KATARZYNA RACZKOWSKA1, BEATA ZALEWSKA-SZAJDA2, KRZYSZTOF RACZKOWSKI1, MAGORZATA KNA3, JADWIGA SNARSKA4, KRZYSZTOF ZWIERZ1, JERZY ROBERT ADNY5,6,

SAWOMIR SZAJDA6

POszUKIWANIE MIERNIKW zAbURzE MEtAbOlICzNyCh POWODOWANyCh PRzEz yWIENIE POzAJElItOWE PRzyDAtNO OCENy AKtyWNOCI EGzOGlIKOzyDAz sUROWICy
sEARChING fOR thE MARKERs Of MEtAbOlIC DIstURbANCEs CAUsED by PARENtERAl NUtRItION - ClINICAl sIGNIfICANCE Of thE MEAsUREMENt Of thE sERUM EXOGlyCOsIDAsEs
1 Wysza Szkoa Zawodowa Ochrony Zdrowia Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w omy, 2 Zakad Radiologii Dziecicej, UM w Biaymstoku, 3 Samodzielna Pracownia Kosmetologii, UM w Biaymstoku, 4 Katedra Chirurgii Wydziau Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmisko-Mazurskiego w Olsztynie, 5 I Klinika Chirurgii Oglnej i Endokrynologicznej, UM w Biaymstoku, 6 Zakad Medycyny Ratunkowej i Katastrof, UM w Biaymstoku.

StreSzczenie. Celem pracy bya ocena wpywu ywienia pozajelitowego na metabolizm glikokoniugatw, za pomoc ledzenia stenia aktywnoci -galaktozydazy (GAL) i -mannozydazy (MAN) w surowicy krwi. Badano prbki krwi z yy okciowej pobrane od 23 pacjentw ywionych pozajelitowo: 1) przed rozpoczciem ywienia pozajelitowego, 2) w 5-tej oraz 10-tej dobie alimentacji doylnej. Aktywno GAL i MAN w surowicy krwi oznaczano metod kolorymetryczn wg Zwierza i wsp. W czasie stosowania ywienia pozajelitowego, stenie aktywnoci GAL w surowicy krwi ulego istotnemu obnieniu w 5-tej dobie (p<0,0437), a nastpnie istotnie zwikszyo si (p<0,0229) w 10-tej dobie, w porwnaniu do aktywnoci przed zastosowaniem ywienia pozajelitowego. Aktywno MAN rwnie istotne obniya si (p<0,0016) w 5-tej oraz (p<0,0009) w 10-tej dobie, w porwnaniu do stenia aktywnoci MAN przed zastosowaniem ywienia pozajelitowego. Aktywno MAN take istotnie si zwikszya (p<0,0143) w 10-tej dobie ywienia pozajelitowego. Mierzenie aktywnoci GAL i MAN w surowicy krwi moe by zastosowane do oceny wpywu ywienia pozajelitowego na metabolizm glikokoniugatw. Istotny spadek aktywnoci GAL i MAN w surowicy krwi po 5 i zwikszenie po 10 dniach pozajelitowego ywienia, moe przemawia za adaptacj organizmu, a szczeglnie wtroby do ywienia pozajelitowego. Wskazuje porednio na uboczny wpyw ywienia pozajelitowego. Sowa kluczowe: surowica krwi, mocz, -galaktozydaza, -mannozydaza, ywienie pozajelitowe. sUMMARy. The aim of the study was to evaluate the effects of parenteral nutrition on the metabolism of glycoconjugates, by monitoring the concentration of -galactosidase (GAL) and -mannosidase (MAN) activities in serum as possible markers of its side effects. The activities of the GAL and MAN were measured in the blood serum taken from the cubital vein of 23 patients fed parenterally 3 times: 1) before the start of the parenteral nutrition, 2) at the 5-th and 3) 10-th day of intravenous alimentation. MAN and GAL activity in serum was determined by the colorimetric method of Zwierz et al.

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 2

www.medycynametaboliczna.pl

35

In the course of parenteral nutrition, GAL activity (concentration) in serum significantly decreased at the 5-th day (p < 0,0437) and significantly increased (p < 0,0229) at the 10-th day, as compared to the activity before start of parenteral nutrition. MAN activity also significantly decreased at the 5-th (p < 0,0016) and in the 10-th day of parenteral nutrition (p < 0,0009) as compared to the concentration of MAN activity before application of the parenteral nutrition. Also the MAN activity significantly increased at the 10-th day (p < 0,0143) in comparison to 5-th day of parenteral feeding. Significant decrease in blood serum of GAL and of MAN activity at 5-th and its significant changes at 10-th day of parenteral nutrition, suggest the adaptation of the metabolism mainly of the liver assessing to the parenteral nutrition. Measurement of the GAL and MAN activity in serum may be used to the impact of parenteral nutrition the metabolism of glycoconjugates and of its pathophysiological significance. Key words: serum, urine, -galactosidase, -mannosidase, parenteral nutrition.

PAtOfIzJOlOGICzNE PRzEsANKI bADANIA

ywienie pozajelitowe stosuje si u chorych, ktrych przewd pokarmowy nie jest w stanie wykorzysta dostarczanych skadnikw odywczych wskutek upoledzenia trawienia i/lub wchaniania pokarmu (1). ywienie pozajelitowe jest jedyn skuteczn metod leczenia wielu ostrych stanw chorobowych w oddziaach intensywnej terapii jak powikania niedronoci jelit lub choroba Leniowskiego- Crohna, stan utraty przytomnoci i inne. ywienie pozajelitowe jest te niezbdne w przypadku rozlegych oparze, urazw wielonarzdowych oraz w okresie okoooperacyjnym, zwaszcza po operacjach przewodu pokarmowego (1-3). Dziki modyfikacjom skadu mieszanin ywieniowych, ywienie pozajelitowe moe normalizowa metabolizm i odcia niewydoln wtrob, puca lub nerki (4). W celu oceny skutecznoci leczenia oraz uniknicia powika, konieczne jest stae, wielokierunkowe monitorowanie metabolizmu chorych poddanych ywieniu pozajelitowemu. Rutynowe monitorowanie wpywu ywienia pozajelitowego na organizm obejmuje badania biochemiczne krwi i moczu, ktrych celem jest ocena rwnowagi kwasowo-zasadowej, wodno-elektrolitowej oraz gospodarki biakowej, tuszczowej i wglowodanowej (5). Stan biologiczny komrek, tkanek i narzdw ustroju jest wynikiem kompleksowego dziaania bardzo wielu czynnikw i mechanizmw fizjologicznych. W stanach patologicznych ich wpywy s modyfikowane przez rne czynniki uszkadzajce te dziaania. W postpowaniu klinicznym powstaje w ten sposb potrzeba wprowadzania miernikw tego procesu tak do celw diagnostycznych jak i terapeutycznych. Poszukiwanie takich miernikw odnosi si do rnych ich cech. Wan okolicznoci jest ocena za pomoc takich miernikw zaburze metabolizmu i ywotnoci komrek, tkanek i narzdw. Jak to wynika z podstawowych bada wanym rodzajem takich zaburze s take zmiany w metabolizmie komrkowych glikokoningatw.

Ich kliniczne znaczenie nie byo dotd wyczerpujco badane mimo, e oferuje ono istotn warto kliniczn. Glikoniugaty lub glikoheteropolimery s zwizkami chemicznymi zbudowanymi z jednego lub wielu acuchw oligocukrowych, poczone kowalencyjnie z biakiem albo z lipidem przez wizanie N-glikozydowe lub O-glikozydowe. Grup glikoheteropolimerw tworz: glikoproteiny, proteoglikany, glikolipidy, wchodzce w skad bon komrkowych, wydzielin bon luzowych oraz substancji midzykomrkowej (7). Glikokoniugaty podlegaj w organizmie cigym przemianom. Ich wewntrzkomrkowe stenie take moe odzwierciedla stan biologiczny komrek, ich czynnociowy stan, nasilenie apoptozy lub martwic. Tego rodzaju zaburzenia modyfikuj take stenie glikomigatw w surowicy krwi. Zmiany te cz si z modyfikacjami w aktywnoci enzymw kierujcych katabolizmem glikokomiagatw -galaktozydaza (GAL) i -mannozydaza (MAN) nale do egzoglikozydaz (hydrolaz) biorcych udzia w rozkadzie glikokoniugatw. Egzoglikozydazy lizosomalne jak GAL i MAN rozkadaj acuchy oligosacharydowe glikokoniugatw do jednostek jednocukrowych, ktre s wczane w cykle metaboliczne i produkcj energii wewntrzkomrkowej (8). Aktywno egzoglikozydaz lizosomalnych stanowi powszechny przedmiot bada, co jest zwizane z ich udziaem w katabolizmie glikokoniugatw i obecnoci w tkankach oraz pynach ustrojowych (9-12). Udowodniono, e aktywno egzoglikozydaz lizosomalnych na dugo przed pojawieniem si objaww klinicznych moe by markerem uszkodzenia tkanki np. wzrost aktywnoci HEX w moczu wyprzedza inne zmiany biochemiczne w przebiegu niewydolnoci nerek (13). Badania na zwierztach ywionych pozajelitowo wykazay zmiany w aktywnoci hydrolaz oznaczanych w homogenatach wtroby, nerek i ledziony (14,15). Moe to sugerowa, e podczas ywienia pozajelitowego modyfikacji moe ulega aktywno egzoglikozydaz w surowicy. Z tego wzgldu podjto wasne badania.

36

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 2

www.medycynametaboliczna.pl

Celem naszej pracy jest poznanie wpywu ywienia pozajelitowego na katabolizm glikokoniugatw za pomoc oceny aktywnoci -galaktozydazy i -mannozydazy w surowicy chorych oraz znalezienie odpowiedzi na pytanie czy badanie metabolizmu glikokoniugatw moe by bezpieczestwo wpywu ywienia pozajelitowego (5, 6)?

MAtERIA I MEtODy
Na przeprowadzenie badania uzyskano zgod nr: R-I003/320/2006 Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Biaymstoku. Grup badan stanowili pacjenci ywieni pozajelitowo w I Klinice Chirurgii Oglnej i Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Biaymstoku. Badaniem objo 23 pacjentw (8 kobiet, 15 mczyzn) w wieku 22 do 82 lat, redni wiek 57,1 19,37 lat. W celu wyeliminowania zafaszowa wynikw, z badania wykluczano pacjentw z chorobami wpywajcymi na aktywno egzoglikozydaz lizosomalnych tj. z: cukrzyc, otyoci, chorob alkoholow, chorobami nerek i wtroby. Cakowite ywienie pozajelitowe prowadzono w systemie all-in-one w 24- godzinnym wlewie z wykorzystaniem pompy infuzyjnej pozwalajcej na sta prdko wlewu. Mieszaniny ywieniowe wykonywano w Aptece Szpitalnej Uniwersytetu Medycznego w Biaymstoku. Chorzy ywieni byli czterema rodzajami mieszanin: a) 15% Aminoplasmal E (1000 ml), 10% Intralipid (500 ml), 20% Glukoza (1000 ml), Gensulin R (36j), 15% KCl (40 ml), 20% MgSO4 (10 ml), Addamel (1 flakon), Addiphos (1 flakon), Cernevit (1 flakon); b) 10% Aminoplasmal hepa (1000 ml), 10% Intralipid (500 ml), 10% Glukoza (500 ml), Gensulin R (36j), 15% KCl (40 ml), 20% MgSO4 (10 ml), Addamel (1 flakon), Addiphos (1 flakon), Cernevit (1 flakon); c)15% Aminoplasmal E (500 ml), 20% Clinoleic (100 ml), 20% Glukoza (1000 ml), Gensulin R (36j), 15% KCl (40 ml), 20% MgSO4 (10 ml), Addamel (1 flakon), Addiphos (1 flakon), Cernevit (1 flakon); d) 10% Aminosteril KE (500 ml), 20% Clinoleic (100 ml), 20% Glukoza (1000 ml), Gensulin R (40j), Vit. B1 (100 mg), 20% MgSO4 (10 ml), Addamel (1 flakon), Addiphos (1 flakon), Cernevit (1 flakon). Materia stanowia krew z yy okciowej. Od kadego z pacjentw ywionych pozajelitowo krew pobrano trzykrotnie: przed rozpoczciem ywienia pozajelitowego, w pitej oraz w dziesitej dobie alimentacji doylnej. Pobranie od kadego z pacjentw krwi do bada enzymatycznych przed ywieniem pozajelitowym i porwnywanie go ze stanem w pitej i dziesitej dobie ywienia, umoliwio wyeliminowanie wpywu choroby podstawowej (bdcej wskazaniem do zastosowania leczenia ywieniowego) na aktywno GAL i MAN.

Dobr czasu pobierania materiau wynika ze standardw stosowanych w ywieniu parenteralnym, zalecajcych monitorowanie we wczesnym okresie ywienia parametrw chorego co 3-5 dni i porwnywanie ich do stanu przed rozpoczciem ywienia, w celu oceny funkcji narzdw i modyfikacji skadu mieszaniny (16,17), oraz doniesie literaturowych w ktrych ju po 9, 10-cio dniowej infuzji mieszaniny ywieniowej szczurom odnotowano zmiany aktywnoci egzoglikozydaz lizosomalnych w homogenatach: wtroby, nerek i ledziony (14,15,18) Surowic (po skrzepniciu krwi) wirowano przez 20 minut z prdkoci 4000 x g, w temperaturze 4C. Do dalszych bada zachowano pyn nadosadowy przechowywany w temperaturze 80C. Badanie aktywnoci enzymw przeprowadzono metod Zwierza i wsp. (19) zaadaptowan dla oznaczenia na mikropytkach. Do dwch dokw na mikropytce (firmy NUNC) dodawano po 0,01 ml surowicy, 0,04 ml 0,1 M buforu fosforanowo- cytrynianowego o pH 4,3 i 0,03 ml 20 mM roztworu substratu: p- nitrofenolo- - D- galaktopiranozydu (dla -galaktozydazy) i p- nitrofenolo- - mannopiranozydu (dla -mannozydazy) (Sigma, St. Louis, Mo., USA). Zawarto mikropytki mieszano w inkubatorze mikropytek (Varishacker Incubator, Dynatech) w temperaturze 37C przez 60 minut. Reakcj przerywano przez dodanie 0,2 ml 0,2 M buforu boranowego o pH 9,8. Absorbancj uwolnionego p- nitrofenolu mierzono przy dugoci fali 405 nm i aktywno egzoglikozydaz odczytywano z wykresu kalibracyjnego, przy uyciu czytnika mikropytek (Elx 800TM, Bio-Tek Instruments, Inc. Vermont, USA).

ANAlIzA stAtystyCzNA
Do analizy statystycznej wynikw zastosowano test Anova. Wyniki wyraano jako rednie oraz ich odchylenia standardowe. Poziom p 0,05 uwaano za znamienny dla rnic midzy rednimi.

WyNIKI
Stenie aktywnoci GAL w surowicy krwi pacjentw przed zastosowaniem ywienia pozajelitowego wynosio rednio 8,841 3,036 nmol/ml/min, w pitej dobie rednio 5,947 1,603 nmol/ml/min, a w dziesitej dobie rednio 7,694 3,568 nmol/ml/min (Rycina 1). Stenie aktywnoci GAL w surowicy krwi w trakcie ywienia pozajelitowego ulego istotnemu obnieniu (p<0.0437) w pitej dobie, w porwnaniu do stenia aktywnoci GAL przed zastosowania ywienia pozajelitowego i istotnie roso (p<0,0229) w dziesitej dobie, w porwnaniu do stenia aktywnoci GAL przed zastosowania ywienia

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 2

www.medycynametaboliczna.pl

37

Rycina 1. stenie aktywnoci GAl w surowicy pacjentw ywionych pozajelitowo (P).

pozajelitowego. GAL u chorych ywionych pozajelitowo wykazywa tendencj do wzrostu w dziesitej dobie w porwnaniu do aktywnoci w dobie pitej (Ryc. 1). Stenie aktywnoci MAN w surowicy krwi pacjentw przed zastosowaniem ywienia pozajelitowego wynosio rednio 8,826 3,371 nmol/ml/min, w pitej dobie rednio 6,855 2,116 nmol/ml/min, a w dziesitej dobie rednio 7,458 2,133 nmol/ml/min (Rycina 2). Stenie aktywnoci MAN w surowicy krwi w trakcie ywienia pozajelitowego ulego istotnemu obnieniu (p<0,0016) w pitej oraz (p<0,0009) w dziesitej dobie, w porwnaniu do stenia aktywnoci MAN z przed zastosowania ywienia pozajelitowego. Stenie aktywnoci MAN istotnie roso (p<0,0143) w dziesitej dobie w porwnaniu do doby pitej ywienia pozajelitowego (Ryc. 2).

DysKUsJA
ywienie parenteralne jest agresywn metod leczenia niosc liczne powikania metaboliczne wynikajce z ominicia przewodu pokarmowego. Wtroba jest gwnym narzdem odpowiedzialnym za trawienie, magazynowanie i przetwarzanie skadnikw odywczych i to wanie jej najczciej dotycz powikania metaboliczne towarzyszce alimentacji doylnej. U 15-40%, a nawet 90% pacjentw ywionych pozajelitowo obserwowano powikania wtrobowe (20,21). Znajomo podstaw biochemicznych powika ywienia pozajelitowego, a tym samym enzymatycznych, jest niezbdna by skutecznie im zapobiega, wczenie rozpoznawa i leczy poprzez modyfikacj mieszanin ywieniowych (5,6).

Uznanymi markerami uszkodzenia wtroby s: aminotransferaza asparaginianowa (AspAT) i alaninowa (AlAT), -glutamylotranspeptydaza (GGT) oraz fosfataza alkaliczna (AP) (22,23). Podczas ywienia pozajelitowego wzrost aktywnoci w surowicy wyej wymienionych enzymw wykazao wielu autorw (21,24,25). Jednak powysze enzymy nie do dokadnie charakteryzuj proces patologiczny toczcy si w wtrobie i nie wystarczaj do prognozowania skutecznoci leczenia ywieniowego oraz monitorowania efektywnoci terapii. U zdrowego czowieka uwalniane do krenia egzoglikozydazy lizosomalne s szybko usuwane poprzez specyficzne receptory zlokalizowane na powierzchni makrofagw, w tym makrofagw wtrobowych (26). Uszkodzona wtroba podczas ywienia pozajelitowego moe przyczynia si do zwikszonego wydalania do krwi i opnienia eliminacji egzoglikozydaz lizosomalnych z krwi, a tym samym do wzrostu ich aktywnoci oznaczanych w surowicy. Nasze badania wykazay, e ywienie pozajelitowe powoduje istotne zmiany w steniu aktywnoci GAL i MAN w surowicy chorych. Zaobserwowalimy istotne obnienie stenia surowiczej aktywnoci GAL i MAN w pitej i dziesitej dobie ywienia w porwnaniu do stanu przed wdroeniem ywienia pozajelitowego. Ponadto stenie aktywnoci MAN istotnie roso w dziesitej dobie w porwnaniu do doby pitej ywienia pozajelitowego (Rycina 1, 2). Majc na uwadze brak doniesie o egzoglikozydazach lizosomalnych w surowicy ludzi ywionych pozajelitowo oraz, e zmiany aktywnoci egzoglikozydaz lizosomalnych w surowicy mog wynika z ultrastrukturalnych zmian w tkankach i narzdach, cennymi wydaj si by badania wpywu krtkotrwaego ywienia pozajelitowe-

38

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 2

www.medycynametaboliczna.pl

Rycina 2. stenie aktywnoci MAN w surowicy pacjentw ywionych pozajelitowo (P).

go na wtrob szczurw. W wtrobie szczurw stwierdzono: zastj krwi w naczyniach, skupiska leukocytw w kapilarach, wzrost liczby lizosomw, odkadanie tuszczu w makrofagach szczurw ywionych drog doyln oraz wzrost aktywnoci N-acetylo--heksozoaminudazy (HEX), GAL, -glukuronidazy (GLU) oraz katepsyny D w homogenatach wtroby (14,15,18,27). Autorzy powyszych prac sugeruj, i zmiany histologiczne wystpujce podczas prowadzonej alimentacji doylnej mog prowadzi do naruszenia cigoci bon lizosomw w narzdach objtych zmianami patologicznymi. ywienie pozajelitowe powodujce wyej opisane zmiany histologiczne moe by przyczyn aktywacji komrek Kupffera, a tym samym ich wzmoonej aktywnoci sekrecyjnej manifestujcej si midzy innymi wzmoonym uwalnianiem egzoglikozydaz z lizosomw. Wedug Poriadkovej i Vasileva (14,15) zwikszenie aktywnoci hydrolaz (do ktrych nale egzoglikozydazy lizosomalne), moe by take nastpstwem adaptacyjnej reakcji organizmu na deficyt niektrych skadnikw odywczych i odzwierciedla rekonstrukcj metabolizmu enzymw lizosomalnych. Analiza stenia aktywnoci GAL i MAN w surowicy wykazaa pocztkowy spadek potem za wzrost aktywnoci tych enzymw w ywieniu pozajelitowym (Rycina 1, 2). Mona zatem przypuszcza, e u pacjentw zakwalifikowanych do ywienia pozajelitowego, doustna poda skadnikw odywczych nie pokrywaa zapotrzebowania na wszystkie bd niektre skadniki poywienia. Przed zastosowaniem ywienia pozajelitowego wystpowao nasilenie procesw katabolicznych wyraajce si wysokim poziomem enzymw lizosomalnych zwizanych z destrukcj glikokoniugatw (glikoprotein, glikolipi-

dw i proteoglikanw) najmniej potrzebnych do zachowania podstawowych procesw yciowych komrki, z pniejsz reutylizacj odpowiednich cukrw prostych niezbdnych do produkcji energii i biosyntezy podstawowych makromoleku (28). Zastosowane u tych chorych ywienie pozajelitowe ma na celu ograniczenie katabolizmu wasnych tkanek (6). Obnienie aktywnoci GAL i MAN w surowicy (obserwowane w pitej dobie ywienia) moe zatem wiadczy o ograniczeniu katabolizmu tkanek chorego i stworzeniu warunkw umoliwiajcych przetrwanie krytycznego okresu. Wytumaczeniem pniejszego wzrostu aktywnoci egzoglikozydaz w surowicy w dziesitej dobie ywienia pozajelitowego moe by zwikszenie wymiany uszkodzonych tkanek poprzedzonych rozkadem zniszczonych elementw. Hipoteza ta jest prawdopodobna, jako e makro- i mikroskopowe badania wykazay liczne zmiany w narzdach zwierzt eksperymentalnych ju po dziesiciodniowej doylnej infuzji mieszaniny odywczej (14,15,18,25).

WNIOsKI
ywienie pozajelitowe pocztkowo istotnie obnia aktywno GAL i MAN w surowicy pacjentw leczonych ywieniowo. Po 10 dniach surowicze stenie GAL wykazuje tendencj, a MAN istotnie ronie w porwnaniu do 5 dnia ywienia pozajelitowego w kierunku wartoci z przed ywienia pozajelitowego. Tendencja do powrotu aktywnoci GAL i MAN w surowicy po 10 dniach pozajelitowego ywienia do wartoci przed ywieniem, moe przemawia za adaptacj organizmu do ywienia pozajelitowego.

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 2

www.medycynametaboliczna.pl

39

Podzikowania: Prof. dr hab. n. med. Jackowi Dadanowi, kierownikowi I Kliniki Chirurgii Oglnej i Endokrynologicznej Uniwersytetu Medycznego w Biaymstoku dzikujemy za umoliwienie zebrania materiau do bada.

PIMIENNICtWO
1. ysiak-Szydowska W. ywienie kliniczne. Via Medica, Gdask, 2000: 10-25. 2. Grzymisawski M. Kliniczne aspekty intensywnej terapii ywieniowej. Now Lek 2005; 74(4): 529-32. 3. Schwartz LB, Austen KF. Acid hydrolases and other enzymes of rat and human mast cell secretory granules. Kroc Found Ser. 1981; 14: 103-21. 4. Anewska-Jdrasik M, Pertkiewicz M. Mieszaniny do ywienia pozajelitowego. PZWL Warszawa, 2004: 10-12. 5. Siedlecka K, Snarska J, Szajda SD, Zwierz K. ywienie pozajelitowe a zmiany biochemiczne w ukadach enzymatycznych. Post yw Klin. 2007; 2(3): 16-21. 6. Szczygie B, Socha J. ywienie pozajelitowe i dojelitowe w chirurgii. PZWL Warszawa, 1994: 19-222. 7. Gamian A. Sownictwo glikoprotein, glikopeptydw i peptydoglikanw. Post. Biochem. 1992; 38 (2): 81-87. 8. Lisiewicz J, Maroszyska E. N-acetyl-beta-glukozaminidaza w komrkach krwi. Przegl Lek. 1981; 38(2): 303-6. 9. Jungalwala FB, Robins E. Glycosidases in the nervous system. Separation, purification and substrate specificities of -galactosidase by affinity chromatography. Anal Biochem 1968; 55: 301-305. 10. Meisler M, Rattazzi MC. Immunological studies of -galactosidase in normal human liver and in GM1 gangliosidosis. Am J Hum Genet 1974; 26(6): 683-91. 11. Sato M, Yamashina I. Purification of a -galactosidase from hog small intestine and its action on glycoproteins and glycopeptides., J. Biochem. 1974; 76(6): 1155-63. 12. Yoshida KI. Demonstration and some properties of N- acetyl- b- D- hexosaminidase (HEX) C isoenzyme in human renal tissues: relative increase in HEX C activity in renal cell carcinoma. Clin Chim Acta. 1994; 226(1): 55-65. 13. Pierce RJ, Price RG, Fowler JS. N-acetyl-b-glucosaminidase in marmoset kidney serum and urine. Biochem J. 1978; 175(3): 859-67. 14. Poriadkova LF, Vasilev AV, Avreneva LI, Budik VM., Nesterin MF. Lysosomal enzyme activity in long-term parenteral feeding. Patol Fiziol Eksp Ter. 1983; 2: 52-5. 15. Vasilev AV, Bregvadze NS, Poriadkova LF, Tutelian VA. Proteolytic activity of lysosomes in various rat organs during total parenteral nutrition. Vopr Med Khim. 1990; 36(4): 51-3. 16. Pertkiewicz M, Korta T. Standardy ywienia pozajelitowego i ywienia dojelitowego. PZWL Warszawa, 2005: 18-31.

17. Sobotka L. Podstawy ywienia klinicznego. PZWL Warszawa, 2007: 233-76. 18. Roth B, Ekelund M, Fan BG, Hagerstrand I, Salehi A, Lundquist I, Nilsson-Ehle P. Biochemical and ultra-structural reactions to parenteral nutrition with two different fat emulsion in rats. Intensive Care Med. 1998; 24(7): 716-24. 19. Zwierz K, Gindzieski A, Gowacka D, Porowski T. The degradation of glycoconjugates in the human gastric mucous membrane. Acta Med Acad Sci Hung. 1981; 38(2): 145-52. 20. Buchman AL. Complications of long-term home total parenteral nutrition: Their identification, prevention and treatment. Dig Dis Sci. 2001; 46(1): 1-9. 21. Shaffer JL. Hepatic complications of parenteral nutrition. Clin Nutr. 1995; 14 (Suppl.1): 59-64. 22. Chiang JY. Regulation of bile acid synthesis: pathways, nuclear receptors, and mechanisms. J Hepatol. 2004; 40(3): 539-51. 23. Gutirrez-Salinas J, Miranda-Garduno L, Trejo-Izquierdo E, Daz-Munoz M, Vidrio S, Morales-Gonzlez JA, Hernndez-Munoz R. Redox state and energy metabolism during liver regeneration: alterations produced by acute ethanol administration. Biochem Pharmacol. 1999; 58(11): 1831-9. 24. Salvino R, Ghanta R, Seidner DL, Mascha E, Xu Y, Steiger E. Liver failure is uncommon in adults receiving long-term parenteral nutrition. JPEN. 2006; 30(3): 202-8. 25. Zanello M, Castelli E, Berger J, Cetrullo C. Alterations in the enzyme profile in intensive care patients undergoing total parenteral nutrition. Resuscitation. 1979; 7(3): 185-98. 26. Ullrich K, Gieselmann V, Mersmann G, Von Figura K. Endocytosis of lysosomal enzymes by non-parenchymal rat liver cells. Comparative study of lysosomal-enzyme uptake by hepatocytes and non-parenchymal liver cells. Biochem J. 1979;182(2): 329-35. 27. Roth B, Fkelund M, Fan BG, Hagerstrand I, Nilsson-Ehle P. Lipid deposition in Kupffer cells after parenteral fat nutrition in rats: a biochemical and ultrastructural study. Intensive Care Med. 1996; 22(11): 1224-31. 28. Tutelian VA, Vasilev AV. Enzyme systems of lysosomes in cell nutrition. Vopr. Med. Khim., 1987; 33(5): 65-74.

Katarzyna Raczkowska Wysza Szkoa Zawodowa Ochrony Zdrowia Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w omy Adama Mickiewicza 59 Str, 18-400 oma Tel/fax: +48 86 216-45-62 e-mail: kasied@o2.pl

Nadesano: 10.03.2013. Zakwalifikowano do druku: 10.04.2013.

40

Medycyna Metaboliczna, 2013, tom XVII, nr 2

www.medycynametaboliczna.pl