsisht mbi inteligjencn ton dhe sipas tij pr t qn i sukseshm n mendimin rreth tyre duhet t jesh m shum se nj njeri i zakonshm, duke pasur ndihm nga lart. Ai nuk i mohonte kto t vrteta dhe mbeti n pikpamje nj katolik i devotshm deri n fund; por Dekarti nuk gjeti tek teologjia nj metod me ann e s cils kto t vrteta t mund t arriheshin vetm nprmjet fuqis s arsyes njerzore. Po ashtu as filozofia, t ciln ai e msoi n kolegj nuk ndihmoi n kt drejtim, sepse asgj e thjesht nuk gjendet n t q t jet subjekt i diskutimeve dhe pr pasoj t mos jet e dyshimt. Krkesa e tij pr siguri e udhhoqi t kalonte nga librat e tij, tek libri i madh i bots, ku prmes udhtimeve ai takoi njerz t temperamenteve dhe natyrave t ndryshme duke mbledhur eksperienca t ndryshme. Dekarti ishte i vendosur t zbulonte bazat e siguris intelektuale prmes arsyetimit t tij. Ai i dha filozofis nj fillim t ri, duke prdorur ato t vrteta q mund t njiheshin nprmjet fuqive t tij personale, si baz pr t gjitha dijet e tjera. Ai ishte tepr i ndrgjegjshm pr vendin e veant q zinte n historin e filozofis, sepse ai shkruante megjithse t gjitha t vrtetat, q un po klasifikoj prmes parimeve t mia, jan njohur n t gjith koht dhe nga t gjith njerzit, po aq sa di un nuk ka ekzistuar as nj njeri prsa un njoh, q ti prshtas ato si parime t filozofis si burime t t gjitha njohurive t tjera q ka

bota. Prandaj kjo detyr m mbeti mua. Ideja e tij ishte q t arrinte n nj sistem mendimi, ku parime t ndryshme ishin t vrteta dhe t lidhura me njra tjetrn aq qart, sa q mendja t kalonte leht nga nj parim n tjetrin. Por me qllim q t arrinte nj lidhje t till organike t t vrtetave, Dekarti e kuptoi se duhej ti prshtaste kto t vrteta n nj skem racionale. Me nj skem t till ai jo vetm mund t paraqiste njohurit e kohs, por edhe t drejtonte arsyetimin njerzor drejt zbulimit t t vrtetave, t cilat deri ather nuk njiheshin. Detyra e tij kryesore tani e tutje ishte t krijonte skemn e tij racionale, metodn e tij. 2. Filozofia racionaliste e Dekartit Rene Dekart sht themeluesi i racionalizmit,si njeri ndr sistemet e mdha filozofike te kohs s re. Dekarti i dha filozofis nj drejtim krejt tjetr, madje nj drejtim t kundrt nga ai i Bekonit, Hobsit, Lokut e t tjerve. Dekarti ishte racionalist. Sipas mendimit t tij, burimi kryesor i njohjes s drejte dhe te vrtet nuk sht prvoja ndijore, sic mendonin empiristt dhe sensualistt, por arsyeja dhe mndja e njeriut. Shqisat dhe prvoja kan t bjn me gjsendet individuale, me vetit siprfaqsore dhe t ndryshueshme. Prandaj njohja n baz t pervojs nuk sht as e mjaftueshme, as e sigurt. Prkundrazi, arsyeja apo mndja sht e vetmja aftsi kuptimore e njeriut, e cila sht n gjndje ta kuptoj drejt natyrn, shoqrin dhe vetveten. Se a sht nj pohim apo gjykim,nj teori apo sistem i vrtet apo nuk sht,mund ta dijm vetm n baz t arsyes apo mndjes. N t vrtet, krkohet q njohja, n t ciln do t mund ti mshtetnim gjykimet e sigurta e t padyshimta, t jet jo vetm e qart,por edhe e dallueshme.T qart e quaj at njohje, e cila sht e gjall dhe e hapt pr shpirtin e kujdesshm... E dallueshme sht ajo njohje, e cila pve qartsis, sht e ndar nga cdo gj tjetr dhe prmban n vetvete vetm at q sht e qartthot Dekarti. 2.1. Rregullat e metods Qllimi kryesor i rregullave t Dekartit ishte t krijonte nj procedur t qart dhe sistematike pr veprimtarin e mendjes. Ishte bindja e tij, se metoda ishte plotsisht n shrbim t objekte ve,drejt t cilve drejtohej mndja njerzore,kur krkonte t zbulonte t vrtetn. Dekarti harxhoi shum vite me formulimin e rregullave qe ndihmonin mendjen t zgjidhte pikn e duhur t racionales dhe ta drejtonin at n proesin sistematik t arsyetimit. Dekarti thot: kur isha m i ri, kisha studjuar pak, n mes t shkencave filozofike, logjikn, dhe midis shkencave matematike analizn gjeometrike dhe algjebrn, tri arte ose shkenca q m dukeshin se do t m ndihmonin dika n planin tim. Por duke i shqyrtuar, vura re se pr logjikn, silogjizmat e saj dhe pjesa m e madhe e rregullave t tjera hyjn m shum n pun pr tu shpjeguar t tjerve gjrat q dihen. Dhe ndonse logjika prmban n t vrtet plot msime shum t vrteta e shum t mira, ka edhe plot t tjera, t prziera me kto q jan t dmshme ose t teprta dhe q sht pothuaj po aq

vshtir ti ndash nga njra-tjetra sa t nxjerrsh nj Djan ose Minerv nga nj bllok mermeri i papunuar. Gjithashtu, pr analizn e t vjetrve dhe algjebrn e modernve, pa folur se ato nuk kan t bjn vese me lnd shum abstrakte dhe q nuk duhet t hyjn n ndonj pun, e para sht gjithnj kaq e shtrnguar t marr parasysh figura, saq smund ta ushtroj intelektin pa lodhur shum imagjinatn: dh e n tjetrn jemi aq shum t nnshtruar ndaj disa rregullave e ndaj disa shifrave, saq e kane br nj art t turbullt e t errt, q e bezdis mndjen, n vend t nj shkence q ta edukoj. Kjo sht arsyeja q mendoja se duhej krkuar ndonj metod tjetr, q duke bashkuar t mirat e t trijave, t mos i kishte t metat e tyre. Dhe dihet se numri i teprt i ligjeve jep dendur justifikime pr veset, aq sa nj shtet sht i rregulluar shum m mir kur ka shum m pak ligje, por q rrespektohen me rreptsi t madhe; kshtu n vnd t atij numri t madh porosirash q prbjn logjikn, mendova se jan t mjafta kto t katra q vijojn, me kusht q t marr nj vendim t prer e t qndrueshm qe ti respektoj n do rast. Regulla e par ishte q t mos pranoj kurr pr t vrtet asgj q t mos e njoh dukshm si t till: dhe t mos fut n gjykimet e mija asgj m tepr nga ajo q i paraqitet mendjes time aq qart e dallueshm saq t mos m lr asnj rast pr dyshim. Rregulla e dyt, t ndaj donjrn prej vshtirsive q do t m dalin prpara pr shqyrtim n aq pjes sa mund t duhet t ndahen pr ti zgjidhur m mir. Rregulla e tret, t udhheq me rregull mendimet e mia, duke u nisur nga sendet q jan m t thjeshta e m t lehta pr ti njohur e duke u ngjitur pak e nga pak, si n nj shkall, gjer n njohjen e sendeve t ndrlikuara, duke marr me mend bile se ka nj rregull edhe n mes t sendeve q nuk vijn natyrshm njri pas tjetrit. Rregulla e katrt dhe e fundit, t bj kudo analiza aq t plotadhe rishikime aq t prgjithshme sa t jem i sigur se nuk sht ln asgj jasht. (vazhdon )

_________________ " LYOU 10-10-2010 "

" Liri N Mendim,... Respekt Pr Nj Mendim T Kundrt "

" Vetm kur t'a dish se kush je, dhe nga vjen!!...Vetm ather do t'a dish se nga do shkosh dhe ku do t arrish "

" do fillim ka nj mbarim "

LiLxLaDy
Admin

Numri i postimeve: 320 Location: N shpirtin e F..... Registration date: 15/12/2007

Metoda e dyshimit.
LiLxLaDy prej Sat Aug 23, 2008 9:18 pm

2.2. Metoda e dyshimit Dekarti e prdori metodn e dyshimit me qllim q t siguronte nj pik fillestare, plotsisht t sigurt pr t mbshtetur njohjen. Duke prcaktuar dhe rregullat e tij: se ne nuk duhet t pranojm pr t vrtet asgj pr t ciln kemi thn se prderisa un dshiroj t jepem plotsisht pas gjetjes t s vrtets, ather mendoj se sht e nevojshme t quaj si plotsisht t gabuar do gj pr t ciln kam edhe fijen m t vogl t dyshimit. Me ann e metods s dyshimit, Dekarti tregon se sa e pasigurt sht njohja, qoft edhe pr gjra q duken fare t qarta pr ne. Ai thoshte: T gjitha gjrat q i kam marr si m t vrteta dhe m t sigurta, i kam msuar nga shqisat, ose nprmiet shqisave: pra ngandonjhere kam ndier se kto shqisa ishin mashtruese, prandaj duhet t

kemi kujdes q t mos u besojm kurr plotsisht atyre t cilat na kan mashtruar njher. Mirpo ndonse shqisar na mashtrojn ngandonjher, lidhur me gjrat pak shqisore dhe shum t largta, ndeshen mbase shum t tjera pr t cilat nuk mund t dyshojm me arsye, ndonse i njohim nprmiet tyre: psh. Se un jam ktu, i ulur pran zjarrit, i veshur me nj petk, duke e pasur kt letr ndr duar, dhe gjra t tjera t ktilla. Megjithat edhe kur jam n gjum m paraqiten n ndrr t njjtat gjra, se isha i veshur, se isha prane zjarrit, ndonse isha plotsisht lakuriq n shtratin tim. Tani m bhet njmend se nuk e shikoj kt letr me sy t prgjumur; se kjo kok t ciln e lviz nuk sht e prgjumur; se me qllim dhe me synim t menduar mir e zgjas kt dor, dhe e ndiej; ato q ndodhin n gjum nuk duken aq qart sa t gjitha kto. Mirpo, kur mendoj pr kto gjra me kujdes, m kujtohet se shpesh jam mashtruar, derisa flija, nga fanitje t ktilla. Dhe duke u ndalur tek ky mendim, shoh aq qart se nuk ka shenja nga t cilat mund t nxirren prfundime, as shenja mjaft t sigurta nprmiet t cilave mund t dallohet qart kur jemi zgjuar dhe kur n gjum, saq jam shum i habitur; ndrsa habija ime sht e till sa gati sht n gjndje t m bind se po fle. Un gjithashtu nuk mund t jem i sigurt nse gjrat ekzistojn ose jo, sepse un nuk mund t bj dot dallimin nprmiet asaj q sht reale dhe imagjinats, sepse un e kam msuar se shqisat shum her m ojn n rrug t gabuar. Por sigurisht, aritmetika, gjeometria, apo shkencat q merren me objektet, kan m tepr sigurisepse qoft n gjum apo zgjuar dy plus tre do t bjn gjithmon pes. Dekarti ktu i referohet besimit t tij t plot tek zotit, i cili mund t bj gjitha: por thot ai si mund t jem un i sigurt se [Zoti] q krijoi gjithka, tokn, qiellin, trupat e ndryshm, nuk me krijoi mua prshtypjen e gabuar pr mbledhjen dy plus tre. Ne mund t jemi t sigurt, se Zoti sht absolutisht i mir. Ai mund t jet nj gjeni i keq, sa i fuqishm aq edhe mashtrues, kshtu q gjithka q un e fitoj nga eksperienca sht iluzion dhe ndrr. Pra Dekarti sht i detyruar t pranoj se nuk ka asgj t ciln e kam besuar m par pr t vrtet, tek e cila nuk kam dyshim. Sado q un mund t dyshoj nse trupi im ekziston apo jo; nse jam zgjuar ose jo; nse jam mashtruar apo gjithka sht nj iluzion dhe false, nj gj mbetet e vrtet, pr t ciln un nuk kam dyshim, q un mendoj. T mendosh do t thot te dyshosh, dhe domosdoshmrisht jam un ai q duhej t mendoj dika dhe duke theksuar q un mendoj, prandaj un ekzistoj [corgito ergo sum]. Sipas Dekartit, ne mund t dyshojm n do gj n ekzistencn e gjsendeve, t trupave etj, por nuk mund t dyshojm n at se ne jemi, se ekzistojm derisa dyshojm. Derisa dyshoj, un mendoj. Kshtu arrijm te e vrteta e par e padyshimt, mbi t ciln mund t mbshtetemi, duke qn plotsisht t sigurt. Ktu e ka burimin e vet kredoja filozofike e Dekartit: Mendoj , pra jam apo ekzistoj(lat. Credo, ergo summ). Dyshimet e mia prsa i prket ekzistencs s trupit dhe gjithkaje tjetr, q sht jasht mendimit tim, mbeten akoma. T thuash, un mendoj pra un ekzistoj, do t thot t pohosh ekzistencn tnde: por ather kush jam un? Nj dika q mendon. Por far sht nj dika q mendon? sht dika e cila dyshon, kupton, pohon, mohon, dshiron, refuzon, dhe gjithashtu, imagjinon e ndien. Nga do pikpamje, Dekarti pohonte se, meqnse t menduarit sht fakt , ather duhet q dhe nj mendimtar t jet dika q mendon.

2.3. Ekzistenca e Zotit Dekarti duhet t provonte ekzistencn e Zotit duke u mbshtetur vetm n kushtet e dijeve t tij racionale pr vet ekzistencn dhe mendimet e brendshme. Ai m tej i filloj dshmit e tij, duke analizuar n mndje ide t ndryshme. Dy gjra e shtyn drejt ideve t tij; q ato shkaktohen dhe duke qn n prputhje me dshirn e tyre, ndahen qart nga njra tjetra. Idet jan pasoja dhe shkaqet e tyre duhen zbuluar. Disa ide lindin me mua, disa un i krijoj, ndrsa t tjerat vijn nga brenda meje. Arsyeja jon na tregon se dika nuk mund t vij nga asgj dhe gjithashtu m e prsosura nuk mund t jet pasoja e m pak t prsosurs. Duke i gjykuar disa ide nga shkalla e realitetit q ato prmbajn shiko j se ato e kan origjinn brenda meje. Por ideja ime pr Zotin prmban kaq shum realitet objektiv, sa q un pyes veten nse jam un ai q e kam krijuar kt ide. Ndrkoh q me emrin Zot un kuptoj nj substanc t pafundme, t amshuar, t pa ndryshueshme, t pavarur, gjithnjohse, t gjithfuqishme dhe nga e cila un vet dhe t gjitha e tjera q jan, jan krijuar dhe prodhuar. Pra kto prparsi jan aq t mdha dhe aq t larta q sa me m shum kujdes i shqyrton, aq m pak bindem se ideja q kam pr to mund ta nxjerr prejardhjen e vet vetm nga un. Prandaj duhet t prfundohet doemos nga t gjitha ato q kam thn m par, se Zoti ekziston ndonse ideja e subsancs sht n mua, me q un jam substanc, megjithat nuk do ta kisha iden e nj substance t pafundme, un q jam qnie e fundme, po t mos e kisha vn n mua ndonj substanc e cila do t ishte vrtet e pafundme. Ideja e ksaj qnjeje n shkalln m t lart t prsosur dhe t pafundme sht plotsisht e vrtet; ndonse mund t shtiremi se nj qnie e till nuk ekziston, megjithat nuk mund t shtiremi se ideja e saj nuk m paraqet asgj reale. Un e marr me mend Zotin t pafundm n nj shkall aq t lart, sa nuk mund ti shtohet asgj prsosmris m t lart q ai e ka. Dhe m n fund po koptoj fare mir se qnien objektive t nj ideje nuk mund ta krijoj nj qnie q ekziston vetm si e mundshme, e cila po t flitet shkurt nuk sht asgj, por sht vetm nj qnie formale ose e nj mendt. A do t mund t isha un vetm q e kam kt ide pr Zotin, n rast se nuk do t kishte Zot? Dhe po pyes, nga cili do ta kisha ekzistencn time? Mbase nga vetvetja ime, ose nga prindrit e mi, ose nga disa shkaqe t tjera m pak t prsosura se Zoti; nga se asgj nuk mund t merret m mend m e prsosur, madje as e barabart me t. Pra po t isha i pavarur nga do kusht tjetr, dhe po t isha un vet krijuesi i qnies time, sigurisht se nuk do t dyshoja pr asgj, nuk do t krijoja m dshira dhe m n fund nuk do t mungonte kurrfare prsosmrie; nga se do tja jepja vetes t gjitha ato pr t cilat kan n vete ndonj ide, dhe kshtu do isha zot. Po t isha krijuesi i lindjes dhe i ekzistencs sime, nuk do t kisha ngelur t paktn pa gjrat q mund t sigurohen m leht, do t thot pa shum njohuri t cilat natyra ime nuk i ka; nuk do t kisha ngelur as pa

asnjrn nga ato gjra t cilat jan t prmbajtura n iden q un e marr me mend pr Zotin, nga se m bhet se nuk sht asnj ide tjetr e cila mund t sigurohet m vshtir; ndrsa po t ishe ndonjra prej tyre vrtet ajo do t m dukej e till (duke pandehur se do ti kisha nga vetvetja t gjitha gjrat e tjera q i kam), nga se do t provoja se aty do t prfundonte fuqia ime dhe nuk do t ishte e aft t arrinte aty. Madje edhe po t mund t pandeh se mbase gjithnj kam qn ashtu si jam tani, megjithat nuk do t mund ta shmangia fuqin e ktij arsyetimi dhe megjithat do t njoh se sht e domosdoshme q Zoti t jet krijues i ekzistencs sime. Nga se e tr koha e jets sime mund t ndahet n nj mori pjessh, ndr t cilat secila nuk varet n asnj mnyr nga t tjerat; dhe kshtu, nuk del se tani duhet t jem far kam qn pak m prpara, prve se n qoft se n kt moment ndonj shkak m prfton dhe m krijon, si t them prsri, do t thot m ruan. Sa u prket prindrve t mi, nga t cilt ka t ngjar se kam lindur, ndonse se t gjitha ato q pr kt pun kam menduar t besoj ndonjhr se jan t vrteta, kjo nuk do t thot megjithat se ato m ruajn, as q ato m kan br dhe krijuar si t till q un t jem nj gj q mendon nga se ata vet i kan vn disa mundsi n kt materie, n t ciln gjykoj se un, do t thot shpirti im, dhe vetm at e marr tani se jam un vet, gjndet i ngrthyer, prandaj ktu nuk mund t ket ndaj tyre kurrfare paqartsie por doemos duhet t nxirret prfundimi se vetm meq un ekzistoj dhe q ideja e nj qnie t prsosur n shkalln m t lart (Zoti) sht n mua, ekzistenca e Zotit sht e vrtetuar shum qart. Ideja pr mua, ka lindur dhe sht prftuar bashk me mua q kur jam krijuar. Ndrsa vrtet nuk duhet t duket e uditshme q Zoti, duke m krijuar ka vn n mua kt ide q t jet si shenja e mjeshtrit e shtypur n veprn e tij: gjithashtu nuk sht e domosdoshme q kjo shenj t jet dika q ndryshon nga po kjo vepr. Por vetm duke qn se zoti m ka krijuar sht shum m e besueshme se ai n nj mnyr m ka prftuar sipas shmbllimit dhe ngjashmris me t. Por njoh gjithashtu se ai nga i cili un varem, i ka n vete t gjitha kto gjra t mdha drejt t cilave un synoj dhe nga t cilat n vete i gjej idet, jo vetm pafundsisht dhe vetm t mundshme por q ai i gzon me t vrtet, njmend dhe pafundsisht, dhe se kshtu ai sht Zot. Dekarti thot: ajo q ne kuptojm qart dhe dukshm nga natyra e vrtet dhe e pandryshueshme e dikaje, nga thelbi dhe forma e saj sht veti e pamohueshme e ksaj t fundit. Por pasi kemi studjuar me saktsi t plot natyrn e Zotit ne kuptojm n mnyr t qart dhe t dallueshme se ekzistenca i prket natyrs s tij t vrtet. M tej ne mund t pohojm t vrtetn pr Zotin, se Ai ekziston. 2.4. Ekzistenca e sendeve Dekarti hedh nj vshtrim tjetr mbi botn fizike, t trupit dhe objekteve t tjera dhe pyet nse ai mund t jet i sigurt pr ekzistencn e tyre. T jesh dika q mendon thoshte ai, nuk do t thot t provosh se trupi yt ekziston; ajo pjes q mendon brenda meje sht plotsisht e ndar nga trupi dhe mund t ekzistoj edhe pa t. Ather si mund ta kuptoj un se trupi im dhe objektet e tjera ekzistojn? Dekarti nuk mundi t sigurohej drejtprdrejt pr botn e jashtme. Atij ju desh t sigurohej pr ekzistencn

e Zotit, pastaj fal vrtetsis hyjnore t sigurohej pr vlern e ideve t qarta dhe t dallueshme para se t gjej prvojn e sendeve. Pr botn e jashtme imponohet npermjet kaq shum mnyrash mbi ndijimet tona dhe mbi mendimin ton dhe ne kemi prej saj prfytyrime aq t qarta dhe t dallueshme, sa q nse Zoti thot t vrtetn ne mund t pranojm se bota e jashtme sht e vrtet. Dekarti nga ana e tij arsyeton mbi at q qndron e pandryshueshme gjat ndryshimit. N dorn e tij ai mbante nj cop dylli, q sht i fort, i bardh, i ftoht, pa er dhe me nj form t prcaktuar. Kur i afrohet zjarrit nxehet. Copa e dyllit zbutet, ngjyra ndryshon, dylli lshon nj er. Dekarti nuk mendon pr at q qndron e pandryshueshme n trsin e universit, por mbi at q mbetet e pandryshueshme n copn e dyllit. T gjitha cilsit ndryshojn ajo q mbetet sht koncepti: kemi t bjm gjithnj me dyllin. Dhe pr kt Dekartin e quajn racionalist. Gjithka q prbn botn e jashtme n syt e tij sht nga vet thelbi me natyr konceptuale, gjeometrike. Cilsit ndijore nuk prbjn thelbin e sendeve. Thelbi i tyre sht shtrirja. Shtrirja nuk sht zbrazetija ajo sht dika. Prov pr kt sht se siprfaqe ka atje ku ka trupa dhe atje ku nuk ka trupa nuk ka shtrirje. Prandaj ne duhet t pranojm se objektet trupore ekzistojn. Ather pr Dekartin njohja e vetes ishte prpara njohjes s Zotit dhe njohja e vetes dhe e Zotit bashk na udhheqin n njohjen e bots s jashtme. (vazhdon)

_________________ " LYOU 10-10-2010 "

" Liri N Mendim,... Respekt Pr Nj Mendim T Kundrt "

" Vetm kur t'a dish se kush je, dhe nga vjen!!...Vetm ather do t'a dish se nga do shkosh dhe ku do t arrish "

" do fillim ka nj mbarim "

LiLxLaDy

Admin

Numri i postimeve: 320 Location: N shpirtin e F..... Registration date: 15/12/2007

Mendja dhe trupi.

LiLxLaDy prej Sat Aug 23, 2008 9:20 pm

2.5. Mendja dhe trupi Filozofia e Dekartit sht n mnyr t prer dualiste. Gjithka q ekziston shndrohet n dy realitete themelore, t pareduktueshm tek njri-tjetri: shtrirja dhe mendimi, res extenca dhe res cogitans. Mendimi sht aktiv, vihet vetvetiu n lvizje. Shtrirja sht pasive, do lvizje prcillet nga jasht. Nga momenti q ne njohim dy veti krejt t ndryshme si jan mendimi dhe shtrirja, ather kemi t bjm me dy substanca t ndryshme shpirtrore dhe trupore, mendjen dhe trupin. Meqnse Dekarti e prcaktonte substancn si dika qnsore q nuk krkonte asgj m shum se sa t ekzistonte, ai e konsideronte do substanc si trsisht t pavarur nga tjetra. M tej ai mendonte se nqoft se duam t njohim dika rreth mndjes ne duhet t mos i referohemi trupit dhe anasjelltash, trupi mund t kuptohet trsisht duke mos ju referuar mendjes. Dekarti arsyetonte se meqnse trupat e gjall marrin pjes n shtrirje, ato jan pjes e bots materiale. Rrjedhimisht trupat e gjall veprojn n prputhje me t njjtat ligje mekanike dhe matematike, q veprojn n sendet e tjer sipas rendit material. Pr shembull, duke folur pr kafsht Dekarti i konsideronte ato si automate. Meq njerzit kan dy parime lvizjeje, nj fizik dhe tjetri mendor, ne na duket sikur kafsht kryejn veprime njerzore, lvizjet e tyre fizike shkaktohen nga fuqit mendore. Shum t trupit njerzor thoshte Dekarti jan po aq mekanike sa ato t kafshve. T gjitha veprimet fizike si frym marrja, qarkullimi i gjakut dhe tretja jan automatike. Puna e trupit njerzor mendonte ai mund t reduktohet n pun fizike. do veprim fizik mund t llogaritet prkatsisht nn kosideratat mekanike ose shkaqe vepruese. Dekarti besonte q sasia e prgjithashme e lvizjes n trupin njerzor

nuk mund ta kishte origjinn n mndjen apo shpirtin e tij. Shpirti thoshte ai mund vetm t ndikoj ose t ndryshoj drejtimin e lvizjes s elementeve dhe pjesve t veanta t trupit. Por se si mundet q mndja ta bj kt, ishte e vshtir t shpjegohej qart sepse mendimi dhe shtrirja, mendja dhe trupi ishin substanca krejtsisht t ndryshme dhe t ndara nga njera-tjetra. Ai thoshte se shpirti nuk i lviz pjest e ndryshme t trupit n mnyr direkte por duke patur vendin e tij t veant n trup, hyn n kontak t me shpirtin e gjall dhe nprmjet tij ndrvepron me trupin. Por dualizmi strikt i tij e bri t vshtir pr Dekartin t shpjegonte se si mndja dhe trupi mund t veprojn mbi njera tjetrn. N qoft se secila lnd ishte krejtsisht e ndar nga tjetra. Ather mendja duhej t strehohej brenda trupit ashtu si nj margaritar n nj guack deti, ose duke prdorur metaforn e vet Dekarti thoshte si nj timonier n nj anije. Dekarti arriti akoma m tej n ndarjen e mndjes nga trupi; nprmjet prcaktimit t tij t ri t t mnduarit, ku ai prfshin n veprimin e t menduarit disa prvoja t cilat tradicionalisht ishin referuar trupit dhe pikrisht gjith sfera e perceptimeve shqisore si pr shembull ndjenjat. Kur Dekarti prcaktoj: kush jam un, si dika q mendonte, ai nuk e prmendi fare trupin; sepse gjithka prfshihej n fjaln dika: dika q mendon sht dika q dyshon, kupton, pohon, mohon, dshiron, refuzon dhe q imagjinon dhe ndijon. Si rrjedhim ti mund t ngrohesh dhe pa trupin. Por ktu Dekarti nuk mund t pranonte dualizmin e tij dhe prandaj pranoi q natyra gjithashtu m msoi mua ndijimin e dhembjes, uris, etjes, etj. Kshtu q un nuk mund t qndroj brenda trupin si nj timonier n anije, por jam i lidhur ngusht me t mnyr t till q mund t flas, mund t przihem m t, sa q duket se krijom nj t tr. Ai gjithashtu u prpoq q ta lokalizont mndjen si gjndr n trup, megjithse edhe atje problemi teknik i ndrveprimit mbetej. Aty ku ka ndrveprim duhet t kt edhe kontakt, kshtu q mendja duhet ti nnshtrohej shtrirjes. N kt problem metodat dhe rregullat e tij nuk e uan Dekartin n ndonj prfundim t qart dhe t dallueshm. Lexim t kndshm!!

_________________ " LYOU 10-10-2010 "

" Liri N Mendim,... Respekt Pr Nj Mendim T Kundrt "

" Vetm kur t'a dish se kush je, dhe nga vjen!!...Vetm ather do t'a dish se nga do shkosh dhe ku do t arrish "