(Kuptimi dhe njohurit e s drejts sendore-reale) Kuptimi dhe njohurit e te drejtes sendore -E drejta sendore sht deg e s drejts

civile q i rregullon mardhnjet juridike t cilat pr objekt t vetin i kan sendet t cilat nuk gjenden n procesin e kmbimit. T drejtat te cilat i takojn nj personi qoft fizik apo juridik n baz te rregullave dhe parimeve t t drejts sendore objektive jan te drejta subjektiv sendore. T drejtat subjektive sendore-burojn nga t drejtat sendore ne kuptimin objektiv dhe ato iu takojn titullarve(bartesve0t tyre. T drejtat subjektive sendore kan karakter absolut dhe veprojn ndajj t gjithve(erga omnes).Kto t drejta jan t rregulluara dhe t numruara me ligj,qka do t thot me dshirn subjektive juridike pa i resperktuar kto dispoozita ligjore nuk mund te konstituohen t drejta t reja subjektive,e as q mundtju ndryshohet prmbajtja e tyre. Sot n teori sht aprovuar mendimi se t drejtat sendore nuk i rregullojn mardhenjet n mes personit dhe sendit,por mardhenjet n mes personave n lidhje me sendet e caktuara. Sipas ligjit i cili i rregullon kto institucione jan prcaktuar kto t drejta subjektive sendoreLe drjta e pronesis,e drejta e servituteve,e drejta e pengut). Pronsia -Pronsia sht e drejt apsolute me t ciln personi gzon t drejtn(kenaqet)dhe disponon n mnyr absolute. Pronari mund ta prdor sendin sipas dshirs s tij ose mos ta prdor at,ti merr t ardhurat spo frutet t cilat i sjell sendi,por ai mundet sendin fizikisht ta shkatrroj ose me pun juridike at ta tjetrsoj,respektivisht ta ngarkoj me t cilat prona kufizohetpsh.pengu. E drejta e prons kryesisht prbhet nga tri autorizime kryesore:1.Autorizimi i mbajtjes s sendit,2.Autorizimi i shfrytzimit dhe perdorimit t sendit dhe ,3.Autorizimi i disponimit me sendin. Format e veqanta t drejtave pronsore -1.Bashkpronsia-quajm at t drejt pronsore t sum personave n nj send.Pr dallim t pasuris s prbashkrt(t baskshortve)ku deri te ndarja nuk dihet se sa kujt i takon,pjest e bashkpronsis jan t caktuara dhe ate ,1/3,etjKjo sht e drejt e prbashkt e pronsis te e cila sht ndar kryerja e autorizimeve n mes t dy apo m shum personave t cilt quhen bashkpronar.Pjest e bashkpronarve nuk jan rale,por ideale dhe se kan t bjn me sendin si trsi ,e jo n pjest e veqanta t sendit.Ktu ekziston vetm nj autorizim shfrytzimi dhe disponimi,por sht ndar vetm ushtrimi i autorizimit. Nse dikush sht psh.sht pronar i dy t tretave t kalit ai mund ta prdor kalin dy her m shum se bashkpronari i tij,me rastin e disponimit,pr shembull me rastin e shitjes mund ti marr dy t tretat e qmimit te kalit. Bashkpronsia mund t lind n baz t kontrats ose me ndonj ngjarje e cila nuk varet nga dshira e bashkpronarve. Pronsia n etazhe -Esht asi lloj pronsie e cila ka pr qllim konstituimin e t drejts pronsore n banes apo lokal afarist si pjes t veqant fizike n kuadr t ndrtess s caktuar.Nga kjo del se personi ka t drejt pronsie (jo tr ndrtesn),por vetm n pjest reale t ndrtess9psh.n banes,apo lokalafarist.Pronsia etazhe arrihet dhe krijohet n baz t rregullave t s drejts pronsore dhe sipas rregullave t cilat vlejn pr arritjen dh pushimin e pronsis n palujtshmri.Do t thot pronari i pjess etazhe ka t drejt prone dhe at mund ta tjetrsoj ose banesn si pjes e tij e etazhit mund tja japin dikujt tjetr n shfrytzim. Pasuria e prbashkt -Esht form e t drejts pronsore t qytetarve sipas t cils me shum persona kan t drejtn e pronsis n nje send,por pjest e tyre jan t paprcaktuara.Do t thot se n kt t drejt pronsore n sendin e pandar pjest e personave jan t paprcaktueshme ,por ato nuk jan caktuar q m par ose n aspektin ideal(si bashkpronsi)ose n mnyrn rale(si te pronsia etazhe).

Si pronsi e prbashkt ekzistuese(psh te familjet e mdha,pasuria q le dekujuesi pa testament pr trashgim si dhe pasuria e bashksortve). Mnyrat e fitimit t pronsis E drjeta e pronsis fitohet n baz t fakteve juridike. Mnyra originere- kur un s pari hr konstituoi t drejtn pronsore me nj send P.sh. Un pikturova nj piktur, un bra njmjet pune, n baz t parashkrimit fitues(UZUKAPIO) un bhem pronar nn kushtet e parapara ligjore mbi nj send i cili sht i askujt(RRES NULIUS) sendet e askujt. a)Kafsht e egra- peshqit n lumin publik, b)Sendet e braktisura nga pronari, c)Sendet e humbura, d)Sendet e fshehura nn siprfaqen e tokes q nuku dihet pronari prandaj sht ORIGINERE. ---THESAURUS- mnyr originere private e fitimit t prons. -Nnkupton gjetjen e vlerave pasurore t konsiderueshme t fshehura nn siprfaqen e toks pronari i t cilave nuk dihet. -Ekzistojn zgjedhjet-nse pasuria gjindet n tokn e huaj rastsisht ajo ndahet n dy pjes zbuluesi dhe pronari i toks. -Nse n tokn e huaj do t grmoj me qllim q t gjej pasurin e fshehur n tersi do ti takoj pronarit t toks- kjo sht mnyra ORIGINERE. Mnyra derivative-ekziston kur- un t drejtn pronsore mbi nj send e kam t konstituar n baz t kontrats s shit blerjes me ish pronarin, prandaj themi DERIVATIVE(dihet se kush sht pronari i mparshm). -Zakonisht realizohet nprmjet t punve juridike translative Psh. kontrata e shitblerjes, kontrata e dhurats, kontrata pr faljen e sendit ndrsa, -Mnyra SUI GENIRIS(llojit t veqant) derivateve t fitimit t prons sht trashgimia por marrdhnia trashgimore juridike nuk konsiderohet marrdhnie realo-juridike nuk konsiderohet edhe marrdhnie obligatoro juridike sepse ndrmjet sht nj fakt i veqant q ka t bj me faktin e vdekjes dhe kauza e saj DELACIO- hapja e trashgimit. Fitimi i te drejts se prons n baz t ligjit: -Quhet ne te drejten edhe menyr orogjinere dhe zakonisht ceken kto raste t fitimit t pronsis:krijimi i sendit t ri,,bashkngjitja e sendit,przierja e sendit,ndrtimi n tok t huaj,ndarja e frutave,parashkrimi fitues,fitimi i pasuris nga jopronari,okupimi etj Fitimi i t drejts s pronsis me krijimin e je sendi t ri: -Nse subjekti me punen e vet dhe materialin e tij ndrton sendin e ri ai fiton t drejtn e pronsis.Mirpo,ndodh q kt ta bje n baz t puns juridike(kontrats)me personin e dyt pr punimin e sendit t ri nga materiali i tij, kshtu sendi i ri sht pron e personit t atoj q e dha materialin apo ai q bri porosin. Fitimi i t drejts pronsore me bashkangjitje ose perzierje -Ndodh q sendet t bashkohen apo przihen.Kjo sht nj form e arritjes s t drejts s prons me njtrupzim me sendet e levizshme.N rast se sendet e bashkuara apo t prziera t cilatiu takojn pronarve t ndryshm jan bashkuar n at mas q smund t ndahen pa pasoja,ather krijohet bashkpronsia n dobi t pronareve t deritashm n suaza proporcionale t vlers t ciln sendet e kan pasur para bashkimit apo perzierjes.Po qe se ndodh te bashkohen apo przihen dy sende njeri n vler m t madhe ,pronar do t bhet ai i sendit me vlet me te madhe ,me kusht q ti kompenzohet kundrvlera pronarit t sendit me vler m t vogl. Fitimi i t drejtave me ndrtim n tok t huaj: -Ndrtuesi i cili e ngrit objektin ne truallin e huaj e fiton t drejtn e prons edhe n truallin n t cilin sht ngritur objekti ndrtimor,me kusht q t jet i ndrgjegjshem,kurse pronari i truallit i

pandrgjegjshm,sepse ndrtimin e objektit nuk e ka kundershtu asnjehere. Ndarja e frutave: -Pronarit t sendit sipas parimit juridik i takojn edhe frutat q i jep ai send.Mirpo,pasi q pronari shpesh mundet qq sendin mos ta ket,por at me an t punve t ndryshme juridike ta kaloj ne personin tjeter q ai te jet vjels i frutave. Parashkrimi fitues - Konsiderohet si mnyr originere e veqant e fitimit t prons- un pr tu br pronar i nj sendi pr t cilin q nga momenti i vendosjes s posedimit nuk kam ditur se nuk mund t bhem pronar, duhet t plotsoi kushtet e veanta ligjore q t bhem pronar: 1.Duhet t kem JUSTUS TITULLUS(baz juridike) t rregullt,(t jem posedues JUSTA BONAFIDEJ) posedues juridikisht i rregullt por edhe i ndershm( sepse mandej sendin e kam bler nga pronari). 2.T prdor sendin n mnyr publike t manifestoi BONA FIDES (mirbesim) ndaj t gjithve mos t kem rezerv. 3.Kalimi i kohs ose koha e parashkrimit fitues- (sa koh duhet ta mbaj sendin n pushtetin tim fizik)? KONSTATIM: a) Nse un mbaj sendin e lvizshm n posedim koha pr tu br pronar sht dita 366 e posedimit tim duhet ta mbaj sendin 1 vit e 1 dit. b) Nse e mbaj n posedim tokn ather koha e parashkrimit fitues sht 2 vite -Kjo mnyr sht ORIGINERE. Fitimi i t drejtes s prons nga jo pronari -Poseduesi i ndershm,do t thot a ii cili n besim t mir e ka marr sendin e ka ble,mund ta fitoj prons nga jo pronari n kto raste: 1.ndrgjegjsia e blersit t sendit,2.nese eshte fjala per sendin e luajtshem,3.marrja e sendit sht br m pune ngarkuese.4.shitsi esht person q n kuadr t vprimtaris s tij qet n qarkullim sendet t tilla,ose sht person t cilit pronari i ka dorzu sendin ne posedim ne baz t puns juridike,e cila nuk sht baz pr sigurimin e te drejts s pronsis ose at e ka blere n shitjjen publike. Fitimi it e drejtes s pronsis me okupim -Mund te okupohen vetem sendet t cilat jan t braktisura.Po ashtu sendet e braktisura duhet t jene sende t levizshme,t cilat pronari i tyre praktikisht i ka braktisur. 3 kushte q duhet t plotsohen: 1.se pronari sendin definitivisht nuk e do dhe e ka braktisur, 2.se personi i interesuar pr at send e ka marr me qllim q ta prvetsoj 3.se jan n pytje sendet e lujtshme. Fitimi i te drejtes se pronesis nga blerja publike -Esht mnyr originere e fitimit te se drejts s pronsis,dhe zakonisht kryhet ne baz t ndonj vendimi t organit shtetror(siq eshte shitja e sendeve nga ana e gjyqit me vendim te tij). Mbrojtja e te drejtave pronsore --E drejta pronsore mbrohet me mjete t veanta juridike t cilat quhen padi(AKCIO). -N baz t marrdhnieve pronsore juridike n jetn reale t qytetarve romak lidhdhnsika parapa dy padi q quhen pronsore ose petatore. -Padia e par quhet AKCIO NEGATORIA (q dot thot padi me t ciln pronari do t realizoi t drejtn pronsore t cenuar nga personi i tret(i padituri) n rastin konkret kur pronari vetm shqetsohet nga ai, pengohet n JUS UTENDI, JUS FROENDI, JUS ABUDENDI- por objekti i prons akoma sht nn pushtet fizik t pronarit. -Ky pronar krkon nga gjykatsi t sjell aktgjykim me diapozitiv urdhrues- i padituri t ndrprej menjher shqetsimin e pronarit.

-Me krcnim sanksioni. -Padia e dyt quhet RREI VINDIKACIO kt padi do ta prdor pronari t cilit i padituri ja ka marr objektin e prons n mnyr jo t drejt (VI KLAM PREKARIO) me forc ja ka vjedh n mnyr t pandrgjeqshme -Paditsi krkon nga gjykata q t sjell aktgjykim KONDEMNATOR (n dobi t paditsit)dispozitivi i t cilit duhet t ket prmbajtjen RRESTITUCIO IN INTEGRUM (urdhr pr t paditurin q t vendos gjendjen e m parshme- ta kthej objektin me krcnim t sanksionit dhe ate me zhdmtim q mund jet si dm real ose fitim i humbur. . Posedimi Esht pushteti fizik I nj sendi. Posedues mund t jet n t shmtn e rasteve pronari,por mund t jete qdokush tjetr,q esht object I drejtsis.Pa marr parasysh se si e ka marr pushtetin fizik mbi at send,n mnyre t lgjshme ose t paligjshme. Shkaku I kesaj njohjeje e s drejts ne posedim t qdo personi I cili ka vendosur pushtetin fizik mbi nj send n qfardo mnyre qndron n ruajtjen e qetsis n rendin juridik. Qdo pretendimi kundrt I personit tjeter ndaj poseduesit duhet te realizohet nprmjet organit shteteror dhe n procedure t caktuar. Posedimi ndahet n: ---POSEDIMI NATYRORdo t egzistoj n rastet kur poseduesi e ka t bindur vullnetin e vet,sepse objektin e posedimit e mban ne emr t dikujt tjeter,sepse me pronarin ka lidhur nje pune juridike ,p.sh; kontrata e hua prdorjes.Prandaj ky posedues nuk gzon mbrojtje t veqant juridike n rast t EVIKCIOS (rastet kur personi nga gjithsia ka pretendime pronsore ose poseduese ndaj objektit t posedimit natror.Poseduesi natyror,ndihm juridike krkon nga pronari q qshtjen ta zgjedh gjykatsi. ----POSEDIMI CIVILegziston kur poseduesi e ka te bindur vullnetin se sendin e mbanpr vete me qllim prfundimtar q t bhet pronar.Prandaj ky posedues t drejtat pronsore I mbron me mjete t veqanta juridike:INTERDIKTE (urdhresa me shkrim me prmbajtje t shkurtr drejtuar personit I cili e shqetson poseduesin civil,ose Ia ka marr objektin e posedimit)urdhri sht nga organi shtetror PRETORI,q menjher ta kthej sendin q e ka marr,tia kthej n posedim poseduesit me krcnim sanksioni,ose I urdhrohet q t mos ta shqetsoj me krcnim sanksioni. Posedimi civil ndahet: -POSESIO JUSTA---(Posedimi juridikisht I rregullt) q do t thot,nj subjekt I drejtsis pushtetin fizik n nj send nuk e ka vendosur me force(VIS); me vjedhje(KLAN); osen mnyre t pandrgjegjshme.Ky lloj posedimi ndahet n: -POSSESIO BONA FIDEI (mirbesim)ku poseduesi me rastin e vendosjes s rastit fizik mbi nj send e ka t bindur vullnetin se sendin e merr nga pronari,(sepse me t ka lidhur kontratn e shitblerjes n tregun romak) -POSESIO MALA FIDEI(keqbesim) te ky posedim,poseduesi q nga momenti I vendosjes s pushtetit fizik e ka t bindur vullnetin se sendin e merr jo nga pronari.N rastin e kontestuar egziston keqbesimi.Ky posedues nuk mund t bhet pronar. -POSESIO INJUSTA---(Posedimi juridikisht jo I rregullt) sepse poseduesi pushtetin fizik mbi nj send e ka vendosur n mnyre jo t rregullt (VIS)-me force,(PREKALIO)-n mnyre t pandrgjegjshme,(KLAN)-me vjedhje.Ky lloj poseduesi nuk mund t bhet pronar. Pushimi it drejts s prons -1.Kalimi n pronn shtetrore ose shoqrore(kur prona pushon ne baz te ligjit dhe me vendim te organit shtetror). 2.Kalimi i sendit nga pronsia e nj personi n pronn e personit tjetr,kur permbushen kushtet e parapara me ligjpsh.parashkrimi. 3.Kur pronari e braktis sendin, 4.Kur sendi shkatrrohet. Servitutet - Jan t drejta reale mbi sendet e huaja,t cilat jan t konstituuara me vullnetin e lire ai I

mirbesimit (BONNA FIDES) i solidaritetit dhe I bashkegzistencs,midis njerzve ne prgjithsi,e n veqanti midis pronarve romak. Marrdhnia servitutore zhvillohet midis t autorizuarit realo-juridik q quhet titular I servitutit dhe pronarit t pasuris shrbyese.Titullar I sevitutit prher sht pronar I pasuris sunduese.Titullari I seritutit fiton t drejtn reale mbi objektin e pasuris shrbyese,kjo n nj form t caktuar ligjore do tethot ta prdor ose t mbledh frytet nga objekti I pasuris sherbyese.Nuk ka t drejt n JUS ABUTENDI,sepse kjo e drejt reale shte ekskluzive pr pronarin privat,ndrsa,pronari I pasuris shrbyese shte I detyruar vullnetarisht,ai vet vullnetarisht,personalisht ose gjendjen reale e ka trashguar nga pronart e mparshm t pasuris shrbyese.Esht I detyruar n PATI (t duroj),dhe n t drejtn q Ia siguron shteti (NON FACERE)-t mos bj,t mos ndrmarr asnj veprim,qd.m.th; titullari I sevitutit nuk ka t drejt,q ta detyroj titullarin e pasuris t ndrmarr ndonj veprim pr prmirsimin e t drejts s servitutit.P.sh; nga vrshimi mbushet pusi si object I servitutit real,titullari I servitutit,nuk mund ta detyroj pronarin e pusit,q ta pastroj pusin,n mnyr q t vazhdoj realizimin et drejts s sevitutit. Prjashtim nga parimi NON FACERE sht lloji I veqant I servitutit toksor t qytetit ONORIS FERENDI. Servitutet ndahen n dy lloje n: --- Servitutet Reale --- Servitutet Personale 1) Servitutet Reale jan t prhershme sepse jan t lidhura faktikisht dhe juridikisht pr dy pasurit toksore n fqinjsi dhe t kushtzuara me egzistimin fizik t tyre,ndrsasevitutet personale jan t prkoshme,sit tilla ose t afatzuara n baz t marrveshjes s dy personave,osezgjasin desa zgjat jeta e titullarit t servitutit. 2) Servitutet reale quhen servitutet toksore sepse jan t lidhurangusht me parcelat toksore bujqsore,ose parcela tokesore pr ndertim. Krijimi i servituteve-Mund te krijohen me pun juridike dhe me regjistrimin e tyre ne librat e tokes,me vendime gjyqsore dhe em parashkrim fitues. Mbrojtja e servituteve-bhet me padi (padia konfesore). Pushimi i servitutit-pushon me punen juridike,shkatrrimi i objektit t servitutit,kalimi i kohs.

Pengu-(pengu I dors) Esht kontarat peng q I mundson pengmarrsit t konstituoj t drejtat reale mbi sendin e huaj. Esht kontrat aksesore ose sekondare (sepse lidhet midis dy personave t cilt paraprakisht e kan te lidhur nj kontrat kryesore),p.sh; kontrats s huas. Kjo kontrat lidhet me nj marrveshje t veqant midis pengdhnsit (hua marrsi) dhe pengmarrsit (huadhnsit) Pengdhnsi menjher pas arritjes s marrveshjes,pengmarrsit Ia dorzonn posedim,onjektin e pengut me te drejt t pengmarrsit q ta shes objektin e pengutpor me kusht,nse huamarrsi n koh nuk e kthen borgjin. Hipoteka - Esht kontrat pengu q sigurohet n formn reale kreditore. --Esht kontrat aksesore,sepse lidhet midis kreditorit hipotekor q nnkupton se atakan lidhur

nj pun juridike primare,p.sh; kontratn e huas. Kjo kontrat kreditorit hipotekor I mundson konstituimin e te drejts reale mbi sendin e huaj,sendi I huaj shte sendi I debitorit hipotekor.Kjo kontrat lidhet me koncenzus midis huadhnsit dhe huamarrsit . T drejtat e personave t huaj -Me ligj parashihet se personat e huaj fizik edhe juridik nuk mund t ken te drejte t prons n palujtshmri t cilat gjenden ne disa vise. Personat e huaj fizik dhe juridik t vendosur prher n vendin tn kan t drejtn e prons. Personit t huaj i jepet mundesia qe ndertesn t ciln e ka marr me qira pr aft t gjat,tia jap me qera organizatave te vendit.

Regjistrat e toks -LIBRAT E TOKES -Jan dokumente t cilat shrbejn pr evidencimin e t drejtave sendore reale ne palujtshmerit si dhe te bartjes s ktyre t drejtave.Kto libra te ne i udhheqin gjykatat komunale t cilat e bjn regjistrimin si dhe qarkullimin e ktyre palujtshmrive. Permbajtja e librave t toks -Librat e toks te ne i mbajn gjykatat komunale,ku ekzstojn sektore t veqanta pr mbajtjen e librave t toks n krye t t cilave gjenden gjyqtart per librat e toks. Gjendja e librave duhet ti pergjijet gjendjes kadastrale. Librat e tokes perbehen nga libri kryesor,numri i caktuar i dokumenteve dhe regjistrit. Shtojca e regjistrimit t toks prbhet prej tri pjesve:flet regjistrimi,posedimi,dhe flete ngarkess. Llojet e regjistrimit n librat e toks 1.Regjistrimi-sht akt me rndesi dhe mund t kryhet ne baz te dokumenteve private(kontrata mbi shitblerjen,dhuratn) dhe publike(aktvendimi gjyqsor,aktvendimi mbi trashgimin mbi ndarjen e toks ndrtimore). 2.Pararegjistrimi-esht regjistrim i prkohshem ne librat e toks. .3.Shnimi-kitu evidencohen disa rrethana t rndsishme,t cilat jan m ndikim pr t drejtn e posedimit n palujtshmri. Librat e tapiave -Aty ku nuk jan futur n prdorim librat e toks,ekziston i ashtuquajturi sistem i tapiave.Kto i japin organet e autorizuara t komuns dhe ato kan karakter deklarativ. Librat e intabulacionit -N sistemin e tapive ekzistojn librat publike t cilat kan karakter konstituiv.Vet fjala intabulatio,q rrjedh nga gjuha latine do t thot regjistrim.Ktu regjistrohen ngarkesat n palujtshmri(hipoteka,servitutet).Pra intabulacioni sht regjistrim definitiv dhe ai e kryen veprimin e njejt si edhe regjistrimi n librat e toks.

E drejta Komeriale P.3. (Njohurit themelore mbi mardhnjet detyrimore) Kuptimi i t drejts detyrimore -kuptojm turmen e normave juridike t cilat i rregullojn mmardhnjet detyrimore,dmth,ato mardhnje ne t cilat njra pal kreditori sht i autorizuar q t krkoj nga pala tjetr debitori

nj mnyr t caktuar t sjelljes:ti dorzoj ndonj send,t bj diqka ose t mos bj e q prndryshe do t kishte t drejt ta bj. Parimet themelore t se drejtes s detyrimeve 1.Parimi i ndrgjegjes dhe ndershmris, 2.I vlerave ekuivalente, 3.I prmbushjes s detyrimit dhe prgjegjsis pr t, 4.Parimi pi barazis s plot t pjesmarrsve n mardhnjet e detyrimit etj. Ndarja e detyrimeve sipas subjektit: -thjeshta te perbera Ndarja e detyrimit sipas prmbajtjes -pozitive dhe negative Ndarja e detyrimeve sipas kohzgjatjes -momentale,te vazhdueshme,dhe te sukseseve. Ndarja e detyrimit sipas numrit t presitmeve -thjeshta t prbra Ndarja e detyrimit sipas objektit t presitimit -te ndashme pandashme Ndarja e detyrimeve sipas lidhjes n mes t prestimit dhe personit -personale,jo te lidhura personale, Ndarja e detyrimeve n baz t mardhnjes s tyre reciproke -kryesore,akcesore Ndarja e detyrimve n aspektin e mbrojtjes juridike -detyrime qe i mbron ligji,natyrore. Burimet e detyrimeve -I quajm grumbiullimin e fakteve juridike nga t cilat krijohen mardhnjet detyrimore. Kontrata,shprehja e njeanshme e dshirs s vullnetit,shkaktimine dmit tjetrit,fitimin pa baz juridike dhe ligjin. Kuptimi i kontrats -Paraqet institucionin qendror t komunikimt juridik t palve kontraktuese.Kontrata sht fakt juridik i cili ka rndsi n lmenj t ndryshm si n te drejtn ndrkombtare edhe at ekonomike.Qellimi i lidhjes s kontrats sht arritja e ndonj rrezultati te caktuar ne maes paleve kontraktuese. N te drejten afariste jan ne shtim kontratat formulare,te cilat paraqesin n nj mnyr largim nga parimet e autonomis s vullnetit,pasi q n kto kontrata,q m par jan t prcaktuara kushtet pr lidhjen e kontrats,kshtu pals q i ofrohen kto kushte sht e obliguar ti pranoj ato. Llojet e kontratave -Kontratat e njanshme(ku vetem njra pal kontraktuese sht e oblibuar q t kryej ndonj prestim,do te thot se njra pal ka vetm t drejta e tjetra obligime) -Kontrata dypalshe(me keto krijohen aso mardhenje detyrimore ne te cilat t dy palt kontraktuese fitojn njra ndaj tjetrs edhe t drejta edhe obligime) -Kontrata me ngarkes(kur njera pal fiton ndonjj dobi por si ekuivalenc t saj duhet ti kthj pals tjetr kompenzimine caktuar) -Kontarta bamirse(ose lukrativekto nuk e obligojn paln e cila ka prfituar ndonje dobi q t kthej kundrvlern.psh.kon.mbi faljen,huaprdorjen,huan pa kamat etj. -Kontrata aleatore-ose me fat:jan ato q ne kohn e lidhjes s tyre nuk dihet se si do t prfundoj mardhnja e veprimeve reciproke t palve kontraktuese,sepse nuk e dim se cila prej palevedo te jet debitore.psh.kon mbi sigurimin,lojrat n fat) etj. -Kontratat komulative(jan ato kon q ne momentin e lidhjes s tyre dihen detyrimet e palve kontraktyese,si dhe relacioni n mes objektit t kontrats dhe prestimeve t tyre). -Kontratat konsensuale( jan ato q pr lidhjeen e t cilave nuk nevojitet asnj form e veqant

prveq harmonizimit t dshirs s palve kontraktuese dhe nga kjo kontrat ekziston). -Kontrata reale(jane kon.formale sepse pr ekzistimin e kontrats nuk mjafton vetm arritja e plqimit,por sht e nevojshme edhe dorzimi i sendit). -Kontratat formale(jan ato kon.pr ekzistimin e t cilavekrkohet respektimi i ndonj forme t caktuarpsh.te jen te lidhura me shkrim apo te vertetohet te ndonj organ si psh ne gjyq) -Kontratat momentale(zakonisht jane kon.me vlera m t vogla,t cilat kryhen me nj veprim,si psh.kon.mbi faljen-dhurimin e sendit) -Kontrata vijuese(prmbushja e tyre zgjat n aspektin kohor,bile kto kon.quhen n teorin juridike edhe kon.sukcesive sidomos kur detyrimi kryhet me veprime t njpasnjshme n afatin e caktuar). -Kontrata globale(jan e kontrats t cilat shrbejn n disa segmente dhe lidhen aty dhe ather kur palt nuk posedojn informata detale pr qdo operacionalizimte proceseve t veqanta per lidhjen e kon) -Kontratat e veqanta(quhen ato t cilat jan t gatshme q ti operacionalizojn edhe detajet edhe fazat si dhe vlern e qdo operacioni) -Kontratat e emruara(jan kon t cilat jo vetm q prdoren n praktik,trajtohen n teori,por kto i njeh edhe i parashe ligji) -Kontratat e paemruara(jane ato t cilat prdoren n praktikn afariste,edhe teoria juridike i trajton ato,por nga ana e ligjit nuk jan t parapara) \ -Kontratat sipas aderimitKontratat sipas aderimit i pari ne vitin 1901 i ka prkufizuar juristi francez Salesi.Te kon e rndomta ekzison vullneti i dy paleve per lidhjen e kon,kurse te kon e aderimit kjo bhet n mnyr t veqant dhe bhet pranimi i kushtevet cilat i cakton njra pal. -Kontartat formulare-(jan lloj i kon te cilat i leshon zakonisht organizata ekonomike dhe financiare t cilat kane nukmr t madh t klientve), -Kontratat tipe(jan ato q i rregullojn mardhnjet e ndryshme afariste n mnyr uniforme te njejta,n ndonj veprimtari ekonomike,siq jan kontratat tipe pr dergimin e dreitherave,pambukut apo lndve(drunjve)t prera). -Kontratat e standartizuara(kto ln disa mundsi t konkretizimit te disa kushteve ,zakonisht ato duhet t plotsohen n formular.Mirpo duhet pasur kujdes ne momentinn e lidhjes s tyre,sepse edhe kto jan t prpiluara nga ekspertt dhe jan t njanshme,d,m,th,n dobi t formuluesit). Plqimi dhe shprehja e vullnetit -Manifestohet n at mnyr q nj subjekt diqka ofron n lidhje me ndonj mardhnje pronsoro-juridike n pikpamje t krijimit,ndryshimit apo pushimit,kurse subjekti tjetr at e pranon dhe pajtohet me t pa shfaqur kurfar rezerve. Elementet e kontrats -Jan qensore,t natyrshme dhe joqensore. Oferta pr lidhjen e kontrats -Sipas rregullave t prgjithshme t t drejts detyrimore si ofert pr lidhjen e kontrats konsiderohet ftesa pr lidhjen e kontrats n t ciln njra pal(ofertuesi)i drgon pals tjets(t ofertuarit0ofertn. Oferta sht akt i njanshm i shprehjes s vullnetit,e cila duhet t jet n aspektin juridik dhe moral e lejuar,e konkretizuar n pikpamje t prmbajtjes,t jet e padyshimt dhe serioze dhe t jet e drguar nga personi i autorizuar. Pranimi i oferts -Konsiderohet shprehje e vullnetit t cilin e jep personi t cilit iu ka drguar oferta.

Momenti dhe vendi i lidhjes s kontrats -Momenti i lidhjes se kontrats sht me rndsi t konsiderueshme juridike pr palt kontaktuese pr disa shkaqe. Parakontrata -Qdo marrveshje paraprake e palve (m s shpeshti me goj)trajtohet si parakontrat. Objekti i kontrats -Esht ndonj prestim t ciln njra pal i ka borgj pals tjetr. Baza e kontrats -Shprehet n qllimin e krijimit t obligimeve pr palt kontraktuese,q ndryshe dhe quhet kauza e kontrats.Qdo detyrim kontraktues duhet ta ket edhe bazn e justifikuar juridike.Mosekzistimii bazs juridike n kontrat sjell deri te ajo q detyrimi mos t ekzistoj,e n te edhe kontrata.Nese baza ka ekzistuar dhe ka pushuar se ekzistuari ateher pala kontraktuese e cila e permbush detyrimin mundet t kerkoj q ksaj ti kthehet at q e ka dhn ne ven t detyrimit,me kusht q t vrtetoj mosekzistimin apo pusimin e bazs juridike. Aftsia e palve kontraktuese -Pr lidhjen e kontrats s plotfuqishme palt kontraktuese duhet t ken aftsin e plot pr t vepruar,sepse aftsia pr t vepruar sht kusht vendimtar.Sipas ligjeve moderne sot kuptohet si person i aft pr t vepruar edhe personi q ka aftsi juridike,por jo edhe e kundrta,sepse aftsi pr tvepruar gjithnj konstaton se ekziston edhe aftsia juridike. Pavlefshmria e kontratave -T metat n shprehjen e vullnetit -Pr plotfuqishmrin e nje kontrate nuk mjafton q vetm t jet arritur plqimi n lidhje me elementet qensore t kontrats,por duhet q ky plqim i vullnetit t jet n harmoni edhe me t drejtn objektive dhe prmbajtja e kontrats t jet e lejuar.Kontrata pra nuk mund t trajtohet si e vlefshme nse shprehja e vullnetit sht br pr nj kontrat prmbajtja t cils sht ndaluar apo nse sht dhn plqimi n forma t ndryshme t presionit dhe jo n mnyr t lir,mosmarrveshjeve,etj. -Kontratat joligjore-(jan ato t cilat me akt ligjore(kushtetut,ligje,dekretligje etj),thjesht me norma t t drejts pozitive,jan cekur si t ndaluara). -Kontratat e rrezueshme-(eshte karakteristik se prmbajtja e ktyre kontratave n shumicn e rasteve nuk sht n kundrshtim me dispozitat pozitive(si kon.nule),por shprehja e vullnetit lngon nga disa t meta t cilat e vejn n pyetje plotfuqishmrin e kontrats siq jane:lajthimi,mashtimi,kercenimi dhe mosmarrveshja. Lajthimi-(sht nj lloj i mosprputhjes ndaj nj dukuri q nj person e ka reth ndonj fakti t gjendjes reale) Mashtrimi-(sht shkak i prishjes s kontrats,sepse njra pal kontraktuese sht e vetdijshme pr mashtrim vetm q t lidh kontrate me t) Krcenimi-(sht rethan e till q shkakton te pala tjetr frik nga ndonj e keqe krejt me qllim t lidhjes s ndonj kontrate. Mosmarrveshja-(vetm marrveshja e plot e palve kontraktuese mund t jet rezultat i lidhjes se kontrats perfekte).

Kushtet dhe afati n kontrat: -Kushti suspenziv(psh kon. Mbi ndrtimin e baness apo shtpis me kusht q personi t fitoj pun ne qytetin tjetr,ku do shperngulet). -Kushti rezolutiv(me permbushjen e tij pushon kontrata) -kushti kauzal(nuk mvaret nga dshira e palve nga mardhenja juridike,po nga ndonje ngjarje natyrore), -Kushti potestativ-(varet nga dshira e palve t cilat marrin pjes n marrnjet juridikepsh blerja

e sendit n sprov) Afati-Me afat kuptojm (kalim t kohs s caktuar t kohs,respektivisht nj ,moment t caktuar n koh me rastin e tcilit vlefshmria e kontrats s afatizuar nuk prodhon efekt pa skadimin e afatit t caktuar ose pushon pas skadimit t tij. Afati sht ngjarje e ardhshhme,por skadimin dhe paraqitjena e tij sht e njohur. Kapari-Esht nj ndr institucionet m t vjetra juridike,i cili shrbente pr sigurimin e kontrats. Paradhnja-Apo avansi sht nj sasi e t hollave e cila dallohet nga pkapari nga fakti se kjo nuk sht shenj e lidhjes apo e sigurimit t kontrats,por jepet pikrisht n emr t prmbushjes s detyrimit nga kontrata me t cilat krijohen prestimet n t holla. Heqja dore(mulcta poenitentialis) -Me heqje dor nnkuptohet nj shum e t hollave t cilnnjra pal os et dyja n momentin e lidhjes s kontrats n qarkullimin e mallrave ose ne baz t ndonj marrveshje jep ose i premton pals tjets n rast se heq dor nga kontrata. Prfaqsimi -Me prfaqsim nnkuptojm at mnyr t ndrmarrjes s punve juridike per dik tjetr n t ciln nj person prfaqsuesi,n kufijt e autorizimeve t marrura,ndrrmer lidhjen apo kryerjen e nj apo m shum punve juridike pr personin tjetr(t prfaqsuarin-komintentin)me efekt t njejt juridik sikur kto pun juridike q nga fillimi t ishin lidhur apo ndrmarr nga vet i prfaqsuari(komintenti). Interpretimi i kontrats -Kontratat jan shprehje e qarkullimit i cili sht gjithnj n lvizje dhe prshtatje,andaj edhe interpretimi duhet prshtatur ksaj dinamike,ktij qllimi.Prndryshe interpretimi do t shndohet n metode dogmatike. Veprimi juridik i kontrats n prgjithsi -Kur bjm fjal pr veprimin e kontrats bhet pyetja se n mes cilve persona kontrata prodhon efekt dhe,e dyta,cilat jan obligime te cilat kontrata i lind?::S pari kontrata detyrimore ka veprim relativ dhe sht e natyrshme q kjo ashtu si sht lidhur t prodhoj efekt n mes vet pals kontraktuese,sepse personat e tre parimisht nuk jan n obligim. Veprimi i kontratave dypalshe -Veprimi i kontrats si ligj pr palt manifestohet dhe vjen n shprehje ne qdo rast kur palt kontraktuese n baz t t drejtave dhe detyrimeve q i kan sillen n pajtim me ligjin,parimet dhe rregullat afariste dhe njekohsisht prgjigjen. Dmtimi i pamas -do te thot se pala kontraktuese,e cila nuk e ka marr as gjysmn e vlers,nga ajo q ka dhn ose ka premtuar se do ta jep,mund ta atakoj nj kontrat t till me mjete juridike dhe t kerkoj anulimin e saj sips ktyre rasteve: -kur ekziston disproporcion i dukshm i prestimeve n dm t pals q krkon anulimin e kontrats -Kur ky diproporcion i e kvivalencs ekziston n momentin e lidhjes se kontrats dhe -Nse n at moment nuk e ka ditur e as q ka qene i obliguar ta dij se cila sht vlera e vrtet e sendit.

Kushtet pr dmtimin e prtej mase do te ishin kto: -q kontrata t jet me ngarkese -te jene padyshim n pyetje prestimet n mnyr t dukshm joproporcionale,ose dukshm mbi kufijt t cilt i ka caktuar ligji, -i dmtuari t ket lidh kontrat n lajthim nn pikpamje t vlers s kmbimve reciproke. Kontrata me fajde Me ligj kontrata me fajde jan prkufizuar si t tilla me t cilat njra prej palve(kreditori)duke shfrytzuar gjendjen tejet t rnda e t vshtir materiale t pals tjetr,prvojn jo t duhur afariste,mendjelehtsin apo gjendjen e varrshmris,kontrakton pr vete apo pr personin e tret dobi kontraktore e cila sht n disproporcion t dukshm me at q i ka dhn pals tjetr,respektivisht pr qka sht obliguar se do t jep ose do t bj. Bartja e kontrats Kontrata mund t bartet n personin e tret nen kushtet e caktuara.Kjo dmth se duhet plqimi i pals tjetr kontraktuese,e cila,nse pajtohet kontrata,mund te bartet ne personin e tret dhe prej momentit t bartjes bhet barts i t gjitha t drejtave por edhe i obligimeve q dalin nga kontrata n fjal.Pajtimi pr bartjen e kon.jepet ne formn e cila sht e parapar pr kontratn e bartur,sepse prndryshe nuk do t prodhoj efekt juridik. Kushtet e bartjes: 1.t jet kontrat dypalshe 2.t jete kontrat qe nuk eshte lidheme personalitetin e personit 3.qe pala tjeter kontraktuese t jep plqimin per barjten e kontrates 4.perlqimi per bartjen e kontrats te jepet n formn e cila sht parapar n kontrat. Pushimi i kontrats -Esht rrgull q pas kalimit t kohs s caktuar t gjitha detyrimet shuhen(dmth,pushon se ekzistuari). Shkputja e kontrats -Shkeputja ekon.me marrveshje nga vet palt kontraktuese dhe -Shkeputja e njanshme e kontrats nga njra pal kontraktuese. Anulimi i kontratave -Gjat lidhjes s kontrats ka lnguar nga disa t meta esenciale anulohet kontrata. Anulim absolut-t gjitha kon.t cilat i prkasin kriterit t anulimit absolut quhen ndryshe n teorin juridike edhe kontrata t ndaluara.Kto kon.nuk prodhojne kurfar force juridike. Anulimi relativ-Kto ndyshe quhen edhe t rrzueshme,keto jan relativiht t pavlefshme seps keto nuk vlejn vetm pr personat me t cilt kan t bjn palt kontraktuese. Shkaktimi i dmit -Shkaktimi i dmit lind prgjegjsin civilo-juridike,e cila krijonobligim t kompenzimit t dmit.Q llimi i prgjegjsis civilo-juridike sht mbrojtja e subjektit dhe pasuris s tij nga pasojat e veprimeve t dmshme dhe kundrligjore t personave q jan prgjegjs. Llojet e prgjegjsis-deliktore dhe kontraktuese 1.pergjegjesia deliktore(paraqet qdo veprim t palejueshm me an t t cilit sht shkaktuar dmi dhe q krijon obligim q ky dm t kompenzohet), 2.prgjegjsia kontraktore(ketu kemi t bjm me at prgjegjsi ku debitori nuk e permbush oblibimin e tij t cilin e ka marr me rastin e lidhjes s kontrats. 3.prgjegjsia jashtkontraktuese(ku detyrimi i kompenzimit krijohet dhe krkes arrin n momentin kur dmi sht shkaktuar) 4.prgjegjsia jashtkontraktuese9prgjigjen edhe personat t cit nuk posedojn aftsi pr t

vepruar nn kushtet e caktuara psh personat e mitur 14,nese jan t aft pr t gjykuar. Faji si baz e prgjegjsis: -Faji sht kusht themelor i prgjegjsis.Faji ekziston gjithmon kur ndonjeri nuk hst sjell ashtu siq duhet t sillet,e pr kt shkak edhe ka ardhur deri te pasojat e dmshme.

Lidhja kauzale -Kauzaliteti si kuptim ka nj domethnje q sqarohet n aspektin natyror,filozofik dhe juridik.Shkaku natyror ka forcn e ligjit fizik.Kjo sht ajo lidhja objektive pa te ciln dy dukuri n zingjirin e ngjarjes nuk do t kishin mundur t gjendeshin njra krahas tjetres ne relacion me shkakun dhe pasojn. Prgjegjsi pr tjetrin -N t drejtn pasurore ekziston parimi se personi prgjigjet pr dmin t ciline shkakton me veprimin apo lshimin e veprimit,por parimisht ai nuk sht prgjegjs pr dmin i cili sht pasoj e veprimit t huaj. Prgjegjsit pr tjetrin duhet ceken: 1.Prgjegjsia pr personin e mitur,e ndrmarrjeve pr puntort e tyre,e pronarit t puntoris pr puntort e tij,e personave juridik pr organet e tyre. Shprblimi i dmit -Shpprblimi i dmit paraqet bazn e detyrimit nga shkaktimi i dmit nj personi t caktuar.N t drejtn penale dhe ad.pr shkaktim t dmit mund t ndshkohet individi edhe me privimin nga liria. Shprblimi i dmit material -Te shprblimi material sht qllimi i kthimit t gjendjes s mparshme(psh. Riparimi i sendit t dmtuar,ose shnja e sendit tjetr t llojit t njejt dhe cilsis s njejt n vend t sendit t dmtuar apo t zhdukur). Shprblimi i dmit n t holla -I ka prparsit e veta ndaj shprblimit material,sepse me riparimin e sendit shpesh nuk mund t arrihet gjendja as pr s afrmi e asaj q ekzistonte m par,kurse pr blerjen ose riparimin e njejts nganjher duhet pritur gjat.Me shperblimin e dmit n t holla kuptohet kompenzimi n t holla i vlers s sendit t dmtuar,t zhdukur apo sendit t marrur. Shprblimi i dmit jo material -Dmi moral paraqet cnimin e t mirave personale t nj personi dhe mund t paraqitet n mnyra t ndryshme,si psh.cnimi i dinjitetit,autoritetit,liris etj.

Letrat me vler -Jan dokumente t shkruara n t cilat mund t prcaktohet ndonj e drejt pasurore e cila sht indorporuar n letr dhe sht e patjetrsueshme pa ekzistimin e letrs me vler.Te letrat me vler sht karakteristike se e drejta i takon atij q e mban letrn,do t thot e drejta sht e lidhur ngusht me letrn dhe nuk mund t realizohet pa posedimin e letrs. Llojet e letrave me vler: -Letrat me vler me emr(ato ku sht cekur emri i bartsit t t drejtave pronsore juridike dhe autorizimet t cilat i prmban letra), me vler sipas urdhrit (keto jan me te sigurta n qarkullim juridik,barten leht dhe n mnyr t thjesht),,dhe me vler sipas prursit.(qarkulimin e kan shum te avancuar jan t liruara prej formalitetit dhe me an t tyr bhet bartja e t drejtave n mnyr shum t shpejt).

Letrat legjitimuese dhe shenjat -Letrat legjitimuese jan dokumente shkresaa sipas t cilave poseduesi i tyre formalisht i autorizon q nga lshuesi dhensi i saj t krkoj kryerjen e veprimit,i cili sht cekur n t. -Shenjat legjitimuese jan shenja t garderobs ose t ngjashme t cilat prbhen prej ndonj trikse t letrs etj. Veprimi i detyrimit -T drejtat e kreditorit dhe detyrimet e debitorit -Debitori sht i obliguar ti kryej disa pun n dobi t kreditorit,si dhe e drejta e kreditorit,q t krkoj kryerjen e ketyre veprimeve. Dnimi kontraktor N t drejtn ton dnimi kontraktor nuk ka vetm karakter t kompenzimit t dmit,por hyn n radhn e mjeteve pr forcimin e kontrats qllimi i s cils sht q ti obligojn palt kontraktuese pr ti prmbushur detyrimet e tyre n mnyrn sa m t prpikt.Dnimi kontraktor paraqet njrn nga mjetet m t shpeshta pr sigurimin e kontrats.Si dnim kontraktor konsiderohet shuma ecaktuar e te hollave e parapar me kon.,respektivisht me marrveshje plotsuese t paleve. Kushti penal -Kuptohet shuma n t holla t cilat sht i obliguar ti paguaj ajo pal kontraktuese e cila nuk e prmbush ose e prmbush n mnyr jo t rrgullt ndonj dtyrim t caktuar kontraktues.Kushti penal sht lloj i sanksionit pronsoro-juridik i cili sht i parapar me ligj,kurse denimi kontraktor prcaktohet me dshirn e pals kontraktuese. Kamata vonuese(shrbejn ekskluzivisht pr sigurimin e kryerjes s detyrimeve n t holla).

E drejta e ndorsis(reticionit) -E drejta e ndorsis e cila i takon kreditorit ka kryesisht karakter te sigurimit t krkesave t kreditorit dhe zakonisht konstituohet ne sendet te cilat gjenden te kreditori.Dhe kete te drejt e ka kreditori vetm pr krkesat t cilat kan arritur pr pages nga debitori T drejtat e kreditorit n raste te veqanta 1.dhnja e sendeve t caktuara sips gjinis 2.kur detyrimi i kreditorit prbhet nga ndonj veprim 3.kryerja e detyrimit me veprim 4.kerkimi i kompenzimit ne vend t sendit borxh 5.penalet gjyqsore. Ndrrimi i kreditorit dhe debitorit -Ndrimi ka pr qellim bartjen e krkesave nga bartsi n pronarin ose kemi t bjm me marrjen e borxhit nga personi i tret,i cili hyn n mardhnje detyrimore n vend t debitorit ekzistues. Kur bht ndrrimi i kreditorit,kjo quhet CEDIM ndersa kur kryhet ndrimi i debitorit kjo quhet marrje e borxhit ose ASIGNACION.(mundsia e tret). Bartja kontraktore e krkess(cesioni) -Bartja e krkess(cesioni)sht pun juridike me an t s cils kreditori krkesn e tij nga detyrimi i caktuar e bart n nj person tjetr,i cili hyn n mardhnje detyrimore ne vend t tij q mund t quhet edhe si kreditori i ri.Kto raste jan mjaft t shpeshta n praktik,n veqanti kur jan n pytje krkesat financiare.Do t thot se me an t cesionit civilo-juridike bhet bartja e krkess n personin e tret me an t kontrats,ku duhet t ekzistojn tre persona:Personi i cili

e bart krkesn-cedenti(kreditori tjeter0,personi i cili e pranon krkesn cesionari dhe debitori cesusi. Ndrrimi i debitorit -Mund t bhet ne raste t caktuara dhe at n tre mnyra: 1.marrja e borxhit, 2.t bashkuarit per larjen e borxhit 3.marrja e permbushjes s borxhit. Drgimi-Asigancioni -Srgimi sht form e ndrrimit t debitorit n mardhenjet t caktuar detyrimore.Dergimi paraqet deklaratn e njerit person me te ciln e drgon dhe e autorizon personin tjetr per ti kryer ndonj veprim te caktuar personit t tret,te cilin e udhzon dhe e autorizon q ta pranoj at veprim.

Shuarja e detyrimit -Menya m e natyrshme e shuarjes se detyrimit esht prmbushja e detyrimitn mnyrn dhe kohn e parapar mes paleve. Shuarja e detyrimit pr shkak t rnjas n vones-Vonesa n prmbushjen e detyrimit sht nj ndr rastet e shpeshta t cnimit t detyrimit.Ky cnim ka t bje me ate se debitori nuk e ka prmbushur detyrimin e tij i cili ka aritur per tu permbushur me koh,ose kreditori pa parsye t bazuar refuzon ta pranoj detyrimin e debitorit apo me sjelljen e tij pengon debitorin q ta permbush detyrimin e tij. Tjera shuarje te detyrimit......... -Shuarja e detyrimit me kompenzim -Shuarja e detyrimit me faljen e borxhit -Shuarja e detyrimit me prtrirje -Shuarja e detyrimit me konfondim(pa vullnetin e palve) -Shuarja e detyrimit pr shkak t skadimit t kohs.

E Drejta Komerciale-P4 (Kontratat mbi qarkullimin e mallrave) Kontratat mbi qarkullimin e mallrave -Kontratat me karakter detyrimor paraqesin llojin e puneve juridike me t cilat kryhet qarkullimi i mallrave dhe kryerja e shrbimeve ne treg. Kontrata mbi shitjen -Institucioni qendror i s drejts kontraktuese padyshim mund t themi se esht kontrata mbi shitjen. Kontrata mbi shitjen sht mardhnje n mes shitsit dhe blersit me t ciln shitsi obligohet q sendin tia dorzoj blersit dhe me t t bart t drejtn e disponimit ose prons,kurse blersi obligohet q t paguaj shumen e caktuar t t hollave n emr t qmimit blers.Kontrata mbi shitjen hyn n radhen e kontratave t emruara. Elementet e kesaj kontrate: -elementet qenesore:sendi dhe qmimi. Detyrimet e shitsit -dorzimi i sendit

-prgjegjsia pr t metat pateriale -pergjegjsia pr t metat juridike. Detyrimet e blersit -pagimi i qmimit, -detyrimi i pranimit te sendit. Rastet e veqanta te kontratave mbi shitjen -Shitblerja e specifikuar (ka per qllim q me kontratn e shitjes n momentin e lidhjes s kontrats t caktohet lloji dhe sasia e mallit dhe mund te caktohet edhe qmimi themelor) -Shitblerja sipas mostres apo modelit(kur bleresi veq sht prcaktuar pr ndonj shembull apo model e q n baz t tij ai krkon q t prgatitetn edhe produktet tjera), -Shitblerja n sprovim(kur blersi pr t vendosur pr ta bler nj lloj t mallit i duhet at ta shikoj dhe sprovoj) -Shitblerja me t drejtn e parablerjes(N kon.e shitjes mund t shnohet klauzola pr t dejtn e parablerjes ne dobi t shitsit) Kontrata mbikmbimin(ndrrimin) -Eshte form e kmbimit t vlerave.Hyn n radhen e kontratave m t vjetra t komunikimt n aspektin detyrimor,q,nga forma m e thjesht ajo primitive e kmbimit t mallit.Emrtimi i ksaj kon.rrjedh nga gjuha latine Tramutandrrim dhe turketrampaforme e trektis pa ndrmjetsimin e t hollave. Kontrata mbi urdherin e shitjes -lidhet n mes urdheruesit dhe urdhrmaresit me t cilin urdhr marrsi obligohet q t shes nj send t caktuar te luajtshm t cilin i dorzon urdherdhenesi me nj qmim t caktuar dhe afat te caktuar. Kontrata per dhuratn -Hyn n radhn e kontratave me t cilat bartet e drejta e prons ose ndonj e drejt nga dhuratdhnsi n dhuratmarrsin pa pages. Kontrata pr huan -Trajtohet nj nder kontratat m te vjetra.Paraqet nje marrveshje n mes palve kontraktuese.,me t ciln obligihet huadhnesei q huamarrsit ti dorzoj nje shum t caktuar te te hollave ose nje sasi e caktuar te sendeve tjera klebyese,kurse huamarresi obligohet q keto ti kthej pas nje kohe te caktuar. Kontrata mbi qiran -Eshte mrrveshje n mes qiradhenesit dhe qiramarresit,e cila hyn n grupin e kon.pr shfrytzimin e sendeve dhe te drejtave. Detyrimet e qiradhenesit:ti dorzoj sendin e marr me qera,sendin ta mbaj ne gjendje te rregullt,ti siguroj qiramarresit shfrytzimin dhe mbajtjen e qet dhe te dobishme,duke garantuar se sendi nuk ka t meta materiale,as juridike. Detyrimet e qiramarrsit:perdorimi i sendit,pagesa e qiras,kthimi i sendit t marre me qera. Nnqiraja -Nse me kontrat nukk sht e parapar atehere qiramarresi ka mundesi sendit e marr me qera ta jan nenqira,apo ne ndonje menyr tia dorzoj personit te tret ne perdorim,por vetem ne qofte se ne kete menyre nuk i shkaktohet demqiradhenesit. Kontrata per huaprdorjen -quhet ajo kontrat kur njera pal i jep pals tjetr sendin ne prdorim pa pages,per nje koh t caktuar,me obligim q sendi pas huaprdorjes pa pages ti kthej dhenesit apo pronarit. Kontrata mbi siprmarrjen

-Esht marrveshje ne mes t dy palve me anen e se cils njra pal ndermarresi,sipermarresi,kryesi i puneve)detyrohet q me sukses do t kryej ndonj pun,kurse personi tjetr9porositsi)obligohet q pr kete ti paguaj shprblimin e caktuar. Detyrimet e sipermarresit(ta kryej punen,vepren e kryer tia dorzoj porozitesit,te pergjigjet eventualisht per te metat). Detyrimet e porositesit(te paguaj shperblimin,te bashkpunoj ne kryerjen e punes,te pranoj punen e kryer). Kontrata per ndertim -Esht lloj i kon.s veqant me an t s cils njra pal obligohet q personit,pales tjetr tia ndertoj objektin ndertimor me qellim te renovimit,kurse pales tjetr porositsit obligohet qe tia paguaj qmimin. Detyrimet e ndrtimtarit(kryerja e puneve te kontraktuara,dorzimi i objektit,kryerja e puneve sipas projektit kryesor). Obligimet e porositsit(pagimi i qmimit,pranimi i puneve te kryera,sigurimi i mjeteve,sigurimi i dokumentacionit). Kontrata per transporimine udhtarve ne hekurudh -Ne baz te kon.per ttransportimin e pasagjerve hekurudha detyrohet q ta beje transportimin e tyre nga vendi i nisjes ne vendin e decidimit,kurse udhetari merr obligimin qe per kete ti paguaj hekurudhes qmimin e caktuar. Kontrata pr transportimin e mallrave -Nj ndr kon.m te vjetra t trasporitimit sht kon.pr transportimin e mallit n detari.Shfrytzimi i anijes si objekt transportues permendet n te kaluarn e lasht t veprimtaris njerzore. Llojet e kontratave ne transporimin e mallit nepermjet linjes detare -kon.per transportimin e sendeve neper det,mbi transportin e udhtarve,per terheqjen dhe kon tjera qe u perkasin puneve tjera lundruese. Kontrata per shfrytzimin ekonomik t anijeve detare -Esht aso lloj kon kur anijetari i v ne dispozicion ngarkuesit tere anijen me qellim te transportimit te mallit te ngarkuesit.Kjo kon mund te lidhet pr nj apo m shum udhtime,ku dhe leshohet dokumenti ne shenje te lidhjes se kontrates i cili quhet qartere krahas kesaj zakonisht leshohet edhe konosmani. Qarteti kohor-eshte kontrat me te ciln ngarkuesi i mallit e angazhon tere anijen me qellim te kryerjes se transportimit te mallrave per nje koh te caktuar.

AVARIA -Rrjedh nga latinishta q dmth prishje demtim.S i avari n t drejtn e detaris konsiderohen t gjitha shpezimet e jashtzakonshme te cilat shkaktohen ne anije ose mall,me kusht q keto shpenzime te jen shkaktuar per shkak te ndonj rreziku i cili eshe i lidhur me transportimin detar. Avarit jan dy lloje(pergjithshme dhe veqanta). Konosmani -Esht eshe leter me vlere te cilen me kerkesen e dhenesit te mallit ne transportim i leshon anijetarit ne formen e parapar me ligj.Konosmani sipas sjellsit sht lloj i atill i konosmanit,i cili bartet me dorzim t thjesht dhe n menyrn me t shpejt. Kontrata per transportimin e udhtarve dhe bagzhit n det Kjo sht kontrat e dyanshme me ngarkes dhe komutative q lidhet ne mes anijetarit dhe udhtarit.Anijetarieshte pala kontraktuese,e cila e lidhe kontraten per transportimin e udhetareve dhe m se shpeshti e kryen vete transportimin.

Kontrata pr transportimin e mallrave Eshte marrveshje mes anijetarit dhe derguesit te mallit ne trasportim me te cilin trasportuesi obligohet qe te kryej trasporimin e mallrave deri ne limanin destinues,kurse derguesi apo dhenesi i mallit ne transportim duhet te paguaj qmimin perkates transportues.Eshte kontrat dypaleshe me ngarkes dhe komulative. Kontrata per rimorkion -Njera pale anijetari obligohet qe ta beje terheqjen ,pala tjeter obligohet te paguaj qmimin. Kontrata per ttransportimin rrugor te mallrave -Esht nj nder kontratat me rendesi per sherbimet e caktuara ekonomike e cila kryesisht zhvillohet ne pjesen kontinentale te tokes.Transportuesi detyrohet q mallin me mjete transportuese rrugore ta transportoj prej nje vendi ne nje vend tjeter,kurse derguesi obligohet qe per kete ta paguaj qmimin transportues. Kontrata per transportimin e udhetareve ne komunikacion rrugor -Esht kontrat e cila i krijon obligim transportuesit qe ne menyr te rregullt dhe te sigurt,siq eshte kontraktuar,ta trasportoj pasagjerin dei ne vendin e caktuar,kurse pasagjeri ta paguaj qmimin. Kontrata pr transportimin e mallrave ne komunikacion ajror Me kontrat pr transportimin e mallrave nprmjet linjes ajrore nnkuptojm at kontrat me t ciln obligohet transportuesi ajror qe ta kryej transportimin e kontraktuar nga vendi i nisjes deri ne vendin e decinimit, n kohn e kontraktuar, ndrsa pala tjetr(porositsi i transportimit) detyrohet tia paguaj qmimin e prkats. Nuk ka nevoj qe te lidhet kontrat per cdo obiekt te transportuar kontrata per transportimin e sendeve mund t lidhet pr nje apo me shum obiekte, per kohn e caktuar, ne transportimin e sendeve ne kapacitet te tr ose ne kapacitetin e aeroplanit, ne nj sasi t caktuar t sendit ose vetm ne nj send. Kontrata per maganizimin e mallrave -Me pun t magazinimit t mallrave merren sot organizatat e specializuara me qllim t ushtrimit t ksaj veprimtarie dhe realizimit te fitimit. Kontrata pr magazinimin e t dhnave trajtohet si nj kontrat e cila ka pr qllim shrbimin tregtar ekonomik, n baz t s ciles njra pal obligohet q mallin e pranuar ta ruaj n magazinn e tij, ndrsa lnsi i mallit detyrohet ta paguaj ruajtsin sipas kontrats(provizionin). Kontrata e magazinimit ka lindur nga kontrata e t drejts civile mbi depoziten, por zhvillimit te qarkullimit te mallrave dhe rritjen a nevojes pr strehimin e tyre, kjo kontrat u pavarsua dhe u b kontrat e veqant. Detyrimet e Magazinierit 1.Magazina duhet ti publikoj (shoall) kushtet e prgjithshme t afarizmit; 2.Ta pranoj mallin pr ruajtje; 3.Ti mbaj librat afariste te veqanta; 4.Ti respektoj urdhrat e lnsit te mallit; 5.Mallin e pranuar duhet ta ruaj; 6.Ti mbroj interesat e lnsit t mallit pr ruajte; 7.Ta lshoj fletmagazinimin; 8.Ti dorzoj mallin lnsit. Te drejtat e magazinierit 1.T drejtat pr shprblim; 2.T drejtat n kompenzimin e shprenzimeve; 3.T drejten e ndorzis apo te retencionit dhe pengut; 4.T drejten q mallin ta shes nn kushtet e caktuara.

Fletmagazinimi -sht dokument t cilin ia lshon magazinineri lnsit te mallitn ruajtje. Fletmagazinimi nuk shrben vetm si vrtetim ,por sht edhe letr me vler e cila ka rndesi t veqant n aspektin e bartjes s t drejtave sendore-reale lidhur me mallin. Kontrata komisionare -Kontrata komisionare lindi ather kur njra pal (komisionari) obligohet qe per paln tjetrkomitentin(urdhrdhnsin) t lidh nj apo m shum pun juridike n emr t vetine pr llogari t pals tjeter, kurse pala tjetr detyrohet qe komisionarit tia paguaj provizionin prkats. Elementet qensore te kontrats komisionare jan: obiekti i kontrates dhe shprblimi.

Llojete e kontrate komisonare -Pa marr parasysh gjrsin e institucionit juridik te komisionit,praktika i shfrytzon dy lloje te komisionit: a) Komisionin e shitjes; b) Komisioni i blerjes; c) Komisioni star del credere . Komisioni i shitjes- sht lloji i atill i komisionit shits i cili komisionari obligohet ta shes mallin apo sendin e caktuar te komitetit apo ndonje letr me vler. Komisioni blers-komisioni bleres sht i atill i komisionit te i cili komsionari obligohet q t blej nga personi i tret ndonj mall t caktuar apo letr me vler n llogari t komitetit. Komisioni star del credere- te ky lloj i puns komisionare, prgjegjsia e komisionarit sht shtuar, sepse ai prgjigjet pr prmbushjen e detyrimit e bashkkontraktuesit te tij. Do t thot se te kjo pun komisionare, komisionari i prgjigjet komitetit jo vetm pr zgjedhjen t ndrgjeqshme dhe udhzimet e marra por edhe pr veprimet e pals s tret. Detyrimet e komisionarit 1) Kryerja e urdhrave-nj ndr detyrimet kryesore te komisarit eshte respektimi dhe kryerja e urdhrave te komitetit, sepse kontrata komisionare prmba n vete elemente t kontrets per mandatin(irdherin). 2) Lajmrimi i komitetit pr rjedhjen e puns-ky sht obligim permanent i komisionarit q t jet n lidhje permanente me komitetin e tij gjat gjith kohs sa edhe zgjat kontrata mes tyre. 3) Mbrojtja e interesave t komitetit-n rast se komisionari pranon mallin nga transportuesi apo ingjinjeri apo nga ndonj person tjetr duhet ta informoj komitetin. 4) Dhnja e llogaris komitetit-zakonisht pas kryerjes s puns komisionari sht i obliguar q n afatin e parapar n kontrat t bj prllogaritjen prfundimtare t projektit. Kontrata pr perfaqsimin tregtar -Esht kontrat pr prfaqsim tregtar nnkuptohet ajo kontrat ekonomiko-juridike sipas s cils njra pal obligohet q n pnt tregtare ta prfaqsoj paln tjetr dmth.q n emr dhe llogari t pundhnsit t lidh kontrata pr shitblerje dhe kontrata tjera dhe ti kryej veprimet juridike t parapara me kontrat,kurse pushtetdhnsi obligohet q prfaqsuesit tia paguaj shprblimin e caktuar. Detyrimet e prfaqsuesit tregtar -prkujdesja pr interesat e komitetit -obligimi pr t marr pjes n lidhjen e kontratave -ruajtja e sekretit afarist -obligimi i mbajtjes s librave afariste Detyrimet e urdhrshnsit

-dhnja e materialit dhe dokumentacionit -pagesa e shprblimit dhe e shpenzimeve t veqanta Kontrata pr ndrmjetsim -Esht aso kontrate me t ciln ndrmjetsuesi obligohet se do t bj prpjekje pr ta gjetur dhe pr ta vn n lidhje me urdhrdhnsin personin i cili me t do t zhvilloj negociata pr lidhjen e kontrats s caktuar,kurse urdhrdhnsi obligohet q ti paguaj shprblimin e caktuar,nse kjo kontrat lidhet. Detyrimet kryesore t ndrmjetsuesit: -Hulumtimin dhe gjetjen e rasteve pr vnjen n kontakt t palve pr lidhjen e kontrats -Detyrimine importimin -Udhheqjen e ditarit pr ndrmjetsim -Lshuarjen e fletndrmjetsimit -Mbrojtjen e interesave t dy palve -Ruajtjen e mostrave dhe modeleve. Detyrimet e urdherdhnsit: -Pagimi i shprblimit pr ndrmjetsuesin -Detyrimi i pagess s shpenzimeve -Detyrimi i bashkpunimit me ndrmjetsuesin. Kontrata pr shpedicionin -Hyn n radhn e kontratave t cilat kan qllim kryerjen e shrbimeve n ekonomi.Mund t themi se paraqitja dhe zhvillimi i saj jan ngusht t lidhura me bartjen e mallrave n distanca t largta. Kontrata e shpedicionit sht kontrat me detyrime reciproke,me ngarkes-kontrat joformale dhe komulative.Do t thot se edhe pse lidhet rndom me shkrim ka pr qellim dshmimin me t leht.