Scene 1. Sa Kubyerta (Nakatayo si Simoun sa gilid ng bapor, malalim ang iniisip.) Ibarra: Bilisan mo, papalapit na sila!

(Nagpaputok ng baril) Elias: Ngunit (natamaan ng bala) ahh. Dumapa po kayo. Ibarra: Bakit (Hindi na naituloy nang ipinadapa siya nito at tumalon sa lawa. Nagpaputok ulit ng baril) (Mahigpit na hinawakan ang kamao. Naglakad papunta sa mga kasama.) Donya Victorina: (mataray at naiinis ang tinig) Ang bagal-bagal naman ng takbo nitong bapor! Hay naku, at iyang nagdaraang kasko, bangka, balsa at mga indiong nagsisipaligo at nagsisilaba, nakakasira ng ganda ng kalikasan! ibilis sana ang takbo ng bapor !abo kung walang mga "ndio sa ilog, sa pampang. Sa alinmang lipunan o sa alinmang bahagi ng daigdig! (#alang nakikinig rito. Nagpapaypay ito ng mabilis. $mismid na tumalikod at tinanaw ang lawa.) Ben Zayb: Ang katalinuhan ng mga siy%ntista ang gusto kong bigyan ng pagpapahalaga. &ahil kapag walang mga %ksp%rtong siy%ntista, wala tayong pagunlad kaya kailangan 'yon pag-aralan ng mga tao rito. Padre Camorra: Magtigil ka %n (ayb! )aranasan lamang ang kailangan upang mapaganda ang "log *asig. )aya hindi na dapat sila mag-aral ng sy%nsiya! Ben Zayb: (napailing) Hindi. Matalinong pag-iisip ang kailangan. &apat mong isiping malaking suliranin ang liku-liko at mabuhangin na "log *asig. Simoun: Mga simpl%ng probl%ma lang yan na nangangailangan ng simpl%ng lohika. (Napatingin ang mga kasama rito.) &apat lang humukay ng isang malalim na kanal mula sa bunganga ng ilog *asig hanggang sa labasan na maglalagos sa Maynila, at ang lupang mahuhukay ay itatabon sa dating ilog. )apag nagawa ito, tiyak na mapapaikli ang paglalakbay. Don Custodio: Ngunit saan kukuha ng ipambabayad sa mga manggagawa+ Simoun: #alang magugugol sapagkat pipiliting gumawa ang mga mamamayan, bata man o matanda! Don Custodio: #alang magandang ibubunga 'yan kundi kaguluhan! Simoun: )aguluhan+ akit, nag-alsa na ba ang mga taga-,hipto+ At nag-alsa rin ba ang mga bilanggong Hudyo laban kay !ito+

Don Custodio: Ngunit, hindi taga-,hipto, ni Hudyo ang iyong kaharap! At ang mga *ilipino ay hindi miminsang naghimagsik. Simoun: Ang panahong tinutukoy ninnyo ay nakalipas na. Hindi na muling maghihimagsik ang bansang ito, dagsaan man sila ng mga -awain at patawan man ng higit na mataas na buwis. (Sinabayan ng pagpapanaog sa kuby%rta) Ben Zayb: "ndiong "ngl%s! Scene 2. Sa Ilalim ng Kubyerta ("nstik nakatihaya sa mga dala niya, may nagsusugal, may naglalakad, may kol%hiyalang nagbubulungan habang tinatakpan ang mukha ng abaniko.) Kapitan Basilio: )amusta na si )apitan !iyago+ Basilio: Mabuti po naman ang kanyang kalagayan. Kapitan Basilio: Mabuti naman, tungkol naman sa Akad%mya ng #ikang )astila, natitiyak kong hindi ninyo iyan maisasakatuparan. Isagani: Nagkakamali po kayo. )ung hindi po ngayon ay bukas na namin matatanggap ang pahintulot. Si *adr% "r%n% na binigyan namin ng dalawang kastanyong kabayo ay nangakong tutulungan kami sa )apitan H%n%ral. Kapitan Basilio: Saan naman kayo kukuha ng p%ra+ Isagani: Nag-ambag-ambag na po ang mga %studyant%. May mga prop%sor na rin po. Ang kalahati ay *ilipino at ang iba naman ay mga )astila. )ilala niyo ba si Makaraig+ ukas palad po niyang inalok ang isa nilang bahay para gawing paaralan. (Ngiti-ngiting napatango si ). asilio.) Kapitan Basilio: Sana.y magtagumpay kayo. Maiwan ko muna kayo at pupunta pa ako sa itaas. (Naglakad papaalis.) Basilio: Ano nga pala ang sabi ng amain mo tungkol kay *aulita+ Isagani: (Napapangiti) *inapaalalahanan ako sa pagkilatis ng mapapangasawa, ngunit pinuri ko sa kanya si *aulita. Sinabi kong walang makakapantay sa kanya sa Maynila, at lahat na yata ng M ay nasa kanya na. Basilio: /o nga, maganda na.t mayaman pa. )aya lang0 Isagani: A-ano+

Basilio: /, (napatawa) 'wag kang kabahan, ang nais ko lamang sabihin ay kaya lang, palagi niyang kasama ang tiya niyang napakamasungit. (Napatawa ng malakas ang dalawa at dumating si Simoun.) Simoun: )amusta s%nyor asilio+ "kaw ba.y papauwi na at magbakasyon+ At sino naman itong kasama mo, isang kababayan+ Basilio: Hindi po p%ro magkalapit lamang ang aming bayan. Siya nga po pala si "sagani, don Simoun. (!inignan ni Simoun si "sagani mula ulo hanggang paa na ikinainis nito.) Simoun: )amusta ang lalawigan ninyo+ alita ko na dahil sa mahihirap ang mga tao roon kaya hindi raw nakakabili ng alahas. Isagani: Hindi nga po bumibili sapagkat hindi naman kailangan. (Ngumiti ng pilit si Simoun.) Simoun: $minom tayo ng s%rb%sa, ako ang taya. Basilio: *as%nsya na po ngunit hindi kami umiinom ng alak. Simoun: Hindi umiinom+ Ayon kay *adr% 1amorra, makakasama kung puro tubig lang ang iniinom. Basilio: )ung tubig lang sana ang iniinom ni *adr% 1amorra, tiyak na marami na siyang naitabing p%ra. Isagani: '&i tulad ng al2ohol, ang matabang na tubig ay nakamamatay ng apoy. At kapag tubig ay nagalit, iyon ay maaaring lumawak at maging dagat na handang magwasak at pumatay. )apag iyon ay pinainit at naging singaw ay handang tumunaw. Simoun: (Napahanga. !inakpan ang bibig at nagkunwaring umubo) w%no, mauna na ako sa inyo at itutuloy ko pa ang pag-inom ng s%rb%sa. (!umalikod at ngumiti) Isagani: Nakakapangilabot ang taong iyon. Basilio: Hindi mo ba alam na siya ang tagapayo ng )apitan H%n%ral+ Isagani: (Napahanga) !alaga+ (May lumapit na katulong at bumulong kay "sagani.) (Sa kabilang dako0) Kapitan: *adr% 3lor%ntino! Hinahanap na po kayo ng mga kasama ninyo sa itaas.

Padre lorentino: Susunod na ako. )akausapin ko muna ang aking pamangkin. (!umango ang kapitan at pumanhik. *aparating si "sagani.) Padre lorentino: Huwag kang aakyat sa kuby%rta habang ako.y naroroon.

Isagani: /po! (Nakaalis na si *adr% 3lor%ntino.) ( ulong) Ang totoo, ayaw lamang niyang makausap ko si &onya 4i2torina. Scene !. Sa Kubyerta Don Custodio: Saan kayo galing, s%nyor Simoun+ Simoun: Sa ibaba. Nagtanong-tanong sa mga pasah%ro kung may alam silang alamat. Kapitan: )ung sa alamat, ang "log *asig ay mayaman. "sa na rito ang Alamat ng malapad na bato. ukod doon, may isa pa pong alamat na tumutukoy naman sa isang kw%ba. "to ang alamat ni &onya -%ronima. Simoun: Alamat ni &onya -%ronima+ Magandang pangalan, sig% kapitan, ikw%nto mo nga ang alamat na 'yan. Padre Sibyla: Si *adr% 3lor%ntino, S%nyor Simoun ang higit na nakakaalam sa alamat. (pangisi-ngisi habang pailalim na sumusulyap kay *adr% 3lor%ntino.) Padre lorentino: (binal%wala lang ang sinabi ni *adr% Sibyla) May isang binata raw ang nangako sa isang paraluman na pakakasalan ito p%ro dahil sa labis na pagaaral ng binata, ang pangako niyang ito ay nawala sa kanyang isipan. Ang dalaga naman ay patuloy pa ring naghihintay sa iniirog niya, siya ay si &onya -%ronima. Nagulat na lamang siya nang mabalitaan na naging arsobispo na pala ang binata. Nagmakaawa ang dalaga na siya.y pakasalan, upang hindi mapahiya, nagpagawa ng kw%ba ang binata para sa &onya. &ahil sa karangyaan ng &onya, gabi-gabing nagkakaroon ng handaan sa kanyang kw%ba. "sang araw, umupaw ang tubig sa ilog at pinasok ang kw%ba, kasabay rin nito ang biglang pagkawala ng nasabing &onya. Nilimot na ng panahon ang kw%nto ni &onya -%ronima at iilan nalang sa mga mamamayan ang nakakaalala nito. Ben Zayb: Napakagandang alamat! Napakas%ntim%ntal. "susulat ko iyan sa pahayagan. Simoun: Hmm, (nag-iisip) Ano sa palagay mo *adr% Sal5i+ Hindi ba.t mas mainam na ipinasok ang &onya sa b%at%ryo, halimbawa, doon sa Sta. 1lara. &oon ay pw%d% niyang dalawin ang donya na hindi pinaghihinalaan ng mga tao. Sa nasabing

mon%st%ryo rin, maaaring kumpisalin ng arsobispo ang dalaga at magkomunyon sa kanya. Padri Sal"i: Mga alamat ang pinag-uusapan natin, bakit na-napunta sa kumpisal at komunyon+ (*inagpapawisan ng malapot. !umikhim ito.) w%no, may alam akong isang alamat na talagang walang kalamat-lamat at sa ganda ay walang katapat. "to ay ang milagro ni San Ni2olas. !ungkol ito sa isang "ntsik na sakay sa isang bangka. Nang dumaan ang sinasakyan sa harap ng simbahan ay biglang lumabas ang isang dimonyo na nagkatawang buwaya. "nihampas nito ang mahabang buntot na ikinataob ng bangka, natakot ang "ntsik at nagbigkas nang malakas ang pangalan ni San Ni2olas kaya naging bato ang buwaya. (!inatanaw ng lahat ang lawa. Namamangha sa nakita. (ayb sa kapitan at nagtanong.) iglang lumingon si %n

Ben Zayb: *apasok na pala tayo sa lawa. )apitan, alam niyo ba kung saang dako ng lawa napatay ang isang pilibust%rong nagngangalang0 ano nga 'yon0 1u%5arra, Na5%ra o0 "barra+ (Napatingin lahat sa kapitan.) Kapitan: !umingin kayo roon (itinuro ang isang bahagi) Ayon sa mga guwardiyasibil na humabol sa mga tulisan, si "barra, nang makitang wala na siyang ligtas ay tumalon mula sa bangka at lumangoy. Sa tuwing lilitaw ang kanyang ulo ay pinauulanan siya ng bala. &oon sa malayo ay hindi na siya makita, ngunit ang tubig sa dakong iyon ay nagkulay dugo. "yan ang nangyari, labingtatlong taon na ngayon ang nakararaan. Ben Zayb: )aya ang kanyang katawan ay0 Padre Sal"i: Ay sumama sa kanyang ama. Sa bangkay na isa pang *ilibust%ro. Ben Zayb: Ano ang nangyayari sa inyo, s%nyor Simoun+ Namumutla ka yata. (!umawa at kumutya) "kaw, na isang manlalakbay, nahihilo sa isang patak ng tubig na ito+ Kapitan: Ang lawang ito ay hindi ninyo dapat tawaging isang patak lang ng tubig. "to.y mas malaki pa sa kahit anong lawa sa Suwisa, at kahit pagsama-samahin pa ang lahat ng lawa ,spanya. Marami na akong nakitang marin%rng nahihilo rito. Scene #. Sa $a%anan ni Kabesang $ales &uli: Ama! (,ksayt%d) May dumating na po bang sulat galing kay asilio+ $ales: A, oo (sabay bigay ng sulat kay 6uli)

&uli: Ano kaya ang pakiramdam na makapag-aral sa Maynila tulad ni nuh+

asilio, ama

$ales: Huwag kang mag-alala, sa isang taon ay makakapag-aaral ka na sa Maynila at makakabihis na tulad sa mga baba% roon. &uli: !alaga, ama+! (Niyakap ito) Salamat! Sig%, babasahin ko muna itong sulat. ($malis na) (Napabuntong hininga si !al%s.) $ata Selo: /, ano ang probl%ma anak+ $ales: (!umingin sa lupain.) Ang mga prayl% ama. !umaas na naman ang r%nta sa pinagsasakahan kong lupa. (muling napabuntong hininga. !itingin ulit sa lupain, at kukuyom ang palad.) $ata Selo: Magtimpi ka! Higit na malaki ang magagastos mo kung lalaban ka sa inihaharap nilang kaso. ayaran mo nalang ang hinihingi nilang r%nta. $ales: Ngunit ama, sila.y umaabuso na! $ata Selo: Magpaumanhin ka! "pagpalagay mo na lamang na ang iyong salapi ay nahulog sa tubig at sinakmal ng malaking buwaya at ang kanyang kamag-anak ay sumama sa kanya. $ales: Hindi ko hahayaang makuha nila ang lupa, ama. Hindi! #alang sinumang dayuhan ang makakakuha ng aking lupang sinasaka! 7upa ko ito. inungkal, tinamnan, sinaka, inalagaan, minahal at pinagyaman. #alang dinala rito ang mga dayuhan, kahit isang dakot man lamang ng lupa. Sapagkat wala silang ibinigay, wala rin silang karapatang kumuha ng anuman! "bibigay ko lang ang lupa sa sinumang handang magdilig ng sariling dugo! uhay ang pinuhunan ko, ama sa lupang ito. )aya dapat lang na buhay din ang ibayad sa akin! $ata Selo: Ano na ngayon ang plano mo+ $ales: &adalhin ko ito sa hukuman, ama. $ata Selo: "pinaaalala ko lang sa iyo na ang sino mang mananalo sa kort% ay nahuhubaran sapagkat naipagbili ng nasasakdal ang lahat ng kasangkapan pati na ang kahuli-hulihang kasuotan. $ales: Hubad tayong ipinanganak, "tay, kaya hubad din tayong mamamatay. ($maga na.) $ales: Anong kailangan mo+

'u(ardiya sibil: Sinusundo ko po ang anak niyong si !ano upang magsilbi sa d%p%nsa military. (Nasa gilid si !ano at nakikinig.) (Nagulat si !al%s ngunit tumango-tango rin sa huli.) (Napaluha si !ano, at sumama sa gwardya sibyl nang hindi nagpapaalam.) $ano: (Nasa isip) Alam ko namang tanging si 6uli lamang ang mahalaga sa bahay na ito. (*inunasan niya ang naglandas na luha.) Scene ). Sa *upa na Sinasa+a%an (Nagbubungkal si !al%s nang may naramdaman siyang baril na nakatutok sa kanya.) $ulisan: Sumama ka nang matiwasay sa amin kung gusto mo pang mabuhay. Scene ,. Sa Ba%ay ni Kabesang $ales $ata Selo: )ailangan mo ba talagang magpakaalila kay H%rmana *%n2hang+ (malungkot ang tinig.) &uli: #ala na pong ibang paraan, ingkong. )ahit lumusot sa butas ng karayom, gagawin ko. )ung iyon lang ang tanging paraan upang mailigtas lamang si ama sa kamay ng mga tulisan. $ata Selo: *%ro0 may iba pa sigurong&uli: Naisanla ko na po ang lahat ng aking mga alahas pw%ra lang sa agnos na ibinigay ni asilio, kaso0 kulang pa rin po. #ala nang ibang paraan kundi ito. ($miyak si !ata S%lo at pinakalma ito ni 6uli.) &uli: "ngkong, malalim na ang gabi. Matulog ka na po. (hinalikan si !ata S%lo sa noo. 7umabas ito nang makitang nakapikit na ang mga mata nito) (Napadausos ito sa pinto ay impit na umiiyak habang sapo-sapo ang bibig.) Scene -. Sa Kalsada (Narating ni asilio ang bayan ng San &i%go kung saan ginaganap ang prusisyon para sa pagdiriwang ng gabi ng kapaskuhan ngunit...) 'uardia Ci"il: Nasaan ang iyong s%dula+ Kutsero: *o+++.. Naku, mukhang naiwanan ko yata iyon.. *as%nsya na po S%8or.

'uardia Ci"il: Anong pas%nsya+! Hindi Maari ito!... umaba ka sa iyong karwah% (-A7"!) Kutsero: Maawa na po kayo S%8or, Hindi kopo sinasadyang maiwanan ang aking s%dula. 'uardia Ci"il: Sa kampo ka na mag-paliwanag! (Matapos ang pangyayaring iyon ay naantalang muli ang kanilang paglalakbay ng magsimula na ang prusisyon.) Kutsero: (sign o9 th% 2ross) Ama namin.. S%8or, tuwing panahon ng mga santo ay siguradong walang guardia 2i5il. Hindi mabubuhay ng matagal ang mga iyan kung may mamalo ng dulo ng baril. wala ngang kahit isang guardia 2i5il noon, kundi yang itim na nasa gitna ng dalawang ,spa8ol ay tiyak mapupunta sa piitan0 hay! Alam ba ninyo S%8or kung ang kanyang kanang paa ay malaya na ngayon+ Basilio: Huh+! )anang paa+ )anino+ Kutsero: Ang ating hari, ang hari ng mga indiyo (napangiti si asiilio, nag buntong hininga ang kuts%ro th%n kw%nto about th% history o9 %rnardo 1arpio) Kutsero: )apag nakalaya na ang kanyang kanang paa, ibibigay ko sa kanya ang aking kabayo. Maninilbihan at mamatay ako para sa kanya0palalayain niya tayo sa kamay ng mga guardia 2i5il. Basilio: -inoo, magpatuloy ka na.. (d%adma lang : tingin sa paligid) 'uardia Ci"il: Namatay ang ilawan ng inyong kart%l! Hindi maaari iyon! Sumama ka sa amin sa kuwart%l! (walang nagawa si )apitan asilio) asilio kundi ang maglakad na lamang patungo sa bahay ni

Basilio: Huh+ Hindi ba.t si Sinang iyon+ (nag uusap-usap sina Simoun, )ap. asilio, )ura : !iny%nt% ng guardia 2i5il) Kapitan Basilio: Naiintindihan namin, S%8or Simoun, pupunta kami sa !iani upang tingnan ang inyong mga alahas

.lperes: Ako rin, gusto kong ring pumunta. )ailangan ko ng r%lo, p%ro marami akong gagawin at pupuntahan. )ung maari ay si )apitan asilio na lang ang gagawa nito para sa akin. (pasok si asilio)

Basilio: "tong taong ito ay walang pinalalampas 0Magn%n%gosyo kahit saan. ibili ng mga alahas sa kalahating pr%syo at ib%b%nta bilang panr%galo. 7ahat ng tao.y nakikipagn%gosasyon maliban sa amin. Kapitan Basilio: Namatay na ang matandang lalaki na tagapangalaga ng kagubatan ngunit tumanggi ang kura na bigyan ito ng mahirap na misa dahil ayon sa kanya ay mayaman ang amo nito. Basilio: H/+! Ano po ang kanyang ikinamatay+ Kapitan Basilio: Hay!!! Namatay siya sa katandaan. Basilio: Namatay sa katandaan+ !sk-tsk.. )ung namatay lang sana sa sakit. #ala na po ba kayong ibang balita sa galing sa sagpung+ Kapitan Basilio: Haay! &inukot nila si kab%sang !al%s. Basilio: *o+! )aawa-awa naman ang kanilang sinapit.. kamusta na kaya si 6uli+ Scene /. Sa Sementeryo Basilio: (Nagdarasal sa may puntod ng ina.) )amusta na ina+ Matagal-tagal na rin po ah. (umupo sa bato.) 7abingtatlong taon na rin pala ang nakakaraan. *%ro sariwa pa rin ang lahat0 dito sa isipan ko. Matagal na ngunit ramdam at naaalala ko pa rin ang sakit na dulot ng nakaraan. (Natigilan nang may marinig na ingay ng yapak ng tao. "ginala niya ang paningin sa paligid. Napalunok siya at sinundan ang ingay.) Basilio: ( ulong) Si ginoong Simoun! *%ro, ano ang ginagawa niya rito+ (May naalala.) Basilio: N-Nanay (napahagulgol) Nanay---! Hindi! (umiling) Hindi! (umiling) Hindi maaari! Na-nay! (niyakap niya ang ina.) (pag-angat niya ng ulo ay nakita niya si !barra.) Ibarra: "ulungan mo akong sunugin ang bangkay ng aking kaibigan at ng iyong ina, hanggang sa maging abo. #no na ngayon ang gagawin mo pagkatapos nito Basilio: H-hindi ko po alam. ($alungkot ang tinig.)

Ibarra: $ay nakatagong ginto dito, hukayin mo. !yong-iyo na. $ag-aral ka! Basilio: May maitutulong po ba ako sa inyo, ginoo+ (-ulat na liningon ni Simoun ang tinig.) Simoun: Anong ginagwa mo sa gubat na ito+ Basilio: )ung naaalala niyo pa, sa mismong pook ding ito tayo nagkita, may labing tatlong taon na ang nakakaraan. )ayo po ang naghandog sa akin ng isang pakikiramay. ("tinutok ni Simoun ang r%bolb%r kay asilio.) Simoun: At sa palagay mo.y sino ako+ (humakbang paurong.) Basilio: )ayo po si 1risostomo "barra na sa pagkakaalam ng lahat ay patay na. Simoun: "sang nakamamatay na lihim ang iyong nalaman. "sang lihim na maaari mong ikapahamak. Hindi mo ba naisip na dahil dito ay maaari kang masawi sa aking kamay+ Ang pagkakatuklas mong ito sa aking lihim ay isang malaking banta sa akin. Ang maaaring pagkakabunyag nito ang sisira saplano ko! Sa plano kong paghihiganti! Sa plano kong matagal ko nang pinaghandaan! Basilio: )ung gayon ay nagkamali pala ako ng pagkakakilala sa inyo. Simoun: !otoong ako.y naparito may labing tatlong taon na ang nakakaraan, upang dakilain ang isang kaibigan na inilaan ang buhay para ipaglaban ang karapatan ng mga *ilipino laban sa mga mapang-api. At ngayo.y nagbalik ako upang ipagpatuloy ang kanyang nasimulan. Hindi ko akalaing ang lason na naiwan ay lubusan ng kumalat sa lipunan! At ang mga kabataan! #ala ng ginawa kundi sumunod! Magpa-alipin! Hindi pinakikinggan! Basilio: Hindi -. Simoun! )ung hindi dahil sa pag-aaral ng mga kabataan ng wikang )astila ay hindi tayo pakikinggan ng pamahalaan. At ang wikang ito ang magbubuklod ng tuluyan sa mga *ilipino. Simoun: "sang pagkakamali! Hindi kailanman ito magiging wikang pambansa! Aanhin natin ang wikang ito+ "tatago lamang ng huwad na wikang ito ang ating mga karapatan! Ang ating mga pagkatao! Basilio: -. Simoun, mali ang inyong iniisip. Simoun: Hahayaan kitang mabuhay, asilio. )ahit na alam kong ang nakataya dito ay ang katuparan ng aking mga plano. Hahayaan kitang mabuhay, sumama ka sa akin, sabay nating isakatuparan ang aking mga plano laban sa mga mapang-api!

Basilio: Salamat sa pagtitiwala ngunit ako man ay may mga pangarap din. -usto kong makapagtapos. -usto kong maging isang ganap na doktor. Simoun: At ano ang iyong mapapala kung ikaw ay makakapagtapos+ Makikita mo bang masaya ang iyong bayan+ Makikita mo bang malaya ang mga tao+ At ano, iyo na lamang bang hahayaan ang iyong ina at kapatid na mabulok sa ilalim ng lupa na tinatapakan ng mga taong siya mismong pumatay sa kanila+ Basilio: Ano ang nais ninyong gawin ko -. Simoun+ )aya ko bang silang ipaglaban gayong ako mismo ay wala! "sa lamang akong hamak na %studyant%, wala sa buhay. Hindi maaaring hukayin ang aking ina at iharap sa hukuman ang kanyang bangkay at pagkatapos ay mangbintang nang kung sino-sinong kastila. Simoun: At kung ibibigay ko sa.yo ang aking tulong+ Basilio: -. Simoun, magbaba man ng hatol ang mga hukom, wala na silang magagawa. Hindi na kayang ibalik ng kanilang mga pasya ang buhay ng aking ina at kapatid. Hayaan na natin silang matahimik. #ala rin naman akong mapapala sa aking paghihiganti. Simuon: -abi na, bumalik ka na sa inyo. Hindi ko hinihiling na iyong itago ang aking lihim, dahil kahit ihayag mo ito.y tiyak kong hindi ka nila paniniwalaan. -ayon man, kung sakaling magbago ang iyong isip, hanapin mo lamang ang aking bahay sa may ,s2olta. (*agkatapos nito ay umalis ng payapa si kinatatayuan.) asilio. Nanatili si Simoun sa kanyang

Simoun: !ama kaya ang aking ginawa+ ahala na! mamatay anng mahihina at matira nag mga malalakas! )aunting pagtitiis na lang, malapit na akong magtagumpay. )aunting tiis na lang. (ngumiti ng nakakatakot.) Scene 0. Sa Ba%ay ni Kabesang $ales &uli: (bagong gising) Ahh0 ang himala ng mahal na birh%n! (nagtungo sa altar lumuhod at nagdasal matapos ay tiningnan ang p%ra na kanyang hiniling sa birh%n.) #ala+ !uluyan na nga talagang nag- ging malupit ang kapalaran para sa akin. Ang himala ng birh%n na tangi kong pagasa upang makaligtas sa napipinto kong pagiging katulong ay nawala na.. (iyak) &apat ko na rin sigurong kalimutan si basilio sapagkat ang isang taong may mataas na pinagaralan na tulad niya ay Malabo ng tuparin ang pangakong kasal sa isang baba%ng katulong lang. (halikan ang r%likaryong ginto) Malapit na akong umalis kaya dapat na akong maghanda, ipagtitimpla ko muna ng salabat ang lolo.

(nakita ni ;uli ang lolo na nakatingin sa kanya halatang sinusulit ang mga huling sandal na masisilayan ang kanyang baba%ng apo.) &uli: Mano po lolo, maya maya po ay aalis na ako. $andang Selo: Apo iingatan mo ang sarili mo, palagi mong tatandaan na mahal na mahal kita. (umalis na si ;uli na hindi napigilan ang %mosyon dahil na rin sa paggunita sa masayang pamilya nila na ngayon ay watak-watak na.) Scene 11. Si Pilato (Mga taong 2hismosa: Naguusap tungkol sa mga kamalasan na sinapit ng pamilya ni kab%sang tal%s.) $inyente ng mga '.S.: Muli, hinirang ako upang samsamin ang mga armas na hawak ng mga tulisan na may hawak sa ama ni ;uli. Padre Clemente: Hindi ako ang may kasalanan, sinabi ko lamang na may mga armas na hawak ang mga tulisan kahit pa alam ko na kapag nagkasugapaan ang mga ito at ang mga guardia sibil ay walang duda na malalagay sa kapahamakan ang kaawaawang si tal%s. asta wala akong kasalanan! 2ermana penc%ang: isa kang kaawa-awang nilalang, dalaga ka na subalit hindi mo pa din alam ang tamang paraan ng pagdarasal mabuti na lamang at napunta ka sa aking pud%r dahil maliligtas ka na sa pagkasunog sa walang hanggang apoy. Siguro nga ay binigyan ang pamilya mo ng mga probl%- mang matitindi upang mailapit kita sa panginoon. asahin mo ng <o b%s%s ang libro ni tandang basyo ma2unat makatatanggap ka ng indulg%n2ia, sinasabi ko sayo. Kabesang tales: (papunta sa lupang kanyang sinasaka) sa wakas ay nakalaya rin ako, ang lupa ko, mayroon ng bagong nagmamay-ari+ Padre Clemente: Hahahahahaha! Ngayon ako na ang bagong magmamay-ari ng lupang ito hahaha! Nawa.y ikay magsipag at pagyamanin ang lupang ito na pagaari namin, hahaha! Kabesang $ales: ang mga walang hiyang iyon! Ako ang nagpakahirap upang palaguin ang lupang iyon, matapos ang lahat ng aking paghihirap! )inuha na nila sa akin ang lahat lalo pa.t kailangan nam- ing lisanin ang aking tahanan sa loob ng tatlong araw dahil sa bias ng utos ng hukuman. Hind%, isa lamang itong panaginip! Hindi mawawala ang mga pinaghirapan ko0 unga ito ng aking puyat,pagod at sariling pawis. Nasan ang katarungan+ Nasaan+

Scene 11. Sa $a%anan ni Kabesang $ales ("nilapag ni Simoun ang dalawang kahon sa m%sa. inuksan iyon at napahanga ang mga tao sa paligid.) 3ga $ao: Ang gaganda! Simoun: &ating pagmamay-ari ang kwintas na iyan ni 1l%opatra na natagpuan sa mga piramid%. Ang katabi naman niyan ay mga singsing na gawa sa am%tista na pagmamay-ari ng mga s%nador ng =oma at magigiting na kawal ng 1artaga. Kapitan Basilio: >an siguro ang mga ipinadalang singsing ni Hanibal matapos magkagy%ra sa 1ana! (!aas noo habang tinitignan kung nakikinig ang lahat.) Simoun: (Nakangiting binuksan ang isa pang kahon.) Nagdala rin ako ng mamahaling hikaw na dating pag-aari ng mga baba%ng taga-=oma na nakuha sa mga 5illa ni Annius Mu2ius *apilinus sa *omp%i, "talya. (7ihim na napasulyap kay )ab%sang !al%s.) Simoun: !ingnan ninyo, (pilit na ipinatatanaw kay )ab%sang !al%s.) &ahil sa maliit na batong bughaw na ito, ay maaaring ipatapon ng isang tao ang kanyang kaaway at maaaring makauwi ang isang tao sa kanyang tahanan upang maibalita ang anak sa kanyang ama. Isang ina: umibili po ba kayo ng mga lumang hiyas+

Simoun: /po. (!umili ang mga ina at isa-isang nagsitakbuhan sa kanilang mga bahay upang kunin ang hiyas sa kanilang mga kabahayan.) Simoun: )ayo po )ab%sang !al%s, may naitago ba kayong alahas+ $ales: Na-naipagbili na po lahat ng anak ko ang lahat ng alahas niya at ang mga natira ay wala namang halaga. Sinang: !%ka, )ab%sang !al%s, nasaan po ang la2k%t ni Maria 1lara+ $ales: 7ak%t ni Maria 1lara+ Sinang: /po, isang magandang lak%t na may mga diyamant% at ,sm%ralda. Suot po iyon ng matalik kong kaibigan bago siya pumasok sa monast%ryo. (*inawisan ng malapot si Simoun habang nagbubukas si !al%s ng aparador. "nilabas ng huli ang kahitang nakita. Nangiginig ang mga kamay na kinuha ni Simoun iyon. May nangingilid na luha.) Simoun: Ma-maganda! Magkano po kung bibilhin+ (hindi umimik si !al%s) Nagustuhan ko ang dis%nyo nito, ipagbibili mo ba ito ng limandaang piso+ "sang

libo+ 7i0 mang libo+ Sabihin ninyo. / baka gusto ninyong ipalit ito sa ilang mga alahas na dala ko+ Mamili nap o kayo! (Napatingin si )ab%sang !al%s sa naroon. Ang mga mukha nito ay nagsasabing ipagbili niya na ang agnos ni Maria 1lara.) 2ermana Penc%ang: (lumapit) )ung ako ang masusunod, hindi ko ipagbibili ang lak%t na yan. "tatago ko na lang yang para maging r%likya sapagkat ipinagpapalagay ng lahat na si Maria 1lara ay mamamatay na Santa. "yan siguro ang dahilan kung bakit ayaw ipagbili ni 6uli ang lak%t at piniling maging alila. $ales: )ung papayagan ninyo, hihingin ko muna ang p%rmiso ng anak ko. Hintayin po ninyo ako. (-abi na at naghihintay pa rin si Simoun. &ahil sa pagod ay napikit niya ang mga mata habang nakikita niya si Maria 1lara, nakangiti, suot ang agnos nito. May naglandas na luha sa pisngi ni Simoun habang napangiti.) (Nagising si Simoun sa umaga.Nagtaka kung saan ang kanyang r%bolb%r, napatingin siya sa lam%sa. May sulat doon kalakip ang agnos ni Maria 1lara. Naglakad siya papunta doon at binasa ang sulat.) Boses ni Kabesang $ales: *atawarin niyo po ako sa kapangahasang ginawa ko. "pinalit ko sa inyong r%bolb%r ang lak%t na pinagmimithian ninyo. )ailangan ko ang sandata sapagkat ako.y sasama sa mga tulisan. *inapayuhan ko kayong mag-ingat. "kalulungkot ko kung magkita tayong muli dapagkat makatitiyak kayong huhulihin naming kayo at ipatutubos sa malaking pr%syo tulad ng pagb%b%nta sa mga alahas ninyo. *agbaba ninyo sa hagdan ng bahay ko, makakasiguro kayong hindi na ninyo ako maituturing na isang kaibigan kundi isang kaaway na dapat pangilagan. ----!%l%s9oro 6uan d% &ios. Simoun: (bulong.) Natagpuan ko na rin ang taong aking hinahanap. (!umawa ng malakas.) Scene 12. Sa Ba%ay ng Kapitan 2eneral (Naglalaro ng baraha sina *adr% Sibyla, 1amorra, "r%n% at )apitan H%n%ral.) Kapitan 2eneral: (!umawa) !alagang napaka bait sa akin ng tadhana! Sin%sw%rt% talaga ako! (Nagtitinginan si "=,N, at S" >7A, na may makahulugang ngiti.) Simoun, halika.t sumali ka sa amin. (*umasok si Simoun doon.) Kapitan 2eneral: Ano ang naririyan ngayon+ Kali%im: Hu0humihingi po )amahalan ng pahintulot ang mga kabataan na makapagpatayo ng isang paaralan ng #ikang )astila.

Kapitan 2eneral: Ano ang palagay ninyo+ 3ataas na Ka(ani: Makatarungan po ang kahilingan. Padre Sibyla: May mga bagay na dapat isaisip. ukod sa hindi napapanahon ang kahilingan0 (!umingin kay Simoun.) Simoun: May sapantaha akong, masama ang layunin ng mga kabataan. ()umindat si *adr% Sibyla dito at nakita iyon ni *adr% "r%n%. Nanlupaypay ang huli.) Padre Sibyla: "ya.y isang tahimik na pag-aalsa, isang paghihimagsik na ang sandata ay pap%l. Kali%im: Ang kahilingan ay pinamumunuan ng ilang binata na pawing kilala sa pagkamabago at kapalaluan. Si "sagani, na pamangkin ni *adr% 3lor%ntino. "sang binata na nagngangalang Ma2araig. Padre Irene: ( umulong sa kapitan h%n%ral.) "sang binatang napakaganda ng ugali at nakakalugod. "yan ang sinasabi ko sa inyo, mayaman at iniluluhog ng )ond%sa na inyong tingnan. Kali%im: At isa pang nag-aaral ng m%d%sina, si asilio.

Kapitan 2eneral: -ayon pala, itala ang pangalan niyan. 3ataas na Ka(ani: Ngunit, H%n%ral, hanggang ngayon ay wala pang sumbong laban sa mga binatang iyan. Ang kanilang kahilingan ay makatuwiran at dapat lang na pahintulutan sila at bawiin ang p%rmiso kung talagang aabuso. (Napatango sina *adr% "r%n%, *adr% 3%rnand%? at &on 1ustodio.) Padre Camorra: Ngunit ang mga indiyo ay hindi nararapat matuto ng )astila! Padre ernande4: Nararapat na tayo ang unang magalak sa tagumpay ng mga nag-aaral. Ang bayan ay mangmang at mahina pa ngayon, ngunit bukas ay iba na. Ang kanyang paglakas ay hindi mapipigil sapagkat minamahal nila ang katuwiran. akit hindi tayo magbago samantalang siya ay wala pang muwang+ Ang kabataan ay tamad, ngunit nagsusumigasig kapag sumasalungat. Kapitan 2eneral: (!umindig.) Mag ginoo, ipagpaliban natin bukas ang talakayan. -usto ko nang mag-almusal. (Maglalakad n asana ngunit natigilan ng magsalita ang kawani.) 3ataas na Ka(ani: )amahalan, ang anak na dalaga ni )ab%sang !al%s ay nagbalik. Hinihiling na palayain ang kanyang lolo na hinuli bilang kapalit ng ama.

Kapitan 2eneral: Siya, padalhan ang kalihim ng tiny%t% ng -uwardiya Sibil upang pakawalan. Scene 1!. Papuntang 5nibersidad (naglalakad si *la2ido tpos tatapikin siya sa likod ni ;uanito) &uanito: ol% p%nit%nt%!. /l% p%nit%nt%!. Nagsaya ka ba noong bakasyon, p%nit%nt%+ Placido: /o ganoon, at ikaw+ )amusta ang iyong bakasyon+ &uanito: Mabuting-mabuti. "sipin mo, naimbitahan ako ng kura ng !iani, si *adr% 1amorra.Napakaraming dalaga roon at walang bahay na hindi kami napuntuhan. Alam mo din ba kung sino ang nobya ni asilio.+ "sang katulong, walang p%ra at hindi pa marunong mag-)astila.*inaghahampas nga ni *adr% 1amorra ang mga nanghaharana sa kanya %.. hay naku, ang laking hangal ni asilio. (tatawa ng malakas si 6uanito at titingin naman ng masama si *la2ido sa kanya) &uanito: maiba ako. Ano nga pala ang itinuro ng ating prop%sor kahapon+ Placido: walang tinalakay sa klas% kahapon &uanito: %h, noong makalawa+ Placido: itong tao na ito! Huw%b%s kaya kahapon. Alam mo namang tuwing linggo at huw%b%say walang klas%. &uanito: oo nga pla, hangal talaga ako, % noong Miy%rkul%s+ Placido: umambon non! &uanito: mabuti! , noong mart%s+ Placido: Noong mart%s ay kaarawan ng ating prop%sor at nagpunta kami sa kanya upang siya.y batiin! &uanito: 1aramba! Nakalimutan ko. !alagang hangal ako! !inanong niya ba ako+ (magkikibit-balikat si *la2ido) Placido: hindi ko alam. Ngunit binigyan siya ng talaan ng mga andun. &uanito: 1aramba+! , anong nangyari noong 7un%s+ Placido: (bubuklatin ang libro at may ituturo) binasa niya ang talaan at nagturo ng l%ksyon sasalamin. !ignan mo ito0 (tatabigin ni 6uanito si pla2ido at titilapon ang mga libro)

&uanito:

ayaan mo na ang l%ksyon at tayo.y mag dia-pi2hido!

(titingin ng masama si pla2ido kay 6uanito) Placido: Alam mo talagang hangal ka talaga &uanito: (mang-aasr at tatawa) halina tayo mag dia-pi2hido! Placido: alam mo ba na kapag dalawa lamang ang liban sa klas% ay hindi titigil ang klas% nabinubuo ng @<A na mag-aaral. At ayokong mawalan ng halaga ang paghihirap ng aking inaupang ako ay makapag-aral lamang ng m%disina. (hihinto sandali si 6uanito at may maaalala) &uanito: /o nga pala! Alam mo ba na ako ang inatasan na magkol%kta ng kontribusyon+ Placido: anong kontribusyon+ &uanito: *ara sa monum%nto! Placido: anong monum%nto+ &uanito: ikaw talaga, para kay *adr% Placido: at sino si *adr% balta?ar+ &uanito: "sa siyang &ominiko. Sig% na magbigay ka na para masabi nila na tayo.y galant%."pinapangako ko na hindi masasayang ang ibibigay mong p%ra!(papikit-pikit pa ng mata si 6uanito) &uanito: tignan mo, napakalaki ng pagkasulat ko sa pangalan mo. *-7-A-1-00,, tatlong piso! (kukulitin si *la2ido ni 6uanito ) &uanito: makinig ka, magbigay ka ng apat na piso at isasauli ka ulit mamaya. Placido: isasauli mo rin naman pla % bakit ko pa ibibigay sayo+ &uanito: oo nga pala. Napakalaki ko talagang hangal. (bababa ng karwah% ng hindi ipapakita ang paa ni paulita..mamumutla si isagani habang tinitignan ni paulita.) Isagani: kamusta ka na+ Paulita: Ayos lang naman (parang nahihiya) (bababa si dona 5i2torina at makikita si 6uanito ) alta?ar, hindi mo ba alam+

Dona Victorina: Magandang umaga 6uanito (Si 6uanito ngingiti at yuyuko lang : mapapatitig si tad%o kay paulita) $adeo: anong ganda! *akisabi sa prop%sor may sakit ako. (may %Btra na tatawag kay *la2ido sa likod, sumisigaw ) 67tra: *%nit%nt%, *%nit%nt%, lagdaan mo ito+! Placido: ano yan+ 67tra: huwag mong intindihin basta lumagda ka na! Placido: kaibigan patawarin mo ako, p%ro hindi ako lalagda hangga.t hindi ko naiintindihanyan! 67tra: tungkol ito sa pagtutol sa kahilingan nila Ma2araig at nang iba pa tungkol sa pagkakaroon ng A)#. Placido: Sig% sig% kaibigan mamaya na. nagsisimula na ang aking klas% 67tra: Ngunit hindi naman ngts%ts%k ng talaan ang inyong prop%sor! Placido: Nagts%ts%k siya minsan. Mamaya na! at ayokong kalabanin si ma2araig(papaalis na at naghahabol sa klas% ) 67tra: ngunit hindi ito pagsalungat kay ma2araig Placido: inabasa na ang talaan!(tatakbo papunta sa kanyang klas% )

(papasok si pla2ido ng maingay ang paa at maingay ang takong) (titignan siya ng prop%sor at kumunot ang ulo) Propesor: walang galang. Magbabayad ka rin! Scene 1#. Sa Silid8aralan ng Pisi+a (May natutulog na %studyant% sa klas% ni padr% Millon.) Padre 3illon: Aba, hoy tamad! Nakatulog ka na % di ka pa natatawag! (Nagtawanan ang lahat na ikinagising ng matabang binata. !umindig ito at sinabi ang min%morya kagabi.) 3atabang binata: !inatawag na salamin ang lahat ng ibabaw na pinakinis na inilaan upang gumawa sa pamamagitan ng tilamsik ng liwanag, ng mga larawang nasa tapat ng nasabing ibabaw na pinakinis. Ang mga bagay-bagay na bumubuo sa mga ibabaw na pinakinis ay nahahati sa mga salaming m%tal at salaaming kristal.

Padre 3illon: )ung bibigyan kaya kita ng pinutol na kahoy, sabihin na nating kamagong na pinakinis na mabuti at pinahiran ng barnis o ng isang pirasong marmol na pininturahan ng itim at pinakinis din, o isang a?aba2h% na kasisinagan ng mga larawan ng mga bagay-bagay sa kanyang harapan. *aano mo mauuri ang mga salaming nabanggit+ (*inawisan ng malapot ang binata at hindi nakasagot.) &uanito: (pabulong) Ang salaming kamagong ay kasama ng salaming kahoy! 3atabang binata: Ang salaaming kamagong, ay0 ay0 ay kasama ng mga salaaming kahoy. Ang ka0kahoy ay0 ay mga punungkahoy tulad ng mangga at santol! (Nagtawanan na naman ang buong klas%.) Padre 3illon: Hala 6uanito, sagutin mo ang tanong ko. (Siniko ni 6uanito si *la2ido. Sa labis na kalituhan, napakamot siya sa ulo at natapakan ang paa ni *la2ido. Na impit na ikinasigaw ng huli.) Padre 3illon: "kaw. ("tinuro si *la2ido.) Huli ka pa nga sa klas%, nag-iingay ka pa! (Ngiting-ngiti si 6uanito na umupo samantalang si *la2ido ay unti-unting tumayo.) Hindi kita tinatanong ngunit ibig mong sagipin ang iba. Ano ang pangalan mo+ Placido: *la2ido po. Padre 3illon: Ah! *la2ido *%nit%nt%, mas mabuti kong ang tawag sa iyo ay *la2idong bulong! (!inignan ang listahan.) 7abinlimang araw na pala ang liban mo! "sa pa at magbabakasyon ka na! Placido: Ngunit apat na araw pa lang akong liban. Padre 3illon: Sa tuwing liliban ka ngisang araw, lima ang katumbas. )apag lumiban ka pa ng isa ay lalabag ka na. Mamarkahan pa kita ng isang guhit dahil di mo alam ang l%ksyon ngayon. Placido: )ung lalagyan po ninyo ng guhit ang ngalan ko dahil sa di pagkaalam ng liksyon ay dapat pong tanggalin ang guhit na hindi ko pagdalo sa klas% ngayon. Padre 3illon: Aba! At bakit+! Placido: Hindi ko po maisip kung pano ang wala rito ay makapag uulat ng l%ksyon. Padre 3illon: Hindi mo ba alam na ang isa ay maaaring magsabay na magkulang sa pagpasok at sa di pagkaalam ng liksyon+ &iyata.t ang iyong pagliban ay nangangahulugan ng karunungan+ Ano ang ikakatuwiran mo riyan, pilosopastro+

Placido: ("hahagis ni pla2ido yung libro sa harap ng guro.) !ama na, *adr%! "lagay na ninyo ang lahat ng %kis na gusto ninyo! *%ro wala kayong karapatang tapaktapakan ang pagkatao ko! &iyan na kayo, matalino at makatarungang prop%sor (sar2asti2). Sa inyo na ang klas% ninyo, sa akin naman ang karangalan ng pagiging *ilipino ko! (!aas-noong naglakad palabas ng silid.) Scene 1). Sa Ba%ay ng mga 6studyante (Nag-uusap sina *%2son, "sagani, Ma2araig at 6uanito sa sala.) 3acaraig: )aninang umaga ay nakipagkita ako kay *adr% "r%n%, at sinabi niya ang nangyari sa 7os anos. Ang lahat daw ay tutol. Ngunit hinayaan na nila na ang )ataas-taasang 7upon ng *aaralang *rimarya ang mag-d%sisyon. Pecson: Ngunit hindi naman kumikilos ang lupong iyan! 3acaraig: >an din ang sinabi ko kay *adr% "r%n%. Ang sabi niya.y si &on 1ustodio, isang kasangguni ng lupon ang magd%d%sisyon. Pecson: Ngunit, kung hindi sang-ayon si &on 1ustodio+ 3acaraig: Sinabi ko rin iyan kay *adr% "r%n% at sinagot niya ako na malayo na raw ang ating narrating, nagawa na ang ating kahilingan ay maiumang sa isang kapasyahan. )ung makukuha natin si &on 1ustodio sa ating panig ay makakamit natin ang tagumpay. Sando"al: Sa papaanong paraan+ 3acaraig: &alawang paraan ang sinabi sa akin ni *ard% "r%n%. Pecson: Ang intsik na si Cuiroga! Sando"al: Ang mananayaw na si *%pay! Isagani: May isang paraan pa. Maaari tayong lumapit kay -inoong *asta. Sando"al: Ang abugadong hinihingian ng payo ni &on 1ustodio+ Isagani: /o, siya nga. "sa siyang kamag-aral ng aking amain. Ang probl%ma lang ay kung papaano natin siya lalapitan upang pakiusapan si &on 1ustodio na paburan tayo. 3acaraig: Hindi ba.t si -. *asta ay may kalaguyong isang mananahi. Isagani: #ala na bang ibang paraan bukod sa paghahandog ng kanilang mga kalaguyo+

&uanito: Huwag ka na ngang maart%! "sipin mo na lang ang kaginhawaang magagawa noon. )ilala ko ang baba%, si Mat%a. Isagani: Huwag mga ginoo, gumamit muna tayo ng mabuting paraan. Ako ang kakausap kay -. *asta. )ung ako.y hindi magtatagumpay, tsaka natin gawin ang ibang paraan. Scene 1,. Sa 9pisina ni 'inoong Pasta (*umasok si "sagani sa opisina ni ginoong *asta. Ngunit abala ang ginoo kaya naghintay siya. Nang mapansin na may nakatayo, napatitig si -inoong *asta sa sapatos patungo sa ulo.) 'inoong Pasta: Ah, kaya pala, umupo ka. )amusta ang iyong amain+ Isagani: Maayos naman po ang kanyang kalagayan. '. Pasta: Ah.. ganoon ba+ Isagani: Naparito ho ako para makiusap po sa inyo na mamagitan sa aming panig. Naniniwala ang mga kabataan, na labis kayong nagmamahal sa inyong baying sinilangan. )aya nais naming humingi ng tulong upang mapakiling sa amin si &on 1ustodio sa amin. '. Pasta: Ayaw ko makialam sa ganyang mga usapan! /o nga.t mahal ko ang lupang sinilangan at naghahangad ng pag-unlad ngunit hindi maaaring sumulong nang basta-basta. Mas%lan ang aking kalagayan at maraming ari-arian kaya kailangang ko ng ibayong pag-iingat. Isagani: &i po naming hangad na ilagay kayo sa kagipitan. Ngunit, kahit napakakaunti ang nalalaman ko sa mga batas at mga pagpapasya sa ating bayan, ipinagpapalagay ko na hindi masamang makiisa sa mga adhikain ng pamahalaan at sikaping siya.y maalinsunod nang mabuti. "sa lamang po ang aming layunin, nagkakaiba lamang ng pamamaraan. '. Pasta: )ahanga hangang kasagutan. Ngunit hindi niyo pa rin ako mapapapayag. inata, isantabi mo na lang ang hakbang na iyan sapagkat yan ay sadyang mapanganib. Ang maipapayo ko ay pabayaan mo na lang gumawa ang pamahalaan. Isagani: )ung gayo.y0 (!umayo na) Mauuna na po ako. (7umabas na at isinara ang pinyo.) '. Pasta: )aawa-awang binata. Ako man ay nagkaroon rin ng ganoong kaisipan. *%ro0 (napabuntong-hininga.) kaawa-awang binata, kawawang 3lor%ntino. Scene 1-. Sa Ba%ay ni :uiroga

(Nagsasaya ang mga tao, halakhakan. May nagtatabako.) (Sa may silid ni Cuiroga, nag-uusap sila ni Simoun.) Simoun: Nasaan na ang siyam na libong piso na iyong inutang+ :uiroga: #ala na akong p%la. ,mpl%yado, opisyal, tiny%nt%, sundalo. 7ahat sila utang aky%n p%lo wala bayad. Hindi aky%n alam kung paano bayad utang. !ulong ka k% Cuiroga. Simoun: Ngayon ko pa naman kailangan ng salapi p%ro alam mo namang kaibigan kita. )ung gusto mo, gawin na lang nating pitong libo ang utang mo. )ayo.y nakapagpapaok ng aduana ng lahat ng inyong naisin, mga kahon ng lampara, bakal, pors%lana at mga baril para sa mga kura. /, ano, papayag ka ba+ :uiroga: Si0sig%, payag ako basta kikita p%la. *%..p%lo d%likado kontlabando. baka huli tayo sundalo+ a0

Simoun: Shh0 huwag kang maingay. Ngayong gabi, may darating na ilang kahong baril. -usto kong tulungan mo akong itago ang mga ito sa iyong bod%ga. :uiroga: !akot si Cuiloga. M%ron ako balil. *%lo pak hawak ko, pikit ko mata. Simoun: )ung ayaw mo madali akong kausap. *%ro magbayad ka ngayon din sa utang mo. :uiroga: Sig%, sig%, ako hindi na takot. !ulong na Cuiloga sa kaibigan. *%lo ikaw ingat. Huwak damay Cuiloga, ha+ Simoun: Huwag kang mag-alala. Sagot kita. (!inapik-tapik niya ang intsik.) Scene 1/. Sa Perya%an 3r. *eeds: &%r%mo9! ( umukas ang kahon at nalantad sa paningin ng mga naroroon ang isang ulo. "dinilat ng ulo ang mga mata at iginala ang paningin at napatitig kay *adr% Sal5i.) 3r. *eeds: ,sping%, sabihin mo sa amin kung sino ka. Imut%is: Ako ay si "muthis. "pinanganak sa panahon ni Amasis. -aling ako sa paglalakbay sa -r%sya, Assyria, at *%rsia. Sa pagdaan ko sa abylonia ay nakatuklas ako ng isang lihim. Sa takot nila na ibunyag ko ang kanilang lihim ay kinasangkapan nila ang banal na batang sas%rdot%. 3r. *eeds: *aano ka ipinahamak ng batang sas%rdot%+

Imut%is: $mibig ako sa anak ng isang sas%rdot%. Ang batang sas%rdot% ng Abydos ay umibig din dito. -umawa ito ng kaguluhan at ako ang idiniin na may kasalanan. "kinulong ako ngunit tumakas at nagpunta sa lawa ng Mo%ris p%ro doon ay pinatay ako. Nabigyan ako ng pagkakataon na bangunin ang kaluluwa. Naririto ako upang isigaw sa lahat ang mamamatay taong naglibing sa akin sa hukay! Mamamatay taong, lumapastangan sa aking kasintahan! Mamamatay taong alagad ng kadimonyohan! )adimonyohan! )adimonyohan! Padre Sal"i: Huwag! Hindi ako! Hindi ako! Hindi ako! (Nagsusumigaw habang umiiling.Napatingin lahat sa kanya, nanginginig siya.) (ibinalik niya ang mata sa lam%sa at nakita niyang nakatingin sa kanya ang %sping% habang pinandidilatan siya nang mata.) Imut%is: /o, ikaw nga kurang may maitim na buto! "kaw na mapagparatang sa kapwa! "kaw na lumapastanganan sa &iyos! "kaw na pumatay sa kapwa! "kaw na dimonyo! &imonyo! &imonyo! *inatay mo ang dalaga! *inatay mo siya! *inatay mo siya! Padre Sal"i: *a0patawad. uhay pa siya! uhay! Mahabag ka! (nahimatay) (naging abo ulit si "muthis. Ang mga dalaga ay naghima-himatayan din ngunit nang mapansing walang dumadamay sa kanila, nagsibangon kaagad at naghilu-hiluhan sa upuan.) Scene 10. .ng 3itsa (*la2ido naglalakad ng galit at binabangga lahat ng nakakasalubong) P*.CID9: ipakita mong may karangalan ka,gumanti ka! Sinasabi nilang di daw tayomarunong pumar%has, kumidlat sana at nang Makita natin! (nakarating siya sa bahay at nakita ang ina na si )apitana !ika. A&7" : nag uusap about samga nangyari) (umiiyak na si kapitana tika0) K.PI$.;. $IK.: ano na lamang ang sasabihin ng iyong ama+! Nangako ako sa kanyana gagawin kang isang abogado! Nagtipid ako, nagtiis at naghirap para lamang mapag-aral ka! P*.CID9: anong makukuha ko sa pagiging abogado+ K.PI$.;. $IK.: tatawagin ka nilang pilibust%ro at ipabibitay! Matuto kangmagpakumbaba. Magtiis ka,anak! Magtiis ka! P*.CID9: ngunit.. sapat na ang nagawa ko inay, buwan-buwan akong naghihirap.

(patuloy pa rin sa s%rmon ang inay ni *la2ido habang siya ay umalis ng bahay, nang siyaay magutom at mar%ali?% na wala siyang p%ra umuwi siya, andun parin ang nanay) K.PI$.;. $IK.: magapapatulong ka sa prokurador ng mga Agustino para muli kangmakapasok. P*.CID9: tatalon muna ako sa dagat! Magiging tulisan muna ako kaysa bumalik sa unib%rsidad! (umalis siya at nagpunta sa daungan ng bapor) P*.CID9: gusto ko maging Malaya!!!!! *upunta ako ng Hong )ong! (aalis n asana nang Makita si Simoun,parang nagmamadali) P*.CID9: ginoong Simoun! maaari ba kayong makausap+ SI395;: mabuti! Sumama kayo sa akin sa kaly% "ris. (sumakay sila at pagbaba nila nakita nila si paulita at isagani with donya 5i2torina at ;uanito p%la%?) (pumasok sila sa mga %skinita0 nakarating sila sa isang bahay, si simoun kumatok atdumangaw ang isang boy) SI395;: nandito na ba ang pulbura+ B9< 1: hinihintay ko na lamang ang lalagyan ng bala SI395;: at ang mga bomba+ B9< 1: nakahanda na ang lahat SI395;: mabuti! $malis ka na ngayong gabi at makipagusap sa tiny%nt% (binigyan siya ng p%ra ni simoun at umalis na.. si pla2ido ay sho2k%d at nakatingin kaysimoun) (bumalik sila sa kaly% at pumunta ulit sa isang bahay..nilapitan ni simoun si boy D) SI395;: maghanda kayo sa darating na lingo B9< 2: handa ako palagi! Handan a ba ang lahat+ SI395;: sa unang pagputok ng kanyon.

(umalis na sila pumunta sa bahay ni simoun at a9t%r ilang oras umuwi na din si pla2ido) (hinubad ni simoun ang salamin at umupo at tila malalim ang iniisip niya at nkatingin 9ar away) SI395;: sa loob ng ilang araw,kapag umabot na ang mga kaguluhan sa kahanggan atdumaloy na sa mga lansangan ang aking paghihiganti,kukuhanin kita mula sa mahigpit na pagkakahawak sayo ng mga bulag na mananampalataya. ago sumapit ang kabilugan ng buwan ay masisinagan at malilinawagan ang *ilipinas! (napahinto siya at parang nakokons%nsiya..h% 2los%d his %y%s and tou2h%d his 9or%h%ad..) SI395;: hindi,, marahil ay may sakit lang ako. Masama ang aking pakiramdam (tumayo na siya at nilanghap ang hangin) SI395;: hindi,hindi ako maaaring umatras.(whil% pinupunasan ang pawis sa noo)malayo na ang narrating ng mga ginawa ko at ang tagumpay ang magbibigay sa akin ng katwiran.(sinubukan na niyang matulog0.) N,E! &A>(nag uusap si pla2ido at ina) P*.CID9: pumapayag nap o ako sa d%sisiyon niyo ina. K.PI$.;. $IK.: nakapagtataka naman at bigla ka yatang pumayag+ P*.CID9: dahil.. dahil kung malalaman ng prokurador na narito kayo sa siyudad, hindiniya ako haharapin hangga.t hindi kayo nagr%r%galo o nagpapamisa. Scene 21. Sa 9pisina ni Don Custodio (Si don 2ustodio nakaupo sa o99i2% at pinag-aaralan ang mga dokum%nto habang humihikab at naninigarilyo) (sunud-sunod ang paghikab niya at pag-inat.. may nakita siyang 9il% ng mga 9old%r, kinuhaniya ito at isa-isang tinignan0) (naagaw ng pansin niya ung last na 9old%r at binasa niya ito..) D9; C5S$9DI9: ano ba nag laman nito+0000.ito pala ang tanyag na proy%kto ng akad%mya ng sining at kalakal. Anong kad%monyohan! Ang mga Agustino ang siyang namamahala rito.

(naging masaya siya at nabunutan ng tinik.. bumalik sa tabl% at nagsulat sa pap%l..) Scene 21. Sa Ba%ay ni Kapitan $iyago Simoun: )amusta na si )apitan !iago+ Basilio: Mahina na ang pulso, walang ganang kumain. )umalat na nang tuluyan ang lason sa kanyang katawan. Simoun: *arang *ilipinas, habang tumatagal, lalong humihina. Napansin kong hindi mo binabasa ang librong ibinigay ko sa iyo. #ala kang pagmamahal sa bayan. (!ututol sana si asilio) Huwag na, (malungkot ang bos%s) sa loob ng isang oras, magsisimula na ang himagsikan, at bukas ay wala nang mga unib%rsidad, wala ng mga mag-aaral at magpapahirap. Naparito ako dahil sa dalawang bagay: ang kamatayan mo o ang iyong kinabukasan. Sa panig ng umaapi sa iyo o sa panig ng iyong bayan+ Basilio: Hindi ko alam. (napabuntong-hininga.) Simoun: Magpasya ka. Basilio: Ano ang nararapat kong gawin+ Simoun: *amunuan ninyo ang isang pangkat at salakayin ang kumb%nto ng Sta. 1lara at dooy ilabas ang isang taong maliban sa inyo at kay )apitan !iago, si Maria 1lara. Basilio: Huli na kayo! *atay na si Maria 1lara. Simoun: *-patay na+ (Nanginginig ang bos%s.) Hindi! Hindi totoo 'yan! Basilio: "ka-anim ng hapon nang siya ay mamatay. Naparoon ako sa kumb%nto upang makibalita nang sabihin nila sa akin ang lahat. Narito ang sulat ni *adr% Sal5i na dinala ni *adr% "r%n%. At dahil na rin sa sulat na ito kung kaya.t naghihinagpis ngayon si )apitan !iyago. Simoun: Namatay! Namatay nang hindi man lang kami nagkitang muli. Namatay nang hindi man lang nalalaman na nabuhay ako nang dahil sa kanya. Na0namatay na nagtitiis. ($miiyak na at nagtatagis ang baga. At umalis ito na wala sa sarili.) Basilio: )aawa-awang tao. 7abis siyang naghirap. Nagtiis ng napakamahabang panahon para sa iniibig. Ngunit %to ang nakuha niyang ganti. Sadyang nakakalungkot ang tadhana nilang dalawa. (Malungkot.) Scene 22. Sa Dagat

Donya Victorina: Ano na ang balita sa pinapahanap ko sayo, "sagani+ Isagani: #ala pa pong nakapagbalita sa akin tungkol sa inyong asawa. Donya Victorina: ( galit) "paalam mo lamang sa kanya na ipahahanap ko siya sa mga -uwardiya sibyl. uhay man o patay ay gusto ko siyang makita sapagkat kailangang maghintay ng sampung taon ang isang tao upang makasal muli. Isagani: At sino naman po ang masw%rt%ng ginoo+ (sa isip) Hahaha! $alas kamo. Donya Victorina: Sino pa % di si 6uanito! (Napatawa si "sagani ngunit kunwa.y umubo upang mapigilan ang sariling tumawa nang malakas.) .lalay: "sagani! "sagani! Nahulog sa malalim na batuhan ang pamaypay! aka mabasa "sagani! aka matangay! (Napatakbo si "sagani papunta kay *aulita. Paulita: /, bakit naririto ka+ akit hindi mo sundan sa 7un%ta ang nakakahalinang mananayaw at manganganta+ Mga *rans%s na sobrang kayputi at sobra rin sa ganda! Isagani: !%ka, hindi ba ikaw ang nagpatawag upang tayo ay magkita+ Paulita: /o, ako na kung ako. Mabuti naman po at nakarating kayo. )agabi ay parang hindi man lang ninyo ako nakita. !ingin po ako ng tingin sa inyo p%ro parang lumuluwa na ang mga mata ninyo sa kasusunod sa imbay ng katawam ng mga mananayaw na pak%mbot-k%mbot sa tanghalan. Isagani: Huwag mong ipasa sa akin ang sisi. At saka, wala akong nalalaman sa sinasabi mo tungkol sa mga mananayaw na iyan. Paulita: -ayon, ako pa ang mali ngayon+ Hmph! Isagani: (lalapit at yayakapin ang nobya) *aulita, alam mo namang para sa iyo lamang ang aking mga mata. (haharap si *aulita at magkatitigan silang dalawa. !inanaw ni "sagani ang dagat.) "kaw lamang ang pinakaninanais nitong masdan at titigan. 7ubos ang pagmamahal ko sa aking lalawigan bago pa lamang kitang makilala. Ngayon ay masasabi kong kulang ang ganda ng aking bayan kung wala ang iyong kagandahan. &arating ang panahon at magiging malaya na ang *ilipinas at pagdating ng panahong iyon saka lamang makukumpl%to ang aking kaligayahan at mga pangarap. Paulita: ()umawala.) *angarap! *angarap! Sinabi ni !iya na lagi raw alipin ang baying ito! *aano kung mabigo kayo sa inyong pakikipaglaban+

Isagani: )ung magkatotoo iyon, matutuwa pa rin kami kung may maghahanap sa aming bangkay at ituturo ninyo an gaming puntod sabay ang pagmamalaking, F&iyan inilibing ang mga bayaning nagmahal sa aming kalayaan! 7angit *aulita. 7angit an gaming madarama kung kayong mangabubuhay ay magpapahalaga. "sang katotohanang lubos na mapapatunayan ang kabayanihan oras na inialay an gaming buhay para sa lupang tinubuan. Scene 2!. Sa Pansiteria (Ang mga %studyant% ay nagtipon-tipon.) Sando"al: Masarap ang sopas na ito! Ano ika ang tawag dito+ $adeo: *ansit lang-lang. )akaiba yan sa pansit na ating kinagisnan. Sando"al: Napakahirap namang tandaan! Sa ngalan ni &on 1ustodio, binibinyagan kita bilang proy%kto ng mga sopas. $adeo: *ara kay &on 1ustodio ang F*anukalang sopasG Sando"al: )ay *adr% "r%n% naman ang lumpiang shanghai at ang tortang alimango ay sa mga prayl%. 3acaraig: *ansit guisado naman para sa bayan. &ahil katulad nang pansit ng mga "ntsik, tayo ang tumatangkilik p%ro sila ang nakikinabang. !ulad ng ating pamahalaan ngayon. Isagani: Hindi! &apat ialay ang pansit kay Cuiroga, isa sa pinakamakapangyarihang tao sa *ilipinas. 6studyante1: &apat ang ,min%n2ia N%gra kay Simoun! 3a+araig: Maghinay-hinay kayo mga kaibigan. *osibl%ng may mga nagmamasid sa kanila at posibl% ring may pandinig ang mga dingding. "baba ninyo ang inyong mga tinig at magingat sa mga salitang sasabihin. Pecson: 7alabas lang ako upang ipalabas ang iba pang mga ulam (lumabas si *%2son at dali daling bumalik) Pecson: Nakita ko ang paboritong tao ni *adr% Sibyla na umalis agad nang mapuna na napansin ko siya. ($maktong tumingin ang mga binata sa labas) 3a+araig: May nagmamasid nga sa atin!

Scene 2#. Sa Paaralan ( asilio naglalakad) Basilio: (kausap ang sarili) *agkatapos kong pumunta sa ospital ay tutungo naman ako kay Makaraig upang mangutang ng p%ra upang matustusan ang mga gastusin sa nalalapit kong pagtatapos ng m%disina.(titingin sa paligid) !ila ata kakaiba ang kinikilos ng mga tao. 6studyante 2: -inoo, alam mo ba ang planong paghihimagsik ng mga %studyant%+ Basilio: (kinakabahan) #alang akong nalalaman at kinalaman sa inyong mga sinasabi. 6studyante 2: Mukhang hindi ito natuloy, maraming mga mag-aaral ang nasangkot. Mabuti pa.t sunugin mo ang lahat ng kasulatang may kaugnayan sa paksang ito na m%ron ka upang hindi ka madamay. (lalayo si asilio at makikita ang prop%sor) Propesor: Nasa hapunan ka ba kagabi, asilio+ Basilio: Hindi po. Ako.y inanyayahan ngunit hindi ako nakapunta sapagkat kailangan kong bantayan si )apitan !iyago. Propesor: Mabuti na nga rin at hindi ka dumalo sa piging. asilio, pilitin mong lumayo sa mga mag-aaral na may kinalaman sa akad%miya. Basilio: )asama po ba si Simoun, sa mga napagbintangan+ Propesor: Hindi, subalit siya ay sinaktan ng isang di-kilalang tao Basilio: Mabuti kung ganoon, ang mga tulisan, may kasama ba sa kanila+ Pro=esor: *uro mag-aaral lamang, panay pagbabala, pagpatay at pagtuligsa sa mga prayl% ang nilalaman ng mga paskin na kagagawan ng mga %studyant%. Basilio: -anoon po ba+ Maraming salamat po. Mag-iingat po kayo. Propesor: "kaw din. $adeo: (naglalakad) Matutuwa ka asilio! #ala na namang klas%! *ahinga na naman tayo. Magaling, di ba+ akasyon na! akasyon na! Basilio: Ano ba talaga ang nangyari na dapat ikabahala+

$adeo: &apat ikabahala+ #ala naman. "padadala lang daw tayong lahat sa kulungan! Basilio: "kinatutuwa mo ba yan+ $adeo: Aba, % kung walang klas%, di ba dapat na magsaya+ Sig%, mauna na ako. Basilio: ( umulong) Akala ko naman kung bakit siya masaya. 6uanito! Mabuti at nakita kita. May itatanong lang sana ako sayo tungkol sa mga paskil na sinasabi nila. &uanito: #ala! #ala akong kinalaman asilio! Alam mo iyon!

Basilio: !%ka, huminahon ka. Namumutla ka na o. &uanito: #ala akong kinalaman sa mga mag-aaral, kasapi lamang ako upang gabayan sila, inos%nt% ako. !andaan mo, hindi ako kasama sa mga kilos ng kapisanan. (Nagmamadali itong naglakad palayo.) (makikita ni asilio si "sagani na nagsasalita sa kapuwa nito mga kamag-aral) Isagani: Mas mabuti na ang ganito dahil sa ganitong paraan masusubok ang ating pagmamahal sa bayan, sa *ilipinas. Sa panganib dapat pumaroon sapagkat naroon ang karangalan. (hindi na lumapit si asilio kay "sagani at pumunta na lamang kina Makaraig)

Scene 2). Sa Ba%ay ni 3acaraig Sundalo 1: Sino ka at bakit ka pumanhik dito+ Basilio: Nais kong maka-usap si Makaraig, kaibigan niya ako Sundalo 1: Maghintay ka sa iba, "ndio! (pababa ng hagdan si Ma2araig kasama ang isa pang sibil.) Ma2araig: (nagulat) akit ka naparito asilio+ asilio: -usto sana kitang makausap. Sundalo 2: "ndiyo, sino ka+ Basilio: asilio po. Sundalo 2: Salamat naman at hindi mo na kami pinahirapang hanapin ka. &inarakip ka rin namin.

Basilio: #ala naman akong ginagawang kasamaan, anong dahilan at ako.y inyong dadakpin+ 3acaraig: Huwag ka nang umalma pa, sasakay. asilio. Sa karwah% ko naman tayo

Scene 2,. Sa Ba%ay ni Kapitan $iago Padre Irene: Muntik nang dumanak ang dugo sa lansangan, mabuti na lang at napigilan ko ang kapitan. /, ba0bakit tila namumutla ka yata. )a0kapitan !iago, okay lang po ba kayo+ Kapitan $iago: Si0 si asilio, may ibaba0lita ba kayo sa kanya+

Padre Irene: Ah, iyong ampon mo+ Hindi mo ba alam na isa siya sa mga kabataang dinakip+ (Hinabol ni )apitan !iago ang hininga. *inapawisan siya. )umapit siya sa bisig ni *adr% "r%n% at nagpupumilit bumangon. Nanginginig ang katawan nito at ilang sandali pay bumula ang bibig. At napahiga ito sa kama, patay na.) Scene 2-. Sa Panenderya 3ay8ari: "nar%sto ba si !ad%o+ 6studyante: /o at kababaril lang sa kanya. 3ay8ari: inaril+ "nang! *aano na ngayon ang utang niya!

6studyante: Hinaan niyo po ang bos%s ninyo at baka madamay kayo. Ako nga %h sinunog na ang librong hiniram ko sa kanya. 3ay8ari: !otoo bang inar%sto rin si "sagani+ ,studyant%: obong "saganing yan. Hindi naman siya dinakip kung bakit na pumunta sa tanggapan ng )apitan H%n%ral at magprisinta! 3ay8ari: *aano na si *aulita+ 6studyante: Marami siyang tagahanga diyan. Maaaring magdamdam siya nang bahagya, ngunit hindi magtatagal ay magpapakasal sa isang )astila. Scene 2/. Sa Kumbento

2ermana Bali: *umayag ka na Huli. #alang gagawing masama si *adr% 1amorra pag nandito ako.

2uli: *%ro hindi tayo nakakatiyak! Hindi siya nakunt%nto sa aking pasasalamat nung ipinagtanggol niya si "ngkong. 2ermana Bali: Maniwala ka sa akin. *ababayaan mo na lang ba na mabulok si asilio sa kulungan+ 2uli: Sig% na.. Magtungo na tayo sa kumb%nto.. (Naglakad) (habang nasa labas ng kumb%nto, nagdalawang isip si 6uli) 2ermana Bali: )ung ayaw mong pumasok %h umalis na lang tayo! 2uli: (hindi sumagot p%ro kumatok sa pinto) (Malalim ang gabi, isang nakakasindak na tili ng baba% ang narinig sa paligid. $miiyak itong naglalakad at tumalon sa bintana ng simbahan.) $ata Selo: Mga walanghiya kayo! uksan ninyo itong pinto! (sinusuntok nito ang pinto at sinisipa.) Apo ko! Ang kaawa-awa kong apo! ($miiyak) Scene 20. Sa Ba%ay ni Simoun Ben Zayb: Natitiyak kong isang magarbong handa ang iyong ihahandog -. Simoun. Simoun: "yon nga sana ang aking balak ngunit wala naman akong malaking lugar upang pagdausan ng isang malaking piging. Ben Zayb: Sayang naman pala. &i sana.y kayo na lang ang nakabili ng bahay ni )apitan tiago at hindi sana napunta kay &on !imot%o 6uanito ng libr%. At ngayon! "kakasal ang kanyang anak sa mayamang si *aulita -om%?! Simoun: -anoon talaga, may mga tao talagang sw%rt%. Ben Zayb: )ung sa bagay. Mabuti na rin at si 6uanito ang kanyang pakakasalan kaysa naman sa isang hamak na makatang si "sagani! Marunong din mag-isip ang baba%. Alam niyang hindi niya kaya ang buhay mahirap. Scene !1. Sa *upain ni Kabesang $ales (*atakbo si asilio sa isang puntod. Napaluhod siya roon at napaiyak.) )ab%sang !al%s: Sino iyan! (pinaputukan ngunit hindi natamaan. !umakbo siya papunta sa puntod ng anak at nakita si asilio.)

Basilio: Hu..Huli, (nanginginig ang bos%s, at umiiyak.) mahal ko. akit mo ako iniwan. )ab%sang !al%s: Nagpunta siya sa kumb%nto upang hingin ang pagpapalaya sayo, ngunit hindi namin aakalain na iyon ang magwawakas sa kanyang buhay. Scene !1. Sa Silid ni Simoun (!inungo ni asilio ang bahay ni Simoun. )umatok ito sa pinto.) Simoun: !uloy. Basilio: -inoong Simoun, isa akong masamang anak at kapatid. Nakalimutan kong pinatay ang aking kapatid at pinahirapan ang aking ina. Ngayo.y pinaparusahan ako ng &iyos. #ala na akong nararamdaman kundi galit at paghihiganti. (Hindi kimubo si Simoun.) Basilio: kahit noong may himagsikan ay hindi ako nakialam. Nabigo sila at ako.y nakulong kahit wala akong kasalanan. "yon ang parusa sa akin. Narito ako sa labas nang dahil sa inyo. Ngayon, handa na ako. Handa ko nang ipagtanggol ang bayan. Simoun: Nabigo ang kilusan ng dahil na rin sa akin. $rong-sulong ang aking mga d%sisyon, dahil umiibig pa ako noon. Ngayong patay na ang aking puso wala ng dahilan para umatras. *ar%ho na tayo ngayon. At sa tulong mo ako.y magtatagumpay. Magsasabog ako ng kamatayan sa gitna ng bango at rangya, ikaw nama.y gigising sa mga kabataan sa gitna ng dugo. ("sinama ni Simoun si asilio sa loob ng kanyang laboratory. "pinakita niya dito ang kanyang mga gamit at %ksp%rim%nto sa k%mika. Sa loob ng laboratory ay makikita ang isang lampara na may kakaibang hugis.) Basilio: *ara saan naman po ang lamparang iyan+ Simoun: Hintayin mo. (*agkaraan ay inilabas ni Simoun ang isang lalagyan na may nakasulat na nitroglis%rina, isang pormula na ginagamit sa paggawa ng dinamita.) Basilio: &inamita! Simoun: /o, ngunit hindi ito basta-basta dinamita. "to ang mga kasawiang naimbak, mga kagagawang walang katwiran at mapang-api. Ng?yong gabi, makakarinig ng pagsabog ang *ilipinas at mapaparusahan ang mga makasalanang hindi magawang parusahan! ("pinagpatuloy ni Simoun ang ginagawa.) Simoun: Mamayang gabi ay magkakaroon ng pista. "lalagay ang lamparang ito sa

gitna ng handaan. Napakaningning nang liwanag na ibibigay nito, ngunit pansamantala lang. *agkaraan ng dalawampung minuto, mawawala ang ilaw ng lampara. )apag inayos ang mitsa, sasabog ang bomba! Basilio: )ung gayoo.y hindi na pala ninyo ako kailangan. Simoun: "ba ang iyong gagawin. *agkarinig ng putok ay lalabas ang mga artily%ro at iba pang kinasundo ko noon. *upunta ang lahat sa lugar na kinaroroonan ni )ab%sang !al%s sa Sta. M%sa. Sabay-sabay na susugod ang lahat. Magkakagulo at ang mga mamamayan ay nanaisin na ring lumaban. "kaw ang mamumuno sa iba. &alhin mo sila sa bahay ni Cuiroga dahil doon nakaimbak ang mga baril at pulbura. )ami naman ni )ab%sang !al%s ay susubukang agawin ang tulay. Mamamatay ang lahat ng mahihina! Ang lahat ng hindi handa! Basilio: 7ahat+ )ahit ang mga walang laban+ Simoun: /o! 7ahat! 7ahat ng "ndio, M%stiso, "ntsik, )astilang duwag! )ailangang magsimulang muli. Mula sa mga dugong dadanak ay sisibol ang bagong lahi! "sang bagong lipunan na kahit kailan ay hindi na magpapa-api! Basilio: At ano na lang ang sasabihin ng mundo sa gagawin nating ito+ Simoun: *upurihin tayo ng daigdaig! Basilio: Ano nga naman ang aking pakialam! akit ko kailangang isipin kung pupurihin nila ito o hindi+ akit ko kailangang lingapin ang mundong kailan man ay hindi lumingap sa akin! Simoun: !ama ka! ("nabot ni Simoun ang isanng r%bolb%r kay asilio.) Simoun: Hintayin ninyo ako sa tapat ng simbahan ng San Agustin, ika-@A ng gabi. 7umayo kayo sa &aangan Analoagu% sa alas-nuw%b%. Basilio: )ung gayo.y magkita na lamang tayo mamaya. (At tuluyan nang umallis si asilio.)

Scene !2. Sa Ba%ay ni Kapitan $iago >&umagsa ang mga panauhin ang bahay ni )apitan !iago. Sa harap ng bahay ay naroon si asilio at nagmamasid. Basilio: Ang dami palang mamamatay sa pagsabog na magaganap. )aawa-awa

naman sila. *ayuhan ko na lamang kaya ang ilan na umalis upang hindi madamay. (*apalapit na siya sa bahay.) Basilio: Hindi! Ano naman ngayon sa akin kung mamamatay sila! Hindi ko dapat sirain ang pagtitiwala niya. Siya ang naglibing sa aking ina at ang mga tao sa loob ang pumatay! Sinubukan kong kalimutan ang lahat! Magpatawad, p%ro ang lahat ay may hangganan din! (Nakita niya ang pagdating ni Simoun dala ang lampara.*agdating ng )apitan H%n%ral ay isa si Simoun sa sumalubong. )inilabutan bigla si asilio. Nakita niyang pinaligiran ng mga taong mangha sa liwanag na binibigay ng lampara.) Basilio: Hindi sila dapat madamay! (*umunta si asilio sa pintuan at sinubukang pumasok.) Basilio: *apasukin nyo ako! "liligtas ko sila! $anod: Hindi ka maaaring pumasok dito! !ignan mo nga iyang suot mo! Basilio: *apasukin ninyo ako! (Nakita ni Simoun si asilio. igla itong namutla sa kaba. Simoun: !ayo na sa ,s2olta, madali! (At tuluyan nang umalis si Simoun) igla itong umalis.)

Basilio: "liligtas na niya ng kanyang sarili. &apat na rin akong umalis. (Nagsimulang lumakad palayo si asilio. )anyang nakasalubong si "sagani sa daan, patungo sa pista.) Isagani: Anong ginagawa mo dito+ Basilio: "sagani! !ara na! $malis na tayo dito! Isagani: makita. akit ka aalis+ *untahan natin siya. "ba na siya bukas. "big ko siyang

Basilio: -usto mo na bang mamatay+ Isagani: Hindi ko alam. Basilio: Makinig ka! Ang lampara sa loob ay may lamang pulbura! Sasabog iyon ano mang oras ngayon! !ara na! Isagani: ukas ay iba na siya0.

Basilio: )aawaan ka ng &iyos.

(At iniwan ni asilio ang kaibigan upang iligtas ang sarili. Sa loob ng bahay ay nagkakainan na ang mga bisita nang may nakita silang pap%l. Bisita1: Nakasulat dito, F$an% th%&%l, par%s' H 1risostomo "barra . Bisita2: "sang biro lang iyan! Bisita!: hindi magandang biro! "sang pagbabanta mula sa isang taong matagal nang namayapa! ( inasa ni *adr% Sal5i ang liham.) Padre Sal"i: Si "barra! Siya ang nagsulat nito! Sulat kamay niya ito! Kapitan 2eneral: "tuloy ang kasiyahan! #alang dapat ipangamba. #alang kw%nta ang ganyang biro. Don Custodio: Hindi kaya nais niya tayong patayin lahat+ (Hindi kumibo ang lahat. Nang biglang mamatay ang ilaw sa lampara.) Kapitan 2eneral: *adr% "r%n%, pakitaas na lamang ang mitsa. Padre Irene: "sang saglit lamang. ( ago pa man makatayo si *ard% "r%n%, isang anino ang lumapit at kumuha sa lampara.) Padre Irene: Magnanakaw! Habulin ninyo ang magnanakaw! (&umir%tso ang magnanakaw sa asot%a ng bahay at tumalon sa ilog kasama ang lampara. "lang saglit pa ay, isang nakagigimbal na pagsabog ang narinig.) Scene !!. Sa Ba%ay ni Padre lorentino

(*alakad-lakad ang mga sibyl, tangan ang mga baril, pinaghahanap si Simoun. $minom ng lason si Simoun at pinilit nitong magpunta kay *adr% 3lor%ntino. Nakahiga si Simoun habang may hawak na rosaryo.) Padre lorentino: Matitiis ba ninyo ang paghihirap, S%nyor Simoun+

Simoun: Matitiis ko pa, padr%. Mawawala rin ang lahat pagkaraan ng ilang sandali. Anumang oras ay tatalab na ang lason sa aking katawan. A0Alam kong hindi na magtatagal at darating na ang walang hanggang kapayapaan. Padre lorentino: &iyos ko! Napatalikod lang ako sandali, wa0wala nang laman ang bot%lya! Simoun: #ala nang lunas. ago mag-alas o2ho ay dadakpin ako rito buhay man o patay. *%ro hindi ako makapapayag na kunin nilang buhay.

Padre

lorentino: *anginoon ko, bakit kailangang mangyari ito+

Simoun: Huwag kayong matakot. Ang nagawa ay nagawa na. 7umalalim na ang gabi. Nais kong ilahad sa inyo ang aking lihim. *%0*%ro bago yan, may gusto lang sana akong itanong sa inyo. Padre lorentino: Ano iyon s%nyor Simoun+ "tanong ninyo at lilinawin ko. Simoun: (Nangingilid ang mga luha.) !o0totoo ba na may isang dakilang &iyos na0 na gumagabay sa ka0kapalaran ng sangkatauhan+ Padre lorentino: May iba pa akong gamit na maibibigay sa inyo, S%nyor Simoun. May morpina, may %t%rnal, may 2hloro9ormo. Simoun: Huwag na kayong mag-aksaya ng panahon. Ma0malapit na malapit na ang saglit nang pamamaalam. *adr%, tulungan mo ako, ayokong mamatay na may dalang kasamaan! ("sinalaysay ni Simoun kay *adr% 9lor%ntino ang lahat. Mula nang nanggaling siya ng ,uropa hanggang sa mawala ang lahat sa kanya.) Padre lorentino: *atawarin ka ng &iyos, anak. !andaan mong alam ni athala na may mga kahinaan tayong humihila sa atin pababa. Subalit ang *anginoon natin ay *anginoong nakatunghay sa mga krus na ating dinadala rito sa matiryal na sandaigdigang ating ginagalawan. Alam niyang hindi mo ginusto ang lahat, na ikaw ay nasilaw lamang ng galit at paghihiganti. )agustuhan Niyang lahat na nangyari. Hindi nagtagumpay ang iyong plano nang dahil sa )anya. Sapagkat alam Niyang hindi ito tama. "galang natin ang )anyang kapasyahan. Simoun: *alagay niyo po ba ay &iyos ang nagkaloob ng lahat ng ito+ Padre lorentino: #alang makakapagsabi ng iniisip ng &iyos, ngunit kailan man ay hindi Siya naghangad ng masama para sa atin. Simoun: )ung gayon, bakit hindi Niya ako tinulungan+ Padre lorentino: Sapagkat mali ang iyong pamamaraan. *ag-ibig lang ang nakakagawa ng kadakilaan. Simoun: !inatanggap ko ang0 paliwanag . Makasalanan ako, padr%, p%ro bakit ako ang pinarurusahan at hindi ang mga masasamang namamahala na walang dulot kundi kasamaan+ akit nagbibingi-bingihan ang tinutukoy ninyong &iyos sa malakas na hinaing ng mga inaalipin+ akit nagbubulag-bulagan siya sa hirap na dinaranas ng mga pinarusahan sa loob at labas ng mga kulungan+ Padre lorentino: )ailangang makaranas ng paghihirap ang mga karapat-dapat sa pagpapala ni athala, s%nyor Simoun. )ailangan din naming kiskisin ang mga bato

upang mag-init at magningas, "sang katotohanang may nang-aalipin at may nagpapaalipin. Simoun: )ung gayo.y ano ang nararapat gawin+ Padre lorentino: Magtiis at gumawa.

Simoun: )ung ganyan ang kalaking hinihingi ng &iyos sa tao na hindi makaaasa sa kasalukuyan at nag-aalinlangan sa hinaharap. Magtiis at gumawa! Anong diyos iyan+! Padre lorentino: "sang &iyos na makatarungan, ginoong Simoun. "sang &iyos na nagpaparusa sa ating kawalan ng pananalig, sa ating mga masasamang hilid at digaanong pagpapahalaga sa kabutihan. (Nagpatuloy sa pagkukumpisal si Simoun kay *adr% 3lor%ntino. Hanggang sa pinisil ni Simoun ang kamay ng pari.) Simoun: Maraming salamat *adr%, ngayon ay payapa na ang aking kalooban. (Muling pinisil ni Simoun ang kamay ni *adr% 3lorntino at tuluyan itong nawala sa pagkakahawak. "papakita ang krus.) Padre lorentino: Nasaan ang mga kabataang naghahangad sa kanilang ginintuang panahon, ng kanilang pangarap at kasigasigan sa ikakabuti ng bayan+ Nasaan ang mga kabataang magbubuwis ng buhay upang mabayaran ang gayong karaming kahihiyan, ang gayong maraming krim%n+ Malinis at walang dungis ang buhay na kailangang alay upang ang handog ay maging karapat-dapat+ Nasaan kayo, kabataang may mga pusong pinag-iinit ng layuning makapag-ambag sa lalong ikadadakila ng sangkapuluan+ Hinihintay namin kayo! ()inuha ni *adr% 3lor%ntino ang kayamanan ni Simoun at nagtungno sa talampas. "nihagis ni padr% 3lor%ntino ang kaymanan ni Simoun sa karagatan.) Padre lorentino: Malibing ka nawa sa kailaliman ng dagat0 ngunit kung kakailanganin ka ng tao para sa isang marangal na hangarin, ipahintulot ng &iyos na matuklasan ka sa sinapupunan ng alon. Samantala, diyan ka muna, hindi makababaluktot ng katwiran, hindi mag-uudyok ng kasakiman. Padre lorentino: (malungkot) Ang kayamanan ang siyang ugat ng lahat ng kasamaan.

? @.K.S ?