6.

PRZYRZD WIRTUALNY

1. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest poznanie moliwoci pomiarowych prostego przyrzdu wirtualnego do pomiarw podstawowych parametrw sygnaw napiciowych i ich widma czstotliwociowego.

2. Wprowa zenie o !e"a!#$i wiczenia

2.1. Prz#rz% wir!&aln# Przyrzd wirtualny zapoyczy swoj nazw ze sowni a omputerowego! w trym mamy ta ie pojcie ja przestrze" wirtualna czy pami wirtualna. #irtualny jest przeciwie"stwem $izycznego ! rzeczywistego lu% logicznego& nie naley jedna porwnywa i utosamia nazwy 'przyrzd wirtualny( z przyrzdem nierzeczywistym. # swojej tradycyjnej $ormie przyrzd 'rzeczywisty( jest urzdzeniem majcym on retn o%udow i pyt czoow z po rtami i przycis ami! potrze%nymi do nastawiania rnych $un cji pomiarowych! np. zwizanych ze zmian za resw pomiarowych czy mierzonej wiel oci. )a pytach czoowych znajduj si te mierni i ws azw owe lu% pola odczytowe mierni w cy$rowych. # przyrzdzie wirtualnym nie ma tych $izycznych atry%utw przyrzdw tradycyjnych! gdy ich pyta czoowa symulowana jest o%razem *pulpitem+ na e ranie monitora. ,%raz ten moe mie rysun i przeczni w i po rte! ja te rysun i podzielni mierni w ws azw owych lu% p odczytowych mierni w analogowych i cy$rowych. Czsto pulpity pomiarowe przyrzdw wirtualnych przyjmuj %ardzo atra cyjne $ormy gra$iczne. Czynnoci nastawczych do onuje si za pomoc inter$ejsu gra$icznego z uyciem przycis w $un cyjnych i myszy. Przyrzd wirtualny tworz trzy elementy- arta pomiarowa! omputer oraz oprogramowanie. .arta pomiarowa moe %y umieszczona %ezporednio na pycie gwnej *np. inter$ejs PC/! PC/e+ lu% stanowi oso%ny element *np. inter$ejs 012+. 3najdujce si na arcie pomiarowej przetworni i przetwarzaj sygna analogowy na sygna cy$rowy! trego $izyczna posta jest odwzorowana z%iorem licz% zapisanych w odzie dwj owym. Proces ten! nazywany cy$rowym przetwarzaniem sygnaw *CP1+! try jest niez%dny dla %ezporedniego zastosowania omputera w pomiarach. , tym ja uzys uje si wyni pomiaru! czyli ja ich operacji matematycznych do onuje si na sygnaach cy$rowych! decyduje program omputerowy. 3wy le programy przyrzdw wirtualnych maj %ogat cz gra$iczn! dlatego omputery musz mie du szy% o i pojemno pamici. ,%ecnie jednym z najpopularniejszych rodowis do tworzenia oprogramowania dla wirtualnych przyrzdw pomiarowych jest oprogramowanie 4a%5iew $irmy )ational /nstruments. 3a jego pomoc mona tworzy w peni intera tywny panel symulujcy przyrzd rzeczywisty z moliwoci o%sugi po rte i przycis w za pomoc myszy i lawiatury. 6aje to moliwo opracowania i z%udowania wirtualnego urzdzenia pomiarowego w peni przyjaznego dla uyt owni a. Przyrzd ten jedna moe posiada o wiele %ardziej roz%udowane $un cje pomiarowe w odniesieniu do swojego rzeczywistego odpowiedni a! co zreszt jest jedn z gwnych zalet przyrzdw wirtualnych. .olejn z istotnych zalet przyrzdu wirtualnego jest otwarta archite tura. 7utonomiczne inteligentne przyrzdy pomiarowe powielaj w swojej stru turze elementy wchodzce w s ad adego omputera. 8oliwo doczenia do omputera specjalistycznych art a wizycji danych oraz u adw wspomagajcych wraz z

opracowanym oprogramowaniem pozwala na zmniejszenie osztw %udowy nowych stanowis pomiarowych. ;a i zestaw * omputer < czujni i i przetworni i < arta < oprogramowanie+ moe symulowa prac wi szoci przyrzdw rzeczywistych.

2.2. C#'rowe prze!warzanie (#)na*+w , prze!worni$ c#'rowo,analo)ow#.

/dea CP1 w przypad u pomiarw parametrw sygnaw napiciowych jest przedstawiona na rys.9.
P=3>;#,=)/. *.7=;7 P,8/7=,#7+
P=3>;#,=)/. 7)74,E,#,BCFG=,#F *7AC+

:we

wzmaB cniacz

pr% o Bwanie

wanto Bwanie

odoB wanie

%u$or

/28B PC

moniB tor

x *t + t

x *k + k

xk*k+ k

xc*H+ xc*9+ xc*k+

t t

=ys. 9. >lementy przyrzdu wirtualnego do pomiaru parametrw sygnau napiciowego& x*t+ ? sygna analogowy! x*k+ ? sygna dys retny czasowo! xk*k+ ? sygna dys retny czasowo i s wantowany wartociowo! xc*k+ ? sygna cy$rowy! k ? numer pr% i.

1ygna analogowy w postaci napicia Ux w pierwszej olejnoci musi %y wzmocniony ? jeeli jest z%yt may! %d@ stumiony ? gdy jest za duy. )astpnie w przetworni u 7AC zostaje zamieniony na z%ir pr%e w postaci sygnaw cy$rowych *licz%+. Przetwarzanie to wymaga wy onania trzech operacji? pr% owania sygnau ? wantowania sygnau ? odowania sygnau. ,peracja pr% owania sygnau polega na po%raniu w staych odstpach czasu pr%e wartoci chwilowych napicia w ta i spos%! a%y uzys any ich z%ir *cig+ wiernie odtwarza prze%ieg analogowy. #ie si to z odpowiednio du czstotliwoci pr% owania! wyni ajc m.in. z twierdzenia .otielni owaB1hannona9. 0 ady wy onujce pr% owanie zwane s u adami pr% ujcoB pamitajcymi! gdy przechowuj te pr% i na przecig czasu potrze%nego do ich dalszego przetwarzania. Proces pr% owania jest inaczej zwany dyskretyzacj czasow. )astpnie sygna podlega wantyzacji! polegajcej na przyporzd owaniu adej pr%ce przy%lionej wartoci napicia! uzys anej ze s o"czonej sumy wartoci jednost owych *tzw. wantw napicia+. .wantyzacja inaczej jest zwana dyskretyzacj wartociow. Cednoczenie ada pr% a podlega te procesowi odowania! czyli onwersji na cig DB%itowych wartoci napi! prezentujcych warto pr% i w odzie dwj owym.
9

;wierdzenie .otielni owa ? 1hannona mwi! e z%ir pr%e %dzie do adnie odwzorowywa prze%ieg cigy! gdy w warun ach pr% owania idealnego czstotliwo pr% owania o relona zostanie z zalenocifp Dfgs gdzie fgs ? jest czstotliwoci graniczn sygnau tzn. najwysz harmoniczn sygnau! tra ma %y uwzgldniona w opisie waciwoci sygnau.

#yni iem do onanych w przetworni u 7AC przetworze" napicie wejciowe jest odwzorowane napicie wyjciowym w postaci cy$rowej ? czyli wygodnej do dalszej 'o%r% i( przez omputer. #sppraca omputera z art pomiarow od%ywa si poprzez tzw. %u$ory.

2.-. Para"e!r# in'or"ac#.ne po.e #ncze)o (#)na*&

>le tryczne sygnay pomiarowe s prze%iegami wartoci chwilowych zmian prdu lu% napicia. , waciwociach sygnau decyduj parametry in$ormacyjne! czyli odpowiednio de$iniowane wiel oci! o relajce chara terystyczne jego cechy. 6o parametrw sygnaw o resowych zaliczamyX maJ = maJK x*t +I ! ? warto ma symaln X min = minK x *t +I ! ? warto minimalna ? warto midzyszczytow X p p = X maJ X min ! ? warto redni
D ? warto rednio wadratow X =

X = 9 T
T

9 T

x*t +dt !
H

x
H

*t + dt !
XD ! X

? warto s uteczn ? wspczynni sztatu

X =

kk =

? wspczynni szczytu

ks =

X maJ ! X
D D D XD + XM + XL + ...

? wspczynni zawartoci harmonicznych h =

! X9 gdzie- X9,XD....! ? s wartociami s utecznymi lu% ma symalnymi poszczeglnych harmonicznych. ? czstotliwo f lu% o res T. Ceeli parametry sygnau o%liczane s ze z%ioru pr%e to algorytmy rachun owe wyni aj z zalenoci de$inicyjnych przystosowanych dla wiel oci dys retnych. Ceeli wic x(k) ? oznacza warto kBtej pr% i ze z%ioru o licznoci N! to tzw. estymatoryD powyszych wiel oci o relone s zalenociami-

? warto ma symaln ? warto minimalna ? warto midzyszczytow ? warto rednia

D ? warto rednio wadratowa X =

X maJ = maJK x * k +I ! X min = minK x * k +I !

X p p = X maJ X min !

X = 9 N
N 9 k =H

9 N
D

x*k + !
k =H

N 9

*k + !

>stymatorem nazywamy warto parametru sygnau o%liczon lu% zmierzon na podstawie zalenoci de$iniujcej wiel o w spos% przy%liony.

? warto s uteczna

X =

9 N

x
k =H

N 9

*k + !

? itd. 8atematyczna teoria Gouriera pozwala przedstawi $un cj o resow za pomoc szeregu trygonometrycznego! zwanego szeregiem Gouriera. /nterpretacja $izyczna teorii Gouriera sprowadza si do moliwoci rozoenia np. napicia od sztaconego *niesinusoidalnego+ na nies o"czon sum napi harmonicznych *sinusoidalnych+! o czstotliwociach rwnych wielo rotnoci czstotliwoci sygnau. 1zereg Gouriera ma postax *t + =

A
n= 9

cos* n 9t +n + !

gdzie- An ? amplituda nBtej harmonicznej& 9 N Df9 ? czsto sygnau x*t+ i te czsto harmonicznej podstawowej *pierwszej+& ? t $azowy nBtej harmonicznej. #artoci amplitudy olejnych harmonicznych wyznacza si z zalenociAn = 9 T
T

x*t +e
H

jn 9t

dt .

3awarte w analizowanym sygnale harmoniczne czsto przedstawia si gra$icznie! na wy resie zwanym widmem czstotliwociowym. #idma trzech sygnaw przedstawiono w ta%.9. Chara terystyczn cech widm sygnaw rzeczywistych jest malenie amplitud harmonicznych.
;a%. 9. #idma sygnaw- sinusoidalnego! prosto tnego i trj tnego

olejnych

=odzaj sygnau
A

Prze%ieg czasowy
x ( t)
T 2

#idmo czstotliwociowe
|A n | A
t

3aleno

B sinusoidalny
T

A9 N A
f f 1 =1/T
|A n | A

B prosto tny

x ( t)
T 2

f f 1 =1/T 3f
1

5f

7f

LA n & A9 =9!DO A nN9!M!P... An =

B trj tny

x ( t)
T 2

A
t

|A n |

f f 1 =1/T 3f
1

QA n D D & A9 = H!Q9A An =
nN9!M!P...

5f

7f

#idmo sygnau sinusoidalnego! zwanego te monoharmonicznym! jest z de$inicji pojedynczym pr iem. #idmo sygnau prosto tnego s ada si z harmonicznych nieparzystych o amplitudach

malejcych odwrotnie proporcjonalnie do numeru harmonicznej. 1td np. amplituda PBharmonicznej jest picio rotnie mniejsza od amplitudy podstawowej harmonicznej. #idmo sygnau trj tnego! podo%nie ja dla sygnau prosto tnego! ma tyl o harmoniczne nieparzyste o amplitudach malejcych z wadratem numeru harmonicznej. Przedstawienie sygnau za pomoc jego widma nazywa si opisem w dziedzinie czstotliwoci i do opisu sygnau w dziedzinie czasu wnosi nowe! dodat owe in$ormacje *parametry+. )p. czstotliwo tej harmonicznej! od trej mona przyj! e amplitudy dalszych harmonicznych s pomijalnie mae! nazywana jest czstotliwoci graniczn sygnau. 6o o%liczania widma sygnau ze z%ioru pr%e jego wartoci chwilowych wy orzystuje si algorytm zw. dys retn trans$ormat Gouriera *6G;+ w postaci

( An ) = x*k + e
k =H

N 9

j D

k n N

gdzie- N ? licz%a pr%e & k ? olejny numer pr% i& n ? numer harmonicznej.

2./. W*a0ciwo0ci po"iarowe prz#rz% & wir!&alne)o

1tosowana w wiczeniu arta pomiarowa )/ 012BRHHS wraz z oprogramowaniem umoliwia wy onanie nastpujcych $un cji pomiarowych9. ,%serwacja i pomiary oscylos opowe jednego lu% dwch napi ,%raz czasowy napicia odwzorowany jest przez z%ir pr%e jego wartoci chwilowych. Edy czstotliwo napicia jest maa w stosun u do czstotliwoci pr% owania to istniejce na wy resie niecigoci prze%iegu s niewidoczne. 3a gdy czstotliwo napicia ronie! to o%serwowany o%raz staje si schod owy! a jego sztat znacznie od%iega od prze%iegu rzeczywistego. )a o%razie oscylos opowym mona ua tywni ursor do pomiarw napicia i czasu. D. Pomiar wartoci s utecznej i redniej napicia Pomiar ten polega na o%r%ce matematycznej z%ioru pr%e wartoci chwilowych prze%iegu! uzys anych w o relonym przedziale czasu. 6o o%licze" wy orzystuje si zalenoci opisujce estymatory tych wiel oci. M. Pomiar napicia w jednost ach wzgldnych! w d2 Przyrzd ma moliwo pomiaru napicia w jednost ach wzgldnych ? decy%elach. 6o o%liczania stosun u dwch napi w mierze decy%elowej o%owizuje nastpujca de$inicjaU K K dBI = DH log D U9 6la wy%ranych stosun w napi miara decy%elowa wynosiUDAU9 KKd2I
H!9 BDH 9 H 9H DH 9HH LH 9HM RH 9HL QH 9HP 9HH 9HR 9DH

8iara wzgldna jest wygodna do porwnania dwch znacznie rnicych si wartoci. # ele tronice jest stosowana do opisu wzmocnienia * U9! UD ? napicia na wejciu i wyjciu wzmacniacza+& w teletechnice B do opisu zjawis a tumienia sygnaw! np. w a%lach * U9!UD ? napicia na wejciu i wyjciu a%la+. 8iar decy%elow stosuje si te w pomiarach poziomu natenia d@wi u *haasu+! ze s al o%ejmujc za res H..9DH d2.

# teletechnice pomiary wzgldne maj unormowan warto napicia odniesienia * U9+! a wyni ajc z nastpujcej de$inicji- napicie odniesienia odpowiada spadkowi napicia na rez stancji !"" , gd w dzie#a si w niej $oc % $&! czyli U 9 = 9$& RHH H!OOP 5. Ceeli wic napicie mierzone jest rwne napiciu odniesienia! to poziom napicia mierzonego wynosi H d2. )ie tre woltomierze umoliwiaj pomiar napicia w d2. L. Pomiar czstotliwoci sygnau 6o pomiaru czstotliwoci potrze%ny jest sygna odniesienia o ustalonej i niezmiennej w czasie czstotliwoci. 8oe nim %y sygna wytwarzany przez generator ta tujcy! stosowany do sterowania prac elementw arty pomiarowej. 0 ad do pomiaru czstotliwoci wymaga te liczni w! omparatorw i %rame ! tre mog znajdowa si na arcie pomiarowej! %d@ mog to %y wy orzystywane elementy pyty gwnej omputera. P. Pomiar widma czstotliwociowego napicia. #idmo czstotliwociowe %adanego napicia moe mie o napicia ze s al logarytmiczn B w d2! lu% ze s al liniow ? w 5. ,%raz w s ali liniowej jest zwy le mao czytelny! gdy przy szy% o malejcych amplitudach olejnych harmonicznych ich o%razy na wy resie staj si niewidoczne. )a wy resie widma mona ua tywni ursor do pomiarw napicia *w 5 lu% d2+ i czstotliwoci.

-. Pro)ra" wiczenia 1. 3apozna si z o%sug przyrzdu. Pozna zasady wy%oru $un cji pomiarowych! spos% zmiany
za resw pomiarowych! sprawdzi! czy we ws azanych lo alizacjach znajduj si pli i .Jls lu% .ods! tre posu do p@niejszego zapisu danych. Ceeli nie ? stworzy je. 2. 3mierzy parametry zadanych napi. #s azania przyrzdu wirtualnego porwna ze ws azaniami przyrzdu rzeczywistego. D.9. Po uruchomieniu programu zainicjalizowa dziaanie przyrzdu wirtualnego przez wcinicie przycis u 'Przyrzd ,nA,$$(. Twiecca na zielono dioda sygnalizuje dziaanie przyrzdu! a na oscylos opie powinien %y widoczny prze%ieg %adanego sygnau. Pod o nem oscylos opu na %ieco podawane s parametry sygnau. M. #y ona pomiar sygnau ze s adow sta. Pamita! e przyrzd wirtualny podaje o"cowy wyni %ezporednio! natomiast a%y pozna wyni pomiaru przyrzdem rzeczywistym naley zmierzy warto 7C! nastpnie 6C. .o"cowy wyni wyznacza si z zalenoci- U = A' D + (' D . L. #y ona serie pomiarw! dla zadanych parametrw *ilo pr%e ! odstp czasu pomidzy olejnymi pomiarami+. Pomiary wy ona przyrzdem wirtualnym oraz rzeczywistym. 6la adej z serii zapisa niepewnoci pomiarowe. 6la jednego przypad u zapisa wartoci zmierzonych pr%e i na ich podstawie rcznie wyznaczy w sprawozdaniu niepewnoci pomiaru! a uzys ane wyni i porwna ze ws azaniami przyrzdu. ,%serwowa histogram wyni w pomiaru. Ca i roz ad przyjmuje niepewno typu 7U L.9. 0ruchomi przyrzd wirtualny *pun t D.9.+ i przej do za ad i ')iepewno pomiaru(. 0stawi czas odstpu pomidzy pomiarami! licz% pomiarw! poziom u$noci oraz licz% sup w wywietlanych na histogramie. Parametry te poda prowadzcy wiczenie. # celu rozpoczcia pomiaru przyrzdem wirtualnym nacisn przycis '3apis parametrw sygnau(. 3a o"czenie pomiaru zasygnalizuje dioda zmieniajc olor z czerwonego na zielony. # tym momencie mona przerwa dziaanie programu. Pr% i %rane pod uwag przy wyznaczaniu niepewnoci s zapisane w pli u! do trego w adej chwili mona zajrze. #yni i pomiaru zanotowa. L.D. Przej do za ad i 'Przyrzd rzeczywisty(. #y%r $un cji ustawi na 7C 5olts. Pomiar rozpocz przycis iem '=ozpocznij Pomiar Przyrzdem =zeczywistym(. #yni i pomiaru zanotowa.

P. )a podstawie odczytw z wy resu widma %adanego napicia o reli jego wspczynni zawartoci harmonicznych. #spczynni i zawartoci poszczeglnych harmonicznych de$iniowane s nastpujco-

hD =

AM AD AL & hM = & hL = ! itd. A9 A9 A9

#spczynni zawartoci harmonicznych wyni a z zalenoD D D h = hD + hM + hL + ... .

Poniewa wy res widma analizowanego napicia podaje wartoci poszczeglnych napi w d2! to o%liczenia wspczynni a zawartoci harmonicznych wymagaj dodat owych rachun w! przedstawionych w zamieszczonym dalej przy adzie. Porwna zapisane wyni i z przyrzdw z o%liczonymi. 6o o%licze" zaleca si po%ranie wartoci amplitud dla danych czstotliwoci z zapisanego pli u. #tedy wyni i %d najdo adniejsze. UWA1A2 # przypad u zapisywania il u prze%iegw zmienia rcznie nazwy pli w a%y uni n nadpisania i tym samym utraty czci danych pomiarowych.

/. U$*a po"iarow#

=ys. L.D. Przyrzdy pomiarowe stosowane w stanowis u la%oratoryjnym

3. Pro!o$+* 3adanie 9. Pomiary parametrw napi wytwarzanych przez generator sygnaowy 1tworzy na pulpicie atalog w trym grupa %dzie zapisywaa dane. 3apisa na dys u prze%ieg sygnau * ady musi mie inn nazw+.
;a%ela 9. Pomiary parametrw napi wytwarzanych przez generator sygnaowy #s azania przyrzdw pomiarowych f Wz U 5
U

#s azania przyrzdu wirtualnego f Wz U 5

U

) X

h X

Vrdo sygnau B sztat prze%iegu napicia PHWz $iltr wyczony PHWz $iltr wczony 0h9NY..5! 9N.Y. 0hDNY..5! DNY.. 0hMNY..5! MNY.. 0h9NY..5! 9N.Y. 0hDNY..5! DNY.. 0hMNY..5! MNY.. Skadowa staa U=V

3adanie D. #yznaczenie niepewnoci dla przyrzdu wirtualnego 3ostao po%ranych nNYY pr%e co tNY..s! przy czym histogram zosta podzielony na iNYY sup w. Poziom u$noci przyjto pNYY
;a%ela D. 3estawienie wyni w pomiarw i niepewnoci dla przyrzdu wirtualnego * arta pomiarowa+ #yni pomiaru u7 u2 uZ 0p 4p. 5 5 5 5 5 9 D M L

3adanie M. #yznaczenie niepewnoci dla przyrzdu rzeczywistego 3ostao po%ranych nNYY pr%e co tNY..s. Poziom u$noci przyjto pNYY
;a%ela M. 3estawienie wyni w pomiarw i niepewnoci dla przyrzdu wirtualnego *przyrzd autonomiczny+ #yni pomiaru u7 u2 uZ 0p 4p. 5 5 5 5 5 9 D M L

3adanie L. #yznaczenie niepewnoci dla przyrzdu rzeczywistego *dla wy%ranego przy adu+ Po ustawieniu parametrw z zadania D uruchomi zapis parametrw sygnau. Po za o"czeniu pomiaru wyczy zapis parametrw sygnau i zapisa histogram ja o pli gra$iczny *s opiowa do programu *+,- . i zapisa w odpowiednim $ormacie+
i 9 D M L P R O Q S 9H 99 9D 9M 9L 9P 9R 9O 9Q 9S DH D9 DD DM DL DP DR DO DQ DS MH 4 ;a%ela M. #yznaczanie niepewnoci typu 7 *X i X + :i 5 5
*Xi X +
D

5D

4p. 9 D M L P R O Q S 9H 99 9D 9M 9L 9P 9R 9O 9Q 9S DH

;a%ela P. #yznaczanie wspczynni a ;W6 dla wy%ranego przy adu $n 0n hn hn KWzI Kd2I Kd2I KXI

h KXI

6. Prz#$*a o5liczeniow#
)a podstawie analizy widma czstotliwociowego wyznaczy wspczynni zawartoci harmonicznych napicia sinusoidalnego! wytwarzanego przez generator sygnaowy. 3e wzgldu na mae wartoci napi wyszych harmonicznych odczytw do onano w mierze decy%elowej. #yni i pomiarw i o%licze" przedstawiono w ta%eli M.
;a%ela M. Pomiar znie sztace" napicia sinusoidalnego generatora #yni i pomiarw
n ? 9 D M L P R fn Wz 9HH DHH MHH LHH PHH RHH Un d2 DH!D BDP!M BDO!O [ BLH BM9!M [ BLH hn d2 ? BLP!P BLO!S [ BRH BP9!M [ BRH

,%liczenia
hn X ? H!PM H!LH H H!DO H h X

H!OD

,%liczenia-

9H

#yznaczenie wspczynni w zawartoci poszczeglnych harmonicznych napicia *w d2+hDKd2I N *UD/U9+Kd2INBDP!MBDH!DNBLP!P d2 hMKd2I N *UM/U9+Kd2INBDO!OBDH!DNBLO!S d2 Podo%nie o%liczono hP. # o%liczeniach pominito hL i hR oraz wspczynni i dalszych harmonicznych ze wzgldu na ich pomijalnie mae wartoci. Przeliczenie wspczynni w h z miary decy%elowej na miar procentow3godnie z de$inicj miary decy%elowej stosun u dwch napi %dzie te ? hnKd2I N DH lghn. 1td wzr przeliczeniowy ma posta hnKXI N * 9H 6la n N D jest- h.KXI N * 9H
LP.P DH

hn [ d2 ] DH

+9HHX

+9HHX N H!PMX

#yni i o%licze" dla n N M i P zamieszczono w ta%eli M. ,%liczenie wspczynni a zawartoci harmonicznychD h = hD + hMD + hPD =

( H.PM)

+ ( H.LH ) + ( H.DO ) = H.ODX

D D

0zys ana warto h wiadczy o stosun owo duym poziomie znie sztace" prze%iegu napicia sinusoidalnego generatora. Co to jest logarytmowanieU 4ogarytmowaniem nazywamy operacj matematyczna = log a x ! tra przetwarza licz% x na licz% i spenia dziaanie odwrotne x = a ! przy czym a B jest tzw. podstaw logarytmu *a>H! a9+. ,peracji logarytmowania mona do ona tyl o na licz%ach dodatnich& nie maj logarytmw licz%y ujemne i zero. # pra tyce inyniers iej stosuje si logarytmy o podstawach aN9H *logarytmy dziesitne o sym%olu B log+ i a N e *logarytmy naturalne B ln+. Cech chara terystyczn logarytmw jest moliwo zastpienia operacji mnoenia i dzielenia licz% przez sumowanie i odejmowanie ich logarytmw- log* $n+ N log $ < log n & log*$0n+ N log $ B log n. 3a operacj potgowania na mnoenie! wg zalenoci log nr N r log n. 6ziaania na logarytmach powszechnie wy orzystywane s w programach o%liczeniowych omputerw! a to ze wzgldy na duo atwiejsz realizacj programow i sprztow operacji sumowania od innych dziaa". Czsto w pomiarach i na wy resach stosowane s s ale logarytmiczne. Pozwalaj one zawzi %ardzo duy przedzia wartoci! o il u czy il unastu rzdach wartoci! do wszej s ali! czyli 'przyjaznej( w odczycie i interpretacji. )p. dla ucha ludz iego s ala poziomu natenia d@wi w o%ejmuje za res H ... 9DHd2! co odpowiada za resowi 9D rzdom wartoci natenia *9H B9D ...9HH+#AmD.

99