UNIVERSITETI ALEKSANDR MOISIU DURRS FAKULTETI: FSHPJ DEGA: Juridik (II) Programi: Bache or (Kohe e P o!e) "i!

i Akademik: #$%#&#$%' L()DA: Tek*ike Leg+i, a!i-e

DETYR KURSI
Tema: Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akteve Normative (Shqiperi- SHBA)
Pu*oi: Sonila Rrahmani & Kleandi Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

Pra*oi: Kozeta Stefa

Permbajtja
HYRJE..................................................................................................3 I.Burimi i Akteve Normative..................................................................4 1.1Aspekte te projektligjit...............................................................5 II. Shqyrtimi I Projekt i!jit&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& ' 1.2 Faza e pare........................................................................................................ 6 1.3 Faza e dyte........................................................................................................ 6 III. "otimi............................................................................................................... 7 "I. Sh#a ja............................................................................................................ 8 ". Hyrja $e %uqi.................................................................................................... 9 "I.&o$k u'io$.....................................................................................1( Re)ere$*a .........................................................................................1(

( )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

HYR.E

/ak!*isht te 0erit krahasime mi$is shtete e eshte *1e #r!2es I eshtire3 #asi kerk!* *1!huri m0i shume as#ekte "e 1a*e te *$ertuar ket! shtete3 me41ithate kur 5,asim #er akte *!rmati e k!*2e#ti "e #resim te tra1t!1me eshte me I *4ushte& /41e$h1a e kesa1 teme #erk!* #ikerisht me 5akti* se 41e*$emi #er0a,,e $6 sisteme e me te *1!hura te se $re1tes 7!m!* La8 $he 7i i, La8& )ikerisht mu $uk i*teresa*te ti i1a #er0a,,e ket! $6 sistemi *e as#ekti* e hartimit te akte e *!rmati e3 $uke e #er5a"esuar te #ari* me *1e shtet te sukseshem *e 5ushe* ,e41is,ati e $he *4a a*a t1eter $uke e krahasuar me e*$i* t!*e& Li$hur me kete $! te sh"6rt!1me *i e,e te *1e#as*1eshme te hartimit te akte e *!rmati e3 ka,imi I t6re *4a *1e #r!1ekt,i41 *e *1e ,i41 5u*ksi!*a,& 91ithashtu $! te sh!him e$he $i5ere*2at mi$is !r4a e e "e ka*e k!m#ete*2a #er *:1err1e* e akte e *!rmati e3 ku 41e1*e ;0atim3 $he 2i,at 1a*e #r!0,ematikat )ra *e i1a te #er41ithshme k1! eshte a1! 2ka mu*$!het te tra1t!1e k6 #u*im3 ku #a arsisht i*5!rma2i!*it te #aket $! te 1a#im se #aku *1e #as"6rim krahasues&

< )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

%urimet e akte e N!rmati e =Nisma Le41is,ati e>

Perpara se te hyjme ne trajtimin e posacem te temes se pari le te bejme nje paranteze ne lidhje me se kush e ka te drejten per te ushtruar pushtetin legjislativ Keshtu le ti re!erohemi kushtetutave te shteteve perkatese per te ngritur konceptin themelor mbi ate cka do te trajtojme Kushtetuta e "epublikes se #h$iperise nuk jep nje shprehimisht percaktimin se kush e ushtron pushtetin legjislativ ashtu sikurse ben Kushtetuta e #H%A ne nenin &'& ku thote I gjithe pushteti legjislativ qe caktohet ketu do te ushtrohet nga Kongresi I Shteteve te Bashkuara, I cili perbehet nga Senati dhe Dhoma e Perfaqesuesve ! Ndersa ne Kushtetuten tone do te shohim disa nene $e shprehin karakterin legjislativ te parlamentit sic eshte neni &'& dhe e gjithe pjesa mbi Kuvendin (egjithe di!erencave ne shprehi te dyja shtetet e ushtrojne pushtetin legjislativ ne Parlament )nteresante do te ishte pjesa e sh$yrtimit se cilat jane ato burime te ndertimit te akteve normative* Kushtetuta e "#H shprehet per kete ne nenin +&'& ku si burime cilesohen ,: & Propozimi ) Keshillit te (inistrave - Propozimi nga cdo deputet , Propozimi nga -. mije zgjedhes Keto tre subjekte cilesohen burimi ) vetem per n/jerrjen e akteve normative me !u$i te ligjit Nuk mund te ndodhe $e subjekte te tjere te pacilesuar ne kete nen te kushtetutes te para$esin vullnetin per nisme legjislative dhe ai te pranohet nga kuvendi0 pervec rasteve te siperpermendura pasi do te binte drejtperdrejt ndesh me Kushtetuten Ne #H%A !unksionon ndryshe %urimet e ideve per legjislacione te ndryshme jane te paku!izuara0 keshtu propozimet per projektligje e marrin !illesen ne s!era nga me te ndryshmet Nga keto s!era e para dhe me e rendesishmja cilesohet ideja dhe projekti nga nje Anetar ) Kongresit Kjo pike eshte e njejte me te drejten $e ka ne "#H cdo deputet per te propozuar ligje Pervec kesaj0 edhe zgjedhesit e elektoratit te Antarit0 $o!te si individe $o!te si grup dhe veprimtari0 sho$ata etj0 mund te per!itojne nga e drejta $e kane per peticione0 e drejte kjo $e iu eshte garantuar nga Amendamenti ) Pare ) Kongresit Kjo mund te ngjasoje me burimin e trete te -. mije zgjedhesve por dallon ne dy vecori kryesore: #e pari0 nuk kerkon nje numer te cilesuar zgjedhesish0 mund te jete dhe nje ) vetem #e dyti0 eshte kusht $e ky individ ose grupim tia transmetoje propozimin e tij Anetarit te Kongresit Praktika ne #h%A ka treguar se shume ligje te shkel$yera jane !illuar pikerisht ne kete menyre0 ndryshe nga cndodh ne #h$iperi ku raste te propozimit nga -. mije zgjedhes ka mbetur vetem
? )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

nje alternative $e nuk ka patur pothuajse kurre praktike0 vetem me dy raste ku njera mbeti thjesht projektligj dhe tjetra e dekretuar se !undi nga Presidenti ) "#H (egjithate ne #H%A propozimi ) bere nga zgjedhesit nuk mbetet ne ate stad0 perkundrazi eshte detyra $e ka Anetari per ta keshilluar me Keshilltarin 1uridik te 2homes0 ose #enatit per ti dhene idese para$itje gjuhesore dhe juridike te pershtatshme para para$itjes (e$e nje projektligj mund te para$itet vetem nga nje Anetar ) Kongresit0 ky njo!tim i dergohet me pas komitetit te perhershem $e e ka ne juridiksionin e vet ceshtjen e per!shire ne propozim Nje sere departamentesh te deges ekzekutive kane sta!e me keshilltare juridike te specializuar "ruga $e ndjek #H%A ne krijimin e nje nisme legjislative sic e pame eshte e gjate dhe kjo sepse hartimi ) ligjeve eshte nje 3art4 $e kerkon mjeshteri te larte0 dije dhe pervoje Per kete arsye koha $e duhet per marrjen e nje projektligji mund te jete nje vit dhe per raste si procedurat penale dhe ato gjy$sore jane dashur edhe deri ne disa vjet 5dhe #h$iperia ndjek nje kohe te caktuar megjithate nuk mund te mohojme $e ligjet para$iten ne !ormen e projektligjeve me shpejt nga cduhet0 dhe kjo behet shkak per ndryshime te mevonshme sepse hasim gabime ne hartim dhe !ormulimin e normes Aspekte te projektligjit Ne #H%A projektligjet ndahen ne dy tipe: & Projektligje Publike Projektligje Private

Ne vendin tone nuk behet nje percaktim ) tille por vete natyra e projektligjeve tregon $e kane ekzistuar keto dy tipe #igurisht eshte evidente $e projektligjet me te shumta jane ato me karakter publik0 megjithate kjo nuk eshte e prere (und te ndodhe $e rendesia e nje projektligji te marre karakter te gjere dhe rendesia e tij te kaperceje rendesine e projektligjeve me karakter publik

@ )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

Sh"6rtimi
Ne sistemin tone ligjor eshte percaktuar $e sh$yrtimi ) projektligjeve te behet ne menyre me te vecante nga paralamenti0 ) cili eshte hallka e !undit e sh$yrtimit Themi se eshte ) !undit pasi para tij nje projektligj shkon per sh$yrtim ne komisione te ngritura posacerisht per kete mission Karakteristike e sh$yrtimit ne Parlament eshte edhe ngritja e nje komisioni te perbere nga dy !orcat politike madhore0 mazhorance dhe opozite te kryesuar nga Kryetari ) Kuvendit Ndryshe ndodh ne #H%A0 ku pavarsisht se sh$yrtimi ndodh ne Asamble ka disa karakteristika kyce Tradia demokratike $e per!a$eson #H%A prej kohesh kerkon $e projektligjet te sh$yrtohen nga te gjithe anetaret0 me mundesi te plota per debate dhe propozime amendamentesh 6aza e Pare Per te lehtesuar sh$yrtimin e projektligjeve ) jepet mundesia 2homes te veproje me nje kuorum jo me te vogel se shumica e domosdoshme prej -&+ vetesh Per te #h$yrtuar nej Projektligj 2homa kthehet ne Komunitetin e te gjithe 2homes ne gjendjen e %ashkimit Te gjitha propozimet $e ndodhene ne Kalendarin e %ashkimit0 $e kane te bejne me taksat0 caktimin e !ondeve0 duhet te sh$yrtohen te parat nga Komiteti ) gjithe 2homes Komiteti raporton nje 3rregull4 te posacem ne menyre $e te lejohet sh$yrtimi ) menjehershem ) nje projektligji nga Komiteti ) te 7jithe 2homes #igurisht $e cdo sh$yrtim ka ne thelb te tij debatin $e behet ne Asamble "regulla $e !olem me siper percakton edhe kohezgjatjen e debatit0 kohezgjatje e cila varet nga lloji ) rendesise $e sh!a$ projektligji 8hvillimi ) debatit behet kryesisht mbi bazen e rregullave te dhomes $e jane miratuar ne kohen e hapjes se cdo Kongresi 2uke $ene se legjislacioni amerikan ) takon tradites 9ammon :a;0 sigurisht $e menyra e sh$yrtimit eshte e bazuar ne precedente te meparshem $e ne vija te pergjithshme mund te ishin: (anuali ) <he!ersonit0 Precedentet e Haindsit dhe Kenonit etj 6aza e 2yte 7jate debatit te pergjithshem koha e vene ne dispozicion te seciles pale respektohet me perpikmeri me te madhe edhe kur koha e caktuar ne baze te rregullave mbaron0 Kryetari ) jep !und debatit Pas kesaj !illon !aza e dyte e sh$yrtimit te projektligjit0 $e behet paragra! pas paragra!i0 kohe gjate se ciles mund te propozohen amendamente per cdo paragra! $e le/ohet 9do antar ka kohe = minuta per te argumentuar amendimin dhe po a$ edhe kundershtari ) tij ne debat Kjo !aze mbyllet me raportimin e dhomes se projektligji eshte sh$yrtuar tashme paragraph pas paragra!i dhe amendimet e mundshme jane bere Keshtu ska me vend per debat dhe mbyllet !aza e diskutimit

' )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

V!timi
Kur kemi !olur per menyren se si miratohet nje projektligj sigurisht $e kemi parasysh menyrat se si ai eshte votuar Ne "epubliken e #h$iperise votimi ) nje projektligji njeh keto , raste & , > Votimi ne parim Votimi Nen per Nen Votimi ne teresi #ecila prej tyre lidhet me aspektin se kush eshte kriteri dhe sasia $e merret parasysh ne votim Keshtu tek e para projektligji votohet nese parimisht eshte ) pranueshem Nese jo ai nuk mund tiu nenshtrohet !azave te tjera te votimit Votimi nen per nen per!shin votimin $e ) behet neneve $e perbejne projektligjin duke shikuar perputhjen e tyre me objektin e vete projektligjit dhe parimeve te tjera te se drejtes 5 !undit ka te beje me miratimin e pergjithshem $e lidhet me objektin dhe !ormen e projektligjit Votimi sic e cituam edhe me siper behet ne Kuvend dhe eshte percaktuesi ) pare ) !atit te projektligjit

Ndryshe nga votimi $e ) behet projektligjit ne #h$iperi0 ne #H%A perdoren kater menyra votimi& te cilat jane: & , > Votimi me 7oje ?Viva Voce@ Votimi me Ndarje Votimi me numerues Votimi ) regjistruar

Per votimin me goje Kryetari thote: 3Ata $e jane ne !avor te ceshtjes te thone Po0 ata $e jane kunder te thone AA1oBB4 2he ne baze te poCve dhe joCve vendoset rezultati Kjo eshte !orma $e aplikohet me se pari Nese eshte e veshtire te percaktohet rezultati me kete menyre0 atehere zbatohet votimi me ndarje Kjo realizohet me ngritjen ne kembe te atyre $e jane ne !avor dhe behet numerimi ) tyre ne kete menyre del rezultati

Si Behe* Lig+e! *e Amerike& "D#$%D &! #I''I"( I %iu) The S#eaker3 U*ite$ States H!use !5 Re#rese*tati es3 Aashi*4t!* D& 7

B )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

Votimi me numerues eshte nje votim ) cili realizohet me kerkese dhe mbeshtetet nga nje e pesta e kuorumit Ne kete votim kuvendi cakton & ose me shume persona si numerues te votave sipas gupeve politike te cilet raportojne ne asamble numrin e pergjithshem te votave Keto duken si metoda primitive dhe teper te pabesueshme per nje shtet si #H%A0 por megjithate kane rezultuar te sukseshme Kjo nuk do te thote $e nuk ekziston votimi elektronik Perkundrazi0 kjo perben menyren e katert te votimit0 menyre e cila aplikohet me kerkese te nje antari dhe me mbeshtetje te nje te pestes se kuorumit Ne kete rast votimi eshte elektronik0 dhe per kryerjen e votes se tij cdo antar ka kartelen e vet te votimit

Sh#a,,1a
(omenti de!initive per te kuptuar $e nje projektligj ka mbaruar ciklin e tij 0 duke u shenderruar ne nje ligj eshte shpallja (bas miratimit tD projektligjit0 ai i dDrgohet Presidentit tD "epublikDs0 i cili duhet ta shpallD atD brenda -. ditDve nga para$itja e tij Presidenti ka tD drejtD ta kthejD pDr rish$yrtim ligjin vetDm njD herD 2ekreti pDr rish$yrtimin e njD ligji e humbet !u$inD0 kur kundDr tij votojnD shumica e tD gjithD anDtarDve tD Kuvendit ND rast se Presidenti nuk e shpall ose nuk e kthen ligjin pDr rish$yrtim brenda -. ditDve nga para$itja e tij0 atDherD ligji $uhet i shpallur Kur ligji kthehet pDr rish$yrtim0 Kryetari i Kuvendit e kalon menjDherD atD pDr sh$yrtim nD komisionin pDrgjegjDs0 $D e ka sh$yrtuar !illimisht Komisioni pDrgjegjDs e sh$yrton dekretin vetDm pDr cDshtjet e para$itura nga Presidenti Ne #H%A cdo proektligj $e aprovohet nga 2homa e Per!a$esuesve dhe #enati0 perpara se te behet ligj0 duhet ti para$itet Presidentit te #hteteve te %ashkuara 8akonisht kopjet e projektligjit te redaktuar #htepia e %ardhe ua percjell departamenteve te ndryshme te interesuara per lenden ne menyre $e keta ta keshillojne Presidentin ) cili0 natyrisht nuk mund te njohe cdo aspekt $e ka projektligji Ne $o!te se Presidenti e aprovon projektligjin0 ai e nenshkruan dhe zakonisht shkruan !jalen 3u aprovua40 megjithese kushtetuta vetem kerkon !irmosjen e tij %azuar kushtetutes ne nje nen te saj nje projektligj mund te kthehet ligj edhe pa !irmen e Presidentit Kjo ndodh me veton pezulluese ashtu si edhe ne vendin tone0 kur Presidenti nuk shprehet duke e cuar ligjin per rish$yrtim %renda &. diteve dhe as kur ai nuk e miraton ligji $uhet ) vetshpallur0 dhe amenrikanet kete e $uajne 3veto /hepi4 Nje pyetje interesante lind ne kete pike 3 A do ta miratoje 2homa projektligjin pas rish$yrtimit0 pavarsisht kundershtimit te Presidentit per te*4 #igurisht kjo ndodh kur miratohet nga shumica
C )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

H6r1a *e Du"i
Nje nga hapat e rendesishem ne n/jerrjen e nje ligji me !u$i vepruese eshte kerkesa $e ai ti behet ) njohur popullit0 ) cili duhet ti bindet atij #igurisht0 nuk do te kishte drejtesi nese shteti do ti bente njerezit pergjegjes perpara se tua bente te njohur paligjshmerine e nje sjellje te tille Ne #h$iperi ligji hyn nD !u$i me kalimin e jo me pak se &= ditDve nga botimit i tij nD 6letoren 8yrtare0 por nD rastet e masave tD jashtDzakonshme0 si dhe nD rast emergjence dhe nevoje0 kur Kuvendi vendos me shumicDn e tD gjithD anDtarDve dhe Presidenti i "epublikes jep pDl$imin0 ligji hyn nD !u$i menjDherD vetDm pasi tD jetD njo!tuar publikisht :igji duhet $D tD botohet nD numrin mD tD parD tD 6letores 8yrtare Pak a shume e njejta praktike zbatohet edhe ne #H%A por me keto ndryshime $e do ti para$esim me poshte Praktika ka treguar se ligjet ne Amerike botohen menjehere pas dekretimit te tyre $e ti behen te njohura publikut N$s Presidenti e aprovon nje projektligj0 ose lejon $e ai te behet ligj pa e nenshkruar ate0 ai pasi eshte redaktuar #htepia e %ardhe ia dergon Arkivistit te #H%ACve per botim N$s Nje projektligj aprovohet nga te dyja dhomat megjithe vrejteve te Presidentit0 ate e dergon per botim organi me ) !undit $e kapercen veton %otimi ) pare ) ligjit behet ne !ormen $e pergjithesisht njihet si 3ligj i shkeputur4 Ne kete !orme cdo ligj botohet me vete sin je pam!let ) palidhur (e $ellim $e te sigurohet nje permbledhje e perhershme e ligjeve0 pergatiten vellimet e lidhura0 dhe kjo ) takon nje 3botimi te dyte4 Kjo lidhje mund te arrije deri ne !ormimin e Kodit te #H%ACve0 ) cili permban nje rregullim te konsoliduar dhe te kodi!ikuar te ligjeve te perhershme dhe te pergjithshme te #H%ACve0 te sistemuara ne baze te lendes ne =. tituj sipas rendit al!abetik

E )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti

Veshtrim Krahasues i Hartimit te Akte e N!rmati e Sh"i#eri $he SH%A

Konkluzion
#i per!undim0 mund te themi $e keto shtete $e morem ne analize kane ndryshimet e tyre te dukshme per shkak $e sistemi legjislativ eshte ) ndyshem ku sic thame me siper jane pjese e dy nenndarjeve te medha te se drejtes ?9ommon :a; dhe 6amiljes "omanoC 7jermanike@ (egjithate eshte e dukshme $e pershkak se te dy shtetet bazohen ne rendin demokratik edhe praktika e tyre e hartimit te akteve normative eshte teper e njejte 6azat $e sh$yrtuam me siper jane nje tregues ) mire i nje krahasimi $e ndermerret rralle ne vendin tone0 por ne mendojme $e duke trajtuar ne kete menyre0 do te kuptojme me mire legjislacionin tone dhe poziten e tij $e per hi rte se vertetes eshte krejt ) ri dhe ende i pakompletuar

Referenca

Si Behe* Lig+e! *e Amerike& "D#$%D &! #I''I"( I %iu) The S#eaker3 U*ite$
States H!use !5 Re#rese*tati es3 Aashi*4t!* D& 7

)arime $he Tek*ika #er Hartimi* e Akte e N!rmati eF SOKOL %ER%ERI

1G )u*!i+ S!*i,a Rrahma*i - K,ea*$i Kurti