Parlament Europejski

Parlament Europejski: g os obywateli w Europie Parlament Europejski a demokratyzacja Unii Europejskiej Pos owie do Parlamentu Europejskiego jako przedstawiciele narodw pastw Unii
Sk ad Parlamentu Oglne zasady wyborw Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego w Polsce

2 3 5
5 5 6

Organizacja wewntrzna Parlamentu Europejskiego

Siedziba Parlamentu Przewodnicz cy, Prezydium, Konferencja Przewodnicz cych Komisje parlamentarne Grupy polityczne Sekretariat Parlamentu Obrady Parlamentu

9
9 9 9 11 11 11

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

Uprawnienia prawodawcze Uprawnienia budetowe Uprawnienia kontrolne Szczeglna rola w zakresie ochrony praw cz owieka

13
13 15 16 17

Obywatelstwo Unii Europejskiej: prawa obywatelskie w Europie

19

Parlament Europejski

Parlament Europejski: g os obywateli w Europie

Parlament Europejski jest z oony z przedstawicieli narodw pastw Unii Europejskiej. Cz onkowie Parlamentu pos owie s wybierani przez oby wateli Unii w powszechCz onkowie nych wyborach bezpo rednich. Parlamentu Europejskiego s Najbli sze, sidme, w ybor y wybierani przez do Parlamentu Europejskiego obywateli Unii odb d si w pa stwach cz onw powszechnych wyborach bezpo- kowskich od 4 do 7 czerwca 2009 rednich roku. W Unii licz cej 27 pa stw cz onkowskich, zamieszka ej przez prawie 500 milionw obywateli, zostanie wybranych 736 pos w do Parlamentu. W Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego odb d si 7 czerwca 2009 roku. Obywatele polscy jako obywatele Unii po raz drugi bd mogli wybra swo-

ich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. W naszym kraju zostanie wybranych 50 pos w do Parlamentu. Parlament Europejski ma znacz c Wybory do Parlamentu pozycj w systemie instytucjonalnym Europejskiego Unii Europejskiej. Uczestniczy w pro- odbd si cesie stanowienia prawodawstwa w Polsce 7 czerwca Unii. Parlament Europejski ma tak e 2009 roku rozbudowane kompetencje w zakresie szeroko rozumianej kontroli demokratycznej instytucji Unii, w szczeglnoci Komisji Europejskiej. Obywatele Unii Europejskiej poprzez wybranych przez siebie przedstawicieli w Parlamencie Europejskim maj wi c wp yw na przebieg procesu przygotowywania i podejmowania decyzji przez instytucje Unii. Dzi ki wybranym przez siebie pos om do Parlamentu Europejskiego rwnie obywatele polscy mog wp ywa na decyzje instytucji Unii Europejskiej.

Parlament Europejski a demokratyzacja Unii Europejskiej

PARLAMENT EUROPEJSKI A DEMOKRATYZACJA UNII EUROPEJSKIEJ

Proces tworzenia coraz ci lejszego zwi zku mi dzy narodami Europy, zainicjowany ustanowieniem Wsplnot Europejskich w latach pi dziesitych, a nast pUstanowienie Wsplnot nie kontynuowany w ramach Unii Europejskich Europejskiej1 utworzonej w latach zapocz tkowa o dziewi dziesi tych dwudziestego budow demokracji w ramach stulecia, zapocz tkowa w rozwoju struktur politycznym spo ecze stw europejo charakterze skich nowy etap, jakim jest budowa ponadnarodowym demokracji w ramach struktur o charakterze ponadnarodowym. Ustanowienie coraz ci lejszej wsp pracy mi dzy pa stwami Europy w ramach Wsplnot Europejskich, a nastpnie Unii Europejskiej, wi za o si z koniecznoci przekazania przez te pastwa czci kompetencji instytucjom ponadnarodowym. Stopniowe rozszerzanie kompetencji instytucji wsplnotowych postawi o przywdcw pa stw cz onkowskich przed nowym wyzwaniem, jakim by o wzmocnienie demokratycznej legitymizacji projektu europejskiego. Parlament Europejski sk ada si wwczas z przedstawicieli desygnowanych przez parlamenty narodowe pastw cz onkowskich i odgrywa jedynie rol instytucji doradczej. Brak bezpo redniego zwiazkuobywatel instytucje wsplnotowe spowodowa , e w rd obywateli pastw cz onkowskich wzrasta o poczucie oddalenia od struktur europejskich oraz niemono ci wp ywania na proces decyzyjny Wsplnot, ktrego wynik mia przecie bezporedni wp yw na ycie tych obywateli. W tej sytuacji pojawi a si koniecz1

no zainicjowania dzia a na rzecz w czenia obywateli w proces przygotowywania i podejmowania decyzji przez instytucje wsplnotowe dzia ania, ktrych ostatecznym celem mia a by demokratyzacja ycia Wsplnot Europejskich (Unii Europejskiej).

Proces w cz ania oby wateli w realizacj projektu europejskiego by realizowany przez pastwa cz onkowskie podobnie jak ca y proces integracji europejskiej metod ma ych krokw. Polega a ona na stopniowych, ale konsekwentnych zmianach traktatowych. Pierwszym wa nym krokiem by a, podjta w po owie lat siedemdziesitych, decyzja przywdcw pastw cz onkowskich o wprowadzeniu nowych zasad wyboru cz onkw Parlamentu Europejskiego, zgodnie z ktrymi cz onkowie Parlamentu mieli by wybierani w powszechnych wyborach bezporednich, a nie jak wcze niej desygnowani przez parlamenty narodowe pastw cz onkowskich. Obywatele pastw cz onkowskich po raz pierwszy Obywatele pastw cz onkowskich wybrali swoich przedstawicieli do po raz pierwszy Parlamentu Europejskiego w 1979 wybrali swoich roku. Kolejnym krokiem by o roz- przedstawicieli do Parlamentu szerzenie na mocy Jednolitego Europejskiego Aktu Europejskiego oraz Traktatu w 1979 roku z Maastricht uprawnie prawodawczych i kontrolnych Parlamentu Europejskiego we wsplnotowym systemie instytucjonalnym. W ten sposb Parlament Europejski przesta odgrywa rol instytucji o charakterze doradczym i zacz stopniowo uzyskiwa nale n mu pozycj we wsplnotowym systemie instytucjonalnym. W szczeglnoci w ramach procedury wsp decy-

Pojawi a si konieczno zainicjowania dzia a na rzecz w czenia obywateli do procesu przygotowywania i podejmowania decyzji przez instytucje wsplnotowe

Unia Europejska nie zast pi a Wsplnot Europejskich. Nadal bowiem rwnolegle z Uni Europejsk istniej i dzia aj Wsplnoty Europejskie, ktre stanowi I filar UE mwi c najoglniej integracj gospodarcz .

Parlament Europejski

Parlament uzyska stopniowo rozbudowywane kompetencje w zakresie szeroko rozumianej kontroli demokratycznej nad dzia alno ci instytucji wsplnotowych

dowania ustanowionej przez Traktat z Maastricht Parlament Europejski uzyska porwnywalne z kompetencjami Rady UE komParlament petencje prawodawcze. W proEuropejski uzyska porwnywalne cedurze tej akt wsplnotowy, z kompetencjami zaproponowany przez Komisj Rady UE Europejsk , musi zosta zatwierkompetencje prawodawcze dzony zarwno przez Rad jak i Parlament Europejski. Zakres stosowania procedury wsp decydowania rozszerzy y nastpnie Traktat z Amsterdamu i Traktat z Nicei. Parlament Europejski uzyska rwnie - na mocy Traktatu z Maastricht - ograniczone prawo inicjatywy prawodawczej, w ramach ktrego moe da od Komisji Europejskiej przed oenia projektu aktu wsplnotowego. Parlament na mocy traktatw zmieniaj cych traktaty za o ycielskie uzyska tak e stopniowo rozbudowywane kompetencje w zakresie szeroko rozumianej kontroli demokratycznej nad dzia alnoci instytucji wsplnotowych, w szczeglnoci Komisji Europejskiej. Funkcje kontrolne Parlamentu Europejskiego realizowane s za pomoc wielu rodkw, takich jak: udzia w powo ywaniu Komisji Europejskiej i udzielanie jej wotum nieufnoci oraz kierowanie zapyta parlamentarnych do Komisji Europejskiej, a tak e powo ywanie tymczasowych komisji ledczych. Wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego przyczyni o si rwnie do intensyfikacji dzia alnoci europejskich partii politycznych, ktre zrzeszaj partie polityczne dzia ajce w pastwach cz onkowskich. Chodzi tutaj w szczeglnoci o Europejsk Parti Ludow i Parti Socjalistw Europejskich. Partie te zwykle maj najwiksze grupy polityczne

w Parlamencie Europejskim. Szefowie pastw i rz dw pastw cz onkow- Wzmocnienie roli Parlamentu skich, dostrzegajc now dynamik Europejskiego rozwoju partii politycznych na forum przyczyni o si europejskim, zapisali w Traktacie do intensyfikacji dzia alno ci z Amsterdamu, e partie polityczne europejskich maj przyczynia si do kszta to- partii polityczwania wiadomo ci europejskiej nych i wyra ania woli politycznej obywateli Unii. Rozszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego oraz ustanowienie zasady wyboru cz onkw Parlamentu w bezpo rednich wyborach powszechnych mia o zasadniczy wp yw na postrzeganie Parlamentu przez opini publiczn w pastwach cz onkowskich, ktra darzy go obecnie zaufaniem wikszym od tego, ktrym darzy inne instytucje unijne.

Posowie do Parlamentu Europejskiego

POSOWIE DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO JAKO PRZEDSTAWICIELE NARODW PASTW UNII

Sk ad Parlamentu

Pastwo cz onkowskie Niemcy Wielka Brytania Francja W ochy Hiszpania POLSKA Rumunia Holandia Grecja Czechy Belgia Wgry Portugalia Szwecja Austria Bu garia S owacja Dania Finlandia Irlandia Litwa otwa S owenia Estonia Cypr Luksemburg Malta Og em UE27

Najbli sze, sidme, wybory do Parlamentu Europejskiego odb d si w pa stwach cz onkowskich od 4 do 7 czerwca 2009 roku. W Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego odb d si 7 czerwca 2009 roku. W Unii licz cej 27 pastw cz onkowskich, zamieszka ej przez prawie 500 milionw obywateli, zostanie wybranych 736 pos w do Parlamentu. Liczba pos w wybranych w poszczeglnych pa stwach cz onkowskich bdzie tak jak dotychczas w zasadzie proporcjonalna do liczby mieszkacw z nieznacznymi preferencjami dla ma ych pastw cz onkowskich. Polska b dzie mia a 50 przedstawicieli w Parlamencie Europejskim. Polska bdzie mia a 50 Najwi cej przedstawicieli 99 przedstawicieli pos w b d mia y Niemcy, a najw Parlamencie mniej przedstawicieli 5 pos w Europejskim b dzie mia a Malta.
Oglne zasady wyborw

Oglne zasady wyborw pos w do Parlamentu Europejskiego s okre lone w unijnym Akcie dotycz cym wyborw przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w powszechnych wyborach bezporednich z 1976 roku. Akt przePos owie do widuje, e wybory do Parlamentu Parlamentu Europejskiego odbywaj si w tym Europejskiego s wybierani w samy czasie, przez cztery dni czerwca, powszechnych tj. od czwartku do niedzieli. Pos owie wyborach bezpodo Parlamentu Europejskiego s rednich wybierani na pi cioletni kadencj.
* Eurostat, 2008.

Liczba ludnoci (w tys.)* 82 218 61 186 63 753 59 619 45 283 38 116 21 529 16 405 11 214 10 381 10 667 10 045 10 618 9 183 8 332 7 640 5 401 5 476 5 300 4 401 3 366 2 271 2 026 1 341 789 484 410 497 455

Liczba pos w 99 72 72 72 50 50 33 25 22 22 22 22 22 18 17 17 13 13 13 12 12 8 7 6 6 6 5 736

Akt okre la trzy podstawowe zasady wyborw do Parlamentu Europejskiego: powszechno i bezporednio wyborw, tajno g osowania w wolnych wyborach, nakaz oparcia systemu wyborczego na zasadzie proporcjonalnoci.

Parlament Europejski

Akt dopuszcza mo liwo ustanowienia progu wyborczego nie wy szego ni pi proc. oddanych g osw. Pastwa cz onkowskie maj moliwo tworzenia okrgw wyborczych, przy czym struktura i wielko okrgw wyborczych nie moe narusza zasady proporcjonalnoci wyborw. Pastwa cz onkowskie mog rwnie ustala maksymalny poziom wydatkw na kampani wyborcz .
Ka dy obywatel Unii zamieszka y w pa stwie cz onkowskim, ktrego nie jest obywatelem, ma prawo g osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w tym pa stwie

Czynne i bierne prawo wyborcze obywateli Unii mieszkaj cych w danym pa stwie cz onkowskim, a nieb d cych obywatelami tego pastwa, s zrwnane z prawami wyborczymi obywateli tych pastw. Oznacza to, e ka dy obywatel Unii zamieszka y w pastwie cz onkowskim, ktrego nie jest obywatelem, ma prawo g osowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w tym pastwie na takich samych zasadach jak obywatele tego pastwa.

cz onkw Zarz du Europejskiego Od 2004 roku nie jest mo liwe Banku Centralnego, czenie mandatu cz onkw komitetw i innych cz onka parlaorganw utworzonych na pod- mentu narodowego z manstawie przepisw Traktatw WE datem cz onka i Euratom, ktrych celem jest Parlamentu zarz dzenie funduszami wspl- Europejskiego notowymi lub realizacja innych cig ych administracyjnych zada, cz onkw Zarz du Dyrektorw, Komitetu Zarz dzajcego i pracownikw Europejskiego Banku Inwestycyjnego pracownikw administracji instytucji wsplnotowych.
Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego w Polsce

Akt przewiduje, e od wyborw do Parlamentu Europejskiego w 2004 roku nie jest moliwe czenie mandatu cz onka parlamentu narodowego z mandatem cz onka Parlamentu Europejskiego. Lista funkcji, ktrych nie mo na czy z wykonywaniem pos a do Parlamentu Europejskiego, obejmuje rwnie: cz onkw rz dw pastw cz onkowskich, cz onkw Komisji Europejskiej, cz onkw Trybuna u Sprawiedliwoci WE i S du Pierwszej Instancji oraz Rzecznikw Generalnych, cz onkw Europejskiego Trybuna u Obrachunkowego, Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich, cz onkw Komitetu Ekonomiczno-Spo ecznego,

Oglne zasady wyborw pos w do Parlamentu Europejskiego, ktre s okre lone w prawodawstwie Unii Europejskiej, musz zosta uwzgldnione w prawodawstwie ka dego pastwa W Polsce zasady cz onkowskiego. W Polsce zasady wyborw pos w wyborw pos w do Parlamentu do Parlamentu Europejskiego zosta y przyj te Europejskiego zosta y przyj te w ustawie Ordynacja wyborcza do w ustawie Parlamentu Europejskiego. Ordynacja Ustawa Ordynacja wyborcza do Parlamentu Parlamentu Europejskiego przewiduje Europejskiego w szczeglnoci, e wybory pos w do Parlamentu Europejskiego w naszym kraju odbywaj si w dzie wolny od pracy, ktry przypada w okresie wyborczym ustalonym w przepisach Unii. Wybory pos w do Parlamentu Europejskiego w Polsce zarz dza Prezydent RP, w drodze postanowienia, nie p niej ni na 90 dni przed dniem wyborw. Najbli sze wybory do Parlamentu Europejskiego zgodnie z zarz dzeniem Prezydenta RP odb d si w Polsce 7 czerwca br.
wyborcza do

Posowie do Parlamentu Europejskiego

Prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) pos w do Parlamentu Europejskiego w Polsce ma ka dy obywatel polski, ktry najp niej Prawo wybie- w dniu g osowania koczy 18 lat. Nie rania pos w do Parlamentu maj prawa wybierania osoby: pozbaEuropejskiego wione praw publicznych prawomocw Polsce ma nym orzeczeniem s du, pozbawione ka dy obywatel polski, ktry praw wyborczych prawomocnym najp niej w dniu orzeczeniem Trybuna u Stanu lub g osowania ubezw asnowolnione prawomocnym koczy 18 lat orzeczeniem s du. Prawo wybierania pos w do Parlamentu Europejskiego w Polsce ma rwnie ka dy obywatel Unii Europejskiej niebdcy obywatelem polskim, ktry najpniej w dniu g osowania koczy 18 lat oraz, zgodnie z prawem, stale mieszka w Polsce. Prawa wybierania nie ma osoba pozbawiona praw wyborczych w wyborach do Parlamentu Europejskiego w pastwie cz onkowskim Unii Europejskiej, ktrego jest obywatelem. Prawo kandydowania (bierne prawo wyborcze) do Parlamentu Europejskiego w Polsce przys uguje osobie majcej prawo wybierania pos w do Prawo wybie- Parlamentu Europejskiego w Polsce, rania pos w ktra najp niej w dniu g osowania do Parlamentu ko czy 21 lat, nie by a karana za Europejskiego w Polsce ma przest pstwo pope nione umy lnie, rwnie ka dy cigane z oskar enia publicznego obywatel Unii i co najmniej od pi ciu lat stale Europejskiej niebdcy mieszka w Polsce lub na terytorium obywatelem innego pastwa cz onkowskiego Unii polskim Europejskiej. Zgodnie z ordynacj wyborcz do Parlamentu Europejskiego w celu przeprowadzenia wyborw do Parlamentu Europejskiego w Polsce tworzy si 13 wielomandatowych okrgw wyborczych.

Wykaz okr gw wyborczych

Okr g nr 1 obejmuje obszar wojewdztwa pomorskiego. Okr g nr 2 obejmuje obszar wojewdztwa kujawsko-pomorskiego. Okr g nr 3 obejmuje obszar wojewdztwa podlaskiego i wojewdztwa warmi sko-mazurskiego. Okrg nr 4 obejmuje obszar czci wojewdztwa mazowieckiego m.st. Warszawy oraz powiatw: grodziskiego, legionowskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczy skiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wo omiskiego. Okr g nr 5 obejmuje obszar cz ci wojewdztwa mazowieckiego powiatw: ciechanowskiego, gostyniskiego, m awskiego, p ockiego, p oskiego, przasnyskiego, sierpeckiego, sochaczewskiego, uromiskiego, yrardowskiego, bia obrzeskiego, grjeckiego, kozienickiego, lipskiego, przysuskiego, radomskiego, szyd owieckiego, zwoleskiego, garwoliskiego, osickiego, makowskiego, mi skiego, ostro ckiego, ostrowskiego, pu tuskiego, siedleckiego, soko owskiego, wgrowskiego, wyszkowskiego, oraz miasta na prawach powiatu: P ock, Radom, Ostro k i Siedlce. Okr g nr 6 obejmuje obszar wojewdztwa dzkiego. Okr g nr 7 obejmuje obszar wojewdztwa wielkopolskiego. Okr g nr 9 obejmuje obszar wojewdztwa podkarpackiego. Okr g nr 10 obejmuje obszar wojewdztwa ma opolskiego i wojewdztwa wi tokrzyskiego.

Parlament Europejski

Okr g nr 11 obejmuje obszar wojewdztwa lskiego. Okr g nr 12 obejmuje obszar wojewdztwa dolnolskiego i wojewdztwa opolskiego. Okr g nr 13 obejmuje obszar wojewdztwa lubuskiego i wojewdztwa zachodnio-pomorskiego. Prawo zg aszania kandydatw na pos w do Parlamentu Europejskiego maj Prawo zg aszania partie polityczne oraz wyborcy. kandydatw na pos w do Partie polityczne mog twoParlamentu rzy koalicje wyborcze w celu Europejskiego wsplnego zg aszania kandymaj partie polityczne oraz datw na pos w do Parlamentu wyborcy Europejskiego. Czynnoci wyborcze w imieniu partii politycznych, koalicji wyborczych partii politycznych i wyborcw wykonuj komitety wyborcze, ktre w szczeglnoci zg aszaj kandydatw na pos w do Parlamentu Europejskiego w poszczeglnych okrgach wyborczych oraz prowadz kampani wyborcz . Komitet wyborczy mo e zarejestrowa w ka dym okr gu wyborczym list swoich kandydatw obejmujc od trzech do dziewi ciu kandydatw.
Ka dy wyborca ma mo liwo wskazania swoich preferencji personalnych, oddajc g os na konkretnego kandydata

Podczas wyborw do Parlamentu Europejskiego ka dy wyborca zgodnie z utrwalon od 1990 roku w polskim prawie wyborczym zasad g osowania na listy otwarte ma moliwo wskazania swoich preferencji personalnych, oddajc g os na konkretnego kandydata w ramach zarejestrowanej listy kandydatw, na ktr g osuje. Podzia mandatw midzy poszczeglne komitety wyborcze (partii politycznych lub wyborcw) jest dokonywany w dwch etapach. W pierwszym etapie 50 mandatw jest dzielone globalnie mi dzy

komitety wyborcze proporcjonalnie Podzia mandatw midzy do liczby g osw oddanych w ca ym poszczeglne kraju na listy poszczeglnych komi- komitety tetw wyborczych. W podziale man- wyborcze jest dokonywany datw uwzgldnia si wycznie listy w dwch etapach tych komitetw wyborczych, ktre otrzyma y co najmniej pi proc. wa nych g osw w skali ca ego kraju. Nastpnie, w drugim etapie, mandaty uzyskane przez dany komitet wyborczy b d rozdzielane midzy listy okrgowe tego komitetu wyborczego proporcjonalnie do oddanych na nie g osw w poszczeglnych okr gach wyborczych. Mandatu pos a Ustawa Ordynacja wyborcza do do Parlamentu Europejskiego Parlamentu Europejskiego prze- nie mona czy widuje, e mandatu pos a do ze sprawowaParlamentu Europejskiego nie mona niem mandatu pos a na Sejm czy ze sprawowaniem stanowiska albo senatora lub pe nieniem funkcji okre lonych w przepisach prawa Unii Europejskiej. Mandatu pos a do Parlamentu Europejskiego nie mona w szczeglnoci czy ze sprawowaniem mandatu pos a na Sejm albo senatora. Zgodnie z ordynacj do Parlamentu Europejskiego pose do Parlamentu Europejskiego nie moe by rwnie cz onkiem Rady Ministrw ani sekretarzem stanu oraz podsekretarzem stanu, a tak e pe ni funkcji: Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwy szej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, cz onka Rady Polityki Pieninej, cz onka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora. Ponadto mandatu parlamentarzysty europejskiego nie mo na czy z zatrudnieniem w Kancelarii Prezydenta, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu lub z zatrudnieniem w administracji rz dowej.

Organizacja wewntrzna Parlamentu Europejskiego

ORGANIZACJA WEWN TRZNA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Siedziba Parlamentu

Siedzib Parlamentu Europejskiego zgodnie z Protoko em w sprawie lokalizaSiedzib cji siedzib instytucji i niektrych Parlamentu Europejskiego organw oraz s u b Wsplnot jest Strasburg Europejskich i Europolu przyj tym w 1997 roku, za czonym do Traktatu z Amsterdamu jest Strasburg. Tam odbywaj si comiesi czne sesje plenarne. Dodatkowe sesje plenarne oraz posiedzenia komisji parlamentarnych, a tak e posiedzenia grup politycznych odbywaj si w Brukseli. Sekretariat Parlamentu Europejskiego mie ci si w Luksemburgu.
Przewodnicz cy, Prezydium oraz Konferencja Przewodnicz cych

doradczym. Cz onkowie Prezydium wybierani s na dwa i p roku. Prezydium powo uje sekretarza generalnego, kieruj cego prac Sekretariatu Parlamentu Europejskiego.

Prezydium jest organem w a ciwym w sprawach finansowych, organizacyjnych i administracyjnych Parlamentu

Przewodnicz cy, Prezydium oraz Konferencja Przewodnicz cych s najwa niejszymi organami Parlamentu Europejskiego.
Przewodnicz cy kieruje ca o ci prac Parlamentu i jego organw oraz reprezentuje Parlament na forum innych instytucji wsplnotowych

Przewodnicz cy kieruje ca o ci prac Parlamentu i jego organw oraz reprezentuje Parlament na forum innych instytucji wsplnotowych, a tak e jest przedstawicielem Parlamentu w stosunkach zagranicznych. Przewodniczy obradom plenarnym oraz spotkaniom Prezydium i Konferencji Przewodnicz cych. Przewodnicz cy wybierany jest na dwa i p roku, tj. po ow kadencji Parlamentu Europejskiego. Prezydium jest organem w a ciwym w sprawach finansowych, organizacyjnych i administracyjnych Parlamentu. W sk ad Prezydium wchodz : przewodnicz cy Parlamentu i czternastu wiceprzewodnicz cych Parlamentu, a tak e kwestorzy z g osem

Kluczow rol w pracach Parlamentu Europejskiego odgrywa Konferencja Przewodnicz cych, ktra sk ada si z przewodnicz cego Parlamentu Europejskiego oraz przewodnicz cych grup politycznych, a tak e dwch przedstawicieli deputowanych niezrzeszonych. Konferencja Konferencja Przewodnicz cych przygotowuje Przewodniprojekty porz dku obrad posie- cz cych przygotowuje projekty dze plenarnych Parlamentu oraz porz dku obrad okre la harmonogram prac legi- posiedze slacyjnych. Decyduje o podziale plenarnych Parlamentu oraz miejsc w komisjach st a ych okrela harmoi tymczasowych oraz ich kompe- nogram prac tencjach, a tak e o sk adzie dele- legislacyjnych, a tak e decyduje gacji sta ych i utworzonych ad hoc. o podziale miejsc Konferencja Przewodnicz cych w komisjach koordynuje wsp prac Parlamentu Europejskiego z pozosta ymi instytucjami UE oraz parlamentami narodowymi pastw cz onkowskich, a tak e z instytucjami pastw trzecich. Konferencja Przewodnicz cych co do zasady podejmuje decyzje na podstawie konsensu, a gdy porozumienie jest niemoliwe, w drodze g osowania wa onego opartego na liczbie deputowanych w poszczeglnych grupach politycznych, reprezentowanych przez ich przewodnicz cych.
Komisje parlamentarne

W celu realizacji bie cych zada Parlamentu Europejskiego powo ywane s komisje sta e. Cz onkowie poszczeglnych komisji s wybierani w czasie pierwszej sesji ple-

W celu realizacji bie cych zada Parlamentu Europejskiego powo ywane s komisje sta e

Parlament Europejski

narnej nowo wybranego Parlamentu Europejskiego na pierwsz po ow kadencji, a po up ywie dwch i p roku dokonywany jest ich ponowny wybr. Konferencja Przewodnicz cych przedk ada Parlamentowi propozycje w tym zakresie, bior c pod uwag sprawiedliw reprezentacj pa stw cz onkowskich i grup politycznych Parlamentu Europejskiego. Cz onkowie komisji dokonuj wyboru prezydium komisji, sk adaj cego si z przewodnicz cego oraz jednego, dwch lub trzech wiceprzewodnicz cych wybieranych w oddzielnych g osowaniach. Jedn z wa niejszych komisji sta ych jest Komisja Spraw Zagranicznych2. Kompetencje tej komisji obejmuj przede wszystkim sprawy zwi zane ze Wspln Polityk Zagraniczn i Bezpieczestwa UE, cznie z formu owaniem Wsplnej Polityki Obronnej Unii, a tak e aspekty stosunkw politycznych z pa stwami trzecimi i organizacjami mi dzynaroKomisja Spraw Zagranicznych dowymi. Komisja jest rwnie jest odpo- odpowiedzialna za monitorowanie wiedzialna za procesu rozszerzenia UE. Zajmuje monitorowanie procesu rozsze- si problematyk praw cz owieka rzenia UE i demokratyzacji w pa stwach trzecich. W kontek cie szerokich kompetencji Parlamentu Europejskiego w procesie uchwalania bud etu, wa n rol odgrywaj Komisja Budetowa i Komisja Kontroli Bud etowej. Komisja Komisja Bud etu Budetu jest w aciwa w sprawach jest w a ciwa w sprawach zwi zanych z bud etem i finanzwi zanych sami Unii. Natomiast Komisja z bud etem Kontroli Bud etowej zajmuje i finansami Unii si g wnie kontrol wykonania bud etu unijnego i funkcjonowania instrumentw finansowych UE.
2

Maj c na uwadze to, e Parlament Komisja Europejski przywi zuje du wag Wolnoci do kwestii przestrzegania praw Obywatelskich, Sprawiedliwo ci cz owieka, nale y wska z a na i Spraw istotn rol , jak odgrywa w pra- Wewntrznych cach Parlamentu Komisja Wolnoci zajmuje si sprawami Obywatelskich, Sprawiedliwo ci z zakresu praw i Spraw Wewn trznych. Komisja obywatelskich, zajmuje si sprawami z zakresu praw cz owieka i podstawowych praw obywatelskich, praw cz owieka wolnoci i podstawowych wolno ci, a tak e kwestiami dotycz cymi zwalczania przestpczoci. W gestii komisji znajduj si ponadto kwestie dotycz ce polityki migracyjnej, azylowej i wizowej. Na uwag zas uguje rwnie Komisja Gospodarcza i Monetarna, ktra jest odpowiedzialna m.in. za obszar swobodnego przep yw kapita u oraz Uni Gospodarcz i Walutow. Komisja monitoruje prac Europejskiego Banku Centralnego. Ze wzgldu na znaczenie Wsplnej Polityki Rolnej w dzia aniach UE istotn rol w pracach Parlamentu Komisja przygotoEuropejskiego odgrywa Komisja wuje raport, ktry obejmuje tekst Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komisje sta e rozpatruj sprawy prze- wraz z ewentualnymi propozykazane im przez Parlament Europejski cjami poprawek lub przewodnicz cego Parlamentu w imieniu Konferencji Przewodnicz cych. Porz dek obrad komisji ustala przewodnicz cy komisji. Komisja na zlecenie lub z w asnej inicjatywy przygotowuje raport, ktry obejmuje tekst projektu uchwa y wraz z ewentualnymi propozycjami poprawek (z ich uza- Parlament moe sadnieniem), ktre zosta y przyjte powo a komisje tymczasowe, przez komisj . Parlament mo e okrelajc przy w ka dej chwili powo a komisje tym ich kompetentymczasowe, okre lajc przy tym ich cje, sk ad i czas dzia ania kompetencje, sk ad i czas dzia ania.
projektu uchwa y

Podane nazwy komisji odnosz si do nazw komisji Parlamentu Europejskiego VI kadencji (2004 - 2009).

10

Organizacja wewntrzna Parlamentu Europejskiego

Czas trwania mandatu komisji nie moe przekroczy dwunastu miesi cy, chyba e po up ywie tego okresu Parlament go przed u y. Z zastrze eniem wst pnej zgody Konferencji Przewodnicz cych, ka da komisja sta a lub tymczasowa moe powo a jedn lub kilka podkomisji.
Komisje sta e Parlamentu Europejskiego VI kadencji 1. Komisja Spraw Zagranicznych 2. Komisja Rozwoju 3. Komisja Handlu Midzynarodowego 4. Komisja Budetowa 5. Komisja Kontroli Bud etowej 6. Komisja Gospodarcza i Monetarna 7. Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych 8. Komisja Ochrony rodowiska Naturalnego,

Europejskim stanowi grupy polityczne. Grupy polityczne odgrywaj kluczow rol w pracach Parlamentu Europejskiego. Maj zasadniczy wp yw na wybr i sk ad organw Parlamentu, porz dek obrad sesji plenarnych Parlamentu, a tak e harmonogram prac legislacyjnych.

Grupy polityczne maj zasadniczy wp yw na wybr i sk ad organw Parlamentu, porz dek obrad sesji plenarnych Parlamentu, a tak e harmonogram prac legislacyjnych

Zdrowia Publicznego i Bezpiecze stwa ywnoci 9. Komisja Przemys u, Bada Naukowych i Energii 10. Komisja Rynku Wewn trznego i Ochrony Konsumentw 11. Komisja Transportu i Turystyki 12. Komisja Rozwoju Regionalnego 13. Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi 14. Komisja Rybo wstwa 15. Komisja Kultury i Edukacji 16. Komisja Prawna 17. K o m i s j a W o l n o c i O b y w a t e l s k i c h , Sprawiedliwoci i Spraw Wewntrznych 18. Komisja Spraw Konstytucyjnych 19. Komisja Praw Kobiet i Rwnouprawnienia 20. Komisja Petycji
Grupy polityczne

Regulamin Parlamentu Euro-pejskiego pozwala pos om na czenie si w grupy wed ug kryterium podobiestwa pogldw politycznych, a nie uzyskania mandatu w tym samym pastwie cz onkowskim. Pose nie moe nale e do wi cej ni jednej grupy politycznej. Ka da grupa polityczna w szstej kadencji Parlamentu Europejskiego (20042009) sk ada a si z pos w wybranych w co najmniej jednej pi tej pa stw cz onkowPrac skich. Minimalna liczba pos w Parlamentu konieczna do utworzenia grupy Europejskiego politycznej wynosi a dwadzie cia. obs uguje
Sekretariat Parlamentu

Prac Parlamentu Europejskiego obs uguje Sekretariat, kierowany przez sekretarza generalnego. Sta y personel Sekretariatu liczy oko o 4000 osb, z czego jedna trzecia zajmuje si t umaczeniami. Pos owie do Dodatkowo w asny personel Parlamentu zatrudniaj grupy polityczne Europejskiego zbieraj si i pos owie do Parlamentu. raz w miesicu
Obrady Parlamentu

Sekretariat, kierowany przez sekretarza generalnego

Szczegln form organizacyjn w Parlamencie

Parlament Europejski pracuje w trybie sesyjnym. Pos owie do Parlamentu Europejskiego zbieraj si raz w miesi cu na tygodniowych sesjach plenarnych w Strasburgu, a tak e na dodatko-

na tygodniowych sesjach plenarnych w Strasburgu, a tak e na dodatkowych dwudniowych sesjach plenarnych w Brukseli

11

Parlament Europejski

wych dwudniowych sesjach plenarnych w Brukseli. Debata parlamentarna i dokumenty s t umaczone na wszystkie j zyki urz dowe Unii. Parlament Europejski jest jedyn instytucj wsplnotow , ktra obraduje na forum publicznym. Debaty, opinie oraz uchwa y Parlamentu s publikowane w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej. Pos owie s zaopatrywani w materia y stanowice przedmiot obrad i maj prawo do zabierania g osu, gdy udzieli im go przewodnicz cy. Ten ostatni mo e pozbawi mwc g osu, je li mwca nie wypowiada si na temat. Tylko przewodnicz cy mo e przerywa wyst pienia, zw aszcza na pro b innych pos w, przedstawicieli Komisji Europejskiej lub Rady, gdy chc oni zada pytanie dotycz ce przedmiotu przemwienia. Propozycj czasu wyst pie przedstawia Parlamentowi Konferencja Przewodnicz cych. Parlament g osuje nad ni bez debaty. Cz czasu przeznaczonego na przemwienia dzielona jest rwno pomi dzy grupy polityczne, pozosta a cz w zale no ci od liczby cz onkw grupy. Przedmiotem debat plenarnych Przedmiotem debat plenars m.in. projekty nych s mi dzy innymi uchwa prawo- projekty uchwa pradawczych wodawczych.

Przyj cie uchwa y prawodawczej przez Parlament Europejski odbywa si w nastpujcy sposb: w aciwa komisja parlamentarna wyznacza jednego z pos w na sprawozdawc , eby przygotowa raport na temat przekazanego Parlamentowi projektu aktu unijnego (raport sk ada si z projektu uchwa y prawodawczej w sprawie aktu oraz uzasadnienia), sprawozdawca przedstawia komisji projekt raportu do dyskusji, po rozpatrzeniu projekt raportu jest poddawany pod g osowanie z moliwoci zg aszania poprawek, zwykle raport jest przedmiotem dyskusji w ramach poszczeglnych grup politycznych, nast pnie raport jest przedmiotem dyskusji na posiedzeniu plenarnym; po dyskusji odbywa si g osowanie nad zg oszonymi poprawkami oraz nad ca ym raportem.

12

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

ROLA POLITYCZNA I UPRAWNIENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Podstawowe uprawnienia Parlamentu Europejskiego mona uj w trzy zasadnicze grupy: uprawnienia prawodawcze, uprawnienia budetowe, uprawnienia kontrolne.
Uprawnienia prawodawcze

zgodnie z w asnym regulami- Procedura nem rozpatruje akt w ramach konsultacji przejednego czytania i przekazuje widuje obowizek zasignicia Radzie opini dotycz c aktu. przez Rad opinii Opinia Parlamentu nie jest dla Parlamentu co Rady wi ca. Niemniej zanie- do projektu wniesionego do niej chanie konsultacji z Parlamen- przez Komisj tem skutkuje niewa no ci aktu podj tego w takim trybie. Zakres stosowania procedury konsultacji obejmuje takie obszary, jak np. podatki czy polityka pienina.
Procedura wsp pracy

Parlament Europejski ma ograniczone prawo inicjatywy prawodawczej, z ktrego zgodnie z postanowieniami wprowadzonymi przez Parlament Europejski ma Traktat z Maastricht korzysta za ograniczone porednictwem Komisji Europejskiej. prawo inicjatywy W celu skorzystania z tego prawa prawodawczej Parlament moe w drodze uchwa y zobowi za Komisj do przed oenia w wyznaczonym terminie projektu aktu, a tak e zawrze w tej uchwale konkretne propozycje dotycz ce projektu. Je li przyj cie projektu mia oby pocign za sob skutki finansowe, uchwa a musi wskazywa rd o ich pokrycia. Parlament Europejski uczestniczy w procesie decyzyjnym w ramach: procedury konsultacji, procedury wsp pracy, procedury wsp decydowania, procedury zgody.
Procedura konsultacji

Procedur wsp pracy wprowadzi Jednolity Akt Europejski. Jej formu a zobowi zuje Rad do rozpatrzenia stanowiska Parlamentu zg oszonego w formie poprawek Procedura wsp pracy pozwala na przyjtych bezwzgldn wikszo- stosowanie przez ci g osw. Pozwala na stosowa- Parlament weta nie przez Parlament weta wobec wobec projektu Rady, ktre projektu Rady, ktre moe zosta moe by przez przez ni odrzucone tylko w drodze ni odrzucone jednomylnej decyzji. W praktyce tylko w drodze jednomy lnej zakres stosowania procedury decyzji wsp pracy ulega marginalizacji ze wzgldu na coraz szersze stosowanie procedury wsp decydowania. Obecnie procedura wsp pracy jest stosowna w kilku kwestiach dotycz cych Unii Gospodarczej i Walutowej.
Procedura wsp decydowania

Procedura konsultacji to najstarszy i najprostszy tryb stanowienia prawa wsplnotowego. Przewiduje ona obowi zek zasi gni cia przez Rad opinii Parlamentu co do projektu wniesionego do niej przez Komisj Europejsk . Parlament Europejski

Procedur wsp decydowania w prow ad zi w ycie Tr ak t at z Maastricht, a zakres jej stosowania rozszerzy Traktat z Amsterdamu. Przy stosowaniu procedury wsp decydowania akt wsplnotowy zostaje przyjty w wypadku zatwierdzenia go zarwno przez

Przy stosowaniu procedury wsp decydowania akt wsplnotowy zostaje przyj ty w wypadku zatwierdzenia go zarwno przez Rad, jak i przez Parlament Europejski

13

Parlament Europejski

Rad , jak i przez Parlament Europejski. Obecnie procedura wsp decydowania stosowana jest m.in. w takich obszarach, jak: swobodny przep yw pracownikw, transport, ochrona rodowiska, edukacja, kultura, zdrowie publiczne, polityka socjalna, wolno przedsibiorczoci, wsplny rynek, sieci transeuropejskie, polityka wizowa i azylowa. Procedura wsp pdecydowania pozwoli a Parlamentowi Europejskiemu na wprowadzenie wielu istotnych poprawek do projektw aktw unijnych, ktre na przyk ad: umoliwi y pastwom cz onkowskim narzucenie stacjom telewizyjnym na ich terytoriach niekodowanej transmisji niektrych wa nych wydarze sportowych, wymog y zastosowanie bardziej rygorystycznych przepisw zapobiegajcych wystpowaniu zanieczyszcze w paliwach i olejach silnikowych, zobowi za y Komisj Europejsk do wprowadzenia w trybie pilnym przepisw ochronnych dotycz cych ywienia zwierz t, umoliwi y wprowadzenie bardziej kategorycznych i bardziej widocznych ostrzee o szkodliwoci palenia na opakowaniach papierosw, wprowadzi y zakaz u ywania metali ci kich, tj. o owiu, rt ci, kadmu, w pojazdach produkowanych od 2003 roku w celu umo liwienia ekologicznej likwidacji wrakw samochodowych oraz obci y y producentw pojazdw kosztami recyklingu pojazdw wycofanych z u ycia.
Procedura wsp decydowania przewiduje trzy etapy przyjmowania projektu aktu: W pierwszym etapie Komisja Europejska

nie z w asnym regulaminem rozpatruje akt w ramach pierwszego czytania i przekazuje Radzie opini dotycz c aktu:
(a) Je li Parlament nie zaproponuje w opinii

poprawek do aktu, wwczas Rada, stanowic wikszoci kwalifikowan, moe uchwali projektowany akt.
(b) Je li Parlament Europejski zaproponuje

poprawki do aktu, wwczas Rada mo e uchwali akt pod warunkiem przyj cia wszystkich poprawek Parlamentu.
(c) Je li Rada nie przyjmie wszystkich poprawek

Parlamentu Europejskiego, wwczas Rada uchwala wsplne stanowisko i przekazuje je Parlamentowi, co rozpoczyna drugi etap procedury.
W drugim etapie procedury Parlament

zgodnie z w asnym regulaminem rozpatruje wsplne stanowisko Rady w ramach drugiego czytania:
(a) Je li Parlament Europejski odrzuci wsplne

stanowisko Rady, wwczas akt uwa a si za nieprzyjty.

(b) Je li Parlament Europejski zatwierdzi

wsplne stanowisko lub nie wypowie si na jego temat w terminie trzech miesi cy od jego przekazania, wwczas projektowany akt uwa a si za uchwalony zgodnie ze wsplnym stanowiskiem Rady.
(c) Je li Parlament Europejski zaproponuje

przedstawia projekt aktu Parlamentowi Europejskiemu i Radzie. Parlament zgod-

wikszoci bezwzgldn swoich cz onkw poprawki do wsplnego stanowiska Rady, zmieniony tekst aktu jest przesy any do Rady i Komisji Europejskiej. Komisja Europejska wydaje opini dotycz c tych poprawek:

14

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

- Je li Rada przyjmie wszystkie poprawki, akt uwa a si za uchwalony w postaci wsplnego stanowiska Rady zmienionego przez Parlament Europejski. Przy czym Rada stanowi wikszoci kwalifikowan w sprawie poprawek, ktre uzyska y pozytywn opini Komisji, a jednomy lnie w sprawie poprawek, ktre uzyska y negatywn opini Komisji. - Je li Rada nie przyjmie wszystkich poprawek, wwczas rozpoczyna si trzeci etap procedury wsp decydowania. W trzecim etapie procedury przewodnicz cy Rady w porozumieniu z przewodnicz cym Parlamentu Europejskiego zwo uje komitet pojednawczy, w ktrego sk ad wchodz cz onkowie Rady oraz taka sama liczba przedstawicieli Parlamentu Europejskiego. Komitet pojednawczy przyjmuje wsplny projekt wikszoci kwalifikowan cz onkw Rady oraz wikszoci g osw przedstawicieli Parlamentu Europejskiego:
(a) Je li komitet pojednawczy nie zatwierdzi

Procedura zgody

Procedur zgody wprowadzi Trak_ Parlamentu Europejskiego tat z Maastricht. Zgoda Parlamentu jest wymagana Europejskiego jest wymagana przy przy zawieraniu zawieraniu traktatw akcesyjnych traktatw akcesyjnych i innych i innych umw midzynarodowych. umw midzynaZgoda Parlamentu Europejskiego rodowych by a wymagana przy podpisaniu traktatu akcesyjnego dotycz cego przyst pienia Polski i pozosta ych dziewi ciu pa stw do Unii Europejskiej.
Uprawnienia bud etowe

Zgoda

wsplnego projektu w cigu sze ciu tygodni, wwczas proponowany akt uwa a si za nieprzyjty.
(b) Je li komitet pojednawczy zatwierdzi

wsplny projekt, wwczas Rada i Parlament Europejski maj sze tygodni na przyj cie aktu zgodnie ze wsplnym projektem. Przy czym Parlament Europejski zatwierdza akt bezwzgldn wikszoci oddanych g osw (w ramach trzeciego czytania), a Rada wikszoci kwalifikowan. Je eli jedna z instytucji nie zatwierdzi wsplnego projektu, wwczas akt uwa a si za nieprzyjty.

Uchwalanie bud etu wsplno- notowy jest towego odbywa si w ramach przyjmowany do skomplikowanej procedury wsplnie przez Parlament bud etowej. Budet wsplnotowy Europejski przygotowany przez Komisj i Rad UE Europejsk jest przyjmowany wsplnie przez Parlament Europejski i Rad UE. Parlament Europejski ma decydujcy g os w zakresie wydatkw w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego czy Europejskiego Funduszu Spo ecznego oraz programw kulturalnych i edukacyjnych, takich jak Uczenie si przez ca e ycie. Parlament w ramach maksymalnego pu apu wydatkw ustanowionego przez Rad oraz Komisj Europejsk moe zwiksza wydatki na poszczeglne cele. Parlament Europejski w szczeglnoci korzysta ze swoich uprawnie , zwi kszaj c fundusze przeznaczone na pomoc humanitarn oraz programy pomocy uchod com, a tak e na obron praw cz owieka Parlament Europejski mo e w pastwach trzecich. W wypadku odrzuci projekt wydatkw unijnych w ramach budetu i za Wsplnej Polityki Rolnej decydu- da, aby nowy projekt zosta jcy g os ma Rada UE. przed o ony Parlament Europejski stanowic wikszoci g osw swoich cz onprzez Komisj Europejsk

Bud et wspl-

15

Parlament Europejski

Parlament Europejski ma rozbudowane kompetencje w zakresie szeroko rozumianej kontroli demokratycznej nad dzia alno ci instytucji wsplnotowych

kw i dwch trzecich oddanych g osw moe odrzuci projekt bud etu i za da , aby nowy projekt zosta przed oony przez Komisj Europejsk .
Uprawnienia kontrolne

Parlament Europejski ma rozbudowane kompetencje w zakresie szeroko rozumianej kontroli demokratycznej nad dzia alno ci instytucji wsplnotowych. Funkcje kontrolne realizowane s za pomoc wielu rodkw, takich jak: udzia w powo ywaniu Komisji Europejskiej i udzielanie jej wotum nieufnoci, kierowanie zapyta parlamentarnych do Komisji Europejskiej i Rady, powo ywanie komisji ledczych.
Powo ywanie Komisji Europejskiej i udzielanie jej wotum nieufno ci

przewodnicz cy Parlamentu Europejskiego zwraca si do Rady w sk adzie szefw pa stw i rz dw o przedstawienie Parlamentowi nowej kandydatury. W wypadku pozytywnego wyniku g osowania przewodnicz cy Parlamentu wzywa uzgodnionych przez pastwa cz onkowskie i przewodnicz cego-elekta KE kandydatw na cz onkw Komisji Europejskiej do stawienia si przed w a ciwymi komisjami parlamentarnymi. Komisje zwykle zwracaj si do kandydatw o z o enie owiadczenia i odpowiedzi na pytania. Nast pnie na sesji plenarnej, w ktrej bior udzia rwnie przedstawiciele Rady, przewodnicz cy-elekt dokonuje prezentacji ca ej Komisji i jej programu. Sk ad ca ej Komisji Europejskiej jest cznie zatwierdzany w g osowaniu imiennym. Do jej wyboru dochodzi w wypadku uzyskania zwyk ej wikszoci g osw. Po zatwierdzeniu przez Parlament Europejski przewodnicz cy i pozostali cz onkowie Komisji zostaj mianowani przez Rad. Kolejnym instrumentem oddzia ywania Parlamentu na Komisj jest Parlament ma mo liwo udziemoliwo udzielenia jej wotum nie- lenia Komisji ufnoci, oznaczajcego konieczno wotum nieufnoust pienia ca ego jej sk adu. Z wnio- ci, oznaczajcego konieczno skiem o udzielenie Komisji wotum ust pienia nieufno ci musi wyst pi do prze- ca ego jej sk adu wodnicz cego Parlamentu co najmniej 1/10 wszystkich deputowanych. G osowanie w tej sprawie poprzedzone jest debat i nie moe si odby wcze niej ni przed up ywem trzech dni od wniesienia wniosku. Je li za wnioskiem wypowie si 2/3 g osujcych przy obecnoci co najmniej po owy sk adu Parlamentu, komisarze musz si poda do dymisji. Jak dot d wniosek o udzielenie Komisji wotum nieufnoci zosta wniesiony siedmiokrotnie, przy czym nigdy nie zosta przyjty.

Parlament Europejski odgrywa Parlament znacz c rol przy powo ywaniu Europejski akceptuje kandydatury Komisji Europejskiej. Traktat przewodnicz - z Maastricht wprowadzi wymg cego i cz onkw akceptowania przez Parlament Komisji Europejskiej kandydatur przewodnicz cego i cz onkw Komisji Europejskiej, uzgodnionych przez pastwa cz onkowskie. Traktat z Amsterdamu wzmocni kompetencje Parlamentu w tym zakresie, wprowadzaj c dwustopniow procedur zatwierdzania cz onkw Komisji Europejskiej. Najpierw Parlament zatwierdza lub odrzuca wi kszo ci g osw, w g osowaniu imiennym, kandydatur przewodnicz cego Komisji Europejskiej, ktra zosta a zaproponowana przez Rad zebran w sk adzie szefw pastw i rz dw. W wypadku negatywnego wyniku g osowania

16

Rola polityczna i uprawnienia Parlamentu Europejskiego

Zapytania parlamentarne

Komisje ledcze

Cz onkowie Parlamentu Europejskiego mog kierowa zapytania parlamentarne do Rady i Komisji Europejskiej. Zapytania dziel si Cz onkowie Parlamentu na: z odpowiedzi ustn, z odpoEuropejskiego wiedzi pisemn oraz zadawane mog kiero- w ramach czasu pyta . Zapytania wa zapytania parlamentarne zadawane w ramach czasu pyta do Rady i Komisji w czasie sesji plenarnej sk adane Europejskiej s w formie pisemnej za porednictwem przewodnicz cego Parlamentu do Konferencji Przewodnicz cych, ktra decyduje o ich ewentualnym umieszczeniu w porz dku obrad. Z zapytaniem takim moe wyst pi komisja parlamentarna, grupa polityczna lub co najmniej 40 deputowanych. W czasie obrad czas na zadanie pytania nie mo e przekroczy pi ciu minut. Odpowiedzi na nie udziela bezpo rednio cz onek Rady lub Komisji. Obie instytucje informowane s o tre ci pyta, ktre b d im zadane z odpowiednim wyprzedzeniem wynosi ono trzy tygodnie w wypadku Rady UE i tydzie w wypadku Komisji. Zapytania z odpowiedzi pisemn przekazywane s do Rady lub Komisji Europejskiej za porednictwem przewodnicz cego Parlamentu. Je li zostan zakwalifikowane jako priorytetowe (wstpnej oceny dokonuje autor pytania, ostatecznej przewodnicz cy Parlamentu Europejskiego), wwczas adresat ma trzy tygodnie na udzielenie odpowiedzi. W przeciwnym razie czas ten wynosi sze tygodni. Pytania wraz z odpowiedziami publikowane s w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej. W trakcie ka dej sesji Parlament okre la czas przewidziany na zadawanie pyta . Selekcji pyta, wcze niej przekazanych mu na pimie, dokonuje przewodnicz cy Parlamentu. W tym trybie ka demu pos owi przys uguje tylko jedno pytanie.

Od czasu wej cia w ycie postanowie Traktatu z Maastricht Parlament moe powo ywa tymParlament mo e powo y wa czasowe komisje tymczasowe komisje ledcze. Ich ledcze zadaniem jest badanie sytuacji budz cych podejrzenia o naruszenie prawa Wsplnot lub jego nieprawid owej implementacji. Przyk adem moe by tymczasowa komisja ledcza w sprawie BSE (choroby w ciek ych krw). Komisje ledcze powo ywane s na danie co najmniej 1/4 cz onkw Parlamentu w stosunku do spraw, wzgldem ktrych nie jest prowadzone postpowanie s dowe. Komisje kocz sw dzia alno wraz z przekazaniem Parlamentowi stosowanego raportu.
Funkcja kontrolna wzgldem innych organw

Funkcja kontrolna Parlamentu Europejskiego pr zejawia si Parlament powo uje rwnie w mo liwo ci powo y- Europejskiego wania i monitorowania organw Rzecznika Praw niezale nych od niego organi- Obywatelskich zacyjnie. Parlament powo uje Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Konsultacja Parlamentu jest wymagana przy powo ywaniu cz onkw Europejskiego Trybuna u Obrachunkowego oraz prezesa i cz onkw Zarz du Europejskiego Banku Centralnego. Prezes Europejskiego Banku Centralnego zobowi zany jest do przedstawiania przed Parlamentem Europejskim corocznych sprawozda ze swojej dzia alnoci.
Szczeglna rola w zakresie ochrony praw cz owieka
Parlament Europejski przywi zuje du wag do kwestii przestrzegania praw cz owieka

Parlament Europejski przywi zuje du wag do kwestii przestrzegania praw cz owieka. Wymagana traktatowo zgoda Parlamentu

17

Parlament Europejski

Europejskiego na przyj cie nowych pastw cz onkowskich czy zawarcie uk adw stowarzyszeniowych z pastwami spoza Unii lub innych porozumie midzynarodowych daje Parlamentowi moliwo wywierania szczeglnej presji w zakresie przestrzegania praw cz owieka na rz dy pastw, z ktrymi strona unijna ma zawrze porozumienia. Parlament nie zawaha si przed odrzuceniem wielu porozumie Unii z niektrymi pastwami ze wzgldu na niezadowalajc sytuacj w dziedzinie przestrzegania praw cz owieka w tych pastwach, zmuszaj c w ten sposb rz dy tych pa stw do zwolnienia winiw politycznych lub do przyj cia midzynarodowych porozumie dotycz cych ochrony praw cz owieka. W 1998 roku Parlament Europejski ustanowi Nagrod Sacharowa przyznawan corocznie osobom lub organizacjom wyrniajcym si w dziedzinie ochrony praw cz owieka.

18

Obywatelstwo Unii Europejskiej: prawa obywatelskie w Europie

OBYWATELSTWO UNII EUROPEJSKIEJ: PRAWA OBYWATELSKIE W EUROPIE

Obywatelstwo Unii Europejskiej ma ka da osoba, ktra jest obywatelem jednego z pa stw cz onkowskich Unii. Obywatelem Unii jest wi c ka dy obywatel naszego kraju. Obywatelstwo Unii nie zastpuje obywatelstwa krajowego. Obywatelstwo Unii Europejskiej jedynie uzupe nia obywatelstwo danego pastwa. Dla obywateli Unii, Obywatelem Unii a wi c rwnie dla obywateli poljest ka dy obywatel naszego kraju skich, wynikaj z niego okre lone prawa i korzyci. Mwic o prawach p yncych z posiadania obywatelstwa UE, nale y przede wszystkim wskaza prawa o charakterze politycznym, ktre umoliwiaj obywatelom Unii udzia w yciu demokratycznym na poziomie lokalnym i europejskim. Ka dy obywatel Unii mieszkajcy w pastwie cz onkowskim, ktrego nie jest obywatelem, ma bowiem Ka dy obywatel Unii ma prawo prawo g osowania i kandydowania g osowania do Parlamentu Europejskiego w tym i kandydowania pa stwie na takich samych zasado Parlamentu Europejskiego dach jak obywatele tego pa stwa. i w wyborach Dodatkowo obywatelowi Unii maj lokalnych w ka - cemu miejsce zamieszkania w pa dym pa stwie cz onkowskim stwie cz onkowskim, ktrego nie jest obywatelem, przys uguje prawo g osowania i kandydowania w wyborach lokalnych w tym pastwie. Obywatele Unii mog tak e kierowa do Parlamentu indywidualnie lub razem z innymi obywatelami petycje w sprawach objtych zakresem dzia alnoci UE. Petycje te mog mie charakter skargi indywidualnej lub apelu do Parlamentu Europejskiego o zaj cie stanowiska w sprawie zwi zanej z inte-

resem publicznym. Petycja moe by napisana w j zyku polskim lub innym j zyku urzdowym Unii Europejskiej i przekazana pod adresem:
Parlament Europejski Rue Wiertz B-1047 Bruksela

Obywatele Unii mog kierowa petycje do Parlamentu Europejskiego

lub przez portal internetowy Parlamentu Europejskiego: http://www.europarl.europa.eu Skargi dotycz ce przypadkw niew aciwego dzia ania instytucji lub organw unijObywatele Unii nych mog by rwnie kierowane mog kierodo Europejskiego Rzecznika Praw wa skargi do Obywatelskich mianowanego przez Europejskiego Rzecznika Praw Parlament Europejski. Skarga moe Obywatelskich by napisana w jzyku polskim lub innym jzyku urzdowym Unii Europejskiej i przes ana pod adresem:
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich 1, avenue du Prsident Robert Schuman CS 30403 F-67001 Strasbourg Cedex France

e-mail: euro-ombudsman@europarl.eu.int lub poprzez portal internetowy Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich http://www.ombudsman.europa.eu Innym prawem obywateli Unii jest mo liwo korzystania na terytorium pastwa trzeciego, gdzie pastwo cz onkowskie, ktrego jest obywatelem, nie ma swojego przedstawicielstwa, z ochrony dyplomatycznej i konsularnej ka dego z pozosta ych pastw cz onkowskich na takich samych warunkach jak obywatele tego pastwa.

19

Parlament Europejski

Ponadto, majc obywatelstwo Unii Europejskiej, jej mieszkacy maj prawo do swobodnego poruszania si i osiedlania na terenie ka dego pastwa cz onkowskiego Unii.
Obywatele Unii maj prawo dost pu do dokumentw Parlamentu Europejskiego, Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej

Obywatele Unii Europejskiej i wszelkie osoby zamieszka e na terytorium pa stwa cz onkowskiego maj rwnie prawo dost pu do dokumentw Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji Europejskiej. Wikszo dokumentw tych instytucji jest dostpna na stronie internetowej http://eur-lex.europa.eu. W portalu internetowym Parlamentu Europejskiego http://www.europarl.eu.int mo na znale m.in. protoko y i sprawozdania z debat na sesjach plenarnych Parlamentu oraz przyjte uchwa y i raporty komisji parlamentarnych. Informacji na temat prac Parlamentu Europejskiego udzielaj tak e biura informacyjne Parlamentu w pastwach cz onkowskich. W Polsce biuro informacyjne Parlamentu Europejskiego mie ci si pod adresem:
Biuro Informacyjne Parlamentu Europejskiego ul. Jasna 14/16 a 00-041 Warszawa tel.: (22) 22 595 24 70 faks: (22) 22 595 24 80

e-mail: epwarszawa@europarl.eu.int

20