Mt hng dn v cc m hnh Markov n (Hidden Markov Models -

HMMs) v !ng d"ng #$c l%a ch&n nh'n d(ng gi&ng n)i
Mc du ban u c gii thiu va nghin cu vao cui nhng nm 1960,
phong phap thng k bt ngun cua Markov hoc m hinh Markov n tro
nn ngay cang ph bin trong nhng nm gn y. Co hai ly do ni bt ly giai
tai sao iu nay xay ra. Du tin la m hinh rt phong phu trong cu truc
toan hoc va do o co th hinh thanh co so ly thuyt su dung trong mt loat
cac ng dung. Th hai cac m hinh, khi ap dung ung cach, Du tin la m
hinh rt phong phu trong cu truc toan hoc va do o co th hinh thanh co so ly
thuyt su dung trong mt loat cac ng dung.Th hai cac m hinh, khi ap
dung ung cach, lam vic rt tt trong thuc t cho cac ng dung quan trong.
Trong bai bao nay chung ti c gng cn thn va xem xet co phong phap cac
khia canh ly thuyt cua loai hinh m hinh thng k nay va lam r lam th nao
no c ap dung i vi vn nhn dang ting noi.
I. Gii thiu
Qua trinh san xut thuc t cac kt qua u ra co th c m ta nh la tin
hiu. Cac tin hiu co th c roi rac hoa trong tu nhin (vi du, cac ky tu tu
mt bang ch cai, lng tu hoa vector tu codebook,.), hoc lin tuc trong tu
nhin (vi du, giong noi mu, o long nhit , m nhac, .). Cac ngun tin
hiu co th khng i (tc la, tinh cht thng k cua no khng thay i theo
thoi gian), hoc thay i (tc la, cac c tinh tin hiu thay i theo thoi gian).
Cac tin hiu co th khng co tap m (tc la, phat tu mt ngun duy nht),
hoc co th bi hong tu cac ngun tin hiu khac (vi du, ting n) hoc bng
cach bin dang truyn, vang, .
Mt vn c quan tm co ban la c im tin hiu trong th gii thuc cua
cac m hinh tin hiu. Do la ly do tai sao no la mi quan tm n vic ap dung
m hinh tin hiu. Trc ht, mt m hinh tin hiu co th cung cp co so cho
mt m ta ly thuyt cua mt h thng xu ly tin hiu co th dung xu ly tin
hiu cung cp mt u ra mong mun. Vi du, nu chung ta quan tm trong
vic tng cong mt tin hiu m thanh bi hong boi ting n va su bin dang
truyn dn, chung ta co th su dung m hinh tin hiu thit k mt h thng
ti u s loai bo cac ting n va quay lai su bin dang truyn dn. Ly do th
hai ly giai tai sao m hinh tin hiu rt quan trong la chung co kha nng co kha
nng cho phep chung ta tim hiu rt nhiu v cac ngun tin hiu. (tc la, qua
trinh th gii thuc ma san xut ra cac tin hiu) ma khng cn phai co
ngun sn co. Thuc tinh nay la c bit quan trong khi cac oi hoi nhn
c tin hiu tu ngun thuc t la kho khn. Trong trong hp nay, vi mt
m hinh tin hiu tt, chung ta co th m phong cac ngun va tim hiu cang
nhiu cang tt thng qua m phong. Cui cung, ly do quan trong nht ly giai
tai sao m hinh tin hiu rt quan trong la chung thong lam vic rt tt trong
thuc t, va cho phep chung ta nhn ra h thng thuc t rt quan trong, vi du
nh h thng du bao, h thng nhn dang, xac inh h thng, ., mt cach rt
hiu qua.
Dy la mt s lua chon tt cho nhng gi cua m hinh tin hiu c su dung
m ta cac thuc tinh cua mt tin hiu cho. Noi rng ra ngoi ta co th
phn chia cac loai m hinh tin hiu vao lp cac m hinh xac inh, va lp cac
m hinh thng k. M hinh xac inh khai thac mt s c tinh cu th c
bit n cua cac tin hiu, vi du nh, tin hiu la mt lan song sin, hoc mt
tng cua cac ham mu, . Trong nhng trong hp nay, c im k thut cua
m hinh tin hiu noi chung la on; tt ca nhng gi la cn thit xac inh
(c tinh) gia tri cua cac tham s cua m hinh tin hiu (vi du, bin , tn s,
giai oan cua mt ham song sin, bin va ty l cua ham mu, .). Lp ln
th hai cua cac m hinh tin hiu la tp hp cua cac m hinh thng k, trong
o c gng m ta cac tinh cht thng k cua tin hiu. Vi du cac m hinh
thng k nh vy bao gm cac quy trinh Gaussbian, qua trinh Poisson, qua
trinh Markov, va cac qua trinh Markov n, mt s khac. Cac gia inh co ban
cua m hinh thng k la tin hiu co th c m ta nh la mt qua trinh vi
tham s ngu nhin, va cac tham s cua qua trinh ngu nhin co th c xac
inh (c tinh) vi chinh xac c xac inh r. Di vi cac ng dung
c quan tm, cu th la xu ly ting noi, ca hai m hinh tin hiu xac inh va
ngu nhin thanh cng tt ep. Trong bai bao nay, chung ti s quan tm
n mt loai m hinh tin hiu ngu nhin, cu th la m hinh Markov n
(HMM). Du tin chung ta s xem xet cac ly thuyt v chui Markov va sau
o mo rng cac y tong v cac lp cua m hinh Markov n bng cach su
dung mt s vi du on gian. Sau o chung ti s tp trung su chu y cua chung
ti v vn co ban cho thit k HMM, cu th la: anh gia xac sut (kha
nng) cua mt chui cac quan sat cho HMM cu th, xac inh mt trinh tu tt
nht cua m hinh trang thai, va iu chinhcac thng s m hinh tinh toan
tt nht cho cac tin hiu quan sat c.Chung ti s cho thy rng mt khi cac
vn co ban c giai quyt, chung ta co th ap dung HMMs lua chon
c vn trong nhn dang giong noi.
Ca ly thuyt cua m hinh Markov n cung nh ng dung cua no nhn dang
giong noi la khng phai la mi. Cac ly thuyt co ban c cng b trong
mt loat cac giy to boi Baum va cac ng nghip trong cui nhng nm
1960 va u nhng nm 1970 va c thuc hin cho cac ng dung xu ly
giong noi cua Baker 161 tai CMU, va Jelinek va cac ng nghip cua minh tai
IBM |7 - |13| vao nhng nm 1970. Tuy nhin, su hiu bit va ng dung rng
ri cua ly thuyt HMMs xu ly giong noi xay ra chi trong vong vai nm
qua. Co nhiu ly do tai sao iu nay xay ra. Th nht, ly thuyt co ban cua
m hinh Markov n c cng b trn cac tap chi toan hoc ma khng c
oc boi cac k s lam vic trn cac vn trong xu ly giong noi. Ly do th
hai la cac ng dung ban u cua ly thuyt xu ly giong noi khng cung
cp tai liu hng dn y u cho hu ht ngoi oc hiu c ly thuyt va
co th ap dung no thuc hin nghin cu ring cua ho. Kt qua la, mt s
hng dn c vit trong o cung cp mc u chi tit cho mt s phong
thi nghim nghin cu bt u cng vic su dung HMMs trong cac ng
dung xu ly giong noi ca nhn. Hng dn nay c thit k cung cp mt
cai nhin tng quan v ly thuyt co ban cua HMMs (nh ngun gc cua Baum
va cac ng nghip cua ng), cung cp chi tit thuc t v phong phap thuc
hin cua ly thuyt nay, va m ta mt vai ng dung lua chon cua ly thuyt n
cac vn khac bit trong nhn dang ting noi. Bai vit kt hp kt qua tu
mt s ngun va hy vong cung cp mt tai liu co c nn tang cn thit
theo ui hon na linh vuc hp dn nay cua nghin cu.
Cac t chc cua bai vit nay la nh sau. Trong phn 1 chung ti anh gia cac
ly thuyt cua chui Markov roi rac va hin thi th nao la cac khai nim v
trang thai n, noi ma su quan sat la mt ham xac sut cua trang thai, co th
c su dung hiu qua. Chung ti minh hoa cho ly thuyt vi hai vi du on
gian, cu th la tung ng xu, va vi du c in h thng cac qua bong trong
binh. Trong phn III chung ti thao lun v ba vn co ban cua HMMs, va
cung cp cho mt s k thut thuc t giai quyt nhng vn nay. Trong
phn IV, chung ti thao lun v cac loai khac nhau cua HMMs c
nghin cu bao gm ergodic cung nh cac m hinh trai phai. Trong phn nay
chung ti cung thao lun v cac tinh nng m hinh khac nhau bao gm ca
hinh thc quan sat cua ham mt , thoi gian mt trang thai , va tiu chi ti
u hoa cho vic lua chon cac gia tri tham s ti u HMM. Trong phn V,
chung ti thao lun cac vn phat sinh trong vic thuc hin HMMs bao gm
ca cac chu mo rng quy m, du toan cac thng s ban u, m hinh kich
thc, hinh thc m hinh, d liu bi mt, va chui quan sat nhiu ln. Trong
phn VI, chung ti miu ta su phn lp loi c nhn din loi noi, thuc hin
vi nhng y tong HMM, va hin thi no thuc hin nh th nao so vi vic
trin khai khac. Trong Muc VI1 chung ta mo rng nhng y tong c trinh
bay tai muc VI cho vn cua nhn dang mt chui cac ting noi dua trn
moc ni HMM ca nhn nghia mi tu trong tu vung. Trong muc VIII, chung
ti phac thao ngn gon nhng y tong cua HMM c ap dung cho nhn
din tu vung loi noi ln, va tai muc IX chung ti tom tt nhng y tong ang
thao lun trong sut bai bao.
II. QUY TRINH MARKOV RI RAC
Hy xem xet mt h thng co th c m ta o bt ky thoi im nao la mt
phn tu trong mt tp hp N trang thai khac bit, S
1
, S
2
. . . , S
n
, nh minh
hoa trong hinh 1 (trong o N cho on gian) . Tai nhng khoang thoi gian
roi rac cach nhau u n, h thng trai qua su thay i cua trang thai (co th
tro lai tinh trang tong tu) theo mt tp hp xac sut lin kt vi trang thai.
Chung ti biu thi thoi gian tc thoi lin quan n thay i trang thai t 1, 2,.
. . , Va chung ta biu thi tinh trang thuc t tai thoi im t nh q
t
. Mt m ta
xac sut y u cua h thng trn, noi chung, yu cu c im k thut cua
trang thai hin hanh (tai thoi im t), cung nh tt ca cac trang thai trc o.
Di vi trong hp c bit cua mt trt tu roi rac u tin, chui Markov,
xac sut m ta bi ct bt chi la hin tai va trang thai trc, tc la,
Hon na chung ti chi xem cac quy trinh trong o phia bn phai cua (1) la c
lp vi thoi gian , tu o dn n cac tp hp cac xac sut chuyn trang thai ai
cua di dang vi h s chuyn i trang thai co thuc tinh vi chung tun
theo tiu chun rang buc ngu nhin. Qua trinh ngu nhin o co th c goi
la mt m hinh Markov quan sat c k tu khi u ra cua qua trinh la tp
hp cua cac trang thai trong tung khoanh khc cua thoi gian, noi ma mi
trang thai tong ng vi mt su kin vt ly (quan sat).D thit lp nhng y
tong, hy xem xet mt m hinh Markov 3 trang thai on gian cua thoi
tit.Chung ta gia inh rng mt ln mt ngay (vi du, vao bui tra), thoi tit
c quan sat la mt trong nhng vic sau:
trang thai 1: ma (tuyt)
trang thai 2: my
trang thai 3: nng.
Chung ti gia inh rng thoi tit trong ngay c trng boi mt trong ba trang
thai trn, va ma trn xac sut chuyn trang thai:
Hinh 1.Mt chui Markov vi trang thai (co
nhn S, S,) vi cac chuyn trang thai c lua
chon.
Cho rng thoi tit vao ngay 1 (t 1) la nng (trang thai 3), chung ta co th t
cu hoi: Xac sut (theo m hinh) ma thoi tit trong 7 ngay ti s la nng
nng ma ma-nng-my-nng . la gi Noi chinh thc hon, chung ti xac
inh trinh tu quan sat O la O S
3
, S
3
, S
3
, S
1
, S
1
, S
3
, S
2
, S
3
tong ng vi t
1, 2,. . ., , va chung ti mun xac inh xac sut cua O, cho m hinh nay. Xac
sut nay co th c th hin va anh gia nh sau:
noi ma chung ti su dung cac ky hiu
biu thi xac sut trang thai ban u.
Mt cu hoi thu vi chung ta co th hoi (va tra loi bng cach su dung cac m
hinh): Cho rng m hinh nay la trong mt trang thai bit n, xac sut no vn
o trang thai o cho ngay chinh xac d la giXac sut nay co th c anh gia
la xac sut cua cac quan sat chui
a ra m hinh, o la
Pi s lng (d) (roi rac) xac sut mt ham thoi gian d o trang thai i.Mt
thoi gian theo cp s nhn la c trng cua thoi gian trang that mt chui
Markov. ua trn pi (d), chung ta co th d dang tinh toan s lng du kin
cua cac quan sat (thoi gian) trong mt trang thai, iu kin bt u trong trang
thai o nh
Vi vy, s ngay nng lin tuc du kin, theo m hinh, la 1(0,2) , cho my
no la 2, ma la 1,67.
A. Mo rng M hinh Markov n
Dn nay chung ta xem xet m hinh Markov, trong o mi trang thai
tong ng vi mt su kin (vt ly) quan sat c. M hinh nay la qua han ch
ap dung i vi nhiu vn quan tm. Trong phn nay chung ta mo rng
khai nim v m hinh Markov bao gm cac trong hp quan sat la mt
chc nng xac sut cua cac trang thai-co nghia la, m hinh (goi la mt m
hinh Markov n) la mt qua trinh ngu nhin gp i nhung vi mt qua trinh
ngu nhin co ban rng khng quan sat c (n), nhng chi co th c
quan sat thng qua mt tp hp cac quy trinh ngu nhin tao ra chui cac
quan sat. D khc phuc nhng y tong, xem xet cac m hinh sau y cua mt
thi nghim nem ng xu on gian.
M hinh nem ng xu: Gia su kich ban sau y. Ban ang o trong mt
cn phong vi mt rao can (vi du, mt bc man) thng qua o ban khng th
nhin thy nhng gi ang xay ra. phia bn kia cua rao can la mt ngoi ang
thuc hin nem mt ng xu (hoc nhiu ng xu) thu nghim. Ngoi o s
khng cho ban bit bt c iu gi v nhng gi ng ang lam chinh xac, anh ta
s chi cho ban bit kt qua cua mi ng xu c nem. Nh vy, mt chui
cac thi nghim tung ng xu bi n c thuc hin, vi chui quan sat bao
gm mt loat cua u va ui, vi du, mt chui quan trc in hinh trong o
Hla vit tt cua u va la vit tt cua ui.
Vi kich ban o trn, vn quan tm la lam th nao chung ta xy
dung mt HMM giai thich (m hinh) chui quan sat cua u va ui. Vn
u tin mt phai i mt la quyt inh nhng gi cac trang thai trong m
hinh tong ng, va sau o quyt inh nh th nao nhiu trang thai phai co
trong m hinh. Mt su lua chon co th s co gia inh rng chi co mt ng xu
bi tung sai lch. Trong trong hp nay, chung ta co th m hinh hoa tinh
hinh vi mt m hinh 2-trang thai, noi ma mi trang thai tong ng vi mt
mt cua ng xu (tc la, u hoc ui).M hinh nay c m ta trong hinh.
2 (a). Trong trong hp nay la m hinh Markov la quan sat c, va vn
duy nht cho cac c im k thut y u cua m hinh s co quyt inh gia
tri tt nht dn n sai s (tc la, xac sut, noi rng, u). Tht thu vi, mt
HMM tong ong cua hinh.2 (a) s la mt thoai hoa I-trang thai m hinh,
noi trang thai tong ng vi ng xu sai lch duy nht, va cac tham s khng
r la sai s cua ng xu.
Mt hinh thc th hai cua HMM giai thich cac trinh tu quan sat cua
ng xu nem kt qua c a ra trong hinh. 2 (b).Trong trong hp nay co 2
trang thai trong m hinh va mi trang thai tong ng vi mt sai lch, khac
nhau, ng xu c nem. Mi trang thai c c trng boi mt phn b xac
sut cua u va ui, va qua trinh chuyn i gia cac trang thai c c
trng boi mt ma trn chuyn i trang thai .co ch vt ly ma tai khoan
chuyn trang thai c lua chon chinh co th la tp hp ng xu tung c lp,
hoc mt s su kin xac sut khac.
Mt hinh thc th cua HMM giai thich cac trinh quan cua mt ng
xu nem kt qua c a ra trong hinh. 2 (c).M hinh nay tong ng vi su
dung 3 tin xu thin lch, va lua chon trong s ca ba, dua trn mt s trong
xac sut.
Vi su lua chon gia ba m c trong hinh.2 giai thich cac trinh
quan sat cua u va ui, mt cu hoi tu nhin s la m hinh tt nht phu hp
vi quan sat thuc t. No s c r rang rng 1-xu m hinh on gian cua hinh.
2 (a) chi co 1 tham s cha bit, m hinh 2 ng xu cua hinh.2 (b) co thng
s cha c bit n, va m hinh 3-xu cua hinh. 2 (c) co 9 thng s cha
bit. Nh vy, vi mc cao hon cua su tu do, HMMs ln hon dong nh
vn c nhiu hon kha nng cua m hinh mt loat cac thi nghim tung
ng xu s tong ong nho hon m hinh. Mc du iu nay la ung v mt ly
thuyt, chung ta s thy sau nay trong bai bao nay xem xet thuc t ap t mt
s han ch manh m vao kich thc cua cac m hinh ma chung ta co th xem
xet.Hon na, no chi co th la trong hp ma chi mt ng xu c nem. Sau
o, bng cach su dung m hinh 3-xu Hinh.2 (c) s la khng phu hp, k tu khi
su kin vt ly thuc t s khng tong ng vi m hinh ang c su dung tc
la, chung ta s su dung theo h thng quy inh.
M hinh chic binh va bong: D mo rng nhng y tong cua HMM n
mt tinh hinh phc tap hon i chut, hy xem xet chic binh va h thng qua
bong tong hinh.3. Chung ti cho rng co N (rt ln) binh thuy tinh trong mt
phong.Trong mi chic binh tung co mt s lng ln cac qua bong
mau.Chung ti gia su co M mau sc ring bit cua cac qua bong. Qua trinh
vt ly co c quan sat nh sau. Mt vi thn trong phong, va theo mt s
qua trinh ngu nhin, ng (hoc ba) chon chic binh ban u.Tu chic binh
nay, mt qua bong c chon ngu nhin, va mau sc cua no c ghi nhn la
quan sat. Qua bong sau o c thay th trong chic binh ma tu o no
c lua chon. Chic binh mi sau o lua chon theo qua trinh lua chon ngu
nhin gn lin vi chic binh hin tai, va qua trinh lua chon qua bong la lp i
lp lai. Toan b qua trinh nay tao ra mt chui quan sat hu han cua mau sc,
ma chung ti mun m hinh la u ra quan sat cua HMM.
No s chi ra c r rang la HMM on gian tong ng vi chic binh
va qua bong la mt trong o mi trang thai tong ng vi mt chic binh cu
th, va xac sut (qua bong) mau c inh nghia cho mi trang thai.Su lua
chon cua binh c quyt inh boi cac ma trn chuyn i trang thai cua
HMM.
.Cac yu t cua HMM
Cac vi du trn cho chung ta mt y tong kha tt v nhng gi la mt
HMM va lam th nao no co th c ap dung cho mt s kich ban on
gian.By gio chung ta chinh thc xac inh cac yu t cua mt HMM , va giai
thich lam th nao m hinh tao ra cac trinh tu quan sat.
Mt HMM c c trng boi nhng yu t sau:
1) N, s lng cua cac trang thai trong m hinh.Mc du cac trang thai
la n, i vi nhiu ng thuc t thong la mt s y nghia vt ly thuc cac
trang thai hoc b trang thai cua m hinh. o o, trong cac thi nghim tung
ng xu, mi trang thai tong ng vi mt ng xu thin lch khac bit.
Trong m hinh chic binh va qua bong, cac trang thai tong ng vi cac binh.
Noi chung cac trang thai ang kt ni vi nhau theo mt cach ma bt ky trang
thai nao co th at c tu bt ky trang thai khac (vi du, mt m hinh
ergodic), tuy nhin, chung ta s thy sau nay trong giy khac co th co mi
lin kt cua cac trang thai thong quan tm. Chung ti biu thi cac trang thai
ring l la S S
1
, S
2
,. . ., S
n
, va trang thai tai thoi im t la q
t
,
2) M, s lng cac biu tng quan sat khac bit cho mi trang thai,
tc la, kich thc bang ch ring bit.Cac biu tng quan sat tong ng vi
u ra vt ly cua h thng ang c m hinh.Di vi nhng thi nghim nem
ng xu nhng biu tng quan sat c chi on gian la ng u hoc cui,
bong va m hinh chic binh chung c cac mau sc cua cac qua bong
c lua chon tu binh. Chung ti biu thi cac biu tng ring l la V v
1
,
v
2
,.,v
m

3) xac sut chuyn i trang thai phn phi A a, noi

Di vi trong hp c bit noi ma bt c nha nc co th at c bt
ky trang thai khac trong mt bc duy nht, chung ta co a
i
0 cho tt ca i .
Di vi cac loai khac cua HMMs, chung ta s co a
i
0 i vi mt hoc
nhiu cp (i, ).
) biu tng quan sat xac sut phn phi o trang thai , B b

(k),
) Su phn b trang thai ban u
i

Vi gia tri thich hp cua N, M, A, B, va , HMM co th c su dung

nh b sinh cung cp mt chui quan sat
(ma mi quan sat O, la mt trong cac biu tng tu V, va T la s lng quan
sat theo th tu) nh sau:
(1) Chon mt trang thai ban u q
1
S
i
theo phn phi trang thai ban
u T.
2) Dt t 1.
3) O
t
v
k
theo phn b xac sut biu tng trong S
I
trang thai, tc la,
b
i
(k).
) Chuyn trang thai mi q
t1
S

theo phn phi trang thai chuyn xac

sut cho trang thai S, nghia la mt.
) Dt t t 1; tro lai bc 3) nu t T, nu khng kt thuc thu tuc.
Thu tuc trn co th c su dung nh b sinh cua cac quan sat, va nh
mt m hinh cho mt trinh tu quan sat c tao ra boi HMM.thich hp.
No co th c nhin thy tu thao lun o trn la mt c im k thut
hoan chinh cua mt HMM yu cu c im k thut cua hai thng s m
hinh (N va M), c im k thut cua cac biu tng quan sat, va c im k
thut cua xac sut ba bin phap A, B, va T. D thun tin,chung ti su dung
cac ky hiu nho gon
chi ra cac thng s thit lp cua m hinh.
C. Ba vn co ban cho HMMs
Vi hinh thc cua HMM trong nhng phn trc, co ba vn co ban
cn quan tm phai c giai quyt cho m hinh hu ich trong ng dung th
gii thuc.Nhng vn nay nh sau:
Vn 1: Vi trinh tu quan sat O O
1
O
2
.O
T
Hoc, va mt m hinh
(A, B, ), lam th nao chung co hiu qua tinh toan P (O ), xac
sut cua chui quan sat , cho cac m hinh
Vn 2: o trinh tu quan sat O O
1
O
2
O
T
, va m hinh A, lam th
nao chung ta chon mt chui trang thai tong ng Q q
1
q
2
q

trong o la
ti u theo mt nghia (vi du, giai thich tt nht cho quan sat s)
Vn 3: Lam th nao chung ti iu chinh cac thng s m hinh A
(A, B, ) ti a hoa P (O )
Vn 1 la vn anh gia, cu th la mt m hinh va va trinh tu quan
sat, lam th nao chung ta tinh xac sut rng trinh tu quan sat c tao ra
boi m hinh. Chung ta cung co th xem vn la mt trong nhng anh gia
nh th nao cho mt m hinh a ra phu hp vi mt chui quan sat a ra.
Quan im th hai la cuc ky hu ich. Vi du, nu chung ta xem xet trong hp
trong o chung ta ang c gng lua chon gia mt s m hinh canh tranh,
giai phap cho vn 1 cho phep chung ta lua chon m hinh phu hp nht vi
cac quan sat.
Vn 2 la mt trong nhng vn ma chung ta c gng kham pha ra
b phn n cua cac m hinh, vi du, tim chui trang thai chinh xac.No s
c xoa cho tt ca cac trong hp thoai hoa m hinh, o la khng co trang
thaiung trinh tu c tim thy. o o cho cac tinh hung thuc t, chung ta
thong su dung mt tiu chi ti u giai quyt vn nay mt cach tt nht
co th.Tht khng may, chung ta s thy, co mt s tiu chi ti u hp ly co
th c ap t, va do o su lua chon cua tiu chun la mt chc nng manh
m cua muc ich su dung cho chui trang thai phat hin.Tiu biu dung co
th c tim hiu v cu truc cua m hinh, tim chui trang thai ti u
cho nhn dang giong noi lin tuc, hoc co c s liu thng k trung binh
cua cac trang thai ca nhn, ...
Vn 3 la mt trong nhng vn ma chung ta c gng ti u hoa
cac thng s m hinh tt nht m ta mt chui quan sat cho i km
khoang.Trinh tu quan sat c su dung iu chinh cac thng s m hinh
c goi la mt trinh tu ao tao k tu khi no c su dung ao tao
HMM.Vn ao tao la mt trong nhng vn quan trong i vi hu ht
ng dung cua HMMs, vi no cho phep chung ta cho thich ng ti u thng s
m hinh ao tao quan sat d liu, tc la, tao ra m hinh tt cho hin tng
thuc t.
D sua cha nhng y tong, hy xem xet bn nhn tu sau y on gian bi c
lp phat biu. Di vi mi tu cua mt tu vung tu , chung ta mun thit k
mt HMM N-trang thai ring bit.. Chung ta ai din cac tin hiu loi noi cua
mt tu c a ra nh la mt chui thoi gian cua vector quang ph c m
hoa. Chung ta gia inh rng m hoa c thuc hin bng cach su dung mt
danh ba quang ph vi vector M quang ph duy nht, vi vy mi quan sat la
chi s cua cac vector ph gn nht (trong mt s y nghia quang ph) cac
tin hiu loi noi ban u. Nh vy, i vi mi tu vung, chung ta co mt trinh
tu hun luyn bao gm mt s ln lp lai trinh tu cua cac chi s danh ba cua
tu nay (mt hoc nhiu ngoi noi). Nhim vu u tin la xy dung m hinh tu
ca nhn .Nhim vu nay c thuc hin bng cach su dung cac giai phap cho
Vn 3 c tinh ti u cac thng s m hinh cho mi m hinh tu ng. D
phat trin mt su hiu bit v y nghia vt ly cua cac trang thai m hinh, chung
ti su dung giai phap cho Vn 2 phn oan cua cac trinh tu hun luyn tu
ng vao trang thai, va sau o nghin cac thuc tinh cua cac vecto quang ph
dn n cac quan sat xay ra trong mi trang thai. Muc tiu o y s c thuc
hin cai tin v m hinh (vi , nhiu trang thai, danh ba kich thc khac , .)
cai kha nng m hinh hoa cac trinh tu tu noi. Cui cung , mt khi cac thit
lp cua HMMs c thit k va ti u hoa va nghin cu k lng,
cng nhn cua mt tu khng c thuc hin bng cach su dung giai phap cho
vn 1 s im tu ng mi m hinh dua trn trinh tu quan sat c a ra
thu nghim, va chon tu co s im m hinh la cao nht (tc la kha nng cao
nht).
Trong phn tip theo chung ta trinh bay giai phap chinh thc toan hoc
trong ba vn co ban i vi HMMs. Chung ta s thy rng ba vn c
lin kt vi nhau cht ch trong khun kh xac sut cua chung ta.