Professional Documents
Culture Documents
Ο οικολογικός απολογισμός στην ΕΣΣΔ
Ο οικολογικός απολογισμός στην ΕΣΣΔ
σοσιαλιστικών χωρών
Τόσο για την «Γκριν Πις», όσο και για το «Τάιμ», το μεγαλύτερο έγκλημα των
ανατολικών χωρών ήταν το ότι εκβιομηχανίστηκαν με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Σε αυτό
το άρθρο θα προσπαθήσουμε να αποκαταστήσουμε ένα πιο ισορροπημένο οικολογικό
ισοζύγιο γι' αυτές τις χώρες. Για να το επιτύχουμε, θα εκτιμήσουμε διαδοχικά:
Ενα σοσιαλιστικό κράτος χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι το θεσμικό του πλαίσιο
αντικατοπτρίζει τα συμφέροντα των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένου του πεδίου του
περιβάλλοντος. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι σοσιαλιστικές χώρες ήταν ανάμεσα στις
πρώτες που υιοθέτησαν ένα ευρύ νομοθετικό πλαίσιο σχετικό με το περιβάλλον.
Στη δεκαετία του '60 -όταν σε μας είχαν μόλις αρχίσει να μιλούν για τα περιβαλλοντικά
προβλήματα- ψηφίστηκε μία σειρά νόμων: εναντίον της ρύπανσης των υδάτων (1963),
για την προστασία των αγροτικών γαιών (1964) και για τα δάση (1965). Αυτοί οι νόμοι
πήγαιναν αρκετά μακριά. Ακόμα και το σημερινό βελγικό οπλοστάσιο δεν περιλαμβάνει
τίποτα συγκρίσιμο.
Ετσι, το άρθρο 11 του νόμου εναντίον της ρύπανσης των υδάτων καθορίζει: «Οι
επιχειρήσεις και οι εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν νερό για την παραγωγή τους
υποχρεώνονται να εφαρμόσουν τεχνικές παραγωγής συμβατές με τη σημερινή κατάσταση
των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων... και που θα προορίζονται για την
ανακύκλωση του νερού. Για να παλέψουμε εναντίον της ρύπανσης των υδάτων, να
διαφυλάξουμε την υγεία του πληθυσμού και της πανίδας, οι χρήσεις των υδάτων δεν
μπορούν να ασκούνται παρά μέσα στο πλαίσιο προδιαγεγραμμένων ορίων...».(4)
Ενα εκτελεστικό διάταγμα του νόμου για το περιβάλλον, που χρονολογείται από το 1975,
καθορίζει: «Οι επιχειρήσεις που παράγουν απορρίμματα είναι υπεύθυνες για την
ανακύκλωσή τους. Οι επιχειρήσεις που παρασκευάζουν προϊόντα δημιουργώντας
απορρίμματα έξω από την κοινωνική και ατομική κατανάλωση, υποχρεώνονται επίσης να
τα ανακυκλώνουν».(5)
Το 1969 ένας κώδικας για την εκμετάλλευση των ορυχείων ετίθετο σε ισχύ. Ο νόμος του
1970 εξανάγκαζε τις εξορυκτικές εταιρείες να επαναφέρουν τις περιοχές που είχαν ήδη
εκμεταλλευτεί σε μια κατάσταση επωφελή για την κοινωνία, σα γεωργικά εδάφη, δάση ή
παραγωγικές ζώνες. (6) Εάν η εταιρεία αμελούσε το καθήκον της, έβλεπε να της
επιβάλλεται ένα πρόστιμο που μπορούσε να φτάσει μέχρι τα 7.500 μάρκα ΓΛΔ για κάθε
εκτάριο το χρόνο. (7)
Θα μπορούσε να αντιπαραθέσει κανείς ότι πρακτικά οι ωραίοι αυτοί νόμοι έμεναν συχνά
νεκρό γράμμα. Εάν τα γεγονότα ήταν όντως έτσι, αυτό οφειλόταν λιγότερο στο
σοσιαλισμό και περισσότερο στον αναθεωρητισμό, ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά
του οποίου ήταν η ρήξη ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις. Εξάλλου, ο ιμπεριαλισμός
άφηνε μικρά περιθώρια επιλογής σε αυτές τις χώρες. Θα επανέλθουμε σε αυτό το ζήτημα
αργότερα. Οπως και να έχουν τα πράγματα, το ζήτημα είναι ότι η ύπαρξη αυτών των
προοδευτικών νομοθετικών πλαισίων μαρτυρά σε όλους το ελάχιστο μιας πρώιμης
περιβαλλοντικής φροντίδας στη ΓΛΔ.
Τόσο στη ΓΛΔ, όσο και στη Σοβιετική Ενωση, τα προστατευόμενα τοπία
αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% της συνολικής επιφάνειας της χώρας. (8) Στη
Σοβιετική Ενωση, με την προσωπική παρέμβαση του Λένιν, δημιουργήθηκε το πρώτο
προστατευόμενο φυσικό πάρκο στο Δέλτα του Βόλγα. (9) Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι
οι δυτικοί εραστές της φύσης αγαπούν τα ταξίδια στην Ανατολική Ευρώπη. Βρίσκει
κανείς εκεί ακόμα αναρίθμητα ζωικά είδη και σπάνια φυτά που έχουν εξαφανιστεί από τις
περιοχές μας. Δύο παραδείγματα για να το αποδείξουμε.
Βγάζοντας έξω τη Σκανδιναβία, στις όχθες του Ελβα πάνω στο έδαφος της τέως ΓΛΔ ζει η
μεγαλύτερη αποικία καστόρων στην Ευρώπη. Μπορεί να βρει κανείς ένα σημαντικό
πληθυσμό στις όχθες του Ρήνου, αλλά αλλού, στην Ευρώπη το μεγαλύτερο τρωκτικό της
ηπείρου έχει εξαφανιστεί. Το 1945 ο κάστορας απειλούνταν επίσης σοβαρά. Δεν υπήρχαν
πάνω από 100 με 200 ζωντανοί εκπρόσωποι του είδους. Ο κάστορας μπόρεσε να σωθεί
επειδή τοποθετήθηκε στην προστατευόμενη περιβαλλοντικά περιοχή του Μέσου Ελβα,
που καθιερώθηκε ως τέτια από το 1949. Αντίθετα με αυτό που πρακτικά συμβαίνει σε όλα
τα μεγάλα ποτάμια της Δυτικής Ευρώπης, στον Ελβα δεν έγιναν κρηπιδώματα, παρόλο
που αποτελούσε έναν πολύ σημαντικό υδάτινο δρόμο για την ανατολικογερμανική
οικονομία. Οι ζώνες ανύψωσης των υδάτων και τα υγρά δάση είναι ακόμα πολυάριθμα
στην κοιλάδα του Ελβα. Αυτοί οι βιότοποι που έχουν καταστεί σπάνιοι δίνουν καταφύγιο
σε μια ιδιαίτερη πανίδα και χλωρίδα, κυρίως στον κάστορα και το λουτρ. Εκτιμάται
σήμερα ότι ο συνολικός πληθυσμός των καστόρων περιλαμβάνει 4.300 εκπροσώπους.
(10) Οι κάστορες του Ελβα χρησιμοποιήθηκαν για να επανεισαχθεί το είδος στη Δυτική
Γερμανία, στην Ολλανδία, στο Βέλγιο στη Δανία και στο Λουξεμβούργο. Να
σημειώσουμε τέλος ότι, παρά το γεγονός ότι η ποιότητα των νερών του Ελβα υπήρξε εδώ
και πολύ καιρό αξιοθρήνητη (όπως εκείνη των περισσότερων από τους υδάτινους
δρόμους της Ευρώπης), η πανίδα αποκαταστάθηκε αμέσως και γρήγορα, καθώς οι
σημαντικοί παραπόταμοι διατήρησαν την καλή τους ποιότητα. (11)
Από τα 4.155 ζευγάρια κύκνων που μετρήθηκαν στη Γερμανία το 1994, το λιγότερο 3.402
-περισσότερο από το 81%- έχουν τις φωλιές τους στο έδαφος της τέως Ανατολικής
Γερμανίας, παρόλο που η Δυτική Γερμανία είναι περίπου δύο φορές μεγαλύτερη. (12) Ο
κύκνος είναι ένας καλός δείκτης της ποιότητας του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και
άλλα είδη πουλιών (για παράδειγμα τα αρπακτικά), που είναι σε αξιοσημείωτο βαθμό
περισσότερα στην Ανατολική από τη Δυτική Ευρώπη.
Στο πεδίο της οικονομικής υποδομής, ο σοσιαλισμός δείχνει επίσης την ανωτερότητά του.
Στη Σοβιετική Ενωση, οι ταξιδιώτες διένυαν 13 φορές περισσότερα χιλιόμετρα με τα
χερσαία μέσα μαζικής μεταφοράς από ό,τι συνέβαινε στις ΗΠΑ και, όσον αφορά τις
μεταφορές με το σιδηρόδρομο, αυτές ήσαν εικοσαπλάσιες. Αντίθετα, στις ΗΠΑ
κυριαρχούν οι μορφές μεταφοράς που βλάπτουν περισσότερο το περιβάλλον: οι ιδιωτικές
μεταφορές με το αυτοκίνητο και το αεροπλάνο. Τηρουμένων των αναλογιών, μπορούμε
να απαριθμήσουμε δεκαπλάσια οχήματα από όσα υπήρχαν στη Σοβιετική Ενωση. Τα
μικρά ανατολικοευρωπαϊκά αυτοκίνητα (Lada, Trabant...) ήσαν ίσως πιο ρυπαντικά από
τα σημερινά δυτικά μοντέλα, αλλά αφού ήσαν πιο ολιγάριθμα και λιγότερο
χρησιμοποιούμενα, η ρύπανση εξ αιτίας της κυκλοφορίας στους δρόμους ήταν πολύ
λιγότερη από την αντίστοιχη της Δυτικής Ευρώπης.
Αυτά τα νούμερα, που έχουν συγκεντρωθεί από αστικά ιδρύματα, καθιστούν φανερό το
ποια μορφή κοινωνίας είναι ανώτερη σε ό,τι αφορά τις μεταφορές και τη ρύπανση που
συνδέεται με αυτές. Εξ άλλου, το οικολογικό κίνημα όφειλε οπωσδήποτε να αναγνωρίσει
το γεγονός αυτό, βλέποντας τα αποτελέσματα της αντεπανάστασης. Μετά από μία
συνάντηση μαχητικών οικολόγων από 15 χώρες, δυτικοευρωπαϊκές και
ανατολικοευρωπαϊκές, ξεκαθαρίστηκε η ακόλουθη εικόνα: «Γενικά, πριν από την
πολιτική ανατροπή, οι χώρες είχαν ένα σύστημα δημοσίων μεταφορών εκτεταμένο και
λειτουργικό, παρόλο που τα τρένα, τα λεωφορεία και τα τραμ δεν ήταν πολύ γρήγορα
ούτε και πολυτελή. Μετά τις επαναστάσεις, οι κυβερνήσεις, για τις ανάγκες της
οικονομικής ανάπτυξης, προτρέπουν κυρίως στη χρήση των ιδιωτικών οχημάτων και των
φορτηγών. Συχνά, χάρη στο δυτικό χρήμα, κατασκευάστηκαν νέοι δρόμοι και δρόμοι
ταχείας κυκλοφορίας. Οι δαπάνες για τους κρατικούς σιδηροδρόμους -ήδη αδύναμες
σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα- μειώθηκαν (...). Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρότεινε
σχέδια ενός διευρωπαϊκού οδικού δικτύου, ώστε να επανενώσει τη Δυτική Ευρώπη με την
περιφέρεια της Ανατολής και του Νότου. Για το λόγο αυτό πρέπει να δημιουργηθούν
12.000 χιλιόμετρα καινούργιων αυτοκινητόδρομων». Και οι μαχητικοί οικολόγοι
καταλήγουν: «Το ευρύ δίκτυο δημοσίων μεταφορών, κληρονομιά των κομμουνιστικών
καθεστώτων, πρέπει να βελτιωθεί και όχι να εξαρθρωθεί, αυτή είναι η γενική γνώμη».
(15)
Ενα άλλο παράδειγμα της πρωτοπορίας του ανατολικού συνασπισμού είναι το σύστημα
της οικονομίας της θέρμανσης. Σε ένα κλασικό κεντρικό εργοστάσιο παραγωγής
ηλεκτρικής ενέργειας της δύσης, το 60% της ενέργειας που παράγεται διασπαθίζεται από
την ψύξη του αέρα ή του νερού, που βλάπτει το περιβάλλον. Αρκεί να σκεφτούμε τους
μεγάλους πύργους ψύξης που παρουσιάζονται κοντά σε όλα σχεδόν τα εργοστάσια
παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της δύσης. Τα πράγματα είναι διαφορετικά στην
ανατολική Ευρώπη. Από τη δεκαετία του '50, βελτιώθηκε εκεί ένα ευφυές σύστημα
εξοικονόμησης της θερμότητας. Τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας μικρού και μεσαίου
μεγέθους εγκαταστάθηκαν κοντά σε βιομηχανικά συμπλέγματα και/ή σε πόλεις. Παρήγαν
ηλεκτρισμό με τον κλασικό τρόπο: έκαιγαν κάποιο ορυκτό καύσιμο ώστε να
μετασχηματιστεί το νερό ή ο ατμός χαμηλής πίεσης σε ατμό υψηλής πίεσης που έκανε να
γυρίζουν οι τουρμπίνες και να παράγουν ηλεκτρισμό. Εδώ χωρίζουν οι δρόμοι ανάμεσα
στην καπιταλιστική και τη σοσιαλιστική τεχνολογία. Η καθυστερημένη καπιταλιστική
τεχνολογία το μόνο που ήξερε να κάνει με τον ατμό που ξέφευγε ήταν να τον ψύχει με τα
νερά των ποταμών -με όλα τα καταστρεπτικά αποτελέσματα για τους βιότοπους των
ποταμών- ή με πύργους ψύξης. Με αυτόν τον τρόπο πήγαινε χαμένη ενέργεια μέχρι 2,5
φορές πάνω από το κανονικό, για να παραχθεί μια μονάδα χρήσιμης ενέργειας. Ο τρίτος
κόσμος έγινε αντικείμενο εξοντωτικής εκμετάλλευσης, η ενέργεια ήταν σκανδαλωδώς
καλή αγορά...
Εδώ και πολύ καιρό, μετά την κρίση του ΟΠΕΚ, οι τιμές των ορυκτών καυσίμων πήραν
φωτιά. Κάτω από αυτή την πίεση του τρίτου κόσμου, σε συνδυασμό με την πάλη ενός
ολοένα και πιο δυνατού οικολογικού κινήματος, ο καπιταλισμός αναγκάστηκε να
διαχειριστεί την ενέργειά του με έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο. Και μισό αιώνα περίπου
μετά το σοσιαλισμό, ο καπιταλισμός ανακαλύπτει ξαφνικά το ζεύγος θέρμανση/παραγωγή
ηλεκτρισμού, μια διαδικασία συνδυασμένης παραγωγής, καθώς τα δύο προϊόντα
χρησιμοποιούνται με επωφελή τρόπο. Οι αποτεφρωτήρες των απορριμμάτων είναι
εγκαταστάσεις αυτού του τύπου. Ή αλλιώς: πως μια σύγχρονη τεχνολογία τίθεται σε
εφαρμογή για να προκαλέσει ένα άλλο οικολογικό πρόβλημα, δεδομένου ότι στον
καπιταλισμό ένα μόνο πράγμα μετράει: το κέρδος. Το κέρδος είναι επίσης η αιτία για την
οποία αντιδικούμε τώρα, στα πλαίσια του καπιταλισμού, για τις οικονομίες της ενέργειας.
Ορισμένες επιχειρήσεις δίνουν πριμ στους μηχανικούς τους για να εξοικονομούν
ενέργεια.
Εδώ και χρόνια, οι πράσινοι, αλλά και άλλα κυβερνητικά κόμματα, δε σταματούν να
μιλούν για «πρόληψη»: πρόκειται για την αποφυγή της παραγωγής απορριμμάτων. Και
παρόλα αυτά, σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, το βουνό των απορριμμάτων παίρνει
γιγαντιαίες διαστάσεις, επειδή αποφέρει χρήματα, εξ αιτίας της παραγωγής προϊόντων
μετρίων ή αναλώσιμων. Σκουπίδια και καπιταλισμός πάνε μαζί.
Μία γνήσια πολιτική πρόληψης δεν μπορεί να υπάρξει παρά σε ένα κράτος, όπου η λαϊκή
εξουσία ελέγχει ή ρυθμίζει αποφασιστικά την παραγωγή και την προσανατολίζει στην
ικανοποίηση των συμφερόντων του πληθυσμού.
Οι πράσινοι δεν ανακάλυψαν τίποτα: η πρόληψη υπήρχε ήδη στις σοσιαλιστικές χώρες.
Οι συσκευασίες που πετιούνται ήταν σχεδόν ανύπαρκτες στην Ανατολική Ευρώπη, καθώς
και οι διαφημιστικές εταιρείες που κερδίζουν εκατομμύρια και το μόνο που παράγουν
είναι άχρηστα χαρτιά. Τα νούμερα δεν κάνουν λάθος: στο τέλος της δεκαετίας του '80, η
Ρωσία παρήγε 186 κιλά απορριμμάτων κατά άτομο, απέναντι σε 660 για τις ΗΠΑ και 473
για τη Δυτική Γερμανία. (16) Το «Μιλιεράμα», η επιθεώρηση του Μποντ Μπέτερ-Λέεφ -
Περιβάλλον, αναγνωρίζει και αυτό την ανωτερότητα του σοσιαλισμού σε αυτό το πεδίο:
«Παρόλα αυτά, αυτή η περιοχή ήταν ευνοημένη στο πεδίο των απορριμμάτων. Το
επιβλητικό βουνό των απορριμμάτων συσκευασίας, που προκαλεί τόσες φροντίδες σε
πολλούς υπεύθυνους για τη διαχείριση των σκουπιδιών, δεν αντιπροσωπεύει εδώ παρά
ένα πολύ μικρό τμήμα, αυτού που υπάρχει σε μας. Οι γοητευτικές και περιττές
συσκευασίες ήσαν απολύτως απαράδεκτες μέσα σε ένα κεντρικά σχεδιασμένο σύστημα.
(...) Τα τρόφιμα συσκευάζονταν σε γυάλινα μπουκάλια που επιστρέφονταν: γάλα, κρέμα,
λάδια, νερά και ανθρακούχα ποτά, χυμοί φρούτων, κονσέρβες λαχανικών...» (17)
Αλλά και όσον αφορά την ανακύκλωση, η Ανατολική Ευρώπη ήταν μπροστά. Ετσι, το
1988 στη ΓΛΔ το 75% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλωνόταν. Στη Φλάνδρα
σήμερα ανακυκλώνεται μόνο το 18%. (18) Στην Ανατολική Γερμανία είχαν δημιουργηθεί
εξειδικευμένες επιχειρήσεις, των οποίων το καθήκον ήταν η ανακύκλωση και οι οποίες
τροφοδοτούνταν από ένα πολύ πυκνό δίκτυο συλλεκτήρων λυμάτων. (19)
Στο σοσιαλιστικό σύστημα, η διανομή σε μεγάλη κλίμακα μπορεί θαυμάσια να
συνδυαστεί με μια αποκέντρωση των σημείων πώλησης. Ενα τέτιο σύστημα διανομής
επιτρέπει την καθιέρωση ενός συστήματος επιστροφής για τις συσκευασίες πολλαπλής
χρήσης. Και για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι δυνατό να
οργανωθεί η κατ' οίκον παράδοση, χωρίς επιβάρυνση στο κόστος.
Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί τα γεγονότα: στο σοσιαλιστικό σύστημα επίσης υπάρχουν
οικολογικά προβλήματα, μερικές φορές μάλιστα δραματικά. Αλλά φίλοι και αντίπαλοι
του σοσιαλισμού κάνουν μια διαφορετική ανάλυση των αιτίων και των πιθανών λύσεων.
Ενα γνωστό παράδειγμα είναι η λίμνη Αράλη. Αυτή η εσωτερική θάλασσα στην πρώην
Σοβιετική Ενωση ήταν άλλοτε η τέταρτη σε σπουδαιότητα λίμνη στον κόσμο. Σήμερα, η
επιφάνειά της έχει μειωθεί περισσότερο από 27.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, κυρίως μετά
τα σχέδια αρδευτικών έργων σε μεγάλη κλίμακα. Δημιουργήθηκε έτσι μια έρημος, που
είχε σαν αποτέλεσμα τη διάβρωση από τον άνεμο και κλιματικές μεταβολές. Η αύξηση
της αλατότητας επίσης προκάλεσε το θάνατο σχεδόν όλων των ψαριών και το τέλος της
αλιείας. Αυτό το πρόβλημα ήταν το αποτέλεσμα μιας απόφασης που πάρθηκε κατά τη
δεκαετία του '50, που απέβλεπε στην ταχύτερη δυνατή αύξηση του καλλιεργήσιμου
εδάφους για την παραγωγή τροφίμων και κυρίως βαμβακιού.
Η θετική πλευρά ήταν ότι η επιφάνεια των αρδευόμενων αγροτικών γαιών αυξήθηκε από
29.000 σε 75.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, εξ αιτίας της πορείας του νερού ορισμένων
ποταμών μέσω ενός συστήματος διωρύγων. Αλλά η λίμνη της Αράλης, λιγότερο
τροφοδοτούμενη, ξεράθηκε.
Η διάβρωση από τον αέρα, οι κλιματικές μεταβολές και η αλάτωση του εδάφους είναι τα
πραγματικά προβλήματα που εν καιρώ προκάλεσαν επίσης ζημιά στην αγροτική
παραγωγή. Το λάθος είναι ότι καμία λύση (ή μέτρο πρόληψης) δεν αναζητήθηκε. Οι
αντίπαλοι του σοσιαλισμού χρησιμοποιούν αυτά τα λάθη του σοσιαλισμού σαν
υποτιθέμενη «απόδειξη» της αποτυχίας του σοσιαλισμού. Σε αυτό, μπορούμε να
απαντήσουμε ως εξής:
Επιπλέον, αυτές οι χώρες με τη χαμηλή ανάπτυξη διέθεταν και μια πιο καθυστερημένη
τεχνολογία. Η βιομηχανία στην ανατολική Ευρώπη ήταν εξ ίσου ρυπαντική με τη δική
μας στη δεκαετία '50 - ‘60. Οχι παραπάνω. Ας πάρουμε για μάρτυρες τα πολυάριθμα
«μαύρα» σημεία στο Βέλγιο. Το να εισαχθεί από τη Δύση η περιβαλλοντική τεχνολογία
ήταν κάτι σχεδόν αδύνατο εξ αιτίας του μποϊκοτάζ και της ανάγκης να πληρώνουν σε
σκληρό νόμισμα (που ήταν επίσης απαραίτητο για συγκεκριμένα καταναλωτικά προϊόντα,
για την αγορά τροφής, άλλων τεχνολογιών κλπ.). «Επρεπε να ξαναανακαλύψουμε τα
πάντα», λέει ο Χανς Βάουερ, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας.
Εχει λοιπόν και η Δύση τη δική της ευθύνη για τα περιβαλλοντικά προβλήματα της
Ανατολικής Ευρώπης. Η αναγκαιότητα μιας γρήγορης οικονομικής ανάπτυξης έκανε
ώστε, ενώ χτίστηκαν εργοστάσια που μόλυναν λιγότερο, τα παλιά συνέχιζαν να παράγουν
και να μολύνουν. Ετσι, στη Λέουνα και στη Μπούνα (ΓΛΔ) κατασκευάστηκαν χημικά
εργοστάσια στο τέλος της δεκαετίας του '50. Τα παλιά όμως, που χρονολογούνταν από
τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συνέχισαν να λειτουργούν. Η παραγωγή διπλασιάστηκε.
Πρέπει να προσθέσουμε σε αυτό ότι ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών, στον οποίο αυτές
οι χώρες αναγκάστηκαν να εμπλακούν, ανάλωσε πολλές δυνάμεις, κυρίως στο πεδίο της
έρευνας και της τεχνολογικής εξέλιξης. Δυνάμεις που δε μπόρεσαν να αφιερωθούν στην
προστασία του περιβάλλοντος ή σε άλλους κοινωνικούς σκοπούς.
Ωστόσο, πρέπει να παραδεχτούμε ότι στη Σοβιετική Ενωση δεν ανελήφθησαν σημαντικές
πρωτοβουλίες, τη στιγμή που ο χώρος γύρω από τη λίμνη της Αράλης ερημοποιούνταν.
Είναι φανερό ότι τα οικολογικά αποτελέσματα της διαχείρισης του νερού γύρω από τη
λίμνη Αράλη δεν προβλέφτηκαν και αυτό ήταν ένα λάθος.
• Τέλος, πρέπει ακόμα να πούμε αυτό: Είναι τελείως πιθανό ότι στο σοσιαλιστικό
σύστημα, ακόμα και μετά από μία βαθιά μελέτη των οικολογικών επιπτώσεων,
φτάνει κανείς στο συμπέρασμα ότι τα αρδευτικά σχέδια μεγάλης κλίμακας είναι
απαραίτητα και ότι μία Αράλη με μειωμένο μέγεθος, αντιπροσωπεύει την
καλύτερη επιλογή, υπό τον όρο ότι λαμβάνονται συνοδευτικά μέτρα. Μέτρα που
μπορούν να είναι: η άμεση αναδάσωση των απογυμνωμένων εδαφών, με είδη που
αντέχουν στο αλάτι, η εξαγωγή του αλατιού σε μεγάλη κλίμακα για να αποφευχθεί
η αλάτωση κλπ. Να γιατί μια κοινωνία που σκέφτεται μακροπρόθεσμα είναι
ανώτερη. Αλλά το γεγονός ότι δεν αντιμετωπίστηκε το πρόβλημα μέχρι τη στιγμή
που άρχισε να εκδηλώνεται, καταλογίζεται στο καθεστώς αναθεωρητισμού της
Σοβιετικής Ενωσης στις δεκαετίες του '70 και του '80. Είναι λάθος να αποδίδουμε
όλα τα λάθη ή τις ελλείψεις στο σοσιαλισμό, από τη στιγμή που ο
αναθεωρητισμός είχε τότε την εξουσία...
Ο Χρουτσώφ διακήρυξε ότι ο κομμουνισμός κατακτήθηκε στη Σοβιετική Ενωση και ότι η
Σοβιετική Ενωση θα έφτανε τις ΗΠΑ από τις αρχές της δεκαετίας του '50. Με αυτή τη
θεωρία, όχι μόνο αρνούνταν τον ουσιώδη ρόλο που παίζει η πάλη των τάξεων στο
σοσιαλιστικό καθεστώς, αλλά μείωνε επίσης τους στόχους του σοσιαλισμού μόνο στο
οικονομικό πεδίο. Ο ιμπεριαλισμός έγινε ένας στόχος στον οποίο απέβλεπαν και ο οποίος
έπρεπε να κατακτηθεί. Αυτό μεταφράστηκε σε μία «πρόοδο» χωρίς κριτική, με κάθε
τίμημα, στο πεδίο της οικονομίας, παραμερίζοντας όλα τα άλλα στοιχεία που θεωρήθηκαν
ως εμπόδιο.
Η αναδάσωση ήταν θρυλική επί Μάο. Αλλά κάτω από το καθεστώς του Ντενγκ Χσιάο
Πινγκ, ο οποίος υιοθέτησε μια σοβαρή αναθεωρητική άποψη, διαπιστώνεται μια
αντιστροφή της κατάστασης. Η συνολική δασωμένη επιφάνεια στην Κίνα ήταν, το 1989,
126.848.000 εκτάρια, περίπου μια μείωση της τάξης του 7,7% σε σχέση με το 1979, κατά
την εποχή περίπου της ανόδου του Ντενγκ στην εξουσία. (26) Κατά τη διάρκεια ενός
ταξιδιού εργασίας τον Ιούλιο του 1989, ένα μήνα μετά την Τιεν - Εν - Μεν, πολλοί κινέζοι
υπεύθυνοι από το Κόμμα, αναγνώρισαν ότι οι μεταρρυθμίσεις των δέκα τελευταίων ετών
άσκησαν μία αρνητική επιρροή πάνω στα συλλογικά έργα. Αυτά τα συλλογικά έργα δεν
επέσυραν στην πραγματικότητα κανένα άμεσο αποτέλεσμα πάνω στις μάζες των αγροτών
που ήσαν ατομικοί παραγωγοί, αλλά δεν μπορούσαν παρά να έχουν μακροπρόθεσμα
αποτελέσματα. Σημείωναν την κατασκευή φραγμάτων, τα αρδευτικά κανάλια και την
αναδάσωση. Κατά την ίδια περίοδο, η δασωμένη επιφάνεια της Κούβας αυξήθηκε κατά
...11,8%!
ΤΑ ΚΑΛΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΓΟΡΑΣ...
Ο σοσιαλισμός παρέχει τις καλύτερες εγγυήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος:
αυτό προκύπτει επίσης από τις αρνητικές εξελίξεις που δημιουργούνται από τότε που οι
χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έγιναν καπιταλιστικές. Για να φωτίσουμε το γεγονός,
παραθέτουμε ορισμένες «μη ύποπτες» πηγές - τις οργανώσεις προστασίας του
περιβάλλοντος οι οποίες, στην εποχή τους, στήριξαν τις αντεπαναστάσεις:
Η μόνη βελτίωση που ο καπιταλισμός έφερε στην Ανατολική Ευρώπη, στο πεδίο του
περιβάλλοντος είναι ότι η ρύπανση του αέρα και των υδάτων μειώθηκε αισθητά ... εξ
αιτίας του μαζικού κλεισίματος των επιχειρήσεων, με το τίμημα δηλαδή της μαζικής
ανεργίας και της φτώχειας. Με αυτή του την πράξη, ο ιμπεριαλισμός είναι υπεύθυνος για
μια προοδευτική γενοκτονία στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Σε σχέση με παλαιές
προβλέψεις, η Σοβιετική Ενωση μετρούσε, το 1998. 11 εκατομμύρια λιγότερους
κατοίκους, εξ αιτίας της δραματικής μείωσης του προσδόκιμου ζωής και του αριθμού των
γάμων και των γεννήσεων. Πώς θα μπορούσε να συμπεριφερθεί το περιβάλλον μέσα σε
ένα κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο που έχει οδηγήσει το πιο προηγμένο είδος σε
κατάσταση γενοκτονίας; Μόνο ο οικο-ιμπεριαλιστικός μακιαβελισμός μπορεί να χαίρεται
για μια εξέλιξη που προκρίνει την αναδίπλωση του πληθυσμού στο όνομα της λιγότερης
ρύπανσης...
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------