Sistemi za prenos TV signala

Koaksijani kabl
Koaksijalni kablovi (KS) se koriste u kablovskom distributivnim sistemima(KDS) za prenos TV signala od centra do krajnjeg korisnika topologijom hijerarskijska zvezda ili stablo. Znai u kablovskom diskretnom sistemu (KDS) imamo(slika1):

C
TV

slika 1 Za ovakvu strukturu je karakteristino da su okosnica mree kablovi veeg prenika (manje slabljenje) i nivo signala kod svakog korisnika mora da bude u dozvoljenim granicama (izmedju minimalne i maksimalne vrednosti). Zbog toga se koriste pojaavai, razdjelnici, oslabljivai. U centar (C) dolaze signali iz drugih predajnika, satelitski signali i iz internih studija. Ulazni signali se multipleksiraju na pristupu AM1 BO i prenose do krajnjeg korisnika. To je grupa signala 30, 50, 100 razliitih signala istovremeno prisutno. U sadanjim aplikacijama KS kablovi se koriste za prenos podataka (Internet) u dolaznom smjeru, kao i za klasini analogni telefonski prikljuak i za vie digitalnih telefonski prikljuaka. Aktuelna je primjena i za odlazni smjer. Termin odlazni i dolazni, se vezuju za centar. Korisnik bira programe, rezervie programe, koristi Internet asimetrino. Klasina primjena KS kabla je u TV difuziji. Koaksijalni kable se povezuje jednim krajem ka signalu(ka anteni), drugim krajem na ulaz prijemnika(slika.2). Sada TV signali dolaze radio putem u opsezima VHF i UHF.

TV
s

slika.2

Pripremljeni su standardi i postoje vec eksperimentalne primjene digitalne televizijezemaljska i satelitska . Trea primjena KS kabla je u takozvanim mreama za pristup-posljednja milja (last mile). Vazna je aplikacija u HFC sistemima.HFC ( hibridni optiki i koaksijalni sistemi) su izuzetno popularni. KS kabl se sastoji od dva provodnika unutranjeg i spoljanjeg (2a i 2b), pri emu je a-poluprenik unutranjeg poluprovodnika,a b poluprecnik unutranje dimenzije spoljanjeg poluprovodnika. Unutranji provodnik se dri koaksijalno koritenjem ispune, od polivinil hlorida(PVC), ili od polietilena. Ispuna moze da bude neka vrsta pjene, vazduh i gas ali sa odgovarajuim diskovima, dispeeri (nosai).

2a

2b

slika 3.

Recimo dimenzije kabla za mali prenik su 1,2/4,4 mm za unutranji, spoljni ili 2,6/9.5 mm za deblje kablove. Od znaaja je poduno slabljenje kabla i karakteristina impedansa. Odnos izmeu unutranjeg i spoljanjeg provodnika direktno utie na slabljenje i ukoliko je b/a=3,6 dobija se minimalno poduno slabljenje. Poduno slabljenje je: 1 1 f( + ) a b [ dB ] = kg b kHz log a f-frekvenicija. Karakteristina impedansa je:

Z= U vazduhu je =1.

138 b log [] a

Za optimalni odnos b/a=3,6. Zc=77(75) [ ]. Impedansa ureaja je prilagoena na 75 oma to je optimalno. Slabljenje je u funkciji frekvencije i logaritamskoj su razmjeri kao sto je prikazanno na sljedecoj slici.

x 10

15

slabljenje u funkciji frekvencije kada je k= 1 velike dimenzije male dimenzije

2.5

poduno slabljenje [dB/Km]

1.5

0.5

8 10 12 frekvencija u [MHz]

14

16

18

20

(slika.4) S obzirom na ovakvu zavisnost koriste se ekvalizatori. Oni treba da ujednae slabljenja. Tada je slabljenje maksimalno. U primjeru za prenos TV signala koristi se odgovarajui predajnik i prijemnik. TV signal se sastoji od video signala i audio signala, tako da se na liniju salju ova dva signala kao zbir, i to razlicitim modulacijama . Oba signala se ne prenose u osnovnom opsegu nego na pomjerenim spektrima. Zbog poveanog slabljenja pri viim uestanostima video signal se pomjera sa relativno malom uestanou postupkom transliranja spektra i amplitudskom modulacijom sa nesimetrinom bocnim opsezima. Audio signal se prenosi frekvencijskom modulacijom. 3

Video signal

Modula tor

Propusnik opsega
(Nikvistov filter)

Modula tor

Filtar

Hp(jw)

Korektor

F1 F1 F2
Kanal zvuka

(slika.5)

Poznato je da video signal(signal zive scene) sadri komponente u spektru od 0-5 Mhz. Taj spektar je izraen oko nule i opada ka viim uestanosima. Postupkom prve modulacije spektar se translira oko uestanosti f1. Meutim, znaajne spektralne komponente su upravo oko f1 i praktino je nemogue izdvojiti ist jedan boni opseg. Zato se koristi takozvani Nikvistov filter. Izdvaja se jedan boni opseg i dio drugog. Naknadnom mudulacijom u drugom modulatoru sada se dobija novi spektar recimo od 1 MHz do 6,25 MHz. U postupku demodulacije dijelovi spektra oko nule e se dopuniti.

0
S p e k ta r

f f1 f1 + fg

S p e k ta r

S p e k ta r

6 .2 5

f [M H z ]

(slika.6)

Koje su karakteristike TV signala? Pri prenosu TV signala od znaaja su etiri faktora: 1. 2. 3. 4. Raspodjela svjetlosti(fluminencije) ili raspodjela svjetla i senke. Stvara se osjeaj dubine odnosno tri dimenzije Dobijanje utiska kretanja Prenos i prijem slika u boji.

Svi ovi faktori moraju da se ukljue u odgovarajui elektrini signal. Elektrini signal u jednom trenutku t mora da integrie osvjetljenje scene u tri dimenzije (irina, visina, dubina). To se postie postupkom skeniranja. Horizontalni detalji scene se skeniraju kontinulno a vertikalni diskretno. Sada moe da se govori o diskretnim momentima slike koji su kvadratnog oblika koji se zovu pikseli. Znai slika se sastoji od horizontalne trake koja se deli na piksele. Kod nas je standard 625 traka po slici a dimenzije ekrana su 4x3, za digitalnu televiziju je 16x9. Za taj standard ima otprilike 420 000 vidljivih piksela.

(slika.7) Odnos horizontalne i vertikalne dimenzije se naziva odnos gledanja. Jo jedan pojam je perzistentnost TV ekrana-koliko se zadrava prethosni osvjetljaj. Jo jedan pojam koji se uvodi za kolor televiziju je kompozitni signal. On sadri informaciju o osvjetljenju i informaciju o boji. Kao to je reeno uz video ide i signal zvuka. Signal zvuka je frekvencijski modulisan i nosilac je na 5.5 Mhz u odnosu na nosilac video signala.

(slika. 8)

Kada se govori o digitalnoj televiziji podrazumjeva se da se analogni TV signal pretvara u digitalni.Ustanovljeno je da je digitalan signal redudantan. To znai da se u duem vremenskom periodu pojavljuju isti signali i male su razlike izmeu jedne i druge slike. Zbog toga se primjenjujue tehnika kompresije. Generalno prenose se samo promjene u odnosu na prethodnu sliku, scenu. Poznata metoda za digitalizaciju TV slike je MPEG-2. Postoje dvije razliite metode kodiranja digitalnog TV signala. Prvi je kodiranje komponenti, a drugi je kodiranje kompozitnosti signala. Za prenos i reprodukciju slike definiu se komponente boja R G B i komponenta osvjetljenja Y. Izlazni signal sa TV kamere se konvertuje lineranom matricom u signal osvjetljenja (luminentni signal) i dva signala razlike boja R-Y, B-Y. Radi primjene metode kodiranje komponente ovi signali se individualno digitalizuju u A/D konvertoru. Rezultujui digitalni niz ili binarni niz se dobija kombinovanjem ovih signala i signala dodatnog sadraja za takt i sinhronizaciju. Kod drugog metoda kompozitnog kodiranja, direktno se kodira kompletan video signal iz osnovnog opsega. Ovaj niz bita je mnogo manjeg protoka nego kod prethodnog kodiranja komponenti. Analogni TV signal moe da se pretvori u digitalni postupkom impulsne kodne modulacije(PCM). Ovdje se vri i odabiranje i kvantizacija. Kvantizacija je linearna. Ne koristi se tehnika kompresije i ekspanzije. Informacija o boji se prenosi preko podnosioca ija je uestanos 4.43 MHz. U PAL sistemu se vri diskretizacija sa 4 puta viom uestanou od uestanosti nosioca tako da je binarni protok 141,76 Mb/s(bez kompresije). Radi primjene kompresije razmatrane su osobine kompletnog video signala. Video signal ima aktivni ili vidljivi dio koji se reprodukuje na ekranu i deo za sinhronizaciju koji slui za upravljanje mlazom. Postoje tri metode za redukciju binarnog protoka.

Prvi je otklanjanje intervala za vertikalnu i horizontalnu sinhronizaciju. Druga je smanjenje uestanosti odabiranja. Trea je smanjenje broja bita po odbirku (kodnoj rijeci). Treca metoda se moze izvesti na tri nacina: 1. Prediktivno kodiranje (to se naziva jo diferencna kodna modulacija DPCM 2. Entropijsko kodiranje 3. Tranform kodiranje Do sada najpopularnije DPCM. Proces predikcije moe se klasifikovati u dvije grupe. 1. Prvi je intrafrejm ili intrafild (unutar okvira) Ovdje se redukuje prostorna komponenta. 2.Drugu ine interfrejm ili interfild-bazira se na vremenskoj i prostornoj redundanciji. Kodira se samo promjena na prethodan digitalan niz. Poaljemo samo sliku i u sljedeem koraku se alju samo promjene.

Videokonferencija
Ovaj telekomunikacioni sistem ima veliku primjenu od 1990 godine. Primjena je u moguem ueu na konferencijama dva ili vie uesnika koji su na mjestima koja su esto vrlo udaljena. Ona se ostvaruje zahvaljujui tehnolokim napredcima kao to su tehnike video kompresije, pojeftinjenje i porast tehnike za procesiranje digitalnog signala i tree razvoj digitalnih mrea tj. Tehnike digitalnog prenosa, digitalnog multipleksiranja i digitalne komutacije . Sistema koriste manji broj linija nego to je to kod radio difuzije televizijskog signala npr. umjesto625 linija 352 linije. U praksi se pokazalo da ovaj smanjen broj linija nije vidljiv za korisnika. Jedan od iroko koritenih prenosa video konferencije bazira i na preporuci ITU-T Rec H261. Najee se koriste protoci Ho=384kb/s. Ovaj standard se bazira na ISDN kanalima (BDM kanalima). B=64 kb/s D=16 kb/s ili 64 kb/s H11 = 1536kb / s H12 = 1920kb / s

Telekomunikacioni sistemi koji koriste optika vlakna

Mogunost prenosa kodiranih podataka preko svjetlosnih signala prikazana je 1960. Meutim izrada i primjena vlakna od cistog stakla koja mogu da prenesu svjetlost ostvarena je sedamdesetih godina u Belovim laboratorijama. Ranije su razvijena jednomodna vlakna koja imaju mnogo manje poduzno slabljenje i podrzavaju prenos sa velikim protocima. Naredni korak u primjeni vlakana je razvoj tehnike multipleksiranja po talasnim duinama (WDM). Time se znaajno poveao kapacitet optikih vlakana. Sledei korak u primjeni je tehnika gustog multipleksiranja (DWDM). Kapacitet optickog vlakna je sada reda Tb/s. Razvijene su komponente multipleksiranja, filtriranja i komutacije na optikom nivou tako da se onda govori o potpuno optikim mreama AON. Postoje multimodna i monomodna vlakna. Kada govorimo o multimodnim vlaknima, imamo optike telekomunikacije.Sistem se sastoji od diode koja emituje svjetlost(predajnik), moe da savlada rastojanje 10 km. Za vea rastojanja koristi se regenerator. Na mjestu prijema se koristi fotodetektor obicno LED koja je komponenta sa malom izlaznim signalom. Tu se elektrini signal pretvara u optiki. Tu se elektrini signal pretvara u optiki.Logika jedinica ukljucuje LED,a logicka nula iskljucuje.

(Slika. 9) Protok koji LED ostvaruje je 140 Mb/s po multimodnom vlaknu, a slabljenje je 0,5 db/km. U regeneratoru se optiki signal pretvara u elektrini, zatim se vri obrada (odabiranje i odmjeravanje) i novi elektrini signal se pretvara u optiki O/E i E/O konverzija. U prijemniku fotodetakcijom se optiki signal pretvara u elektrini. Multimodno vlakno je jefitno i koristi se na kratkim rastojanjima. Kod primjene monomodnog vlakna optiki telekomunikacioni sistem (TS) sadrzi kao izvor svjetlosti laser. Monomodno vlakno obezbjeuje domet do 40 km bez regenerisanja izmedju prijemnika i predajnika.

LA SER

40Km

R egenerator
(slika.10)

Foto detdektor

Protok je 1Gb/s SM, a slabljenje 0.1-0.2 db/km. Laser je skuplji od LED meutim generie svjetlost u vrlo uskom talasnom opsegu duzina, zato se primjenjuje u kombinaciji sa jednomodnim vlaknima. S obzirom na propusni opseg razvijene su tehnike multipleksiranja po talasnim duinama, tako da se po razliitim talasnim duinama prenose razliiti signali. Na taj nain se poveava kapacitet ve postavljenim vlaknima WDM............N=16, 32 ovo je za MM vlakna. Za potrebe gustog MMX koristi se jednomodno vlakno DWDM N=256. Nedostatak zbog upotrebe regeneratora nadoknadjen je sa optickim pojaavaem. Opticki pojaava je izraen od posebnih optikih vlakana duine reda priblino 10 m. Poznato je da se prenos po vlaknu odvija u takozvana tri optika prozora. To su prozori na 850nm, 1300nm i 1550nm. Kriva podunog slabljenja je kao na slici. S M [d B / K m ] 1 .0

0 .5

850

1300

1550 (slika.11)

[n m ]

Odavde moe da se odredi i propusni opseg prozora na osnovu relacija:

10

f =

df =

c 2 c f 2

Na primjer za:

= 1310nm
= 80nm f = 14THz ili

= 1550nm
= 120nm f = 15THz

Multimedijalna vlakna rade u opsegu 850nm,a monomodna u opsegu 1300nm i 1550nm. Kod MM vlakna se koriste sljedei opsezi sa talasnim duinama: opseg O E S C L U talasna duina [nm] 1260-1360 1360-1460 1460-1530 1530-1565 1565-1625 1625-1675

(tabela.1) C i L se koriste vie jer postoje optiki pojaavai u tom opsegu. Za potrebe umreavanja sistema sa optikim vlaknima razvijen je standard od ANSI koji se naziva SONET- sinhrono optika mrea. Evropa je razvila ITU-SDH.Zato se danas cesto kaze SONET-SDH Odnosi se na primjenu monomodnog optickog vlakna i multipleksiranje sa vremenskim multipleksom. STM-0 ima 672 kanala x 64kb/s STM-1 ima 2016 kanala x64kb/s STM-2 ima 8064 kanala x64kb/s . . . STM-256 ima 516096 kanala x64kb/s

11

Jedna optika mrea se formira hijerarhijski u obliku prstenova razliitih protoka svaki prsten sadri vlakna tako da obezbjeuje prenos u oba smjera.Okosnica mree je prsten na STM-64. Na okosnicu se prikljuuju prstenovi nieg hijerarhijskog nivao preko multipleksora,demultipleksora ADM(Add Drope Multiplex)
ADM ADM S TM - 6 4 J E ZG R O ADM ADM ADM S TM - 1 P R IS T U P ADM ADM ADM L TE K O R IS N IK

D XC

DXC

ADM ADM S TM - 4 P R IS T U P ADM ADM

(slika. 12) Pored toga postoje digitalne ukrtene take DXC(kros konekt) i postoji oprema za zavretak linije LTE. Tu se priljuuju korisnici. Slicno ovome moe da se definie optiki TS na principu multiplex-a po talasnim duinama i na njega je povezan prsten sa uredjajima tipa WXC ,a povezan je sa pasivnom optickom mrezom (PON).

12

P a s i v n a o p ti k a m rea W XC

W XC

W XC W XC

PO M

TX / R x

TX / R x ADM

ADM

ADM ADM

(slika.13) . Pasivna optika mrea da bude prsten i zvijezda. Optika mreza optickog sistema omoguava prenos u iroko pojasnom opsegu tzv. irokopojasni servisi. Opta struktura jednog takvog sistema je na prethodnoj slici. Postoji u osnovi ODN opticka mrea za distribuciju signala.Sa jedne strane je ureaj za zavretak opticke linije OLT. Zavretak optike linije se upravlja iz centra za upravljanje mreom NM. Preko sprege za vorove servisa SN dovode se razliiti servisi u mreu za distribuciju. To moe da bude Internet, telefonski servis, video servis, ATM, FR servis. Optiko vlakno se moe dovesti direktno do kue(FTTM). Meutim preko opticke mrene jedinice ONT i upredanjem parica moe da doe do kuce kao kombinacija parice opticko vlakno ili kombinacija preko koaksijalnog kabla HFC.

13

I n te rn e t

N M O N T FFTH

FR O D N O N T FFTH

ATN

O LT

T elefo n O N U v id eo N T U p red en e p arice

O N U

N T K o ak sijaln i k ab al

H FC

(slika.14) Iako je glavna primjena za prenos digitalnih signala, opticka vlakna se koriste za prenos analognog signala. Jedan primjer je hibridna optika koakcijalna veza. Kada se razmatra jedan analogni optiki TS mora da se uzmu u oblik najvaniji parametri. To su odnos signal um na mjestu prijema propusni opseg, i izoblienje usljed nelinearnosti Jedan TS od predajnika do prijemnika od jednog korisnika do drugogo sadri 4 osnovna elementa. Opticki predajnik Opticki kanal Opticki pojaava Opticki detektor.
A n s lo g n i u kszn i s ig n a li BB AM FM PM A n alo g n i iz k az n i e l e k tr i n i sig n a li

O p ti k i p red ajn ik NI R IN

O p ti k i k anal

O p ti k i p o jaav a A SE

O p ti k i d e te k to r SN TN AN APD

(slika. 15) Na ulaz dolazi analogni ulazni elektrini signal, a na izlazu dobijamo analogni izlazni el. signal.

14

Najjednostavnija konverzija je intenzitetska modulacija. To moe biti direktna modulacija gdje signal iz svog prirodnog poloaja modulie opticki nosilac. Meutim mnogo ee prvo se vri modulacija elektrinog nosioca (recimo AM, FM, PM), onda se vre el. opticka konverzija. U predajniku moe da doe do harmonijskih izoblienja,do intermodulacije usljed nelinearnosti,moze da dodje do fluktoacije u amplitudi ili na intezitetu na izlazu poloprovodnickog lasera.To je tzv. RIN. U predajniku moe da doe do zaguenja (odsjecanja usljed karakteristike lasera). Na optikom vlaknu moe da doe do modalne distorzije (izoblienja modova za sluaj jednog ili vise modova rada) ,dolazi do slabljenja i disperzije grupne brzine GVD. U optikom pojaavau izoblienje nastaje zbog pojaane spontane emisije . U optikom detektoru postoji takozvani kvantni um (shot noise) usljed statistike prirode pretvaranja signala u svjetlost.Postoje i termiki um TN kao i um pojaavaa AN kao aktivnog elementa kao i um na PN-spoju (APD-um) tako da je odnos signal-sum ili CNR,odnos snage nosioca i spektralne gustine signala uma data sa:
N 1 1 C CNR = CNR i =1 C N Ri N

To je osnovna struktura. optickog telekomunikacionog sistema. Za digitalni optiki link od znaaja su sljedei parametri: -eljeno (mogue) rastojanje prenosa -digitalni protok ili propusni opseg ili kapacitet kanala -vjerovantoa greke po bitu. Parametri koji uticu na izbor: -dimenzije jezgra vlakna. -indeks refrakcije i izbor profila indeksa refrakcije -propusni opseg i disperzija -slabljenje numeriki otvor (pertura) to je prenik polja moda. -irina spektralne linije. -izlazna snaga -efektivna povrina u koju se zrai -dijagram zraenja emisije -broj modova koji se emituju to se tie prijemnika od znacaja je: -brzina odziva (prolazak sa jednog nivoa na drugi) -radio talasna duina -osjetljivost Jedan optiki izvor (optiki predajnik) se povezuje konektorima na vlakna. Vlakna se sastavljaju to e prouzrokovati na tim mjestima dodatno slabljenje. Za proraun veze od znaaja je ukupno slabljenje od predajnika do prijemnika. Ukupno slabljenje se izraunava preko snaga: PT = Ps Pr 15

Ps n a s ta v a k O Tx k o n e k to r

Pr

O Rx

(slika. 16)

Proraun vremena odziva celog sistema je . t sys =

t
i

2 i

Za korekciju greske se koristi ARQ(Automatic Repeater Quest) postupak.

16