Integrale versie van het interview met Rudi Thomaes in het september-
nummer van Forward
“Geen taboes, maar
ook geen uitstel van
executie”
“Wie intellectueel
eerlijk is, denkt na over de
vergroening van de index”
U
meent dat we bij het dieptepunt van de crisis zijn aan-
gekomen, maar dat we tot 2015 slechts op een magere
groei van 2% mogen rekenen. Wat zijn de gevolgen
hiervan?
Rudi Thomaes: “De werkgevers zijn tevreden over de manier
waarop onze politici gereageerd hebben op de crisis: de redding
van de banken, de invoering van het systeem van openbare kre-
dietverzekeringen Belgacap en van het prima systeem van tijde-
lijke werkloosheid voor bedienden hebben ons zeker geholpen
om de effecten van de crisis te milderen. We zijn nu min of meer
aangekomen bij het keerpunt. Het effect van de relanceplannen
begint voelbaar te worden en internationaal trekt de vraag stilaan
terug aan omdat bepaalde sectoren door hun voorraden gera-
ken. Niet allemaal echter! Vorig jaar werden er niet minder dan 5
miljoen auto’s te veel gebouwd en een massa nieuwe vrachtwa-
gens wacht nog op een koper. Ook de sectoren van de machine-
bouw en de drukpersen hebben het nog hard te verduren.
1 • SEPTEMBER 2009
VBO-topman Rudi Thomaes bij de
start van het nieuwe werkseizoen
De VBO-topman kan er bij de start van het
nieuwe werkseizoen niet omheen: het is
volop crisis en dat heeft zo zijn gevolgen.
Maar de crisis biedt ook de kans aan alle
geledingen van onze samenleving om de
koppen bij elkaar te steken en knopen
door te hakken. Er is werk aan de winkel
voor onze politici, maar evenzeer voor de
sociale partners. Debatten over o.m. de
pensioenen, onze energiebevoorrading, de
vergroening van de index en een kostenef-
ficiënte overheid verdragen niet alleen
geen taboes, maar ook geen uitstel van
executie. Thomaes roept alle burgers, poli-
tici, werkgevers en ambtenaren op om hun
verantwoordelijkheid te nemen: “Willen wij
hier zonder al te veel kleerscheuren uitko-
men, dan is een constructieve samenwer-
king de enige weg.”
Diverse factoren maken dus dat we de groei voor de volgende
jaren veeleer zwak inschatten. Zelfs na de recente beurshausse
zijn alle Belgen samen nog 200 miljard aan financieel vermogen
kwijt tegenover midden 2007. Er zal dus nog duchtig worden ge-
spaard in de komende jaren. En niet alleen bij ons: ook de Ame-
rikanen beginnen te sparen, en het effect daarvan op de
consumptie kan niet zomaar worden opgevangen door een an-
dere economie, ook niet de Chinese. De internationale groei zal
dus zwak zijn, en door een verslechterd concurrentievermogen
pikt België een steeds kleiner stuk van de koek mee. Ten slotte
zijn er nog de effecten van een verstrenging van de kredietvoor-
waarden en mogelijk protectionisme. We schatten voor de vol-
gende jaren dat de groei maximaal 2% haalt. Zo’n cijfer
gedurende jaren heeft invloed op de Staatsinkomsten en dus op
de begroting. In mei was al duidelijk dat we 20 miljard euro extra
moesten zien te vinden om de begroting structureel terug in
evenwicht te brengen. Door de groei neerwaarts bij te stellen (bv.
van 2,4% in 2011 naar 1,9%), loopt dat bedrag nog substantieel
op. Die matige groei zal voor een stuk ook wegen op de ar-
beidsmarkt. Het is een bekend fenomeen dat er nog behoorlijk
wat jobs sneuvelen na het dieptepunt van een crisis. Dat zal nu
niet anders zijn. Al lijkt het cijfer van 200.000 extra werklozen ons
een te pessimistisch scenario. Maar er hangen zeker nog bedrei-
gingen in de lucht… laten we bv. hopen dat het Opel-dossier
goed afloopt. Het is daarom een absolute must dat we in de ko-
mende jaren werken aan een perfect functionerende arbeids-
markt. We moeten de competenties van onze werknemers
opkrikken. We moeten in elk geval de ambitie koesteren om beter
te doen qua economie dan wat de cijfers ons voorspellen, al vind
ik wel dat we voor de berekening van de begroting moeten blij-
ven uitgaan van het voorzichtige model van een maximale groei
van 2% in de komende jaren.”
Een van de problemen op die arbeidsmarkt is de braindrain
die veroorzaakt wordt door de megabonussen die op Wall
Street worden uitgekeerd. Ironisch genoeg ook één van de
oorzaken van de crisis…
“Die bonussen blijven inderdaad een gigantisch probleem dat al-
leen maar internationaal kan worden opgelost. Het is een bewuste
strategie van de Amerikaanse banken om onze knapste wiskun-
digen en ingenieurs weg te lokken om ingewikkelde financiële
producten uit te werken. Risicovol gedrag wordt beloond. Dat sys-
teem is pervers en nefast voor het financiële systeem. Nergens
aanvaarden de mensen, en bij ons zeker ook niet de doorsnee
ondernemer, dat dit voortduurt. Bovendien kan onze eigen high-
techindustrie die knappe koppen ook best gebruiken. We kun-
nen daar echter alleen maar iets aan doen door internationale
druk uit te oefenen. Het VBO organiseert in de tweede helft van
2010 de Asian European Business Summit, met als thema een
duurzaam financieel systeem. Europa en Azië willen samen druk
uitoefenen op de G20 om dit probleem aan te pakken. Het is bo-
vendien in ons belang dat de Aziaten het Wall Street-gedrag niet
gaan kopiëren. De mensen realiseren zich niet hoezeer de we-
reldkaart werd hertekend door de crisis! China heeft nu ’s werelds
grootste reserves (meer dan 2.000 miljard USD) en de drie
grootste banken ter wereld zijn vandaag in Chinese handen. Het
IMF schat dat het Chinese bbp in 2010 en mogelijk zelfs al dit jaar
het Japanse bbp overtreft en zo de tweede grootste economie
ter wereld wordt na de VS. China wordt een echte topprioriteit
voor onze economische diplomatie. We moeten opnieuw de uit-
stekende relaties aanknopen die we hadden met het land in de
jaren ’80 en ’90.”
Grootste banken ter wereld (Bron: Finan-
cial Times) volgens marktkapitalisatie in miljard USD (2/7/09)
1 Ind. & Com. Bank of China 255
2 China Con. Bank 180
3 Bank of China 150
10 BNP Paribas 70
Windmolenpark in de
Noordzee: wél toptechno-
logie, géén fetisj!
Thomaes pleit voor een dringende beslissing om het aan-
deel van nucleaire energie niet terug te draaien. “Niet dat
nucleaire energie onze grootste droom is, maar het is voor-
lopig de enige weg om zowel de CO²-uitstoot onder
controle te houden als de investeringen in hernieuwbare
energie te financieren. Zonder nucleaire energie moeten we
gas invoeren uit onstabiele landen. We zouden eventueel
Doel 1 en 2 en Tihange 1 op termijn door een nieuwe cen-
trale kunnen vervangen. Alleen zo kan de regering vermij-
den dat industriële installaties (onder meer in de chemie)
moeten sluiten en dat duizenden jobs verloren gaan door
de oplopende energiekosten. Daar hebben we nu al erva-
ring mee… Met de huidige 6 offshore windmolens nu lopen
de extra kosten voor een grootverbruiker al op tot 380.000
euro. Als het windmolenpark in de Noordzee volledig wordt
uitgebouwd tot 400 molens (2000 Mgawatt) bedragen de
meerkosten 800 miljoen euro per jaar en die zullen worden
doorgerekend aan alle verbruikers. Dat moeten we kunnen
betalen zonder dat het onze bedrijven opnieuw een compe-
titiviteitshandicap oplevert. Met de nucleaire rente kunnen
we die extra kosten die hernieuwbare energie voor de be-
drijven meebrengt, opvangen zonder risico op jobverlies of
nieuwe gaten in de schatkist. Want de technologie voor ver-
nieuwbare energie die België in huis heeft is wél top, en ui-
terst geschikt voor uitvoer. Wij promoten ze waar en
wanneer we kunnen en de interesse is alvast groot.”
Die Asian-European Business Summit komt er in het kader van
het Belgisch EU-voorzitterschap. Vlak daarna zal er al sprake
zijn van beginnende verkiezingskoorts bij onze politici. Zal er
nog tijd zijn om onze nationale problemen aan te pakken?
“De tijd dringt inderdaad! Zowel politici als sociale partners heb-
ben tot begin 2010 om op een serene manier knopen door te hak-
ken. Daarna wordt het wellicht een pak moeilijker.”
Een van de grootste knopen is dus de begroting. Wat is de
hoofdopdracht van de regering?
“De opdracht voor deze regering is historisch groot. Het belang-
rijkste wat deze regering nu moet doen is vertrouwen scheppen,
vooral bij diegenen die de banen moeten creëren. Vertrouwen zal
het verschil maken! Er moet een geloofwaardig plan komen, niet
alleen voor de periode 2010-2011, maar het moet een solide basis
leggen voor de rest van het decennium. Dat plan moet deze keer
ook worden uitgevoerd. Niet één plan dat sinds 2003 aan de EU
werd overgemaakt werd immers gerespecteerd. Het budget is
bovendien niet alleen een zaak van de federale overheid, zoals
veel mensen in dit land gemakshalve schijnen te denken. Het is
een probleem van iedereen, van alle burgers, van alle politieke
partijen, van alle bestuursniveaus. Er is engagement nodig van ie-
dereen. Het is duidelijk dat de financieringsmechanismen van
onze Staatsstructuren een belangrijk punt worden in de komende
besprekingen over de Staatshervorming.”
SEPTEMBER 2009 • 2
 Welke pistes ziet u concreet om de begroting op het goede
spoor te krijgen?
“In de eerste plaats mag men het prille herstel niet fnuiken. Stabi-
lisatoren zoals tijdelijke werkloosheidsstelsels zijn zeer heilzaam.
Gezien de fiscale druk in ons land lijken extra belastingen niet de
juiste weg. De ruimte is beperkt aangezien we nu al tot de wereld-
top behoren qua belastingdruk. Zelfs de Organisatie voor Econo-
mische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) zegt dat er geen
marge meer is in België voor meer belastingen op arbeid of op
vennootschappen. Maar we hebben wél marge voor besparingen.
We vergeleken het aantal mensen dat in de administratie – zonder
het onderwijzend of verzorgend personeel mee te rekenen – is te-
werkgesteld met onze buurlanden, die toch een gelijkaardig sa-
menlevingsconcept hebben. In België werken er 4 ambtenaren per
100 inwoners, in Nederland 2,9. Frankrijk en Duitsland zitten daar
ergens tussenin. Een kwart van die mensen werkt op federaal ni-
veau, de anderen op regionaal of lokaal vlak. Als we voor vier sleu-
telfuncties (algemene diensten, openbare orde, economische
zaken en vrije tijd en cultuur) de werkingskosten vergelijken met de
buurlanden, dan besteden we liefst 1,5% van het bbp meer. Hier
kunnen we dus liefst 5 miljard euro besparen!”
De oplossing moet dus toch weer van de overheid komen.
Moeten de werkgevers niet in eigen boezem kijken, bv. als het
gaat over de brugpensioenen?
“Absoluut. We hebben met het Generatiepact al wat psychologisch
effect geressorteerd, maar de Belgische cijfers over de tewerkstel-
ling van 50-plussers zijn te mager. Er zijn al stappen gezet met be-
trekking tot de beschikbaarheid van sommige categorieën
bruggepensioneerden voor de arbeidsmarkt en het oprichten van
tewerkstellingscellen bij herstructureringen. Het VBO organiseert
op 10 september trouwens een studiedag die de resultaten van het
Generatiepact in kaart brengt. Maar we moeten het pensioendebat
ruimer trekken. Het is onvermijdelijk dat we in de toekomst een
nieuwe koppeling maken tussen pensioen en levensverwachting.
Oorspronkelijk was die berekend op 65 jaar, maar intussen leven
we in een totaal andere context. De pensioenleeftijd moet om-
hoog. Dat debat ligt voor werkgevers even moeilijk als voor werk-
nemers, maar we moeten onze verantwoordelijkheid nemen. Er
liggen trouwens nog enkele hete hangijzers op de tafel van de so-
3 • SEPTEMBER 2009
ciale partners die zonder taboes moeten worden aangepakt: zo
moeten we het eens geraken over het moeilijke dossier over het
eenheidsstatuut.
U pleit voor debatten zonder taboes. Zo wil u naast de pen-
sioenen ook de automatische stijgingsmechanismen in ons
land op tafel leggen. Mag er in ruil ook aan taboes voor de
werkgevers, zoals de notionele interesten, worden geraakt?
“De notionele interest is een zegen voor onze economie. Ik mag
er niet aan denken wat de crisis had aangericht zonder die maat-
regel. Die heeft ettelijke jobs gespaard. Onder andere Nederland
heeft hard gewerkt om een gelijkaardig systeem op te zetten. Het
komt er nu op aan om opnieuw te kijken of we nog wel competi-
tief zijn op dit domein. Het kan ook niet langer dat we dure inter-
nationale promotiereizen organiseren en dan telkens opnieuw de
continuïteit van het systeem in vraag stellen. Buitenlandse inves-
teerders hebben een eenduidige boodschap nodig. De automa-
tische stijgingsmechanismen zijn een ander verhaal omdat ze
totaal geen voeling hebben met de economische realiteit. Een
ander delicaat debat is de groene fiscaliteit. We kunnen ons ver-
zoenen met het idee dat bepaalde goederen en diensten duur-
der zouden worden gemaakt omdat ze nefast zijn voor de planeet.
Maar wat is het effect als die duurdere prijzen meteen worden op-
genomen in de index en dat het resultaat is dat de werkgevers ho-
gere lonen uitkeren? Dat is gewoon onzin. Wie intellectueel eerlijk
is, moet nadenken over de vergroening van de index.”
Het systeem van tijdelijke werkloosheid stelde de effecten van
de crisis voor veel ondernemingen uit. Nu wilt u met andere
technische middeltjes ook de effecten van het herstel ver-
snellen…
“Eén van de meest nuttige maatregelen lijkt ons het tijdelijk toe-
staan van een 100%-belastingaftrek van investeringen. Dat zal
zeker enkele twijfelaars over de brug trekken. Door zo’n maatregel
trekken we de relance wat naar voor en vermijden we schokgolven
waardoor we later weer plots handen tekort hebben. De overheid
zal de jaren nadien ongetwijfeld de vruchten plukken via de ven-
nootschapsbelasting. Voorts moeten we ook beslissingen m.b.t.
bouwaanvragen en exploitatievergunningen niet laten aanslepen
om de economische dynamiek niet te breken. In Wallonië lijdt de
sector van de steengroeven daar bv. erg onder. Voorts zijn er een
pak dingen die we vooral niet moeten doen! Denk maar aan het
koopkrachtdiscours van de regering, de regeringsreacties op de
pistes van de gouverneur van de Nationale Bank Guy Quaden met
betrekking tot de index, de lancering van nieuwe thematische ver-
loven, of het toestaan van class actions (een rechtszaak die namens
een groep en niet namens een individu wordt gevoerd nvdr.). Dat
is het laatste waar ondernemers én burgers in dit land op zitten te
wachten. Of denkt u echt dat de mensen hier verlangen naar een
‘litigation society’ op z’n Amerikaans? Ik denk dat we er beter een
‘innovation society’ van maken!” 
Sofie Brutsaert