Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 176

2

vl‹avmuodk‹
'kuQqif;&Jaygif;pkH
,laqmifcJhaom
'g0if0g'
[m&Gef ,[f,m

3
pma&;olta-umif;
ABOUT THE AUTHOR
Tpmtkyfudk [m&Gef,[f,m[laom uavmiftrnfjzifha&;om;
ol pma&;q&m-uD;onf/ wl&uDEdkifiH tefum&mjrKdŒY 1956ckESpf
wGif arG;zGm;cJhI/ tefum&mjrKdŒwGifyif txufwef; ausmif;ynm
oif,lcJhavonf? tpPwefblvfjrKdŒ&Sd rDrm&fqDeefwuUodkvfwGif
0dZ…mbmom &yfudk qufvufqnf;yl;um 0dZ…mbGJ‹ESifhr[m0dZ…mbGJ‹
udkqGwfcl;cJhavonf? xdkaemuf tpPwef blvfwuUodkvfrS '\
eduaA'bmom&yfjzifh yg&*lbGJ‹udk qGwfcl;cJhavonf? 1980ckESpf

rSpI EdkifiHa&;odyH`bmom&yf/ odyH`bmom&yfESifh ,kH-unfcsufqdkif&mta&; rsm;ESifhywf


oufonfhpmtkyfrsm;udk a&;om;xkwfa0cJhayonf? tDAdkvl;&Sif;ac:wpfpwpfp qifhuJ
ajymif;vJjzpfay:jcif;tawG;tac:0g'Drsm;.ta,mifaqmifvdrfvnfr+ESifh ‚if;wdk‹ . t
cdkiftrmtqdkjyKcsufrsm;onf usKd;a-umif;qDavsmfr+r&Sda-umif;tjyif/ 'g0if0g'ESifh wuG
urBmay:wGif aoG;acsmif;pD;apcJhonfh zufqpf0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdk‹udk aemuf uG,frS
aeI qufpyfay;aeolwdk‹ta-umif;udk pmtkyfaygif; rsm;pGma&;om;I az:xkwfcJh av
onf?
ol.uavmiftrnfonf tv†m[ft&Sifjrwfudk r,kH-unfr+wGif twdkuftcHvkyf
cJh&mY ausmf-um;aom wrefawmfESpfyg;jzpfonfh [m&Gef(tm&Gef)ESifh ,[f,m(a,m[ef)
wdk‹.trnfESpfckudk aygif;pyfxm;aomtrnfjzpfayonf? Tpmtkyf.rsufESmzkH;rsm;wGif
ygonfh wrefawmfjrwf.wHqdyfonf pmtkyftwGif;&Sdta-umif;tcsufrsm;ESifh qufpyf
vsuf &Sdaeygonf? aemufqkH;usrf;awmfjrwfjzpfonfh uk&ftmefusrf;awmfjrwfESifh aemuf
qkH;wrefawmfjrwfjzpfonfh rdk[rR'f(qGv†v†m[ktvdkif;a[h0qv†rf)wdk‹udk udk,fpm;jyK
xm;jcif;jzpfay.? uk&ftmefusrf;awmfjrwfESifh qGEMwf(wrefawmfjrwf.-o0g'usifhpOf)
rsm;.oGefoifcsuft&/ bk&m;rJh0g'wdk‹.tajccHa&aomufjrpftcsuftvufrsm;udk
oufaoom"ursm;ESifhtwl acszsufI/ bmomt,l0g'rsm;udk wm;jrpfpGyfpGJaomtoH
rsm;udk wdwfqdwfoGm;apygonf? ynmhtvif;udk&&SdI yuwdjynfhpkHaumif;rGefaom
tusifhoduQmESifhudk,fusifhw&m;rsm;jzifhjynfhpkHonfh aemufqkH;wrefawmfjrwf. wHqdyf
awmfudk tokH;jyKI xdkbk&m;rJh0g'Dwdk‹. toHudk wdwfqdwfoGm;apjcif;jzpfygonf?
[m&Gef,[f,ma&;om;onfhpmayrsm;onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwf.owif;
rSm-um;csufrsm;udk ydk‹oay;I/ pmzwfolwdk‹tm; ,kH-unfcsufESifhoufqdkifonfh tajccH
tcsuftvufrsm;udk pOf;pm;qifjcifokH;oyfjcif;jzifh tv†m[ft&Sifjrwfwnf&Sda-umif;ESifh
xdkt&Sifjrwfonf wpfyg;wnf;aomt±Sifjrwf jzpfawmfrla-umif;udk od&Sd-uI/ azguf
jyefaombk&m;rJhtawG;tac:rsm;. usKd;a-umif;cdkifvkHr+r&Sdonfh tajccHrsm;udk az:xkwf
jyo&efom t"duyef;wdkif jzpfayonf?
[m&Gef,[f,ma&;om;onfhpmtkyfrsm;udk tdEdN,EdkifiHrStar&duefEdkifiHtxd/
t*Fvef EdkifiHrStif'dkeD;&Sm;EdkifiHtxd/ ydkvefEdkifiHrSabmhpeD;,m;EdkifiHtxd/ pydefEdkifiHrS
b&mZD;vfEdkifiHtxd/ pojzifh urBmtESH‹tjym;rS pmzwfy&d\wfwdk‹ zwf±+-uygonf?
t*Fvdyf/ jyifopf/ *smref/ pydef/ tDwvD/ ay:wl*D/ tl&'l/ tm&AsD/ tvfab;eD;,ef;/
&k&Sm;/ qmbdk= c&dktuf/ ydkvef/ rav;/ tGD*k&f/ wl&uDESifh tif'dkeD;&Sm;bmompum;rsm;jzifh
jyefqdkxm; onfudkvnf; zwf±+Edkifygonf?

4
[m&Gef,[f,m. pmtkyfrsm;onf/ urBmwpf0Srf;vkH;&Sd pmzwfoly&d\wf.
-udKufESpfoufjcif;&Sdonfhtjyif/ tajrmuftjrm;aomyk*~dKvfwdk‹udk tpPvmrfomoemodk‹
jyef vnfa&muf&SdvmapI olwdk‹. tDrmef,kH-unfcsufudkvnf; ydkrdkcdkifrmap&mwGif
ta&;ygvSayonf? ol.pmom;rsm;onf Om%ftajrmftjrifESifhjynfhpkHI &Sif;vif;jywf
om;onfhtjyif/ em;vnfoabmaygufvG,faom a&;enf;a&;[efrsm;jzpfum/ zwf±+ol
. todw&m;udk vG,fulpGmyGifhvif;apygonf? TpmtkyfwGifa&;om;xm;aom
tcsufrsm;onf/ &kyf0g'tawG;tac:rsm;udk vsifjrefxda&mufpGmacsyxm;jcif;rsm;jzifh
pDukH;xm;aoma-umifh/ Tpmtkyfrsm;udk tav;teufxm;olwdk‹onfvnf; bk&m;rJh0g'
ESifhtwl tjcm;azgufjyefaomtawG;tac:rsm;udk qufvufaxmufcH-uawmhrnfr
[kwfay? tu,fI qufvufaxmufcHae-uao;aomfvnf;/ wrifoufoufayuyf
aejcif;om jzpfayvdrfhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf/ Tpmtkyfrsm;onf xdkuJhodk‹aom
tawG;tac:rsm;udk ‚if;wdk‹.tajccH&m tkwfjrpfrsm;rSpwifI vSefvdkufjcif;a-umifh
jzpfygonf? ,ae‹vuf&SdtcsdefwGif tv†m[ft±Sifjrwfudk jiif;y,faomv+yf&Sm;r+rsm;tm;
vkH;onf/ [m&Gef,[f,m.pmtkyfrsm;a-umifh tawG;tac:t& ppfa&;±+H;edrfhoGm;-ujyD;
jzpfonf?
,if;&v'frsm;onf uk&ftmefusrf;awmfjrwf&SdOm%ftvif;ESifh ,if;.&Sif;vif;
jywfom;r+rsm;a-umifhjzpfonfrSm ,kHrSm;oHo,r&SdEdkifawmhay? pma&;olonf tv†m[f
t&Sifjrwf. vrf;rSefudk trsm;vlom;rsm;&SmazGpl;prf;&mwGif taxmuftuljzpfap&ef
&dk;om;aom apwemt&if;cH&nf&G,fcsufxm;&Sdygonf? Tpmtkyfrsm;udk a&;om;xkwf
a0aomvkyfief;wGif rnfonfh&kyf0wˆKtjrwftpGef;udkr# ar#mfudk;jcif;tvsif;r&Sdyg?
Tpmtkyfrsm;udk tjcm;olrsm;zwf±+&ef tm;ay;ulnD&if;/ ‚if;wdk‹udk tv†m[f
t&Sifjrwf. opPm&Sdaomaus;u|efrsm;jzpfvmatmif olwdk‹.pdwfESvkH;om;rsm;udk zGifhay;
I tv†m[ft&Sifjrwf.vrf;pOfodk‹ ac:aqmifoGm;Edkifolwdk‹onf wefzdk;rjzwfEdkifavmuf
atmif -uD;us,faom tusKd;aqmifolrsm;yifjzpfayonf?
,QKtcsdefwGif vlrsm;.pdwfudk Za0Z0g±+yfaxG;apI/ olwdk‹.pdwfxJ&Sd 'Gd[
oHo,jzpfaejcif;rsm;udkxda&mufpGm &Sif;vif;apEdkifjcif;r&Sdonfhtjyif cdkifvkHaomouf
aoom"ursm; r&Sdonfh ±+yfaxG;aomtawG;tac:qDodk‹ OD;aqmifoGm;Edkifrnfhpmtkyf
rsm;udk jzef‹a0jcif;onf tv[\tcsdefjzKef;aejcif;omv#ifjzpfaeygvdrfhrnf? vltrsm;
tm; tDref,kH-unfr+aysmufuG,faejcif;rS u,fwifvdkonfhrGefjrwfaom&nf&G,fcsuf
xuf/ pma&;ol.pmaytpGrf;udkjy&efudkom t"duxm;onfhpmtkyfrsm;onf xda&mufr+
r&SdEdkifay? Ttcsufudk oHo,jzpfolwdkif;onf[m&Gef,[f,m.pmtkyfwGif tDref,kH
-unfr+uif;rJhjcif;udk csKd;ESdrfausmfv$m;I uk&ftmefusrf;awmfjrwf. oif-um;csufusifhpOf
wefzdk;rsm;udkom t"duxm;jzef‹jzL;onfudk-unfhI pdwf&Sif;oGm;Edkifygonf? TtusKd;
aqmifcsuf. atmifjrifr+onf pmzwfolwdk‹. cH,lcsuftay:wGif o&kyfouefay:vGif
vmrnfomjzpf.?
,ae‹urBmay:wGif &ufpuf-urf;-uKwfr+/ oabmxm;uGJvGJr+a-umifh&ifqdkifwdkuf
cdkufyËdyuQ jzpfae-ujcif;ESifhtwl vltrsm;-uKHawG‹ae-u&onfh tjcm;'kuQqif;&Jjcif;t
aygif;wdk‹onf/ tv†m[ft±Sifjrwfudk r,kH-unfjiif;y,fonfh tawG;tac:rsm;v$rf;rdk;r+
a-umifh jzpfonfudk ta&;-uD;qkH;tcsuftjzpf rSwfom;xm;&efvdktyfygonf? xdk
'kuQyifv,frS vGwfajrmufEdkif&efrSm tv†m[ft&Sifjrwf. tHhzG,frcef;aom zef;qif;
jcif;udk owdw&m;&&Sd-ujyD; xdkt&Sifjrwfu uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif oif-um;ydk‹cs

5
xm;aom usifh0wfw&m;a'oemawmfrsm;udk jzef‹csdjcif;jzifh rdpm>'d@dtawG;tac:udk qkH;
cef;wdkif acszsufypf&efvdktyfayonf? vuf&SdurBmhtajctaeudk -unfhvdkufygu/ t
-urf;zufjcif;rsKd;pkHESifh azgufjyefr+yËdyuQtrsKd;rsKd;odk‹omv#if a&SŒ±+OD;wnfvsuf &Sdae
ojzifh/ tcsdefraESmif;rD tv†m[ft±Sifjrwf.a'oemawmfudk xda&mufpGmESifh vsifjrefpGm
ydk‹csjzef‹a0&ef vdktyfaea-umif; xif&Sm;aeayonf?
,if;-uKd;yrf;csufwGif/ [m&Gef,[f,ma&;om;aom pmtkyfrsm;onf a&SŒwef;rS
yg0ifvsuf&Sdayonf? tif&Smtv†m[f (tv†m[ft&Sifjrwftvdkawmf&Sdygu)/ ESpfq,fh
wpf&mpkESpf&Sd urBmolurBmom;rsm;onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif uwdu0wf
jyKxm;onfhtwdkif; jidrf;csrf;r+/ w&m;r#wr+ESifh om,maysmf&$ifr+rsm;udk &&Sdatmif ay;
aqmif&mwGif Tpmtkyfrsm;rSwpfqifh &±Sdaom todw&m;rsm;u wpfpdwfwpfa'otjzpf
yg0ifEdkifygvdrfhrnf?

6
pmzwfolodk‹
TO THE READER

tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D ysufokOf;oGm;jcif;ta-umif;udk TpmtkyfY txl;tcef;wpf


cef;tjzpf az:jyxm;ygonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ ToDtdk&Donf/ bk&m;rJh0g'ESifh
bmomt,l0g'udk qef‹usifonfhtawG;tac:rsm;tm;vkH;.tajccHoabmw&m;rsm; yg
&Sdaoma-umifh jzpfygonf? 'g0if0g'u zefqif;jcif;,kH-unfcsufudk jiif;y,fvdkuf
jcif;jzifh/ tv†m[ft&Sifjrwf&Sdjcif;udkvnf; jiif;y,f&ma&mufaoma-umifh/ vGefcJhonfh
ESpfaygif; 140ausmftwGif; vltajrmuftjrm;tm; olwdk‹.bmomt,l0g',kH-unfcsuf
rsm;udk pGef‹v$wfoGm;apcJhjcif; 'dG[oHo,jzpfapjcif;rsm; jyKcJhayonf? xdk‹a-umifh ‚if;
oDtdk&DtawG;tac:onf vdrfvnfvSnfhpm;jcif;omv#ifjzpfa-umif;udk vltrsm;od&Sd
oabmayguf&Sif;vif;atmifwifjy&efrSm rvkyfrae&wm0ef jzpfayonf? pmzwfy&d
\wftcsdKŒonf u|Efkyfwdk‹.pmtkyftcsdKŒudkom zwfrd-urnfjzpfaoma-umifh/ xdkoDtdk&D
ta-umif;udk tusOf;csKyfI az:jyoifhonf[k ,lqygonf?
pma&;ola&;om;cJhaom pmtkyftm;vkH;wGif/ bmoma&;,kH-unfr+ESifhywfoufI
uk&ftmefusrf;awmfjrwftm,wfawmfrsm;jzifh&Sif;jyI/ pmzwfoludk tv†m[ft&Sifjrwf.
rdef‹-um;oGefoifcsufrsm;udk avhvmrSwfom;um xdkoGefoifcsufrsm;twdkif; aexdkif&ef
zdwfac:xm;ayonf? tv†m[ft&Sifjrwf.tm,wfawmfrsm;ESifhywfoufaomta-umif;
&yfrsm;udk&Sif;jy&mY pmzwfol.pdwfwGif 'Gd[oHo,uif;&Sif;I aemufxyfar;cGef;rsm;
xkwf&efr&SdEdkifatmif &Sif;vif;wifjyxm;ayonf? pma&;ol. pdwf&if;apwemrSef t
&if;cHaom a&;enf;a&;[efESifh vG,ful&Sif;vif;aomtokH;tE+ef;rsm;onf pmzwfolvl
-uD;vli,ft&G,fwdkif;ESifh vlr+a&;tkyfpkwdkif;u vG,fulpGmem;vnfoabmaygufEdkif
ygonf? xda&mufI &Sif;vif;aompmom;rsm;a-umifh wpfxdkifwnf;wGif tjyD;zwf
±+Edkifayonf? bmomt,l0g'rsm;udk jyif;xefpGmjiif;y,folwdk‹yifv#if/ Tpmtkyfyg
rSefuefonfh &Sif;vif;csufESifh udk;um;csufrsm;udk jiif;qefI r&Edkif-uacs?
TpmtkyfESifhtwl pma&;ol. usefpmtkyftm;vkH;wdk‹udk wpfOD;csif;zwfjcif; odk‹r
[kwf tkyfpkvdkuf aqG;aEG;jcif;jyKEdkifygonf? pma&;ol.pmtkyfrsm;rS tusKd;aus;Zl;
&&Sdvdkolwdk‹twGuf tkyfpkzGJ‹IaqG;aEG;&eftvGefoifhavsmfygonf? xdkodk‹jyKjcif;jzifh wpfOD;
ESifhwpfOD;. tjrifESifhtawG‹t-uHKrsm;udk ESD;aESmzvS,fEdkifrnfjzpf.?
xdk‹tjyif/ Tpmtkyfudk a&;om;jcif;onf tv†m[ft&Sifjrwf.ESpfoufjcif;udk
&,l&efudkom &nf&G,faoma-umifh/ zwf±+jcif;ESifhykHESdyfxkwfa0jcif;onf -uD;us,faom
tpPvmrfhtusdK;aqmifjcif;yifjzpfayonf? Tpma&;q&m.pmtkyfrsm;onf zwfaumif;
&kHru ,kH-unfxdkufaompmtkyfrsm;jzpfygonf? xdk‹a-umifh/ rSefuefaom bmomt,l
0g'twGuf tjcm;olrsm;udk qufoG,f&mY Tpmtkyfrsm;udk zwf±+&efwdkufwGef;jcif;onf
taumif; qkH;aom enf;vrf;jzpfygonf?
Tpma&;ol.pmtkyfrsm;wGif/ pma&;ol.yk*~vdutjrifrsm;/ 'Gd[oHo,jzpfzG,faom
udk;um;csufrsm;jzifh&Sif;vif;wifjyjcif;/ &dkaoav;pm;xdkufaomrGefjrwfonfht&mrsm;ESifh
,kH-unfcsufrsm;udk xdyg;onfhtokH;tE+ef;rsm;/ pmzwfol.pdwfudk ±+yfaxG;aprnfh a0zef
okH;oyfcsufrsm; uif;&Sif;ygonf?

7
bmomjyefol.trSm
Foreword from the Translator
u|Ekfyfonf bmoma&;udkif;±d+if;aom ESpfjcif;c&pf,mefomoem0if tdrfaxmifpkwGif arG;zGm;
-uD;jyif;vmcJholjzpfygonf? i,fpOfuwnf;upI we*FaEGae‹wdkif; uav;oli,frsm;tm; c&pfawmf
. a'oemawmfESifhorRmusrf;oifcef;pmrsm;udk u|Ekfyf.&GmrS twefa0;uGmaomjrKdŒ&Sd bk&m;&Sdcdk;
ausmif;wGif rSefrSefwufa&mufqnf;yl;cJhygonf? "rRq&mrsm;u okH;qlonf wpfqlwnf;jzpfa-umif;
oif-um;&mwGif rnfolur# u|Efkyfoabmaygufatmif &Sif;vif;jyEdkifjcif;r&SdcJh-uyg? tv,fwef;
ausmif;om;b0 15ESpfom;t&G,fwGif rGwfpvifrf'dkif*sufESifh tpPvmrpf&DjAL;r*~Zif;rsm;tjyif
urBmhtvif;pmapmifudkzwf±+cGifh&&SdcJh&mrSpI/ tpPvmrfomoemonf zefqif;&SifESifhywfoufI t
&Sif;vif;qkH;oif-um;aom omoemtjzpf vufcHoabmaygufojzifh/ 1955ckESpfOD;ydkif;wGif “awm0f
[D'f”ac: wpfyg;wnf;aomzefqif;&Sifudkomv#if udk;uG,fqnf;uyfaom tpPvmrfomoemudk
awG‹&SdvufcHI touf 16ESpfwGif umvDrm&S[m'wf zwfcJhygonf?
xdkacwfumvwGif aemiftem*wfEdkifiHa&;avmuodk‹ ajcvSrf;-urnfh ausmif;om;rsm;onf
jyifqifa&;tjzpf txufwef;tqifhrSpI wuUodkvfausmif;om;b0txd ausmif;om;or*~v+yf&Sm;r+
rsm;wGif yg0if-uonf? EdkifiHa&;udkydkrdkIpdwf0ifpm;onfhausmif;om;rsm;onfvnf; txl;ojzifh EdkifiH
a&;odyH`/ '\eduaA'ESifh rEk\aA'bmom&yfrsm;udk a&G;cs,fqnf;yl;-uayonf? 'g0if.tDAdkvl;
&Sif;oDtdk&D/ trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'/ jyifopfpufr+awmfvSefa&;ta-umif;/ rm;ufP/ tif*sJvf/ vDeif/
xa&mhpfuD/ pwmvifESifharmfpDwkH;wdk‹ta-umif;awGudkvnf; aema-u-uayonf? ,kwWdaA'enf;jzifh
usdK;a-umif;qifjcifI tajz&Smaom&kyf0g'[kt"dy`g,f&aom 'dkiftmvufwpf&kyf0g' (dialectic
materialism) tawG;tac:udkvnf; xufatmufwGif;jyif ar$aESmufusuf rSwfxm;-uayonf? xdk
acwfwGif tiftm;t-uD;qkH;awmwGif;awmfvSefa&;tzGJ‹jzpfonfh ArmjynfuGefjrLepfygwD(Auy)odk‹
0ifIawmcdkcJh-u aomausmif;om;rsm;onfvnf; xdkausmif;om;rsm;yifjzpfonf? jrefrmrGwfpvifrf
wdk‹ zGJ‹pnf;onfh yoDaumifpDtzGJ‹0ifwdk‹yifv#if AuyESifhqufoG,fI ajray:ajratmufEdkifiHa&;
v#yf&Sm;-uayonf? aemifwGifarmfpDwkH;.,Ofaus;r+awmfvSefa&;umvtwGif; w&kwfEdkifiHodk‹oGm;
a&mufoifwef;wufcJholwdk‹onf AuyXmecsKyfodk‹ jyefvnfa&muf&Sdvmaomtcg/ tpGef;a&mufatmif
vuf&JZuf&JowfjzwfcJh-uavonf? rdrdwdk‹.tawG;tac:0g'ESifh tenf;i,fuGJvGJolwdk‹udk/ rdrd.
arG;rdcifzcifyifjzpfap/ vnfvSD;I xdkvnfacsmif;aoG;jzifh ajcaq;cJh-uonf? (tao;pdwfocif
oef;xGef;.aemufqkH;ae‹rsm;wGifzwfyg)? xdkuGefjrLepftzGJ‹0ifwdk‹vnf; bmomomoemudk;uG,f
qnf;uyfonfh rdbrsm;rS arG;zGm;vmcJh-uolrsm;jzpf-uaomfvnf; tb,fha-umifh xdkr#avmufvlrqef
atmif&ufpuf-urf;-uKwfcJh-uonfudk tHh-o-uD;pGmjzifh oabmraygufEdkifcJhyg? [m&Gef,[f,m
a&;om;aom T“vl‹avmuodk‹ 'kuQqif;&Jaygif;pkH,laqmifcJhaom'g0if0g'” pmtkyfudk zwf±+rdojzifh
xdk&ufpufr+rsm;.aemufuG,f&Sd tawG;tac:tiftm;pk-uD;ESifh ywfoufI &Sif;vif;pGm od&ygonf?

xdk‹a-umifh rsdK;cspfjrefrmrGwfpvifrfvli,frsm;onfvnf;/ rdrdwdk‹. rsdK;cspfpdwf"gwfxufoef


r+wpfckwnf;a-umifh rSm;,Gif;aomEdkifiHa&;0g'aemufodk‹ rvdkufrd-uap&efESifh xdkEdkifiHa&;0g'wdk‹.
yif&if;a&aomufjrpf b,frSm&Sdonf [laomtcsufudk od&Sdoabmayguf-uap&ef/ apwemaumif;
jzifh bmomjyefvdkufygonf? Tpmtkyfonf q&m-uD;[m&Gef,[f,m.pmtkyfrsm;udk jrefrmbmom
jzifh jyefqdkonfh wwd,pmtkyfjzpfygonf?

rdk[rR'ftvDwef*Gef;

8
tv†m[ft&Sifjrwf. vrf;awmfwGif
&yfwnf&ef &nf&G,fcsufjzifh
u|Ekfyf. cspfvSpGmaom
ZeD;/ om;orD;rsm;/
nDtpfudkrsm;ESifhrdwfo*F[rsm;udk
ESpf&Snfvrsm; cGJcGmcJhjcif;*sD[m'fwGif
wpdwfwa'o jznfhwif;ygap[k &nfpl;vsuf
Tpmtkyfudk ukodkvfjzpf jrefrmbmomjyefqdkygonf?

Tjrefrmbmomjyef pmtkyfudk
rnfolrqdk vGwfvyfpGmykHESdyfxkwfa0a&mif;csjzef‹jzL;cGifh ay;ygonf?

tvDwef*Gef;

2007ckESpf atmufwdkbmv 28 &ufae‹

9
rmwdum
pmrsufESm

ed'gef;? 20&mpkESpfodk‹ ab;'kuQtaygif;udk 11


,laqmifvmcJholrsm;

'g0if0g'ordkif;tusOf;csKyf 15

'g0if. vlrsKd;cGJjcm;a&;0g'ESifh udkvdkeDpepf0g' 28

'g0if0g'ESifh zufppf0g't-um;
a-umufrufzG,faom r[mrdwf 56

'g0if0g' = uGefjrLepf&ufpufr+. yif&if; 94

t&if;&SifpepfESifh pD;yGm;a&;avmuwGif 140


touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&jcif;

'g0if0g',laqmifcJhaom udk,fusifhw&m;ysufjym;r+ 151

ed*kH;? 'g0if0g'wnf;[laom nHGawm-uD;udk


ajcmufaoG‹oGm;atmif azgufxkwfypf&rnf 158

aemufqufwGJ? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.
rSm;,Gif;aomcH,lcsuf 161

10
11
ed'gef;
u|Efkyfwdk‹ r-umao;rDuausmfvGefcJhaom ESpfq,f&mpkESpfonf/ 'kuQqif;
&Jjcif; em-unf;zG,faumif;onfh aoausysufpD;jcif;ESifhjynfheufapaom ppfrufjydKif
qdkifwdkufcdkufjcif;/ yËdyuQjzpfjcif;/ tpkvdkuftjyKHvdkufowfjzwfjcif;/ qif;&JEGrf;yg;r+&Sd
jcif;/ -uD;rm;onfh ysufpD;r+rsm;&Sdjcif;/ ponfwdk‹ESifh jynfheufcJhaom &mpkESpfjzpf.?
vlaygif;oef;aygif; ajrmufjrm;pGm toufqkH;±+H;cJh-u.? owfjzwfcHcJh-u&.? touf
aoqkH;oGm;onftxd iwfrGwfatmifypfxm;jcif; cHcJh-u&.? trdk;tumr±Sd/ tdrfrJh
,mrJh/ tumtuG,frJh ypfxm;jcif;cH-u&.? xdkodk‹aom &ufpuf-urf;-uKwfr+rsm;onf
vnf; 0g'a&;&maoGjznfr+udk tvkyftau|;jyKjcif; wpfckwnf;aomta-umif;a-umifhom
v#if jzpfayonf? vlaygif;oef;aygif;rsm;pGmudk wd&pm>efrsm;yif rcHpm;xdkufonfh tjzpf
odk‹ ydk‹aqmifcJh-uayonf? tjzpftysufwdkif;wGifvnf; pwmvif/ vDeif/ xa&mhpuD/
armf/ yGefyGwf/ [pfwvm/ rdkqdkvdkeD/ z&efudk/ ===ponfh &ufpuf-urf;-uKwfaom
tm%m&Sifrsm;.vufcsuf yg0ifvsuf&Sd.? xdkyk*~Kdvfrsm;teuf tcsKd‹onf 0g'a&;&m
wGif wlnD-uI/ tcsKd‹rSm olaoigao &efbufrsm;jzpf-uavonf? xdkodk‹&efbufjzpfae
-ujcif;rSm/ wpfOD;.cH,lcsuf0g'onf tjcm;olwpfOD;.0g'ESifh qef‹usifaejcif;u
wpfckwnf;aomta-umif;&if;jzpfayonf? olwdk‹tcsif;csif;&efbufyËdyuQjzpf&mwGif
vl‹tzGJ‹tpnf;wpfckvkH;udk qGJoGif;um/ nDtpfudktcsif;csif;udk owfjzwfapI ppf
rufjydKifqdkif wdkufcdkufaponf? tcsif;csif; bkH;cGJowfjzwfaponf? armfawmfum;rsm;/
tdrfajctaqmufttkHrsm;/ aps;qdkifrsm; ponfwdk‹udk zsufqD;rD;±+dŒapI/ t-urf;zuf
qENjy a-uG;ausmfap-uonf? olwdk‹.vufxJodk‹ aoewfvufeufrsm;udk ay;tyfI/
cav;vl-uD; rdef;ra,mufsm; awG‹or#wdk‹udk &dkufykwfypfcwf owfjzwfap-uonf? rnf
ol‹udkrqdk/ OD;acgif;udkaoewfESifhawhxm;I rsufpdudktwdkif;om;-unfhum ypfowfonf
txd &ufpuf-uonf? olwdk‹owfjzwfvdkufaomom;aumiftavmif;. OD;acgif;udkyif
ajcESifh eif;acsvdkuf-uao;onf? xdkr#avmuf &ufpuf&jcif;ta-umif;&if;onfvnf;
xdkom;aumifrSm tjcm;0g'udk axmufcHtm;ay;aoma-umifhom jzpfayonf? vlwdk‹.
aetdrfrS twif;armif;xkwf-uonf? rdef;r/ cav;oli,f tdkrif;rpGrf;olwdk‹udkvnf;
csefxm;jcif; r&Sday?
Tum; u|Efkyfwdk‹ avmavmvwfvwfausmfvGefcJhonfh 20&mpkESpftwGif; tdyf
rufqdk;-uD;yrm/ wpfckESifhwpfckqef‹usifonfh tawG;tac:0g'rsm;udk taxmuftul
jyKum xdkaxmufcHr+trnfjzifh vlom;avmuwpfckvkH;udk aoG;acsmif;pD; 'kuQyifv,f
wGif arsmapcJholrsm;ta-umif;udk tusOf;csKyfEdkifqkH; az:jyjcif;jzpfygonf?
urBmolurBmom;wdk‹ cHcJh&onfh xdk'kuQyifv,fudk aqmifusOf;cJhonfh tawG;t
ac:rsm;teuf/ zufqpf0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdk‹onf xdyfwef;u yg0ifcJhayonf? xdkt
awG;tac:ESpfrsKd;onf/ &efbufrsm;tjzpf tcsif;csif;acsrkef;ypf&ef -udK;yrf;cJh-uayonf?
trSefrSm xdktawG;tac:ESpfrsKd;pvkH;wGif tvGefpdwf0ifpm;zG,ftcsufwpfcsuf&Sdayonf?
tawG;tac:0g'ESpfrsKd;pvkH;onf rdrdwdk‹bufodk‹ vlxkudkqGJaqmifEdkif&ef wpfckwnf;aom
tawG;tac:. tiftm;udktokH;jyK-uayonf? odk‹aomfvnf; xdka&aomufjrpftawG;
tac:udk rnfolurSowdrxm;rd-ubJ/ ,ae‹tcsdefxd aemufuG,fwGif v#dKae&if; vlt
rsm;a&SŒwGif rdrd.rsufESmudk &dk;pif;oa,mif wpfcsdefvkH; [efaqmifaecJhayonf? xdka&
aomufjrpf-uD;rSm &kyf0g'tawG;tac:jzpfonfh 'g0iftawG;tac: (wpfenftm;jzifh)

12
'g0if0g'. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dyif jzpfayonf? xdktawG;tac:udk rdrdwdk‹.vdk&modk‹
obm0w&m;tjzpf qGJ,ltokH;jyK-uayonf?
'g0if0g'onf a&S;plrm&D,HESifh*&dvlrsdK;wdk‹.acwfrsm;wGif vufcHusifhokH;cJh-u
aom ,kH-unfcsufudk taysmfwef;ZD0aA'ynm&Sifjzpfonfh csm;vfpf'g0ifu jyefvnfaz:
xkwfaom tawG;tac:jzpfI ,if;tawG;tac:uyif/ vlom;urBmwpfckvkH;udk tEW&m,f
jyKcJhaom tawG;tac:0g'rsm;. tajccHtkwfjrpfjzpfayonf? odyH`ynmudk rsufESmzkH;
wyfxm;I ,if;tawG;tac:udk axmufcHolrsm;tm; olwdk‹.&ufpuf-urf;-uKwfonfh
tawG;tac:0g'rsm;udk vufawG‹usifhokH;&mY w&m;0ifr+udk rSm;,Gif;pGmay;tyfcJhav
onf?
xdkrSm;,Gif;onfh w&m;0ifr+a-umifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf ZD0aA'ESifh edcgwu
aA'(ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm)rsm;rS vGwfxGufI vl‹ordkif;ESifh EdkifiHa&;vlr+a&;ynmrsm;
odk‹ul;pufjyef‹oGm;avonf? 'g0iftawG;tac:onf 19&mpkESpfwGif pwifjyef‹yGm;
v+yf&Sm;pjyKaeaom tawG;tac:tcsKdŒudk tm;ay;axmufcHvsuf&Sdaoma-umifh/ xdktawG;
tac:todkif;t0dkif;. axmufcHtm;ay;r+udk tus,fw0if‹&&SdcJhavonf? txl;ojzifh
vlwdk‹u obm0wGif “toufquf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&onf” [laomtawG;t
ac:ESifh “tiftm;-uD;oluom tEdkif&I/ usefaomolwdk‹onf ±+H;edrfhI aysmufuG,foGm;
ukefonf” [laomtawG;tac:rsm;udk vl‹obm0udkaz:xkwf&mwGif pwiftokH;cscJh-u
avonf? 'g0if0g't&/ vl‹avmuonf yËdyuQESifhjynfheufvsuf wdkufcdkuf,SOf
jydKifvkH;yef;-u&onfh ,ifjyifjzpfonf [laomtcsufudk vlom;avmuESifh vl‹tzGJ‹
tpnf;wGif pwiftokH;cs-uawmhonf? [pfwvm. r[mvlrsdK;-uD;wnfaqmufa&;/
rm;ufP. “vl‹ordkif;onf vlwef;pm;jydKifqdkifr+ordkif;jzpfonf”[laoma-uG;ausmfcsuf/
"e±Sif0g'. “tiftm;-uD;olonf tiftm;csdeJ‹oludk acgif;ykHjzwfI ydkrdkIcsrf;om-uG,f0
EdkifcGifh&Sdonf”/ “jAdwdo#uJhodk‹aom e,fcsJ‹t&if;&Sifwdk‹. udkvdkeDe,fcsJŒpepfESifhtwl
tom;a&mifvlrsdK;cGJjcm;a&;0g'usifhokH;I vleDvl0gvlrJrsm;udkwdkufcdkufESdrfeif;jcif;” p
onfhvkyf&yfrsm;udk tenf;ESifhtrsm;w&m;0if jzpfoGm;apavonf?
“todw&m;&Sdaom wd&pm>ef” (The Moral Animal) [laompmtkyfudk a&;om;cJh
onfh uavmif&Sif a&mbwf &dkufonf/ oludk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;orm;wpfOD;jzpfvifhu
pm;/ vl‹ordkif;odk‹tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du ay;aqmifcJhaom ysufpD;,dk,Gif;r+ab;'kuQrsm;ESifh
ywfoufI atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tokH;cscJhaomoufwef;rSm/ vl‹ordkif;wGif tvGef,kwfywf&Snfvsm;
aomtcsdefumv jzpfcJhayonf? 20&mpkESpftul;ydkif;wGif “vlr+a&; 'g0if0g'” (Social
Dawinism) [kac:aom rjywfrom;ra&&monfh EdkifiHa&;tawG;tac:ESifh a&maESmqufpyf
rdonfhaemufydkif;wGif/ vlrsdK;cJGjcm;a&;0g'Drsm;/ zufqpf0g'Drsm;ESifh oem;-uifempdwfuif;rJh
1
aom t&if;&Sif-uD;rsm;. vufudkif'kwf jzpfoGm;avonf?
TpmtkyfwGif a&SŒqufI az:jyrnfhtcef;rsm;wGif 'g0if0g'onf touf&Sifjcif;
.rlvblwta-umif;udkom &Sif;jyonfh odyH`ynmtawG;tac:wpfcktjzpfomr[kwf
awmha-umif;udk zwf±+&ygrnf? tawG;tac:tcsKdŒudk axmufcHtm;ay;onfhyk*~dKvftcsdKŒ
u/ ,ae‹wdkif 'g0if0g'onf odyH`ynmwGif tusKH;r0ifrSm;,Gif;aom tawG;tac:jzpf
onf[k oufaoxlxm;jyD;jzpfaomfvnf;/ ‚if;udk w&m;aotawG;tac:tjzpf um
uG,fae-uqJjzpf.? ,ae‹tcsdefwGif/ odyH`ynm&Sif/ EdkifiHa&;orm;ESifh tawG;tac:&Sif

13
tajrmuftjrm;wdk‹onf/ 'g0if0g'.&kyfqdk;arSmifrJaomrsufESmudk odIjzpfap rodbJjzpf
ap axmufcHtm;ay;ae-uqJjzpfayonf?
&ufpuf-urf;-uKwfaom tm%m&Sifrsm;twGuf vlrqefbJ wpfudk,faumif;
udk,fusdK;udkom-unfhonfh tawG;tac:rsm;udk aphaqmfay;aom 'g0if. tDAdkvl;&Sif;
oDtdk&Donf odyH`ynmt& ,kwWdrwefrrSefuefa-umif;udk vlwdkif; od&Sdoabmaygufonfh
wpfae‹wGifrl urBmhvlom;rsm; -uHKawGŒae&onfh 'kuQyifv,f 0J-o*rS vGwfajrmufoGm;
Edkif-urnfjzpfayonf? ,kwfnHhodrfjzif; &ufpuf-urf;-uKwfaomvkyf&yfrsm;udk pepfw
us pDrHuGyfuJI vufawG‹tokH;cs-uolrsm;onfvnf;/ “Tonf obm0w&m;jzpf
onf”[k ,r,f&SmEdkif-uawmhrnfr[kwfyg? olwdk‹. wpfudk,faumif;twWqefI
oem;-uifemjcif;uif;rJhonfh urBmhtjrifudk odyH`qefonf[k axmufcHEdkif-uawmhrnf r
[kwfay?
tEW&m,fjzpfonfh tawG;tac:rsm;. a&aomufjrpfjzpfaom 'g0if0g'udk acs
rkef;vdkufEdkifonfhtcsdefwGif/ wpfckwnf;aomtrSefw&m;omv#if usef&pfayawmhrnf?
,if;onfum;/ vlom;rsm;ESifhtwl p-um0VmwpfckvkH;udk bk&m;oQif tv†m[ft&Sifjrwf
u zefqif;xm;onf [laomtcsufyifjzpfayonf? ,if;tcsufudk od&Sdoabmaygufol
wdkif;onfvnf;/ trSefw&m;onf xdkt&Sifjrwfcsay;awmfrlaom usrf;*efwGifomv#if &Sd
onf [laomta-umif;udk xyfrHod&Sdvm-uayvdrfhrnf? vltrsm;pku ,if;trSefw&m;
udk od&Sd-ujyD;aemufwGifum;/ 'kuQa&mufjcif;/ tpkvdkuftjyHKvdkuf owfjzwfjcif;/
ab;'kuQuyfqdkufjcif;/ rw&m;jyKusifhjcif;/ qif;&JEGrf;yg;jcif;/ ponfwdk‹tpm;/ Om%ft
vif;ESifhjynfhpkHjcif;/ yGifhvif;jcif;/ csrf;om-uG,f0jcif;/ aygrsm;jcif;/ usef;rmoefpGrf;jcif;/
cspfcif-uifemarwWmw&m;&Sdjcif;/ ponfwdk‹ tpm;xdk;vmvdrfhrnf? xdkodk‹aom tajct
aeodk‹ a&muf&SdEdkif&efrSm/ vlom;avmuudk tEW&m,fjzpfaprnfh rSm;,Gif;aom tawG;t
ac:rsm;aysmufuG,foGm;onfwdkifatmif wdkufcdkufacsrkef;ypf&ef vdktyfayonf? odk‹rSom
v#if/ usrf;awmfjrwf&Sd rGefjrwfonfha'oemawmf jyef‹yGm;I vlom;avmuudk vSyjcif;
ay;aqmifrnfjzpfayonf? ausmufcJESifh aygufoludk ausmufcJESifh jyefvnfudkifayguf
jcif;/ r#m;ESifh ypfoludk r#m;jzifhjyefvnfypfI acsyjcif;/ usL;ausmf&ufpufoludk/ xdk‹
xufru ydkIusL;ausmf&ufpufjcif;/ ponfwdk‹onf ajyvnfatmif ajz&Sif;aomenf;r
[kwfay? taumif;qkH; ajz&Sif;enf;rSm/ xdkolwdk‹. tawG;tac:udk apwemaumif;jzifh
pdwf&Snfvuf&Snf trSefw&m;jzifh vJvS,fatmif &Sif;jyjcif;yif jzpfayonf?
Tpmtkyfudk a&;om;&jcif;. t"du&nf&G,fcsufrSm/ 'g0if0g'. rJarSmifaom
rsufESmzkH;udk/ odIjzpfap rodIbJjzpfap/ axmufcHolwdk‹tm;/ olwdk‹onf rnfodk‹aom
tawG;tac:udk axmufcHtm;ay;aeonf/ xdkuJhodk‹ trSefw&m;udkrodusKd;EGHvpfvsL±+
xm;jcif;jzifh/ rnfr#wm0ef-uD;av;aeonf/ ponfwdk‹udk em;vnfoabmayguf-uap&ef
jzpfygonf? aemufxyf&nf&G,fcsufwpfckrSm/ 'g0if0g'udk ,kH-unfr+r&Sdoludkvnf;/ vl‹
avmutwGuf ‚if;tawG;tac:. tEW&m,f rnfr#-uD;rm;onfudk owday;&ef jzpfyg
onf?

14
'g0if0g'u vl‹avmu-uD;odk‹ 'kuQaygif;pkH ,laqmifvmcJhonfhta-umif;
odk‹ rvSnfhrD/ ‚if;.ordkif;tusOf;csKyfudk OD;pGmavhvm-unfh-uygpdk‹? vltrsm;tm;jzifh/
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk csm;vfpf'g0ifu pwifI odyH`enf;usus avhvmprf;oyfcsufrsm;ESifh

15
twl oufaoom"ursm;tay:rlwnfIwifjycJhaom oDtdk&Djzpfonf[k ,kH-unf-uay
onf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tpysdK;olonf csmvfpf'g0ifr[kwfonfhtjyif/ odyH`ynm
t& oufaoxlxm;aom oDtdk&Dvnf;r[kwfyg?
wpfcsdefwkef;u r,fqdkydkaw;rD;,m;wGif/ &kyfxkudk;uG,faom bmomwpfrsdK; ay:
aygufv$rf;rdk;cJh&m/ touf&Sifjcif;ESifh p-um0Vmjzpfay:vmjcif;ESifhywfoufaom '¾m
&DykHjyifrsm;udk,kH-unfjcif; t,lonf;jcif;rsm;ESifh jynfhESufcJhavonf? ,if;t,l0g'
rsm;teuf “tDAdkvl;&Sif;”,kH-unfcsufonfvnf; wpfcktygt0ifjzpfcJhayonf? plrm&D
,H acwfvufxufrS tDElrm=tDvpf ausmufpmrsm;t&/ urBm-uD;udk a&v$rf;rdk;cJhjyD;csdef
wGif v[frlESifh vm[mrlac:aom ewfrif;&kyfqif;wkESpfyg;ay:aygufvmcJhonf[k qdk
onf? xdk&kyfqif;wkESpfyg;onf rdrdwdk‹udk,fudk zefqif;,ljyD;aemuf usefaomp-um
0Vm±Sd &kyf0wˆKrsm;udkvnf; qufvufzefqif;cJhonf[kqdk.? plrm&D,Hwdk‹. ,kH-unf
csuft& touf&Sifjcif;[lonf a&rSpwifI tqifhtrsdK;rsdK;ajymif;vJjzpfay:vmcJhonf
[k qdkxm;onf?
xdk,kH-unfcsufonf/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tqdkjzpfaom “ouf&Sdt&mrsm;onf
oufrJhypPnf;rsm;rS wpfpwpfpjzpfay:wdk;wufvmonf” [laomtqdkESifh wlnDaeay
onf? xdk‹a-umifh tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:onf/ 'g0ifu tpysdK;cJhjcif;r[kwfbJ plrm&D,H
&kyfxkudk;uG,fr+rS pwifcJhjcif;jzpfavonf?
aemifaomtcgwGif tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:onf &kyfxkudk;uG,fonfh tjcm;,Of
aus;r+wpfckjzpfaom *&d,Ofaus;r+acwfwGif tajcpdkufjyefavonf? a&S;*&dvlrsdK; &kyf
0g'Dwdk‹onfvnf;/ &kyf0wˆKypPnf;udkomv#if t"duxm;-uavonf? plrm&D,Hwdk‹. ,kH
-unfcsufudk tarGcHI urBmavmu-uD;ESifh p-um0VmwpfckvkH; pwifjzpfay:vmjcif;udk
tDAdkvl;&Sif;(ol‹tvdkvdkwpfpwpfpqifhuJajymif;vJjzpfay:vmjcif;)tawG;tac:jzifh &Sif;jy
-uavonf? Todk‹jzifh &kyf0g'tawG;tac:ESifh tDAdkvl;&Sif;,kH-unfr+wdk‹onf a±S;*&dvl
rsdK;wdk‹.acwfwGif jydKifwlay:xGef;vmcJh.? xdk‹aemuf a&mrvlrsKd;wdk‹.acwfodk‹ quf
vufI ul;oGm;avonf?

plrm&D,HvlrsdK;wdk‹. a&bk&m;udk
o&kyfaz:xm;aom ykHjzpfonf?
'g0iftawG;tac:orm;rsm;onf
vnf;/ touf.rlvblwonf
a&rSrawmfwq -uHKIjzpfay:vm
cJhonf[k ,kH-unf-uonf? wpf
enf;tm;jzifh/ toufudkpwifjzpf
ay:apaom a&udk bk&m;tjzpf
jrif-u.?

xdk,kH-unfcsuf ESpfckpvkH;onf &kyfxkudk;uG,folwdk‹. '¾m&D,kH-unf csufjzpf


I/ acwfopf 18&mpkESpfwGif jyefvnftoufoGif;vmcJhjcif;jzpfayonf? a±S;*&dvlrsdK;

16
wdk‹ta-umif;udkavhvmol Oa&mywdkufom; ynm&SiftawG;tac:&SiftcsdKŒwdk‹onf/ xdk
&kyf0g'udk oabmuscJh-uonf? xdktawG;tac:±Siftm;vkH;wdk‹. wlnDcsufwpfckrSm/ ol
wdk‹tm;vkH;onf bmoma&;qef‹usifolrsm;jzpf-u.?
‚if;wdk‹.todkif;t0dkif;wGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tao;pdwfudkifwG,folrSm/ jyif
opfvlrsdK; ZD0aA'ynm&Sif *sif; bufwpPaw vmrmuf jzpfonf? ol.oDtdk&DwGif/
ouf&Sdt&mrsm; tm;vkH;wdk‹onf/ olwdk‹.oufwef;twGif; tenf;i,fpD ajymif;vJ
jcif;jzifh wpfqifhpDajymif;vJwdk;wufvmcJh-uonf[k qdkxm;onf? aemifwGif ,if;oDtdk
&DrSm rSm;,Gif;aomtawG;tac:jzpfa-umif; oufaojyxm;jyD;jzpfonf? vmrmuf. oD
tdk&Dudk tenf;i,fjyKjyifI tokH;jyKolrSm/ csm;vfpf'g0if jzpf.?
'g0ifu ola&;om;aom t*FvefEdkifiHY 1859ckESpfwGif ykHESdyfxkwfa0onfh “rsdK;pk
wdk‹pwifjzpfay:jcif;” odk‹r[kwf rsdK;pkwkd‹.tprlvblw[k t"dy`g,f&aom The Origin
of Species pmtkyfjzifh ol.oDtdk&Dudk wifjycJhavonf? xdkpmtkyfwGif 'g0ifu a&S;
plrm&D,H ESifh *&dvlrsdK;wdk‹rSqif;oufvmcJhaom tDAdkvl;&Sif;'¾m&Dudk xyfrHrGrf;rHI
tao;pdwfwif jyxm;.? 'g0if.tqdkt& ouf&SdowW0grsm;onf a&xJwGif rawmf
wq-uHKIpwif jzpfay:vmcJhaom wpfckwnf;aomouf&SdowW0grS qif;oufvm-uI/
wpfpwpfp tenf;i,fpDajymif;vJvmjcif;jzifh rwlnDaom owW0gaygif;tajrmuftjrm;
ay:xGef;vmcJh onf[k wifjyxm;onf?

'g0if. xdkwifjycsufudk ol.acwfumvrS odyH`ynm&SifavmuwGif vufcHjcif;


r&SdcJhacs? ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm&Sifrsm;u 'g0if.wifjycsufrSm pdwful;,Ofouf
oufomjzpfa-umif; od&Sd-uayonf? tcsdeftwef-umvmaomtcg 'g0if.oDtdk&Dudk
tjcm;todkif;t0dkif;rS vufcHtm;ay;r+ &&SdvmcJhonf? tb,fha-umifhqdkaomf 19&mpkESpf

17
ydkif;wGif -uD;pdk;aecJhonf tkyfcsKyfa&;tiftm;pktwGuf [maeaomtajccHtawG;tac:
wpfckudk 'g0if.oDtdk&Du ay;aqmifaoma-umifhjzpfayonf?
'g0if.tawG;tac:udk vufcHjcif;onf
0g'a&;&ma-umifhjzpf.
'g0if. rsdK;pkwdk‹pwifjzpfay:jcif; pmtkyfjzifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkwifjyonfh
acwfumvwGif odyH`ynmonf tvGefacwfaemufusaeao;.? Oyrm/ ,ae‹ypPKy`ef
acwfwGif/ tvGeftrif;±+yfaxG;eufeJa-umif;awG‹&Sdxm;onfh qJvfudk xdkacwfu rSef
bDvl;wGif tpuftuGufwpfcktjzpfom awG‹jrif&ao;onf? xdk‹a-umifh/ 'g0iftaejzifh
ouf&SdypPnf;rsm;onf oufrJh&kyf0wˆKrS tvdktavsmuf-uKH-uKdufI jzpfay:vmonf[k
wifjy&mY rnfodk‹aom jy\emrS r-uHKcJh&acs?

xdkenf;‚if;/ ausmufjzpf&kyf-uGif;pkaqmif;r+rSwfwrf;rsm;onfvnf; ouf&SdypPnf;


rsm;onf wpfckESifhwpfck tenf;i,fpDuGmjcm;atmif wpfpwpfpajymif;vJvmcJhonf [l
aomtcsufudk jiif;y,f&efrSmvnf;/ vkHavmufaomrSwfwrf;rsm; r±Sdao;aomtcsdef jzpf
aeao;onf? odk‹aomfvnf;/ txufu cyfwdkwdk&Sif;jycJhonfhtwdkif;/ acwfopfausmuf
jzpf&kyf-uGif;pkaqmif;r+rSwfwrf;rsm;rS tcsufwpfcsufur#yif 'g0if.wifjycsufjzpf
onfh ouf&SdowW0grsdK;uGJrsm;tm;vkH;onf wpfrsdK;rStenf;i,fpD ajymif;vJvmjcif;jzifh
tjcm;wpfrsdK;odk‹ jzpfay:vmonf[laomtcsufudk axmufcHjcif; r&Sdacs? r-umao;rD t
csdeftxd/ tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹onf “aemifwpfae‹ae‹wGif awG‹&vdrfhrnf”[kom ajymcJh-u
.? odk‹aomfvnf;/ ,QKtcsdefwGif TtajymrsdK;jzifh olwdk‹.rSm;uGufudk zkH;uG,fxm;I

18
r&-uawmhay? (tao;pdwfudk ‘tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. rSm;,Gif;aomcH,lcsuf’tcef;wGif
zwfyg)?
rnfodk‹yifjzpfap/ 'g0if0g'Drsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif wG,fuyfjrJ wG,fuyf
vsufyif&Sdae-uao;onf? 'g0ifudk axmufcHtm;ay;olwdk‹onf ESpfaygif; 150ausmf
-umjrifhcJhjyDjzpfaomfvnf;/ 'g0ifudk opPm&Sd&Sd olwdk‹.cH,lcsuftarGtESpfudk ,ae‹u|Ekfyf
wdk‹.acwftxd vufqifhurf;vmcJh-uayonf?
aumif;jyD/ 'g0if0g'onf/ ,kwWdr&SdaomtawG;tac:jzpfa-umif; odyH`enf;t&
oufaoxlxm;jyD;jzpfaomfvnf;/ tcsdKŒtodkif;t0dkif;twGuf ESpfoufzG,faumif;I t
b,fha-umifh tav;teufxm;jyD; t-uD;tus,f 0g'jzef‹ae-uao;oenf;?

csm;vfpf 'g0if

'g0if.oDtdk&DwGif tay:vGifqkH;t*Fg&yfrSm/ zefqif;&Sif&Sdjcif;udk jiif;y,fxm;


jcif;yifjzpfayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ touf[lonf oufrJh&kyf0wˆKypPnf;rS -uKH
-udKufI ol‹tvdkvdkjzpfay:vmonf[k qdkonf? 'g0iftaejzifh/ zefqif;&Sifbk&m;rJht
awG;tac:rsm;udk odyH`enf;rusaomfvnf; odyH`enf;usonfhykHpHjzifh axmufcHay;vdkuf
&if;/ &kyf0g'tawG;tac:udk pwifay;vdkufavonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ 19&mpkESpf
rwdkifrDumvrS odyH`ynm&Sifwdk‹onf/ odyH`ynm[lonf bk&m;ocif(tv†m[ft&Sifjrwf)
zefqif;xm;awmfrlaomt&mrsm;udk avhvmqnf;yl;az:xkwfaom enf;wpfcktjzpf cH,l
-uaoma-umifhjzpf.? xdktawG;tac:udk xdkacwfumvwGif tus,fw0ifhcH,lxm;-u
ojzifh/ bk&m;rJh0g'Drsm;ESifh &kyf0g'tawG;tac:rsm;u rdrdwdk‹.tawG;tac:rsm;udk wdk;
wufzGH‹jzdK;apEdkifrnfh oifhawmfonfhtajccH&yfwnfr+udk rawG‹EdkifbJ jzpfaecJh-uonf?
zefqif;&Sifudk jiif;y,fI bk&m;rJh0g'ESifh &kyf0g',kH-unfcsufwdk‹udk ra&r&maomfvnf;
taxmuftultjzpf tokH;jyK&efrSm tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf taumif;qkH;tcGifhta&;
jzpfaecJhayonf? xdk‹a-umifh/ xdktawG;tac:ESpfrsdK;pvkH;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk olwdk‹
.udk,fydkiftawG;tac:0g'tjzpf zefwD;,lvdkuf-uavonf?

19
'g0iftawG;tac:u bk&m;oQif&Sdjcif;udk jiif;y,fxm;onfhtjyif/ 19&mpkESpfrsm;
wGif acwfpm;vmaom &kyf0g'tawG;tac:udk tm;ay;onfhtcsufwpfcsufrSm/ “ouf&Sd
owW0gwdk‹. wdk;wufzGH‹jzdK;r+udk obm0tavsmuf jydKifqdkifjcif;ESifh qufpyfay;jcif;yif
jzpf.? ,if;onfum;/ “tiftm;t-uD;qkH;olonf obm0tavsmuf tEdkif&pjrJjzpf
onf/ tiftm;enf; csdeJ‹olonf ±+H;edrfhI aemufqkH;aysmufuG,foGm;rnfomjzpf.” [l
aom cH,lcsufjzpfavonf?
'g0if.tawG;tac:onf/ tjcm;pD;yGm;a&;EdkifiHa&;ESifh vlr+a&;tawG;tac:rsm;
ESifh yl;aygif;um urBmavmu-uD;odk‹ ysufpD;,dk,Gif;jcif; ab;'kuQaygif;pkH ,laqmifvm
jcif;onf Ttcsufwpfcsufwnf;jzifhyif xif&Sm;aeayonf?
vlr+a&; 'g0if0g'? vlom;rsm;.trltusifhESifhywfoufI
awmwd&dpm>efwdk‹. -uD;Edkifi,fn‡if;obm0udk oifhavsmfovdk
qGJ,ltokH;jyKjcif;?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ta&;-uD;qkH;wifjycsufrSm/ obm0wGif ouf&SdowW0gwdk‹
.wdk;wufzGH‹jzdK;jcif;Y “touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf-u&onf” [laomt
csufyifjzpfayonf? 'g0if.tqdkt&/ obm0wGif touf&Sifa&;twGuf oem;-uif
emjcif;uif;rJhpGm wdkufcdkuf-u&jcif;onf tqkH;r&SdEdkifaom yËdyuQjzpfonf[kqdk.? tif
tm;-uD;olonf tiftm;enf;oludk tEdkif&&Sdz,f&Sm;ypfrSomv#if wdk;wufzGH‹jzdK;r+ &SdEdkif
onf[kqdk.? rsdK;pkwdk‹pwifjzpfay:jcif; pmtkyf. tcef;i,fjzpfaom“touf&Sifjcif;t
wGuf &kef;uefvkH;yef;-u&mwGif ydkrdkaumif;rGefaom rsdK;&dk;udk apmifha&Smufxdef;odrf;xm;
&ef obm0tavsmufa&G;cs,fr+t& rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif;” wGif tao;pdwfaqG;aEG;
xm;.?
TudpPESifhywfoufI 'g0if.tawG;tac:udk-oZmanmif;aponfhyif&if;rSm/
t*FvdyfvlrsdK; pD;yGm;a&;abm*aA'ynm±Sif aomrwfarmfvfwyf. An Essay on the
Principle of Population ac: vlOD;a&ESifhywfoufaomrl [kt"dy`g,f&onfh pmwrf;yif
jzpfayonf? Tpmtkyft& vlom;avmu-uD;udk arSmifrdkufaomtem*wfu apmifh
ar#mfaeayonf? armfvfwyf. wGufcsufr+t&/ rnfonfhaqmif&Gufr+r#r±SdbJ ypfxm;
ygu/ urBmhvlOD;a&onf tvGefvsifjrefaomE+ef;jzifh wdk;yGm;vmvdrfhrnf[k qdkonf?
urBmhvlOD;a&onf 25ESpfwdkif;wGif ESpfqjzpfvmvdrfhrnf[kqdkxm;onf? odk‹aomfvnf;
tpm;tpmwdk;wufE+ef;onf xdkavmufr&SdEdkifacs? xdk‹a-umifh vlom;rsm;onf rjywf
rpJaomiwfrGwfacgif;yg;jcif;tEW&m,fESifh awG‹-uHK-u&rnf[k qdkonf? xdkuJhodk‹aom
vlOD;a&wdk;yGm;E+ef;udk xdef;odrf;xm;aomtiftm;rSm/ ysufpD;,dk,Gif;jcif; ted@m&kHrsm;
jzpfonfh ppfjzpfjcif;/ iwfrGwfacgif;yg;jcif;ESifh a&m*guyfqdkufjcif;a-umifh vltkyfpkvdkuf
aoaus-ujcif;/ ponfwdk‹jzpfonf[k qdkonf? xdk‹a-umifh touf&Sifjcif;[lonf
“tqufrjywfaomppfyGJ”jzpfonf?
armfvfwyf.pmtkyfu touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-u&jcif;ta-umif; owd&
apygonf[k 'g0ifu atmufygtwdkif;wifjyxm;ayonf?
1838ckESpf atmufwdkbmvonf u|Ekfyfpepfwusavhvmaomvkyfief;pwifjyD;aemuf wpf
q,fhig;v&SdavjyD? armfvfwyf. vlOD;a&qdkif&mpmtkyfudk trSwfrxif tjyif;ajyaumuf
zwfrdygonf? u|Ekfyfa&muf&Sd&mt&yf ae&mwumwGif wd&pm>efrsm;. trltusifhrsm;udk
tcsdef-umjrifhpGm avhvmcJhojzifh/ touf&Sifa&;twGuf &kef;uefr+ESifhywfoufI aumif;pGm

20
oabmaygufxm;jyD;jzpf&m/ armfvfwyf.vlOD;a&qdkif&mtcsuftvufrsm;t& ajymif;vJ
vsuf&Sdaomtajctaersm;wGif/ obm0u tompD;&aomrsdK;pkrsm;udkomv#if qufvuf
xdef;odrf;touf&SifapI/ ta&;edrfhaomnHhaomrsdK;pkrsm;udkrl/ ysufpD;aysmufuG,foGm;ap
rnfomjzpfa-umif;udk owd&ygonf? aemufqkH;tajzrSm rsdK;pktopfxyfrHay:aygufvmay
onf? Todk‹jzifh u|EfkyfqufvufI vkyfaqmiftokH;jyKEdkifrnfh oDtdk&Dwpfckudk xyfrH&&SdcJh
2
ygonf?
19&mpkESpfrsm;wGif armfvfwyf. tawG;tac:udk vlxktwGif; tus,fw0ifh
vufcHcJh-uayonf? txl;ojzifh Oa&mywdkuf&Sd txufwef;v$m ynm&Sifrsm;u armfvf
wyf. tawG;tac:udk axmufcHcJh-uayonf? armfvfwyf. vlOD;a&qdkif&mtawG;t
ac:udk ta&;w,lvufcH-u&mwGif/ ta&;-uD;qkH;rSm emZDwdk‹. “vlrsdK;oef‹pifa&;”tpD
tpOf. odyH`enf;usaomtajccH [laomaqmif;yg;jzpfayonf?
19&mpkxuf0ufausmfESpfydkif;rsm;wGif/ Oa&mywcGifvkH;Y EdkifiHtkyfcsKyfa&;qdkif&m
yk*~dKvfrsm;pka0;I/ topfpufpufawG‹&Sdaom armfvfwyf. “vlOD;a&jy\em”udk armfvf
wyfvkyfydkifcGifhtm%mt&/ qif;&Jolqif;&Jom;rsm;. aoausysufpD;E+ef;udk rnfodk‹jr‡ifh
wif&rnfudk tus,fw0ef‹aqG;aEG;wdkifyif-uavonf? “qif;&Jom;rsm;udk oef‹&Sif;a&;
ta-umif; oifay;rnfhtpm;/ qef‹usifbufudk tm;ay;&rnf? u|Ekfyfwdk‹. jrdKŒrsm;wGif/
vrf;rsm;udk usOf;ajrmif;pGm aqmufvkyf&rnf? tdrfwdkif;wGif vlOD;a& ydkrdkrsm;jym;pGm
jyGwfodyfap&rnf? ykvdwfa&m*gwpfausmhjyefa&mufvmatmif aqmif&Guf&rnf? aus;
&Gmrsm;wGif nGHawmteD;/ a&uefteD;ponfh usef;rma&;ESifh roifhawmfonfh ae&mrsm;
wGif &Gmwnfjcif;/ &yfuGufrsm;wnfaqmufjcif; vkyfap&rnf/” ponfhtpDtpOfrsm;udk
vufawG‹aqmif&Guf&rnf?3

'g0ifudk -oZmoufa&mufI ppfjzpfjcif;ESifh


aps;-uD;I&Sm;yg;jcif;wdk‹onf/ vsifjrefaom
vlOD;a&wdk;wufr+udk xdef;xm;Edkifvdrfhrnf
[k wifjyaom aomrwf armfvfwyf.ykH?

TuJhodk‹aom &ufpuf-urf;-uKwfonfh ay:vDpDu/ touf&Sifa&;&kef;uefr+wGif


tiftm;-uD;olu tiftm;csdeJ‹oludk tEdkif,lz,f&Sm;ypfjcif;jzifh/ vsifjrefvSaom vlOD;a&
wdk;wufE+ef;udk xdef;xm;Edkifrnf[k ,kH-unf&if;/ vufawG‹usifhokH;vm-uayonf?
19&mpkESpfrsm;wGif t*FvefEdkifiHY txufyg qif;&Jom;rsm;tm; azsmufzsufypfa&; tpD
tpOfudk vufawG‹usifhokH;aqmif&GufcJh-uayonf? touf &SpfESpfudk;ESpft&G,frsm;udk
ausmufrD;aoG;wGif;rsm;wGif wpf&ufv#if 16em&D tvkyfvkyfapjcif;jzifh/ qdk;&Gm;aom
vkyfcGiftajctaea-umifh toufaoaus qkH;±+H;-uukef.? touf&Sifjcif;twGuf &kef;

21
uef-u&jcif; oDtdk&Dudk armfvfwyf.tawG;tac:t& r&Sdrjzpfaomobm0w&m;tjzpf
az:xkwfvdkufaoma-umifh/ t*FvefEdkifiHwGif qif;&Jom;vlOD;a& oef;ESifhcsDI 'kuQyif
v,fwGif arsmcJh-u&avonf?
armfvfwyf.-oZmanmif;jcif;cH&aom'g0ifu Ttjrifudk obm0odk‹qGJoGif;
vdkufI/ ppfrufjzpfyGm;jcif;wGif tiftm;t-uD;qkH; toifhawmfqkH;jzpfolu tEdkif&&Sdjcif;
onf obm0tavsmufomv#ifjzpfonf[k wifjycJhavonf? 'g0if.wifjycsufwGif/
tyifrsm;/ wd&pm>efrsm;ESifh vlom;rsm;tm;vkH; yg0ifavonf? xdktouf&Sifa&;twGuf
&kef;uefwdkufcdkuf-u&jkcif;onf obm0tavsmuf tjrJrjywf&Sd&rnfh rajymif;rvJ tjrJ
xm0&wnf&Sdrnfh ed,mrw&m;jzpfonf[k xyfrHjznfhpGufxm;.? bk&m;oQif(tv†m[ft
&Sifjrwf). zefqif;jcif;udk jiif;y,fjcif;jzifh/ xdk&ufpuf-urf;-uKwfaom “touf&Sif
a&;twGuf&kef;uefr+”wGif t[ef‹twm;jzpfaeonfh/ bmoma&;,kH-unfr+ udk,fusifhw
&m;rsm;udk ypfy,fxm;-u&ef 'g0ifu vlwdk‹tm; zdwfac:cJhavonf?
xdk‹a-umifh/ 'g0if.oDtdk&Dudk pwifIwifjyonfhtcsdefrSpjyD; yxrt*FvefEdkifiH
ESifh aemufydkif;wGif Oa&mywcGifvkH;&Sd -oZm&Sda±S;0g'D tzGJ‹tpnf;wdk‹u aemufausmrS
axmufcHtm;ay;r+&SdcJhavonf? e,fcsJŒtm%m&Sifrsm;/ t&if;&Sif-uD;rsm;/ &kyf0g'Drsm;u
olwdk‹. tzGJ‹tpnf;vkyfief;aqmifwmtm;vkH;udk odyH`enf;ususausmaxmufaemufcH
jyKay;aom ToDtdk&Dudk qdkif;raeawmhbJ vdkvdkvm;vm;tkH;tkH;-uGuf-uGuf -udKqdk-u
avonf? r-umrDtcsdeftwGif;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlr+a&;odyH`rStp vl‹ordkif;txd/
pdwfynmrStp EdkifiHa&;txd/ ponfhvl‹tzGJ‹tpnf;ESifhoufqdkifonfh bmom&yfe,fy,f
tm;vkH;twGuf t"duudk;um;&aom tajccHjzpfoGm;avawmhonf? tawG;tac:e,f
y,fwdkif;wGif/ “touf&Sifa&;twGuf wdkufyGJqifEGJ&rnf”[laom a-uG;a-umfoHESifh
“toifhawmfqkH;olomv#if qufvuftouf&Sifrnf” [laoma-uG;a-umfoHrsm;jzifh
ausmf-um;oGm;avjyD? EdkifiHa&;ygwDrsm;/ EdkifiHtpdk;&rsm;/ tkyfcsKyfa&;ydkif;rsm;/ pD;yGm;a&;
taqmufttkHrsm;/ yk*~vdutodkif;t0dkif;rsm; ponfwdk‹wGif xdka-uG;a-umfoHrsm; [def;ae
awmh.? EdkifiHtkyfcsKyfonfh tawG;tac:±Sifwdk‹onf 'g0if0g'udk awG‹&Sda&G;cs,fvdkufjyD
jzpfojzifh/ 'g0if0g'jzef‹r+onf/ ynma&;rStp tEkynmtxd/ EdkifiHa&;rStp vl‹ordkif;
bmom&yf rsm;txd jyef‹ESH‹tokH;jyK-uavonf? bmom&yfwdkif;udk 'g0iftawG;tac:ESifh
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk -udK;pm;I qufpyf-uavonf? tenf;qkH; 'g0iftawG;tac:.
tjrifESifh qufpyfawG;ac:-uavonf? aemufqkH;wGif/ 'g0if0g'udk rodbl;r-um;bl;
olwdk‹.b0ESifh ywf0ef;usifwGifyif/ 'g0ifu cef‹rSef;cJhaom vlr+tzGJ‹tpnf;ykHpHrsm; jzpf
ay:vmayonf?
'g0ifudk,fwdkifu ol.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vlr+a&;odyH`bmom&yfrS udk,fusifh
w&m;qdkif&m oabmaygufr+rsm;ESifhywfoufI tajccHoabmw&m;tjzpfwnfaqmuf
&ef axmufcHajymqdkcJhayonf? tdyfcsfoD;vf (H. Thiel) xHodk‹ 1869ckESpfwGif a&;ydk‹cJhaom
pmwpfapmifwGif 'g0ifu atmufygtwdkif; a&;om;cJhavonf?
vl-uD;rif;uae/ u|Ekfyf.rsKd;pkrsm;.ajymif;vJr+ESifhywfoufI tokH;jyKaom ykHpHudk pdwf"gwf
a&;&musifh0wftydkif;ESifh vlr+a&;tydkif;wGif qifwl&dk;rSm;tjrifrsm;taejzifhtokH;csaeonfudk
u|Ekfyfrnfr#ESpfaxmif;tm;&pdwf0ifpm;pGm apmifh-unfhaeonfudk oHo,uif;pGm ,kH-unf
4
vdrfhrnf[k ar#mfvifhygonf?

22
obm0tavsmuf &kef;uefjydKifqdkifaejcif;udk vl‹obm0wGifvnf; vufcH-uo
jzifh/ vlrsdK;a&;yËdyuQrsm;/ zufqpf0g'/ uGefjrLepf0g'ESifh e,fcsJŒ0g'trnfrsm;jzifh/
olwdk‹u tm;enf;onfxifaomolwdk‹udk acsrkef;ypf&efrSm odyH`ta&jcKHI w&m;0ifap
avjyD? xdkodk‹&ufpuf-urf;-uKwfaomtkyfpkvdkufowfjzwfr+rsm;/ vlom;rsm;udk wd&pm>ef
rsm;yrm jyKusifhjcif;/ tjcm;vlrsm;udk olwdk‹. rsdK;&dk;ESifhvlrsdK;a&;a-umifhrkef;wD;jcif;/ jydKif
qdkifr+trnfjzifh vkyfief;i,frsm;udk ydwfypf-ujcif;/ qif;&Jom;rsm;udk ulnDapmifrjcif;
wGif jiif;qefjcif;/ ponfwdk‹udk wm;qD;ta&;,l&ef rjzpfEdkifawmhay? tb,fha-umifhqdk
aomf olwdk‹. xdkvkyf&yfrsm;tm;vkH;onf “odyH`enf;usaom” obm0ed,mrw&m;
twdkif; vkyfaqmifjcif;om jzpfoGm;aoma-umifhwnf;?
‚if;odyH`enf;usonf[k twif;,lq-uonfh vkyf&yfrsm;udk tajccHrltjzpf vrf;
jyaomtawG;tac:udk “vlr+a&; 'g0if0g'” "Social Dawinism" [k ac:wGif.?
u|Ekfyfwdk‹.acwf&Sd tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm&Sifrsm;teuf TtcsufESifhywfoufI
yxrOD;qkH; vufcHolonf tar&duefvlrsdK; ausmufjzpf&kyf-uGif;ynm&Sifjzpfol pwDzif
a*s a*gvf jzpfayonf? 1859xkwf “rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif;” pmtkyfudk ykHESdyf xkwf
a0jyD;onfhaemufwGif/ “aemufxyfqufvufI/ u|efjyKjcif;ta-umif;/ udkvdkeDe,fcsJŒt
a-umif;/ vlrsdK;a&;uGJjym;r+/ vlwef;pm;ta&;&kef;uefr+ESifh umr&m*udpPrsm; ponfwdk‹
tm;vkH;ESifh ywfoufonfh aqG;aEG;jiif;ckHr+wdk‹onf/ tajccHtm;jzifh odyH`ynm[laom
acgif;pOfatmufodk‹ a&mufoGm;avonf?”5 [k a&;om;cJhavonf?

23
24
Tae&mwGif tcsufwpfcsufudk owdxm;&efta&;w-uD;vdktyfygonf? vl‹o
rdkif;wav#mufvkH;wGif ppfrufjzpfyGm;jcif;/ &ufpuf-urf;-uKwfjcif;/ t-uifemw&m;uif;
rJhjcif;/ vlrsdK;a&;cGJjcm;r+&Sdjcif;/ yËdyuQjzpfjcif; ponfwdk‹ESifh jynfheufaecJhayonf? odk‹
aomfvnf; ,if;vkyf&yfrsm;onf rSm;,Gif;a-umif;ESifh jidrf;csrf;jcif;/ w&m;r#wjcif;/
at;csrf;om,mpGm aexdkifjcif;tjzpfodk‹a&mufatmif bmomw&m;rsm;u tjrJowday;
Ed+;aqmf zdwfac:cJhonfcsnf; jzpfcJhavonf? tb,fha-umifhqdkaomf vlom;wdk‹onf zef
qif;&Sif. omoemw&m;awmfudk od&Sd-uI/ rdrdwdk‹.vkyf&yfrsm;udk vGefu|Hjcif;
r&Sdatmif xdef;odrf;-uaoma-umifhjzpfayonf? odk‹aomfvnf;/ 19&mpkESpfrSpI 'g0if

25
0g'u tjrwftpGef;twGuf &kef;uefjcif;ESifh rw&m;r+rsm;udk odyH`enf;usaom t*Fg
&yfjzpfonf[k w&m;0ifjcif;jyKay;vdkufI/ xdkvkyf&yfrsm;onf/ vl‹obm0omv#ifjzpf
onf/ vlom;rsm;u &ufpuf-urf;-uKwfjcif;/ -uL;ausmfapmfum;jcif;tusifhrsm;udk bdk;
ab;bDbifrsm;tm; tjypfykHcsvdkufaponf? xdkenf;wl/ wd&pm>efrsm;wGif tiftm;t-uD;
qkH; wdkuf&nfcdkuf&nft&SdqkH;taumifu qufvuftouf&SifaeEdkifjcif;udk vlom;t
wGuft-uKH;0ifatmif tokH;jyKvdkufonf? TtawG;tac:atmufwGif/ urBmwpf0Srf;vkH;
ppfrufjzpfyGm;jcif;/ 'kuQa&mufjcif;ESifh tkyfvdkuftpkvdkuf owfjzwfjcif;rsm; jzpfay:vm
cJhavonf? 'g0if0g'u urBmay:wGif aoG;acsmif;pD;jcif;/ zdESdyfcsKyfcs,fjcif;jzpfaponfh
vkyf&yfrsm; v+yf&Sm;r+rsm;udk w&m;0ifapaom ausmaxmufaemufcHay;ojzifh vlwdk‹u
vufawG‹usifhokH;-uavonf? xdka-umufrufzG,faumif;aom tEW&m,ftawG;tac:
rsm;udk odyH`ynmu ausmaxmufaemufcH ay;vdkufojzifh/ ae‹csif;ncsif;-uD;xGm;
tiftm;-uD;vmaoma-umifh/ 20&mpkESpfudk “'kuQzdpD;aom&mpkESpf” [laomtrnfwHqdyf
cyfESdyf ay;vdkuf&avonf?
ordkif;ygarmuQ csuf bm&fZGef;u vuf&SdurBmwGif odyH`ynm/ vlr+qufqHa&;ESifh
,Ofaus;r+wdk‹a-umifh udk,fusifhw&m;tvGeftrif;ysufjym;aejcif;ESifhywfoufI 'g0if/
rm;ufP/ a0*fem [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; okH;oyfcsifhwGufxm;ayonf?
TurBmavmuwGif 'g0if0g'. -oZmv$rf;rdk;r+ESifhywfoufI bm&fZGef;. a0zefokH;oyf
csufonf tifrwefrSefuefvGef;vSayonf?
“==1870ckESpfESifh 1914ckESpf-um;umvESpfrsm;wGif Oa&mywcGifvkH;EdkifiHwdkif;Y/ vufeuf
wyfqifr+udk vdkvm;aom ppftkyfpk/ oem;-uifemr+uif;rJhpGm jydKifqdkifjcif;udk vdkvm;aom
twW0g'Dtkyfpk/ acwfaemufusaeaomvlwdk‹udk vufvGwfpy,fudkifwGifEdkifcGifh awmif;qdk
onfhe,fcsJŒtkyfpk/ tm%modrf;jcif;udkvkdvm;awmif;qdkaom qdk&S,fvpf0g'Dtkyfpk/ jynfwGif;
&Sd vlrsdK;jcm;tm;vkH;udk owfjzwfokwfoifypfcGifh awmif;qdkonfh vlrsdK;a&;0g'Dtkyfpk ponf
wdk‹ r+dvdkaygufvmcJhonf? ‚if;wdk‹u trsm;vlxk. -udKufESpfoufr+udk qGJaqmifEdkifjcif;ESifh
‚if;wdk‹.ausmf-um;r+*k%f-uufoa&awG usqif;vmonfESifhtr#/ pyifqmESifh 'g0ifwdk‹udk
pwifudk;um;vm-uavonf? odyH`a,mifaqmifonfh 'kp&dkufrsm;[kyif qdk&ayrnf?
==vlrsdK;cGJjcm;a&;onf ZD0ed,mrjzpfoGm;.? vlr+a&;jzpfpOftjzpfom ,lq-uawmhonf?
'g0if0g'Dwdk‹. trltusifhESifh aqmif&Gufr+awGcsnf; jzpfayonf?6

'g0if/ rm;ufP/ a0*fem pmtkyfudk a&;ol


ygarmuQ csuf bm&fZGe;f.ykH

19&mpkESpfwGif 'g0ifu ouf&Sdt&mrsm;udk zefqif;xm;jcif;r[kwf/ rawmfwq


ay:aygufvmI vlom;rsm;ESihf wd&pm>efrsm;onf wpfckwnf;aombdk;ab;rS qif;ouf
vmum rawmfwq-uKHItjrifhrm;qkH;zGH‹jzdK;r+jzpfay:cJhonf[k wifjyonfhtcsdefY/ vlt

26
rsm;tm;jzifh xdkwifjycsuf. aemufqufwGJtajzonf rnfodk‹jzpfvmvdrfhrnfudk rnfol
ur# rcef‹rSef;EdkifcJh-uacs? odk‹aomfvnf; 20&mpkESpfukefydkif;wGif &&SdaomaemufqkH;tajz
rSm/ a-umufrufzG,faumif;aom b0oufwef;rsm;jzpfcJha-umif; awG‹&Sd-u&ayonf? vl
om;udk zGH‹jzdK;aomwd&pm>eftjzpfvufcH,kH-unfolwdk‹onf/ tiftm;csdeJ‹olwdk‹.ausmudk
eif;acsI jrifhaomtqifhodk‹wuf&ef 0efrav;-uacs? emzsm;rusef;olwdk‹ESifh tiftm;csd
eJ‹olwdk‹udk azsmufzsufypf&efESifh olwdk‹tjrifwGif tqifhedrfhonf[k xifaomvlrsdK;rsm;udk
tpkvdkufowfjzwfypf&ef enf;vrf;&Sm-uavonf? tb,fha-umifhqdkaomf olwdk‹cH,l,kH
-unfonfhodyH`rsufESmzkH;wyfxm;aomoDtdk&Du xdkuJhodk‹vkyfjcif;onf “obm0 ed,mr”
w&m;jzpfonf[k oifay;xm;aoma-umifh jzpf.?
'g0if0g'u urBm-uD;odk‹,laqmifvmcJhaom ysufpD;jcif;'kuQtaygif;onf TuJh
odk‹pwifcJhI/ vsifjrefaomE+ef;jzifh/ wurBmvkH;odk‹ jyef‹ESH‹oGm;avawmhonf? 19&mpkESpf
rsm;wGif/ bk&m;rJh0g'Dwdk‹onf/ 'g0if0g'.ulnDaxmufcHr+a-umifh -uD;xGm;vm-ujyD;jzpf
aomfvnf;/ vltrsm;pkrSm vlom;udk bk&m;oQifuzefqif;xm;I/ bk&m;ocifu zefqif;
ay;tyfxm;aom 0dnmOf&Sdjcif;a-umifh tjcm;owW0grsm;ESifh uGJjym;jcm;em;onf[k cH,l,Hk
-unf-uayonf? rnfonfhvlrsdK;udkrqdk/ bk&m;ocifuzefqif;xm;aom vlom;rsm;t
jzpf bk&m;ocif. aus;u|efrsm;tjzpf jrif-uayonf? a&S;,cifuwnf;u tarGquf
cHvmcJh-uI 'g0if0g'u tiftm;jznfhwif;ay;vdkufaom/ bmoma&;,kH-unfr+ uif;rJhol
wdk‹. vlr+todkif;t0dkif;tkyfpkwGifrlum;/ &ufpuf-urf;-uKwfpGmjydKifqdkifr+urBmhtjrifom
&Sdojzifh/ vlom;rsm;onf tjrifhqkH;wdk;wufzGH‹jzdK;aom wd&pm>efwpfrsdK;omv#if jzpfonf
[k ,kH-unfaoma-umifh ta&;-uD;onfh udk,fusifhw&m;xdef;odrf;ae&efrvdktyfacs?
bk&m;ocifudk jiif;y,faomvlwdk‹. ,Ofaus;r+wGif/ wpfudk,faumif;qefjcif;twW0g'
rSefor#onf w&m;0if.? TuJhodk‹aom ,Ofaus;r+rS 0g'trsKd;rsdK;ay:aygufcJhI/ ‚if;wdk‹
wpfckcsif;onfvnf; urBm-uD;ESifh vl‹avmutwGuf ab;'kuQuyfqdkufjcif;omv#if jzpf
ay:apayonf?
a&SŒwGifvmrnfh pmrsufESmrsm;wGif/ 'g0if0g'u w&m;0ifaponfh xdk0g'tawG;
tac:rsm; rnfuJhodk‹tcsif;csif;qufpyfae-uykH/ 'g0if0g'ESifh rnfodk‹oufqdkif qufpyf
aeykH ponfwdk‹tjyif/ olwdk‹. tcsif;csif;qufpyf,dkif;yif;r+a-umifh urBmavmu wcGif
rnfodk‹tusKd;,kwfcJhonfwdk‹udk qef;ppf-uygrnf?

27
28
'g0if. &if;ESD;aom rdwfaqGjzpfonfh ygarmuQ tm'rf quf0dufonf/
'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifh aemiftem*wfwGif oufa&mufrnfhtEW&m,fudk awG;
jrifrdolrsm;teuf wpfOD;jzpfayonf? 'g0ifa&;om;aom rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif;
pmtkyfudk zwf±+jyD;onfhaemuf/ Todk‹rSwfcsufcscJhavonf? “Tpmtkyfudk trsm;vlxk
u vufcH-uv#if/ vlom;avmuodk‹ ,QifurawG‹rjrifcJhbl;aom &ufpuf-urf;-uKwf
r+rsm; ,laqmifvm-uvdrfhrnf?”7
trSefwu,fvnf; quf0dufu oHo,
jzpfcJhjcif;rSm rSefuefa-umif; oufaoxl
vdkufavjyD? 20&mpkESpfonf vl‹ordkif;
wGif vlwdk‹onf vlrsdK;rwljcif;wpfckwnf;
a-umifh tcsif;csif;owfjzwf-uonfh t
arSmifacwfjzpfcJhavjyD?
trSefrSm 'g0ifrwdkifrD ESpfaygif;
ajrmufjrm;pGmuwnf;u/ vl‹ordkif;wGif cGJ
jcm;r+ESifh rsKd;jzKwfzsufqD;r+rsm; &SdcJhjyD;jzpf
ayonf? odk‹aomfvnf;/ 'g0ifu xdkcGJjcm;
r+rsm;udk odyH`enf;usonfhrSefuefjcif;t
jzpf em;oGif;vdkufjcif;rSm tifrwefrSm;
,Gif;aomtcsufyif jzpf.?

“vufa&G;pOf vlrsdK;rsm;udk xdef;odrf;jcif;==”


u|Ekfyfwdk‹.acwf&Sd 'g0if0g'Dwdk‹u/ 'g0ifudk,fwdkifonf vlrsdK;a&;orm;r[kwf/
vlrsKd;a&;cGJjcm;r+ESifhywfoufI a0zefokH;oyfolwdk‹u olwdk‹.vdk&m udk,fydkiftjrifudk
taxmuftuljyKap&ef bufvdkufI a&;om;-ujcif;omjzpfonf[k qdk-uonf? “vuf
a&G;pOf(vlrsdK;)rsdK;EG,frsm;udk xdef;odrf;jcif;” [laomrsdK;pkwdk‹pwifjzpfay:jcif; pmtkyfwGif
yg&Sdonfhtcef;onf wd&pm>efrsm;ESifhom oufqdkifygonf[k wifjy-u.? odk‹aomf
vnf;/ xdkodk‹wifjyolwdk‹onf/ 'g0ifu ol.pmtkyfwGif vlom;rsm;ta-umif;a&;om;
xm;onfudk vpfvsL±+xm;jcif;omv#if jzpfayonf?
'g0ifu ol.pmtkyfwGifwifjyaomtjrift&/ vlom;wdk‹onf tDAdkvl;&Sif;tqifh
trsdK;rsdK;udk ausmfvGefI zGH‹jzdK;wdk;wufvmcJh-uonf[kqdkonf? xdkodk‹ajymif;vJwdk;wuf
vm&mwGif/ vlrsdK;tcsKdŒwdk‹onf tjcm;vlrsdK;rsm;xuf ydkrdkIzGH‹jzdK;wdk;wuf-uonf[kqdk
onf? tcsdKŒvlrsdK;rsm;rSm arsmufrsm;.tqifhavmufwGifomv#if usef&pfae-uao;
onf[kvnf; qdk.?
“touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf-u&onf” [laomtcsufonfvnf;/ vlom;
rsm;ESifhywfoufI tokH;jyKxm;avonf? “vufa&G;pOfvlrsdK;rsm;”onf xdk&kef;uef
wdkufcdkufjcif;rS ay:aygufvmonf[k wifjyxm;ayonf? 'g0if.tqdkt& vufa&G;pOf
vlrsdK;rsm;rSm/ Oa&mywdkufom;rsm;jzpfonf? tm&Swdkufom;rsm;ESifh tmz&duwdkufom;
rsm;rSm/ xdktouf&Sifa&;wdkufyGJwGif ±+H;edrfhusef&pfolrsm;jzpfonf[k qdkxm;onf? xdk‹

29
aemuf/ xdkvlrsdK;rsm;onf urBmwpf0Srf;vkH;wGif ,if;touf&Sifa&;wdkufyGJY vkH;0±+H;edrfh
oGm;jyD; aemufqkH;wGif vkH;0aysmufuG,foGm;-urnfjzpfonf[k xyfuGef‹tqdkjyKxm;ay
onf?
a&SŒvmrnfh &mpkESpftenf;i,ftwGif;/ ,Ofaus;aomvlrsdK;rsm;onf/ &dkif;pdkif;vsuf&Sdaeao;
aomvlrsdK;rsm;udk wurBmvkH;twdkif;twmjzifh rsdK;jzKwfypf &Sif;vif;ypfvdrfhrnf? xdktcsdef
wGif tif-wdKydkrdkzwf arsmuf0Hrsm;onfvnf; vkH;0aysmufuG,foGm;rnfrSm rvGJra&Smifom jzpf
ayonf? vlom;ESifh ol.teD;qkH;aqGrsdK;owW0gt-um; cGJxGufjcif; uGmjcm;csufonfvnf;
ydkrdkus,f0ef;oGm;ayawmhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf/ obm0u ydkrdk,Ofaus;aomtqifhodk‹
a&mufatmif ydk‹aqmifrnfjzpf.? aumhuqyfvlrsdK;rsm;ESifh bmbGef;uJhodk‹aom tedrfhqkH;
arsmuf0Hwdk‹t-um; uGmjcm;csufuJhodk‹/ vuf&Sd eD*&dk;vlrsdK;rsm; odk‹r[kwf -opaw;vsvlrsdK;
8
rsm;ESifh a*:&Dvmarsmuf0Ht-um;uGmjcm;csufxuf ydkvdrfhrnf?
rsdK;pkwdk‹ pwifjzpfay:jcif; pmtkyfaemufwpfae&mwGif tqifhedrfhaom vlrsdK;rsm;
aysmufuG,foGm;&efvdktyfa-umif;/ zGH‹jzdK;jyD;aom vlrsdK;rsm;onfvnf; xdkvlrsdK;rsm;udk
qufvuftouf&Sifae-u&ef tumtuG,fay;ae&ef rvdktyfa-umif;/ a&;om;xm;ay
onf? ol.tqdkudk vlrsm;u wd&pm>efarG;jrLaomtcg aumif;aomtrsdK;udkom csef
xm;I nHhaomtaumifrsm;udk rsdK;tjzpfrxm;bJ owfjzwfypfonfhtavhtxESifh E+dif;
,SOfxm;avonf?
udk,fcE<modk‹r[kwf pdwf"gwft& tm;enf;olwdk‹aysmufuG,foGm;-uonfESifhtr#/ touf
qufvuf&Sifaeolwdk‹vnf; tm;rmefwuf-uGaom usef;rma&;tajctaeudk az:jy-uay
vdrfhrnf? ,Ofaus;aomu|Efkyfwdk‹onf/ xdkuJhodk‹aom rsdK;jzKwfjzpfpOfudk twwfEdkifqkH;-unfh
±+ppfaq;apmifha&Smuf-u&rnf? &l;oGyfpdwfrESH‹olrsm;/ emzsm;rusef;jzpfolrsm;ESifh rpGrf;roef
olrsm;twGuf cdkvkH&mXmersm;udk aqmufvkyfI olwdk‹aemufqkH;touf±SLonftxd apmifh
a&Smuf-uayrnf? a&m*gumuG,fa&; aq;xdk;jcif;onf axmifaygif;ajrmufjrm;pGmaom
vlwdk‹.toufudk u,fwifEdkifa-umif; ,kH-unf&ayonf? trSefrSm xdktqifhedrfhonfh udk,f
cE<mESifh Om%ftajctaewGif&Sdolwdk‹onf umuG,fa&;aq;rxdk;ay;ygu aoa-uukef-u
rnfom jzpfayonf? xdkuJhodk‹ edrfhusolrsm;.toufu,f&ef umuG,fa&;aq;rsm; xdk;ay;
jcif;onfvnf;/ ,Ofaus;aomvlrsdK;rsm;xJrS pdwf"gwfaysmhnHholwdk‹. vkyf&yfomv#if
jzpfayonf? xdkodk‹jyKvkyfjcif;onf vlom;avmutwGufrnfr#epfemapEdkifonfudk wd&pm>ef
9
arG;jrLa&;oifwef;wufbl;olrsm;u aumif;pGmoabmayguf-urnf jzpf.?
'g0ifu ol. rsdK;pkrsm; pwifjzpfay:jcif;pmtkyfwGif/ -opaw;vsEdkifiHwdkif;&if;
om;rsm;ESifh eD*&dk;vlrsdK;rsm;udk a*:&Dvmarsmuf0Htqifhom&Sdonf/ ‚if;vlrsdK;wdk‹onf
urBmavmurS aysmufuG,foGm;vdrfhrnf[k wifjyxm;onfudk awG‹&Sd&ayonf?
'g0iftaeESifh “tqifhedrfhonf”[k owfrSwfxm;aomtjcm;vlrsdK;rsm;udkvnf;
vlOD;a&xyfrHwdk;yGm;vmapjcif;r&Sdatmif [ef‹wm;xm;&rnf/ ‚if;wdk‹urBmay:rS aysmuf
uG,foGm;atmifvnf; aqmif&Guf&rnf[k qdkxm;onf? ,Qifuwnf;u &SdvmcJhaom
vlrsdK;a&;cGJjcm;r+rsm;ESifh u|Efkyfwdk‹.acwfwGif jzpfay:IawG‹jrifae&aom tjzpfrsm;udk 'g
0iftaejzifh rSefuefw&m;0ifa-umif; Tenf;jzifhb0ifawG‹awG‹ axmufcHvdkufayonf?
'g0if.tawG;tac:t&/ “,Ofaus;jyD;aomvl”wdk‹.wm0efrSm xdktDAdkvl;&Sif;
ajymif;vJr+udk tenf;i,fxyfrHjrefqefoGm;atmif ulnDay;&efjzpfa-umif;udk a&SŒvm
rnfhtydkif;rsm;wGif ydkrdktao;pdwf zwf±+&ygrnf? ,QKvuf&Sdtajctaet&/ xdkvlrsdK;
rsm;udk azsmufzsufypf&ef vkyfaqmifcsufrsm;udk “odyH`ynmydkif;rS”rnfodk‹r# wm;jrpfjcif;
r&Sd-uao;acs?

30
'g0if.vlrsdK;cGJjcm;a&;tydkif;udk ol.a&;om;csufrsm;ESifh avhvmcsufrsm;wGif ydk
rdkxif&Sm;ayonf? Oyrm/ ol.&Snfvsm; -umjrifhaom 1871ckESpfrS yifv,f c&D;pOf
twGif; awG‹jrifcJh&onfh wD,m&m'Jvf zl*dk t&yfrS wdkif;&if;om;rsm;ta-umif; a&;om;
az:jyxm;csufwGif ol.vlrsdK;cGJjcm;a&;pdwf"gwfudk yGifhvif;pGmyif az:jyxm;ayonf?
xdkwdkif;&if;om;rsm;onf “udk,fwkH;vkH;ae-uI/ ta&mifrsdK;pkHqdk;xm;-uonf? wd&pm>ef
rsm;uJhodk‹ awG‹&mtm;vkH;pm;-uonf? tkyfxdef;r+r&Sd-uacs? olwdk‹vlrsdK;r[kwfoltm;vkH;
udk &ufpuf-uonf? &efoludk ESdyfpuf&mY aysmfjrL;-uonf? aoG;jzifh,pfylaZmf-uonf?
cav;oli,frsm;udk owfjzwf-uonf? olwdk‹.ZeD;r,m;rsm;udk ESdyfpufuvljyK-uonf?
rzG,fr&maom t,lonf;jcif;ESifh jynfheufvsuf&Sdonf?”[k a&;xm;onf? xdka'oodk‹
'g0ifra&mufrD 10ESpftvsifu oGm;a&mufcJhaomokawoeynm&Sif W.P.Snow ('AvsL

yD pEdk;). a&;om;csufESifh wjcm;pDjzpfaeayonf? pEdk;.az:jycsuft&/ wD,m&m 'Jvf


zl*dk t&yfom;rsm;onf/ awmifhwif;cef‹jim;olrsm;jzpf-uonf? olwdk‹. cav;oli,frsm;
udk cspfcifwwf-u.? olwdk‹.tokH;taqmifypPnf;rsm;onf vuf&majrmufayonf?
ypPnf;ydkifqdkifr+qdkif&mxkH;"avhtcsdKŒvnf;&Sd.? ouf-uD;0g-uD; trsdK;orD;rsm;. -oZm
tm%mudk av;pm;vufcH-uayonf?10
TO"g[&kefrsm;t&/ 'g0ifonf vlrsdK;cGJjcm;a&;orm; tjynfht0jzpfayonf?
What Darwin Really Said [laompmtkyfudk a&;om;onfh bif*srif zg&ifwefu 'g0if
a&;om;onfh The Descent of Man pmtkyfrS “xif&Sm;aom vlrsdK;rsm;t-um; ydkrdkus,f
0ef;aomjcm;em;csufrsm;”[laomtcef;ESifh ywfoufI tus,fw0ifh a0zefokH;oyfxm;
ayonf?11

31
xdk‹xufydkonfhtcsufrSm/ 'g0if.oDtdk&Donf bk&m;ocifudkjiif;y,fxm;ojzifh/
'g0ifoDtdk&Da-umifh bk&m;ocifu vlom;rsm;tm;vkH;udk wef;wltqifhtjzpf zefqif;
xm;onf[k vlwdk‹u rjrif-uawmhacs? Tonfuyif/ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vm
cJhjcif;ESifh ,if;0g'udk wurBmvkH;wGif t&Sdeft[kef-uD;pGmjzifh vufcHvm-ujcif;.
ta-umif;&if;wpfck jzpfayonf? tar&duefvlrsdK; odyH`ynm&Sif *sdrf;pf zg*lqefu
vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcJhjcif;ESifh zefqif;jcif;,kH-unfcsufudk ypfy,fjcif;wdk‹
wdkuf&dkufqufEG,faea-umif;udk atmufygtwdkif; a-unmxm;avonf?
aemifrsm;r-umrDtwGif;/ rEk\aA'opfonfvnf; vlom;rsm;.tprlvblw ESifhywfouf
I tjrifcsif;qef‹usifbufjzpfaomtkyfpkESpfckwdk‹. tajccHjzpfvmavonf? “{uADZ0g'”
ac: vlom;rsm;tm;vkH;onf tom;ta&mifESifh tjcm;t*Fg&yfrsm;rwl-uaomfvnf; rsdK;ADZ
wpfckwnf;rS qif;oufvmonf[k ,kH-unfaomtkyfpkonf/ vlom;wdk‹.tprlvblwonf
yxrvlom; tm'rfrSqif;oufvmI bk&m;ocif.zefqif;jcif;tvkyfjzpfonf[k ,kH-unf
-uonf? Ttkyfpkonf oufwef;ydkI-umanmif;jyDjzpfI ydkItajccdkifaom tkyfpkjzpfonf?
{uADZ0g'udk c&pf,mefomoemtzGJ‹rSjy@mef;I/ tawG;tac:t&-oZmanmif;onfh tDAdkvl;
&Sif;oDtdk&Du qef‹usifbuftwdkuftcHjzpfaom “A[kADZ0g'”udk rD;xdk;ay;onfhtcsdefrwdkif
rD 18&mpkESpftxd wurBmvkH;vufcH,kH-unfcJh-uavonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf rwlnD
12
aomvlrsdK;pkwdk‹onf rwlnDaom rsdK;ADZrSajymif;vJ ay:aygufvmonf[k qdkonf?
tdENd,vlrsdK; rEk\aA'ynm&Sif vmvdwm Ad'D,mwDonf/ 'g0if. tDAdkvl;&Sif;
oDtdk&Du vlr+a&;odyH`wGif vlrsKd;cGJjcm;a&;tawG;tac:udk rnfodk‹rnfykHvufcHoGm;atmif
a&SŒaqmifoGm;ykHudk &Sif;jyxm;ayonf?
xdkacwfu vlr+a&;odyH`ynm&Sifrsm;u 'g0if. tiftm;t-uD;qkH;toifhawmfqkH;olu quf
vuftouf&Sifonf [laomtawG;tac:udk vSKdufvSKdufvSJvSJ-udKqdk vufcH-uavonf?
vlom;rsm;onf tqifhqifhajymif;vJr+tDAdkvl;&Sif;ajrmufjrm;pGmudk ausmfvGefvmcJh-u&m/
tom;jzLrsm;. ,Ofaus;r+onf txGwftxdyfa&mufonf[k ,kH-unf-uavonf? wpf
q,fhudk;&mpkESpf'kwd,ydkif;rSpI vlrsdK;cGJjcm;a&;udk trSefw&m;jzpfonf[k taemufEdkifiHom;
13
odyH`ynm&Sif trsm;pkwdk‹u vufcH-uavonf?
'g0if0g'Drsm;onf 'g0if.aemufrSay:vmolrsm;jzpf-uonfESifhtnD/ 'g0if.
vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'rSefuefa-umif;/ oufaoxl&ef tifrwef-udK;yrf;-uayonf? xdkuJh
odk‹-udK;yrf;-u&mwGif odyH`ynmt&rnDrnGwfuGJvGJaomtqdkrsm;ESifh wrifvkyf-uH vdrf
vnfonfhtqdkrsm;udk&SmazGwifoGif;-u&mY olwdk‹. udk,fusifhw&m;oduQmrsm;udkyif iJh
n‡mEkdifjcif;r&Sd-uawmhacs? xdkuJhodk‹ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'onf rSefuefIw&m;0ifa-umif;
oufaoxlEdkifygu/ olwdk‹. “tqifhjrifh”r+ESifh zdESdyfcsKyfcs,fjcif;/ udkvdkeDe,fcsJ‹jcif;/
vdktyfygu tjcm;vlrsdK;rsm;udk ajzmufzsufokwfoifypfjcif; ponfwdk‹udkyg rSefuefI
w&m;0ifa-umif; oufaoxl&musonf[k ,lq-uayonf?
pwDzif a*s a*gvf'fa&;om;aom The Mismeasure of Man (vlom;.rSm;,Gif;
aomwdkif;wmr+) pmtkyf. wwd,tcef;wGif/ rEk\aA'ynm&Sifwdk‹onfvnf; xdkuJhodk‹
awG‹&Sdcsufrsm;udk vdrfvnf-u&mwGif tjypfruif;-uay? a*gvf'f. tqdkt&/ ‚if;wdk‹
u vdrfvnfaomtydkif;onf trsm;tm;jzifh olwdk‹awG‹&SdcJhaom ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;
. OD;aESmuft&G,ftpm;jzpfayonf? OD;aESmuft&G,fonf Om%fxufjrufjcif;ESifhywf
oufonf[k ,kH-unf-uojzifh/ rEk\aA'ynm &Siftrsm;tm;jzifh aumhau&SefvlrsdK;
(vljzL)rsm;.OD;aESmuft&G,ftpm;udk t±SdxufydkIaz:jy-uI/ vlrJESifhtdEdN,vlrsdK;rsm;.
OD;aESmuft&G,ftpm;rsm;udkrl t±Sdxuf ydkrdkao;i,fatmif az:jyavh&Sd-uayonf?14

32
a*gvf'fa&;om;aom Ever Since Darwin [laompmtkyfwGif 'g0if0g'Drsm;u t
csdKŒaomvlrsdK;rsm;onf tqifhedrfhaomvlom;rsm;jzpfonf[k az:jyEdkif&efr,kH-unfEdkif
avmufatmif wifjy-ujcif;udk &Sif;jyxm;ayonf?

a[u,fvfESifhol.taygif;ygrsm;vnf;/ ajrmufydkif;Oa&mywdkufom; vl
jzLrsm;onf vlrsdK;t&tqifhjrifha-umif;twnfjyK-u&ef wpfa-umhjyefI awmif;
qdkcJh-uavonf? vlom;wdk‹. cE<mudk,fwnfaqmufykHtpdwftydkif;rsm;ESifh trl
tusifhrsm;rS taxmuftxm;jzpfzG,f&mrsm;udk OD;aESmufrStp 0rf;ydkuf&Sd
csuftxd &Edkifor#tao;pdwf vdkufvH&SmazG-uonf? [m;bwfpyifqmu
“,Ofaus;r+ r&Sdao;aomvlrsdK;wdk‹.todOm%fonf ===,Ofaus;jyD;aomvlrsdK;
uav;oli,frsm;wGif awG‹&Sd&ayonf?”[k a&;om;xm;avonf? um;vfAdk‹*fu
1864ckESpfwGif/ “t&G,fa&mufjyD;aom eD*&dk;wpfa,muf. todOm%fydkif;onf
uav;oli,frsm;ESifh qifwlayonf?==tcsKdŒaomvlrsdK;rsm;rSm/ xl;qef;aom
tzGJ‹tpnf;tkyfcsKyfykHrsm;jzifh wdkif;EdkifiHrsm; wnfaxmif-u.? odk‹aomfvnf;
usefvlrsm;udkyg xnfhpOf;pm;rnfqkdv#if/ vlrsdK;wpfrsdK;vkH;onf twdwfwGifaomf
vnf;aumif;/ ypPKy`efwGifaomfvnf;aumif;/ vlom;avmutwGuf wdk;wufzGH‹
jzdK;aprnfh vkyfaqmifcsufwpfckwpfavr#r&Sday? odk‹r[kwfolwdk‹udk vl‹avm

33
uwGif qufvufxdef;odrf;xm;avmufatmif wefbdk;r&Sday?15[k jyif;jyif;xef
xefa&;om;xm;.?
jyifopfvlrsdK; aq;ynmqdkif&m cE<maAynm&Sif tDwD,Hqm&ufu vlrJa,mufsm;
rsm;.csufu atmufydkif;a&mufvGef;aeojzifh ‚if;wdk‹onf urBmOD;vlrsm;twdkif;&Sdae
ao;onf[k tjyif;txefjiif;cHkcJhavonf?
'g0ifESifh wpfacwfwnf;ay:cJhaom tDAdkvl;&Sif;0g'D [JAfavmh(cf)tJvpfu tqifh
jrifhaomvlrsdK;ESifh tqifhedrfhaomvlrsdK;wdk‹ uGmjcm;-ua-umif; “odyH`enf;us”onf[laom
&Sif;vif;csufrsm;udk atmufygtwdkif;ay;xm;avonf?
tmz&duvlrsdK;uav;rsm;onf/ Oa&myvlrsdK;cav;rsm;xuf Om%fxufjrufr+ enf;jcif;udk
&Sm;&Sm;yg;yg;awG‹&ayonf? odk‹aomfvnf; xdkuav;rsm;u -uD;jyif;vmaomtcgwGifrl/ xkH
xdkif;EkHtjcif;/ &dk;&dk;ae&dk;&dk;pm;b0udkomodjcif;jzpfvmayonf? Oa&mywdkufom;rsm;wGif
16
olwdk‹.uav;b0rSjrL;wl;aysmf&GifwwfaomADZudk qufvufI&Sdjcif;udkawG‹&Sd&ayonf?
jyifopfvlrsdK;rEk\aA'ynm&Sif Agcsm 'D vmaygufu yg&DjrdK‹wGif 1909ckESpf
wGif&dkufxkwfaom Race et Milin Social Essais d'Anthroposociologie (Paris 1909)
wGif/ vljzLr[kwfolwdk‹onf vl&dkif;rsm;rSqif;oufvm-uolrsm;jzpfI/ ,Ofaus;r+udk
oif,lwwfajrmufjcif;r&SdcJh-uolrsm;jzpf-uonf? odk‹r[kwf aoG;a&mIaygufzGm;vmol
rsm;u aemifwGifqkwf,kwfoGm;cJholrsm;jzpf-uonf? ol.tqdkudk axmufcH&ef yg&DjrdKŒ
&Sd txufwef;v$mESifh atmufwef;v$mwdk‹. ocsõKif;rsm;rS OD;acgif;cGHrsm;udk wdkif;wmjcif;
jzifh oufaoxlavonf? ol.avhvmcsuft&/ “vlwdk‹.OD;aESmufcGHtwdkif;twmay: rl
wnfI/ tcsdKŒaomvlwdk‹onf -uG,f0csrf;omjcif;/ rdrdudk,fudk ,kH-unfr+&Sdjcif;/ vGwfvyf
pGmawG;ac:jcif; &Sd-u.? tjcm;olwdk‹rSmrlum;/ r,kwfrvGefjzpfI a&S;qef-ujcif;/ &o
r# &Sdor#ESifh wif;wdrfEdkif-ujcif;/ aumif;aomtapcHt&nftcsif;tm;vkH;ESifh jynfhpkHjcif;/
&Sd-uonf? vlwef;pm;onf vlr+a&;t& a&G;cs,fr+jzifh jzpfay:vmjcif;jzpfonf? vl‹tzGJ‹
tpnf;.txufwef;v$monf tqifhjrifhaomvlrsdK;rsm;rSqif;oufvm-uI/ olwdk‹.
OpPm"e-uG,f0r+twdkif;twmonf OD;acgif;cGHtwdkif;twmay:rlwnfaeayonf?” vm
aygufu/ Todk‹ a[mudef;xkwfxm;cJhavonf? “aemifvmrnfhESpfrsm;wGif vlwdk‹onf
olwdk‹. OD;acgif;rsm; vkH;0dkif;jcif; c|efjcif;wdk‹a-umifh tcsif;csif;owfjzwf-uvdrfhrnf”[k
qdk.?17 Ta[mudef;onfvnf; rSefuefcJhayonf? aemufvmrnfh pmrsufESmrsm;wGif/
20&mpkESpftwGif; vlrsdK;a&;a-umifh tkyfpkvdkuf owfjzwf-uonfudk zwf±+&ygvdrfhrnf?
rEk\aA'ynm±Sifrsm;omv#ifr[kwf/ ydk;r$m;aA'ynm±Sifrsm;onfvnf;/ a&yef;
pm;aeaom 'g0if. vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'twdkif; ydk;r$m;rsm;ESifhywfoufI r,kH-unfEdkif
avmufaomtqdkrsm;udktcGifhta&;rv$wfbJ wifjycJh-uayonf? Oyrm/ 1861ckESpfwGif
t*FvdyfvlrsdK;ydk;r$m;aA'ynm±SifwpfOD;onf/ urBmay:&Sd vlrsdK;toD;oD;wdk‹.oef;rsm;udk
pkaqmif;avhvm-unfh&mwGif vlrsdK;wpfrsdK;.oef;onf tjcm;vlrsdK;.aoG;udkrpkwf
a-umif;awG‹&Sd&onf[kqdkonf? trSefrSm odyH`ynmt& ,if;tqdkonf t"dy`g,fuif;rJh
aomtqdkomv#ifjzpfayonf?18 odyH`ynm&Siftqifh&Sdolrsm;uyif xdkodk‹a-unmygu/
xufatmufpOf;pm;qifjcifjcif;uif;rJhol/ wpf,loefvlrsdK;cGJjcm;a&;orm;iwkH;rsm;.
“eD*&dk;oef;u eD*&dk;bJjzpfonf”[laom qifjcifwkHw&m;uif;rJhI t"dy`g,fuif;rJhonfh
0g'jzef‹a-uG;a-umfoHonfvnf; tHh-op&mr&Sdawmhacs?
tcsKyftm;jzifh 'g0ifoDtdk&D. vlrsdK;cGJjcm;a&;tydkif;onf 19&mpkESpf'kwd,ydkif;
wGif tifrwefaumif;rGefaom tajccHudk &±Sdavawmhonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ xdk

34
tcsdefumvrsm;wGif Oa&mywdkufom; “vljzL”wdk‹onf/ olwdk‹usL;vGef-uaom jypfr+rsm;
udk w&m;0ifaprnfh oDtdk&Dudkom apmifhar#mfae-uaom tcdsefjzpfaoma-umifhwnf;?
jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJŒ0g'ESifh 'g0if0g'
'g0if.oDtdk&Da-umifh tjrwftrsm;qkH;xkwfEdkifcJhaom EdkifiHonf ol.arG;Zmwd
EdkifiH jAdwdo#EdkifiHawmfyifjzpfavonf? 'g0ifu ol.oDtdk&Dudkwifjyonfhtcsdefumv
onf/ jAdwdo#EdkifiHu urBmay:wGif udkvdkeDe,fcsJŒtifyg,mt-uD;qkH; wnfaqmufae
onfhtcsdef jzpfayonf? tdEdN,rSvufwiftar&duwdkuftxd&Sd o,HZmwypPnf;rsm;udk
jAdwdo#tifyg,mu vuf0g;-uD;tkyfacgif;ykHjzwfaeaomtcsdefjzpfonf? “vljzL-uD;”u
urBmudk ol.tusdK;tjrwftwGuf t"rRvk,uf,laeayonf?
odk‹aomfvnf;/ jAdwdefEdkifiHrStp rnfonfhudkvkdeDe,fcsJŒwdkif;jynfurS/ rdrdwdk‹udk
o,HZmwypPnf;rsm;“vk,uf,lol”tjzpfrjrifapcsif-uonfhtjyif/ ordkif;vnf;rwGif
apvdk-uacs? xdk‹a-umifh olwdk‹.vkyf&yfonf rSefuefa-umif; w&m;0ifa-umif; jyEdkifrnfh
&Sif;vif;csufudk &Smae-uayonf? xdkodk‹aom &Sif;vif;csufonf udkvdkeDEdkifiHom;rsm;
udk “urBmOD;vlom;rsm;” odk‹r[kwf “wd&pm>efESifhwlaom ouf&SdowW0grsm;”tjzpf jyo
&ef jzpfayonf? Todk‹jzifh olwdk‹u tkyfpkvdkufowfjzwfaeolrsm;ESifh vlrqefaom
vkyf&yfrsm;jzifh zdESdyfcHae&olrsm;udk vlom;rsm;tjzpfrjrifapbJ/ wd&pm>efwpf0uf vlom;
wpf0ufjzpfaomowW0grsm;tjzpfjyojcif;jzifh olwdk‹.&ufpuf-urf;-uKwfaomvkyf&yf
rsm;udk jypfr+usL;vGefjcif;r[kwf[k jrifapvdkjcif;jzpfayonf?
trSefrSm/ xdkuJhodk‹&SmazGaecJhjcif;onf topftqef;r[kwfacs? 15&mpkESpfESifh
16&mpkESpfrsm;uwnf;u jzpfayonf? vlrsdK;tcsdKŒudk vlwpf0ufwd&pm>efwpf0uftjzpf
yxrqkH;wifjyolonf tar&duwdkufodk‹c&D;qef‹cJhaom c&pPwdkzg udkvrfbwfyifjzpfav
onf? ol.wifjycsuft&/ tar&duwdkufwdkif;&if;om;rsm;onf/ vltppfr[kwf-ubJ/
vlwpf0ufwd&pm>efwpf0ufjzpfaom owW0grsm;jzpfonf[l.? Todk‹jzifh e,fcsJŒpydefvl
rsdK;wdk‹.u|eftjzpf tvkyftau|;jyKapcJhavonf?
&kyf&SifZmwfum;rsm;wGif udkvrfbwfu tar&duwdkufudk awG‹&SdcJhpOfu wdkif;&if;
om;rsm;udk rnfr#jyLjyLiSmiSmt-uifemw&m;&SdpGmqufqHykH jyoaomfvnf;/ trSefpifppf
udkvrfbwfu xdkwdkif;&if;om;rsm;udk vlom;rsm;tjzpf rowfrSwfcJhacs?19
c&pPwdkzg udkvrfbwfonf -uD;us,faomtkyfpkvdkufowfjzwfr+t&Sdefudk pwif
cJholjzpfonf? udkvrfbwfonf olawG‹&Sdaome,fajrrsm;udk udkvdkeDe,fajrrsm;tjzpf zef
wD;jyD;/ wdkif;&if;om;rsm;udk u|efjyKum u|efa&mif;0,fjcif;udk yxrOD;qkH;pwifcJhol jzpf
.? 16&mpkESpftwGif; rufpDudkESifh yD&l;EdkifiHrsm;udk wdkufcdkufodrf;ydkufcJh-uonfh uGefuGD
pwda'gpydefwyfrsm;onf/ udkvrfbwftokH;jyKaom zdESdyfr+ESifhu|efjyKjcif;ay:vDpDudk awG‹
jyD; ‚if;wdk‹u qufvufjyKusifh-uavonf? tkyfpkvdkufowfjzwfr+onfvnf; r,kH-unf
Edkifavmufaomtwdkif;twmtxd a&mufcJhavonf? Oyrm/ u|ef;wpfu|ef;wGif udkvrf
bwfyxr OD;qkH;a&mufpOfu 200000cef‹&Sdaomwdkif;&if;om; vlOD;a&onf/ ESpf20 t
wGif; 50000omv#ifusefawmhonf? 1540ckESpfwGifrl vlaygif; wpfaxmifom usef&pf
avonf? 1519ckESpfwGif pydefvlrsdK; aumwuftrnf&Sd uGefuGDpwda'gu rufpDudkodk‹
yxrOD;qkH;ajccscsdefwGif/ pkpkaygif;wdkif;&if;om;vlOD;a& 25oef;&SdcJhaomfvnf;/ 1605ck
ESpfa&mufaomtcg wpfoef;txdavsmhoGm;cJhonf? [pfygeDtdkvmu|ef;wGif 1492ckESpf
wGif vlOD;a& 7=8oef;cef‹&SdcJhaomfvnf;/ 1496ckESpfwGif 4oef;omusef&pfcJhavonf?

35
1570ckESpfwGifrl wdkif;&if;om; 125a,mufomusefawmhonf? ordkif;q&mrsm;.tqdkt
&/ udkvrfbwf tar&duwdkufodk‹ajccsonfhtcsdefrSpI udkvdkeDe,fcsJ‹rsm; wdkufESpfwdkufp
vkH;&SdvlOD;a&aygif; 95oef;txdowfjzwfcJhonf[k qdk.? udkvrfbwftar&duwdkuf
udkyxrqkH;ajccspOf vlOD;a& oef;30 &SdaomvlrsdK;wpfrsdK;rSm ,ae‹ 2oef;eD;yg;omusef
&pfojzifh/ aysmufuG,foGm;aomvlrsdK;[kyif orkwf-uayonf?
Tr#avmuf oem;-uifemjcif;uif;rJhpGmaom twdkif;twmtxd owfjzwfcJhjcif;
ta-umif;&if;rSm/ xdkwdkif;&if;om;rsm;udk vlom;tjzpfrjrifbJ wd&pm>efrsm;tjzpfjrif-u
jcif;a-umifhjzpfayonf?
odk‹aomfvnf; xdkudkvdkeDe,fcsJŒwdk‹.tqdkudk axmufcHol tvGefenf;yg;cJhonf?
Oa&mywdkufY/ xdktcsdefxdkacwfwGif vlwdk‹udk bk&m;ocifu wef;wlnDwlzefqif;xm;
onf/ vlom;tm;vkH;onf urBmhyxrOD;qkH;bcif tm'rfrSarG;zGm;qif;oufvmonf[k
,kH-unf-uayonf? txl;ojzifh umaomvpfc&pf,mefomoem0ifrsm;u xdkuJhodk‹zsuf
qD;vk,ufr+rsm;udk yGifhyGifhvif;vif; qef‹usifcJh-uavonf? udkvrfbwfESifhtwl urBm
opfodk‹a&mufcJhaom csD,mywfrSbda&Smh bmwdkvkrf; 'Dvm umqyfu udkvdkeDe,fcsJŒorm;
rsm;.wifjycsufjzpfaom “wdkif;&if;om;rsm;onf wd&pm>efwpfrsdK;jzpfonf”[laomt
csufudk acsycJhayonf? 1537ckESpfwGif wwd,ajrmufykyf&[ef;rif;-uD;aygvfu/ xdk
,kwf&if;-urf;wrf;&ufpuf-urf;-uKwfonfhtvkyfudkvkyfaqmifolrsm;tm; -udrfqJI/ xdk
wdkif;&if;om;rsm;onf/ c&pf,mefomoemudk vufcH,kH-unfxdkufonfh vlom;ppfppfrsm;
jzpf-ua-umif; a-unmcJhavonf?20
odk‹aomfvnf;/ 19&mpkESpfwGifrl/ tajctaeu ajymif;vJoGm;avonf? vl‹tzGJ‹
tpnf;twGif; &kyf0g'tawG;tac:jyef‹yGm;oGm;onfESifhtr# vlxkuvnf; bmoma&;rS
a0;uGmoGm;-uonf? bk&m;ocif(tv†m[ft&Sifjrwf)u vlom;rsm;udk zefqif;xm;
onf[laom trSefw&m;udk jiif;y,fpjyK-uavjyD? txufpmrsufESmrsm;wGif az:jy
cJhonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g' -uD;xGm;vmcsdefESifh wpfcsdefwnf;jzpfcJhavonf?
19&mpkESpfwGif 'g0if0g'ESifh&kyf0g'tawG;tac: tiftm;-uD;vmonfESifhtwl/
‚if;-uD;xGm;r+u Oa&mywdkuf. e,fcsJŒpepfudk txl;taxmuftuljyKcJhavonf?
atmufpzdk‹'fwuUodkvf/ pwef;zdk‹'fwuUodkvfESifh [m;AwfwuUodkvfwdk‹wGif ,ae‹
txd jyXmef;oif-um;vsuf&SdI/ xdkwuUodkvfrsm;wGif ESpf&Snfvrsm; oif-um;cJhonfh
ordkif;ygarmuQ *sdrf;pf *sdK;vf. 1870ckaemufydkif;Oa&mywdkuf (Europe Since 1870)
[laompmtkyfwGif/ 'g0if0g'/ e,fcsJŒ0g'ESifh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'wdk‹t-um;qufpyfr+t
a-umif;udk atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
e,fcsJŒ0g'cH,lcsuftay: -oZmoufa&mufonfh tawG;tac:tkyfpkrsm;wGif/ “vlr+a&; 'g0if
0g'”onf/ txif&Sm;qkH;jzpfayonf? vlr+a&;'g0if0g'onf/ EdkifiHawmftpdk;&rsm;t-um;
wGif touf&Sifaea&;twGuf tpOfwpdkufwdkufcdkuf &kef;uefae&ojzifh/ xdkodk‹aom &kef;uef
r+twGif; tDAdkvl;&Sif;jzpfpOft& tcsdKŒvlrsdK;rsm;onf tjcm;vlrsdK;rsm;xuf ydkItqifhjrifhonf
[k cH,l&if;/ tjcm;vlrsdK;rsm;. a-umuf&GHŒav;pm;vufcHjcif;udk &&Sd&efvnf; aqmif&Guf-u
.?

36
t*FvdyfvlrsdK; obm0avmuynm&Sif csm;vfpf'g0if. 1859ckESpfxkwf rsdK;pkwdk‹ pwifjzpf
ay:jcif;pmtkyfESifh aemufydkif; 1871ckESpfxkwf vlom;rsm;qif;oufvm ykH (The Descent of
Man) pmtkyfESpftkyfu/ Oa&mywdkuf&SdtawG;tac:tajrmuftjrm;udk xdcdkufaponfh tjiif;
yGm;p&mtcsufudk pwifjzef‹jzL;cJhavonf? 'g0ifESifhtwl olESifhwpfacwfwnf;rS t*Fvdyf
tawG;tac:ynm&Sif [m;bwf pyifpm wdk‹u/ avmavmvwfvwfawG‹-uHKae&onfh odyH`
ynmtqifhxufausmfvGefaomjy\emrsm;wGif tokH;jyK-uonf? vl‹tzGJ‹tpnf;wdk;wufzGH‹
jzdK;a&;wGif tokH;csEdkifqkH;jzpfaom 'g0if0g'.t"dutc&mtcsufrSm/ ydkv#HvGef;aom urBmh
vlOD;a&onf xdkr#aomvlOD;a&udk au|;arG;Edkifaomobm0tpGrf;r&Sdjcif;a-umifh/ tquf
rjywfwdkufcdkuf&kef;uef-u&rnf/ xdkwdkfufcdkuf&kef;uefjcif;wGif tiftm;-uD;olvufa&G;pOf
vlrsdK;u tEdkif&vdrfhrnf/ [laomtcsufjzpfayonf? Ttcsufonfyif xdkacwfu vlr+a&;
tawG;tac:ynm&Sifwdk‹udk/ vufa&G;pOfvlrsdK;a&; oabmxm;udkaxmufcH&ef 0efrav;ap
awmhay? xdkvufa&G;pOfvlrsdK;wdk‹onfvnf;/ trSefwu,f qufvufoufqdk;&SnfEdkif-u
&mwGif/ &oifh&xdkuf aomtcGifhta&;tjzpf vdyfjymoef‹oef‹ aeEdkifapavonf?
xdk‹a-umifh/ obm0.a&G;cs,fr+tawG;tac:onf/ jyifopfpma&;q&m aumifh *sKd;Zuftmom
*dkbifEsLu 1853ckESpfwGifa&;om;aom vlrsdK;rsm;t-um; uGmjcm; r+pmwrf;wGifaz:jyxm;
onfh aemufxyftawG;tac:wpfckESifh vG,fulpGm qufpyfoGm;avonf? *dkbifEsLu/ vl
om;wdk‹.wdk;wufr+twGuf ta&;-uD;qkH;t*Fg&yfrSm/ vlrsdK;rsm;jzpfonf[k qdkxm;onf?
tqifhjrifhusefaeaomvlrsdK;rsm;onf/ rdrdwdk‹.vlrsdK;aoG;udk oef‹pifatmif xdef;odrf;xm;Edkif
aoma-umifh jzpfonf[kqdk.? *dkbifEsLt& tm&d,mefvlrsdK;rsm;onf taumif;qkH;toef‹
qkH;vlrsdK;jzpfonf? a[mhpwGef pwD;0g'f csrfbmvdefu xdkxufydkIxyfrHuGef‹vdkufjyefonf?
xdk‹a-umifh [pfwvm udk,fwdkifu pma&;q&mcsrfbmvdeftm; txl;tr$rf;wifcsD;-uL;cJh
ojzifh/ 1927ckESpfwGif [pfwvmaocgeD;tdyf&mem;odk‹ csrfbmvdefudk vma&mufawG‹qkH;cGifh
21
ay;&if; tpDtpOftjynfh jzifh-udKqdkcJhavonf?
txufwGifaz:jycJhonfhtwdkif;/ 'g0ifrSpI vlrsdK;cGJjcm;a&;tawG;tac:±Sifrsm;ESifh
e,fcJsŒwdk‹t-um;qufEG,fr+onf [pfwvmtxd&SdcJhavonf? 'g0if0g'onf 19&mpkESpf
wGif urBmudk aoG;jyifwGifepfjrKyfapcJhaom e,fcsJŒ0g'ESifh 20&mpkESpfwGif urBm-uD;udk xdk

37
enf;ESifESif aoG;jyifwGif epfjrKyfapcJhaom emZD0g'ESpfrsdK;pvkH;. tawG;tac:tajccH
jzpfayonf?
0dwdk&d,bk&ifracwf jAdwdefEdkifiHonfvnf;/ 'g0if0g'wGif “odyH`enf;usonf[l
aomtajccH”udk awG‹&SdcJhayonf? jAdwdefEdkifiHonf udkvdkeDpepfa-umifh-uD;rm;aom
tjrwftpGef;&&SdcJh.? xdk‹a-umifh rdrd.tusdK;tjrwftwGuf olwdk‹.udkvdkeDe,fcsJŒpepf
vufatmufwGif&Sdonfhvlxktay: ysufpD;jcif;ab;'kuQrsdK;pkHudk csrSwfay;&ef 0efrav;
acs? jAdwdefEdkifiH.npfywfaomEdkifiHa&;ay:vDpDrsm;teuf wpfckudkjyrnfqdkv#if/ w&kwf
jynfESifhjzpfcJhaom“bdef;ppf”onf Oyrmaumif;wpfckjzpfayonf? jAdwdo#tpdk;&onf 19
&mpkESpfapmapmydkif;rSpI ‚if;wdk‹u tdENd,wGifpdkufysdK;aombdef;udk w&kwfEdkifiHodk‹ cdk;oGif;
cJhavonf? EdkifiHjcm;ul;oef;a&mif;0,fa&;vdkaiGudk jznfhwif;&ef xdkbdef;arSmifcdkvkyfief;
udk ydkrdkjrefqef-uD;xGm;apcJh.? w&kwfEdkifiHodk‹bdef;ukef0ifa&mufvmjcif;a-umifh w&kwf
tpdk;&. rdrde,fajrtwGif; -oZmtm%mv$rf;rdk;r+avsmhenf;vmavonf? w&kwfvlrsdK;
wdk‹. vl‹tzGJ‹tpnf; ysufpD;,dk,Gif;jcif;onfvnf; pdk;&drfzG,faumif;aomtajctaeodk‹
a&mufaeavjyD? w&kwftpdk;&onfvnf; ESpfaygif;tawmfrsm;rsm; csDwkHcswkefjzpfaecJh
&mu aemufqkH;wGif bdef;ukeful;jcif;ESifh bdef;±SLjcif;udk wm;jrpf&awmhonf? xdkodk‹
bdef;wm;jrpfjcif;a-umifh 1842ckESpfwGif yxrbdef;ppf jzpfcJh&avonf? xdkbdef;ppfu
w&kwfEdkifiHtpdk;udkrGJjymusapawmhonf? ppfrsufESmwdkif;rSm wdkif;wpfyg; ppfwyfudk

&ifqdkifwdkufcdkufEdkifonfh tiftm;r&Sdawmhacs? aemufqkH;wGif


w&kwftpdk;&u acgif;ikH‹t±+H;cHvdkuf&jyD; xdkEdkifiHjcm;ppfwyf
wdk‹. rqkH;Edkifaomawmif;qdkcsufrsm;udk rcsdwifuJ vdkuf
avsm&ayawmhonf? 1842ckESpfrSpI taemufEdkifiHom;rsm;
onf tajccs&mXmersm;zGifh-uavonf? w&kwfvlrsdK;rsm;xHrS
qdyfurf;tem;&SdajruGuftajrmuftjrm;udk ,lvdkuf-uonf?
w&kwfwdk‹. v,f,majrrsm;udk iSm;&rf;-uonf? w&kwfEdkif
iHudk olwdk‹twGuftusdK;tjrwftrsm;qkH; &&SdrnfhykHpHtwdkif;
jyifyurBmodk‹ wHcg;zGifh&ef awmif;qdk-uonf? aemufqkH;wGif/
wdkif;oljynfom;rsm; qif;&JEGrf;yg;jcif;/ tpdk;&. tkyfcsKyfa&;
tiftm;aysmhnHhjcif;/ v,f,majrESifh pD;yGm;a&; t"duae&m
rsm;udk vufv$wf-u&jcif;/ ponfwdk‹a-umifh jynfolvlxku
ykefuefx-uG-uavonf?

0dwdk&d,bk&ifrESifh tkyfpkvdkufowfjzwfr+
t"duw&m;cH pydefvlrsdK; aumwufwdk‹.ykH

w&kwfEdkifiHrStawG‹t-uKHonf/ jAdwdo#ay:vDpDa-umifh xdcdkufepfemr+rsm;teufrS


wpfckomv#ifjzpf.? 19&mpkESpfwav#mufvkH;wGif jAdwdo#e,fcsJŒatmufwGif awmiftm
z&du/ tdEdN,ESifh -opawvswdkufponfh e,fajrrsm;wGif tifrwefem-unf;bG,faumif;
aom zdESdyfr+cHcJh-u&onf?

38
yifha'gif;vlOD;acgif;twkvkyfjcif;

jAdwdo#e,fcsJŒ0g'udk -oZmoufa&mufaphaqmfcJhaom pdwf0ifpm;zG,faumif;onfh vuQ


%mwpfckrSm/ yifha'gif;vlac:ausmuf jzpf&kyf-uGif;ESifhywfoufaomrausmfaumif;r-um;
aumif; &SufzG,faumif;onfh vdrfvnfr+twkvkyfjcif;jzpfayonf?
1912ckESpfwGif t*FvefEdkifiH yifha'gif;t&yfY xl;qef;aomOD;acgif;cGHwpfvkH;udk awG‹&Sd
cJhavonf? xdkOD;acgif;cGHudk awG‹&Sdonfh csm;vfpf a':qefESifhtzGJ‹u/ xdkOD;acgif;cGHonf
arsmuf0Hwpf0uf=vlwpf0ufjzpfaomowW0gOD;acgif;jzpfonf[k a-unm-uavonf?
tvGefausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;0g'D cE<maA'ynm&Sif tmomupfu xdkOD;acgif;cGHudk
ppfaq;I twnfjyKcJhavonf?
odk‹aomfvnf;/ a':qefESifhupfwdk‹u ta&;-uD;onfhtcsufwpfcsufudk txl;jyK az:jy-u
onf? xdkOD;acgif;cGH.OD;aESmufae&monf acwfopfvlom;rsm;.OD;aESmufavmuf -uD;
rm;onf[kqdkonf? csufcsif;vufiif;yif yifha'gif;vl.OD;acgif;cGHonfvnf; jAdwdo#vl
rsdK;rsm;twGuf *k%f,lp&mtcsufjzpfoGm;avonf? t*FvefEdkifiHwGif awG‹&Sdojzifh t*F
vdyfvlrsdK;wdk‹. bdk;ab;yifjzpf&ayrnf? jAdwdo#vlrsdK;rsm;.tqdkt&/ xdkausmufjzpf
&kyf-uGif;OD;acgif;cGH. OD;aESmufyrm% ydk-uD;jcif;onf/ jAdwdo#vlrsdK;rsm;onf tjcm;vl
rsdK;rsm;xuftv#ifOD;I vljzpfvmcJhcsdefapmojzifh ydkrdkI tqifhjrifhayonf?
xdk‹a-umifh yifha'gif;vlOD;acgif;udk awG‹&Sdjcif;a-umifh t*FvefEdkifiHwGif tvGefpdwf"gwf
wuf-uG-uavonf? owif;pmacgif;pD;rsm;wGif az:jy-uI/ vlxkuvnf; tkH;tkH;-uGuf
-uGufatmifyGJcHtcef;tem;rsm; usif;y-uavonf? jAdwdo#tpdk;&uvnf; tmomupf
udk qmbGJ‹csD;jr‡ifhvdkufavonf? emrnfausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;0g'D ausmufjzpf&kyf
-uGif;ynm±Sif 'Gef *sdK[efqefu yifha'gif;OD;acgif;cGHESifh e,fcsJŒ0g' t-um;qufpyfykHudk
az:jy xm;ayonf?
yifha'gif;awG‹&Sdcsufonf Oa&myom;rsm;udk A[dkjyKausmf-um;apjcif;tm;oef
aeonf? xdkausmufjzpf&kyf-uGif;OD;acgif;cGHomv#if xl;jcm;aejcif;r[kwfbJ t*F
vdyfvlrsdK;rsm;onfvnf; xl;jcm;pGmxl;c|efonf[k jyqdkaejcif;jzpfonf? (Don
Johanson, In Search of Human Origins, 1994 WGBH Educational
Foundation).
yifha'gif;vlausmufjzpf&kyf-uGif;OD;acgif;cGHrS t*Fvdyfwdk‹&&SdcJhaom pdwf"gwfwuf-uGjcif;
aphaqmfr+onf 1953ckESpftxdom oufqdk;&SnfcJhavonf? uif;euf tkwfuavqdkol
odyH`ynm&Sifu xdkausmufjzpf&kyf-uGif;. trSefw&m;udk tao;pdwf az:xkwfvdkufav
onf? 20&mpkESpfrSt-uD;us,fqkH; vdrfvnftwkvkyfr+jzpfayonf? ‚if;ausmufjzpf&kyf
-uGif;rSm vlOD;acgif;cGHwGif O&efOwefarsmuf0Har;&dk;wyfxm;aom OD;acgif;cGHomv#if jzpf
ayonf?
39
jAdwdefEdkifiH. xdkuJhodk‹aom zdESdyfr+rsm;udk w&m;0ifatmif aqmif&Guf&efrSm/ jAdwd
o#vlrsdK; vlr+a&;ynm&Sifrsm;ESifh odyH`ynm&Sifwdk‹. wm0efjzpfavonf? ‚if;ynm&Sif
rsm;teuf csm;vfpf'g0ifonf ta&;t-uD;qkH;ESifh txda&mufqkH;yk*~dKvfjzpfayonf?
'g0ifu/ tDAdkvl;&Sif; wpfpwpfpajymif;vJr+jzpfpOfwpfav#mufvkH;wGif/ “tqifhjrifhaom
vlrsdK;”rsm;ay:aygufcJhI/ “vljzLrsm;”onf xdktqifhjrifhvufa&G;pifvlrsdK;rsm;jzpfa-umif;
xdkvljzLrsm;u tjcm;vlrsdK;rsm;udk zdEdSyfjcif;onf “obm0ed,mr”omv#ifjzpfa-umif;
tqdk jyKcJhayonf?
e,fcsJŒudkvdkeDvlrsdK;cGJjcm;a&;udk 'g0ifu w&m;0ifatmifjyKay;vdkufjcif;a-umifh/
'g0ifudk “pD;yGm;a&;jydKifqdkifr+(z&D;x&dwf)trnfESifh toifhawmfqkH;vufa&G;pOftwGuf
&Sifoefa&;ta-umif;jycsufjzifh/ w&kwfEdkifiHodk‹ppfoabFmrsm;tay: bdef;wifydk‹cJhonfh
0dwdk&d,acwfrS oduQm&SdodyH`ynm&Sif”22 [k ausmf-um;onfhSwiss Federal Institute of
Technology rS p0pfvlrsdK;odyH`ynm±Sif yx0D0ifXmerSL;jzpfol uif;euf a*s ql; u
orkwfxm;avonf?
'g0if. wl&uDvlrsdK;wdk‹udk rkef;wD;r+
19&mpkukefydkif;wGif jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJŒwdk‹. ta&;-uD;qkH; ypfrSwfonf tdkwdk
reftifyg,mjzpf.?
xdkacwfumvwGif tdkwdkreftifyg,monf ,DrifEdkifiHrS abmhpfeD,m;=
[maZ*dkADem txdus,f0ef;aom e,fajrudk tkyfcsKyfaecsdefjzpfayonf? odk‹aomfvnf;
jidrf0yfydjym;pGmtkyfcsKyfEdkifpGrf;r&Sdawmhacs? c&pf,mefvlenf;pkwdk‹u vGwfvyfa&;trnf
jzifh x-uGykefuef-uavonf? ppftiftm;-uD;EdkifiHjzpfonfh &k&Sm;EdkifiHuvnf; tdkwdkref
tifyg,mudk csdef;ajcmufvsuf&Sdavonf?
xdk&mpkESpfaemufqkH;ydkif;wGif/ jAdwdefEdkifiHESifh jyifopfEdkifiHwdk‹u yl;aygif;I tdkwdk
reftifyg,mudk csdef;ajcmufavonf? jAdwdo#u tdkwdkreftifyg,m. awmifydkif;EdkifiH
rsm;udk rsufpdusvsuf&Sdonf? 1878ckESpfwGif csKyfqdkaom bmvifpmcsKyfonf Oa&my
udkvdkeDe,fcsJŒwdk‹u tdkwdkreftifyg,mudk cGJjcrf;vdkonfh tcsufrsm;yg0ifaeonf? aemif
5ESpft-umwGif/ tdkwdkreftifyg,mwGif;&Sd tD*spfEdkifiHudk jAdwdo#wdk‹0ifa&mufodrf;ydkuf
vdkufonf? jAdwdo#udkvdkeDe,fcsJŒu tdkwdkreftifyg,mwGif;&Sd ta±SŒtv,fydkif;a'orsm;
udk qufvufodrf;ydkuf&ef pDrHudef;csjyefonf?
jAdwdefEdkifiHtaejzifh/ xdkudkvdkeDe,fcsJŒay:vDpDtm;vkH;udk tpOfojzifh vlrsdK;cGJjcm;
a&;tay: tajccHxm;ayonf? jAdwdo#tpdk;&u tdkwdkreftifyg,m. A[dktcsuftcsm
vnf;jzpfaom tdkwdkrefwl&uDEdkifiHom;rsm;udk “acwfaemufus”olrsm;tjzpf az:jyavh
&Sdavonf?
jAdwdo#0ef-uD;csKyf 0DvD,rf tD0gwf *vufpwkH;u wl&uDvlrsdK;rsm;onf vlom;
r[kwfao;aomowW0grsm;twGuf taumif;qkH;Oyrmjzpfonf/ olwdk‹. ,Ofaus;r+t
wGuf tm&Swdkufodk‹wGef;ydk‹ypfI temwdkvD,mrS tjyD;tydkif; azsmufzsufypf&rnf[k
yGifhyGifhvif;vif;ajymcJh.?23
tdkwdkrefrsm;udk ±+wfcs0g'jzef‹&mwGif txufygpum;rsm;udk pdwfa&mudk,fyg t
okH;jyK-uayonf? wl&uDEdkifiHonf acwfaemufusaomEdkifiHjzpfaoma-umifh ydkrdkwdk

40
wuftqifhjrifhaomOa&myvlrsdK;rsm;udk acgif;ikH‹t±+H; ay;&rnfhEdkifiHjzpfonf[k jAdwdo#
tpdk;&u az:jyavh&Sdavonf?
xdk0g'jzef‹r+. “odyH`ynmtajccH”onfvnf; csm;vfpf 'g0ifyifjzpf.?
T0g'jzef‹csuftwGuf 'g0if. wl&uDEdkifiHESifhywfoufonfh a0zefcsufrsm;udk
1888ckESpfxkwf csm;vfpf 'g0if.b0ESifhay;pmrsm; (The Life and Letters of Charles
Darwin) [laompmtkyfwGif awG‹&Sd&ayonf? “acwfaemufusaomvlrsdK;rsm;”udk
azsmufzsufypfjcif;jzifh/ obm0.a&G;cs,fr+onf ,Ofaus;r+acwfwdk;wufzGH‹jzdK;a&;wGif
wu¾ yg0ifaqmif&Gufvdrfhrnf[k 'g0ifu tqdkjyK.? aemufydkif;wGif xdkodk‹azsmuf
zsufypf&rnfhacwfaemufusaomvlrsdK;rSm wl&uDEdkifiHom;rsm;jzpfonf[k twdtus pGyf
pGJcJhayonf?
obm0.a&G;cs,fr+jzifh ,Ofaus;r+wdk;wuf-uD;xGm;r+wGif wkdufcdkuf-ujcif;&Sdonfhtcsufudk
toifwdk‹0efcHvdkonfxufydkI vufawG‹jyEdkifygonf? vGefcJhonfh &mpkESpftenf;i,fwkef;
u wl&uDvlrsdK;rsm;u Oa&myEdkifiHrsm;udk wdkufcdkufodrf;,lcJhonfudk owd&-uyg? ,QKtcsdef
wGif xdkuJhodk‹aomtjzpftysuftwGuf rnfr#&,fp&maumif;ygoenf;? ydkrdk,Ofaus;aom
aumhauqyfvlrsdK;rsm;u twGif;Y Avmewˆdtacgif;om&Sdaom wl&uDEdkifiH.touf quf
vuf&Sifoefa&;twGuf &kef;uefjcif;tjzpf wdkufcdkufodrf;,lvdkuf&rnf? TurBmavmu
wcGifvkH;wGif aemifvmrnfhwdkawmif;aomtcsdeftwGif;/ tqifhjrifhaomvlrsdK;rsm;u/ ra&
24
rwGufEdkifavmufonfh edrfhusaomvlrsdK;rsm;udk z,f&Sm;ypfvdkufEdkifawmhrnf?

41
T'g0if. t"dy`g,fuif;rJhonfhtqdkonf tdkwdkreftifyg,mudk zsufqD;ypf&ef jAdwdef
EdkifiHtwGuf 0g'jzef‹axmufcHcsuf vufeufjzpfcJh.? trSefrSmvnf; xdk0g'jzef‹vuf
eufonfvnf; xda&mufcJhayonf? 'g0if. “wl&uDEdkifiHonf r-umrDtwGif; jydKysuf
oGm;vdrfhrnf/ Tum; tDAdkvl;&Sif;ed,mryifjzpf.?”[laom pum;vkH;wdk‹onf/ jAdwdefEdkif
iHtwGif; wl&uDvlrsdK;rkef;wD;a&; 0g'jzef‹r+twGuf olwdk‹tajymt&odyH`enf;usaom
axmufcHcsufjzpfcJhayonf?

jAdwdefEdkifiH. 'g0ifa[mudef;udkvufawG‹usifhokH;vdkufjcif;onf tajccHtm;jzifh


yxrurBmppfwGif taumiftxnfpaz:cJhonf? xdkurBmppf-uD;onf 1914ckESpfwGif
pwifcJhI/ *smr%D/ -op-wD;,m=[efa*&Dwdk‹uwpfzuf/ r[mrdwfjzpfonfh jAdwdefEdkifiH/
jyifopf ESifh &k&Sm;EdkifiHwdk‹uwpfzuf yËdyuQjzpfaomppfyGJjzpfonf? odk‹aomfvnf;/ xdkppf
yGJ-uD;.t"du&nf&G,fcsufrSm/ tdkwdkreftifyg,mudk tjcrf;jcrf;cGJypf&efwGufudef; csxm;
jcif;jzpfayonf?
jAdwdefu tdkwdkreftifyg,mudk ppfrsufESmESpfzufrS pwifwdkufcdkufcJhavonf?
yxrppfrsufESmrSm ta&SŒtv,fydkif;a'o tdkwdkreftifyg,mjzpfonfh ygvufpwdkif;ESifh
tD&ufe,fajrbufrS pwifwdkufcdkufavonf? 'kwd,rSm *gvDydkvDppfrsufESmjzpfonf?
*gvDydkvDppfrsufESmonf yxrurBmppfrS t-uD;us,fqkH; aoG;tdkifcJhaomppfyGJjzpfav
onf? wl&uDppfwyfonf umeufumave,f *gvDydkvDwdkufyGJwGif jAdwdo# ppfwyfudk
cHwdkufcJh&m/ ppfom;aygif; 250000 txdtoufqkH;±+H;cJhavonf? jAdwdo#uvnf;
jAdwdo#tdEdN,ppfwyfESifh -opaw;vsESifh e,l;ZDvefEdkifiHrsm;rS wdkif;&if;om;ppfom;rsm;
udk pkaqmif;zGJ‹pnf;xm;aom tefZufppfwyfrsm;udk ydk‹I wdkufcJh.? xdkppfom;rsm;udkrl
tom;jzLvlrsdK;rsm;r[kwfojzifh jAdwdo#taejzifh tom;jzLppfom;rsm;xuf tqifhedrfh
aomvlrsdK;rsm;tjzpf owfrSwfxm;onf?
'g0if. wl&uDvlrsdK;rsm;tay: &ufpufpGmt-urf;zufvdkonfha-uG;ausmfoHonf
yxrurBmppfjyD;onfhaemufwGifyif [def;usefaeao;onf? ,QKacwfOa&mywdkufwGif
wl&uDvlrsdK;rsm;tm; wdkufcdkuf-uonfh eDtdkemZDtzGJ‹u 'g0if.t"dy`g,f uif;rJhonfh
wl&uD EdkifiHtay:rkef;wD;r+udk tajccHrltjzpf cH,lae-uqJjzpfonf? wl&uDvlrsdK;rsm;udk
&efoltjzpf rkef;wD;onfh0g'jzef‹r+rsm;udk tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif awG‹jrifEdkifyg
ao;onf? (aoG;acsmif;pD;apaom 'g0ifESifh[pfwvmwdk‹t-um;r[mrdwf tcef;wGif t
ao;pdwfzwf±+yg?)

42
tar&duefEdkifiHrS vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'ESifh vlr+a&;'g0if0g'
vlr+a&;'g0if0g'onf/ jAdwdefEdkifiHwGifomr[kwfbJ tjcm;EdkifiHawGrSmvnf; vl
rsdK;cGJjcm;a&;0g'Drsm;ESifh e,fcsJŒorm;rsm;udk taxmuftuljyKayonf? xdk‹a-umifh w
urBmvkH;odk‹ tvGefvsifjrefpGm ysHŒESH‹oGm;cJh.? xdkoDtdk&Dudk vufcHudk;uG,folrsm;.
acgif;aqmifwpfOD;rSm tar&duefEdkifiHorw oDtdk'dk &l;pAJhjzpfayonf? &l;pAJhonf/
tar&duef wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk/ jyefvnfae&mcsxm;a&;tpDtpOftrnfjzifh/ rsdK;
jzKwftpDtpOfudk yxrOD;qkH;usifhokH;oljzpfayonf? “taemufzufe,frsm;udk atmifEdkif
jcif;” (The Winning of the West) pmtkyfwGif/ &l;pAJhu vltkyfvdkufowfjzwfjcif;
tawG;tac:udk wnfaqmufcJhavonf? xdkpmtkyfwGif/ tif'D,ef(tar&duwdkuf wdkif;
&if;om;rsm;)udk tjyD;ydkifvlrsdK;jzKwfypf&efta-umif;onf rvGJra&Smifomaomta-umif;
wpf&yfjzpf.25[k a&;om;xm;.? xdkwdkif;&if;om;rsm;udk acwfaemufusaom owW0g
rsdK;pkwpfcktjzpf olutqdkjyKEdkifatmif 'g0if0g'u usm;cHay;xm;ayonf?
&l;pAJhu -udKwifwGufxm;onfhtwdkif;/ xdktar&duefwdkif;&if;om;rsm;ESifh csKyfqdk
xm;cJhaom pmcsKyfrsm;udk wpfckwpfavr#yif tav;xm;*&kpdkufaep&mrvdkawmhacs?
,if;onfvnf; “acwfaemufusaomvlrsdK;”[laomtawG;tac:u ay;tyfonfh rSm;
,Gif;aomw&m;0ifjzpfapjcif;a-umifhjzpfayonf? 1871ckESpfwGif tar&duefuGef*&uf
u tar&duefwdkif;&if;om;rsm;ESifh csKyfqdkcJhaom pmcsKyftm;vkH;udk zsufodrf;ypfjyD;/ olwdk‹
udk aorif;e,fajrodk‹ aorif;udkapmifhqdkif;&ef ydk‹vdkuf&efqkH;jzwfcsufcsavonf? wpf
bufu ‚if;wdkif;&if;om;rsm;udk vlom;tjzpfvufcHjcif;r&Sdygu/ olwdk‹ESifh csKyfqdkxm;
aom pmcsKyfwdk‹onfvnf; rnfodk‹w&m;0ifawmhrnfenf;?
&l;pAJhu xdkvlrsdK;a&;ppfonf/ t*Fvdyfpum;ajymaomvlrsdK;(t*Fvdk=qufZefvl
rsdK;)rsm;wurBmvkH;ysHŒESH‹jcif;. tjrifhrm;qkH;atmifjrifr+jzpfonf[k wifoGif;cJh.?26
xdkt*Fvdk=qufZefvlrsdK;a&;tqdkudk yxrOD;qkH;axmufcHolrSm tar&duefvlrsdK;
tDAdkvl;&Sif;orm;w&m;"rRq&m *sdKqD,m pxa&mif;jzpfI ‚if;tawG;tac:udk wdkuf&dkuf
tokH;jyKcJh.? oluatmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
xdktcsdefwGifrlum;/ urBm-uD;onf ordkif;wGif u¾opfodk‹a&muf&Sdrnf jzpf.? ,if;u¾
onf vlrsdK;a&;jydKifqdkifr+wGif/ t*FvdkqufZefvlrsdK;rsm;udkom a&G;cs,fvdkufjcif;yif jzpf.?
Ttiftm;-uD;aomvlrsdK;onf rufpDudktxdvnf;aumif;/ tar&dutv,fydkif;rS awmift
ar&dutxdvnf;aumif;/ yifv,fork'N&mtwGif;&Sdu|ef;-uD;u|ef;i,frStp tmz&duwdkuf
vGefI jyef‹yGm;a&mufoGm;-uvdrfhrnf[k a[mudef;xkwfxm;yg&ap? TaemufqkH;tajzonf/
27
“toifhawmfqkH; vufa&G;pif. &Sifoefa&;”r[kwf[k rnfolu oHo,±SdOD;rnfenf;?
vlr+a&;'g0if0g'udk olwdk‹.vkyf&yfrsm; w&m;0ifjzpfonf[k ta-umif;jy&eft
wGuf a&S;OD;pGmtokH;csolwdk‹rSm/ vlrJrsm;. &efolrsm;jzpfayonf? vljzLrsm;onf
tqifhtjrifhqkH;jzpfI vlrJrsm;onf urBmOD;vleD;eD;tqifhtedrfhqkH;jzpfonf[k owfrSwf
aom olwdk‹.vlrsdK;cGJjcm;a&;tawG;tac:onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk csufcsif;yif tm;&
0rf;ompGm vufcHaxG;ydkufvdkufayonf?28
TtawG;tac:t& vlrJrsm;onf vlom;r[kwf-uacs? 1962ckESpfxkwf vlrsdK;
rsm;.tp (The Origin of Race) pmtkyfwGif vlodrsm;aom tDAdkvl;&Sif;0g'DvlrsdK;cGJjcm;
a&;orm; umvufwGefuGef;u vljzLESifhvlrJrsm;onf [dkrdktD&ufwyfpfvufxufwGif ESpf
rsdK;cGJxGufvmcJhaom uGJjym;onfhrsdK;pdwfrsm;jzpfonf[k a&;xm;.? uGef;.tqdkt&

43
vljzLrsm;onf xdkuJhodk‹cGJxGufvmonfhtcsdefrSpI tDAdkvl;&Sif;ydkrdkajymif;vJvmcJh-uonf
[l.? vlrJrsm;tm; cGJjcm;onfhpdwf"gwfudk axmufcHtm;ay;onfhtkyfpku TodyH`enf;
usonf[lonfh &Sif;vif;csufudk tcsdefumv-umjrifhpGmtokH;cscJh-uavonf?

tar&duefEdkifiH orw&l;pAJhu
ola&;om;aom The Winning of
the West pmtkyfwGif/ vlrsdK;cGJjcm;
a&;t& tkyfpkvdkufowfjzwfr+udk
pwif tajccHwnfaqmufI aemif
wGif vufawG‹usifhokH;cJh.?

vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'udk axmufcH
tm;ay;aomoDtdk&D&Sdaejcif;a-umifh tar&d
uefEdkifiHwGif vlrsdK;cGJjcm;a&; -uD;xGm;vm
cJhavonf? vlrsdK;cGJjcm;a&;udk qef‹usifcJh
onfh W.E. Dubois u/ “ESpfq,f&mpkESpf
.jy\emonf vlrsdK;tom;ta&mifcGJjcm;
r+jy\emjzpfonf?”[ka&;om;cJh.? u|ef
pepfudkzsufodrf;jcif;wpfckwnf;u vljzL
ESifhvlrJrsm;t-um; nDtpfudkpdwf"gwfjzpf
ay:vmap&ef rvkHavmufacs? wdkawmif;
onfhtcsdeftwGif; csrSwfcJhaom cGJjcm;r+u
19&mpkESpfukefydkif;ESifh 20&mpkESpfOD;ydkif;wGif
tar&duefEdkifiHY vljzLrsm;u vlrJrsm;udk &uf
puf-urf;-uKwfpGm zdESdyfcJh-u.? Oya'ESifh
vufawG‹usifhokH;r+rsm;u vlrJrsm;udk vlom;
tjzpfrowfrSwf-ua-umif; az:jyaeayonf?
vljzLrsm;u -uG,f0csrf;omaomb0 wGif &Sdae
-uaomfvnf; vlrJrsm;rSm vlrqefavmuf
atmif jyKusifhjcif;udk cHcJh-u&.?

Oya't& u|Ekfyfwdk‹. acwfrSmvnf; xdk


od k ‹ aomjyKrl c suf r sm;twG u f t a-umif ;
jycsufaumif;wpfck jzpfaeao;onf?30

44
tar&duefEdkifiHwGif yxrOD;qkH;jyXmef;aom "Jim Crow Laws" (Jim Crow qdk
aom pum;vkH;rSm vlrJwdk‹udk ESdrfaompum;wpfvkH;jzpfonf?) Oya'onf ,ae‹u|Efkyf
wdk‹.acwfwdkifatmif &Sdaeao;onf? vlrJrsm;udk vlom;uJhodk‹rqufqH-uacs? olwdk‹
udk tjrJwef;&GH&Smrkef;wD;-uonfhtjyif/ ae&mwumwGif txifao;-uonf? xdkuJhodk‹
jzpfjcif;onf yk*~dKvftcsdKŒ.vkyf&yfomr[kwfay? tar&duefEdkifiH. Oya't& jyXmef;
xm;aom tjyKtrljzpfayonf? wufeufpDjynfe,fY 1875ckESpfwGif rD;&xm;ESifh "gwf
&xm;rsm;wGif vlrsdK;cGJjcm;a&;Oya'udk yxrOD;qkH;jyXmef;vdkufonfESifh wjydKifwnf;
awmifydkif;e,frsm;tm;vkH;wGif rD;&xm;rsm;Y vlrsdK;t&cJGjcm;owfrSwfjcif;jyKvkyf-uav
onf? “vljzLrsm;om”[laomqdkif;bkwfum;csyfrsm;/ “vlrJrsm;twGuf”[laomqdkif;
bkwfum;csyfrsm;/ ae&mwumwdkif; awG‹jrif&avonf? ‚if;wdk‹tm;vkH;rSm eudk&SdaejyD;
jzpfaom tajctaeudk Oya't& w&m;0ifatmif jyKvkyfjcif;omv#if jzpfayonf? Oy
a't& vljzLvlrJcGJjcm;&efrSm aq;&kH/ tusOf;axmifESifh ocsõKif;rsm;wGif rvkyfrae& udpP
jzpfonf? odk‹aomfvnf;/ vufawG‹wGif/ a[mfw,f/ Zmwf&kH/ pmzwfcef;/ "gwfavScg;ESifh
bk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;wGifvnf; usifhokH;-u.? ausmif;rsm;wGif xdkuJhodk‹ tom;ta&mif
cGJjcm;r+a-umifh trsm;qkH;xdcdkufepfemr+cHpm;&ayonf? ‚if;onf vlrJrsm;twGuf txd
cdkufqkH;tcsufjzpfI/ olwdk‹. ,Ofaus;r+zGHŒjzdK;a&;twGuf t-uD;qkH;aom t[ef‹twm;
jzpfaeayonf?

45
vlrsdK;a&;cGJjcm;r+pwifuwnf;upI t"du&k%f;ajrmufjrm;pGm vdkufvmawmh
onf? vlrJrsm;udk vltkyfjzifh w&m;vufv$wfowfjzwfr+rsm; ae‹csif;ncsif;wdk;vmav
onf? 1890ckESpfrS 1901ESpftxd vlrJOD;a&aygif; 1300cef‹ w&m;vufv$wftowfcH&
onf? xdk‹a-umifh jynfe,ftajrmuftjrm;wGif vlrJrsm; x-uGykefuefavonf?
TumvtwGif;Y vlrsdK;a&;tawG;tac:ESifh oDtdk&Drsm;jzifh jynfheufvsuf&Sd.?
r-umrD/ tar&duwdkufopfodk‹ xdef;odrf;jcif;uif;rJhaom vl0ifr+udk umuG,f&ef[k ,
r,f&SmI tm&fbDbif;.OD;acgif;cGHwdkif;wmenf;jzpfaom tar&duefvlrsdK;a&;qefonfh
ZD0aA'ay:aygufcJhjyefonf? Tonfvnf; tar&duefwdk‹. vlrsdK;cGJjcm;a&;vkyf&yfwGif
xl;jcm;csufwpfckjzpfayonf? 1916ckESpfxkwf r,f'Dqef *&ef‹. The Passing of the
Great Race pmtkyfwGif vlrsdK;ESpfrsdK;pyf,Sufaygif;pyfjcif;jzifh eudktqifhedrfhaeaomvl
rsdK;xuftqifhedrfhaomvlrsdK;wpfrsdK; xyfay:vmvdrfhrnf[k a&;om;xm;onf? ol‹tae
ESifh rwlaomvlrsdK;csif; vufxyfjcif;udk Oya't& wm;jrpfapvdkjcif;jzpfonf?31
tar&duefEdkifiHwGif/ vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'onf 'g0ifray:rDuwnf;u &SdjyD;om;
jzpfonf? odk‹aomfvnf;/ txufu u|Efkyfwdk‹az:jycJhjyD;onfhtwdkif;/ 'g0if0g'onf 19
&mpkESpf'kwd,ydkif;wGif vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifESifh ay:vDpDrsm;udk axmufcHtm;ay;a-umif;
xif&Sm;ayonf? Oyrm/ Ttcef;wGifaz:jyonfh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'Drsm;u olwdk‹.t
jrifudk a&SŒwef;wifwdkif; 'g0if0g'udk 0g'jzef‹a-uG;ausmfoHtjzpf tokH;jyK-uonf? 'g
0ifrwdkif rDacwfrsm;wGif &ufpuf-urf;-uKwfonf[k,lqcJhaom tawG;tac:rsm;onf/
,cktcsdefwGif obm0w&m;omv#ifjzpfonf[k vufcH-uavjyD?
'g0if0g'Dwdk‹. vlrqefaom ay:vDpDrsm;
tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;udk rsdK;okOf;owfjzwfjcif;
-opaw;vsEdkifiHrS wdkif;&if;om;vlrsdK;rsm;udk tabmf&D*sif;[kac:-uonf? T
vlrsdK;rsm;onf -opaw;vswdkufwGif ESpfaygif;axmifESifhcsDI aexdkifcJh-uolrsm;jzpfonf?
olwdk‹onf Oa&mywdkufom;rsm; -opaw;vswdkufodk‹ 0ifa&muftajccsaexdkifuwnf;u
pI urBmhordkif;wGif t-uD;us,fqkH;aom vlrsKd;a&;okwfoifowfjzwfjcif;cHcJh-u&.?
xdkowfjzwfr+-uD;. tajccHtawG;tac:rSm 'g0if0g'jzpfayonf? TvlrsdK;wdk‹cHpm;cJh&
onfh &ufpuf-urf;-uKwfr+.t"duta-umif;&if;rSm/ 'g0if0g'DtawG;tac:&Sifwdk‹.
tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;tay:&Sdonfh tjrifa-umifhjzpfonf?
1870ckESpfwGif vef'efrEk\aA'&DjAL; rS rEk\aA'ynm&Sif rufpfrlv†monf
vlom;rsm;udk trsdK;tpm;aygif; ckepfrsdK;cGJxm;avonf? tabmf&D*sif;vlrsdK;rsm;udk
atmufqkH;wGifxm;I/ vljzLrsm;jzpfaom tm&d,efvlrsdK;rsm;udk xdyfqkH;wGif xm;onf?
1876ckESpfwGif trnfausmf-um;aom vlr+a&;'g0if0g'Du atmufygtwdkif; qdkxm;ay
onf?
tiftm;t-uD;qkH;vufa&G;piftrsdK;. qufvuftouf&SifEdkifjcif;[lonf tiftm;-uD;ol
uw&m;onf[kqdkvdkonf? xdk‹a-umifh u|Ekfyfwdk‹onf -opaw;vsvlrsdK;rsm;ESifh armf&DvlrsdK;
rsm;udkvlrsdK;okOf;atmif oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm owfjzwfokwfoifjcif;onf vGJa&SmifI
32
r&aom obm0w&m;udk wdkifwnfjznfhpGufae-ujcif;om jzpfayonf?
1890ckESpfwGif/ wyfprmeD,mjynfe,f &kd,,fvfqdkqdkifwD. 'kwd,OuUXjzpfol
*sdrf;pfbm;em'fu “rsdK;jzKwfjcif;onf tdAdkvl;&Sif;ed,mr. &Sif;jyp&mrvdkaom trSefw

46
&m;jzpfI oifhavsmfawmifhwif;qkH;vufa&G;pOfjzpfol. qufvuf&Sifoefa&;jzpfonf?”
[k a&;om;cJh.? xdk‹a-umifh/ ol‹taejzifh/ xdkuJhodk‹-opaw;vswdkuf tabmf&D*sif;rsm;udk
owfjzwfqkH;±+H;aponfh &mZ0wfr+twGuf “tjypfwifcHxdkufaom vpfvsL±+kjcif;r[kwf”
[kta-umif;jycJhavonf?33

tabmf&D*sif;rsm;udk
rsdK;jzKwfowfjzwfjcif;
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹onf -op
awvswdkuf wdkif;&if;om;t
abmf&D*sif;wdk‹udk vlom;t
jzpf tjynfht0zGH‹jzdK;jcif;r&Sd
ao;aom owW0grsm;jzpf
onf[kqdkI owfjzwfcJh-u
.?

Todk‹aom 'g0if
u pwifysdK;axmifcJhaom
vlrqefonfh&ufpuf-urf;
-uKwfaom vlrsdK;cGJjcm;a&;
a-umifh/ a-umufrufzG,f
aumif;onfh tabmf&D*sif;
rsdK;jzwfa&; pwifcJhjcif;jzpf
ayonf? tabmf&D*sif; OD;
acgif;cGHrsm;udk rD;&xm;bl
wm&kHwHcg;rsm;Y qGJcsdwfjy
oxm;-uavonf? -op
aw;vswdkufwpfcGifvkH; ae
&mwumwGif tabmf&D*sif;
rsm;tajccsaexdkifaom &yf
&Gmrsm;onf xdkodk‹aom&uf
puf p G m owf j zwf r + a -umif h
ESpfaygif;50twGif; aysmuf
uG,foGm;cJhavonf?34

tabmf&D*sif;wdk‹udk &nf&G,faomay:vDpDrsm;onf/ rsdK;jzKwfowfjzwfjcif;jzifhom


rjyD;ao;acs? tabmf&D*sif;vlOD;a&aygif;tajrmuftjrm;udk wd&pm>efuJhodk‹ odyH`ynmprf;
oyfr+twGuf tokH;jyKcJh-u.? 0g±Sifwef'DpDrS prpfqdkeD,HtifpwD-uL;onf urBmay:&Sd

47
vlrsdK;aygif;pkH. &kyftavmif;aygif; 15000 ±Sd.? jAdwdo#jywdkuftwGuf/ wd&pm>ef
(arsmuf0H)rsm;ESifh vlom;rsm;t-um;wGif “aysmufaeaomtquf”udk &SmazG&eftwGuf
-opaw;vs tabmf&D*sif;aygif; 10000udk oabFmjzifh wifydk‹cJh-uonf?
jywdkufrsm;onf/ t&kd;pkrsm;udkom pdwf0ifpm;onfr[kwf? tabm&D*sif;wdk‹.
OD;aESmufudkvnf; "gwfcGJcef;prf;oyf&eftwGuf aps;aumif;aumif;jzifh a&mif;cscJh-u.?
-opaw;vswdkufwdkif;&if;om;tabmf&D*sif;wdk‹udk odyH`prf;oyfcsuftwGuf "gwfcGJcef;
wGif owfjzwf-ua-umif;vnf; oufaotaxmuftxm;&Sdayonf? atmufygtcsuf
rsm;u xdkodk‹aom&ufpuf-urf;-uKwfr+twGuf oufaoom"ursm; jzpfayonf?
1866ckESpfwGif/ uGif;pvifjynfe,f bdk;0if;jrdKŒawmf0efu/ oludk,fwdkif tabmf&D*sif;rsm;udk
1865ckESpfwkef;u odyH`prf;oyfcsuftwGuf olrnfuJhodk‹ taygiftvufrsm; wpfppDzsufcJh
ykHudk olaocgeD;wGif uGufuGufuGif;uGif;jrifEdkifavmufatmif &Sif;jycJhavonf?
1874ckESpfrSpI ESpfaygif;20 txd qpf'eDjrKdŒ&Sd -opaw;vsjywdkufr+;tjzpf tr+xrf;cJhaom
tuf'Gwf&rfaqonf xdkvkyfief;wGif trsm;qkH;yg0ifcJholjzpfonf? olonf jywdkuftdyf
aqmifpmtkyfudk &dkufxkwf&mY/ tabmf&D*sif;rsm;ta-umif;ESifh ywfoufaomtcef;wGif “-o
paw;vs wd&pm>efrsm;”[laom acgif;pOfwyfxm;avonf? ocsdKif;rsm;wGif t&dk;pktwGuf
tavmif;rsm;udk cdk;,lenf;rsm;tjyif/ “odyH`prf;oyfcef;twGuf” vwfvwfqwfqwf ypf
owfI&,laom tabmf&D*sif;tavmif;&Sd usnfpH'%f&mudk rnfuJhodk‹ydwf&rnfhenf;udkyg
a&;om;xm;ayonf?
*smrefvlrsdK;tDAdkvl;&Sif;0g'D (vlrJwdk‹.aorif;wrefewforD;[ktrnf&aom)trmvD 'D
,ufx&pfonf/ jywdkufrsm;wGif &kyfvkH;oGif;jyoxm;&ef tabmf&D*sif;rsm;udk ypfowfay;
&ef -opaw;vsblwm&kHydkif&Sifrsm;udk iSm;&ef;cJhavonf? r-umrD olrtm; -opaw;vsEdkifiH
rS ESifxkwfjcif;cH&aomfvnf;/ tenf;qkH; oltvdk&Sdaom"gwfcGJcef;erlemwpfck olESifhtyg,l
oGm;EdkifcJhavonf?
e,l;aqmufa0;jynfe,frS omoemjyKwpfOD;u/ jrif;pD;ykvdwfrsm;u tabmf&D*sif;vlrsdK;
a,mufsm; rdef;r cav;rsm;tygt0if tajrmuftjrm;udk vdkufvHypfowfonfudk awG‹&SdI t
vGefxdwfvef‹oGm;cJhavonf? OD;acgif;tvkH; 40udktdk;-uD;wGif xnfhjyKwfI taumif;qkH;
35
10vkH;udka&G;,lum aocsmpGmxkyfI EdkifiHjcm;odk‹ ydk‹-uonf?
tabmf&D*sif;rsm;udk rsdK;jzKwfonfhvkyf&yfonf 20&mpkESpfwGif qufvufaqmif
&Guf-uonf? rsdK;jzKwfenf;rsdK;pkHtokH;jyK-uonfhteuf/ wpfenf;rSm tabmf&D*sif;cav;
rsm;udk olwdk‹.rdbrsm;vufxJrS vk,ljcif;jzpfonf? 1997ckESpf {jyDv 28&ufae‹xkwf
zDvm'JvfzD;,m;ae‹pOfowif;pmwGif tmvifaomef[D;vfa&;om;aom owif;aqmif;
yg;wpfyk'fygcJh.?
tabmf&D*sif;tdrfaxmifpkuzrf;qD;jcif;udk
tao;pdwfjyefajymjyonf
atyDowif;/ = /-opaw;vsEdkifiH taemufajrmufydkif;oJuEWm&wGif aexdkif-uaom
tabmf&D*sif;wdk‹onf/ olwdk‹.cav;rsm;udk rD;aoG;r+ef‹jzifh wpfudk,fvkH;vdrf;xm;I tpdk;&
vlr+zlvkHa&;t&m&Sdrsm;u zrf;qD;oGm;jcif;rS vGwfajrmuf&ef vkHjcKHonfhae&mrsm;Y0Sufxm;-u
onf? “vlr+zlvkHa&;vkyfom;rsm;u awG‹wJhae&mrSm zrf;vdkuf-uw,f?”[k tzrf;cH&aom
cav;wpfa,mufu aemifESpfaygif;rsm;pGm-umjrihfjyD;aemufwGif jyefvnfajymjy.? “u|Ekfyf
wdk‹&JhrdbaqGrsdK;wdk‹u/ rD;aoG;awGvdrf;jyD; 0Sufxm;avh&Sd-uw,f?” [kajymjyayonf?
i,f&G,fpOfb0wGif tcdk;cHcJh&aom EGm;arG;jrLa&;jcHtvkyform;wpfa,mufu/ “us
aemhudk rlvmblvfvmudk ac:oGm;-uw,f? usaemfwdk‹tm;vkH; touf 5ESpf 6ESpfavmufbJ

48
&Sd-uao;w,f?”[k jyefajymjyonf? ol‹tjzpfrSm/ “tcdk;cHcJh-u&aomvl‹oufwef;”pkHprf;a&;
tpDtpOft&/ -opaw;vs vl‹tcGifhta&;ESifhwef;wlcGifhaumfrD&Sifu -um;emcJh&onfha-u
uGJbG,ftjzpftysufaygif; axmifaygi;frsm;pGmteufrS wpfckomjzpfayonf? 1920ckESpfrS
pI 1970ckESpftxd tabmf&D*sif;cav;aygif; 100000ausmf olwdk‹.rdbrsm; vufxJrS
cdk;,lvk,ljcif;cHcJh-u&onf? tom;ta&mif azsmhonfhcav;rsm;udk vljzLtdrf axmifpkrsm;
36
odk‹arG;pm;&eftyfESH-uI/ tom;rJaomcav;rsm;udkrl rdbrJha*[mwGif xm;-uonf?
,QKtcsdefwGifyif/ aumfrD&Sif. “olwdk‹udk tdrfodk‹jyefac:vmcJhjcif;”[laomtpD&if
cHpmwGif/ oufaocHolwdk‹u rdrdwdk‹. trnf&if;udkaz:rjy0ef‹avmufatmif/ em-unf;
r+u &Sdaeao;onf? ukvor*~.owfrSwfcsuft&/ tpdk;&tm%mydkifwdk‹.vkyf&yf
onf/ vlrsdK;jzKwfpDrHudef;tqifh&Sdonf[k aumfrD&Sifuqdkonf? xdktwif;zrf;,lcdk;0Suf
jcif;cH&aomcav;rsm;twGuf oufqdkifolwdk‹u avsmfa-u;aiGrsm; ay;aqmifEdkif&ef ckH&kH;
tzGJ‹ zGJ‹pnf;I ppfaq;&ef aumfrD&Sifuawmif;qdkaomfvnf;/ tpdk;&u jiif;y,fxm; ay
onf?
u|Efkyfwdk‹odcJh-ujyD;onfhtwdkif;/ xdkuJhodk‹aom vlrqefonfhvkyf&yfrsm;/ tkyfpk
vdkufowfjzwfr+rsm;/ &ufpufr+/ &dkif;pdkif;r+ESifh rsdK;jzKwfr+rsm;udk 'g0if0g'pmwrf;rsm;u
“obm0.a&G;cs,fr+”/ “touf&Sifjcif;twGuf wdkufcdkufr+”ESifh “toifhawmfqkH;
vufa&G;pOf. &Sifoefr+twGuf”ponfhtqdkrsm;jzifh w&m;0ifjyKay;xm;onf?
,if;uJhodk‹ -opawvswdkuf wdkif;&if;om;rsm; cHpm;cJhcHpm;ae-u&aom ysufpD;
jcif;ab;'kuQtaygif;wdk‹onf/ 'g0if0g'u wurBmvkH;odk‹,laqmifvmaom ysufpD;,dk
,Gif;jcif;ab;'kuQtaygif;. tenf;i,faom tydkif;r#om±Sdaeao;onf?
tdkwmbif*g
'g0ifu ola&;aom rsdK;pkrsm;pwifay:aygufjcif; pmtkyfwGif/ vlom;rsm;onf
arsmufrsm;rSqif;oufzGH‹jzdK;vmonf[k wifjyonfhae‹rSpI/ xdkZmwfvrf;udk axmufcH
rnfh ausmufjzpf&kyf-uGif;udk &SmazGonfhvkyfief;onfvnf; pwifcJhavonf? odk‹aomf
vnf; tDAdkvl;&Sif;0g'DtcsdKŒu ausmufjzpf&kyf-uGif;omr[kwfbJ “arsmufwpf0uf vlwpf
0uf”owW0grsm;onfvnf;/ urBmhae&ma'otajrmuftjrm;wGif toufxif&Sm;&SdaeOD;
rnf[k ,kH-unf-u.? 20&mpkESpftpOD;ydkif;wGif “-um;wGifaysmufaeaomtquft
pyf”udk &SmazGjcif;u ajrmufjrm;pGmaom ±kdif;pdkif;onfh vkyf&yfrsm;. ta-umif;&if;
jzpfcJhayonf? ‚if;wdk‹teuf ypf*rDvlrsdK; tdkwmbif*g. Zmwfvrf;onf wpfcktyg
t0ifjzpf.?
tdkwmbif*g tdkwmbif*gudk 1904ckESpfwGif qJjrL&,f Agemac:aom
tDAdkvl;&Sif;0g'D okawoeynm±SifwpfOD;u uGef*dkEkdifiHwGif zrf;
qD;cJhjcif;jzpfonf? Ttmz&duwdkif;&if;om;.trnf tdkwmbif
*gonf olwdk‹.pum;t& “rdwfaqG”[laomt"dy`g,f&I/ cav;
ESpfa,muf&Sdaom tdrfaxmifonfwpfa,mufjzpf.? odk‹aomf
vnf; ol‹udkwd&pm>efrsm;uJhodk‹ avSmifcsdKifhwGif;Y oH-udK;ESifhcsnf
xm;um tar&duefEdkifiHodk‹ ydk‹vdkufonf? tar&duefEdkifiHodk‹
a&mufaomtcg/ tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm&Sifwdk‹u pdef‹vl0pfurBmhjyyGJ
wGif “vlom;rsm;ESifh teD;qkH;tquftpyf”tjzpf jyoxm;onf?
xdk‹aemuf ESpfESpf-umaomtcg e,l;a,mufjrdKŒ&Sdb&Gef‹Zl;ac: wd&

49
pm>ef&kHwGif csifyefZDarsmuf tenf;i,ftjyif/ 'dkifemac:a*:&Dvmarsmuf0HESifh 'dk[eftrnf
&SdO&efOwefarsmuf0Hwdk‹ESifhtwl/ “vlom;wdk‹. a&S;tusqkH;bdk;ab;owW0grsm;”tjzpf
jyoxm;avonf? tDAdkvl;&Sif;0g'D wd&pm>ef&kHn$ef-um;a&;rSL; a'gufwm0DvD,H wDa[mf
eDa';u xdkodk‹aom “aysmufuG,faeonfhtquftpyf”udk ydkifqdkifxm;cGifh&&Sdjcif;twGuf
vGefpGm*k%f,lrda-umif; ESpfaygif;rsm;pGm ajymusef&pfcJhavonf? xdkwd&pm>ef&kHa&muf
vlxkuvnf; tdkwmbif*gudk wd&pm>efwpfaumiftjzpf qufqHcJh-uavonf?

xdktcsdefuxkwfa0cJhaom e,l;a,mufwdkif;rf owif;pmwGif wd&pm>ef&kHodk‹vma&muf


vnfywfonfhvlwdk‹. qufqHykHudk az:jyxm;avonf?
wd&pm>ef&kHodk‹ we*FaEGae‹wGif vlaygif; 40000 oGm;a&mufvnfywf-uonf? cav;vl-uD;
rdef;ra,mufsm;tm;vkH;vdkvdkyif/ arsmuf&kHrS Zmwfvdkufudk -unfh-uonf? xdkZmwfvdkufrSm
tmz&duwdkufrS vl&kdif;wpfaumifjzpf.? uGif;jyifwGif waeukef atmfvdkuf[pfvdkufESifh
0dkif;vdkuf-uonf? wcsdKŒu ol.eH&dk;udk xdk;-unfh-uonf? wcsdKŒu ol‹udk ajcuvdrfydkif;-u
37
onf? tm;vkH;uvnf; 0dkif;&,f-uonf?
1906ckESpf pufwifbmv 17&ufae‹xkwf e,l;a,muf*sme,f u xdkuJhodk‹vkyf
jcif;onf tDAdkvl;&Sif;udk oufaojy&eftwGufjzpfaomfvnf; -uD;us,faomrw&m;jcif;
ESifh &ufpufjcif;jzpfonf[k atmufygtwdkif; az:jycJhavonf?
Tvlwdk‹onf/ pOf;pm;qifjcifjcif;uif;rJhpGm tmz&duwdkufrS vlykwpfa,mufudk arsmuf
avSmifcsdKifhwGif jyoxm;-uonf? olwdk‹.tawG;t& -uD;us,faomtDAdkvl;&Sif; oifcef;pm
wpfckudk pGJjrJpGmrSwfom;Edkifapvdk-u[efwlygonf?
odk‹aomfvnf;/ &&SdonfhtajzrSm TvljzLEdkifiHrS oem;-uifemjcif;u&k%mw&m;jzifh -unfh±+
xm;oifhaomfvnf;/ xdkr#avmuf&ufpuf-urf;-uKwfpGm xm;&Sdjcif;onf/ tmz&duwdkuf
vlrsdK;rsm;udk apmfum;jcif;om jzpfayonf?===u|Ekfyfwdk‹udk pdwfcHpm;r+&Sdjcif;ESifh 0dnmOfudk
ay;xm;aomtiftm;-uD;u zefqif;xm;I uHqdk;ojzifh udk,fcE<mrzHG‹jzdK;onfh vlom;wpfOD;

50
udk arsmufrsm;ESifhtwl avSmifcsdKifhwGifxnfhxm;jyD; vltrsm;udk jypm;-ujcif;onf tvGef
38
&SufzG,faumif;aom vkyf&yfomv#ifjzpfayonf?
e,l;a,mufa'vDx&DjAGef;uvnf; tDAdkvl;&Sif;ta-umif;az:jy&eftwGuf tdkwm
bif*gudk wd&dpm>ef&kHwGif jy-uonfhta-umif;udk atmufygtwdkif; a&;om;xm;avonf?
'g0if0g'Dwd&pm>ef&kHn$ef-um;a&;rSL;. tifrwefpOf;vJaumuf-upfaomtajzudk ay;cJh
avonf?
vGefcJhonfhtygwfwGif e,l;a,mufwd&pm>ef&kHY tmz&duwdkufrS ypf*rDvlrsdK;wpfa,mufudk
O&efOwefarsmuf0Hrsm;ESifhtwl avSmifcsdKifhtwGif;xnfhI jyoxm;onfhudpPESifhywfoufI
vltawmfrsm;rsm; a0zef-u.? tcsdKŒyk*~dKvfrsm;.tqdkt&/ wd&pm>ef&kHn$ef-um;a&;rSL; atmf
ema';u eD*&dk;vlrsdK;rsm;ESifh arsmufrsm;t-um;qufpyfr+udk jyo&efjzpfonf[kqdkonf?
a'gufwmatmfema';u ,if;pGyfpGJcsufudk jiif;y,fvdkufonf? “wu,fvdk‹ tJ'Dvlykuav;
u avSmifcsdKifhxJrSm&Sdae&if/ ol‹twGuf toufomqkH;tajctaejzpfygw,f?”[k a'gufwm
atmfema';uqdk.? “usaemfwdk‹u ol‹udkb,fvdkxm;&r,fqdkwmrodbJjzpfaeygw,f? ol‹
udk vrf;ay:rSm v$wfxm;r,fqdk&if b,folurS *&kpdkufjyD;-unfhrSmr[kwfbl;vdk‹awmh b,f
39
olurSajymrSmr[kwfbl;vdk‹xifygw,f?” [kqufvufajymygonf?
tdkwmbif*gudk wd&pm>efwpfaumiftvm;/ a*:&Dvmarsmuf0Hrsm;ESifhtwl avSmif
tdrfwGifjyoxm;jcif;onf todkif;t0dkif;tawmfrsm;rsm;udk pdwfrtDrom jzpfapcJh.?
tzGJ‹tpnf;cyfrsm;rsm;u tm%mydkifrsm;tm; xdkvkyf&yfudk&yfwef‹&ef awmif;qdkcJh-u
onf? olwdk‹.awmif;qdkcsufrsm;wGif/ tdkwmbif*gonf vlom;ppfppfjzpfa-umif;/ ol‹
tm; xdkuJhodk‹vkyfjcif;onf tifrwef&ufpuf-urf;-uKwf&ma&mufa-umif; ponfjzifh az:
jy-uavonf? xdkawmif;qdkcsufpmrsm;teuf 1906ckESpf pufwifbmv 12&ufae‹
xkwf e,l;a,muf*vkwf owif;pmyg pmwpfapmifrSm atmufygtwdkif;jzpf.?
The Globe t,f'Dwmodk‹/
vl-uD;rif;cifAsm;/= u|Efkyfawmiftmz&duwGif ESpfaygif;ajrmufjrm;pGmaexdkifcJhygonf? xdk‹
a-umifh vlrJeD*&dk;rsm;udkrESpfoufvSyg? odk‹aomfvnf; olwdk‹onfvlom;rsm;jzpfonfudk ,kH
-unfygonf? Tr#-uD;us,fvSaomjrdKŒawmf-uD;. tm%mydkifrsm;u Bronx Park rSjrif
uGif;jzpfonfh eD*&dk;a,mufsm;uav;wpfa,mufudk arsmufrsm;ESifhtwl jyoxm;jcif;udk cGifh
jyKxm;jcif;onf &Sufp&maumif;onf[kxifygonf?
Typf*rDvkyf&yfwpfckvkH;udk pkHprf;ppfaq;oifhygonf?
at tm&f tD
40
e,l;a,muf/ pufwifbmv 12&ufae‹?
tdkwmbif*gudk vlom;wpfa,muftjzpfqufqH&ef awmif;qdkaom aemufxyf
av#mufv$mwpfapmifonfvnf; atmufygtwdkif;jzpf.?
vlom;ESifharsmufwdk‹udk jyojcif;udk omoemh"rRq&mu uef‹uGufonf?
"rRq&ma'gufwm ruftmomu xdkjyuGufonf ,kwfnHhaomvkyf&yfjzpfonf[k jrif.?
“TjyuGufudk tpDtpOfvkyfolonf ol‹udk,fol xdktmz&duom;.tqifhodk‹edrfhusaponf
[k a'gufwm ruftmomuajym.? “Tvli,fav;udk wd&pm>eftjzpfjyKvkyfxm;rnfh
tpm;/ ol‹udk bk&m;ocifuay;aom tpGrf;tprsm;udk zGH‹jzdK;apatmif pmoifausmif;wGif tyf
xm;oifhygonf?”

51
a'gufwm*Dvfbwfuvnf;/ xdkjyuGufonf a'goxGufp&mjzpfaeojzifh olESifhtwl tjcm;
"rRq&mrsm;tm; a'gufruftmomESifhyl;aygif;I ‚if;awmom;vlrJuav;udk arsmufavSmif
41
tdrfrSxkwfI tjcm;ae&mwGifxm;&ef aqmif&Gufrnf[k ajymqdk.?
tufpuDrdkrsm;ESifh vlrsdK;cGJjcm;a&;0g'usifhokH;jcif;
1897ckESpfwGif emrnfausmftmwdwfpuf0dkif;okawoeynm&Sif a&mbwfyD,m&Donf ajrmuf0if&dk;
pGef; tufpuDrdkvlrsdK;tcsdKŒudk e,l;a,mufjrdKŒodk‹ac:aqmifvmcJhavonf? xdktkyfpkxJwGif ti,fqkH;
rSm rDepftrnf&Sduav;i,fwpfa,mufvnf; ol.zcifESifhtwl ygvmcJh.? olwdk‹udk tar&duef
obm0ordkif;jywdkufwGif ESpfaygif;rsm;pGm jyoxm;cJh-uonf? rDepf.zcifrSm emzsm;rusef; jzpfI
aoqkH;oGm;&m rDepfrSm tumtuG,fr&Sd e,l;a,mufjrdKŒwGif wpfudk,fwnf;txD;xD;usef&pfcJh&Sm
onf? wpfae‹wGif ol‹taz.tavmif;t&dk;pkudk tar&duefobm0ordkif;jywdkufwGif “rsdK;pdwf
rsm;.erlemwpfck”tjzpf jyoxm;onfudk awG‹cJhavonf? ol‹zcif.&kyftavmif;t&dk;pkudk jyef
awmif;aomfvnf; jywdkuft&m&Sdrsm;u jiif;qefcJhavonf?
rDepf.b0vrf;a-umif;wGif rSwfom;oifhonfhtcsufwpfcsufrSm xdktufpuDrdkwdk‹udk e,l;a,mufjrdKŒ
okd‹ac:aqmifvmcJhonfh okawoeynm&Sifjzpfaom a&mbwfyD,m&Donf vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrif&Sdol
wpfOD;jzpfonfhtcsuf jzpf.? olonf tufpuDrdkwdk‹ESifhtwl aexdkifcJhaomfvnf;/ olwdk‹udk olESifh
wef;wlonf[k rxifcJhacs? yD,m&D.tqdkt&/ tufpuDrdkESifh eD*&dk;wdk‹onf tqifhedrfhaom vlrsdK;
rsm;jzpfonf[kqdk.? olwdk‹onf usef;rmoefpGrf;I/ Om%fxufjruf-uum olwdk‹.tdrfaxmifpkudk
aumif;rGefpGm &SmazGa-uG;arG;Edkif-uaomfvnf;/ vljzLrsm;avmuf raumif;acs? wpfcsdefu olonf
atmufygtwdkif; ,kwfrmpGma&;om;cJhbl;.? “u|Ekfyfudk vlawGu = tufpuDrdkrsm;onf urBm-uD;
twGuf rnfodk‹tokH;us-uygoenf;[k r-umc%ar;-uygonf? olwdk‹onf pD;yGm;a&;t& bmrSt
okH;rus-uyg? aemufxyfwpfcku olwdk‹rSm &nfrSef;csuf[lI r&Sd-uyg? olwdk‹.oufwef;udk ajr
acG;twdkif;bJ wefbdk;xm;-uonf? ‚if;onfolwdk‹&JhADZrSvmaom trltusifhawGjzpfygonf?” xdk
tufpuDrdk ajcmufa,mufudk e,l;a,mufjrdKŒodk‹ tb,fha-umifhac:aqmifvmcJhoenf;? xdktufpuDrdk
wdk‹onfvnf; ol,Qifu pkaqmif;,liifcJhaomt&dk;pkerlemuJhodk‹ rsdK;pkerlemtjzpfac:vmjcif;omjzpf
ygvdrfhrnf? odk‹aomfvnf; xdkt&dk;pkrsm;xuf ydkIpdwf0ifpm;zG,faumif;onfrSm olwdk‹. udk,fwGif;Y
aoG;pD;aeao;jcif;yifjzpfayonf?
ol‹rSm olod-uGrf;aom tufpuDrdkwdk‹.
tavmif;udk pGJvrf;wwfonfhOyg'gef
vnf;&Sdao;onf? xdktufuDrdkwdk‹.
tavmif;rsm; ocsõKif;xJwGifrykwfodk;
ukefrD xkwf,l&Sif;vif;I t&dk;pkrsm;udk
e,l;a,mufjrdKΠjywdkufwGif wefqmqif
xm;&ef ,laqmifvmcJh.?
rDepf/ tdkwmbif*gtjyif trnfrod
aomtjcm;vlaygif;tajrmuftjrm;wdk‹
onfvnf;/ “tqifhedrfhaom” vlom;
rsm;udk &SmazGae-uonfh odyH`ynm&Sifwdk‹
. vlrqefaom&ufpuf-urf;-uKwfpGm
jyKusifh jcif;udk cHcJh-u&.?

52
TuJhodk‹vlrqefaomvkyf&yfwdk‹. aemufqkH;tajzrSm/ tdkwmbif*gu ol‹udk,f
ol owfaovdkufonfhtjzpfoma&mufcJhavonf? Tae&mwGif vlom;wpfa,muf.
toufqkH;±+H;jcif;xuf jy\emydkI-uD;rm;ayonf? Ttjzpftysufonfyif/ 'g0if0g'D
wdk‹u &ufpuf-urf;-uKwfI &dkif;pdkif;aomvkyf&yfrsm;udk vufawG‹usifhokH;-ua-umif; xif
&Sm;onfh Oyrmwpfckjzpfaeayonf?
vlrsdK;cGJjcm;a&;pdwfaepdwfxm;OmOf qufvuf&Sdaeao;I/
'g0ifxHrStiftm;udk tokH;jyK-uonf?

53
tqifhjrifhjcif;onf aoG;rSrvm/ trltusifhrSvm.
vlom;rsm;onf/ wd&pm>efrS wpfqifhjyD;wpfqifh wdk;wufzGH‹jzdK;vmI/ tcsdKŒvlrsdK;
rsm;onf wdk;wufzGH‹jzdK;r+ jyD;jynfhpkHum/ tcsdKŒvlrsdK;rsm;rSm wd&pm>efrsm;ESifheD;pyfaeao;o
jzifh vl‹ordkif;wGif ysufpD;r+udkom aqmifusOf;ay;onf[k 'g0ifu wifjyxm;avonf?
'g0if.TowfrSwfcsufudk vufcHolwdk‹onf tjcm;vlrsdK;rsm;udk -uifemoem;jcif; uif;
rJhum&ufpufpGm zdESdyfEdSrfeif;-uayonf? olwdk‹udk tcufcJqkH;b0wGif aexdkifapI/ rsdK;
jzKwfowfjzwfonftxd jyKusifh-uayonf?
&J&ifhaomurBmopfrsm;[kt"dy`g,f&onfh Brave New Worlds pmtkyfudka&;om;
ol b&dkif;tJyJvf,m'fu vlrsdK;cGJjcm;a&;wGif udef;atmif;aeonfh &ufpuf-urf;-uKwf
aompdwfaepdwfxm;ESifh/ ‚if;rS&&Sdaomtajzrsm;rSm atmufygtwdkif;jzpfonf[k az:jy
xm;.?
vlwdk‹u oifhtm;rnfonfhta-umif;jycsufESifhrqdk/ t,lonf;r+jzifhjzpfap/ odyH`enf;jzifhjzpf
ap/ tqifhydkedrfhaomowW0gjzpfonf[k qkH;jzwfonfESifhwjydKifwnf;/ oifhtay:wGifjyKusifh
rnfh&ufpufr+rsm;onf twdkif;twmr&SdbJjzpfvdrfhrnf? xdkodk‹&ufpuf-urf;-uKwfpGm jyKusifh
vdkufjcif;udkvnf; tjynfht0w&m;onf[k,lqvdrfhrnf? tb,fha-umifhqdkaomf tjcm;vl
om;wpfa,mufudk tqifhedrfhonf[k ,kH-unfjcif;onf xdkoludk raumif;/ tEW&m,f&Sdonf/
odk‹r[kwf tqifhydkjrifhaomowW0gudk tEW&m,fay;vdrfhrnf[k ,lqjcif;xuf tenf;i,f
tqifhjrifhjcif;a-umifh jzpfayonf? tcsdKŒaomolwdk‹u xdk‘tqifhedrfhaom’olwdk‹onf vlom;
avmuwpfckvkH;. usef;rmoefpGrf;r+ESifhtoufudk tEW&m,fjyKvdrfhrnf[kyif 0g;vkH;&Snf
&ef;jcKHIowfrSwf-uayvdrfhrnf? xdk‹aemuf oif;uGyfjcif;/ vufxyfjcif;udk uef‹owfjcif;
rsm;jyKvkyfvdrfhrnf? vlom;rsdK;pkudk wdkufcdkufrnfhtEW&m,fESifh tqifhjrifholvlom;wdk‹.
42
*k%foduQmudk umuG,fonf[k ta-umif;jy&if; owfjzwfr+yifvkyf-uvdrfhrnf?
odk‹aomfvnf;/ vlom;tm;vkH;udk nDwlnDr#zefqif;xm;ayonf? vlwdkif;udk
tv†m[ft&Sifjrwf(bk&m;ocif)u zefqif;xm;onf? uk&ftmefusrf;awmfjrwfu vl
om;rsm;udk zefqif;jcif;ESifhywfoufI Todk‹a-ujimxm;.?
t-uift&Sifjrwfonf rdrdzefqif;awmfrlcJhaomt&m0wˆKwdkif;udk aumif;rGefpGm
jyKvkyfzefqif;awmfrlcJh.? ‚if;jyif xdkt&Sifjrwfonf vlom;tm; zefqif;jcif;
udk ±$HŒnGefjzifh tpjyKawmfrlcJh.? xdk‹aemuf xdkt&Sifjrwfonf xdkvlom;.
tquftEG,fwdk‹udk n‡pfxkwfxm;aom tzdk;rwefaoma&jzifh jyKvkyfzefqif;
awmfrlcJh.? xdk‹aemuf xdkt&Sifjrwfonf ‚if;tm; aexm;usepGm jyKvkyfawmf
rlI ‚if;(. cE<mudk,ftwGif;)Y rdrdtxHawmfrS toufZD0defudk r+wfoGif;awmfrl
cJh.? (pl&mtvfp*sf'[f 32;7=9)?
txufyg tm,wfawmfrsm;twdkif;/ vlom;rsm;onf tv†m[ft&Sifjrwfr+wf
oGif;ay;xm;aom toufZD0def0dnmOfudk aqmifxm;-uayonf? vlom;wdkif; vlrsdK;r
a&G; pOf;pm;jcif;/ tm&kHcHpm;jcif;/ cspfjcif;/ emusifjcif;udkcHpm;jcif;/ pdwfv+yf&Sm;jcif;/ cspf
jcif;arwWmw&m;udk od&Sdjcif;/ oem;-uifem *&k%mw&m;&Sdjcif; ponfwdk‹&Sd.? vlom;
wdkif;onf Edkifvdkrif;xufzdESdyfn‡Of;yef;jcif;/ txifao;yrmrxm;jcif;/ tcuftcJ&Sdjcif;/
ponfwdk‹udkvnf; od.? xdk‹a-umifh/ ordkif;wav#mufvkH;wGif tjcm;vlrsdK;rsm;onf
wd&pm>efwpf0ufowW0gjzpfonf[k ,kH-unfI wpfOD;OD;avmufudkyif ESdyfpufuvl jyKyg
u/ xdkodk‹jyKusifhol/ usL;vGefol/ zdESdyfol/ acgif;ykHjzwfolESifh rrSefuefvkyf-uHxm;aom

54
oufaoom"ursm;jyI axmufcHtm;ay;olwdk‹onf olwdk‹rodaomfvnf; -uD;us,faom
jypfr+i&Judk usL;vGefjcif;yif jzpfayonf?
u|Efkyfwdk‹.acwfwGif/ tjcm;vlrsdK;rsm;ESifhpmv#if ,Ofaus;r+t& acwfaemufus
aeao;aom vlrsdK;rsm;vnf;&Sdao;onf? olwdk‹tm;vkH;onf vlom;.t*FgvuQ%mrsm;
tm;vkH;jynfhpkHpGm&Sd-u.? odk‹aomfvnf; urBmudkpdk;rdk;aeonfh enf;ynmESifh,Ofaus;r+ydkif;
wGif avsmhenf;r+&Sdae-uonf? olwdk‹aexdkifonfht&yfa'. obm0tajctaeESifh &moD
Owkt&/ vl‹tzGJ‹tpnf;tawmfrsm;rsm;wdk‹onf usefwdk;wufaomvl‹tzGJ‹tpnf;,Ofaus;
r+trsm;pkwdk‹ESifha0;uGmvsuf&Sd-uayonf? odk‹aomfvnf; olwdk‹wpfOD;csif;wGif vlom;
wdk‹. t*Fg&yfrsm;/ xkH;wrf;"avhrsm;/ tusifhpm&dwWrsm;ESifh jynfhpkH-uayonf? rorm
onfh&nf&G,fcsuf&Sdolrsm;ESifh vlrsdK;cJGjcm;jcif;wGif tjrwfxkwfEdkifr+udk tm;usvufcHol
rsm;onf/ 'g0if.oDtdk&Dudk pdwf0ifpm;pGmzufvJwuif;vufcHI/ xdkuJhodk‹aom tjcm;vl
om;rsm;ESifhjcm;em;jcif;r&Sdolrsm;udk/ edrfhusonfhvlrsdK;rsm;[lIvnf;aumif;/ ,kwfpGtqkH;
wd&pm>efrsm;jzpfonf[lIvnf;aumif; owfrSwf-u.? xdktjrifa-umifh/ ,ae‹vuf&Sd
acwfwGifyif/ acwfaemufusaeao;aomvl‹tzGJ‹tpnf;udk vlom;tjzpfvkHavmufpGm zGH‹
jzdK;r+r&Sdao;aom owW0grsm;jzpfonf[k zdESdyfpufqkyfolrsm;vnf; ay:aygufaeao;.?
odk‹aomfvnf; tv†m[ft&Sifjrwfonf vlrsdK;cGJjcm;jcif;udk vkH;0wm;jrpfxm;.?
tv†m[ft&Sifjrwfonf vlom;wdkif;udkzefqif;xm;jyD;/ rwlnDuGJjym;aomtom;ta&mif
ESifh ajymqdkaombmompum;trsdK;rsdK;jzpfay:aponf? ,if;onfuyif tv†m[ft&Sif
jrwf. zefqif;jcif;.tEkynmESifhuJGjym;jcm;em;jcif;udk jyqdkjcif;jzpfayonf? uk&ftmef
usrf;awmfjrwfwGif/
xdkrSwyg; xdkt&Sifjrwf.oufaovuQ%mawmfrsm;teufrSyif rdk;aumif;uif
rsm;ESifh yx0Dajrudk zefqif;awmfrljcif;onfvnf;aumif;/ toifwdk‹. bmomp
um;ESifh taoG;ta&mifwdk‹ uGJjym;jcm;em;jcif;onfvnf;aumif;/ pifppfTonf
ynm&Sdokcrdefwdk‹tzdk‹ trSefyifoufaovuQ%mrsm;onf &Sdacsonf?
(pl&mt&f&l;rf 30;22)

tv†m[ft&Sifjrwf. tjrifwGif vlwpfOD;.tqifhjrifhjcif;onf/ xdkol. tusifh


pm&dwWaumif;rGefjcif;/ tjypf'kp&dkuftm;vkH;ESifh tv†m[ft&Sifjrwfudk ykefuefjcif;/ t
usifhpm&dwWysufjym;jcif;ESifhaoGznfjcif; ponfwdk‹udk a&SmifusOfjcif;tjyif/ t&Sifjrwfudk
c0wfqnf;uyfjcif;w&m;"rRESifhjynfhpkHjcif;rsm;tay:wGif rlwnf.? xdkt&Sifjrwfudk
qnf;uyfudk;uG,fr+ESifh w&m;"rRudkvdkufemusifh-uHoDvaqmufwnfr+uvGJI tjcm;rnf
onfht&murS jrifhjrwfjcif;tqifhudk r&±SdEdkifacs? TtcsufESifhywfoufI uk&ftmef
usrf;awmfjrwfwGif atmufygtwdkif; rdef‹qdkxm;awmfrl.?
tdk=vlcyfodrf;wdk‹/ {uefrvGJ igt&Sifjrwfonf toifwdk‹tm; a,mufsm;wpf
a,muf/ rdef;rwpfa,mufrS pwifzefqif;awmfrlcJh.? xdk‹jyif igt&Sifjrwfonf
toifwdk‹tcsif;csif; wpfOD;udkwpfOD; cGJjcm;odjrifrSwfrd-utHhaomiSm vlrsdK;pkt
oD;oD;/ rsdK;EG,ftoG,foG,fjyKvkyfawmfrlcJh.? {uefpifppf toifwdk‹teufrS
(tv†m[ft&Sifjrwftm;) ta-umuf&GHŒqkH;/ tjypfrsm;rS trsm;qkH; -uOfa&Smifol
omv#if tv†m[ft&SifjrwftxHawmfY tjrifhjrwfqkH;aomoljzpf.? pifppfwpf
rlum; tv†m[ft&Sifjrwfonf todawmfrlqkH;/ t-um;awmfrlqkH;t&Sif jzpfawmf
rlayownf;? (pl&mtvf[k*s&mwf 49;13)

55
56
aoG;acsmif;pD;apaom 'g0ifESifh [pfwvmwdk‹t-um; r[mrdwf
emZD0g'onf yxrurBmppfwGif ppf±+H;ojzifh &kwf&if;qefcwf ±+wfaxG;ae
onfh *smr%DEdkifiHY pwifay:aygufcJh.? ygwDacgif;aqmifrSm tvGefa'go-uD;I &efvdk
aom tma'ghzf[pfwvmjzpfonf? vlrsdK;cGJjcm;a&;onf [pfwvm. tajccHurBmhtjrif
jzpf avonf? [pfwvmu/ *smr%DEdkifiH. t"duvlrsdK;jzpfonfh tm&d,efvlrsdK;onf
usefvlrsdK;rsm;tm;vkH;xuf jrifhjrwftqifhjrifhojzifh xdkolwdk‹udk tkyfpdk;&rnfhvlrsdK;jzpf
onf[k ,kH-unfonf? olu tm&d,efvlrsdK;onf urBmhtifyg,mudk wnfaxmifI
ESpfaygif; wpfaxmif pdk;rdk;tkyfcsKyfEdkifvdrfhrnf[k pdwful;,OfcJhavonf?
[pfwvmu ol.vlrsdK;cGJjcm;a&;oDtdk&DtwGuf 'g0if. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk
odyH`enf;usaxmufcHay;rnfhoDtdk&Dtjzpf awG‹&Sdavonf?
[pfwvm.ta&;-uD;qkH;tawG;tac:ykHpHoGif;ay;ol *smrefvlrsdK;ordkif;ynm&Sif
[if;&dcsf AGef x&pfcsfauonf 'g0if. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tvGef-udKufESpfoufojzifh
'g0if. vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifrsm;ay:wGif tajccHIykHpHoGif;avonf? olu “'g0if.
toifhawmfqkH;olu toufqufvuf±Sifonf [laomtqdktwdkif;/ EdkifiHrsm;onf &kef‹
&if;-urf;wrf;pGm,SOfjydKif-urSomv#if wdk;wufzGH‹jzdK;Edkifonf?”[kajymavh&Sd.? qdkvdk&if;
rSm rqkH;EdkifaomppfyGJrsm;wdkufcdkuf-u&rnf? ol‹tjrifonf “'g;jzifhpdk;rdk;jcif;onf ,Of
aus;r+acwfudk &dkif;pdkif;r+odk‹ac:aqmifjcif;jzpfI/ todynmudk ynmrJhjcif;odk‹ac:aqmif
jcif;yifjzpfayonf?” ol.tawG;wGif “vl0grsm;onf tEkynmtpGrf;ESifh EdkifiHa&;vGwf
vyfr+udk rodem;rvnf-uacs? vlrJrsm;.b0uH-urRmonf vljzLrsm;udk tusdK;aqmif
-u&efomjzpfI/ vljzLrsm;. xm0pOfpufqkyfjcif;ypfrSwfjzpf-uonf?”43
[pfwvmu ol.oDtdk&DtawG;tac:rsm;udk -uHqaecsdefwGif/ x&pfcsfauuJhodk‹
yif 'g0if. touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf&rnf[laomtawG;tac:udk ul;,lvsuf&Sd
.? trnfqdk;jzifhausmf-um;aom Mein Kampf (u|Ekfyf. &kef;uefr+)[kac:aom ol.
pmtkyfonf touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf&rnf[laomtawG;tac:. aphaqmfr+t
rsm;qkH;yg0ifayonf? 'g0ifuJhodk‹yif [pfwvmonfvnf; Oa&mywdkufom;r[kwfaom
vlrsdK;wdk‹udk arsmuftqifhYom xm;.? “aemf'pf*smrefvlrsdK;rsm;udk z,fxm;vdkufygu/
urBm-uD;wGif arsmuf0Hrsm;uckefaejcif;omusefayonf?”[k [pfwvmuqdk.?44
1933ckESpf EL&ifbg*fjrdKŒygwDtiftm;jyyGJwGif/ [pfwvmu “tqifhjrifhaomvl
rsdK;u tqifhedrfhwJhvlrsdK;udk vufatmufcHtjzpfoGwfoGif;&w,f? 'Dtcsufudk odyH`ynm
rSmtajccHxm;jyD;wJhtcsufjzpfvdk‹ obm0u ay;wJhtcGifhta&;jzpfw,f?”[k a-unmcJh
.?45
tm&d,HvlrsdK;rsm;. tqifhjrifhjcif;udk ,kH-unfonfh [pfwvmonf/ xdktqifh
jrifhjcif;onf obm0uay;aomtcGifhta&;jzpfonf[k ,kH-unf.? Mein Kampf pm
tkyfwGif atmufygtwdkif; a&;xm;ayonf?
*sL;vlrsdK;rsm;onf vlom;wpf0ufomjzpfao;aomvlrsdK;jzpfonf? aemf'pfvlrsKd;rsm;udk jrifh
jrwfaomtqifhwGifwifxm;ouJhodk‹ olwdk‹.yifudkADZtarGt& aumuf-upfpOf;vJolrsm;
46
jzpf-uonf?

57
[pfwvmonf/ vl
om;rsm;udk tjrifhrm;qkH; zGH‹
jzdK;jyD;aomwd&pm>efrsm;t
jzpfvufcH,kH-unfxm;ol
jzpfojzifh/ obm0tiftm;
ESifh -uHK-udKufIajymif;vJ
jcif;udkom apmifhaejcif;r
jyKbJ/ vlom;rsm;. zGH‹jzdK;r+
udk oludk,fwdkifwm0ef,lI
pDrHcef‹cGJ&efvdktyfonf[k
,kH-unfavonf? ,if;
onfyifv#if emZDv+yf&Sm;r+
. tqkH;pGef&nfrSef;csuf
jzpfayonf? xdk&nfrSef;
csufudk a&mufEdkif&ef yxr
OD;qkH;tqifhrSm/ tqifhedrfh
aomvlrsdK;rsm;udk oD;jcm;cGJ
xkwfI tqifhjrifhaom
tm&d,HvlrsdK;rsm;ESifh cGJjcm;
xm;&rnf?
TtcsufwGif emZD
ygwD0ifwdk‹onf 'g0if0g'
udk vufawG‹usifhokH;jcif;
jzpfayonf? “vlom;oef‹
pifa&;0g'”onf 'g0if0g'
rS tpysdK;vmjcif;jzpfonf?
vlom;oef‹pifa&;oDtdk&Donf
'g0if.tawG;tac:wGif tajccH.
20&mpkESpfyxrydkif;wGifpwifay:aygufvmcJhaom vlom;oef‹pifa&;oDtdk&D odk‹r
[kwf vlom;oef‹oDtdk&Donf/ usef;rmoefpGrf;olOD;a&rsm;jym;vmatmif emzsm;rusef;r
oefrmolrsm;ESifh 'kuQdwrsm;udk z,f&Sm;ypfjcif;jzifh vlom;rsdK;pkrsm;udk rGrf;rHjcif;[k qdk
vdkonf? wd&pm>efarG;jrLa&;wGif ydkrdkusef;rmoefpGrf;aom taumifrsm;udkoma&G;cs,fI
rdwfvdkufapjcif;jzifh ydkrdkaumif;rGefaom wd&pm>efrsm;udk xkwfvkyfEdkifayonf? vlom;
oef‹pifa&;oDtdk&Dt&/ xdkenf;twdkif; vlom;rsm;udkvnf; oef‹jyef‹aomvlrsdK;rsm;udk arG;
xkwfEdkifonf[k qdkonf?
vlom;oef‹pifa&;tpDtpOfudk pwifIwifjy-uolwdk‹onfvnf; 'g0if0g'Drsm;yif
jzpf-uavonf? xdkvlom;oef‹pifa&;tpDtpOfv+dif;*,ufwGif/ t*FvefEdkifiHY csm;vfpf
'g0if.0rf;uGJnDjzpfol z&ef;ppfa*gvfwefESifh csm;vfpf'g0if.om; vDtdkem'f'g0ifwdk‹u
xdyfqkH;a&SŒwef;rSaeI OD;aqmif-uayonf?

58
‚if;vlom;oef‹pifa&;tpDtpOfy&dk*&rfonf 'g0if0g'.&vm'fjzpfa-umif; xif
&Sm;aeayonf? TtcsuftrSefyifjzpfa-umif; vlom;oef‹pifa&0g'udkaxmufcHolwdk‹.
pmayrsm;wGif az:jyxm;ayonf? “vlom;oef‹pifa&;onf tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+udk
vlom;rsm;udk,fwdkif wm0ef,laqmif&Gufjcif;yifjzpf./”[kqdkxm;onf?

0g&SifwefwuUodkvfrS aq;ynmordkif;
ynm&Sif uif;euf v'frD&mu/ vlom;oef‹pif
a&;oDtdk&Donf yvmwdk.&Dygyvd*f(Republic) txda&S;usaomtawG;tac:jzpfonf[k
rSwfcsufcs.? 'g0if0g'u 19&mpkESpf.tusdK;twGuf aygufzGm;vmjcif;jzpfayonf[k
xyfIuGef‹xm;avonf?
==acwfopfvlom;oef‹pifa&;oDtdk&Donf 19&mpkESpfwGifay:xGef;vmjcif;jzpfonf? xdk&mpk
ESpfwGif vlom;oef‹pifa&;tusdK;tjrwfay:xGef;vmjcif;onf tajccHZpfjrpftm;jzifh rsm;jym;
ayonf? ta&;-uD;qkH;ZpfjrpfrSm tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Djzpf.? tb,fha-umifhqdkaomf/ “vlom;
oef‹pifa&;oDtdk&D” "euginics" tawG;tac:udk pwifzefwD;olonf csm;vfpf'g0if. nD0rf;
uGJ z&efppf a*gvfwefjzpfI/ xdkoDtdk&D.trnfudkvnf; oludk,fwdkifay;aomtrnfjzpfay
onf? vlom;oef‹pifa&;tawG;tac:onf csm;vfpf'g0ifu xkwfaz:onfh odyH`enf;usaom
47
tawG;tac:rSwdkuf&dkuf wdk;wufvmjcif; jzpfayonf?
*smreDEdkifiHwGif/ vlom;oef‹pifa&;oDtdk&DudkvufcH,kH-unfI jzef‹jzL;olonf t
vGefausmf-um;aom ZD0aA'ynm&Sif tmef;a[uJvfjzpfonf? a[uJvfonf 'g0ifudk
axmufcHtm;ay;aom rdwfaqG&if;jzpfonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk axmufcHonfhtae
jzifh "recapitulation" “jyefvnfaygif;pnf;jcif;”tqdkudk wifoGif;avonf? ol.tqdk
wGif owW0grsm;tm;vkH;. oaE<om;avmif;wdk‹onf wpfckESifhwpfck qifwl-uonf[k
qdkonf? aemifwGif a[uJvfu xdktqdkudk wif;oGif;&eftwGuf tcsuftvufrsm;udk
vkyf-uHzefwD;cJhjcif;jzpfa-umif; awG‹&Sd&.?
a[uJvfonf wpfzufu odyH`ynmqdkif&mtcsuftvuftwkrsm;udk vkyf-uHae
pOf aemufwpfzufrSmvnf; vlom;oef‹pifa&;0g'jzef‹ae.? ajcvufrpkHrvif'kuQdwt
jzpfarG;vmaomcav;rsm;udk owfypfjcif;tm;jzifh vl‹tzGJ‹tpnf;tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+ ydk

59
rdkjrefqefvmvdrfhrnf[k t-uHjyKcJhavonf? xdk‹xufru/ tem-uD;a&m*gonfrsm;/ uif
qma&m*gpGJuyfaeolrsm;ESifh OD;aESmufysufaeolrsm;udk em-uifjcif;r&SdapbJ owfypfoifh
onf/ odk‹r[kwfygu ‚if;wdk‹onf vl‹tzGJ‹tpnf;twGuf wm0efav;apjcif;omjzpfojzifh
tDAdkvl;&Sif;wpfpwpfpqifhuJajymif;vJwdk;wufjcif;udk aESmifhaES;apvdrfhrnf[k wifjycJh
avonf?
tar&duefvlrsdK; okawoeynm±Sifjzpfol a*smh pwdef;u a[uJvf. tDAdkvl;
&Sif;wGifopPmcHjcif;ESifhywfoufI American Scientist r*~Zif;wGif aqmif;yg;wyk'fjzifh pk
aygif;tusOf;csKyfxm;ayonf?
==(a[uJvfu) 'g0ifonfrSefuefonf[k qdk.? ==vlom;rsm;onf wd&pm>efrsm;rS qif;
oufvmjcif;udk tjcm;ar;cGef;xkwfaep&mrvdkawmhyg[k qdkonf? xdk‹a-umifh *smr%DEdkifiH
wGif a[uJvfu 'g0if0g'ESifhywfoufI vlom;wdk‹. vlr+a&;ESifh EdkifiHa&;&Sifoefr+onf
tDAdkvl;&Sif;ed,mrjzpfonfh obm0ua&G;cs,fjcif;omjzpfonf[k &Sif;vif;az:jyjcif;onf
aoa&;&Sifa&;avmuf ta&;-uD;aomyxrajcvSrf;jzpf.? ,if;tawG;tac:udk qef‹usif
48
jiif;ckHjcif;onf t,lonf;jcif;ESifh acwfaemufusjcif;omjzpfonf?
a[uJvfonf 1919ckESpfwGif aoqkH;.? odk‹aomfvnf; ol.tawG;tac:rsm;
udk emZDwdk‹u tarGqufcHvdkufonf? [pfwvmtm%m&jyD; r-umrDtwGif; vlom;oef‹
pifa&;tpDtpOfudk pwiftaumiftxnfaz:awmhonf? [pfwvmu xdkay:vDpDopfudk
atmufyg0gusrsm;jzifh twdkcsKH;xm;cJhavonf?
jynfoltrsm;uvufcHxm;aom EdkifiHawmfwGif pdwfydkif;ESifhudk,fcE<mydkif;qdkif&m ynma&;
onf ta&;-uD;aom u¾jzpfayonf? xdkenf;wl vlom;rsm;udka&G;cs,fjcif;onfvnf;
wef;wlta&;-uD;ayonf? EdkifiHawmftpdk;&onf/ rnfolu rsdK;ADZt&usef;rmoefpGrf;r+r&Sd
aoma-umifh rsdK;yGm;a&;twGuf oifhawmfonfroifhawmfonf ponfwdk‹udk owfrSwf&ef wm
0ef&Sdonf? xdk‹a-umifh oabmraygufolwdk‹udk *&kpdkufem;axmifae&efrvdktyfbJ/ ,if;wm

0ef0wW&m;udk &ufpuf-urf;-uKwfpGm aqmif&Guf&rnf? udk,fcE<mcsdKŒwJholrsm; odk‹r[kwf


udk,fum,roefpGrf;olrsm;udk ESpfaygif; 600 twGif; &Sif;vif;ypfygu ,ae‹tcsdefwGif rnf

60
olr# ar#mfrSef;awG;qEdkifjcif;r&Sdonfh usef;rmoefpGrf;aomvlom;rsm;tjzpf zGH‹jzdK;oGm;rnf
jzpf.? vlrsdK;wpfrsdK;.usef;rmoefpGrf;qkH;yk*~dKvfrsm;.rsdK;ADZrsm;udk rsdK;atmifapjcif;jzifh
aumif;rGefaomvlrsdK;ay:xGef;vmatmif pDrHudef;csI aqmif&Gufygu ,ae‹u|Efkyfwdk‹wGif
&Sdaeonfh udk,fum,ESifh pdwf"gwfaysmhnHh,kwfavsmhjcif;rsm; yaysmufoGm;rnfrSm trSefyif
49
jzpf.?
[pfwvm. Tay:vDpDt&/ pdwfydkif;a&m*g&Sdolrsm;/ 'kuQdwrsm;/ arG;&mygrsuf
uef;rsm;ESifh rsdK;ADZyga&m*g±Sdolrsm;udk 0dkif;zrf;I “om;a-umjzwfoif;uGyfpcef;rsm;”odk‹
ydk‹-uavonf? xdkolrsm;onf *smrefvlrsdK;rsm;. vlom;oef‹pifa&;tDAdkvl;&Sif;jzpfpOf
wGif t[ef‹twm;jzpfaprnfh tEW&m,f&Sdaomuyfyg;aumifrsm;jzpfonf[k owfrSwf-u
onf? r-umrDtwGif; xdkvlemrsm;udk [pfwvm. v#dKŒ0Suftrdef‹t& owfjzwfvdkuf-u
avonf?
Tvlowfr+rsm;udk vkH;0usdK;a-umif;qDavsmfonf[k vufcH-uI/ rsdK;ADZt& edrfh
usolrsm;udk “tusdK;tjrwfr&Sd”onfhtjyif/ wdkif;jynf. wdk;wufzGH‹jzdK;a&;wGif t[ef‹t
wm;jzpfolrsm;tjzpf vufcH-uavonf? wdkif;oljynfom;rsm;teuf tqifhedrfhonf[k
,lq&aom tcsdKŒaomtkyfpkrsm;ESifh vlrsdK;rsm;udkvnf; wpfajz;ajz; xdktpDtpOfwGif
xnfhoGif;-uavonf? aemifwGif emzsm;rusef;jzpfaomZ&mtdkrsm;/ tom;0ga&m*g&Sdol
rsm;/ pdwWZa&m*g&Sdolrsm;/ rsufuef;rsm;/ qGH‹tolrsm;ESifh touftEW&m,fay;Edkifaoma&m
*g&Sdolrsm; ponfwdk‹udkyg xdkowfjzwfa&;tpDtpOfwGif xnfhoGif;vdkuf-u.?

61
tar&duefvlrJtm;upm;orm; *s,fpDtdk0ifu 1936ckESpf bmviftdkvrfypfwGif
a&$wH qdyfav;ck&&SdcJh&m/ [pfwvmu tjcm;tm;upm;orm;rsm;udk csD;-uL;E+wfquf
aomfvnf;/ *s,fpDtdk0ifudkrE+wfqufbJ tm;upm;uGif;rS xGufcGmoGm;avonf? tcsdKŒ
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹onf tDAdkvl;&Sif;t& rdef;rrsm;onf a,mufsm;rsm;xuf edrfhusonf[k
qdk-uonf? umvDzdk;eD;,m;jynf
e,frSxif&Sm;ausmf-um;aomtm&kH
a-umqdkif&mygarmuQonf rdef;r
rsm;udk a,mufsm;rsm;u umuG,fr+
ray;ygu qufvufItouf&Sif
Edkif-urnfr[kwf[k wifjyI ouf
aoxlEdkif&ef -udK;pm;cJhavonf?
tm;enf;olrdef;rrsm;onf a,mufsm;
rsm;. tumtuG,fa-umifh rsdK;okOf;
oGm;jcif; r±SdEdkif[k qdk.? rdef;rrsm;
wGif tDAdkvl;&Sif;t& obm0.a&G;
cs,fr+onf rdef;rrsm;Y a,mufsm;rsm;
xufaES;auG;onf[kqdk.? xdkt
awG;tac:tay:wGif tajccHI emZD
*smreDEdkifiHwGif tcsdKŒaomtvkyft
udkifrsm;Y rdef;rrsm;udk vufrcH-u
acs?50

*smreDEdkifiHwGif 'g0if0g'ESifh
vlom;oef‹pifa&;tawG;tac:-uD;
xGm;vmonfESifhtr#/ rvdktyfaom
vlOD;a&tcsdKŒudk owfjzwfypf&ef t
qdkwifoGif;-uonf? xdkodyH`ynm
&Sifrsm;teuf/ tma'ghzf a*smpf u
“aq;ynmt& wdkuf&dkufowfjzwf
&ef 1895ckESpfwGif ola&;om;aom
Das Recht auf den Tod (aoqkH;cGifh)
pmtkyfwGif a&;om;tqdkjyKavonf?
a*smhpfu “usef;rma&;ESifh vlr+a&;
twGuf EdkifiHawmftpdk;&u wpfOD;
csif;. aoqkH;cGifhudk wm0ef,l&rnf?”[k a&;om;tqdkjyKcJhavonf? tma'ghzfa*smhpf
onf [pfwvm.vrf;jyq&mjzpfI/ aemufESpfaygif; 30t-umwGif EdkifiHa&;ZmwfckHodk‹
wufvmcJholjzpfonf? “usef;rmoefpGrf;olwdk‹omv#if om;orD;&Sd-u&ef EdkifiHawmftpdk;
&u wm0ef,l&rnf”[k [pfwvmuqdkonf? “rusef;rmolESifh ul;pufwwfaom a&m
*gpGJuyfolwdk‹tm;vkH; om;orD;arG;zGm;cGifhr&Sda-umif; a-unm&rnf?”51

62
1933ckESpfwGif jy@mef;aomOya't&
pdwfrESH‹olOD;a&aygif; 350000ESifh *sdyfpDvl
rsdK;aygif; 30000 tjyif vlrJcav;aygif;
&mcsDI/ trsdK;orD;rsm;. wefZmudk tufpa&;
jzifhvnf;aumif;/aq;xdk;jcif;jzifhvnf;aumif;/
v#yfppfa&Smhay;jcif;jzifhvnf;aumif;/ oif;uGyf
-uavonf?

*smrefvlrsdK;rsm;udk rsdK;oef‹zGH‹jzdK;r+t
wGuf &ufpuf-urf;-uKwfpGmowfjzwfaepOf/
[pfwvmu vlom;oef‹pifa&;ay:vDpDudk
aemufxyfykHpHwpfrsdK;jzifh vkyfaqmifaeao;
onf? *smrefvlrsdK;tppf[k owfrSwfcH&
aomqHyifeDESifhrsufvkH;jymrdef;ra,mufsm;
rsm;udk aygif;oif;aexdkifapI cav;rsm;rsm;
arG;xkwfapavonf? 1935ckESpfwGif cav;
xkwfvkyfa&;jcHrsm;udk wnfaqmufcJh.? vlrsdK;
oef‹pifa&;pHcsdefrSDonfh rdef;cav;rsm;udk pk&kH;
xm;I/ tufpftufpfwyfom;t&m&Sdt&mcH
rsm;udk oGm;a&muf vnfywfaponf? xdkw&m;
r0ifarG;xkwfvmaom cav;rsm;udk ESpfaygif;
1000-um±Snfrnfh *smrefEdkifiHawmf. ppfonf
awmfrsm;tjzpf -uD;jyif;vmatmif au|;arG;xm;rnfjzpfayonf?

emZDwdk‹. tm&d,HvlrsdK;rsm;rS wdrf;apmif;jcif;t,l


emZDwdk‹onf/ 'g0if0g'cH,lcsuft& tm&d,HvlrsdK;. tqifhjrifhjcif;udk oufao
jy-uonf? 'g0iftaeESifh vlom;rsm;zGH‹jzdK;vmonfESifhtr# OD;aESmufonfvnf; ydkI-uD;
vmonf[k wifjyxm;onf? emZDwdk‹u TtawG;tac:udk tvGeft-uL;vufcHI *smref
vlrsdK;rsm;.tqifhjrifhjcif;udkjy&ef wdkif;xGmjcif;vkyfief;udk pwif-uavonf? emZD
acwf *smreDEdkifiHwGif ae&mwumvrf;auG‹vrf;qkHwdkif;vdkvdkwGif *smrefOD;acgif;onf t
jcm;vlrsdK;rsm;. OD;acgif;xuf ydkI-uD;rm;a-umif;udk jy-uonf? oGm;rsm;/ rsufpdrsm;/
qHyifrsm;ESifh tjcm;udk,fum,t*Fg&yfrsm;udk wdkif;xGmI tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dtwdkif;twm
ESifh udkufnDr+&Sdr&Sdppfaq;-uavonf? *smrefvlrsdK;rsm;twGuf owfrSwfxm;aom t
wdkif;twmpHcsdefrrSDolrsm;udkrl vlom;oef‹pifa&;rlt& owfjzwf&Sif;vif;ypf-uav
onf?
xdkuJhodk‹t&l;xjcif;tm;vkH;wdk‹onf 'g0if0g'.tajccHrlrsm;udk vl‹tzGJ‹tpnf;Y
usifhokH;jcif;a-umifh jzpfcJhonf? tar&duefvlrsdK; ordkif;yg&*ljzpfol rdkufu,f *±dk'ifu
xdktjzpfrSefrsm;udk ola&;om;aom The Nazi and the Nuremberg Code [laompmtkyf
wGif az:xkwfxm;onf?
20&mpktul;ydkif;wGif emZD0g'ESifh qdk&S,f'g0if0g'rSwdk;yGm;vmaomvlrsdK;oef‹pif;a&;tawG;
53
tac:wdk‹onf tH0if*GifusjzpfoGm;ykH&onf[k u|Ekfyfxifygonf?

63
TtcsufESifhywfoufI a*smhpwdef;u &Sif;jyxm;.?
trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'onf tjcm;bmbJjzpfaejzpfae/ aemufqkH;rSmjzifh 'g0if0g'Dwdk‹.
awmfvSefa&;ESifh odyH`enf;qefonfhtcsufrsm;ESifhtjynfhtHudkufjzpfaom xl;jcm;onfh rsdK;&dk;
ZmwdrmefwGiftajccHonfh EdkifiHa&;tzGJ‹tpnf;wnfaqmuf&efyxrOD;qkH;&nf&G,fjcif;om
54
jzpfayonf?
ausmf-um;onfhtDAdkvl;&Sif;0g'D qmtmomupfu [pfwvmESifhywfoufI
atmufygtwdkif; a0zefxm;.?
*smreftm%m&Sifonf tDAdkvl;&Sif;0g'Djzpfonf? olonf *smreDEdkifiH.usifhokH;r+ tm;vkH;udk
55
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh udkufnDatmif owd&Sd&Sd pDpOfcJhayonf?
Darwin: Before and After pmtkyfudka&;om;ol
a&mbwfuvmuf u/ [pfwvm
ESifhywfoufI Todk‹tusOf;csKyfaz:jyxm;.? “==[pfwvmonf tDAdkvl;&Sif;oif-um;
csufrsm;. wkwfaESmifjcif;udk cHae&oljzpfonf? oli,fpOfawmifaus;b0uyif pwif
cJhonf[k xif&.? [pfwvmu tqifhjrifhonfhvlrsdK;rsm;u tqifhedrfhonfhvlrsdK;rsm;

64
udk tjrJwappdk;rdk;tkyfcsKyf&rnf[k ta-umif;jy.?”56 emZD*smreDEdkifiH. EdkifiHa&;t
awG;tac:rl0g'onf [pfwvm. xdktawG;tac:.-oZmatmufwGif ykHpHoGif;vmcJh
jcif;jzpfayonf?
Race and Reich(vlrsdK;a&;ESifh*smreftifyg,m)pmtkyfudka&;ol *sKd;Zuf wDeif
abmifu *smreDEdkifiHudkwnfaqmufonfh EdkifiHa&;tawG;tac: tajccHjzpfay:jcif;ESifh
ywfoufI atmufygtwdkif;az:jyxm;ayonf?
==&kef;uefwdkufcdkufjcif;/ a&G;cs,fjcif;/ tiftm;t-uD;qkH;uqufvuftouf&Sifjcif; ponfh
'g0if.avhvmcsufrsm;onf 19&mpkESpfrS *smrefvlr+a&;tawG;tac:. oefrmaom tzl;
tnGef‹jzpfaeavjyD? ==xdk‹a-umifh ydkrdktiftm;-uD;jcif; rljzifh urBmudktkyfpdk;&efrSm *smref
EdkifiH. &Sd&if;pGJtcGifhta&;jzpfonf[laom rl0g'jzpfay:vmayonf? xdktkyfpdk;r+wGif *smref
tifyg,mESifh tiftm;enf;aomEdkifiHrsm;t-um; qufqHa&;onf “wlESifhaywkH;”ykHpHtwdkif;
57
jzpf.?
“tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:ppfyGJ”wGif emZDacgif;aqmifrsm;teuf tma'ghzf[pfw
vmwpfOD;omr[kwfacs? *sufpwmydkykvdwfOD;pD; [def;&dcsf[if;rfvmu/ “tiftm;t-uD;
qkH;ol.&Sifoefa&;twGuf obm0ed,mrtwdkif;om jzpfay:vmvdrfhrnf”[kqdkcJh.?
trSefrSm emZDacgif;aqmifrsm;tm;vkH;onf xdktarSmif&ufrsm;twGif;rS *smrefodyH`ynm
&Sifrsm;ESifh pufr+vufr+vkyfief;ydkif&Sif-uD;rsm;uJhodk‹yif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh *smrefvlrsdK;
a&;0g'udk opPmcH,l-uolrsm;csnf;jzpf-u.?
[pfwvm. bmoma&;udk rkef;wD;r+
[pfwvmu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk xdkr#cspfjrwfEdk;jcif;. aemufxyfta-umif;
&if;wpfckrSm xdkoDtdk&Donf bmoma&;,kH-unfr+udk wdkufcdkuf&mwGif taumif;qkH;vuf
euftjzpf jrifaoma-umifhjzpf.? bmomt,l0g'rsm;u rdef‹-um;oGefoifaom cspfjcif;
arwWmw&m;/ oem;-uifemjcif;u&k%mw&m;/ rdrdudk,fudk ESdrfhcsI armufrmjcif;r&dS&ef
oGefoifjcif; ponfwdk‹onf emZDwdk‹zefwD;vdkonfh &ufpuf-urf;-uKwfonfh tm&d,efykHpH
twGuf t[ef‹twm;jzpfaeayonf? xdk‹a-umifh/ 1933ckESpfwGif emZDwdk‹u tm%m&
onfESifhwjydKifwnf; *smrefvl‹tzGJ‹tpnf;udk a&S;urdpm>'d@dt,l0g'odk‹ jyefvnfac:
aqmifcJh-ujcif;jzpfonf? a±S;rdpm>'d@dacwfu p-umwHqdyfonf xdkodk‹jyefvnfac:aqmif
jcif;.vuQ%mjzpf.? *smrefEdkifiHtwGif; ae&mwumwdkif; usif;yonfhemZDtxdrf;t
rSwfyGJrSefor#onfvnf; a&S;rdpm>'d@dyGJrsm;twdkif; usif;y-uavonf? Ttcsufuyif
a±S;rdpm>'d@dt,l0g'rSqif;oufvmaom tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf/ emZDtawG;tac:ESifh
tifrweftH0if*Gifusjzpfaeayonf? wpfcsdefu [pfwvmonf c&pf,mefbmomudk
wkH;wdwdyif=
==pepfwuspDpOfxm;aom vdrfvnfr+jzpfw,f? azsmufzsufypf&r,f? EdkifiH
awmftpdk;&rSm vkH;0tm%m&Sd&r,f? usaemfi,fpOfwkef;u bmomt,l0g'udk 'dkif;erdkif;
eJ‹azgufcGJzsufqD;ypfzdk‹vdkw,fvdk‹ pOf;pm;cJhw,f? tJ'DtcsdefupjyD; ajz;ajz;-unfh&Sif;zdk‹
tcsdef&ao;w,fvdk‹owd&vmw,f?== aemufqkH;tqifhuawmh==pdef‹yDwm&Jhukvm;xdkif
rSmxdkifzdk‹bJ? rsufESmxm;qdk;wJh rdef;rtdkawGu ol‹udkrsufESmcsif;qdkifae-ucsdefrSm/ usKyf
wdk‹bufrSmawmh vSyjyD;usef;rmoefpGrf;wJhrdef;cav;rsm;pDwef;ae-ur,f? usKyfwdk‹&Jhvl
rsdK;awGu tJ'Dbmomra&mufvmcif -uD;yGm;csrf;omjyD;aumif;aumif;rGefrGefaexdkifEdkifcJh
-uw,f? bmomt,l0g'udk-unfh&Sif;zdk‹ usKyfrSm tufpftufpfwyfraygif; ajcmufwyfr
awmif &Sdw,f?59 [k ajymcJh.?

65
'JeD,,fvf *wfprefu [pfwvmonftDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ZD0qdkif&m tcsufudk
bmoma&;udkqef‹usifwdkufcdkuf&eftwGuf tb,fha-umifha&G;xkwfcJhonfudk ola&;om;
aom “trsdK;om;qdk&S,fvpf0g'. odyH`qdkif&mtajccH” (The Scientific Origins of
National Socialism) pmtkyfwGif az:jyxm;onf?

66
[pfwvmonf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ZD0qdkif&majymif;vJr+tydkif;udk &dk;&mbmoma&;udkwdkuf
cdkufonfhae&mwGif tokH;jyK&ef a&SŒwef;wifEdkifonfh taumif;qkH;vufeuftjzpfa&G;cs,fcJh
avonf? c&pf,mefomoemonf tDAdkvl;&Sif;oif-um;csufESifh qef‹usifaoma-umifh[k
xyfcgxyfcg±+wfcscJhavonf? [pfwvmtwGuf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf acwfopfodyH`
60
ynmESifh,Ofaus;r+. 0daoovuQ%m jzpfayonf?
trSefrSm 20&mpkESpftwGif; urBmavmuodk‹usa&mufcJhaom ra&rwGufEdkifonfh
'kuQqif;&Jjcif;.tajccHZpfjrpfrSm [pfwvmESifhemZDygwD0ifwdk‹uJhodk‹aom bmomt,l
0g'r&Sdolrsm;. trltusifhrsm;a-umifhyifjzpfayonf? xdkyk*~dKvfwdk‹onf bk&m;ocif
(tv†m[ft&Sifjrwf)wnf&Sdjcif;udk jiif;y,fI vlom;wdk‹onf wd&pm>efrsm;rSqif;ouf
ay:aygufvmonf[k,kH-unfaoma-umifh/ olwdk‹udk,fudk rnfolur# apmifh-unfhppfaq;
aejcif;r&SdbJ olwdk‹vkyfor#jypfr+rsm;udk rnfol‹udkr# tajzay;xkacsaep&mrvdk[k,kH-unf
-uonf? olwdk‹u bk&m;ocifudkr,kH-unfaoma-umifh bk&m;ocifESifh wrvGefb0udk
a-umuf&GHŒae&ef rvdktyf-uojzifh/ olwdk‹.udk,fusifhw&m;ysufjym;r+ESifh &ufpuf-urf;
-uKwfr+wGif twdkif;twmr±Sd-uacs? Ttcsufonf ‚if;wdk‹u vl‹toufaygif; oef;ESifh
csDI oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm owfjzwf-ujcif;jzpfonf? bmom omoemr±Sdaomvl‹
tzGJ‹tpnf;wGif awG‹-uHKcHpm;-u&rnfh 'kuQqif;&JcufcJr+wdk‹twGuf [pfwvmonf Oy
rmwpfckjzpf.? [pfwvmwpfa,mufwnf;r[kwfyg? a&SŒvmrnfhtcef;rsm;wGif 20&m
pkESpfudk aoG;acsmif;pD;jcif;wGif epfjrKyfapcJh-uaom pwmvif/ armf/ yGefyGwf/ z&efudk/
rdkqdkvDeDESifh tjcm;yk*~vfrsm;onfvnf; bmomt,l0g'vkH;0r&Sdolrsm;jzpf-uonf? bm
omt,l0g'uif;rJhjcif;. tdyfrufqdk;-uD;rS oifcef;pm,loifhayonf?
tv†mt&Sifjrwfudk a-umuf&GHŒ&dkaoI uk&ftmefusrf;awmfjrwfuoGefoifonfh
udk,fusifhw&m;twdkif;aexdkifolwdk‹onf/ vl‹tzGJ‹tpnf;odk‹ jidrf;csrf;r+/ om,mr+/ vkHjcHK
r+/ aygrsm;r+ESifh ynmtajrmftjriftvif;udkay;aqmif-uonf? tv†m[ft±Sifjrwf.
omoemtwGif; opPm&Sd&Sdaexdkifolonf urBmay:wGif jidrf;csrf;om,mr+udk b,faomt
cgrS aESmifh,Sufjcif;rjyKacs? xdkodk‹jyKrnfhtpm; oem;-uifemr+&Sd&ef/ cifrifr+&Sd&ef/
opPm*wd&Sd&efESifhtcsif;csif;,dkif;yif;ulnD-u&ef tjrJwef;wdkufwGef;E+d;aqmf-uayonf?

67
68
69
70
-uD;rm;vSonfhysufpD;jcif;udk ,laqmifcJhaom
'g0if0g'D=zufqpf0g'D rdkqdkeDvD
[pfwvmu ol.ay:vDpDrsm;udk 'g0if0g'tokH;jyKI
owfrSwfa&;qGJcJhovdk/ olESifhwpfacwfwnf;jzpfaom r[mrdwf
bifeDwdk rdkqdkvDeDuvnf; 'g0if0g'.tqdkESifhcH,lcsufrsm;udk
tokH;jyKI zufqpf0g'ESifh e,fcsJŒ0g'tajccHwdk‹jzifh tDwvDEdkifiH
udk wnfaqmuf&ef pdkif;jyif;aeavonf?
rdkqdkvDeDonf 'g0if0g'udk a-unufxm;oljzpfI t-urf;
zufjcif;onf ordkif;udk armif;ESifaomtiftm;jzpfjyD; ppfjzpfjcif;
onf awmfvSefa&;udk pwifay;onf[k,kH-unfonf? ol‹twGuf

“t*Fvefu ppfjzpfjcif;udk wGef‹qkwfaejcif;onf jAdwdo#tifyg,m. tDAdkvl;&Sif;t&


ysufpD;,dk,Gif;jcif;tjzpfudk oufaoxlaejcif;omjzpfayonf?”61 [kqdk.?
jyifopftpdk;&.aiGa-u; tultnDjzifh olwnfaxmifaom The People of Italy
(Il Popolo d'Italia) r*~Zif;wGif/ “oH&Sdolonf pm;p&m&Sd.”[ka&;xm;avonf? qdkvdk
&if;rSm Adkuf0zdk‹twGuf ppfwdkufEdkifrnfhtm%m±Sd&rnf[k vltrsm;udk ajymvdkjcif;jzpf.?

71
rdkqdkvDeDonf zufqpf0g'ESifh zufqpfygwD. wHqdyftwGuf ykqdefykHudktokH;jyK
xm;onf? ykqdefonf ppf.oauFwjzpfI/ -urf;-uKwfjcif;/ aojcif;ESifh owfjzwfjcif;
udk az:jyjcif;jzpfonf?
rdkqdkvDeD.tusifhrSm/ EdkifxufpD;eif;usL;ausmfapmfum;jcif;&SdI tjcm;zufqpf0g
'Drsm;enf;wl t-urf;zufvdkjcif;&Sdonf[k 'Jepfruf. pmtkyfwGif az:jyxm;ayonf?
'Jepfruf.pmtkyfwGif rdkqdkvDeD.rajymif;vJaom,kH-unfcsufrSm/ usL;ausmfjcif;ESifh ol
.0rf;wGif;ADZonf t-urf;zufjcif;jzpfonf[k a&;xm;onf?62
tjcm;'g0if0g'D=zufqpf0g'Drsm;uJhodk‹yif rdkqdkvDeD. &ufpufIusL;ausmfzdESdyf
a&;ay:vDpDa-umifh vltajrmuftjrm;owfjzwfcHcJh&onf? tdrfaxmifwuGJwjym;/ tcsdKŒ
vnf;vifa,mufsm;ZeD;om;orD;rsm;towfcH&I txD;wnf;usef&pfjcif;/ tdrf,mrJh
jcif;/ ponfh'kuQrsm;ESifh-uHKawG‹-u&ojzifh/ wdkif;jynfonfvnf; ysufpD;,dk,Gif;oGm;av
awmhonf? tuôseufvlowfwyfzGJ‹udktokH;jyKI t-urf;zufjcif;ESifh zdESdyfjcif;rsm;usifh
okH;.? EdkifiHwGif;Yomr[kwf tjcm;EdkifiHwGifvnf; xdkenf;‚if;usifhokH;avonf? 1935
ckESpfwGif tDoD,dkyD,mEdkifiHudk 0ifa&mufodrf;ydkufcJh&m 1941ckESpfwGif vlaygif;
15000udk&Sif;ypfvdkufavonf? tDoD,dkyD,m;EdkifiHudk odrf;ydkufjcif;ESifhywfoufI
'g0if0g'. vlrsdK;cGJjcm;a&;tjrifudktokH;jyK&ef raES;auG;acs? rdkqdkvDeD.tajymt&/
tDoD,dkyD,m;EdkifiHom;rsm;onf vlrJrsm;jzpfojzifh tqifhedrfhaomvlrsdK;jzpfonf[kqdk
.? xdk‹a-umifh olwdk‹xuftqifhjrifhaom tDwmvDvlrsdK;rsm;vma&muftkyfcsKyfjcif;onf
olwdk‹twGuf *k%f,lp&myifjzpfonf[kqdk.?

1911ckESpf vpfAsm;EdkifiHudk 0ifa&mufwdkufcdkufodrf;ydkufonfrSpwifI rGwfp


vifrfwdk‹udk zdESdyfav&m/ rGwfpvifrfrsm;udkom&nf&G,fI aemufxyftiftm;jznfhum
wdkufcdkufavonf? xdkodrf;ydkufwdkufcdkufjcif;onf 1947ckESpf azaz:0g&Dv 10&ufae‹
Y rdkqdkvDeDaoqkH;oGm;ojzifh ppfajyjidrf;a&;pmcsKyfcsKyfqdkI &yfwef‹oGm;avonf? xdk
umvtwGif; rGwfpvifrfOD;a&aygif; 1oef;5odef;&S[D'fjzpfcJhI odef;aygif;rsm;pGm'%f&m
&&SdcJhavonf?

72
&ufpuf-urf;-uKwfI zdESdyfcsKyfcs,fjcif;jzifh ordkif;wGifavaom rdkqdkvDeDonf/
atmufygrdef‹cGef;twdkif; axmufcHtm;ay;I vufawG‹usifhokH;cJhavonf?
zufqpf0g'qdkwm vGwfajrmufa&;twGufr[kwfawmhbl;? &ufpufjcif;jzpfw,f? EdkifiH
awmf&Jh&efolab;rS umuG,fzdk‹r[kwfawmhbl;? yk*~vdutusdK;tjrwfrsm;udk umuG,fjcif;
63
jzpfw,f?

[pfwvmESifhrdkqdkvDeDwdk‹.jyKrlcsufrsm;udk -unhfjcif;jzifh/ zufqpf0g'wGif tif


tm;-uD;olESifh&ufpufolu rSefuefonfhtjyif tqifhjrifh.? T0g'wGif atmifjrifjcif;
ESifhzGH‹jzdK;r+u -urf;wrf;./ &ufpuf./ jyif;xef./ ppfvnf;jzpf&.? ‚if;wdk‹tm;vkH;
onf/ 'g0ifwifjyxm;aom “tiftm;-uD;ol&Sif/ tm;enf;olao”[laomtqdka-umifh vl‹
toufaygif;oef;ESifhcsDI aoa-uysufpD;cJh&jcif;jzpf.?

73
zufqpf0g'D z&efudkESifh pydefEdkifiHwGif
zdESdyfcJhjcif;
20&mpkESpfudk aoG;tdkifaponfhaemufxyf zdESdyfpdk;rdk;onfhzufqpf0g'DwpfOD;rSm
z&efudkjzpf.? olonf 'g0if0g'Dzufqpfrsm;jzpfaom [pfwvmESifh rdkqdkvDeDwdk‹.
tultnDjzifh pydefEdkifiHwGif "Falange" v+yf&Sm;r+udkpnf;&kH;I pydefEdkifiHom;rsm;tay:-uD;
us,faom'kuQESifhzdESdyfr+udk aqmifusOf;ay;cJhonf? z&efudku ol.wdkif;oljynfom;rsm;
udk ppfwGif;odk‹ qGJoGif;cJhI/ nDtpfudktcsif;csif;/ om;ESifhtzwdk‹udk wdkufcdkufapcJhonf?
pydefEdkifiH. jynfwGif;ppf
twGif; ae‹pOfr'&pfjrdKŒwGif vl
250/ bmpDvdkemwGif 150ESifh pD
AD;vfwGif 80 owfjzwfcH&.? t
csKdŒolwdk‹udk OD;acgif;Y oHr+d&dkuf
ESufoGif;jcif;jzifh owfjzwf-u
onf? Oyrm/ r'&pfjrKdŒ.ajrmuf
buft&yf&Sd aus;&Gmwpf&GmwGif
z&efudktm; rJrxnfhaoma-umifh
&Gmom; 31udk zrf;ac:oGm;I 13
a,mufudk avmf&Dum;ay:wifoGm;
jyD; vrf;ab;wGif owfxm;cJh-uonf? xdkzufqpfwdk‹onf pDAD;vfjrdKŒ-uD;teD;&Sd vlOD;a&
11000±Sdaom jrdKŒi,fodk‹0ifI vlaygif;300udk owfjzwfcJh-uonf? xdkuJhodk‹jynfwGif;
ppfquf vufjzpfcJh&m/ vlaygif; &Spfodef; avmuf aoa-ucJhI/ z&efudk.trdef‹jzifh vl

74
aygif; ESpfodef;udk owfjzwfcJh-uonf? vlaygif;oef;ESifhcsDI '%f&m&ol& 'kuQdwjzpfol
jzpfESifh 'kuQa&mufusef&pfcJhavonf?

z&efudku [pfwvmudk vufeufprf;oyf&eftwGuf


jrdKŒi,fwpfjrdKŒvkH;&Sdvltm;vkH;udk ay;tyfvdkuf.
zufqpf0g'D z&efudktm; trsm;qkH;axmufyHhtm;ay;olwdk‹rSm [pfwvmESifh rdkqdk
vDeDjzpfonf? z&efudkuvnf; ol.r[mrdwfrsm;udk wHk‹jyefr+aumif;aumif;ay;cJh.?
ordkif;wGif t&ufpufqkH;pmcsKyfudk csKyfqdkcJhonf? *gedumtrnf&SdjrdKŒi,fwpfjrdKŒudk emZD
wdk‹tm; aus;Zl;qyfonfhtaeESifh olwdk‹.vufeufprf;oyf&ef ay;tyfvdkufavonf?
1937ckESpf arv 5&ufae‹eHeufwGif *gedumjrdKŒi,fav;rS jrdKŒoljrdKŒom;rsm;onf -uD;rm;
aom emZDwdk‹.AkH;usJav,Ofrsm; AkH;-uD;rsm;usJcsonfhaorif;udkawG‹qkH&ef Edk;vm-uav
onf? xdkjrdKŒi,fuav;udk z&efudku emZDrsm;. AkH;usJav,Ofprf;oyfr+twGuf paw;vdkuf
64
jcif;jzpfonf?
TtjzpftysufrSm vl;om;rsm;udk "gwfcGJcef;prf;oyfcsufokH;wd&pm>efrsm;tjzpf
,lqaom tawG;tac:a-umifh jzpfay:vmonfhtcsufwpfcsuf jzpfayonf? TtawG;
tac:onf/ olwdk‹.ppfvufeufprf;oyfjcif;a-umifh axmifaygif;ajrmufjrm;pGmaom vl
wdk‹udk rpGrf;roefjzpfusef&pfapjcif;/ '%f&m&apjcif;ESifh tjcm;ESdyfpufjcif; enf;rsdK;pkHudk
jyKusifhap&ef ykHpHtrsdK;rsdK; ta&trsdK;rsdK;jcHKI usefaeao;onf? vlom;rsm;udk wd&pm>ef
rsdK;pkwpfrsdK;omjzpfonf/ ppfjzpfjcif;onf zGH‹jzdK;wdk;wufr+twGuf wpfckwnf;aom enf;
vrf;jzpfonf[kjrifaom 'g0if0g'tawG;tac:ESifhtvm;wlzdESdyfr+rsm; qufvufouf
qdk;&Snfaeao;oI Ttajctae Ttjzpftysufrsm;onf qufvuf&SdaeOD;rnfom
jzpf.?

75
yxrESifh 'kwd,urBmppf -udKwifjyifqifr+wGif
'g0if0g'.yg0ifywfoufr+
jAdwdo#vlrsdK;ordkif;ygarmuQ *sdrf;pf *sdK;vf u ol. Europe Since 1870 [laom
pmtkyfwGif/ yxrurBmppfjzpfapjcif;. t*Fg&yfta-umif;&if;onf/ xdkacwfrS Oa&my
wdkuf EdkifiHacgif;aqmifrsm;u 'g0if0g'udk ,kH-unfjcif;a-umifhjzpfonf[k a&;om;xm;
.?

76
19&mpkESpfukefydkif;wGif e,fcsJ‹0g'tawG;tac:tay:wGif 'g0if0g'u rnfodk‹-oZmouf
a&mufcJhonfudk awG‹-ujyD;jzpfonf? odk‹aomfvnf;/ touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf

&onf [lonfhtawG;tac:ESifh tiftm;-uD;olu qufvuf&SifoefEdkifjcif; [laomtawG;t


ac:wdk‹udk Oa&mywdkuf&Sd acgif;aqmifrsm;u yxrurBmppfrwdkifrD rnfodk‹rnfykHaumuf,l
tokH;jyK-uonfhtcsufudk oabmayguf&efvnf; ta&;-uD;ayonf? Oyrm/ -op-wD;,m=
[efa*&DwyfAdkvfcsKyf z&ef‹Zf ab&Gef uGef&m'fAGef [dkZifa'ghzf u ol.b0rSwfwrf;wGif
atmufygtwdkif;a&;om;xm;ayonf?=

77
“y&[dwomoemrsm;/ udk,fusifhw&m;oGefoifcsufrsm;ESifh tawG;tac:tbd"rRm-o0g'rsm;
onf/ vlom;wdk‹. touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf&jcif;udk tm;aysmhapaomfvnf;/
urBmavmurS vkH;0azsmufzsufypfEdkifjcif;r&Sday?===?xdk‹a-umifh T-uD;us,faomurBmppf
jzpfa&;rl0g'onf EdkifiHawmftpdk;&ESifh vlxktwGif;rSaeI obm0tavsmufjzpfay:vm&
onfh rkefwdkif;-uD;yrm wGef;tm;rsm;tjzpf ay:xGufvmayonf?”
TuJhodk‹aom tawG;tac:tajccHrsm;udk awG‹jrifod&Sd&ojzifh/ -op-wD,m;=[efa*&D eef;udk
qufvufxdef;xm;&eftwGuf -udKwifumuG,fonfhppfudk pwifwdkufcdkuf&efvdktyfa-umif;
uGef&m'f.jyif;jyif;xefxefwdkufwGef;csufudk aumif;pGmem;vnfoabmaygufEdkifayonf?
Ttjrifrsm;onf ppfbufqdkif&mbufodk‹ra&mufatmif uef‹owfxm;jcif;r&Sda-umif;udk
vnf; awG‹jrifcJh-uavjyD? Oyrm ruf 0Jbfbmu tjynfjynfqdkif&m touf&Sifa&;twGuf
&kef;uefwdkufcdkuf&jcif;twGuf pdk;&drfruif;jzpfayonf? 1914ckESpfwGif/ *smrefcsmefqvm
(orw)oD,dkabmvf'f AGef bufrmef;=[dk;vf0J*f. twGif;a&;twGif;0efu/ “vlwdk‹.-um;
qufqHa&;wGif rqkH;Edkifaom rkef;wD;jcif;onf twGif;pdwfY obm0rlt& &SdaejyD;om;jzpf
.? u|Efkyfwdk‹ ae&mwumwdkif; awG‹jrifae&onfh t-urf;zufr+wdk‹onf vlom;wdk‹.
azgufjyefjcif;r[kwfay? odk‹aomfvnf; ‚if;onf urBmavmu-uD;. tESpfom&jzpfI t
65
ouf&Sifjcif;rSpwifay:aygufvmjcif;jzpfayonf?”
yxrurBmppfrS AdkvfcsKyfvnf;jzpf *smrefqdk&S,f'g0if0g'Dvnf;jzpfol z&uf'&pf
AGef bmef[m'Donfvnf; acgif;aqmifwpfOD;jzpf.? “ppf”onf obm0ZD0ed,mrt&
vdktyfcsufwpfckjzpfonf? obm0wGifyg0ifaomt&mtm;vkH;. &kef;uef v+yf&Sm;r+jzpf
onf? obm0ZD0ed,mr. w&m;aomqkH;jzwfcsufudkay;.? xdk qkH;jzwfcsufrsm;onf
vnf; t&m&m.obm0ay:rSm rlwnfaoma-umifhjzpf./ [ka-unmcJhonf?66
u|Ekfyfwdk‹odcJh-ujyD;onfhtwdkif;/ yxrurBmppfonf Oa&myom;tawG;tac:
±Sifrsm;/ AdkvfcsKyfrsm;ESifh wdkif;jynfacgif;aqmifrsm;u/ ppfwdkufjcif;/ aoG;acsmif;pD;jcif;/
ESifh'kuQa&mufapjcif;wdk‹onf “zGH‹jzdK;r+”wpfrsdK;jzpfI rvGJra&SmifEdkifaom obm0w&m;

78
jzpfonf[k jrif-uaoma-umifh ay:aygufvmcJhjcif;jzpfonf? acwfwpfacwfvkH;&Sdvlxk
tm;vkH;udk ysufpD;,dk,Gif;jcif;odk‹qGJac:cJhonfh vkH;0rSm;,Gif;aomtawG;tac:onf 'g0if
. “touf&Sifa&;twGuf &kef;uefwdkufcdkuf&jcif;”ESifh ”vufa&G;pOfvlrsdK;rsm;” cH,l
csufuvGJI tjcm;r[kwfacs? bmef[m'Du Tpum;vkH;rsm;udk ajymxkwfjyD;aemuf
ESpfESpft-umwGif ZD0qdkif&mzGH‹jzdK;r+twGuf(!) yxrurBmppf-uD; pwifavonf? vl 8
oef;ausmfaoqkH;I jrdKŒ-uD;aygif; &mESifhcsDI ysufpD;cJhonf? vloef;aygif;ajrmufjrm;
pGmwdk‹onfvnf; roefrpGrf; ajc-udK;vuf-udK;/ tdrfrJh,mrJh tvkyfvufrJhusef&pfcJh-u
onf? aemif 21ESpft-umwGif emZDwdk‹YtajccHIjzpfyGm;aom 'kwd,urBmppf-uD;wGif
vloef;aygif; 50ausmfaoqkH;jcif;onfvnf; 'g0if0g'a-umifh jzpf.?
[pfwvmu ol.ppfay:vDpDESifh vlrsdK;jzKwfowfjzwfa&;ay:vDpDrsm;udk r-umc
% 'g0if0g'ESifhqufpyfajymqdkcJh.? ppfjzpfjcif;onf tiftm;aysmhnHhaomvlrsdK;rsm;udk
azsmufzsuf&Sif;vif;jcif;omr[kwf/ ocifrsdK;twGif;&Sd tm;enf;csdeJ‹olrsm;udkyg &Sif;vif;
jcif;jzpfonf[k jrifavonf? emZDwdk‹u ppfjzpfjcif;udk Tta-umif;a-umifh -obmay;cJh
-uonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ olwdk‹. rlrrSefazgufjyefaomtawG;tac:t& ppfjzpf
jcif;onf vlrsdK;wpfrsdK;wdk;wufzGH‹jzdK;&ef vkdtyfaomtqifhjzpfayonf?
tDAdkvl;&Sif;0g'D attD 0d*f*rfu 1922ckESpfwGifxkwfa0onfh ol.pmtkyfwGif/
“ppfjzpfjcif;onf vlwdk‹twGufzGH‹jzdK;r+jzpfonf”[laom [pfwvm.,kH-unfcsufESifh
ywfoufI a&;om;xm;onf?
==wpfcsdefwkef;u vlom;onf vlESifhqifwlaom0rf;uJGnDtpfudkarsmuf0H.OD;aESmufxuf ydk
I -uD;aomOD;aESmufr&SdcJhacs? odk‹aomfvnf;/ xkd;-udwfuefausmufjcif;/ udkufjcif;/ wdkuf
cdkufjcif;===ponfjzifh Om%ftrsdK;rsdK;okH;jyD; ol.&efoludktEdkif&cJh.? ol‹avmufOm%frrSD
onfhtaumifu towfcHcJh&onf? xdk‹a-umifh vlom;.OD;aESmufrSm ydkrdk-uD;xGm;vmjcif;/
67
tajrmftjrifpOf;pm;Om%fydkrdkI±Sifoefwdk;wufvmjcif; jzpfvmavonf?===
[pfwvmonf 0d*f*rfuJhodk‹aom tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹. axmufcHtm;ay;r+udk&,l
I/ toufquf&Sifvdkolwdk‹twGuf ppfjzpfjcif;onf rjyKrae&aomwm0efwpfckjzpfonf
[k jrif.? Ttcsufudk ol. Mein Kampf pmtkyfwGif bGif;bGif;yifaz:jyxm;onf?
obm0tav#muf urBm-uD;wpfckvkH;onf/ tiftm;-uD;olESifhcsdeJ‹olwdk‹t-um; tiftm;jydKif
qdkif-uonfh ,ifjyifjzpfI/ tiftm;-uD;olonf tpOftjrJ tiftm;csdeJ‹oludk tEdkif&pjrJjzpf
.? tu,fI TuJhodk‹rjzpfygu urBm-uD;w0Srf;vkH;onf ykwfodk;ysufpD;jcif;ESifhom jynfh
eufaevdrfhrnf? toufqufvufI &Sifaevdkolonf wdkufcdkuf&rnf? &kef;uefwdkufcdkuf
jcif;onf obm0.xm0&jzpfaomed,mrjzpfonfh TurBmwGif qufvuftouf&SifcGifh
r&Sday? Ttqdkudk qef‹usifaomtawG;onf obm0w&m;udk “apmfum;jcif;”omv#if
jzpf.? 0rf;enf;a-uuGJjcif;/ 'kuQa&mufjcif;ESifha&m*gzdpD;jcif;wdk‹onf urB-uD;.ta-umif;
68
udk jyefvSefajymjyaejcif;jzpf.?

'g0if0g'Dwdk‹.tqdkt&/ touf&Sifa&;ppfwGifwdkufcdkufjyD;onfhaemuf tiftm;


-uD;olu qufvuftouf&SifI rsdK;pkrsm;zGH‹jzdK;wdk;wufvmonf? vl‹tzGJ‹tpnf;twGuf
vnf; Ttcsufudk cH,l-uonf? xdk‹a-umifh ppfjzpfjcif;udk vlom;avmu-uD; zGH‹jzdK;wdk;
wufjcif;twGuf vdktyfcsuftjzpf pwifajrmfjrif-uayonf? Oyrm/ [pfwvmu
olwdk‹twGif;rS csdŒeJ‹olrsm;udk ppfjzpfjcif;jzifh &Sif;vif;ypfjcif;udk *smreDEdkifiH. -uD;us,f
cef;em;r+tjzpf owfrSwfcJhonf? *smrefvlrsdK;rsm;twGuf ppfjzpfjcif;onf tqef;r[kwf

79
80
aomfvnf;/ T“odyH`enf;us”w&m;0ifapjcif;onf olwdk‹. ppfvdkvm;aomay:vDpDudk
axmufcHtm;ay;aom tiftm;-uD;wpfckjzpfcJh.?
tjcm;wpfae&mwGif/ [pfwvmu “ppfjzpfjcif;omr&SdcJhygu vlom;avmu
onfvnf; ,ae‹uJhodk‹wnf&Sdaernfr[kwfay?”[k tcdkiftrmtqdkjyKxm;.?69
ppfjzpfjcif;ESifhywfoufI a[uJvfu/ a&S;*&dvlrsdK;wdk‹.acwf&Sd pygwefac: jrdKŒ
EdkifiHawmf (aejynfawmf)-uD;rS &ufpufaomenf;vrf;rsm;udk tokH;jyKoifhonf[k wifjy
cJhonf? “vkH;0usef;rmoefpGrf;aomcav;rsm;uvGJI usefcav;rsm;tm;vkH;udk owf
jzwfvdkufjcif;jzifh/ pygwefwdk‹onf tpOfwpdkuf tiftm;awmifhwif;olrsm;jzpfcJh-u
onf?”70 [k wifjycJh.?
*smreDEdkifiHomr[kwfbJ Oa&mywcGifvkH;wGif/ ppfjzpfjcif;onf vlOD;a&wdk;yGm;
jcif;udk “xdef;uGyfonfh r&Sdrjzpfaomtcsuf”jzpfonf[k jrifcJh-u.? *smreDvlrsdK; vlr+
a&;'g0if0g'D z&uf'&pf AGef bmef[m'Du/ “tqifhedrfhjyD;qkwf,kwfaeonfh vlrsdK;rsm;udk
ydkrdkusef;rmoefpGrf;jyD; EkysdKaeolawG rsm;jym;I -uG,f0csrf;omvm-uatmif enf;vrf;&Sm
oifhygonf? xdk‹a-umifh ppfjzpfjcif;udk zefwD;jcif;onf a&G;cs,fjcif;udkjzpfay:apaom
a-umifh/ ZD0ed,mrw&m;t& vdktyfjcif;jzpfayonf?71
u|Efkyfwdk‹,QKtcsdeftxdodcJh&or#wGif/ [pfwvmESifhol‹udkaxmufcHtm;ay;-u
aomemZDtawG;tac:&Sifrsm;u ppfjzpfjcif;onf 'g0if0g'tawG;tac:twdkif;vdktyf
aomaqmif&Gufcsufjzpfonf[k rSwf,l-uonf? T,kH-unfcsufudk vufawG‹usifhokH;
jcif;a-umifh olwdk‹.vlxkESifh tjcm;urBmhvlxkxHodk‹ 'kuQqif;&Jjcif;ab;trsdK;rsdK;udk ouf
a&mufapcJh-uonf? Ttjrif±+axmifht& 'kwd,urBmppfwGif awG‹-uKHcHpm;-u&aom 'k
uQqif;&Jjcif;aygif;pkHtwGuf csm;vfpf'g0ifonf t"dutjypfruif;wm0ef&Sdolwpf
a,mufjzpfonf[k qdkjcif;onf vkH;0rSefuefaomtcsufjzpfayonf?
ygarmuQa'gufwm *s,f&Dbm*frJef;u 'g0if0g'a-umifh 'kwd,urBmppfwGif jzpfcJh
aom xdcdkufepfemr+rsm;udk xkwfaz:jyoxm;onf?
'g0if0g'tawG;tac:rsm;onf *smrefvlrsdK;wdk‹. tawG;tac:ESifhvufawG‹usifhokH;r+rsm;wGif
-uD;us,fxda&mufonfh-oZmoufa&mufr+&Sda-umif; oufaoom"uxif&Sm;aeayonf?
==trSefrSm toufaygif; oef;40ausmfqkH;±+H;cJhI a':vmoef;aygif;6odef;ausmfukefusonfh
'kwd, urBmppftwGuf -uD;us,fxda&mufonfh -oZmoufa&mufr+&SdcJhonf[k qdk&ayrnf?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DrSefuefonf[k tcdkiftrm,kH-unfonfh[pfwvmu ol‹udk,fol acwfopf
urBmhu,fwif&Sif-uD;jzpfonf[k rSwf,lavonf? ==tqifhjrifhaom vlrsdK;udkarG;jrLxkwf
vkyfjcif;jzifh urBmuol‹tm; vlom;tDAdkvl;&Sif;udk ydkrdkjrifhrm;aomtqifhodk‹ jr‡ifhwifay;ol
72
tjzpf jrif-uvdrfhrnf[k ,kH-unfavonf?
trSefrSm 'g0ifu ol.oDtdk&Dudk rwifjyrD/ urBmay:wGif ,Qifu ra&rwGufEdkif
aom ppfrsm;jzpfcJhbl;avjyD? odk‹aomfvnf; ToDtdk&D.oufa&mufr+a-umifh ppfjzpfjcif;
onf yxrOD;qkH; odyH`enf;usus w&m;onf[k rSm;,Gif;pGm vufcH-uayonf? 'g0if.
ppfESifhywfoufI raumif;aomyg0ifr+ESifhywfoufI rufpf aemfa'gifu ppf.tawG;t
ac:ESifhudk,fusifhw&m; (The Philosophy and Morals of War) [laomaqmif;yg;wGif
jyqdkxm;&m/ tar&duefEdkifiHwGif [dk;av;wausmfjzpfoGm;bl;onf?
ppfjzpfjcif;ESifhywfoufI t-uD;us,fqkH; -oZm&SdolESifhaxmufcHr+ay;olonf 'g0ifjzpf.?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk a-unmjyXmef;vdkufonfhae‹rSpI/ olwdk‹.obm0ADZqdk;oGrf;r+udk

81
'g0if.emrnfjzifh zkH;tkyfuG,f0Sufxm;I olwdk‹.toJESvkH;wGif udef;atmif;aeonfh aoG;
73
qmaom yifudkp&dkufudk aemufqkH;odyH`a0g[m&okH;I a-unm-uawmhonf?
wurBmvkH; ae&mwumppfjzpfjcif;

19&mpkESpfwGifjzpfaomppf-uD;onf 'g0if/ rmufP ESifh z&l'fwdk‹uzefwD;cJh


onfhppfjzpfovdk/ 20&mpkESpfwGifjzpfonfh urBmay:wGif aoG;xGufoH,kdtrsm;qkH;jzpf
onfh ppf-uD;rsm;onfvnf;/ -uHK-udKufIrawmfwqjzpfcJhjcif;r[kwfacs? 'g0if0g'u
aemufqkH;ppfjzpfjcif;jzifhtqkH;owfrnfh odyH`enf;usonf[lonfh oDtdk&DudkpDpOfjyifqif
cJhonf? ppfjzpfjcif;onf vlom;wdk‹.wdk;wufzGH‹jzdK;r+wpfckjzpfI rvGJra&Smifomaom
udpPjzpfonf[k ,kH-unf-uonfh ol.aemufvdkufrsm;uvnf; ppf-uD;ESpfckpvkH;wGif vl
aygif;oef;aygif; 60ausmf owfjzwfcJh-u.?

82
83
84
85
86
87
88
vdkifab;&D,m;
jynfwGif;yËdyuQwGif r-umc%awG‹&aom jrifuGif;?

eDtdkemZDrsm;
zufqpf0g'acgif;aqmifrsm;jzpfonfh [pfwvmESifh rdkqdkvDeDwdk‹tjyif emZDygwD
tzGJ‹tpnf;ESifhqufpyfaom (tufpfat/ tufpftufpf/ *sufpwmydk)ponfwdk‹ odk‹r[kwf
rdkqdkvDeD. “tuôseuf”wdk‹onf/ twdwfumvrSm usef&pfcJhjyD[kxif&.? odk‹aomf
vnf; olwdk‹.tawG;tac:udk vdkufemusifhokH;onfh eDtdkemZDtzGJ‹u v+yf&Sm;vsuf&Sdae
ao;onf? r-umcifESpfrsm;wGif/ Oa&myEdkifiHtajrmuftjrm;wGif vlrsdK;a&;ESifh zufqpf
v+yf&Sm;r+rsm; jyefvnftouf0ifvm.? *smreDEdkifiHrS eDtdkemZDv+yf&Sm;r+onf a&SŒwef;
wGif yg0ifaeayonf?

89
eDtdkemZDrsm;wGif tvkyfvufrJhawavusydk;vlrdkufrsm;/ rl;,pfaq;0g;pGJolrsm;/
aoG;qmonfhvlrdkufrsdK;pkHESifh zufqpf0g'pdwfaepdwfxm;ESifht*Fg&yfrsm;jzifhjynfhpkHolrsm;
yg0if-u.? owif;aqmif;yg;wpfckwGif xdkeDtdkemZDvlrdkufrsm;onf rnfr#aoG;qm-uI
t-urf;zufvdk-uonfhta-umif;udk a&;om;xm;.?
zufqpftdkvHyD,mtkyfpktzGJ‹0ifwdk‹.wefzdk;tm;vkH;udk aoG;/ *k%f-uufoa&ESifh t&l;trl;t
,loefjcif;(blood, honour, and fanaticism) [lonfh pum;okH;vkH;jzifhjcKHikHaz:jyEdkif
ayonf? ,ae‹tcsdefwGif tzGJ‹0ifaygif; 35000&SdaeavjyD? x-uGvdkonfhqEN vGefvGefuJ
74
uJjzpfae-uonfudk olwdk‹.rsufvkH;wGiftwdkif;om;ay:vGifaeayonf?
eDtdkemZDwdk‹onf olwdk‹.“-uD;us,faomacgif;aqmif-uD;”rsm;uJhodk‹ 'g0if0g'o
abmw&m;.-oZmatmufwGifa&mufae-uonf? emZDESifhvlrsdK;cGJjcm;a&;0g'jzef‹r+twGuf
zGifhxm;aom tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif 'g0if.pum;rsm;ESifh 'g0ifudkcsD;-uL;onfh
pum;rsm;awG‹Edkifayonf? 'g0if.pum;rsm;onf olwdk‹.v+yf&Sm;r+ESifh tawG;tac:
rsm;udk axmufcHtm;ay;aejcif;a-umifhjzpfonf? olwdk‹.tifwmeufpmrsufESmrsm;wGif
'g0if0g'udk a&SŒwef;wifaz:jyxm;jyD;/ ‚if;oDtdk&Dudk rSefuefa-umif;oufaoomou"
&SmazGae&efrvdktyfbJ trSefw&m;tjzpfvufcH-u&efvdktyfonf[k qdkxm;onf?
eDtdkemZDwdk‹.0ifa&mufwdkufcdkufjcif;ESifh owfjzwfjcif;wdk‹onf tifrwef&uf
puf-urf;-uKwfayonf? eDtdkemZDwdk‹onf vlwdk‹udk t&SifvwfvwfrD;±+dŒowfjcif;/ vl
awGudk ajcmufvef‹jcif;/ cav;i,frsm;udk n‡if;yef;ESdyfpufjcif;/ ponfwdk‹udk tvGef

90
oabmust&omawG‹-uonf? olwdk‹.t"duypfrSwfrsm;onfvnf; wl&uDvlrsdK;rsm;
jzpf-uonf? olwdk‹.tifwmeufpmrsufESmwdkif;wGif wl&uDvlrsdK;rsm;udk rkef;wD;jcif; t
a-umif; a&;om;xm;-uonf? xdkrkef;wD;csufudk vufawG‹vnf;az:jyxm;ayonf?
atmufygpma-umif;rsm;onf eDtdkemZDwdk‹. tifwmeufrS ul;,laz:jyjcif;jzpfygonf?
Oyrm/ ,ae‹u|EkfyfwGiftm%m&Sdygu/ wl&uDvlrsdK;trsm;pkudk "gwfaiG‹cef;wGif xnfhowf
75
onfudk awG‹vdkygonf?
Twpfcg eDtdkemZDwdk‹u wl&uDvlrsdK;rsm;udk &efrljcif;onfvnf; csm;vfpf'g0ifudk
tajccHjcif;jzpfayonf? eDtdkemZDwdk‹u olwdk‹wl&uDvlrsdK;rsm;udk rkef;wD;&jcif;ta-umif;
ESifhywfoufI 'g0if.rSm;,Gif;IOm%fwdrfaomwifjycsufrsm;rS aumufE+wfcsufrsm;jzifh
odyH`enf;usonf[k &Sif;jy-uonf? Ttcef;. aemufqkH;pmrsufESmwGif eDtdkemZDtif
wmeufrsm;wGif 'g0iftm;csD;-uL;xm;ykHESifh wl&uDEdkifiHESifhywfoufI olwdk‹ajymqdkvdk
onfhtcsufrsm;udk jyxm;ygonf?
vGefcJhonfhr-umao;rDtcsdefwGif wl&uDvlrsdK;rsm;udkqef‹usifonfh t-urf;zufr+
rsm;jym;vmonfudk awG‹&.? 2000ckESpf -o*kwfv 12&ufae‹xkwf wl&uDbmom
qbmae‹pOf owif;pmwGif 2000ckESpfaEG&moDtwGif; eDtdkemZDwdk‹. wdkufcdkufr+rsm;udk
pm&if;jyKpkwifjyxm;.?
= ZGefvwGif wl&if*sifjynfe,f *sD&mjrdKŒ&Sd tvf&[frefwl&uDAvD. jywif;aygufrSefrsm;udk
cJESifhaygufI zsufqD;onf?
= bm'if0lwifbm*fjynfe,f tDyif*sifjrdKŒi,frS wl&uDAvDwGif rdkvdkawmhaumufaw;ESpfvkH;
ypfxnfhonf?
= yifeDbm*fjrdKŒ Owmqif&yfuGufrS tpdrf;a&mifAvDodk‹ rdkvdkawmhaumufaw; wpfvkH;ypf
xnhfonf?
= rDrif*sifjrdKŒ&Sd wl&uDrsm;aexdkifonfh tdrfwpfvkH;udk rD;±+dŒypfonf?
= bdkacsmhwGif wl&uDvBuf&nfqdkifESifh avbmEGefom;rsm;aexdkifonfh wdkufudk rD;±+dŒojzifh vl
14OD;'%f&m&I wpfOD;rSmjyif;xefaom'%f&m&&Sd.?
= *smreDEdkifiH ta&SŒydkif;&Sd cJsrfepfZfjrdKŒwGif tD&mufvlrsdK; touf7v&Sd cav;i,fudk ajray:
odk‹aygufcsvdkufojzifh cav;i,f.rsufESmonf aumifu&pf-urf;jyifESifh&dkufrd&mwGif
'%f&mjyif;xefpGm&&SdoGm;.?
r-umao;rDu xdk‹xuf,kwfywfaomtjyKtrlrsm;&Sdao;onf? 'g0if. wl&uD
vlrsdK;rsm;tay:rkef;wD;&efvdkr+udk olwdk‹.a±SŒaqmifvrf;jytjzpf,lI/ 1992ckESpf Edk0if
bmvwGif rdkvfjrdKŒwGif wl&uDvlrsdK;rsm;tm; 0ifa&mufwdkufcdkuf-uonf? aemif 1993ck
ESpfwGif eDtdkemZDwdk‹u qdkvif*sifjrdKŒY wl&uDvlrsdK;wdk‹udk rD;±+dŒowfjzwf-uonf?77
owif;pmrsm;uvnf; “Twdkufcdkufr+onf emZDacwfaemufydkif;wGif tjyif;xefqkH;aom
pkaygif;pnf;&kH;wdkufcdkufjcif;jzpfonf?”[k a&;om;-uayonf? aemifESpfrsm;wGifvnf;
Todk‹aomwdkufcdkufr+ qufvufI jzpfyGm;avonf? wl&uDvlrsdK;wdk‹.tdrfrsm;udk rD;
wif±+dŒjcif;/ wl&uDvlrsdK;rsm;udk &dkufESufojzifh '%f&m&&Sd-ujcif;rsm;jzpfyGm;onf? *smreD
EdkifiHrSmuJhodk‹ a[mfvefEdkifiHwGifvnf; xdkenf;ESifESifjzpfyGm;onf? wl&uDvlrsdK;rsm;udk
&nf&G,fI wdkufcdkufaom tjzpftysufwpfckwGif rdef;rwpfa,mufESifh cav;ig;a,muf
towfcH&.? wef;pDItokbydk‹&mY yg0ifolrsm;onf q0yfwDum(p-umwHqdyf)ygaom
pmrsm;jzifh jcdrf;ajcmufjcif;cH-u&onf?

91
wl&uDvlrsdK;rsm;udk wdkufcdkufonfh Ttjzpftysufrsm;rSm tcsdKŒomv#ifjzpfyg
onf? [pfwvmuJhodk‹aom zufqpf0g'DESifh 'g0ifwdk‹.tarGcHrsm; owfjzwfonfh&mZ
0wfr+rsm;onf qufvufI &Sdaeayonf? TuJhodk‹aom vlrqefonfhwdkufcdkufr+rsm;udk
Oya't&ta&;,ljcif;wpfrsdK;wnf;jzifhom ukefqkH;Edkifrnfr[kwfyg? aocsmaomenf;
rSm Oya't&ta&;,lonfhtjyif tawG;tac:t&wdkufppf qifjcif;vnf; yg0if&efvdk
tyfayonf? 'g0if.tawG;tac:udk odyH`ynmavmurS jzKwfcsEdkifjcif;r&Sdor#umv
ywfvkH; vlrsdK;cGJjcm;a&;onf obm0ed,mrwpfckjzpfonf[k ,kH-uolwdk‹. a'goxGuf
zG,f&m jyKrlcsufrsm;onfvnf; &yfwef‹oGm;rnfr[kwfay?

92
93
94
u|Ekfyfwdk‹r-umao;rDu ausmfvGefcJhonfh &mpkESpftwGif; vlom;wdk‹tm;
t-uD; us,fqkH;aom &ufpuf-urf;-uKwfr+ESifh qkH;±+H;r+udk ay;aqmifcJhaom/ urBmay:wGif
tus,fjyef‹qkH; ysHŒESH‹cJhaomtawG;tac:onf/ uGefjrLepf0g'jzpfa-umif; oHo,jzpfp&m
ta-umif;r&Sdacs? ,ae‹tcsdefwGifyif/ wpfOD;wpfa,mufu &k&Sm;EdkifiHESifh oHuef‹vef‹
umEdkifiHrsm;ta-umif;ajymygu/ arSmifrdkufjcif;/ ar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;/ toufuif;rJh
aomvrf;rrsm;/ cufcJr+ESifha-umuf&GŒHxdwfvef‹r+ponfwdk‹ESifhjynfheufaeaom vl‹tzGJ‹
tpnf;ykHudk rsufpdYcsufcsif;ay:vGifvmrnfjzpf.? 1991ckESpfwGif uGefjrLepf0g'onf
ysufpD;ausrGoGm;jyD[k xif-uaomfvnf;/ ‚if;.tu|if;tuseftptersm;rSm ,ae‹txd
&Sdaeao;onf? wzufwGif“vGwfajrmufjyD”[kqdkaomfvnf;/ aemifwr&ao;aom uGef
jrLepfESifh rm;ufP0g'Drsm;ESifh/ vltrsm;udk bmoma&;ESifhudk,fusifhw&m;wdk‹rSaoGjznfoGm;
aponfh uGefjrLepf0g'ESifhrm;ufP0g'wdk‹.rJarSmifonfhrsufESmu -oZmv$rf;rdk;aeqJjzpfay
onf?
wurBmvkH;. axmifhwdkif;odk‹ wkefv+yfajcmufjcm;r+udk jzef‹cJhonfhTtawG;tac:
onf/ a&S;ya0oeDutawG;tac:wpfckudk udk,fpm;jyKjcif;jzpfayonf? xdktawG;tac:
onf/ usKd;a-umif;qifjcifjcif;jzifh trSefw&m;udk&SmazGjcif; (dialectics)jzpfI/ ,if;t
awG;tac:t& p-um0VmwpfckvkH;wGif zGH‹jzdK;wdk;wufr+onf yËdyuQjzpfjcif;rSay:ayguf
vmonf[kqdk.? TtawG;tac:udktajccHI rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹u urBmhordkif;udk
qef;ppf-uavonf? rm;ufPu vl‹ordkif;onf xdkyËdyuQrsm;wGifwpfcktygt0ifjzpfI/
vuf&SdyËdyuQrSm tvkyform;rsm;ESifh t&if;&Sifrsm;t-um;wGifjzpfaom yËdyuQjzpfonf
[kqdkonf? ol.tqdkt& tvkyform;rsm;onf r-umrDtwGif; x-uGv+yf&Sm;vm-ujyD;
uGefjrLepfawmfvSefa&; pwifvdrfhrnf[k qdkonf?
uGefjrLepf0g'udk wnfaxmifcJholESpfOD;pvkH;wdk‹.txif&Sm;qkH;t*Fg&yfrSm/ tjcm;
&kyf0g'Drsm;uJhodk‹yif/ bmomt,l0g'udk t-uD;tus,frkef;wD;onfhpdwfxm; arG;-uav
onf? rm;ufPESifh tif*sJvfwdk‹ESpfOD;pvkH;onf rdpm>'d@drsm;jzpf-uI/ uGefjrLepf0g'tjrif
t&/ bmomt,l0g'tm;vkH;udk zsufqD;ypf&efvdktyfonf[k jrif-u.?
odk‹aomfvnf; rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹onf/ tvGefta&;-uD;onfh csdKŒ,Gif;csufwpf
ck&Sdae-uonf? olwdk‹.tawG;tac:udk trsm;vlxkt-udKufawG‹Edkifatmif pnf;&kH;Edkif
rnfhtcsufjzpfonfh odyH`enf;qefonfh ykHpHvdktyfae-uonf? r[mtEW&m,f-uD;jzpfI/
ESpfq,f&mpkESpfudk em-unf;bG,f&maom A&rf;Awm±+yfaxG;r+/ tkyfpkvdkufowfjzwfr+/
nDtpfudk tcsif;csif;udk &efbufrsm;jzpfapr+/ wuGJwjym;jzpfapr+rsm;jzifhjynfheufaponfh
r[mrdwfonf TtcsufrSay:aygufvmcJhavonf? 'g0ifu ol.oDtdk&Dudk rsdK;pkrsm;
pwif ay:aygufjcif; (The Origin of Species) [laompmtkyfwGif wifjyxm;.? ol.
wifjyaom tajccHcsufrsm;rSmvnf; rm;uPfESifhtif*sJvfwdk‹&SmazGaeonfh&Sif;vif;csufESifh
tHudkufjzpfaeonfrSm pdwf0ifpm;zG,fjzpfayonf? 'g0ifu/ ouf&SdowW0grsm;onf
touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-uojzifh ay:aygufvmjcif;jzpfonf[k wifjyxm;onf?
qdkvdk&if;rSm "dialectical conflict"ac: yËdyuQudkqef;ppfjcif;.&vm'fjzpfonf[kqdk
onf? xdk‹tjyif zefqif;jcif;udkjiif;y,fI bmomt,l0g'udky,fcsavonf? rm;uPfESifh
tif*Jsvfwdk‹twGuf ,if;wifjycsufonf vufv$wfIrjzpfonfh tcGifhaumif;jzpfaeay
onf?

95
'g0ifudk rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹u csD;-uL;jcif;
'g0ifoDtdk&Donf uGefjrLepf0g'twGuftvGefta&;-uD;ayonf? 'g0if.pmtkyf
&dkufxkwfjyD; vaygif;tenf;i,ftwGif; tif*sJvfu rm;ufPodk‹ pmwpfapmifa&;cJh&m
“,QKu|Efkyfzwfaeaom 'g0if.pmtkyfonf odyfudkaumif;vGef;ygw,fcifAsm?”78 [k
xnfha&;cJh.?
1860ckESpf 'DZifbmv 19&ufae‹wGif rm;ufPu tif*sJvfxHodk‹ “'DpmtkyfxJrSm
usKyfwdk‹ESpfa,muf&Jh obm0ordkif;tjriftwGuf tajccHawGyg0ifaeygw,f?”[k pm
jyefa&;cJhavonf?

rm;uPf.aemufxyfa,mif;&if;wpfOD;jzpfol vmaq;vfodk‹a&;aom 1861ckESpf


ZEM0g&Dv 16&ufae‹pGJygpmwGif “'g0if.pmtkyfonf tvGefta&;ygt&ma&mufygonf?
u|Ekfyftm; vlwef;pm;&kef;uefv+yf&Sm;r+ordkif;twGuf obm0odyH`tajccHudk ay;yg
onf?”80[k uGefjrLepf0g'twGuf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ta&;ygt&ma&mufjcif;udk
xkwfaz:xm;ayonf?
rm;ufPu ol. ta&;-uD;qkH; 'g;pfuufyDwmvf (Das Kapital) pmtkyfwGif
'g0iftm;&nfn$ef;I *g&0jyKcJh.? 'g0ifudkay;aom rm;uPf.xdkpmtkyfyxrtapmifwGif
rm;ufPuol‹udk,fol t*Fvdyfobm0odyH`ynm&Siftm; “toJESvkH;rScsD;-uL;aeol”[k rSwf
csufa&;ay;cJhavonf?81
tif*sJvfuvnf; tjcm;wpfae&mwGif 'g0ifudk csD;-uL;xm;onfudk awG‹&.?
obm0onf 'dkiftmvufwpfudkprf;oyfjcif;jzpfonf? xdk‹a-umifh obm0onf 'dkif
tmvufwpftawG;tac:twdkif;jyKrljzpfay:I obm0vGeftiftm;rsm;jzifh jzpfay:jcif; r&Sd

96
acs? TtcsufwGif 'g0ifonf tjcm;olrsm;xuf OD;pGmyxrqkH;awG;awmoljzpf onf[k
82
todtrSwfjyK&ygrnf?

rmufP0g'. ordkif;tjrif ysufokOf;oGm;jcif;


uGefjrLepf0g'udk wnfaxmifcJhaom um;vfrm;uPfonf/ ordkif;udk pOf;pm;qifjcif okH;oyf
&mwGif ol‹tay:eufeufeJeJ-oZmoufa&mufcJhaom 'g0if.tawG;tac:udk vdkufzufnD
axGr+&Sdatmif n‡dE+dif;jyifqif,lxm;onf? rm;uPf.tqdkt&/ vl‹tzGJ‹tpnf;onf ordkif;
wav#muf tqifhtrsdK;rsdK;jzwfoef;vmcJhI/ xdkajymif;vJaomtqifhrsm;udk owfrSwf
ay;aomt*Fg&yfrsm;onf/ ukefxkwfvkyfr+ESifh ukefxkwfvkyfr+t-um;qufoG,fr+rsm;jzpf
onf[k qdkonf? Ttjrift& pD;yGm;a&;onf tpp&m&mudk xdef;csKyf.? vl‹ordkif;
onf tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+tqifhrsm;udk jzwfoef;cJh&onf? urBmOD;vl‹tzGJ‹tpnf;/ u|ef
acwfvl‹tzGJ‹tpnf;/ ya'o&mZfvl‹tzGJ‹tpnf;/ t&if;&Sifvl‹tzGJ‹tpnf;ESifh aemufqkH;
uGefjrLepfvl‹tzGJ‹tpnf;wnf;[laom tqifhrsm;jzpfonf?
odk‹aomfvnf;/ rm;ufP.tqdkjyKcsufjzpfonfh tDAdkvl;&Sif;tqifhumvydkif;rsm;onf usdK;
a-umif;nDnGwfcdkifvkHjcif;r&Sda-umif; jycJhavjyD? ordkif;wGif rnfonfhvl‹tzGJ‹tpnf;urS
rm;ufPwifjyxm;aom tDAdkvl;&Sif;tqifhrsm;udk jzwfoef;vmjcif;rawG‹&acs? qef‹usif
buftjzpf vl‹tzGJ‹tpnf;wpfckckwGif rm;ufPwifjyouJhodk‹aomtpDtpOfr[kwfbJ jzpf
ay:Edkifovdk wcsdefwnf;wGifvnf;jzpfay:onfudk awG‹&ayonf? EdkifiHwpfEdkifiH. vl‹t
zGJ‹tpnf;wpfydkif;u ya'o&mZfpepfuJhodk‹aompepfjzpfay:aepOf/ tjcm;tydkif;wGif t&if;
&SifpepfudkusifhokH;aeayonf? xdk‹a-umifh rm;ufPuwifjyouJhodk‹ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt
wdkif; pepfwpfckrSaemufwpfckodk‹ajymif;vJoGm;jcif;r&Sdacs?
aemufwpfckrSm rm;ufPutem*wftwGuf a[mudef;xkwfxm;ovdk rjzpfvmacs? rm;ufP
aoqkH;jyD; 10ESpftwGif; rm;ufP.oDtdk&DonftokH;csIr&a-umif; xif&Sm;vmcJhavonf?
rm;ufPu wdk;wufqkH;t&if;&SifEdkifiHrsm;onf wpfEdkifiHjyD;wpfEdkifiH uGefjrLepfawmfvSefa&;
jzpfay:jzwfoef;-u&vdrfhrnf[k a[mudef;xkwfxm;cJhaomfvnf;/ xdkuJhodk‹rnfonfhwdkif;
jynfwpfckwpfavr#rjzpfvmcJhacs? rm;ufP.t-uD;us,fqkH;aom aemufvdkufjzpfolvDeif
u tb,fha-umifh xdka[mudef;twdkif;rjzpfvmonfhta-umif;udk -udK;pm;ajz&Sif;cJhonf?
‚if;aemuf wwd,urBmEdkifiHrsm;wGif jzpfay:vmvdrfhrnf[k xyfqifh a[mudef;xkwfjyef
onf? vDeif.a[mudef;tm;vkH;onfvnf; rrSefa-umif; ordkif;uoufaoxlxm;av
jyD? ,ae‹u|Efkyfwdk‹.acwfwGif uGefjrLepf0g'tkyfcsKyfaeonfhEdkifiHrsm;udk vufwpfzuf
jzifh vufndK;csKd;a&wGufI&Edkifayonf? xdk‹xufru rm;ufP0g'tm%m&vmcJhonfha'o
rsm;Y t-urf;zufjcif;udkom tokH;jyKcJhavonf? rm;ufP0g'a-uG;ausmfxm;ovdk trsm;
t-udKuftkH-uGr+t& tm%m&vmcJhjcif;r[kwfay? tm%m&SifpepfzdESdyfowfjzwfr+jzifh
pdk;rdk;vmcJhjcif;om jzpfayonf?
tusOf;tm;jzifhqdk&aomf/ r-umao;rDu ausmfvGefcJhonfhordkif;u rm;uPf.tawG;tac:
t& a[mudef;xkwfxm;onfh ordkif;.tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+udk tjyD;ydkif y,fcsacs
zsufvdkufjyD;jzpfayonf?
rm;ufPESifhtif*sJvfuJhodk‹aom &kyf0g'tawG;tac:&Sifwdk‹. ajrmufjrm;pGmaom &kyf0g'Edkif
iHa&;usrf;tapmifapmifwGif a&;om;xm;aom “ordkif;udk usdK;a-umif;qifjcifjcif;jzifh t
ajz&Smjcif;”"the dialectic of history" ESifh “ordkif;.tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+” "historical
evolution" wdk‹onf/ pma&;olwdk‹. pdwful;,Ofoufoufomv#if jzpf.?

97
tif*sJvfu 'g0ifESifhrm;ufPESpfOD;pvkH;onf wlnD-uonf[k csD;-uL;xm;jyefonf?
“'g0ifu tDAdkvl;&Sif;ed,mrudk obm0ZD0tajctaewGifawG‹&Sdaz:xkwfcJhovdk/ rm;ufPonf
vnf; tDAdkvl;&Sif;ed,mrudk vl‹ordkif;tDAdkvl;&Sif;ajymif;vJr+wGif awGŒ&Sdaz:xkwfol jzpfay
83
onf[k qdkcJhonf?
tif*sJvfu aemufxyfI 'g0if. bmoma&;udkqef‹usifonfhoDtdk&Dudk xkwfaz:
csufonf ta&;-uD;a-umif;a&;om;xm;onf?
ol('g0if)u obm0ESifhywfoufI ,ae‹vuf&Sdobm0ZD0avmujzpfonfh= tyif/ wd&pm>ef
ESifh aemufqkH;tqifhtjzpfvlom;rsm;onf ESpfoef;aygif;ajrmufjrm;pGmtwGif; wpfpwpfp
qifhuJajymif;vJjcif;tDAdkvl;&Sif;jzifh ay:aygufvmcJha-umif; oufaoxlI bmomt,l0g'
84
rsm;.,kH-unfcsufudk wdkufzsufvdkufayonf?
wpfcsdefwGif tif*sJvfu “arsmuf0HrSvlom;tjzpfajymif;vJ&mwGif tvkyform;wdk‹
.yg0ifr+” [k acgif;pOfwyfxm;aomaqmif;yg;wpfyk'fwGif 'g0if.oDtdk&Dudk rnfuJhodk‹
vufcHcJhonfhta-umif;ESifh ywfoufI a&;om;xm;onf?
tar&duefvlrsdK;okawoeynm&Sif uGefa0;Zmuvfu uGefjrLepf0g'wnfaxmif
olwdk‹ 'g0if.oDtdk&Dudk tb,fha-umifh csufcsif;vufiif;vufcH-uonfudk &Sif;jyxm;ay
onf?
rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹onf 'g0ifu rsdK;pkrsm;pwifay:aygufjcif;pmtkyfudk ykHESdyfxkwfa0vdkuf
onfESifhwjydKifwnf; tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vufcHvdkuf-uonf? trSefrSm uGefjrLepfwdk‹tae
jzifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlom;wdk‹ urBmavmuodk‹a&muf&Sday:aygufvmjcif;onf bk&m;
oQifa-umifh a&mufvmjcif;jzpfonf[k ajym&efrvdktyfonfh &Sif;vif;csufudk vdktyfae
onfESifhtHudkufjzpfaeayonf? olwdk‹.&kyf0g'tawG;tac:udkvnf; axmufcHtm;ay;&m
wGif tokH;csEdkifayonf? xdk‹tjyif/ 'g0if. =tDAdkvl;&Sif;jzpfpOfonf obm0.a&G;cs,fr+
jzifh jzpfay:vmonf= [laom tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D t"dy`g,faz:csufuyif/ xdkacwfwGifv$rf;rdk;
aeonfh&Sif;vif;csufudk/ odyH`enf;ususapmifhqdkif;rSwfwrf;wifjcif;rS&&Sdonfh &Sif;vif;csuf
[kwifjyxm;onfh “touf[lonfywf0ef;usiftajctaeudk vdkufzufIjzpfay:vmonf”
85
[laom,lqcsuftopfjzifh tpm;xdk;Edkifjyefonf?
[mygr*~Zif;rS awmfrf bufwJvfu/ rm;ufPESifh'g0ift-um;wGif qufEG,faeaom
tajccHtcsufudk atmufygykHpHtwdkif; &Sif;jyxm;ayonf?
rm;ufPu 'g0if.pmtkyfudkcsD;-uL;jcif;rSm pD;yGm;a&;abm*aA't&r[kwfacs? 'g0if.
‘urBmonf &kyf0g'oufoufjzpfonf’ [laomtajccHa-umifhjzpfayonf? u|Efkyfwdk‹. tm&kH
ig;yg;jzifh apmifh-unfhEdkifjcif;ESifh &kyfavmuESifhrywfoufaom jyifyavmuwdk‹ESifhrywf
oufjcif;onf t"dutcsufjzpfavonf? TtcsufwGif 'g0ifESifhrm;ufPwdk‹onf &Jabmf
86
&Jbufppfppf jzpf-u.?
,ae‹tcsdefwGif/ 'g0ifESifhrm;ufPwdk‹t-um; qufpyfr+onf xif&Sm;I vlwdkif;vuf
cHaomtcsufjzpfavjyD? rm;ufP.udk,fa&;&mZ0iftwˆKy`wWdrsm;u Ttcsufudk t&Sif;
om;az:jyvsuf&Sd.? Oyrm/ um;vfrm;ufP.twˆKy`wWdwGif Tqufpyfr+udk atmufyg
twdkif; az:jyxm;ayonf?
“'g0ifoDtdk&Donf rm;ufP0g'udk trSefwu,faxmufcHtm;ay;a-umif; oufao woD
wwef;-uD; ay;xm;ayonf? 'g0if.tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfpajymif;vJr+)tawG;tac:jyef‹
yGm;jcif;u rm;ufP0g'tawG;tac:. taumif;qkH;tajcpdkuf&mjzpfvmjyD; tvkyform; avm
u.oifykef;wGif tokH;csae&onfhtqifhjzpfvmcJhayonf? rm;ufP/ tif*sJvfESifh vDeifwdk‹u
'g0if.tawG;tac:udk txl;wvnfwefzdk;xm;-uI/ odyH`enf;t& ta&;yga-umif;udk

98
tpOfn$efjy-uavonf? Todk‹jzifh xdktawG;tac:rsm;onft&Sdeft[kef-uD;pGmjzifh jyef‹
87
yGm;oGm;avawmhonf?
rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹onfvnf; 'g0if. tDAdkvl;&Sif;cH,lcsufu olwdk‹.bk&m;rJh
rdpm>'d@dtjrifudk odyH`enf;qefqefaxmufcHr+ay;aeonfudk ESpfaxmif;tm;&pGm vufcH,kH
-unfvdkuf-uayonf? odk‹aomfvnf; xdkESpfaxmif;tm;&r+onfvnf; apmvGef;oGm;ay
onf? rSm;,Gif;r+ESifhjynfheufaeao;aomtDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk trSefwu,f odyH`enf;
ususoufaoxlEdkifjcif;r&Sdao;onfh a&S;usIacwfrrSDao;aom odyH`ynmtajctae
ywf0ef;usifwGifwifjycJhjcif;a-umifh us,fjyef‹pGmvufcH-ujcif;jzpfayonf? 20&mpkESpf 'k
wd,ydkif;wGif wdk;wufvmcJhonfh odyH`ynmu xdkoDtdk&Donf rSefuefjcif;r&Sd tajctjrpf
r&Sda-umif;az:xkwfvdkufavjyD? Tum; 'g0iftawG;tac:udk tjyD;tydkify,fzsufvdkuf
onfESifhtr# uGefjrLepf0g'ESifh&kyf0g'wdk‹onfvnf; rSefuefr+r&Sdw&m;r0ifysufokOf;oGm;
jyDjzpfa-umif; az:xkwfvdkufjcif;yifjzpfayonf? (tao;pdwfudk [m&Gef,[f,ma&;
om;aom tDAdkvl;&Sif;vdrfvnfr+ pmtkyfwGifzwf&+yg?) odk‹aomfvnf; rdpm>'d@dodyH`ynm
&Sifwdk‹u 'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dysufys,foGm;jcif;onf olwdk‹.tawG;tac:rsm;
vnf;ysufokOf;oGm;jcif;jzpfaeaoma-umifh 'g0if0g'ysufys,foGm;jcif;udkwwfEdkifonfh
enf;rsKd;pkHjzifh zkef;uG,f&ef-udK;pm;-uayonf?
rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹. aemufvdkufom;rsm;
'g0ifudk csD;-uL;-ujcif;
vlaygif;oef;aygif;rsm;pGmwdk‹toufaoa-uysufpD;apjcif;ESifh oef;aygif;&m
aygif;ajrmufjrm;pGmaomvlxkwdk‹udk 'kuQyifv,fwGif;Yarsmaeapjcif;/ xdwfvef‹a-umuf
&GHŒapjcif;/ t-urf;zufjcif; ponfwdk‹udkjyKusifhcJhol rm;ufPESifh tif*sJvfwdk‹.aemuf
vdkufom;rsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tvGeftrif; ESpfaxmif;tm;&pGmESifhpdwf0ifpm;
pGmjzifh vufcH,kH-unf-uavonf?
*|ef tif rl;&fu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹. tawG;tac:rsm;udk
&k&Sm;EdkifiHwGif vufawG‹taumiftxnfaz:olwdk‹.t-um;qufpyfr+udk atmufygt
wdkif; qdkxm;.?
qdkAD,uf&k&Sm;EdkifiHacgif;aqmifrsm;. tawG;tac:onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DtjrifwGif eufeJ
88
pGm tajccHayonf?
rm;ufP.uGefjrLepf0g'tpDtpOfudk taumiftxnfaz:olonf vDeifjzpf.? &k
&Sm;EdkifiHrS uGefjrLepfAdkv&SDApfv+yf&Sm;r+acgif;aqmifjzpfol vDeifu &k&Sm;EdkifiH Zmbk&if
udk vufeuftokH;jyKI jzKwfcs&ef &nf&G,foljzpfonf? yxrurBmppftjyD;wGif jzpf
ysufaeonfh A&rf;Awmjzpfaeonfht±+yftaxG;rsm;uyif Adkv&SDApfwdk‹ ±SmazGar#mfvifhae
aomtcGifhta&;aumif;jzpfcJhonf? 1917ckESpf atmufwdkbmvwGif vDeifacgif;aqmif
aom uGefjrLepfwdk‹u vufeufjzifh tm%modrf;vdkufavonf? xdkawmfvSefa&;.
aemufydkif; 3ESpfwdkifwdkif uGefjrLepfwdk‹ESifh Zmbk&ifudkaxmufcHolwdk‹t-um; ppfjzpfcJh
onf?

99
tjcm;uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;uJhodk‹
vDeifuvnf; 'g0if.oDtdk&Donf 'dkiftmvuf
wpf&kyf0g'tawG;tac:.tajccHtkwfjrpfjzpf
onf[k r-umc%ajymavh&Sd.?

ol.rdef‹cGef;wpfckwGif ,if;tcsuf
ESifhywfoufI az:jyxm;ayonf?
'g0ifu/ wd&pm>efrsm;ESifh tyifrsm;t-um;
wGif qufpyfr+r&Sd/ ‚if;wdk‹tm; bk&m;oQifu
zefqif;xm;ojzifh rsdK;ADZ ajymif;vJr+rjzpf
Edkif [laom,kH-unfcsufudk/ tjyD;ydkify,f
89
zsufvdkufavonf?

vDeif.aemuf Adkv&SDApfawmfvSefa&;
wGif ta&;-uD;qkH;ydokumtjzpfowfrSwfxm;
jcif;cH&aomxa&mhpuDuvnf; 'g0if0g'wGif
tvGeftrif;wG,fwmolwpfa,mufjzpfav
onf? olu 'g0ifudk atmufygtwdkif;csD;
-uL;xm;avonf?

100
'g0if.awG‹&Sdcsufonf'dkiftmvufwpftawG;tac:t&/ ZD0ypPnf;rsm;ESifhywfoufaom
90
e,fy,ftwGuf t-uD;us,fqkH;aomatmifjrifr+jzpfayonf?

vDeifaoqkH;jyD;aemuf/ urBmhordkif;wGif t&ufpufqkH;tm%m&SifwpfOD;tjzpf


owfrSwfjcif;cH&aom pwmvifonf uGefjrLepfygwD. acgif;aqmiftjzpf qufcHcJhav
onf? oltm%m&&Sdaomoufwef;ESpfaygif; 30 twGif;/ uGefjrLepf0g'onf rnfr#&uf
puf-urf;-uKwfa-umif;udkom oufaoxlcJhavonf?
pwmvif.yxrqkH;ajcvSrf;rSm/ wdkif;jynf. 80&mcdkifE+ef;jzpfaom awmifol
v,form;wdk‹. v,f,majrrsm;udk jynfolydkiftjzpfodrf;,l&efjzpfonf? yk*~vduydkifp
epfudk y,fzsuf&eftwGuf pkaygif;pepfay:vDpDt&/ &k&Sm;awmifolv,form;rsm;. pyg;
oD;ESHrsm;udk vufeufudkifwyfzGJŒrsm;u vdkufvHodrf;,l-uonf? xdk‹a-umifh iwfrGwf
acgif;yg;jcif; t-uD;tus,fjzpfay:avonf? rnfonfhpm;aomufp&m tpm;tpmudkr#
±Smr&Edkifaom rdef;r/ cav;/ Z&mtdkrsm; OD;a&oef;ESifhcsDI iwfjywf&if; toufaoqkH;cJh
-u.? aumhauqyfwpfa'ownf;wGif xdkodk‹iwfaocJholaygif; 1 oef;&SdcJhavonf?
pwmvifu ol.,if;ay:vDpDudk qef‹usifol vlaygif;odef;aygif;rsm;pGmudk
tvGefqdk;0g;vSaom qdkifab;&D,m;pcef;odk‹ ydk‹cJhavonf? tusOf;om;rsm;udk tvkyf
vkyfcdkif;&efydk‹xm;onfh xdkpcef;onf tydk‹cH&oltrsm;tm;jzifh. ocõsif;jzpfcJhavonf?
aemufwpfzufwGif/ pwmvif.v#dKŒ0Sufykvdwfrsm;u vlaygif;odef;ESifhcsDI owf
jzwf-u.? vlOD;a&aygif;oef;ESifhcsDI &k&Sm;EdkifiH. ta0;qkH;tpGef;qkH;e,fajrodk‹ tydk‹cHcJh
-u&onf? xkdvlrsm;teuf c&DrifvlrsdK;rsm;ESifh wmupPwefrSwl&uDvlrsdK;rsm; trsm;qkH;
yg0ifcJhavonf?
TuJhodk‹aomay:vDpDt&/ pwmvifonf vlOD;a&aygif; oef;aygif; 20udk owf
jzwfcJhavonf? pwmvifonf ol.&ufpuf-urf;-uKwfr+tay:wGif tvGefw&m ESpf
axmif;tm;& auseyfr+&SdcJhonf[k ordkif;yg&*lwdk‹u qdk-uonf? u&ifrvifeef;awmf&Sd
pm;yGJay:wGifxdkifI tusOf;pcef;rsm;wGifaoqkH;oGm;olwdk‹.pm&if;ESifh ol‹trdef‹jzifh ao
'%fay;Iowfjzwfvdkufonfhvlaopm&if;udk ppfaq;&if; tvGefauseyfpGm jyKH;&$ifae
onf[k qdk-uonf?
ol.pdwWZtajctaetjyif ol,kH-unfaom &kyf0g'tawG;tac:u xdkuJhodk‹t
vGeftrif;&ufpuf-urf;-uKwfol jzpfatmif-oZmoufa&mufjcif;jzpf.? 'g0if. tDAdk
vl;&Sif;oDtdk&Donf ol.tajccHtawG;tac:jzpfonf[k pwmvifudk,fwdkif zGifh[ajym
qdkcJhayonf? ol‹taejzifh 'g0if.tawG;tac:wGif rnfr#ta&;w-uD;wG,fwmonfh
ta-umif;udk atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;avonf?
usKyfwdk‹u c&pf,mefusrf;pmoifausmif;om;rsm;&JhpdwfxJrSm&SdwJhtpGJawGudk enf;okH;rsdK;tokH;
jyKjyD;c|wf-uygw,f? olwdk‹udk urBmajr-uD;&Jhoufwef;/ blrdaA'rlvtpESifh 'g0if&Jhoif
91
-um;csuf ponfwdk‹udk oifay;&w,f?

pwmviftoufxif&Sm;&SdaepOftwGif;/ ol.i,foli,fcsif;wpfa,mufu pwm


vif rnfuJhodk‹bk&m;rJhrdpm>'d@djzpfvmcJhonfhta-umif; Landmarks in the Life of Stalin
[laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?

101
oltoufi,fpOft&G,f c&pf,mef"rRusrf;pmoifwef;ausmif;wGifaepOfuyif awmfvSefa&;
pdwf"gwf arG;jrLvmcJhayonf? 'g0if.pmtkyfrsm;udkzwf±+&if; bk&m;rJh0g'Drdpm>'d@djzpfvm
92
cJhayonf?

‚if;pmtkyfwGif pwmvif.i,foli,fcsif;jzpfol *sD *vg'f*sdZfu/ pwmvifrnf


uJhodk‹bk&m;ocifudk,kH-unfjcif;Y &yfpJypfy,fcJhonfhta-umif;&if;udkaz:jy&mwGif/ 'g0if
.pmtkyfudkzwfjcif;a-umifhjzpfonf[k a&;xm;onf? ol‹udkvnf; xdkpmtkyfudkzwf&ef
twif;cdkif;cJhonf[k qdkonf?93
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif pwmvif.rsufpdrSdwf,kH-unfjcif;udk n$efjyonfhtcsuf
rSm/ qdkAD,ufynma&;pepfwGif rif;'Jvf.rsdK;ADZqdkif&med,mr(genetic laws)udk oltm
%m&aecsdefumvtwGif; y,fcsxm;jcif;yifjzpfonf? 20&mpkESpftpydkif;rSpI Ted,mr
udk wurBmvkH;u vufcHjyD;jzpfI/ vmruf. “usifh,lI&&SdaomOmOfudk aemifvmrnfh
rsdK;qufrsm;odk‹ tarGqufcHay;onf”[laomtqdkudk jiif;y,fvdkufonf? &k&Sm;vlrsdK;
odyH`yg&*l vdkifqifuDu Ted,mronf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tav;eufqkH;xdcdkufapI

102
tvGeftEW&m,f&Sda-umif; pwmvifudkajymjyavonf? pwmvifuvnf; vdkifqifuD.
tawG;tac:udk tifrwefpdwf0ifpm;jyD; EdkifiHawmftpdk;&atmuf&Sd odyH`ynmtoif;rsm;
tm;vkH;. t-uD;tuJtjzpf cef‹tyfvdkufavonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk t-uD;tus,f
xdcdkufapaom TrsdK;ADZqdkif&med,mrudk qdkAD,ufjynfaxmifpkEdkifiHrsm;&Sd odyH`ynmt
oif;rsm;ESifhausmif;rsm;wGif pwmvifraoqkH;rDumvwpfckvkH;twGif; vufrcHcJh-uacs?
pwmvif.acwfwGif qdkAD,ufjynfaxmifpkonf A&rf;Awm±+yfaxG;ayGvDvsuf
&Sdaomtajctaeywf0ef;usiftjzpfodk‹a&mufoGm;onf? vlaygif;oef;ESifhcsDI tpOfw
pdkufjcdrf;ajcmuf jcif;cHae-u&onf? olwdk‹onf rnfonfhjypfr+r#rusL;vGef-uaomfvnf;/
tcsdefra&G;zrf;qD;ac:aqmifoGm;jcif;cH&EdkifI/ rawG;awm&Javmufatmifa-umufruf
zG,faumif;aom ESdyfpufjcif;udk cH-u&Edkifonf? ,if;uJhodk‹aomtajctaeonf uGefjrL
epf0g'atmufwGifomv#ifjzpfonfr[kwf/ zufqpf0g'atmufwGifvnf; xdkenf;ESifESif
yif jzpf.?
tcsdKŒaoma0zefa&;orm;rsm;onf/ xdktjzpftysufrsm;udk rSm;,Gif;pGmqef;ppf-u
ayonf? xdkuJhodk‹aom oem;-uifemjcif;uif;rJhpGm &ufpuf-urf;-uKwfjcif;. tajccHt
a-umif;&if;rSm/ vDeif/ pwmvif/ armf/ [pfwvmESifh rdkqdkvdkeDwdk‹onf pdwfa0'ema-umifh
-urf;wrf;I &efrlvdkaomp±dkufvuQ%mjzpfay:vmjcif;jzpfonf[k wifjyvdk-uayonf?
wurBmvkH;&Sdvlwdk‹onf xdkuJhodk‹aom xdef;rEdkifodrf;r&aom pdwWZa&m*gonfvlqdk;awG
.vufxJodk‹ wacwfwnf;wjydKifwnf;wGifusa&mufcJh&jcif;onf/ rnfuJhodk‹aom-uHK
-udKufr+jzpfygoenf;?
xdkyk*~dKvfwdk‹onf/ tawG;tac:rdk;cg;a&wGif;wpfwGif;wnf;rS cyfaomufcJh-ujyD;
xdktawG;tac:rdk;cg;a&uyif olwdk‹.rormr+vkyf&yfrsm;udk w&m;0ifonf[kowfrSwf
ay;xm;aoma-umifhjzpfayonf? tusOf;tm;jzifh xdkjypfr+rsm;.aemufuG,fwGif aemuf
xyfvlwpfpk&Sdaeao;onf? xdkvlom;rqefonfh aoG;qmaeonfht&l;wpfydkif;acgif;
aqmifwdk‹u olwdk‹ESifhtwl oef;ESifhcsDaomvlwdk‹udk tygqGJac:I olwdk‹usL;vGefvdkaom
jypfr+'kp&dkufwdk‹udk usL;vGefapjcif;onf/ odyH`enf;usonfqdkaomtiftm;-uD;ESifh 'g0if
.tawG;tac:u axmufcHtm;ay;cJhaoma-umifh jzpfayonf?
armfpDwkH; = 'g0ifESifhrm;uPfwdk‹.
w&kwfjynfodk‹v$wfaomoHtrwf
pwmvifu tm%m&SifpepfwnfaxmifaepOf/ 'g0if0g'. odyH`enf;usonf[l
aomausmaxmufaemufcHtjzpf&,lxm;aomuGefjrLepftm%m&Siftpdk;&wpfpkuvnf;
w&kwfEdkifiHwGif tajcpdkufcJhavonf? armfpDwkH;acgif;aqmifaom uGefjrLepf0g'Dwdk‹onf
1949ckESpfwGif tcsdeftm;jzifh &Snf-umvSaomjynfwGif;ppf.aemufydkif;wGif tm%mwnf
aqmufEdkifcJh-uonf? armfpDwkH;onf ol‹tm;t-uD;us,fqkH;axmufyHhr+ay;cJhaom pwm
vifuJhodk‹yif zdESdyfcsKyfcs,fI&ufpuf-urf;-uKwfaomtpdk;&udk wnfaxmifcJhonf? w
&kwfjynfonf ra&rwGufEdkifatmifrsm;jym;aom EdkifiHa&;owfjzwfr+,ifjyif-uD;tjzpfodk‹
ajymif;vJoGm;avonf? aemifESpfrsm;wGif/ acgif;aqmif-uD;armf. vli,fvl-urf;rsm;
jzpfaom “aoG;aomuf&Jabmf” (Red Guards)rsm;u wdkif;jynfudk a-umufrufzG,ft
aumif;qkH;tajctaeodk‹ qGJac:oGm;cJh-uonf?

103
armfpDwkH;u olwnfaxmifcJhaompepf. tawG;tac:ydkif;tajccHtkwfjrpfudk
“w&kwfqdk&S,fvpf0g'onf 'g0ifESifhtDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dtay:wGif tkwfjrpfcswnfaxmif
xm;onf?”94 [k yGifhyGifhvif;vif; a-unmcJh.?
rm;ufP0g'Djzpfonfhtjyif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk t-uGif;rJh,kH-unfvufcHol bk&m;
rJhrdpm>'d@djzpfonfESifhtnD/ armfpDwkH;onf xdkuGefjrLepfawmfvSefa&;tpOD;ydkif;ESpfrsm;wGif
“-uD;us,faoma±SŒodk‹”pmayrsm;Y csm;vfpf'g0ifESifh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DO'g[&kefrsm;udk
taxmuftuljyKonfhpmom;rsm;udkom a&;om;jzef‹jzL;&eftrdef‹cscJhavonf?95

1950ckESpfwGif w&kwfuGefjrLepfwdk‹ tm%m&vmaomtcg/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk


olwdk‹.tawG;tac:tajccHtkwfjrpftjzpf cH,l-uonf? trSefrSm/ w&kwfynm&Sdrsm;u
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vGefcJhonfhESpfaygif;rsm;pGmuwnf;u vufcH-ujyD;jzpfonf?
19&mpkESpfrsm;wGif taemufEdkifiHrsm;u w&kwfjynfonf olwdk‹.a&S;a[mif;&dk;&mxkH;"avh
wGifepfjrKyfI tdyfaysmfaeaome*g;-uD;tjzpf ,lq-uonf?
w&kwfynm±Sifrsm;u 'g0if.tDAdkvl;&Sif;tawG;tac:udk olwdk‹.wdk;wufzGH‹jzdK;a&;ESifh
ajymif;vJr+twGuf wGef;tm;jzpfEdkifrnfhar#mfvifhcsufjzifh pdwftm;xufoefpGm vufcHcJh-u
onfudk taemufEdkifiHom;tenf;i,fomv#if owdxm;rd-uavonf? w&kwfpma&;q&m
[l&SD(Living Philosophies, 1931)t&/ 1898ckESpfwGif aomrwf[yfpav. Evolution
and Ethics)pmtkyfudk xkwfa0vdkufonfESifhwjydKifwnf;/ w&kwfynm&Sifwdk‹u csufcsif;
vufcHvdkuf-uonf? csrf;om-uG,f0olwdk‹u xdkpmtkyfw&kwfbmomjyefudk aps;oufompGm
96
&dkufxkwfI trsm;vlxkzwf±+Edkif&ef a0iS-uavonf?

104
xdk‹a-umifh/ trsm;vlxku uGefjrLepf0g'udk vufcHI uGefjrLepf0g'awmfvSefa&;
udk tkH;tkH;-uGuf-uGufa&SŒaqmifcJh-ujcif;rSm/ 'g0if.tawG;tac:u Tynm±Sifwdk‹
.pdwftm;xufoefr+tay: -oZmanmif;cJhaoma-umifhjzpfonf?
w&kwfEdkifiHwGif ajrmufjrm;pGmaom,kH-unfr+t,l0g'rsm;&SdcJhaomfvnf;/ w&kwf
EdkifiHtaejzifh 'g0if0g'ESifhuGefjrLepf0g'wdk‹. u%ef;vufr-uD;wGif n‡yfrdoGm;&ef cuf
cJr+r&SdvSacs? odyH`ynm&Sifopf(New Scientist) [laomr*~Zif;wGif uae'gEdkifiHom;
'g0iftawG;tac:&Sif rdkufu,f&l;pfu/ ESpfq,f&mpkESpfw&kwfEdkifiHESifhywfoufI atmuf
ygtwdkif; a&;xm;.?
taemufEdkifiHrsm;rSmuJhodk‹/ w&kwfjynfwGif arG;&mygtodOm%fESifhbmomt,l0g'[ef‹wm;r+
r&Sdaoma-umifh TtawG;tac:wdk‹u csufcsif;tjrpfwG,fEdkifcJhavonf? trSefrSm 'g0if
udku w&kwfqefovdkvdkyifjzpfaeayonf? awm0fESifhuGefzl;&SyftawG;tac:opfwdk‹u vl
om;wdk‹. “t&Sdw&m;”udk tav;xm;-uayonf? xdk‹a-umifh u|Ekfyfwdk‹vlom;taejzifh
wd&pm>efESifhwpfrsdK;wnf;jzpfjcif;tqdkrSm w&kwfvlrsdK;rsm;twGuf tHh-oxdwfvef‹zG,frjzpf
acs? ,ae‹tpdk;&.w&m;0iftawG;tac:rSm rm;ufPESifhvDeif0g'(wpfrsdK;)jzpfonf? odk‹aomf
vnf;/ 'g0if0g'.avmuDa&;oD;oef‹&kyf0g' (qdkvdk&if;rSm us,fjyef‹aom vlr+a&;tawG;
tac:)udk tokH;rjyKbJ/ armfpDwkH;twGuf awmfvSefa&;rsdK;aphrsm;udk atmifjrifpGmysdK;Edkifrnfh
97
ajr rjyKjyifxm;bJ/ xdkawmfvSefa&;atmifjrifr+oD;ESHudk &dwfodrf;EdkifcJhrnfr[kwfay?
txufwGif rdkufu,f&l;pfajymcJhovdk/ tu,fI 'g0iftawG;tac:u tajccdkif
atmifpGJxm;jcif;r&SdcJhygu/ w&kwfEdkifiHonf xdkr#avmufvG,fulpGm uGefjrLepf0g'udk
aumuf,laxG;ydkufrnfr[kwfay? 'g0iftawG;tac:.r+dif;rdaecJh-uaom w&kwfvlxk
onf/ ordkif;wGif txdef;tcsKyfr&SdqkH;jzpfcJhaom vlowform;armfpDwkH;. owfjzwfr+
rsm;udk vufydkufIom -unfhaecJh-uayonf?
odk‹aomfvnf;/ uGefjrLepf0g'onf w&kwfjynfwGifomru EdkifiHtajrmuftjrm;
wGif/ ajymufusm;wdkufyGJrsm;/ owfjzwfr+rsm;/ t-urf;zufr+rsm;ESifh jynfwGif;ppfrsm;.
t&if;cHjzpfcJhonf? wl&uDEdkifiHonf xdkodk‹aomEdkifiHrsm;teuf wpfcktygt0ifjzpfay
onf? 1960ckESpfrsm;ESifh1970ckESpfrsm;wGif wl&uDtpdk;&udk awmfvSefI uGefjrLepfEdkifiH
wnfaxmif&efpdwful;,Ofonfhtkyfpkrsm;u wl&uDEdkifiHudk arSmifrdkufonfh t-urf;zufr+
tajctaeodk‹ qGJoGif;cJh-uavonf? 1980ckESpfwGif xdkuGefjrLepft-urf;zuform;rsm;
u/ vuf&SdcGJxGufa&;orm;rsm;ESifhyl;aygif;-ujcif;onf/ wl&uDvlrsdK;rsm;ESifh ykvdyfESifhppf
om;rsm;tygt0if OD;a&odef;ESifhcsDI aoa-ucJh-u&jcif;. t&if;cHjzpfcJhayonf?
TurBmajr-uD;ay:wGif aoG;xGufoH,dkr+trsm;qkH;ay;aqmifcJhaomuGefjrLepf0g'
onf/ 'g0if0g'ESifh tjrJwapwGJzufcJhayonf? ,ae‹tcsdefwGifyif/ uGefjrLepf0g'Dwdk‹
onf 'g0iftawG;tac:udk a&SŒwef;rSaxmufcHtm;ay;ae-uolrsm;jzpfonf? rnfonfh
EdkifiHwGifrqdk/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkacgif;rmrmESifhaxmufcHtm;ay;aeolrsm;udk-unfhygu/
a&SŒwef;acgif;aqmifrsm;onf rm;ufP0g'Drsm;omv#ifjzpfaeonfudk awG‹&Sd&.? tb,fh
a-umifhqdkaomf/ um;vfrm;ufPu/ obm0odyH`tjrift& tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf uGefjrL
epftawG;tac:. tajccHtkwfjrpfjzpfonf[k rdef‹qdkxm;aoma-umifhjzpf.? uGefjrLepf
0g'udkvnf; bmomt,l0g'uif;rJhatmif rrSefuefaomodyH`ynmqdkif&maxmufcHr+ ay;
xm;aoma-umifhjzpfayonf?

105
bmomt,l0g'udk rkef;wD;jcif; =
'g0if0g'ESifhuGefjrLepf0g'wdk‹ r[mrdwfjzpfjcif;.tajccH
txufwGif&Sif;vif;cJhonfhtwdkif;/ &kyf0g'DESifhuGefjrLepfwdk‹ 'g0if0g'udk wG,f
zufxm;-ujcif;onf/ 'g0if0g'u bk&m;rJht,ludk axmufcHtm;ay;jcif;a-umifhjzpfonf
rSm ta&;-uD;qkH;tcsufjzpfayonf? &kyf0g'tawG;tac:onf vl‹ordkif;wav#mufvkH;
wGif&SdcJhayonf? odk‹aomfvnf;/ 19&mpkESpfrwdkifrDumvrsm;wGifrl/ tawG;tac:±Sift
rsm;pkwdk‹onf oDtdk&Dpmtkyfrsm;wGifom usef&pfcJh-uavonf? 'g0if.oDtdk&DrSm obm0
odyH`avmuwGif tokH;cspjyKcJhonf? 'g0if0g'onf 19&mpkESpfrsm;wGif ‚if;.ajc&m
vuf&mtxif;om;usef&pfapcJhaom bk&m;rJh&kyf0g',Ofaus;r+twGuf t-uD;us,fqkH;
aom tajccHjzpfayonf? ‚if;xdcdkufepfemcsufrsm;udkvnf; 20&mpkESpfusrS az:xkwfEdkif
cJhayonf?
u|Efkyfwdk‹r-umrDu qef;ppfcJh-uaom T&kyf0g',Ofaus;r+rS arG;xkwfvdkufonfh
tawG;tac:rsm;u/ urBmppf-uD;.rD;udk arG;ay;cJhI/ ra&rwGufEdkifaom jynfwGif;ppf
rsm;/ t-urf;zufr+rsm;/ rsdK;jzKwfowfjzwfr+rsm;/ tjyD;tydkif&Sif;vif;okwfoifr+rsm;ESifh
&dkif;pdkif;&ufpuf-urf;-uKwfr+rD;rsm;udkvnf; arG;cJhavonf? xdkysufpD;,dk,Gif;jcif;uyf
ab;-uD;a-umifh vl‹toufaygif; oef;aygif;rsm;pGmqkH;&+H;cJhI/ oef;aygif;ajrmufjrm;pGm
aomvlwdk‹onfvnf; t&Sufuif;rJhpGmzdESdyfapmfum;cHcJh-u&onf? vl‹ordkif;wGif tqdk;&Gm;
qkH;aom ESdyfpufjcif;udkvnf; cHcJh-u&.?
'g0if0g'.-oZmanmif;jcif;cH&aom t-urf;zuform;rsm;onf/ olwdk‹udk,fol
wdk‹ wd&pm>efrSqif;oufvm-uonf[k ,kH-unf-uonfhtm;avsmfpGm/ awmawmif*lwGif;
rsm;Y tvGefqdk;&Gm;onfhtajctaejzifh aexdkifEdkif-uayonf? olwdk‹onf vl‹toufrsm;
udk 'kwd,wpf-udrfxyfrHpOf;pm;jcif;rjyKbJ uav;i,frsm;/ Z&mtdkrsm;ESifh tjypfrJholrsm;
udk owfjzwfEdkif-uayonf?
olwdk‹onf/ olwdk‹udk,fudkvnf;aumif;/ tjcm;olwdk‹udkvnf;aumif;/ 0dnmOf/
pdwf/ todw&m;/ em;vnfoabmaygufjcif;rsm;&Sdonfh bk&m;ocifu zefqif;xm;aom
owW0gtjzpf rjrif-uacs? xdk‹a-umifh wd&pm>efrsm;tcsif;csif;qufqefjyKusifh-uonfh
twdkif; qufqH-uayonf? pwmvifu c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;ESifhAvDtajrmuf
tjrm;udk azgufcGJzsufqD;ypfjcif;onfyif uGefjrLepf0g'onf bmomt,l0g'udk rnfr#
rkef;wD;a-umif; n$efjyvsuf&Sdaeayonf?
bk&m;oQifudkqef‹usifonfh &Snfvsm;aomppf (The Long War Against God)
trnf&Sdpmtkyfa&;om;ol [ife&D arm&pfu xdkqufpyfr+udk atmufygtwdkif; az:jyxm;
ayonf?
odyH`enf;rusaomfvnf;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. odyH`ynmvuQ%mygoa,mif&Sdjcif;udk/ bk&m;
ocifESifhqef‹usifonfhpepfESifh usifhpOftm;vkH;udk w&m;0ifap&eftokH;jyK-uonf? xdkodk‹jyK
&mwGif/ ,QKtcsdeftxd tatmifjrifqkH;rSm uGefjrLepf0g' jzpf.? ‚if;ESifhqufEG,fonfh
tawG;tac:rsm;tm;vkH;wdk‹udk uGefjrLepf0g'onf odyH`ynmtay:tajccHaoma-umifh rSefuef
98
&rnf[k xifapayonf?
uGefjrLepf0g'ESifh &kyf0g'wdk‹u bmomt,l0g'udkrkef;wD;onfhtjcif;t&mrsm;udk
Adkv&SDApfx-uGawmfvSefa&;wGif t-urf;zufzsufqD;jcif;rsm;jzifh ay:vGifapcJhayonf?
c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;ESifhAvDrsm;udk vkH;vkH;vsm;vsm;jzdKzsufypf-uonf? topf

106
jzpfaom “qdk&S,fvpfvl‹tzGJ‹tpnf;”.jyifyodk‹ yxkwfESifxkwf&rnfholrsm;teuf bm
oma&;ESifhywfoufolrsm;onf xdyfwef;a&SŒwef;wGifyg0if-uavonf? vl‹tzGJ‹tpnf;
todkif;t0dkif;onf bmoma&;udkif;±+dif;olrsm;omjzpfaomfvnf;/ bmoma&;wm0efrsm;udk
xrf;aqmif&ef t[ef‹twm;rsm;vkyf-uavonf? c&pf,mefrsm; bk&m;&Sdcdk;ausmif;oGm;
&rnfh we*FaEGae‹em;&ufudk &kwfodrf;vdkufonf? vlwdkif; wpfygwfwGif ig;&uftvkyf
vkyf&aomfvnf; em;&ufrSm rnfonfh&ufrqdk jzpfEdkifonf? TtpDtpOfudk uGefjrLepfwdk‹

Adkv&SDApfawmfvSefa&;twGif;ESifhaemufydkif;wGif bmoma&;udkwdkufcdkufcJh-uonf? c&pf,mefbk&m;&Sd


cdk;ausmif;rsm;ESifh AvDrsm;udk jzdKzsufypf-uonf? ykHwGifawG‹&onfhtwdkif; c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;
ausmif;rsm;rS tEkynmvuf,mypPnf;rsm;udk vk,ufjzKwf,l-u.?

107
u “bmoma&;udkwdkufzsufonfhppf”twGuf wrifwum pDpOfjcif;jzpfavonf?99 xdk‹
aemuf 1928ckESpfESifh 1930ckESpfwGif bmoma&;qdkif&myk*~dKvfwdk‹ay;&onfh tcGefudk 10
qwdk;vdkufavonf? olwdk‹. tpm;tpmulyGefudk odrf;,lvdkufonf? usef;rma&;t
cGifhta&;cHpm;cGifhrsm;udk ydwfvdkufonf? jynfol‹tcGifhta&;wpfckr#cHpm;cGifhr&Sd-uawmh
acs? olwdk‹udkzrf;qD;I olwdk‹.&mxl;rSjzKwfum jynfyodk‹ESifxkwfvdkuf-uonf? 1936
ckESpfavmufwGif AvDaygif; 65&mcdkifE+ef;ESifh c&pf,mefbk&m;&Sdcdk;ausmif; 75&mcdkifE+ef;udk
zsufqD;ypfvdkufavjyD?

bmoma&;udkwdkufcdkuf&mwGif tvfab;eD,m;wGif tjyif;xefqkH;jzpfcJh.? tvf


ab;eD,m;uGefjrLepfacgif;aqmifonf tifAm a[mh'f*smtrnf&Sd bk&m;rJh0g'DjzpfI 1967
ckESpfwGif tvfab;eD,m;udk yxrOD;qkH;aom “bmomt,l0g'rJh”EdkifiHtjzpfa-unm
cJhavonf? bmoma&;qdkif&myk*~dKvfrsm;udk rnfonfhusdK;a-umif;r#rjybJ zrf;qD;csKyf
aESmifum tcsdKŒudkrl owfjzwfypfavonf? 1948ckESpfwGif bda&Smhbkef;awmf-uD;ESpfyg;
ESifhbmoma&;qdkif&myk*~dKvfaygif; 5000 udk ypfowfvdkufavonf? rGwfpvifrfwdk‹udk
vnf; xdkenf;twdkif;jyKusifh-uonf? eif'dk&D vpOfpmapmifwGif AvDESifh c&pf,mefbk&m;

108
&Sdcdk;ausmif;aygif;2169vkH;udk ydwfvdkufa-umif; a-unmcJh&m/ 327vkH;rSm umaomvpf
bk&m;&Sdcdk;ausmif;rsm;jzpfavonf?
TuJhodk‹jyKusifh-ujcif;rSm/ uGefjrLepf0g'.&nf&G,fcsufonf/ bk&m;ocif&Sdjcif;
udk rsufpdrSdwfI jiif;y,faomvl‹tzGJ‹tpnf;udkwnfaxmifI/ bmomt,l0g'udkvkH;0
a&maESmqufpyfjcif;rjyKapbJ &kyf0wˆKypPnf;rsm;udkom ,kH-unfwefbdk;xm;ap&efjzpf
onfrSm ,kHrSm;oHo,jzpfp&mr&Sdacs? trSefrSm/ ,if;onfuyif uGefjrLepf0g'.t"du
ypfrSwfwpfckjzpfayonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;u vlawG
udk puf&kyfuJhodk‹ pdwfcHpm;r+uif;rJhI bk&m;ocifudka-umuf&GHŒjcif;r&Sdonfhvl‹tzGJ‹tpnf;
udk wnfaxmifEdkifrSomv#if/ olwdk‹-udKufovdktkyfcsKyfEdkifrnfjzpfa-umif; odxm;-u
aoma-umifhjzpf.? odk‹rSomv#if olwdk‹tvdk&SdoavmufowfjzwfzdESdyfEdkifrnfjzpf.?
bk&m;rJhrdpm>'d@dt,ludkaxmufcHtm;ay;I/ bmomt,l0g'rsm;u wm;jrpfxm;aom
zdESdyfr+rsdK;pkH/ &ufpufr+rsdK;pkH/ yËdyuQrsdK;pkH/ owfjzwfr+ponfwdk‹udk w&m;0ifapaom
'g0if0g'.wifjycsufonf/ 20&mpkESpftwGif; vl‹toufudkwefbdk;rxm;bJ aoG;acsmif;
pD;aponfh tawG;tac:tm;vkH;udk tm;ay;tm;ajr‡mufjyKcJhayonf? xdk‹a-umifh vGefcJh
onfh 20&mpkESpfonf/ r&yfrem;aomppfyGJrsm;/ owfjzwfr+rsm;/ awmfvSefykefuefr+rsm;/
t-urf;zufr+rsm;/ wdkufcdkufr+rsm;ESifh &efbufjzpfjcif;rsm;ESifh jynfheufcJhavonf?
'g0if0g'DuGefjrLepfrsm;u urBmay:wGif
oufa&mufapcJhaom zdESdyfr+ESifh t-urf;zufr+rsm;
rif;rJhp&dkufESifh t-urf;zufjcif;ESpfrsdK;pvkH;onf rm;ufP0g'ESifh uGefjrLepf0g'wdk‹
. r&Sdrjzpfaom tokH;jyKvufeufu&d,mjzpfayonf? rm;ufP0g'.t-urf;zufjcif;
vuQ%monf rm;ufPtoufxif&Sm;aepOftwGif;yif yg&pfjrdKŒawmfuGefjrGef;wGif vuf
awG‹jzpfcJhavonf? txl;ojzifh/ t-urf;zufjcif;onf rm;ufP.oDtdk&Dudk vufawG‹t
aumiftxnfaz:ol vDeif.uGefjrLepftawG;tac:twGuf r&Sdrjzpfaomtydkif;jzpfcJhay
onf? uGefjrLepfwdk‹onf wurBmvkH;ae&mwumwGif aoG;acsmif;pD;apcJh-uI/ vlwdk‹tm;
t-urf;zuf*dk%f;tzGJ‹rsm;wnfaxmifI emusifem-unf;r+/ xdwfvef‹a-umuf&GH‹r+rsm; jzpf
aponf? ,ae‹tcsdefwGif uGefjrLepfacgif;aqmiftm;vkH;udk olwdk‹usL;vGefcJh-uaom zdESdyf
r+ESifh owfjzwfr+rsm;.w&m;cHrsm;tjzpf rSwfom;xm;-uonfudk a±SŒvmrnfhpmrsufESm
rsm;wGif awG‹&Sd-uygvdrfhrnf? odk‹aomfvnf; tcsdKŒtodkif;t0dkif;rsm;wGif oem;-uifemr+
uif;rJhI vufrsm;wGifaoG;vl;aeaomvlowform;rsm;.ykHrsm;udk acgif;&if;wGifcsdwf
xm;olrsm;vnf;&Sdao;onf? xdkuJhodk‹ vlowfjcif;ESifh&ufpufjcif;wGif aysmfarG‹olwdk‹udk
olwdk‹. q&morm;rsm;tjzpfvufcHae-uao;onf?
uGefjrLepfwdk‹u &ufpuf-urf;-uKwfjcif;ESifh t-urf;zufjcif;wdk‹onf uGefjrLepf
wdk‹.vkyf&dk;vkyfpOfr[kwf[kqdkonfhjyif/ tcsdKŒyk*~dKvfrsm;u uGefjrLepf0g'udk vufawG‹
usifhokH;&mwGif jyKusifh-ujcif;omjzpfonf[k rnfr#yifxkacsajymqdk-uapumrl/ olwdk‹u
uGefjrLepf0g' udkjzLpifoef‹&Sif;atmif rnfr#yif-udK;pm;aq;a-um-uapumrl/ jiif;qefI
r&aomtrSefw&m;u &SdaejyD;om; jzpfayonf? uGefjrLepf0g'udk wnfaxmifcJholwdk‹u
&ufpufr+ESifh t-urf;zufr+rsm;udk umuG,fajymqdkcJh-uI/ olwdk‹.tawG;tac:twGuf
vkdtyfcsufrsm; jzpfonf[k jrif-u.? tar&duefvlrsdK; EdkifiHa&;odyH`yg&*ljzpfol
q,fjrL&,f z&ef;ppf u ,if;udpPESifhywfoufI atmufygtwdkif; ajym-um;xm;
ayonf?

109
rm;ufPESifhtif*sJvfwdk‹u awmfvSefa&;onf tpOftjrJ&ufpufr+&Sd&rnf/ awmfvSefa&;orm;wdk‹
onf tkyfcsKyfolwdk‹udk&ufpuf&rnf[k a,bk,stm;jzifhjcHKikHI twdtustav;xm;rdef‹-um;
100
cJh-uonf? wpfcgwpf&H t-urf;zufr+udkvnf; axmufcHtm;ay;-u.?
um;vfrm;uPfu/ 'efwef. a&S;OD;tusqkH;“awmfvSefa&;qdkif&mEdkifiHa&;odyH`”
jzpfonfh "de l'audace, de l'audace, encore de l'audace" (wdkufcdkufyg/ wdkufcdkufyg/
aemufxyfwdkufcdkufyg) [laomrl0g'udk,lI “awmfvSefykefuefjcif;onf ppfynmwpfrsdK;
jzpfayonf?”[k qdkcJh.?101 vDeifuvnf; t-urf;zufr+udk tpDtpOfusus pepfwus
aqmif&Guf&ef vdktyfonf[k &Sif;&Sif;bGif;bGif;yif ajymcJhavonf? atmufygwdk‹rSm vD
eif. rdef‹cGef;rsm;rS aumufE+wfcsuftcsdKŒjzpfygonf?

110
trSefpifppf EdkifiHawmftpdk;&onf tjcm;r[kwfbl;/ vlwef;pm;wpfrsdK;u tjcm;vlwef;pm;
wpfrsdK;udk zdESdyfwJh,EW&m;wpfrsdK;omjzpfw,f? tm%m&Sifpepf[m tiftm;okH;jcif;rSm
wdkuf&dkuftajccHjyD; b,fOya'urS xdef;uGyfxm;jcif;r&Sdbl;? ypPnf;rJhvlwef;pm;&Jh awmf
vSefa&;rSm tm%m&SifpepfeJ‹tEdkif&&Sda&;pepfom&SdjyD; blZ0gwdk‹tay: &ufpuf-urf;-uKwf
jcif;udk vufudkifxm;usifhokH;&r,f? tJ'Dvdkaqmif&Gufjcif;udk b,fOya'ur# uef‹owf
102
xdef;csKyfxm;wmr&Sdbl;?
usKyfwdk‹u EdkifiHa&;t& owfjzwfjcif;udk qef‹usifjcif;vkH;0r&Sdbl;? rsufarSmufrSm vlxktkH
103
-uGv+yf&Sm;r+eJ‹ wdkuf&dkufqufpyfjyD; wpfOD;csif;t-urf;zufr+jzpfjcif;[m tusKd;&Sdw,f?
tm%m&&Sdbdk‹twGuf vlwef;pm;tod&SdwJh tvkyform;trsm;pkudk udk,fhbufygatmifvkyf&
104
r,f? &ufpuf-urf;-uKwfjcif;r&Sdor#umvywfvkH; tm%m&bdk‹vrf;r&Sdbl;?
tvkyform;rsm;tpnf;ta0;wGif vDeifu t-urf;zufjcif;onf olwdk‹twGuf
rnfr#txdrvGJra&Smifom vdktyfa-umif; a-umufrufzG,faumif;aom rdef‹cGef;udk ay;cJh
onf?
tu,fI vlxkwpfckvkH;tkH-uGjyD; qlylx-uGjcif;r&Sd&if 'gawG[m bmrStusdK;&SdrSmr[kwfbl;?
ab;rSm&yf-unfhae-uwJhvlawG&Jhacgif;rSm usnfqHray;bJ 'Dtwdkif;xm;xm;&if/ usKyfwdk‹[m
105
b,fudkrS c&D;a&mufrSmr[kwfbl;?

&k&Sm;EdkifiH atmufwdkbmawmfvSefa&;wGif ta&;-uD;qkH;acgif;aqmifwpfOD;jzpfol


xa&mhpuDu vDeif.pum;vkH;rsm;udk twnfjyKcJh.?
awmfvSefa&;wGif yef;wdkifa&mufbdk‹ vdktyfonfhtcGifhta&;tm;vkH;udk tokH;jyKwwfwJh awmf
vSefa&;vlwef;pm; vdktyfw,f? vdktyf&if vufeufudkifawmfvSef&r,f? vdktyfao;&if t
106
-urf;zufjcif;vJvkyf&r,f?
xa&mhpuDu aemufxyf atmufygrdef‹cGef;udk ajymcJhonf?
usKyfwdk‹twGuf 'DtcsdefrSm a&G;p&mqdkvdk‹ jynfwGif;ppfbJ&Sdawmhw,f? jynfwGif;ppfqdkwm t
107
pm;tpmtwGuf ppfwdkuf&jcif; jzpfw,f?==jynfwGif;ppf oufawmf&Snfygap?

111
vDeifESifh xa&mhpuDwdk‹uJhodk‹aom uGefjrLepfoDtdk&Dorm;rsm;onf/ &k&Sm;EdkifiHwGif
Adkv&SDApfawmfvSefa&;jzifh vufawG‹prf;oyfcJh-uonf? 1917ckESpfaEGOD;umv awmfvSef

a&;umvwGif tus,fjyef‹qkH;
owfjzwfjcif;/ vk,ufjcif;ESifh
rawG;Edkifavmufaom &ufpuf
-urf;-uKwfr+rsm; jzpfay:cJh.?
awmfvSefa&;udk qef‹usifolwdk‹
ESifh qef‹usifonf[k xif&aom
olwdk‹udk rnfonfh ta-umif;r#
rjybJ zrf;qD;I ypfowfvdkuf
-uonf? olwdk‹.tdrfudk vk,uf
,ljyD;aemuf zsufqD;vdkuf-uav
onf?t-urf;zufr+rsm;onf/ vD
eifESifh xa&mhpuDwdk‹rSpwifcJhI
pwmvif.acwfwGif ydkIqdk;&Gm;
cJhavonf?

e,l;a,mufwdkif;owif;
pmrS [,f&Dqef tD qmvpfbm&D
u qdkAD,ufpepf. tusOf;pcef;
rsm;udk atmufygtwdkif; az:jy
xm;ayonf?
==(Oa&my)wdkuf-uD;wwdkuf
vkH; t-urf;zufr+ESifhjynfheuf
aeonf?==qdkAD,uft-urf;
zuf pepfwGif vlaygif;odef;
ESifhcsDI owfjzwfvdkufjyD;
oef;aygif;ajrmufjrm;pGm ao
a-uysufpD;jcif;ESifhE+dif;,SOf
vdkufygu/ Zmbk&ifwdk‹onf tifrwefEl;nHhaysmhajymif;-uayonf? pepfwus pDpOfxm;aom
jzpf&dk;jzpfpOf,kwfrmr+rsm;udkawG‹I u|Efkyfwdk‹.pdwfrsm;onf tHhtm;oifhjcif; a-umuf&GHŒxdwf
vef‹jcif;wdk‹jzifh xkH-uifoGm;ayonf? ESpfpOfvlaygif; okH;oef; av;oef;cef‹udk tvkyf-urf;
ESifhaxmif'%ftjypfcsrSwfI woufwmvkH;jyefvrf;r&Sdonfh tvkyf-urf;pcef;odk‹ydk‹-uonf?
w&m;cHtrsm;tm;jzifh rnfonfhjypfr+a-umifh xdkjypf'%fcH&onfudkyif rod&onfrSmvnf; &dk;
108
aeaomudpPyifjzpfayonf?

&k&Sm;vlrsdK;r[kwfol/ txl;ojzifh c&DrD,Hwl&uDvlrsdK;rsm;/ tm&Stv,fydkif; wl&


uDvlrsdK;rsm;ESifh umZufvlrsdK;rsm;onf qdkAD,uft-urf;zufr+rsm;udk tjyif;txefcHcJh-u
&onf? x&G,fuDac: txl;ckH&kH;rsm;udk zGJ‹pnf;I &k&Sm;vl‹tzGJ‹tpnf;rS umZufvlrsdK;wdk‹
udk z,f&Sm;&Sif;vif;ypf-u.? 1920ckESpf atmufwdkbmv wpfvwnf;wGif x&G,fuD
u vlaygif; 6000 udk ao'%fay;cJhavonf? xdkao'%ftrdef‹rsm;udkvnf; csufcsif;
aqmif&Gufvdkuf-uonf? awmfvSefa&;tpdk;&udkqef‹usifolwdk‹. rdom;pkrsm;/ wcgw&H

112
tdrfeD;em;csif;wdk‹udkvnf; zrf;qD;jyD; pkaygif;tvkyf-urf;pcef;rsm;odk‹ydk‹vdkuf-uonf?
,lu&drf;jynfe,f&Sd xdkodk‹aompcef;rsm;. pcef;r+;wpfOD;jzpfol rmwif vufppfu xdkp
cef;rsm;onf aorif;pcef;rsm;omjzpfonf[k atmufygtwdkif;0efcHcJh.?

toifwdk‹onf rnfonfhta-umif;a-umifh tv†m[ft&Sifjrwf.vrf;awmfYvnf;aumif;/ t-uiftif


tm;csdeJ‹aom a,mufsm; rdef;rESifh uav;oli,fwdk‹tm; u,fwif&eftvdk‹iSmvnf;aumif;/ ppfruf
jydKifqdkifwdkufcdkufjcif; rjyK-uoenf;?
xdkolwdk‹onfum;/ ‘tdk=u|efawmfrsdK;wdk‹tm; zefqif;arG;jrLawmfrlaomt&Sif/ t&Sifjrwfonf u|ef
awmfrsKd;wdk‹tm; Tt-uifjrdKŒ&GmrS xkwfaqmifawmfrlyg? xdkjrdKŒoljrdKŒom;rsm;onf rw&m;ESdyfpufn‡Of;
yef;olrsm;jzpf-uyg.? ‚if;jyif t&Sifjrwfonf u|efawmfrsKd;wdk‹tbdk‹ rdrdtxHawmfrS taqGcifyGef;
wpfOD;OD;udk zefwD;Iay;oem;awmfrlyg? xdkenf;wlpGm t&Sifjrwfonf u|efawmfrsdK;wdk‹tbdk‹ rdrdtxH
awmfrS umuG,fapmifha&Smufrnfhol zefwD;I ay;oem;awmfrlyg’ [k av#mufxm;yef-um;vsuf&Sd-u
ukefownf;? (pl&mtefeDqm 4;75)
rdkifaumhjrdKŒteD;&Sd tusOf;pcef;odk‹ zrf;qD;vmcJhaom rdef;r/ uav;oli,fESifhZ&mtdkrsm;onf
atmufwdkbmv &$HŒEGHtwGif; tat;'%fESifh wkefv+yfajcmufjcm;zG,ftajctaewGif touf

113
&Sifae-u&.? olwdk‹onf aovkeD;aom ,ifaumifrsm;uJhodk‹jzpfae-uonf? aojcif;rSvGwf
ajrmuf&ef rdef;rrsm;onf bmrqdkvkyf-u.? xdkpcef;udk apmifh-uyfaeonfhppfom;rsm;u t
109
cGifhaumif;,lI olwdk‹udk jynfhwefqmtjzpf qufqH-uonf?
'g0if.-oZmatmufwGifusa&mufae-uaom uGefjrLepfawmfvSefa&;orm;rsm;
onf vlawGudk t&l;trl;xdef;rEdkifodrf;r&owfjzwfae-uonf? xdkacwfu pmaypm
wrf;rsm;udk-unfhjcif;jzifh olwdk‹.t"du&nf&G,fcsufrSm tjyD;tydkifokwfoif&Sif;vif;ypf
&efjzpfykH&.? olwdk‹u vlrsm;rsm;owfav/ olwdk‹.&nf&G,fcsufatmifjrifav jzpfonf
[k ,kH-unf-u[efwlygonf? olwdk‹.awmfvSefa&;udk qef‹usifolwdkif;udk owfjzwf&Sif;
vif;ypf&efpDrHudef;&SdcJha-umif; olwdk‹.qkH;jzwfcsufrsm;u az:jyvsuf&Sdaeayonf?
y,mwDa*gpf csufum(awmfvSefa&;qef‹usifolwdk‹udk wdkufppfqifa&;txl;aumfrDwD)u ae‹
pOf vl 300 owfypf&efqkH;jzwfcsufcs.? jrdKŒudktuGufrsm;csI xdktuGufrsm;wGif owf
jzwfrnfhudkwmcGJwrf;csay;um ygwDpdwfrsm;udk owfypfrnfhvlpm&if;jyKpkcdkif;onf? upfp
vdkaAghjrdKŒwGif pOf;pm;raygufojzifh aemufqkH;wGif aq;&kH&Sdvlemrsm;udk owfypf&efqkH;jzwf
110
-uavonf?
uGefjrLepfudktm;ay;axmufcHonfh Krasnyi Mech u&mpfnD ruf('g;eD)owif;
pmacgif;-uD;ydkif;wGifa-unmcJhonfhtwdkif;/ uGefjrLepfwdk‹ t&mtm;vkH;cGifhjyKcsuf&Sdonf/
aoG;,dkpD;&efvdktyfonf/ aoG;onf tvHeD.ta&mifjzpfonf[k ,kH-unf-u.?
usKyfwdk‹twGuf t&mtm;vkH;cGifhjyKcsuf&Sdw,f? usKyfwdk‹&Jh'g;udk ajr‡mufwm[m vlawGudk
u|efoaygufb0a&mufaewJhvlrsdK;jzpfoGm;onftxd zdESdyfjcif;bdk‹r[kwfbJ vlom;rsm;udk
cwfxm;wJh vufxdwfoHajccsif;rsm;udk jzKwfbdk‹jzpfw,f? aoG;/ aoG;awGa&vdkpD;ygap?
blZ0gawGv$ifhwJhtvHeufudk aoG;pGef;ygap? usKyfwdk‹&JhtvH tjrJwapeDaeygap? tdkrif;jyD
jzpfwJhurBm-uD; aoqkH;ysufokOf;oGm;rSomv#if tJ'DajracG;awG jyefrxvmawmhbJ usKyfwdk‹
111
udk,fudk xm0&vGwfajrmufatmif vkyfEdkif-uvdrfhr,f?
TuJhodk‹aomESdyfpufn‡Of;yef;r+rsm;tjyif/ pwmvifu “acsmqJGa&;wyfqG,f”
rsm;udkvnf; awmifolv,form;rsm;. oD;ESHxGufukefrsm;udk odrf;,l&ef xyfrHzGJŒpnf;
xm;ao;onf? TwyfqG,frsm;onf zdESdyfr+[lor#. t"duw&m;cHjzpfayonf? 1922
ckESpf azaz:0g&Dv 14&ufae‹wGif/ ppfaq;a&;t&m&SdwpfOD;u atmufygtwdkif;a&;om;
.?
TacsmqGJa&;wyfqG,f.jypfr+usL;vGefjcif;tqifhonf/ &Sif;&Sif;ajym&aomf/ r,kH-unfEdkif
avmufonfhtqifhrsm;odk‹a&mufaeavjyD? tpDtpOf&Sd&Sd/ awmifolv,form;rsm;udk zrf;qD;
I taEG;aiG‹ray;xm;aompyg;usDwGif jyGwfodyfI avSmifxm;-uonf? xdk‹aemuf olwdk‹udk
-udrf'%fcwf-u.? owfypfrnf[k jcdrf;ajcmuf-uonf? csxm;ay;onfh udkwmrjynhfao;
olwdk‹udk udk,fvkH;wD;c|wfI &Gmvrf;rwGif ajy;cdkif;onf? xdk‹aemuf taEG;aiGŒray;xm;aom
tjcm;tcef;wGif avSmifxm;-ujyefonf? rdef;rtajrmuftjrm;udk arharsmoGm;onftxd
112
&dkufESufjyD; ESif;awmxJwGif wl;xm;aomwGif;xJodk‹ ypfcsvdkuf-u.?

pwmvifu pydefEdkifiHonf qdkAD,ufjynfaxmifpktwGuf tvm;tvm&SdaomEdkif


iHjzpfI/ ,if;EdkifiHESifha&maESmqufqHjcif;onftusKd;&Sdvdrfhrnf[k ,kH-unfavonf? xdk‹
a-umifh pydefEdkifiHjynfwGif;ppfwGif uGefjrLepfwdk‹udk axmufyHhcJhonf? xdkodk‹jzifh qdkAD
,ufjynfaxmifpkrS t-urf;zufr+rsm;onfvnf; pydefEdkifiHtxd v#HxGufoGm;avawmh
.? xdkzdESdyfr+ESifhESdyfpufr+wdk‹. Oyrmwpfckonf 1938ckESpfOD;ydkif;wGif pwmvif0g'qef‹

114
usifa&;orm;rsm;udk tusOf;pcef;wpfckY csKyfaESmifxm;jcif;yifjzpfayonf? xdktusOf;
pcef;a&muf tusOf;om;wpfOD;u=

“pwmvif0g'Dwdk‹ csufumpcef;zGifhbdk‹qkH;jzwfvdkufwmeJ‹/ tem;rSm&SdwJh ocsõKif;wpfckudk &Sif;


-uw,f? csufumtzGJŒ0ifwdk‹onf tvGefqdk;,kwfwJhtawG;&Sd-uw,f? ocsõKif;tay:ydkif;udk
zGifhjyD;t&kd;pkawG vlaotavmif;ykwfawGudk zGifhjyxm;-uw,f? tcufqkH;tr+awGrSm w&m;
cHjzpfrJhvludk tJ'DocsõKif;rSm csKyfxm;-uw,f? olwdk‹rSm oD;jcm;olrwlwJh&ufpufenf;awGeJ‹

115
ESdyf pufenf;awG &Sd-uw,f? tusOf;orm;tajrmuftjrm;udk waeukefajymif;jyefqJGxm;avh
&Sd-uw,f? wcsdKŒudkawmh bD'dkusOf;usOf;rSmavSmifxm;jyD; rsufESmem;rSmtouf±SLzdk‹tayguf
i,fuav;bJazgufxm;ay;w,f? tqdk;qkH;enf;uawmh “tHqGJenf;”vdk‹ac:w,f? tusOf;

orm;udk aowWmi,fxJrSm &ufaygif;rsm;pGmxnfhxm;w,f? eJeJrSv+yf&Sm;vdk‹r&wJhaowWmxJ


113
rSm &Spf&ufuae q,f&uftxd xnfhxm;-uw,f?
1931ckESpfwGif {u'\rajrmufykyf&[ef;rif;-uD; ydkif;,yfpfu urBm-uD;udk'kuQ
ay;onfh uGefjrLepf0g'ESifhywfoufI ESpfpOfyxrwe*FaEGae‹xkwf trdef‹pmapmif
Quadragesimo Anno wGif atmufygtwdkif; a-unmcJhavonf?
uGefjrLepf0g'onf/ &nf&G,fcsufESpfckudkoif-um;ay;I aqmif&Gufonf? r&yfrem;tav#mhr
ay;aom vlwef;pm;ppfyGJESifh yk*~vduydkifqdkifr+udk tjyD;tydkif;zsufodrf;a&;jzpfonf? xdk&nf
&G,fcsufrsm;udk aqmif&Guf&mwGif v#dKŒ0SufuG,f0SufIrvkyfawmhbJ/ tqdk;qkH;t-urf;zuf
jcif;rsm;tygt0if &&Sdonfhenf;tm;vkH;jzifh ajAmifwif;wif; yGifhyGifhvif;vif; aqmif&Guf-u
onf? xdk&nf&G,fcsufrsm;udk jznfhwif;&eftwGuf olwdk‹rnfonfht&mudkr#vkyf&efra-umuf
&GHŒ-uacs? rnfonfht&mudkr# av;pm;udkif;±d+if;aejcif;vnf;r&Sdacs? tm%m&onfESifhwjydKif
wnf; cufxef-urf;wrf;I vlrqefatmif&ufpuf-urf;-uKwfavonf? ta±SŒOa&myydkif;
us,f0ef;vSonfhe,fajrrsm;wGif a-umufcref;vdvd owfjzwfzsufqD;xm;cJhonfh t-uGif;
114
tusefrsm;u oufaoxlaeayonf?
txufygpmom;t&/ uGefjrLepf0g'. tajcrl0g'onf/ oem;-uifemjcif;uif;rJh
aom vlwef;pm;ppfESifh yk*~vduydkifypPnf;rsm;udk tjyD;tydkifzsufqD;ypf&efjzpfonf? wpf
enf;tm;jzifh 'g0ifu ZD0avmuwGif tokH;jyKonfh tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk vl‹avmu vl‹
tzGJ‹tpnf;wGif vufawG‹usifhokH;&ef&nf&G,fcsufjzpf.? tb,fha-umifhqdkaomf vlom;
wdk‹onfvnf; wd&pm>efrsm;uJhodk‹ tpOfwpdkufyËdyuQjzpf-uI tjrJppfwdkuf-u&rnf[k ,kH
-unf-uaoma-umifhjzpf.?
uGefjrLepf0g'onf &k&Sm;EdkifiHYom &yfwef‹oGm;jcif;r&SdcJhacs? uGefjrLepf0g' jyef‹
yGm;oGm;jcif;a-umifh epfemysufpD;jcif;trsm;qkH;&SdonfhEdkifiHrsm;wGif w&kwfEdkifiHonf wpf
cktygt0ifjzpf.?

116
'g0if0g'D armfpDwkH;ESifh ol.owfjzwfr+rsm;
w&kwfEdkifiH.acgif;aqmifjzpfol armfpDwkH;wGif a&SŒaqmifq&morm;ESpfOD;&SdcJh.?
wpfOD;rSm 'g0ifjzpfI aemufwpfOD;rSm pwmvifjzpfonf? Taorif;wreftrnfESpfckwdk‹
onf/ armfpDwkH;.udk,fwpfckwnf;wGif pkaygif;yg0ifcJhI/ w&kwfEdkifiH.ordkif;wGif 0rf;
enf;a-uuGJzG,f -um&SnfvGef;aomtarSmifacwf-uD;tjzpf trJuGufcsefxm;cJhavonf?
vlaygif; 6oef;rS 10oef;txd armfpDwkH;.wdkuf&dkufn$ef-um;csufjzifh owfjzwfcJhonf?
aemufxyf oef;aygif;ajrmufjrm;pGmaom wefjyefawmfvSefa&;orm;wdk‹u olwdk‹.b0t
rsm;qkH;tydkif;udk tusOf;axmifxJY tcsdefukefcJh-u.? ‚if;wdk‹teuf oef;aygif; 20
aocJhonf? 1959rS 1961ckESpftxd “-uD;us,faoma±SŒodk‹ajcvSrf;” (The Great Leap
Forward)ac: armf.&ufpuf-urf;-uKwfonfhtpGef;xGufay:vDpDrsm;jzifh vlOD;a&oef;
aygif; 20ESifh40t-um; iwfrGwfI aoa-u-uukef.? 1989ckESpfwGif wD,Htefrif,if
jyifowfjzwfr+wGif vlaygif; 1000ausmfaocJhjcif;onfvnf; w&kwfEdkifiH.r-um ao;rD
u ausmfvGefcJhaom ordkif;taxmuftxm;jzpfayonf? ta&SŒwmupPwefe,f wGif
rGwfpvifrfwl&uDvlrsdK;rsm;udk vlrsdK;jzKwfowfjzwfaejcif;onfvnf; qufvufI jzpf
yGm;aeao;onf?
w&kwfEdkifiHwGifjzpfcJhonfh uGefjrLepfawmfvSefa&;wGif r,kH-unfEdkifavmufatmif
&dkif;pdkif;onfhtjzpftysufrsm; &SdcJhavonf? xdk&dkif;pdkif;&ufpufpGmowfjzwfaeonfudk
ab;rSatmf[pfaxmufcHtm;ay;aecJh-uonfhvlxkwckvkH;rSm nd‡KŒ"gwfwpfrsdK;rsdK; rdae-u
onf[kyif xif&ayonf?
ordkif;yg&*lESifhordkif;q&m-uD;tcsdKŒpkaygif;a&;om;xkwfa0aom Le Livre Noir
du Communisme (uGefjrLepf0g'. teufa&mifpmtkyf)ac:pmtkyfwGif/ uGefjrLepfwdk‹.
&dkif;pdkif;,kwfrmonfhvkyf&yfrsm;udk atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
rvGJwef;ao'%fcsrSwf-urnfhtusOf;om;jzpfonfh “wefjyefawmfvSefa&;orm;rsm;”udk ckH&kH;
wifppfaq;&modk‹ a'ocHvlxkwpfckvkH;udk qifhac:-unfhcdkif;-uonf? xdktusOf;om;rsm;udk
owfjyD;aemuf tavmif;rsm;udktydkif;ydkif;jzwf-urnfh Red Guards ac: &JabmfeDwdk‹udk/ ao
'%fay;onfhckH&kH;odk‹wufa&mufvmonfh vlxku ab;rSaeI “owfvdkuf/ owfvdkuf”[k
0dkif;atmf-uonf? wcgw&H xdkvlaotydkif;rsm;udk csufjyKwfI pm;okH;-uavonf? odk‹r
[kwf touf&Sifaeao;I xdkppfaq;a&;ckH&kH;odk‹vma&muf-unfh±+-u&onfhtusOf;om;.
tdrfaxmifpkaqGrsdK;om;csif;wdk‹udk twif;pm;cdkif;-uonf? xdk‹aemuf &yf-unfhaeonfh vlxk
udk pm;yGJ&SnfwGifxdkifcdkif;I csufxm;jyD;aom tusOf;om;ajrydkif&Sif.toJESvkH;rsm;udk a0iS
ay;avonf? tm%mom;acgif;aqmifu owfjzwfxm;onfhuseftusOf;om;rsm;. vwf
vwfqwfqwfOD;acgif;rsm;udk a&SŒwGiftpDt&DwHusifv#dKxm;pDxm;I rdef‹cGef;ajymavonf?
xdkuJhodk‹ vlom;pm;I uvJhpm;acsonfhtavhtxonf/ aemifwGif yGefyGwftpdk;&vufxuf
wGifvnf; vkyf&kd;vkyfpOfwpfckjzpfcJhayonf? ,if;tavhtxonf ta&SŒtm&SwdkufwGif
a&S;ya0oeDrSpI jyKusifhvmcJh-u&m yJhwifxyfouJhodk‹ w&kwfordkif;wGif r-umc%-udK;-um;
115
ay:vmavh&Sd.?

117
118
119
120
=============================================================
yGefyGwfESifh crmeD.
“owfjzwfr+ ,ifjyifrsm;”
1975ckESpfrS 1979ckESpftwGif;/
yGefyGwftkyfcsKyfr+atmufwGif uarBm'D,m;
EdkifiHrS vlOD;a& 7oef;teuf 2oef;udk
owfjzwfcJhonf? yGefyGwfu uGefjrLepf
EdkifiHwnfaxmif&efpdwful;,Ofjzifh owf
jzwfcJhaomvlOD;a&udk &mcdkifE+ef;t&wGuf
ygu [pfwvmESifh pwmvifowfjzwfcJh
onfhOD;a&xuf ydkIrsm;jym;aeayonf?
yGefyGwfowfjzwfrnfholrsm;onf uarBm'D
,m;vlrsdK;rsm;rS ynm&Sifydkif;jzpf-uonfh
q&m0ef/ tif*sifeD,m/ odyH`ynm&Sifponf
wdk‹ t"dujzpfavonf? yGefyGwfu rsuf
rSefwyfolwdkif;udk owfypf&efyif trdef‹cs
cJh.? TuJhodk‹aom vlrqefonfh owf
jzwfr+rsm;a-umifh ESpfaygif;rsm;pGm -um&Snf
cJhaom “vlowfr+ ,ifjyifrsm;” ay:ayguf
cJhayonf?

crm&l*sfac: crmeDwdk‹. owfjzwfr+rsm;twGuf w&m;0ifa-umif; usKd;a-umif;jy


csufrsm;udk “toifhudkxm;&Sdjcif;jzifh bmr#tusdK;r&Sd/ toifhudk qkH;±+H;jcif;jzifh rnfonfh
t±+H;r#r&Sd”[laompum;vkH;rsm;jzifh twdkcsKH;xm;Edkif.? olwdk‹u tokH;rus odk‹r[kwf
tEW&m,f&Sdonf[kxifolwdkif;udk owfypf-uonf? xdkowfjzwfr+rsm;wGif/ uarBm'D,m;
vlxk tdrfaxmifpkwdkif;wGif tenf;qkH;wpfOD; towfcHcJh&onf?
vl‹toufudk wefzdk;vkH;0rxm;aomyGefyGwfonf olpdwful;,Ofaomqdk&S,fvpf
avmutwGuf tdrfaxmifpkonf t[ef‹twm;jzpfonf[k ,kH-unf.? xdk‹a-umifh tdrf
axmifpkrsm;udkwuGJwjym;cGJxm;vdkufjcif;jzifh vlom;rsm;udk uGefjrGef;ac:bkHtzGJ‹pepfwGif
aexdkifapvdkjcif;jzpfonf? ‚if;ay:vDpDrsdK;udk pwmvifuvnf; &k&Sm;EdkifiHwGif csrSwf
aqmif&GufcJh.? yxrqkH; awmifolv,form;rsm;. ajr,mrsm;udk odrf;vdkufonf? xdk‹
aemuf wpfOD;ESifhwpfOD; a0;vHaomae&m&Sd ajr,mtenf;i,fpDudk a0iSay;onf? xdkajr
,mcGJwef;rsm;wGif tvkyfvkyf-u&ef rdrd.tdrfaxmifpkom;csif;rsm;ESifh cGJcGmae-u&.?
Robert Templer, Pol Pot's Legacy of Horror,
The Age, April 18, 1998,
http://dithpran.org/PolPotlegacy.htm
=============================================================

121
122
uGefjrLepf&dkif;pdkif;&ufpufr+rS em-unf;zG,faomqkH;±+H;r+
xdkuJhodk‹aom&dkif;pdkif;&ufpufr+tjzpftysufrsm;onf uGefjrLepfwdk‹ odrf;ydkufcJh
aomwdkif;jynfwdkif;wGif cHpm;cJh-u&.? uarBm'D,m;/ ajrmufudk&D;,m;/ avmEdkifiH/
AD,uferf/ Oa&mywdkufESifhtmz&duwdkufEdkifiHrsm;wGifvnf; jzpfcJh.? ,if;aoG;acsmif;
pD;qkH;±+H;r+rsm;udk uGefjrLepf0g'.pmtkyfeuf[kac:aom The Black Book of Communism
pmtkyfwGif atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
T&mZ0wfr+rsm;onf/ tpdk;&wpfckESifhwpfck.vufawG‹aqmif&GufykH tenf;i,fpD
uGJjym;-uaomfvnf;/ tm;vkH;onf xif&Sm;onfhykHpHwpfcktwGif;Yom &Sd-uonf? xdkykHpHwGif/
ykHpHtrsdK;rsKd;jzifh owfjzwfjcif;vkyf-uonf? Oyrm wef;pDxm;Iypfowfjcif;/ -udK;qGJcsowf
jcif;/ a&ESpfowfjcif;/ &dkufowfjcif;/ "gwfaiG‹jzifhowfjcif;/ tqdyfjzifhowfjcif;/ um;wdkuf
owfjcif;/ vlOD;a&av#mhcs&ef iwfrGwfacgif;yg;jcif;udkvkyf-uHzefwD;jcif;/ tpm;tpmrsm;udk
xdef;csKyfxm;jcif;/ jynfESif'%fay;jcif;/ xdkodk‹jynfESif'%fay;&mwGif vrf;c&D;Yaoapjcif;
(armyef;iwfjywfIjzpfap/ usOf;usyfIavr0ifaom,mOftcef;/ rD;&xm;wGJponfwdk‹Yao
apjcif;)/ rdrd.tdrfwGif;YtowfcH&jcif;/ tvkyf-urf;acsmqJG&mY (armyef;vGef;Ijzpfap/ a&m
*gjzifhjzpfap/ iwfrGwfIjzpfap)aoapjcif;/ ponfwdk‹yg0ifonf? jynfwGif;ppf[kac:aom
umvtwGif;rS tjzpftysufrsm;onf ydkI±+yfaxG;.? tkyfcsKyfolwdk‹ESifh awmfvSefykefuef
olwdk‹t-um;wdkufcdkufjcif;ESifh tkyfvdkufpkjyKHI t&yfom;rsm;udk owfjzwfjcif;rsm;cGJjcm;&ef
cufcJhayonf?
odk‹aomfvnf;/ ae&mwumwGifpwifqef;ppf&ayrnf? atmufygwdk‹onf/ tpdk;&w
&m;0ifa-unmjcif;r[kwfonfh t-urf;jzif;cef‹rSef;csufrsm;jzpfygonf? Tcef‹rSef;csufrsm;
u tenf;qkH; ,if;&mZ0wfjypfr+rsm;. twdkif;twmudk jyqdkEdkifygvdrfhrnf?
qdkAD,ufjynfaxmifpkwGif oef;aygif; 20 aocJhonf?
w&kwfEdkifiHwGif 65 oef;aocJhonf?
AD,uferfwGif 1 oef;aocJhonf?
ajrmufudk&D;,m;wGif 2 oef;aocJhonf?
uarBm'D,m;wGif 2 oef;aocJhonf?
ta&SŒOa&mywdkufwGif 1 oef;aocJhonf?
vmwiftar&duwdkufwGif 150000 aocJhonf?
tmz&duwdkufwGif 1 oef; 7 odef;aocJhonf?
tzf*gefeDpwefwGif 1 oef; 5 odef;aocJhonf?
EdkifiHwum uGefjrLepfv+yf&Sm;r+ESifh uGefjrLepfygtm%mr&&Sdaoma'orsm;Y 10000 aocJh
onf?
116
pkpkaygif; oef;aygif; 100 eD;yg;aoa-ucJhonf?
TuGefjrLepftpdk;&rsm;ESifh ygwDtzGJ‹tpnf;tm;vkH;wdk‹.pdwf"gwfonf tcsuf
wpfcsufwnf;wGif wlnD-uonf? olwdk‹wGif vlom;rsm;.cHpm;csufjzpfaom/ oem;
wwfjcif;/ w&m;r#wjcif;ESifh arwWmw&m;wdk‹ vkH;0aysmufuG,fuif;rJh.? csufcsif;
vufiif; vl‹tzGJ‹tpnf;onf wd&pm>efrsm; touf&Sifae&eftpmvkpm;-uonfhenf;wl/
tpkvdkufttkHvdkufowfjzwfonfh,ifjyifESifh ppfajrjyifjzpfoGm;avonf?

123
wd&pm>efwpfaumifu tpm;tpmESifhtm%mpufa'otwGuf rdrdESifhrsdK;wltjcm;
wpfaumifudk wdkufcdkufvk,ufouJhodk‹/ uGefjrLepfwdk‹onfvnf; “wd&pm>ef”rsm;uJhodk‹
jyKusifh-uayonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ 'g0ifarG;zGm;vmjcif;u olwdk‹onf tajccH
tm;jzifh wd&p>mefjzpfonf/ touf&Sifae&efwdkufcdkuf&rnf[k oifay;xm;aoma-umifh/
olwdk‹uvnf; xdkenf;twdkif; jyKusifh-ujcif;jzpfayonf?
Tvlrqefaomv+yf&Sm;r+rsm;wGif uGefjrLepfwdk‹onf odyH`ynmrsufESmzkH;twk
wwfxm;I olwdk‹onf av;pm;xdkufjcif;*k%foa&udk &&Sd-uonf[k xif-uavonf?
Adkv&SDApfacgif;aqmifrsm;onf olwdk‹.usL;ausmfjcif;/ t-urf;zufjcif;ESifh tkyfpkvdkuf
owfjzwfjcif;rsm;udk &Jwif;yGifhvif;pGmajymEdkif-ujcif;rSm 'g0if. tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du
todtrSwfjyKjcif;a-umifhomv#ifjzpfayonf? obm0odyH`ynm&Sifrsm;twGuf tDAdkvl;
&Sif; [laom Evolution for Naturalists pmtkyfwGif yDa*s 'gvifwefu/ tDAdkvl;&Sif;0g'D
taejzifh/ xdk&dkif;pdkif;&ufpufr+rsm;onf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifhjzpfI/ olwdk‹.usifh-uHr+
tm;vkH;udkvnf; rSefuefw&m;0ifonf[k owfrSwf-ujcif;jzpfonf[k 0efcHxm;ayonf?
yxrtcsufu u|Ekfyfwdk‹yifudkt& avmbw&m;ESifh &ufpufjcif;u/ tifrwefa0vHaom
wd&pm>efbdk;ab;rsm;xHrS tarGqufcHxm;jyD;jzpfonf?==xdk‹a-umifh &ufpuf-urf;-uKwfjcif;
onf vlom;twGuf obm0jzpfayonf? ,if;onfum; tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfpajymif;vJ
116
vmcJhjcif;)rS xGufay:vmjcif;jzpfayonf?
TtDAdkvl;&Sif;0g'D. 0efcHcsuftwdkif;/ 'g0if.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk a&SŒaqmif
vrf;jytjzpfvufcHxm;onfhuGefjrLepftawG;tac:twGuf/ tjcm;vlom;rsm;udkwd&pm>ef
tjzpfcH,ljcif;/ olwdk‹udk wd&pm>efESifhudkufnDatmif qufqHjcif;/ zdESdyfjcif;ponfwdk‹onf
vkH;0obm0usonf[k rSwf,la-umif; xif&Sm;aeayonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ uGef
jrLepf0g'='g0if.tawG;tac:udk vufcHolonf/ ol‹rSmzefqif;&Sif&Sdonfhtcsuf/ T
urBmavmuwGifola&mufaejcif;.ta-umif;&if;/ aemifwrvGefb0 aemufqkH;w&m;
pD&ifrnfhae‹wGif olvkyfcJhor#tajzay;&rnfhtjzpf ponfwdk‹udkarhxm;vdkuf.? xdk‹
a-umifh tv†m[ft&Sifjrwfudk a-umuf&GHŒ&dkaojcif;r&Sdolwdkif;uJhodk‹yif/ ol.udk,fusdK;udk
om-unfhonfh avmbom;/ oem;-uifemr+uif;rJhonfhvlrdkuf/ &dkif;pdkif;&ufpufonfh vl
owform;/ jzpfoGm;awmhonf? tv†m[ft&Sifjrwfu TuJhodk‹aomvlwdk‹.tajctae
udk atmufygtwdkif; rdef‹qdkxm;ayonf?
tjypfwif&efenf;vrf;rSmum; vlwdk‹tay:YESdyfpuf-uaomwdkif;jynfY rw&m;o
jzifh qlylaomif;usef;qdk;oGrf;-uaomolwdk‹tay:Yomv#if&Sdayonf? ,if;uJhodk‹
aomolwdk‹Y emusifzG,fjzpfaom jypf'%fonf &Sdacsrnf? (pl&mt&Sf±SL&m 42;42)

124
125
126
ta&SŒwmupPwefwGifjzpfonfhzdESdyfr+
==========================================================
qdkAD,ufjynfaxmifpkwGif uGefjrLepftpdk;&jyKwfusoGm;jyD[k rnfodk‹yifajymajym/
uGefjrL epf0g'ESifh usifh-uHr+u qufvufI &Sdaeao;onf? ppfwyfeDOmOfpdk;rdk;qJjzpf
aom &k&Sm;EdkifiHwGif cscsif,mYvnf;aumif;/ w&kwfEdkifiHwGif ta&SŒwmupPwefYvnf;
aumif; TvuQ%mrsm; xif&Sm;vsuf&Sd.? ta±SŒwmupPwefwGif aexdkifvsuf&Sdaom
wl&uDvlrsdK; rGwfpvifrfwdk‹onf,ae‹tcsdefwGif armfpDwkH;. w&kwfeDtawG‹t-uHKrsm;udk
xyfwvJvJ cHae&-uonf? tjypfrJhrGwfpvifrfvli,frsm;udk tpdk;&qef‹usifonf[kpGyfpGJ
jyD;zrf;qD;owfjzwfvsuf&Sdonf? rGwfpvifrfwdk‹udk omoemhwm0efxrf;aqmifjcif; rSef
or#/ AvDwGifqGvmwf0wfjyKjcif;tygt0if/ wm;jrpfydwfyifxm;onf? tpdk;&u tcGef
taumuf wdk;jr‡ifhjcif;jzifh olwdk‹.0ifaiGudk vk,lae-uonf? rGwfpvifrfvlxkrSm iwf
rGwfacgif;yg;r+a-umifh aoa-uysufpD;ae-u.? tqdk;qkH;rSm rGwfpvifrfwdk‹. ae&me,f
ajrwGif e,l;uvD,m;vufeufprf;oyfjcif;a-umifh qdk;&Gm;onfha&m*grsm; jzpfyGm;ap
vsuf&Sdonf?
ta&SŒwmupPwefrS wl&uDvlrsdK;rGwfpvifrfwdk‹onf w&kwftkyfcsKyfr+atmufwGif
ESpfaygif; 250aexdkifvmcJh-ujyD? ta&SŒwmupPwefudk w&kwfwdk‹u “pifuD,ef”odk‹r
[kwf“wdkufcdkufpdk;rdk;&aome,fajr”[k rSnfhac:jyD; w&kwfwdk‹.e,fajrtjzpfajymif;vJ
xm;-uonf? armfpDwkH;acgif;aqmifaom uGefjrLepfwdk‹ 1949ckESpf tm%m&jyD;aemuf/
ta&SŒwmupPwefwGif rGwfpvifrfwdk‹udk zdESdyfr+ ydkrdkIjyif;xefcJhavonf? uGefjrLepftpdk;
&.ay:vDpDrSm uGefjrLepf0g'udk vufcHjcif;rjyKaom rGwfpvifrfwdk‹udk zsufqD;okwfoif
ypf&efjzpfonf? owfjzwfvdkufonfhrGwfpvifrfOD;a&rSm a-umufcref;vdvdjrifhrm;.?
1949ckESpfrS1952ckESpftwGif; 2800000/ 1952ckESpfrS1957ckESpftwGif; 3509000/
1958ckESpfrS1960ckESpftwGif; 6700000/ 1961ckESpfrS 1965ckESpftwGif; 13300000
w&kwfeDppfwyf.owfjzwfr+ESifh w&kwftpdk;&uzefwD;aom iwfjywfr+a-umifh aoa-u
ukef-uavonf? 1965ckESpfaemufydkif; tpkvdkufowfjzwfr+jzifh ta&SŒwmupPwef rGwf
pvifrfvlOD;a&tm;vkH;aygif;onf 35oef; aoa-uukef-uavjyD?
1949ckESpfrSpI rGwfpvifrfwdk‹udk wpfzufwGif owfjzwf&Sif;vif;&if; aemufwpf
zufwGif w&kwfvlrsdK;rsm;udk a&GŒajymif;aexdkifaponf? 1953ckESpfrSpwifvmcJhaom w
&kwftpdk;&. Tpnf;&kH;v+H‹aqmfr+onf &nf&G,fcsuf&Sd&Sdjzihf &efpjcif;yifjzpfayonf?
1953ckESpfvlOD;a&pm&if;t& rGwfpvifrf 75&mcdkifE+ef;ESifh w&kwfvlrsdK; 6&mcdkifE+ef;&Sd.?
1982ckESpfwGif rGwfpvif 43&mcdkifE+ef;ESifh w&kwfvlrsdK; 40&mcdkifE+ef;&SdavjyD? 1990ckESpf
oef;aumifpm&if;wGif rGwfpvifrfvlOD;a& 40&mcdkifE+ef;ESifh w&kwfvlrsdK; 53&mcdkifE+ef;&Sd
.? TvlOD;a&pm&if;rsm;u w&kwftpdk;&. vlrsdK;jzKwftpDtpOfudk t±Sif;om; az:jy
vsuf&Sdayonf?
w&kwftpdk;&u ta&SŒwmupPwefrGwfpvifrfwdk‹udk e,l;uvD,m;vufeufprf;
oyfonfh wd&pm>efrsm;tjzpf tokH;jyKaeayonf? 1964ckESpfrSpwifonfh xdke,l;uvD
,m;vufeufprf;oyfr+a-umifh a'ocHvlrsm; tifrwefqdk;&Gm;onfha&m*gpGJuyf-u.?
rpGrf;roefonfh cav;aygif; 20000arG;avjyD? xdke,l;uvD,m;vufeufprf;oyfr+
a-umifh rGwfpvifrfvlOD;a&aygif; 210000 a,mufaoqkH;-ujyD;jzpfa-umif; od&Sd&ay
onf? vlaygif;axmifaygif;ajrmufjrm;pGm rpGrf;roefjzpf-uI/ aemufxyfaxmifaygif;
rsm;pGmwdk‹onf tom;0ga&m*gESifh uifqma&m*grsm;jzpfae-uonf?

127
1964ckESpfrS ,ae‹txd w&kwftpdk;&u t%kjrLAkH;ESifh [dkufj'dK*sifAHk;tvkH; 50
txdazgufcGJcJhavonf? qGD'ifEdkifiHrS u|rf;usifolynm&Sifrsm;u 1984ckESpfwGif azguf
cGJaom wefcsdef 150&SdAHk;a-umifh wkefv+yfr+&pfcsfwmpau; 8˜8 &SdajrivsifjzpfapcJhonf[k
qdk.?
tGD*k&fwl&uDvlrsdK;rsm;tay: w&kwfEdkifiH.zdESyfr+rsm;onf xdkr#ESifhr&yfwef‹ao;
acs? tajctaeydkrdkqdk;&Gm;vmcJhjcif;a-umifh 1997ckESpf azaz:0g&Dvtjzpftysufu
w&kwftpdk;&.zdESdyf&ufpufr+udk txif;om;xkwfaz:jyoavonf? pufwifbmv
4&ufae‹owif;a-unmcsuft&/ rGwfpvifbmoma&;yGJtwGif; w&kwfumuG,fa&;wyf
zGJ‹u AvDwGif uk&ftmefusrf;awmfjrwf&Gwfzwf&ef pk&kH;aeaomrGwfpvifrftrsKd;orD;
30udk oH'kwfrsm;jzifh0dkif;&dkuf-ujyD; vkHjcKHa&;pcef;odk‹qJGac:oGm;-uonf? a'ocHvl-uD;
rsm;u XmecsKyfodk‹oGm;jyD; xdktrsdK;orD;rsm;udk v$wfay;&efawmif;qdkcJh-uonf? xdktcsdef
wGif &dkufESufESdyfpufIowfvdkufaom trsdK;orD;3a,muf.tavmif;udk olwdk‹a&SŒwGif
ypfcsay;-uonf? xdk‹a-umifh w&kwfrsm;ESifh rGwfpvifrfwdk‹t-um; t"du&k%f;jzpfav
awmhonf? pufwifbmv 4&ufae‹twGif; ta&SŒwmupPwefwl&uDvlrsdK; 7200
a,muftoufqkH;±+H;cJh-uI/ tGD*k&fwl&uDvlrsdK; 3500OD; tusOf;cscH-u&onf? pufwif
bmv 8&ufae‹wGif em;ae&uf0wfjyK&efAvDwGifpk&kH;aeaomrGwfpvifrfwdk‹udk 0wfjyKcGifh
ray;acs? xdkt"du&k%f;xyfrH-uD;xGm;vmcJh&m/ {jyDvwGif vlaygif; 58000a,mufudk
zrf;qD;csKyfaESmifcJhI/ 'DZifbmvwGif vlOD;a&aygif; 70000a,muftxdudk zrf;qD;csKyf
aESmifxm;-u.? vlxktem;,laomjrdK‹v,f,ifjyifwGif vli,fta,mufaygif; 100
ausmfudk ypfowfvdkuf-uonf? tGD*k&fta,mufaygif; 5000udk udk,fvkH;wD;c|wfI
ta,muf 50wpfpkpD pDwef;I vlxka&SŒwGifjyo-uonf?
ta&SŒwmupPwefrS cHpm;csufrsm;onf 20&mpkESpfrStcsdKŒomjzpfayonf? urBmh
axmifhwdkif; ae&mwumwGif bmomt,l0g'rwl-uolrsm;/ vlrsdK;rwl-uolrsm; odk‹r
[kwf tawG;tac:rwl-uolrsm;u tcsif;csif; owfjzwf&Sif;vif;ae-uonf? xdkowf
jzwfonfhtawG;tac:rsm;onf 'g0if.urBmhtjrifESifh a&maxG;aejcif;onf -uHK-uduf
jcif;r[kwfay? trSefpifppf 'g0if.oDtdk&Du xdkuJhodk‹vlom;rsm;owfjzwf-uonfh
vkyf&yfudk w&m;0ifapjcif;a-umifh ydkrdkvG,fulpGm owfjzwfEdkif-ujcif;jzpf.?
==========================================================
‚if;aemuf (xdktcsdeftcgwGif) ‚if;wdk‹.usL;vGefcJh-ujcif;a-umifh
uwdcsdef;qdkcsufonf ‚if;wdk‹tay:Y twnfjzpfjyD; jzpfay&m/
‚if;wdk‹rSm (xkacs&ef)pum;ajymqdkEdkif-urnf r[kwfay?
(pl&m tvfervf 27;85)

odk‹ygvsuf rw&m;jyKvkyf-uaomolwdk‹rSmrlum;/
oufaotaxmuftxm;r±SdbJvsuf
rdrdwdk‹.pdwftvdkqENrsm;udkom vdkufemvdkufpm;cJh-uukef.?
odk‹jzpfay&m tv†m[ft±Sifjrwfu vrf;rSm;apawmfrlcJhaomoltm;
w&m;vrf;rSefudk rnfoln$ef-um;jyoEdkifrnfenf;?
xdkrSwyg; ‚if;wdk‹Y ,dkif;yif;ulnDolrsm;[lIvnf; &Sdrnfr[kwfaywum;?
(pl&mt&f&l;rf 30;29)

128
129
cscsif,mrS rqkH;EdkifaomzdESdyfr+
===============================================
&k&Sm;EdkifiHu cscsif,mudk 1991ckESpfY 0ifa&mufodrf;ydkufjyD;aemuf/ uG,fvGefjyD;
jzpfol Zdkum 'l'g,JAfu jyefvnfwGef;vSefcJhjyD;aomfvnf;/ 1994ckESpf 'DZifbmv 11&uf
ae‹rSpI wuJhppf-uD;jzpfyGm;cJh.? xdkppfyGJwGif cscsifvlrsdK; 100000 toufqkH;±+H;cJh-u
onf? vlaygif;aomif;ESifhcsDI xGufajy;wdrf;a&Smif-u&onf? cscsifvlrsdK;wdk‹onf ordkif;
0ifypPnf;rsm;ESifh pD;yGm;a&;t&if;tESD;o,HZmw &maygif;rsm;pGmqkH;±+H;cJh.? &k&Sm;EdkifiHu
cscsifta&;onf “jynfwGif;ta&;”jzpfonf[k a-unmvdkufojzifh jyifyurBmrSrnfodk‹r#
ta&;qdkjcif;r&Sdawmhacs? cscsifEdkifiH. pwk&ef;rDwmwdkif;wGif AkH;wefcsdefaygif;tajrmuf
tjrm;cscH&.? urBmay:wGif b,faomtcgur# r-uKHbl;aom vlrsdK;jzKwfowfjzwfr+
rsm;udk jyKusifhae-uonf? urBmu wm;jrpfxm;aom tqdyf"gwfaiG‹AkH;rsm;udk ,ae‹t
csdeftxd usJcsaeqJjzpfonf? cscsifwdk‹onfvnf; olwdk‹wGif&Sdor#tiftm;jzifh cHwdkuf-u
&m/ 1996ckESpf -o*kwfvwGif &k&Sm;EdkifiHu cscsifwdk‹udk ppf±+H;a-umif; 0efcHavonf?
1996ckESpf -o*kwfvESifh 1997ckESpf arvwGif xdyfwef;acgif;aqmifrsm;u vuf
rSwfa&;xdk;aompmcsKyft& &k&Sm;EdkifiHu cscsif,mudktajctaet&oD;jcm;jynfe,ftjzpf

130
vufcHoa,mif&SdcJh.? odk‹aomfvnf; 1997ckESpf atmufwdkbmvrSpI cscsife,fajrodk‹
0ifa&mufusL;ausmfI rdef;r/ uav;/ Z&mtdkrsm;udkyifrcsef owfjzwf-ujyefonf? &k&Sm;
wyfrsm;u t&yfom;rsm;aexdkif&ma'orsm;udk vaygif;rsm;pGm r&yfrem;AkH;usJ-uonf?
vlxk. wefjyefwdkufcdkufr+udk jzwfawmufonfhtaejzifh/ aq;&kHrsm;/ uav;arG;zGm;&m
Xmersm;/ aps;rsm;ESifh ppfajy;'kuQonfum;wef;rsm;udka&G;cs,fI avwyfrSypfcwfjcif; AkH;
usJjcif;rsm;jyK-uonf? aemufqkH;/ &k&Sm;wyfrS "gwkaA'tqdyfAkH;rsm;/ quyfESifh emygrf
tqdyfrDqdkif'kH;ysHAkH;rsm;udk cscsifwyfESifh vlxkudkwdkufcdkuf&mwGif tokH;jyK-u.? ‚if;jyif
cscsifaus;&Gmtajrmuftjrm; aomufokH;aom tm*GefjrpfxJodk‹ tqdyfcyf-uonf? rdef;r
ESifhuav;i,ftrsm;pkwdk‹onf xdkjrpfa&udkaomufokH;ojzifh aoa-u-u.? &maygif;
rsm;pGmaomcscsifrdef;r uav;oli,fwdk‹onfvnf; aq;&kHwHcg;0wGif vJao-uonf?
jrpfudk tqdyfcyfxm;aoma-umifh t&yfom;vlxkrSaomufokH;&efa&r&Sdojzifh t-uD;t
us,f 'kuQa&muf-u.?
ppfajy;'kuQonftajctaeonfvnf; pdk;&drf;zG,ftqifhodk‹a&mufaeayonf? ppf
ajy;'kuQonfpcef;rsm;Yavhvmcsuft&/ vl‹tcGifhta&;csdK;azgufr+onfvnf; twdkif;
xuftvGefrsm;jym;aea-umif;awG‹&Sd&ayonf? OD;a& 250000cef‹&Sdaom ppfajy;'kuQonf
rsm;onf tif*l&Sufwme,fwGif cdkvkHae-u&jyD;/ usefaomppfajy;'kuQonfrsm;onf teD;
tem;&Sde,frsm;wGifcdkvkHae-u&onf? &k&Sm;tpdk;&u ,if;ppfyGJtwGuf a':vm 385oef;
tokH;jyKonf[k a-unmcJh.? cscsifrsm;rS xkwfaz:csuft&/ 1999ckESpf pufwifbmvrS
pI 2000ckESpf Zlvdkifv 25&ufae‹txd cscsifppfom;aygif; 1460a,mufESifh t&yfom;
OD;a&aygif; 46000 aoa-ucJha-umif;od&Sd&ayonf? &k&Sm;wdk‹.pDrHudef;rSm olwdk‹udk
wdkufcdkufaeaom cscsifppfom;tm;vkH;udk 2000ckESpf Edk0ifbmvrwdkifrDtwGif; tjyD;t
ydkif okwfoif&Sif;vif;ypf&efjzpfayonf?
==========================================================

131
132
133
===============================================
'g0if0g'D uGefjrLepftawG;tac:. zrf;pm;v$rf;rdk;r+onf
vGifhpifaysmufuG,foGm;avjyD?
uGefjrLepf0g'onf 1800ckESpfrsm;wGif toufxif&Sm;ay:aygufcJhonfh/ odyH`ynm
±+axmifht& “ynmrJholrsm;”u ,laqmifvmcJhaom tawG;tac:jzpfayonf? Tt
awG;tac:onf tao;pdwfqef;ppfavhvmr+tajzrsm;t& rSm;,Gif;aomtawG;tac:jzpf
a-umif;/ vl‹avmuodk‹aemufxyftEW&m,fomay;rnfhtawG;tac:jzpfa-umif;/ oufao
xlI t-udrf-udrfwifjycJhjyD;jzpfaomfvnf; EdkifiHtajrmuftjrm;rS vlxktay:wGif vsif
jrefpGm-oZmanmif;Edkifjcif;rSm/ xdkodk‹vufcHolvlom;wdk‹ ynmuif;rJhjcif;a-umifh jzpfonf
rSm ta&;-uD;aom tcsufjzpfayonf?
pufr+awmfvSefa&;.aemufydkif;wGif/ vl‹tzGJ‹tpnf;wpfydkif;rSm tvGefw&mqif;&J
rGJawusI/ wpfjydKifwnf;wGif tjcm;tkyfpkwpfckrSm E+dif;,SOfIr&Edkifavmufatmif -uG,f
0csrf;omvm-ujcif;a-umifh/ EdkifiHwumwGif a'ocHvlr+a&;tkyfpkrsm;udk v+HŒaqmfay;jcif;
jzifh wif;rmr+rsm; ay:aygufvmcJhavonf? xdkuJhodk‹aomwif;rmr+rsm;onf pdkufysKd;a&;
vl‹tzGJ‹tpnf;trsm;qkH;om±Sdaeao;onfh &k&Sm;EdkifiHESifhw&kwfjynfwdk‹wGif ydkIjzpfay:-uD;
xGm;vmcJhayonf? vl‹tcGifhta&;ESifh w&m;r#wa&;udk -udK;yrf;aeaomvlr+tzGJ‹tpnf;
rsm;uvnf; xdkwif;rmr+rsm;wGif yg0iftm;ay;vmcJhavonf? odk‹aomfvnf; aemufqkH;
&vm'frSm olwdk‹ar#mfvifhovdkrjzpfvmcJhbJ olwdk‹xHodk‹omv#if r#m;OD;vSnfhvmcJhav
onf? olwdk‹onf ,QifvGefavjyD;aomtcsdefu pD;yGm;a&;tajctaexuf ydkrdkqdk;&Gm;aom
tajctaewGif aexdkif-u&.? aemufwpfzufrSm tpma&pmiwfjywfIrao&efudkvnf;
xyfI&kef;uef-u&onf? tcsdefra&G;zrf;qD;owfjzwfcH&rnfhab;/ ESdyfpufcH&rnfhab;/
jynfESif'%f ay;cH&rnfhab;ESifh vk,ufcH&rnfhab;wdk‹udkvnf; a-umuf&GHŒpdk;&drf-u&jyef
onf?
bmomt,l0g'uif;rhJaomtajccHwGif wnfaqmufxm;onfh tawG;tac:wGif/
zGH‹jzdK;wdk;wufr+.t"dutajccHonf yËdyuQ/ wdkufcdkufjcif;ESihf ppfjzpfjcif;rsm; jzpfonf
[k ,kH-unfxm;onfhtjyif/ vlom;onf tajccHtm;jzifh wd&pm>efjzpfaoma-umifh/ tdrf
axmifpk/ opPm&Sdjcif;ESifh tcsif;csif;eD;uyf&if;ESD;r+ponfwdk‹onf vlom;rsm;twGuf jidrf;
csrf;om,mr+/ vkHjcHKr+/ om,maysmf&$ifr+ESifh w&m;r#wr+&&Sdap&mwGif vkH;0roufqdkif[k
,kH-unfayonf? odk‹aomfvnf; ,if;vlr+a&;tzGJ‹tpnf;wdk‹onf Ttcsufrsm;udk
taotcsmqef;ppfjcif;ESifhoabmaygufjcif;r&Sd-uacs? olwdk‹u rm;ufPESifh tif*sJvfwdk‹
."gwfykHudkom-unfhjyD; =tif; 'Dyk*~dKvfawGu “teufeJqkH;”ESifh “ynmt±SdqkH;”tawG;
tac:&Sif-uD;awGjzpfrSmbJ= [kawG;awmrSwf,l-uayonf? olwdk‹taeESifh odyH`ynmta&
jcHKjcif;. vSnfhpm;r+ESifh xdktawG;tac:±Sifwdk‹udkaxmufcHolwdk‹. oum&nfysm;&nf
qef;xm;aomtajymESifh [eftrlt&mwdk‹udkom-unfhjyD; uGefjrLepf0g'ESifh&kyf0g'wdk‹ .pdk;
rdk;r+wGif r$efoGm;-uavonf? tu,fI olwdk‹omv#if ,ae‹txd touf&Sifae-uao;
ygu uGefjrLepfacgif;aqmifwdkif;onf odyH`ynmudk tay:,Hausmomodxm;-uolrsm;/
ynmrJholrsm; jzpf-ua-umif; aumif;aumif;od-urnfjzpf.?
olwdk‹taejzifh acgif;aqmif-uD;rsm;tjzpf vufcH,kH-unfcJholwdkif;onf a&SŒa&;udk
ajrmfjrifolrsm;r[kwfonfhtjyif vlr+a&;tzGJ‹tpnf;rsm;udk apmfum;ajcmufvSef‹jcif;jzifh
omv#ifolwdk‹bufodk‹ygatmif qGJaqmifcJh-uolrsm;jzpf-uayonf? t-urf;zufESdyfpuf

134
uvljyLjcif;/ &dkif;pdkif;&ufpufjcif;/ -urf;wrf;cufxefjcif;/ owfjzwfvdkpdwfudkom
arG;jrLjcif; ponfhtusifhrsm;ESifhjynfheufaeolrsm; jzpf-uayonf? ,ae‹tcsdefwGif “vGef
cJhonfhESpfaygif;rsm;pGmwkH;u” uGefjrLepf0g'DjzpfcJholwdk‹u rdrdwdk‹vkyfcJhaomtrSm;rsm;t
wGuf -uD;pGmaemifww&m; &ae-uayjyD? xdkolwdk‹wpfOD;csif;onf/ tusKd;r&Sdaom ykHpHp
epfudk rsufpdrSdwfvdkufemcJha-umif;udk od&Sd-uayjyD? o-uFeftajrmufuJhodk‹ toHom&SdI
tqHr&SdcJhaomb0udk od&SdayjyD? tcsdKŒurl/ t±+H;ray;vdkao;bJ ESpfaygif;rsm;pGmtcsdef
jzKef;cJhvifhupm;/ “wpf&uf&ufawmh atmifjrifvdrfhr,f”[k ajymaeao;olvnf;&Sd.?
,ae‹tcsdefonf/ ynmA[kokwrSefor# tcsdefra&G;ae&mwum a&mufEdkifonfh
acwfumvjzpfaeayjyD? odk‹jzifh vlom;wdk‹onf trSefw&m;udk a&S;,Qifuxuf ydkrdkjref
qefpGmESifh ydkrdkrSefuefpGm od&SdEdkifcGifh&SdayjyD? TuJhodk‹aomtajctaewGif uGefjrLepfwdk‹/
&kyf0g'Dwdk‹ESifh 'g0if0g'Dwdk‹u tokH;jyKcJh-uaom rJqG,fenf;rsm;/ olwdk‹.n‡dKŒ"gwfygaom
tajympum;rsm;jzifh wdkufyGJ0if&efaqmfatmoHrsm;onf tiftm;rygawmhay? vlom;
rsm;tay: uGefjrL0g'/ &kyf0g'ESifh 'g0if0g'ponfh t"dy`g,fuif;rJhaomtawG;tac:rsm;
. -oZmv$rf;rdk;r+rsm;onfvnf; vsifjrefaomE+ef;jzifh tiftm;avsmhenf;aeavjyD? ,if;
wdk‹.&vm'fonfum;/ ydkrdkayghyg;jidrf;csrf;om,mI aecsifpzG,faumif;aom tem*wf
ae‹&ufrsm;u vlom;avmuudk apmifhar#mfaeayonf? ta&;-uD;qkH;tcsufrSm/ 'g0ifoD
tdk&D.vdrfvnfvSnfhjzm;r+udk oufaoom"ujynfhpkHpGmjzifh az:xkwfvdkufjcif;jzifh
xdktawG;tac:wdk‹onfvnf; qkH;cef;wdkifoGm;awmhrnfh ta&;yifjzpfayonf?
===============================================
ed*kH;?
uGefjrLepf0g'onf bmomt,l0g'uif;rJhjcif;u
,laqmifvmcJhaom t-urf;zufr+jzpf.?
uGefjrLepfrsm;/ emZDrsm;ESifh e,fcsJŒwdk‹u vl‹avmuodk‹ wrifoufouf ysufpD;qkH;
±+H;aponfh tkyfpkvdkufowfjzwfr+rsm;ESifh'kuQrsm;udk awG;awmqef;ppfolonf/ xdktawG;
tac:rsm;udk axmufcHtm;ay;olwdk‹u omrefvlom;rsm;wGif&Sdonfh oem;-uifemjcif;
rnfodk‹jzifh uif;rJhEdkif-uonfudk pOf;pm;awG;awmrdayvdrfhrnf? Tacgif;aqmifwdk‹u
ysufpD;qkH;±+H;r+rsm;udk oufa&mufapjcif;.t"duta-umif;&if;rSm bmomt,l0g' uif;
rJhjcif;jzpfI bk&m;ociftv†m[ft&Sifjrwfudk a-umuf&GŒHjcif;r&Sdaoma-umifhjzpf.?
tv†m[ft&Sifjrwfudk a-umuf&GŒH&dkaoI aemifwrvGefb0udktcdkiftjrJ,kH-unfolonf/
u|Efkyfwdk‹txufuaz:jycJhonfh zdESdyfr+rsm;/ rSm;,Gif;r+rsm;/ rw&m;r+rsm;ESifhowfjzwfr+
rsm;udk jyKusifh0ef‹rnfr[kwfacs? rnfr#yifol‹tm;qGJaqmifapumrl/ tv†m[ft±Sifjrwf
udk tDrmef,louf0if,kH-unfolonf xdkodk‹aom rSm;,Gif;vrf;vGJonfhtawG;tac:aemuf
odk‹ em;a,mifvdkufemvdrfhrnfr[kwfay?
odk‹aomfvnf; bmomt,l0g'r&SdbJ (bk&m;ocif)tv†m[ft&Sifjrwfudk a-umuf
&GHŒ&dkaojcif;r&Sdolwdk‹onf uef‹owfr+r&Sd-uacs? olESifhtwl tjcm;ouf&SdowW0grsm;
onf oufrJhj'yfypPnf;rS rawmfwq-uHKIay:aygufjzpfay:vmonf[k tenf;i,fr#em;
oGif;vdkufonfESifhwjydKifwnf;/ olonf wd&pm>efrsm;rSqif;oufvmcJhI/ urBmay:wGif
&kyf0wˆKypPnf;rsm;uvGJI tjcm;bmr#r&Sd[k csufcsif;,kH-unfvdkufojzifh/ &ufpufr+rsdK;pkH
udk jyKusifhEdkifayonf? tpydkif;wGif xdkolwdk‹onf tjcm;olrsm;udk tEW&m,fray;ovdkvdk
&Sd aomfvnf;/ tcGifhta&;&onfESifhwjydKifwnf; olwdk‹.tawG;tac:udk vufrcH&kHwpfck

135
wnf;a-umifh tkyfpkvdkufowfjzwfjcif;/ vlrsm;udktjypfrJh uGyfrsufjcif;/ &dkufESufowf
jcif;/ tpma&pmiwfapjcif; ponfhtjypfusL;vGefol vlowform;rsm;jzpfvmayonf?
olwdk‹. pdwfESvkH;wGif;Yvnf; rkef;wD;r+/ rESpfjrdKŒpufqkyfr+/ t-urf;zufvdkr+ ponfwdk‹
ESifhom jynfheufaeavawmhonf? tb,fha-umifhqdkaomf/ olwdk‹,kH-unfaomwefzdk;ESifh
urBmhtjrifwdk‹uyif xdkodk‹jyKusifh&ef vdktyfapaoma-umifhjzpf.?
1970ckESpfEkdbJvfqk& pmayynm&Sif tvufZENm tdkif qdkvfZifepfqifu 1983ck
ESpfwGif vef'efjrdKŒY/ ol.trsdK;om;rsm;tay: tb,fha-umifhxdkr#&ufpuf-urf;-uKwfr+
rsm; usa&mufcJhonfhta-umif;udk -udK;pm;&Sif;jycJhavonf?
vGefcJhwJhESpfig;q,favmufwkH;u/ usaemfi,fao;wJhtcsdefrSm/ &k&Sm;EdkifiHrSm -uD;us,fwJh
ysufpD;,dk,Gif;jcif;jzpfwmeJ‹ywfoufjyD; vl-uD;ol-uD;awGu “vlawG[m bk&m;ocifudk
arhvdkuf-uw,f/ 'gha-umifh 'DvdkjzpfvmwmbJ?”vdk‹ nD;nL-uwmudk owd&rdygw,f?”
tJ'DtcsdefupjyD;/ ESpfaygif; 50eD;yg;avmuf usaemfwdk‹&Jh awmfvSefa&;ordkif;udk avhvmcJhyg
w,f? tJ'DudpPeJ‹ywfoufjyD; pmtkyfaygif;&mcsDjyD;zwfcJhygw,f? wpfOD;csif;&JhxGufqdk0efcH
csufaygif;awGvJ &mcsDjyD;pkaqmif;xm;cJhygw,f? tJ'D uaomif;ueif;ajAmif;qefr+awGudk
&Sif;xm;&mrSm pmtkyfaygif; &SpfwGJtxdjyKpkcJhygjyD? vl‹toufaygif; oef;aygif; 60avmufudk
0g;jrdKcJhwJh tzsufawmfvSefa&;-uD;&Jhta-umif;&if;udk 'Duae‹twdkcsKH;EdkifqkH; twdusqkH;ajym
r,fqdk&if “vlawG[m bk&m;ocifudk arhvdkuf-uw,f/ 'gha-umifh 'DvdkjzpfvmwmbJ?”vdk‹
118
usaemfxyfajym&rSmygbJcifAsm?
qdkvfZifepfqif&Jhtqdk[m tifrwefrSefuefygonf? vl‹tzGJ‹tpnf;wpfckvkH;udk
jyif;xefonfht-urf;zufjcif;udkjyKusifh&ef qGJaqmifoGm;I zdESdyfr+rsdK;pkHudk ab;rS&yf-unfh
aeEdkifjcif;onf/ trSefpifppfrSm bk&m;ocif(tv†m[ft±Sifjrwf)udk arhavsmhxm;vdkuf-u
jcif;jzpfayonf? bk&m;ocifurlum; arhavsmhjcif;r&Sda-umif; ,kHrSm;oHo,uif;Edkifay
onf? uGefjrLepfacgif;aqmifrsm;u urBmay:wGif vl‹tzGJ‹tpnf;rsm;udk olwdk‹ydkifqdkif
onfhpepfcsrSwfxm;EdkifjyD/ -uD;us,fonfhtm%mudkydkifqdkifjyD[k xifrSwfcJh-uavonf?
v#dKŒ0Suftpnf;ta0;rsm;usif;yI olwdk‹.tm%mydkrdkawmifhwif;ap&ef xyfrHwdk;csJŒI
zdESdyfr+vkyf&ef tcsif;csif;wdk;wdk;wdwfwdwfwdkifyifaqG;aEG;-u.? olwdk‹u xdkodk‹jyKae-u
pOf bk&m;ocif(tv†m[ft&Sifjrwf)u od&Sdaeayonf? xdk‹aemuf olwdk‹jyKusifhcJho
r#udkvnf; jyefvnfajymjyvdrfhrnf? tv†m[ft&Sifjrwfu uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif
atmufygtwdkif; a-unmxm;awmfrl.?
t-uifae‹wGif tv†m[ft&Sifjrwfonf ‚if;wdk‹tm;vkH;udk &SifjyefxapawmfrljyD;
aemuf ‚if;wdk‹usifhrlcJhor#wkd‹udk ‚if;wdk‹tm; odapawmfrlayrnf? tv†m[ft&Sif
jrwfonf xdktusifhtrludk a&wGufrSwfom;Ixm;&Sdawmfrl.? odk‹&mwGif ‚if;wdk‹
rSmrlum; ,if;tusifhtrludk arhaysmuf-uukef.? trSefaomfum; tv†m[ft&Sif
jrwfonf t&mcyfodrf;wdk‹tay:0,frsufjrifoufaojzpfawmfrl.?
(tdk=eADwrefawmf) {uefrvGJtv†m[ft&Sifjrwfonf rdk;aumif;uifY&Sdonfwdk‹
udkvnf;aumif;/ yx0DajrY&Sdonfwdk‹udkvnf;aumif;/ od&Sdawmfrla-umif; toif
onf pOf;pm;qifjcifodjrifcJhjyD;r[kwfygavm? (vl)okH;OD;v#dKŒ0Sufwdkifyif-uonf
r[kwfay? odk‹&mwGif xdkt&Sifjrwfonf ‚if;wdk‹teuf pwkwˆjzpfawmfrl.? xdk
enf;wlpGm (vl)ig;OD; (v#KdŒ0Sufwdkifyif-uonf)r[kwfay? odk‹&mwGif xdkt&Sif
jrwfonf ‚if;wdk‹teuf q@rjzpfawmfrl.? xdk‹jyif xdk(okH;OD;)xufavsmhIvnf;
aumif;/ (ig;OD;)xufydkIvnf;aumif; (v#KdŒ0Sufwdkifyif-uonf)r[kwfay? odk‹&m

136
wGif xdkt&Sifjrwfonf ‚if;wdk‹rnfonfhae&mwGif &Sdae-uonfjzpfap ‚if;wdk‹ESifh
twl &Sdaeawmfrl.? xdk‹aemuf xdkt&Sifjrwfonf “ud,mrwf”&Sifjyefxrnfhae‹
wGif ‚if;wdk‹tm; ‚if;wdk‹usifhrlcJhonfwdk‹udk odapawmfrlayrnf? pifppf{uef t
v†m[ft&Sifjrwfonf t&mcyfodrf;wdk‹udk t-uGif;rJhodawmfrlaom t&Sifjrwfyif
jzpfawmfrlayownf;? (pl&mtvf*sm'dv[f 58;6=7)
xdk‹aemuf xdkacgif;aqmifrsm;.aemufwGif vdkufyg-uaomvlrsm;vnf; &Sd.?
,if;odk‹aomtajctaeta-umif;udkvnf; uk&ftmefusrf;awmfjrwfY az:jyxm;ayonf?
“{uefpifppf tv†m[ft&Sifonf vlom;wdk‹tm; tenf;i,fpdk;pOf;r# ESdyfpufuvljyK
awmfrlonfr[kwfay? pifppfrSmrlum; vlwdk‹onf rdrdudk,fwdkif rdrdwdk‹udk,fudk ESdyfpufu
vl jyK-uukefownf;? (pl&m ,lEGwfpf 10;44)? qdkvdk&if;rSm xdkolwdk‹onf 'g0if0g'D
acgif;aqmifrsm;aemufudk vdkufemjcif;jzifh olwdk‹udk,folwdk‹ ESdyfpuf-ujcif;jzpfayonf?
aemufxyf uk&ftmeftm,wfawmfwpfckwGif/ vlom;wdk‹onf raumif;r+'kp&dkufwdk‹udk u
rBmay:odk‹ olwkd‹udk,fwdkif,laqmifvm-uonf[k rdef‹qdkxm;awmfrl.?
vlwdk‹.vufrsm;u qnf;yl;cJh-uaom(raumif;r+'kp&dkufwdk‹)a-umifh ukef;ajrY
vnf;aumif;/ ork'N&myifv,fYvnf;aumif;/ ysufpD;r+(ab;Oyg'frsm;)onf jzpf
ay:IaeacsjyD? aemufqkH;wGif xdkt&Sifjrwfonf ‚if;wdk‹usifhrlcJh-uaomjypfr+t
csKdŒ.t&omudk ‚if;wdk‹tm;jrnf;prf;apawmfrlrnfjzpfayonf? odk‹rSomv#if ‚if;
wdk‹onf (rdrdwdk‹. jypfr+rsm;rS) jyefvSnfh-uayrnf? (pl&m tvf&l;rf 30;41)?
xdkuJhodk‹aomab;'kuQuyfqdk;-uD; vl‹avmodk‹xyfrHa&mufrvmap&efwpfckwnf;
aomenf;vrf;rSm/ vlwdk‹onf tv†m[ft±SifjrwfESifhwrvGefb0udk,kH-unfI rdrdwdk‹usifh
rlcJhaomjypfr+rsm;tm;vkH;udk tajzay;tjypf'%fcH-u&rnfhta&;udk arhavsmhxm;jcif;rjyK
&efjzpfayonf? xdk‹aemuf/ vlom;wdk‹twGuf csay;awmfrlaom uk&ftmefusrf;awmfjrwf
wGifoGefoiftrdef‹csxm;awmfrlonfhtwdkif;/ cspfjcif;arwWm&Sdjcif;/ oem;-uifemjcif;/ u
&k%mw&m;&Sdjcif;/ ponfhwdk‹jzifhjynfhpkH-u&efvdktyfayonf?
rnfolrqdk a,musfm;jzpfap/ rdef;rjzpfap aumif;jrwfaomtusifhoDvudk usifhrl
aqmufwnfcJhaomf/ ‚if;jyif xdkolonf rktfrifefouf0if,kH-unfolvnf;
jzpfcJhaomf rvGJ{uef igt&Sifjrwfonf xdkoltm; oef‹&Sif;pif-u,faomtouf
&Sifjcif;rsdK;jzifh touf±Sifapawmfrlayrnf? (pl&mtvfe[fvf 16;97)?

137
138
139
140
t&if;&Sifpepf[lonfha0g[m&.t"dy`g,frSm t&if;tESD;udk pdk;rdk;ydkifqdkifxm;
um/ tjrwftpGef;ay:YvkH;0tajccHI/ vl‹tzGJ‹tpnf;onf xdktjrwftpGef;&&Sd&efjydKifqdkif
ae-u&onfh vGwfvyfIuGyfuJr+r&Sdaompepf jzpfonf? t&if;&SifpepfwGif ta&;-uD;
onfh t*Fg&yfokH;ckyg0ifonf? xdkt*Fg&yfrsm;rSm yk*~vduudk,fydkifr+ta&;/ ,SOfjydKifa&;
ESifh tjrwftpGef;&&Sda&;/ ponfwdk‹jzpfonf? yk*~vduudk,fydkifr+ta&;onf t&if;&Sif
pepfwGif ta&;-uD;onf? tb,fha-umifhqdkaomf vlwdk‹onf rdrdudk,fudk vl‹tzGJ‹tpnf;
. tpdwftydkif;wpfckr[kwf[kjrifjyD;/ “yk*~vduwpfOD;csif;”onf rdrdajcESpfacsmif;ay:
wGifom &yfwnfae&ojzifh/ rdrd.tpGrf;udkom tm;udk;-u&rnfjzpfonf? “t&if;&Sifvl‹
tzGJ‹tpnf;”onf tvGefjyif;xefI &ufpuf-urf;-uKwfaomtajctaewGif ,SOfjydKif&
onfh jydKifuGif;wpfckjzpfonf? ,if;jydKifuGif;onf/ 'g0ifaz:jycJhaom/ tiftm;-uD;olu
qufvuftouf&SifonfhjydKifuGif;/ tiftm;csdeJ‹olESifhtm%mr±Sdolwdk‹u eif;acszsufqD;
jcif;cH&aomjydKifuGif;/ &ufpuf-urf;-uKwfonfh ,SOfjydKifr+-uD;pdk;aomjydKifuGif;/ jzpfonf?
t&if;&SifpepftajccHaom tawG;tac:t&/ yk*~vduwpfOD;csif; =Tae&mwGif
vlyk*~dKvfwpfOD;/ ukr`%Dwpfck/ EdkifiHwpfEdkifiH= onf/ rdrd.zGH‹jzdK;a&;ESifh tcGifhoma&;t
wGuf wdkufcdkuf&rnfjzpfonf? TwdkufyGJwGif ta&;-uD;qkH;t*Fgtpdwftydkif;rSm ukef
xkwfvkyfr+jzpfonf? taumif;qkH;ukefxkwfEdkifolonf qufvuftouf&SifEdkifI/ tif
tm;csdeJ‹olESifh ,SOfjydKifEdkifpGrf;r&Sdolrsm;onf z,f&Sm;okwfoifjcif;cH&rnfjzpf.? T
onfum; pepf-uD;wpfckvkH;.ykHpHjzpfonf? TuJhodk‹aomjyif;xefpGm,SOfjydKif&kef;uef-u
&mwGif/ z,f&Sm;eif;acsjcif;cH&olwdk‹onf/ “vlyk*~dKvfrsm;”jzpfonfudk arhaysmufvdkuf-u
ayonf? tm&kHpl;pdkufpdwf0ifpm;&rnfht&monf vlom;rsm;r[kwfbJ/ pD;yGm;a&;wdk;wuf
r+/ zGH‹jzdK;jcif;.tusdK;jzpfonfh xkwfukefomv#ifjzpf.? xdk‹a-umifh/ t&if;&Sifpdwfaeo
abmxm;onf udk,fusifhw&m;apmifhxdef;ae&efwm0efr&Sd/ oluxdyfqkH;odk‹wufvSrf;&m
wGif ajcz0g;atmuf eif;acsz,f&Sm;okwfoifvdkufaom vlyk*~dKvfwdk‹onf tcuftcJrsm;
pGmjzifh touf&Sifae&onfudk iJhn‡mae&efvnf;rvdktyfacs? Tonfum; 'g0if0g'u
ay;aom vl‹tzGJ‹tpnf;.pD;yGm;a&;vrf;a-umif;wGif vufawG‹usifhokH;enf;yif jzpfay
onf?
vl‹tzGJ‹tpnf;twGif; ae&mwumwGif ,SOfjydKifr+udktm;ay;&efvdktyfa-umif;
wifjyI/ tm;enf;csdeJ‹oludk/ usef;rma&;rStp pD;yGm;a&;txd/ rnfonfhtydkif;wGifr#
tcGifhta&;ay;jcif; axmufyHhjcif;jyK&ef rvdktyfa-umif;/ vlr+a&;'g0if0g'. OD;pGmaom
oDtdk&Dxkwfaz:csrSwfol tawG;tac:&Sifrsm;u t&if;&Sifpepfudk tm;ay;onfh “tawG;
tac:”ESifh “odyH`ydkif;qdkif&m”axmufcHcsufudk jyKpkxm;cJh-uayonf? Oyrm/ 'g0if0g'D=
t&if;&Sifoabmw&m;a&;udk OD;pGmwifjyol wDv†Du/ “±+H;edrfholvlwef;pm;rsm;”udk qif;
&JEGrf;yg;jcif;rS u,fq,f&ef-udK;pm;jcif;onf -uD;us,faomtrSm;jzpfonf[kqdkonf?
tb,fha-umifhqdkaomf/ ,if;odk‹u,fq,fulnDjcif;onf tDAdkvl;&Sif;jzpfpOft& obm0
.a&G;cs,fr+udk 0ifa&mufaESmuf,Sufjcif;jzpfonf[k qdk.?119
vl‹tzGJ‹tpnf;oufwef;rsm;twGuf 'g0if0g'rStajccHrlrsm;udkwifjycsrSwfay;
aom vlr+a&;'g0if0g'. t"duoDtdk&DcsrSwfoltawG;tac:&Sif [m;bwfpyifpmu/
tu,fI wpfOD;wpfa,mufonf qif;&JEGrf;yg;aeygu xdkol.tjypfomv#ifjzpfonf?
xdkol.tajctae wdk;wufvm&ef rnfolur#ulnD&efrvdktyfacs? wpfOD;wpfa,mufu
csrf;om-uG,f0vm.? xdkcsrf;om-uG,f0r+onf udk,fusifhw&m;ESifhrudkufnDonfhenf;

141
vrf;rsm;jzifh &&Sdvmjcif;jzpfapumrl/ ol.tpGrf;tpa-umifh&&Sdvmjcif;jzpfonf? Tt
a-umif;&if;a-umifh csrf;om-uG,f0olonf qufvuf&SifaeEdkifI qif;&JEGrf;yg;olonf
aysmufuG,foGm;rnfjzpfonf? Ttjrifonfum; ,ae‹vuf&Sdvl‹tzGJ‹tpnf;wGif pdk;rdk;
aeaomtjrifjzpfI/ 'g0if0g'Dt&if;&Sifwdk‹. pdwfaeoabmxm;tusOf;csKyfjzpfayonf?
Tpdwfaeoabmxm;udk umuG,fcJhaom
pyifpmonf/ 1850ckESpfwGif ol. vlr+a&;pm&if;
udkjyKpkjyD; EdkifiHawmftpdk;&u ay;aeonfh a&m*gum
uG,fa&;pepftm;vkH;ESifh umuG,fa&;aq;xdk;ay;jcif;
vkyfief;rsm;udk qef‹usifwifjycJhavonf? qdk&S,f'g
0if0g'(vlr+a&;'g0if0g')t&/ vlr+a&;pepfonf tif
tm;-uD;olqufvuf&Sifoefjcif;tajccHrljzifh -uD;xGm;
vmaoma-umifhjzpfonf[k qdk.? xdk‹a-umifh pyifpm
.wifjycsuft& tiftm;csdeJ‹oludk qufvuftouf
&Sifaeapjcif;onf xdktajccHrludk qef‹usifjcif;jzpf
onf? csrf;om-uG,f0olonf ydkrdkoifhawmfaoma-umifh
-uG,f0.? EdkifiHtcsdKŒonf tjcm;EdkifiHrsm;udkpdk;rdk;tkyf
csKyfjcif;rSm omvGeftiftm; -uD;aoma-umifhjzpf.? t csdKŒvlrsdK;rsm;onf
tjcm;vlrsdK;rsm;.atmufwGif u|efcH-u&.? xdktjcm;vl
rsdK;rsm;u ydkIOm%fxufjrufaoma-umifhjzpf.? pyifpmu vl‹tzGJ‹tpnf;ESifhywfouf
onfht,ludk tn‡dK;-uD;pGmjzifh tokH;csayonf? “olwdk‹onf jynfhpkHvkHavmufpGmtouf
&SifEkdifygu toufqufI&Sif-uvdrfhrnf? toufqufI vnf;&Sifoifh.? tu,fI
olwdk‹onf toufquf&SifEdkif&efrjynfhpkHrvkHavmufygu aoa-uoGm;-uvdrfhrnf? ol
wdk‹twGuf aojcif;onf taumif;qkH;jzpf.?120

a&;wuUodkvfrSvlr+a&;odyH`ESifh EdkifiHa&;odyH`ygarmuQ *&m[rfqrfemonf tar&d


uefEdkifiHwGif 'g0if0g'.ajyma&;qdkcGifh&Sdoljzpfayonf? vl‹tzGJ‹tpnf;ESifhywfoufonfh
ol.tawG;tac:udk atmufygtwdkif; twdkcsKH;xm;ayonf?
==tu,fIwpfOD;wpfa,mufudk jr‡ifhwifygu/ wefjyeftm;twGuf vnfcsuf&Sd&ayrnf? qdk
vdk&if;rSm vl‹tzGJ‹tpnf;wGif wpfOD;wpfa,mufudk jr‡ifhwifygu tjcm;olwpfOD;udk zdcsvdkuf
121
&rnf?
e,l;a,mufjrdKŒtar&duefobm0ordkif;jywdkuf. obm0ordkif;r*~Zif; t,f'D
wm &pfcsm'f rDvfemu atmufygtwdkif;a&;om;cJh.?
qdk&S,f'g0if0g'(vlr+a&;'g0if0g'). ajyma&;qdkcGifh&SdolwpfOD;jzpfaom y&ifhpwGefwuUodkvf
rS 0DvD,rf *&m[rfu oef;-uG,folaX;rsm;onf vl‹tzGJ‹tpnf;wGif toifhawmfqkH;vufa&G;
pOfrsm;jzpf-uojzifh/ txl;tcGifhta&;rsm;udk cHpm;xdkufonf[k ,lqayonf? olwdk‹onf
“,SOfjydKifr+wnf;[laom t&nf-udKtdk;-uD;wGif ppfxkwfta&G;cs,fcH&olrsm;jzpf-uayonf”
[k qdk.?122
Ta-unmcsufrsm;udk-unfhjcif;jzifh/ qdk&S,f'g0if0g'Dwdk‹onf 'g0if.tDAdkvl;&Sif;
oDtdk&DudktokH;jyKI t&if;&Sifvl‹tzGJ‹tpnf;rsm;twGuf okH;oyfxm;a-umif; od&ayonf?
xdk‹a-umifh vlom;rsm;onf/ bmomt,l0g'rsm;uoGefoifxm;aom tcsif;csif;tjyef
tvSef,dkif;yif;ulnDr+/ y&[dwpdwf"gwfESifh yl;aygif;aqmif&Gufr+ ponfwdk‹ qkwf,kwf
oGm;-ujyD;/ Taumif;jcif;vuQ%mrsm;tpm; wpfudk,faumif;qefjcif;/ Om%feDOm%f

142
eufokH;I pOf;vJjcif;/ tcGifhaumif;,lwwfjcif; ponfwdk‹wGif *k%f,l-uavonf? t
ausmf-um;qkH;qdk&S,f'g0if0g'oDtdk&Dorm;jzpfol tar&duefvlrsdK;ygarmuQ tData&mhpf
u/ “c&pf,meftvSL*kd%f;. *k%f-uufoa&onf vlydef;vl‹iwkH;rsm;cdkv+HarG;xkwfonfh
ae&m jzpfonf?”[k qdk.? xdk‹aemuf “EdkifiHawmftpdk;&uvnf; em;yif;qGH‹tolrsm;udk
cdkv+H&m ay;xm;onfhtwGuf/ qGH‹t em;yif;onfhvlrsdK;wpfrsdK;ay:xGef;vmaeayjyD?”[k
xyfrH ajymqdkavonf? Taumif;r+rsm;tm;vkH;onf tDAdkvl;&Sif;t& obm0tavsmuf
zGH‹jzdK;r+udk [ef‹wm;jcif;jzpfonf[k ypfy,f±+wfcsI/ “TurBmudk edAŠmefbkHtjzpftjrefqkH;
aqmufwnf&efenf;vrf;rSm/ xdkr#txdwdrf;apmif;olwdk‹udk olwdk‹.ajcvSrf;twdkif; i&J
bkHodk‹ vSrf;oGm;-uatmif v$wfxm;oifh.?”123 [lIvnf; a-unmxm;ayonf?
txufuaz:jycsufrsm;rS u|Efkyfwdk‹od&Sd-ujyD;jzpfonfhtwdkif;/ 'g0if0g'onf w
urBmvkH;&Sd t&if;&SifpD;yGm;a&;pepftm;vkH;ESifh ‚if;rSxyfqifhyGm;vmonfhEdkifiHa&;pepfrsm;
. tawG;tac:ydkif;qdkif&m tajccHrljzpfayonf?
xdk‹a-umifh qdk&S,f'g0if0g'udk t-uD;us,fqkH;axmufcHolwdk‹u &if;ESD;aiGtrsm;
qkH;ydkifqdkifolrsm;jzpf-uayonf? tiftm;-uD;olonf tiftm;csdeJ‹oludk eif;acsIwuf
vSrf;onfh pD;yGm;a&;ay:vDpDonf oem;-uifemr+uif;rJhjcif;/ ulnDapmifrr+r&Sdjcif;/
arwWmw&m;uif;rJhjcif;a-umifh ±+wfcs&rnfhudpPr[kwfawmhacs? tb,fha-umifhqdkaomf/
Tvkyf&yfrsm;ESifht*Fg&yfrsm;onf “odyH`enf;usaom&Sif;vif;csufrsm;”ESifh “obm0w
&m;”twdkif;omjzpfonf[k vufcHxm;-ujyD;jzpfaoma-umifhwnf;?
vlr+a&;'g0if0g'udk tar&duefqefqefawG;ac:jcif;[k t"dy`g,f&aom Social
Darwism in American Thought pmtkyfudk a&;om;ol &pfcsm'f a[mhzfpwufwmu/ 19
&mpkESpfrD;&xm;vrf;olaX;-uD; acsmefpD 'DjyLu e,l;a,mufjrdKŒwGif emrnfausmf-um;ol
csrf;om-uG,f0olESifhtm%m&Sdolwdk‹onf “olwyg;xuf ydkrdkomvGefaomtpGrf;tp&Sd
jcif;/ -udKwifajrmfjrifEdkifjcif;ESifhtajctaeudkvdkufzufatmifvkyfaqmifEdkifjcif;” ponf
wdk‹a-umifh touf&Sifjcif;twGuf toifhawmfqkH;yk*~dKvfrsm;jzpf-uonf[k ajymqdka-umif;
a&;om;cJhayonf? tjcm;aemufxyfrD;&xm;olaX;wpfOD;jzpfol *sdrf;pf a*s [D;vfu “rD;
&xm;vrf;ukr`%Drsm;&&SdaomaiGa-u;tajrmuftjrm;onf toifhawmfqkH;olwdk‹touf
&Sifoefjcif;ed,mru owfrSwfay;jcif;jzpfonf?”125 [kajymqdkcJhavonf?
tar&duefEdkifiHrS aemufxyft&if;&Sif-uD;wpfOD;jzpfol tif'&l; umae*sDu ol.
udk,fa&;&mZ0ifwGif “u|Ekfyfonf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. rSefuefjcif;udk awG‹&SdygjyD?”[k
a&;om;cJhayonf?126 aemufxyfwpfae&mwGif atmufygtwdkif; a&;om;cJhjyefonf?
,SOfjydKifjcif;ed,mronf rsufarSmufwGif&Sdaeonf? a&Smifwdrf;Ir&Edkifacs? ‚if;udk tpm;xdk;
Edkifonfht&mudkvnf; rawG‹&yg? xdked,mronf yk*~dKvftcsdKŒtwGuf wpfcgwpf&H cufcJ-urf;
wrf;onf[kxif&aomfvnf;/ vlrsdK;wpfrsdK;twGuf taumif;qkH;t*Fg&yfyifjzpfayonf?
127
Xmewdkif;wGif toifhawmfqkH;olu qufvuf&Sifoefoifhjcif;udktmrcHaoma-umifhjzpf.?
tDAdkvl;&Sif;odyH`ynm±Sif uif;euf a*s pl;u/ tar&duefEdkifiH. a&SŒwef;t&if;
&Sifrsm;. 'g0if0g'tawG;tac:rsm;udk atmufygtwdkif; az:xkwfxm;ayonf?
'g0if0g'udk t*FvefEdkifiHESifh tar&duEdkifiHwdk‹rS yk*~vdu,SOfjydKifr+pepfESifh t&if;&Sifpepf pD;
yGm;a&;.tusdK;qufrsm;udk umuG,f&mYvnf; tokH;cs-uayonf? tif'&l;umae*sDu/
“,SOfjydKifjcif;ed,mronf/ -uifemr+&Sdonfjzpfap r&SdonfbJjzpfap/ rsufarSmufwGif &Sdaeay
onf? u|Efkyfwdk‹ a&SmifuGif;Ir&Edkifacs?”[ka&;om;cJhavonf? a&mhufzJvm;u wpfqifh

143
wufI/ “vkyfief;-uD;rsm; -uD;xGm;vmjcif;onf toifhawmfqkH;olwdk‹qufvuf&Sifoefoifh
128
jcif;omv#ifjzpfI/ obm0ed,mrw&m;u aqmif&Gufjcif;om jzpfayonf? [kqdk.?

tar&duefEdkifiHwGif a&mhzJvm;ESifh umae*sDuJhodk‹aom t&if;&Sifoef;-uG,fola@;


rsm; wnfaxmifcJhaom a&mhzJvm;azgifa';&Sif;ESifh umae*sDtifpwD-uL;&Sif;wdk‹u tDAdkvl;
&Sif;ESifhywfoufaom okawoersm;wGif ta&;-uD;onfhaiGa-u;axmufyHhr+ ay;-u&jcif;
onf tvGefpdwf0ifpm;zG,fudpPwpf&yfjzpfayonf?
txufwGif &Sif;jycJhonfhtwdkif; t&if;&Sifpepfonf vlom;wdk‹udk aiGa-u;ESifh
aiGa-u;.tm%mudkom udk;uG,f&ef ac:aqmifoGm;a-umif; awG‹cJh-uayjyD? bmomt,l
0g'rsm;u oGefoifxm;aom udk,fusifhw&m;rsm;onf tokH;rus[k cH,l-uI/ tDAdkvl;
&Sif;oDtdk&D.-oZmatmufa&mufae-uaom vl‹tzGJ‹tpnf;onf &kyf0wˆKtiftm;rsm;udk
omtav;xm;-uojzifh arwWmw&m;/ oem;-uifemjcif;ESifh udk,fusdK;pGef‹jcif;rsm;rS a0;
uGmoGm;-u.?
,ae‹u|Ekfyfwdk‹.acwfwGif vl‹tzGJ‹tpnf;tm;vkH;vdkvdkonf Tt&if;&Sifpdwfae
oabmxm;. -oZmv$rf;rdk;r+atmufwGif a&mufae-uayonf? xdk‹a-umifh qif;&JEGrf;
yg;ol/ tultnDrJhaeol/ rpGrf;roefolwdk‹udk vSL'gef;jcif;r&Sd-uawmhbJ tumtuG,frJh
ypfxm;-ujcif;jzpfonf? tu,fI olwdk‹onf jyif;xefaoma&m*gpGJuyfaevifhupm;/
rnfolur# -uifemw&m;xm;I aq;ukoay;rnfholr&SdbJtoufaoqkH;oGm;onftxd
ypfxm;jcif;cHae-u&onf? EdkifiHtawmfrsm;rsm;wGif uav;oli,frsm;udk tvkyfcdkif;apI
xdkuav;oli,frsm;onf vlr+zlvkHa&;tcGifhta&;uif;rJhae-uonfudk awG‹&Sd&ayonf?
,ae‹ tDodk,dkyD,m;EdkifiHwGif rdk;acgifa&&Sm;ojzifh iwfrGwfacgif;yg;ae-ujcif;
onf/ t&if;&Sifpepfpdwfaeoabmxm; v$rf;rdk;aeaoma-umifhjzpf.? xdkiwfjywfaeol
wdk‹udk EdkifiHwumrS tpm;tpmulnDaxmufyHhoifhaomfvnf;/ iwfjywfaeonfhtajctae
twdkif; ypfxm;-uayonf?

144
t&if;&Sifvl‹tzGJ‹tpnf;. aemufxyft*Fg&yfwpfckrSm ‚if;twGif;Y rwlnDrr#w
r+udk zefwD;jzpfay:apjcif;jzpfonf? Todk‹aomvl‹tzGJ‹tpnf;wGif csrf;om-uG,f0olESifh
qif;&JEGrf;yg;olt-um; uGm[r+onf -uD;rm;oxuf-uD;rm;vm.? qif;&Jolonf ydkI
qif;&JjyD; csrf;om-uG,f0olonf ydkI-uG,f0vmayonf? urBmay:wGif twdk;wufqkH;
aomEdkifiHjzpfonfh tar&duefEkdifiHrStp/ t&if;&SifEdkifiHrsm;wGif tdrf,mrJholoef;ESifhcsDI
&Sdaejcif;rSm/ t&if;&Sifudk,fusifhw&m;a-umifh ypfxm;-ujcif;jzpfayonf? trSefrSm tar
&duefvl‹tzGJ‹tpnf;onf/ ‚if;.EdkifiHtwGif;&Sdqif;&Jolqif;&Jom;tm;vkH;udk axmuf
yHhumuG,fay;I tvkyfay;Edkifayonf? odk‹aomfvnf; vuf&Sdtrsm;vufcHxm;aom
pdwfaeoabmxm;udku/ qif;&Jom;rsm;udk txufodk‹wufvSrf;cGifhray;acs? olwdk‹ydkrdk
-uD;yGm;&eftwGuf xdkqif;&Jom;rsm;.ausmudk eif;&efvdktyfayonf? xdk‹a-umifh ,if;
jy\emudkrajz±Sif;-ujcif;jzpf.? Tum; qdk&S,f'g0if0g'. “txufudkwuf&ef eif;
wuf&rnfh ckHvdktyfonf”[laomtqdkudk vufawG‹usifhokH;jcif;yifjzpfayonf?
TtqifhwGif/ ta&;-uD;onfhtcsufwpfcsufudk owdrloifhayonf? ordkif;w
av#mufvkH;wGifOpPm"e-uG,f0ap&eftwGuf qif;&JEGrf;yg;olrsm;udk eif;acsI &kyf0wˆK
ypPnf;udkomtav;xm;jcif;/ wpfudk,faumif;qefjcif;/ udk,fusdK;udkom-unfhjcif;/ vdrf
vnfvSnfhjzm;jcif;rsm;&SdcJh.? twdwfumvrsm;wGifvnf; &kyf0wˆKOpPm"eudkom tav;
xm;um ESpfoufjrwfEdk;xdkufonfh udk,fusifhw&m;uif;rJholrsm; &SdcJh-uonf?
odk‹aomfvnf; 19&mpkESpf'kwd,ESpfig;q,fydkif;wGif xdkodk‹aomyk*~dKvfwdk‹onf t
jriftm;jzifh uGJjym;aomacwfumvodk‹a&muf-uavonf? vGefcJhonfh ESpf150twGif;&Sd
xdkuJhodk‹&ufpuf-urf;-uKwfonfhrdwfuyfcs,foxm;aom vl‹tzGJ‹tpnf;rsm;ESifh yk*~dKvf
rsm;onf uJh&ŒJ±+wfcsjcif;rcH-u&awmhacs? xdkodk‹aom vuQ%mt*Fg&yfrsm;udk obm0ed

145
,mrtjzpf vufcH-uavonf? Ttcsufjzhif 'g0if0g'onf xdkudk,fusifhw&m;ysuf
jym;jcif;ESifhoem;-uifemjcif;uif;rJholwdk‹. rSm;,Gif;aom t,l0g'wpfckjzpfayonf?

a&mbwf tD'D uvm;ufu ,if;tajctaeudk atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;.?


tDAdkvl;&Sif;onf/ twdkcsKH;ajym&rnfqdkygu/ raumif;r+'kp&dkufjyKol. todw&m;rsm;udk
cdkvkHem;aer+ ay;xm;ayonf? rdrd.jydKifbufudk rormqkH; pOf;vJqkH;trltusifhwdk‹jzifh wkH‹
jyefoludk a0zefjypfwifIr&awmhacs? raumif;r+'kp&dkufjyKusifhjcif;udk aumif;onf[k o
129
rkwf-uayonf?
tdwfcsf tDaemhuvnf; ol. tDAdkvl;&Sif;odk‹r[kwfzefqif;jcif; (Evolution or
Creation) [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif;a&;om;xm;ayonf?
ygarmuQ a*s [krf;u Todk‹qdk.? “'g0if0g'onf aumif;r+rsm;udk qufvuf&SifoefEdkifjcif;
wefzdk;jzifh worwfwnf;wdkif;wmayonf?”==,if;onfum; awmwd&pm>efrsm;uJhodk‹ &dkif;
pdkif;aomtrltusifh “-uD;Edkifi,fn‡if;=tiftm;-uD;oltEdkif&olonf rSef.?” [laomOya'
o jzpfonf? toifhawmfqkH;olonf qufvuf&SifoefcGifh&Sdonf [laomt,ltq jzpf.?
Om%feDOm%feufjzifhpOf;vJjcif;ESifh&ufpufjcif;/ ol&Jabmenf;jcif;odk‹r[kwfuvdrfus vdrf
vnfjcif; tp&dSojzifh rdrdqufvuf&SifoefEdkifatmifjyKjcif;onf xdkyk*~dKvf odk‹r[kwf xdkvlŒ
130
tzGJ‹tpnf;twGuf aumif;. rSefuef.?
u|Ekfyfwdk‹awG‹cJh-uonfhtwdkif;/ vGefcJhonfh ESpf150twGif; urBmay:odk‹ ylyifaom
ursm;/ cufcJr+rsm;/ em-unf;r+ESifhar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;rsm;udk ,laqmifvmcJh-uol
rsm;/ pepfrsm;ESifhtawG;tac:rsm;.aemufuG,fwGif bmomt,l0g'uif;rJhjcif;ESifh
'g0if0g'wdk‹u -oZmanmif;v+HŒaqmfaecJhayonf? xdkraumif;r+'kp&dkufrsdK;pkHudk ,laqmif
vmcJholrsm;onf bmomt,l0g'uif;rJholrsm;jzpfonfhtm;avsmfpGm olwdk‹. wpfudk,f
aumif;avmbtwGuf &ufpuf-urf;-uKwfr+rsm;udk umuG,f&ef 'g0if0g'udk u,fwif
&Siftjzpftm;udk;cdkv+H-uavonf? 'g0if. “tiftm;csdeJ‹olaysmufuG,fI/ tiftm;-uD;

146
olqufvuf&Sifoef&rnf”[laom okawoepmwrf;udk olwdk‹.b0tawG;tac:tjzpf
cH,l-uayonf?

xdkrSwyg; xdkolwdk‹. ypPnf;OpPmrsm;wGif awmif;&rf;aom olqif;&Jtzdk‹vnf;aumif;/


awmif;&rf;jcif;rjyKaomolqif;&Jtzdk‹vnf;aumif;/ a0pka0ykH &Sd.?
(pl&m tvfZm&d,mwf 51;19)

147
urBmhvlom;rsm;tm;vkH;udk axmifajcmufYzrf;xm;ouJhodk‹ zrf;Edkifvdrfhrnf[k
xif-uayonf? odk‹aomfvnf; xdkaxmifajcmufrsm;onf olwdk‹udk,fwdkiftwGufomv#if
jzpfa-umif;udk rod-uay? olwdk‹onf rnfr#yifqufvuftouf&SifaeEdkif&ef-udK;pm;
tm;xkwf-uaomfvnf;/ trSefpifppfolwdk‹twGufa&m/ wurBmvkH;twGufa&m/ olwdk‹
ydkifqdkifvdkonfht&mrsm;tm;vkH; twGufa&m/ olwdk‹opPmcH,lxm;onfhacgif;aqmifrsm;t
wGufa&m/ odk‹r[kwfolwdk‹vufcH,kH-unfonfhtawG;tac:rsm;twGufa&m/ pD&ifcsufcs
rnfhw&m;ol-uD;wpfyg;wnf;ESifh t&Sifocifwpfyg;wnf;omv#if &Sd.? tv†m[ft&Sif
jrwfonf wefcdk;tm%mESifhjynfhpkHaom w&m;ol-uD;jzpfawmfrl.? tpOftjrJxm0& wnf
&Sdawmfrlaomw&m;ol-uD;vnf; jzpfawmfrl.? vlom;rsm;ydkifqdkif&&Sdaom OpPm"ersm;/
tiftm;ESifhtm%mrsm;onf/ olwdk‹.tpGrf;tprsm;jzifh &&Sdvmonfr[kwf? tv†m[f
t&Sifjrwfu olwdk‹tm;prf;oyf&ef ay;tyfjcif; jzpf.? rnfolrqdk TurBmavmuonf
tiftm;csdeJ‹olwdk‹udk azsmufzsufokwfoifypfI tiftm;-uD;olu pdk;rdk;&ef&kef;uefwdkuf
cdkuf-u&onfh ,ifjyifjzpfonf[k ,kH-unfaomfvnf;/ trSefrSm vlom;wdkif;onf ol‹t
wGuf tv†m[ft&Sifjrwfu owfrSwfay;xm;aom prf;oyfcsufabmiftwGif;Yomv#if
touf&Sifae-ujcif;jzpfayonf? vlom;rsm;udk tcGifhtvrf;aumif;rsm;ay;I prf;oyf
a-umif; atmufyguk&ftmeftm,wfawmfwGif rdef‹qdkxm;ayonf?
{uefrvGJ igt&Sifjrwfonf vlwdk‹tm; ‚if;wdk‹teuf rnfolonf tusifhtrltm;jzifh t
aumif;qkH;jzpfonfudk prf;oyfawmfrltHhaomiSg/ yx0Dajray:Y&Sdukefaom t&m0wˆKrsm;
udk igt&Sifjrwfonf ,if;yx0Dajr. tvSrsm;jyKvkyfawmfrlcJhavonf?
(pl&m tvfu[fzf 18;7)
rdrdwdk‹ydkifqdkif&&SdaomOpPm"ersm;onf rdrdwdk‹u “touf&Sifa&;twGuf wdkufcdkuf
I&&Sdonf”[k oabmydkufxm;olwdk‹onf/ tpm;xdk;Ir&Edkifaom em-unf;r+rsm;ESifh -uKH
awG‹-u&I/ rdrdwdk‹onf Avm[if;vif;tokH;rusaomtawG;tac:aemufodk‹ vdkufygcJh
-ua-umif; aemifwrvGefb0Y trSefw&m;ESifhxdyfwdkufawG‹qkHaomtcgor,wGif 0rf;
enf;a-uuGJjcif;-uD;pGm jzpf-uvdrfhrnf?

148
149
xdk‹jyifw0 *sEMwftrw okcbkHom;wdk‹onf *s[EMrfi&Jom;wdk‹tm;(Todk‹)[pfac:(ajym
qdk)-uukeftHh? “igwdk‹onf igwdk‹.t&Sifjrwfu igwdk‹ESifhxm;&SdawmfrlcJhaom uwdawmf
twdkif; rSefuefpGm&&Sd-ujyD? toifwdk‹onfvnf; toifwdk‹.t&Sifjrwfu toifwdk‹ESifh
xm;&Sdawmfrlaomuwdtwdkif; rSefuefpGm&&Sd-ujyDavm/” xdktcg ‚if;(*s[EMrfi&Jom;)wdk‹
u “[kwfuJh”[k ajz-um;-uvwWHŒ? xdk‹aemuf [pfatmfolwOD;u ‚if;wdk‹.pyf-um;
wGif (Todk‹)[pfatmfajymqdktHh/ rw&m;usL;vGefaomolonf tv†m[ft&Sifjrwf. u&k
%mawmfrS uif;a0;-uapom;”?
‚if;jyif “ttf&mzf”Y &Sdolwdk‹u t-uif(rsm;jym;pGmaom)olwdk‹udk [pfatmf-uukeftHh?
‚if;wdk‹onf xdkolwdk‹tm; xdkolwdk‹.trSwftom;jzifh rSwfrd-uukeftHh? (xdk‹aemuf) ‚if;
(tjrifhY&Sdol)wdk‹u (T)odk‹ajymqdk-uvwWH‹? “toifwdk‹. toif;tzGJ‹ vlpkrsm;jym;jcif;
onfvnf;aumif;/ toifwdk‹ rmefrmeaxmifv$m;jcif;onfvnf;aumif;/ toifwdk‹tzdk‹
tokH;r0ifcJhacsjyDwum;? (pl&mtvfttf&mzf 7;44=45/ 48)
'g0if0g'=t&if;&Sif0g'tawG;tac:rsm;.-oZmatmufodk‹rusa&mufao;olwdk‹
ESifh olwdk‹TurBmavmuY a&muf&Sdtouf&Sifae-u&jcif;.ta-umif;&if;rsm;udk arh
aysmufjcif;r&Sd-uao;olwdk‹urlum;/ tjcm;vlom;rsm;udk tv†m[ft&Sifjrwfuzefqif;
xm;olrsm;jzpfonf[k jrif-uayonf? tv†m[ft&SifjrwfrStrdef‹&Sdxm;onfhtwdkif;/ vl
om;rsm;udk omom,m,m/ cspfcif-uifemjcif;jzifh xdkolwdk‹.tcuftcJ pdwfaomursm;
udk z,f&Sm;ay;&ef rdrdwwfEdkifor#pGrf;tm;jzifhulnD-urnfjzpfayonf? olwdk‹onf om
,memaysmfzG,faomyD,0gpmpum;udkomajymqdk-uayonf? rdbrJhuav;oli,frsm;udk
ulnDapmifha&Smuf-u.? rusef;rmolrsm;ESifh 'kuQdwrsm;udk ulnDapmifrI umuG,fapmifh
a&Smufayonf? Todk‹aomolwdk‹onf/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfwGif rdef‹qdkxm;onfht
wdkif;/ tv†m[ft&Sifjrwf. rsufpdatmufwGif tjrifhjrwfqkH;olrsm;jzpf-uayonf? ol
wdk‹onf OpPm"eudkvnf;pdwf0ifpm;r+r&Sd-uay? vlrsdK;/ tom;ta&mif/ tqifhtwef;
vlwef;pm;/ olwyg;.,kH-unfr+ tawG;tac:wdk‹udk pdwf0ifpm;jcif;r&Sdonfhtjyif ‚if;
wdk‹a-umifh cGJjcm;jcif;vnf;r&Sd-uacs?

150
151
'g0if0g'u vl‹avmuodk‹ ,laqmifvmcJhaomt-uD;us,fqkH;ysufpD;,dk,Gif;
r+rSm vlwkd‹udk bmomt,l0g'rSuif;uGmoGm;apjcif;jzpfa-umif; ,kHrSm;oHo,jzpfp&mt
a-umif;r&Sdacs? &ufpuf-urf;-uKwfonfhudk,fusifhw&m;ESifh pdwf"gwfysufjym;jcif;u vl‹
tzGJ‹tpnf;rsm;udk bmomt,l0g'rS vsifjrefpGm uif;uGmapavonf? ,ae‹u|Ekfyfwdk‹.
rsufarSmufacwf vl‹tzGJ‹tpnf;rsm;wGif ,if;ysufjym;r+udkjyqdkonfhO"g[&k%ftajrmuf
tjrm;&Sdaeayonf?
TtcsufESifhywfoufI tcsdKŒaomvlwdk‹u bmomt,l0g'uif;rJholtajrmuf
tjrm;wdk‹onf 'g0if0g'udkyif r-um;bl;olrsm;jzpf-uojzifh/ bmomt,l0g'uif;rJh
jcif;twGuf 'g0if0g'udk tjypfrwifoifha-umif;xkacs-uayonf? bmomt,l0g'
uif;rJholtajrmuftjrm;wdk‹u 'g0if0g'udkr-um;bl;-ua-umif; rSefygonf? ,QKacwf
wGif 'g0if0g'udk umuG,fajymqdkaeol ta&twGufrSm tuef‹towfavmufom&Sday
onf? odk‹aomfvnf; xdktuef‹towfavmuftenf;i,fom±Sdonfhvlenf;pkonf/ vl‹
tzGJŒtpnf;. tawG;tac:trsm;qkH;udk -udK;udkifn$ef-um;aeolrsm;jzpf-u.? vl‹tzGJŒ
tpnf;ay:wGifoufa&mufaom olwdk‹.-oZmonf ra&rwGufEdkifavmufaomvlwdk‹xH
odk‹ qifhyGm;oufa&mufoGm;ayonf? olwdk‹. urBmhtjrifudk vl‹tzGJ‹tpnf;trsm;qkH;
tydkif;tay:Y jy@mef;owfrSwfay;EdkifpGrf;&Sd-uayonf? Oyrm/ tausmf-um;qkH;wuU
odkvfygarmuQrsm;/ emrnfausmf-um;onfh &kyf&Sif'g&dkufwmtrsm;pk/ urBmhausmf-um;
vlodrsm;aom pmayxkwfa0&mXme/ owif;pmESifh r*~Zif;t,f'Dwmrsm;onf trsm;tm;
jzifh tDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;/ bmomt,l0g'uif;rJholrsm;jzpf-uonf? xdk‹a-umifh Tuwf
oD;uwfowfEdkifaomtawG;tac:rsm;udk vufcHonfhvl‹tzGJ‹tpnf;xGufay:vmjcif; jzpf
ayonf?
urBmhtDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;teuf a&SŒwef;ajy;aeol [m;AwfwuUodkvfrS ZD0aA'
yg&*l tm;ef ar,mu vl‹tzGJ‹tpnf;wGif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du ,lxm;aomae&mudk
atmufygtwdkif; az:jyxm;ayonf?
'g0if.acwfrSpwifI/ urBmay:wGif ynmtenf;i,f&Sdolwdkif;onf vlom;onf arsmuf0HrS
qif;oufvmonf[k odayonf?==tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf vlwdk‹.awG;ac:&m tydkif;wdkif;
jzpfonfh vlwdk‹.tawG;tac:/ vlwdk‹.,kH-unfr+/ vlwdk‹.udk,fusifhw&m; ponfwdk‹
131
tm;vkH;wGif -oZmoufa&mufayonf?
'g0if0g'Dwdk‹. us,fjyef‹aom-oZmanmif;jcif;onf/ vlwdk‹.b0wpfckvkH;wGif
“r+dif;rd”xm;ouJhodk‹jzpfaeayonf? b0tawG‹t-uHKenf;ao;ojzifh/ urBmhtjrifwGif
jynfhpkHvkHavmufpGm jyDjyDjyifjyif rawG;awmwwfao;ol vli,frsm;onf TuJhodk‹aom
jrLqG,fr+wGif tvG,fulqkH;r+dif;rdEdkif-uayonf? TuJhodk‹aomvli,frsm;udk r*~Zif;
pmapmifrsm;/ &kyf&SifZmwfvrf;rsm;/ Zmwfvrf;wdkrsm;ESifh aw;oDcsif;rsm;rSwqifh olwdk‹
vdk&modk‹jrLqG,f qJGoGif;&ef tifrwefvG,fulayonf? txl;ojzifh vli,frsm;oif,l-u
&onfh ausmif;oifcef;pmynma&;onf ta&;-uD;qkH;jzpfayonf? xdk‹a-umifh tDAdkvl;
&Sif;oDtdk&Donf ody`Hqefqef oufaotaxmuftxm;twkrsm;jzifh vdrfvnfvSnfhjzm;
cJhaomfvnf; ESpfaygif; 150avmuf vltrsm;u rSefuefonf[k,kH-unfvmcJh-ujcif;
jzpfayonf? trSefrSm xdkoufaotaxmuftxm;rsm;onf vlwdk‹udk vdrfvnfvSnfh

152
jzm;&ef oufoufxGifxm;onfh odyH`enf;vkH;0rusaom taxmuftxm;rsm;omv#if
jzpfayonf?
,QKacwfwGif bmomt,l0g'qef‹usifa&;0g'jzef‹r+rsm;onf wdkuf&dkufqef‹usif
jcif;r&Sd-ua-umif;udk owdxm;rd-uygvdrfhrnf? rnfolur# bmoma&;udk r,kH-unf
oifha-umif;(a±S;uGefjrLepf0g'acwfpm;aecsdefuJhodk‹)yGifhyGifhvif;vif;rajym-uawmhacs?
yxrydkif;wGif owdrxm;oabmraygufEdkifonfh cdk;a-umifcdk;0Suf oG,f0dkufaomenf;
rsm;udk tokH;jyK-uayonf? bmomt,l0g'rsm;/ bmoma&;qdkif&mbmom&yfrsm;/ t
rsm;-unfndKaom bmoma&;qdkif&myk*~dKvfrsm; ponfwdk‹udk ysuf&,fjyK-uonf? aw;
oDcsif;rsm;/ 0wˆKZmwfvrf;rsm;/ &kyf&SifxJwGif Zmwfaumifrsm;ajymqdkaompum;rsm;/
owif;pmacgif;pOfrsm;/ [mopmayrsm;/ umwGef;pmayrsm; ponfwdk‹wGif bmoma&;ESifh
rdrdwdk‹. uH-urRmudk r,kHr-unfypfy,faponfh tokH;tE+ef;rsm;udk rodromxnfhoGif;
xm;-ujcif;onf enf;vrf;tcsdKΠjzpf.?
'g0if0g'bmom&yfonf/ bmomt,l0g'rsm;udk qef‹usifonfhvufeufrsm;wGif
trsm;qkH;tokH;jyKaom vufeufjzpfayonf? tcsdKŒrqDrqdkifudpPrsm;wGifyif vlom;wdk‹
qif;oufvmcJhaom bdk;ab;rsm;onf arsmufESifharsmuf0Hrsm;jzpfa-umif; tav;xm;I
xnfhoGif;az:jyavh&Sd-uonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.wifjycsufrsm;udk vlom;rsm;ESifhouf
qdkifonfhpdwfynmpmayESifhtcsuftvufrsm;wGifyif rodromxnfhoGif;xm;onfh 0gus
rsm;udk awG‹Edkifayonf? Todk‹jzifh/ tv†m[ft±Sifjrwfudkwu,fwef;,kH-unfjcif;&Sdr&Sd
ar;jref;aomtcg/ bk&m;ociftv†m[ft&SifjrwfESifh bmomt,l0g'wGif,kH-unfygonf
[kajz-um;aomfvnf;/ bmomt,l0g'/ aemifwrvGefb0ESifh vl‹usifh0wfudk apmifhxdef;
&efwm0ef&Sdjcif;rsm;udk ayghayghwefwef,lqI/ tv†m[ft&Sifjrwf &Sda-umif;ESifh tv†m[f
±Sifjrwfudk a-umuf&GHŒ&dkao&rnfhta-umif;rsm;udk OD;aESmufY xnfhpOf;pm;jcif;rjyK-u
onfhvl‹tzGJ‹tpnf;rsm; ay:xGef;vmjcif;jzpfayonf? tv†m[ft&Sifjrwfudk ,kH-unfjcif;
r&SdI a-umuf&GHŒ&dkaojcif;r&Sdolwdk‹onf rnfonfhudpPwGifrqdk tuef‹towfudkrod-ubJ
rdrdwdk‹. bdk;ab;rsm;onf wd&pm>efrsm;jzpfonf[k ,kH-unf-uojzifh b0wpfckvkH;
wGifvnf; wd&pm>efuJhodk‹om aevdk-uayonf?
Oyrm/ tv†m[ft±Sifjrwfudk a-umuf&GHŒjcif;r&Sdolwdk‹onf olwdk‹.um,uH 0ZD
uHwdk‹udk apmifhxdef;I pif-u,fvdrfhrnf[k ar#mfvifhIr&Edkifacs? olwdk‹wGif apmifhxdef;
&rnfhtuef‹towf[lIr&Sdacs? tjcm;olrawG‹rjrifygu rnfuJhodk‹yif ,kwfnHhodrfzsif;I
udk,fusifhw&m;ysufjym;jcif;udkrqdk jyKusifh&ef tqifoifh&Sd-uayonf? u|Ekfyfwdk‹.acwf
wGif/ txl;ojzifh vli,frsm;ESifh oD;jcm;pDjzpfonfhvl‹tzGJ‹tpnf;rsm;Y/ uef‹oef‹r+ &Sd-u
&efwdkufwGef;csufrsm;ESifh tv†m[ft&Sifjrwf.trdef‹awmftwdkif; udk,fusifhw&m;rsm;udk
apmifhxdef;-u&ef E+d;aqmfcsufrsm;onf t&mra&mufawmhacs? ,if;onfum; 'g0if0g'
u bmomt,l0g'rS uif;uGmatmifoifay;aejcif;. &vm'fyifjzpfayonf? rdrdudk,f
udk vuf0Jorm;[kowfrSwfxm;olwdk‹onf olwdk‹vkyf-uHjyKusifhaomtjypfrsm;udk rnfol‹
xHr# tajzay;ae&ef rvdktyf[k ,kH-unf-uojzifh xdef;a-umif;r+vkH;0r&Sd-uacs? ae‹pOf
ESifhtr# tokH;tjzKef;ydkrdk-uD;-uD;jzifh udk,fusifhw&m;ysufjym;r+rsm;udk az:jyae-uay
onf? vli,fvl&G,f/ rdef;ra,mufsm;ra&G;wdk‹onf olwdk‹.umr&m*qdkif&mb0ESifh ywf
oufI/ owif;pmrsm;tm; tao;pdwfajymjy0ef‹-u.? owif;pmrsm;uvnf; xdkuJhodk‹
aomrzG,fr&m [d&d-ooyw&m;uif;rJhonfhudpPrsm;udk tao;pdwfa&;om;az:jy-ujyef
onf? odk‹aomfvnf; vlxku rnfodk‹r#trSm;rxif-uacs? rD'D,mowif;avmu wGif

153
tdrfaxmifa&;azgufjyefaemufrD;vif;jcif;ta-umif;udk txl;tav;xm; ajr‡mufyifhI
tao;pdwfaz:xkwf-uonf? xdkuJhodk‹jyKusifh-u&efyif jrLqG,fa&;om;-uao;onf?
TuJhodk‹aom a&;om;r+udkvnf; vlwdk‹twGuf &dk;aeavjyD? rnfolur# txl;tqef;r
xif-uawmhacs? tao;pdwfppfaq;qef;ppf-unfhygu/ vlowfr+rsm;/ jynfhwefqmvkyf
ief;rsm;/ vdrfvnfr+rsdK;pkH/ vmbfay;vmbf,ljcif;/ ponfh udk,fusifhw&m;ysufjym;r+ 'kp
&dkuftm;vkH;.tajccHrSm bmomt,l0g'uif;rJhjcif; jzpfayonf? xdkuJhodk‹ bmomt
,l0g'uif;rJhaponfh t"duta-umif;&if;rSm “vlom;onf rawmfwq-uHKIjzpfay:vm
onf” [laom 'g0if.vdrfvnfjcif;udk t-urf;zufI ysHESH‹apjcif;a-umifhjzpfayonf?
The Lie: Evolution (vdrfvnfr+=tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D) [laompmtkyfudka&;om;
ol uif; [Jrfu 'g0if0g'ESifhywfoufI atmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
tu,fI bk&m;ocifae&mwGif rawmfwqjzpfjcif;ESifh -udK;-um;ay:aygufjcif;jzpfpOf [l
onfh,kH-unfr+udk tpm;xdk;vdkufonfESifhwjydKifwnf;/ trSm;trSefudkcGJjcm;rnfhtajccHrl[lI
r&Sdawmhacs? pnf;urf;pnf;rsOf;wdk‹onf oifxkwfcsifovdkxkwfEdkifavjyD? tajccHtjzpf qkyf
udkifxm;rnfh y&rwfw&m;/ rl0g'[lI r&Sdawmhay? vlwdk‹onf olwdk‹vdkufemvdkonfh pnf;
132
rsOf;rsm;udk olwdk‹a&;qGJ-uawmhonf?
emrnfausmf-um;aom tDAdkvl;&Sif;orm; oDtdk'D,yfpf a'ghAfZefpuD u/ 'g0if0g'
. tajccHrljzpfonfh “obm0.a&G;cs,fr+”tawG;tac:onf/ vl‹tzGJ‹tpnf;.udk,f
usifhw&m;ysufjym;r+udk qkwf,kwfysufjym;apa-umif; oabmwlayonf?
obm0.a&G;cs,fr+tawG;tac:onf/ twWudk,fusdK;udkom-unfhjcif;/ b0wGifaysmf&$ifr+udk
omy"mexm;jcif;/ &J&ifhjcif;tpm; ol&Jabma-umifjcif;/ vdrfvnfjcif;ESifhacgif;ykHjzwfjcif;/ p
onfwdk‹udk tm;ay;.? vl‹tzGJ‹tpnf;tm;vkH;onf/ udk,fusifhw&m;t& obm0t*Fg&yfrsm;
ESifh tkyfpkvdkufqef‹usifjcif; odk‹r[kwf wm;jrpfjcif;jyKvkyfI/ ‚if;t*Fg&yfrsm;ESifhqef‹bufudk
om tom;ay; -obmay;-uayonf? aemufqkH;wGif oem;-uifemjcif;/ &ufa&mjcif; ESifh
olwyg;.aumif;usdK;twGufvnf;aumif;/ wdkif;jynfESifhvlrsdK;.aumif;usdK;twGufvnf;
aumif;/ vlom;avmuwpfckvkH;.aumif;usdK;twGufvnf;aumif;/ udk,fusdK;pGef‹jcif;rsm;
133
udk qef‹usifypfy,f-uavonf?
,ae‹u|Ekfyfwdk‹. ywf0ef;usifudk -unfhygu/ ta&;-uD;qkH;ESifh teufeJqkH;
udk,fusifhw&m; ,dk,Gif;ysufjym;jcif;rsm;wGif 'g0if0g'a-umifh ay:aygufvmonfh ajc
&mvuf&mrsm;udk csufcsif;awG‹jrifEdkifayonf? vl‹tzGJ‹tpnf;rsm;udk/ vlwdk‹tcsif;csif;
,dkif;yif;jcif;/ tcsif;csif;qufpyfr+r&SdbJ uif;uif;uGmuGmaexdkifjcif;/ wpfOD;ESifhwpfOD;
&dkaoav;pm;cspfcifr+uif;rJhjcif;om&Sdonfh wdk;wuf-uD;xGm;r+/ zGH‹jzdK;r+ESifh ,Ofaus;r+
acwftawG;tac:jzifh twif;&dkufoGif;vsuf&Sdaeayonf? xdkuJhodk‹aomb0udk xkwf
vkyfr+-uD;xGm;wdk;wufa&;twGufjzpfojzifh vufcH&rnf[k ta-umif;jyavh&Sd-uonf?
trSefrSm T&vm'frsdK;onf vlom;udk “wd&pm>eftqifh”odk‹oma&mufapjyD;/ wdk;wufa&;
ESifh ,Ofaus;r+acwf tvsOf;r[kwfacs?
trSefw&m;rSm/ vlom;onf wd&pm>efwpfrsdK;r[kwfonfhtjyif/ rnfonfhwd&pm>ef
rSwqifh qif;oufvmcJhjcif;vnf; r[kwfacs? vlom;udk tv†m[ft&Sifjrwfu/ tod
Om%f/ usKd;a-umif;qifjcifwwfjcif;/ aumif;usdK;qdk;jypfcGJjcm;wwfaomtodw&m;/
0dnmOf ponfwdk‹tjynfhtpkHay;xm;I oD;jcm;zefqif;xm;aom a0ae,sjzpfojzifh/ t
jcm;owW0grsm;ESifh rGefjrwfr+t&vnf;aumif;/ t&nftcsif;t&vnf;aumif;/ t&nf
taoG;t&vnf;aumif;/ rwlnDuGmjcm;ayonf? odk‹aomfvnf; 'g0if0g'ESifh&kyf0g'
udk,fusifhw&m;wdk‹. r+dif;rdoGm;aomvlom;wdk‹onf/ ,if;t&nftcsif; t&nftaoG;

154
rsm;udk arhavsmhxm;vdkufjyD;/ rdrdudk,fudk wd&pm>efrsm;wGifyif rawG‹&onfh ,kwfnHhodrf
zsif;jcif;/ udk,fusifhw&m;uif;rJhjcif;/ todw&m;uif;rJhjcif; tqifhodk‹ESdrfhcs,lvdkuf
ayonf? “usKyfwdk‹u wd&pm>efuaeqif;oufvmw,fqdkawmh/ b,fvdkbJjzpfjzpf wd&
pm>efrsdK;ADZudkawmh qufcHxm;-urSmygbJ?”[k ajym-uI/ rdrd. todw&m;uif;rJhjcif;ESifh
vl‹pdwf"gwftiftm;qkwf,kwfr+twGuf odyH`tajccHudk &Sm-uHjyifqif -uavawmhonf?
'g0if0g'D=tjyKtrlqdkif&modyH`ynm&Sifrsm;onf/ olwdk‹.tawG;tac:rsm;udk T
tcsufrS pwif-uI/ vlom;wdk‹. &mZ0wfjypfr+usL;vGefvdkpdwfonf wd&pm>efbdk;ab;
rsm;rS qufcHcJhjcif;jzpfonf[k tqdkjyK-uayonf? Ttqdkudk ausmf-um;aomtDAdkvl;&Sif;
0g'D pwDzif a*s a*gvfu tDwvDvlrsdK; &lyaA'ynm±Sif avmrfb&dkqdk.t-uHay;csuft
&/ ol. Ever Since Darwin ('g0ifrSpI aemufydkif;) [laompmtkyf. pum;OD;wGif
atmufygtwdkif; tqdkwifoGif;xm;ayonf?
&mZ0wfjypfr+usL;vGefjcif;ESifhywfoufonfh ZD0aA'oDtdk&Drsm;rSm tifrwef&Sm;yg;vSay
onf? odk‹aomfvnf; avmrfb&dkqdku tDAdkvl;&Sif;vSnfhuGufjzifh Zmwfvrf;yrmaqG;aEG;xm;
ayonf? arG;&myg &mZ0wfaumifrsm;onf pdwWZa&m*gjzpfjcif;ESifhpdwfrESH‹jcif;omr[kwfay?
olwdk‹. vGefcJhjyD;aom tDAdkvl;&Sif;tqifhodk‹ jyefa&mufoGm;-ujcif;jzpfayonf? urBmOD;acwf
ESifharsmuf0Hrsm;jzpfaom bdk;ab;rsm;.t*Fg&yfrsm;yg&Sdaom rsdK;ADZrsm;udkqufcHvmcJhjcif;
jzpfonf? uHqdk;oltcsdKŒrSm arG;vmpuwnf;u xdkrsdK;ADZqufcHvmjcif;Y tajrmuftjrm;
usef&Sdae-uayonf? olwdk‹.trltusifhrsm;rSm a&S;,Qif &dkif;pdkif;aeao;onfhacwfumvwGif
vdkufzufoifhavsmfrnfjzpfaomfvnf;/ ,ae‹u|Ekfyfwdk‹.acwfwGif olwdk‹udk 'kp&dkuf&mZ0wf
aumifrsm;tjzpfowfrSwf-uayonf? ol‹udk,fol rnfodk‹r#xdef;odrf;Edkifjcif;r&Sdojzifh oem;
134
oifhayonf? odk‹aomfvnf; ol.vkyf&yfrsm;udkrl u|Ekfyfwdk‹u onf;rcHEdkif-uay?
Twifjycsuft&/ vlom;tcsif;csif;owfjzwf-ujcif;/ tjcm;oludkem-uifap
jcif;/ cdk;0Sufjcif;ESifh&efjzpfwdkufcdkuf-ujcif;onf/ arsmuf0Hbdk;ab;rsm;rS rsdK;ADZt& quf
cHvmcJh&jcif;jzpfonf[k qdkvdkayonf? xdk‹a-umifh xdkjypfr+'kp&dkufonf jypfr+usL;vGefol
ESifhroufqdkifaoma-umifh xdkoludk cGifhv$wfoifhonf[k qdkvdkjcif;jzpfonf?
Twifjycsufudk qufIokH;oyf-unfhygu/ vlom;wdk‹onf usKd;a-umif;qifjcif
wkHw&m;ESifh taumif;tqkd;wdk‹udk cGJjcm;qkH;jzwfEdkifonfh todw&m;ESifhpdwf"gwftiftm;
rsm;onf t&mra&mufawmhbJ wd&pm>efrsm;uJhodk‹ todw&m;uif;rJhI rdrdwdk‹.pdwfaZmt
vdktwdkif;om jyKusifhvkyfaqmifolrsm;jzpfonf[k vufcH,kH-unfjcif;jzpfayonf? Tt
jriftwdkif;qdkygu/ jcaoFhwpfaumifonf ol.±dkif;pdkif;aoma'goudkrxdef;EdkifbJ onf;
cHjcif;[laomaumif;jrwfjcif;udkrodouJhodk‹/ vlom;onfvnf; xdkenf;twdkif;jyKusifh
onf[k qdkvdk&if;jzpf.? xdkuJhodk‹aomtawG;tac: tjrif&Sdolrsm;udk cdkvkHcGifhay;xm;
onfh vl‹tzGJ‹tpnf;onf rnfodk‹r# at;csrf;om,mr+ESifh vkHjcKHr+&Sdrnfr[kwfonfhtjyif/
pnf;urf;ysufjym; z±dkz&Jjzpfjcif;/ tqufrjywfaomyËdyuQ&Sdjcif;/ wdkufcdkufae-ujcif;
rsm;jzifh jynfheufaeonfh vl‹tzGJ‹tpnf;jzpfrnfrSm xif&Sm;aeayonf?
'g0if0g'u vl‹avmuodk‹wifjyonfh
qdk;,kwf&ufpufonfhvlaer+ykHpH
'g0if0g'Drsm;ESifh&kyf0g'Dwdk‹.tqdkt&/ vlom;rsm;tygt0if/ p-um0VmwpfckvkH;
onf z±dkz&Jjzpfjcif;ESifh-uHK-udKufwdkufqdkifr+rsm;omjzpfonf[k qdk.? vl‹tzGJ‹tpnf;t
wGif; Ttjrif.-oZmanmif;r+ rsm;jym;vmonfESifhtr#/ rdrdwdk‹tay: rnfonfh xdef;
ausmif;uef‹owfr+r# r±Sd[k ,kH-unfonfh wm0efrJholwdk‹ay:aygufvmavonf?

155
&nfrSef;csufuif;rJholwpfa,mufonf/ rdrdudk,fudkzGH‹jzdK;wdk;wufatmifvkyfrnfh
&nf&G,fcsuf&Sdrnfr[kwfay? xdkolonf/ rnfonfhudpPudkr#*±krpdkufjcif;/ t&m&mudkysuf
&,fomjyKjcif;/ cHpm;r+uif;rJhjcif;/ ol.todw&m;udk tokH;rjyKwwfjcif;/ pnf;urf;
pnf;rsOf;tuef‹towfrsm;udk todtrSwfrjyKjcif;/ ponfwdk‹jzifhjynfheufaevdrfhrnf? xdk
ol‹wGif olawmfaumif;w&m;ESifh aumif;rGefonfhvuQ%m&Sdrnfr[kwfay? xdkolonf/ zGH‹
jzdK;vmaom wd&pm>efwpfaumifjzpfonf[laom ol.ravsmfuefonfhtjrift&/ tjcm;
ouf&SdowW0grsm;uJhodk‹ tpm;tpm&Sdjcif;ESifhrsdK;yGm;&efomaqmif&GufI/ olvdktyfonfudk
&&Sdonfhtcg/ aysmfjrL;r+udktwwfEdkifqkH;&SmazGI aoqkH;rnfh&ufudkom apmifhar#mfaevdrfh
rnf? vltrsm;pkwdk‹onf 'g0if0g'udk tao;pdwfrod-uaomfvnf; olwdk‹onf vl‹avm
utwGuf 'g0if0g'u -udKwifjrifxm;aomb0twdkif; aexdkif-uonfudk awG‹jrifEdkifay
onf?
olwdk‹onf aemufqkH;wGif qkH;cef;wdkifoGm;rnfh qdk;,kwf&ufpufaomb0wGif ae
xdkiftouf&Sif-u&ojzifh/ ar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;/ tqdk;udkomjrifjcif;ESifh 0rf;enf;a-u
uGJr+jzifhjynfheufvsuf&Sdaevdrfhrnf? rdrdonf toufaoqkH;onfESifhwjydKifwnf; tpp
t&m&monf qkH;cef;wdkifoGm;rnfhtjzpfudk awG;aeolonf ol.pdwfESvkH;twGif;Y 0rf;
enf;a-uuGJr+ tpOfudef;atmif;vsuf&Sdaevdrfhrnf? rdrdudk,fudkowfaojcif;/ pdwWZa&m
*gjy\emrsm;ESifh pdwftm;nd‡K;i,fpdwfysufvufysufjzpfjcif;wdk‹onf vlwdk‹.pdwfydkif;
qdkif&mY xdcdkufapaom 'g0if0g'r+dif;rdjcif;. tE+wfvuQ%mrsm;yifjzpfayonf?
u|Efkyfwdk‹.acwfwGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tjyif;xefqkH;umuG,fol &pfcsm'f
a':uifpfu/ O"g[&k%fwpfckudk az:jyxm;.? vlom;rsm;onf rsdK;ADZpufrsm;om jzpfI
vlom;rsm;.touf&Sifaejcif;onf xdkrsdK;ADZrsm;udk aemifvmrnfhrsdK;qufrsm;odk‹ quf
vufydk‹ay;&efwm0efomv#if&Sdonf[k a':uifpfu tqdkjyK.? a':uifpf.tjrift&/ vl
om;rsm;ESifh p-um0VmwpfckvkH;.wnf&Sdjcif;onf rnfonfh&nf&G,fcsufr# r&Sdacs? p-um
0VmwpfckvkH;ESifh vlom;rsm;onf/ z±dkz&Jjzpfjcif;ESifh-uHK-udKufwdkufqdkifr+rsm;rS ay:ayguf
vmjcif;jzpfonf[k qdkvdk.? xdkuJhodk‹aom tqdk.vdrfvnfvSnfhzsm;r+wGif rdoGm;olwdk‹
onf/ pdwftm;nd‡K;i,fI ar#mifvifhcsufuif;rJh-uayonf? aemifvmrnfhrsdK;qufrsm;odk‹
rsdK;ADZrsm;udk qufvufydk‹aqmifay;&efwm0efom&Sdonf/ tppt&m&m onfaoqkH;csdef
wGif qkH;cef;wdkifoGm;onf/ TurBmavmuwGif olvkyfor# tm;vkH;onf t"dy`g,f
uif;rJhonf/ rdwfo*F[jzpfjcif;/ cspfcifjcif;/ aumif;rGefjcif;ESifhvSyjcif;wdk‹onf wefzdk;
rJhonf/ ponfjzifh,kH-unfolonf/ b0[lonf oem;-uifemjcif;uif;rJhI vdktyfr+
vnf;r&Sdonfhjyif rnfonf‹t&mrSvnf; aysmf&$ifr+&&Sdrnfr[kwfacs? a':uif;pfu ol.
Unweaving the Rainbow (oufwef‹udk ajzjzKwfjcif;) [laompmtkyfwGif olwifjycJhaom
vl‹oufwef;ESifhywfoufonfhtcsufrsm;onf tqdk;jrifoabmyg&SdI rnfr#txd xdcdkuf
Edkifonfudk 0efcHxm;ayonf?
u|Ekfyf.yxrqkH;pmtkyfudk ykHESdyfxkwfa0ol EdkifiHjcm;rSyk*~KdvfwpfOD;u/ u|Ekfyf.pmtkyfudk
zwfjyD;/ pmtkyfygtcsuftvufrsm;onf tvGefqdk;0g;I pdwf"gwfusp&maumif;aom
owif;pum;-um;&ovdkjzpfojzifh/ okH;nOfhwdkifwdkif tdyfraysmfEdkif[k ajymygonf? tjcm;vl
awGu 'Dpmtkyfa&;jyD;aemufeHeufrSm Edk;vmonfhtcg tb,hfa-umifhcHEdkifygoenf;[k ar;
-uygonf? &yfa0;wdkif;jynfwpfjynfrSausmif;q&mwpfa,mufu/ ol.wynfhwpfa,muf
u u|Efkyf.pmtkyfzwfjyD;aemufwpf&ufwGif pmtkyfygtcsuftvufrsm;onf b0wGif t
"dy`g,fuif;rJhI &nf&G,fcsufr&Sd [mvm[if;vif;jzpfa-umif;n$efjyxm;ojzifh 0rf;enf;a-u
uGJae&onf[k rsuf&nfrsufcGufESifhvmajyma-umif; pma&;vmygonf? xdkausmif;oluJhodk‹

156
xyfIrjzpfapvdkojzifh xdkpmtkyfudk tjcm;oli,fcsif;rsm;tm; ray;zwf&efn$ef-um;vdkuf
onf[kqdkygonf? a,bk,stm;jzifh ody`HynmESifhywfoufI tusdK;r&Sdonfhted@m&kHrsm;
omjzpfonf/ 0rf;omp&mr&Sdonfhpum;awGomjzpfonf ponfjzifh pGyfpGJavh&Sd-u.? odyH`
ynm&Sifwdk‹uvnf; olwdk‹udk vG,fulpGmajz&Sif;Edkif-uayonf? u|Ekfyf. a,mif;,if;jzpfol
yDwm tufuifu olpwifa&;om;aeaom The Second Law (1984)pmtkyfwGif TudpP
ESifhywfoufI atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;ygonf?
u|Efkyfwdk‹onf z&dkz&Jjzpfjcif;.om;orD;rsm;jzpf-uygonf? ajymif;vJjcif;.teufeJqkH;ykHpH
rSm aqG;ajrŒoGm;jcif;jzpf.? ysufpD;,dk,Gif;azgufjyefjcif;ESifh wm;jrpfIr&Edkifaom z&dkz&Jjzpf
jcif;onf ‚if;.Zpfjrpfjzpfayonf? &nf&G,fcsuf &nfrSef;csufvnf;uif;rJh.? OD;wnf&m
wpfckwnf;omv#ifusef&Sdawmhonf? p-um0VmtwGif;odk‹eufeufeJeJtm&kHpdkuf-unfhygu
135
rufarmp&m[lI vkH;0r&Sdonfudk pdwfysufvufysufjzifhvufcH-u&rnfjzpfayonf?
[pfwvmudk vlrsdK;-uD;0g'twGuf tawG;tac:qdkif&maxmufcHr+ay;cJhaom *sm
rmefvlrsdK; 'g0if0g'DtawG;tac:&Sif epfZfacsu vl‹b0udk tqdk;jrifoabmjzifh rnfodk‹
r#t&mra&muf[k wifjyxm;ayonf? ol.tawG;tac:udk “bk&m;w&m;rJhewˆdu0g'”
"nihilism" [kvnf;ac:wGif.? tajccHtm;jzifh/ vlom;touf&Sifjcif;onf ta-umif;
&if;wpfckawmh&Sd&rnf[kqdkonf? odk‹aomfvnf;/ epfZfacsonf tv†m[ft&Sifjrwf wnf
&Sdjcif;udk jiif;y,fonfh rdpm>'d@djzpfonfhtm;avsmfpGm/ xdkta-umif;&if;onf tv†m[ft
&Sifjrwfu vlom;rsm;udk zefqif;xm;jcif;ESifh vkH;0rywfoufacs? xdk‹a-umifh/ epfZfacs.
tawG;tac:t&/ vlom;onf xdkta-umif;&if;udk r&yfrem; ±SmazGae&ayonf? aemuf
qkH; &Smr&aomtcg arG;&myg ar#mfvifhcsufuif;aomb0tjzpfESifhom touf&Sif-u&
onf[kqdk.? odk‹aomfvnf;/ tajccHtusqkH;trSefw&m;jzpfonfh tv†m[ft&Sifjrwf.
zefqif;jcif;udk vufrcHbJ tjcm;ta-umif;&if;udk &SmazGaeolonf b,faomtcgrS xdk
ta-umif;&if;udk xyfIawG‹&Sdrnfr[kwfay? epfZfacsonfvnf; aemufqkH;wGif &l;oGyfI
aoqkH;oGm;cJh.?
tv†m[ft&Sifjrwf. zefqif;jcif;udk arhavsmhxm;onfh vl‹tzGJ‹tpnf;onf pdwf
"gwfa&;&mESifhudk,fusifhw&m;rsm; ysufjym;oGm;-urnfrSm rvGJ{uefyifjzpfayonf? OpPm
"e-uG,f0jcif;/ vlr+zlvkHa&;jynfhpkHr+ESifh pD;yGm;a&;wdk;wufzGH‹jzdK;r+wdk‹onf ‚if;wdk‹tm; jidrf;
csrf;om,mr+ESifh vkHjcKHr+ay;Edkifrnfr[kwfay? rdrd.udk,fydkiftodw&m;ESifhusKd;a-umif;
qifjcifjcif;w&m;rsm;. aphaqmfr+rsm;udkvdkufemjcif;rjyKolwdk‹onf/ rdrdwdk‹udk,fudk t
xdef;ta-umif;r&Sd &nf&G,fcsufuif;rJhonfh owW0grsm;tjzpfxifjrif,lq-uojzifh/ aysmf
&$ifr+uif;rJhjcif;/ ar#mfvifhcsufuif;rJhjcif;ESifh t&m&mudk tqdk;omjrifjcif;rsm;odk‹ wGef;ydk‹
jcif;omv#if cH-u&ayonf? toufaoqkH;jcif;jzifh olwdk‹.b0qkH;cef;wdkifoGm;vdrfhrnf
[k ,lqolwdk‹onf/ aovGefjyD;aemufrSomv#if trSefw&m;ESifh-uHKawG‹onfhtcgor,
wGif 0rf;enf;a-uuGJpGm aemifw&-urnfjzpf.?
tv†m[ft&SifjrwfESifh aemifwrvGefb0udk ,kH-unfolonf/ TurBmavmuwGif
oltouf&Sifae&jcif;. tusdK;aus;Zl;ESifh oltouf&Sifaejcif;onf/ rnfodk‹ta&;yg
t&ma&mufonfudk odxm;ayonf? xdkolonf/ tv†m[ft&Sifjrwf. cspfcifESpfoufr+
ESifh *sEMwfokcbkHudk &&Sd&efar#mfvifhcsufjzifh aysmfarG‹ae.? jzpfor#ta-umif;pkHtwGuf
xdkolonf tv†m[ft&Sifjrwfudk aus;Zl;wifaernfjzpf.? xdk‹a-umifh/ xdkolonf ar#mf
vifhcsufuif;rJhjcif;ESifh tqdk;jrifb0rS vGwfajrmufrnfjzpf.?

157
158
urBm‹ordkif;wav#mufvkH;wGif/ ppfrufjydKifqdkifwdkufcdkuf-ujcif;/ zdESdyf
csKyfcs,fjcif;/ owfjzwfjcif;ESifh yËdyuQrsm;&Sdjcif;wdk‹ESifhjynfheufcJhayonf? odk‹aomf
vnf;/ vGefcJhonfh&mpkESpftwGif;Y {&mr-uD;us,fvGef;onfh ysufpD;,dk,Gif;r+&SdcJh
jcif;onf 'g0if0g'u xdkowfjzwfr+rsm;/ zdESdyfr+rsm;ESifh yËdyuQrsm;udk odyH`enf;usonf
[k w&m;0ifatmif axmufcHjcif;a-umifhjzpfayonf? 'g0if0g'. vl‹obm0ESifhywfaom
vkH;0rSm;,Gif;onfhtcdkiftrmtqdkjyKcsufonf/ vlowform;rsm;/ tm%m&Sifrsm;ESifhn‡if;
yef;&ufpufjcif;jzifh om,mr+udk,lonfhtawG;tac:±Sifrsm;u olwdk‹jyKusifhor#ESifh ay:
vDpDrsm;udk “vl‹tzGJ‹tpnf;wGif obm0.ed,mrw&m;udkvufawG‹usifhokH;jcif;jzpf
onf”[k olwdk‹.trSm;rsm;udk trSefw&m;jzpfoa,mif/ ajymqdkcGifhjyKxm;ayonf?
u|Ekfyfwdk‹.acwfwGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk tawG;tac:rsm;twGuf umuG,f
xm;-uao;onf? 19&mpkESpfwGif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Da-umifh wGifus,fysHŒESH‹cJhaom udkvdk
eDe,fcsJŒpepf/ *smrmefemZD0g'ESifh qdkAD,ufjynfaxmifpk ponfwdk‹onf twdwfumv
wGif usef&pfcJhavjyD? odk‹aomfvnf; ,if;wdk‹. tajccHrl0g'jzpfonfh 'g0if0g'=&kyf0g'
tawG;tac:udkrl/ tcsdKŒtodkif;t0dkif;rS jyif;jyif;xefxefumuG,fae-uao;ojzifh/ ‚if;
a-umifhxdcdkufepfemonfhtcsufrsm;udkvnf; wurBmvkH;u qufvufcHpm;ae-u&ay
onf?
uif;eufa*spl;onf oludk,fwdkifu tDAdkvl;&Sif;orm;wpfOD;jzpfaomfvnf;/ 'g0if
0g'a-umifh vl‹avmuwGifysufpD;,dk,Gif;r+rnfr#oufa&mufapcJhonfudk atmufygt
wdkif; az:jyxm;ayonf?
u|Ekfyfwdk‹onf/ wpfOD;csif;/ vlwef;pm;tcsif;csif;/ wdkif;EdkifiHtcsif;csif;ESifh vlrsdK;tcsif;csif;
wdk‹,SOfjyKdifwdkufcdkuf-ujcif;onf b0.obm0w&m;jzpfonf/ ‚if;jyif tiftm;-uD;olonf
tm;enf;oludkazsmufzsufypfjcif;onf b0.obm0w&m;jzpfonf[k ,lqaom &ufpuf
onfh qdk&S,f(vlr+a&;)tawG;tac:. wefZmcHrsm;jzpf-uayonf? obm0ua&G;cs,fjcif;ed
,mronf odyH`ynmr[kwf[k u|EkfyfucH,lygonf? ‚if;onf tawG;tac:wpfckomjzpfI/
136
qdk;,kwfaumuf-upfaom tawG;tac:yifjzpf.?
w&m;Oya'ESifhudk,fxdvufa&muf -udKwifumuG,fr+awmh vdktyfayonf? odk‹
aomfvnf; T-udKwifumuG,fr+rsm;onf xdktawG;tac:rsm;u ay;aqmifcJhaom'%f&m
rsm;udk ukpm;jcif;omjzpfayvdrfhrnf? tpOftjrJxm0&twGufajz±Sif;enf;rSm ,Ofaus;r+
ESifh odyH`enf;ukpm;r+omv#ifjzpfayonf?
,Ofaus;r+ESifhodyH`ynmtjrifwdk‹rS 'g0if0g'ysufjy,fqkH;cef;wdkifoGm;onfESifht
r#/ ‚if;udktajccHIxGufvmaomtawG;tac:rsm;onfvnf; aysmufuG,foGm;rnfjzpf.?
,if;onfum; urBmavmu-uD;onf zdESdyfcsKyfcs,f&rf;um;jcif;rsm;rS {uefrvGJ vGwf
ajrmufoGm;jcif;yif jzpfayonf?
xdk‹a-umifh todw&m;&SdolESifh bk&m;w&m;wGif,kH-unfr+&Sdolwdk‹wGif -uD;av;aom
wm0efusa&mufaeayonf? urBmay:odk‹ 'g0if0g'u ,laqmifvmcJhaom ysufpD;,dk,Gif;
r+rsm;udk ao;i,fonf[ktxifrao;oifhyg? txl;ojzifh vGefcJhonfh&mpkESpftwGif;wGif
vl‹tzGJ‹tpnf;u cHpm;jzwfoef;cJh&aom 'kuQrsm;udk vpfvsL±+jcif;rjyKoifhyg? ESpfaygif;
150wdkifwdkif -umjrifhcJhaom Tvdrfvnfr+-uD;udk tjyD;ydkifokwfoif&Sif;vif;ypf&ef

159
TudpPonf ta&;w-uD;tvsiftjrefvdktyfaea-umif;udk odjrifoltm;vkH;wdk‹onf ,Of
aus;r+t& rdrdwdk‹wwfEdkifonfhtwdkif;twmjzifh wdkufyGJqifEGJ-u&efvdktyfygonf?
TvdrfvnfvSnfhjzm;jcif;udk trSefwu,fqkH;cef;wdkifazsmufzsufI/ vlom;wdk‹ {
csrf;pGmaexdkifEdkifrnfhtajccHrludk &&SdEdkifrnfhajz&Sif;enf;rSm/ uk&ftmefusrf;awmfjrwf&Sd
udk,fusifhw&m;twdkif; aexdkifjcif;yifjzpfayonf? vlom;wdk‹onf bmomt,l0g'odk‹
rsufESmjyefvSnfh-uygu/ xdkysufpD;,dk,Gif;r+rsm;onfvnf; &yfwef‹oGm;rnfjzpfayonf?
xdktcg/ uk&ftmefusrf;awmfjrwfu n$ef-um;xm;onfhb0aexdkifa&;twdkif;/ vSyjcif;/
cspfcif-uifemjcif;/ w&m;r#wjcif;/ opPm&Sdjcif;/ tcsif;csif;,dkif;yif;ulnDjcif;/ onf;cH
jcif; ponfwdk‹ESifhjynfhpkHrnfjzpf.? tv†m[ft&Sifjrwf. trdef‹&Sdawmfrlonfhtwdkif;/
“trSefonfa&muf&Sdvm”I “trSm;onf aysmufuG,f”oGm;rnfjzpf.?
xdk‹jyif toifonf Todk‹ajym-um;ygav? “trSefonf a&muf&SdvmcJhacsjyD? ‚if;
jyif trSm;onf aysmufuG,foGm;cJhacsjyD? {uefrvGJ trSm;onf uG,faysmufrnfh
t&myif jzpfcJhayownf;? (pl&m beDtpP&mtDvf 17;81)

160
161
'g0if0g' odk‹r[kwf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf/ zefqif;jcif;trSefw&m;udk jiif;
y,f&ef wifjyxm;aom/ odyH`ynmudktajccHonfhrSm;,Gif;aom t,ltqwpfckjzpfay
onf? odk‹aomfvnf; xdkt,ltqrSm atmifjrifr+r&SdcJhacs? ToDtdk&DrSm touf[lonf
tZD0rlvjzpfaom j'yf0wˆKypPnf;rsm;rS rawmfwq-uKH-udKufI wpfqifhjyD;wpfqifh
qifhuJajymif;vJjzpfay:vmcJhonf[k wifjyxm;aomtawG;tac:jzpf.? p-um0Vmwpfck
vkH;ESifh ‚if;twGif;Y&Sd&Sdor#t&mcyfodrf;udk bk&m;ociftv†m[ft&Sifjrwfu zefqif;
xm;jcif;jzpfa-umif;udk oufaoxljcif;jzifh xdkoDtdk&D.tajccHrl&if;udk y,fzsufvdkuf
avjyD? p-um0Vmudk tv†m[ft&Sifjrwfu zefqif;xm;awmfrlI/ tao;pdwftcsuf
rsm;txd trdef‹csrSwfxdef;odrf;xm;awmfrl.? xdk‹a-umifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du touf&Sd
jcif;udk tv†m[ft&Sifjrwfuzefqif;xm;jcif;r[kwf[k jiif;y,fI/ ouf&SdypPnf;
rsm;onf rawmfwqol‹tvdkvdkjzpfay:vmcJhonf[laom wifjyxm;csufonf rSefuef
jcif; r&SdEdkifacs?
trSefrSm/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk u|Efkyfwdk‹avhvm-unfhaomtcg/ odyH`ynmokaw
oeawG‹&Sdcsufrsm;u ‚if;oDtdk&Dudky,fzsufjyD;jzpfaeayonf? ouf&SdypPnf;rsm;wGifyg0if
zGJ‹pnf;aeonfh wnfaqmufr+rsm;onf/ oufrJhj'yf0wˆKypPnf;urBmwGif yg0ifzGJ‹pnf;ae
aomwnfaqmufr+rsm;xuf ajrmufjrm;pGmydkrdkI cufcJ±+yfaxG;aea-umif;awG‹&Sd&ayonf?
Oyrm/ oufrJh0wˆKypPnf;rsm;twGif; t%kjrLtwrfrsm;onf rnfuJhodk‹t%kpdwf wnf
aqmufzGJ‹pnf;pDpOfxm;onfudk avhvmEdkifouJhodk‹/ xdktwrfrsm;onf ouf&SdypPnf;
wGif;&Sd y&dkwif;/ tifZdkif;rfESifhqJvfrsm;wGif rnfr#avmuf olrwlatmifcufcJ±+yfaxG;I zGJ‹
pnf;wnfaqmufaeonfudkvnf; avhvmod&SdEdkifayonf?
xdk‹a-umifh/ ,if;olrwlatmifcufcJ±+yfaxG;aeonfh zGJ‹pnf;wnfaqmufykHrsm;u
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf odyH`ynmt& rrSefuefw&m;r0ifa-umif; 20&mpkESpfukefydkif;wGif
y,fzsufvdkufayonf?
TudpPESifhywfoufI u|Ekfyfa&;om;aom tjcm;pmtkyfrsm;wGif tao;pdwfaz:jy
xm;jyD;jzpfaomfvnf;/ tvGefta&;-uD;onfhta-umif;&yfjzpfojzifh/ Tae&mwGifvnf;
tusOf;csKyfI xyfrHaz:jyoifhonf[k ,lqygonf?
'g0if.oDtdk&Dudk y,fzsufvdkufonfh tcuftcJrsm;
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf a&S;*&dvlrsdK;rsm;.acwftxd -umanmif;cJhaomtawG;
tac:oGefoifcsufjzpfI/ 19&mpkESpftv,fydkif;avmufwGif w[kefxdk;ausmf-um;cJhay
onf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk urBmhodyH`ynmavmuwGif a&mufoGm;aponfh ta&;-uD;qkH;
tcsufrSm/ 1859ckESpfwGif xkwfa0onfh csm;vfpf'g0ifa&;om;aom The Origin of
Species ac: rsdK;pkrsm;pwifjzpfay:jcif; pmtkyfjzpfayonf? TpmtkyfwGif ouf&SdowW0g
trsdK;rsdK;wdk‹udk tv†m[ft&Sifjrwfu wpfrsdK;pDoD;jcm;zefqif;xm;awmfrla-umif;udk
'g0ifu qef‹usifxm;ayonf? 'g0if.tqdkt&/ ouf&SdowW0gtm;vkH;wdk‹onf/ bdk;
ab;wpfrsdK;wnf;rS qif;oufvm-uI/ tcsdefumv-umjrifhvmcJhonfESifhtr# wpfrsdK;pD
onf wpfpwpfptenf;i,fpDajymif;vJvmcJhjcif;jzifh uGJjym;aomowW0grsm;jzpfay:vm
onf[k qdk.? 'g0if.oDtdk&Donf/ 'g0ifudk,fwdkif0efcHxm;onfhtwdkif;/ cdkifvkHaom
odyH`ynmawG‹&SdcsufwGif tajccHjcif;r[kwfbJ “qifjcifawG;ac:r+ tpOftquf”wpfck
omv#ifjzpfayonf? 'g0ifudk,fwdkifu ol.pmtkyfwGif “oDtdk&D. tcuftcJrsm;”[l

162
aomacgif;pOfatmufwGif/ ol.oDtdk&DwGif ta&;-uD;onfhar;cGef;jy\emrsm;.tajz
r±Sdao;a-umif; &Snfvsm;pGma&;om;0efcHxm;ayonf?
'g0ifu ol.oDtdk&DrSefuefa&;twGuf &ifqdkifae&aomtcuftcJrsm;udk odyH`y
nm ydkrdkwdk;wufvmaomtcsdefwGif topftopfaomawG‹&Sdcsufrsm;u xyfrHtiftm;
jznfhpGufay;Edkifvdrfhrnf[k qdkxm;.? odk‹aomfvnf;/ 'g0if.ar#mfvifhcsufESifhqef‹usif
I/ odyH`ynmwdk;wufr+wdkif;u tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tajccHwifjycsufwpfckpDonf tajc
tjrpfr&Sda-umif;udkom az:xkwfvsuf&Sdayonf?
'g0if0g' (tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D). odyH`ynmavmuwGif ±+H;edrfhoGm;jcif;udk acgif;
pOf okH;ckcGJI avhvmEdkifayonf?
1? ToDtdk&Donf/ urBmay:wGif touf odk‹r[kwf ouf&SdypPnf; yxrqkH;
rnfodk‹ay:aygufvmcJhonfudk r±Sif;jyEdkifacs?
2? ToDtdk&Duwifjyaom “tDAdkvl;&Sif;,EW&m;rsm;”onf/ tDAdkvl;&Sif;jzpfpOfY
rnfodk‹aomoufa&mufr+r# r±Sdacs?
3? ausmufjzpf&kyf-uGif;rSwfwrf;rsm;onf ToDtdk&D.ar#mfvifhcsufrsm;ESifh vkH;0
qef‹usifvsuf &Sdaeayonf?
Ttcef;wGif Tacgif;pOfokH;ckjzifh ta&;-uD;onfhtcsufrsm;udk tusOf;csKyfI
qef;ppfygrnf?
ausmfv$m;Ir&Edkifaom yxrqkH;twm;tqD;
= touf.tprlvblw
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du/ ouf&SdowW0gwdk‹onf vGefcJhonfh ESpfoef;aygif;okH;aomif;
&SpfaxmifausmfcJhaomtcsdefumvY/ jzpfay:cJhaom ouf&SdqJvfwpfckrS qif;oufvmcJh
onf[k wifjyxm;ayonf? xdkwpfckwnf;aomouf&SdqJvfonf rnfuJhodk‹trsdK;aygif;
oef;ESifhcsDonfh ouf&SdowW0grsm; rnfodk‹jzpfay:vmcJhonf/ tu,fI xdkodk‹jzpfcJhygu
tb,fha-umifh ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;Y ,if;wdk‹wpfqifhpDjzpfvmcJhonfhoJvGefprsm;udk
rawG‹&Sd&onf ponfhta-umif;rsm;udk tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du &Sif;jyEdkifjcif;r&Sdacs? xdkudpP
tm;vkH;udk raqG;aEG;rD tqdkygtDAdkvl;&Sif;jzpfpOf. yxrqkH;tqifhudk qef;ppf-unfh-u
ygpdk‹? tqdkyg “yxrOD;qkH;ouf&SdqJvf”onf rnfodk‹jzpfay:vmcJhygoenf;?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du/ zefqif;jcif;udkjiif;y,fxm;I/ rnfonfhobm0vGeftif
tm;. 0ifa&mufpGufzufjcif;udkr# vufrcHaoma-umifh/ xdk“yxrOD;qkH;qJvf”onf/ -udK
wifpDrHxm;aom ykHpHESifh pDrHudef;r&SdbJ obm0ed,mrw&m;t& rawmfwq-uHK-udKufI
jzpfay:vmcJhonf[k qdk.? wpfenf;tm;jzifh/ oufrJhj'yfypPnf;rsm;u xdkouf&Sd qJvfudk
-uHK-udKufwdkufqdkifr+t& jzpfay:aponf[k qdkvdkjcif;jzpfayonf? TtqdkrSm vuf&Sd
od&Sdxm;jyD;jzpfaom ZD0aA'ed,mrrsm;tm;vkH;ESifh qef‹usifbufjzpfaeayonf?

“toufonf toufrSomqif;oufvm.”
'g0ifu ol.pmtkyfwGif touf.rlvblwta-umif;udk a&;om;az:jyxm;jcif;
r&Sdacs? ol.acwfwGif &SdcJhaom a&S;usaeao;onfhodyH`ynmt& 'g0ifuvnf; touf

163
&Sdjcif;onf tvGef&Sif;vif;&dk;pif;aomudpPtjzpf oabmaygufcJhayonf? tv,facwf
rsm;rSpI ,kH-unfcJh-uaom “tvdktavsmufjzpfay:jcif;”oDtdk&Dt&/ oufrJhypPnf;rsm; pk
aygif;jcif;jzifh ouf&SdypPnf;rsm;rawmfwqtvdktavsmufjzpfay:vmEdkifonf[k ,kH-unf
-uayonf? xdkacwfwGif tpm;tpmt-uGif;tusefrsm;rS ydk;r$m;rsm;tvdkvdkjzpfay:vmI/
-uGufrsm;onfvnf; qefpyg;*sKHrsm;rS jzpfay:aygufzGm;vmonf[k vlwdkif;u,kH-unf-u
avonf? xdk,kH-unfcsufudk oufaoxl&ef pdwf0ifpm;zG,faumif;aom prf;oyfcsuf
rsm;vnf; vkyf-u.? *sKHaphtenf;i,fudk t0wfprsm;wGifjzef‹usJxm;jcif;jzifh r-umrDt
wGif; ‚if;wdk‹aygif;pyfjcif;jzifh -uGufuav;rsm;ay:aygufvmonf[k xif-uonf?
tom;prsm;rS avmufaumifrsm;jzpfay:vmonfudk-unfhI/ touf[lonf ouf
rJhypPnf;rsm;rS tvdkvdkay:aygufvmonf[laom ,kH-unfcsufudkaxmufcHaom oufao
om"ujzpfonf[k ,lq-uayonf? aemifaomtcgwGif/ xdkavmufaumifrsm;onf t
om;prsm;.rsufESmjyifrS tvdkvdkjzpfay:vmjcif;r[kwfa-umif;/ u|Efkyfwdk‹.rsufpdjzifh
rjrifEdkifaom ,ifaumifrsm;Ocsxm;cJhaomOrsm;rS avmufaumifrsm;aygufzGm;vmjcif;
jzpfa-umif; od&Sdvm-uavonf?
'g0ifu rsdK;pkrsm;pwifjzpfay:vmjcif; pmtkyfudk a&;om;onfhtcsdefwGif/ buf
wD;&D;,m;ydk;rsm;onf tZD00wˆKypPnf;rsm;rS jzpfay:vmEdkifonf[k odyH`avmuwpfckvkH;
u vufcH,kH-unf-uayonf?
'g0if.pmtkyfudk ykHESdyfxkwfa0jyD;aemuf ig;ESpft-umwGif emrnfausmf-um;onfh
ZD0aA'yg&*l vl;0dpf ygpcsmu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. t"dutajccHjzpfaom ‚if;,kH-unf
csufudk tjyD;ydkifzsufqD;vdkufavonf? ol.ESpfaygif;rsm;pGm okawoejyKcJhjcif;rS
tajzudk aemufqkH;pkaygif;vdkufjcif;jzifh “oufrJhypPnf;rsm;rS toufjzpfay:vmEdkifonf
[laomtqdkjyKcsufudk ordkif;wGiftjyD;tydkif jr‡KyfESHypfvdkufavjyD?”[k a-ujimcJhav
onf?137
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk umuG,folwdk‹u ygpcsm.awG‹&Sdcsufrsm;udk ESpfaygif;t
wef-umtxd qef‹usifcJh-uonf? odk‹aomfvnf;/ odyH`ynmqufvufwdk;wufr+rsm;u
ouf&SdqJvf. eufeJ±+yfaxG;aom wnfaqmufr+rsm;udkaz:xkwfojzifh touf[lonf
ol‹tvdkvdk jzpfay:vmEdkifjcif;tqdkonf rjzpfEdkifa-umif;ydkrdk xif&Sm;vmayonf?
20&mpkESpftwGif;rS tusdK;r&Sdaom-udK;yrf;r+rsm;
20&mpkESpftwGif; tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DrS touf&Sifjcif;.rlvblwta-umif;udk OD;
qkH;udkifwG,folonf &k&Sm;vlrsdK;emrnfausmfZD0aA'yg&*l tvufZENm; tdkyg&if jzpfay
onf? 1930ckESpfrsm;wGif ouf&SdqJvfonf tvdktavsmufjzpfay:vma-umif; oufao
xlEdkif&ef tdkyg&ifu -udK;yrf;cJhayonf? xdk-udK;yrf;r+rsm;onf tv[\jzpfcJhojzifh
tdkyg&ifonfvnf; aemufqkH;wGif atmufygtwdkif; 0efcH&avonf? “ouf&SdqJvf.
tprlvblwta-umif;onf/ &SmazGaz:xkwfIr&ao;aomtcsuftjzpf usefaeao;onf
rSm uHqdk;onf[k qdk&ayrnf? trSefrSm ,if;tcsufonf tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DtwGuf
arSmifrdkufqkH; tcsufyifjzpfayonf?”138
ygarmuQtdkyg&if.ajc&maemufudkvdkufI touf&Sdjcif;. rlvblwta-umif;
udk ajz±Sif;Edkif&ef tDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;u qufvufI -udK;yrf;-uavonf? vlodtrsm;
qkH; tar&duefvlrsdK; "gwkaAyg&*ljzpfol pwifavrDv†m u "gwfaiG‹rsm;udk pkaygif;
jcif;jzifh "gwfcGJcef;vufawG‹prf;oyfcsufjyKvkyfcJhonf? pwifavrDv†m.tqdkt& urBm

164
OD;avxktajctaewGif&SdEdkifonfh ola&mpyfxm;aom"gwfaiG‹rsm;udk pGrf;tm;ay;jcif;jzifh
y&dkwif;xkwfvkyfEdkifonfh ZD0tajccHjzpfaom"gwfaygif;armfvD-uLrsm;(trdkifEdktufqpf
rsm;)tcsdKŒudk xkwfvkyfEdkifonf[k tqdkjyKwifjyavonf?
xdkprf;oyfcsufudk xdkacwfumvwGif tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. ta&;-uD;aomtqifh
wpfcktjzpf -obmay;cJh-uayonf? xdkodk‹a-ujimjyD;aemufydkif; r-umrDtwGif;/ odyH`ynm
&Siftajrmuftjrm;wdk‹u rDv†mwifjyaom"gwfa&mtajctaeonf urBmOD;avxkwGif
trSefwu,f&SdcJhaomtajctaeESifh rudkufnDa-umif; axmufjyjcif;jzifh ,if;wifjycsuf
udk y,fzsufvdkuf-uavonf?139
ESpfaygif;twef-umonftxd rDv†mu wdwfwqdwfaecJh&mrS aemufqkH;wGif ol
."gwfcGJcef;prf;oyfcsufwGiftokH;jyKcJhaom "gwfaiG‹"gwfa&monf urBmOD;avxkwGif
trSefwu,f&SdEdkifcJhaom avxkESifh rudkufnDEdkifojzifh/ ol.prf;oyfcsufonfvnf; rSef
uefjcif;r&Sda-umif; 0efcH&ayonf?140
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹u 20&mpkESpftwGif; tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DESifh udkufnDaom t
ouf.rlvblwESifhywfoufonfh -udK;yrf;csufrsm;tm;vkH;rSmvnf; t±+H;ESifhom ed*kH;csKyf
ukef-uavonf? qef;'D,m*dk&Sd pu&dbfwuUodkvfrS blrd"gwkaA'yg&*l *sufz&Dbm'g
onfvnf;/ ,if;trSefw&m;udk vufcHa-umif;/ 1998ckESpfwGifxkwfa0aom Earth
r*~Zif;wGif aqmif;yg;wpfyk'fY atmufygtwdkif;a&;om;cJhayonf?
,ae‹ u|Efkyfwdk‹onf 20&mpkESpfudk ausmfvGefaeygjyD? 20&mpkESpft0ifpwGif -uHKcJhaom t-uD;
us,fqkH;jy\emudk ,ae‹vnf; ajz&Sif;Ir&-uao;yg? ,if;jy\emrSm = urBmajr-uD;
141
rnfuJhodk‹pwifcJhoenf; [laomar;cGef;yifjzpfayonf?
touf&Sifjcif;. eufeJ±+yfaxG;aomwnfaqmufr+
touf.rlvblwESifhywfoufI tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DtcuftcJ-uHKae&onfht"d
utcsufrSm/ tvG,fqkH;t&dk;qkH;wnfaqmufr+&Sdonf[k xif&aomouf&SdypPnf;yifv#if
tvGefw&meufeJ±+yfaxG;onfh wnfaqmufr+rsm;&Sdaeaoma-umifhjzpfayonf? ouf&Sd
qJvfwpfckonf vlom;wkd‹. wufEdkvdk*sDtwwfynmrsm;rS xkwfvkyfaompufu&d,m
rsm;xuf ydkrdkIcufcJeufeJayonf? urBmay:&Sdtwdk;wufqkH;acwftrSDqkH; "gwfcGJcef;wGif
tZD0ypPnf;rsm;udk,laqmifvmI ouf&SdqJvfwpfckudk xkwfvkyf-urnfqdkv#ifyif rjzpf
Edkifacs?
ouf&SdqJvfwpfck jzpfay:vmEdkifrnfhvdktyfonfhtajctaeonf/ ol‹tvdkvdk-uHK
-udKufIjzpfay:vmEdkifonf[k &Sif;jyEdkifjcif;xuf ydkrdkeufeJaeayonf? ysrfr#tm;jzifh
trdkifEdktufppf 500 yg±Sdonfh y&dkwif;wpfck ol‹tvdkvdkjzpfay:vmEdkif&eftcGifhtvrf;
onf tykHaygif; 10950 ykH. 1 ykHom±Sdayonf? ocsFmbmomt& tcGifhtvrf;aygif;
1050 ykH. 1 ykHom&Sdjcif;udk okntcGifhtvrf; odk‹r[kwf rjzpfEdkif[k owfrSwf-uay
onf?
ouf&SdqJvf. EsL;uvd,ufwGifyg&Sdonfh rsdK;ADZqdkif&mtcsuftvufrsm;yg&Sd
aom 'Dtifat(DNA)armfvD-uLonf/ r,kH-unfavmufaom tcsuftvufpkaqmif;&m
b%fwdkuf-uD;jzpfayonf? tu,fI vlom;. 'DtifatrsdK;ADZv#dKŒ0Suf tcsuftvuf
rsm;udk pm&Gufay:wGifa&;csygu pmrsufESmaygif; 500 ygonfh pmtkyfapmifa&aygif;
900 ±Sdonfh pm-unhfwdkufwpfck &±Sdrnfjzpfayonf?

165
aemufxyfpdwf0ifpm;zG,ftcsufwpfcsufudk xyfrHjznfhpGuf&ygrnf? 'Dtifat
onf/ txl;pDrHxm;aom y&dkwif;(tifZdkif;rf)rsm;.tultnDjzifhomv#if ykHwlul; yGm;
rsm;Edkifayonf? odk‹aomfvnf; xdktifZdkif;rfrsm;udk xkwfvkyfEdkifrnfh tcsuftvufrsm;
onfvnf;/ 'DtifatwGif yg&Sdaeayonf? xdkt&mESpfckpvkH;onf tcsif;csif;rSDcdkae&o
jzifh olwdk‹ESpfrsdK;pvkH;onf wjydKifwnf; ay:ayguf&rnfjzpfayonf? Ttcsufuyif
touf[lonf ol‹tvdkvdkjzpfay:vmEdkifonf [laomZmwfvrf;twGuf vrf;ydwfoGm;
avonf? TtrSefw&m;ESifhywfoufI pef;'D,m*dkwuUodkvfrS tDAdkvl;&Sif;0g'D ygarmuQ
vufpav tdk*sJvfu 1994ckESpf atmufwdkbmvxkwf Scientific American (tar&duef
odyH` ynm) r*~Zif;wGif atmufygtwdkif; 0efcHxm;ayonf?
wnfaqmufr+eufeJ±+yfaxG;vGef;aom y&dkwif;ESifhEsL;uvD,uftufppfESpfrsdK;pvkH;onf/ w
ae&mwnf; wpfcsdefwnf;wGif jzpfay:Edkifrnfhtcsufonf tvGefw&mroifhawmfaom tcsuf
jzpfayonf? wpfcsdefwnf;wGifvnf; xdkt&mESpfckwdk‹onf wpfckr&Sdv#if aemufwpfckvnf;
r&SdEdkifacs? xdk‹a-umifh/ yxrqkH;tcsuftaeESifh/ touf[lonf "gwkaA'enf;t& ay:ayguf
142
vmEdkifjcif;r&Sd[k ed*Hk;csKyf&rnfom jzpfayonf?
touf[lonf obm0tavsmuf ol‹tvdkvdkay:aygufvmEdkifjcif;r&Sdygu/ t
ouf[lonf obm0vGeftjzpfjzifh “zefqif;xm;jcif;”jzpfa-umif;udk vufcH&rnfom
jzpfayonf? TtrSefw&m;u tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D. zefqif;jcif;udk jiif;y,fonhf tajc
cH&nf&G,fcsufomjzpfI w&m;r0ifa-umif; y,fzsufvdkufayonf?
tDAdkvl;&Sif;.pdwful;,Of,EW&m;rsm;
'g0if.oDtdk&Donf w&m;r0ifa-umif;az:jyy,fzsufvdkufonfh 'kwd,tcsufrSm/
,if;oDtdk&D. “tDAdkvl;&Sif;.,EW&m;rsm;”[k ac:aomcH,lcsufESpfckwdk‹onf/ trSefpif
ppftm;jzifh tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfptvdktavsmufqifhuJajymif;vJjcif;)tiftm; r±Sdjcif;
yif jzpfayonf?
'g0ifu ol.tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk wifjy&mwGif “obm0tavsmufa&G;cs,f
jcif;”Yomv#if qufpyfxm;ayonf? xdka&G;cs,fr+,EW&m;onf rnfr#ta&;-uD;onfudk
ol.pmtkyfrS The Origin of Species, By Means of Natural Selection...[laomacgif;
pOfwGif awG‹&SdEdkifayonf?
touf&Sifa&;twGuf &kef;uef-u&mwGif tiftm;-uD;olonf obm0tajctae
rsm;udk vdkufzufoifhavsmfatmif aeEdkifolonfomv#if qufvufItouf&SifEdkifonf
[k qdk.? Oyrm/ orif'&,ftkyfwpfckudk om;&Jwd&pm>efrsm;u vdkufvHzrf;pm;ojzifh
xGufajy;-u&.? tajy;oefaomtaumifomv#if toufcsrf;om&m&I qufvuft
ouf&SifEdkifayonf? xdk‹a-umifh xdkorif'&,ftkyfwGif tajy;toefqkH;taumifrsm;om
usef&pfI qufvuftouf&Sif-uayrnf? odk‹aomfvnf; xdkorif'&,faumifrsm;onf
rnfodk‹r# wpfpwpfpajymif;vJvmjcif;r&SdEdkifacs? tjcm;wd&pm>eftrsdK;/ Oyrm jrif;tjzpf/
ajymif;vJoGm;jcif;r&SdEdkifacs?
xdk‹a-umifh/ obm0gtavsmufa&G;cs,fr+[kac:aom ,EW&m;onf tDAdkvl;&Sif;
ajymif;vJr+tiftm;r&Sdacs? 'g0ifudk,fwdkifu Ttcsufudk odxm;jyD;jzpfojzifh/ ol. rsdK;
pkrsm;pwifjzpfay:jcif; [laompmtkyfwGif atmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
obm0tavsmufa&G;cs,fr+onf/ oifhawmfaom uGJjym;r+tcGifhtvrf;jzpfay:vmjcif;r&Sdr
143
csif; rnfodk‹r# yg0ifaqmif&GufEdkifjcif; r&Sdacs?

166
vmruf.-oZmanmif;jcif;
xdk“oifhawmfonfh uGJjym;r+”rnfodk‹jzpfay:vmygoenf;? Tar;cGef;ESifhywf
oufI/ 'g0ifonf ol.acwf&Sd a&S;usaeao;aomodyH`ynmtjrifjzifh vmruf.tqdk
wGif -udK;pm;tajccHcJhavonf? 'g0if.tvsif ay:aygufcJhaomjyifopfvlrsdK; ZD0aA'
ynm±Sif vmrufu/ ouf&SdowW0grsm;onf olwkd‹touf&SifaepOftwGif; &±Sdxm;aom
&kyfydkif;qdkif&majymif;vJr+rsm;udk aemifvmaemufom;rsdK;qufrsm;odk‹ vufqifhurf;qufcH
r+jzpfapI/ aemufrsdK;qufrsm;wGif topftopfaom rsdK;pkrsm;xyfrHay:aygufvmayonf
[kqdkonf? Oyrm/ vmruf.tjrifwGif/ orifrsm;onf jrifhrm;aomtyifrsm;rS t&Guf
rsm;udkpm;aomuf&ef-udK;pm;-ujcif;a-umifh/ rsdK;qufwpfqufjyD;wpfquf vnfyif;&Snf
oxuf&SnfvmjyD; opfukvm;tkyftjzpf ajymif;vJvmcJhonf?
'g0ifuvnf;/ xdkykHpHtwdkif; rsdK;pkrsm;pwifay:aygufvmjcif; pmtkyfwGif/ 0uf0H
tcsdKŒonf a&xJodk‹qif;I tpm±Sm&if; tcsdef-umjrifhvmonfESifhtr# aemufqkH;wGif a0
vig;-uD;tjzpfodk‹ ajymif;vJoGm;onf[k Oyrmay; a&;om;xm;ayonf?144
odk‹aomfvnf;/ 20&mpkESpfwGif rif;'Jvfaz:xkwfxm;onfh rsdK;ADZaA'ynmwdk;
wufvmonfESifhtwl usifh,l&,laomOmOfvuQ%mrsm;onf aemifrsdK;qufrsm;odk‹rsdK;AD
Ztm;jzifh ul;pufoGm;jcif;r&Sd [laomawG‹&Sdcsufjzifh ,if;pdwful;,Of tqdkudk y,fzsuf
ypfavonf? Todk‹jzifh/ obm0tavsmufa&G;cs,fr+,EW&m;onfvnf; wpf-udrfwnf;
jzifh Zmwfodrf;cef;odk‹a&mufoGm;avawmhonf?
'g0if0g'opfESifh jrLaw;&Sif;(oaE<ajymif;vJr+)rsm;
Todk‹tusyf&dkufaeonfhtajctaeudk ajz&Sif;&eftwGuf/ 'g0if0g'Dwdk‹onf
1930ckESpfukefydkif;wGif “acwfopftwkvkyfoDtdk&D” odk‹r[kwf “acwfopf orBm&enf;
oDtdk&D” odk‹r[kwf trsm;tac: eDtdk'g0if0g'udk wDxGif-ujyefonf? obm0tavsmuf
a&G;cs,fr+tjyif/ eDtdk'g0if0g'wGif “oifhavsmfonfhuGJjym;r+tajctae”ac: oaE<ajymif;
vJr+udkxyfI jznfhpGuf-uonf? jrLaw;&Sif;ac:oaE<ajymif;vJr+qdkonfrSm owW0grsm;.
rsdK;ADZY a&mifjcnfv$wfjcif;ponfh jyify-oZmwpfrsdK;rsdK;a-umifhjzpfap/ rsdK;ADZyGm;rsm;jcif;
Y rSm;,Gif;jcif;a-umifhjzpfap/ uGJjym;jcif;rsm;jzpfvmojzifh rdcifESifhrwlaomowW0g
topfwpfrsdK; arG;zGm;ay:aygufvmEdkifonf[k qdkvdkonf?
,ae‹tcsdeftxd tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk w&m;0ifatmif eDtdk'g0if0g'trnfjzifh
umuG,fae-uao;onf? ToDtdk&Dt& tcsdefumvESpfaygif;rsm;pGmtwGif; rsdK;ADZt
wGif; oaE<ajymif;vJr+jzpfay:vmojzifh/ em;/ rsufpd/ tqkyf/ awmifyH ponfwdk‹ ajymif;vJ
jcif;a-umifh urBmay:wGif owW0gtrsdK;aygif;oef;ESifhcsDI ay:aygufvmjcif;jzpfonf[k
qdk-uonf? odk‹aomfvnf; ,if;oDtdk&Dudk odyH`ynmtcsuftvufrsm;uyif vufeufcs
t±+H;ay;cdkif;vdkuf.? jrLaw;&Sif;oaE<ajymif;vJr+onf ouf±SdowW0gay:aygufapjcif;r
&Sdonfhtjyif/ tpOftjrJ ysufpD;jcif;udkom ay;aqmifayonf?
ta-umif;&if;rSm tvGef&Sif;aeonf? 'Dtifatonf tifrwefeufeJ±+yfaxG;aom
wnfaqmufr+&Sd.? TarmfvD-uLtwGif; tenf;i,fr#ajymif;vJjcif;onf ysufpD;jcif;
om ay;aqmifayonf? tar&duefvlrsdK; rsdK;ADZyg&*ljzpfol bD*sD &ef*gemoefu atmuf
ygtwdkif; &Sif;jyxm;ayonf?

167
jrLaw;&Sif;onf ao;i,fI-udK;-um;omjzpfay:aomfvnf; ysufpD;jcif;udkom ay;aqmif.?
jzpfavhjzpfx enf;yg;aomfvnf; jzpfay:wdkif; aumif;usdK;ray;acs? ,if;vuQ%mrsm;t&
jrLaw;&Sif;onf tDAdkvl;&Sif;(wpfpwpfptvdktavsmufajymif;vJwdk;wufjcif;)zGH‹jzdK;r+odk‹ OD;
wnfay;jcif;r&SdEdkifacs? xl;uJr+&Sdonfh ZD0zGJ‹pnf;r+wGif -udK;-um;ajymif;vJr+onf t&mr
a&mufv#ifvnf;&Sdrnf/ odk‹r[kwf tEW&m,fv#ifvnf;ay;vdrfhrnf? vufywfem&DwpfvkH;
twGif; rar#mfvifhaom -udK;-um;ajymif;vJr+onf xdkvufywfem&Dudk ydkrdkaumif;rGefapjcif;
r&Sdacs? ysufpD;apjcif;omjzpfvdrfhrnf? ajrivsifv+yfjcif;onf jrdKŒwpfjrdKŒudk ydkrdkaumif;rGef
145
vSyatmif aqmif-uOf;ay;jcif;r&Sdacs? ysufpD;,dk,Gif;jcif;omv#if jzpfay:ap.?
trSefpifppf/ rsdK;ADZodyH`ynmwGif/ tokH;0iftusdK;&Sdaom jrLaw;&Sif;jzpf&yfudk r
awG‹bl; r-uHKbl;ao;acs? awG‹&Sdor# jrLaw;&Sif;tm;vkH;onf tEW&m,fay;jcif;udkom
awG‹ae&ayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du “tDAdkvl;&Sif;,EW&m;”tjzpf wifjyaom jrLaw;
&Sif;onf/ trSefpifppf rpGrf;roef'kuQdwowW0grsm;udkom arG;zGm;ay:aygufap.? (vl
om;wGif trsm;qkH;awG‹&Sd&aom jrLaw;±Sif;oaE<ajymif;vJr+onf uifqma&m*gjzpfay
onf?) xdk‹a-umifh ysufpD;,dk,Gif;jcif;udkom ay;aqmifaom,EW&m;onf “tDAdkvl;&Sif;
,EW&m;”rjzpfEdkifacs? obm0.a&G;cs,fr+onf ol‹zgomolbmr#rwwfEdkif[k 'g0ifu
vufcHxm;ayonf? xdk‹a-umifh Ttcsufuyif obm0wGif “tDAdkvl;&Sif;,EW&m;”r&Sd
a-umif;udk jyvsuf&Sdayonf? tDAdkvl;&Sif;,EW&m;r±SdonfESifhwjydKifwnf;/ tDAdkvl;&Sif; =
wpfpwpfptvdktavsmufqifhuJajymif;vJcJhonfqdkaom pdwful;,Ofumvydkif;onf
vnf; ±Sdrnfr[kwfacs?
ausmufjzpf&kyf-uGif;rSwfwrf; = -um;umvykHpHrsm;r&Sd
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DZmwfvrf; vkH;0r&SdcJha-umif;udk ausmufjzpf&kyf-uGif;rSwfwrf;
wGif rawG‹&jcif;onf t&Sif;qkH;oufaocH jzpfayonf?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ ouf&SdowW0grsm;onf wpfrsdK;rSaemufwpfrsdK;tpOft
quf ay:aygufvmcJhonf[k qdkonf? ,Qifu&SdaejyD;aom owW0gonf tcsdefumv-um
jrifhvmaomtcg aemufwpfrsdK;tjzpfodk‹ wajz;ajz;csif; ajymif;vJvmcJhonf[k qdk.?
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dt&/ xdkodk‹wpfqifhpDajymif;vJcJhonfhtcsdefumvonf ESpfaygif;oef;
aygif;rsm;pGm -umjrifhcJhayonf?
tu,fI Ttqdktwdkif; jzpfcJhygu/ tqdkygajymif;vJcJhonfhumvtwGif; ra&
rwGufEdkifavmufatmif rsm;jym;aom “-um;umv rsdK;pkrsm;”&SdcJhrnfomjzpf.?
Oyrm/ twdwfumvwGif/ ig;onf ig;.vuQ%mrsm;usef&Sdaeao;pOf wGm;oGm;
owW0g.vuQ%mrsm;vnf;&Sdvm&rnfjzpfojzifh/ ig;wpfydkif; zGwfwpfydkif;owW0gvnf;
&Sdrnfom jzpfonf? xdkwGm;oGm;owW0gonfvnf; ol.-ueftifvuQ%mrsm;&SdaepOft
wGif; iSuftjzpfajymif;vJaepOf iSuf.-ueftifvuQ%mrsm;vnf; &Sdvm&rnfjzpf.? xdk‹
a-umifh zGwfwliSufwlowW0gvnf; ay:aygufcJh&rnfjzpfonf? xdkuJhodk‹ajymif;vJaeonfh
owW0grsm;onfvnf;/ odyH`ynmt&qdkygu/ 'kuQdwowW0grsm;omv#if jzpf-uayrnf?
tDAdkvl;&Sif;0g'Drsm;u xdkuJhodk‹aom olwdk‹tac:“-um;umvykHpH” owW0grsm; &SdcJhonf[k
,kH-unf-uayonf?
tu,fI TuJhodk‹aom owW0grsm;omv#if trSefwu,f&SdcJhygu/ ta&twGuf
tm;jzifh oef;aygif;ajrmufjrm;pGm&Sdrnfjzpfonf? xdk‹a-umifh/ tvGefxl;qef;aomowW0g

168
wdk‹. ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udkvnf; rSwfwrf;wifxm;rnfom jzpfonf? rsdK;pkrsm; p
wifay:aygufvmykH pmtkyfwGif 'g0ifu atmufygtwdkif; a&;om;xm;ayonf?
tu,fI u|Efkyf.oDtdk&DrSefuefygu/ teD;pyfqkH;rsdK;pkrsm;t-um;. -um;rsdK;uGJrsm; trSef
wu,f &SdcJhrnfjzpfayonf?==xdk‹a-umifh/ vGefavjyD;aomumvrsm;wGif ay:aygufcJhaom
146
owW0grsm;.oufaocHtaxmuftxm;rSm ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;yif jzpfayonf?
'g0if.ar#mfvifhcsuf qdwfokOf;oGm;jcif;
19&mpkESpfrSpI ,ae‹txd ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk urBmhae&mwumwGif t
ywfwukwf &SmazGpkaqmif;vmcJh-uaomfvnf;/ ,ae‹wdkif rnfonfh-um;ykHpHowW0g.
ausmufjzpf&kyf-uGif;wpfckwpfavr#yif rawG‹&Sdao;acs? ausmufjzpf&kyf-uGif; &SmazGa&;
okawoevkyfief;tm;vkH;. awG‹&Sdcsufrsm;t&/ tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹ ar#mfvifhonfh -um;
ykHpHrawG‹&onfhjyif/ owW0grsm;onf &kwfw&uf t*Fg&yftjynfhtpkHjzifhom ay:ayguf
vmcJh-ua-umif; az:xkwfxm;ayonf?
emrnfausmf-um;aom jAdwdo#vlrsdK; ausmufjzpf&kyf-uGif;yg&*ljzpfol Derek W.
Ager u/ oludk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;0g'Djzpfaomfvnf; atmufygtwdkif; 0efcHxm;ayonf?
ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk ppfaq;-unfhaomtcg/ ‚if;wdk‹. rsdK;EG,ftqifhwGifjzpfap/ odk‹r
[kwf rsdK;pdwfrsm;tqifhwGifjzpfap/ wpfpwpfpajymif;vJvmcJh-ujcif;r&SdbJ/ wpfrsdK;qdwf
okOf;aysmufuG,foGm;jyD; aemufwpfrsdK;&kwfw&ufay:aygufvmcJhjcif;udkom/ xyfcgwvJvJ
147
awG‹&Sd&ayonf?
qdkvdk&if;rSm/ ouf&SdowW0gwdk‹. rsdK;pkrsdK;pdwfrsm;onf/ -um;owW0grsdK;r&SdbJ
wpfrsdK;csif;t*FgtjynfhtpkH &kwfw&ufay:aygufvmjcif;jzpfayonf? ,if;onfum;
'g0if.tjrifESifh wduspGmqef‹usifbufjzpfaeayonf? xdk‹xufru/ Ttcsufonf
ouf&SdowW0grsm;udk zefqif;xm;jcif;jzpfa-umif; tcdkifvkHqkH;oufaomom"u jzpfay
onf? owW0gwpfrsdK;onf/ qif;oufvmcJhaom,QiftqifhowW0grsdK;r&SdbJ csdKŒ,Gif;
csufuif;rJhI &kwfw&ufay:aygufvmcJhonf [laomtcsufonf xdkowW0gudk zefqif;
xm;jcif;jzpfa-umif; jyqdkvsuf&Sdayonf? TtrSefw&m;udk tDAdkvl;&Sif;0g'D ZD0aA'ynm
&Sif a'gufuvyf zlwl,mrmuvnf; vufcHayonf?
ouf&SdowW0grsm;. tprlvblwudpPESifhywfoufI zefqif;jcif;ESifhtDAdkvl;&Sif;tqdkESpfrsdK;
t-um; aemufxyf&Sif;vif;csufay;p&m r&Sdawmhyg? ouf&SdypPnf;rsm;onf urBmay:wGif
t*FgvuQ%mtm;vkH; tjynfhtpkHjzifh ay:aygufvmcJhjcif; [kwfr[kwfudkom -unfh&rnf? xdk
uJhodk‹r[kwfygu/ ,Qif&SdjyD;om;owW0gbdk;ab;wpfrsdK;rsdK;rS wpfpwpfajymif;vJvmjcif;jzifh
qif;oufvmcJhjcif;jzpf&ayrnf? tu,fI ‚if;wdk‹onf t*FgvuQ%mtm;vkH;tjynfhtpkHjzifh
&kwfw&ufay:aygufvmygu/ ‚if;wdk‹udk t&m&mudkpGrf;aqmifEdkifaom teEWwefcdk;awmf&Sif/
148
Om%fynmESifhjynfhpkHawmfrlaomt&Sifu zefqif;xm;jcif;om jzpf&rnf?
ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;onf urBmay:wGif t*FgvuQ%mrsm;tjynfhtpkHjzifhom
ay:aygufvmcJh-ua-umif; xkwfaz:xm;ayonf? wpfenf;tm;jzifhqdk&aomf/ “owW0grsdK;
pkwdk‹ jzpfay:vmjcif;”onf/ 'g0ifxifouJhodk‹ tDAdkvl;&Sif;enf;jzifh jzpfay:vmcJhjcif;r
[kwfbJ/ zefqif;jcif;jzifh ay:aygufvmcJhayonf?
vlom;rsm;.tDAdkvl;&Sif; pdwful;,Of'¾m&D
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk umuG,folrsm;u r-umc% wifjyavh&SdaomtcsufrSm vl
om;rsm;. tprlvblwta-umif;yifjzpfayonf? 'g0if0g'Drsm;u acwfopfvlom;rsm;

169
onf/ arsmuf0HuJhodk‹aom owW0gtrsdK;rsdK;rS qif;oufvmcJh-uonf[k wifjy-uay
onf? vGefcJhonfh ESpfaygif; 4=5oef;cef‹twGif; ‚if;arsmuf0Hbdk;ab;rsm;ESifh acwfopf
vlom;rsm;t-um;&Sd owW0grsm; toufxif&Sm;aexdkifcJh-uonf[k qdk-uonf? Tpdwf
ul;,OfZmwfvrf;wGif/ tajccHtm;jzifh tqifhav;qifhcGJxm;-u.?
‚if;wdk‹rSm/
1? -op-wdKvdkydoduyfpf
2? [dkrdk[mbDvpf
3? [dkrdktD&ufwyfpf
4? [dkrdk aqyD,H ponfwdk‹jzpfayonf?
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹u “-op-wdKvdkydoduyfpf” odk‹r[kwf “awmifydkif; arsmuf0H”
[k trnfay;xm;aomarsmuf0HESifhwlonfhowW0gonf vlom;wdk‹. yxrqkH;bdk;bGm;
jzpfonf[k qdkonf? trSefrSm/ xdkowW0grsm;onf rsdK;okOf;cJhjyDjzpfaom rsdK;
uGJtajrmuftjrm;&SdcJhonfh arsmuf0Hppfppfrsm;omjzpfayonf? urBmay:wGif tausmf-um;
qkH; cEWmaA'ynm&Sifjzpf-uaom jAdwdo#vlrsdK; avmh'fqdkv†D ZlumrefESifh tar&duefvlrsdK;
ygarmuQcsm;vfpf atmufpfem'fwdk‹u -op-wdKvdkydoduyfpfausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;ESifhywf
oufI ESpfaygif;rsm;pGmjyKvkyfcJhaomokawoet&/ ‚if;owW0grsm;onf rsdK;okOf;cJhjyD;jzpf
aom arsmuf0Hppfppfrsm;omjzpfI vlom;rsm;ESifh rnfonfht&mr# eD;pyfjcif;r&Sda-umif;
az:xkwfxm;ayonf?149
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹u aemufxyftqifhudk vlom;rsm;. wpfppDajymif;vJjcif; tD
Adkvl;&Sif;tqifhtjzpf “[dkrdk”tqifhrsm;tjzpf cGJjcm;xm;ayonf? olwdk‹.owfrSwfcsuf
t& “[dkrdk”tqifhonf -op-wmvdkydoduyfpf tqifhxuf ydkrdkzGH‹jzdK;aom owW0grsm;jzpf
onf[k qdkonf? tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹u Tausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;jzifh pdwful;,OftDAdk
vl;&Sif;tpDtpOfudk qJG-uayonf? trSefrSm ‚if;tqifhrsm;t-um; qufpyfr+udk oufao
xljyxm;jcif;r&Sdojzifh pdwful;,OftpDtpOfomv#ifjzpfayonf? 20&mpkESpftwGif; tDAdk
vl;&Sif;oDtdk&Dudk umuG,fajymqdkolrsm;teuf ta&;-uD;qkH;yk*~dKvfjzpfonfh tmef;pf
ar,mu Ttcsufudk “[dkrdkaqyD,Htxd qufpyfr+ uGif;quf trSefyif aysmufaeyg
onf”[k vufcHayonf?150
-op-wmvdkydoduyfpf>[dkrdk[mbdvpf>[dkrdktD&ufwyfpf>[dkrdkapyD,H ponfhtpDt
pOfwGif tvsifwpfrsdK;onf aemufvmonfhwpfrsdK;aygufzGm;vmcJhonfh bdk;ab;trsdK;
jzpfonf[k tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdku qdkonf? odk‹aomfvnf; ausmufjzpf&kyf-uGif;okawoe
t& aemufqkH;awG‹&SdcsufrSm -op-wmvdkydoduyfpf/ [dkrdk[mbDvpfESifh [dkrdktD&ufwyfpfwdk‹
onf wacwfwnf;wcsdefwnf;wGif urBmhtydkif;wpfae&mpDY touf&Sifxif&Sm;cJh-u
aomowW0grsm; jzpfa-umif;od&Sd&ayonf?151
xdk‹xufru/ [dkrdktD&ufwyfpfowW0grsm;onf vGefcJhonfhr-umao;rDumvtxd
toufxif&Sm;aexdkifcJh-ua-umif; awG‹&Sd&ayonf? [dkrdkapyD,HeD,H'gwmvif;ppfESifh
[dkrdkapyD,H(acwfopfvlom;)rsm;onfvnf; wpfjydKifwnf;wacwfwnf;wGif touf
xif&Sm; aexdkif-ua-umif; xyfrHawG‹&Sd&ayonf?152
trSefpifppf/ Ttcsufrsm;uyif ,if;owW0gtqifhrsm;onf wpfrsdK;onf
aemufwpfrsdK;rS aygufzGm;ajymif;vJvmcJhjcif;r[kwfa-umif;udk oufaoxlvsuf&Sdaeay

170
onf? [m;AwfwuUodkvfrS ausmufjzpf&kyf-uGif;aA' ygarmuQ pwDzif a*sa*gvfu/ ol
udk,fwdkif tDAdkvl;&Sif;0g'Djzpfaeaomfvnf;/ 'g0if.oDtdk&D t-uyf&dkufaejcif;ESifhywf
oufI atmufygtwdkif; &Sif;jyxm;ayonf?
[dkrdkrsdK;EG,fpkrsm;jzpfonfh A. africanus, robust australopithecines ESifh H. habilis wdk‹ wpf
csdefwpfumvwnf;rSm jydKifwltoufxif&Sm;ay:aygufcJhonfqdkv#if/ wpfrsdK;pDu aemufwpf
rsdK;rS qif;oufvma-umif; xif&Sm;pGmaz:jyEdkifjcif;r&Sdygu/ u|Ekfyfwdk‹xyfrHwufvSrf;rnfh
avSum;rSm rnfodk‹jzpfoGm;awmhrnfenf;? xdk‹xufru/ xdkokH;rsdK;pvkH;teuf wpfckr#
urBmay:wGif touf&SifaepOftwGif; tDAdkvl;&Sif;vuQ%m jyoonfhtvm;tvmr&Sdjcif;u
153
ydkqdk;aeayonf?
twdkcsKH;Iajym&rnfqdkv#if/ rD'D,mowif;avmuESifh ausmif;okH;pmtkyfrsm;wGif
a&;qGJaz:jyxm;onfh pdwful;,Of “arsmufwpf0uf vlwpf0uf”ykHrsm;onf/ wpfenf;
tm;jzifh vlom;wdk‹.tDAdkvl;&Sif; wpfpwpfptvdktavsufajymif;vJqif;oufvmcJhonfh
jzpfpOfpdwful;,OfZmwfvrf;udk oufqdk;&Snfaeatmif 0g'jzef‹aeonfhenf;rsm;onf/ odyH`
ynmtajccHr&Sdaom '¾m&DZmwfvrf;rsm;omv#if jzpfayonf?
jAdwdefEdkifiHrS trsm;qkH;av;pm;jcif;cH&onfh odyH`ynm&SifwpfOD;jzpfaom avmh'f
qdkv†DZlumrefonf/ TudpPESifhywfoufI ESpfaygif;rsm;pGm avhvmcJhonfhjyif/ -op-wm
vdkydoduyfpfausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk 15ESpfwdkifokawoe jyKcJh&mrS/ tDAdkvl;&Sif;0g'D
jzpfaomfvnf;/ aemufqkH;wGif arsmufuJhodk‹aomowW0grsm;rS vlom;t-um;qufEG,f
aygufzGm;r+rawG‹&Sd&a-umif; ed*kH;csKyftjzpf wifjycJhayonf?
Zlumrefu pdwf0ifpm;zG,faumif;aom“odyH`ynmqdkif&me,fy,f”tpDtpOfwpfck
udkvnf; a&;qGJcJhayonf?odyH`enf;usaombmom&yfrsm;[k ol‹taejzifh vufcHonfh bm
om&yfrsm;ESifh odyH`enf;rusaombmom&yfrsm;udk tpDtpOftvdkuf e,fy,fowfrSwf
xm;ayonf? cdkifvkHonfhtaxmuftxm;rsm;udk tajccHaom "gwkaA'ESifh &lyaA'bm
om&yfrsm;udk yxrwef;xdyfqkH;wGifxm;I/ ‚if;aemufwGif ZD0aA'qdkif&mbmom&yfrsm;
ESifh vlr+a&;bmom&yfrsm; ponfjzifh tpDtpOfqGJxm;ayonf? xdk“e,fy,f”owfrSwf
onfhtpDtpOfaemufqkH;ydkif;wGif/ odyH`enf;rusaombmom&yfrsm;udk qufvufaz:jy
xm;ayonf? Zlumreftaejzifh odyH`enf;rusaombmom&yfrsm;rSm tm&kHig;yg;jyify od
&Sdr+rsm;jzpfonfh/ w,fvDyoDac:Zmef0ifjcif;/ q@rtm&kH ponfwdk‹jzpfI aemufqkH;wGif
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D jzpfayonf? xdk “odyH`ynmqdkif&m e,fy,f”.aemufqkH;wGif/ Zlum
refu atmufygtwdkif; jznfhpGufa&;om;xm;ayonf?
TtpDtpOfwGif/ "rR'd@mefusaomtrSefw&m;rsm;.aemufydkif;wGif ZD0aA'bmom&yf[kqdk
aombmom&yfrsm;jzpfonfh tm&kHig;yg;jyifytodrsm; odk‹r[kwf ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;udk
t"dy`g,faz:jcif;rsm;/ ponfwdk‹wGif/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk opPmcHxm;oltwGuf bmrqdkjzpf
Edkifayonf? tDAdkvl;&Sif;oDtdk&DwGif pdwfxufoefolwpfOD;twGuf wpfckESifhwpfck qef‹usif
154
bufjzpfaeaom t&mrsm;udkyif wpfjydKifwnf;wGif ,kH-unfEdkifayonf?
xdk‹a-umifh/ vlom;rsm;qdkif&mtDAdkvl;&Sif; (vlom;rsm;wpfpwpfpajymif;vJjzpfay:
vmjcif;)Zmwfvrf;wGif/ olwdk‹awG‹&Sdaom ausmufjzpf&kyf-uGif;tcsdKŒay:tajccHxm;aom
oDtdk&Dudk rsufpdrSdwf,kH-unfoltcsdKŒ. okH;oyfa0zefcsufrsm;om jzpfayonf?

171
rsufpdESifh em;wGif&Sdonfh enf;ynm
tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Du tajzray;Edkifao;aomt&mESpfckrSm/ rsufpdESifhem; wGifyg&Sd
onfh txl;aumif;rGefonfh tm&kHcHpm;r+t&nftaoG;yifjzpfayonf?
rsufpdESifhywfoufI raqG;aEG;rD/ u|Ekfyfwdk‹ “rnfodk‹jrif&onf”udk tusOf;tm;
jzifh az:jyvdkygonf? t&m0wˆKwpfckrSvmaom a&mifjcnfwef;rsm;onf &ufwDemac:
rsufpd.aemufydkif;wGif&Sdonfh um;csyfay:wGifusa&mufjyD; ajymif;jyefykH&dyfay:aponf?
Tae&mwGif qJvfrsm;u v#yfppftcsufjyvd+if;rsm;tjzpfajymif;vJay;jyD; OD;aESmuf.
jrifjcif;tydkif;odk‹ xdkvd+if;rsm;udk ydk‹ay;vdkufonf? OD;aESmuf. xdktydkif;wGif rsufpda&SŒ
wGif&Sdonfht&m0wˆKrsm;.ykH&dyftjzpf tpDtpOftwdkif; t"dy`g,faz:ay;avonf? T
vufawG‹usonfh tajccHtay: qufvufI pOf;pm;-unfh-uygpdk‹?
OD;aESmufonf tvif;a&mifrS umuG,fxm;ayonf? qdkvdk&if;rSm/ OD;aESmufwnf
&Sd&mae&mY tvif;a&mifra&mufEdkifojzifh/ arSmifrdkufvsuf&Sd.? tjrifqdkif&mtydkif;onf
tvif;a&mif ra&mufEdkifaom arSmifrdkufvsuf&Sdonfhae&mjzpfayonf? toif-uHKbl; od
bl;onfh tarSmifrsm;xuf ydkrdkIarSmifrdkufaomae&mvnf;jzpfayvdrfhrnf? odk‹aomf
vnf;/ toifonf xdkydef;ydwfatmifarSmifaeaomae&mY vif;xif;vsuf&Sdaom urBmudk
awG‹jrifae&ayonf?
rsufpdjzifhjrif&onfh ykH&dyfonf tvGeftrif;xif&Sm;jywfom;av&m/ 20&mpkESpf&Sd
enf;ynmwufEdkvdk*sDuyif xdkr#jywfom;aomykH&dyfudk &±SdatmifrjyKvkyfEdkifao;acs?
toifzwfaeaompmtkyfudk ajr‡mufIaocsmpGm-unfhyg? oifhywf0ef;usifudkvnf; wzef
vSnfhI-unfhyg? toifonf xdkuJhodk‹xif&Sm;jywfom;aomykHrsm;udk rnfonfhae&mwGif
awG‹jrifbl;ygoenf;? wdk;wufzGH‹jzdK;qkH;puf&kHrS xkwfvkyfonfh &kyfjrifoH-um;puf.
zefum;csyfwGifyif xdkr#xif&Sm;jywfom;aomykHudk rjyoEdkifao;acs? rsufpdjzifh awG‹jrif
&onfh ykH&dyfrsm;onfvnf; okH;zufwefykH&dyfrsm;jzpfI/ tifrwefjywfom;aom a&mifpkHykH
&dyfrsm;vnf; jzpfayonf? ESpfaygif; 100ausmftwGif; OD;a& axmifESifhcsDaomtif*sifeD
,mwdk‹u rsufpdjzifhjrif&onfhykH&dyftwdkif; az:ay;Edkifonfh pufu&d,mudk -udK;pm;wDxGif
-uaomfvnf; ratmifjrif-uao;acs? TudpPESifhywfoufI -uD;rm;aompuf&kHrsm;
aqmufvkyfI pDrHudef;trsdK;rsdK;csrSwfum okawoetrdsK;rsdK;jyK-uayonf? oif. &kyf
jrifoH-um;pufudk wzefvSnfh-unfhygOD;? xdk‹aemuf toifudkifwG,fxm;aom pmtkyfudk
vnf; xyfrHI-unfhyg? xif&Sm;jywfom;r+Y t-uD;tus,fuGmjcm;aeonfudk awG‹jrif&
ygrnf? xdk‹xufru/ &kyfjrifoH-um;um;csyfwGif tvsm;teHomyg0ifonfh ESpfzufwefykH
&dyfudkom jrif&I/ toifhrsufpdjzifhjrif&aomykH&dyfrsm;rSm tvsm;teHteuf(odk‹r[kwf
tjrifh)okH;rsdK;vkH;yg0ifonfh okH;zufwefykH&dyfjzpfayonf?
wurBmvkH;&Sd tif*sifeD,maygif; axmifaomif;ruwdk‹onf ESpfaygif;rsm;pGmt
wGif; rsufpdjzifh jrif&onfhykH&dyftwdkif; jywfom;&Sif;vif;aomykH&dyfaz:Edkifonfh &kyfjrifoH
-um;pufudk xkwfvkyfEdkif&ef -udK;yrf;cJh-uayonf? okH;zufwefykH&dyfudk az:Edkifaomfvnf;
txl;pDrHxm;onfh rsufrSefwyfI-unfhrSomv#ifjrifEdkifI awG‹jrif&onfh ykH&dyfonfvnf;
ykH&dyftwkjzpfayonf? aemufcHykH&dyfonfvnf; -unfvifjywfom;jcif;r&SdbJ r+ef0g;ae
onf? rsufpdjzifh awG‹jrif&onfh ykH&dyftwdkif; b,faomtcgrS xkwfaz:Edkifjcif;r&Sd-uacs?
uifr&mESifh &kyfjrifoH-um;pufESpfrsdK;vkH;wGif ykH&dyf.t&nftaoG;rsm; avsmhenf;vsuf
om&Sdaeayonf?

172
tDAdkvl;&Sif;0g'Dwdk‹u xdkuJhodk‹-unfvifxif&Sm;jywfom;aomykH&dyfudk az:xkwfEdkif
onfh,EW&m;onf rawmfwq-uHK-udKufI tvdktavsmufjzpfay:vmcJhonf[k tqdkjyK-u
ayonf? aumif;jyD/ toif. &kyfjrifoH-um;pufonf/ j'yfypPnf;twrft%kjrLrsm;tvdk
vdkvma&mufpk&kH;jyD; tvdktavsmufrawmfwqjzpfvmonf[k ajymygu toifrnfodk‹
xifrnfenf;? axmifaomif;ruaom vlwdk‹u xkwfvkyfEdkifjcif;r&Sdonfht&mudk twrf
rsm; tvdktavsmufvma&mufpk&kH;I ol‹tvdkvdk jzpfay:vmygrnfavm?
rsufpdjzifh awG‹jrifjcif;avmuf-unfvifjywfom;aomykH&dyfudk xkwfaz:ay;EdkifpGrf;
r&Sdonfh/ rsufpdavmufacwfrrSDao;onfh pufrsm;onfyif tvdktavsmufjzpfay:vmEdkif
jcif;r&Sdygu/ -unfvifjywfom;qkH;ykH&dyfudk xkwfaz:ay;Edkifonfh rsufpdonfvnf; ol‹t
vdktavsmuf -uHK-udKufIjzpfay:vmcJhjcif; rjzpfEdkifay? em;onfvnf; xdkenf;ESifESif jzpf
ayonf? em;.jyifyydkif;onf toHudkzrf;,lI toHvd+if;rsm;udk em;.tv,fydkif;odk‹ydk‹
vdkufonf? xdktv,fydkif;wGif toHudk csJŒxGifI v#yfppfvd+if;rsm;tjzpfajymif;vJay;um
OD;aESmufodk‹ ydk‹ay;vdkufonf? rsufpduJhodk‹/ toHonfvnf; OD;aESmufwGif;&Sd -um;jcif;t
ydkif;wGif toHudk cGJjcm;ay;jzifh -um;&onf?
em;ESifhywfoufIvnf;/ rsufpduJhodk‹aom tajctaetwdkif;yifjzpfayonf? jrif
jcif;tydkif;udk tvif;rS umuG,fxm;ouJhodk‹/ OD;aESmufwGif;&Sd -um;jcif;tydkif;onf
vnf; toHra&mufEdkifatmif umuG,fxm;ojzifh wdwfqdwfaeayonf? odk‹aomfvnf;
-unfvifjywfom;qkH;aomtoHudk OD;aESmuf. -um;jcif;tydkif;wGif -um;&ayonf?
toHra&mufEdkifatmif umuG,fxm;aomOD;aESmufwGif;Y/ toifonf om,memaysmf
bG,faumif;aom aw;oDcsif;oHrsm;ESifh qlnHoHrsm;udk jywfom;pGm-um;ae&ayonf? t
u,fI toHwdkif;wmonfhu&d,mjzifh xdktcsdefor,wGif OD;aESmufwGif;&Sd-um;jcif;t
ydkif;udk wdkif;wm-unfhygu/ toH[lIvkH;0r±SdbJ vkH;0wdwfqdwfaeayonf?
yHk&dyfESifhywfoufI-udK;yrf;-uovdk/ toH.eudk,ft&nftaoG;twdkif;&&SdEdkif&ef
ESpfaygif;rsm;pGm-udK;yrf;vmcJh-uavjyD? xdkodk‹-udK;yrf;-uI &&SdcJh-uaom toHqdkif&mu&d
,mrsm;rSm toHzrf;pufrsm;/ [dkifzdkifpepfrsm;/ toHcGJjcm;pufrsm; ponfjzifh puftrsdK;
rsdK;wDxGifxm;-uayonf? xdk-udK;yrf;r+rsm;wGif tif*sifeD,maygif;axmifaomif;ruwdk‹
yg0if-uaomfvnf;/ em;jzifh-um;&aomtoHuJhodk‹ &Sif;vif;jywfom;-unfvifaomtoH
udk r&&SdEdkif rxkwfvkyfEdkif-uao;acs?
toHqdkif&mtaumif;qkH;pepf[kowfrSwf-uonfh t-uD;qkH;wl&d,mqdkif&mu&d
,mxkwfvkyfa&;puf&kHrsm;rS xkwfvkyfonfh [dkifzdkifpepftoHzrf;pufrsm;yif eudktoHt
csdKŒtydkif;rsm; rygvmbJ aysmufaeonfudk awG‹&ayonf? rvdktyfonfhtaESmifht,Suf
oHrsm;vnf; wusDusDjrnfI tydkygvmao;onf? odk‹aomfvnf; vlom;wdk‹.udk,fcEWm
wGif;&Sd toHzrf;enf;ynmonf taumif;qkH;t-unfvifqkH;toHudk &&Sdapayonf? vl
om;wdk‹.em;rS toHydktaESmuft,SufoHrsm; r-um;&ay? vlom;udk pwifzefqif;
uwnf;u xdktwdkif; &SdvmcJhjcif;yif jzpfayonf?
,QKtcsdeftxd vlom;wdk‹.puQKtm&kHESifh aomwm&kHwdk‹rS vufcH&&Sdaom jrifawG‹&
onfhykH&dyfESifh-um;&onfhtoHrsm;avmuf -unfvifjywfom;jcif;tqifhudk rSDEdkifonfh
u&d,m pufypPnf;rxkwfvkyfEdkif-uao;acs?
puQKtm&kHESifh aomwm&kHwdk‹ESifhywfoufI txufwGifaqG;aEG;cJh-uonfxufru
aom tcsuftvufrsm;onfvnf; aemufuG,fwGiftajrmuftjrm; &Sdaeygao;onf?

173
OD;aESmufwGif jrifjcif;ESifh-um;jcif;onf
rnfolESifh oufqdkifygoenf;?
OD;aESmufwGif rnfolu vSyonfhurBm-uD;udk apmifh-unfhaeygoenf;? rnfolu
om,memaysmfbG,faumif;aom aw;*Dwrsm;ESifh iSufuav;rsm;.wDwDwmwm toH
rsm;udk em;qifaeygoenf;? rnfolu teH‹t&omrsm;udkcHpm;aeygoenf;?
vlom;wdk‹. rsufpd/ em;ESifhESmacgif;rsm;rSvmaomEd+;qGay;jcif;onf OD;aESmufodk‹
v#yfppf="gwktm&kHa-umE+d;qGr+tjzpf a&muf&SdoGm;ayonf? ZD0aA'/ ZD0"gwkaA'ESifh ZD0
urRaA'pmtkyfrsm;wGif rnfodk‹jrif&onf/ rnfodk‹-um;&onf/ rnfodk‹teH‹t&omcHpm;&
onf ponfhta-umif;&yfrsm;udk tao;pdwfzwf±+Edkifygonf? odk‹aomfvnf;/ xdkpmtkyf
rsm;wGif ta&;-uD;qkH;tcsufjzpfonfh = xdkv#yfppf"gwktm&kHa-umE+d;qGr+jzpfonfh tm&kHcH
pm;r+rsm;udk rnfoluvufcHI t"dy`g,faz:cHpm;aeoenf; [laomtcsufudkum; zwf&+
&rnfr[kwfyg? OD;aESmufwGif xdktm&kHa-umE+d;qGr+rsm;udk ‚if;rsufpd/ em;ESifh ESmacgif;
rsm;wGif cHpm;r+r&SdbJ vufcHt"dy`g,faz:ay;aeonfh todw&m;oD;jcm;&Sdaeayonf?
xdktodw&m;onf/ tm&kHa-um/ OD;aESmuf&SdtqDv$mESifhtm&kHqJvf(EsL&Gef)rsm;ESifhoufqdkif
jcif;r&SdonfrSm xif&Sm;aeayonf? xdk‹a-umifh/ tppt&m&monf j'yf0wˆKypPnf;rsm;
jzifhom zGJ‹pnf;yg0ifaeonf[k ,kH-unfol 'g0if0g'Dwdk‹u TudpPESifhywfoufI tajz
ray;Edkif-uacs?
Ttodw&m;onf tv†m[ft&Sifjrwfzefqif;xm;aom 0dnmOfyifjzpfayonf?
0dnmOfonf ykH&dyfudk-unfhjrif&eftwGuf rsufpdrvdktyfovdk/ toH-um;&eftwGuf em;
vnf;rvdktyfacs? xdk‹xufru 0dnmOfonf pOf;pm;qifjcif&eftwGuf OD;aESmufvnf; r
vdktyfacs?
T&Sif;vif;jywfom;jynfhpkHvkHavmufI odyH`enf;usaomtcsufudk zwf±+rdol
onf/ ydef;ydwfatmifarSmifrdkufaeaom ukApifwDrDwmtenf;i,fr#om&Sdonfh ae&m
ao;ao;av;wGif p-um0VmwpfckvkH;udk ta&miftqif;ESifhjynfhpkHI vif;0if;awmufy
aeaom okH;zufwefykH&dyftjzpf jzpfn‡pfjyoxm;Edkifaom tv†m[ft±SifjrwfESifhywfouf
I pOf;pm;qifjcif/ a-umuf&GHŒ&dkaoI xdkt&SifjrwfxHawmfyg;Y cdkvkHoifhayonf?
&kyf0g'D. ,kH-unfcsuf
,QKtcsdeftxd u|Ekfyfwdk‹avhvmcJhor#t&/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf odyH`ynmt
csuftvufrsm;ESifh wjcm;pDjzpfaeonfrSm &Sif;aeayonf? touf&Sifjcif;.tprlv
blwESifhywfoufI tDAdkvl;&Sif;oDtdk&D.tqdkjyKcsufonf odyH`ynmESifh qef‹usifbufjzpf
aeayonf? ‚if;uwifjyonfh tDAdkvl;&Sif;,EW&m;rsm;onf tDAdkvl;&Sif;twGuf tokH;
r0ifjzpfaeayonf? ausmufjzpf&kyf-uGif;rsm;Yvnf;/ ‚if;twGufvdktyfonfh-um;ykHpH
owW0grsm; r&Sdacs? Todk‹jzpfaeojzifh/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk odyH`ynmESifh qef‹usif
onfhtawG;tac:tjzpf pGef‹ypfvdkuf&efomvdktyfayonf? trSefrSm/ ordkif;wGif tDAdkvl;
&Sif;ykHpHuJhodk‹aom urBmESifhywfoufonfh tawG;tac:tajrmuftjrm;udk cdkifvkHr+r&Sd
ojzifh odyH`ynmavmurS y,fxkwfvdkufavjyD?
odk‹aomfvnf;/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudkrl odyH`ynmavmuY twif;ayuyfI csef
xm;vsuf&Sdayonf? tcsdKŒu tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Dudk a0zefolrsm;udkyif “odyH`ynmudk

174
wdkufcdkufqef‹usifonf”[k (acG;olcdk;u vludkjyefa[mifouJhodk‹)pGyfpGJ&efrl-uao;onf?
tb,fa-umifhenf;?===
TuJhodk‹jzpf&jcif;.ta-umif;&if;rSm/ tDAdkvl;&Sif;oDtdk&Donf tcsdKŒaomyk*~dKvfwdk‹
twGuf r&Sdrjzpfaom w&m;ao,kH-unfcsufjzpfaeayonf? Ttodkif;t0dkif;onf &kyf0g
'tawG;tac:wGif acgif;rmrmwG,fuyfae-uI 'g0if.oDtdk&Donf olwdk‹.&kyf0g',kH
-unfcsuft& obm0udk &Sif;jyEdkifonfh wpfckwnf;aomtawG;tac:vnf; jzpfaejyef
onf?
wcgw&Holwdk‹u yGifhyGifhvif;vif;yif 0efcH-uayonf? [m;AwfwuUodkvfrS
ausmf-um;aom rsdK;ADZaA'ygarmuQvnf;jzpf/ wcsdefwnf;wGifa&SŒwef;rStDAdkvl;&Sif;0g'D
vnf;jzpfol &pfcswfvD0efwifu olonf“yxra±SŒwef;wGif&kyf0g'DjzpfI/ odyH`ynm±Sif
onf 'kwd,tqifhjzpfonf”[k atmufygtwdkif; 0efcHxm;ayonf?
odyH`ynmxkH;wrf;"avhrsm;ESifh enf;vrf;rsm;u tHhzG,fxl;uJaomurBmta-umif; &kyfydkif;qdkif
&m&Sif;vif;csufrsm;udk twif;vufcHapjcif;r[kwfrlbJ/ u|Efkyfwdk‹. &Sd&if;pGJ,kH-unfcsufrsm;
u &kyf0g'udk&Sif;jyEdkifonfh tawG;tac:enf;ynmrsm;udk&SmazG&ef twif;t-uyfjyKaejcif;
jzpfonf? xdkodk‹&SmazG&mwGif/ rdrdwdk‹tvdkvdkodEdkifaom todw&m;ESifhyif qef‹usifae
jcif;ESifh/ rnfr#yif pdwful;,Ofqefaejcif; &Sdaomfvnf;/ ta&;r-uD;yg? &kyf0g'uomv#if
vkH;0O\kHrSefuefonf[k cH,lxm;ygonf? “zefqif;&Sifbk&m;ocif &Sdonf[laom tawG;
155
tac:onf u|Efkyfwdk‹. wHcg;0odk‹ a&mufrvm&ef”om ta&;-uD;qkH; jzpfygonf?
Tpum;vkH;rsm;u/ 'g0if0g'onf &kyf0g'tawG;tac:wGif wG,fuyfae&eft
wGuf w&m;ao0g'wpfckjzpfa-umif; xif&Sm;apygonf? Tw&m;ao0g'wGif j'yf0wˆK
ypPnf;rSvGJI tjcm;rnfonfht&mr# wnf&Sdjcif;r&Sd[kqdkonf? xdk‹a-umifh/ todw&m;
uif;rJhonfh oufrJhypPnf;jzpfaom j'yf0wˆKypPnf;onf toufudkzefwD;Edkifonf[k ,kH
-unfjcif;jzpf.? urBmay:&Sd oef;ESifhcsDaom ouf&SdtrsdK;tpm;rsm;/ Oyrm iSufrsm;/ ig;
rsm;/ opfukvm;tkyfrsm;/ usm;rsm;/ ydk;r$m;rsm;/ opfyifrsm;/ yef;rmvfrsm;/ a0vig;
rsm;ESifh vlom;rsm;onf/ rdk;ESifhv#yfpD;vufjcif;ponfhoufrJhpGrf;tifrsm;a-umifh jzpfay:
vmonf[k ,kH-unfjcif;jzpfonf? T,kH-unfcsufonfum;/ vl‹todOm%fESifh odyH`
ynmwdk‹ESifh trSefyifqef‹usifbufjzpfaeayonf? odk‹aomfvnf;/ “zef;qif;&Sif&Sdonf
[laomtawG;tac:u wHcg;0odk‹a&mufrvmap&ef”twGuf T,kH-unfcsufudk um
uG,faxG;ydkufvsuf&Sd -uayonf?
&kyf0g'udk -udKwifbufvdkufjcif;r&SdbJ touftm;vkH;.tprlvblwudk -unfh
jrifokH;oyfolonf/ ouf&SdypPnf;tm;vkH;udk teEWwefcdk;awmf&Sif/ tvkH;pkHudkod&Sdawmfrl
onfh oAŠnKwOm%fawmf&Sif/ todw&m;ESifhjynfhpkHawmfrlaomzefqif;&Sif. vkyfaqmif
csufjzpfa-umif;udk od&Sdrnfjzpfayonf? xdkzefqif;&Sifonf/ p-um0VmwpfckvkH;udk Avm
ewˆdtvsif;r&Sd&mrS ykHpHcsI jyD;jynfhpkHqkH;tjzpfodk‹ zefqif;xm;I ouf&SdowW0gtm;vkH;
udkvnf; zefqif;xm;aom tv†m[ft&Sifjrwfyif jzpfawmfrl.?

175
rSwfcsufrsm;?

176

You might also like