ΤPIΜΗΝΗ EΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΤYΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ & ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΒΙΩΣΙΜΟΣ
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΕΣ
ΠΕΡΙΟΧΕΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΤΕΥΧΟΣ:

# 53
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2006
Project part-financed
by the European Union
(European Regional Development Fund)
within the INTERREG IIIC Programme
 2
Ιδιοκτήτης: Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

Σωµατείο Μη Κερδοσκοπικό, ΑΦΜ: 090190776, ΔΟΥ: ΙΕ’ Αθηνών

Εκδότης: Νίκος Χρυσόγελος

Διεύθυνση Σύνταξης: Ερµιόνη Φρεζούλη
Συντακτική Επιτροπή:
Μ. Θεοδωρόπουλος, Γ. Καλλής, Β. Κουκιάσας, Χ. Κωνσταντάτος,
Αν. Μητροπούλου, Ν. Μυλωνάς, Αλ. Παναγιωτάκης, Ν. Χρυσόγελος
Μόνιµοι Συνεργάτες: Χρ. Κάτσενου, Μ. Λαζαράτου, Χρ. Παπαγεωργίου,
Κ. Πλασαρά, Γ. Χριστοδουλόπουλος, Β. Χατζή, Γ. Χρυσοβέργης.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν:

Μεντζελόπουλος Κ., Nunes M., Παπαγεωργίου Φ., Σβορώνου Ελ.

Κωδικός Περιοδικού: 4103. Ετήσια συνδροµή περιοδικού: 20 Ευρώ.

Ετήσια συνδροµή µέλους-υποστηρικτή, περιοδικού: 50 Ευρώ
Για συνδροµές, πληροφορίες και προηγούµενα τεύχη:
Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Μαµάη 3, 10440 Αθήνα.
Τηλ./Fax: 210 8253435
http://www.medsos.gr e-mail: medsos@medsos.gr

Καλλιτεχνική επιµέλεια - Σχεδίαση:

Αντώνης Καπίρης - Tangram Creations.
Εκτύπωση: Αφοί Μ. Παππά & Σία ΑΕΒΕ.
Φιλµς-Μοντάζ: Τόλης Μιχάλης.
Το περιοδικό ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS τυπώνεται
σε ανακυκλωµένο χωρίς χλώριο χαρτί.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
4-13 ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ:
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
14-15 ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
16-20 ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΗ NATURA ΣΙΦΝΟΥ
21-23 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ:
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ
24-25 ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ:
ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΣΥΝΤΗΡΟΥΝ ΜΑΖΙ
ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ
26-28 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΚΤΩΝ
ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΟΥΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥΣ.

# 53
Η ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
29-31 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΥΛΕΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ:
ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ
32-33 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
34-35 TUI ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

EDITORIAL
«Η ακτογραµµή είναι ένα µωσαϊκό που συντίθεται από τα
ποτάµια και τις λεκάνες απορροής τους, τις παράκτιες ζώνες
και τη θάλασσα. Για την αειφορική διαχείριση των Παράκτι-
ων Ζωνών απαιτείται µια πιο ολοκληρωµένη προσέγγιση
των βιοφυσικών, κοινωνικών κι οικονοµικών παραµέτρων
που επηρεάζουν αυτές τις περιοχές». Αυτό είναι το πλαίσιο
µες στο οποίο αναπτύχθηκε η θεώρηση της Ολοκληρωµέ-
νης Διαχείρισης Παράκτιων Ζωνών, το ζήτηµα µε το οποίο
καταπιανόµαστε στο τεύχος αυτό του “Μεσόγειος SOS”.
Αφορµή, βέβαια, το Διεθνές Συνέδριο µε αυτό το θέµα
που διοργάνωσε το Δίκτυο Μεσόγειος SOS στις 23 και
24 Νοεµβρίου στο Παλαιό Φάληρο. Μια πρώτη γεύση απ’
όσα ενδιαφέροντα συνέβησαν εκεί, τα θέµατα που ανέ-
πτυξαν οι σύνεδροι και τα θεµατικά συµπεράσµατα του
Συνεδρίου µπορείτε να διαβάσετε στις σελίδες 4 έως και
13, ενώ ολόκληρες οι εισηγήσεις είναι διαθέσιµες στην
ιστοσελίδα της οργάνωσης.
Σειρά έχουν δυο σχετικά καινούργιες, και συχνά πα-
ρεξηγούµενες, έννοιες: ο «οικοτουρισµός» και οι «προ-
στατευόµενες περιοχές», µε ιδιαίτερη αναφορά στα πολ-
λαπλά οφέλη που προκύπτουν από τον συνδυασµό τους
(σελ. 14). Το παράδειγµα της Σίφνου, όπου το Δίκτυο
3
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
Μεσόγειος SOS υλοποιεί από το 2004 το πρόγραµµα
βιώσιµης διαχείρισης της περιοχής Natura του νησιού,
δίνει και µια πιο απτή εικόνα των ωφελειών (σελ. 16-
20), όπως και η εµπειρία από την πιλοτική εφαρµογή του
προγράµµατος Ecoroute στη Θεσπρωτία, για την πιστο-
ποίηση υπηρεσιών αγροτουρισµού (σελ. 21- 23).
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
Η πλούσια δράση του Σωµατείου Πάρκου Τήλου στο
όµορφο νησί του Αιγαίου (σελ. 24-25), η περιγραφή του
προγράµµατος Σήµατος Ποιότητας Ακτών και η εφαρ-
µογή του στην πορτογαλική Λιµνοθάλασσα του Αβέιρο
(σελ. 26-28), η σηµασία των ελληνικών, ντόπιων φυ-
λών αγροτικών ζώων (διαβάστε και το παράδοξο µε την
παραγωγή της φέτας ως ΠΟΠ) στις σελίδες 29 ως 31
κλείνουν την ύλη του παρόντος τεύχους, µαζί µε την πολύ
ενδιαφέρουσα αυτοπαρουσίαση της περιβαλλοντικής
στρατηγικής δυο µεγάλων ξενοδοχειακών αλυσίδων και
την συνέντευξη µε τον διευθύνοντα σύµβουλο της TUI
Hellas, η µητρική εταιρεία της οποίας περιλαµβάνεται
πλέον στον δείκτη Dow Jones Sustainability Index µε τις
εταιρίες δηλαδή που ηγούνται σε ζητήµατα αειφορίας.
Μέχρι το επόµενο ραντεβού µας, τι άλλο; Καλή ανά-
γνωση και αναµένουµε τις παρατηρήσεις σας.
 4
ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ:
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ
ΣΤΗ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

ΔΡΑΣΗ
ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ
ΜΕΛΛΟΝ
 5

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΣΥΝΟΨΗ ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ
Οι ακτές της Ευρώπης και της Μεσογείου βρίσκονται σε κατά-
σταση εκτάκτου ανάγκης. Οι παράκτιοι και θαλάσσιοι κοινόχρη-
στοι πόροι συνεχώς υποβαθµίζονται λόγω µη-βιώσιµων µοντέ-
λων ανάπτυξης που ακολουθούνται στις περισσότερες χώρες,
όπως διαπιστώνουν και οι τελευταίες ανακοινώσεις της Ευρω-
παϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος
και του Προγράµµατος του ΟΗΕ για το Περιβάλλον - Μεσογειακό
Σχέδιο Δράσης.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Οι καταστροφικές πρακτικές αλιείας, η ρύπανση από τη ναυτι-
λία, τα αστικά λύµατα, τη γεωργία και τη βιοµηχανία, η τσιµεντο-
ποίηση και η διάβρωση του εδάφους, η υπερεκµετάλλευση του
παράκτιου θαλάσσιου βυθού, η κλιµατική αλλαγή και η άνοδος
της στάθµης της θάλασσας συνιστούν σηµαντικές απειλές για
τους παράκτιους οικότοπους, στους οποίους συγκαταλέγονται οι
εκτατικές γεωργικές εκτάσεις, οι υγρότοποι και τα υποθαλάσσια
λιβάδια φυκιών. Αν συνυπολογίσουµε και την υποβάθµιση της
βιοποικιλότητας λόγω των δασικών πυρκαγιών, της συρρίκνω-
σης των αδόµητων περιοχών και της ανεπαρκούς διαχείρισης
των προστατευόµενων περιοχών, ο στόχος για αποτροπή της
περαιτέρω µείωσης της βιολογικής ποικιλότητας µέχρι το 2010
(6ο Πρόγραµµα Δράσης για το Περιβάλλον της Ε.Ε.) φαντάζει
πλέον µακρινός.

Παρά την εύθραυστη αυτή κατάσταση, προσφέρονται νέες

ευκαιρίες για την επίλυση των θεµάτων που αφορούν τις παρά-
κτιες περιοχές µε βάση µία πιο ολιστική θεώρηση, την Ολοκλη-
ρωµένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης (ΟΔΠΖ). Σύµφωνα µε
την ευρωπαϊκή αυτή θεώρηση, η ακτογραµµή είναι ένα µωσαϊκό
που συντίθεται από τα ποτάµια και τις λεκάνες απορροής τους,
τις παράκτιες ζώνες και τη θάλασσα. Για την αειφορική Διαχεί-
ριση των Παράκτιων Ζωνών απαιτείται µια πιο ολοκληρωµένη
προσέγγιση των βιοφυσικών (χηµικών, γεωλογικών, βιολογι-
κών και οικολογικών), κοινωνικών κι οικονοµικών παραµέτρων
που επηρεάζουν τις περιοχές αυτές.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ολοκληρωµένη Διαχείριση των Παρά-

κτιων Ζωνών επιχειρεί να εξισορροπήσει τις αναπτυξιακές ανά-
γκες µε την προστασία των ίδιων πόρων που υποστηρίζουν την
οικονοµία των παράκτιων περιοχών. Η Ολοκληρωµένη Διαχεί-
ριση, όµως, µπορεί να επιτευχθεί µόνο µέσα από διαρκείς και
συναινετικές διεργασίες µεταξύ των φορέων που χαράζουν ή
εφαρµόζουν την πολιτική για την Παράκτια Ζώνη, τους χρή-
στες και την επιστηµονική κοινότητα. Η διαρκής ενηµέρωση και
ευαισθητοποίηση όλων, ο συµµετοχικός σχεδιασµός, οι συνερ-
γατικές δράσεις, η δικτύωση και η ανταλλαγή καλών πρακτικών
µπορούν να συµβάλλουν στη διαµόρφωση του απαραίτητου συ-
νεργατικού οράµατος για τη βιώσιµη διαχείριση των παράκτιων
περιοχών.

Το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS συµβάλλει από το 2004 στη δη-

µιουργία ενός Πανευρωπαϊκού Δικτύου Παράκτιας Διαχείρισης,
µαζί µε άλλους 21 φορείς (τοπικής αυτοδιοίκησης, ΜΚΟ και ερευ-
νητικά ιδρύµατα) από 11 χώρες. Το Coastal Practice Network
συγχρηµατοδοτείται σε πρώτη φάση (2004-2006) από την Κοι-
νοτική Πρωτοβουλία INTERREG IIIC και στοχεύει στην περαιτέρω
δικτύωση φορέων και ειδικών για τη γεφύρωση του χάσµατος
µεταξύ χρηστών, διαχειριστών και ερευνητών, καθώς και για να
στηρίξει τη διαπεριφερειακή ανταλλαγή καλών πρακτικών και
εµπειριών σχετικών µε την ολοκληρωµένη διαχείριση παράκτι-
ων περιοχών και τη βιώσιµη ανάπτυξη.
 6
ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

Σε αυτό το πλαίσιο το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS διοργά-

νωσε Διεθνές Συνέδριο για την Ολοκληρωµένη Διαχεί-
ριση παράκτιων περιοχών, που είχε ως στόχο τη διάδοση
των µέχρι σήµερα αποτελεσµάτων του Coastal Practice
Network, τη προώθηση καλών πρακτικών αειφόρου
ανάπτυξης, τη διασύνδεση και τη δικτύωση φορέων και
ατόµων που ασχολούνται µε τη διαχείριση παράκτιων και
νησιωτικών πόρων.
Η Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου αποτελείτο
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

από τους Ν. Χρυσόγελο (Πρόεδρος Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ

SOS), Μ. Θεοδωρόπουλο (Συντονιστής), Α. Μητροπού-
ΣΥΝΟΨΗ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ
λου (Επικοινωνίες), Μ. Λαζαράτου (Γραµµατεία) και Γ. Η πρώτη ηµέρα του Συνεδρίου, Πέµπτη 23 Νοεµβρίου, άρχισε
Χρυσοβέργη (Υπεύθυνο Τύπου). Η Ακαδηµαϊκή Επιτρο- µε τους καθιερωµένους χαιρετισµούς. Ο Πρόεδρος του Δικτύου
πή του Συνεδρίου αποτελείτο από τους Γ. Βλάχο (Πρό- ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Νίκος Χρυσόγελος κήρυξε την έναρξη του Συ-
εδρος Τµήµατος Ναυτιλιακών Σπουδών, Π. Πειραιά), Μ. νεδρίου, τονίζοντας τους στόχους για δικτύωση και συνεργασία
Δασενάκη (Πρόεδρος Συλλόγου Ελλήνων Ωκεανογρά- για τη προώθηση της βιώσιµης ανάπτυξης στις παράκτιες περιο-
φων, Π. Αθηνών), Η. Μπεριάτο (Πρόεδρος ΣΕΠΟΧ, Παν/ χές. Στη συνέχεια έδωσε το λόγο στην κα. Tatiana Hema, MEDU
µιο Θεσσαλίας), Ελ. Μπριασούλη (Πρόεδρος Τµήµατος Coordinator, που χαιρέτησε εκ µέρους του Μεσογειακού Σχεδίου
Γεωγραφίας, Π. Αιγαίου), και Γρ. Τσάλτα (Καθηγητής Διε- Δράσης του ΟΗΕ, την οποία ακολούθησαν η Αθηνά Μουρµούρη,
θνούς Δικαίου, Παντείου Παν/µίου) Προϊστάµενη του ΣΤ’ Τµ. Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ, που χαιρέ-
Το Συνέδριο συγκέντρωσε περισσότερους από 380 τησε εκ µέρους του Υφυπουργού Περιβάλλοντος κ. Καλογιάννη,
συµµετέχοντες και περισσότερες από 36 εισηγήσεις και και την Ελένη Γιαννοπούλου, Αντινοµάρχη Ν.Α. Αθηνών Πειραιά
τοποθετήσεις από ισάριθµους οµιλητές που αντιπροσώ- που χαιρέτισε εκ µέρους της Υπερνοµάρχη Αθήνας- Πειραιά
πευαν ένα αρκετά ευρύ δείγµα της κοινότητας των παρά- Φώφης Γεννηµατά και του Νοµάρχη Πειραιά κ. Ι. Μίχα. Τέλος, ο
κτιων διαχειριστών στην Ελλάδα (Κεντρική Διοίκηση και χαιρετισµός του κ. Αθ. Κατσιγιάννη, Πρόεδρου της Επιτροπής
Τοπική Αυτοδιοίκηση όλων των βαθµίδων, Ακαδηµαϊκοί, Περιβάλλοντος της Βουλής των Ελλήνων, ενίσχυσε περαιτέρω
φοιτητές και ερευνητές, αναπτυξιακοί φορείς, Περιβαλλο- τη θεσµική στήριξη του Συνεδρίου.
ντικές ΜΚΟ, Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Κινή-
σεις Πολιτών, Κέντρα Μελετών, εκπρόσωποι της βιοµηχα-
νίας, ΜΜΕ, κ.α.). Παράλληλα µε τις εργασίες του Συνεδρίου
πραγµατοποιούνταν προβολές µε τα αποτελέσµατα της εκ-
στρατείας ΚΑΘΑΡΙΣΤΕ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ 2006 και την πρόοδο
του έργου LIFE-Περιβάλλον «Συνεργατική περιβαλλοντική
αναγέννηση σε πόλεις-λιµάνια: ο Κόλπος της Ελευσίνας το
2020», ενώ είχαν αναρτηθεί και Συνεδριακά πόστερ που
είχαν στείλει ερευνητές και φορείς και είχαν σχέση µε τον
προβληµατισµό της γεφύρωσης του χάσµατος επιστήµης
και πολιτικής για την καλύτερη εφαρµογή της ΟΔΠΖ.
Κατά γενική οµολογία ήταν ένα Συνέδριο που συγκέ-
ντρωσε ένα αρκετά αντιπροσωπευτικό ακροατήριο, σχετικό
µε τη διαχείριση παράκτιων και νησιωτικών περιοχών, ανα-
δεικνύοντας ταυτόχρονα µέσα από το εύρος των θεµατικών
διαστάσεων της ΟΔΠΖ που αναπτύχθηκαν, τα προβλήµατα
αλλά και τις προοπτικές βιώσιµων λύσεων µέσα από την
ανταλλαγή εµπειριών και τεχνογνωσίας, καλύτερης δι-
κτύωσης και συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα. Το Συνέδριο
εκπλήρωσε τους στόχους του και ευελπιστεί να αποτελέ-
σει εφαλτήριο διαλόγου και εποικοδοµητικής συνεργασίας
ανάµεσα στους φορείς και τα άτοµα που συµµετείχαν.
Στις σελίδες που ακολουθούν επιχειρείται µια σύνοψη
των πεπραγµένων του Συνεδρίου, µε αναφορά στις ειση-
γήσεις και τα θεµατικά συµπεράσµατα των τοποθετήσεων
στα στρογγυλά τραπέζια. Οι εισηγήσεις είναι διαθέσιµες
από την ιστοσελίδα του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS και τα
πρακτικά έχουν εκδοθεί σε ηλεκτρονική µορφή (DVD). ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ:
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Η εναρκτήρια εισήγηση του Συνεδρίου έγινε από την κα. Fr.
Breton, εµπειρογνώµονα σε ζητήµατα Διαχείρισης Ακτών και
Αν. Διευθύντρια του τοπικού κέντρου του Ευρωπαϊκού Οργανι-
σµού Περιβάλλοντος στη Βαρκελώνη, η οποία παρουσίασε την
πρόσφατη µελέτη του ΕΟΠ (2006) για την κατάσταση των ευ-
ρωπαϊκών ακτών.
Ακολούθησε ένας σύντοµος απολογισµός των αποτελε-
σµάτων της εκστρατείας του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS «ΚΑ-
ΘΑΡΙΣΤΕ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ 2006», από τον Πρόεδρο του Δ.Σ.
Νίκο Χρυσόγελο, ο οποίος έκανε και την αναγγελία της εκ-
στρατείας για το 2007.
Η πρώτη θεµατική ενότητα του Συνεδρίου αφορούσε την
παρουσίαση των αποτελεσµάτων της Κοινοτικής πρωτοβου-
λίας INTERREG IIIC «Coastal Practice Network» (COPRANET)
από τρεις διακεκριµένους συντελεστές του προγράµµατος.
Ο κ. A. Pickaver, επικεφαλής πολιτικών και προγραµµά-
των του European Union for Coastal Conservation (EUCC-
the Coastal Union) από την Ολλανδία και συντονιστής του
COPRANET, παρουσίασε τη πρωτοβουλία για τη δηµιουργία
ενός πανευρωπαϊκού δικτύου παράκτιων διαχειριστών και
ανέπτυξε τα οφέλη από αυτή την εµπειρία δικτύωσης και
ανταλλαγής εµπειριών. Η κα C. Salthouse, από το North
West Regional Assembly της Αγγλίας, παρουσίασε τον Οδη-
γό Διαχείρισης Ακτών για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενώ η
κα M. A. K. Muir, ειδικός συνεργάτης του EUCC παρουσίασε
τα αποτελέσµατα της έρευνας Κλιµατικές Αλλαγές, Ευρω-
παϊκές Ακτές και Διαχείριση Ακτών.
Μετά από ένα σύντοµο διάλειµµα ακολούθησε η δεύτερη θε-
µατική ενότητα του συνεδρίου «Η Κατάσταση των ακτών: Προ-
βλήµατα και Καλές Πρακτικές», η οποία εστίασε σε ένα αρκετά
αντιπροσωπευτικό δείγµα θεµάτων σχετικών µε την ΟΔΠΖ.
Στην ενότητα «Βιώσιµα µοντέλα τουρισµού και φυσικές
περιοχές» παρουσιάστηκαν τρία καλά παραδείγµατα εφαρ-
µογής σε αντίστοιχες παράκτιες και νησιωτικές περιοχές.
Η Margarida Nunes, από την Περιφέρεια Κεντρικής Πορ-
τογαλίας, παρουσίασε το Εθελοντικό Σήµα Βιωσιµότητας
Quality Coast για ποιοτικούς παράκτιους προορισµούς και
την εφαρµογή του στην Πορτογαλία, η κα Φ. Παπαγεωργί-
ου, από το PRISMA - Κέντρο Αναπτυξιακών Μελετών, πα-
ρουσίασε το πρόγραµµα ECO ROUTE και την εφαρµογή του
στην Θεσπρωτία, και ο κ. Κ. Μεντζελόπουλος, Διευθυντής
του Σωµατείου Πάρκου Τήλου, παρουσίασε την εµπειρία του
Πάρκου της Τήλου τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του.
7
Η ενότητα «Αλιεία» ακολούθησε µετά από το γεύµα. Ο κ. Δ. Κο-
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
τσόργιος, Πρόεδρος Συνοµοσπονδίας Παράκτιων Αλιέων Ελλάδας,
απέστειλε χαιρετισµό καθώς δεν µπόρεσε να παρευρεθεί και να πα-
ρουσιάσει την προγραµµατισµένη εισήγησή του σχετικά µε «Το πα-
ρόν και το µέλλον της ελληνικής παράκτιας αλιείας». Ακολούθησε
ο κ. Β. Δηµητρίου, Ιχθυολόγος από την Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση
Αιτωλοακαρνανίας, που ανέπτυξε τις εµπειρίες από την εφαρµογή
δραστηριοτήτων αλιευτικού τουρισµού στην Λιµνοθάλασσα Μεσο-
λογγίου- Αιτωλικού, η κα. Σ. Τσενικλή, από τη Greenpeace- Ελλάς,
που παρουσίασε την πρωτοβουλία Θαλάσσια Καταφύγια στη Μεσό-
γειο, και τέλος ο κ. Σπ. Κοτοµάτας, επιστηµονικός συντονιστής της
οργάνωσης MOM, που παρουσίασε το Πρόγραµµα MOFI: µια νέα
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
πρωτοβουλία για τη σχέση αλιείας-µεσογειακής φώκιας.
Στην ενότητα «Βιοποικιλότητα και φυσικοί πόροι» ο κ Π.
Παναγιωτίδης, Ερευνητής του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων
Ερευνών παρουσίασε την εισήγηση Ποσειδωνία, θαλάσσια βι-
οποικιλότητα και ΟΔΠΖ, και ο κ. Μ. Δασενάκης, Πρόεδρος της
Ευρωπαϊκής Οµοσπονδίας Ωκεανογραφικών Ενώσεων & Συλ-
λόγου Ελλήνων Ωκεανογράφων (Π. Αθηνών), εισηγήθηκε την
Ανάπτυξη της Ωκεανογραφικής Έρευνας για τη διαχείριση των
παράκτιων περιοχών στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η πρώτη ηµέρα του Συνεδρίου έκλεισε µε ένα Στρογγυλό Τρα-
πέζι µε θέµα τη βιωσιµότητα του Ελληνικού Νησιωτικού Χώρου,
το οποίο συντόνισε ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του Παντείου
Παν/µίου, κ. Γρ. Τσάλτας και στο οποίο συµµετείχαν ο Υπουργός
Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Αρ. Παυλίδης, ο καθηγητής
κ. Η. Μπεριάτος (Δρ. Χωροταξίας - Γεωγραφίας, Παν/µιο Θεσ-
σαλίας), ο κ. Η. Ευθυµιόπουλος, Δ/ντής ΔΙΠΕ, Συντονιστής του
προγράµµατος ΔΑΦΝΗ για τη νησιωτική αειφορία, ο κ. Σπ. Δα-
νέλης, Δήµαρχος Χερσονήσου Κρήτης, και ο κ. Ν. Χρυσόγελος,
Πρόεδρος του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS.
Η δεύτερη ηµέρα του Συνεδρίου, Παρασκευή 24 Νοεµ-
βρίου, άρχισε µε δύο εισηγήσεις στα πλαίσια της ενότητας
«Παράκτια Ανάπτυξη». Η καθηγήτρια κα. Ελ. Μπριασούλη,
Πρόεδρος του Τµήµατος Γεωγραφίας του Παν/µιου Αιγαίου,
παρουσίασε εισήγηση µε φιλοσοφικό και πολιτικό στίγµα
και τίτλο «Η κάθαρση των ελληνικών παράκτιων «κοινών»,
ενώ ο κ. Χρ. Αναγνώστου από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσ-
σιων Ερευνών παρουσίασε εισήγηση µε θέµα Ολοκληρωµέ-
νη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης στην Ελλάδα και Ανάπτυξη:
- Αποκλίνουσες ή συγκλίνουσες τάσεις;
Ακολούθησε µια ειδική ενότητα µε θέµα τις «Ευρωπαϊκές
πολιτικές για το θαλάσσιο περιβάλλον» και προσκεκληµέ-
νο οµιλητή τον Επίτροπο της Ε.Ε. για το Περιβάλλον κ. Στ.
Δήµα, ο οποίος ανέπτυξε τη Θεµατική Στρατηγική για την
προστασία του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος, την Οδηγία για
το Θαλάσσιο Περιβάλλον και τη Στρατηγική της Ε.Ε. για την
προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου.
Στην ενότητα «Διαχείριση υδατικών πόρων και ΟΔΠΖ»
παρουσιάστηκε από τον καθηγητή κ. Δ. Κουτσογιάννη (Το-
µέας Υδατικών Πόρων, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών, ΕΜΠ)
η µελέτη που είχε εκπονήσει το ΕΜΠ για λογαριασµό του Υπ.
Ανάπτυξης και αφορούσε το Σχέδιο Προγράµµατος Διαχεί-
ρισης των Υδατικών Πόρων της Ελλάδας, ενώ το θεσµικό
πλαίσιο για τη διαχείριση των υδατικών πόρων, την εφαρµο-
γή της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά στην Ελλάδα και τη δια-
σύνδεσή της µε τη προστασία παράκτιων περιοχών, παρου-
σίασε η κα. Α. Λαζάρου από την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων
του ΥΠΕΧΩΔΕ.
 8
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

Η ενότητα «Λιµάνια και Τεχνικά έργα» παρουσιάστηκε σε συνέργεια µε το πρόγραµµα LIFE- Περιβάλλον «Συνεργατική περιβαλ-
λοντική αναγέννηση σε πόλεις-λιµάνια: ο Κόλπος της Ελευσίνας το 2020», το οποίο παρουσιάστηκε από τη συνεργάτη του Δικτύου
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Ά. Μητροπούλου. Το δίκτυο ECOPORTS παρουσιάστηκε από τον Στ. Σταµατούκο, εκπρόσωπο του ECOPORTS
Foundation, ενώ το ολοκληρωµένο Σύστηµα (Μεθοδολογία) Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Λιµένων ECOPORT παρουσιάστηκε από
τον καθηγητή κ. Β. Τσελέντη, του Παν/µίου Πειραιά. Η ενότητα έκλεισε µε την εισήγηση της Ξ. Λοϊζίδου, (ΑΚΤΗ, Κέντρο Μελετών
και Έρευνας, Κύπρος) σχετικά µε τα Παράκτια τεχνικά έργα, µε παραδείγµατα από την Κύπρο, και την ολοκληρωµένη διαχείριση της
παράκτιας ζώνης.

Η δεύτερη θεµατική του συνεδρίου «Η Κατάσταση των ακτών: Προβλήµατα και Καλές Πρακτικές» ολοκληρώθηκε µε την ενό-
τητα «Ρύπανση», η οποία περιελάµβανε µία εισήγηση από τον Δρ. Αρ. Αλεξόπουλο (διδάσκων Παν/µιου Αιγαίου, Δ/νση Περι-
βάλλοντος Π. Φαλήρου) σχετικά µε τις περιβαλλοντικές πιέσεις στις ακτές και τα αναδυόµενα ζητήµατα ασφάλειας και ρύπανσης
από τις δραστηριότητες διάλυσης των πλοίων, καθώς και µια παρέµβαση από τον καθηγητή κ. Γ. Βλάχο, Πρόεδρο του Τµήµατος
Ναυτιλιακών Σπουδών του Παν/µίου Πειραιά, σχετικά µε τη ρύπανση από την εµπορική ναυτιλία.

Η τρίτη θεµατική ενότητα αφορούσε πιλοτικές εφαρµογές και προγράµµατα για την ΟΔΠΖ στην Ελλάδα. Η κα. Β. Τζιάλα, προϊ-
στάµενη της Δ/νσης Περιβάλλοντος & Χωροταξίας της Περιφέρειας Ηπείρου, παρουσίασε το πιλοτικό πρόγραµµα ΟΔΠΖ TERRA-
Coast Link στην παράκτια Ζώνη της Περιφέρειας της Ηπείρου, ενώ η κα Μ. Ευαγγελίδου, υπεύθυνη τοµέα ειδικών µελετών του
Οργανισµού Ρυθµιστικού Σχεδίου και προστασίας περιβάλλοντος Αθήνας, παρουσίασε µια εισήγηση µε θέµα «Παράκτιος Μητρο-
πολιτικός χώρος στην Αθήνα: σε αναζήτηση µεθόδων σύνδεσης, σχεδιασµού και διαχείρισης».

Η τέταρτη θεµατική ενότητα του Συνεδρίου µε θέµα θεσµικές πρωτοβουλίες για την ΟΔΠΖ σε Ευρωπαϊκό, Περιφερειακό και
Εθνικό επίπεδο. Η κα. T. Hema, MEDU programme officer του Μεσογειακού Σχεδίου Δράσης του ΟΗΕ, παρουσίασε το προσχέδιο
του Πρωτοκόλλου για την Ολοκληρωµένη Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών στη Μεσόγειο, ο κ. Γ. Κρεµλής, Τοµεάρχης της Διεύ-
θυνσης Περιβάλλοντος της ΕΕ και προεδρεύων της οµάδας ειδικών της Ε.Ε. για την ΟΔΠΖ, παρουσίασε το Ευρωπαϊκό θεσµικό
πλαίσιο και µια αποτίµηση της διαδικασίας εφαρµογής της Σύστασης της Ε.Ε. για την αποτελεσµατική εφαρµογή της ΟΔΠΖ στην
Ευρώπη. Η κα Α. Μουρµούρη, Προϊσταµένη ΣΤ΄ Τµήµατος Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩΔΕ, παρουσίασε για πρώτη φορά ενώπιον κοι-
νού την Εθνική Αναφορά στο πλαίσιο της Σύστασης της Ε.Ε. για την αποτελεσµατική εφαρµογή της ΟΔΠΖ στην Ευρώπη, ενώ για
επίσης πρώτη φορά παρουσιάστηκε ενώπιον κοινού η πρόταση για το Σ/Ν περί «αιγιαλού και παραλίας» , από τον κ. Π. Βρεττάκο,
νοµικό, Αντιπρόεδρο της Συντακτικής Επιτροπής Σ/Ν περί «Αιγιαλού και Παραλίας».

Η τελευταία θεµατική του Συνεδρίου αφορούσε τις κύριες δράσεις δικτύωσης για την αποτελεσµατική εφαρµογή της ΟΔΠΖ στη Ευ-
ρώπη, όπου παρουσιάστηκαν το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την ανταλλαγή εµπειριών παράκτιας έρευνας (ENCORA) και το Ελληνικό Δίκτυο
για την Παράκτια Έρευνα (ΕΔΙΠΕ) από τον καθηγητή κ. Π. Πρίνο, συντονιστή ΕΔΙΠΕ (Α.Π.Θ.), και τον Α. Παπατσιότσο, όπως επίσης και
το Πανευρωπαικό Δίκτυο Παράκτιων Διαχειριστών (COPRANET) και το Ελληνικό Δίκτυο Παράκτιας Διαχείρισης από το συνεργάτη του
Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, Μ. Θεοδωρόπουλο.

Το Συνέδριο ολοκληρώθηκε µε ένα στρογγυλό τραπέζι διαλόγου µε θέµα «Διαβούλευση και συµµετοχή στο πλαίσιο πολιτικών για τη
διαχείριση και προστασία παράκτιων και θαλάσσιων περιοχών», το οποίο συντόνισε η κα. Β. Καραγιώργου, Δρ. Ευρωπαϊκού Δικαίου
Περιβάλλοντος, Εξωτερικός Συνεργάτης UNEP-MAP και ΣτΠ. Στο στρογγυλό τραπέζι συµµετείχαν µε τοποθέτησεις οι: Καθηγητής κ. Χ.
Κοκκώσης, Ειδικός Γραµµατέας Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης, ο κ. Λ. Ευαγγελίδης, Τµηµατάρχης της Διεύθυνσης λιµενικών Υπο-
δοµών της Γενικής Γραµµατείας Λιµενικής Πολιτικής, ο κ. Γ. Κιουσόπουλος, Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας, εκπρόσωπος ΣΕΠΟΧ, η κα. Ε. Γιαν-
νοπούλου, Αντινοµάρχης Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Αθηνών-Πειραιά, εντεταλµένη για τη Διεύθυνση Πολεοδoµίας και Περιβάλλοντος
της Νοµαρχίας Πειραιά, ο κ. Γ. Αµπατζόγλου, Δήµαρχος Ελευσίνας, η κα Χρ. Δαούση, Διευθύντρια του Κέντρου Περιφερειών Ευρωπαϊκής
Μεσογείου για το Περιβάλλον (ΚΕΠΕΜΕΠ), και ο κ. Σ. Σαρβανίδης, Διεύθυνση Υπηρεσιών Ναυτιλίας, Ελληνικά Ναυπηγία Α.Ε.
Η Εταιρεία ΤΡΑΜ ΑΕ µετά τη λήξη του Συνεδρίου προσέφερε ξενάγηση στους συµµετέχοντες συνέδρους στη διαδροµή Φλοί-
σβος - Γλυφάδα - Φλοίσβος, ως επίδειξη ενός βιώσιµου µέσου µεταφοράς στη παράκτια ζώνη.

ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ:
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
ΘΕΜΑΤΙΚΑ
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
H ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ
ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΤΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ
ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΗ
ΚΑΙ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΜΕΛΛΟΝ
ΕΝΑΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ
Το παράκτιο περιβάλλον φιλοξενεί ένα θαυµαστό βιολογικό
πλούτο, ιδιαίτερα εύθραυστο όµως, λόγω των ολοένα αυξανό-
µενων ανθρώπινων πιέσεων. Σηµαντικές έρευνες σε διάφορες
χώρες, αλλά και εκθέσεις διεθνών οργανισµών, ιδιαίτερα του Ευ-
ρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος και του Προγράµµατος του
ΟΗΕ για το Περιβάλλον - Μεσογειακό Σχέδιο Δράσης, δείχνουν
ότι η παράκτια ζώνη αντιµετωπίζει αυξανόµενες πιέσεις που οδη-
γούν συχνά σε µη αναστρέψιµες αλλαγές. Πάνω από το 1/3 του
πληθυσµού της Ευρώπης υπολογίζεται ότι ζει σε περιοχές έως
και 50 χιλιόµετρα από την ακτή, µε 120 εκατοµµύρια ανθρώπους
να ζουν σε παράκτια αστικά συγκροτήµατα. Σε παγκόσµιο επίπεδο,
τα δύο τρίτα του παγκόσµιου πληθυσµού – περίπου 3,6 δισεκα-
τοµµύρια – ζουν κοντά στην ακτογραµµή. Μέσα στις επόµενες δε-
καετίες, ο αριθµός αυτός θα φτάσει τα 4,6 δισεκατοµµύρια.
Παρότι οι φυσικές διαδικασίες έχουν διαµορφώσει την ακτο-
γραµµή και τη µορφολογία της τους προηγούµενους αιώνες, η
σφοδρότητα των ανθρώπινων και οικονοµικών δραστηριοτήτων
και πιέσεων στις ευρωπαϊκές παράκτιες περιοχές και οι συνε-
πακόλουθες κλιµατικές αλλαγές των τελευταίων χρόνων, εντεί-
νουν τη διάβρωση, δηµιουργώντας ένα πολύ σοβαρό πρόβληµα
για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες. Το 70% της ευρω-
παϊκής ακτογραµµής διατρέχει µεγάλο κίνδυνο: πρόκειται για το
υψηλότερο ποσοστό από οποιαδήποτε άλλη περιοχή οικολογι-
κής σηµασίας στον κόσµο.
- Μεταξύ των πιέσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον, συγκαταλέ-
γονται η ρύπανση από τη βιοµηχανία, τις θαλάσσιες µεταφορές
και τα νοικοκυριά και η καταστροφή παράκτιων οικοσυστηµάτων,
αλλά και δασών που θυσιάζονται για κατασκευαστικές δραστη-
ριότητες. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Περιβάλλοντος και η Ευ-
ρωπαϊκή Επιτροπή εκτιµούν ότι «βάσει των σηµερινών υπολο-
γισµών, αναµένεται ότι το 50% των ακτών της Μεσογείου θα
έχει κτισθεί έως το 2025».
- Σύµφωνα µε την µελέτη «EUROSION - Living with Coastal
Erosion in Europe: Sediment and Space for Sustainability» που
εκπονήθηκε για λογαριασµό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ένα
πέµπτο των ακτών της Ευρώπης των 25, περίπου 20.000 χι-
λιόµετρα, έχει επηρεαστεί ήδη σοβαρά ή αντιµετωπίζει σοβαρά
προβλήµατα από τη διάβρωση, µε την ακτογραµµή να υποχωρεί
κατά 0,5 έως 2 µέτρα κάθε χρόνο, και σε κάποιες σοβαρές περι-
9
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
πτώσεις µέχρι και 15 µέτρα. Πάνω από 15 τετραγωνικά χιλιόµε-
τρα κάθε χρόνο χάνονται ή επηρεάζονται σε σηµαντικό βαθµό.
Η γρήγορη ανάπτυξη κατά µήκος των ακτών και των χειµάρρων
έχει ανατρέψει τις φυσικές διαδικασίες. Κάθε χρόνο, πάνω από
100.000.000 τόνοι γης, που θα κατέληγαν µε φυσικές διαδικα-
σίες στα παράκτια οικοσυστήµατα, χρησιµοποιούνται σήµερα για
κατασκευές, συγκεντρώνονται από φράγµατα ποταµών ή µπλοκά-
ρονται από τεχνικά έργα. Οι φυσικές περιοχές, που είναι σηµεία
εκτόνωσης (buffer) για τη δύναµη της θάλασσας, εξαφανίζονται.
Τα αποτελέσµατα της διάβρωσης των ακτών διαφέρουν από
περιοχή σε περιοχή. Για παράδειγµα, τα δύο τρίτα των ακτών του
Βελγίου αποτελούνται από αµµουδιές και το υπόλοιπο ένα τρίτο
κλείνει από κατασκευές. Ως αποτέλεσµα, το ένα τέταρτο της ακτο-
γραµµής του Βελγίου διαβρώνεται, κάτι που αποτελεί το υψηλότερο
επίπεδο σε σχέση µε όλες τις άλλες χώρες. Η Ιταλία υποφέρει, επί-
σης, από υψηλό επίπεδο διάβρωσης, φτάνοντας το 23%, εξαιτίας
της ραγδαίας αστικοποίησης των ακτών και της παράκτιας ζώνης
της. Η Ελλάδα έχει επίσης, από τα υψηλότερα επίπεδα διάβρωσης
(28,6%), το 4ο υψηλότερο επίπεδο στην Ε.Ε. των 25.
Η διάβρωση των ακτών έχει δραµατικές συνέπειες στο περιβάλ-
λον και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Μπορεί να γκρεµίσει σπί-
τια στη θάλασσα, να καταστρέψει δρόµους και άλλες υποδοµές.
Απειλεί οικοτόπους της άγριας ζωής, την ασφάλεια των ανθρώ-
πων που ζουν στην ακτή αλλά και οικονοµικές δραστηριότητες,
όπως ο τουρισµός. Τα τελευταία 50 χρόνια, ο πληθυσµός που
ζει σε παράκτιες κοινότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπερ-
διπλασιαστεί και φτάνει τα 70.000.000 (το 16% του συνολικού
πληθυσµού της Ε.Ε. των 25 χωρών). Ετσι εκτίθεται σε αυξανό-
µενους κινδύνους διάβρωσης και πληµµυρών. Το 1953, στη δι-
άρκεια του χειρότερου περιστατικού πληµµύρας από τη θάλασσα
που έχει αναφερθεί στην πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία, πάνω από
2.000 άτοµα έχασαν τη ζωή τους στη Βρετανία και την Ολλανδία.
Η διάβρωση οφείλεται συνήθως σε ανθρώπινες δραστηριό-
τητες έντονης ανάπτυξης και χρήσης της γης για κατασκευές και
τεχνικά έργα (έργα µηχανικού): λιµενικά έργα, µαρίνες, λιµενο-
βραχίονες, αλιευτικά καταφύγια, αυθαίρετη δόµηση, φράγµατα
και έργα σε ποταµούς, διαµορφώσεις παράκτιων περιοχών. «Βα-
ριά» τεχνικά έργα, όπως η κατασκευή τεχνητών κυµατοθραυ-
στών, αναχωµάτων και άλλων κατασκευών στη θάλασσα, ενώ
 10
περιορίζουν τοπικά τη διάβρωση, συνήθως διακόπτουν τη
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
φυσική µεταφορά υλικών και προκαλούν διάβρωση σε κά-
ποια άλλα σηµεία της ακτογραµµής. Από τα 875 χιλιόµετρα
ευρωπαϊκών ακτών που άρχισαν να διαβρώνονται τα τελευ-
ταία 20 χρόνια, το 63% βρίσκεται σε λιγότερο από 30 χιλιό-
µετρα απόσταση από περιοχές που άλλαξαν πρόσφατα λόγω
τεχνικών έργων.
Η άνοδος της στάθµης της θάλασσας εξαιτίας του «φαινο-
µένου του θερµοκηπίου» και η αύξηση της συχνότητας των
καταιγίδων και των περιστατικών πληµµύρας έχει επιδεινώ-
σει το πρόβληµα.
- Η ανατροπή του παγκόσµιου κλίµατος είναι, δυστυχώς, πια
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
γεγονός και αρχίζει να επηρεάζει τις ανθρώπινες κοινωνίες
και τα οικοσυστήµατα. Η παράκτια ζώνη είναι ιδιαίτερα ευαί-
σθητη λόγω της αύξησης των ακραίων καιρικών φαινοµένων
και της επιταχυνόµενης ανόδου της στάθµης της θάλασσας σε
πολλές περιοχές του πλανήτη. Η προστασία του παγκόσµιου
κλίµατος µε µείωση της εξάρτησης µας από τα ορυκτά καύσι-
µα και στροφή προς τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας αφε-
νός, και αφετέρου η κατάλληλη προετοιµασία µας απέναντι
σε αλλαγές που έχουν ήδη δροµολογηθεί, ιδιαίτερα σε σχέση
µε την παράκτια ζώνη, πρέπει να τεθούν στο κέντρο του ενδι-
αφέροντος µας, αλλά και των πολιτικών.
- Το βασικό πρόβληµα στις νότιες και ανατολικές µεσογει-
ακές χώρες είναι η ανεπαρκής επεξεργασία των αστικών
αποβλήτων, ένα πρόβληµα που επιτείνεται από την αύξηση
του τουρισµού. Στις χώρες αυτές υπάρχει έλλειψη τεχνολο-
γιών και οικονοµικών συνθηκών για τον χειρισµό περιβαλ-
λοντικών θεµάτων, αν και δεν απουσιάζει το επιστηµονικό
προσωπικό. Στις βόρειες χώρες, το µεγαλύτερο πρόβληµα
είναι η ρύπανση από χηµικά. Είναι ανάγκη να εφαρµοστούν
πιο αποτελεσµατικά και δεσµευτικά µέτρα ώστε να περιορι-
στεί η ασύδοτη εκµετάλλευση των αλιευτικών αποθεµάτων
και η ρύπανση από εκατοντάδες χιλιάδες τόνους πετρελαίου
που καταλήγουν στο θαλάσσιο περιβάλλον, για την αντιµετώ-
πιση των κινδύνων, τον εµπλουτισµό της θαλάσσιας βιοποι-
κιλότητας και τη διασφάλιση της βιωσιµότητας των οικοσυ-
στηµάτων, του αλιευτικού κλάδου και των τοπικών παράκτιων
κοινωνιών.
- Η Μεσόγειος, ο κυριότερος τουριστικός προορισµός στον
κόσµο, βρίσκεται ήδη σε µια διαδικασία καταστροφής πα-
ράκτιων, και όχι µόνο, οικοτόπων και φυσικής αλλοίωσης,
που µπορεί να οδηγήσει σε πολύ χειρότερες καταστάσεις
από αυτές που έχουµε δει µέχρι τώρα. Αν και ο ρυθµός εκ-
µετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων φαίνεται να έχει στα-
θεροποιηθεί, η έκταση της καταστροφής είναι ανησυχητική.
Επιπλέον της ρύπανσης από χερσαίες δραστηριότητες και
από τη ναυτιλία, εµφανίζονται νέοι κινδύνοι για το οικοσύ-
στηµα της Μεσογείου, όπως η ταχεία επέκταση των ιχθυο-
καλλιεργειών και η εισαγωγή νέων (ξενικών) ειδών (µεταξύ
των οποίων και φύκη τα οποία απειλούν µεσογειακά είδη),
είδη τα οποία µετανάστευσαν τις τελευταίες δεκαετίες από
τον Ατλαντικό, αλλά και τον Ινδικό Ωκεανό και την Ερυθρά
Θάλασσα, µέσω του Γιβραλτάρ, της Διώρυγας του Σουέζ ή
µε τα πλοία.
Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαπιστώνει ότι «η επιδεί-
νωση της κατάστασης στη Μεσόγειο απειλεί την υγεία των
143 εκατοµµυρίων ανθρώπων που ζουν στις ακτές της, κα-
θώς και την µακροπρόθεσµη ανάπτυξη καθοριστικής σηµα-
σίας οικονοµικών κλάδων που εξαρτώνται από τη θάλασσα,
όπως είναι η αλιεία και ο τουρισµός».
Η κατάσταση του περιβάλλοντος της Μεσογείου δεν πρό-
κειται να βελτιωθεί αν δεν υπάρξει πολιτική βούληση για
εφαρµογή της τρέχουσας και µελλοντικής περιβαλλοντικής
νοµοθεσίας. Αν και η πρώτη προτεραιότητα στη διαχείριση
του περιβάλλοντος στην περιοχή της Μεσογείου είναι να
εφαρµοστεί η υφιστάµενη περιβαλλοντική νοµοθεσία, δεν
µπορεί κανείς να αγνοήσει την ανάγκη υιοθέτησης πιο ολο-
κληρωµένων νοµοθεσιών και στρατηγικών.
 11
ΑΝΑΓΚΑΙΕΣ ΟΙ ΠΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΕΣ

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΥΡΙΩΣ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ
Απουσιάζει χαρακτηριστικά µια πολιτική που να αντιµετωπί-
ζει µε ολοκληρωµένο τρόπο τα θέµατα της προστασίας του
παράκτιου οικοσυστήµατος, της εξασφάλισης της κοινωνικής
– πολιτιστικής αξίας του, καθώς και της έκτασης και της µορ-
φής των παρεµβάσεων και οικονοµικών δραστηριοτήτων στην
ευαίσθητη αυτή ζώνη. Σύµφωνα και µε τη µέχρι τώρα αποτίµηση
των Εθνικών Αναφορών, στο πλαίσιο της Σύστασης της Ε.Ε. για
την αποτελεσµατική εφαρµογή της Ολοκληρωµένης Διαχείρισης

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

της Παράκτιας Περιοχής, που έχουν υποβάλει τα 14 από τα 20
κράτη µέλη που διαθέτουν παράκτια ζώνη, µόνο το 1/3 των κρα-
τών έχει κάποια µορφή επεξεργασµένης στρατηγικής για την προ-
ώθηση ολοκληρωµένης στρατηγικής διαχείρισης της παράκτιας
ζώνης.

Η Ολοκληρωµένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης πρέπει να

ενσωµατώνει τις ακόλουθες αρχές:
• Η προστασία και ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής ιδιαι-
τερότητας κάθε περιοχής πρέπει να αποτελεί τον πυρήνα ενός
Ολοκληρωµένου Παράκτιου Σχεδιασµού
• Ο σχεδιασµός των δραστηριοτήτων και των αντίστοιχων έργων
ή των έργων υποδοµής θα πρέπει να σέβεται τη φέρουσα ικα-
νότητα των φυσικών οικοσυστηµάτων και πόρων, αλλά και να
σέβεται συναινετικές και άλλες δηµοκρατικές διαδικασίες.
• Η βιώσιµη ανάπτυξη προϋποθέτει και απαιτεί την κινητοποίη-
ση του παράκτιου πληθυσµού και την καλλιέργεια αισθήµατος
κοινής ευθύνης.
• Ο σχεδιασµός για την επίτευξη της βιώσιµης διαχείρισης και
ανάπτυξης πρέπει να γίνεται σε τοπικό επίπεδο (Δήµος/ Νο-
µαρχία/ Περιφέρεια) και η χάραξη πολιτικής σε εθνικό.
Προκειµένου να εφαρµοστεί η βιώσιµη παράκτια διαχείριση
απαιτείται:
• Αναγνώριση των τοπικών προβληµάτων (περιβαλλοντικών,
κοινωνικών και αναπτυξιακών).
• Καθορισµός των στόχων που πρέπει να επιτευχθούν προκειµέ-
νου να επιλυθούν τα προβλήµατα.
• Καθορισµός συγκεκριµένων σταδίων µε µετρήσιµα αποτελέσµατα
• Καθορισµός συγκεκριµένων δράσεων σε τοπικό επίπεδο.
• Εξασφάλιση των µέσων που απαιτούνται προκειµένου να
πραγµατοποιηθούν οι δράσεις (οικονοµικοί πόροι, ανθρώπινο
δυναµικό, υλικοτεχνική υποδοµή κ.α.).
• Ανάπτυξη ενός συστήµατος ελέγχου – αξιολόγησης.
• Οργάνωση δικτύων για την ανταλλαγή εµπειριών πάνω σε πρα-
κτικές παράκτιας διαχείρισης και συµµετοχικού σχεδιασµού.
• Ανάπτυξη πλαισίου συµµετοχικού σχεδιασµού µε την ενεργή
συµµετοχή τοπικών φορέων και του κοινού.
• Οργάνωση προγραµµάτων ευαισθητοποίησης και ενηµέρωσης
του κοινού για να επιτευχθεί η απαιτούµενη κοινωνική συναί-
νεση και συµµετοχή.
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΛΙΜΕΝΩΝ
Μια σύγχρονη διαχείριση των λιµανιών προϋποθέτει την περι-
βαλλοντική διαχείρισή τους. Ήδη σηµαντικός αριθµός λιµανιών
προχωράει στην υιοθέτηση συστηµάτων περιβαλλοντικής δια-
χείρισης στη λογική ότι τα λιµάνια που δεν θα έχουν στο άµεσο
µέλλον παρόµοια συστήµατα δεν θα είναι βιώσιµα. Η εφαρµογή
των ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών πολιτικών και εθελοντικών
δεσµεύσεων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη βελτίωση των
σχέσεων των λιµένων µε τις παράκτιες πόλεις που τα φιλοξενούν,
ιδιαίτερα σε µια εποχή που η παγκοσµιοποίηση οδηγεί σε αύξηση
των θαλάσσιων µεταφορών προϊόντων και πρώτων υλών.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Απαιτείται µια ολοκληρωµένη στρατηγική για τη βιωσιµότητα
του νησιωτικού χώρου, που βασίζεται στην προσέγγιση του οι-
κοσυστήµατος. Η αναθεώρηση του Συντάγµατος θα πρέπει να
λάβει υπόψη αυτή την ανάγκη, που διατυπώθηκε και στο σχέδιο
της Ευρωπαϊκής Συνταγµατικής χάρτας. Όλες οι τοµεακές πο-
λιτικές (οικονοµική, περιβαλλοντική, εµπορική, τουριστική, συ-
γκοινωνιακή, αγροτική, αλιευτική, κτηνοτροφική, απασχόλησης,
εκπαίδευσης, υγείας κ.λπ.) θα πρέπει να έχουν µια µελετηµένη,
και µε τη συµµετοχή των τοπικών κοινωνιών, διαµορφωµένη νη-
σιωτική διάσταση που να είναι προσαρµοσµένη στις ανάγκες,
τις ιδιοµορφίες και τις δυνατότητες των νησιών. Είναι αναγκαία
σήµερα η δηµιουργία ενός «Φόρουµ Διαλόγου για τη Βιωσι-
µότητα του Νησιωτικού Χώρου». Ένα τέτοιο φόρουµ µπορεί να
συµβάλει στο διάλογο µεταξύ των διαφόρων κοινωνικών εταί-
ρων (υπουργεία – κεντρική διοίκηση, αυτοδιοίκηση, τοπικές κοι-
νωνίες, περιβαλλοντικές ΜΚΟ, ερευνητικοί και πανεπιστηµιακοί
φορείς, επιχειρήσεις), την ανταλλαγή απόψεων, προτάσεων και
καλών πρακτικών, τη διαµόρφωση σχεδίων βιώσιµης ανάπτυξης
και την εξειδίκευση επιµέρους πολιτικών στη βάση των ιδιαιτε-
ροτήτων του νησιωτικού χώρου.
ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑΣ
Η υιοθέτηση µιας σύγχρονης διαχειριστικής πολιτικής πρέπει να
εξασφαλίζει τόσο τη συναινετική προστασία των παράκτιων οικο-
συστηµάτων, όσο και τη µελλοντική ανάπτυξη των ανθρώπινων
δραστηριοτήτων µε βιώσιµο τρόπο. Αυτό, όµως, προϋποθέτει
ενδυνάµωση της κοινωνικής υπευθυνότητας και ισχυροποίη-
ση του κοινωνικού κεφαλαίου, καθώς και πολίτες που δεν θα
επιδιώκουν απλώς την εξυπηρέτηση ατοµικών, µικρών ή µεγά-
λων, συµφερόντων που στο τέλος λεηλατούν το µέλλον µας,
αλλά πολίτες που νοιάζονται για τον τόπο τους, το περιβάλλον
και τα δικαιώµατα των µελλοντικών γενιών, που αντιµετωπίζουν
τα δικά τους συµφέροντα µε τρόπο που δεν καταστρέφει το µέλ-
λον των παιδιών τους και το µέλλον του χώρου όπου ζούµε.
 12
- Η αποτίµηση των µέχρι σήµερα ενεργειών των κρατών-µελών
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

της Ε.Ε. για τη διαµόρφωση και προώθηση εθνικών στρατηγι-

κών για την Ολοκληρωµένη Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης.
- Η παρουσίαση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της Θεµατικής
Στρατηγικής για την Προστασία και τη Διατήρηση του Θαλάσ-
σιου Περιβάλλοντος, καθώς και της πρότασης Οδηγίας-Πλαίσιο
για το Θαλάσσιο Περιβάλλον (Marine Framework Directive).
Η Θαλάσσια Στρατηγική, την οποία επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή
Επιτροπή, θα αποτελεί τον περιβαλλοντικό πυλώνα της ναυτι-
λιακής πολιτικής της Ε.Ε., και θα στοχεύει στην αξιοποίηση του
οικονοµικού δυναµικού των ωκεανών, σε αρµονία, όµως, µε το
θαλάσσιο περιβάλλον.
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ

- Η παρουσίαση της Στρατηγικής της Ε.Ε. για την «προστασία και

τον καθαρισµό του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Μεσογείου».
- Η πρωτοβουλία «ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020» που έχει ως στόχο την
αντιµετώπιση των κύριων πηγών ρύπανσης στη Μεσόγειο έως
το 2020, η έγκριση της τελικής µορφής της οποίας έγινε κατά τη
σύνοδο των Υπουργών Περιβάλλοντος της Ευρω-Μεσογειακής
Συνεργασίας, στο Κάιρο, στις 20 Νοεµβρίου 2006.
- Η εφαρµογή της Οδηγίας –Πλαίσιο για τα Νερά 60/2000,
που περιλαµβάνει και τα παράκτια ύδατα και απαιτεί την επίτευξη
καλής οικολογικής ποιότητας των επιφανειακών και υπόγειων
νερών (λίµνες, ποτάµια, ρέµατα, υγρότοποι, παράκτια νερά) µέ-
χρι το 2015. Η πρώτη αποτίµηση των Διαχειριστικών Σχεδίων σε
επίπεδο Υδρολογικής Λεκάνης θα γίνει το 2021.
- Ο διάλογος για το προσχέδιο του Πρωτοκόλλου για την Ολοκλη-
ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ρωµένη Διαχείριση των Παράκτιων Περιοχών στη Μεσόγειο.

ΓΙΑ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΤΩΝ Αυτές οι πρωτοβουλίες είναι µια σηµαντική ευκαιρία για την
προώθηση αποτελεσµατικών πολιτικών, αλλά και µια σηµαντική
Πολλές πρωτοβουλίες και δράσεις, κυρίως από κοινωνικούς
πρόκληση για την ενεργή συµµετοχή της κοινωνίας των πολιτών,
και περιβαλλοντικούς φορείς, πανεπιστηµιακά κι ερευνητικά
των ερευνητικών κέντρων, των επιχειρήσεων, της αυτοδιοίκη-
κέντρα, είναι σε εξέλιξη, αποδεικνύοντας το αυξανόµενο εν-
σης, στην αντιστροφή των σηµερινών τάσεων υποβάθµισης της
διαφέρον για την προώθηση µιας ολοκληρωµένης διαχείρισης
παράκτιας ζώνης και της θάλασσας και την επίτευξη των στόχων
της παράκτιας ζώνης, ώστε να αντιµετωπιστούν τα σηµαντικά
της προστασίας και βιώσιµης διαχείρισής τους, καθώς και της
προβλήµατα και οι αυξανόµενες πιέσεις στην ευαίσθητη αυτή
επανάκαµψης της βιοποικιλότητάς τους. Η Οδηγία για τη Στρα-
ζώνη. Ένας αριθµός ελληνικών φορέων (περιβαλλοντικές ορ-
τηγική Περιβαλλοντική Εκτίµηση (Strategic Environmental
γανώσεις, ερευνητικά κέντρα, ορισµένοι φορείς της αυτοδιοίκη-
Assessment - SEA) επιτρέπει την έγκαιρη αναγνώριση και απο-
σης) συνεχίζει να συµµετέχει σε ευρωπαϊκές συνεργασίες και
φυγή των ανεπιθύµητων επιπτώσεων των σχεδίων ανάπτυξης
δίκτυα ανταλλαγής εµπειριών, ακόµα και µετά την ολοκλήρωση
της παράκτιας ζώνης.
των προγραµµάτων. Η ενδυνάµωση και η συστηµατοποίηση αυ-
τών των συνεργασιών είναι ιδιαίτερα επωφελής, ιδιαίτερα όταν
συνδέεται µε τα προβλήµατα που αναφύονται στο επίπεδο της ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
καθηµερινότητας και της διαχείρισης.
ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ
Η συνεργασία και η δηµιουργία ενός δικτύου των θεµατικών
Για την Ελλάδα είναι απαραίτητο να ενσωµατωθεί µια Εθνική
δικτύων (COPRANET -ευρωπαϊκό και ελληνικό Δίκτυο Παράκτι-
Στρατηγική για την Ολοκληρωµένη Διαχείριση της Παράκτιας
ων Περιοχών, ENCORA- το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την παράκτια
Ζώνης µε σαφώς καθορισµένους στόχους, χρονοδιαγράµµα-
έρευνα, HENCORE / ΕΔΙΠΕ – το Ελληνικό Δίκτυο για την παράκτια
τα και δεσµευµένους πόρους στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο
έρευνα, ECOPORTS - δίκτυο λιµανιών µε συστήµατα περιβαλλο-
Ανάπτυξης, στον τοµέα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»
ντικής διαχείρισης) αλλά και άλλων φορέων που ενεργοποιού-
αλλά και στα επιµέρους Επιχειρησιακά και στα Περιφερειακά
νται σε θέµατα βιώσιµης διαχείρισης ακτών, µπορεί να βελτιώσει
Προγράµµατα. Ο νέος θεσµός της Στρατηγικής Περιβαλλοντικής
την ανταλλαγή εµπειριών και καλών πρακτικών, τη συνεισφορά
Εκτίµησης και η ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης
στοιχείων και εργαλείων σχεδιασµού και εφαρµογής, καθώς και
στις τοµεακές αναπτυξιακές πολιτικές πρέπει να συνοδεύονται
την προώθηση αποτελεσµατικότερων πολιτικών ιδίως στο πλαί-
από µηχανισµούς παρακολούθησης κι αξιολόγησης και θεσµούς
σιο µιας εθνικής στρατηγικής για την ολοκληρωµένη διαχείριση
διαβούλευσης – συµµετοχής των πολιτών στη διαµόρφωση και
της παράκτιας ζώνης.
εφαρµογή των πολιτικών που επηρεάζουν την παράκτια ζώνη και
γενικότερα το περιβάλλον. Πρωτοβουλίες νοµοθετικών ρυθµί-
ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΙΣ σεων, όπως αυτή του υπουργείου Οικονοµίας και Οικονοµικών
για τον «αιγιαλό και την παραλία», πρέπει - για να αποφεύγουν
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΓΙΑ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΑ την αποσπασµατικότητα και την µονοµερή προσέγγιση - να στη-
ρίζονται στις αρχές και τις κατευθύνσεις της Ολοκληρωµένης Δι-
Αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη σηµαντικές ευρωπαϊ-
αχείρισης της Παράκτιας Ζώνης και να οριστικοποιούνται µόνο
κές πρωτοβουλίες που αφορούν την παράκτια ζώνη και τη θά-
µετά από εξαντλητικό διάλογο µε τους κοινωνικούς εταίρους.
λασσα, όπως:

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ
ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΟΔΠΖ
Για τη βιώσιµη ανάπτυξη και διαχείριση της παράκτιας ζώνης
απαραίτητες προϋποθέσεις αποτελούν:
- η ορθή κατανόηση των διαδικασιών και των δραστηριοτήτων
που επιτελούνται σε αυτήν,
- η ύπαρξη των κατάλληλων τεχνολογικών και ερευνητικών
µέσων µελέτης της πολυπλοκότητας και των αλληλεξαρτήσεων
των φυσικών, κοινωνικών και παραγωγικών συστηµάτων,
- η ανάπτυξη των κατάλληλων κοινωνικο-οικονοµικών δεξιο-
τήτων και η εξασφάλιση του ανθρώπινου δυναµικού,
- µια προσέγγιση οικοσυστήµατος, που οδηγεί στη συνεργασία
αντί στην αντιπαλότητα µε την ακτή και τη θάλασσα.
Η εφαρµογή πολιτικών Ολοκληρωµένης Διαχείρισης της
Παράκτιας Ζώνης απαιτεί, επίσης, εργαλεία εφαρµογής, µε-
ταξύ των οποίων είναι βέβαια και επαρκείς χρηµατοδοτήσεις,
κίνητρα και αντικίνητρα. Η οριστικοποίηση του Εθνικού Στρα-
τηγικού Πλαισίου Αναφοράς 2007-2013 (Δ’ ΚΠΣ) πρέπει να
προβλέψει επαρκείς χρηµατοδοτήσεις, που σε συνδυασµό µε
εθνικούς πόρους θα εξασφαλίσουν τους όρους για την προώ-
θηση της Ολοκληρωµένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης.
Είναι γεγονός ότι η πολιτική πρόληψης µέσα από µια οπτική
Ολοκληρωµένης Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης συµφέρει
όχι µόνο από περιβαλλοντική και κοινωνική σκοπιά, αλλά και
από οικονοµική. Η καταστροφή των ακτών (αυθαίρετη δόµηση,
απόρριψη ανεπεξέργαστων λυµάτων, συσσώρευση αποβλήτων,
αλόγιστη εκµετάλλευση φυσικών πόρων, εκτέλεση έργων χωρίς
επαρκή έρευνα και τεκµηρίωση) βραχυπρόθεσµα µπορεί να δη-
µιουργεί την εντύπωση ότι επιφέρει «κέρδη», µακροπρόθεσµα
όµως, το περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονοµικό κόστος είναι
τεράστιο. Η αποκατάσταση µιας υποβαθµισµένης περιοχής είναι
εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση, η αντιµετώπιση των επιπτώσεων
από τη διάβρωση που προκαλεί ένα ακατάλληλο ή κακοσχεδι-
ασµένο έργο µπορεί να απαιτεί σηµαντικούς πόρους και συνε-
πάγεται, πιθανώς, σηµαντικές ανακατατάξεις δραστηριοτήτων,
σχέσεων και συµφερόντων. Η καταστροφή των οικολογικών
χαρακτηριστικών της ακτής περιορίζει την άµυνά µας απέναντι
στη διάβρωση, την απώλεια εδαφών και περιουσιών, όπως δια-
πιστώνει πρόσφατα και η έκθεση «EUROSION».
13
Η πρόληψη αποδεικνύεται και στην περίπτωση των ακτών η
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
πιο σοφή πράξη. Ορισµένα παραδείγµατα:
- Η συνολική περιβαλλοντική υποβάθµιση υπολογίζεται ότι κο-
στίζει πλέον το 3% του ΑΕΠ σε ορισµένες χώρες της Βόρειας
Αφρικής, σύµφωνα µε τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Περιβάλλοντος.
- Εκτιµάται ότι η τρέχουσα συνολική αξία των οικονοµικών στοι-
χείων που βρίσκονται µέσα στη ζώνη των 500 µέτρων από τις
ακτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25, συµπεριλαµβανοµένων
των παραλιών, της αγροτικής γης και των βιοµηχανικών εγκατα-
στάσεων, είναι µεταξύ 500 και 1.000 δισεκατοµµυρίων ευρώ.
- Οι περιβαλλοντικές υπηρεσίες της ευρωπαϊκής παράκτιας ζώ-
νης, σύµφωνα µε στοιχεία ανεξάρτητων εκτιµητών, θα µπορού-
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ
σαν να αποτιµηθούν σε 18-240 δισεκατοµµύρια δολάρια το
χρόνο, σε όρους θετικών περιβαλλοντικών ωφελειών. Σύµφω-
να µε εκτιµήσεις για λογαριασµό της Ε.Ε., η Ολοκληρωµένη Δι-
αχείριση της Παράκτιας Ζώνης µπορεί να προσθέσει κατά µέσον
όρο 7% στο ΑΕΠ ενός κράτους µέλους της Ε.Ε.
- Οι δηµόσιες δαπάνες για την καταπολέµηση της διάβρωσης
αυξάνονται και για το 2001 υπολογίζονται σε 3,2 δισεκατοµ-
µύρια ευρώ. Κάθε χρόνο, εκατοντάδες σπίτια στην παράκτια
ζώνη της Ευρώπης πρέπει να εγκαταλειφθούν ή χάνουν την αξία
τους επειδή κινδυνεύουν άµεσα να καταρρεύσουν ή να καταλη-
φθούν από τη θάλασσα, συνήθως εξαιτίας ακατάλληλων ή κακά
σχεδιασµένων έργων που εντείνουν ή προκαλούν τη διάβρωση
παράκτιων περιοχών.
- Οι πρωτοβουλίες Ολοκληρωµένης Διαχείρισης Παράκτιας Ζώ-
νης που υλοποιήθηκαν στην Ε.Ε. µεταξύ 1995-1999 κόστισαν
22 εκατοµµύρια ευρώ, αλλά προέκυψε καθαρή αξία απόδοσης
της επένδυσης αυτής που ξεπερνάει τα 127 εκατοµµύρια Ευρώ.
- Μια εκτίµηση της κυβέρνησης της Σρι Λάνκα για το έλος του
Muthurajawela, ανέβασε την χρηµατική αξία του σε πάνω από
7,5 δισεκατοµµύρια δολάρια το χρόνο, σε όρους άµεσων και έµ-
µεσων ωφελειών.
- Το πρόγραµµα Δράσης για την Παράκτια Ζώνη του Ατλαντικού
που ξεκίνησε το 1991 εξαιτίας της επείγουσας ανάγκης απο-
κατάστασης της ακτογραµµής και των παράκτιων περιοχών της
καναδικής ακτής του Ατλαντικού, µε τρόπο που θα βοηθούσε
τις παράκτιες κοινότητες, απέφερε περισσότερα χρήµατα από
αυτά που επενδύθηκαν αρχικά. Τα 1,2 εκατοµµύρια δολάρια που
επενδύθηκαν κυρίως για επιστηµονική έρευνα, δηµιούργησαν
482 θέσεις εργασίας και απέφεραν – εκτός από τα περιβαλλο-
ντικά οφέλη – και 5,5 εκατοµµύρια δολάρια ως έσοδα (55% στο
οµοσπονδιακό ταµείο και 45% στο περιφερειακό).
 14
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΟΙΚΟΤΟΥ ΡΙΣΜΟΣ Κ ΑΙ ΠΡΟΣ ΤΑΤΕ ΥΟΜΕΝΕ Σ ΠΕΡΙΟΧΕ Σ

ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ
ΠΕΡΙΟΧΕΣ Της Ελένης Σβορώνου

ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ (ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ 20 ΧΡΟΝΩΝ), ΤΟΣΟ Ο ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

ΟΣΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΔΙΕΠΟΝΤΑΙ ΑΚΟΜΗ ΑΠΟ ΚΑΠΟΙΑ ΑΣΑΦΕΙΑ.
ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ Ο ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΦΥΣΗ, ΓΕΝΙΚΑ,
ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΡΙΦΡΑΓΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΟΠΟΥ ΙΣΧΥΟΥΝ
ΠΟΛΛΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ. ΑΝ ΟΜΩΣ ΕΦΑΡΜΟΣΤΟΥΝ ΣΩΣΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΟΙ ΕΝΝΟΙΕΣ
ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ,
ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΔΩΣΟΥΝ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΟΦΕΛΗ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ,
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ.

Ο
οικοτουρισµός, πέρα από τουρισµός στη φύση, είναι πρω-
τίστως ήπιος τουρισµός. Εδώ η έννοια-κλειδί είναι αυτή
της «φέρουσας ικανότητας». Μ’ άλλα λόγια «πόσα απίδια
χωράει ο σάκος µας», πόσους τουρίστες και τουριστική ανάπτυξη
µπορεί να αντέξει µια περιοχή πριν υποστεί σοβαρή υποβάθµι-
ση. Η φέρουσα ικανότητα δε σηµαίνει ότι υπάρχει ένας µαγικός
αριθµός επισκεπτών σε µια περιοχή που πρέπει να υπολογίσου-
µε και να φροντίσουµε να µην τον υπερβούµε. Η εκτενέστατη
έρευνα που έχει γίνει σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Αυστραλία γύρω από
τη φέρουσα ικανότητα, έχει δείξει ότι η αναζήτηση του µαγικού
αριθµού είναι µάταιη. Αντ’ αυτού έχουν αναπτυχθεί ποικίλα συ-
στήµατα διαχείρισης επισκεπτών που εξασφαλίζουν πρόληψη
και διαχείριση των επιπτώσεων της τουριστικής ανάπτυξης. Ο
όρος φέρουσα ικανότητα, όµως, εξακολουθεί να χρησιµοποιεί-
ται ευρέως γιατί είναι εύληπτος και χρήσιµος από επικοινωνιακή
άποψη: δηλώνει καθαρά την ανάγκη οριοθέτησης και ελέγχου
της τουριστικής ανάπτυξης µε κριτήρια περιβαλλοντικά, οικονο-
µικά, κοινωνικά και ψυχολογικά.
 15
Οικοτουρισµός σηµαίνει επίσης ενεργή συµµετοχή του επισκέ-

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
πτη στην απόλαυση της φύσης (πεζοπορία, παρατήρηση πουλιών
κ.ά.), ευαισθητοποίηση και εκπαίδευσή του µέσω της ερµηνείας
και ανάδειξης του περιβάλλοντος και της ανάγκης προστασίας του,
που γίνεται συνήθως στα Κέντρα Πληροφόρησης, µε ενηµερωτι-
κές πινακίδες και έντυπο υλικό, και ενεργή συµµετοχή του τοπικού
πληθυσµού στο σχεδιασµό και τη διαχείριση του οικοτουρισµού στη
συγκεκριµένη περιοχή. Αυτές είναι οι προδιαγραφές του σωστού
οικοτουρισµού που αποδέχονται ερευνητές και άνθρωποι της πρά-
ξης σε όλον τον κόσµο. Όπως µπορεί να φανταστεί κανείς, σπάνια
πληρούνται όλες αυτές οι προδιαγραφές, ιδιαίτερα στην Ελλάδα.
Οι Προστατευόµενες Περιοχές, από την άλλη πλευρά, σύµφω-

ΟΙΚΟΤΟΥ ΡΙΣΜΟΣ Κ ΑΙ ΠΡΟΣ ΤΑΤΕ ΥΟΜΕΝΕ Σ ΠΕΡΙΟΧΕ Σ

να µε τη διεθνή πρακτική και θεωρία, είναι περιοχές που υπό-
κεινται σε διαχείριση, όπου υπεύθυνοι είναι συνήθως Φορείς
Διαχείρισης ή αντίστοιχες συµπράξεις φορέων, είναι θεσµικά
κατοχυρωµένες, διαθέτουν σχέδια διαχείρισης (συχνά έχουν ει-
δικά σχέδια για τη διαχείριση του τουρισµού), συστήµατα παρα-
κολούθησης των πολύτιµων χαρακτηριστικών τους, εφαρµογή
των µέτρων διαχείρισης, σύστηµα αξιολόγησής τους και επικαι-
ροποίησής τους. Είναι περιοχές όπου οι ανθρώπινες δραστηριό-
τητες ρυθµίζονται έτσι ώστε να είναι συµβατές µε την προστασία
της φύσης. Συνήθως, χωρίζονται σε ζώνες για καθεµία από τις
οποίες ορίζεται µε ακρίβεια τι επιτρέπεται και τι όχι. Στην Ελλάδα
έχουµε περίπου 300 περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο
Natura 2000 και 27 Εθνικά Πάρκα µε αντίστοιχους Φορείς Δια-
χείρισης. Παρά τις µεγάλες δυσκολίες που υπάρχουν στην ορθή
λειτουργία τους, ο θεσµός των Προστατευόµενων Περιοχών εί-
ναι ο µόνος που µπορεί να εξασφαλίσει ένα πλαίσιο ορθολογικής
διαχείρισης µε στόχο «την αρµονική συνύπαρξη ανθρώπου και
φύσης».
Ειδικά για τον οικοτουρισµό, σε καµία άλλη περιοχή δεν µπορεί
να υπάρξουν οι συνθήκες ελέγχου και τήρησης της φέρουσας
ικανότητας, παρά µόνο στις Προστατευόµενες Περιοχές. Ειδικά
στην Ελλάδα, που έχουµε διαπιστώσει πόσο ανεξέλεγκτα ανα-
πτύσσεται ο τουρισµός στις παραθαλάσσιες και νησιωτικές περι-
οχές και γενικά στις τουριστικές περιοχές, µε την αυθαίρετη δό-
µηση καταλυµάτων, εστιατορίων και παραθεριστικών κατοικιών µίες. Κάτι που παρατηρείται συχνά στους οικοτουριστικούς προ-
να αποτελεί µάστιγα υποβάθµισης του τοπίου, πού αλλού µπορεί ορισµούς (και όχι µόνο) είναι η υπερβολική αύξηση των κατα-
να µπει µια τάξη στην τουριστική ανάπτυξη παρά στις Προστατευ- λυµάτων. Η οικοτουριστική επιχείρηση ταυτίζεται, πολύ συχνά,
όµενες Περιοχές; µε την κατασκευή ή αποκατάσταση ενός παλιού κτιρίου για τη
Φυσικά αυτή είναι η ελπίδα, δε σηµαίνει ότι είναι και η πράξη. λειτουργία του ως καταλύµατος. Το αποτέλεσµα είναι να αυξάνει
Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου, για παράδειγµα, δεν έχει ο ανταγωνισµός και –δεδοµένης της εξ ορισµού µικρής κλίµακας
καταφέρει να ελέγξει αυθαιρεσίες στην τουριστική ανάπτυξη του του οικοτουρισµού- να παρουσιάζεται πρόβληµα πληρότητας.
κόλπου του Λαγανά κι ας είναι η πρώτη Προστατευόµενη Περιο- Υπάρχουν όµως πολλές άλλες ιδέες για επιχειρηµατικές δράσεις
χή της Ελλάδα που απέκτησε Φορέα Διαχείρισης. στον τοµέα του οικοτουρισµού που, και στον επισκέπτη θα προ-
Υπάρχουν όµως και τα καλά παραδείγµατα. Στο Δάσος Δαδιάς σέφεραν νέες δυνατότητες για ψυχαγωγία και αγορές, και, στην
– Λευκίµµης - Σουφλίου, ο οικοτουρισµός αναπτύχθηκε βάσει τοπική κοινωνία θα απέφεραν έσοδα. Τα παραδοσιακά προϊόντα
ολοκληρωµένου σχεδιασµού. Ένα απλό αλλά προσεκτικά σχε- και οι παραδοσιακές εργασίες προσφέρονται για τέτοιου είδους
διασµένο σύστηµα διαχείρισης επισκεπτών εξασφαλίζει την επιχειρηµατική δράση. Το παράδειγµα των προϊόντων µε βάση
οµαλή ροή των επισκεπτών στα οικοτουριστικά µονοπάτια και το τη µαστίχα Χίου που γνωρίζουν σήµερα µεγάλη επιτυχία είναι
Παρατηρητήριο άγριας ζωής που έχει κατασκευαστεί. Η τοπική χαρακτηριστικό. Άλλωστε η Προστατευόµενη Περιοχή και το λο-
κοινωνία, µέσω µιας Διαδηµοτικής Επιχείρησης, έχει αναλάβει γότυπό της µπορεί να αποτελέσει ένα πλεονέκτηµα, µια «προστι-
πλήρως τη διαχείριση των οικοτουριστικών εγκαταστάσεων και θέµενη αξία» για την προώθηση τοπικών προϊόντων. Ήδη διε-
δραστηριοτήτων (ξενώνας, αναψυκτήριο, ξεναγήσεις, κ.λπ.) ενώ ξάγεται σχετική έρευνα για τη δυνατότητα προώθησης τοπικών
το σύνολο του χωριού και της περιοχής έχει ωφεληθεί σηµαντικά προϊόντων της Πρέσπας µε το σήµα του Διασυνοριακού Πάρκου
από την ήπια οικοτουριστική ανάπτυξη. Νέες θέσεις εργασίας, Πρέσπας που συστάθηκε το 2002.
νέα µικρά και ποιοτικά καταλύµατα, δηµιουργία και διαχείριση Το κλειδί για την επίτευξη άριστων αποτελεσµάτων οικοτουρι-
ενός δραστήριου Γυναικείου Συνεταιρισµού, ανάπτυξη γειτο- στικής ανάπτυξης στις Προστατευόµενες Περιοχές είναι η τεχνο-
νικών οικισµών µε άξονα τον οικοτουρισµό (το χωριό Τυχερό) γνωσία και κυρίως η βούληση (πολιτική και της τοπικής κοινωνί-
είναι λίγες ενδείξεις για τα οφέλη που απορρέουν από τον οι- ας) για τη θέσπιση ορίων και για την εφαρµογή του νόµου. Τότε
κοτουρισµό όταν εφαρµόζεται σωστά σε µια Προστατευόµενη µόνο µπορεί να κερδηθεί το στοίχηµα της «αειφόρου ανάπτυξης»
Περιοχή. σε αυτές τις περιοχές. Και όταν αντιληφθούµε ότι ο οικοτουρι-
Άλλοι οικοτουριστικοί προορισµοί σε Προστατευόµενες Περι- σµός δεν µπορεί να αποτελεί τη µοναδική πηγή εισοδήµατος µιας
οχές όπως το Νυµφαίο, η λίµνη Πλαστήρα και η λίµνη Κερκίνη τέτοιας περιοχής. Χρειάζεται διαφοροποίηση της οικονοµίας και
παρουσιάζουν πολλά θετικά στοιχεία αλλά και κάποιες αδυνα- ανάπτυξη παράλληλων και συµπληρωµατικών δραστηριοτήτων.
 16
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ NATURA ΣΙΦΝΟΥ
ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΗ NATURA ΣΙΦΝΟΥ
ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 2004, ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΔΗΜΟ
ΣΙΦΝΟΥ, ΥΛΟΠΟΙΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΝΑΤURA ΣΙΦΝΟΥ»,
ΜΕ ΤΗ ΜΕΡΙΚΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΤΕΡΠΣ.
Σ
τόχος του προγράµµατος είναι η βιώσιµη διαχείριση της
περιοχής NATURA 2000 της Σίφνου, που έχει ενταχθεί
στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Φυσικών Προστατευόµενων Περι-
οχών NATURA (ΦΥΣΗ) 2000, που έχει δηµιουργήσει η Ευρωπαϊ-
κή Ένωση για να διατηρηθούν περιοχές που διαθέτουν σηµαντικό
φυσικό πλούτο. Το πρόγραµµα προωθεί τη χαρτογράφηση της πε-
ριοχής και την καταγραφή των ειδών και των οικοτόπων της, την
ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσµού και των
επισκεπτών, δραστηριότητες επιστηµονικής παρακολούθησης και
διαλόγου, καθώς και ήπιες παρεµβάσεις που δηµιουργούν νέα
επαγγέλµατα και εισοδήµατα και προσελκύουν επισκέπτες που
επιδεικνύουν σεβασµό και ενδιαφέρον για τον τόπο και τον πο-
λιτισµό του. Το πρόγραµµα στηρίζεται στις σύγχρονες αντιλήψεις,
που θεωρούν ότι αυτές οι περιοχές και γενικότερα η βιώσιµη δια-
χείρισή τους, αποτελούν σηµαντικό πλεονέκτηµα για να µπορεί να
ευηµερεί η τοπική κοινωνία µακροχρόνια.
Από τον σχεδιασµό ήδη του προγράµµατος θεωρήθηκε ότι
ισχυρό κίνητρο για την προστασία και διαχείριση µιας περιοχής
NATURA είναι οι δυνατότητες που προσφέρει η προστασία και η
διαχείρισή της για δηµιουργία νέων πράσινων επαγγελµάτων.
Στα πλαίσια του προγράµµατος έχει αναπτυχθεί σηµαντικός
διάλογος και έχουν διοργανωθεί πολύµορφες δράσεις και πο-
λυάριθµες εκδηλώσεις. Βήµα-βήµα αναπτύσσεται η ενηµέρω-
ση και συνεργασία µε επαγγελµατίες από τον τουριστικό κλάδο,
τους γεωργούς, κτηνοτρόφους κι άλλες επαγγελµατικές οµάδες,
ώστε να υιοθετήσουν πιο βιώσιµα µοντέλα παραγωγής και του-
ρισµού, καθώς και να αναπτυχθούν δραστηριότητες οικολογικού
και αγροτικού τουρισµού, να αξιοποιηθούν τα συγκριτικά πλεο-
νεκτήµατα που υπάρχουν (δυνατότητες ανάπτυξης βιολογικής
γεωργίας και κτηνοτροφίας, διατήρηση τοπικών φυλών ζώων,
προβολή και διαχείριση του φυσικού και πολιτισµικού πλούτου,
φιλοξενία ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραµµάτων κ.α.).
Μια και η Σίφνος είναι ένας τουριστικός προορισµός, δόθηκε
έµφαση σε έρευνες, αλλά και δράσεις που µπορούν να συµβάλ-
λουν σε ανάπτυξη βιώσιµων µοντέλων τουρισµού. Μεταξύ άλ-
λων δραστηριοτήτων, προωθήθηκαν:
- Πολυάριθµες εκδηλώσεις ενηµέρωσης στις οποίες συµµετεί-
χαν και βοήθησαν επιστηµονικοί συνεργάτες καθώς και περίπου
100 εθελοντές και µέλη του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, όπως:
«Φυσικές προστατευόµενες περιοχές NATURA 2000», «Οικο-
λογικός τουρισµός και οικολογικές ξεναγήσεις», «Δηµιουργία
17
πράσινων επαγγελµάτων που σχετίζονται µε την προστασία

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
και διαχείριση της περιοχής NATURA», «Βιώσιµη ανάπτυξη και
οικολογικός τουρισµός σε φυσικές, νησιωτικές και παράκτιες
περιοχές», «Τα εκχυλίσµατα και η δραστικότητα των ελληνικών
βοτάνων και υποθαλάσσιων φυτών, παραδείγµατα από την αξιο-
ποίηση τους σε εναλλακτικές επιχειρηµατικές δραστηριότητες»,
«Γενετική ποικιλία σε τοπικό επίπεδο – τοπικές φυλές αγροτικών
ζώων στη Σίφνο και στις Κυκλάδες για τον πλούτο και την ευη-
µερία των τοπικών κοινωνιών», «Διαχείριση αποβλήτων σε νη-
σιωτικές, τουριστικές περιοχές», «Συµµετοχικά εργαλεία για τη
διαχείριση φυσικών και νησιωτικών περιοχών», «Βιοκλιµατική
και παραδοσιακή αρχιτεκτονική στις Κυκλάδες» κ.ά.

- Έρευνα µεταξύ των τουριστών για την καταγραφή των κριτη-

ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ NATURA ΣΙΦΝΟΥ

ρίων που επηρεάζουν τις επιλογές τους καθώς και του βαθµού
αποδοχής περιβαλλοντικών προδιαγραφών στον τουρισµό.

- Τοποθέτηση ενηµερωτικών πινακίδων στα σηµαντικότερα µο-

νοπάτια που διασχίζουν την περιοχή NATURA αλλά και σε άλλες
περιοχές του νησιού.

- Κατασκευή στην αρχή των κύριων µονοπατιών που διασχίζουν την

περιοχή NATURA, πληροφοριακού στεγάστρου µε στοιχεία βιοκλι-
µατικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, µε χάρτες και πληροφορίες.

Επιδιώχθηκε, επίσης, συνέργεια µε άλλα προγράµµατα και δρα-

στηριότητες του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, µε στόχο τη µεταφορά
εµπειριών και καλών πρακτικών σε θέµατα βιώσιµου τουρισµού.

Συνολικά έχουν ξεναγηθεί στην περιοχή NATURA από το Δί-

κτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS πάνω από 400 άτοµα τα 3 τελευταία χρό-
νια: εθελοντές, οµιλητές και συµµετέχοντες σε διεθνείς δράσεις
του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, παραθεριστές που ευαισθητοποι-
ήθηκαν. Οι έλληνες και ξένοι που ξεναγήθηκαν γνώρισαν τις
φυσικές και πολιτιστικές οµορφιές, συµµετείχαν µαζί µε τους
ντόπιους σε σηµαντικά πανηγύρια (Τόσο Νερό, Μαύρο Χωριό,
Προφήτης Ηλίας), ήρθαν σε επαφή µε έθιµα, χορούς και τραγού-
δια της Σίφνου. Ταυτόχρονα, δόθηκε η ευκαιρία να γίνουν πολ-
λές συζητήσεις µε κατοίκους και επισκέπτες, µε κτηνοτρόφους
και ιδιοκτήτες εκτάσεων µέσα στην περιοχή NATURA, σχετικά
µε τη σηµασία της, τις δραστηριότητες που µπορούν να αναπτυ-
χθούν, που συνδυάζουν οικονοµική και κοινωνική ευηµερία µε
µακροχρόνια διατήρηση του φυσικού πλούτου.
Οι επισκέπτες εντυπωσιάστηκαν από το φυσικό πλούτο που γνώ-
ρισαν, απόλαυσαν τις µακρινές αλλά πολύ ωραίες διαδροµές και
την ξενάγηση στα µονοπάτια που διασχίζουν την περιοχή NATURA,
που σε µεγάλο βαθµό καλύπτεται από Juniperus spp., φρύγανα από
Sarcopoterium spinosum, δάση µε Olea και Ceratonia και άλλα είδη.
Μέσα από αυτές τις δράσεις το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS επιδι-
ώκει την προώθηση πιλοτικών δραστηριοτήτων που µπορούν να
αποτελέσουν τη βάση οργανωµένων σχεδίων οικοτουρισµού και
την επίδειξη στην τοπική κοινωνία εναλλακτικών, απέναντι στο
µαζικό τουρισµό, µοντέλων ανάπτυξης. Καταγράφονται, επίσης,
οι εντυπώσεις και απόψεις των επισκεπτών, ώστε τα συµπερά-
σµατα να χρησιµοποιηθούν για την συστηµατοποίηση προγραµ-
µάτων οικολογικού τουρισµού.
ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΠΩΦΕΛΗΘΕΙ
ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Η προστασία και βιώσιµη διαχείριση της περιοχής NATURA απο-
βαίνει όχι µόνο προς όφελος του περιβάλλοντος και της φύσης,
αλλά και της ίδιας της κοινωνίας µέσα από:
• Προβολή και προσέλκυση τουριστών που επιλέγουν πιο
οικολογικές µορφές τουρισµού. Η παραγωγή και διακίνηση
σχετικού οπτικοακουστικού υλικού και η διοργάνωση άλλων
δραστηριοτήτων (διεθνείς συναντήσεις, συνέδρια και ηµερίδες)
διευκολύνουν τους επισκέπτες να γνωρίσουν µια άλλη πραγµα-
τικότητα.
• Τις ξεναγήσεις στην περιοχή NATURA, που είναι ένα σηµα-
ντικό εργαλείο προσέλκυσης ελλήνων και ξένων τουριστών που
δεν ικανοποιούνται από τα τρέχοντα µοντέλα µαζικού τουρισµού
και αναζητούν κάτι διαφορετικό. Η µέχρι σήµερα εµπειρία µας
από την ξενάγηση διαφορετικών οµάδων επισκεπτών και εθελο-
ντών στην περιοχή NATURA επιβεβαιώνει αυτή την εκτίµηση.
• Προδιαγραφές και εκπαίδευση ενδιαφεροµένων να ασχολη-
θούν επαγγελµατικά µε οικο-ξεναγήσεις
• Συστηµατική προσπάθεια καθαρισµού, σήµανσης και χάρα-
ξης µονοπατιών, όχι µόνο στην περιοχή NATURA, αλλά και σε
άλλες περιοχές του νησιού. Πράγµατι, επανήλθε το ενδιαφέ-
ρον για τη διατήρηση και τη συντήρηση των µονοπατιών στη
Σίφνο, και ο Δήµος οργάνωσε δικές του δράσεις και πέτυχε να
χρηµατοδοτηθεί πρόγραµµα από το LEADER+ των Κυκλάδων. Η
διατήρηση και αναβάθµιση του εξαιρετικού δικτύου µονοπατιών
(ξανα)προσελκύει τουρίστες και επισκέπτες που απολαµβάνουν
το περπάτηµα και την ξενάγηση σε φυσικές και αγροτικές περιοχές
και µπορεί να συµβάλει στο ξανακερδηθούν οι «πρώτοι επισκέ-
πτες-περιπατητές» της Σίφνου, των δεκαετιών του ‘60, του ‘70
και του ‘80. Οι Γάλλοι, κυρίως, περιπατητές που επισκέπτονται
το νησί, συνήθως την άνοιξη, µε οργανωµένο τρόπο και ξενάγη-
ση δίνουν τη δυνατότητα να διατηρηθούν ζωντανά επαγγέλµατα
και δραστηριότητες (ξενοδοχεία, εστιατόρια, τοπική παραγωγή,
κεραµικά) που δεν θα µπορούσαν να επιβιώσουν µόνο µε ένα
 18
δίµηνο τουριστικής δραστηριότητας. Η ανάπτυξη περαιτέρω
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

του οικολογικά συµβατού αυτού είδους τουρισµού, που ασκεί

ελάχιστες πιέσεις στο περιβάλλον, ενώ επεκτείνει την διάρ-
κεια της τουριστικής περιόδου και ενθαρρύνει την παραγωγή
τοπικών ειδών έχει σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης στη
Σίφνο, αλλά αποτελεί και µια σηµαντική ευκαιρία για δηµιουρ-
γία δικτύων µε γειτονικά νησιά, εφόσον ακολουθήσουν ένα
τέτοιο µοντέλο τουρισµού.

• Υποστήριξη - µέσα από παροχή συµβουλευτικών υπηρε-

σιών και διοργάνωση εκδηλώσεων - σε επαγγελµατίες του
νησιού, ώστε να µπορέσουν να ανταποκριθούν σε σύγχρο-
νες οικολογικές απαιτήσεις (οικολογική γεωργία και κτηνο-
τροφία, οικο- και αγρο-τουρισµός, οικοξεναγήσεις, παραγω-
ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ NATURA ΣΙΦΝΟΥ

γή και µεταποίηση τοπικών ποιοτικών προϊόντων κ.α.).

• Σύνδεση τοπικής παραγωγής και τουριστικών δραστηριοτή-

των, ενθάρρυνση της παραγωγής τοπικών προϊόντων που θα
καλύπτουν µεγαλύτερο ποσοστό των αναγκών κατανάλωσης
από τους επισκέπτες. Προβολή της τοπικής κουζίνας. Διερεύ-
νηση και πιλοτική εφαρµογή απονοµής ποιοτικού σήµατος για
τοπικά προϊόντα.

• Δηµιουργία εθελοντικού σχήµατος απονοµής ειδικού σή-

µατος για τουριστικές δραστηριότητες και quality coasts, που
θα δεσµευτούν στην τήρηση περιβαλλοντικών και ποιοτικών
κανόνων.

• Δηµιουργία ανεξάρτητου σχήµατος για την αξιολόγηση

των προτάσεων και την απονοµή, µε δηµόσια διαδικασία, του
σχετικού εθελοντικού «οικολογικού σήµατος» για σχετικές
υπηρεσίες.

Η ΓΝΩΜΗ
ΤΩΝ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ ΤΗΣ ΣΙΦΝΟΥ
Στο πλαίσιο του προγράµµατος, πραγµατοποιήθηκε τα κα-
λοκαίρια του 2005 και του 2006 έρευνα καταγραφής των
κριτηρίων που επηρεάζουν τις επιλογές των επισκεπτών της
Σίφνου, ιδιαίτερα σε σχέση µε το πως επέλεξαν να επισκε-
φθούν το νησί, τι τους έκανε να αποφασίσουν να κάνουν δι-
ακοπές εκεί, τι τους αρέσει, τη στάση τους απέναντι σε περι-
βαλλοντικά θέµατα, τις διατροφική συµπεριφορά καθώς και
τα ενδιαφέροντά τους κατά τις διακοπές στο νησί.
Στη συνέχεια, παρουσιάζουµε την ταυτότητα και τα πρώ-
τα αποτελέσµατα της έρευνας που διεξήχθη το καλοκαίρι του
2005. Μια πρώτη επεξεργασία των αποτελεσµάτων της έρευ-
νας του 2006 (συµπληρώθηκαν 160 ερωτηµατολόγια) δείχνει
ότι δεν διαφέρουν ιδιαίτερα από αυτά του 2005. Η τελική και
αναλυτική στατιστική επεξεργασία των στοιχείων θα γίνει µε τη
συγκέντρωση ερωτηµατολογίων το καλοκαίρι του 2007.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Το διάστηµα Ιούλιος – Αύγουστος 2005 προσωπικό και εθε-
λοντές του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ζήτησαν από τυχαίο,
αλλά όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό, δείγµα επισκε-
πτών της Σίφνου να συµπληρώσουν ένα ειδικό ερωτηµατο-
λόγιο που διαµορφώθηκε µε στόχο να καταγραφούν οι τάσεις
και συµπεριφορές των επισκεπτών (Ελλήνων και ξένων) της
Σίφνου. Το ερωτηµατολόγιο συµπληρώθηκε από 286 επι-
σκέπτες την καλοκαιρινή περίοδο, που είναι χαρακτηριστική
του µαζικού τουρισµού, και όχι άλλες εποχές (π.χ. άνοιξη ή
φθινόπωρο), όταν τη Σίφνο επισκέπτονται ειδικές οµάδες
ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ NATURA ΣΙΦΝΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
19
 20
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΒΙΩΣΙΜΗ ΔΙΑ ΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ NATURA ΣΙΦΝΟΥ
τουριστών, όπως είναι κυρίως οι περιπατητές και οι ενδιαφερόµε-
νοι για οικολογικό τουρισµό. Παρά το γεγονός ότι έγιναν ειδικές
και ενδιαφέρουσες συζητήσεις µε τέτοιες οµάδες τουριστών, κυ-
ρίως Γάλλους, που επισκέπτονται οργανωµένα τα µονοπάτια και
την περιοχή NATURA συνοδεία ξεναγών, δεν θεωρήθηκε σκόπιµο
να συµπληρωθούν ερωτηµατολόγια, ώστε να µην επηρεαστούν τα
αποτελέσµατα της έρευνας. Οι επισκέπτες που συµπλήρωσαν το
ερωτηµατολόγιο επιλέχθηκαν τυχαία στην παραλία, σε µαγαζιά και
σε ξενοδοχεία, ώστε να είναι όσο το δυνατό πιο αντιπροσωπευτικό
το δείγµα. Από τους 286 συµµετέχοντες στην έρευνα, 106 ήταν
άντρες και 124 γυναίκες ελληνικής καταγωγής, ενώ 23 άνδρες
και 33 γυναίκες ήταν ξένοι. Η ηλικιακή κατανοµή των συµµετεχό-
ντων ήταν: 102 άτοµα ηλικίας 15-26 χρόνων, 72 άτοµα ηλικίας
27-35, 88 άτοµα ηλικίας 36-55, 13 άτοµα ηλικίας 56-65 και 11
άτοµα ηλικίας µεγαλύτερης των 66 χρόνων.
Μια πρώτη παρουσίαση των αποτελεσµάτων έγινε σε εκ-
δήλωση στη Σίφνο το 2006, ενώ τα τελικά συµπεράσµατα θα
κοινοποιηθούν στους ενδιαφερόµενους τοπικούς φορείς και
τον τουριστικό κλάδο του νησιού, σε συνδυασµό µε τα συµπερά-
σµατα, τις καλές πρακτικές και τις προτάσεις από το πρόγραµµα
INTERREG IIIC «Coastal Practice Network».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
Από την έρευνα προκύπτει ότι οι επισκέπτες επηρεάστηκαν στην
επιλογή της Σίφνου ως τουριστικού προορισµού εξαιτίας προηγού-
µενων εµπειριών των ίδιων ή φίλων τους: το 44% των επισκεπτών
επέλεξε το νησί επηρεασµένο από φίλους και γνωστούς που το εί-
χαν επισκεφθεί, ενώ 21% επέλεξε να ξαναπεράσει τις διακοπές
του στο νησί, πιθανότητα επειδή είχε περάσει καλά και την προη-
γούµενη φορά. Τα ΜΜΕ επηρέασαν την επιλογή µόλις του 14% των
συµµετεχόντων στην έρευνα, ενώ η καταγωγή (9,5%) και άλλοι
παράγοντες (6%) έπαιξαν κάποιο, αλλά µικρό, ρόλο.
Αν και το 46% των συµµετεχόντων στην έρευνα αναφέ-
ρει ως ένα από τα κριτήρια που οδήγησαν στην επιλογή της
Σίφνου ως τουριστικού προορισµού, το γνωστό στερεότυπο
«ήλιος και θάλασσα», φαίνεται ότι καθοριστικά είναι και άλλα
κριτήρια. Με δεδοµένη τη δυνατότητα συµπλήρωσης περισσότε-
ρων από µία επιλογών, οι ερωτώµενοι – σε εποχή που κυριαρχεί
ο µαζικός τουρισµός - δήλωσαν ως παράγοντες που οδήγησαν
σε αυτή την επιλογή, εκτός από τις παραλίες και τη θάλασσα της
Σίφνου, τη φυσική οµορφιά (ποσοστό 45%), την αρχιτεκτονική
(30%), την τοπική κουζίνα (13%) και τα µονοπάτια (10,5%).
Χαρακτηριστικό είναι ότι η νυχτερινή ζωή φαίνεται να επηρέασε
(έστω και ως δεύτερη επιλογή) µόλις το 8% των επισκεπτών, η
µικρή απόσταση από την Αττική το 15% και οι τιµές το 9,5%.
Χαρακτηριστικές είναι και οι απαντήσεις των συµµετεχόντων
στο ερώτηµα τι τους άρεσε στη διάρκεια της παραµονής τους στο
νησί (δυνατότητα συµπλήρωσης περισσότερων από µία επιλο-
γών): 42% οι καθαρές παραλίες, 23% το φαγητό, 18% η αρχιτε-
κτονική, 15% τα φυσικά τοπία, 13% η φιλοξενία, 7% τα αρχαιο-
λογικά µνηµεία, ενώ η διασκέδαση και η ηρεµία αναφέρονται από
το 9% και το 6%, αντίστοιχα, των καλοκαιρινών επισκεπτών.
Ένα ερώτηµα που απασχολεί πάντα όσους εµπλέκονται µε
την τουριστική δραστηριότητα, είτε σε επίπεδο πολιτικής είτε σε
επιχειρηµατικό επίπεδο, είναι το τι ενδιαφέρει και τι συνήθειες
έχουν οι τουρίστες. Οι συµµετέχοντες το καλοκαίρι του 2005
στην έρευνα δίνουν σαφείς απαντήσεις (δυνατότητα µόνο µιας
επιλογής στην απάντηση): 65% εκφράζουν το ενδιαφέρον τους
για περπάτηµα και ανακάλυψη της φυσικής και πολιτιστικής
οµορφιάς του νησιού, το 35% ενδιαφέρεται για νέα πράγµατα.
Ποσοστό µόλις 9,5% δηλώνει ότι ενδιαφέρεται µόνο για τις πα-
ραλίες και τα πολυσύχναστα µέρη, ένα ελάχιστο ποσοστό, 4,5%,
δεν ενδιαφέρεται για το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον της
περιοχής, το 2,7% δεν θα πήγαινε βόλτα σε µονοπάτια και φυ-
σικές περιοχές.
Η ύπαρξη της φυσικής περιοχής NATURA και η ενηµέρωση
σχετικά µε την περιοχή φαίνεται ότι µπορεί να επηρεάσουν ση-
µαντικά τους τουρίστες: ποσοστό µόλις 12% των συµµετεχό-
ντων στην έρευνα δηλώνει ότι δεν θα επηρεάζονταν στην επιλο-
γή του από την ύπαρξη της περιοχής NATURA, σε σύγκριση µε το
44% και το 40,5% που «θα επηρεάζονταν θετικά στην επιλογή
του τουριστικού προορισµού τους», αλλά και «θα σύστηναν την
περιοχή σε φίλους και γνωστούς τους», αντίστοιχα.
Σχετικά µε το πως οι επισκέπτες της Σίφνου (καλοκαίρι 2005)
επηρεάζονται στις επιλογές τους σχετικά µε τη διατροφή τους την
περίοδο που βρίσκονται στο νησί, το 75% δηλώνει ότι «επιθυµεί
να τρώει τοπικά προϊόντα σε λογικές τιµές» και 17% επιδιώκει «να
τρώει τοπικό ποιοτικό φαγητό ανεξαρτήτως κόστους». Μόλις το 3%
δηλώνει ότι δεν ενδιαφέρεται για τις τοπικές γεύσεις, ενώ το 5%
επιλέγει το φαγητό µε αποκλειστικό κριτήριο τις φτηνές τιµές.
Η ευθύνη που έχουν οι τουρίστες απέναντι στο περιβάλλον (του
νησιού) είναι - σύµφωνα µε τις απαντήσεις των συµµετεχόντων -
µεγάλη, µε το 55% να δηλώνει ότι οι τουρίστες έχουν προσωπική
ευθύνη στο να προστατευθεί το νησιωτικό περιβάλλον, ενώ το 45%
δηλώνει ότι µπορεί να βοηθήσει, αλλά χρειάζεται περισσότερη ενη-
µέρωση. Όταν το ερώτηµα εξειδικεύεται («γνωρίζετε το πρόβληµα
του νερού και τι θα µπορούσατε να κάνετε εσείς για την αντιµετώπισή
του»), το 65% δηλώνει ότι το γνωρίζει και προσπαθεί να µην σπα-
ταλάει το νερό, ενώ το 25% δηλώνει ότι δεν γνωρίζει το πρόβληµα.
Μόλις το 11% δηλώνει ότι «το γνωρίζει αλλά δεν µπορεί να κάνει
τίποτα» και το 2,8% ότι «το γνωρίζει αλλά θέλει τις ανέσεις του».
Νίκος Χρυσόγελος

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ:
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ
Της Φούλης Παπαγεωργίου*
Εισήγηση µε τίτλο «Αειφόρος ανάπτυξη παράκτιων περιοχών µέσω της πιστοποίησης ποιότητας
υπηρεσιών οικοτουρισµού» στο διεθνές συνέδριο «Ολοκληρωµένη διαχείριση παράκτιων περιοχών»
(23-24 Νοεµβρίου 2006, Παλαιό Φάληρο)
Η
εµπειρία του οικοτουρισµού στο διεθνή χώρο έχει δείξει
ότι αυτή η µορφή ήπιου τουρισµού µπορεί να αποτελέσει
µοχλό οικονοµικής ανάπτυξης, αλλά και προστασίας του
περιβάλλοντος σε ευαίσθητες περιοχές, µεταξύ των οποίων κατά
προτεραιότητα συγκαταλέγονται οι περιοχές που συνορεύουν µε
υδατικούς πόρους, δηλ. παράκτιες, παραποτάµιες και παραλίµνι-
ες. Πιο συγκεκριµένα, µε τον οικοτουρισµό:
• Οι επισκέπτες αποκοµίζουν πιο πλούσιες εµπειρίες.
• Οι κάτοικοι και επιχειρηµατίες του τουρισµού συνειδητοποιούν την
ανάγκη προστασίας και διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος.
• Ο ντόπιος πληθυσµός και το περιβάλλον αντιµετωπίζονται µε
σεβασµό και φροντίδα από τους επισκέπτες.
21
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
• Η τοπική οικονοµία ενισχύεται.
• Το τουριστικό προϊόν της περιοχής διαφοροποιείται και ο κλά-
δος του τουρισµού αποκτά σχετικά µεγαλύτερη ασφάλεια.
Σε αυτό το πλαίσιο κινήθηκε το πιλοτικό πρόγραµµα ECOROUTE,
µε σκοπό να προτείνει ένα πρότυπο για βιώσιµη διαχείριση του
τουριστικού προϊόντος και των φυσικών πόρων µιας οικολογι-
κά ευαίσθητης περιοχής, µέσα από τη διασφάλιση της ποιότητας
των υπηρεσιών οικοτουρισµού και τη δηµιουργία εθελοντικού
σήµατος ποιότητας. Το πρόγραµµα ECOROUTE συγχρηµατοδο-
τήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Πρόγραµµα Leonardo da
Vinci 2003-2005) µε κύριο συµβαλλόµενο το Πανεπιστήµιο
Αγροτικών Επιστηµών της Σουηδίας και Συντονιστή το Κέντρο
Αναπτυξιακών Μελετών – PRISMA. Συµµετείχαν, επίσης, δηµό-
 22
σιες αρχές, αναπτυξιακές εταιρείες, ερευνητικοί οργανισµοί και
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ιδιωτικές τουριστικές εταιρείες, σε επίπεδο Νοµαρχίας, σε 4 χώ-
ρες: Σουηδία, Ελλάδα, Ουγγαρία και Ρουµανία.
Η πιλοτική εφαρµογή του προγράµµατος στην Ελλάδα επικε-
ντρώθηκε στο νοµό Θεσπρωτίας, στην Ήπειρο, µια περιοχή µε
οικολογικά και αισθητικά σηµαντική παράκτια ζώνη. Η ζώνη αυτή
περιλαµβάνει τα δέλτα των ποταµών Καλαµά και Αχέροντα, αλλά
και σηµεία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, τόσο κατά µήκος των
ακτών, όσο και των ποταµών Αχέροντα και Καλαµά, που αποτε-
λούν σηµεία τουριστικού ενδιαφέροντος στο νοµό.
Οι δραστηριότητες της πιλοτικής εφαρµογής στη Θεσπρωτία πε-
ριέλαβαν:
• Τη διερεύνηση των προϋποθέσεων ανάπτυξης του οικοτουρι-
σµού, η οποία βασίστηκε σε έρευνα αγοράς και προθέσεων των
ντόπιων τουριστικών επιχειρηµατιών. Πραγµατοποιήθηκαν συ-
νεντεύξεις µε 30 επιχειρηµατίες, ενώ έγινε συστηµατική κατα-
γραφή της αγοράς του οικοτουρισµού σε πανελλαδικό επίπεδο.
• Την καταγραφή των φυσικών πόρων της περιοχής που θα µπο-
ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ρούσαν να αποτελέσουν το πεδίο οικοτουριστικών δραστηριοτή-
των, εφόσον οι συνθήκες προστασίας τους το επιτρέπουν.
• Τη δηµιουργία ενός εθελοντικού σήµατος ποιότητας για υπη-
ρεσίες οικοτουρισµού, το οποίο θα ελέγχεται από τους ίδιους
τους επιχειρηµατίες της περιοχής.
• Την ενηµέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των επι-
χειρηµατιών σχετικά µε το τι είναι οικοτουρισµός, τι σηµαίνει
πιστοποίηση ποιότητας υπηρεσιών οικοτουρισµού, ποια είναι η
ευρωπαϊκή εµπειρία και τα οφέλη που αποκοµίζει ο συµµέτοχος
σε εθελοντικό σήµα ποιότητας.
Στόχος της πιλοτικής εφαρµογής ήταν να συνδέσει την ανάπτυ-
ξη του οικοτουρισµού µε δύο βασικές αρχές: α) την αρχή της δι-
ασφάλισης της ποιότητας και του αυξηµένου επαγγελµατισµού
που αυτή συνεπάγεται, και β) την αρχή της συλλογικής ευθύνης
των τουριστικών επιχειρηµατιών, οι οποίοι καλούνται να αναλά-
βουν τόσο τη διατύπωση των κανόνων που διέπουν το σήµα, όσο
και την εποπτεία των ίδιων των επιχειρήσεων τους για την τήρηση
των κανόνων ποιότητας. Οι κανόνες αυτοί είναι στην πλειοψηφία
τους κανόνες προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και
γενικότερα κανόνες της περιβαλλοντικά βιώσιµης λειτουργίας
των επιχειρήσεων και σεβασµού προς στον επισκέπτη.
Τρεις βασικές προϋποθέσεις εντοπίστηκαν για να πετύχουν
αυτοί οι φιλόδοξοι στόχοι:
1. Να αναπτυχθεί ο οικοτουρισµός σε συστηµατική βάση και να
διαφηµιστεί κατάλληλα.
2. Να εκπαιδευθούν οι επιχειρηµατίες της περιοχής ως προς το
ίδιο το περιεχόµενο του οικοτουρισµού και ως προς το περιεχό-
µενο και τις απαιτήσεις ενός σήµατος ποιότητας.
3. Να υπάρξει ενθάρρυνση και υποστήριξη κατά τα πρώτα στάδια
εφαρµογής του σήµατος.
Το πρότυπο για την ανάπτυξη του σήµατος το παρείχε η Σουηδι-
κή Εταιρεία Οικοτουρισµού (εταίρος του προγράµµατος), µια µη
κερδοσκοπική ΜΚΟ, η οποία διαχειρίζεται το εθελοντικό σήµα
NATURE’S BEST για υπηρεσίες οικοτουρισµού. Το NATURE’S
BEST είναι το µόνο Ευρωπαϊκό σήµα ποιότητας το οποίο αφο-
ρά αποκλειστικά τον οικοτουρισµό, και αποτέλεσε τον οδηγό για
όλες τις περιοχές του Προγράµµατος, αφού πρώτα προσαρµό-
σθηκε στις συνθήκες κάθε χώρας και µεταφράστηκε. Παράλ-
ληλα δηµιουργήθηκε ένα εγχειρίδιο πιστοποίησης υπηρεσιών
οικοτουρισµού, µε παραδείγµατα καλής πρακτικής από το διεθνή
χώρο, και συντάχθηκε το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό µε πρω-
τοβουλία της Σουηδικής Εταιρείας Οικοτουρισµού.
Το εκπαιδευτικό υλικό αποτέλεσε ένα κεντρικό σηµείο στην
προσπάθεια προσέλκυσης των τοπικών επιχειρηµατιών στις
υπηρεσίες οικοτουρισµού, αλλά και στην εδραίωση της σηµα-
σίας της διασφάλισης της ποιότητας των υπηρεσιών αυτών στη
συνείδησή τους . Το υλικό που αναπτύχθηκε προσπάθησε να
απαντήσει µε απλό και σαφή τρόπο στις ερωτήσεις:
• Γιατί θέλω να πιστοποιηθώ;
• Ποια θα είναι τα οφέλη για την επιχείρηση µου;
• Τι προεργασία πρέπει να κάνω για να πιστοποιηθώ; Τι πρέπει
να αλλάξει στον τρόπο λειτουργίας της επιχείρησης;
• Ποια από τα κριτήρια πιστοποίησης πληρώ;
• Ποιες είναι οι διαδικασίες απόκτησης του σήµατος;
• Τι πρέπει να κάνω µετά την πιστοποίηση; Ποιες είναι οι διαδι-
κασίες ελέγχου;
Στη βάση της αρχής της συλλογικής ευθύνης, δηµιουργή-
θηκε µια Τοπική Επιτροπή Επιχειρηµατιών Θεσπρωτίας για τη
διαχείριση της προσπάθειας εισαγωγής σήµατος ποιότητας οι-
κοτουρισµού, στην οποία συµµετείχαν περίπου 20 τοπικοί επι-
χειρηµατίες, συλλογικοί φορείς και δηµόσιες αρχές. Η Επιτροπή
συνεδρίασε 3 φορές, και έλαβε µέρος σε ισάριθµα 4ωρα εκπαι-
δευτικά σεµινάρια. Τα µέλη της συµφώνησαν να προχωρήσουν
στην εφαρµογή του σήµατος, και να συστήσουν µια Αστική µη
Κερδοσκοπική Εταιρεία για την διαχείριση του. Το καταστατικό
συντάχθηκε και συµφωνήθηκε να συµµετέχουν η Νοµαρχιακή
Αυτοδιοίκηση Θεσπρωτίας και η ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΕ στην Επι-
τροπή Απονοµής και Ελέγχου του Σήµατος.
Μέχρι σήµερα το σήµα δεν έχει προχωρήσει στην Θεσπρωτία,
παρ’ ότι σηµαντικός αριθµός ντόπιων επιχειρηµατιών είχε απο-
δεχτεί να ενταχθεί σε αυτό και να πάρει µέρος στη διαχείριση
του. Μετά το τέλος του προγράµµατος, οι τοπικές αρχές δεν συ-
νέχισαν την ενθάρρυνση και υποστήριξη της προσπάθειας, και
δεν υπήρξε ένας «αρχηγός» µεταξύ των ντόπιων επιχειρηµατι-
ών, ο οποίος θα µπορούσε να παρασύρει και τους άλλους στην
ευόδωση του σήµατος. Η προσπάθεια όµως προχώρησε σε δύο
άλλες χώρες του προγράµµατος:
• Στη Σουηδία, η Σουηδική Εταιρεία Οικοτουρισµού πέτυχε την
αναγνώριση και υποστήριξη του σήµατος από τη σουηδική κυ-
βέρνηση. Μέχρι σήµερα, περισσότερες από 200 επιχειρήσεις
έχουν πιστοποιηθεί.
• Στη Ρουµανία, δηµιουργήθηκε ο Ρουµανικός Σύνδεσµος Οικο-
τουρισµού, ο οποίος µέσα σε διάστηµα ενός έτους ολοκλήρωσε τις
διαδικασίες εισαγωγής και εποπτείας του σήµατος οικοτουρισµού
και πέτυχε την αναγνώρισή του από τη ρουµανική κυβέρνηση.
Η διαδικασία της πιλοτικής εφαρµογής του προγράµµατος µας
άφησε µια χρήσιµη εµπειρία µε γενικότερο ενδιαφέρον. Η εµπει-
ρία αυτή δίνει µια νέα οπτική στην πρακτική της διαχείρισης των
παράκτιων περιοχών, και των φυσικών πόρων γενικότερα, για
τουριστική αξιοποίηση, στη βάση ενός συµµετοχικού µοντέ-
λου διαχείρισης. Οι δυσκολίες εφαρµογής στην πράξη αυτού
του µοντέλου είναι πολλές, αλλά η εµπειρία του προγράµµατος
ECOROUTE, ακόµη και σε χώρες µε όχι ιδιαίτερα ανεπτυγµένο
«τρίτο τοµέα», έδειξε ότι τα οφέλη είναι πολλαπλά, εφόσον:
• Αυξάνει τη συνειδητοποίηση των ίδιων των επιχειρηµατιών,
που συχνά ευθύνονται για τις δυσµενείς περιβαλλοντικές επι-
πτώσεις του τουρισµού.
• Δηµιουργεί ένα πεδίο συνεργασίας των επιχειρηµατιών µε τις
τοπικές αρχές µε αµοιβαίο όφελος.
 23
Ειδικότερα, η δηµιουργία εθελοντικού σήµατος ποιότητας για
υπηρεσίες οικοτουρισµού αποδείχτηκε µια χρήσιµη διαδικα-

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
σία, η οποία κατοχυρώνει και µορφοποιεί το συµµετοχικό
µοντέλο, εισάγει κανόνες στην λειτουργία του τουριστικού
προϊόντος που συναρτώνται µε την αειφόρο διαχείριση του
φυσικού περιβάλλοντος, και δηµιουργεί κίνητρα στις επιχει-
ρήσεις να υιοθετήσουν µια περιβαλλοντικά φιλική πολιτική
- εφόσον το σήµα συναρτάται άµεσα µε αυξηµένη τουριστική
κίνηση, όπως έδειξε η Σουηδική εµπειρία.
Ωστόσο, η εµπειρία της πιλοτικής εφαρµογής στην Ελλά-
δα έδειξε ακόµη ότι για να λειτουργήσει το συµµετοχικό µο-
ντέλο σε χώρες χωρίς ιδιαίτερη προϊστορία συµµετοχικών
διαδικασιών, χρειάζεται να υποστηριχτεί ενεργά σε δύο
επίπεδα: από την τοπική αυτοδιοίκηση, και από αντίστοιχη
κεντρική κυβερνητική πολιτική. Χρειάζεται ακόµη να καλ-
λιεργηθεί η ιδέα της αυτο-διαχειριζόµενης πιστοποίησης
ποιότητας από τους κεντρικούς φορείς διαµόρφωσης πολι-
τικής. Τέλος, πάνω απ’ όλα, πρέπει να αποτελέσουν, τόσο ο
οικοτουρισµός όσο και το συµµετοχικό µοντέλο πιστοποίη-
σης ποιότητας και το εθελοντικό σήµα ποιότητας, αντικείµε-
να της βασικής τουριστικής εκπαίδευσης, σε δευτεροβάθµιο

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

και τριτοβάθµιο επίπεδο.
Περισσότερες πληροφορίες για το πρόγραµµα ECOROUTE
υπάρχουν στην ιστοσελίδα: www.ecoroute.org

* Δρ. Πολεοδόµου-Χωροτάκτη
 24
TO ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ:
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

KΑΤΟΙΚΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ

ΣΥΝΤΗΡΟΥΝ ΜΑΖΙ
ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ
Του Κωνσταντίνου Μεντζελόπουλου*

Τ Η ΤΗΛΟΣ, ΕΝΑ ΝΗΣΙΩΤΙΚΟ SPA

ο Σωµατείο του Πάρκου Τήλου, µη κερδοσκοπική ΜΚΟ, δη-
µιουργήθηκε το 2003 από µια ενθουσιώδη οµάδα 33 αν-
θρώπων: ορνιθολόγων, βιολόγων, δασολόγων, καλλιτεχνών,
καθηγητών πανεπιστηµίου, κατοίκων του νησιού και άλλων από την
Ευρώπη και τον Καναδά, που αναγνωρίζουν τον πλούτο της άγριας
ζωής του νησιού και τα σηµαντικά οφέλη που αυτό το φυσικό απόθε-
µα µπορεί να φέρει στους ανθρώπους, αν προστατευτεί πραγµατικά.
Από τότε, οι σκοποί του ΣΠΤ υλοποιήθηκαν µε τη µορφή δραστηρι-
οτήτων για την προστασία της φύσης και της ανάπτυξης του οικοτου-
ρισµού που µοιραστήκαµε µε τους κατοίκους του νησιού, οι οποίοι
τις εκτίµησαν αξιοσηµείωτα πολύ, όπως και οι επισκέπτες που έχουν
ενεργό ρόλο στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της Τήλου.
ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ
Η Τήλος είναι ένα µικρό νησί, έκτασης 63 τετραγωνικών χιλιο-
µέτρων, µε 350 µόνιµους κατοίκους. Γύρω της βρίσκονται 16
ακατοίκητες νησίδες που έχουν χαρακτηριστεί Ειδικά Προστα-
τευόµενη Περιοχή, περιοχή Natura 2000 και φιλοξενούν αυτή
τη στιγµή ένα Πρόγραµµα LIFE Nature της Ε.Ε. για είδη άγριων
πουλιών. Η Τήλος αναγνωρίστηκε ως Βιότοπος Corine ιδιαίτε-
ρης σηµασίας, χάρη στους 16 διαφορετικούς βιότοπους που συ-
ντηρούνται από ένα δίκτυο υπόγειων πηγών καθαρού νερού, και
σαν IBA καθώς βρέθηκε ότι φιλοξενούν 127 είδη ενδηµικών και
αποδηµητικών πουλιών.
 25
ΕΝΕΡΓΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ,

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
Την τελευταία δεκαετία, η Τήλος ξεκίνησε να προσελκύει ολοένα
αυξανόµενους αριθµούς οικο-τουριστών χάρη στην έλλειψη οι-
κοδοµικής ανάπτυξης στο νησί. Οι τουρίστες έρχονται στην Τήλο
για την ασπίλωτη φυσική της οµορφιά, την απουσία αστικής δό-
µησης και την ηρεµία των παραλιών και της υπαίθρου της. Ετσι,
πρόεκυψε µια ενδιαφέρουσα συµβιωτική σχέση ανάµεσα στους
κατοίκους του νησιού και τους επισκέπτες, που συλλογικά συνέ-
βαλαν στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού, µε
την ενεργό συµµετοχή του ΣΠΤ.
Το ΣΠΤ κέρδισε την εµπιστοσύνη των φορέων του νησιού µέσα
από την επιτυχή συνεργασία του µε το Υπουργείο Περιβάλλοντος,
Χωροταξίας και Δηµοσίων Έργων, ώστε να επιτύχει την πρόσφατη
κυβερνητική έγκριση δηµιουργίας του Φυσικού Πάρκου της Τήλου.
Κατ’ αυτή την περίοδο, το ΣΠΤ κατάλαβε (1) την επιθυµία της τουρι-
στικής βιοµηχανίας του νησιού για την ανάπτυξη περιβαλλοντικών
προγραµµάτων που θα προσελκύσουν την περαιτέρω υποστήριξη
των οικοτουριστών, (2) την ανάγκη, που τεκµηριώνεται επιστηµο-
νικά, για προστασία της ντόπιας βιοποικιλότητας και (3) τα κοινωνι-
κό-οικονοµικά οφέλη για τους νησιώτες από τη δηµιουργία θέσεων
εργασίας στον οικοτουρισµό, ειδικά για τους νέους σε ηλικία κατοί-
κους, που αλλιώς θα έπρεπε να αφήσουν τις οικογένειές τους για
να αναζητήσουν εργασία στην Αθήνα ή τη Ρόδο.

Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΣΠΤ: ΜΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

ΠΟΥ ΒΟΗΘΑ, ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΕΙΣ ΚΑΤΟΙΚΟΙ
ΚΑΙ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΠΟΥ ΣΤΗΡΙΖΟΥΝ
Με αυτό το σχήµα υπόψη, ο ΣΠΤ έχει επικεντρώσει τις δραστη-
ριότητές του σε τοµείς-κλειδιά που έχει αποδειχτεί πως συνει-
σφέρουν άµεσα στην οικονοµική βιωσιµότητα της υπεύθυνης
οικοτουριστικής ανάπτυξης και την προστασία της φύσης, που
είναι έννοιες αλληλοεξαρτώµενες. Οι εφαρµογές αυτών των
δραστηριοτήτων του ΣΠΤ περιλαµβάνουν:
- ανάπτυξη των υγροτόπων για άγρια είδη µε ένα διακριτικό πα-
ρατηρητήριο για τους επισκέπτες,
- ενεργό επαφή του ΣΠΤ µε εκπροσώπους της κυβέρνησης σε
όλα τα επίπεδα, ώστε να εκπληρωθούν οι πανελλήνιοι και τοπι-
κοί στόχοι διατήρησης µιας υγιούς οικονοµικής δραστηριότητας,
Η οικοτουριστική βιοµηχανία της Τήλου και το ΣΠΤ έχουν ενη-
µερωθεί από πρώτο χέρι από τους επισκέπτες του νησιού ότι θα
συνεχίσουν την υποστήριξή τους στο νησί, εφόσον οι νησιώτες
αναπτύξουν τις αντοχές τους και διορθώσουν τις αδυναµίες
τους. Ο δήµος, υπό την καθοδήγηση του δηµάρχου Αναστάσι-
ου Αλιφέρη, έλαβε σοβαρά υπόψη του αυτές τις παρατηρήσεις
και δηµιούργησε τον πρώτο Χώρο Υγειονοµικής Ταφής Απορ-
ριµάτων στο Αιγαίο, τηρώντας τις πιο πρόσφατες προδιαγραφές
υγιεινής. Ο δήµος αποµάκρυνε επίσης όλα τα τοξικά, οικιακά και

ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΗΣ ΤΗΛΟΥ

- διατήρηση της ενότητας των οικογενειών,
- καθαρισµός του περιβάλλοντος και
- εγκαθίδρυση µιας θετικής εικόνας διεθνώς ως ενός τουριστικού
προορισµού που αξίζει την υποστήριξη των οικο-τουριστών,
- ετήσιος καθαρισµός των ακτών µε πικ νικ στην παραλία για
τους εθελοντές συµµετέχοντες,
- δηµιουργία ενός Κέντρου Αποκατάστασης για τη φροντίδα και
την αποκατάσταση των τραυµατισµένων άγριων ζώων που δια-
σώζονται από κατοίκους ή επισκέπτες,
- φιλοξενία στο νησί σπουδαστών στον τοµέα της οικολογίας, από
την Αθήνα, που έχει προσελκύσει την προσοχή των γονέων τους,
που ξεκίνησαν να υποστηρίζουν το νησί µε οικογενειακές διακοπές,
- έρευνα για τα κελαηδίσµατα των πουλιών, µε κατοίκους του νη-
σιού να υποστηρίζουν εθελοντικά τους ορνιθολόγους, γεγονός
που τράβηξε την προσοχή ευρωπαίων παρατηρητών πουλιών
που άρχισαν να επισκέπτονται το νησί.
Μεταξύ των µελλοντικών δραστηριοτήτων προβλέπεται η πα-
ραγωγή «καθαρής», ανανεώσιµης ενέργειας µε πρωτοβουλία
του ΣΠΤ, υπό την καθοδήγηση ειδικού της BP, προς την κατεύ-
θυνση της προτεινόµενης επέκτασης της χρήσης ενέργειας από
φωτοβολταϊκά, η αντικατάσταση των πλαστικών τσαντών για τα
ψώνια από πάνινες και η εισαγωγή στο νησί οχηµάτων που κι-
νούνται µε ηλεκτρική ενέργεια.
βιοµηχανικά, απόβλητα από την ύπαιθρο, φροντίζοντας για την
υγεία κατοίκων και επισκεπτών.
Το ΣΠΤ συναντήθηκε στα γραφεία του µε εκπροσώπους της
ελληνικής κυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα, από διαφορετικά πο-
λιτικά κόµµατα. Ανάµεσα τους, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δηµο-
κρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο πρώην υπουργός Τουρισµού και
νυν Υγείας κ.Δηµήτρης Αβραµόπουλος, ο βουλευτής κ. Καρα-
µάριος (µέλος του ΣΠΤ) και ο Περιφερειάρχης Δωδεκανήσου κ.
Μαχαρίδης. Το Νοέµβρη 2006, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου
που διοργάνωσε το Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, στο πλαίσιο του
προγράµµατος ΙΝΤΕRREG Coastal Practice Network, προσκλή-
θηκε να µιλήσει εκπρόσωπος του ΣΠΤ.
Το ΣΠΤ έχει γίνει µάρτυρας των κοινωνικών και οικονοµικών ωφε-
λειών που προκύπτουν από τις δραστηριότητες διατήρησης του φυ-
σικού περιβάλλοντος, οι οποίες εκτιµούνται από τους οικοτουρίστες
ανά τον κόσµο καθώς αποκαλύπτεται η Τήλος, ένα νησί-spa.
* Διευθυντή Σωµατείου Πάρκου Τήλου
Λιβάδια, Τήλος 85002
Τηλ.: 22460-70880 Φαξ: 22460-70892
E-mail: tilospark@yahoo.com www.tilos-park.org
 26

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΚΤΩΝ

ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΟΥΣ
ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥΣ
Η ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ
Της Margarida Nunes*

Ε ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ίναι φυσιολογικό να βρίσκει κανείς στα τουριστικά διαφη-
ΠΡΟΓ ΡΑΜΜΑ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Σ ΑΚΤΩΝ

µιστικά φυλλάδια πληροφορίες για τις φυσικές οµορφιές

ενός τουριστικού προορισµού, τη γαστρονοµία του, την
πολιτισµική κληρονοµιά του κ.λπ. Είναι ίσως εύκολο να µάθει
κάποιος και για τη φύση, τα απειλούµενα είδη ή τα εύθραυστα
οικοσυστήµατα της περιοχής. Αλλά για να βρουν τις τελευταί-
ες πληροφορίες οι επισκέπτες πρέπει να ψάξουν αρκετά. Το ίδιο
ισχύει αν κάποιος θέλει να ενηµερωθεί για τις παραδοσιακές οι-
κονοµικές δραστηριότητες και τα τοπικά προϊόντα. Σίγουρα όµως
δεν είναι καθόλου εύκολο να βρει κανείς πληροφορίες για την
παραγωγή ή την ανακύκλωση των απορριµµάτων ή ακόµα για
τις προσπάθειες των τοπικών αρχών να εξοικονοµήσουν ενέρ-
γεια ή να διαχειριστούν τους υδατικούς πόρους. Υπάρχει µήπως
η δυνατότητα ενηµέρωσης για την παρατήρηση πουλιών ή για
τα οικοσυστήµατα του τουριστικού προορισµού; Κάθε άλλο. Δεν
συνηθίζεται να παρέχονται πληροφορίες βιώσιµων τουριστικών
δραστηριοτήτων στους τουριστικούς προορισµούς.
ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΚΤΩΝ
Μια στρατηγική ενηµέρωσης για τη βελτίωση του βιώσιµου του-
ρισµού σε παράκτιους προορισµούς. Πώς;
• Ενηµερώνοντας τους τουρίστες και τους επισκέπτες
• Προκαλώντας το ενδιαφέρον των τοπικών αρχών, των επιχειρηµατι-
ών και των πολιτών για βιώσιµες δραστηριότητες στην περιοχή τους
Το Πρόγραµµα Σήµατος Ποιότητας Ακτών είναι πρωτοπορια-
κό διότι παρέχει στους επισκέπτες πληροφορίες για τις βιώσιµες
τουριστικές δραστηριότητες των ευρωπαϊκών τουριστικών προ-
ορισµών. Στο µέλλον θα απονέµεται σε αυτούς τους τουριστι-
κούς προορισµούς ένα σήµα: το Σήµα Ποιότητας Ακτής (Quality
Coast Label). Για την απόκτησή του, οι παράκτιοι Δήµοι ή πε-
ριφέρειες (ακόµα και ολόκληρες χώρες), οφείλουν να πληρούν
δυο κριτήρια:
 27
• Το πρώτο είναι η παροχή αξιόπιστων πληροφοριών για µια

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
οµάδα κρίσιµων δεικτών – των Δεικτών Ποιότητας Τουρισµού
(ΔΠΤ) (Tourism Quality Milestones - TQMs) – οι οποίοι κα-
λύπτουν τις ακόλουθες θεµατικές ενότητες: Φύση, Ικανότητα
υποδοχής επισκεπτών, Ποιότητα νερών και περιβάλλοντος,
Κοινωνικο-οικονοµικές πτυχές και Λοιπές πληροφορίες. Αυ-
τός είναι ο ένας από τους λόγους για τους οποίους θα επιτύχει
το Πρόγραµµα Σήµατος Ποιότητας Ακτών: αποτελεί µέρος µιας
στρατηγικής τουριστικού µάρκετινγκ, άρα καθιστά το σήµα και
τον προορισµό ευρέως γνωστά.

• Το δεύτερο κριτήριο είναι η υποβολή ενός προγράµµατος βελ-

τίωσης των ανωτέρω δεικτών και η έγκρισή του από τη διεθνή
επιτροπή εποπτείας του προγράµµατος.

Όλοι οι τουριστικοί προορισµοί µπορούν να συµµετάσχουν στο

Πρόγραµµα Ενηµέρωσης και να περιληφθούν στην ιστοσελίδα
του Προγράµµατος Σήµατος Ποιότητας Ακτών, αλλά µόνο όσοι
πληρούν τα δυο παραπάνω κριτήρια θα αποκτήσουν το Σήµα.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

ΠΡΟΓ ΡΑΜΜΑ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Σ ΑΚΤΩΝ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ
ΠΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
• Πληροφορίες για την παρατήρηση της φύσης
(π.χ. παρατήρηση πουλιών)
• Βιοποικιλότητα
• Ισοζύγιο µεταξύ δοµηµένου περιβάλλοντος αφ’ ενός και µη
δοµηµένου περιβάλλοντος και προστατευόµενων περιοχών
αφ’ ετέρου.
• Προσβασιµότητα των φυσικών περιοχών
(π.χ. πλούσιο και εκτεταµένο δίκτυο
µονοπατιών οδοιπορίας)
• Ύπαρξη περιοχών και πόλεων µε χαµηλό επίπεδο θορύβου
• Ποσοστό διανυκτερεύσεων επί των ηµερήσιων επισκεπτών
• Χρήση παραδοσιακών καταλυµάτων και τοπικών ειδών
διατροφής
• Ασφάλεια
• Πολιτισµική αυθεντικότητα, τοπική ταυτότητα
• Επαφή των επισκεπτών µε τοπικό πληθυσµό και κουλτούρα
• Τοπική συµµετοχή και ιδιοκτησία στις τουριστικές
επιχειρήσεις, εκπαίδευση ντόπιου πληθυσµού
• Συλλογή απορριµµάτων, διαχείρισή τους και ανακύκλωση
• Δραστηριότητες αναψυχής
• Καταλύµατα πιστοποιηµένα µε το Οικολογικό Σήµα
• Μαζικά Μέσα Μεταφοράς
• Βιώσιµη κινητικότητα
• Ενεργειακή απόδοση
• Αποδοτική χρήση του νερού
αθέτει σηµαντικό δυναµικό ανάπτυξης βιώσιµου τουρισµού:
άγρια ζωή, ενεργές ακόµα παραδοσιακές οικονοµικές δραστη-
ριότητες, γαστρονοµία βασισµένη σε νωπά και τοπικά προϊόντα,
πολιτισµική κληρονοµιά, όµορφο τοπίο, πλούσια και ευαίσθητα
οικοσυστήµατα...
Η Ρια ντε Αβέιρο είναι µια λιµνοθάλασσα που χωρίζεται από
τον ωκεανό µε µια στενή λωρίδα άµµου, η οποία την καθιστά
έναν από τους πιο εκτεταµένους υγρότοπους της Πορτογαλίας.
Έχει µήκος 45 χλµ, παράλληλα µε την ακτογραµµή, και συνολική
έκταση 110 τετρ. χλµ., από τα οποία τα 60 καλύπτονται µονίµως
από νερό. Γύρω από αυτήν υπάρχουν έντεκα δήµοι συνολικής
έκτασης 1647 τετρ. χλµ και πληθυσµού 694.000 κατοίκων.
Σήµερα, κάποιες παραδοσιακές οικονοµικές δραστηριότητες
όπως η συλλογή φυκιών, που µέχρι πριν από µερικά χρόνια
γίνονταν µε τις παραδοσιακές βάρκες Moliceiros, καθώς και οι
αλυκές, δίνουν προοδευτικά τη θέση τους σε άλλες: τις υδατο-
καλλιέργειες, τον τουρισµό, τη βιοµηχανία και τις λιµενικές δρα-
στηριότητες σε εγκαταλειµµένες αλυκές.

Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΤΟΥ ΑΒΕΙΡΟ:
Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑΣ
Πολλές περιοχές της Ευρώπης έχουν υλοποιήσει πιλοτικές δρα-
στηριότητες του Προγράµµατος Σήµατος Ποιότητας Ακτών. Η
Περιφερειακή Επιτροπή του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωρο-
ταξίας και περιφερειακής Ανάπτυξης της Πορτογαλίας (CCDRC)
επέλεξε τη Ρια ντε Αβέιρο ως τον ιδανικό τουριστικό προορισµό
για να ενταχθεί στο Πρόγραµµα. Πράγµατι η Ρια ντε Αβέιρο δι-
Πλούσια σε χλωρίδα και πανίδα, µε µεγάλη ποικιλία οικοσυ-
στηµάτων και πολύ όµορφα τοπία, η λιµνοθάλασσα χρήζει σο-
βαρής προστασίας. Στις όχθες της υπάρχουν 25 κοινότητες και,
µολονότι είναι περιοχή NATURA 2000, είναι ιδιαίτερα πυκνο-
κατοικηµένη. Στην παράκτια λωρίδα, βορείως του Σαο Ζασίντο,
βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο του Σαο Ζασίντο Ντούνες, η µοναδική
προστατευόµενη ζώνη της περιοχής
Μερικά από τα προβλήµατα αποτελούν κατά κάποιο τρόπο
«µέρος του τοπίου». Ένα περίπλοκο θεσµικό πλαίσιο διαχείρισης
της περιοχής έχει οδηγήσει σε προβλήµατα κακοδιοίκησης. Η
 28
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΠΡΟΓ ΡΑΜΜΑ ΣΗΜΑΤΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Σ ΑΚΤΩΝ
παράνοµη αλιεία και η υπερεκµετάλλευση των φυσικών πόρων
αποτελούν εµπόδια σε κάθε προσπάθεια βιώσιµης οικονοµικής
ανάπτυξης. Η υποβάθµιση µέρους της λιµνοθάλασσας και η του-
ριστική δραστηριότητα που προσανατολίζεται σχεδόν αποκλει-
στικά στις παραλίες, παρά την ύπαρξη πλήθους άλλων δυνατοτή-
των τουριστικής ανάπτυξης, συνιστούν πρόσθετα προβλήµατα,
που θέτουν σε κίνδυνο την προοπτική µιας βιώσιµης τουριστικής
δραστηριότητας.
Ο Δήµος του Αβέιρο έχει δεσµευτεί να λάβει όλα τα µέτρα
που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη µιας φιλικής προς το περι-
βάλλον τουριστικής δραστηριότητας.
Το Πρόγραµµα Σήµατος Ποιότητας Ακτών είναι το εργαλείο για
να αποκτήσουν υπόσταση οι προσπάθειες αυτές. Γι’ αυτό και η
CCDRC σε συνεργασία µε το Δήµο έχουν θέσει τις προδιαγραφές
και έχουν συγκεντρώσει όλες τις διαθέσιµες πληροφορίες για να
ποσοτικοποιήσουν και εποµένως να καταστήσουν αξιόπιστους,
τους δείκτες του Προγράµµατος Δεικτών Ποιότητας Τουρισµού.
Το αποτέλεσµα της προσπάθειας αυτής είναι διαθέσιµο στη σελί-
δα του CoPraNet στην πορτογαλική γλώσσα.
ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΚΤΗΣ ΣΤΗ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ
ΤΟΥ ΑΒΕΙΡΟ
• Χιλιόµετρα οδοιπορικών και ποδηλατικών µονοπατιών στις
προστατευόµενες περιοχές
• Αριθµός πινακίδων πληροφόρησης στις εν λόγω περιοχές
• Αριθµός Κέντρων διερµηνείας
• Ποσοστό της έκτασης του Δήµου που ανήκει σε προστατευό-
µενες περιοχές (π.χ. NATURA 2000)
• Αριθµός φυσικών κατοικιών ειδών σύµφωνα µε τη σχετική
κοινοτική Οδηγία (Habitats Directive Directive 92/43/CEE)
• Αριθµός Προστατευόµενων ειδών (πχ. Directive 79/409/
CEE)
• Μέση διάρκεια παραµονής επισκεπτών
• Ποιότητα των νερών κολύµβησης στις παραλίες και τη λιµνο-
θάλασσα (σύµφωνα µε τις Ευρωπαικές Οδηγίες και ποσοστό
των γαλάζιων σηµαιών)
• Βιώσιµη κινητικότητα: χλµ. ποδηλατολωρίδων και πεζοδρόµων
στην πόλη (π.χ. το Αβέιρο διαθέτει 230 ποδήλατα ελεύθερης
χρήσης και 3 λεωφορεία κινούµενα µε φυσικό αέριο).
• Πιστοποίηση των τρεχουσών δηµοτικών πρωτοβουλιών για
την ενεργειακή αποδοτικότητα
• Ποσότητα παραγοµένων απορριµµάτων ανά κάτοικο. Ποσοστό
των ανακυκλούµενων απορριµµάτων
• Ποσοστό των απορριµµάτων που είναι ικανά να παράξουν
ενέργεια. Η συνολική παραγωγή απορριµµάτων µειώθηκε στο
διάστηµα 2002 – 2004. Η επιλεκτική συλλογή απορριµµά-
των αυξήθηκε
• Χαρακτηριστικά των τοπικών καταλυµάτων: 8 ξενοδοχεία, 6
ξενώνες, 1 αγροτική περιοχή, 2 κάµπιγκ 1 αγρόκτηµα αγρο-
τουρισµού
• Αριθµός πιστοποιηµένων προϊόντων
• Γεγονότα που προάγουν τα τοπικά προϊόντα (π.χ. πανηγύρια
και αγορές)
• Ιστορικά κτίρια εθνικής σηµασίας και τοπικού ενδιαφέροντος
• Τετραγωνικά µέτρα δηµόσιων κήπων ανά κάτοικο
• Δηµόσια/πολιτιστικά/τουριστικά γεγονότα, ανά περίοδο. Κα-
τάλογος γεγονότων της περιόδου αιχµής και της περιόδου χα-
µηλού τουρισµού και περιγραφή τους;
• Περιγραφή των φιλικών προς το περιβάλλον ψυχαγωγικών
δραστηριοτήτων (π.χ.διάπλους της λιµνοθάλασσας µε τις πα-
ραδοσιακές βάρκες της περιοχής – Το 2004 καταγράφηκαν
6.392 επισκέπτες, αριθµός που αντιστοιχούσε σε κύκλο ερ-
γασιών της δραστηριότητας ύψους 43.000 ευρώ, επισκέψεις
στο οικολογικό Μουσείο του Αλατιού, που βρίσκεται σε µια
αλυκή. Επισκέψεις στο Εθνικό Πάρκο του Σαο Ζασίντο Νου-
νές, ποδηλασία µε ταποδήλατα ελεύθερης χρήσης, κανό, σέρ-
φινγκ και ιστιοπλοΐα)
• Αριθµός καταλυµάτων µε οικολογικό Σήµα
• Αριθµός ξενοδοχείων µε SPA
Ο Δήµος του Αβέιρο βραβεύτηκε, µε την ευκαιρία της τελικής
δράσης στην Πορτογαλία του CoPraNet, στις 18 Δεκεµβρίου,
στην Κόµπρα, µε το Σήµα Ποιότητας Ακτών, που απονέµει η EUCC
-η Ένωση Ακτών και η CCDRC σε αναγνώριση των προσπαθειών
του και της συµβολής του στην ανάπτυξη του Προγράµµατος Σή-
µατος Ποιότητας Ακτών.
* CCDRC. Περιφερειακή Επιτροπή
του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας
και περιφερειακής Ανάπτυξης της Πορτογαλίας
 29

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
Η ΔΙΑΣΩΣΗ ΤΟΠΙΚΩΝ ΦΥΛΛΩΝ
ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ
ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΣΥΝΔΕΘΕΙ
ΜΕ ΤΙΣ ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ
ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ
ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΥΛΕΣ
ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΖΩΩΝ
ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ
ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ

Ε Λ ΛΗ ΝΙΚ Ε Σ ΦΥΛΕ Σ Α Γ Ρ ΟΤΙΚ Ω Ν Ζ ΩΩ Ν

Της Κατερίνας Πλασσαρά

Η
µείωση της γενετικής ποικιλίας µε την επικράτηση περι-
ορισµένου αριθµού ποικιλιών στις καλλιέργειες αλλά και
φυλών ζώων οδηγεί σε αδιέξοδα που έχουν διατροφική,
οικονοµική και περιβαλλοντική διάσταση. Ένα πρόσφατο παρά-
δειγµα είναι και το αδιέξοδο (στα όρια του σκανδάλου) που δη-
µιουργήθηκε µε την υπόθεση του τυριού φέτα: Η Ελλάδα, αφού
επεδίωξε και πήρε Προστατευόµενη Ονοµασία Προέλευσης
(Π.Ο.Π.) για το προϊόν, στη συνέχεια «ανακάλυψε» ότι αδυνα-
τεί, ως οφείλει, να καλύψει τη ευρωπαϊκή αγορά µε φέτα! Γιατί;
Λόγω των ανεξέλεγκτων εισαγωγών ξένων φυλών αιγοπροβά-
των, των οποίων το γάλα δεν είναι κατάλληλο για την παραγω-
γή προϊόντων Π.Ο.Π., που µπορούν να παράγονται αποκλειστι-
κά από ντόπιες φυλές. Το θέµα της ελληνικής φέτας βρίσκεται
στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο µε αντίδικους τη Δανία και τη Γαλλία
που δεν αναγνωρίζουν την ιδιότητα του Προϊόντος µε Ονοµασία
Προέλευσης στην ελληνική φέτα, από τη στιγµή που η Ελλάδα
εισάγει αιγοπρόβατα από άλλες χώρες! Το Υπουργείο, υπό
συνθήκες πανικού, στρέφεται τώρα προς την υποστήριξη των
ντόπιων φυλών, τουλάχιστον των αιγοπροβάτων, και στην προ-
ώθηση διαδικασιών γενετικής βελτίωσης. Το τελευταίο µέτρο,
αν δεν εφαρµοστεί σωστά, µπορεί να οδηγήσει σε εξαφάνιση τις
ντόπιες φυλές πλην των ελάχιστων που θεωρούνται πιο παρα-
γωγικές, µε αποτέλεσµα τη µείωση της βιοποικιλότητας µε ό,τι
αυτό µπορεί να σηµαίνει.
Τα αυτόχθονα αγροτικά ζώα είναι απολύτως κατάλληλα όχι
µόνο για την παραγωγή προϊόντων Π.Ο.Π. αλλά και Βιολογικών.
Προσαρµοσµένα καθώς είναι σε χώρους στους οποίους ζουν
εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια, είναι ανθεκτικά, υγιή, δεν
χρειάζονται φαρµακευτική υποστήριξη ή «εµπλουτισµένες» τρο-
φές. Εκτρέφονται, συνήθως, σε συνθήκες εκτατικής βόσκησης
και παράγουν υγιεινά και νόστιµα προϊόντα.
 30
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
Ε Λ ΛΗ ΝΙΚ Ε Σ ΦΥΛΕ Σ Α Γ Ρ ΟΤΙΚ Ω Ν Ζ ΩΩ Ν
ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΑΣΧΗΜΑ ΝΕΑ
Ίσως κάποιοι να γνωρίζουν τα Σκυριανά αλογάκια, τα οποία όµως
κινδυνεύουν ακόµα. Αλλά υπάρχουν και πολλές φυλές ντόπιων
αγροτικών ζώων, που επιβιώνουν ακόµα, σε µικρούς πληθυσµούς
συνήθως. Από τη µικρόσωµη αγελάδα της Πρέσπας είχαν κατα-
γραφεί το 2005 περίπου 200 άτοµα, ενώ το 2006 περίπου… 10!
Από την άλλη, όµως, ανακαλύφθηκε και φωτογραφήθηκε κοπάδι
αγελάδων Συκιάς, η οποία εθεωρείτο εξαφανισµένη.
Σε µια πρόσφατη περιοδεία στην Αιτωλοακαρνανία, είδαµε
ξένες αγελάδες, του τύπου Λιµουζίν, άτοµα από ντόπια βοοει-
δή διασταυρωµένα µε Λιµουζίν αλλά και καθαρόαιµες βραχυ-
κερατικές αγελάδες Αιτωλοακαρνανίας καθώς και µιας ακόµα
ντόπιας φυλής µη αναγνωρισµένης. Ακόµα, µαύρα γουρούνια,
και ένα κοπάδι µικρόσωµων πολύ οµοιόµορφων προβάτων (οι
ντόπιοι τα λένε Κάλεσα), να βόσκει στο Βελανιδοδάσος. Ακού-
σαµε τα εύλογα παράπονα των κτηνοτρόφων που επιµένουν στις
ντόπιες φυλές (για πόσο ακόµα;). Διαπιστώσαµε την ανυπαρξία
κάθε κρατικής µέριµνας.
ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΑΓΝΟΙΑ
Με την τακτική όµως αυτή, της αδιαφορίας των υπευθύνων και της
άγνοιας των κτηνοτρόφων, κινδυνεύουµε να χάσουµε ένα πολύ-
τιµο κεφάλαιο της οικονοµίας, της ιστορίας, του πολιτισµού µας,
µε συνέπειες που δεν είναι αναστρέψιµες. Τα αυτόχθονα αγροτικά
ζώα σε όλον τον «υποψιασµένο» κόσµο, διασώζονται και προβάλ-
λονται, αφού τα προϊόντα τους, που είναι ποιοτικά ανώτερα, θα
έχουν ολοένα και µεγαλύτερη ζήτηση σε ολοένα καλύτερες τιµές.
Παράδειγµα η Ιταλία που διατηρεί 150.000 ντόπια βουβάλια για
την παραγωγή τυριού mozzarela, ενώ εµείς εξοντώσαµε τα δικά
µας. Αντί να βρίσκονται λοιπόν αυτά τα προϊόντα στα αζήτητα των
χώρων παραγωγής τους, θα µπορούσαν να προωθηθούν σε µε-
γαλύτερες αγορές. Κάτι τέτοιο θα µπορούσε να γίνει µε πολλούς
τρόπους και ένας από αυτούς είναι αν, σε τοπικό επίπεδο, δηµι-
ουργηθούν Ενώσεις Κτηνοτρόφων που θα προβάλλουν και θα
προωθούν τη µοναδικότητα των προϊόντων τους.
Πέρα από αυτό, τα αυτόχθονα αγροτικά ζώα, είναι κατάλληλα και
για αγροτουριστική χρήση. Όπως αποδείχθηκε, στην Ελλάδα και στο
Εξωτερικό, οι «Επισκέψιµες Παραγωγικές Φάρµες», είναι βιώσιµες,
κερδοφόρες και έχουν πολύ καλή απόδοση. Για την Ελλάδα, παρά-
δειγµα αποτελεί η φάρµα του Δηµήτρη Δήµου στην Καλαµπάκα.
ΕΠΙΒΙΩΝΟΥΝ ΑΚΟΜΑ ΝΤΟΠΙΕΣ ΦΥΛΕΣ
Στις εκδηλώσεις που έγιναν το καλοκαίρι 2006 στη Σίφνο από το
Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS ένας από τους στόχους ήταν η ανάδειξη
ντόπιων φυσικών, παραγωγικών και πολιτισµικών στοιχείων. Εκ µέ-
ρους της «Αµάλθειας» µετείχε ο Στέλιος Μακαρίτης, µε τη συνδροµή
του οποίου ανιχνεύθηκε ντόπια φυλή αγελάδας, ίσως διαφορετική
από όσες γνωρίζουµε. Πρόκειται για βοοειδές µεσαίου µεγέθους,
εύρωστο, µε κέρατα κοντά, χοντρά στη βάση τους, που τείνουν προς
τα έξω. Σύµφωνα µε τις µαρτυρίες των κατοίκων, η αγελάδα αυτή εί-
ναι η ίδια που είχαν από παλιά ενώ δεν αποκλείεται κάποια άτοµα
να υπάρχουν και στα γύρω νησιά. Είναι ανθεκτική, προσαρµοσµένη
στο διατροφικά φτωχό, βραχώδες περιβάλλον και µέσα σε αυτές τις
συνθήκες, παραγωγική. Οι κάτοικοι µίλησαν και για την ύπαρξη κα-
τσικιών, προβάτων (ίσως ντόπιες φυλές) και γαϊδουριών που υπάρ-
χουν στο νησί. Αλλά έρευνα και καταγραφή καµία από πουθενά.
Ενώ καταφεύγουν ορισµένοι στην εισαγωγή χοίρων για την
παραγωγή «προσούτο Πάρµας» παραγνωρίζουν τα, εξαιρετικής
νοστιµιάς και υγιεινής, προϊόντα του ντόπιου Μαύρου Γουρου-
νιού. Ακόµα διαφηµίζεται εισαγωγή αιγοπροβάτων από τη Γαλ-
λία και το Ισραήλ την ίδια στιγµή που τα ντόπια πρόβατα Αιτω-
λοακαρνανίας, τα «Κάλεσα», παράγουν ένα κιλό φέτα από δύο
κιλά γάλα, ενώ από τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά, λόγω µικρότερης
πυκνότητας του γάλακτος, χρειάζονται έξι κιλά!
Μια νέα προσέγγιση είναι απαραίτητη που θα συνδέσει την
κτηνοτροφική παραγωγή µε ποιοτικά προϊόντα, θα επαναφέρει τη
γενετική ποικιλότητα και στα αγροτικά ζώα που σήµερα έχει πε-
ριοριστεί πολύ και θα αξιοποιήσει την τοπική ονοµασία προέλευ-
σης και τον τοπικό πλούτο για να δηµιουργηθούν νέες σχέσεις µε
τον καταναλωτή σε άλλες περιοχές αλλά και τον επισκέπτη. Δεν
είναι τυχαίο που το φυσικό πάρκο στο Αµπρούτσο της Ιταλίας,
για παράδειγµα, έχει προωθήσει αφενός ένα σήµα ποιότητας για
τοπικά προϊόντα που ακολουθούν συγκεκριµένες προδιαγραφές
αλλά και την άµεση επαφή κτηνοτρόφων – καταναλωτών µε ένα
σχήµα «υιοθεσίας». Ο καταναλωτής έχοντας πληροφορίες για τα
ζώα και τον τρόπο εκτροφής τους, καθώς και τη στήριξη ενός
µηχανισµού πιστοποίησης, προαγοράζει το τυρί, το βούτυρο και
το κρέας (καθώς και άλλα προϊόντα) από τον παραγωγό. Με αυτή
την άµεση επαφή παραγωγού-καταναλωτή εξασφαλίζεται ποιο-
τική διατροφή για τον καταναλωτή αλλά και καλό εισόδηµα και
βιωσιµότητα της δραστηριότητας των κτηνοτρόφων. Η επίσκεψη
εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων στο τεράστιο αυτό πάρκο µε
τη συνοδεία οικο-ξεναγών έχει ως αποτέλεσµα το ξαναζωντά-
νεµα χωριών και περιοχών αλλά και οικονοµικών δραστηριοτή-
των που συµβαδίζουν µε την προστασία του περιβάλλοντος. Γιατί
άραγε κάτι τέτοιο δεν θα µπορούσε να ανθίσει και στην Ελλάδα;
EΝΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ
Ένα «διαφορετικό» συνέδριο πραγµατοποιήθηκε στο Αγρίνιο στις
18-20 Μαΐου 2006. Ήταν το δεύτερο που διοργανώθηκε στη
χώρα µας από τη SAVE foundation (το πρώτο έγινε τον Ιούλιο του
2005 στην Αθήνα), µια ευρωπαϊκή Μη Κυβερνητική Οργάνωση
που ασχολείται µε τη διάσωση των αυτόχθονων φυλών ζώων και
φυτών µέσω δράσεων που υποστηρίζουν την ευηµερία των τοπι-
κών κοινωνιών. Στο συνέδριο συµµετείχαν επιστήµονες, κτηνο-
τρόφοι, ερευνητές και εθελοντές από όλη την Ελλάδα.
 31

ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
Η στιγµή της διοργάνωσης του συνεδρίου θεωρείται κρίσι-
µη γιατί συµπίπτει µε σηµαντικές αλλαγές στο χώρο της ζωι-

Ε Λ ΛΗ ΝΙΚ Ε Σ ΦΥΛΕ Σ Α Γ Ρ ΟΤΙΚ Ω Ν Ζ ΩΩ Ν

κής παραγωγής. Η αγορά και οι απληροφόρητοι, συχνά παρα-
πληροφορηµένοι καταναλωτές, προωθούν ζωικά προϊόντα
που προέρχονται από επιλεγµένες φυλές ζώων, κατάλληλες
µόνο για να µεγιστοποιούν τα κέρδη παραγωγών, µεσαζόντων
και εµπόρων. Μ’ αυτό τον τρόπο, ελάχιστες φυλές έχουν επι-
κρατήσει παγκοσµίως ενώ αφήνονται να χαθούν τα ντόπια
αγροτικά ζώα του κάθε τόπου, που είναι και τα µόνα κατάλ-
ληλα για την παραγωγή ποιοτικών και υγιεινών προϊόντων.

Στο συνέδριο αποφασίστηκε η δηµιουργία της «Αµάλθει-

ας», ενός δευτεροβάθµιου Μη Κερδοσκοπικού Σωµατείου
(θα είναι υπό την αιγίδα της SAVE foundation). Μπορούν να
συµµετέχουν σε αυτό φυσικά πρόσωπα και πρωτοβάθµια
σωµατεία µε ανάλογους σκοπούς. Σύµφωνα µε το καταστα-
τικό της, σκοποί της «Αµάλθειας» είναι:
• Η προστασία, διάσωση και ανάδειξη όλων των ελληνικών
αυτόχθονων φυλών κατοικίδιων ζώων.
• Η βελτίωση των συνθηκών εκτροφής και αναπαραγωγής των
φυλών αυτών.
• Η επανένταξη των φυλών αυτών στις κοινωνικές δραστηριό-
τητες των τοπικών κοινωνιών στις οποίες διαβιούν.
• Η ενθάρρυνση, καθοδήγηση και επιµόρφωση των ιδιοκτη-
τών, θαυµαστών, φίλων, µελετητών και εκτροφέων των φυ-
λών αυτών.
• Η καταγραφή και διατήρηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών
κάθε φυλής.
• Η στήριξη και βελτίωση της ελληνικής βιολογικής κτηνοτρο-
φίας.
• Η ανάπτυξη της επικοινωνίας και η σύσφιγξη των δεσµών µε-
ταξύ των πρωτοβάθµιων σωµατείων που έχουν τους ίδιους ή
παρόµοιους στόχους.
• Η παρακίνηση των αρµοδίων αρχών να υποστηρίξουν µε
κάθε πρόσφορο τρόπο την ανάδειξη και διατήρηση των φυ-
λών αυτών.

(Για επικοινωνία µε την «Αµάλθεια»: amalthia@hotmail.com

και τηλ.: 6976 925228, 6937 282712, 6932 000222,
6932 181237, 6976 73946)
 32
ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΕΣ, ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΑΛΥΣΙΔΕΣ,
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
Η ALDEMAR ΚΑΙ Η GRECOTEL,
ΑΝΑΛΥΟΥΝ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥΣ
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ALDEMAR
Η ALDEMAR...
Μία από τις µεγαλύτερες ελληνικές ξενοδοχειακές αλυσίδες µε
7 ξενοδοχεία 4* και 5*, 3 συνεδριακά κέντρα και 2 πρότυπα κέ-
ντρα θαλασσοθεραπείας στους στρατηγικούς προορισµούς της
Κρήτης, της Δ. Πελοποννήσου και της Ρόδου.
ΤΟ ΟΡΑΜΑ...
Μέσα από την καθιέρωση υψηλών προδιαγραφών ποιότητας για
την ελληνική ξενοδοχεία, η Aldemar οραµατίζεται την επανατο-
ποθέτηση της Ελλάδας στον τουριστικό χάρτη ως ανταγωνιστικό
προορισµό. Έτσι, προσανατολίζεται στρατηγικά στο άνοιγµα νέων
αγορών, την δηµιουργία νέων προϊόντων και τον εµπλουτισµό
των υπαρχόντων, στις επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναµικό και
σε πολυτελείς εγκαταστάσεις, τη βελτιστοποίηση των προτύπων
ποιότητας και τη δηµιουργία αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης.
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ…
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η περιβαλλοντική δράση της Aldemar και η σχέση της µε τις το-
πικές κοινωνίες ξεκινούν χρόνια πριν, ήδη από την ίδρυσή της.
Μέσα από την ανάπτυξη του περιβαλλοντικού προγράµµατος
Mare Verde στοχεύει στη συστηµατική προστασία της φύσης και
την αναβάθµιση της ποιότητας ζωής όλων µας. Στο πλαίσιο αυτό:
• Προστατεύονται οι υδάτινοι πόροι µε την εξοικονόµηση
νερού και τη χρήση βιολογικού καθαρισµού.
• Καλύπτεται το 85% των ενεργειακών αναγκών µε χρήση
ηλιακής ενέργειας στην Κρήτη, στη Ρόδο και την Δ. Πελοπόν-
νησο.
• Χρησιµοποιούνται οικονοµικές συσκευασίες στα αναλώσιµα
προϊόντα, για τη µείωση των απορριµµάτων.
• Διατηρούνται καθαρές οι ακτές, όλων των ξενοδοχείων,
οι οποίες διακρίνονται επί σειρά ετών µε τη γαλάζια σηµαία.
• Ενεργή συµµετοχή στην Παγκόσµια Ηµέρα Περιβάλλοντος
για την καθαριότητα των ακτών.
• Δηµιουργία και καλλιέργεια της Φάρµας Aldemar στη Δ.
Πελοπόννησο, µε στόχο τη διάθεση ποιοτικά ελεγχόµενων
προϊόντων διατροφής στους επισκέπτες των ξενοδοχείων.
• Διατήρηση βραχότοπων µε τοπικά φυτά σε όλες
τις εγκαταστάσεις της Aldemar.
• Κάλυψη µεγάλου ποσοστού των αναγκών των ξενοδοχείων
σε φρούτα και λαχανικά µε προϊόντα ιδίας καλλιέργειας στην
Πελοπόννησο και στην Κρήτη.
• Συστηµατική ανακύκλωση χαρτιού, γυαλιού, πλαστικών
και ηλεκτρικών στηλών σε όλες τις µονάδες.
• Μόνιµη στήλη για το περιβάλλον στην εφηµερίδα του προσω-
πικού Aldeµατιές, µε στόχο την ενηµέρωση και ευαισθητοποί-
ηση.
• Δηµιουργία Οµάδας Εθελοντών Aldemar Hotels & Spa,
η οποία συµµετέχει σε όλες τις περιβαλλοντικές
δραστηριότητες του Οµίλου.
Η ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ…
Μέσω συνεχών επενδύσεων στην εκπαίδευση του προσωπικού
αλλά και την προσπάθεια εµπλοκής στις δραστηριότητες, των κατοί-
κων της περιοχής και των επισκεπτών µας, επιτυγχάνεται η προώ-
θηση της ιδέας της αειφόρου ανάπτυξης και η δηµιουργία περιβαλ-
λοντικής συνείδησης, την οποία η Aldemar θεωρεί αναπόσπαστο
µέρος της τουριστικής συνείδησης. Έτσι, χορηγεί, οργανώνει και
συµµετέχει σε σεµινάρια και ηµερίδες µε θέµατα ευρύτερου περι-
βαλλοντικού ενδιαφέροντος, οργανώνει info tours, workshops και
εκθέσεις µε περιβαλλοντικό περιεχόµενο όπου συµµετέχουν σχο-
λεία, κολέγια και επισκέπτες των ξενοδοχείων. Με αυτόν τον τρό-
πο, δηµιουργούνται κίνητρα για την ανάπτυξη ενεργειών φιλικών
προς το περιβάλλον και καλλιεργείται ένας «πράσινος» τρόπος σκέ-
ψης. Στις µηνιαίες δραστηριότητες της εταιρείας εντάσσονται και
οι οµάδες καθαρισµού των ακτών όπου συµµετέχει το προσωπικό
και προσκαλούνται οι κάτοικοι των περιοχών και οι επισκέπτες και,
τέλος, η εταιρεία προάγει και υποστηρίζει τη συνδροµή των εργαζο-
µένων σε περιβαλλοντικούς οργανισµούς.
ΟΙ ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ…
Πάντα µε σεβασµό στην ταυτότητα και στις πολιτισµικές ιδιαιτερότητες
των τοπικών κοινωνιών αλλά και στην ανάπτυξη αυτών, η Aldemar
κατάφερε να αναδείξει τουριστικά την ελληνική περιφέρεια και να κα-
θιερώσει νέους προορισµούς στις προτιµήσεις των ταξιδιωτών.

GRECOTEL
Της Μ. Βαλέργα
Υπεύθυνη Τµήµατος Περιβάλλοντος GRECOTEL
Η Grecotel, η µεγαλύτερη ξενοδοχειακή αλυσίδα στη Ελλάδα µε 25
πολυτελή ξενοδοχεία, αποφάσισε να αναλάβει συγκεκριµένη δράση
για την προστασία του περιβάλλοντος το 1990. Την περίοδο αυτή οι
προβληµατισµοί στο µεσογειακό τουριστικό χώρο για το συγκεκρι-
µένο θέµα ήταν σπάνιοι και η ιδιωτική πρωτοβουλία ανύπαρκτη.
ΟΤΑΝ ΞΕΚΙΝΗΣΑΜΕ,
ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΤΗΚΕ ΑΜΕΣΩΣ:
• Η έλλειψη βασικών υποδοµών που αφορούν δράσεις προστα-
σίας της φύσης σε ξενοδοχειακό επίπεδο (ανακύκλωση, προϊ-
όντα φιλικά για το περιβάλλον κλπ.)
• Η έλλειψη τεχνογνωσίας για φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές
εφαρµογές
• Το χαµηλό ποσοστό ευαισθητοποίησης και γνώσης στα θέµατα
ρύπανσης και υποβάθµισης του περιβάλλοντος
Γι’ αυτό προχωρήσαµε συλλέγοντας γνώση από ανάλογες ή παρεµ-
φερείς ενέργειες διεθνώς ή στη Βόρεια – Κεντρική Ευρώπη.
Το 1992 ανατίθεται στην Grecotel από την Διεύθυνση Τουρισµού
της Ε.Ε. το πρόγραµµα «Τουρισµός και Περιβάλλον» βάσει της
εξαιρετικής αίτησης που κατατέθηκε
• Η Grecotel οργανώνει και φιλοξενεί σε συνεργασία µε το Πα-
νεπιστήµιο του Cambridge το πρώτο στον ευρωπαϊκό χώρο
Τεχνικό Workshop για τον τουρισµό και το περιβάλλον, µε
σκοπό την επιστηµονική υποστήριξη της πολιτικής της και των
ενεργειών υλοποίησης του προγράµµατος που ανέλαβε.
• Ιδρύεται τµήµα Περιβάλλοντος και Πολιτισµού, το οποίο στε-
λεχώνεται µε ειδικό επιστηµονικό προσωπικό και εντάσσεται
στην κεντρική διοίκηση της εταιρείας.
ΚΑΘΟΡΙΖΟΝΤΑΙ 3 ΑΞΟΝΕΣ ΔΡΑΣΗΣ:
1. Εσωτερικά των ξενοδοχείων για βελτίωση της περιβαλλοντι-
κής τους απόδοσης
2. Προστασία και ανάδειξη φυσικών, ιστορικών και γενικά πο-
λιτιστικών περιοχών ή µνηµείων σε περιοχές οργανωµένου
τουρισµού. Επιλέξαµε συγκεκριµένες περιοχές στην Κρήτη.
3. Περιβαλλοντική αφύπνιση – εκπαίδευση, ένας από τους πιο
σηµαντικούς τοµείς δράσεις έως και σήµερα.
Εντός των ξενοδοχείων το πρόγραµµα απευθύνεται στους πελά-
τες και το προσωπικό.
33
Εκτός των ξενοδοχείων το πρόγραµµα απευθύνεται σε άµεσους
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
συνεργάτες, τοπική κοινωνία, φορείς, προµηθευτές, µέλη του
τουριστικού τοµέα και ιδιαίτερα της ξενοδοχείας.
Ο πρώτος άξονας δράσης βελτίωσης της περιβαλλοντικής
απόδοσης των ξενοδοχείων καθορίστηκε βάσει υλοποίησης πι-
λοτικών περιβαλλοντικών ελέγχων και αφορούσε εφαρµογή µέ-
τρων στους παρακάτω τοµείς:
• Εξοικονόµηση νερού και ενέργειας
• Διαχείριση και µείωση υγρών και στερεών απορριµµάτων
• Έλεγχος και µείωση της ρύπανσης των φυσικών πόρων από
επικίνδυνες χηµικές και άλλες ουσίες
• Διαχείριση ακτών
• Βελτίωση και καθορισµός φιλοπεριβαλλοντικής αγοραστι-
κής πολιτικής, που εκτείνεται µέχρι την παραγωγή, χρήση και
προώθηση τοπικών παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων
όπως µέλι, κρασί, λαχανικά, λάδι, ελιές κλπ.
Π.χ.
• Πετύχαµε 30% µείωση της κατανάλωσης νερού µε τη χρήση
µηχανηµάτων όπως πλυντήρια νέας τεχνολογίας και βαλβίδες
µείωσης ροής σε όλες τις βρύσες των δωµατίων.
• 25 – 40% µειώθηκε η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύµατος µε
τη χρήση λαµπτήρων εξοικονόµησης ενέργειας και µαγνητι-
κών καρτών σε όλα τα δωµάτια.
• 40 – 58% µειώθηκε η κατανάλωση πετρελαίου µε τη χρήση
ηλιακών συλλεκτών για το ζέσταµα του νερού παροχής
• 20% µείωση σκουπιδιών από την χρήση επιστρεφόµενων
γυάλινων φιαλών, κατάργηση συσκευασιών µιας χρήσης, χρή-
ση πάνινων τσαντών για ψώνια αντί για πλαστικές κλπ.
• Από το 1998 έως το 2002 ανακυκλώσαµε 58 τόνους χαρ-
τί, 18 τόνους γυαλί και 10.000 αλουµινένιων κουτιών από
τα κρητικά ξενοδοχεία. Το πρόγραµµα χρηµατοδοτήθηκε κατά
50% από τα ξενοδοχεία και κατά 50% από την 3Ε µετά από
απαίτηση µας.
ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Η συµβολή µας στην υπεύθυνη χρήση των φυσικών πόρων συ-
µπληρώνεται από το 1995 έως και σήµερα µε δράσεις υποστήρι-
ξης και προώθηση της οργανικής γεωργίας και ήπιων αγροτικών
δραστηριοτήτων που σέβονται το φυσικό οικοσύστηµα, όπως η
χρήση τοπικών, παραδοσιακών προϊόντων µικρών παραγωγών
και φρέσκες σαλάτες οργανικής καλλιέργειας στα εστιατόρια
των ξενοδοχείων της µε επιβάρυνση του κόστους 20 – 30%.
Τα αποτελέσµατα από τις παραπάνω ενέργειες είναι πολλά και
ενθαρρυντικά παρ’ όλα τα προβλήµατα υποδοµής, τεχνογνωσίας
και υποστήριξης τέτοιων πρωτοβουλιών στη χώρα µας. Το παρά-
δειγµα της Grecotel αποδεικνύει τη δύναµη της ιδιωτικής πρωτο-
βουλίας στη βιώσιµη χρήση του φυσικού περιβάλλοντος από την
οποία εξαρτάται η µακροβιότητα σηµαντικών οικονοµικών κεφα-
λαίων του πολιτισµού µας, όπως είναι και ο Τουρισµός.
 34
TUI ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

Η TUI ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΜΟΝΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ

ΣΤΟ DOW JONES SUSTAINABILITY WORLD INDEX. ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΣΧΕΤΙΚΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ,
ΜΙΛΗΣΑΜΕ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΕΥΘΥΝΟΝΤΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟ ΤΗΣ TUI HELLAS,
Κ. ΝΙΚΟ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΗ.

-Ποια η σηµασία της συµµετοχής της ρηµατικότητας FTSE4Good από τις αρχές του 2004, στον ASPI
TUI στο Dow Jones Sustainability Eurozone από το 2001 και στον Ethibel Pioneer Index από το
World Index; Μάρτιο του 2005».

«Ο δείκτης αυτός περιλαµβάνει τις 318
από τις 2.500 εταιρίες του διεθνούς δεί-
κτη Dow Jones που ηγούνται σε ζητήµα-
τα αειφορίας. Στηρίζεται σε περιβαλλο-
ντικά και κοινωνικά κριτήρια πέραν των
οικονοµικών. Αντιλαµβάνεστε ότι είναι
ιδιαίτερη τιµή για εµάς και αποτελεί ανα-
γνώριση των προσπαθειών µας για έναν
τουρισµό που συµβάλει σε ένα καλύτερο µέλλον.
Σε κάθε περίπτωση σηµειώνω ότι για τον όµιλό µας δεν ήταν µια
τυχαία εξέλιξη: συµµετέχουµε στον διεθνή δείκτη ηθικής επιχει-
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
-Δεν έχουµε συνηθίσει τον µαζικό τουρισµό ως µέτοχο στην
αειφόρο ανάπτυξη. Πώς µπορεί µια µεγάλη επιχείρηση όπως η
TUI να συνεισφέρει στην προστασία του περιβάλλοντος;
«Πιστεύουµε ότι η ίδια µας η κλίµακα είναι αυτή που µπορεί
να συνεισφέρει. Η TUI είναι πράγµατι ένας κολοσσός: ως tour
operator δραστηριοποιείται σε 17 ευρωπαϊκές χώρες και το
2005 είχε περίπου 21 εκατοµµύρια πελάτες. Μια συνεπής πε-
ριβαλλοντική πολιτική, απλωµένη σε όλο αυτό το δίκτυο, µπορεί
να κάνει τη διαφορά.
Χαρακτηριστικό των δυνατοτήτων που υπάρχουν είναι η συνερ-

γασία της TUI µε την UNEP για την υποστήριξη της “Χρονιάς του
Δελφινιού 2007”. Στόχος της συµµαχίας είναι να φέρει τους κιν-
δύνους που απειλούν τα δελφίνια στην πρώτη γραµµή του δηµό-
σιου ενδιαφέροντος.
Άλλωστε η TUI δεν είναι µόνη της. O όµιλος περιλαµβάνει µε-
ταξύ άλλων 279 ξενοδοχεία που αντιπροσωπεύουν περίπου
164.000 κλίνες σε 30 χώρες και 120 αεροπλάνα. Μέρος της
πολιτικής της αφορά τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδό-
σεων και των συνεργαζόµενων επιχειρήσεων που προσφέρουν
υπηρεσίες στους πελάτες της TUI».
-Πόσο αφορά η αναγνώριση αυτή της «µητρικής» TUI την TUI
Hellas;
«Ουσιαστικά πρόκειται για το ένα και το αυτό. Η συµµετοχή στο
Dow Jones Sustainability World Index προϋποθέτει την εφαρ-
µογή περιβαλλοντικής πολιτικής και την τεκµηρίωση αυτής της
εφαρµογής, µέσα από τακτικούς απολογισµούς, από τις επιχει-
ρήσεις που απαρτίζουν τον όµιλο.
Ήδη από το 2005, η TUI Hellas συνέταξε τη “Διακήρυξη για τη βι-
ώσιµη τουριστική ανάπτυξη” που συνοψίζει την περιβαλλοντική
της πολιτική. Την ίδια χρονιά απέστειλε τον περιβαλλοντικό της
απολογισµό στη µητρική εταιρεία, ενώ αναµένεται σύντοµα και ο
φετινός, βάσει των νέων εσωτερικών κατευθύνσεων».
-Υπάρχουν συγκεκριµένες δραστηριότητες που µπορείτε να
αναφέρετε στο πλαίσιο της εφαρµογής της πολιτικής αυτής
στην Ελλάδα;
«Μερικά ενδεικτικά παραδείγµατα: χρήση χαρτιού χωρίς χλώ-
ριο για όλα τα έντυπα ταξιδιών αναψυχής και επαγγελµατικών
ταξιδιών που απευθύνονται στην ελληνική αγορά, µηνιαίο eco-
newsletter για την ενηµέρωση του προσωπικού της εταιρίας µας,
αφιέρωµα στο περιβάλλον στο site µας, ανακύκλωση µπαταριών
στα κεντρικά της εταιρίας, χορηγίες σε ελληνικές περιβαλλοντι-
κές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις».
-Επιχειρήσεις όπως η TUI επιδεικνύουν αξιέπαινη ευαισθησία
για την προστασία του περιβάλλοντος, όµως τα περιβαλλοντι-
κά ζητήµατα παραµένουν άλυτα. Πιστεύετε ότι υπάρχουν πε-
ραιτέρω δυνατότητες;
«Έχουµε πολύ δρόµο ακόµη µέχρι να εξαντλήσουµε τα περιθώ-
ρια βελτίωσης των περιβαλλοντικών µας επιδόσεων. Αυτός είναι
άλλωστε ο λόγος που δηµιουργήθηκε το Δίκτυο Περιβάλλοντος
και Αειφορίας της TUI µε τη συµµετοχή των εντεταλµένων στε-
λεχών µας, τα οποία συναντώνται πλέον κάθε χρόνο και επικοι-
νωνούν πολύ συχνά για την ανταλλαγή εµπειριών και την αλλη-
λοϋποστήριξη ανάµεσα στις διάφορες χώρες.
Οι περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί µας στόχοι παραµένουν απο-
τέλεσµα ευαισθησίας και όχι επιχειρηµατικής επιλογής. Όταν
µπορέσουν να αποτελέσουν κοµµάτι µιας ολοκληρωµένης στρα-
τηγικής, τότε ο αντίκτυπος θα είναι πολύ σηµαντικός».
35
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ TUI HELLAS
ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
Είµαστε ένας τουριστικός οργανισµός που νοιάζεται για τις
πιθανές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων του. Αναγνωρί-
ζουµε την ευθύνη µας στο να αναπτυχθούµε και να λειτουρ-
γούµε κατά τέτοιο τρόπο ώστε να συµβάλλουµε θετικά στην
προστασία και ανάδειξη του φυσικού, κοινωνικού και πολιτι-
στικού περιβάλλοντος.
Αναγνωρίζουµε και αποδεχόµαστε τις ευθύνες µας στο να
λειτουργούµε έτσι ώστε να µειώνουµε διαρκώς τις περιβαλ-
λοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων µας, να παρέχου-
µε οφέλη στις κοινότητες που φιλοξενούν αυτές τις δρα-
στηριότητες, να διασφαλίζουµε την ευηµερία των τοπικών
κοινωνιών και τη βιωσιµότητα των τόπων προορισµού ώστε
να τους χαίρονται και οι επόµενες γενιές.
Γι’ αυτό το λόγο δεσµευόµαστε στα εξής:
• Να προστατεύουµε το φυσικό περιβάλλον και την πολιτι-
στική κληρονοµιά.
• Να συνεργαζόµαστε µε τις τοπικές κοινωνίες, διασφαλί-
ζοντας ότι αποκοµίζουν οφέλη από τις επισκέψεις των
πελατών µας και να ενθαρρύνουµε τους πελάτες µας να
σέβονται τις τοπικές ιδιαιτερότητες και τον τρόπο ζωής
των περιοχών που επισκέπτονται.
• Να σεβόµαστε την άγρια ζωή, τις προστατευόµενες περιο-
χές και την αισθητική του τοπίου.
• Να σεβόµαστε την ακεραιότητα της κάθε τοπικής κουλτού-
ρας και των κοινωνικών θεσµών της.
• Να συµµορφωνόµαστε µε τις επιταγές της εθνικής και δι-
εθνούς νοµοθεσίας.
• Να απορρίπτουµε και να αποθαρρύνουµε τις τουριστικές
πρακτικές που είναι παράνοµες και εκµεταλλεύονται πέ-
ραν κάθε µέτρου τους ανθρώπους και το περιβάλλον.
• Να συνεργαζόµαστε µε επιχειρήσεις, τοπικές, περιφερει-
ακές και εθνικές αρχές, διεθνείς οργανισµούς και µη κυ-
βερνητικές οργανώσεις για να πετύχουµε από κοινού τη
βιώσιµη ανάπτυξη του τουρισµού.
• Να παρέχουµε πληροφορίες για τις δραστηριότητές µας
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ώστε να ενθαρρύνουµε τη βιώσιµη τουριστική ανάπτυξη.
• Να δηµοσιοποιούµε την πρόοδο στην επίτευξη των παρα-
πάνω στόχων.
Αναγνωρίζουµε ότι δεν µπορούµε να πετύχουµε το στόχο
µας για βιώσιµη τουριστική ανάπτυξη χωρίς τη βοήθεια των
συνεργατών και πελατών µας και ελπίζουµε ότι µαζί θα κα-
ταφέρουµε να βιώσουµε µια καλύτερη τουριστική εµπειρία
για όλους.
 Κάθε τεύχος του περιοδικού
36 ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
καταπιάνεται µε ένα ειδικό θέµα, αναλύοντας τις πολλαπλές διαστάσεις του,
ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

µιας και το περιβάλλον δεν είναι αποκοµµένο από την κοινωνία, την οικονοµία, τον πολιτισµό.

Τεύχος 33 Τεύχος 34 Τεύχος 35 Τεύχος 36 Τεύχος 37

Οκτώβριος-Δεκέµβριος 2001 Ιανουάριος-Μάρτιος 2002 Απρίλιος-Ιούνιος 2002 Ιούλιος-Σεπτέµβριος 2002 Οκτώβριος-Δεκέµβριος 2002
Αφιέρωµα: Αιγιαλός Αφιέρωµα: Ελευσίνα Αφιέρωµα: Σαµοθράκη, Λήµνος, Κύπρος Αφιέρωµα: Βιώσιµη Ανάπτυξη Αφιέρωµα: Πόλεις

Τεύχος 38 Τεύχος 39 Τεύχος 40 Τεύχος 41 Τεύχος 42

Ιανουάριος-Μάρτιος 2003 Απρίλιος-Ιούνιος 2003 Ιούλιος-Σεπτέµβριος 2003 Οκτώβριος-Δεκέµβριος 2003 Ιανουάριος-Μάρτιος 2004
Αφιέρωµα: Νάξος Αφιέρωµα: Ενέργεια Αφιέρωµα: Θαλάσσια Ρύπανση Αφιέρωµα: Νερό Αφιέρωµα: 15 Χρόνια Μεσόγειος SOS

Τεύχος 43 Τεύχος 44 Τεύχος 45 Τεύχος 46 Τεύχος 47

Απρίλιος-Ιούνιος 2004 Ιούλιος-Σεπτέµβριος 2004 Οκτώβριος-Δεκέµβριος 2004 Ιανουάριος-Μάρτιος 2005 Απρίλιος-Ιούνιος 2005
Αφιέρωµα: Ακτές Αφιέρωµα: Κριτική Κατανάλωση Αφιέρωµα: Διατροφή Αφιέρωµα: Πράσινη Χηµεία Αφιέρωµα: Νησιωτική Ανάπτυξη

Τεύχος 48 Τεύχος 49 Τεύχος 50 Τεύχος 51 Τεύχος 52

Ιούλιος-Σεπτέµβριος 2005 Οκτώβριος-Δεκέµβριος 2005 Ιανουάριος-Μάρτιος 2006 Απρίλιος-Ιούνιος 2006 Ιούλιος-Σεπτέµβριος 2006
Αφιέρωµα: Οικολογική Δόµηση Αφιέρωµα: Νερό Ειδικό Τεύχος: Ολοκληρωµένη Είναι Θεµελιώδες Δικαίωµά σου
Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών

Για µια πρώτη γνωριµία, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
(www.medsos.gr), όπου παρουσιάζονται όλα τα τεύχη του περιοδικού.
Προκειµένου να αποκτήσετε τα προηγούµενα τεύχη, επικοινωνήστε µε το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS,
τηλέφωνο: 210 8228795, φαξ: 2108224481, e-mail: medsos@medsos.gr ή επισκεφθείτε τα γραφεία µας, Μαµάη 3, Αθήνα.