Energiebesparing bij datacenters

- Wet milieubeheer en overige instrumenten -

P. Teunissen en E.G.M. Lambregts

Februari 2012

Cruquiusweg 5 1019 AT Amsterdam p.teunissen@dmb.amsterdam.nl m.lambregts@dmb.amsterdam.nl

Postbus 922 1000 AX Amsterdam 020-254 38 32 020-254 38 23

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 2 van 32

Samenvatting

Omvang van elektriciteitsgebruik van Amsterdamse datacenters Amsterdam is n van de ICT-knooppunten in Noord-Europa. Voor de dataverwerking zijn anno 2011 ca. 35 datacenters in Amsterdam aanwezig. Dit is 25 % van het landelijk aantal en daarmee de meest energie-intensieve bedrijfstak. De Amsterdamse datacenters hebben een gezamenlijk energiegebruik van 350 miljoen kWh. De dataverwerking van de Amsterdamse telecombedrijven wordt geschat op 65 miljoen kWh. Deze gezamenlijke gebruikers zijn verantwoordelijk voor 10% van het totale elektrisch jaargebruik van alle 22.000 bedrijven in Amsterdam. Dit rapport gaat alleen over de datacenters en niet over de centra voor telecommunicatie en de serverruimtes bij bijvoorbeeld kantoren. Inzet Wet milieubeheer Op grond van de Wet milieubeheer/ Activiteitenbesluit moet een datacenter doelmatig gebruik maken van energie en alle maatregelen nemen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder. Ook biedt de Wet milieubeheer de mogelijkheid om onderzoek te laten verrichten als er is vastgesteld dat er besparingen mogelijk zijn binnen het bedrijf. Normering De DMB heeft voor de beoordeling van de efficintie van een datacenter een referentiekader ontwikkeld, de zogenaamde EUE (Energy Usage Effectiveness) dan wel gemeten PUE. De EUE bestaat uit de verhouding tussen het totale jaarlijkse energiegebruik van een datacenter en het jaarlijkse energiegebruik van de ICT apparatuur. Een EUE van maximaal 1,4 is met beschikbare technologie voor de bestaande datahotels haalbaar binnen de kaders van de Wet milieubeheer. Voor nieuwe datahotels wordt op basis van het ECN-rapport ingezet op een EUE van maximaal 1,3. Het recentelijk verschenen rapport Duurzaam koelen van datacenters, het mes snijdt aan twee kanten - van Agentschap NL (november 2011) maakt de DMB duidelijk dat de gehanteerde norm van 1,3 voor de nieuwbouw mogelijkheid biedt tot verlaging vanwege de snelle technologische ontwikkelingen. Met de nieuwe technieken lijkt een prestatie van maximaal 1,1 mogelijk. Door de DMB is aan de branchevertegenwoordiging gevraagd om na te denken over de maximale norm voor de nieuwbouw. De DMB overlegt met het Ministerie van EL&I en de landelijke branche organisatie ICT-Office en de regionale Stichting Green IT over de normering.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 3 van 32

Trias energetica De invulling van de trias energetica laat zich bij datacenters vertalen in de achtereenvolgende stappen; Maximaal besparen; energiezuinig programmeren; energiezuinige servers; modulair bouwen van serverruimten en bijbehorende installaties; scheiden van warme en koude gangen; verhogen van de temperatuur in de serverruimten (naar 24 C) ; toepassen van technieken waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van buitenlucht zoals adiabatische koeling en koudewielen; Inzet van duurzame en efficinte energie; aansluiten op het stadskoudenet of de toepassing van een warmte- en koudeopslag; lokale opwekking van duurzame elektriciteit en gebruikmaking van biodiesel; inkoop van duurzame elektriciteit; Maximaal inregelen van installaties die op fossiele bronnen draaien. In het project Wet milieubeheer energiebesparing bij datacenters ligt vooralsnog het accent op de realisatie van maatregelen die horen bij stap 1 besparen op energiegebruik voor koeling van de trias energetica. Prestaties bestaande datacenters in Amsterdam Uit inventarisatie van de DMB blijkt dat - 60% van de Amsterdamse datacenters een EUE heeft van meer dan 1,8 - bij de datacenters een efficintieverbetering op de koelinstallatie van 15 tot 20% (60 miljoen kWh!) mogelijk is. Dit is vergelijkbaar met het elektrisch jaargebruik van ca 20.000 huishoudens. Het gebruik van energiezuinige servers kan daar nog eens 20 miljoen kWh aan toevoegen (ca. 7.000 huishoudens). Wanneer dit wordt gextrapoleerd naar de Nederlandse datacenters is er nationaal een jaarlijkse besparing mogelijk van 240.000 miljoen kWh (resp. het jaarlijks gebruik van elektriciteit van ca. 80.000 huishoudens). Als de besparing door gebruik van energiezuinige servers daarbij komt is de landelijke besparing ca 80.000 kWh (28.000 huishoudens). In het veld wordt door de DMB gesignaleerd dat er nog veel energie efficintie is te boeken, maar dat dit niet automatisch plaatsvindt. Verklaringen kunnen zijn dat veel bedrijven een kortere terugverdientijd hanteren dan op grond van de Wet milieubeheer is voorgeschreven en dat de energiekosten niet ten laste komen van het datacenter, maar worden doorbelast (met een opslag) aan de eindgebruiker.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 4 van 32

De 20 grotere datacenters in Amsterdam nemen deel aan het convenant MeerJaren Afspraken energie efficintie MJA3 van het Ministerie van EL&I en hebben zich verplicht om jaarlijks tenminste 2% energiebesparing te realiseren. De DMB heeft met alle deelnemers aan het landelijk convenant MJA3 in 2010 en 2011 startgesprekken gehouden waarbij de eisen voor het Energie Efficintie Plan (EEP) zijn ingebracht: maatregelen die toe werken naar een EUE van 1,4. Door de datacentra is in de plannen hier beperkt gehoor aan gegeven. Bedrijven die niet zijn aangesloten bij MJA3 zijn in 2011 gecontroleerd en aangeschreven door de DMB. Deze bedrijven kunnen er ook voor kiezen om zich aan te sluiten bij het convenant MJA3. Na het beschikbaar komen van de energieprestatienorm (EUE) voor de datacenters is sinds 2008 bij iedere nieuwbouwsituatie en renovatie door de DMB gestuurd op een optimale prestatie van het datacenter gekoppeld aan de bouwvergunningprocedure. Discussies Eisen stellen aan een doelmatig gebruik van energie kan leiden tot bezwaar bij de branchevertegenwoordiging of individuele datacenters. Een optie om deze bezwaren weg te nemen is bedrijven in de gelegenheid te stellen om de maatregelen in een bepaald tempo uit te voeren. ICT~Office wil de periode die is afgesproken in het convenant MJA3 tot 2020 volledig benutten. Deze ruimte wil de DMB niet bieden omdat bedrijven vanuit de eigen verantwoordelijkheid reeds bij de in werkingtreding van hun bedrijf behoren te voldoen aan de Wet milieubeheer. Bovendien spreekt het convenant MJA 3 over een energie-efficincyverbetering van tenminste 2% per jaar. Conclusie van de DMB is dat er vanuit MJA 3 geen belemmeringen zijn om de Wet milieubeheer adequaat toe te passen. Om te voorkomen dat MJA3 bedrijven minder snel energiebesparende maatregelen treffen dan niet-MJA bedrijven is door de DMB in het kader van de Wet milieubeheer dan ook ingezet op het voldoen aan de EUE-prestatienorm van maximaal 1,4 bij bestaande datacenters in de komende EEP periode. De in het kader van MJA 3 op te stellen Energie Efficincy Plannen (EEP) die eind 2012 door de bestaande datacenters moeten ingediend bij de DMB zullen afgekeurd worden indien niet aan deze normstelling wordt voldaan. Over eventuele spanning tussen de MJA 3 datacenters van het Ministerie van EL&I en de toepassing van de Wet milieubeheer vindt overleg plaats tussen de DMB en het Ministerie.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 5 van 32

Naming & shaming Op dit moment wordt binnen Amsterdam geen gebruik gemaakt van het instrument naming and shaming. In 2012 wordt door de DMB beleid geformuleerd ten aanzien van dit onderwerp. In de datacentrumgids wordt vanaf 2012 de gemeten PUE en de brandstof die wordt gebruikt, aangegeven per datacenter zodat partijen datacentrumcapaciteit duurzaam kunnen gaan inkopen. Landelijke uitrol De datacenters hebben vaak op meerdere locaties in het land een vestiging. In totaal zijn er circa 150 datacenters waarvan er 50 in de regio Amsterdam liggen. Landelijke uitrol van de Wet milieubeheer aanpak door gemeenten en provincies voor datacenters leidt tot het resultaat dat het level playing field voor vestigingsvoorwaarden binnen heel Nederland gehandhaafd blijft. Hierin past samenwerking met andere gemeenten en provincies op grond van de Wet milieubeheer. De DMB werkt hierin al samen met Haarlemmermeer, RUD West-Holland, Regionaal Samenwerkingsverband Noord-Brabant, DCMR (regio Rotterdam). Ook is er door de DMB een oproep gedaan aan het Interprovinciaal Overleg (voorbeelden van bedrijven die onder de Wet milieubeheer bevoegdheid van de provincie vallen zijn Evoswitch in Haarlem en Google in Eemshaven) en provincie Noord-Holland om onze aanpak te volgen. Door deze samenwerking zal al een groot deel van de bestaande datacenters op een eenduidige manier benaderd worden in het kader van de Wet milieubeheer. De Green Deal van Amsterdam over de datacenters en de Lokale Klimaat Agenda zullen leiden tot nog meer samenwerking tussen gemeenten, provincies en rijk. Het Ministerie van I&M zal met de Lokale Klimaat Agenda leergroepen ICT instellen. Op verzoek van de DMB heeft Agentschap NL een oproep gedaan aan gemeenten met datacenters zich aan te sluiten bij zon leergroep. Op die manier kunnen de gemeenten en provincies ondersteuning krijgen en worden alle partijen meegenomen in een eenduidige aanpak. Uit het rapport Duurzaam koelen van datacenters, het mes snijdt aan twee kanten van Agentschap NL blijkt ook dat de branche op zoek is naar innovatiemogelijkheden op het gebied van energiebesparing.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 6 van 32

Samenwerking met politie De DMB verkent de samenwerking met de Dienst Regionale Recherche Bureau Milieucriminaliteit in geval van weerstand van een bedrijf in de uitvoering van de Wet milieubeheer. Gebruik maken van deze expertise is alleen voorzien bij partijen die ook na sterk aandringen geen medewerking verlenen. De samenwerking met de recherche heeft voor Amsterdam meerwaarde vanwege de kennis over financile expertise voor het beoordelen van onder andere contracten, de boekhouding en ondernemingsrechtelijke constructies. Het is niet de bedoeling om strafrechtelijk te gaan handhaven. Welstand Waar Welstandskaders beperkend zijn voor het nemen van koelvraag beperkende maatregelen biedt de DMB aan om als intermediair te fungeren tussen de Welstandscommissie en het datacenter. Eventueel kan het welstandsadvies gecombineerd met een milieu-advies voorgelegd worden aan het college zodat het bevoegd gezag voor de omgevingsvergunning voor de bouw de afweging kan maken tussen welstand en milieu voorzien door een advies van de DMB. Overige instrumenten In 2011 is de ontwikkeling gestart van keurmerken voor de datacenters. De Stichting MilieuKeur (SMK) ontwikkelt een keurmerk voor de koeling en de DGBC ontwikkelt een volledig keurmerk Breeam-datacenters. De verwachting is dat beide keurmerken de door Amsterdam gestelde EUE-normen gaan overnemen. Onafhankelijke certificatie-instellingen controleren of aan de criteria wordt voldaan. De DMB ziet erop toe dat de keurmerken tenminste gelijkwaardig zijn aan de minimale wettelijke verplichtingen. Naar verwachting zijn de keurmerken begin 2012 beschikbaar. Ook is er een belastingmaatregel Energie Investerings Aftrek (EIA) beschikbaar waarmee investeringen met 10% verlaagd kunnen worden.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 7 van 32

Inhoud
Samenvatting 1 Aanleiding 2 Term datacenter 3 Omvang energiegebruik en technologische ontwikkelingen 3.1 Omvang energiegebruik van datacenters in Amsterdam 3.2 Technologische ontwikkelingen 4 Wet milieubeheer 5 Overige instrumenten 2 8 9 10 10 10 15 25

Bijlagen Bijlage 1 Resultaten alle sectoren MJA 2010; Bijlage 2 Resultaten ICT-sector MJA over 2010; Bijlage 3 Activiteitenbesluit of vergunning; Bijlage 4 Computeridee, artikel Koelen? Met karton, natuurlijk! 2011

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 8 van 32

1 Aanleiding

In juni 2011 heeft wethouder van Poelgeest met de DMB een bezoek gebracht aan The Datacenter Group (DCG) om zich te orinteren op het energiegebruik en mogelijkheden om energie te besparen bij deze sector. Mede genspireerd door dit bezoek heeft de DMB een rapport opgesteld over de mogelijkheden van toezicht en handhaving op basis van de Wet milieubeheer bij datacenters. Ook is gekeken naar de mogelijkheden tot het maken van een combinatie met beschikbare overige instrumenten zoals bijvoorbeeld het gebruik van naming & shaming. Het rapport geeft de situatie op begin 2012 weer. Technieken en instrumenten ontwikkelen zich snel en het rapport betreft dus een momentopname.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 9 van 32

2 Term datacenter

Er zijn 4 categorien van datacenters; A housing datacenter; Een housing datahotel is een datacenter waar klanten hun ICT-apparatuur onderbrengen en laten beheren; de energiekosten van de ICT-apparatuur worden meestal direct (met een opslag) aan de klant doorbelast; B hosting datacenter; Een hosting datacenter is een center waar (deels) eigen ICT-apparatuur wordt beheerd en beschikbaar wordt gesteld; de energiekosten (met een opslag) zijn hier verdisconteerd in de gebruikskosten van de ICT-apparatuur; C telecombedrijven; Het hoofdproces is het leveren van telecommunicatiediensten via het vaste netwerk. Dus het leggen van de verbindingen, het verzorgen van het data- en het spraaktransport. Voorbeeld is de KPN-toren op de Zuidas; D aan hoofdproces ondersteunend datacenter; Met een aan het hoofdproces ondersteunend datacenter wordt een computerruimte (of serverruimte) bedoeld die als primaire functie het huisvesten van informatie- en telecommunicatieapparatuur ten behoeve van dataverwerking, dataopslag en datatransport heeft. Voorbeelden zijn Rekencentrum Politie, ABN AMRO, NUON, Computercentrum van de gemeente etc. Dit rapport heeft alleen betrekking op de categorien A en B en zijn gebouwen die tot doel hebben om n of meerdere computerruimtes te huisvesten met de primaire functies dataverwerking, dataopslag en datatransport. Waar in dit rapport in het vervolg over datacenters wordt gesproken, worden tenzij anders benoemd, de housing en hosting datacenters bedoeld.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 10 van 32

3 Omvang energiegebruik en
technologische ontwikkelingen

3.1 Omvang energiegebruik van datacenters in Amsterdam

Amsterdam is n van de ICT- knooppunten in Noord-Europa. Voor de dataverwerking zijn anno 2011 ca. 35 datacenters in Amsterdam aanwezig. Dit is 25 % van het landelijk aantal. De Amsterdamse datacenters hebben jaarlijks een gezamenlijk energiegebruik van 350 miljoen kWh. De dataverwerking van de Amsterdamse telecombedrijven wordt geschat op 65 miljoen kWh per jaar. Deze gezamenlijke gebruikers zijn verantwoordelijk voor 10% van het totale elektrisch jaargebruik van alle 22.000 bedrijven in Amsterdam. De groei van het digitaal dataverkeer heeft ertoe geleid dat de ICT-branche n van de meest energie-intensieve sectoren is geworden in het afgelopen decennium. Zie ook de bijlagen 1 en 2 met het energiegebruik van deze sector ten opzichte van andere sectoren.

3.2 Technologische ontwikkelingen

Energiebesparende technieken Er zijn in hoog tempo technologische ontwikkelingen ten aanzien van energiebesparing in de datacenter-industrie gaande waardoor de vraag naar proceskoeling voor deze industrie in de toekomst naar verwachting verder zal gaan afnemen. De gevraagde elektriciteit kan hierdoor meer en meer benut worden voor de core business van de ICT-branche - opslag, bewerken en versturen van data - in plaats van koeling van de apparatuur (verlies van energie). De mogelijkheid tot CO2 reductie bij datacenters wordt door de DMB volgens het gedachtegoed van de trias energetica ingevuld. De trias energetica bestaat uit drie stappen die opeenvolgend uitgevoerd moeten worden; Maximaal besparen Inzet van duurzame energie; Optimaal gebruik van fossiele energie voor de overblijvende vraag.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 11 van 32

De invulling van de trias energetica laat zich bij datacenters vertalen in de achtereenvolgende stappen; Maximaal besparen; energiezuinig programmeren; energiezuinige servers; modulair bouwen van serverruimten en bijbehorende installaties; scheiden van warme en koude gangen; verhogen van de temperatuur in de serverruimten (naar 24 C) ; toepassen van technieken waarbij optimaal gebruik wordt gemaakt van buitenlucht zoals adiabatische koeling en koudewielen; Inzet van duurzame en efficinte energie; aansluiten op het stadskoudenet of de toepassing van een warmte- en koudeopslag; lokale opwekking van duurzame elektriciteit en gebruikmaking van biodiesel; inkoop van duurzame elektriciteit; Optimaal inregelen van installaties die op fossiele bronnen draaien. In het project Wet milieubeheer energiebesparing bij datacenters ligt vooralsnog het accent op de realisatie van maatregelen die horen bij de eerste stap van de trias energetica. Verhoging van de koeltemperatuur naar 24 C in de serverruimten door scheiding in warme en koude gangen maakt het mogelijk om langdurig gebruik te maken van de relatief koude buitenlucht. De aanvullende koelinstallatie hoeft dan nog maar beperkt ingezet te worden en zal op termijn mogelijk zelfs helemaal niet meer nodig zijn. http://www.ictoffice.nl/Files/TER/MJA%20fact%20sheet%201%20Greening%20the%2 0Datacenter.pdf In het recent verschenen rapport van Agentschap NL Duurzaam koelen van datacenters, het mes snijdt aan twee kanten (november 2011) blijkt dat door heel Nederland heen koplopers ervaring opdoen met energie- efficinte datacenters. http://www.AgentschapNL.nl/sites/default/files/bijlagen/Brochure%20Duurzaam%20k oelen%20van%20datacenters.pdf

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 12 van 32

Voorbeelden binnen Amsterdam van technieken waarbij gebruik wordt gemaakt van 1 koude uit de buitenlucht zijn koudewielen (Getronics) en adiabatische koeling2 (The Datacenter Group).

Voorbeeld van vergaande energiebesparing bij The Datacenter Goup op de Kabelweg in Amsterdam door de toepassing van adiabatische koeling (bron DMB) Een ander voorbeeld van een techniek die in ontwikkeling is, is het gebruik van Phase 3 Change Material (PCM) . Ziggo maakt gebruik van deze techniek.

Het koudewiel is een langzaam draaiend rad, bestaande uit aluminium lamellen en roteert voor de helft in koele buitenlucht en voor de andere helft in warmte lucht uit de serverruimte. De warmte wordt in het aluminium opgeslagen en, een halve slag van het wiel later, afgegeven aan de buitenlucht. De koude die de lamellen naar buiten meenemen, wordt op haar beurt weer naar de serverruimte gestuurd; 2 De aangezogen buitenlucht wordt hierbij in de wisselaar intensief bevochtigd, waardoor de lucht door verdamping van het water sterk afkoelt. Deze koude wordt door een warmtewisselaar overgezet naar de luchtstroom in het datacenter. Gewoon kraanwater of zelfs regenwater kan zonder dure waterbehandeling worden toegepast. Het verbruik is circa 8 l per 1.000 m3 lucht als de adiabatische koeling is ingeschakeld. Bijzonder is dat de buitenlucht en de lucht in het datacenter volledig gescheiden blijven. Zware filters met hoge luchtweerstand kunnen hierdoor achterwege blijven. Vrijwel het gehele jaar wordt gebruik gemaakt van vrije koeling. Alleen bij hoge buitentemperaturen is, afhankelijk van het ontwerp en indien gewenst, nog aanvullende compressiekoeling nodig die is gentegreerd in het toestel. Een COP van 25 is haalbaar (25 - 37 C). 3 Door gebruik te maken van verdampingskoeling in combinatie met de warmte opslag zal het energieverbruik in dit nieuwe datacenter ruim 40% lager liggen dan in een vergelijkbaar datacenter. De opslag van warmte vindt plaats in het fase overgangsmateriaal (PCM, phase change materials). Dit zijn natuurlijke zouthydraten waarbij de faseverandering, van vast naar vloeibaar en omgekeerd, wordt gebruikt om warmte te bufferen voor gebruik op een later moment.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 13 van 32

Doorlevering van de restwarmte aan derden gecombineerd met een warmte- en koudeopslag (WKO) is ook een nieuwe ontwikkeling (Sciencepark/ Equinix). De realisatie van een WKO komt uiteraard pas aan de orde nadat de eerder genoemde energiebesparingsstappen genomen zijn. Ontwikkelingen in de servertechniek Efficintieverbetering kan ook gevonden door te kiezen voor servers met een laag energiegebruik. Hiervoor kunnen in het contract tussen de exploitant en de huurder van ruimte in het datacenter, voorwaarden worden opgenomen over de energetische kwaliteit van de servers. DMB heeft de branchevertegenwoordiging verzocht om onderzoek te doen naar verbetering van de energetische kwaliteit van de servers en consequenties hiervan. Ten aanzien van energiezuinig programmeren lopen geen onderzoeken waar de DMB betrokkenheid bij heeft. Koudenetten In de Structuurvisie Amsterdam 2040, Economisch sterk en duurzaam is opgenomen dat datacenters bij voorkeur gesitueerd moeten worden in koudenetgebieden. In Amsterdam liggen koudenetten in de Zuidoostlob en de Zuidas die gexploiteerd worden door NUON. http://www.amsterdam.nl/publish/pages/417740/structuurvisie_def_maart2011_web.p df

Schematische weergave van het koudenet (bron NUON)

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 14 van 32

Datacenters zijn veelal, vanwege de hoge eisen die gesteld worden aan leveringszekerheid van data om economische redenen, niet genteresseerd in koudelevering via een koudenet. In de hieronder staande schematische weergave zijn de varianten met en zonder stadskoeling weergegeven. Variant I Koudelevering Variant II Koudelevering

Datacenter

Datacenter

Stadskoudelevering

Legenda Koelmachine in bedrijf Koelmachine backup

Schema Varianten proceskoeling bij datacenters Wanneer er gekozen wordt door een datacenter voor een aansluiting op een koudenet, hebben ze technisch nog steeds aanvullend dezelfde apparatuur (backup in de vorm van compressiekoeling) staan als in een situatie zonder aansluiting op een koudenet. De kostenbesparing is 1 koelmachine. Daar staat tegenover dat er wel kosten gemaakt moeten worden voor de aansluiting op het koudenet. Vanuit financieel oogpunt lijkt het dus oninteressant voor functies als datacenters om aan te sluiten op dergelijke infrastructuur. Technisch en milieuhyginisch is er geen belemmering om gebruik te maken van een dergelijk koudenet. Overigens blijven in beide varianten noodstroom dieselaggregaten opgesteld. Ook is de verwachting dat de koudevraag van datacenters vanwege technologische ontwikkelingen op het gebied van energie-efficincy verder zal afnemen. Daar waar er vanwege de wens tot een (nog) hogere leveringszekerheid, ervoor gekozen is om een dubbele hoeveelheid aan koelvermogen op te stellen, kan het vanuit financieel oogpunt interessant zijn om aan te sluiten op het koudenet. Zo is KPN (telecombedrijf) op de Zuidas in Amsterdam aangesloten op het koudenet waarbij gebruik wordt gemaakt van koude uit de Nieuwe Meer. De aansluiting op een koudenet komt uiteraard pas aan de orde nadat de eerder genoemde energiebesparingsstappen (paragraaf 3.2) zijn genomen.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 15 van 32

4 Wet milieubeheer

Wet milieubeheer De Wet milieubeheer gaat uit van de grootst mogelijke bescherming van het milieu en het gebruik van de best beschikbare technieken. In het Activiteitenbesluit Wet milieubeheer, dat van toepassing is op de datacenters in heel Nederland, zijn hierover algemene regels opgenomen. Voor energie efficintie betekent dit dat er sprake moet zijn van doelmatig gebruik van energie en dat alle maatregelen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder genomen moeten worden. Ook biedt de Wet milieubeheer de mogelijkheid om onderzoek te laten verrichten als er is vastgesteld dat er besparingen mogelijk zijn binnen het bedrijf. Het Activiteitenbesluit gaat uit van eigen verantwoordelijkheid van het bedrijf. Een ondernemer moet zelfstandig aan de slag gaan met het realiseren van energiebesparende maatregelen in de bedrijfsvoering. De gemeente stelt vervolgens vast of de ondernemer voldoende invulling heeft gegeven aan deze verantwoordelijkheid. De DMB voert de Wet milieubeheer uit namens het bevoegd gezag College van B&W en de Dagelijkse besturen van de stadsdelen. Er liggen 30 datacenters in grootstedelijk gebied. Deze vallen onder de bevoegdheid van het College van B&W. En datacenter valt onder de bevoegdheid Wet milieubeheer van stadsdeel NieuwWest, n onder stadsdeel Zuidoost en twee onder stadsdeel Zuid. Indien een datacenter een opgesteld elektromotorisch vermogen heeft van meer dan 15 MW, is er sprake van vergunningplicht en is de provincie bevoegd gezag in het kader van de Wet milieubeheer. Zie bijlage 3 voor een nadere toelichting. Energy Usage Effectiveness (EUE) Om te kunnen beoordelen of een datacenter energetisch efficint is of niet, is een referentiekader/ norm nodig. Doorgaans wordt dat gevonden in een lijst met best beschikbare technieken. De datacentra gebruiken echter verschillende soorten koelinstallaties en maken in de exploitatie ook weer verschillende keuzes.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 16 van 32

De efficiency van een koelinstallatie bepaalt in grote mate de efficiency van een datahotel
Nieuwbouw datahotels Bestaande datahotels Optimale vrije koeling (Koudewielen) WKO, zonder inzet van compressiekoeling Compressie koelmachines en vrije koeling , 9C / 15C Compressie koelmachines en vrije koeling, 6C / 12C Compressie koelmachines met natte koeltorens 9C / 15C Compressie koelmachines 9C / 15C Compressie koelmachines 6C / 12C

10 9 8 7 SPF 6 5 4 3 2 1 1.0
Compressie koelmachines met natte koeltorens 6C / 12C

1.1

1.2

1.3

1.4 PUE

1.5

1.6

1.7

1.8

Om toch de prestaties van de datacentra te kunnen vergelijken en te objectiveren heeft het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) in opdracht van de DMB in 2008 een prestatienorm ontwikkeld: de zogenaamde EUE (Energy Usage Effectiveness http://www.ecn.nl/docs/library/report/2008/e08019.pdf De EUE bestaat uit de verhouding tussen het totale jaarlijkse energiegebruik van een datacenter en het jaarlijkse energiegebruik van de ICT apparatuur. Deze werkwijze is vergelijkbaar met de energieprestatienorm (EPN) voor utiliteitsgebouwen en woningen. Het geeft de architect ruimte om keuzes te maken in het ontwerp, zodanig dat aan de energienorm wordt voldaan. Deze keuzevrijheid wordt de datacenters nu ook geboden in de EUE-norm. Het belangrijkste uitgangspunt voor het realiseren een goede EUE is het voorkomen van menging van gekoelde en opgewarmde lucht in computerzalen. (zie foto met gescheiden warme en koude gangen). Hierdoor kan de temperatuur van de inblaaslucht worden verhoogd, zodat gedurende een lange periode gebruik gemaakt kan worden van de relatief koude buitenlucht. Dit wordt vrije koeling genoemd. In Nederland kan dan voor 92% van de tijd de koelbehoefte gedekt worden en is slechts in 8% van de tijd de koelinstallatie in werking.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 17 van 32

Serverruimte met gescheiden warme en koude gangen

Acceptatie normstelling door de branchevertegenwoordiging De prestatiemaat EUE is inmiddels gemeengoed geworden in Nederland voor het meten van de energie-efficincy van de koeling van datacenters. Wel wordt in de branche vaak gesproken over een gemeten PUE (Power Usage Effectiveness) http://www.ictoffice.nl/Files/TER/20100604%20MJAFS3%20PUE%20keuzes.pdf . Zowel de keurmerken als de MJA3 (hoofdstuk 5) werken met de EUE of gemeten PUE. De bedrijven gebruiken de gemeten PUE vooral om de energieprestatie van het datacenter inzichtelijk te maken. Naast het energiezuinig maken van de koeling zijn er nog aanvullende kansen om datacenters verder te verduurzamen door bijvoorbeeld aanpassingen in de inrichting van het datacenter aan te brengen (zoals containerisatie), de keuze van de brandstof (biodiesel), het verhogen van de kwaliteit van het serverpark, de inkoop en lokale opwekking van duurzame elektriciteit, virtualisatie en cloudservices. Op dit moment worden deze kansen niet allemaal meegenomen in het kader van de toepassing van de Wet milieubeheer bij datacenters. Een EUE van maximaal 1,4 is met beschikbare technologie voor de bestaande datacenters haalbaar. Op basis van het onderzoek uit 2008 werd door de DMB voor nieuwe datacenters uitgegaan van een EUE van maximaal 1,3.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 18 van 32

Het recentelijk verschenen rapport Duurzaam koelen van datacenters, het mes snijdt aan twee kanten - van Agentschap Nl (november 2011) maakt de DMB duidelijk dat de gehanteerde norm van 1,3 voor de nieuwbouw ruimte biedt voor verlaging vanwege de snelle technologische ontwikkelingen. Met de nieuwe technieken lijkt een prestatie van maximaal 1,1 mogelijk. Door de DMB is aan de branchevertegenwoordiging gevraagd om na te denken over de maximale norm voor de nieuwbouw. Vanuit de Green Deal die Amsterdam heeft afgesloten met het Ministerie van EL&I wordt er gewerkt aan landelijke normering. De branchevertegenwoordiging stelt de systematiek EUE en normstelling vooralsnog ter discussie. Er is geen sprake van fundamentele kritiek op de systematiek. Ook zijn er geen alternatieven ontwikkeld vanuit de branchevertegenwoordiging. Huidige kwaliteit van bestaande Amsterdamse datacenters Omdat de sector relatief jong is en betrouwbaarheid een absolute randvoorwaarde is zou je verwachten dat juist in deze sector de best beschikbare technieken worden toegepast. In de praktijk blijkt dat zelfs de meest voor de hand liggende maatregelen lang niet altijd worden genomen. Uit inventarisatie van de DMB blijkt dat ca 60% van de bestaande Amsterdamse datacenters een EUE heeft van meer dan 1,8. Op basis van de inventarisatie is duidelijk geworden dat bij de bestaande datacenters een efficintieverbetering op de koelinstallatie van 15 tot 20% (60 miljoen kWh!!) mogelijk is. Dit is vergelijkbaar met het jaarlijks gebruik van elektriciteit van 20.000 huishoudens. Gebruik van energiezuinige servers voegt hier nog een jaarlijkse besparing aan toe van 20 miljoen kWh (7.000 huishoudens). Wanneer dit wordt gextrapoleerd naar de Nederlandse situatie is er nationaal een jaarlijkse besparing mogelijk van 240.000 miljoen kWh (resp. het jaarlijks gebruik van elektriciteit van 80.000 huishoudens). Als de besparing door gebruik van energiezuinige servers daarbij komt is de landelijke besparing 80.000 kWh (28.000 huishoudens). Conclusie van de DMB is dat er nog veel energie-efficintie bij bestaande datacenters is te boeken, maar dat dit niet automatisch plaatsvindt. Een eerste verklaring kan zijn dat veel bedrijven een kortere terugverdientijd hanteren dan op grond van de Wet milieubeheer is voorgeschreven. Dit wordt bevestigd door onderzoek van de Algemene Rekenkamer van 22 september 2011 Energiebesparing: ambities en resultaten. Hieruit blijkt verder dat 41% van de bedrijven een investering doet als de terugverdientijd binnen 4 jaar kan worden terugverdiend en 33% houdt zelfs een drie jaar of minder als criterium aan. http://www.rekenkamer.nl/dsresource?objectid=92285&type=org

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 19 van 32

Een andere verklaring kan zijn dat de energiekosten niet ten laste komen van het datacenter. De klant betaalt (veelal) per graad en daarmee de (energie)rekening (met een opslag door de exploitant). Het datacenter kan als grootgebruiker - een gemiddeld datacenter gebruikt 10 miljoen kWh per jaar elektriciteit voordelig inkopen. Bij een opslag van n eurocent levert dit jaarlijks al 100.000 euro op. In een dergelijke situatie is een hogere energierekening zelfs winstgevend voor het datacenter. Uitgevoerde werkzaamheden Wet milieubeheer door de DMB tot dusver Na het beschikbaar komen van de energieprestatienorm (EUE) voor de datacenters is sinds 2008 bij iedere nieuwbouwsituatie en renovatie door de DMB gestuurd op een optimale prestatie (max. 1,3) van het datacenter. Bedrijven hebben bij de aanvraag om bouwvergunning op verzoek inzichtelijk gemaakt middels een rapportage op welke wijze voldaan wordt aan de prestatienorm. De datacenters hebben hier allemaal gevolg aan gegeven. Vanaf 2008 is door de DMB aan de branchevertegenwoordiging duidelijk gemaakt dat bij achterblijvende resultaten de Wet milieubeheer steeds dwingender ingezet zal worden. Bedrijven die aan de MeerJarenAfspraken (MJA) 3 (hoofdstuk 5) deelnemen, geven via het Energie Efficintie Plan (het EEP) invulling aan de wettelijke plicht tot zuinig gebruik van energie. Het uitgangspunt voor de relatie tussen Wet milieubeheer en MJA3 is dat de deelnemende bedrijven hun wettelijke verantwoordelijkheid in acht nemen. Agentschap NL geeft het bevoegd gezag i.c. gemeenten advies over de kwaliteit van het EEP. Het is aan de gemeenten om hier al dan niet mee in te stemmen. De DMB heeft met alle deelnemers aan het convenant MJA3 in 2010 en 2011 startgesprekken gehouden. Tijdens het startgesprek zijn de eisen voor het energie efficintie plan EEP ingebracht: maatregelen die toe werken naar een EUE van maximaal 1,4. Op die manier zijn deze bestaande datacenters voor de eerste keer geconfronteerd met deze eis. Aan dit verzoek is beperkt invulling gegeven in de EEPs die een looptijd hebben tot en met 2012. Alle EEPs met de looptijd tot en met 2012 zijn door de DMB nog goedgekeurd omdat men voldeed aan de eis om tenminste 2% te besparen. Wel is in de reactie van de DMB aan de datacenters opgenomen dat bij de EEPs voor de periode 2013-2016 beter inzicht geboden moet worden in de te nemen maatregelen en dat het EEP in ieder geval moet leiden tot een EUE van maximaal 1,4. Hierbij is in overweging gegeven om bij contracten met nieuwe klanten rekening te gehouden met een hogere koeltemperatuur en eisen te stellen aan de kwaliteit van de te plaatsen servers.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 20 van 32

De adviseur Arcadis die door Agentschap NL is gecontracteerd om de EEPs 2013 2016 voor datacenters op te stellen, wordt door de DMB genformeerd over de EUEsystematiek en de normstelling voor nieuwe en bestaande datacenters. Bedrijven die niet zijn aangesloten bij MJA-3 zijn in 2011 gecontroleerd door de DMB. Nagenoeg aan al deze datacenters is verzocht om een besparingsrapport op te stellen. De niet aangesloten datacenters kunnen er ook voor kiezen om zich alsnog aan te sluiten bij het convenant MJA3. Discussies Eisen stellen aan een doelmatig gebruik van energie kan leiden tot bezwaar bij de branchevertegenwoordiging of individuele datacenters. Een optie om deze bezwaren weg te nemen is bedrijven in de gelegenheid te stellen om de maatregelen in een bepaald tempo uit te voeren. ICT~Office wil de periode die is afgesproken in het convenant MJA3 tot 2020 volledig benutten. Deze ruimte wil de DMB niet bieden omdat bedrijven vanuit de eigen verantwoordelijkheid reeds bij de in werkingtreding van hun bedrijf behoren te voldoen aan de Wet milieubeheer. Bovendien spreekt het convenant MJA 3 over een energie-efficincyverbetering van tenminste 2% per jaar. Conclusie van de DMB is dat er vanuit MJA 3 geen belemmeringen zijn om de Wet milieubeheer adequaat toe te passen. Om te voorkomen dat MJA3 bedrijven minder snel energiebesparende maatregelen treffen dan niet-MJA bedrijven is door de DMB in het kader van de Wet milieubeheer dan ook ingezet op het voldoen aan de EUE-prestatienorm van maximaal 1,4 bij bestaande datacenters in de komende EEP periode. De in het kader van MJA 3 op te stellen Energie Efficincy Plannen (EEP) die eind 2012 door de bestaande datacenters moeten ingediend bij de DMB zullen afgekeurd worden indien niet aan deze normstelling wordt voldaan. Over eventuele spanning tussen de MJA 3 datacenters van het Ministerie van EL&I en de toepassing van de Wet milieubeheer vindt overleg plaats tussen DMB en het Ministerie. Er blijft voor individuele datacenters altijd de mogelijkheid bestaan om tegen een besluit op basis van de Wet milieubeheer bezwaar en beroep aan te tekenen. Samenwerking met Politie De DMB verkent of samenwerking met de Dienst Regionale Recherche Bureau Milieucriminaliteit mogelijk is en meerwaarde heeft. De financile expertise voor het beoordelen van onder andere contracten, de boekhouding en ondernemingsrechtelijke constructies heeft deze Dienst in huis. Indien deze samenwerking verder vorm krijgt zal aan de datacenters worden gecommuniceerd dat gebruik kan worden gemaakt van de expertise van deze Dienst.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 21 van 32

Waarom ondersteuning van de politie en niet van bijvoorbeeld van een accountant? Dit is een vorm van indirecte shaming, (het inschakelen van de politie te beschouwen is als een extra stok achter de deur); De insteek van de politie is net als de gemeenten en provincies ook gericht op opsporing waardoor overtredingen wellicht makkelijker worden gesignaleerd; De politie beschikt over kennis op het gebied van milieuwetgeving. Daadwerkelijk gebruik maken van de politie is alleen voorzien bij partijen die ook na sterk aandringen geen medewerking verlenen. Het niet doelmatig gebruik van energie wordt aangemerkt als een economisch delict. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat er in dit project geen gebruik zal worden gemaakt van strafrechtelijke handhaving. De aanpak blijft beperkt tot de inzet van bestuursrecht. Naming & shaming Actief openbaar maken van handhavingsinformatie kan een instrument zijn om de naleving van regels te verbeteren. Het kan leiden tot verschillende stimulansen voor gedragsverandering. Uit onderzoek naar het openbaar maken van handhavingsinformatie in Limburg en Denemarken blijkt dat er geen harde uitspraken gedaan kunnen worden over de effecten van openbaarmaking. De bevindingen geven wel aan dat openbaarheid een manier is om bedrijven te benvloeden in de accenten die ze leggen in het naleefgedrag. Uit het onderzoek worden de volgende lessen geleerd; ontwikkel meerdere systemen van openbaarmaking; experimenteer met openbaarmaking; geef de bedrijven een rol in de openbaarmaking; besteed aandacht aan de best practices. Vragen die van belang zijn bij de inzet van naming & shaming bij de datacenters zijn; Zijn de bedrijven bekend met wet en regelgeving en zijn ze in staat om hieraan te voldoen?; Willen de datacenters de regels wel naleven?; En krijgen de bedrijven de gelegenheid om deze op te volgen?; Als ze de regels niet willen volgen, geldt de vraag of de datacenters de risicos durven te nemen die wetsovertreding met zich meebrengt. Van belang hierbij is ook wat de bedrijfsethiek is. Indien de normen uit de regelgeving aansluiten bij wat als redelijk wordt gezien, zal men de regels opvolgen. Voor de Amsterdamse situatie geldt dat er eigenlijk altijd veel aandacht is voor de best presterende bedrijven. Deze bedrijven zijn in het kader van de ontwikkeling van de keurmerken benaderd met het verzoek om deel te nemen aan pilots. Als tegenprestatie kan Amsterdam de bedrijven publiciteit geven en wordt de controlefrequentie in het kader van de Wet milieubeheer verlaagd.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 22 van 32

Het bedrijfsbezoek met Van Poelgeest aan The Datagroup Center (hoofdstuk 1) is aanleiding geweest voor de DMB om contact te zoeken met tijdschrift Computer Idee en heeft geleid tot een positief artikel (zie bijlage 4). DMB heeft beperkt ervaring met het actief openbaar maken van handhavingsinformatie over slecht presterende bedrijven. Over het onderwerp naming & shaming zal in 2012 beleid geformuleerd worden door de DMB. Datacentrumgids Deze digitale gids datacentrumgids.nl - biedt een overzicht van alle datacentra in o.a. Nederland. Per datacenter wordt informatie geboden, maar nog niet over de milieuprestaties. Het is van belang dat klanten in het kader van hun MVO-beleid of in het kader van duurzaam inkopen inzicht hebben in de milieuprestaties van de datacenters zodat ze hier op kunnen selecteren. Door de DMB is verzocht aan de uitgever om de gids op deze onderdelen aan te vullen. DMB heeft de toezegging gekregen van de uitgever van de Datacentrumgids dat de gemeten PUE en de hoeveelheid duurzame elektriciteit die wordt ingekocht wordt opgenomen in de nieuwe versie van deze gids. Landelijke uitrol De datacenters hebben vaak op meerdere locaties in het land een vestiging. In totaal zijn er circa 150 datacenters waarvan er 50 in de regio Amsterdam (ca 35 in Amsterdam) liggen. Landelijke uitrol van de Wet milieubeheer aanpak door gemeenten en provincies voor datacenters leidt tot het resultaat dat het level playing field voor vestigingsvoorwaarden binnen heel Nederland gehandhaafd blijft. Hierin past samenwerking met andere gemeenten en provincies op grond van de Wet milieubeheer. De DMB werkt hierin al samen met Haarlemmermeer, Regionale UitvoeringsDienst (RUD) West-Holland, Regionaal Samenwerkingsverband Noord-Brabant, DCMR (regio Rotterdam). Ook is er door DMB een oproep gedaan aan het Interprovinciaal Overleg (voorbeelden van bedrijven die onder de Wet milieubeheer bevoegdheid van de provincie vallen zijn Evoswitch in Haarlem, Google in Eemshaven) en provincie Noord-Holland om onze aanpak te volgen. Door de huidige samenwerking zal al een groot deel van de bestaande datacenters op een eenduidige manier benaderd worden in het kader van de Wet milieubeheer. De Green Deal van Amsterdam over de datacenters en de Lokale Klimaat Agenda zullen leiden tot nog meer samenwerking tussen gemeenten, provincies en rijk. Het Ministerie van I&M zal met de Lokale Klimaat Agenda de leergroep ICT instellen. Op verzoek van de DMB heeft Agentschap NL een oproep gedaan aan gemeenten met datacenters zich aan te sluiten bij zon leergroep. Op die manier kunnen de gemeenten en provincies ondersteuning krijgen en worden deze partijen meegenomen in een eenduidige aanpak. Alle door de DMB ontwikkelde informatie en

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 23 van 32

instrumenten komen ter beschikking op de site van InofMil: Overheden voor overheden. Uit het rapport Duurzaam koelen van datacenters, het mes snijdt aan twee kanten van Agentschap NL blijkt ook dat de branche op zoek is naar innovatiemogelijkheden op het gebied van energiebesparing. Banken, verzekeringsbedrijven en kennisinstellingen In 2012 worden ook de Energie Efficintie Plannen (EEPs) van de banken, verzekeringsbedrijven en de kennisinstellingen aangepast. Een aantal van deze bedrijven heeft dataverwerking in een serverruimte (aan hoofdproces ondersteunend datacenter). Er is geen overzicht van deze locaties en daarmee geen inzicht in het besparingspotentieel. Bij het actualiseren van de plannen in 2012 zal bij deze bedrijven gevraagd worden om het energiegebruik van de serverruimtes te optimaliseren. Welstand Bouwkundige ingrepen worden getoetst aan het welstandsbeleid van Amsterdam. In een concreet geval is er steeds sprake van een bestuurlijke afweging van drie belangen: houdt de duurzaamheidsvoorziening voldoende rekening met het uiterlijk van het gebouw (letterlijk met het welstaan van het bouwwerk in zijn omgeving); is een duurzaamheidsvoorziening voldoende doelmatig gelet op de duurzaamheidsdoelstellingen; is een duurzaamheidvoorziening rendabel (kan die worden terugverdiend uit de (huur)opbrengst of uit besparing van energiekosten). De toepassing kent drie achtereenvolgende stappen: 1 De bouwkundige ingreep wordt getoetst aan de gedetailleerde welstandscriteria. Indien daaraan niet wordt voldaan, volgt stap 2. 2 De bouwkundige ingreep wordt getoetst aan de vraag of op een andere wijze dan door het voldoen aan de gedetailleerde welstandscriteria, kan worden voldaan aan redelijke eisen van welstand. Het is raadzaam hierover met de Welstandscommissie in contact te treden. Indien dit leidt tot een negatief advies, volgt stap 3. 3 In deze stap bepaalt het bestuur (het bevoegd gezag) of, al is het bouwwerk in strijd met redelijke eisen van welstand, toch een omgevingsvergunning voor de bouw kan worden verleend. Daarbij geldt het hierboven beschreven afwegingskader. DMB voorziet het verzoek aan het bestuur om in strijd met redelijke eisen van welstand een omgevingsvergunning voor het bouwen te verlenen, van een advies.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 24 van 32

Concept-welstandscriteria Deze procedure is nodig, omdat welstandscriteria kunnen beperkend kunnen zijn voor de duurzaamheid van een datacenter. Bij datacenters wordt een deel van de klimaatinstallatie op het dak geplaatst om de restwarmte af te kunnen geven aan de buitenlucht (voorbeeld van een vorm van vrije koeling is de toepassing van koudewielen). Ook kunnen constructies aan de zijkant worden gehangen zoals dat bij The Datacenter Group het geval is.

Koelmachine

Vrije koeling

gebouwschil computerruimte computerkast

luchtbehandeling

In het later in 2012 vast te stellen nieuwe welstandsbeleid is in de huidige conceptversie voor een dergelijke energie- of klimaatinstallatie opgenomen dat zij voor zover zij geen deel uitmaken van het architectonisch ontwerp van het gebouw, onopvallend geplaatst moeten worden en het samenhangend stelsel van maatverhoudingen van het gebouw niet mogen verstoren. Aan dit criterium kan worden voldaan door het volgende in acht te nemen; 1. Installaties bij voorkeur inpandig plaatsen; 2. Indien inpandige plaatsing niet mogelijk compact vormgeven en midden op het platte dakvlak plaatsen; a. Bij woningen niet groter dan 2 m; b. Uitvoeren in een neutrale matte kleurstelling; c. De vereiste minimale afstand tot de dakrand aan de achterzijde is conform 45-gradenregeling: hoogte installatie = minimale afstand tot dakrand; d. Bij plaatsing op lager gelegen dakvlakken, of bij lange zichtlijnen: een omhullende constructie gebruiken; e. Indien niet op plat dakvlak; doorbreken van schuin dakvlak toetsen aan algemene criteria en het gebiedsgerichte beoordelingskader; 3. Indien plaatsing op een orde 1 pand: toetsen aan algemene criteria en het gebiedsgerichte beoordelingskader.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 25 van 32

5 Overige instrumenten

ICT~Office ICT~Office is de branchevereniging van 550 IT-, telecom-, internet- en officebedrijven in Nederland. Met deze achterban die bijna 30 miljard omzet en meer dan 250.000 medewerkers telt, is ICT~Office d belangenbehartiger en de vertegenwoordiger van de Nederlandse ICT- en officesector. ICT~Office zet alle aanwezige expertise en kennis in om de lidbedrijven de beste zakelijke kansen en hoogste kwaliteit dienstverlening te bieden. Dit uit zich in bijvoorbeeld initiatieven op het gebied van marktstimulering, een krachtige stem bij bedrijfsoverstijgende belangenbehartiging, individuele dienstverlening op het gebied van juridische en financile vraagstukken & HRM, financile voordelen door middel van mantelcontracten en een groot netwerkplatform. ICT~Office biedt een herkenbaar kwaliteitslabel in de markt, waardoor de positionering en marketingstrategie van lidbedrijven worden versterkt. Green IT Green IT Regio Amsterdam is een publiekprivate samenwerking; a waarin de deelnemers een energie-efficinte ICT-infrastructuur nastreven; b waar andere sectoren van kunnen profiteren; c waarmee de concurrentiekracht van de ICT-sector toekomstgericht versterkt wordt tot een Green Data Port. De meeste ICT-bedrijven in regio Amsterdam nemen deel aan Green IT. Green IT speelt in op de handhavende acties van de DMB door informatiebijeenkomsten te organiseren voor de bij de Stichting aangesloten datacenters. Duurzaamheidsagenda rijk Het rijk heeft een Duurzaamheidsagenda. En onderdeel hiervan is de Lokale Klimaatagenda (LKA) 2011 2014 die de gemeenten en het rijk gezamenlijk hebben opgesteld. De LKA wordt gecordineerd door het Ministerie van I&M. Een tweede onderdeel is de Green Deal waarvoor het Ministerie van EL&I verantwoordelijk is. Amsterdam heeft een Green deal afgesloten over de datacenters met het rijk. De LKA en de Green Deal bieden mogelijkheden om het energiegebruik bij de datacenters terug te dringen.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 26 van 32

Lokale Klimaatagenda In de LKA is opgenomen dat gemeenten de handhaving en het toezicht op naleving van de Wet milieubeheer intensiveren door prioriteitstelling, kennisverspreiding en inzet van capaciteit. Green Deal datacenters In de Green Deal over de datacenters wil Amsterdam samen met de sector werk maken van de vergroening en - via de ondersteuning van het rijk - als resultaat bereiken dat het level playing field voor vestigingsvoorwaarden binnen Nederland gehandhaafd blijft. Op basis van de Amsterdamse acties wordt gestreefd naar; het vastleggen van een landelijke prestatienormering op basis van best beschikbare technieken voor nieuwe datacenters en op basis van best beschikbare technieken voor bestaande datacenters op best haalbare prestatie; het opnemen van een milieukeur datacenters in de lijst duurzaam en innovatief inkopen van overheden; het vastleggen van de normering via een Handreiking Wet milieubeheer. Meerjaren Afspraken - 3 (MJA 3) Een aantal bedrijfssectoren neemt sinds de jaren 90 deel aan het convenant MeerJaren Afspraken energie efficintie (MJA) van het Ministerie van EL&I. De ICTsector is als relatief nieuwe sector in 2008 toegetreden. 20 grotere datacenters in Amsterdam nemen deel aan dit convenant. MJA is een overeenkomst tussen de rijksoverheid en bedrijven, instellingen en gemeenten over het effectiever en efficinter inzetten van energie. Deelname aan MJA 3 betekent voor de bedrijven: A iedere 4 jaar een Energie Efficintie Plan (EEP) maken; B jaarlijks een energiebesparing realiseren van tenminste 2 %; C een energiezorgsysteem implementeren; D besparingsmaatregelen zoeken in de keten; E maatregelen nemen met duurzame energie. ICT-Office is toegetreden tot het convenant MeerJaren Afspraken energie efficintie (MJA3). In dat kader wordt ook een 'Routekaart ICT 2030' ontwikkeld. De 'Routekaart ICT 2030' is op 31 maart 2012 gereed en betreft een viertal cases: Elektrisch rijden/smart grids: in 2030 moeten er tenminste een miljoen op- en aflaadpunten zijn gerealiseerd; Topsector 'Energie': slimme ICT-oplossingen en het benutten van de mogelijkheden tot energiebesparing in onder andere de gebouwde omgeving & procesefficintie; CO2-neutrale ICT-sector: de ICT-sector streeft ernaar 50% energie-efficinter te werken in 2030. Daarnaast wordt bekeken welke stappen gezet kunnen worden op weg naar een CO2-neutrale ICT-sector in 2030; Reverse logistics: doel is een genformatiseerde logistieke kringloop in 2030.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 27 van 32

Belastingmaatregel (Energie Investerings Aftrek) Bedrijven die in 2012 investeren in energiebesparing kunnen via de belastingmaatregel Energie Investerings Aftrek (EIA) in totaal 151 miljoen terug krijgen van de overheid. Op de nieuwe Energielijst staan 160 investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie, waarbij 41,5 procent van de investeringskosten mag worden afgetrokken van de fiscale winst. http://www.Agentschap NL.nl/programmas-regelingen/energie-investeringsaftrek-eia De Energielijst van 2012 is aangepast voor maatregelen bij datacenters. Om het gebruik van een energiezuiniger koeling met buitenlucht te stimuleren is daar een nieuwe omschrijving voor toegevoegd. Wanneer als extra energie-efficintie verhogende voorziening een scheiding wordt gemaakt tussen warme en koude gangen in het datacenter komen deze ook voor EIA in aanmerking. Ook is EIA van toepassing op de realisatie van een warmte en koudeopslag. Bij de berekening van de terugverdientijd dient de EIA te worden betrokken. Gebruik maken van de EIA leidt tot een reductie van ca 10% op de investeringskosten. Milieukeur koeling datacenters Begin 2011 heeft Stichting MilieuKeur (SMK) het initiatief genomen om voor de koeling van datacenters een keurmerk te ontwikkelen. SMK ontwikkelt en beheert criteria voor keurmerken en certificaten. De verwachting is dat SMK de door Amsterdam gestelde EUE-normen gaat overnemen. Daarmee wordt duurzaam ondernemen bij datacenters inzichtelijk, betrouwbaar en controleerbaar. Onafhankelijke certificatie-instellingen controleren of producten, processen of diensten aan de criteria van SMK voldoen. Naar verwachting is het keurmerk begin 2012 beschikbaar. Breeam datacenters In het voorjaar 2011 is ook de ontwikkeling gestart om een Breeam (Building 4 Research Establishment's Environmental Assessment Method) voor datacenters te ontwikkelen.

Breeam is een internationaal meetinstrument voor de beoordeling van de duurzaamheid van gebouwen. Breeam is de leidende en wereldwijd meest gebruikte methode voor het meten van de milieuprestaties van gebouwen. Het zet de standaard voor best-practice in duurzaam ontwerp en is de maatlat geworden om de milieuprestatie van een gebouw te beschrijven. Gebouwen worden beoordeeld in de ontwikkel- en opleverfasen op de volgende onderdelen: Management, gezondheid en comfort, energie, transport, water, materialen, afval, landgebruik en ecologie en vervuiling. Nieuw te bouwen datacenters of datacenters die een grote renovatie uitvoeren kunnen in aanmerking komen voor Breeam.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 28 van 32

Bijdragen van de DMB aan genoemde instrumentenontwikkeling Naast de uitvoering van de Wet milieubeheertaken werkt DMB mee aan de ontwikkeling van keurmerken voor deze sector. Amsterdam betaalt mee aan de ontwikkeling van het keurmerk voor de koelinstallatie van datacenters van de Stichting Milieu Keurmerk. De DMB ziet erop toe dat het keurmerk tenminste gelijkwaardig is aan de minimale wettelijke verplichtingen. De DMB neemt ook deel aan de klankbordgroep voor de ontwikkeling van Breeam voor datacenters. Waarschijnlijk kunnen op dit moment 2 bestaande Amsterdamse datacenters aan de criteria voldoen om in aanmerking te komen voor het keurmerk van SMK. Beide keurmerken komen begin 2012 beschikbaar en hebben de EUEprestatienormen zoals Amsterdam die op dit moment hanteert voor bestaande en nieuw te bouwen datacenters overgenomen. Privaatrecht Er zijn datacenters, die na aanschrijving in het kader van de Wet milieubeheer door de DMB, zullen mededelen dat ze op een bepaalde datum gaan sluiten. Afhankelijk van de geschetste tijdshorizon en de huidige EUE, kan dit voor de DMB een reden zijn om tijdelijk toestemming te geven om een lagere EUE te realiseren dan gangbaar wordt geacht. Dit wordt per casus beoordeeld. Een vereiste hierbij is dat hard wordt gemaakt dat ook daadwerkelijk op de aangegeven datum wordt gesloten. Indien het bedrijf grond in erfpacht van de gemeente afneemt, kan het bedrijf de opzegging van het erfpachtcontract op de aangegeven datum overleggen als bewijs. Hieraan moet als bewijs dat de opzegging definitief is, de reactie van de gemeente worden toegevoegd. Als het datacenter het pand huurt van een partij die de grond in erfpacht heeft afgenomen bij de gemeente, kan het datacenter een brief overleggen waarin ze de huur opzeggen per aangegeven datum met daaraan toegevoegd de reactie van de verhuurder.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 29 van 32

BIJLAGE 1 Resultaten alle sectoren MJA 2010

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 30 van 32

BIJLAGE 2 Resultaten ICT-sector MJA3 over 2010

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 31 van 32

BIJLAGE 3 Activiteitenbesluit of vergunning Bij een datacenter zijn er twee grenzen die bepalend zijn: - de opslag van vloeibare brandstoffen in ondergrondse tanks met een inhoud van meer dan 150 kubieke meter; - het totaal opgesteld elektromotorisch vermogen van 15 megawatt of meer. Categorie 1.3 van het Besluit omgevingsrecht Onverminderd (...)zijn gedeputeerde staten bevoegd te beslissen op een aanvraag om een omgevingsvergunning of omtrent een verklaring van geen bedenkingen ten aanzien van inrichtingen, behorende tot deze categorie, voor zover het betreft inrichtingen (...) waar een of meer elektromotoren of verbrandingsmotoren aanwezig zijn met een totaal genstalleerd motorisch vermogen van 15 MW of meer; Categorie 1.4, onderdeel c, van het Besluit omgevingsrecht Als categorien vergunningplichtige inrichtingen (...), worden inrichtingen aangewezen (...) waar een of meer elektromotoren of verbrandingsmotoren aanwezig zijn met een totaal genstalleerd motorisch vermogen van 15 MW of meer; Voor datacenters is het vermogenscriterium van elektromotoren en/of verbrandingmotoren van groot belang. Indien het elektromotorische vermogen (van de elektromotoren) en/of thermische vermogen (van de verbrandingsmotoren) minimaal 15 MW bedraagt, zijn Gedeputeerde Staten het bevoegd gezag en is sprake van vergunningplicht (inrichting type C) op grond van Besluit omgevingsrecht. Voor het vaststellen van het elektromotorisch vermogen wordt alleen het vermogen van elektromotoren meegerekend. Betreft het vermogen dat niet aan elektromotoren kan worden toegewezen, dan telt dit niet mee. Het vermogen van de motoren van koelmachines telt bijvoorbeeld wel mee, maar vermogen dat direct in de servers 'terechtkomt' niet. De achtergrond van categorie 1.3 is gericht op 'grote' lawaaimakers. Bij datacenters zijn veelal ook noodstroomaggregaten aanwezig die de voortgang van de bedrijfsvoering moeten waarborgen bij uitval van de elektriciteitsvoorziening. Dit reservevermogen wordt alleen meegerekend wanneer dit vermogen gelijktijdig met de hoofdinstallatie kan worden ingeschakeld. Noodstroomaggregaten die alleen in werking (kunnen) zijn wanneer de hoofdinstallatie vanwege bijvoorbeeld stroomstoring is uitgevallen, worden buiten beschouwing gelaten.

Energiebesparing bij datacenters - Wet milieubeheer en overige instrumenten -

Gemeente Amsterdam Dienst Milieu en Bouwtoezicht

Pagina 32 van 32

Door alleen de elektromotoren mee te tellen en juist de noodstroomaggregaten buiten beschouwing te laten, is het mogelijk dat een datacenter onder het Activiteitenbesluit valt. Het Activiteitenbesluit biedt voldoende algemene regels (zoals energiebesparing en geluid) waaraan kan worden getoetst. NB: Het bovenstaande wordt door n uitspraak van de Raad van State bevestigd (ABRvS nr. 200401555/1, 26 maart 2004). De nota van toelichting bij het Inrichtingen en vergunningenbesluit (Ivb) gaat verder in op het vermogencriterium. http://www.infomil.nl/algemene-onderdelen/uitgebreidzoeken/@107691/activiteitenbesluit-5/

Koelen? Met karton, natuurlijk!

Kartonkoeling? Wat zijn de specieke voordelen?

Het datacenter van The Datacenter Group herbergt veel servers, die samen erg veel warmte produceren. Om die hitte af te voeren, is een energievretende airconditioning gebruikelijk. Maar het kan ook met karton! Computer Idee bespreekt met directeur Raymond Kasiman een milieuvriendelijke uitvinding van eigen bodem!

Het is eigenlijk verdampingskoeling. Vroeger spande men natte doeken in ramen om ruimtes te koelen. Bij ons systeem is het natte doek vervangen door een kartonnen constructie die in een zijmuur is bevestigd. Buitenlucht wordt door dit karton geblazen, dat nat wordt gehouden met opgevangen regenwater. Het natte karton zorgt voor een daling van de luchttemperatuur met ongeveer tien graden. De lucht gaat vervolgens door een warmtewisselaar. In deze warmtewisselaar koelt de buitenlucht de binnenlucht.

Allereerst is het zeer energiezuinig; het enige energieverbruik komt van de ventilatoren. Ter illustratie: de energiezuinigheid van datacenters wordt beoordeeld met Power Usage Efciency (PUE). De PUE wordt berekend door het totale verbruik aan energie te delen door het verbruik voor de IT. Hoe dichter de uitkomst bij 1,0 zit, hoe energiezuiniger het datacenter. Wij halen op dit moment een PUE van 1,15 en zijn daarmee het efcintste datacenter van Nederland. Andere moderne datacenters behalen vaak een PUE van 1,5. Een ander voordeel betreft ook het milieu. Ons systeem gebruikt geen milieuonvriendelijke chemische koudemiddelen, maar alleen water. De prijs is ook geen bezwaar, het is niet duurder dan andere koelsystemen.

Waarom karton?
Op zoek naar geschikte materialen kwamen we uiteindelijk op metaal, plastic en karton. Karton is milieuvriendelijker dan plastic en metaal en de kosten zijn laag.

Valt karton niet uit elkaar als het nat wordt?

Nee. Het karton is verlijmd, waardoor het zeer stevig is. Het kan bij continu gebruik een aantal jaar mee.

Tekst: Michiel Heemskerk

9De lters aan de binnenkant van het pand

www.computeridee.nl k 19 k 2011

9Kartonnen panelen aan de buitenkant van het pand

9Koele lucht komt vanuit de bodem in de serverruimte

19 k 2011 k www.computeridee.nl