kraj

mgr in. Leszek Prenkiewicz, mgr in. Marcin Pomierny Keller Polska Sp. z.o.o.

Specjalistyczne metody wzmacniania gruntu

wdroone na autostradzie A4
W ostatnich latach Polska staa si duym placem budowy drg, w skali dotychczas niespotykanej w naszym kraju. Tempo budowania nowych drg oraz konieczno prowadzenia tras przez tereny pooone na sabononych gruntach skoniy projektantw i wykonawcw do zastosowania specjalistycznych technologii. W artykule przedstawiono wdroone przez Keller Polska Sp. z o.o. sposoby wzmocnienia podoa gruntowego w celu posadowienia nasypw autostradowych i obiektw mostowych zrealizowanych w ramach budowy autostrady A4 na odcinku Szarw Korczowa.
Autostrada A4, po ukoczeniu trwajcych prac, bdzie przebiega od dawnego przejcia granicznego z Niemcami w Jdrzychowicach k. Zgorzelca do granicy polsko-ukraiskiej w Korczowej, przez Wrocaw, Opole, Krakw, Tarnw i Rzeszw. czna dugo trasy wyniesie ok. 670 km. Podstawowym zadaniem inwestycji jest zapewnienie szybkiego i sprawnego poczenia komunikacyjnego w ruchu midzynarodowym na osi wschd zachd. Budowany obecnie brakujcy odcinek autostrady o dugoci ok. 224 km przebiega przez wojewdztwa maopolskie i podkarpackie (rys. 1). Maopolski odcinek A4 o d. ok. 57 km, od wza Szarw do wza Krzy lecego na granicy wojewdztw maopolskiego i podkarpackiego, podzielono na trzy kontrakty realizacyjne. Odcinek podkarpacki o dugoci ok. 167 km od wza Krzy do Korczowej podzielono na siedem kontraktw realizacyjnych. W tab. 1 zestawiono informacje o generalnych wykonawcach robt, projektantach oraz rmach zarzdzajcych i sprawujcych nadzr nad realizacj robt. Na odcinkach I, IV, V, VI, IX, X rma Keller Polska Sp. z o.o. wykonaa roboty specjalistyczne polegajce na posadowieniu

Summary
In recent years Poland has become a major road construction site, on an unprecedented scale in our country. The pace of building new roads and the necessity of conducting highways through areas of soft soils has prompted the designers and contractors to use specialised technologies. The article presents selected methods of ground improvement, applied by Keller Poland Ltd. to support highway embankments and bridges constructed along the A4 motorway, between Szarw and Korczowa.

obiektw mostowych na palach Jet Grouting oraz na wzmocnieniu podoa pod nasypy autostradowe za pomoc wibrootacji, kolumn wirowych, wirowo-betonowych i kolumn kamiennych DR.

42

Magazyn Autostrady 10/2012

kraj

Rys. 1. Przebieg autostrady A4 przez wojewdztwa maopolskie i podkarpackie (www.gddkia.gov.pl)

Posadowienie obiektw mostowych na palach Jet Grouting

Metoda iniekcji strumieniowej Jet Grouting polega na wykonaniu w gruncie zeskalonej kolumny (lub innej bryy) cementowogruntowej, ktra przenosi obcienia na niej pooone i none warstwy podoa. Wykonanie kolumny Jet Grouting odbywa si przez wprowadzenie w podoe rury wiertniczej zakoczonej specjalnym monitorem wyposaonym w dysze. Z dysz wylotowych, dziki stosowaniu wysokiego cinienia i koncentracji wizki strumienia, wydostaje si z du prdkoci zaczyn cementowy, czsto dodatkowo otulony spronym powietrzem, ktry doprowadza do rozlunienia struktury gruntu. Poprzez kontrolowany ruch rury wiertniczej (podciganie i obrt) uzyskuje si podany ksztat i zasig zeskalenia. Grunt po wymieszaniu z cementem i po zwizaniu przybiera form tzw. cementogruntu. Skad i ilo pompowanego zaczynu dostosowuje si do wymaganych wytrzymaoci cementogruntu na ciskanie. Szczegowe informacje na temat iniekcji strumieniowej mona znale w (1, 2). Na odcinku IV wykonano ok. 12 157 sztuk pali Jet Grouting o rednicy 400 mm, ktre posuyy do posadowienia wiaduktw, przej dla zwierzt oraz przepustw gospodarczych, cznie na 38 obiektach inynierskich. Najkrtsze pale, o d. 3 m, wykonano pod przepustami, a najdusze, 20-metrowe, dla wiaduktw WA-106A i WD-107A. Zgodnie z projektem kady pal uzbrojono ksztatownikiem stalowym HEB100, a wymagana wytrzymao cementogruntu

Fot. 1. Realizacja pali Jet Grouting w ramach posadowienia obiektu inynierskiego oraz wzmocnienie podoa na dojazdach w technologii wibrowymiany

wyniosa 5 MPa. cznie wykonano ok. 109 670 mb pali Jet Grouting i zuyto ok. 2000 ton stali. Przebieg robt ilustruje fot. 1. Na odcinku IX wykonano posadowienie szeciu wiaduktw autostradowych. Dwa z nich posadowiono na palach Jet Grouting 800 mm i dugoci ok. 9 m, a cztery kolejne na palach Jet Grouting 1000 mm, o dugoci od ok. 6 do 11 m. Zbrojenie pali stanowiy ksztatowniki HEB 200 lub HEB 220. cznie wykonano 323 szt. pali 800 mm, o dugoci ok. 2900 mb, oraz 650 szt. pali 1000 mm, o dugoci ok. 5400 mb.

Technologie zastosowane do wzmocnienia podoa pod nasypami

Kolumny wirowe i wirowo-betonowe Kolumny wirowe i wirowo-betonowe s wykonywane w technologii wibrowymiany za pomoc wibratora wgbnego z wewntrznym,

www.autostrady.elamed.pl

43

kraj

Generalny wykonawca

Projektant Transprojekt Krakowskie Biuro Projektw Drg i Mostw Sp. z o.o., COMPLEX PROJEKT Sp. z o.o.

Nadzr nad realizacj

Odcinek I: wze Szarw wze Brzesko (dugo ok. 23,1 km) Polimex Mostostal SA, Doprastav a.s., Metrostav a.s Egis Poland Sp. z o.o., DHV Polska Sp. z o.o., MGGP S.A.

Odcinek II: wze Brzesko wze Wierzchosawice (dugo ok. 20,8 km) NDI S.A. Sopot, SB Granit S.A. Skopje Macedonia, GDDKiA odstpia od umowy z wykonawc budujcym odcinek. Po przetargu na dokoczenie robt prace powierzono konsorcjum: HELIT+WOERNER Budowlana Sp. z o.o. STRABAG Sp. z o.o., POLDIM SA, Przedsibiorstwo Inynieryjne IMB PODBESKIDZIE Sp. z o.o. Transprojekt Krakowskie Biuro Projektw Drg i Mostw Sp. z o.o. Egis Poland Sp. z o.o., DHV Polska Sp. z o.o., MGGP S.A.

Odcinek III: wze Wierzchosawice wze Krzy (dugo ok. 12,9 km) DRAGADOS S.A. Transprojekt Krakowskie Biuro Projektw Drg i Mostw Sp. z o.o. Odcinek IV: wze Krzy wze Dbica Pustynia (dugo ok. 34,8 km) HYDROBUDOWA POLSKA S.A., SIAC CONSTRUCTION Ltd., PBG S.A., APRIVIA S.A. GDDKiA odstpia od umowy z wykonawc budujcym odcinek. Obecnie trwa przygotowywanie postpowania przetargowego na dokoczenie robt COMPLEX PROJEKT Sp. z o.o., MGGP S.A., MOSTY Katowice Sp. z o.o., ARCADIS Profil Sp. z o.o. ECM Group Polska Sp. z o.o., AECOM Sp. z o.o., AECOM Ltd. Egis Poland Sp. z o.o., DHV Polska Sp. z o.o., MGGP S.A.

Odcinek V: wze Dbica Pustynia wze Rzeszw zachd (dugo ok. 32,7 km) Budimex S.A. COMPLEX PROJEKT Sp. z o.o., MGGP S.A. MOSTY Katowice Sp. z o.o., ARCADIS Profil Sp. z o.o. ECM Group Polska Sp. z o.o., AECOM Sp. z o.o., AECOM Ltd.

Odcinek VI: wze Rzeszw zachd wze Rzeszw centralny (dugo ok. 4,0 km) Radko Sp. z.o.o., Autostrada Wschodnia Sp. z o.o., Punj Lioyd Ltd. GDDKiA odstpia od umowy z wykonawc budujcym odcinek zosta ogoszony przetarg na dokoczenie robt Mott MacDonald Limited Sp. z o.o. PROMOST CONSULTING Sp. z o.o. Zakad Budownictwa Mostowego Inwestor Zastpczy Sp. z o.o., ECM Group Sp. z o.o. Zakad Budownictwa Mostowego Inwestor Zastpczy Sp. z o.o., ECM Group Sp. z o.o.

Odcinek VII: wze Rzeszw centralny wze Rzeszw wschd (dugo ok. 6,9 km) Mostostal Warszawa S.A. Acciona Infraestructuras S.A. Transprojekt Warszawa Sp. z o.o.

Odcinek VIII: wze Rzeszw wschd wze Jarosaw-Wierzbna (dugo ok. 41,2 km) Polimex Mostostal SA Doprastav a.s. Tebodin SAP-Projekt Sp. z o.o., APIA XXI S.A., APIA XXI IAK Sp. z o.o., MP MOSTY Sp. z o.o. Odcinek IX: wze Jarosaw-Wierzbna wze Radymno (dugo ok. 24,5 km) Budimex S.A.; Ferrovial Agroman S.A. (odcinek realizowany w systemie Projektuj i buduj) Odcinek IX: wze Radymno Korczowa (granica pastwa; dugo ok. 22,6 km) J&P AVAX S.A (odcinek realizowany w systemie Projektuj i buduj)
Tab. 1. Generalni wykonawcy, projektanci oraz nadzr dla poszczeglnych odcinkw autostrady A4

URS Polska Sp. z o.o., PROMOST CONSULTING Sp. z o.o.

URS Polska Sp. z o.o., PROMOST CONSULTING Sp. z o.o.

URS Polska Sp. z o.o., PROMOST CONSULTING Sp. z o.o.

tzn. luzowym, podawaniem materiau, przy wspomaganiu transportu kruszywa lub betonu spronym powietrzem. Podawanie materiau odbywa si przez kosz zasypowy, poruszajcy si wzdu masztu specjalnej palownicy (fot. 2). W pierwszej fazie wibrator wypenia si kruszywem i pogra w podoe przy udziale wibracji i docisku maszyny. Po osigniciu gbokoci projektowej nastpuje formowanie stopy z kruszywa w gruncie nonym, czemu towarzyszy dodatkowe dogszczenie rodzimych gruntw piaszczystych lub przyspieszona konsolidacja nawodnionych gruntw spoistych. W drugiej fazie nastpuje formowanie trzonu kolumny w obrbie gruntw sabych, wymagajcych wzmocnienia. W tym celu do wibratora wsypuje si od gry, przez zamykan luz, kruszywo lub beton. W trakcie podcigania wibratora materia wypywa spod jego ostrza przy udziale spronego powietrza i wypenia przestrze zwolnion przez wibrator. Ponowne zagbienie wibratora rozpycha materia na boki i zwiksza efektywn rednic kolumny. Posuwisto-zwrotny ruch wibratora kontynuowany jest na caej dugoci kolumny, a do poziomu roboczego. W trakcie formowania

trzonu rednica kolumny dostosowuje si do podatnoci bocznej gruntu i wynosi ok. 0,6-0,8 m, tzn. w gruntach sabych jest wiksza, a w gruntach bardziej wytrzymaych mniejsza. Dodatkowym efektem, jaki towarzyszy formowaniu trzonu kolumny, jest poprawienie parametrw mechanicznych otaczajcego gruntu. Kolumny wirowe stosuje si do wzmocnienia sabych gruntw spoistych lub uwarstwionych, zdolnych do zmobilizowania odpowiedniego odporu bocznego, ktry zapewnia stateczno wirowego trzonu. Odpowiada to minimalnej wytrzymaoci gruntu na cinanie okoo 10-15 kPa, jakkolwiek znane s rwnie pozytywne rezultaty zastosowania kolumn wirowych w gruntach o wytrzymaoci nawet 4-5 kPa. W bardzo sabych gruntach organicznych, jak namuy i torfy, i przy duej ich miszoci, stosuje si kolumny kombinowane, wirowo-betonowe. W takich przypadkach w obszarze wystpowania gruntw organicznych wykorzystuje si, zamiast kruszywa i w celu uzyskania wewntrznej wytrzymaoci trzonu kolumny, psuchy beton o specjalnej recepturze. Umoliwia to rozpychanie/zagsz-

44

Magazyn Autostrady 10/2012

kraj

czanie betonu za pomoc wibratora, podobnie jak to si odbywa w przypadku kruszywa. Zalet specjalnych palownic systemu Kellera jest szybka moliwo zmiany rodzaju podawanego materiau w czasie robt, co pozwala na dostosowywanie dugoci trzonu wirowego i betonowego kadej kolumny do aktualnych warunkw gruntowych dziki staej obserwacji i rejestracji oporu gruntu podczas pogrania wibratora w podoe. W praktyce ma to bardzo due znaczenie dla optymalizacji kosztw wzmocnienia podoa, co znalazo potwierdzenie na budowie autostrady A4. W zalenoci od warunkw gruntowych oraz wysokoci nasypw kolumny rozmieszczono w siatce trjktw rwnobocznych o boku od 1,8 do 2 m. Dugoci kolumn, dostosowywane do warunkw gruntowych i przy zaoeniu penetracji wibratora co najmniej 1 m w grunty none, wynosiy od ok. 4 m do 19,5 m. Kontrola kolumn wirowych, oprcz automatycznej rejestracji parametrw produkcyjnych (tzn.: zagbienie w podoe, ilo zuytego materiau, opr gruntu na podstawie pomiaru natenia prdu i czas wykonania), obejmowaa sprawdzenie cigoci trzonu za pomoc sondowania dynamicznego. W przypadku kolumn wirowo-betonowych i czci betonowej dodatkowo kontrolowano wytrzymao uytego betonu, wykonujc normowe badania na prbkach szeciennych. cznie na czterech odcinkach autostrady wykonano: odcinek IV: ok. 33 670 szt. kolumn wirowych o cznej dugoci ok. 297 800 mb oraz ok. 6700 szt. kolumn wirowo-betonowych o cznej dugoci ok. 40 800 mb; odcinek V: ok. 62 750 szt. kolumn wirowych o cznej dugoci ok. 614 040 mb oraz ok. 21 062 szt. kolumn wirowo-betonowych o cznej dugoci ok. 206 210 mb; ponadto na dojedzie do mostu MA-127 wykonano najdusze kolumny na autostradzie A4 o dugoci 19,5 m; odcinek VI: ok. 15 540 szt. kolumn wirowych o cznej dugoci ok. 132 000 mb; odcinek X: ok. 9170 szt. kolumn wirowych o cznej dugoci ok. 79 050 mb oraz ok. 5000 szt. kolumn wirowo-betonowych o cznej dugoci ok. 39 070 mb. Podsumowujc roboty wykonane przez rm Keller, mona zauway, e cakowita dugo wszystkich kolumn wykonanych w technologii wibrowymiany wyniosa ok. 1 400 000 mb i dwukrotnie przekroczya dugo autostrady A4 na odcinku od granicy z Niemcami do granicy z Ukrain w Korczowej. Byy to najwiksze tego typu roboty wykonane dotychczas w Polsce. Zagszczenie gruntu metod wibrootacji Wibrootacja jest bardzo skuteczn metod zagszczania luno zalegajcych gruntw piaszczystych, rwnie pod wod. Wykonywana jest za pomoc wibrootu w ksztacie torpedy, zawieszonego na dwigu lub palownicy. Wibroot pogra si w grunt do planowanej gbokoci pod wpywem wibracji oraz ciaru wasnego, stosujc ewentualnie dodatkowo puczk wodn lub powietrzn. Zagszczenie gruntu wykonuje si od dou do gry, ruchem posuwisto-zwrotnym, z okrelonym postpem pionowym. Wok wibratora tworzy si lej na skutek osiadania gruntu, ktry wypenia si materiaem dowiezionym z zewntrz. W stree oddziaywania wibratora nastpuje przemieszczanie i upakowanie ziaren gruntu, prowadzce do wzrostu jego zagszczenia.

Fot. 2. Palownica systemu Kellera, wykonujca kolumny wirowe i wirowobetonowe

Technologi wibrootacji zastosowano w miejscach, gdzie wystpowa wysoki poziom wd gruntowych i grunty sabonone, przewidziane do powierzchniowej wymiany (do gbokoci ok. 4 m). Wymian gruntu wykonano metod bagrowania od czoa, czciowo pod wod (tj. bez odwodnienia). Wykop sukcesywnie wypeniano gruntem piaszczystym, o wysokich parametrach wytrzymaociowych. Po zakoczeniu wymiany gruntw sabononych wykonano zagszczenie lunego zasypu z pospki metod wibrootacji. Na odcinku IV zagszczono w ten sposb ok. 80 000 m3 gruntu. Rozstaw punktw wibrootacji dostosowano, po serii prb wykonanych na pocztku prac, do wymaganego stopnia zagszczenia zasypu, wynoszcego min. ID = 0,55. Ostatecznie przyjto prostoktn siatk 2,5 x 2,5 m oraz 3,0 x 3,0 m. Kolumny kamienne (DR) Technologia wymiany dynamicznej gruntw DR (ang. Dynamic Replacement) polega na wykorzystaniu energii spadajcego ubijaka do formowania w podou krtkich kolumn z grubego kruszywa i kamieni o duej rednicy. Kolumny kamienne stosuje si w przypadku pytkiego (maksymalnie do 4-6 m) zalegania w podou gruntw nienonych. W pierwszej fazie specjalny ubijak, zrzucany za pomoc dwigu, wybija krater w podou, do ktrego wsypuje si materia tworzcy trzon kolumny. Nastpnie, w wyniku kolejnych uderze oraz sukcesywnego uzupeniania materiau, kruszywo przemieszcza si w d oraz na boki, tworzc krp kolumn. Ubijanie prowadzi si do zaobserwowania redukcji przyrostw osiadania materiau w trzonie kolumny podczas kolejnych uderze albo do zanotowania podnoszenia gruntu wok formowanej kolumny. rednica i ksztat kolumn DR zale od energii uderze, wymiarw i ksztatu ubijaka oraz od podatnoci wzmacnianego podoa gruntowego.

www.autostrady.elamed.pl

45

fot. . Juraszek

kraj

Fot. 3. Przykadowy obiekt inynierski z odsonitymi palami Jet Grouting 400 mm, zbrojonymi HEB 100

Na odcinku I, w piciu lokalizacjach, wykonano wzmocnienie sabego gruntu spoistego metod kolumn kamiennych. cznie wykonano 2534 szt. kolumn DR, o rednicy 1,8 m, rozmieszczonych w siatce trjktnej o boku 3,5; 4,0 i 4,5 m, zalenie od warunkw gruntowych. Dugoci poszczeglnych kolumn wahay si od ok. 4,5 do 6 m, a ich cakowita dugo wyniosa prawie 12 000 mb. Ograniczenia w stosowaniu ubijanych kolumn kamiennych, analogicznie jak w przypadku dziaajcego na podobnej zasadzie zagszczania dynamicznego, mog wynika z drga (wstrzsw), jakie przenosz si na ssiednie obiekty lub instalacje podziemne. W czasie robt prowadzonych na autostradzie A1 (3) negatywne oddziaywanie zanotowano nawet w odlegoci 300 m od pracujcego dwigu, co mona uzna za odosobniony ale jednak stwierdzony przypadek. Trzeba take pamita, e nawet na terenach wolnych od przeszkd zastosowanie tej technologii w projektach drogowych moe hamowa ze wzgldu na stref bezpieczestwa i oddziaywanie tempo wykonywania innych robt budowlanych na ssiednich obiektach inynierskich.

autostrady A4, rozpoczto w czerwcu 2010 r. Zasadnicze prace wykonano do jesieni 2011 r. Wiosn 2012 r., po przeoeniu drg powiatowych, na jednym z odcinkw wykonano jeszcze kolumny w technologii wibrowymiany. Odliczajc przerw w okresie zimowym 2010/2011, wykonanie prawie 120 km pali Jet Grouting oraz ok. 1400 km kolumn wirowych i wirowo-betonowych, ok. 12 km kolumn kamiennych i zagszczenia ok. 80 tys. m3 lunego nasypu w technologii wibrootacji byo niezwykym wyzwaniem logistycznym, sprztowym i materiaowym. W szczytowym okresie, przypadajcym na wiosn 2011 r., na budowie autostrady A4 pracowao 31 specjalistycznych palownic rmy Keller oraz 27 inynierw, ktrzy nadzorowali prac 164 pracownikw produkcyjnych.
Pimiennictwo 1. Topolnicki M.: Podchwytywanie i podnoszenie obiektw budowlanych za pomoc kontrolowanych iniekcji geotechnicznych. XXV Konferencja Naukowo-Techniczna Awarie Budowlane, Midzyzdroje, 24-27.05.2011 r. 2. Topolnicki M.: Iniekcja strumieniowa podstawy procesu i zastosowanie przy modernizacji Dworca Gwnego we Wrocawiu. Mat. XVI Krajowej Konferencji Mechaniki Gruntw i Inynierii Geotechnicznej, Wrocaw, 4-6.09.2012 r. 3. Prenkiewicz L., Strojek D., Rusinek M.: Specjalistyczne technologie na A1. Magazyn Autostrady, nr 12/2010.

Podsumowanie
Opisane roboty, zwizane z posadowieniem obiektw mostowych oraz ze wzmocnieniem podoa gruntowego pod nasypy

46

Magazyn Autostrady 10/2012