3. Istota metodologii nauk spoecznych na tle metodologii innych nauk naturalizm i antynaturalizm + poziomy analizy w socjologii indywidualizm i holizm.

m. A. Zadania metodologii socjologii Metoda sposb wykonywania czynu zoonego, polegajcy na okrelonym doborze i ukadzie jego dziaa skadowych, a przy tym nadajcy si do wielokrotnego stosowania. Metoda dotyczy zarwno zbierania, analizy danych, jak i formuowania wyjanie i budowania teorii. Moe mie kilka stopni oglnoci i zoonoci. Metodologia ma dwa znaczenia: (1) nauka o metodach nauki i powstaej przy ich uyciu wiedzy, patrzy na nauk epistemologicznie, traktuje procedur i wiedz naukow jako fakty zastane; (2) zbir metod nauki, ktry moe zawiera instrumentarium caej dyscypliny, metody uywane w jakiej dziedzinie lub charakterystyczne dla jakiego orodka. Ta metodologia stanowi przedmiot bada metodologii w znaczeniu pierwszym. Zadania metodologii: 1. Opis wzorw postpowania badaczy metod konceptualizacji problemw, zbierania, analizy i interpretacji danych, budowy definicji, typologii, wyjanie, teorii itd. 2. Eksplikacja metod ujawnienie ich zaoe, rekonstrukcja czynnoci badawczych oraz ich analiza doprowadzajca do definicji, ocena trafnoci modeli, ujawnienie empirycznych zaoe metod (warunkw ich stosowalnoci) i badanie czy sytuacje, w ktrych si dane metody stosuje speniaj te zaoenia. 3. Analiza aparatu specjalistycznych. pojciowego socjologii poj metodologicznych oraz

4. Eksplikacja tekstw ujawnia si tu milczce i niewiadomie przyjte zaoenia, zalenoci midzy twierdzeniami, struktur wnioskowa, luki w dowodzie czy pytania pozostajce bez odpowiedzi. 5. Konstrukcja narzdzi naukowych zwaszcza narzdzi bada empirycznych, a take analizy tekstw i wiedzy naukowej. 6. Ocena sposobu postpowania postpowania w nauce. badaczy i kodyfikacja norm poprawnego

B. Naturalizm i antynaturalizm (zaoenia, postulaty) Naturalizm przewiadczenie, e zasadniczym r ysem nauki jest odkrywanie praw sprawdzalnych empirycznie, umoliwiajcych przewidywanie i wyjanianie zjawisk. Wzory metodologiczne nauk przyrodniczych traktuje jako uniwersalne, stosujc je take wobec nauk

spoecznych. Te drugie s z tej perspektywy na niszym poziomie rozwoju lub traktowane s wrcz jako pseudonauki. Antynaturalizm przewiadczenie, e nauki spoeczne i humanistyczne maj zasadniczo odrbn natur ni nauki przyrodnicze. W poznaniu kultury (moliwie szeroko pojtej) dy si do zrozumienia jej zjawisk jako wytworw ludzkiego ducha. Wie si to z potrzeb uywania innych ni w przyrodoznawstwie narzdzi badawczych.

Argumenty przeciw naturalizmowi i ich odparcie: 1. Procesy spoeczne s tak zoone i splecione ze sob, e odkrywanie autentycznych praw spoecznych i przewidywanie zachowa ludzkich jest niemoliwe. nie docenia si tu komplikacji zjawisk przyrody, z ktrych modele budowane w naukach przyrodniczych wychwytuj jedynie grube rysy

2. Zachowania ludzi podlegaj ich woli i dlatego s nieprzewidywalne. powyszy argument opiera si na niepoprawnym zaoeniu, e jeli obowizuj prawa przyrody, to w przyrodzie panuje determinizm. A prawa te dotycz zjawisk prawie izolowanych, z dokadnoci do idealizacji. Po drugie, wolno woli nie wyklucza przewidywalnoci ludzkich zachowa (np. w kolejce do kasy ludzie grzecznie czekaj i nie targuj si o reszt wydanej kasy).

3. Ludzie mog kierowa si w swoim zachowaniu przewidywaniami teorii spoecznej, co zmienia rzeczywisto przez t teori opisywan (chodzi o samospeniajce si proroctwo) tutaj przyczyn powodzenia lub niepowodzenia przewidywa jest nie trafno lub nietrafno teorii ale ludzkie reakcje na te przewidywania. I to wanie wpyw przewidywa na zachowanie jednostki poddaje si teoretycznym przewidywaniom. Zatem samo przewidywanie zachowa spoecznych mona potraktowa jako test teorii T1, ktra jest przewidywaniem ludzkiej reakcji na teori T. Proces konstruowania kolejnych teorii t2, t3 przypomina procedur faktualizacji teorii nauk przyrodniczych (tj. uchylanie kolejnych idealizacji).

Prb poczenia naturalizmu i antynaturalizmu poczyni Popper, proponujc odrnienie trzech wiatw: (1) przyrody; (2) wiata subiektywnych dozna i procesw psychicznych oraz (3) wiata zobiektywizowanych wytworw psychiki tj. wytworw kultury, a przede wszystkim problemw, argumentw i rozwizywania problemw. Wzgldnie automatycznie wiaty oddziauj na siebie przyczynowo. W szczeglnoci wiat trzeci skada si z ludzkich wytworw i rozwija dziki ludzkiej pomysowoci, ale zachodz w nim fakty, ktre nie zale od ludzkiej woli ani od ludzkich myli fakty obiektywne, ktre nie s stanowione lecz odkrywane.

C. Indywidualizm i holizm metodologiczny Indywidualizm stanowisko, zgodnie z ktrym zjawiska spoeczne s wypadkow indywidualnych dziaa i naley je wyjania przez odwoanie do indywidualnych motyww czy intencji osb. Holizm stanowisko, zgodnie z ktrym fakty spoeczne musz mie przyczyny spoeczne, nieredukowalne do faktw dotyczcych indywiduw. Jedn z form holizmu jest funkcjonalizm. Wyjanienie funkcjonalne jakiej cechy lub wzoru zachowania to pokazanie, jak posiadanie tej cechy lub wzorca sprzyja przetrwaniu organizmu i rozpowszechnieniu jego genw w populacji. W warunkach spoecznych polega na wyjanianiu instytucji, norm kulturowych i wzorw zachowa spoecznych przez wskazanie na ich funkcje, np. podtrzymanie trwaoci spoeczestwa itd.

D. Problem wartociowania w naukach spoecznych Wartociujce obcienie nauk spoecznych spowodowao wyksztacenie si dwch stanowisk: 1. Obiektywistyczny idea nauki postulat cisego oddzielania faktw i wartoci 2. Szkoa krytyczna pogld goszcy, e celem teorii spoecznej jest emancypacja grup ucinionych z obcienia wartociujcego czyni si cnot. Wg Groblera obcienie wartociujce jest problemem natury uteoretyzowania obserwacji. Wartoci przejawiaj si w presupozycjach teorii i to presupozycje podlegaj krytyce. Istotna jest wic jasno i transparentno wartoci. Wskazane jest, by badacze mieli wiadomo swej perpektywy aksjologicznej.