Karolina Agnieszka Dobosz

Teun van Dijk Badania nad dyskursem

Analiza dyskursu to zintegrowany opis trzech wymiarw uycia jzyka: Analiza form uycia jzyka dot. tego

KTO uywa danej formy, JAK, DLACZEGO i KIEDY?

Warunki poprawnoci - syntaktyka -plan wyraania formy > uycie jzyka Warunki sensownoci - semantyka - pl. wyra. Znaczenia > przekazywanie idei Warunki fortunnoci - pragmatyka > interakcja Pole faktycznych uy jzyka Indywidualne struktury kognitywne i mechanizmy poznawcze uwarunkowane socjokulturowo Znaczenie oglne (system uycia jzyka) i szczegowe dyskursu (dyskurs Ronalda Reagana); odmiana wiatopogldowa dyskursu (dyskurs i idee) Poziomy opisu dyskursu:

Dyskurs jako STRUKTURA WERBALNA

Dwik, obraz i ciao Porzdek i forma Znaczenie Styl Retoryka Schematy Dwa tryby komunikacji: wypowiedzi i teksty Analizie podda mona abstrakcyjne struktury dwikw (fonologia) w dyskursie mwionym oraz aktywno pozawerbaln (gesty,miech) >> audytywne, wizualne i fizyczne aspekty dyskursu Poziom wyraania (brzmienie i forma); typologie dyskursu, naturalne typy - gatunki mowy

Analiza syntaktyczna
Syntagma - ukad wyrazw w zdaniu SYNTAKTYKA - formalna struktur zdania; porzdek i forma > mog wyraa nacechowany wybr sw; forma zdania uwidacznia sposb dystrybucji informacji

SEMANTYKA

Poziom znaczenia (Jzykoznawcy) badaj elementy dyskursu (znaczenie sw, zda, sekwencji zdaniowych itd.) i ich reprezentacje semantyczne; (Psychologowie) w ujciu kognitywnym: badaj to, jak uytkownicy jzyka przypisuj dyskursowi pewne znaczenia (rozumienie, pojmowanie, interpretowanie) (Socjologowie) znaczenia s wsplne i spoeczne, badaj elementy zwizane z interakcj, grupami i strukturami spoecznymi; Formalna struktura sdw i relacje midzy nimi w tekcie Podstawowe pojcia analityczne: sd (proposition) - znaczenie caego zdania, zdanie w sensie logicznym] >>> zaoenie o relacyjnoci dyskursu; koherencja - zgodno sdw; zalena od uczestnikw komunikacji i ich wiedzy; co zapewnia sensowno komunikatu? Analiza: mikrozjawisk (mechanizmy koherencji zda bezporednio ze sob ssiadujcych); np. relacje funkcjonalne: uszczegowienia, uoglnienia, ilustracja, przeciwstawienie, uwydatnienie, makrozjawisk (zgodno na poziomie znaczenie caego dyskursu); poszukujemy tematu - globalnego znaczenia dyskursu; okrelaj je najczciej wyrnione segmenty, np. tytuy, nagwki; referencyjno - jak dyskurs i jego znaczenia odsyaj do referentw (tj. rzeczywistych/wyobraonych wydarze, o ktrych mowa, ludzi, przedmiotw) = przedmioty odniesienia dyskursu

Inne waciwoci dyskursu:

Analiza stylistyczna
>> Badane kontekstualne zrnicowanie dobory sw, form syntaktycznych, typowe formy opowiadania, strategie grzecznoci, sytuacji spoecznej, grupy, czasu, kultury; [znaczenia globalne i lokalne]

Wykadniki stylu - przyjcie konkretnego wariantu wypowiedzi, zaleny od nadawcy, perspektywy, audytorium, przynalenoci grupowej itd. >> funkcja kontekstu), wybr danych sw (np. bojownik/buntownik/powstaniec/terrorysta - komentarz prasowy, czy tekst propagandowy, czy inny); na poziomie wyraania: wybr wariantw jzykowych, takich jak: sposoby zapisu, forma wizualna itd.

Analiza retoryczna
>> Badamy styl argumentacji, tj. rodki perswazji - figury/struktury retoryczne: aliteracja, rym, ironia, metafora, ,metonimia, hiperbola itd., sposoby przykuwania uwagi odbiorcy;

Analiza strukturalna
>> Powicona badaniu superstruktur (schematw strukturalnych), staych i konwencjonalnych skadnikw i kategorii okrelajcych form caego tekstu oraz regu okrelajcych ich porzdek; np. nagwki, formuy otwierajce i zamykajce wypowied, streszczenie; [formy kompozycyjne]

Sowniczek: - anafora zerowa - alternacja stylistyczna

Dyskurs jako DZIAANIE I INTERAKCJA w spoeczestwie

Akty mowy Rozmowa jako interakcja Abstrakcyjne struktury a rzeczywiste uycia jzyka

PRAGMATYKA
** teoria aktw mowy Austina -lokucja (produkowanie wypowiedzi) >> perlokucja (akt semantyczny - stwarzanie sensu) >> illokucja (np. stwierdzenie, obietnica, groba) > sytuacyjny kontekst wypowiedzi zaleny od intencji, wiedzy, pogldw nadawcy

Analiza konwersacyjna
Bada rne akty mowy spenianych w spo. I kult. Kontekcie, warunki spjnoci pragmatycznej sekwencji tekstu

Opis wertykalny
Interakcje - zabieranie gosu, przekonywanie itd.; okrelone reguy i strategie typowe dla danego kontekstu aktu mowy; denie do zamknicia wymiany zda; Rozmowy analizowane przez socjolingwistw, analitykw dyskursu, etnografw i socjologw;

KOGNITYWNA ANALIZA DYSKURSU Poznawcze aspekty dyskursu

Dyskurs jako domena umysu, repertuar spoeczno-kulturowych przekona (opinie i ideologie > spoeczne reprezentacje);

Analiza modeli mentalnych

MM buduj reprezentacje tekstu i kontekstu oraz zdarze/dziaa, o ktrych mwi dyskurs > to schematyczne reprezentacje subiektywnych wyobrae o nich; to te punkt wyjcia do wytwarzania dyskursu; dotycz wszystkich opisanych wczeniej wymiarw dyskursu; Analiza czynnika mentalnego - poznawczego i emocjonalnego >> kognitywne wymiary praktyk komunikacyjnych opisywane w kategoriach procesw i reprezentacji mentalnych zachowane w pamici; Na poziomie jednostkowym wystpuje personalne zrnicowanie dyskursu, ale znajomo regu syntaktycznych i dyrektyw komunikacyjnych jest wsplnym zasobem spoecznym >> moliwe jest rozumienie si. Reguy i strategie przetwarzania wiadome i niewiadome w realnym uyciu jzyka; konstruktywna natura procesw mentalnych warunkowane przez cele, interesy, zamiary, oczekiwania itd. >> ! nie musz mie charakteru systemowego, moliwe korekty i reinterpretacje